ivane javaxiSvilis saxelobis JUR_2014-1.pdf · evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis...

ivane javaxiSvilis saxelobis

Tbilisis saxelmwifo universiteti

iuridiuli fakulteti

samarTlis Jurnali

#1, 2014

UDC (uak) 34(051.2) s-216

mTavari redaqtori

irakli burduli (prof., Tsu)

saredaqcio kolegia:

levan aleqsiZe (prof., Tsu)

giorgi daviTaSvili (prof., Tsu)

avTandil demetraSvili (prof., Tsu)

besarion zoiZe (prof., Tsu)

mzia lekveiSvili (prof., Tsu)

guram naWyebia (prof., Tsu)

Tevdore niniZe (prof., Tsu)

nugzar surgulaZe (prof., Tsu)

paata turava (prof., Tsu)

lado Wanturia (prof., Tsu)

giorgi xubua (prof., Tsu)

laSa bregvaZe (T. wereTlis sax.

saxelmwifosa da samarTlis

institutis direqtori)

gunter toibneri (prof.,

frankfurtis universiteti)

lourens fridmani (prof.,

stenfordis universiteti)

bernd Sunemani (prof.,

miunxenis universiteti)

peter heberle (prof.,

bairoiTis universiteti)

© ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

gamomcemloba, 2015

ISSN 1987-7668

gamocemulia ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis

sauniversiteto sagamomcemlo sabWos gadawyvetilebiT

S i n a a r s i

gi or gi da vi TaS vi li

pa su xis mgeb lo ba Ta vi sa da sa xis are Si mi ye ne bu li

Wri lo be bi saT vis qar Tul Cve u le biT sa mar Tal Si ...................................................................5

sulxan oniani

termin `ganCinebis~ mniSvnelobisaTvis Zvel qarTul samarTalSi ....................................26

gvan ca gu ge SaS vi li

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq teb ze ar se bu li qo neb ri vi uf le be bis

Se na ta nis sa xiT gan xor ci e le bis Ta vi se bu re ba ni ....................................................................33

le la ja naS vi li

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba, ro gorc sa marTlis Zi ri Ta di fun qcia da

sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos um niS vne lo va ne si prin ci pi .....................................................44

gi ga gab ri Ci Ze

kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis

per speq ti ve bi sa qar Tve lo Si .........................................................................................................55

gi or gi ami ra naS vi li

Sec do ma kon tra hen tis pi rov ne ba Si – is to ri u li sawy i si da Ta na med ro ve

ga mo xa tu le ba .....................................................................................................................................67

qe Te van an dRu la Ze

eleq tro nu li fos tis meS ve o biT da de bu li xel Sek ru le ba ................................................77

Tamar lakerbaia

xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba

evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi........................................................94

da viT ma i su ra Ze

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e bis gan xor ci e le ba

aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ Wril Si

(Se da re biT sa mar Tleb ri vi kvle va upi ra te sad de la ve ri sa da

qar Tu li sa kor po ra cio sa mar T lis ma ga liT ze) ....................................................................122

na ta lia mo wo ne li Ze

sub ro ga ci is ga mij vna reg re si sa da ce si i sa gan .....................................................................158

qeTevan qoCaSvili

Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTa WrilSi ........................................................183

naTia CitaSvili

Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba

rogorc valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi .....................204

nino jibuti

suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba ...........................................................................244

sergi jorbenaZe

xelSekrulebis Tavisuflebis cneba .........................................................................................262

lana canava

mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis meqanizmi

xelisuflebis danawilebis sistemaSi ......................................................................................289

karlo nikoleiSvili

pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli adgilobrivi

sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba ..........................................................................310

laSa fanCuliZe

administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis

sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis ................................................................................329

Temur cqitiSvili

samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis Semqmneli deliqtebis

dasjadobis legitimaciis safuZveli .......................................................................................357

veronik Sampei despla

saerooba da religiuri Tavisufleba safrangeTSi: im kanonidan gamomdinare,

romlis Tanaxmadac ikrZaleba mTliani saxis dafarva sajaro sivrceSi .......................383

niklas lumani

operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri: samarTlis sistemis

diferencireba .................................................................................................................................394

saxelmZRvanelo principebi avtorTaTvis ..............................................................................416

5

gi or gi da vi TaS vi li*

pa su xis mgeb lo ba Ta vi sa da sa xis are Si mi ye ne bu li Wri lo be bi saT vis qar Tul Cve u le biT sa mar Tal Si

1. Se sa va li

Ta vi sa da sa xis are Si mi ye ne bu li Wri lo be bi saT vis da we se bul pa su xis mgeb lo bas

gan vi xi lavT XIX sa u ku nis II na xev ri sa da XX sa u ku nis eT nog ra fi u li ma sa le bis mi xed-

viT. aR niS nul sa kiTx ze mo na ce me bi Se da re biT srul yo fi li sa xiT sa qar Tve los mTis

re gi o ne bis Cve u le biT sa mar Tal Si gvxde ba, upi ra te sad ki – xev su rul Cve u le biT sa-

mar Tal Si. am sa kiTx is gan xil va qar Tu li Cve u le bi Ti sa mar Tlis mi xed viT sa in te re soa

im de nad, ram de na dac aq bev ri ise Ti ele men ti gvxde ba, ro me lic Zvel qar Tul sa ka non-

mdeb lo Zeg leb Si sa er Tod ar fiq sir de ba.

2. pa su xis mgeb lo ba Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bi saT vis

2.1. Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bi saT vis pa su xis mgeb lo bis

da kis re bis sa fuZ vle bi

Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bis Se sa xeb yve la ze srul yo fi li mo na ce me bi xev su reT-

Si fiq sir de ba. xev su rul ma rjul ma Se mog vi na xa Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bi saT vis di-

fe ren ci re bu li ga da sa xa di mi si siR rmi dan ga mom di na re. sa qar Tve los sxva ro me li me

kuTx is Cve u le bi Ti sa mar Tlis ma sa leb Si, ase ve Zvel qar Tul sa ka non mdeb lo Zeg leb Si

msgav si cno be bi ar gvxvde ba. ma sa le bis mi xed viT, xev su ru li rju li ga nas xva vebs sa xe-

ze mi ye ne bu li Wri lo bi sa da Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bis Se fa se bis wess. sa xis Wri lo-

bas zo mav dnen mar cvle biT da amiT ad gen dnen ga da sa xa dis ode no bas. Tav Si mi ye ne bul

Wri lo bas ki, ro gorc aRi niS na, mi si siR rmiT afa seb dnen. xev sur in for ma tor Ta gan-

mar te biT, Tu Wri lo ba mi ye ne bu li iyo Sub lis `sa mi na o Wis qve moT~, xde bo da mi si mar-

cvle biT ga zom va, xo lo Tu mi ye ne bu li iyo Sub lis `sa mi na o Wis ze moT~, ma Sin Wri lo ba

mar cvle biT aRar izo me bo da da, dam na Sa vi saT vis Se sa ba mi si sazR a u ris da kis re bis miz-

niT, mis siR rmes gan sazR vrav dnen.1 am ri gad, Sub lis `sa mi na o Wis qve moT~ mi ye ne bu li

Wri lo bis Se sa fa seb lad ga mo i ye ne bo da mar cvle biT ga zom vis we si, xo lo ze moT mi ye ne-

bu li Wri lo bi saT vis – Ta vis Wri lo bis Se fa se bis we si.

* iuridiul mecnierebaTa doqtori, Tsu-is iuridiuli fakultetis profesori.1 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977,

№4, 29; iqve, №5, 29; iqve, №6, 41; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze,

eTnografiuli rveuli, 1988, 38; oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, pira-

di arqivi, rveuli №3, 39-40. al. oCiauris arqivi inaxeba Tsu ivane javaxiSvilis isto-

riisa da eTnologiis institutis arqivSi.

samarTlis Jurnali #1, 2014

6

Sub lis sa mi na o Wis ze moT mi ye ne bu li Wri lo bis Se fa se bis we sis gan sxva ve ba mis

qve moT mi ye ne bu lis Se fa se bis we sis gan gan pi ro be bu li iyo imiT, rom da ax lo e biT Sub-

lis sa mi na o Wis ze mo ad gils fa rav da Tma Tu qu di, rac aq mi ye ne bul Wri lo bas Tva lis-

gan uxi la vad aq cev da, gan sxva ve biT Sub lis sa mi na o Wis qve moT mi ye ne bu li Wri lo bi sa-

gan. m. ke ke li as er T-er Ti xev su ri in for ma to ris gan mar te biT: `ar izo me bo da ....... Tav-

Si, Tma Si mi ye ne bu li Wri lo ba. ...... Sub lis sa mi na o Wis qve moT izo me ba, ze viT ar izo me ba,

es imi tom, rom ze viT Wri lo bebs qu di da fa ravs~.2 sxva xev su ri in for ma to ris TqmiT ki,

`Sub lze sa mi na o Wis ze moT Tu aris Wri lo ba, mas mar cva li ar ewy o ba, rad gan mas Tma fa-

ravs. na o Webs qve moT mar cvle bi ewy o ba~.3 am je rad, gan vi xi lavT Wri lo bebs, mi ye ne buls

`Sub lis sa mi na o Wis ze moT~, ro mel Ta sim Zi mis Zi ri Ta di gan msazR vre li Wri lo bis siR-

rme iyo.

xev su ru li rju li Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bis ga da sa xa dis ode no bas sa fuZ vlad

udebs Ta vis ana to mi ur age bu le bas. er T-er Ti xev su ri in for ma to ri, ro me lic ad gi-

lob ri vi das ta qa ri iyo da kar gad er kve o da Tav Si mi ye ne bu li Wri lo be bis Se fa se ba Si,

gan mar tavs: Ta vis ka nis qve moT Zva li a, kan sa da Zvals So ris aris Txe li gar si, Zvlis ze-

da ze da pi ri, ro mel sac xev su re bi uwo de ben `skas~. am Zvlis qve moT ki dev me o re Zva li a,

xo lo am or Zvals So ris, e. w. `Cxi mi~. qve da Zvlis qve moT ki tvi ni a.4 al. oCi a u ris TqmiT,

Ta vis Wri lo ba ga ni sazR vre bo da Zvlis mi xed viT. mi si gan mar te biT, `Zva li iyo fa sa mad:

ze Ta Zva li, Cxi mi a ni, da qve Ta Zva li~.5 am de nad, xev su re bi as xva veb dnen ze da da qve da

Zvals. ze da Zval Si igu lis xme bo da Ta vis qa lis Zva li (an, ro gorc al. oCi a u ri gan mar-

tavs: Ta vis qa lis Zvlis ze da pi ri), qve da Zval Si ki ma ga ri gar si.6 xev su ru li rju liT,

Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bi saT vis ga da sa xa di swo red imis mi xed viT ga ni sazR vre bo da,

Tu sa dam de iyo day va ni li mi ye ne bu li Wri lo ba: skam de, pir vel Zvlam de, Cxi mam de, qve da

Zvlam de Tu tvi nam de. rac uf ro Rrmad iyo Wri lo ba Ca su li Ta vis are Si, miT me ti ga da-

sa xa di da e kis re bo da dam na Sa ves.

Ta vis Wri lo bis sim Zi mes gan sazR vrav da daW ri lis mkur na li eqi mi, ad gi lob ri vi

das ta qa ri. sa sa mar Tlo pro ces ze, rju lis ka ce bi7 swo red mas hkiTx av dnen: `ro me li

Zva li amo vi da, ze Ta Zva li, Cxi mi a ni, Tu qve Ta Zva li?~8 `Zva lis amos vla~ niS nav da imas,

rom Zva li da im tvra (an ze da, an Cxi mi a ni, an qve da) da mis ma nam sxvre veb ma da iwyo maR la

amos vla, rac das taq ris Za lis xme viT xde bo da. Tu ro me li `Zva li amo vi da~, amiT zus-

tad ga ni sazR vre bo da Wri lo bis siR rme da sim Zi me, ris sa fuZ vel zec rju lis ka ce bi

ad gen dnen ga da sa xa dis ode no bas.

2 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №5,

29. 3 jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988,

38.4 zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, №1,

100.5 oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 40.6 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 171; oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/1, 9.7 rjulis kaci – mxareebis mier arCeuli mediatori mosamarTle xevsureTSi.8 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/1, 5.

giorgi daviTaSvili, pasuxismgebloba Tavisa da saxis areSi miyenebuli WrilobebisaTvis

qarTul CveulebiT samarTalSi

7

Wri lo bis siR rmis ga zom vi saT vis, Tu sa dam dea day va ni li Wri lo ba, ad gi lob ri vi

das ta qa ri iye neb da Ta vis in stru men tebs: xma li kas – brtylad gaT lil pa ta ra Cxirs da

e. w. `xvews~ – rki nis an fo la dis pi ri an saf xeks. es swo red ro me li me Zva lis ga tex vi-

sas xde bo da.9 r. xa ra Zis da mi si in for ma to ris mi xed viT, das ta qa ri `gaT lis xis pa ta-

ra xma li kas. xma li kas sa Su a le biT naW revs ga sin javs, ra siR rmem dea Wri lo ba Ca su li~.10

ami saT vis ki xma li kas meS ve o biT das ta qa ri Wri lo bis na pi rebs aqeT -i qiT ga das wev da da

xo wis (xve wis)11 meS ve o biT da zi a ne bul Zvals mof xek da.12 dam sxvre u li Zvlis na te xe bis

amo Re ba, ma Ti à mos vla~ sa Wi ro iyo ara mar to Wri lo bis sim Zi mis da sad ge nad, ara med,

upir ve les yov li sa, daW ri lis gan sa kur neb lad. Zvlis mci re di nam sxvre vic rom dar-

Ce ni li yo, Wri lo ba da Cir qde bo da da Se saZ loa amas da za ra le bu li saT vis sa sik vdi lo

Se de gic moh yo lo da. al. oCi a u ri Wri lo bis ga sin jvis, mkur na lo bis da imav dro u lad

mi si siZ mi mis dad ge nis pro cess Sem deg na i rad aR wers: à qi mi xma li ka iT Se ub ra leb lad

mis wev da Wri lo bebs, sin jav da, Zvali iyo gaW ri li Tu ara. Tu Zva li gaW ri li iq ne bo da,

sa Si Si iyo Wri lo ba da ga kur vnis sa Su a le bas ar mis cem dnen, ma nam ga te xi li Zva li ar

amo vi do da. Tu Zva li gaW ri li da ga te xi li ar aR moC nde bo da, ma Sin Wri lo bas ad re gan-

kur nav dnen. aqims hqon da sxva das xva ba la xe bi sa gan dam za de bu li wam le bi. dac di li qon-

da, sad ra ad gil ze da ro gor Wri lo ba ze ro me li wa ma li uf ro kar gad imoq me deb da da

amis mi xed viT xma rob da wam lebs~.13 er T-er Ti kon kre tu li SuR lis Se de gad ram de ni me

da pi ris pi re bul pirs aR mo aC nda Ta vis Wri lo ba. al. oCi a u ri sa in te re sod aR wers ad-

gi lob ri vi das taq ris, à qi mis~ moq me de bas dam sxvre u li Zvlis na te xe bis amo Re bis, ma-

Ti à mos vlis~ miz niT: à qim ma kar ga xans, TiT qmis or -sam kvi ram din ar mis ca ga kur nvis

sa Su a le ba Tav Si mi ye ne bul Wri lo bebs. yo vel dRe sin jav da xve wis pi riT da xma li ka iT.

Zva li amo vi do da Tu ara? gaW ril -ga te xi li iyo Tu ara? amis Sem deg ga te xil ma Zvleb ma

iwyo amos vla pa tar -pa ta ra naW re bad....... aqi mi am bob da: ga te xi li Zva li, ro me lic un da

amo vi des – Zir ze xor ci ga uC nde ba, ze viT amos wevs mi ze zi an Zvals da bo los amo var de-

ba, xo lo yo vel dRe un da mo e do xve wis pi ri an xma li ka, ga te xi li Zva lis Tvis da od nav

amo e wia ze viT. ase am SuR lSi daW ri li naW re ve bi dan zo gi er Tebs amo u vi da ze Ta Zva li,

xo lo Tu Sis da mar ti a is naW re ve bi dan ori vem (er Ti me o re daW res maT) amo i yo la Cxi mi~.14

9 xizanaSvili n., eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 52; makalaTia s., xevsureTi, Tb., 1984,

95. 10 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 171.11 arxotSi `xvewi~ erqva, xolo bude xevsureTSi `xowi~.12 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947,iqve. 13 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/1, 9.14 iqve, 10. gatexili Zvlis amosvlas rom xSirad gadamwyveti mniSvneloba hqonda daWri-

lis gankurnebaSi, Cans al. oCiauris mier aRweril daWris kidev erT konkretul Sem-

TxvevaSi. misi monayolis mixedviT, TavSi daWrili vinme gigia sami-oTxi Tve iyo logi-

nad Cavardnili. `Turme Zvali qonda xanjliT gaWrili TavSi da Zvlis natexebi tvinis

skas awveboda ....... aqimma Cabrunebuli Zvali xvewiT amoswia, Zirze mas xorci gauCnda

da Zvali tvinis garsis zeviT amovarda ....... Zvali rom amovida avadmyofi kargad gaxda.

manamdin mxedvelobac daklebuli hqonda da Zvalis mocilebis Semdeg saRi mxedveloba

daubrunda~. iqve, 3-4.


8

am mo na ce me bi dan kar gad Cans, rom Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bis sim Zi mis gan sazR vra yve-

la ze zus tad daW ri lis mkur nal das ta qars Se eZ lo da ami tom mis Cve ne bas ga dam wyve ti

mniS vne lo ba hqon da rju lis ka ce bis mi er Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bi saT vis ga da sa xa-

dis ode no bis dad ge ni sas. aq ve aR sa niS na via isic, rom Wri lo bis dam Zi me bis miz niT mas ze

eqi mis mi er e. w. `da riS ka nas~ day ra swo red Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bi sas xde bo da, rac

rju lis ka ceb ma kar gad icod nen da am ga re mo e bas yo vel Tvis iT va lis wi neb dnen.

ax la kon kre tu lad un da iq nes gan xi lu li, Tu ram de ni iyo ga da sa xa di Tav Si mi ye-

ne bu li Wri lo be bi saT vis, ma Ti siR rmi dan ga mom di na re. aR sa niS na vi a, rom, Zi ri Ta dad,

ga da sa xa dis wi nas war gan sazR vrul ode no bebs Se e xe ba saq me.

2. 2. msu bu qi, `sa faT vle~ Wri lo ba

yve la ze mci re ga da sa xa di dad ge ni li iyo Tav Si mi ye ne bu li msu bu qi, e. w. sa faT vle

Wri lo bi saT vis.15 av tor Ta da in for ma tor Ta um rav le so bis gan mar te biT, ase Ti Wri lo-

bad iT vle bo da Tav Si mi ye ne bu li Wri lo ba, ro me lic ar azi a neb da Zvals. r. xa ra Zis in-

for ma to ri mi u Ti Tebs: Tu Ta vis naW re vi Zvlam dea day va ni li da Zva li ar aris gaW ri li,

ma Sin dam na Sa ve ix dis sam cxvars. amis Se sa xeb gu da ne li aqi mi mge la Win Wa ra u li am bobs:

`sa faT vle naW re vi, asev ve Za xiT, Tu Zval araa gaW ri li, ma Sin dam na Sa ve ix dis 3 Ca req spi-

lenZs, an 3 xe liT16 cxvars, aqims ux dis erT xe liT cxvars da aqim Tan daW ri lis Wa ma- smac

imis xar ji Ta a~. Zvlam de day va na Si xev su re bi Zvlis ze da ka nis gaW ras gu lis xmo ben, rom-

lis mniS vne lo ba maT kar gad hqon daT Seg ne bu li~.17 aR niS nu li al. oCi a ur Ta nac das tur-

de ba. mi si TqmiT, Ta vis Wri lo ba Tu Zvlam de ar da vi da, sa faT vlea da Rirs sa mi cxva-

ri.18 n. xi za naS vi li sa da s. ma ka la Ti as mi xed vi Tac, Tu Tav Si mi ye ne bu li Wri lo ba Zvals

ar azi a nebs, dam na Sa ves dra ma ar ga dax de ba, igi mxo lod sa faT vles ix dis, Tum ca erT

cxvars19 da ara sams, ro gorc es r. xa ra Zes Tan da al. oCi a ur Tan gvxvde ba. m. ke ke li as da

`qar Tu li Cve u le bi Ti sa mar Tlis Sem swav le li la bo ra to ri is~ Ta nam Sro mel Ta mi er XX

sa u ku nis 70–80-i an wleb Si Ca we ri li ma sa le bis mix de vi Tac, faq tob ri vad, igi ve su ra Ti

ik ve Te ba. ma Ti cno be bi Tac, sa faT vle Wri lo ba a, ro me lic Zvals ar azi a nebs da, zo gi er-

Ti mo na ce miT, sa mi cxva ri Rirs, zo gi er Ti mo na ce miT ki mxo lod er Ti.20

15 `safaTvle Wriloba~ erqva imitom, rom, misi simsubuqidan gamomdinare, mxolod foTle-

biT (cxraZarxva, mravalZarRva) kurnavdnen.16 xevsureTSi qonebriv sazRaurs zogadad `dramas~ uwodeben. aq sisxlis fasis gadaxda

xdeboda saqonliT, ZiriTadad, ZroxiT, aseve cxvriT. xevsureTsa da fSavSi ganasxvave-

ben qonebrivi sazRauris gadaxdas `xeliTi~ da `fexiTi~ Zroxis (cxvris) saxiT. `fexiT~

ZroxaSi igulisxmeba qonebrivi sazRauris gadaxda uSualod saqonliT, ZroxiT (cx-

vriT). `xeliTi~ ki niSnavda Zroxis Rirebulebis anazRaurebas, kerZod, spilenZis Wu-

rWliT, qvabebiT, taStebiT, TungebiT, TuluxebiT, vercxleuliT da sxva.17 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 171.18 oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 39-40. 19 xizanaSvili n., eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 52; makalaTia s., xevsureTi, Tb., 1984,

94.20 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №6,

22, 40; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli,



9

ro gorc am cno be bi dan Cans, yve la av to ri da xev su ri in for ma to ri Tan xmde ba,

Tu Tav Si mi ye ne bu li ro me li Wri lo baa msu bu qi. esaa sa faT vle Wri lo ba – is, ro me lic

ar iw vevs Zvlis da zi a ne bas, ga tex vas. Tum ca gar kve u li gan sxva ve baa am Wri lo bi saT vis

dad ge nil ga da sa xa dis ode no bas Tan da kav Si re biT – zog mo na cem Si sa mi cxva ria mi Ti Te-

bu li, zog Si mxo lod er Ti.

Cve ni va ra u diT, am gan sxva ve bis mi ze zi un da iyos is, rom sa faT vle Wri lo bac ki

Se saZ loa gan sxva ve bu li yo fi li yo da amis mi xed viT dam Wrels ga da e xa da an er Ti cxva-

ri, an sa mi. am va ra u dis sa fuZ vels gvaZ levs zo gi er Ti xev su ri in for ma to ris mo na ce-

mi, rom le bic ga nas xva ve ben sa faT vle Wri lo bebs imis da mi xed viT, Ta vis ka nia mxo lod

da zi a ne bu li Tu skac. ma ga li Tad, er T-er Ti in for ma to ri mi u Ti Tebs, rom Tu mxo lod

Ta vis tya vi ga iW ra, um niS vne lo ga da sa xa di a, xo lo ùb ra lod rom mo gef xi ke ba xor-

ci, sa mi cxva ri aris~.21 pir vel Sem Txve va Si la pa ra kia ima ze, rom Wri lo ba um niS vne lo a,

mxo lod Ta vis ka ni iW re ba da ska ar aris da zi a ne bu li, xo lo me o re Sem Txve va Si Zva li ar

zi an de ba, mag ram mas ze xor cis mof xe ka xde ba sa Wi ro. es ki swo red skis da zi a ne bas un da

niS nav des, rad ga nac ska Zvlis ze da ze da pir ze ar se bu li gar si a, rom lis mof xe ka zec

un da iyos aq sa u ba ri. me o re in for ma tor Ta nac Cans igi ve ten den ci a. mi si mi Ti Te biT,

Tu ska ga moC nde ba, uf ro nak le bi ga da sa xa di a, xo lo Tu Zva li ga moC nde ba – Se da re biT

me ti.22 aq pir vel Sem Txve va Si igu lis xme ba, rom Wri lo bis Se de gad Ta vis ka ni ga iW ra da

ska ga moC nda, Tum ca ar da zi a ne bu la, me o re Sem Txve va Si ki Zva li ga moC nda, rac skis da-

zi a ne bis ga re Se Se uZ le be li a. am de nad, aR niS nu li mo na ce me bi adas tu rebs Tav Si mi ye ne-

bu li sa faT vle Wri lo bis di fe ren ci a ci as – mxo lod Ta vis ka nis gaW ri sas ga da sa xa di

Se da re biT nak le bi a, skis gaW ris Sem Txve va Si ki me ti.

ga moc di li xev su ri das ta qa ri, ba bu ca alu da u ri, am sa kiTxs yve la ze uf ro naT lad

gan mar tavs: `ka ni rom ga iW re bis da ska ga moC nde ba, es sa faT vle Wri lo ba a, is er Ti cxva-

ri Rirs ...... skac rom ga iW re ba da Zvals ara fe ri mo u va, es iyo ska ze dam de mi ye ne bu li

Wri lo ba, Rir da 3 cxva ri~.23 aR niS nu li mo na ce miT, kar gad Cans, rom er Ti cxva ri Rir-

da Ta vis Wri lo ba, ro me lic skas ar da a zi a neb da da mxo lod Ta vis kans gaW ri da, xo lo 3

cxva ri Rir da `ska ze dam de~ mi ye ne bu li Wri lo ba, ro me lic skas gaW ri da, Tum ca Zvals ar

da a zi a neb da. swo red am ga re mo e biT Se iZ le ba aix snas Tav Si mi ye ne bu li sa faT vle Wri lo-

bis Ri re bu le bis Se sa xeb li te ra tu ra Si ar se bu li gan sxva ve bu li mo na ce me bi.

2. 3. ze da Zvlis da zi a ne ba. ze da Zvlis à mos vla~

mo na cem Ta di di um rav le so bis mi xed viT, ze da Zvlis à mos vla~ Rir da xu Ti Zro-

xa.24 Cven mi er nax se ne bi xev su ri das ta qa ri mi u Ti Tebs: `Zva li rom ga iW re bo da da Cxi mi

1988, 12, 38; merabiSvili j., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli

rveuli, 1988, 45.21 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №6, 22.22 jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, 12.23 zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, №1,

100-101.24 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №5,

42; iqve, №6, 22; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli

rveuli, 1988, 38.


10

ga moC nde bo da, es 5 Zro xa iyo~.25 b. ga bu ric ima ves mi u Ti Tebs: Tu Tav Si daW rils ama u vi-

da sa zeo Zva li, xu Ti Zro xa i -as, xuT Zro xa un da mis cas dam Wrelm daW rils~.26 al. oCi a u-

ris mo na ce me bi Tac: Tu ze Ta Zvals amo i Reb da, xu Ti Zro xa iyo dra ma~.27 ma sa leb Si aR we-

ri li kon kre tu li Sem Txve ve bic mi u Ti Tebs, rom ze da Zvlis à mos vla~ rju lis ka ceb ma

xuT Zro xad Se a fa ses.28 er T-erT SuR lTan da kav Si re biT al. oCi a u ri mi u Ti Tebs: ò ri ve

mxa rem ico da, rom ze Ta Zvals amos vla Rir da xu Ti Zro xis dra ma~.29 am mo na ce me bi dan

ga mom di na re, ga saT va lis wi ne be li a, rom xuT Zro xas ix did nen ze da Zvlis à mos vli sas~,

dam tvre vi sas, ro de sac `Cxi mi~ ga moC nde bo da, mag ram ar da zi an de bo da, Wri lo ba ar iq-

ne bo da da su li Cxi mam de. ag reT ve aR sa niS na via isic, rom Zvlis à mos vla~, dam tvre va

iyo maq si ma lu rad mZi me da zi a ne ba, ro me lic Se saZ loa ama Tu im Zvals mis dgo mo da.

ar se bobs zo gi er Ti gan sxva ve bu li mo na ce mic. ma ga li Tad, n. xi za naS vi li mi u Ti-

Tebs, rom Tu ze da Zva li ga iW re bo da, ga da sa xa di iq ne bo da xu Ti Zro xa, mag ram Se iZ le ba

sa mi Zro xac yo fi li yo.30 ze da Zvlis Se da re biT mci re da zi a ne bis Sem Txve va Si, ro de sac

es Zva li ar à mo vi do da~ da mxo lod ga iW re bo da, Se saZ loa dam na Sa vis Tvis kon kre tul

Sem Txve va Si swo red sa mi Zro xa da e kis re bi naT. r. xa ra Zis da mi si in for ma to ris mi xed-

viT ki: `Tu Ta vis naW re vi Zvlis na xev ram dea day va ni li, dam na Sa ve ix dis 5 Zro xas. ro de-

sac naW re vi im de nad Rrma aris, rom ze Ta Zva li sul da im Sxvre va, ma Sin dam na Sa ve ix dis

8 xe liT Zro xas~. mge la jin Wa ra u li ase ag vi wers am mo ments: `ze Ta Zval ro amo va sa da

Cxim ze Ca va, ma Si ni sa 8 xe liT Zro xas und ga dax da~.31 r. xa ra Zis es cno ba gar kve ul ko-

men tars sa Wi ro ebs. mis gan ga mom di na re obs, rom xu Ti Zro xis da kis re ba xde ba, Tu ze-

da Zvlis naW re vi mis na xev ram dea da su li, xo lo Tu es Zva li im sxvre va, ma Sin ga da sa-

xa dia rva Zro xa. r. xa ra Zis es gan mar te ba ar Se e sa ba me ba ze moT moy va nil mo na ce mebs.

ro gorc kvle vam aC ve na, mo na cem Ta um rav le so bis mi xed viT, ze da Zvlis à mos vli sas~

xu Ti Zro xaa da ara rva. qve moT war mo Cin de ba, rom mo na cem Ta um rav le so bis mi xed viT,

8 Zro xa gaT va lis wi ne bu li a, Tu Wri lo ba Cxi mam dea da su li da mas azi a nebs. am Se u sa ba-

mo bis mi ze zi i s un da iyos, rom r. xa ra Zis in for ma to ris, mge la Win Wa ra u lis, gan mar te-

ba r. xa ra Zis mi er ara zus ta daa in ter pre ti re bu li. mge la Win Wa ra u li am Sem Txve va Si

ar sa ub robs cal ke ze da Zvlis à mos vla ze~, ara med ze da Zvlis à mos vlas~ ukav Si rebs

Wri lo bis Cxi mam de das vlas, Cxi mis da zi a ne bas. fra za – `ze Ta Zval ro amo va sa da Cxim-

ze Ca va~ – swo red amas un da niS nav des. sa er Tod, Wri lo bis Cxi mam de `Cas vla~ Se uZ le-

be lia ze da Zvlis à mos vlis~ ga re Se da Cxi mis da ma zi a ne bel Wri lo ba ze sa ub ri sas ze da

Zvlis à mos vlis~ aR niS vna sru li ad bu neb ri vi a. aqe dan ga mom di na re, mge la Win Wa ra u li

25 zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, №1,

101.26 gaburi b., xevsuruli masalebi, `qarTuli saenaTmecniero sazogadoebis weliwdeuli~,

1923-1924, 141. imaves imeorebs s. makalaTiac (makalaTia s., xevsureTi, Tb., 1984, 94).27 oCiauri al., mosisxleoba xevsureTSi, 7/14. piradi arqivi, 158.28 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №2,

56-57, 62; oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/2, 23.29 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/4, 4430 xizanaSvili n., eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 52. 31 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 171.



11

rva Zro xis ga dax das, upir ve les yov li sa, ukav Si rebs Cxi mis da zi a ne bas. Tu mge la Win Wa-

ra u lis mo na ce mis Cve ne ul in tep re ta ci as mar Te bu lad mi viC nevT, ma Sin igi ar iq ne ba wi-

na aR mde go ba Si Cven mi er mo ta nil sxva mo na ce meb Tan. maT mi xed vi Tac xom Wri lo bis Cxi-

mam de Cas vlis Tvis, ase ve, rva Zro xaa gaT va lis wi ne bu li. r. xa ra Ze ki, ro de sac sa ub robs

ze da Zvlis dam sxvre vi saT vis rva Zro xis da kis re ba ze, ara fers am bobs am Sem Txve va Si

Wri lo bis Cxi mam de day va na ze. am uka nas kne li faq to ris ga mo ricx va ki, mge la Win Wa ra-

u lis gan mar te bis ara zust in ter pre ta ci as war mo ad gens. Tan, aR sa niS na via isic, rom r.

xa ra Ze, ro me lic de ta lu rad aR wers ga da sa xa de bis sis te mas Tav Si mi ye ne bu li Wri lo-

be bi saT vis, cal ke ar ga mo yofs ga da sa xads Cxi mis da zi a ne bi saT vis. igi ze da Zvlis dam-

sxvre vi saT vis ga da sa xad ze sa ub ri dan pir da pir ga da dis qve da Zvlis da zi a ne ba ze, rac

gar kve u li xar ve zi a. sa va ra u dod, r. xa ra Zis mxri dan Cxi mis da zi a ne bi saT vis ga da sa xa-

dis mo ux se neb lo ba, mi si ga mo to ve ba, swo red mge la Win Wa ra u lis gan mar te bis ara zus ti

ga ge bis Se de gi un da iyos. xev su ri in for ma to ris cno ba Cxi mis da zi a ne bi saT vis ga da sa-

xa dis ode no bis Se sa xeb r. xa ra Zem ze da Zvlis dam sxvre vi saT vis ga da sa xa dis ode no bad

CaT va la da ami tom, Cxi mis da zi a ne bi saT vis ga da sa xa di sa er Tod ga mo to va.

das kvnis sa xiT Se iZ le ba aRi niS nos, rom Cvens xelT ar se bu li ma sa le bis mi xed viT,

xev su ru li rju liT, Ta vis ze da Zvlis da zi a ne ba, mi si dam tvre va, `ze da Zvlis amos vla~

Se fa se bu lia xuT Zro xad, rac kon kre tu li faq te bi Tac das tur de ba. Cve ni mo saz re biT,

ze da Zvlis dam sxvre vis Sem Txve va Sic ki, Tu Cxi mi ar aris da zi a ne bu li, xuT Zro xa ze me-

ti ga da sa xa di ar un da yo fi li yo da we se bu li. Zvlis Se da re biT msu bu qi da zi a ne ba (ma ga-

li Tad, ro de sac Zva li gaW ri li a, mag ram ar xde ba mi si dam tvre va, à mos vla~), Se saZ lo a,

Se fa se bu li yo Se da re biT nak le bad.

2. 4. Cxi mis da zi a ne ba. Cxi mis Zva lis à mos vla~

xelT ar se bu li mo na ce me bis ab so lu tu ri um rav le so bis mi xed viT, Cxi mis da zi a ne-

ba, Cxi mi a ni Zvlis à mos vla~ Se fa se bu li iyo rva Zro xad.32 b. ga bu ri Svid Zro xas asa-

xe lebs: `Tu Cxi mi amox yva, ma Sin Svid Zro xa un da mis cas~.33 Cxi mis Zvlis amos vli saT vis

ga da sa xa dis sa xiT Svi di Tu rva Zro xis da kis re ba da na Sa u lis sim Zi mis er Tgva ro van Se-

fa se bas gu lis xmobs da ga da sa xa dis ode no bis ase Ti um niS vne lo gan sxva ve ba, Cve u le bi-

Ti sa mar Tlis prin ci pe bi dan ga mom di na re, ara ar se bi Ti a. Se saZ le be li a, gar kve ul Sem-

Txve veb Si Cxi mis Zvlis amos vli sas rju lis ka cebs mar Tlac Svi di Zro xa da e kis re bi naT

dam na Sa vi saT vis, ro gorc es b. ga bur Ta naa asa xu li. Zi ri Ta dad ki, rva Zro xas vxvde biT.

al. oCi a urs moh yavs kon kre tu li Sem Txve ve bi, ro de sac Cxi mis Zvlis amos vli saT vis

rju lis ka ce bis mi er swo red rva Zro xis da kis re ba xde ba. ma ga li Tad, er T-er Ti SuR lis

Se de gad vin me gar si as er T-er Ti naW re vi dan Cxi mi a nis Zva li amo u vi da. rju lis ka ceb ma

32 jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988,

38; oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 40; misi-

ve, mosisxleoba xevsureTSi, piradi arqivi, 7/14. 158.33 gaburi b., xevsuruli masalebi, `qarTuli saenaTmecniero sazogadoebis weliwdeuli~,

1923-1924, 141. imaves imeorebs s. makalaTiac (makalaTia s., xevsureTi, Tb., 1984, 94). sava-

raudod, s. makalaTia b. gaburis informacias eyrdnoba.


12

ami saT vis dam na Sa ves rva Zro xis ga dax da da a kis res.34 uTur gaT da vi Ti sa da abi kaT gi gi-

a is SuR lis dros abi kaT gi gi as Tav Si Cxi mi a ni Zva li amo u vi da. rju lis ka ceb ma ami saT-

vis ase ve rva Zro xa ga da uwy vi tes ga da sax de lad dam na Sa ves.35 kon kre tu li Sem Txve ve bi

yve la ze ukeT aC ve nebs re a lo bas da al. oCi a u ris mi er da fiq si re bu li ma ga li Te bi, sxva

zo gad in for ma ci as Tan er Tad, cal sa xad mi u Ti Tebs, rom Cxi mi a ni Zvlis amos vli saT vis

ga da sa xa dis sa xiT xev su ru li rju liT da we se bu li iyo rva Zro xa.

ze da Zvlis amos vlas Tan da kav Si re biT sa ub ri sas moy va nil iq na r. xa ra Zis mo na ce-

mi, rom lis sa fuZ vel ze ga mo iT qva va ra u di, rom r. xa ra Zis in for ma to ri, ro de sac am-

bobs: `ze Ta Zval ro amo va sa da Cxim ze Ca va, ma Si ni sa rva xe liT Zro xas und ga dax da~,

swo red Cxi mis da zi a ne bis Tvis da we se bul ga da sa xad ze sa ub robs da ara ze da Zvlis

amos vli saT vis dad ge nil ze, ro gorc amas r. xa ra Ze gan mar tavs. Cxi mis da zi a ne bas Tan

da kav Si re biT Cven mi er moy va ni li mo na ce me bi da maT So ris kon kre tu li faq te bi Cven

am va ra uds ga nam tki cebs. am mo na ce me biT xom er TmniS vne lov nad Cans, rom Cxi mis Zvlis

amos vla nam dvi lad rva Zro xa Rir da da ze da Zvlis amos vla mi si ana lo gi u ri Ri re bu-

le ba ve raf riT iq ne bo da.

2. 5. qve da Zvlis da zi a ne ba. qve da Zvlis `a mos vla~

qve da Zvlis da zi a ne bi saT vis ga da sa xa dis ode no ba gan pi ro be bu li iyo da zi a ne bis

xa ris xiT.

r. xa ra Zis cno biT, Tu qve da Zva li na xev rad gaty da, dam na Sa ve ix dis Tor me t Z ro-

xas.36 ase ve m. ke ke li as er T-er Ti in for ma to ris gan mar te biT, Tu Ta vis naW re vi qve da

Zvlam de a, rac iwy e ba Cxi mis ga Ta ve bis Sem deg da Zva li da zi an da, Tor me ti Zro xa mo u-

di o da.37 ima ves adas tu rebs ki dev er Ti xev su ri in for ma to ri.38 am mo na ce me bis mi xed viT

Cans, rom qve da Zvlis da zi a ne ba, ro de sac igi sa na xev rod gaty da da ara sru lad, anu

sru lad ar dam sxvre u la, ar amo su la, Se fa se bu li iyo Tor met Zro xad.

yve la es av to ri da in for ma to ri sa ub robs qve da Zvlis ki dev uf ro mZi me Wri lo-

ba ze, rac da kav Si re bu li iyo am Zvlis dam sxvre vas Tan, mis a mos vlas Tan~. es iT vle bo da

Tav Si mi ye ne bul yve la ze mZi me Wri lo bad. am dros qve da Zva li sru lad iW re bo da, Wri-

lo ba da di o da tvi nam de (uf ro swo rad, tvin ze ga da fa re bul Txel ap kam de, ro mel sac

xev su re bi tvi nis skas eZax dnen) da, ab so lu tu rad yve la av to ri sa da in for ma to ris

cno biT, Se fa se bu li iyo Teq vsmet Zro xad.39 r. xa ra Zis in for ma to ri ase aR wers am Wri-

34 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/2, 17-18.35 iqve, 23-24. 36 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 171. 37 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №2,

63.38 jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988,

12.39 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №2,

63; kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977,

№5, 42; kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli,

1977, №6, 22, 40; zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli



13

lo bas: `qve Ta Zval ro ga iW re bis da tvin amoC nde bis, ma Si ni sav Teq vsmet xe liT Zro-

xas un da ga dax da~.40 r. xa ra Zis in for ma to ris msgav sad, bev ri sxvac aR niS nul Wri lo bas

tvi nis, tvi nis skis ga mo Ce nas ukav Si rebs. am dros xde bo da tvin ze iT Zva lis amos vla~,41

anu qve da Zvlis à mos vla~.

r. xa ra Zis cno biT, Wri lo bas, ro mel sac tvi nis skis ga mo Ce na moh yve bo da, `Sars~

uwo deb dnen, ì mas Sars vety viT~.42 al. oCi a u ris in for ma to ri ba Ti ra ara bu li ba ca li-

go dan gan mar tavs: Sa ri, Tav Sa ri, tvin ze iT Zva lis amos vla. es er Ti da igi ve aris. xSi ri

iyo Sem Txve va, rom xev su ri sof lis aqi me bi Zvals amo ac lid nen, Tu is gaW ri li an ga te-

xi li iyo. Zva lis Zir ze da tvi nis Tav ze aqvs ga dak ru li qa Ral dis sis xo, ro mel sac xev-

su re bi tvi nis skas eZa xi an, mar to es ska fa rav da tvins. Wri lo ba rom ga ni kur ne bo da, ma-

Si nac isev ety o bo da tvi nis moZ ra o ba. swo red ase Ti Wri lo ba iyo Se fa se bu li Teq vsmet

Zro xad~.43 al. oCi a u ris ki dev er Ti gan mar te biT: `Tav Sars eZax dnen tvins ze viT Zva lis

amo Re bas da tvi nis amo Ce nas, ro mel sac mar to Ra tvi nis ap ki fa rav da~.44 am cno beb Si

kar gad Cans, rom Tav Si mi ye ne bu li yve la ze mZi me Wri lo bas, ro me lic tvi nam de iyo da-

su li, xev su re bi uwo deb dnen `Sars~, `Tav Sars~, `tvin ze iT Zva lis amos vlas~. Cans mi si

ma xa si a Teb le bic: qve da Zvlis sru li amo Re ba, à mos vla~ da tvi nis skis ga mo Ce na. ase Ti

Wri lo ba, cxa di a, si cocx li saT vis sa Si Si iyo. xev su ri das ta qa ri ba bu ca alu da u ri gan-

mar tavs, rom Sa ris fes vi mib mu lia Ta vis qa la ze da Tu is Ca var da, ada mi a nic mok vde ba.45

aR niS nu li zo ga di mo na ce me bis uty u a rad da das tu re bis sa u ke Te so sa Su a le ba

kon kre tu li ma ga li Te bi a. Tav Si mi ye ne bu li, tvi nam de da su li Wri lo bis ram de ni me Sem-

Txve vas aR wers al. oCi a u ri.

gu da nis jvar Si mom xda ri ara bu le bi sa da Win Wa ra u le bis ma sob ri vi SuR lis dros

(as ze me ti ka ci iReb da SuR lSi mo na wi le o bas) vin me gi gi am (a ra bul ma) Tav Si daW ra xni e-

ri ka ci qar Ca u li (Win Wa ra u li). al. oCi a u ri ase aR wers am daW ras: xmal ma Zva liv gas Wra

da tvi nis ska ze dam din da vi da. bo los Zva li tvins ze mo dan sul amo vi da. tvin ze ga dak-

ru li ap ki ki sul feT qav da, ro mel sac xev su re bi tvi nis skas eZax dnen. ro ca saq me dam-

Svid da da naW re ve bic ga i kur na, gi gi am da qar Ca ul mac ir ju les... rjul ma Teq vsme ti

Zro xa da a do Tav Sa ri sa, gi gi a sa gan qar Ca u li saT vis mi sa ce mi~.46 me o re Sem Txve va Si Tav-

Si mi ye ne bul Wri lo bas ga ni xi la ven rju lis ka ce bi: `Wri lo bas ety o bo da, rom Zva li

rveuli, 1988, №1, 101; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTno-

grafiuli rveuli, 1988, 12, 38; merabiSvili j., masalebi xevsurul CveulebiT samarTal-

ze, eTnografiuli rveuli, 1988, 45; oCiauri al., mosisxleoba xevsureTSi, 7/14. piradi

arqivi, 158; gaburi b., xevsuruli masalebi, `qarTuli saenaTmecniero sazogadoebis we-

liwdeuli~, 1923-1924, 141; xizanaSvili n., eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 52. 40 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 171. 41 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/5, 5742 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 171.43 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/5, 5744 iqve, 55. 45 zoiZe o., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, №1,

101. 46 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/5, 55


14

tvin ze iT sul amo su li iyo. mar to tvi nis ska iyo dam rCa li. tvi nis moZ ra o ba Wri lo-

bas ety o bo da. aqim mac da am tki ca, rom Zva li tvin ze iT amo vi da... ro gorc tvin ze iT amo-

su li Zva li... ga das wyvi tes Teq vsme ti Zro xis dra ma~.47 am kon kre tul ma ga li Teb Si kar-

gad Cans, rom Teq vsmet Zro xad Se fa se bu li iyo Wri lo ba, rom lis Sem Txve va Sic Zva li

tvins ze moT mTli a nad amo vi do da da tvi nis ska ga moC nde bo da. al. oCi a u ris aR we ril

ki dev erT Sem Txve va Si pi rov ne bas ase Ti ori Wri lo ba mi a ye nes. rju lis ka ceb ma we sis

mi xed viT dam na Sa ves or ma gi ga da sa xa di da a kis res: `Tav Si iyo mi ye ne bu li ori ve Wri lo-

ba... aqim ma sul amo i Ro ori ve Wri lo bis Zvle bi. tvi ni dan ori ve Wri lo ba Si Sa ri aC nda...

rjul Si ori Sa ris dra ma, or jer 16, e. i. 32 Zro xa da a fa sa da To Ti am (dam Wrel ma – g.d.)

ga da u xa da na xe va ri fe xi Ti, na xe va ri xe li Ti~.48

sa qar Tve los sxva ro me li me kuTx e Si Ta vis Wri lo bis Se fa se bis msgav si sis te ma eT-

nog ra fi u li mo na ce mebs ar Se mo u na xavs. Crdi lo kav ka si is mTi el Ta Cve u le biT sa mar-

Tal Si ki ase Ti sis te ma kar ga daa cno bi li. sa ma ga li Tod moy va nil iq na T. le on to vi Cis

cno bas in guS Ta Cve u le bi Ti sa mar Tli dan. xev su re Tis msgav sad, aqac Ta vis Wri lo bi-

saT vis ga da sa xa dis ode no ba mi si siR rmiT iyo gan pi ro be bu li: 1. Tu Wri lo ba mi ye ne bu-

lia Tav Si, ka nis mci re di gaW riT, Zvlis da u zi a neb lad (i se rom Zva li ar Cans), Cve u le-

biT sak ma ri sia Se sa ri ge be li ga mas pin Zle ba: cxvriT da ara yi qva biT; 2. Tu aris Wri lo ba

Ta vis qa la ze naf xaW niT da mo iTx ovs da niT gaw men das, sa Wi ro ebs sa mi Zro xis ga dax das,

xo lo ga mas pin Zle bi saT vis sak ma ri sia mci re cxva ri da oTxi qva bi ara yi; 3. Wri lo ba

Ta vis qa lis ga Cex viT me o re, ad gi lob riv Ta TqmiT, rbil Zvlam de, tvi nis myar gar sam-

de, Rirs eq vsi Zro xa. ga mas pin Zle bi saT vis sa Wi roa di di cxva ri da eq vsi an oTxi qva bi

ara yi; 4. Wri lo ba Ta vis qa lis ga Cex viT, Ca su li tvi nam de (ro me lic jer ar Cans) – rva

Zro xa, ga mas pin Zle bi saT vis – di di cxva ri da eq vsi qva bi ara yi; 5. Wri lo ba Ta vis qa lis

gax leC viT, ad gi lob riv Ta TqmiT, Tu tvi ni ga moC nda, Rirs aTi Zro xa da er Ti xa ri qso-

vi lis na We riT, sa mi ma ne Tis Ri re bu le bis, rac Se ad gens Tor met Zro xas. ga mas pin Zle bi-

saT vis aris di di cxva ri da eq vsi qva bi ara yi.49

aR niS nu li mo na ce me bi aS ka rad xev su ru lis msgav si a. aqac um niS vne lo, msu buq Wri-

lo bad iT vle ba is, ro me lic ar azi a nebs Ta vis Zvals da ka nis gaW ras Tan aris da kav Si re-

bu li. Tvi Ton Ta vis qa lis da zi a ne bi saT vis ga da sa xa dis gan sazR vris kri te ri u mi faq-

tob ri vad, xev su re Tis ana lo gi u ri a. aqac gan msazR vre lia is, Tu Ta vis qa lis ro mel

fe nam dea Ca su li Wri lo ba, ro me li Zva lia da zi a ne bu li, Cans Tu ara tvi ni.50 Ta vis da zi-

47 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, piradi arqivi, 1954, 6/1, 5.48 iqve, 6/7, 74.49 еонтович Ф., Адаты кавказских горцев, т.2, Одесса, 1882, 162. 50 r. xaraZes mohyavs gvelesianis mier andiis olqis mxareebSi dadasturebuli cnobebi

Tavis WrilobebisaTvis gadasaxadebis Sesaxeb: `didoelebSi: Tavis WrilobisaTvis, ro-

melic araa Casuli Zvlamde 1 maneTi da 40 kapikia; Zvlamde Tua – 2 maneTia, xolo Tu

tvinamdea Casuli 8 maneTi; windalis adaTebis aRwerilobaSi vkiTxulobT: Wrilo-

bisaTvis, romelic araa Zvlamde Casuli damnaSave ixdis 1 maneTs da 40 kapiks, Tavis

WrilobisaTvis Zvlamde damnaSave ixdis 2 maneTs, Tu Tavis qalis Zvlis zeda nawilia

dazianebuli – 4 maneTs, Wrilobis tvinamde CasvlisaTvis – 8 maneTs; unkratlCamala-

lis adaTebis mixedviT, tvinamde Casuli WrilobisaTvis xdeba 30 maneTis gadaxda, eqims

ki SeTanxmebisamebr uxdian. Tu TavSi Wrilobis Sedegad mxolod kani gaiWra, damnaSave

dazaralebuls uxdis erT maneTs, Zvlamde WrilobisaTvis – 4 maneTs; Tu Zvlis zeda



15

a ne bi saT vis pa su xis mgeb lo bis Se sa xeb xev su ru li da in gu Su ri mo na ce me bis ur Ti er TSe-

da re ba Tval naT liv adas tu rebs, rom Crdi lo kav ka si el mTi el Ta da qar Tvel mTi el Ta

(gan sa kuT re biT xev sur Ta) Cve u le bi Ti sa mar Ta li sa er To prin ci peb zea da fuZ ne bu li.

3. pa su xis mgeb lo ba sa xis are Si mi ye ne bu li Wri lo bi saT vis

sa xis Wri lo ba, Tav Si mi ye ne bul Wri lo bas Tan Se da re biT, uf ro mZi med iT vle bo da

mi si Tval xi lu lo bi dan ga mom di na re. mis Se de gad Se saZ loa ada mi ans sa xis wa ru xo ce li

da ma xin je ba mi e Ro, ro me lic, Ta vis Wri lo bi sa gan gan sxva ve biT, verc TmiT da i fa re bo-

da da verc qu diT. es, upir ve les yov li sa, sa xis SiS vel ad gi las mi ye ne bul Wri lo ba ze

iT qmis. Tu sxe u lis sxva na wil Si mi ye ne bul um niS vne lo Wri lo bas nak le bad aq cev dnen

yu radR e bas da Se iZ le ba araf ra dac Ca eg doT, sa xe ze mi ye ne bu li ana lo gi u ri Wri lo ba

uk ve mniS vne lo van Wri lo bad aRiq me bo da da sak mao ode no bis ga da sa xad sac mo iTx ov da.

n. xi za naS vi li aR niS navs, rom xev su reT Si sa xis are Si mi ye ne bu li Wri lo ba mZi me Wri lo-

ba Ta ricxvs mi e kuT vne ba, Tum ca ara `bew viT~ da fa rul, ara med mxo lod SiS vel ad gi las

mi ye ne bu li. mi si TqmiT, `xev su ri Ta vis sa xes bevrs aras das devs... mag ram ro ca daW ri-

lo ba zed mi var de ba saq me, is pi ri sa xes me tad ekek lu ce ba da Tav -mo wo ne biT did sisxls

Txo u lobs~.51

sa xis Wri lo bis Se sa xeb gar kve u li kon kre tu li mo na ce me bia fSav -xev su rul, Tu-

Sur da sva nur Cve u le biT sa mar Tal Tan mi mar Te ba Si.

3.1. pa su xis mgeb lo ba sa xis Wri lo bi saT vis sva neT Si

sva nu ri Cve u le bi Ti sa mar Ta li sa xis are Si mi ye ne bul Wri lo bas mZi me da na Sa u lad

ga ni xi lavs. es, upir ve les yov li sa, exe ba sa xis Wri lo bas, ro mel mac mi si wa ru xo ce li

da ma xin je ba ga mo iw vi a. eg. gab li a nis mi xed viT, `pi ri sa xis Wri lo bi sa gan da daR va na xe-

var wo rad52 fas de ba~.53 na xe va ri wo ri, zo ga dad, sxe u lis ama Tu im or ga nos sa xiC ro bi-

saT vis da we se bu li ga da sa xa di iyo sva neT Si, rac, ro gorc Cans, sa xis wa ru xo cel da ma-

xin je ba zec vrcel de bo da.

sa in te re so mo na ce mebs vxvde biT sa xis wa ru xo ce li da ma xin je bis Se sa xeb m. ke ke-

li as mi er XX sa u ku nis 60–70-i an wleb Si Ca we ril ma sa leb Si. ara er Ti sva ni in for ma to-

ri aR niS navs, rom mZi med iT vle ba sa xis da ma ma xin je be li Wri lo ba da amis Tvis sak ma od

fena gaiWra, maSin 10 maneTs, meore fenis gaWrisaTvis 15 maneTs; karatinis adaTebSi: Tu

Wriloba Cava tvinamde – 25 maneTia, Tu Tavis kani gaiWra, magram Zvali ar gamoCnda, ga-

daixdeba 1 maneTi da 40 kapiki. Tu gamoCndeba – 2 man da 40 kap. Tu Tavis qalis Zvlis zeda

nawilia gaWrili – 15 maneTia, Tu Zvlis moWrili nawili mocilda – 17 maneTi~ (xaraZe

r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis Sro-

mebi, t. I, 1947, 175). am monacemebSic kargad Cans, rom Tavis WrilobisaTvis gadasaxadis

odenoba mis siRrmeze iyo damokidebuli. aqac, xevsureTis msgavsad, Tavis Wrilobis

simZimes gansazRvravdnen imis mixedviT, Wrilobam mxolod kani gaWra, Zvlamde davida,

Zvali daaziana, Tu tvinamde davida. 51 xizanaSvili n., eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 51. 52 `wori~ – svanur CveulebiT samarTalSi mkvlelobisaTvis gaTvaliswinebuli gadasaxadi.53 gabliani eg., Tavisufali svaneTi, Tb., 1927, 111.


16

di di ga da sa xa dia da we se bu li, Tum ca kon kre tul sazR a urs ar uTi Tebs,54 mxo lod zo-

ga dad war mo a Cens ase Ti Wri lo bis mniS vne lo bas. is in for ma to re bi ki, rom le bic kon-

kre tu lad sa ub ro ben ase Ti Wri lo bi saT vis da we se bul sazR a ur ze, ase ve xazs us va men

am Wri lo bis sim Zi mes, Tum ca xe lis an fe xis da sa xiC re bis tol da zi a ne bad, gan sxva ve biT

eg. gab li a ni sa gan, ar ga ni xi la ven. ka le li in for ma to ri aR niS navs: `Tu sa xis are Sia gan-

zrax mi ye ne bu li ise Ti Wri lo ba, rac ama xin jebs kacs, ma Sin wo ris me sa mem dis adis ga da-

sax de li, xo lo Tu ar ama xin jebs, igi uf ro nak leb fas de ba~.55 wvir me li in for ma to ric

adas tu rebs, rom sa xe ze mi ye ne bu li da ma ma xin je be li Wri lo bi saT vis dam na Sa ves wo ris

me sa me di ma inc ga dax de bo da.56 ki dev er Ti in for ma to ri ana lo gi u ri Wri lo bi saT vis

ase ve wo ris me sa me dis ga dax da ze sa ub robs, ma Sin ro ca xe lis da fe xis da sa xiC re bi saT-

vis ga da sa xa dad na xe var wors asa xe lebs.57 zo gi er Ti mo na ce miT, ase Ti Wri lo bis Tvis

ki dev uf ro mci re ga da sa xa dic aris gaT va lis wi ne bu li. ma ga li Tad, in for ma to ri bals

qve mo sva ne Ti dan (e ce ri) mi u Ti Tebs, rom sa xis da ma ma xin je be li Wri lo ba aT -Txut met

Zro xa daa Se fa se bu li.58 wo ris na xev rad (oc da a Ti Zro xa) igi afa sebs xe lis da fe xis da-

sa xiC re bas,59 anu sa xis da ma ma xin je be li Wri lo ba, mi si mo na ce me bi dan ga mom di na re, da-

ax lo e biT wo ris me oTx e di a. xe lis da fe xis Wri lo bis na xev rad afa sebs sa xis Wri lo-

bas er T-er Ti la ta le li in for ma to ric.60 aris sxva mo na ce me bic sa xis da ma ma xin je be li

Wri lo bis me sa med wor ze nak le bad Se fa se bi sa.61

aR niS nu li mo na ce me bi mar Tlac adas tu rebs, rom sa xis da ma ma xin je be li Wri lo-

ba sva nur Cve u le biT sa mar Tal Si mZi me Wri lo bad iT vle bo da. ro gorc Cans, Se da re biT

Zvel pe ri od Si, ker Zod, XX sa u ku nis da sawy i sis mo na ce miT, ase Ti Wri lo ba, faq tob ri-

vad, ga Ta nab re bu li iyo sxva dax va or ga nos (ma ga li Tad, xe lis, fe xis) da sa xiC re bas Tan

da, Se sa ba mi sad, Se fa se bu li iyo na xe var wo rad. Tum ca, ro gorc m. ke ke li as ma sa le bis

mi xed viT Cans, sab Wo Ta pe ri od Si sa xis da ma ma xin je be li Wri lo bi saT vis ga da sa xa di

wor Tan mi mar Te ba Si Se da re biT Sem ci re bu li a, ker Zod, da ax lo e biT wo ris me sa med -me-

oTx e dam de.

mi u xe da vad imi sa, rom sa xis da ma ma xin je be li Wri lo bi saT vis ga da sa xa di wor Tan

Tu xel -fe xis sa xiC ro bis ga da sa xad Tan mi mar Te ba Si m. ke ke li as ma sa le bis mi xed viT Sem-

ci re bu li a, aR niS nu li Wri lo ba ma inc mZi me Wri lo ba Ta ka te go ri as mi e kuT vne ba da mis-

Tvis ga da sa xa di ma inc sak ma od mniS vne lo va ni ode no bi sa a. Tu sa xis Wri lo ba ar ga mo iw-

vev da mis wa ru xo cel da ma xin je bas, bu neb ri vi a, ga da sa xa di nak le bi iq ne bo da Wri lo bis

sim Zi mi dan ga mom di na re.

in te res mok le bu li ar un da iyos sva nur Cve u le biT sa mar Tal Si da fiq si re bu li sa-

xis da ma ma xin je be li Wri lo bi saT vis gaT va lis wi ne bu li ga da sa xa de bis Se da re ba ana lo-

54 kekelia m., masalebi svanur CveulebiT samarTlaze, eTnografiuli rveuli, №1, 1967, 26,

34; №3, 83.55 kekelia m., masalebi svanur CveulebiT samarTlaze, eTnografiuli rveuli, №6, 1969, 2.56 kekelia m., masalebi svanur CveulebiT samarTlaze, eTnografiuli rveuli, №3, 1968, 66.57 kekelia m., masalebi svanur CveulebiT samarTlaze, eTnografiuli rveuli, №1, 1967, 77.58 iqve, 105.59 iqve.60 kekelia m., masalebi svanur CveulebiT samarTlaze, eTnografiuli rveuli, №1, 1967, 56.61 kekelia m., masalebi svanur CveulebiT samarTlaze, eTnografiuli rveuli, №3, 1969, 8.



17

gi u ri Wri lo bi saT vis qar Tu li sa mar Tlis Zeg le biT gaT va li wi ne bul ga da sa xa deb Tan.

gi or gi brwyin va lis Zeg lis de biT, `vis ca pir sa ze da ger Si aC ndes sa da Red~ ga da sa xa di

sis xlis me xu Te di a.62 am Zeg lis mi xed viT Cans ten den ci a, rom sa xis wa ru xo ce li da ma xin-

je ba Se da re biT nak le ba daa Se fa se bu li, vid re Tva lis, fe xis da sa xiC re ba (sis xlis mo-

eTx e di) da xe lis da sa xiC re ba (mar jve na xe lis da sa xiC re ba – sis xlis me sa me di).63 ro gorc

kvle vam da a das tu ra, ana lo giu ri ten den cia ga moC nda sa xis wa ru xo cel da ma xin je bas-

Tan da kav Si re biT m. ke ke li as mi er da fiq si re bu li ma sa le bis mi xed vi Tac.

ana lo gi u ri Wri lo ba uf ro mZi med Cans vax tang VI-is sa mar Tlis wig niT. ker Zod, am

Zeg lis 48-e mux lis mi xed viT: `warbs qu e iT da yels ze iT Tu kac man kacs ase Ti Wri lo-

ba da a Ci nos, ro me Za li a nad mo e ku e Ti nos, im nak veTs ne ki ga mo ev le bo des, an sa xiC rad

sa xed ve lad daR re ji li yos da wa e£di nos..~. xe lis sis xli, anu sis xlis me sa me dia gaT va-

lis wi ne bu li.64 ro gorc vxe davT, vax tan gis sa mar Tlis wig nSi, sa xis wa ru xo ce li da ma-

xin je ba gan xi lu lia xe lis (a se ve Tva lis, fe xis) sa xiC ro bis Ta na bar Wri lo bad, rac mi si

yve la ze uf ro mZi me Wri lo ba Ta ka te go ri i saT vis mi kuT vne bas gu lis xmobs, swo red ise,

ro gorc es eg. gab li an Tan aris sva nu ri Cve u le bi Ti sa mar Tlis mi xed viT. ra Tqma un da,

amis gan msazR vre li faq to ri ase Ti Wri lo bis Se de gad ada mi a nis xi lu li da ma xin je ba a,

To rem bu neb ri vi a, rom fun qci u ri da na kar gis Tval saz ri siT, es Wri lo ba ver Se ed re ba

ada mi a ni saT vis fe xis, xe lis Tu Tva lis da kar gvas.

3.2. pa su xis mgeb lo ba sa xis are Si mi ye ne bu li Wri lo bi saT vis

xev su reT Si, Tu SeT sa da fSav Si.

sa xis Wri lo bis mar cvle biT ga zom va

xev su rul, Tu Sur da fSa ur Cve u le biT sa mar Tal Si fiq sir de ba sa xis Wri lo bis

sim Zi mis gan sazR vris we si mi si si di dis, sig rZis mi xed viT. mxed ve lo ba Sia Wri lo bis sig-

rZis ga zom va mar cvle bis meS ve o biT da Se sa ba mi si sazR a u ris da kis re ba swo red Wri lo-

ba ze da te u li mar cvle bis ra o de no bis Se sa ba mi sad.

aR niS nu li sa kiTxi sa mec ni e ro li te ra tu ra Si sa fuZ vli a na daa gan xi lu li. ara-

er Ti av to ri sa ub robs mis Se sa xeb sak ma od srul yo fi lad. Tav da pir ve lad r. xa ra Zi sa

da mi si xev su ri in for ma to re bis cno bebs mo viy vanT xev su reT Si sa xis Wri lo bis mar-

cvle biT ga zom vis we sis Se sa xeb: `pi ri sa xis SaS la Si mar cva li ewy o ba~ (u kan xa du, un-

crua qe ra u li). am Sem Txve va Si igu lis xme ba, rom da sa xiC re bu lia sa xis is na wi li, ro-

me lic qu diT ar da i fa re ba, uka nas knels Sub lis sa mi ze da na ke cis qve moT an ga ri So ben.

pi ri sa xis SaS la Si dra mis ga mo an ga ri Se ba Sem de gi we siT xde ba: mas Sem deg, rac Wri lo ba

Se xor cde ba, naW revs Ca lis Re ros – Wyums da a zo ma ven. qva ze naW re vis ga mo xa tu le bis

mi xed viT if qli sa65 da qe ris mar cvals er Tma neT Si are viT da a la ge ben, ifqls sig rZe ze

da awy o ben, qers - si ga ne ze. amas Tvi Ton Sem deg na i rad aR we ren: `Tu sa xe ze, sa dac Tma

ar moC nde bis, iqa sWirs naW re vi, dav zomT imas Ca lis Wyu miT, me re imas qva ze dav zdebT.

62 qarTuli samarTlis Zeglebi, i. doliZis redaqciiT, t. I, Tb., 1963, 416. 63 iqve. 64 iqve, 494. 65 `ifqali~ – mTis jiSis xorbalia, romelic xevsureTSi gazafxulze iTeseba.


18

qva ze qvi Tav dav swerT, ga mov xa tavT naW revs. me re mar cvals mo vi RebT na xe vars ifqls,

na xe vars qers, er Tsa ku diT da vawy obT, me o res gar di gar dmo~ (u kan xa du, un crua qe ra-

u li). mge la Win Wa ra u lis aR we riT: Tu sa xe ze, Sub lis sa mi na o Wis qve iT sWirs naW re vi,

ma Sin `...naW revs ga liT ga zo men, nax Si riT ga mos we ren imas sip ze. memr imas mar cvlebs

da as xmen if qli sas sig rZe ze, qe ri sas mi da moRm. memr da zo men, ram Tven mar cval da i dos,

xuT da i dos, Svid da i dos, memr im Ten sa Zro xa sa und mi ce ma, ram den sac mar cvals da i-

debs~ (sof. gu da ni). ro de sac ga moT vli an, ram de ni mar cva li da e tia naW rev ze, mar cvlis

sa er To ra o de no bas ors ga mo ak le ben da im den xe liT Zro xas ga da ax de vi ne ben dam na Sa-

ves. ase ma ga li Tad, Tu aTi mar cva li da e ti a, ors ga mo ak la ven da rva xe liT Zro xas ga-

da ax de vi ne ben, rad ga nac Wri lo ba mor Ce nis Sem deg Se mok lde ba o~.66 am mo na cem Si kar gad

Cans, Tu ra Sem Txve va Si xde bo da xev su reT Si Wri lo bis sig rZis mar cvle biT ga zom va da

ra we siT. Ta vis are Si mi ye ne bu li Wri lo be bis Se sa xeb sa ub ri sas aRi niS na, rom Wri lo-

ba izo me bo da, Tu is mi ye ne bu li iyo Sub lis `sa mi na o Wis qve moT~, anu mxed ve lo ba Sia is

ad gi li, ro me lic ar ifa re ba TmiT Tu qu diT da xi lu li a. amas adas tu re ben m. ke ke li as

in for ma to re bic.67 g. Te do ra Ze ki dev uf ro azus tebs sa xis im are als, sa dac xde bo da

Wri lo bis mar cvle biT ga zom va. mi si gan mar te biT: `Tu Wri lo ba sa xe zea mi ye ne bu li, ma-

Sin ga mo an ga ri Se ba xde ba mar cvle bis da de biT. sa xe o, rom vam bobT, igu lis xme ba Sem de gi

far gle bi: ze vi dan Sub lis sa mi na o Wi, qve vi dan ni ka pi da gver de bi dan yu ris Zi re bi. am

far gleb Si mi ye ne bul Wri lo bas sa xis Wri lo ba hqvi a~...68

ro gorc vxe davT, r. xa ra Zis in for ma to re bi de ta lu rad aR we ren sa xis Wri lo bis

mar cvle biT ga zom vis wess, mi u xe da vad mi si sak mao siZ ve li sa.

xev su reT Si sa xis Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis we si r. xa ra Zis gar da ara erT av-

tor Tan (va Ja- fSa ve la, n. xi za naS vi li, s. ma ka la Ti a, al. ya ma ra u li, m. ko va lev ski, g. Te-

do ra Ze, b. ga bu ri, al. oCi a u ri) gvxvde ba. Ti To e u li maT ga ni, faq tob ri vad, ise ve aR wers

am wess, ro gorc r. xa ra Zis in for ma to re bi. ma ga li Tad, sa ub ro ben Wri lo bis Se xor ce-

bis Sem deg ga zom va ze, mar cvle bis gar di gar dmo da la ge ba ze da ga sa zo mad if qlis (xor-

bli sa) da qe ris mar cvle bis ga mo ye ne ba ze, Wri lo bis zo mis qva ze ga da ta na ze da sxva.69

cal ke u li ni u an si gan sxva ve bu la dac aris gad mo ce mu li. ma ga li Tad, zo gi er Ti cno biT,

Wri lo bis zo mis aRe ba Se iZ le ba mom xda ri yo ara Ca lis Re ro Ti (Wyu miT), ara med Za fiT,70

xo lo Wri lo bis zo mis ga da ta na ara sip qva ze, ara med fi car ze71 an qa Ral dze.72

sa xis Wri lo bis qe ris mar cvle biT ga zom vis we sis sa i lus tra ci od mo viy vanT, ase-

ve, al. oCi a u ris cno ba sac, ro me lic sa xe ze Wri lo bis mi ye ne bis kon kre tu li Sem Txve vas

66 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 172.67 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №1,

62; №4, 29; №6, 22.68 TedoraZe g., xuTi weli fSav-xevsureTSi, tf., 1930, 112.69 vaJa-fSavela, xevsuris Tavi, TxzulebaTa sruli krebuli aT tomad, t. 1964, 284; xi-

zanaSvili n., fSav-xevsureTi, eTnografiuli nawerebi, Tb., 1940, 51; TedoraZe g., xuTi

weli fSav-xevsureTSi, tf., 1930, 113; oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri,

piradi arqivi, rveuli №3, 39 da sxva. 70 oCiauri al., iqve; TedoraZe g., iqve; makalaTia s., iqve; xizanaSvili n., iqve.71 TedoraZe g., iqve. 72 xizanaSvili n., iqve.



19

aR wers: `naW re vi Za fiT da zo mes, Za fi sip qva ze dad ves da imis sig rZe xa zi ga av les. mi-

i ta nes qe ris da pu ris mar cvle bi da xaz ze da awy ves. Ti To mar cva li sig rZe ze da Ti To

gar di- gaR me. Ti To mar cva li pu ri sa da Ti To qe ri sa. sul da e tia Tor me ti mar cva li

(ki lo ni ga da yar nes), ori mar cva li na pi re bi dan ga da ag des da dar Ca aTi mar cva li~.73

ro gorc vxe da vaT, xev su reT Si ori ki du ra mar cvlis ga mok le bas `ki lo nis74 ga day ras~

uwo de ben. zo gan `ki loT ga day ra gvxvde ba~.75

aR sa niS na vi a, rom sa xis Wri lo bis qe ris mar cvle biT ga zom vis we si sak ma od srul-

yo fi li sa xiT fiq sir de ba m. ke ke li as da mis mi er da ar se bu li `qar Tu li Cve u le bi Ti

sa mar Tlis Sem swav le li la bo ra to ri is~ Ta nam Sro mel Ta mi er XX sa u ku nis 70–80-i an

wleb Si xev su reT Si Ca we ril ma sa la Sic. es mi u Ti Tebs, rom aR niS nu li we sis moq me de ba

xev su reT Si sak ma od did xans Se mor Ca da XX sa u ku nis gan mav lo ba Si Cve u leb riv mov le-

nas war mo ad gen da. am ma sa le biT, faq tob ri vad, das tur de ba sa xis Wri lo bis mar cvle-

biT ga zom vis we sis yve la is ni u an si, ro mel sac ze moT nax se neb av to reb Tan vxvde biT.

ma ga li Tad, m. ke ke li as er T-er Ti ar xo te li in for ma to ri aR wers mis Tvis mi ye ne-

bu li Wri lo bis ga zom vis pe ri pe ti ebs: `Wyu miT (ba la xis Re ro Ti) ga zo mes Wri lo ba. es

zo ma ga da i ta nes sip ze, ga u xa zes bo lo e bi da da awy ves zed if qlis ...... da qe ris mar cvle-

bi. da awy ves ase: jer qe ri ib tyiv (ga niT), me re if qa li – sig rZiT, Sem deg qe ri sig rZiT,

if qa liT ib tyiv da ase da ewyo mi da moR ma, sul 9 mar cva li da e ti a~.76 ase Ti ve aR we ras

sxva xev sur in for ma to reb Ta nac vxvde biT.77 ima ve ma sa le biT ase ve das tur de ba, rom

Wri lo bis mar cvle biT ga zom va xde bo da mi si Se xor ce bis Sem deg.78 es mo na ce me bi gviC ve-

nebs, rom sa xis Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis wes Si XX sa u ku nis II na xe var Sic ara fe ri

Sec vli la da am dro is Tvi sac Zve li, tra di ci u li sa xiT tar de bo da.

Tu sa xis are Si ram de ni me Wri lo ba iq ne bo da mi ye ne bu li, isi ni cal -cal ke ga i zo-

me bo da, ga ni sazR vre bo da, Tu Ti To e ul ze ram de ni mar cva li ewy o ba da yo ve li Wri lo-

bis zo ma ze dawy o bil mar cvlebs ga mo ak lde bo da or -o ri ki du ra mar cva li, dar Ce ni li

mar cvle bi Se jam de bo da. g. Te do ra Zis mi Ti Te biT, `ma ga li Tad, sam Wril Si mo Tav sda 30

mar cva li. uk ve aR niS nul da zom vis we siT oc da aTs un da ga mo vak loT eq vsi mar cva li...

dar Ce ba 24, ma Sa sa da me dam Wrel ma un da zRos oc da oTxi dra ma~,79 anu sa xe ze mi ye ne bu li

yve la Wri lo bis sig rZe ze dawy o bi li mar cvle bis sa er To ra o de no bas un da ga mo ak ldes

Wri lo ba Ta ra o de no bis or ze nam rav li.

73 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, 6/1, piradi arqivi, 11. aRniSnuli wesis analo-

giur aRweras vxvdebiT al. oCiauris sxva monacemebSic (ix. iqve, 6/6, 65; oCiauri al., xe-

vsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 39-40).74 kiloni – napiris marcvlebi~ (oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, 6/3, piradi arqivi,

31).75 oCiauri al., xevsureTis rjuli, 1945, xelnaweri, piradi arqivi, rveuli №3, 40.76 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №1,

60-61. 77 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №5,

29, 42; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli,

1988, 10.78 jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988,

10; 79 TedoraZe g., xuTi weli fSav-xevsureTSi, tf., 1930, 113.


20

g. Te do ra Zes Tan ori ki du ra mar cvlis ga mok le bis r. xa ra Zi sa gan gan sxva ve bul mi-

zezs vxvde biT. Tu ra tom ac li an pir vel sa da uka nas knel mar cvals, ama ze, mi si TqmiT,

man ad gi lob ri ve bi sa gan gar kve u li pa su xi ver mi i Ro, Tum ca ro gorc maT pa su xeb Si Se-

am Ci a, mar cvle bis ga mok le ba er Tgva ri pa ti e bis ni Sa ni un da iyos.80 Se saZ lo a, aR niS nu-

li ar gu men ti ori ki du ra mar cvlis ga mok le bi sa re a lu ri ca a, Tum ca mig vaC ni a, rom r.

xa ra Zis mo saz re ba, rom Wri lo ba mor Ce nis Sem deg ki dev Se mok lde ba, uf ro ax lo saa si-

nam dvi les Tan. am mo saz re bas Zal ze ar gu men ti re bu lad asa bu Tebs j. me ra biS vi li: `mar-

Ta li a, azom va... Wri lo bis mor Ce nis Sem deg xde bo da da TiT qos sa da voc aRa ra fe ri un-

da yo fi li yo, mag ram xev su ru li rju li iT va lis wi neb da imas, rom mo ma val Si Wri lo ba

uf ro da mok lde bo da, Se xor cde bo da qso vi le bis aR dge nis ga mo~.81

aR sa niS na vi a, rom gar kve ul Sem Txve veb Si ki du ra mar cvle bis ga mok le ba ar xde-

bo da. ase Ti we si moq me deb da ma Sin, ro de sac ad gi li hqon da e. w. `pi ris se ris Se re vas~,

anu pi rov ne bis Tvis sa xis are Si cxov re ba Si pir ve li Wri lo bis mi ye ne bas. al. oCi a u ri

gan mar tavs: `pi ri ser ze (pi ri sa xe ze) Tu pir ve lad sWirs na i a ra Ra li, aqam din ar xqon da

pi ri se ri Se re u li, ma Sin ki lon ar ga da iy re bi an, Tu pi ri ser wi na vac xqon da Sa re u li,

ma Sin ki lon ga da iy re bi an~...82 am gan mar te bas igi iq ve azus tebs: `pir ve lad Se re ul pi ri-

ser ze ki lo ni ar ga da iy re bod nen, ram de ni mar cva lic da e te o da mTli a nad iT vle bo da.

Tu me o red an uf ro met jer iyo sa xe ze daW ri li, ma Sin ki lo ni, e. i. na pi re bi dan ori mar-

cva li ga da var de bo da da naW re vis sig rZis ode no bas or Zro xis an ga ri SiT ak lde bo da

dra ma da rac dar Ce bo da dam na Sa ve da za ra le buls ux di da im den Zro xas~.83 al. oCi a urs

moh yavs kon kre tu li Sem Txve va Sa ti lel in for ma tor ze day rdno biT, ro me lic vin me

xTi sos da le va nis SuRls exe ba: xTi sos sa xis Wri lo ba ze da te u la Teq vsme ti mar cva li

da ra ki `pi ri sa xe pir ve lad Sa e ri a~, ki lo nis ga day ra ar mox da da le vans xTi sos sa sar-

geb lod da e kis ra Teq vsmet Zro xis (na xe va ri xe li Tis da na xe va ri fe xi Tis, ro gorc es

Sa til Si iyo mi Re bu li) ga dax da.84 am sa kiTx ze sak ma od bev ri cno ba gvxvde ba XX sa u ku nis

70-80-i a ni wle bis ma sa leb Si. m. ke ke li as er T-er Ti in for ma to ri mi u Ti Tebs, rom sa xis

pir vel Wri lo bas eZa xi an `pi ris se ris Se re vas~ da am dros ram de ni mar cva lic da e te-

o da Wri lo ba ze, im de ni Zro xa un da ga da e xa da dam na Sa ves.85 ar xo te li in for ma to ris

ze mo moy va ni li mo na yo lic mi si Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis Se sa xeb adas tu rebs

aR niS nul ga re mo e bas. ro gorc ga moC nda, mi si Wri lo bis sig rZe ze cxra mar cva li da e-

ti a, mag ram ro gorc in for ma to ri yve ba, mas rom sa xis are Si ad re hqo no da mi ye ne bu li

80 TedoraZe g., xuTi weli fSav-xevsureTSi, tf., 1930, 113. 81 merabiSvili j., sicocxlisa da janmrTelobis winaaRmdeg mimarTuli danaSauli (naS-

romis – `fSauri CveulebiTi samarTali~, I Tavis – `danaSauli~ – me-2 nawili), krebuli

`qarTuli CveulebiTi samarTali~, 3, Tb., 1991, 56.82 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, 6/6, piradi arqivi, 65.83 iqve.84 iqve. 85 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977,

№6, 40. saxis pirvel Wrilobas `piris seris Serevas~ sxva informatorebic uwodeben

(ix. kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977,

№2, 85; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli,

1988, 63 da sxva).



21

Wri lo ba, ma Sin ki du ra mar cvlebs ga day rid nen da ase ian ga ri Seb dnen ga da sa xads, mag-

ram ra ki pir ve li Wri lo ba iyo (mTxro be li mi si daW ri sas Teq vsme ti wlis yo fi la), mar-

cvle bi ar ga da ya res da dam na Sa ves cxra Zro xis ga dax da da a kis res.86 igi ve das tur de ba

sxva in for ma to reb Ta nac.87 aq moy va ni li mo na ce me bi gviC ve nebs, rom xev su ru li rju li

`pi ris se ris Se re vas~, sa xis are Si pir ve lad mi ye ne bul Wri lo bas pa su xim geb lo bis mak-

va li fi ci re bel ga re mo e bad Tvlis da mis Tvis uf ro met sazR a urs awe sebs, vid re yo ve-

li Sem dgo mi (me o re, me sa me da a.S.) Wri lo bi saT vis. ara vi Ta ri mniS vne lo ba ar hqon da,

dam Wrel ma ico da Tu ara, rom pi rov ne bas cxov re ba Si pir vel Wri lo bas aye neb da. pa su-

xis mgeb lo ba `pi ris se ris Se re vi sas~ ne bis mi er Sem Txve va Si mZim de bo da.

sa xis are Si mi ye ne bu li Wri lo bis mar cvle biT ga zom vi sas mniS vne lo ba hqon da,

Wri lo ba SiS vel ad gil ze iyo mi ye ne bu li Tu wve riT da fa rul ad gil ze. Wri lo bis mar-

cvle biT ga zom vis gan xi lu li we si vrcel de bo da sa xis im na wil ze mi ye ne bu li Wri lo-

bis Sem Txve va Si, ro me lic ar iyo da fa ru li wve riT. wve riT da fa rul are Si mi ye ne bu li

sa xis Wri lo bi sas ase ve xde bo da mi si mar cvle biT ga zom va, Tum ca sazR a u ris ga mo an ga-

ri Se bis gan sxva ve bu li we si ar se bob da. XX sa u ku nis 70–80-i an wleb Si Ca we ril ma sa leb Si

am sa kiTx Tan da kav Si re biT yve la ze uf ro srul yo fi li mo na ce me bi mog ve po ve ba.

ma sa le bis mi xed viT, sa xis are Si mi ye ne bul Wri lo bas, ro mel sac Tma (wve ri) ar fa-

ravs – `Tma SiS vel naW revs~ eZax dnen, xo lo ro me lic `ybiT~, anu wve riT da fa rul ad-

gil zea mi ye ne bu li – `sa saf re naW revs.88

m. ke ke li as er T-er Ti in for ma to ri mi u Ti Tebs, rom sa xis Wri lo ba Sub li dan mTels

sa xe ze, Tu bal ni Taa da fa ru li, na xev rad ian ga ri Se ba.89 in for ma to ri aq gu lis xmobs,

rom sa xis wve riT da fa rul ad gi las mi ye ne bu li Wri lo bi saT vis pa su xis mgeb lo bis gan-

sa sazR vrad, mis zo ma ze da te u li mar cvle bis mxo lod na xe va ri ian ga ri Se ba. me o re in-

for ma to ris mi xed viT ki wve riT da fa rul sa xis Wri lo ba ze da la ge bu li mar cvle bi dan

na xe va ri ga da var de ba, xo lo dar Ce ni li na xe va ri ian ga ri Se ba.90 ki dev er Ti in for m a to-

ris gan mar te biT: `Tu Wri lo ba yba ze a, e. i. wve ri an ad gil ze a, ma Sin mar cvle bis na xe va-

ri ga mo ak lde ba~.91 ima ve in for ma to ris mi xed viT, ar hqon da mniS vne lo ba es sa xis are Si

mi ye ne bu li pir ve li Wri lo ba iq ne bo da, Tu me o re, me sa me da a. S.92 am ri gad, sa xis wve riT

da fa rul ad gi las mi ye ne bu li Wri lo ba ase ve mar cvle biT izo me bo da, Tum ca, gan sxva-

ve biT sa xis SiS vel ad gi las mi ye ne bu li Wri lo bi sa gan, mis zo ma ze da te u li mar cvle bis

mxo lod na xe va ri ian ga ri Se bo da ga da sa xa dis ode no bis da sad ge nad ne bis mi er Sem Txve-

va Si (ro gorc pir ve li, ise Sem dgo mi Wri lo be bis mi ye ne bi sas). cxa di a, sa xis wve riT da-

86 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №1,

61.87 merabiSvili j., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli,

1988, 41; jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveu-

li, 1988, 63; kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rve-

uli, 1977, №2, 60; №5, 29; №6, 22.88 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №1,

62; №2, 85. 89 iqve, 1977, №2, 60. 90 iqve, 85.91 jalabaZe d., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1988, 11.92 iqve, 12.


22

fa rul ad gi las mi ye ne bu li Wri lo ba imi tom fa sob da SiS vel ad gi las mi ye ne bul Wri-

lo bas Tan Se da re biT mci red (ma ga li Tad, pir ve li Wri lo bi sas mis na xev rad), rom igi

nak le bad Tval sa Ci no iyo.

sa xis wve riT da fa rul ad gi las mi ye ne bu li Wri lo ba rom gan sxva ve bu lad fas de-

bo da, Se da re biT Zve li pe ri o dis zo gi erT av tor Ta nac fiq sir de ba. ma ga li Tad, b. ga-

bu ri mi u Ti Tebs sa xis are Si mi ye ne buli Wri lo bis Se sa xeb: `Tu laS ybaT sWirs, na xe var

mar cval gad var de bis da na xev ris mar cvlis sa qons ai Rebs daW ri li~93 (laS yba Si wve riT

da fa ru li ad gi li igu lis xme ba). al. oCi a ur Ta nac aris mi niS ne ba, rom sa xis ybiT~ da fa-

ru li Wri lo ba gan sxva ve bu lad fas de ba, vid re `Tma SiS ve li~ Wri lo ba.94

Se saZ lo a, sa xis Wri lo ba na wi lob riv wve riT da fa rul ad gi las yo fi li yo gan Tav-

se bu li da na wi lob riv SiS vel ad gi las. am dros Wri lo bis wve riT da fa rul ad gil ze

da te ul mar cvlebs ga a na xev reb dnen, xo lo Wri lo bis SiS vel ad gi las gan Tav se bul mar-

cvlebs an uc vle lad ian ga ri Seb dnen (Tu `pi ris se ris Se re vas~ hqon da ad gi li), an or

ki du ra mar cvals ga mo ak leb dnen (Tu es ar iq ne bo da sa xe ze mi ye ne bu li pir ve li Wri lo-

ba). ase Ti sa xiT Wri lo bis SiS vel da wve riT da fa rul ad gi las gan Tav se bul na wi leb ze

cal -cal ke na an ga ri Seb mar cvlebs Sek reb dnen da ram de ni mar cva lic dar Ce bo da, im de-

ni Zro xis dra ma ga dax de bo da dam na Sa ves.95

sa xis Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis, faq tob ri vad, ana lo gi u ri we si fiq sir de ba

fSav sa da Tu SeT Si.

fSav Si aR niS nu li we si srul yo fi lad Ses wav li li aqvs j. me ra biS vils. mi si gan mar-

te biT, fSav Si sa xis Wri lo bis mar cvle biT ga zom va xev su reT Si moq me di we sis ana lo-

gi u rad xde bo da. ker Zod, fSav Si Ca we ri li ma sa le bis mi xed viT, Wri lo bas jer To kiT

(sab liT, ba la xis Re ro Ti da sxva) ga zo mav dnen, Sem deg am ana zom Toks fi car ze (qva ze,

mi wa ze) da deb dnen, da a la geb dnen Wri lo bis sig rZe ze xor blis mar cvlebs da ram de ni

mar cva lic da e te o da, im de ni Zro xa un da ga da e xa da dam Wrels.96 ase Ti ve wess vxvde biT

va Ja- fSa ve las Tan, s. ma ka la Ti as Tan. maT mi xed vi Tac fSav Si sa xis Wri lo bas mar cvle-

biT zo mav dnen da erTs sig rZe ze deb dnen, xo lo me o res si ga ne ze. sa mar Tleb ri vi Se de gi

igi ve iyo.97 xev su reT Si moq med wes Tan msgav se ba aS ka ra a, Tum ca j. me ra biS vi li mi u Ti-

Tebs, rom mi si moq me de ba fSav Si TiT qmis uk ve gam qra li a, xo lo xev su reT Si XX sa u ku nis

bo lo sac Cve u leb riv grZel de ba. ama ve dros fSa u ri sa mar Ta li, xev su ru li sa gan gan-

sxva ve biT, ver mij nav da im sazR vrebs, rom lis mi xed vi Tac sa xe ze mi ye ne bu li Wri lo ba

uf ro dam Zim de bo da an uf ro Sem su buq de bo da. ker Zod, fSav Si, xev su re Ti sa gan gan sxva-

ve biT, ar fiq sir de ba ori ki du ra mar cvlis ga mok le bis we si da `pi ris se ris Se re vi sas~

93 gaburi b., xevsuruli masalebi, `qarTuli saenaTmecniero sazogadoebis weliwdeuli~,

1923-1924, iqve. 94 oCiauri al., Wra-Wriloba xevsureTSi, 6/3, piradi arqivi, 31.95 kekelia m., masalebi xevsurul CveulebiT samarTalze, eTnografiuli rveuli, 1977, №6, 22. 96 merabiSvili j., sicocxlisa da janmrTelobis winaaRmdeg mimarTuli danaSauli (naS-

romis – `fSauri CveulebiTi samarTali~, I Tavis – `danaSauli~ – me-2 nawili), krebuli

`qarTuli CveulebiTi samarTali~, 3, Tb., 1991, 55-56.97 vaJa-fSavela, TxzulebaTa sruli krebuli aT tomac, t. IX, Tb., 1964, 72; makalaTia s.,

fSavi, Tb., 1985, 79



23

Se da re biT mZi me pa su xis mgeb lo bis da kis re ba dam na Sa vi saT vis, ase ve sa xis wve riT da-

fa rul ad gil ze mi ye ne bu li Wri lo bis Tvis Se da re biT msu bu qi sas je lis gan sazR vra.98

Tu SeT Si sa xis Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis we sis moq me de bas adas tu rebs al.

xa xa naS vi li. mi si gan mar te biT, `Wri lo ba sa xe ze ga i zo me bo da qe ris mar cvle biT, ram de-

nic mar cva li Wri lo ba zed da ewy o bo da, iqid gan ors ga da ag deb dnen da da nar Cens Ti To

mar cval zed un da ga da e xa daT Ti To Zro xa~...99 Tu SeT Si am we sis ar se bo bis Se sa xeb sa ub-

robs v. la ga zi Zec.100

aq moy va ni li mo na ce me bi gviC ve nebs, rom xev su re TSi sa xis Wri lo bis mar cvle biT

ga zom vis we si uf ro srul yo fi li da mra val fe ro va ni sa xi Taa Se mor Ce ni li. fSav sa da

Tu SeT Si aRar fiq sir de ba am we sis ise Ti ele men te bi, rom le bic xev su rul ma sa leb Si

gvxde ba. amis gan ma pi ro be be li faq to ri, cxa di a, sxva das xva mi zez Ta ga mo xev su ru li

rju lis nor me bis uf ro di di xnis man Zil ze sak ma od srul yo fi li sa xiT Se mo na xu lo ba

iyo, fSa u ri da Tu Su ri Cve u le biT sa mar Tal Tan Se da re biT.

Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis we si Zvel sa qar Tve lo Si sak ma od in ten si u rad ga-

mo i ye ne bo da. ro gorc Cans, igi da ma xa si a Te be li iyo ara mar to aR mo sav leT sa qar Tve-

los mTis re gi o ne bi saT vis, ara med bar Sic kar gad cno bil wess war mo ad gen da. ga sak vi ri

ara a, rom es re a lo ba ai sa xa vax tan gis sa mar Tlis wig nSic, sa dac, ro gorc Cans, Cve u le-

bi Ti sa mar Tlis nor mis sa xiT moq me di Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis we sis san qci o-

ni re ba mox da. aR sa niS na vi a, rom vax tan gis sa mar Tlis wig niT, gan sxva ve biT aR mo sav leT

sa qar Tve los mTi a ne Ti sa, qe ris mar cvle biT xde bo da ara sa xe ze, ara med tan ze, fex ze

da mklav ze mi ye ne bu li Wri lo bis ga zom va.101 mi ze zi is un da iyos, rom xev su ru li rju-

liT (a se ve fSa u ri sa mar TliT) aR niS nul ad gi leb Si mi ye ne bu li Wri lo bis Se fa se bis

gan sxva ve bu li we se bi Ca mo ya lib da.

Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis we si, qar Tvel mTi el Ta Cve u le bi Ti sa mar Tlis

gar da, sxva xal xis Cve u le biT sa mar Tal Sic gvxvde ba. ma ga li Tad, er T-er Ti da Res tne-

li xal xis un krat -Ca ma la lis ada Teb Si aR niS nu li a: Tu sa xe Si mi ye ne bu li Wri lo bi sas,

dar Ce ba ia ra, dam na Sa ve ix dis oTx ma neTs am Wri lo ba ze da te u li Ti To e u li mar cvli-

saT vis.102 Wri lo bis mar cvle biT ga zom va fiq sir de ba osur Cve u le biT sa mar Tal Sic.

Wri lo bis sim Zi mis dad ge nis am wess m. ko va lev ski ar qa uls uwo debs. mi si TqmiT, Wri lo-

ba ze da te u li Ti To e u li qe ris mar cvli saT vis dam na Sa ves un da ga da e xa da er Ti Zro xa,

Tum ca Tor me ti Zro xis ze viT ga dax da ar Se iZ le bo da.103 m. ko va lev skis mi xed viT, aR-

niS nu li we si mxo lod kav ka si o nis sam xreT Si mcxov reb oseb Si iyo gav rce le bu li, rom-

le bic sa u ku ne e bis man Zil ze sa qar Tve los po li ti ku ri gav le nis qveS iy vnen da ami tom

oseb Si am we sis sa fuZ ve li qar Tul sa mar Tal Si un da ve Zi oT.104

98 vaJa-fSavela, TxzulebaTa sruli krebuli aT tomac, t. IX, Tb., 1964, 72; makalaTia s.,

fSavi, Tb., 1985,56-57.99 xaxanaSvili al., mgzavris dRiuridam, `iveria~, 1888, №185.100 lagaziZe v., TuSeTis eTnografiul-istoriuli warsulidan, Tb., 1966, 299 (xelnaweris

uflebiT, sakandidato disertacia), 146.101 qarTuli samarTlis Zeglebi, i. doliZis redaqciiT, t. I, Tb., 1963, 494-495.102 xaraZe r., xevsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis

Sromebi, t. I, 1947, 176.103 Ковалевский М., Современный обычай и древний закон, т. 2, М., 1886, 139.104 iqve, 140.


24

m. ko va lev ski Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis we sis siZ ve les asa bu Tebs imiT, rom

Wri lo bis sim Zi mis dad ge na mi si si di diT uZ ve les sa mar Tal Si gvxvde ba. ker Zod, ger ma-

nu li sa mar Tli dan msgav si we si mxo lod fri ze bis sa mar Tal Si fiq sir de ba. swo red am

sa mar Tlis mi xed viT, Wri lo ba fas de bo da si di dis mi xed viT. yo vel gva ri Wri lo ba er Ti

so li di Rir da. Tu Wri lo ba mo i cav da pir vel da me o re TiTs So ris man Zils, ga da sa xa di

iz rde bo da oTx so li dam de. ma ji dan Sua Ti Tis wve ram de sig rZis Wri lo ba Rir da oc da-

oTx so li dam de, rac yve la ze di di ga da sa xa di iyo.105

Zvel qar Tul sa mar Tal Si ar se bu li Wri lo bis mar cvle biT ga zom vis we si, m. ko va-

lev skis dak vir ve bi dan ga mom di na re, sa va ra u dod, mar Tlac uZ ve le si a, ro me lic aR mo-

sav leT sa qar Tve los Cve u le biT sa mar Tals (srul yo fi li sa xiT xev su reT Si) XX sa u ku-

ne Sic Se mor Ca.

4. das kvna

xev su ru li rju lis mi xed viT, Tav Si mi ye ne bu li Wri lo bis Se fa se bi saT vis wi nas-

war iyo gan sazR vru li, Tu ra sim Zi mis (siR rmis) Wri lo ba ram de nad iyo Se fa se bu li,

ker Zod: 1. Ta vis ka nis gaW ra (skis da zi a ne bis ga re Se) – er Ti cxva ri; 2. skis da zi a ne ba

(ze da Zvlis da u zi a neb lad) – sa mi cxva ri; 3. ze da Zvlis dam tvre va, à mos vla~ – xu Ti

Zro xa (Se saZ loa ze da Zvlis da zi a ne ba, mi si dam sxvre vis, à mos vlis~ ga re Se nak le ba dac

Se fa se bu li yo); 4. Cxi mis da zi a ne ba, Cxi mi a ni Zvlis à mos vla~ – rva Zro xa; qve da Zvlis

da zi a ne ba, ro de sac Zvlis sru li dam tvre va, à mos vla~ ar xde ba – Tor me ti Zro xa; qve-

da Zvlis sru li dam tvre va, `tvin ze iT amos vla~, ro de sac tvi nis ska Cnde ba – Teq vsme ti

Zro xa.

sva neT Si Wri lo ba, ro me lic sa xis wa ru xo cel da ma xin je bas iw vev da, Se fa se bu li

iyo wo ris (sis xlis fa sis) na xev rad. XX sa u ku nis 60–70-i an wleb Si da fiq si re bu li mo na-

ce me bis mi xed viT ki mi si Ri re bu le ba wor Tan mi mar Te ba Si Sem cir da – da ax lo e biT wo-

ris me sa me dam de, an me oTx e dam de.

xev su reT Si, Tu SeT sa da fSav Si sa xis Wri lo bis sim Zi mis Se fa se ba xde bo da mi si sig-

rZis mi xed viT. Wri lo bis sig rZe mar cvle biT izo me bo da. xev su reT Si sa xis Wri lo bis

mar cvle biT ga zom vis wes Tan da kav Si re biT Se saZ loa ga va ke ToT Sem de gi das kvne bi:

1. Wri lo bis ga zom va xde ba mas Sem deg, rac igi Se xor cde ba; 2. uSu a lod Wri lo bas

zo ma ven Wyu miT, anu `Ca lis~, ba la xis Re ros me o xe biT (Se saZ loa Wri lo bis ga zom va mom-

xda ri yo Za fiT). 3. `Ca lis~ Re ro Ti (Za fiT) aRe bu li zo ma ga da aqvT sip qva ze (fi car ze,

qa Ral dze) da qviT ve (nax Si riT) mo niS na ven Wri lo bis sig rZes (Wri lo bis sig rZis xazs

ga av leb dnen); 4. qva ze mo niS nu li Wri lo bis sig rZis zo ma ze awy o ben mar cvlebs; 5. Wri-

lo bis zo mis ga sa zo mad iye ne ben if qli sa da qe ris mar cvlebs, ro me lic er Tma neT Si

aR re viT ewy o ba qva ze; 6. mar cvle bi ewy o ba gar di gar dmo: if qlis mar cvlebs sig rZe ze

105 Ковалевский М., Современный обычай и древний закон, т. 2, М., 1886, 139-140. Wrilobis TiTe-

biT gazomvis wesi erT-erTi daRestneli xalxis adaTebSic gvxdeba, romlis mixedviTac,

WrilobaSi TiTebs deben da ramdeni TiTic daeteva, imden 3 maneTs ixdian (xaraZe r., xe-

vsuruli rjuli, analebi, iv. javaxiSvilis saxelobis istoriis institutis Sromebi, t.

I, 1947, iqve).



25

de ben, qe ris mar cvlebs – si ga ne ze, rig ri go biT; 7. gan sazR vra ven Wri lo bis sig rZe ze

da te u li mar cvle bis ra o de no bas. 8. sa xis SiS vel ad gi las mi ye ne bu li Wri lo bis Sem-

Txve va Si or ki du ra mar cvals ga da ag de ben da ram de nic dar Ce ba, im de ni Zro xis dra ma

un da ga da u xa dos dam na Sa vem da za ra le buls; 8. ki du ra mar cvle bis ga day ra xde ba imi-

tom, rom Wri lo ba sa bo loo mor Ce nis Sem deg pa ta rav de ba (Se saZ lo a, aq, gar kve u li pa-

ti e bis ele men tic igu lis xme bo des); 9. sa xis SiS vel ad gi las pir ve lad mi ye ne bu li Wri-

lo bi sas, anu `pi ris se ris Se re vi sas~ ki du ra mar cvle bis ga mok le ba ar xde ba; 10. sa xis

wve riT da fa rul ad gil ze mi ye ne bu li Wri lo ba ase ve mar cvle biT izo me ba; 11. sa xis

wve riT da fa rul ad gil ze mi ye ne bu li Wri lo bis zo ma ze da te ul mar cvlebs na xe va ri

ak lde ba, mi u xe da vad imi sa es sa xe ze mi ye ne bu li pir ve li Wri lo baa Tu ara pir ve li da

ram de ni mar cva lic dar Ce ba, im de ni Zro xa un da ga dax des dam na Sa ves.

26

sulxan oniani*

termin `ganCinebis~ mniSvnelobisaTvis Zvel qarTul samarTalSi

1. Sesavali

iu ri di u li ena, ise ve ro gorc ne bis mi e ri sxva pro fe si u li Tu dar gob ri vi ena, sa-

mety ve lo enis ga nu yo fe li na wi li a. sa mety ve lo enis msgav sad, iu ri di ul ena Sic Ti To-

e ul sity vas Ta vi si gan sa kuT re bu li ad gi li aqvs da ama Tu im kon kre tul cne bas, sa gans

Tu mov le na Ta jgufs aR niS navs.

h. ber ma nis mo saz re bis er Tgva ri pe rif ra ziT Se iZ le ba iT qvas, rom sa mar Tals, da

miT uf ro sa mar Tleb riv ter mins, `aqvs ara mxo lod is to ri a, ara med is Ta vad mog viTx-

robs is to ri as~.1 Ti To e ul ter min Si Cans sa mar Tal Se moq me dis is to ri u li ne ba da igi

er Tgva ri ga sa Re bia im dro in de li sa mar Tlis fi lo so fi is Se sac no bad. swo red es ga na-

pi ro bebs sa mar Tlis is to ri is mkvle var Ta gan sa kuT re bul in te ress Ti To e u li iu ri-

di u li ter mi nis mi marT, rom le bic sa mar Tlis Zeg leb sa da ara pir da pir wya ro eb Sia gab-

ne u li.

ter mi ni `gan Ci ne ba~ (`ga na Ce ni~) sa yo vel Ta od dam kvid re bu lia dRe van del sa mar-

Tal war mo e ba Si da igi far Tod ga mo i ye ne bo da Zvel qar Tul sa sa mar Tlo pro ces Sic.

mo ce mu li sta ti is mi za nia pa su xis ga ce ma kiTx va ze: ra tom aR niS navs sa sa mar Tlos

mi er ga mo ta nil ga dawy ve ti le bas ter mi ni `gan Ci ne ba~, ra tom mi e ni Wa am sity vas swo red

es iu ri di u li mniS vne lo ba da ras mog viTx robs igi sa ku Tar Tav ze? sxvag va rad: ra tom

hqvia gan Ci ne bas `gan Ci ne ba~?

aR niS nul kiTx va ze pa su xis ga ce mam de sa Wi roa xa zi ga es vas im ga re mo e bas, rom gan-

Ci ne ba~ Zvel qar Tul sa mar Tal Si ara mxo lod sa sa mar Tlo ga dawy ve ti le bas, ara med –

sa ka non mdeb lo or ga nos mi er mi Re bul nor ma ti ul aqts da me tic, Ta na med ro ve ga ge biT,

in di vi du a lur ad mi nis tra ci ul sa mar Tleb riv aq tsac aR niS navs.

2. `gan Ci ne ba~ qar Tu li sa mar Tlis Zeg leb Si

Zvel qar Tul sa mar Tal Si ter mi ni `gan Ci ne ba~ viw ro ga ge biT sa sa mar Tlo ga dawy-

ve ti le bas, xo lo far To ga ge biT – qce vis sa val de bu lo nor me bis dad ge nas, sa mar Tlis

`ga Ce nas~ gu lis xmobs. es mniS vne lo be bi er Tma neTs ar ewi na aR mde ge ba, vi na i dan sa sa mar-

Tlo pro ce si swo red `sa mar Tlis qmnis~ ker Zo Sem Txve va a. Tu ki sa sa mar Tlos gan Ci ne-

ba Si mi Ti Te bu li qce vis sa val de bu lo we se bi pro ce sis mo na wi le kon kre tul mxa re ebs

Se e xe ba, sa ka non mdeb lo or ga nos mi er `ga Ce ni li~ da dad ge ni li nor ma ti u li xa si a Tis

moTx ov na far To sa zo ga do eb ri vi wris Tvi saa gan kuT vni li da zo gad sa val de bu lo xa-

si aTs ata rebs.

* samarTlis doqtori, Tsu-is iuridiuli fakultetis asistent-profesori.1 Берман Г. Дж., Западная традиция права: Эпоха формирования, 2-е издание, М., 1998, 26.

sulxan oniani, termin `ganCinebis~ mniSvnelobisaTvis Zvel qarTul samarTalSi

27

mi ze zi, ris ga moc Zvel qar Tul sa mar Tal Si `gan Ci ne ba Si~ mo i az re ba ro gorc nor-

ma ti u li aq ti, ise – sa sa mar Tlos mi er mi Re bu li ga dawy ve ti le ba da, Ta na med ro ve ga-

ge biT, in di vi du a lu ri ad mi nis tra ci ul sa mar Tleb ri vi aq ti, mar ti vad asax sne li a: fe-

o da lur sa qar Tve lo Si ka non Se moq me de bi sa da mar Tlmsa ju le bis uf le be bi mkac rad

ga mij nu li ar yo fi la da, ro gorc we si, ka non mde bels (me fes, dar bazs da a.S.) msjav ris

da de bis uf le bac ga aC nda. bu neb ri vi a, ad mi nis tra ci u li apa ra tic mas emor Ci le bo da.2

yve la ze ux vad ter min `gan Ci ne bas~ gi or gi V-is Zeg lis de ba iye nebs. Se sa val Si sa-

gan ge bo daa mi Ti Te bu li im mi ze zeb ze, ra mac ga na pi ro ba ase Ti sa ka non mdeb lo ini ci a-

ti va: `Ze man yov lTa So ris war Ci ne bu li sa me feT -me fis di mit ri sa man, dav de viT Zeg li

ga na Ce ni ese.... vsca niT ese, ro me RmrTiv g¢rg¢no san Ta da sa nat rel Ta Cu en Ta Ca mo ma-

val Ta me fe Ta gan amad ar gas Ce no da Zeg li Ta ga Ce ni Ta da da de bi Ta sis xli sa da sxu a Ta

mra val Ta uwe so Ta mim Zlav re bul Ta saq me Ta: ro mel Ta me saq mi sa rom li saT ¢sme hpri a-

ne bo daT aR re viT yo fa er Tma neT sa Si gan, da ro mel Ta me sx¢s Ja mi sa Se mos ru lo bi saT¢s

ukue ga Ce na ver swre bo da- Ra sru lad mTi ul Ta saq mis mok le ba sa da ga Ce na sa. ...er Tma-

ne Tis amo su la ar iq ne bo da, ga na Cen -da u deb lo ba eq mnaT. da aw yu e la ga va Ci ne, ra ri gad

vis ra eyos er Tma ne Tis avi, sis xli dges anu sxua sa saq mo ra gin da ra iyos – gar da£ des.

...es ga na Ce ni dav de viT. ...Cu en msof li o sa mi si sis xli, pa ti vi da sa saq mo gag ¢Ce ni a~.3 Se-

sav lis Sem dgom Zeg lis de ba Si TiT qmis yve la mux li `gan Ci ne bis~ sa xel wo de bas ata rebs

– è ris Ta vi sa as re gag ¢Ce ni a~,4 `gan mgeb li sa as re ga va Ci neT~,5 `£e vis be ri sa..., he ro va ni-

sa..., ci xis Tav Ta..~.6 da a.S. Zeg lis de bis mux leb Si `gag vi Ce ni a~ /`ga va Ci neT~ for ma aS ka-

rad do mi ni rebs,7 ga mo nak li sia ram de ni me mux li, rom lis sa Ta u ra dac às re iq nas~8 da

às re iyos~9 aris mi Ti Te bu li.

be qa sa da aR bu Ras sa mar Tlis wig nSic gi or gi V-is Zeg lis de bis msgav si mi Ti Te be-

bia gan Ci ne ba ze~ – u win sis xli sa ga va Ci neT~,10 na pa re vi sa ga Ce na as re iq ne bis~,11 me kob-

ri sa as re ga va Ci neT~.12

sa in te re sod da vrclad iye nebs aR niS nul ter mins bag rat ku ra pa la tis sa mar-

Tlis wig nis Se sa va lic: `sa xe li Ta RmrTi sa¡ Ta da iwy e bis saR mrTo¡ sa ga Ce ni li da ga-

sa Ce ne li, pir ve lad da vi Ti an bag rat ku ra pa la ti sa da aR ma Se ne bel Ta me feT -me fe Ta

brZa ne bi Ta da mer me ebis ko poz Ta, di de bul Ta da az na ur Ta da Wku i an Ta kac Ta me fe Ta

2 feodaluri saqarTvelos mravalsaukunovan istoriaSi xelisuflebis danawilebis

erTaderTi realuri mcdeloba – XII saukunis 80-ian wlebSi yuTlu-arslanis dasis

gamosvla Tamar mefis winaaRmdeg – uSedegod dasrulda, xolo daviT aRmaSeneblis

mier umaRlesi sasamarTlo dawesebulebis, `saajo karis~, Seqmna, cxadia, xelisuflebis

danawilebis ideisagan Sors dgas.3 doliZe i., qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I, Tb., 1963, 401-402.4 iqve, 403.5 iqve, 402.6 iqve, 405, 407.7 iqve, 414, 415, 416, 419, 420.8 iqve, 405, 416, 418.9 iqve, 416.10 iqve, 426.11 iqve, 448.12 iqve, 450.


28

wi na Se er Tba mad ga Ce ni li gan ge bi Ta RmrTi sa¡ Ta. vin ca sab Wod sjde bo deT da mar Tsa

sa Ci var sa mar Tlad mo i£ se neb deT, ...mar Ta li sa mar Ta li un da ga a Ci noT!~13 sxva ma ga li-

Ti: `di di sa di di ga a Ci neT da co ta¡ sa – co ta... ro gor ca vis mar Tebs, ag re ga a Ci neT~.14

`gan Ci ne ba~ xSi ria si gel -guj reb Sic, ma ga li Tad: 1201 wlis Se wi ru lo bis si ge li

Ta mar me fi sa Si om Rvi mi sad mi (àn ton Wyon di del man ga nu Ci nos sam sa xu ri~15); 1440 wlis

ma lis amok ve Tis si ge li aleq san dre me fi sa (òr mo ci TeT ri ma lad ga va Ci ne~,16 `ra o den-

ni ze Ti da cvi li gag vi Ce ni a~17); RmrTa e bis gu ja ri (`Tqves Sen mi er gan Ci ne ba pat ro nad

da dam ya re bad~18); 1749 wlis gu ja ri erek le II-i sa da an ton I-sa ni now min de lis pa ti vis

da ad gi lis Se sa xeb dar ba zo bis dros (`gan Ci ne ba Ta Si na maT Ta vpo ve niT~,19 `ga ne Ci na yo-

ve li pa ti vi~20); 1757 wlis gan we se ba Te i mu raz II-i sa sa We rem lo sam wysos mi ba re bis Se sa-

xeb (`gan Ci ne ba da brZa ne ba¡ dag viZs~21); 1782 wlis vax tang erek le II-is Zis mi er ga nax le-

bu li le on ba to niS vi lis `gan Ci ne ba ba ri sa da mTi ur Ta ad gil Ta~22 da a.S.

gar da ami sa, i. do li Zis mi er ga mo ce mu li qar Tu li sa mar Tlis Zeg le bis IV-VI to-

me bi mTli a nad eT mo ba sa sa mar Tlo aq tebs, rom le bic swo red `gan Ci ne be bad~ iwo de ba.23

iv. ja va xiS vils ekuT vnis mo saz re ba, rom ter mi ni `gan Ci ne ba~ sa mar Tlis `ga Ce-

nas~ ukav Sir de ba – `sa mar Ta li an eris sa zo ga do eb ri vi cxov re biT Seq mni li Cve u le ba

da we si a, an sa xel mwi fos mTav ro bi sa da ka non mde be li kre bis ga Ce ni lia xol me. uZ ve les

xa na Si, ra sak vir ve lia sa mar Ta li da eris zne- Cve u le ba er Ti da i gi ve iyo, Sem deg, ro ca

ka cob ri o ba gan vi Tar da da war ma te bu li mo qa la qe ob ri vi cxov re ba Seq mna, ma Sin sa mar-

Ta li zne- Cve u le bas dah Sor da, da wi na ur da da ka non de bul sa mar Tlad ga da iq ca... ka no-

nebs sa qar Tve lo Si Cve u leb riv me fis mi er mow ve u li sam Rvde lo e bi sa, ma Ral wo de bi sa

da mo xe le o bis war mo mad ge nel Ta da `sab Wo Ta saq me Ta mec ni er Ta~ kre ba, an sa xel mwi fo

dar ba zi ad gen da xol me, ami tom sa mar Tals im dros `ga Ce ni li~ sa mar Ta li er qva..., xo-

lo TviT moq me de bas `gan Ci ne ba¡~ ewo de bo da, ...a nu `ga na Ce ni~.24 iv. ja va xiS vils Se da re ba

moh yavs sju lis ka no ni dan (~gan Ci ne ba¡ sar wmu no e bi sa¡ da de bu li sa iq mnes mi er Ru Tis-

mety u e li sa¡~) da mi iC nevs rom igi ber Znul xel na we reb Si mi Ti Te bul èq Te ziss~ (εχθεσις) ud ris.25

iv. ja va xiS vi lis ver sia ter min `gan Ci ne bis~ mniS vne lo bas Tan da kav Si re biT, swo-

ri a, mag ram igi ar ga mo ricx avs, pi ri qiT, av sebs, wi nam de ba re sta ti a Si Se mo Ta va ze bul

ver si as, ro me lic gan Ci ne bis eti mo lo gi is uf ro So re ul fes veb ze ake Tebs aq cents.

13 doliZe i., qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I, Tb., 1963,464.14 iqve, 470.15 iqve, 4 31.16 iqve, 126.17 iqve, 127.18 iqve, 353.19 iqve, 399.20 iqve, 400.21 iqve, 409.22 iqve, 450.23 ix. doliZe i., qarTuli samarTlis Zeglebi, t. IV, Tb., 1972 (sasamarTlo ganCinebani XVI-

XVIII ss.), t. V, Tb., 1974 (sasamarTlo ganCinebani XVIII s.), t. VI, Tb., 1977 (sasamarTlo gan-

Cinebani XVIII-XIX ss.).24 javaxiSvili iv., Txzulebani 12 tomad, t. VI, Tb., 1982, 29.25 iqve.


29

ker Zod, `gan Ci ne ba~ mxo lod ra Rac arar se bu lis `ga Ce nas~ da Seq mnas ro di aR niS navs.

mas me o re mniS vne lo bac aqvs da `Cin Tan~ – na Tel Tan aris da kav Si re bu li. es mniS vne lo-

ba, sa va ra u dod, qris ti a nu li moZR vre bis mi er dam kvid re bu li msof lmxed ve lob ri vi

ba zi si dan saz rdo obs.

3. ori sawy i sis Te o ri is uar yo fa qris ti a nul moZR vre ba Si

qris ti a nul ma moZR vre bam mo no Te is tu ri mrwam sis Ca mo ya li be biT sam ya ros ori

sawy i sis ar se bo ba uar yo. di di al ba To biT Se iZ le ba imis Tqma, rom swo red es msof-

lmxed ve lo ba ai sa xa sa mar Tli sa da da na Sa u lis aR mniS vnel Zvel qar Tul ter min Ta

gar kve ul na wil Si.

wm. io a ne da mas ke lis az riT, `ar ar se bobs ori da sa ba mi – er Ti ke Ti li da er Ti uke-

Tu ri: ke Ti li da uke Tu ri ur Ti er Tsa pi ris pi roa da ur Ti er Tgan mxrwne li. isi ni ur-

Ti er TSi an ur Ti er TTan ver mdgra do ben. ami tom, Ti To e ul maT gans un da ear se ba yov-

li e re bis mxo lod erT na wil Si, mag ram ma Sin, jer er Ti, ori ve maT ga ni gar Se mo we ri li

iq ne bo da ara mxo lod yov li e re bis mi er, ara med yo v li e re bis na wi lis mi e rac. me o rec,

vin iq ne bo da is, vinc Ti To e uls Ta vis ad gils ga mo u yof da, rad gan ve ra vin ity vis, rom

ese ni ur Ti erTs Se u Tan xmde bod nen da da u zav de bod nen. mar Tlac, bo ro te ba, ro mel sac

mSvi do ba da za vi aqvs si ke Tes Tan, bo ro te ba ar aris, da si ke Tec, ro me lic bo ro te bas-

Tan Se moy vse bu li a, si ke Te ar aris. ami tom, Tu Ti To e ul maT gans vi Rac sxva ga nu sazR-

vrav da Tav -Ta vis sam yo fels, umal is iq ne bo da Rmer Ti. amas Tan, au ci le be li iq ne bo da

ori dan er Ti: an is, rom er Ti me o res Se xe bod nen da ur Ti er Ti ga ex rwnaT maT, an da is,

rom yo fi li yo maT So ris ram sa Su a li, sa dac arc si ke Te iq ne bo da da arc bo ro te ba,

msgav sad ra Rac Su a ked li sa, rac ur Ti er Tis gan ga mij nav da maT. aseT Sem Txve va Si ara

ori, ara med sa mi da sa ba mi iar se beb da. ase ve, au ci le be li iq ne bo da qve mo re Ta gan er T-

er Ti: an is, rom mSvi do ba hqo no daT maT, rac bo ro te bas ar Za luZs (rad gan mSvi do bi a ni

bo ro ti ar aris), an da is, rom brZo la Si yo fi liy vnen, rac ar Za luZs si ke Tes (rad gan

mbrZo li sru lad ke Ti li ar aris), an ki dev is, rom bo ro te bas eb rZo la, si ke Te ki ar

Seb rZo le bo da mas, ara med gax rwni li yo bo ro te bis gan an da Se wu xe bu li yo da ga tan ju-

li yo mis gan, rac si ke Tis ni San -Tvi se ba ar aris. ami tom er Tia da sa ba mi – ke Ti li, rac

Ta vi su fa lia yo vel gva ri bo ro te bis gan. mag ram gvety vi an: Tu es ase a, sa i dan aris bo ro-

te ba? mar Tlac, Se uZ le be li a, rom bo ro te bas si ke Tis gan hqon des war mo So ba. ami tom,

vam bobT, rom bo ro te ba sxva ara fe ri a, Tu ara si ke Tis nak le bo ba da bu ne bi se u li sa gan

ara bu ne bi se u lis ken ga dax ra, rad gan ara fe ria bu ne biT bo ro ti. mar Tlac, yo ve li ve,

rac Seq mna Rmer Tma, kar gia Za li an im gva rad, rag va ra dac war mo iq mna. ami tom, dar Ce bi-

an ra im sa xiT, ra sa xi Tac Se iq mnen, Za li an kar gni ari an, mag ram neb siT ga nud ge bi an ra

bu ne bi se uls da wav len ra bu ne bis ga re ga nis ken, bo ro te ba Si iq ne bi an. am ri gad, yo ve li-

ve bu ne biT aris mo na- mor Ci li Se moq me di sa. ami tom ro ca ro me li me qmni le ba Ta ga ni neb-

siT gax de ba au lag ma vi da eur Ce ba Ta vis Se moq meds, Ta vis Tav Si bo ro te bas Se am ya rebs

igi, rad gan bo ro te baa ara ram ar se ba an da Tvi se ba ar se bi sa, ara med Sem Txve vi To ba anu

bu ne bis ga re ga nis ken neb siT ga dax ra, rac aris cod va. sa i dan aris cod va? igi aris eS-

ma kis Tvi Tuf leb ri vi gan zra xu le bis aR mo na Ce ni. bo ro tia ki eS ma ki? im sa xiT, ra sa xi-

Tac Se iq mna, ar aris igi bo ro ti, ara med ke Ti li, rad gan da ba de bu li iyo Se moq me dis gan


30

mbrwyi nav da na Tel an ge lo zad. amas Tan, igi, ro gorc mo az rov ne, Tvi Tuf leb ri vad da

neb siT ga nud ga bu ne bi se ul saT no e bas da bo ro te bis wyvdi ad Si aR moC nda, gan So re bu-

li RvTis gan, ro me lic aris mxo lo ke Ti li da naT lis moq me di, rad gan mis gan ke Til de ba

yve la si ke Te. ami tom, rad ga nac gan Sor da igi mas Ta vi si gan zra xu le biT (a ra Tu ad gi-

liT), bo ro te ba Si aR moC nda~.26

am ri gad, qris ti a nul ma moZR vre bam uar yo bo ro te bis sub stan ci u ri xa si a Ti da

igi ara sub stan ci ur, mxo lod si ke Tis (ro gorc ar se bu lis, yo fi e re bi sa da ar sis mqo-

nis) nak le bo bad (u ke Tu ro bad, yo fi e re bi dan gar das vlad) aRi a ra – `Rmer Ti Ta vad aris

yve la si ke Tis da sa ba mi da mi ze zi, rom lis Ta na moq me de bi sa da Sem we o bis ga re Se Se uZ-

le be lia Cven Tvis ke Ti lis ne be ba da qmna. ...bo ro te ba sxva ara fe ri a, Tu ara ke Ti lis

gan So re ba, ise ve ro gorc sib ne le – esaa si naT lis gan So re ba. am ri gad, Tu ima Si vmkvid-

robT, rac bu ne bi se u li a, saT no e ba Si vim yo fe biT, xo lo Tu bu ne bi se uls, anu saT no e bas

ga da vux vevT, bu ne bis ga re ga ni sa ken wa valT da bo ro te ba Si aR mov Cnde biT~.27

si ke Ti sa da bo ro te bis ana lo gi u rad wm. ma meb ma si naT le mi iC ni es ar se bu lad, xo-

lo sib ne le – ara da mo u ki de bel, Ta na bar mniS vne lo van sub stan ci ad, ara med mxo lod

si naT lis nak le bo bad – `sib ne le aris ara ram ar se ba, ara med – Sem Txve vi To ba, rad gan

igi nak le bo baa si naT li sa. ha ers sa ku Tar ar se ba Si ar aqvs si naT le. ami tom, ha e ris Tvis

si naT lis mok le bas uwo da Rmer Tma sib ne le. ara Tu ar se baa sib ne le, ara med – si naT lis

nak le bo ba~.28 es mo saz re ba RvTis mi er sam ya ros Se saq mis aqts da u kav Sir da – `RvTis gan

swo red si naT le Se iq mna da Se iq mna, ro gorc ke Ti li, rad gan `na xa Rmer Tma yo ve li ve,

rac qmna, da aha – kar gi Za li an” (Se saq me 1.31).29

ana lo gi u rad mo iq cnen jan mrTe lo bi sa da avad myo fo bis mi mar Tac, pir ve li – bu-

neb riv mdgo ma re o bad iq na miC ne u li, xo lo me o re – am bu neb ri vi kav Si ris anu `sim rTe-

lis~ da kar gvad (sa yu radR e bo a, rom Zvel qar Tu lad `gan rRve u li~ sne uls aR niS navs30).

RvTis mety ve le ba Si mi Re bu li mo saz re biT, `mZi me tan jva da sne u le ba ar un da mi viC ni-

oT sru li ad ka no ni er da bu neb riv mov le ne bad, isi ni uf ro nor mi dan ga dax ve vas war mo-

ad ge nen~.31 Rmer Tma ada mi a ni Seq mna yo fi e re bi Tad ke Ti li, ise ve ro gorc mTe li Se saq me

da igi `RvTis xe li dan uza do sxe u liT ga mo vi da. ueW ve lia am ga ma og neb lad mowy o bil

or ga nizms arc Si na ga ni nak li mi u Ria Se moq me dis gan da arc ga re ga ni. mas Si iyo axa li,

da u zi a ne be li Za le bi, ar ar se bob da od na vi ga u mar To bac ki da ar eka re bo da sne u le ba

da tan jva, ro mel Tac Se saq mis wig ni ga ni xi lavs, ro gorc sas jels Cve ni wi nap re bis da-

ce mi sa da cod vis Ca de ni saT vis~.32

swo red am Se xe du le ba Ta re zo nan sia `vef xis tya os nis~ stro feb Si: `rad das wa meb

sim wa re sa yo vel TaT vis tkbi lad mxed sa? bo ro tim ca rad Se eq mna ke Ti li sa Se moq med-

sa?~; `am saq me sa da fa rul sa brZe ni div nos ga acx a debs: Rmer Ti ke Tils mo av li nebs, miT

bo rot sa ar dah ba debs;~ `ity vis: Rmer To, ra gmsa xu ro, gan mi naT lda raT gan bne li, vcan

26 ioane damaskeli, marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniTi gardamocema, Tb.,

2000, 453-454.27 iqve, 378.28 iqve, 349.29 iqve, 345-346.30 ix. maTe 8.6; 9.2; 9.6; saqmeni 8.7; 9.33.31 pomazanski m., dogmaturi RvTismetyveleba, Tb., 2004, 99.32 iqve, 97.


31

si mok le bo ro ti sa, ke Ti lia mi si grZe li;~ `mze mog ve ax la, uku ni Cven Tvis aRa ra bne li a,

bo rot sa sZlia ke Til man, ar se ba mi si grZe li a!~33

4. ori sawyisis uaryofis kavSiri iuridiul terminebTan

Zne li Se sam Cne vi ar aris, rom sa mar Tli sa da sa mar Tal dar Rve vis aR mniS vne li

Zve li qar Tu li ter mi ne bis di di na wi li aso ci a ci ur kav Sir Sia er T-erT opo zi ci as Tan:

`swo ri – mru di~, `mTe li – dar Rve u li~ da `na Te li – bne li~. amas Tan, pir ve li ga ni xi le-

ba ro gorc sub stan ci a, xo lo me o re – ro gorc sub stan ci is ar mqo ne, pir ve lis sub stan-

ci is rRve va da nak le bo ba.

ma ga li Tad, opo zi cia `swo ri – mru di~ Sem deg ter mi neb Si ik ve Te ba:

a) `ka no ni~ – igi qar Tul Si ber Znu li dan, xo lo ber Znul Si er T-er Ti se mi tu ri eni-

dan Se vi da, sa dac ler wams niS nav da. ber Znu lad xu ros erT xis ia raRs er qva, ro mel sac

mu Sa o bi sas Ta ra zos msgav sad sis wo ris sa zo mad iye neb dnen, Sem dgom Si ki sa mar Tlis wig-

nis aR mniS vne lad iq ca. mi si sa wi na aR mde goa `u ka no no ba~. ka no ni ga mo i ye ne bo da `sas je-

lis~ mniS vne lo bi Tac ro gorc da mo u ki deb lad, ise na war mo e bi for miT – `gan ka no ne ba~.34

b) `sa mar Ta li~ – es sity va `mar Tis~, `mar Ta li~ -sa gan aris war mom dga ri, rac Tav-

da pir ve lad `swors~ niS nav da. iv. ja va xiS vil ma ana lo gi u ri mdgo ma re o ba sxva eneb Sic

(fran gu li, ger ma nu li, la Ti nu ri) Se niS na.35

g) `mar Ti~ – `sa mar Tlis~ fu Zea da isic swors niS navs. Sdr.: `mar Ta li – uty u a ri;

mar Te ba – va lad ed vas; mar Te bu li – saq ne li qnas; mar Tva – mru dis gas wo re ba~ (sa ba);36

Ca moT vlil ter mi nebs upi ris pir de ba `gar das vla~ da `gar dax do ma~, rac da na Sa-

uls aR niS nav da. iv. ja va xiS vi lis mi Ti Te biT, `ka non mdeb lo bis mi zans ada mi an Ta ur-

Ti er To bis mo wes ri ge ba Se ad gen da, moq me de bis im sazR vris da de ba, rom lis ga das vla

sa xel mwi fos, sar wmu no e bi sa Tu sxvi si uf le be bi sa da in te re sis Se lax vas war mo ad gen-

da. ka no ni Ta da sa mar Tlis wig niT da de bu li sazR vriT ada mi an Ta So ris `ka no ni e re ba~

un da dam ya re bu li yo da ami tom ada mi a nis swor moq me de ba sa da qce va sac ase ve ka no ni e-

re bas uwo deb dnen... mcne bis dam rRve vi moq me de ba am sazR vri sa Tu ka no nis, an we sis, gin-

da mcne bis `gar das vla~-d iyo miC ne u li~.37 mar Tlac, bib lia sa mar Tals swor gza ze si a-

rul Tan ai gi vebs, xo lo mis gan ga dax ve vas – da na Sa ul Tan: e ca deT ise mo iq ceT, ro gorc

nab rZa ne bi aqvs Tqven Tvis ufals... ar ga da ux vi oT arc mar jvniv arc mar cxniv. sul im

gza ze ia reT, ro me lic gib rZa naT~ (II sju li 5.29-30).38

Se saZ lo a, gzi dan ga dax ve vis ide as ata rebs da na Sa u lis aR mniS vne li ter mi ni

`cod va~, Se co de ba, Sec do ma, cdo ma, rac `cod viT da ce mas~ anu svli sas waq ce vas, swo ri

33 rusTaveli SoTa, vefxistyaosani, Tb., 1986, 37; 471; 454; 426.34 javaxiSvili iv, Txzulebani 12 tomad, Tb., 1982, t. VI, 24-25.35 iqve, 28.36 orbeliani s., leqsikoni qarTuli, Tb., 1991, t. I, 439.37 javaxiSvili iv., Txzulebani 12 tomad, Tb., 1984, t. VII, 188-189. 38 imaves imeorebs II sjulis 17.11, 28.14; iso naves 1.7, 23.6 muxlebi da, aseve, mcire sju-

liskanoni: `rameTu eSmaki romelTame marjul acTunebs da romelTame marcxeniT

warstyuenavs. xolo Cuen sameufosa gzasa slva¡ Tana-guac~. ix. eqvTime mTawmindeli,

mcire sjuliskanoni, Tb., 1972, 33.


32

gzi dan ac de nas, `fe xis ac de nas~ ukav Sir de ba. Sdr.: `cde na – mar Ta li Se ac Tu nos; cdu-

ne ba – mar Tlis Sec Tu ne ba; Sec To mi li – gza da kar gu li~ (sa ba);39

me o re opo zi ci as (`mTe li – dar Rve u li~) adas tu rebs kvlav ter mi ni `sa mar Ta li~,

ro me lic sis wo ris gar da `mrTels~, mTli an sac un da aR niS nav des – `mrTe li – ese ars

Se u mus ra vi, gi na unak le bo, gi na use no~ (sa ba).40 sa wi na aR mde go mniS vne lo bi saa `sa mar-

Tal daR ve va~, ro gorc daS la, da na wi le ba – `wi na aR mdgo mi da da mar Ru e ve li ka no ni sa i~,

– igi ve ù ka no no ba¡~, we si e re bis ga da lax va, `da£ sna¡~;41 aqvea `nak lu le va ne ba¡~, ro me-

lic aras rul yo fi le bis, cod vis qo nis si no ni mi a, ara- mTli a nis, ara sav si sa; `gan rRve-

uls~ da `rRve vas~ ukav Sir de ba `Sla~, `daS la~ (ne bis ar mi ce ma), `SeS la~ (ro gorc Sec-

do ma) da `SeS la~ (ro gorc ga dac do ma, Wku i dan).

me sa me opo zi ci a Si (`na Te li – bne li~) mo Tav sde ba `ga Ce ni li~, `ga na Ce ni~, ro gorc

si naT le, na Te li, `Cin Tan~ (si naT les Tan) da kav Si re bu li. Sdr.: `Ce na – Tva lis xed va; Ci-

ni – Tva lis Ce na; gan Ci ne ba – sa mar Tlis das kvna; ga na Ce ni – wig ni gan sa ge be li~ (sa ba);42

ma Sa sa da me, `ga Ce ni li sa mar Ta li~, `sa mar Tlis ga Ce na~, `gan Ci ne ba~, gar da `Seq mnis~ mniS-

vne lo bi sa, ata rebs si naT lis mniS vne lo ba sac. anu is, rac sib ne le Si a, ar Cans. Se iZ le ba

uam ra vi va ra u di da da va imis Se sa xeb, Tu ra Se iZ le ba iyos sib ne le Si, mag ram sak ma ri sia

mis Tvis si naT lis mi Su qe ba (Sdr.: `sa kiTx is ga Su qe ba~, `na Te li moh fi na~), rom cxa dad

ga moC ndes, Tu raa igi da Sewy des da va. Sdr.: `ga mo Ce na – sacx a dod qmna~ (sa ba).43 amas ve

ukav Sir de ba `gan xil va~ (nax va, sa ku Ta ri Tva liT xil va). is, rac cxa dia (a qe dan `gan cxa-

de ba~, `ga mocx a de ba~) da mi si sa pi ris pi ro mov le na – `da na Sa u li~, `da Sa ve ba~, anu Sa vad,

bne lad gar daq mna. Sdr.: `da na Sa u li – Se co de ba, ese igi ars Sa vad qmna saq mi sa; da Sa ve ba

– xe ib rad Seq mna; xe i ba ri – ka ci da Sa ve bu li~ (sa ba).44

sa yu radR e bo a, rom `ga Ca ve ba~ (mo xe vu rad, qi zi yu rad) da `ga Ci e ba~ (in gi lo u rad)

gam JRav ne bas, sa i dum los gam xe las niS navs. ro ca vin mes sa i dum los an do ben, ety vi an:

àr sad ga a Ca o~.45 meg rul ena Si ki `Ce~ TeTrs niS navs, xo lo ù Ca~ – Savs, anu ù TeT ros~,

si TeT ris ar mqo nes (Sdr.: `si ke Te~ – ù ke Tu re ba~).

3. daskvna

am ri gad, ter mi ni `gan Ci ne ba~ sa ku Tar Tav ze pi ruT vne lad mow mobs: mas Si asa xu lia

qris ti a nu li moZR vre bis mi er sam ya ros ori sawy i sis uar yo fis mo de li. gar da ami sa, igi

ata rebs ara mar to sa ka non mdeb lo Tu sa sa mar Tlo kor pu sis mi er ma nam de arar se bu li

da ad ge ni le bis Seq mni sa da `ga Ce nis~ ide as, ara med – bun do va ni sa kiTx i saT vis `na Te lis

mo fe nas~ da gan sa ja ro e ba- gaT val sa Ci no e ba sac gu lis xmobs.

39 orbeliani s., leqsikoni qarTuli, Tb., 1993, t.II, 332, 297.40 orbeliani s., leqsikoni qarTuli, Tb., 1991, t. I, 519.41 javaxiSvili iv., Txzulebani 12 tomad, Tb., 1984, t. VII, 190-191.42 orbeliani s., leqsikoni qarTuli, Tb., 1993, t.II, 318, 320; Tb., 1991, t. I, 144, 136.43 iqve, Tb., 1991, t.I, 134.44 iqve, Tb., 1991, t. I, 195, 207; Tb., 1993, t. II, 420.45 Rlonti al., qarTul kilo-TqmaTa sityvis kona, Tb., 1984, 142, 143.

33

gvan ca gu ge SaS vi li*

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq teb ze ar se bu li qo neb ri vi uf le be bis Se na ta nis sa xiT gan xor ci e le bis

Ta vi se bu re ba ni

1. Se sa va li

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis sa mar Ta li ara ma te ri a lu ri qo neb ri vi obi eq te bis

ga mo ye ne ba sa da dac vas Tan da kav Si re bul ur Ti er To bebs are gu li rebs. aR niS nul obi-

eq teb ze war mo So bi li uf le be bi Se iZ le ba iyos ro gorc pi ra di ara qo neb ri vi xa si a Tis,

ise qo neb ri vi anu gan sa kuT re bu li. er T-er Ti mniS vne lo va ni gan sxva ve ba, rac pi rad

ara qo neb riv da qo neb riv uf le bebs So ris ar se bobs, aris is, rom pi ra di ara qo neb ri vi

uf le be bi ga nus xvi se be li a, xo lo qo neb ri vi uf le be bi Se saZ le be lia Ta vi suf lad ga-

da e ces me sa me pirs. qo neb ri vi uf le be bi da mo u ki de be lia pi ra di ara qo neb ri vi uf le-

be bi sa gan. Se sa ba mi sad, pi ra di ara qo neb ri vi uf le bi sa da qo neb ri vi uf le bis mflo be-

li Ta vi suf lad aris Se saZ le be li sxva das xva pi ri aR moC ndes. um rav les Sem Txve va Si,

swo red asec xde ba.

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis sa mar Tlis su bi eq ti Se iZ le ba iyos ro gorc fi zi-

ku ri, ise iu ri di u li pi ri. Tum ca, ga saT va lis wi ne be lia is ga re mo e ba, rom in te leq tu-

a lu ri sa kuT re bis sa mar Tlis obi eq tis Sem qmne li Se iZ le ba iyos mxo lod fi zi ku ri pi-

ri, vi na i dan in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq tis Seq mna, ro gorc we si, in te leq tu a-

lur Se moq me de biT saq mi a no bas mo iTx ovs. Se sa ba mi sad, iu ri di u li pi ri mi si Sem qmne li

ver iq ne ba. Tum ca, iu ri di u li pi ri in te leq tu a lu ri sa kuT re bi Ti uf le be bis mo po ve-

biT Ta vi suf lad Se iZ le ba gax des in te leq tu a lu ri sa kuT re bis sa mar Tlis su bi eq ti.

aR niS nu li uf le be bis mo po ve ba Se saZ le be lia ka no nis an xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze.

ga mom di na re im ga re mo e bi dan, rom qo neb ri vi uf le be bi gas xvi se ba di a, in te res-

mok le bu li ar iq ne ba imis gar kve va, Se saZ le be lia Tu ara uf le ba Ta mflo bel ma, mi si

qo neb ri vi uf le be bi Se na ta nis sa xiT Se i ta nos sa war mo Si. Tu dad gin da, rom es Se saZ le-

be li a, ma Sin mi zan Se wo ni lia ga ir kves, ra gziT Se iZ le ba mox des sa war mo saT vis ma Ti ga-

da ce ma da Se iZ le ba Tu ara sa war mom Ta vi si saq mi a no bi sas ga mo i ye nos in te leq tu a lu ri

sa kuT re bis is obi eq ti, ro me lic Se na ta nis sa xiT mi i Ro.

aR niS nul sa kiTx eb ze pa su xis ga sa ce mad sa Wi roa Se sa tan Tan da kav Si re bu li sa-

kiTx e bi sa da in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq te bis spe ci fi ku ri ma xa si a Teb le bis

ana li zi.

* samarTlis doqtori, Tsu-is iuridiuli fakultetis asistent-profesori.


34

2. Se sa ta nis zo ga di da xa si a Te ba

ka pi ta lu ri sa zo ga do e bis da fuZ ne bi sas ar aris sak ma ri si par tni or Ta Se Tan xme-

ba sa me war meo saq mi a no bis er Tob li vad gan xor ci e le bis Ta o ba ze. pa ra le lu rad sa Wi-

roa mox des Se Tan xme ba Se sa tan Tan da kav Si re biT. Se sa ta nis sa zo ga do e bis sa kuT re ba Si

ga da ce ma uz run vel yofs sa war mo saT vis au ci le be li ka pi ta lis Seq mnas.1

yo ve li par tni o ri Ta nab rad aris pa su xis mge be li Se sa ta nis gan xor ci e le ba ze, Tu

ar ar se bobs sxvag va ri Se Tan xme ba.2

sa zo ga do e ba Si gan xor ci e le bu li Se sa ta ni Se saZ le be lia sxva das xvag va ri iyos,

anu ise ve ro gorc Se sa ta nis sa xe, mi si mo cu lo bac Se saZ le be lia gan sxva ve bu li iyos.

yve la Se sa ta ni dam fuZ neb leb ma pi ra dad un da ga na xor ci e lon.3

ka pi ta lu ri ti pis sa zo ga do e bebs ori gan ma sx va ve be li ni Sa ni aqvs: gan cal ke ve bu-

li sa mar Tal su bi eq to ba da SezR u du li pa su xis mgeb lo ba. kor po ra ci u li su bi eq tu ro-

ba niS navs, rom sa war mo, da ara par tni o re bi, pa su xis mge be lia sa war mos va leb ze.4 Tum ca,

aR niS nu li ar niS navs, rom par tni or Ta pa su xis mgeb lo ba ab so lu tu rad ga mo ricx u li a.

ka pi ta lu ri sa zo ga do e bis wev re bi sa war mos mi er da de bu li ga ri ge be bi dan war mo-

So bil val de bu le beb ze pa su xis mge bel ni ari an im Se na ta ne bis mo cu lo biT, rac maT ga i-

Res sa zo ga do e bis Tav da pir ve li ka pi ta lis Sed ge ni sas.5

Tav da pir ve li ka pi ta lis swo rad Sed ge nas udi de si mniS vne lo ba aqvs. eko no mi-

ku ri Tval saz ri siT, au ci le be li a, rom ka pi ta li za cia adek va tu rad gan xor ci el des.

ara a dek va tu ri ka pi ta li za cia sa xe zea im Sem Txve va Si, ro de sac sa war mo Si gan xor ci e-

le bu li Se sa ta ne bi aS ka rad mci rea sa war mos saq mi a no bas Tan da kav Si re bul ris keb Tan

Se da re biT,6 rac sa bo loo jam Si, xels uS lis sa zo ga do e bis nor ma lur fun qci o ni re bas

da ar Tu lebs me sa me pi reb Tan ur Ti er To bas.

ro gorc ki sa war mos par tni o re bi Se i ta nen Se sa tans, igi sa zo ga do e bis sa kuT re-

bad iq ce va da aRar war mo ad gens maT pi rad sa kuT re bas.7kor po ra cia da cu lia ara mar to

wev re bis SezR u du li pa su xis mgeb lo biT, ara med imi Tac, rom mas Se iZ le ba sa kuT re bis

uf le ba hqon des qo ne ba ze.8

sa qar Tve los kon sti tu ci is 21-e mux lis sa fuZ vel ze me sa kuT re ebs uf le ba aqvT

Ta vi suf lad gan kar gon Ta vi an Ti qo ne ba. swo red gan kar gvis er Ti for maa am sa kuT re bis

ga mo ye ne ba ker Zo sa mar Tlis iu ri di u li pi re bis da sa fuZ neb lad, ker Zod, maT sa kuT re-

1 burduli i., Tanamedrove sakorporacio samarTlis Teoriuli da praqtikuli sakiTxe-

bi, avtorTa koleqtivi, red. n. elizbaraSvili, Tb., 2009, 211. 2 Kindler P., Grundkurs Handels-und Gesellchaftsrecht, München, 2008, 240. 3 Hueck G., Gesellschaftsrecht, München, 1991, 51. 4 Ferran E., Principles of Corporate Finance Law, Oxford, 2008, 14. 5 burduli i., Tanamedrove sakorporacio samarTlis Teoriuli da praqtikuli sakiTxe-

bi, avtorTa koleqtivi, red. n. elizbaraSvili, Tb., 2009, 211.6 Hamilton R. W., The Law of Corporations, St. Paul, Minn, 2000, 142.7 Schneeman A., The Law of Corporations and other Business Organizations, Delmar Cengage Learning, 5th ed.,

New York, 2010, 67. 8 Bevans N. R., Business Corporations and Corporate law, Thomson Delmar Learning, New York, 2007, 5.

gvanca gugeSaSvili, in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq teb ze ar se bu li qo neb ri vi

uf le be bis Se na ta nis sa xiT gan xor ci e le bis Ta vi se bu re ba ni

35

ba Si ga da sa ce mad. iu ri di u li pi ris qo ne ba iu ri di u li pi ris, ro gorc sa mar Tlis su bi-

eq tis, sa kuT re baa da ara mi si dam fuZ neb le bis an mas Si mo na wi le e bis.9

3. Se ta na u na ri a ni obi eq te bi

mniS vne lo va nia imis dad ge na, Tu ra iT vle ba Se ta na u na ri a nad obi eq tad.

me war me Ta Se sa xeb sa qar Tve los ka no nis me-3 mux lis me-5 pun qtis Ta nax mad, sa zo-

ga do e bis da fuZ ne bi sas par tni o re bi un da Se Tan xmdnen wi le bis ga na wi le ba ze da daT-

qvan ka pi tal Si ma Ti Se na ta nis ode no ba. Se na ta ni Se iZ le ba iyos ma te ri a lu ri da ara ma-

te ri a lu ri qo ne ba, sa mu Sa os Ses ru le ba an /da mom sa xu re bis ga we va.10

sa qar Tve los sa mo qa la qo ko deq sis 147-e mux lis Ta nax mad, qo ne ba Si mo i az re ba ara

mxo lod niv Te bi, ara med ara ma te ri a lu ri qo neb ri vi si ke Tec.11ara ma te ri a lu ri qo neb-

ri vi si ke Tis cne ba mo ce mu lia sa qar Tve los sa mo qa la qo ko deq sis 152-e mux lSi, rom lis

mi xed vi Tac: `a ra ma te ri a lu ri si ke Te aris is moTx ov ne bi da uf le be bi, rom le bic Se iZ-

le ba ga da e ces sxva pi rebs, an ga miz nu lia sa a mi sod, rom maT mflo bels Se eq mnas ma te ri-

a lu ri sar ge be li, an da mi e ni Wos uf le ba, mos Txo vos sxva pi rebs ra i me~.12

me war me Ta Se sa xeb ka no nis ze mo aR niS nu li mux li dan ir kve va, rom ara ma te ri a lu ri

qo neb ri vi si ke Tec Se iZ le ba Se ta nil iq nes sa war mos ka pi ta lis Se sav se bad.

sa kiTx is uke Te sad ga a na li ze bi saT vis, sa in te re soa gan xi lul iq nes, Tu ra sa xis

Se sa ta ne bi Se iZ le ba gan xor ci el des sa war mo Si ger ma ni is ka non mdeb lo bis mi xed viT da

ra gziT un da mox des ma Ti ga da ce ma. am sa kiTxs ger ma ni a Si are gu li rebs ger ma ni is sa aq-

cio ka no nis 27-e pa rag ra fi. maT ga ne kuT vne ba mxo lod qo neb ri vi obi eq te bi, ro mel Ta

Ri re bu le bis dad ge nac Se saZ le be li a.13

aR niS nul Se ta na u na ri a nad iT vle ba moZ ra vi da uZ ra vi niv Te bi, ro mel zec sa aq-

cio sa zo ga do e bas Se uZ lia sa kuT re bis uf le bis mo po ve ba, mi wis sa kuT re bas Tan da kav-

Si re bu li uf le be bi, SezR u du li sa niv To uf le be bi (ser vi tu ti, uzuf ruq ti), wi li sa-

zo ga do e ba Si, sa zo ga do e ba Si mo na wi le o bis sxva uf le be bi, ara ma te ri a lu ri qo neb ri-

vi uf le be bi, ro go ri caa sa pa ten to da sa av to ro uf le be bi, li cen zi e bi, sam rew ve lo

ni mu Si, ko mer ci u li aR niS vne bi, ro go ri caa sa fir mo sa xel wo de ba, sa sa qon lo ni Sa ni,

nou- ha u, niv Te bi sa da uf le be bis er Tob li o ba, kli en tu ra, sa fir mo sa xel wo de ba, gud-

vi li da sxv.14

Ca mo naT val Si udi de si ad gi li uka via in te leq tu a lu ri sa kuT re bis sa mar Tlis

obi eq tebs. ga mo dis, rom ger ma ni a Si daS ve bu lia in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq te-

bis Se na ta nad gan xor ci e le ba.

9 zioZe b., Tanamedrove sakorporacio samarTlis Teoriuli da praqtikuli sakiTxebi,

avtorTa koleqtivi, Tb., 2009, 79. 10 `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearc

h&view=docView&id=28408&lang=ge>, [20.02.2014].11 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&vie

w=docView&id=31702&lang=ge>, [20.02.2014].12 iqve.13 Eisenhardt U., Gesellschaftsrecht, München, 2002, 277. 14 Schmidt K., Lutter M. AktG, Köln, 2008, 404.


36

in te leq tu a lur sa kuT re ba ze ar se bu li qo neb ri vi anu gan sa kuT re bu li uf le be bi

ab so lu tu ri xa si a Ti sa a. am uf le bebs da mo u ki de be li eko no mi ku ri Ri re bu le ba aqvs.15

sa er Tod, ara ma te ri a lur qo neb riv obi eq teb ze uf le ba Ta eko no mi ku ri ar si am

obi eq te bis eko no mi kur brun va Si Car Tva a.16

Ta vis Ta vad cxa di a, rom uf le bis Se na ta nis sa xiT gan xor ci e le bac eko no mi kur

brun va Si Car Tvis er T-er Ti Sem Txve va a.

ger ma ni is ka non mdeb lo biT dam kvid re bu li mid go ma arc sa qar Tve los ka non mdeb-

lo bis Tvis aris ucx o. ga mom di na re im ga re mo e bi dan, rom sa qar Tve los ka non mdeb lo-

biT daS ve bu lia ara ma te ri a lu ri qo neb ri vi si ke Tis Se na ta nad gan xor ci e le ba, uf le-

be bi in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq teb ze ki swo red am gvar si ke Tes mi e kuT vne ba,

ga mo dis, rom in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq teb ze ar se bu li qo neb ri vi uf le be bis

Se sa ta nad gan xor ci e le ba Ta vi suf lad aris Se saZ le be li.

4. in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq te bis zo ga di da xa si a Te ba

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq teb ze ar se bu li qo neb ri vi uf le be bis Se na ta-

nad gan xor ci e le bis Ta vi se bu re be bis gan xil vi sas, upir ve les yov li sa, mi zan Se wo ni lia

am obi eq te bis spe ci fi ku ri ma xa si a Teb le bis ana li zi.

cne ba `in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq ti” da ma xa si a Te be lia kon ti nen tu ri

ev ro pis (maT So ris pos tso ci a lis tu ri) qvey ne bi saT vis. sa er To sa mar Tlis sis te mis

qvey ne bi Tavs ari de ben am cne bis ga mo ye ne bas. sa ma gi e rod, iye ne ben ter mins “sub ject mat-ter” – rac iTar gmne ba ro gorc sa ga ni. sa qar Tve lo Si dam kvid re bu lia ter mi ni obi eq ti.17

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq te bis Ca mo naT va li mo ce mu lia in te leq tu a-

lu ri sa kuT re bis msof lio or ga ni za ci is dam fuZ ne be li kon ven ci is me-2 mux lSi.18aR-

niS nu li mux lis mi xed viT, in te leq tu a lu ri sa kuT re bis sa mar Tlis dac vis obi eq ti

Se iZ le ba iyos ada mi a nis mi er Seq mni li ne bis mi e ri qmni le ba, ro me lic aris in te leq tu a-

lu ri (go neb riv -Se moq me de bi Ti) saq mi a no bis Se de gi. qmni le bis gar da, in te leq tu a lur

sa kuT re bas mi kuT vne bu lia obi eq te bi, rom le bic Sem qmne lo biT Se moq me de bas ar mo iTx-

ovs (ma ga li Tad, ko mer ci u li aR niS vne bi). faq tob ri vad, in te leq tu a lu ri sa kuT re bis

obi eq te bis ori ka te go riaa mo ce mu li is mos Ca mo naT val Si – obi eq te bi, rom le bic pir-

ve lad iq mne ba da mo iTx ovs Sem qmne lo biT (sa av to ro) Se moq me de bas (qmni le be bi – na war-

mo e bi, ga mo go ne ba, mec ni e ru li aR mo Ce na da a.S) da obi eq te bi, rom le bic da sa ca via imis

ga mo, rom ma Ti kon kre tu li miz niT ga mo ye ne ba da kav Si re bu lia sa me war me o- ga mo ye ne bi-

Ti xa si a Tis Se moq me de bas Tan da, ume tes Sem Txve va Si, pir ve li ka te go ri is obi eq te bis

eko no mi kur sar geb lo bas uwy obs xels (na war mo e bis Ses ru le ba, fo nog ra ma, sa ma uwy eb-

lo ga da ce ma, sa sa qon lo da mom sa xu re bis ni Sa ni, sa fir mo sa xel wo de ba, sxva ko mer ci u-

li aR niS vne bi).19

15 Калятин В.О., Интеллектуальная собственность ( Исключительные Права), Москва, 2000,8. 16 iqve, 4.17 ZamukaSvili d., inteleqtualuri uflebebi, Tb., 2006, 13.18 The Convention Establishing the World Intellectual Property Organization, (WIPO), Stockholm, July14,

1967, <http://www.wipo.int/treaties/en/convention/trtdocs_wo029.html>, [25.02.2014].19 ZamukaSvili d., inteleqtualuri sakuTrebis samarTali, Tb., 2006, 11.



37

in te leq tu a lu ri sa mar Ta li or Stod iyo fa: sa av to ro sa mar Ta li da sam rew ve lo

sa kuT re bis sa mar Ta li. es ori Sto er Tma ne Ti sa gan um Tav re sad im obi eq te bis mi xed viT

gan sxvav de ba, rom le bic Se ad ge nen sa av to ro an sam rew ve lo sa kuT re bis dac vis sa gans.20

sa av to ro uf le be bi or ka te go ri ad iyo fa: pi ra di ara qo neb ri vi da qo neb ri vi uf-

le be bi. aR niS nul uf le ba Ta Ca mo naT va li mo ce mu lia sa qar Tve los ka non Si sa av to ro

da mo mij na ve uf le ba Ta Se sa xeb.21

sa av to ro sa mar Tlis fu Zem deb lu ri prin ci pis mi xed viT: av tors aqvs gan sa kuT-

re bu li uf le ba, Ta vad mo ax di nos na war mo e bis eko no mi ku ri ga mo ye ne ba, an me sa me pirs

mis ces amis uf le ba. aR niS nu li uf le ba av tors uq mnis Se saZ leb lo bas, gan sazR vros na-

war mo e bis ga mo ye ne bis pi ro be bi da mi i Ros qo neb ri vi sar ge be li.22

sa av to ro uf le bis mflo be li aR Wur vi lia na war mo e bis ne bis mi e ri sa xiT ga mo ye-

ne bis gan sa kuT re bu li uf le biT.23

qo neb ri vi sar geb lis mi Re bis Se saZ leb lo ba ga aC ni aT sam rew ve lo sa kuT re bis sa-

mar TliT da cu li obi eq te bis mflo be leb sac. sam rew ve lo sa kuT re bis dac vis pa ri zis

kon ven ci is I mux lis me o re wi na da de bis mi xed viT, sam rew ve lo sa kuT re bis dac vis obi eq-

te bi a: pa ten te bi ga mo go ne ba ze, sa sar geb lo mo del ze, sam rew ve lo ni muS ze, sa sa qon lo

ni Sa ni, mom sa xu re bis ni Sa ni, sa fir mo sa xel wo de ba, war mo So bis aR niS vna an ad gil war mo-

So bis da sa xe le ba da ara ke Til sin di si e ri kon ku ren ci is aR kve Ta.24

sa qar Tve lo Si sam rew ve lo sa kuT re bis dac vis obi eq teb Tan da kav Si re bu li ur-

Ti er To be bi spe ci a lu ri ka no ne biT re gu lir de ba. Se sa ba mi sad, aR niS nu li obi eq te bis

mflo bel Ta uf le be bic am ka no neb Sia gan mtki ce bu li.

sa qar Tve los sa pa ten to ka no nis mi xed viT, pa ten ti ga i ce ma ga mo go ne ba sa da sa sar-

geb lo mo del ze.25sa pa ten to sa mar Tal Si ar se bobs pi ra di ara qo neb ri vi da qo neb ri vi

anu sa pa ten to gan sa kuT re bu li uf le be bi. ise ve ro gorc sa av to ro qo neb riv uf le be bi,

sa pa ten to qo neb ri vi uf le be bic gas xvi se ba di a. pa ten tmflo be lis gan sa kuT re bul uf-

le bebs exe ba sa qar Tve los sa pa ten to ka no nis 48-e mux li. xo lo aR niS nu li uf le be bis

ga da ce mis sa kiTxs are gu li rebs ama ve ka no nis me-601 mux li.

sa sa qon lo da mom sa xu re bis niS neb Tan da kav Si re bul ur Ti er To bebs are gu li rebs

sa qar Tve los ka no ni sa sa qon lo niS ne bis Se sa xeb.26 sa sa qon lo ni Sa ni aris sity va an sim-

bo lo, ro me lic ga mo i ye ne ba na war mze mi si ko mer ci u li war mo So bis aR sa niS na vad.27

20 ZamukaSvili d., inteleqtualuri sakuTrebis samarTali, Tb., 2006, 30.21 `saavtoro da momijnave uflebaTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-17 da me-18 muxlebi,<h-

ttps://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=16198&lang=ge>, [20.02.2014].22 Липцик Д., Авторское право и смежные права, Русское издание, UNESCO1997, Научно-издательский

центр «Ладомир» Издательство ЮНЕСКО, 2002, 45.23 `saavtoro da momijnave uflebaTa Sesaxeb~ kanonis komentari, red. l. Wanturia, Tb.,

2003, 123.24 The Paris Convention for the Protection of Industrial Property, Paris, 1883, <http://www.wipo.int/treaties/en/

ip/paris/trtdocs_wo020.html>, [12.02.2014].25 saqarTvelos sapatento kanoni, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=d

ocView&id=11470&lang=ge>, [12.02.2014].26 iqve.27 Nims H. D., The Law of Unfair Competition and Trademarks with Chapters on Goodwill, Trade Secrets...,

New York, 1947, 81.


38

sa sa qon lo ni Sa ni, ro gorc ne bis mi e ri sxva ko mer ci u li aR niS vna, sa me war meo (ko-

mer ci u li) Se moq me de bis Se de gia da mxo lod qo neb riv uf le bebs war mo Sobs. sa sa qon lo

ni San Tan da kav Si re bu li gan sa kuT re bu li uf le be bi ise Ti ve Si na ar si sa a, ro go ric sa av-

to ro da sa pa ten to uf le be bi.28

sa sa qon lo niS ne bis Se sa xeb sa qar Tve los ka no nis me-6 mux li are gu li rebs re gis-

tri re bu li sa sa qon lo niS ne bi dan war mo So bil uf le bebs. xo lo aR niS nu li uf le be bis

ga da ce mas exe ba ama ve ka no nis me sa me Ta vi.

sa fir mo sa xel wo de bas Tan da kav Si re bul ur Ti er To bebs are gu li rebs sa qar Tve-

los ka no nis me war me Ta Se sa xeb me-6 mux li, rom lis mi xed vi Tac sa fir mo sa xel wo de ba

anu fir ma aris sa xe li, rom li Tac saq mi a nobs me war me su bi eq ti.29sa xe li, Se sa ba mi sad, sa-

fir mo sa xel wo de bis ta re ba, iu ri di u li pi ris ara mxo lod uf le ba, ara med mo va le o ba-

ca a. ar Se iZ le ba iu ri di u li pi ri ar se bob des sa xe lis (sa fir mo sa xel wo de bis) ga re Se.30

sa fir mo sa xel wo de bis da niS nu le baa sa war mo sa da mi si saq mi a no bis iden ti fi ci-

re ba da gar Ce va sxva sa war mo sa gan am uka nas kne lis mi er ba zar ze re a li ze bul sa qo nel sa

da mom sa xu re ba ze mi Ti Te bis au ci leb lo bis ga re Se. igi ga na sa xi e rebs sa war mos re pu ta-

ci a sa da gud vils.31

sa qar Tve los ka no nis me war me Ta Se sa xeb me-6 mux lSi sa fir mo sa xel wo de bis mflo-

be lis uf le be bi ar aris da kon kre te bu li. sam rew ve lo sa kuT re bis dac vis pa ri zis kon-

ven ci is mi xed viT, sa fir mo sa xel wo de ba kav Si ris qve ya na Si da cu lia ga nacx a dis Se ta nis

an re gis tra ci is val de bu le bis ga re Se, mi u xe da vad imi sa, Se ad gens Tu ara igi sa sa qon-

lo niS nis na wils.32 sa qar Tve lo pa ri zis kon ven ci is mo na wi le sa xel mwi fo a, Tum ca, ker-

Zo sa mar Tlis iu ri di ul pi rebs uf le ba sa fir mo sa xel wo de ba ze war mo e So baT mxo lod

re gis tra ci is Se de gad.

rac Se e xe ba pa ri zis kon ven ci is Ca mo naT val Si mo ce mul obi eq tebs, ro go ri caa

war mo So bis aR niS vna da ad gil war mo So bis da sa xe le ba, am obi eq teb Tan da kav Si re bul

ur Ti er To bebs are gu li rebs sa qar Tve los ka no ni sa qon lis ad gil war mo So bis da sa xe-

le bi sa da ge og ra fi u li aR niS vnis Se sa xeb.33

ge og ra fi u li aR niS vna sa qon los war mo So bis wya ros maC ve ne be li a. Tum ca, gan-

sxva ve biT sa sa qon lo niS ni sa gan, ro me lic sa qon lis ko mer ci ul war mo mav lo ba ze mi u-

Ti Tebs, ge og ra fi u li aR niS vna ge og ra fi ul war mo So ba ze mi a niS nebs. sa sa qon lo niS ne-

bis msgav sad, ge og ra fi u li aR niS vne bi ka no ni er mo sar geb le ebs ani Webs gan mas xva ve be-

li aR niS vnis ga mo ye ne bis gan sa kuT re bul uf le bas. Tum ca, um Tav re si gan mas xva ve be li

28 ZamukaSvili d., inteleqtualur uflebaTa samarTali, Tb., 2012, 275.29 `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearc

h&view=docView&id=28408&lang=ge>, [12.02.2014].30 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 222. 31 inteleqtualuri sakuTreba, wigni I, red. d. gabunia, Tb., 2001, 16.32 samrewvelo sakuTrebis dacvis parizis konvencia, <http://sakpatenti.org.ge/index.php?lang_id=-

GEO&sec_id=131>, [12.02.2014].33 saqarTvelos kanoni `saqonlis adgilwarmoSobis dasaxelebisa da geografiuli aR-

niSvnis Sesaxeb~, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=16186-&lang=ge>, [12.02.2014].



39

faq to ri aris is, rom ge og ra fi u li aR niS vna re a lu ri ad gi lis aR we ri lo bi Ti ni Sa nia

da mi si ga mo ye ne bis uf le ba im sa qon li saT vis, ro me lic war mo So bi lia Se sa ba mi si ge og-

ra fi u li ad gi li dan, aqvs yve la me war mes, ro me lic moR va we obs mo ce mul te ri to ri a ze.

rac Se e xe ba sa sa qon lo ni Sans, igi ga nas xva vebs kon kre tu li kon ku ren tis sa qo nel sa da

mom sa xu re bas sxva kon ku ren te bis sa qon li sa da mom sa xu re bi sa gan.34

ara ke Til sin di si e ri kon ku ren ci is aR kve Ta, ro gorc in te leq tu a lu ri sa kuT re-

bis obi eq ti, Se iZ le ba iT qvas, rom sa qar Tve los ka non mdeb lo biT dRes dRe o biT aris

da cu li, Tum ca, sa qar Tve los ka no ni kon ku ren ci is Se sa xeb Za li an zo ga di xa si a Ti sa a.

ka no nis pir ve li mux lis, me-4 pun qtis b) qve pun qtSi mi Ti Te bu li a, rom es ka no ni ar

vrcel de ba in te leq tu a lu ri sa kuT re bis uf le beb Tan da kav Si re bul ur Ti er To beb ze,

gar da im Sem Txve vi sa, ro de sac es uf le be bi kon ku ren ci is SezR ud vi sa da aR kve Ti saT-

vis ga mo i ye ne ba.35 um jo be si iq ne bo da, Tu ki ka non Si uf ro da kon kre te bu li iq ne bo da

ara ke Til sin di si e ri kon ku ren tu li qme de be bi.

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis msof lio or ga ni za ci is sa er Ta So ri so bi u ros mi-

er Se mu Sa ve bu li ara ke Til sin di si e ri kon ku ren ci is Se sa xeb sa ni mu So de bu le be bis me-2

mux lis mi xed viT, ne bis mi e ri qme de ba an saq mi a no ba, gan xor ci e le bu li sa me war meo an

ko mer ci u li saq mi a no bi sas, ro me lic iw vevs an da Se iZ le ba ga mo iw vi os aR re va sxvi si sa-

war mos an saq mi a no bas Tan da kav Si re biT, gan sa kuT re biT na war msa da mom sa xu re o bas Tan

da kav Si re biT, ro mel sac sTa va zobs es sa war mo mom xma re bels, war mo ad gens ara ke Til-

sin di si er kon ku ren tul qme de bas.36

ara ke Til sin di si e ri kon ku ren ci is aR kve Tis aR niS nu li de fi ni cia cxad yofs, rom

sam rew ve lo sa kuT re bis mo ce mu li obi eq ti Se uZ le be lia Se sa ta nis sa xiT iq nes ga mo ye-

ne bu li.

Se na ta nis fun qci as ver Se as ru lebs ad gil war mo So bis da sa xe le ba da ge og ra fi u-

li aR niS vna.

sa fir mo sa xel wo de ba mxo lod sa war mos Tan er Tad Se iZ le ba iq nes Se ta ni li sa zo-

ga do e bis ka pi tal Si.37sa fir mo sa xel wo de ba, da mo u ki deb lad Se na ta nad ver iq ne ba ga mo-

ye ne bu li.

sa sa qon lo ni Sa nic Se ta na u na ri a ni obi eq ti a. sa qar Tve los ka no nis sa sa qon lo niS-

ne bis Se sa xeb 25-e mux lis me-2 pun qtis Ta nax mad, sa sa qon lo ni Sa ni ga da e ce ma sxva pirs

sa war mos Tan er Tad an mis ga re Se. ga mo dis, rom sa sa qon lo niS nis Se na ta nad gan xor ci e-

le ba Se saZ le be lia sa war mos ga re Sec mox des.

sa pa ten to da sa av to ro uf le be bi Ta vi suf lad Se iZ le ba ga mo ye ne bul iq nes Se na-

ta nis sa xiT.

34 Resinek N., Geographical Indications and Trademarks: Coexistence or “First in Time, First in Right Princip-le”, European Intellectual Property Review 29(11), 2007, 448.

35 `konkurenciis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=1659450&lang=ge>, [12.02.2014].

36 Model Provisions on Protection against Unfair Competition, WIPO Pub. №725 (E), Geneva, WIPO, 1994.37 Wanturia l., niniZe T., mewarmeTa Sesaxeb kanonis komentari, mesame gamocema, Tb., 2002,

51.


40

5. moTx ov ne bi, ro mel sac un da ak ma yo fi leb des Se na ta ni

sa er Tod, qo neb ri vi Se sa na ti gar kve ul moTx ov nebs un da ak ma yo fi leb des. upir-

ve les yov li sa, qo neb riv Se na tans dad ge ni li (gan sazR vru li) eko no mi ku ri Ri re bu le ba

un da hqon des, anu Se saZ le be li un da iyos mi si re a lu ri fa sis dad ge na.38

ara fu la di Se na ta nis sa zo ga do e bi saT vis ga da ce mam de au ci le be lia ara fu la-

di Se na ta nis eko no mi ku ri Ri re bu le bis dad ge na.39qar Tu li sa kor po ra cio sa mar Ta li

Se ta nis we se bis gan sazR vras mTli a nad par tni or Ta Se Tan xme ba ze da mo ki de buls xdis.

Tum ca, es ar niS navs, rom ase Ti Se na ta nis eko no mi kur Ri re bu le bas par tni o re bi da-

ad ge nen. isi ni iRe ben val de bu le bas au di to ru li kom pa ni i sa Tu au di tis mom sa xu re bis

mi Re ba ze, ro me lic kom pe ten tur das kvnas mis cems ama Tu im obi eq tis eko no mi ku ri (sa-

baz ro) Ri re bu le bis Se sa xeb.40

Ta vis Ta vad cxa di a, Ri re bu le bis dad ge na sa Wi roa in te leq tu a lu ri sa kuT re bis

obi eq tis Se na ta nad gan xor ci e le bis Sem Txve va Sic.

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis Se fa se ba eko no mi ku ri, or ga ni za ci ul -teq ni ku ri,

iu ri di u li xa si a Tis Ro nis Zi e ba Ta kom pleq si a. igi ga mo i ye ne ba in te leq tu a lu ri sa-

kuT re bis, ro gorc Se fa se bis obi eq tis, sa qon lis, fa sis dad ge nis miz niT.41

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq tis Se ta na u na ri a no ba swo red mi si fa sis dad-

ge nas Tan aris kav Sir Si. amis sa i lus tra ci od av stri is fe de ra lu ri uze na e si sa sa mar-

Tlos mi er mi Re bu li ga dawy ve ti le ba ga mod ge ba, ro mel sac un da ga e ca pa su xi kiTx va-

ze - Se saZ le be li iyo Tu ara ara fu lad Se sa ta nad miC ne u li yo, ma ga li Tad, jer ki dev

uc no bi kom po zi to ris ope re ta. sa sa mar Tlom mi u Ti Ta: vi na i dan es na war mo e bi uf ro

sa mo mav lo Ses ru le bis ka te go ri as ga ne kuT vne ba da mas am Ja mad (sa zo ga do e bis da fuZ-

ne bi sas) re a lu ri Ri re bu le ba ar aqvs, igi ar Se iZ le ba mi viC ni oT qo neb riv Se sa ta nad,

Tun dac igi, mar Tlac xe lov ne bis Se sa niS na vi ni mu Si iyos da Sem dgom Si man di di war ma-

te ba mo i po vos da sak mao Ri re bu le bac Se i Zi nos.42

ga mo dis, rom, aR niS nu li ga dawy ve ti le biT, sa sa mar Tlom ope re ta ze ar se bu li

qo neb ri vi uf le be bis Se na ta nad gan xor ci e le ba ki ar ak rZa la, ara med im mo men ti saT vis

na war mo e bis Ri re bu le bis dad ge nis Se uZ leb lo ba mi iC nia ua ris Tqmis mo ti vad.

av stri is sa sa mar Tlos ze mo aR niS nul ga dawy ve ti le ba ze day rdno biT, Se iZ le ba

iT qvas, rom sa av to ro sa mar Tlis ne bis mi e ri obi eq ti anu li te ra tu ris, xe lov ne bis an

mec ni e re bis na war mo e bi ma nam de ver iq ne ba ga mo ye ne bu li Se na ta nis sa xiT, sa nam ar mox-

de ba sa zo ga do e bi saT vis mi si gac no ba. sa ja ro o bis ele men ti um niS vne lo va nes rols as-

ru lebs am sa kiTx is ga dawy ve ti sas. mas Sem deg rac sa zo ga do e ba ga ic nobs na war mo ebs,

38 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, t. I, Tb., 2010, 200.39 maxarobliSvili g., Setanaunariani obieqtebis gansazRvris pozitiuri da negatiuri Si-

naarsi, `marTlmsajuleba da kanoni~, 2012, # 1, 106.40 iqve, 107.41 WilaZe g., aramaterialuri aqtivebis Sefasebis meTodologia, `biznesi da kanonmde-

bloba~, 2010, <http://b-k.ge/templates/Jordan/pdf/biznesi%20seqt-2010.pdf>, [12.03.2014].42 OGH, Judikatur, 2189, 304, 1979, OGH B1, miTiTebulia: burduli i., qonebrivi urTierToba

saaqcio sazogadoebaSi, Tb., 2008, 129.



41

Se saZ le be li gax de ba imis dad ge na, Tu ram de nad im sa xu rebs igi mo wo ne bas, ram de nad iq-

ne ba Se saZ le be li mi si ga yid va da a.S. am da sxva ga re mo e be bis gaT va lis wi ne biT, Se iZ le ba

dad gin des na war mo e bis Ri re bu le ba da mxo lod amis Sem deg gax de ba na war mo e bi Se ta na-

u na ri a ni. Se sa ba mi sad, sa av to ro uf le ba Ta mflo be li SeZ lebs Ta vi si na war mo e bis Se na-

ta nis sa xiT ga mo ye ne bas.

sa av to ro sa mar Tlis obi eq te bis msgav sad, sam rew ve lo sa kuT re bis obi eq te bic

mxo lod mas Sem deg Se iZ le ba iq nes ga mo ye ne bu li Se sa ta nis sa xiT, ro de sac ma Ti Ri re-

bu le bis dad ge na Se saZ le be li gax de ba.

pa ten te bi da sa sa qon lo niS ne bi Se iZ le ba iZ le od nen wi nas war ga an ga ri Se bul ze

uf ro ma Ral eko no mi kur sar ge bels.43 Tum ca, ve ra na i ri wi nas wa ri Tu Sem dgo mi ga an ga-

ri Se ba ver gax dis in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eqts Se ta na u na ri ans, Tu mas Se sa ta-

nis gan xor ci e le bis mo men tSi ar aqvs gan sazR vru li Ri re bu le ba.

qo neb ri vi Se sa ta ni, Ri re bu le bis dad ge nis Se saZ leb lo bas Tan er Tad, ki dev erT

mniS vne lo van moTx ov nas un da ak ma yo fi leb des. ker Zod, sa zo ga do e bas un da Se eZ los Se-

na ta nis Ta vi su fa li gan kar gva.44

ra igu lis xme ba Se na ta nis Ta vi su fal gan kar gva Si, ro de sac saq me exe ba in te leq-

tu a lu ri sa kuT re bis obi eqts?

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq teb ze war mo So bi li qo neb ri vi uf le be bi maT

mflo bels Se saZ leb lo bas aZ levs Ta vad ga mo i ye nos kon kre tu li obi eq ti. mxo lod qo-

neb ri vi uf le bis mflo be lia uf le ba mo si li, me sa me pirs ne ba dar Tos an auk rZa los in-

te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq tis ga mo ye ne ba. ga mo ye ne bis for ma mra val gva ri Se iZ-

le ba iyos imis da mi xed viT, ro mel obi eqts exe ba da ra miz niT ga mo i ye ne ba igi.

im Sem Txve va Si, Tu ki sa war mo Si, Se na ta nis sa xiT, in te leq tu a lu ri sa kuT re bis

obi eq tis Se ta na mox de ba, sa war mo uf le ba mo si li iq ne ba, ga mo i ye nos es obi eq ti. Tum ca,

aq sa in te re soa ga ir kves, ra mo cu lo biT Se uZ lia sa war mos in te leq tu a lu ri sa kuT re-

bis obi eq tis ga mo ye ne ba.

upir ve les yov li sa, un da aRi niS nos, rom in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq tis

Se na ta nad gan xor ci e le bi sas sa Wi roa da i dos xel Sek ru le ba qo neb ri vi uf le be bis ga-

da ce mas Tan da kav Si re biT. aR niS nul xel Sek ru le ba Si zus tad un da iyos gan sazR vru-

li in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq tis ga mo ye ne bis far gle bi. is, rom in te leq tu-

a lu ri sa kuT re bis obi eq ti sa war mos sa kuT re ba Si ga da dis, su lac ar niS navs, rom mas ze

war mo So bi li yve la qo neb ri vi uf le ba ga da vi da sa war mo ze. ma ga li Tad, sa qar Tve los

ka no nis sa av to ro da mo mij na ve uf le ba Ta Se sa xeb me-7 mux lis pir vel pun qtSi pir da-

pir aris mi Ti Te bu li, rom `sa av to ro uf le ba ar aris da mo ki de bu li im ma te ri a lu ri

obi eq tis sa kuT re bis uf le ba ze, ro mel Sic ga mo xa tu lia na war mo e bi”.45

ma te ri a lu ri obi eq tis ga da ce ma av to ma tu rad ver ga mo iw vevs sa av to ro qo neb-

ri vi uf le be bis ga da ce ma sac. amas Tan, Tu av tors an sa av to ro qo neb ri vi uf le be bis

43 WilaZe g., aramaterialuri aqtivebis Sefasebis meTodologia, `biznesi da kanonmde-

bloba~, 2010, <http://b-k.ge/templates/Jordan/pdf/biznesi%20seqt-2010.pdf>, [13.02.2014].44 Kindler P., Grundkurs Handels-und Gesellchaftsrecht, München, 2008, 323.45 `saavtoro da momijnave uflebebi Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni,<https://matsne.gov.ge/index.

php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=16198&lang=ge>, [20.02.2014].


42

sxva mflo bels sur vi li aqvs da me sa me pi ri Ta nax ma a, sa av to ro qo neb ri vi uf le be bis

ga da ce mi saT vis sa er Tod ar aris sa Wi ro ma te ri a lu ri obi eq tis ga da ce ma.46

im Sem Txve va Si, Tu ki sa war mos in te res Si Se dis sa av to ro sa mar Tlis obi eq tze

gan sa kuT re bu li uf le be bis mo po ve ba, ma Sin Se na ta nis gan ma xor ci e le bel pir sa da sa-

war mos So ris un da da i dos sa av to ro xel Sek ru le ba, ro mel Sic gan sazR vru li iq ne ba,

ra mo cu lo biT ga das cems av to ri an sa av to ro uf le ba Ta mflo be li qo neb riv uf le-

bebs sa war mos. av tors an sa av to ro uf le ba Ta mflo bels Se uZ lia yve la qo neb ri vi uf-

le ba an ma Ti na wi li ga das ces uf le ba mo nac vles .ka no nis im pe ra ti u li moTx ov na a, rom

sa av to ro uf le ba Ta ga da ce mis Se sa xeb xel Sek ru le ba un da da i dos we ri lo bi Ti for-

miT.47

xel Sek ru le bis for mas Tan da kav Si re biT igi ve we si moq me debs sam rew ve lo sa-

kuT re bis sa mar Tal Si. sa pa ten to ka no nis me-601 mux lis mi xed viT, gan sa kuT re bu li uf-

le be bis ga da ce mis Se sa xeb xel Sek ru le ba ide ba we ri lo bi Ti for miT. ama ve mux li dan

ga mom di na re obs, rom sa pa ten to gan sa kuT re bu li uf le be bis gas xvi se ba un da da re gis-

trir des saq pa ten tSi ar se bu li sam rew ve lo sa kuT re bis re es trSi, wi na aR mdeg Sem Txve-

va Si ga da ce mas Za la ar eq ne ba me sa me pi re bis wi na Se.48

gar kve ul for ma lur pro ce du reb Ta naa da kav Si re bu li sa sa qon lo ni San ze ar-

se bu li gan sa kuT re bu li uf le be bis ga da ce mac. sa sa qon lo niS ne bis Se sa xeb ka no nis 25-e

mux lis mi xed viT, xel Sek ru le ba sa sa qon lo niS nis ga da ce mis Se sa xeb for mde ba we ri-

lo biT. sa sa qon lo niS nis ga da ce mi dan ga mom di na re cvli le be bi Se i ta ne ba sam rew ve lo

sa kuT re bis re es trSi. cvli le be bis re es trSi Se ta nis ga re Se, sa sa qon lo niS nis axal

mflo bels ar Se uZ lia uf le be bis ga mo ye ne ba me sa me pi re bis wi na aR mdeg.49

ze mo aR niS nu li dan ga mom di na re Se iZ le ba iT qvas, rom sa war mos sam rew ve lo sa-

kuT re bis obi eq te bis Se na ta nad mi Re bis Sem Txve va Si, mxo lod ma Sin war mo e So ba gan sa-

kuT re bu li uf le be bi, Tu ki we ri lo biT da de bul xel Sek ru le bas Tan er Tad, am uf le-

ba Ta ga da ce mis faq ti da fiq si re bu li iq ne ba sam rew ve lo sa kuT re bis re es trSi.

6. das kvna

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq te bis um rav le so ba Se ta na u na ri a ni, rac niS-

navs imas, rom qo neb ri vi uf le be bi, rom le bic am obi eq teb ze war mo i So ba, Se iZ le ba Se sa-

ta nis sa xiT iq nes ga mo ye ne bu li.

Tum ca, au ci leb lad un da mi eq ces yu radR e ba im ga re mo e bas, rom in te leq tu a lu ri

sa kuT re bis obi eq tis Se ta na u na ri a no ba da mo ki de bu lia ima ze, Se saZ le be lia Tu ara kon-

kre tu li obi eq tis Ri re bu le bis dad ge na. mTa va ria Se saZ le be li iyos in te leq tu a lu ri

46 saavtoro da momijnave uflebaTa Sesaxeb saqarTvelos kanonis komentari, red. l. Wan-

turia, Tb., 2003, 56.47 `saavtoro da momijnave uflebaTa Sesaxeb~ kanonis 42-e muxli, <https://matsne.gov.ge/index.

php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=16198&lang=ge>, [20.02.2014].48 ZamukaSvili d., inteleqtualur uflebaTa samarTali, Tb., 2012, 291.49 `saqarTvelos kanonis sasaqonlo niSnebis Sesaxeb~, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=-

com_ldmssearch&view=docView&id=11482&lang=ge>, [22.02.2014].



43

sa kuT re bis obi eq tis Ri re bu le bis dad ge na, wi na aR mdeg Sem Txve va Si obi eq ti ver iq ne ba

Se ta na u na ri a ni. mas Sem deg, rac in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq ti Se i Zens Ri re bu-

le bas, mi si Se na ta nad gan xor ci e le ba Se saZ le be li gax de ba. ro de sac in te leq tu a lu-

ri sa kuT re bis obi eq tis Ri re bu le bis dad ge na Se uZ le be li a, Ri re bu le bis sa mo mav lo

zrdis per speq ti vas mniS vne lo ba ar aqvs. Se na ta nad gan xor ci e le bi sas ga dam wyve tia, im

mo men tSi aqvs Tu ara dad ge na di Ri re bu le ba in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eqts.

in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq teb ze ar se bu li qo neb ri vi uf le be bis Se na ta-

nad gan xor ci e le bi sas sa Wi roa sa war mo sa da Se na ta nis gan ma xor ci e le bel pirs So ris

da i dos xel Sek ru le ba aR niS nu li uf le be bis ga da ce mis Ta o a ba ze. xel Sek ru le ba Si un-

da ga ni sazR vros, ra pi ro be biT Se uZ lia sa war mos isar geb los aR niS nu li obi eq tiT. Se-

na ta nis sa xiT gan xor ci e le bu li in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq tiT sar geb lo bis

far gle bi Se iZ le ba yo vel kon kre tul Sem Txve va Si gan sxva ve bu li iyos. pir ma, ro mel-

sac qo neb ri vi uf le be bi ga aC nia in te leq tu a lu ri sa kuT re bis Se ta na u na ri an obi eq tze,

Se iZ le ba ar mo i sur vos mi si uf le be bis mTli a nad ga da ce ma. aseT Sem Txve va Si xel Sek ru-

le ba Si gar kve viT un da iyos mi Ti Te bu li, ra mo cu lo biT ga da dis uf le be bi sa war mo ze.

sa war mos lik vi da ci is Sem Txve va Si in te leq tu a lu ri sa kuT re bis obi eq tze ar se-

bu li qo neb ri vi uf le be bi ub run de ba obi eq tis pir van del me sa kuT res, anu im pirs, ro-

mel mac ga das ca qo neb ri vi uf le be bi sa war mos. Se sa ba mi sad, Tav da pir ve li mflo be li

uf le ba mo si li a, sa ku Ta ri sur vi lis mi xed viT ga mo i ye nos obi eq ti, ro mel zec war mo So-

bi lia in te leq tu a lur sa kuT re bi Ti uf le be bi.

44

le la ja naS vi li*

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba, ro gorc sa mar Tlis Zi ri Ta di fun qcia da sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos

um niS vne lo va ne si prin ci pi

1. Se sa va li

mar Tlwes ri gis ori tra di ci u li ele men tis – prog re si sa da usaf rTxo e bis1 ur-

Ti er Tmi mar Te ba me tad aq tu a lu ria Ta na med ro ve iu ris pru den ci a Si.

sa mar Ta li dros Tan er Tad ic vle ba da ga nic dis Se sa ba mis prog ress, usaf rTxo e-

ba ki mis sta bi lu ro bas gu lis xmobs. sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba kla si kur iu ri di ul

li te ra tu ra Si gan xi lu li a, ro gorc er Ti a ni sa mar Tleb ri vi sis te mis, ada mi a nis Zi ri-

Ta di uf le be bi sa da Ta vi suf le bis, so ci a lu ri in teg ra ci is fun da men tu ri ga ran ti a.

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba sa mar Tlis sis te ma Si sa mar Tleb ri vi nor me bis meS ve-

o biT xor ci el de ba da mis mi zans war mo ad gens so ci a lur -sa mar Tleb ri vi sis te mi sa da

mar Tlwes ri gis uz run vel yo fa da dac va.

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba, mi si Si na ar si dan ga mom di na re, Zal ze far To da mo-

cu lo bi Ti a, swo red mi si Si na ar si ga na pi ro bebs, rom igi gan xi lul iq nes, ro gorc sa mar-

Tlis Zi ri Ta di fun qcia da ro gorc kon sti tu ci u ri prin ci pi.

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba ic vle ba dro i sa da si tu a ci is mi xed viT da mi si iden-

ti fi ci re ba mxo lod re a lo bi dan ga mom di na rea Se saZ le be li.2 igi ara er Txel gam xda ra

mec ni e ru li kvle vis obi eq ti swo red mi si cva le ba di xa si a Ti sa da mi mar Tu le be bis mra-

val fe rov ne bi dan ga mom di na re.

jer ki dev ro mis sa mar Tal Si ius cer tum -is, Pax Ro ma na-s Tu Pax, Se cu ri tas y li ber tas -sTan

da kav Si re bul ma de ba teb ma, sa mar Tlis ka zu is tu ri xa si a Ti sa da sa xel mwi fos Se sa ba mi si

in sti tu te bis arar se bo bis ga mo, ver po va gan vi Ta re ba.3 XVI sa u ku ne Si cer ti tu do iu ris niS nav-

da sa mar Tleb ri vi cod nis ra ci o na li za ci is mcde lo bas. XVIII sa u ku ne sa da XIX sa u ku nis

da sawy is Si uk ve ik ve Te ba ko di fi ka ci a Ta ten den ci a, zus ti ka no ne bis mi Re bis miz niT. XIX

sa u ku nis bo lo sa da XX sa u ku nis da sawy is Si, mra va sa u ku no va ni de fi ci tis Sem deg, iu ri-

di ul naS ro meb Si uk ve gvxvde ba sa mar Tleb ri vi usaf rTo xe bis sa kiTx e bi.4

wi nam de ba re naS ro mi miz nad isa xavs sa mar Tleb ri vi usaf rTo xe bis Zi ri Ta di mi mar-

Tu le be bis ar sis war mo Ce nas, mi si Te o ri u li da praq ti ku li as peq te bis gan xil vas.

* Tsu-is iuridiuli fakultetis asistent-profesori.1 Burdeau G., Essai sur l’évolution de la notion de loi en droit français, archives de Philosophie du Droit, 1939,

48.2 Ávila H., Teoría de la Seguridad Jurídica, Marcial Pons, Madrid, Barcelona, Buenos Aires, 2012, 35.3 iqve.4 F.C. Fon Savigny (1814, 1840), Meyer (1851), von Mohl (1855), Holleuffer (1864), Bendix (1914), Rumelin

(1924), Germann (1935), Scholz (1955) da sxvebi.

lela janaSvili, sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba, ro gorc sa mar Tlis Zi ri Ta di fun qcia da

sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos um niS vne lo va ne si prin ci pi

45

2. sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba, ro gorc sa mar Tlis Zi ri Ta di fun qcia

sa mar Tlis Te o ri is uniS vne lo va ne si sa kiTx is – sa mar Tlis fun qci e bis gan xil vi-

sas or ur Ti er Tsa wi na aR mde go mo saz re bas vawy de biT. er Ti mxriv, av tor Ta er Ti jgu fis

mo saz re biT, sa mar Tlis fun qci e bi sa mar Tlis Ta na med ro ve doq tri na Si si ax lea da me o-

re mxriv, un da aRi niS nos, rom ius fi lo so fi is mTe li tra di cia mi mar Tu li iyo aR niS nu-

li sa kiTx is kvle vi sad mi.

sity va ` fun qci as~ mra va li mniS vne lo ba aqvs. ru dolf kar na pis5, ber tran ra se lis6

da sxva lo gi ku ri sko le bis Sem deg fun qci a Ta kon cef ci am Ta na med ro ve fi lo so fi u ri

enis xa si a Ti Se i Zi na. sa mar Tlis fil o sofi a Si fun qci o na liz mis gan xil va mo i cavs so ci-

o lo gi u ri xa si a Tis pro eq ci ebs, ro mel Sic ga er Ti a ne bu lia miz ne bi da mov le ne bi. nor-

mi saT vis ase Ti ` moq me de bis~ mi ni We biT xSir Sem Txve veb Si mi iR we va kon fliq tis ga daW ris

xer xe bi, mi si pre ven cia da Ta vi dan aci le ba. aR niS nu li ki, ro gorc sa mar Tleb ri vi re a-

liz mis di na mi ku ri as peq ti, xazs us vams Ta na med ro ve sa mar Tleb riv -fi lo so fi ur ena Si

ter min `fun qci a Ta~ ga mo ye ne bas.7

mec ni e re ba Si sity va ` fun qci e bis~ doq tri na lu ri mniS vne lo ba aku mu li re bul iq-

na iu ris pru den ci a Sic . `sa mar Tlis fun qci a~, kla si ku ri gan mar te biT, gu lis xmobs sa-

mar Tleb riv ur Ti er To beb ze iu ri di u li ze moq me de bis Zi ri Tad mi mar Tu le bebs, ra Sic

vlin de ba sa mar Tlis ar si da mi si so ci a lu ri da niS nu le ba.

sa mar Tlis fun qci e bis doq tri na Se saZ leb lo bas iZ le va, rom sa mar Tleb ri vi az-

rov ne ba gas cdes for ma liz msa da so ci o lo gizms,8 Tum ca, ro de sac vsa ub robT sa mar-

Tlis fun qci eb ze, igi iden ti fi cir de ba so ci a lur kon trol Tan, usaf rTxo e ba sa da

sa mar Tli a no bas Tan.9 sa mar Tlis fun ci e bis sis te ma ti za ci is mra val mo dels So ris sa-

mar Tlis so ci o lo gi an gel san Ces de la to re ga mo yofs Sem deg jgu febs: a) sa mar Tlis

fun qci e bi, rom le bic mi mar Tu lia sa zo ga do e bi sa ken; b) sa mar Tlis fun qci e bi, rom le bic

mi mar Tu lia sa xel mwi fo sa ken da g) sa mar Tlis fun qci e bi, rom le bic mi mar Tu lia Ti To-

e u li in di vi di sa ken.10 aR niS nu li kla si fi ka cia ga mom di na re obs sa mar Tleb ri vi wes ri gis

so ci a lu ri, po li ti ku ri da sa mar Tleb ri vi xa si a Ti dan.

5 rudolf karnapi, logikuri pozitivizmis mimdevari, filosofosTa jgufis `venis

wris~ – Wiener Kreis – warmomadgeneli. jgufi 1922 wels Camoyalibda da 1936 wlamde aq-

tiur samecniero saqmianobas eweoda. avstriaSi nacisturi ideologiis aRmavlobis

Sedegad, 1936 wels, nacistma studentma mokla wris damaarsebeli, logikuri empiriz-

mis fuZemdebeli moric Sliki da jgufmac Sewyvita funqcionireba. 6 bertran raseli, filosofosi, maTematikosi da logikosi, nobelis premiis laureati

literaturaSi, subieqturi idealizmis, inglisuri neorealizmisa da neopozitivizmis

warmomadgeneli, enis filosofiaSi mis mniSvnelovan Senatanad iTvleba`aRweris Teo-

ria~, romelic ganxiluli aqvs 1905 wels Jurnal Journal of Mind Philosophy gamoqveynebul

eseSi On denoting.7 Sánchez de la Toree A., Sociolgia del derecho, Editrial Tecnos, S.A., 1987, Madrid, 76.8 iqve, 81.9 Vilajosana, J. M., Funciones del Derecho: un marco conceptual, Analisi e diritti, Ricerche di giuruspudebza

analitica, 2006, 278, < http://www.upf.edu/fi losofi adeldret/es/professors/permanents/vilajosana.html>.10 Sánchez de la Toree, A., Sociologia del derecho, Editrial Tecnos, S.A., 1987, Madrid, 82.


46

pro fe so ri gi or gi xu bua sa mar Tlis fun qci ebs yofs Sem deg sam jgu fad: sa mar-

Tlis re gu la ci u ri, wes ri gis da an Tro pol ogi ur -per so na lu ri fun ci e bi, xo lo sa mar-

Tleb ri vi usaf rTxo e ba sa mar Tlis wes ri gis fun qci a Ta jguf Sia gan xi lu li.

usaf rTxo e ba Zal ze far To cne ba a, Tum ca, ro me li kuTx i Tac ar un da gan vi xi loT,

upir ve les yov li sa, is gu lis xmobs pi ris Ta vi suf le bas. uf le bas, ro de sac in di vids

aqvs sxva das xva uf le bis gan xor ci e le bis Se saZ leb lo ba. ro gorc xSi rad xde ba sa mar-

Tleb riv kon cef ci eb Tan da cne beb Tan mi mar Te ba Si, sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis cne-

bis gan mar te ba mi si ve Si na ar si dan ga mom di na re obs.

es pa ne Tis sa me fo aka de mi is es pa nu ri enis leq si ko nis mi xed viT, sa mar Tleb ri vi

usaf rTxo e ba gan mar te bu li a, ro gorc mar Tlwes ri gis ma xa si a Te be li, rac gu lis xmobs

sa mar Tleb riv nor ma Ta sim ya re sa da mi si ga mo ye ne bis ka no ni e re bas.11

sa mar Tlis Te o ri a Si ` cne be bis~ mniS vne lo bas Tu ga viT va lis wi nebT da ase ve im

sir Tu le ebs, rac mis Ca mo ya li be bas Tan aris da kav Si re bu li, Se iZ le ba iT qvas, rom `sa-

mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis~ leq si kog ra fi u li gan mar te ba met -nak le bad em Txve va mis

Si na arss, gan sa kuT re biT ma Sin, ro de sac sa u ba ria sa mar Tlis nor ma Ta sa zus te sa da mis

av Ten tu ro ba ze.

kon ti nen tu ri ev ro pis sa mar Tlis ojax Si, gan sa kuT re biT ki ro ma nu li sa mar Tlis

qvey ne bis jguf Si (i ta li a, es pa ne Ti), ro de sac sa ub ro ben sa mar Tleb riv usaf rTxo e ba ze,

xazs us va men nor mis av Ten tu ro bas, go niv ru lo bas, si zus te sa da nam dvi lo bas.12

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba aris is faq ti, is ma xa si a Te be li, ro me lic ara mar to

sa mar Tlis nor mas xdis nam dvils, re a lurs, ara med sa mar Tleb riv ur Ti er To beb sa da

yve la in sti tu ci as, rad ga nac, sa mar Tlis mec ni e re ba adas tu rebs, rom sa mar Tleb ri vi

usaf rTxo e ba ar gu lis xmobs mxo lod nor meb Tan mi mar Te bas, ara med sxva sa mar Tleb riv

mov le neb sa da sa mar Tleb riv re a lo bebs.13

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba Ta na med ro ve iu ri di ul mec ni e re ba Si ga ni xi le ba, ro-

gorc sicx a de, sim ya re, gan Wvre ta, ka non zo mi e ri mo ce mu lo ba. Tu sa mar Tleb ri vi nor me-

bi da sa mar Tleb ri vi in sti tu te bi ar iq ne bi an wi nas war cno bi li, zus ti da mya ri, Tu isi ni

Se i ca ven `sa i dum lo e bebs~ da Ca mo ya li be bu li ari an bun dov nad, am Sem Txve va Si sa mar Ta-

li Ta vis fun qci as ver axor ci e lebs.

`sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis er T-erT mniS vne lo van moTx ov nas war mo ad gens gar-

kve u lo ba. mis mi xed viT, ka no ne bi da mis gan ga mom di na re sa mar Tleb ri vi aq te bi sak ma ri sad

gar kve u li da gan sazR vru li un da iyos. Tu sa mar Tleb ri vi nor me bi wi na aR mde gob ri vi da

ga ur kve ve li xa si a Ti sa a, ma Sin ma Ti ad re sa ti ver SeZ lebs am nor meb ze sa ku Ta ri moq me-

de bis ori en ti re bas... gar kve u lo bas Tan er Tad, ndo bis dac vis prin ci pi sa mar Tleb ri vi

usaf rT xoe bis mniS vne lo va ni ele men ti a. aR niS nu li prin ci pi moq me di sa mar Tlis mi marT

11 DRAE – Diccionario de la Lengua Española de la Real Academia Española. 22 edición.12 iurisprudenciisa da kanonmdeblobis samefo akademia, avila alsinas moxseneba 1999

wlis 8 Tebervals Temaze:`samarTlebrivi usafrTxoeba da samarTlis mecniereba~, sa-

dac saubrobs 1842 wels romSi gamoqveynebul lopes de oniates naSromze `samarTlis

sizuste~.13 Amorós Dorada F.J., Seguridad Jurídica, Fundación Sociedad de la Información – SOCINFO, seminario ,,Se-

guridad Jurídica y Administración electrónica~, Madrid, 9 de mayo de 2012, 3.



47

mo qa la qis ndo bis gan mtki ce bas em sa xu re ba. sa mar Tlis mi marT mo qa la qis ndo bis Ser ye-

vas Se iZ le ba ma Sin hqon des ad gi li, ro de sac mo u lod ne lad sa mar Tlis Zi re u li Sec vla

xor ci el de ba. aseT Sem Txve veb Si mo qa la qes un da hqon des imis Se saZ leb lo ba, rom axal

sa mar Tleb riv nor meb ze mo ax di nos ori en ta ci a. es prob le ma gan sa kuT re biT ka no nis

ukuq me de bis dros Cnde ba~.14

sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos prin ci pi ga mo ricx avs, pi rov ne bis sa zi a nod, uk ve gan-

xor ci e le bul faq tob riv ga re mo e beb ze ka no nis cvli le be bis uku Za liT gav rce le bis

Se saZ leb lo bas.15

da uS ve be lia mo sa mar Tlis an ka non mdeb lis mi er ise Ti ka no ni saT vis uku Za lis mi-

ni We ba, ro me lic das ja dad acx a debs ra i me qme de bas, an am kac rebs sas jels (nul la po e na si ne le ge pra e vi a).16

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba sa mar Tlis er T-er Ti mniS vne lo van fun qci ad ki swo-

red imi tom iT vle ba, rom igi aris mra val kom po nen tTa sin Te zi, mis ga re Se war mo ud ge ne-

lia mar Tlmsa ju le ba, gan vi Ta re ba, prog re si. sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba uz run vel-

yofs so ci a lur mSvi do bas.17

3. sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba, ro gorc sa mar Tleb ri vi

sa xel mwi fos prin ci pi

sa mar Tleb riv usaf rTxo e bas sa mar Tal Si `prin ci pis~ bu ne bac aqvs. sa mar Tlis

prin ci pe bis de fi ni cia mo ic vas sa mar Tlis az ris, sa mar Tlis Se far de bis sa fuZ vle bis

gan sazR vras. sa mar Tlis is zo ga di prin ci pe bi, dam ya re bu li tra di ci eb ze, so ci a lur

Ta nacx ov re ba ze, mec ni e rul az rze, mar Tlmsa ju le bis doq tri na ze, ro go ri caa sa mar-

Tleb ri vi sa xel mwi fos, xe li suf le bis da na wi le bis, ke Til sin di si e re bis, ka no nis wi na Se

Ta nas wo ro bis, ka no ni e re bi sa da sxva, axa li prin ci pe bis Ca mo ya li be bis wi na pi ro ba a.18

da ram de na dac, Ta vi si Si na ga ni bu ne biT sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba ar aris sa mar-

Tleb riv nor ma Ta da sa mar Tleb riv in sti tut Ta mxo lod ub ra lo ma xa si a Te be li, ara med

igi aris sa mar Tlis ba zi si, mi si fun da men ti, am de nad, igi Se iZ le ba gan xi lul iq nes ro-

gorc sa mar Tlis prin ci pic.

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba, ro gorc kon sti tu ci u ri prin ci pi, Ti To e u li qvey-

nis Zi ri Tad ka non Sia Ca mo ya li be bu li, ma ga li Tad, es pa ne Tis kon sti tu ci is me-9 mux lis

me sa me pun qtis Ta nax mad, ga ran ti re bu lia nor ma Ta ie rar qia da nor ma Ta ga moq vey ne ba. sa-

mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba, ro me lic aso cir de ba nor ma Ta ie rar qi as Tan, war mo ud ge ne-

lia mi si sa ja ro o bis ga re Se.

hans kel ze ni sa da adolf mer klis mi er Ca mo ya li be bu li mar Tlwes ri gis sa fe xu-

ro va ni Te o ria swo red Zi ri Ta di nor mis pi ra mi dis sa Ta ve Si yof nas gu lis xmobs. am de nad,

14 izoria l., Tanamedrove saxelmwifo Tanamedrove administracia, Tb., 2009, 200-201. 15 veselsi i., biolke v., sisxlis samarTlis zogadi nawili, danaSauli da misi agebuleba,

Tb., 2010, 20.16 iqve.17 Delgado G., Derecho, Gráfi cas Hergon, Madrid, 1971.18 Amorós Dorada F.J., Seguridad Jurídica, Fundación Sociedad de la Información – SOCINFO, seminario ,,Se-

guridad Jurídica y Administración electrónica~, Madrid, 9 de mayo de 2012, 3-4.


48

kon sti tu ci a, ro gorc nor ma nor ma rum, da mi si Si na ar si, sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis

prin ci pe bis CaT vliT, uze na e sia da igi aRi a re bu li un da iyos ran giT da ba li nor me bis

mi er.19

rac Se e xe ba sa ja ro o bas sa mar Tleb ri v usaf rTo xe ba Si, igi gu lis xmobs, rom : `Ti-

To e ul mo qa la qes un da hqon des imis Se saZ leb lo ba, rom in for mi re bu li iyos sa mar Tlis

Si na ar sis Se sa xeb. ami tom yve la sa mar Tleb ri vi nor ma sa ja rod ga moq vey ne bis val de bu-

le bas eq vem de ba re ba. sa mar Tlis sis te mis mzar di kom pleq su ro bi dan ga mom di na re, mo qa-

la qi saT vis rTu li xde ba yve la sa xis iu ri di u li nor mis swra fad mo Zi e ba da srul yo fi-

li ga ge ba. es sa xel mwi fos ori mi mar Tu le biT aval de bu lebs: er Ti mxriv, man mo qa la qe-

TaT vis sa mar Tleb ri vi nor mis mo Zi e ba un da ga a mar ti vos, maT So ris Ta na med ro ve teq ni-

ku ri sa Su a le be bis ga mo ye ne biT da, me o re mxriv, mo qa la qe TaT vis iu ri di u li rCe ve bi sa

da mom sa xu re bis xa ris xi un da ga a um jo be sos, ra Ta maT ka no ne bis ga ge ba ga u mar ti vos~.20

4. sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis ma xa si a Teb le bi (kom po nen te bi)

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba ram de ni me mniS vne lo va ni as peq ti sa gan Sed ge ba, ro-

mel Ta So ris un da ga mov yoT:

1. sa mar Ta li da ena – sa mar Tlis nor mis, ka no nis teq stis naT lad Ca mo ya li be ba;

nor mis ad re sa tis in for mi re bu lo ba;

2. sa mar Tlis sta bi lu ro ba;

3. sa xel mwi fo, ro gorc sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis ga ran ti.

4.1. sa mar Ta li da ena

ro gorc aR vniS neT, sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis prin ci pi mo iTx ovs, rom ka no nis

teq sti Ca mo ya lib des naT lad da gar kve viT. ka no nis teq stis zus ti for mu li re ba, pir-

vel rig Si, au ci le be lia nor mis er Tgva ro va ni in ter pre ta ci i sa da Se far de bi saT vis.

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis aRiS nu li as peq ti sru li mo cu lo biT uz run vel-

yo fi lia ka non mdeb lo bis Te o ri iT, ro me lic in ter dis cip li na ru li Tval saz ri siT mo-

i cavs, sa mar Tleb riv Tan er Tad, so ci a lur da po li ti kur faq to rebs. ka no ni, ro me lic

nam dvi lad ar aris ka non mdeb lis fan ta zi is Se de gi, kom pleq su rad un da asa xav des yve la

Se saZ lo wa nam ZRvars.

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis er T-er Ti um niS vne lo va ne si ga ran tiaa sa mar Tleb-

ri vi enis ga mar Tu lo ba. gan sa kuT re bu li mniS vne lo ba eni We ba sa mar Tleb ri vi enis Tan-

xved ras yo vel dRi ur yo fiT enas Tan. sa mar Tleb ri vi ena un da iyos zus ti, mra val fe ro-

va ni da ori gi na lu ri.21

amas Tan, ro de sac vsa ub robT sa mar Tleb riv ena ze, ar un da dag va viwy des, rom igi

aris ma Ral gan vi Ta re bu li dar gob ri vi ena, ro me lic mo i cavs sxva das xva enob riv do nes:

19 Amorós Dorada F.J., Seguridad Jurídica, Fundación Sociedad de la Información – SOCINFO, seminario ,,Se-guridad Jurídica y Administración electrónica~, Madrid, 9 de mayo de 2012, 4.

20 izoria l., Tanamedrove saxelmwifo Tanamedrove administracia, Tb., 2009, 202.21 Бержель Ж.Л., Общая теория права, NOTA BENE, М., 2002, 386-387.



49

1. ka no nis ena; 2. mec ni e ru li (sa re cen zi o) ena; 2. ga na Ce ni sa da ga dawy ve ti le bis ena; 4) mo-

xe le Ta ena.22

sa mar Tleb ri vi enis rols gan sa kuT re bu li mniS vne lo ba eni We ba sa mar Tal Se moq me-

de bi sa da sa mar Tlis Se far de bis sta di eb ze, ro me lic mo iTx ovs iu ris tis, fi lo so fo-

sis, gra ma ti ko si sa da lin gvis tis cod na Ta Ser wymas.23 aR niS nul Tan da kav Si re biT ara-

er Ti kvle va Ca ta re bu la, Tum ca sa mar Tlis Te o re ti ko si Jan lui ber Je li yu radR e bas

amax vi lebs iu ri di ul ter mi no lo gi a sa da fra ze o lo gi a ze. igi ter mi no lo gi as gan mar-

tavs, ro gorc ama Tu im dar gi saT vis da ma xa si a Te bel spe ci fi ku ri nor me bis er Tob li-

o bas da am bobs, rom: zus ti ter mi no lo gi is ga mo ye ne bas Zal ze di di mniS vne lo ba aqvs da

si zus te mis au ci le bel ele ments war mo ad gens. ka non mde be li, mo sa mar Tle, praq ti ko si

iu ris ti val de bu li a, iye neb des zust da adek va tur ter mi no lo gi as. amas Tan au ci le be-

li a, rom sity ve bi Se e sa ba me bo des azrs. mniS vne lo va ni a, rom Ti To e ul ma iu ri di ul ma az-

rma mi i Ros Se sa ba mi si de fi ni cia da ga ni sazR vros spe ci fi ku ri ter mi niT. am Sem Txve va Si

ki az ris de fi ni cia TviT xde ba sity vis mniS vne lo ba. am de nad, iu ri di ul ma ter mi neb ma,

rom le bic azrs, kon cepts gan sazR vra ven, un da Se as ru lon „e ti ke tis“ an „al geb ru li

niS nis“ fun qci e bi.24

sa mar Tlis enis srul yo fa gu lis xmobs ara yo fiT enas Tan da ax lo e bas, ara med yo-

fi Ti da iu ri di u li dar gob ri vi enis er Tma neT Tan da kav Si re bas. sa mar Tlis enis re for-

ma un da xor ci el de bo des si zus ti sa da ga ge bis ur Ti er Tda ax lo e bis mi mar Tu le biT25.

e nis si zus te niS navs sa mar Tleb ri vi de bu le be bis ga Ta vi suf le bas ise Ti enob ri vi kon-

struq ci e bi sa gan, rom le bic iZ le vi an sxva das xva in ter pre ta ci is sa Su a le bas. aR niS nu li

sir Tu lis ga mo, zust mec ni e re beb Si cdi lo ben Se i mu Sa on for ma li ze bu li, xe lov nu ri

ene bi, rom leb Sic lo gi ku ri struq tu ra mTe li si sav siT iq ne ba war mo Ce ni li, xo lo Si na-

ar sob ri vi, anu se man ti ku ri mxa re cal sa xad da zus tad iq ne ba war mod ge ni li. sa mar Tlis,

ker Zod ki ka no nis dar gob ri vi enac is wra fis for ma li ze bi sa da stan dar ti za ci i sa ken,

rac mis ofi ci a lur da fun qci ur xa si aT Si vlin de ba.26

er T-er Ti uniS vne lo va ne si sa kiTx i, rac sa mar Tleb riv usaf rTo xe bas ukav Sir de-

ba, aris sa mar Tlis nor mis, ka no nis teq stis naT lad Ca mo ya li be ba da nor mis ad re sa tis

in for mi re bu lo ba – mo qa la qes wi nas war hqon des Se saZ leb lo ba da geg mos Ta vi si qce va.

uf ro me tic, wi nas war ico des, Tu ra Se de gi moh yve ba mas.

aR niS nul Te zis Tan da kav Si re bu lia ram de ni me sa kiTx i:

1. sa mar Tlis nor ma un da iyos naT lad ga mo xa tu li. Tu ki nor mis moTx ov nas war mo-

ad gens nor mas Tan pi ris qce vis Se sa ma bi so ba da nor mis moTx ov na Ta dac va, ma Sin pro por-

ci u lad, sa mar Tlis nor mac un da iyos zed mi wev niT naT lad ga mo xa tu li da amas Tan, Se sa-

ba mis ena ze27 anu im sa mar Tleb ri vi siv rcis Se sa ba mis ena ze, sa dac vrcel de ba aR niS nu li

nor mis moq me de ba.

22 xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 124.23 Бержель Ж.Л., Общая теория права, NOTA BENE, М., 2002, 386-387.24 iqve, 388.25 xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 127.26 iqve, 125.27 <http://www.upf.edu/fi losofi adeldret/_pdf/vilajosana-funciones_del_derecho.pdf>.


50

2. sa mar Tlis nor ma wi nas war cno bi li un da iyos nor mis ad re sa tis mi er. nor mis ad-

re sa te bis mo lo di ni qce vis Se saZ lo mo de lis Se sa xeb un da iyos sta bi lu ri – in di vid ma

wi nas war un da ico des, Tu ras mo iTx ovs mis gan sa mar Tlis nor ma.28 ver vi sa ub rebT sa mar-

Tleb riv usaf rTxo e ba ze, Tu ver srul de ba mi Ti Te bu li mo ce mu lo ba. aRniS nu lis Ta-

vi dan aci le bis er Ta der Ti gza ki nor mis sa ja ro xa si a Ti a, rac ga mo ricx avs sa i dum lo

nor me bis ar se bo bas, rom le bic da fa ru lia sa mar Tlis su bi eq te bi saT vis. ra Tqma un da,

aq sa u ba ri ar aris ima ze, rom sa mar Tlis yve la su bi eq tma un da ico des sa mar Tlis yve la

nor ma, rac, faq tob ri vad, mi uR we ve li a. sa u ba ria mxo lod sa mar Tlis nor mis Si na ar sis

gac no bis Se saZ leb lo ba ze - ara vis ar Se iZ le ba aek rZa los da Ca mo er Tvas aR niS nu li Se-

saZ leb lo ba. amas Tan, in no ran tia ju ris non ex cu sat (ka no nis ar cod na ar ni Sanvs mis Se us ru leb-

lo bas) zo gi er Ti av to ris mi er Se fa se bul iq na, ro gorc sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis

ne ga ci a.

3. nor mis gzav ni li adek va tu rad un da iq nes aR qmu li ad re sa tis mi er. `a dek va tu-

ro ba~ war mo So bi lia ram de ni me prob le mi dan, ro go ri caa nor mis oraz rov ne ba, bun do-

va ne ba, ga ur kvev lo ba, rac sa mar Tleb riv enas ar cTu iS vi a Tad axa si a Tebs. Tum ca, mxed-

ve lo ba Si un da mi vi RoT isic, rom Se iZ le ba ar se bob des ab so lu tu rad ga ur kve v lad

Ca mo ya li be bu li qce vis we si.29

4. amas Tan, „ka no nis teq stic maq si ma lu rad adek va tu rad un da asa xav des so ci a-

lu ri si nam dvi lis ka non zo mi e re bebs. ka no nis teq stSi un da iyos im de ni sa mar Tleb ri vi

si nam dvi le, ram de nic sa Wi roa da teq sti un da iyos im de nad ga sa ge bi, ram de na dac es Se-

saZ le be li a. prob le mis ide a lu ri ga dawy ve ta ar ar se bobs. es aris ro gorc wris kvad ra-

tu ra – Te o ri u lad ui me do, praq ti ku lad Se saZ le be li“.30

4.2. sa mar Tlis sta bi lu ro ba

sta bi lu ro ba la Ti nu ri sity vaa (sta bi li tas ) da mud mi vo bas, uc vle lo bas, dro Si gan-

grZo bas niS navs. `sta bi lu ro bis“ fi lo lo gi u ri gan mar te ba mis sa mar Tleb riv arss sru-

li mo cu lo biT em Txve va.

sa mar Ta li, ro gorc cocx a li or ga niz mi, im yo fe ba mud mi vi gan vi Ta re bis sta di a ze,

rac gu lis xmobs sa mar Tleb ri vi nor me bis cva le ba do bas so ci a lu ri si nam dvi lis Se sa ba-

mi sad. hans kel ze nis az riT , `nor ma Ta Si na ar si mi mar Tu lia ada mi an Ta qce vi sa ken da vi-

Tar de ba dro sa da siv rce Si~.31

mar Tlwes ri gis er T-er Ti mTa va ri fun qcia – sa zo ga do eb ri vi cxov re bis sxva das-

xva sfe ros mo wes ri ge ba – uq mnis Tu ara saf rTxes sa mar Tleb riv sta bi lu ro bas?

„kar gad or ga ni ze bu li so ci u mi, sa zo ga do e ba iTx ovs sta bi lu ro bas“.32 uda vo a, rom

sa mar Ta li un da iyos sta bi lu ri, amas Tan, so ci lu ri si nam dvi lis adek va tu rad am sax ve-

28 xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 48.29 ix. <http://www.upf.edu/fi losofi adeldret/_pdf/vilajosana-funciones_del_derecho.pdf)>.30 xubua g., samarTlis Teoria, gamomcemloba`meridiani~, Tb., 2004, 127.31 Kelsen H., Compendio de Teoría General del Estado, trad. Luis Recasens y Justino de Azcárate, 2.a ed., Bosch,

Barcelona, 1934, 149.32 Rawls J., Justicia como equidad, Tecnos, Madrid, 1986, 103.



51

li. ra Se de ge bi Se iZ le ba moh yves ka non mdeb lo bis xSir cvlas? aR niS nu li, pir vel rig Si,

iw vevs ad re sa te bis mi er qce vis sa sur ve li mas Sta bis wi nas war gan sazR vras, rac uar yo-

fi Tad ai sa xe ba mar Tlwes ri gis sa er To mdgo ma re o ba ze. mxo lod sta bi lu ri ka non mdeb-

lo ba Se iZ le ba iyos ka no nis moTx ov na Ta dac vis ga ran ti. a se ve ga saT va lis wi ne be li a, rom

„sa mar Ta li un da iyos sta bi lu ri da amas Tan, evo lu ci u ri, rad gan usaf rTxo e ba mo i cavs

ase ve cva le ba di si tu a ci e bis aRi a re bas~.33

am de nad, sa mar Ta li un da iyos sta bi lu ri da amas Tan evo lu ci u ri, rad gan usaf-

rTxo e ba adap tir de ba cva le bad si tu a ci eb Tan. Ta na med ro ve sa mar Tleb ri vi sa xel mwi-

fos mi za ni swo red es aris: oq ros Su a le dis mo Zeb na cva le ba do ba sa da sta bi lu ro bas

So ris. sa xel mwi fo yo vel Tvis mzad un da iyos am Ta nas wo ro bis mi saR we vad.

4.3. sa xel mwi fo, ro gorc sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis ga ran ti da

Zi ri Ta di uf le be bis dac va

`sa mar Ta li, upir ve les yov li sa, aris usaf rTxo e ba. Ta na med ro ve sa xel mwi fo yo-

vel Tvis un da iyos sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fo. Ta na med ro ve sa xel mwi fos yve la in sti-

tu cia izi a rebs sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos ide as~.34

ro bert fon mo lis mi er mecx ra me te sa u ku nis me sa me na xe var Si pir ve lad ga mo ye ne-

bu li ter mi ni ` sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fo~ dro Ta gan mav lo ba Si ga da iq ca Ta na med ro ve

sa xel mwi fos si no ni mad . `ro de sac sa u ba ria sa mar Tleb riv usaf rTxo e ba ze, ro gorc sa-

xel mwi fos er T-erT mTa var mi zan ze, pir vel rig Si, sa u ba ria so ci a lur usaf rTo e ba ze,

ro me lic mo i cavs or kon cef ci as: pir ve li, pi rov ne bi sa da mi si uf le be bis usaf rTxo e ba

da me o re, sa mar Tleb ri vi usaf rT xoe ba, Ri re bu le ba, ro me lic aer Ti a nebs usaf rTxo e-

bis sxva das xva tip Ta ge ne ra ci as~.35

sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos er T-erT Zi ri Tad ma xa si a Teb lad miC ne u li sa mar Tlis

nor mis ie rar qia gan mar te bu li a, ro gorc in di vid Ta uf le be bis dac vis ga ran ti a, rom-

li Tac mi iR we va ka no nis uze na e so ba. swo red ka no nis efeq tu ro ba da miz ne bi, mniS vne lo ba

da ar si aris sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba. usaf rTo e bis ga re Se ar ar se bobs Ta vi suf le-

ba, de mok ra tia da sa mar Tli a no ba. usaf rTxo e bis ga re Se Se uZ le be lia sa zo ga do e bis gan-

vi Ta re ba.36 aqe dan ga mom di na re, usaf rTxo e ba sa xel mwi fos um Tav re si fun qci a a.

sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos de mo li be ra lu ri doq tri nis mi xed viT, kon sti tu ci a,

ro gorc Zi ri Ta di ka no ni, uz run vel yofs Zi ri Tad uf le bebs, sa mar Tli an sa sa mar Tlo sa

da sa mar Tleb riv usaf rT xoe bas.

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis uz run vel sa yo fad gan sa kuT re bu li ro li eni We ba

sa xel mwi fos, xe li suf le bis or ga no ebs, ra Ta da cul iq nes sa mar Tlis sis te ma. Tum ca,

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba ar gu lis xmobs mar to sa xel mwi fos saq mi a no bas am fun qci-

33 Rovira Flórez De Quiñones M. C., «Seguridad y Estado de Derecho», en Anales de la Cátedra Francisco Suárez, 11-1, 1971, 74.

34 Recaséns Sichesl L., Panorama del Pensamiento Jurídico en el Siglo XX, Tomo I. Ed. Porrúa, México, 1963, 506.

35 <http://www.cinder.info/wp-content/uploads/fi le/DocumentosFortaleza/Castellano.pdf>.36 Borja Cevallos, R., Enciclopedia de la Política,< http://www.enciclopediadelapolitica.org>.


52

is uz run vel sa yo fad. „sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba ga mo ricx avs sa xel mwi fos ka non sa-

wi na aR mde go qce vas – ka no ni er Tna i rad sa val de bu loa ro gorc mo qa la qis, ase ve, sa xel-

mwi fo saT vis~.37 sa mar Tleb ri vi usaf rTo xe ba ga ni xi le ba, ro gorc Ri re bu le ba,38 ra Ta

gan xor ci el des dac va ro gorc sa xel mwi fos mi er, ase ve sa xel mwi fo sa gan, rad ga nac po-

li ti ku ri is to ria ara erT aseT ma ga liTs ic nobs.

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba pir da pir pro por ci u la daa da kav Si re bu li Zi ri Ta di

uf le be bis dac vas Tan, ram de na dac mo i cavs iseT Si na ar sob riv kri te ri u mebs, ro go ri caa

sa yo vel Ta od aRi a re bu li ada mi a nu ri Ri re bu le be bi (si cocx le, Rir se ba, sa kuT re ba da

sxva Zi ri Ta di uf le be bi).39

prof. be sa ri on zo i Ze sa mar Tleb riv wes rigs usaf rTxo e bas Tan ai gi vebs da mas Zi-

ri Ta di uf le be bis Wril Si ga ni xi lavs. mi si az riT: „Zi ri Ta di uf le be bis dac va Se uZ le-

be li a, Tu ki ar ar se bobs uf le ba Ta sa er To wes ri gi... ne bis mi e ri wes ri gi sa er To kon sti-

tu ci u ri wes ri gis ga mo xa tu le bas un da war mo ad gen des da sa mar TliT aRi a re bul fa se u-

lo beb ze un da iyos age bu li. ase Ti wes ri gi sa zo ga do e bis sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis

au ci le be li pi ro baa~.40 igi sa mar Tleb riv usaf rTxo e bi sa da Zi ri Ta di uf le be bis er-

Tma neT Tan da mo ki de bu le bas Se no ba sa da mis sa Zir kvels ada rebs: „sa mar Tleb ri vi wes ri-

gi ise Ti ve mi mar Te ba Sia Zi ri Tad uf le beb Tan, ro gorc Se no bis sa Zir ve li Se no bas Tan~.41

5. sa kon sti tu cio sa sa mar Tlo Ta gan mar te ba ni sa mar Tleb ri vi

usaf rTxo e bis Se sa xeb

di dia sa kon sti tu cio sa sa mar Tlos ro li sa mar Tlis prin ci pe bis, axa li Ri re bu-

le be bis dam kvid re ba Si.

ger ma ni is fe de ra lur ma sa kon sti tu cio sa sa mar Tlom 1970 wels gan mar ta sa mar-

Tleb ri vi usaf rT xoe ba, ro gorc kon sti tu ci u ri prin ci pi da igi ie rar qi u lad ga u Ta-

nab ra le ga lu ro bis prin cips.42

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis Se sa xeb sa u ba ria sa qar Tve los sa kon sti tu cio sa sa-

mar Tlos 2013 wlis 27 de kem bris №2/3/522,553 ga dawy ve ti le ba Si saq me ze sps „gri Sa aSor-

di a“ sa qar Tve los par la men tis wi na aR mdeg. da vis sa gans war mo ad gen da – „fi zi ku ri da

ker Zo sa mar Tlis iu ri di u li pi re bis mflo be lo ba Si (sar geb lo ba Si) ar se bul mi wis nak-

ve Teb ze sa kuT re bis uf le bis aRi a re bis Se sa xeb“ sa qar Tve los ka no nis 73 mux lis pir ve li

pun qtis da 74 mux lis sity ve bis `2012 wlis 1 ian vri dan ker Zo sa mar Tlis iu ri di u li pi ri

kar gavs mar Tlzo mi er mflo be lo ba Si (sar geb lo ba Si) ar se bul mi wa ze sa kuT re bis uf le-

bis aRi a re bis uf le bas~ kon sti tu ci u ro ba sa qar Tve los kon sti tu ci is me-14 da 21-e mux-

leb Tan mi mar Te biT.

37 xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 48.38 <http://www.cinder.info/wp-content/uploads/fi le/DocumentosFortaleza/Castellano.pdf>.39 xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 48.40 zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi, germaniis

teqnikuri TanamSromlobis sazogadoeba, 2007, Tb., 45.41 iqve.42 Ávila H., Teoría de la Seguridad Jurídica, Marcial Pons, Madrid, Barcelona, Buenos Aires, 2012, 20.



53

sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le biT ar dak ma yo fil da kon sti tu ci u ri sar Ce li (sps

`gri Sa aSor di a~ sa qar Tve los par la men tis wi na aR mdeg) „fi zi ku ri da ker Zo sa mar Tlis

iu ri di u li pi re bis mflo be lo ba Si (sar geb lo ba Si) ar se bul mi wis nak ve Teb ze sa kuT re-

bis uf le bis aRi a re bis Se sa xeb“ sa qar Tve los ka no nis 73 mux lis pir ve li pun qtis da 74

mux lis sity ve bis `2012 wlis 1 ian vri dan ker Zo sa mar Tlis iu ri di u li pi ri kar gavs mar-

Tlzo mi er mflo be lo ba Si (sar geb lo ba Si) ar se bul mi wa ze sa kuT re bis uf le bis aRi a re-

bis uf le bas~ kon sti tu ci u ro bis Ta o ba ze sa qar Tve los kon sti tu ci is me-14 da 21-e mux-

leb Tan mi mar Te biT.

gan sa xil vel saq me ze sa sa mar Tlom mi iC ni a, rom „kon sti tu ci is 21-e mux li un da

ga ni mar tos sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis prin cip Tan kav Sir Si. sa mar Tleb ri vi usaf-

rTxo e bis prin ci pi sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos prin ci pi dan mom di na re obs. sa kon sti-

tu cio sa sa mar Tlos ara erT ga dawy ve ti le ba Si ga ni mar ta sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis

er T-er Ti mniS vne lo va ni ele men ti – gan sazR vru lo bis prin ci pi, ro me lic ga nam tki cebs

ka non mdeb lo bis gan Wvre ta do bis ga ran ti ebs. sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis ki dev er Ti

mniS vne lo va ni Se mad ge ne li na wi lia sa mar Tleb ri vi ndo bis prin ci pi.

sa mar Tleb ri vi ndo bis prin ci pi em sa xu re ba moq me di sa mar Tlis mi marT mo qa la qe Ta

ndo bis gan tki ce bas. da uS ve be lia sa mar Tlis ad re sat Ta ndo ba Se ir yes ka no niT mi ni We-

bu li uf le be bis ga u mar Tle be li da xSi ri cvli le be biT. mo qa la qes un da hqon des ndo bis

gan cda ka no niT mi ni We bul pri vi le gi eb Tan da kav Si re biT. ka non mdeb lo ba un da as ru leb-

des pi rov nu li Ta vi suf le bis uz run vel myof fun qci as. in di vi debs un da Se eZ loT pi ra-

di, pro fe si u li da eko no mi ku ri saq mi a no bis myar sa mar Tleb riv far gleb Si war mar Tva.

ar se bi Tad ga nu sazR vre li da ga uT vle li, ara san do sa mar Tleb ri vi gan vi Ta re ba aCens

ga ur kvev lo bis gan cdas, rac afer xebs ada mi a nis pi rov nul gan vi Ta re bas. sa mar Tleb ri vi

usaf rTxo e ba in di vi dis pi rov nu li Ta vi suf le bis mniS vne lo va ni wi na pi ro ba a“.

sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le ba Si mi Ti Te bu li a: rom „sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis

prin ci pis gaT va lis wi ne biT, da cu li un da iyos le gi ti mu ri mo lo di ne bi, ro mel Ta mi-

mar Tac in di vi debs ndo ba ga aC ni aT. ka no niT mi ni We bu li uf le be bis mi marT ma Ra lia in di-

vi de bis ndo bis xa ris xi. aR niS nu li ndo bis ga u mar Tle be li Ser ye va ne ga ti u rad ai sa xe ba

sa mar Tlis mi marT ndo ba sa da sa mar Tleb riv usaf rTxo e ba ze.

sa qar Tve los kon sti tu ci is 21-e mux liT da cu lia mxo lod ka no ni er sa fuZ vel ze

war mo So bi li le gi ti mu ri mo lo di ni. mo lo di ni, rom le gi ti mu rad da, Se sa ba mi sad, sa-

qar Tve los kon sti tu ci is 21-e mux liT da cu lad Ca iT va los, mas un da ga aC ndes ka no ni e ri

sa fuZ ve li da un da war mo ad gen des kon kre tu li sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bi dan ga mom-

di na re moTx ov nas. sa qar Tve los kon sti tu ci is 21-e mux li ar qmnis sa xel mwi fos gan ma te-

ri a lu ri sar geb lis upi ro bod moTx ov nis uf le bas. aq na gu lis xme via Sem Txve va, ro de sac

ma te ri a lu ri sar geb lis moTx ov na em ya re ba kon kre tul, nam dvil sa mar Tleb riv sa fuZ-

vels~.

sa sa mar Tlom mi iC ni a, `rom sa da vo nor me bi mi Re bu lia gar kve u li sa ja ro miz ne bis

mi saR we vad. amas Ta na ve, nor me biT dad ge ni li re gu li re ba lo gi kur kav Sir Sia mi saR wev

miz neb Tan da war mo ad gens ma Ti miR we vis sa Su a le bas. ga saT va lis wi ne be lia is ga re mo e ba,

rom ker Zo sa mar Tlis iu ri di ul pi rebs hqon daT go niv ru li Se saZ leb lo ba, esar geb laT


54

sa xel mwi fos mi er mi ni We bu li uf le biT 2007 wli dan 2012 wlam de. sa da vo nor me biT dad-

ge ni li re gu li re ba ar Se iZ le ba Ca iT va los ndo bis prin ci pis sa wi na aR mde god da ar war-

mo ad gens sa kuT re bis Se Ze nis le gi ti mu ri mo lo di nis ga u mar Tle bel da da u sa bu Te bel

SezR ud vas. Se sa ba mi sad, sa xe ze ar aris wi na aR mde go ba sa qar Tve los kon sti tu ci is 21-e

mux lTan~.43

mniS vne lo va nia es pa ne Tis sa kon sti tu cio sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le be bi sa mar-

Tleb ri vi usaf rTxo e bis sa kiTx eb Tan mi mar Te ba Si. ker Zod, sa kon sti tu cio sa sa mar Tlos

1981 wlis 20 iv li sis ga dawy ve ti le biT , `sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba es aris er Ti a no ba

le ga lu ro bi sa da si zus tis, uku Za lis da uS veb lo bis, nor ma Ta ie rar qi i sa da ga moq vey-

ne bis~, mag ram `i gi ar mo i cavs is to ri u lad Ca mo ya li be bu li ar se bu li sa mar Tleb ri vi

re Ji mis ga ur kve ve li va diT dac vis sa Wi ro e bas, rac mar Tlwes ri gis stag na ci as ga mo iw-

vevs~.44

`ka non mde bel ma un da ga iT va lis wi nos sa mar Tlis nor mis sicx a de da ara nor ma ti-

u li dab ne u lo ba, sa mar Tlis nor mis ad re sa te bi, iu ri di u li pi re bi da mo qa la qe e bi in-

for mi re bul ni un da iy vnen qce vis Se saZ lo mo de lis Se sa xeb.... ar da uS van nor me biT ma-

ni pu li re ba, ro me lic ga mo iw vevs bun do va ne bas~, naT qva mia es pa ne Tis sa kon sti tu cio

sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le beb Si.45

6. das kvna

sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e bis Se sa xeb msje lo bi sas, ro de sac var kvevT mi si, ro-

gorc sa mar Tlis fun qci is mniS vne lo bas, Seg viZ lia vTqvaT, rom igi aris me ti, vid re sa-

mar Tlis fun qci a. ana lo gi u rad Seg viZ lia vim sje loT, ro de sac vsa ub robT mas ze, ro-

gorc sa mar Tlis prin cip ze – sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba me ti a, vid re sa mar Tlis prin-

ci pi.

ar Se iZ le ba sa mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba ga va i gi voT sa zo ga do in te re seb Tan. sa-

mar Tleb ri vi usaf rTxo e ba mTe li sa zo ga do e bis (ker Zo Tu sa er To) in te re se bis, TviT

sa xel mwi fos ar se bo bis sa fuZ ve li a. am wes ri gi Taa „SezR u du li“ yve la.46

43 sasamarTlos gadawyvetileba ixileT <www.http://constcourt.ge>.44 STC 227/1988.45 STC 46/1990; STC 146/1993.46 zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi, germaniis

teqnikuri TanamSromlobis sazogadoeba, 2007, Tb., 46.

55

gi ga gab ri Ci Ze*

kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis per speq ti ve bi sa qar Tve lo Si

1. Se sa va li

qar Tu li sa mar Tlis sis te ma Si ter mi ni `aR sru le ba~, ro gorc we si, sa sa mar Tlos

mi er mi Re bu li Se sa ba mi si ga dawy ve ti le bis (an sis xlis sa mar Tleb riv saq me ze - ga na Ce-

nis) aR sru le bad aRiq me ba da ar mo i cavs im etaps, ro de sac ker Zo pi ri Ta vi si uf le bis

da sa cavad mi mar Tavs sa sa mar Tlos, anu re a lu rad iwy ebs sa mar Tlis aR sru le bas. kon-

ku ren ci is sa mar Tlis sa er Ta So ri so praq ti ka Si dam kvid re bu li ter mi ni “pri va te en for ce-ment“, qar Tu lad „ker Zo aR sru le ba“, ki swo red aseT Sem Txve vas mo i cavs. war mod ge nil

sta ti a Si ter mi ni ~aR sru le ba~ swo red am uka nas kne li mniS vne lo biT ga mo i ye ne ba da,

ma Sa sa da me, gu lis xmobs Sem Txve vas, ro de sac kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le ba ker-

Zo pi ris ini ci a ti viT, kon ku ren ci is sa a gen tos gver dis av liT sa sa mar Tlo sad mi mi mar-

TviT xor ci el de ba. ker Zo pi ris mi er kon ku ren ci is ka non mdeb lo bis dar Rve vis ga mo

mi ye ne bu li zi a nis anazR a u re bis Se sa xeb sar Ce lis sa sa mar Tlo Si Se ta nis Se saZ leb lo-

ba pir ve lad qar Tul sa mar Tal Si 2012 wlis 8 ma iss mi Re buli `Ta vi su fa li vaW ro bi sa

da kon ku ren ci is Se sa xeb“ (2014 wlis 27 marts Se ta ni li cvli le be bis Sem deg „kon ku-

ren ci is Se sa xeb“ ka no ni) ka no niT iq na gaT va lis wi ne bu li. uf ro me tic, axa li ka no ni

mom xma re bels, ro mel sac zi a ni mi ad ga kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve vis Se de gad, ar

aZ levs sa Su a le bas, mi mar Tos kon ku ren ci is sa a gen tos da, ga mom di na re aqe dan, mas sa ku-

Ta ri in te re se bis da sa ca vad mxo lod sa sa mar Tlo sad mi mi mar Tvis gza rCe ba. am de nad,

kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb riv ma aR sru le bam gan sa kuT re bu li mniS vne-

lo ba mo i po va.

wi nam de ba re sta ti is mi za ni a, gan sazR vros, Tu ra mniS vne lo ba eni We ba kon ku ren-

ci is sa mar Tlis aR sru le bis sis te ma Si ax lad Seq mnil or ga nos – kon ku ren ci is sa a gen-

tos, Se iZ le ba Tu ara Sem cir des mi si mniS vne lo ba ker Zo pir Ta mxri dan dam rRve vis mi-

marT zi a nis anazR a u re bis moTx ov nis ga mar ti ve biT, em sa xu re ba Tu ara kon ku ren ci is

sa mar Tlis aR sru le ba spe ci a lu rad Seq mni li da mo u ki de be li or ga no sa da ker Zo pir-

Ta mi er er Tsa da ima ve in te re sebs da bo los, Se iZ le ba Tu ara ker Zo pir Ta mi er kon ku-

ren ci is sa mar Tlis aR sru le ba sa ja ro sa mar Tleb ri vi aR sru le bis al ter na ti vad iq-

nes gan xi lu li? gan sa kuT re bu li yu radR e ba da eT mo ba „kon ku ren ci is Se sa xeb“ ka no nis

331-e mux liT gaT va lis wi ne bu li Ta nam Srom lo bis prog ra mi sa da ker Zo pir Ta mi er kon-

ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bis kon fliq tis sa kiTxs, ase ve, ker Zo pir Ta mi er kon-

ku ren ci is sa mar Tlis sa a gen to sa gan da mo u ki de be li pro ce sis sa xiT aR sru le bis per-

speq ti vas. gar da ami sa, Se fas de ba, er Ti mxriv, ker Zo sa mar Tleb ri vi da, me o re mxriv,

sa ja ro sa mar Tleb ri vi aR sru le bis upi ra te so be bi da nak lo va ne be bi. sta ti a Si, ase ve,

* samarTlis doqtori, Tsu-is iuridiuli fakultetis mowveuli leqtori.


56

mok led ga ni xi le ba aS S-is ma ga li Ti, ro mel sac, kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve vis ga-

mo, ker Zo pir Ta mi er zi a nis anazR a u re bis di di ga moc di le ba aqvs.

2. Ta na med ro ve ten den ci a: sa xel mwi fos mxri dan ker Zo pir Ta mi er

kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bis xel Sewy o ba

ker Zo pir Ta mi er kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bis gaZ li e re bis xel Se sawy o-

bad bo lo ori aT wle u lis man Zil ze mra va li na bi ji iq na ga dad gmu li ev ro pe li ka non-

mdeb lis mi er. 2012 wlis 8 ma iss sa qar Tve lo mac ga i zi a ra aR niS nu li ten den ci a: m i Re-

bul iq na sa qar Tve los ka no ni „Ta vi su fa li vaW ro bi sa da kon ku ren ci is“ (2014 wlis 27

marts Se ta ni li cvli le be bis Sem deg „kon ku ren ci is Se sa xeb“ ka no ni) Se sa xeb. ev ro pu li

ko mi si is mi er am mi mar Tu le biT ga dad gmu li bo lo na bi ji iyo 2008 wlis 3 ap rils ga mo-

ce mu li e. w. „TeT ri wig ni“, ro me lic ev ro pul kav Sir Si kon ku ren ci is sa mar Tlis dar-

Rve vis Se de gad mi ye ne bu li zi a nis anazR a u re bas Se e xe bo da. „TeT ri wig nis“ mi xed viT,

ev ro ko mi sia re ko men da ci as iZ le va ker Zo pir Ta mi er kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru-

le bis mxar da We ris kuTx iT. ev ro kav Si ris or ga no am re ko men da ci as asa bu Tebs imiT, rom

ar Se iZ le ba mxo lod sa xel mwi fos mi er kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le ba iyos sak ma-

ri si, rad gan su bi eq te bi, rom le bic ama Tu im eko no mi ku ri agen tis mi er kon ku ren ci is

sa mar Tlis dar Rve vis Se de gad da za ral dnen, Za li an iS vi a Tad Re bu lo ben anazR a u re bas

mi ye ne bu li zi a ni saT vis.1

2012 wlis 8 ma iss „kon ku ren ci is Se sa xeb“ ka no nis mi Re bam, ro mel mac pir ve lad sa-

qar Tve los kon ku ren ci is sa mar Tlis is to ri a Si Se mo i Ro ker Zo pi ris mi er kon ku ren-

ci is sa mar Tlis aR sru le bis Se saZ leb lo ba, ga a Ci na Sem de gi kiTx ve bi: mcir de ba Tu ara

kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bis axa li gzis Se mo Re biT sa xel mwi fos ro li ba zar-

ze jan sa Ri kon ku ren ci is dac vis uz run vel yo fis Tval saz ri siT? xom ar „ga da a ba ra“

ka non mde bel ma kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le ba ker Zo pi rebs? am mxriv, ev ro pu li

ka non mdeb lo bis gar da, gan sa kuT re biT sa in te re soa aS S-is ga moc di le ba, sa i da nac is-

to ri u lad war mo iS va kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis idea da jer ki dev ori sa u ku nis win gan xor ci el da praq ti ka Si.

2.1. “Pri va te Enfor ce men t“-is im por ti ame ri ki dan.

imu Sa vebs sa qar Tve lo Sic?

ker Zo su bi eq tis mi er kon ku ren ci is dar Rve vis Se de gad mi ye ne bu li zi a nis anazR a-

u re bis moTx ov nis Se saZ leb lo ba aS S-Si jer ki dev 1890 wli dan iyo aRi a re bu li (Ser ma nis

aq tis me-7 Ta vi), Tum ca, am uf le bis ga mo ye ne ba ga su li sa u ku nis 60-i an wleb Si gan sa kuT-

re biT gax Sir da. sta tis ti ka mo i cavs ase ve Sem Txve vebs, ro ca kon ku ren ci is sa mar Tlis

aR sru le ba xor ci el de bo da, e.w. “fol low -on“ sar Ce lis sa fuZ vel ze, anu ro de sac zi a nis anazR a u re bis moTx ov na xde bo da mas Sem deg, rac sa ja ro sa mar Tleb ri vi gziT ga mov lin-

1 Weissbuch der Kommission, Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EG-Wettbewerbsrechts, KOM (2008), 165 endg., 2. <http://ec.europa.eu/competition/antitrust/actionsdamages/fi les_white_paper/whitepa-per_de.pdf>, [02.05.2014].

giga gabriCiZe, kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis

per speq ti ve bi sa qar Tve lo Si

57

de bo da kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve va. es imas niS navs, rom ase Ti sa xis sar Ce le bi aS S-Si uf ro me tad da ma te bi Ti san qci is fun qci as ata re ben da, aqe dan ga mom di na re, gar-

kve ul wi lad, ga da War be bu lad Se iZ le ba Ca iT va los mo saz re ba, TiT qos aS S-Si ker Zo pir-

Ta mi er kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bam sa xel mwi fos ro li kon ku ren ci is dac vis sfe ro Si sag rZnob lad da ak ni na.2 amas Tan, au ci leb lad un da iq nes gaT va lis wi ne bu li is faq tic, rom ker Zo pir Ta ase Ti „war ma te ba“ aS S-Si ga mow ve u lia gar kve u li wi na pi ro be-

biT, ro me lic sa qar Tve lo Si kon ku ren ci is Se sa xeb axa li ka no nis mi Re bis Sem de gac ar

ar se bobs. am mxriv, gan sa kuT re biT xaz ga sas me lia Sem de gi as peq te bi:

- kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve viT mi ye ne bu li zi a nis sam ma gi ode no biT anazR-

a u re bis moTx ov nis Se saZ leb lo ba. ga mom di na re iqi dan, rom ase Ti re gu la cia uar yo fiT gav le nas ax dens aS S-Si moq med Ta nam Srom lo bis prog ra ma ze (“Le ni ency Prog ram“), eko no-

mi ku ri agen ti saT vis, ro me lic iTa nam Srom lebs ga mo Zi e bas Tan, ar se bobs ga mo nak li si: mis mi er mi ye ne bu li zi a ni Se iZ le ba anazR a ur des mxo lod er Tma gi ode no biT.

- aS S-Si moq me di ka non mdeb lo bis Se sa ba mi sad, mo sar Ce le sar Ce lis da uk ma yo fi-

le bis Sem Txve va Si ar ix dis mo pa su xis mi er ga we ul xar jebs. Se de gi: mo sar Ce les mniS-

vne lov nad um cir de ba xar je bi.

- mtki ce bu le bis mo po ve bis ga mar ti ve bu li we si (pre- tri al dis co very), ro me lic ker Zo pi rebs um su bu qebs kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve vis tvirTs.

2.2. 2012 wlis ka no ni: ra gan sa kuT re bu li na bi je bi ga da id ga

ker Zo pir Ta mi er kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bis

xel Se sawy o bad?

qar Tvel ma ka non mde bel ma 2012 wlis 8 ma i sis ka non Si ga iT va lis wi na ara er Ti de bu-

le ba, rom le bic cal sa xad mi u Ti Te ben im faq tze, rom kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo

pir Ta mi er aR sru le bas gan sa kuT re bu li mniS vne lo ba un da mi e ni Wos. sa kiTx a vi rCe ba,

Tu ram de nad Se e sa ba me ba ka non mdeb lis ne bas am nor me bis praq ti ka Si aR sru le bis me qa-

niz me bis ga mar Tu lo ba. sta ti is am Tav Si gan xi lu li iq ne ba is cvli le be bi, rom leb mac

ker Zo pir Ta mi er kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bas un da Se uwy os xe li.

2.2.1. kon ku ren ci is sa a gen tos mi er saq mis mok vle vis dawy e bis we si

„kon ku ren ci is Se sa xeb“ ka no nis me-18 mux lis 1-li pun qtis „a“ qve pun qtis Ta nax-

mad, kon ku ren ci is sa a gen to uf le ba mo si lia awar mo os saq mis mok vle va war dge ni li gan-

cxa de bis an /da sa Civ ris sa fuZ vel ze [an sa ku Ta ri ini ci a ti viT]. ama ve ka no nis me-3 mux-

lis „n“ da „o“ pun qte bi gan mar tavs, vin Se iZ le ba iyos gan mcxa de be li an mom Ci va ni:

„gan mcxa de be li – pi ri, ro mel sac aqvs in for ma cia an mtki ce bu le ba, rom ar se bi-

Tad ir Rve va kon ku ren ci is Se sa xeb sa qar Tve los ka non mdeb lo ba, Tum ca amis Se de gad

mas uSu a lod ar ad ge ba qo neb ri vi zi a ni [ga mo yo fi lia av to ris mi er], ra ze dac Se sa ba mi-

si gan cxa de biT mi mar Tavs kon ku ren ci is sa a gen tos.

2 Möschel W., Behördliche oder privatrechtliche Durchsetzung des Kartellrechts? Wirtschaft und Wettbewerb 2007, 483, (486).


58

mom Ci va ni - eko no mi ku ri agen ti, ro mel sac mi aC ni a, rom kon ku ren ci is Se sa xeb sa-

qar Tve los ka non mdeb lo bis dar Rve vis Se de gad mas uSu a lod ad ge ba qo neb ri vi zi a ni,

ra ze dac Se sa ba mi si sa Civ riT mi mar Tavs kon ku ren ci is sa a gen tos“.

ma Sa sa da me, ka no ni sa Su a le bas aZ levs eko no mi kur agents, ro mel sac mi ad ga zi a ni

kon ku ren ci is Se sa xeb ka non mdeb lo bis dar Rve vis Se de gad, mi mar Tos kon ku ren ci is sa-

a gen tos. mag ram igi ve we si ar moq me debs fi zi ku ri pi ri saT vis. fi zi ku ri pi ris Sem Txve-

va Si qo neb ri vi zi a ni ar un da iyos sa xe ze, ra Ta igi uf le ba mo si li iyos wa rad gi nos gan-

cxa de ba sa a gen to Si. aqe dan ga mom di na re, ka no nis me-3 mux lis „o“ qve pun qti sa Su a le bas

ar aZ levs fi zi kur pi rebs, rom leb sac zi a ni mi ad gaT kon ku ren ci is Se sa xeb ka non mdeb-

lo bis dar Rve vis Se de gad, mi mar Ton kon ku ren ci is sa a gen tos. am nor miT ka non mde bel ma

fi zi kur pi rebs (ro mel Tac zi a ni mi ad gaT) ar da u to va ar Ce va nis uf le ba da isi ni pir-

da pir ker Zo sa mar Tleb riv aR sru le ba ze ga da a mi sa mar Ta.

2.2.2. sa sa mar Tlo sad mi sa a gen to saT vis gver dis av liT

mi mar Tvis Se saZ leb lo ba

„kon ku ren ci is Se sa xeb“ ka no nis dar Rve vis ga mo sa a gen to saT vis gver dis av liT sa-

sa mar Tlo sad mi mi mar Tvis Se saZ leb lo ba gaT va lis wi ne bu lia ama ve ka no nis 28-e mux lis

1-li pun qtiT:

„pirs uf le ba aqvs, mi mar Tos sa sa mar Tlos am ka no nis dar Rve vis Ta o ba ze sa a gen-

to saT vis mi mar Tvis ga re Se“.

me o re pun qti gan sazR vravs uf le ba mo sil sa sa mar Tlos: „am ka no nis dar Rve vis Ta-

o ba ze da vas ga ni xi lavs Tbi li sis sa qa la qo sa sa mar Tlo“.

ma Sa sa da me, qar Tvel ma ka non mde bel ma „kon ku ren ci is Se sa xeb “ka no nis mi Re biT,

gar kve ul wi lad, ga u zar da fi zi kur pi rebs ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT kon ku ren ci is

sa mar Tlis aR sru le bis mo ti va ci a, Tum ca, ame ri kul sa mar Tal Tan Se da re biT, qar Tu-

li sa mar Ta li am mxriv ker Zo pi ris Tvis, ro mel sac kon ku ren ci is Se sa xeb ka non mdeb lo-

bis dar Rve vis Se de gad zi a ni mi ad ga, nak le bad mim zid ve li a. sa kiTx a vi rCe ba: praq ti ka Si

ram de nad Se saZ le be lia qar Tu li ka non mdeb lo bis pi ro beb Si fi zi kur ma pi reb ma kon ku-

ren ci is sa mar Ta li aRas ru lon kon ku ren ci is sa a gen to sa gan da mo u ki deb lad? am kiT vas

pa su xi mom dev no Tav Si ga e ce ma.

3. zi a nis anazR a u re bis Se sa xeb ker Zo sar Ce le bis efeq tu ro ba kon ku ren ci is sa mar Tal Si

3.1. zi a nis anazR a u re bis Se sa xeb ker Zo sar Ce le bi kar te lu ri Se Tan xme be bis wi na aR mdeg

eko no mi kur agen tebs So ris kar te lu ri Se Tan xme bis ar se bo bis dam tki ce ba praq-

ti ka Si ne bis mi e ri mo sar Ce le saT vis ur Tu les prob le meb Ta naa da kav Si re bu li. vi Ta re-

ba, am mxriv, arc axa li ka no nis mi Re bis Sem deg Sec vli la ar se bi Tad. Se sa ba mi sad, Cnde ba lo gi ku ri kiTx va: ro gor un da gaZ li er des ker Zo aR sru le ba, anu, ro gor un da SeZ los



59

ker Zo mo sar Ce lem kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve vis dam tki ce ba, ro ca mas ara vi Ta ri wvdo ma Se sa ba mis sa war mo Si ar se bul do ku men ta ci a ze ar ga aC ni a? TviT kon ku ren ci is sa a gen tos Tvi sac ki, ro me lic, ker Zo pi reb Tan Se da re biT, saq mis mok vle vis pro ces Si di di uf le ba mo si le be biT aris aR Wur vi li, ur Tu le si iq ne ba eko no mi kur agen tebs So-

ris kar te lu ri Se Tan xme be bis ar se bo bis dam tki ce ba.

arc sa qar Tve los sa mo qa la qo sap ro ce so ko deq sis 102-e mux li, ro me lic mtki-

ce bis tvir Tsa da mtki ce bu le bis da saS ve bo bas are gu li rebs, iT va lis wi nebs ker Zo pir TaT vis mtki ce bis tvir Tis Sem su bu qe bis sa kiTxs, rad gan igi pir da pir mi u Ti Tebs,

rom „dam tki ce ba Se iZ le ba TviT mxa re Ta (me sa me pir Ta) ax sna- gan mar te biT, mow me Ta Cve-

ne biT, faq te bis kon sta ta ci is ma sa le biT, we ri lo bi Ti Tu niv Ti e ri mtki ce bu le be bi-

Ta da eq sper tTa das kvne biT“. kar te lu ri Se Tan xme be bi, ro gorc we si, ze pir sity vi e ri for miT ide ba da Tun dac igi we ri lo bi Ti for miT iyos da de bu li, mo sar Ce le ver mo-

i po vebs amis Se sa xeb in for ma ci as da mas ar Se eZ le ba am xel Sek ru le bis sa sa mar Tlo Si mtki ce bu le bis sa xiT war dge na.

ma Sa sa da me, kon ku ren ci is Se sa xeb ka nons ar Se uq mnia re a lu ri me qa niz me bi, ro me-

lic ker Zo pirs sa sa mar Tlos wi na Se eko no mi kur agen tebs So ris kar te lu ri Se Tan xme-

bis ar se bo bis dam tki ce bas ga u ad vi leb da. mtki ce bis tvir Tis er Ta derT Se mam su bu qe-

bel faq tors ka no nis Za la Si Ses vlis Sem deg war mo ad gens “fol low -on“ sar Ce li, anu ker Zo pi ris mi er sa sa mar Tlo Si Se ta ni li sar Ce li, ro mel Sic eko no mi ku ri agen tis mi er ka no-

nis dar Rve vis da ma das tu re bel mtki ce bu le bad kon ku ren ci is sa a gen tos mi er mi Re bu-

li Se sa ba mi si ga dawy ve ti le baa war mod ge ni li (ro mel Sic aR niS nu li eko no mi ku ri agen-

tis mi er Ca de ni li ka non sa wi na aR mde go qme de ba aris da das tu re bu li). kar te lu ri Se Tan xme bis Sem Txve vi sa gan gan sxva ve biT, eko no mi kur agen tebs, ro-

gorc we si, nak le bad aqvT im in for ma ci is de fi ci ti, ro me lic do mi ni re bu li mdgo ma-

re o bis bo ro tad ga mo ye ne bis da sa sa bu Teb la daa sa Wi ro. ga mom di na re aqe dan, Se saZ loa ker Zo pir Ta mi er kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bas uf ro di di per speq ti va eko-

no mi ku ri agen tis mi er do mi ni re bu li mdgo ma re o bis bo ro tad ga mo ye ne bis Sem Txve va Si („kon ku ren ci is Se sa xeb“ ka no nis me-6 mux li) hqo no da. am kiTx va ze pa su xi mom dev no Tav-

Si iq ne ba ga ce mu li.

3.2. zi a nis anazR a u re bis moTx ov nis Se sa xeb sar Ce li do mi ni re bu li mdgo ma re o bis bo ro tad ga mo ye ne bi sas

ro gorc we si, eko no mi kur agen te bi ukeT ari an im baz re bis Se sa xeb in for mi re-

bul ni, rom leb zec isi ni saq mi a no ben, vid re kon ku ren ci is sa a gen to. aqe dan ga mom di na-

re, kar te lu ri Se Tan xme be bi sa gan gan sxva ve biT, ker Zo pi rebs aq uf ro me ti moq me de bis sfe ro da Se saZ leb lo ba aqvT, da a sa bu Ton sa ku Ta ri moTx ov ne bi sa sa mar Tlos wi na Se. aq ve ga saT va lis wi ne be lia Ta na med ro ve ten den cia kon ku ren ci is sa mar Tlis praq ti-

ka Si aR sru le ba Si, ro me lic mo re eco no mic ap pro ach-s ter mi niT dam kvid rda da ro me lic

do mi ni re bu li mdgo ma re o bis bo ro tad ga mo ye ne bis Se fa se bi sas Se sa ba mis or ga no ebs

sif rTxi li sa ken mo u wo debs, rad gan, zo gi erT Sem Txve va Si, sa war mos aseT moq me de bas

Se saZ loa baz ris gan vi Ta re bi saT vis da de bi Ti gav le na mo ex di na. es imas niS navs, rom


60

kon ku ren ci is dac va ze pa su xis mge be li or ga no e bi mzad ari an Tva li da xu Won do mi ni re-

bu li mdgo ma re o bis bo ro tad ga mo ye ne ba ze, Tu ki mas, sa er To jam Si, mom xma reb li sa da

baz ris gan vi Ta re bi saT vis sar geb lo ba mo aqvs.3 gar da ami sa, eko no mis te bi kon ku ren ci-

is sa mar Tlis dac va ze pa su xis mge bel or ga no ebs xSi rad mi u Ti Te ben im faq tze, rom maT

Ca re vas ba zar ze im miz niT, rom do mi ni re bu li mdgo ma re o bis mqo ne eko no mi kur ma agen-

tma gar kve ul pro duq tze Se am ci ros fa si, gar kve ul Sem Txve veb Si, kon ku ren ci i saT vis

sa zi a no Se de ge bi Se iZ le ba moh yves.4 yo ve li ve aqe dan ga mom di na re, mniS vne lo bas iZens

kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru le ba do mi ni re bu li mdgo ma re o-

bis bo ro tad ga mo ye ne bi sas.

am Tval saz ri siT, Se saZ lo a, sa in te re so gax des Sem Txve ve bi, ro de sac ro me li me

cno bi li mar kis pro duq tis da mam za de be li uars ga nucx a debs ro me li me eko no mi kur

agents mis mi yid va ze. aseT Sem Txve veb Si, da mam za deb le bi cdi lo ben, awar mo on kon ku-

ren ci is sa mar TliT ak rZa lu li po li ti ka.5 kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb-

ri vi gziT aR sru le ba am Sem Txve va Si iq ne bo da al ter na ti vis ga re Se.

„kon ku ren ci is Se sa xeb“ ka no nis ana li zi cxad yofs, rom ker Zo sa mar Tleb ri vi

gziT kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le bas per speq ti va mxo lod do mi ni re bu li mdgo-

ma re o bis bo ro tad ga mo ye ne bis Sem Txve va Si aqvs. kar te lu ri Se Tan xme be bis Sem Txve va Si

ki, re a lu rad, mi si Se saZ leb lo be bi “fol low -on“ sar Ce liT Se mo i far gle ba.

3.3. ev ro ko mi si is wi na da de be bi 2008 wlis „TeT ri wig nis~ mi xed viT

2008 wlis 3 ap rils ev ro ko mi si am ga mos ca „TeT ri wig ni“ kon ku ren ci is sa mar Tlis

dar Rve vis Se de gad mi ye ne bu li zi a nis anaz ra u re bis Se sa xeb.6 mis mi er Se mo Ta va ze bu li

wi na da de bi dan gan sa kuT re biT aR sa niS na via Sem dgo mi sa mi:

- ko leq ti u ri sa mar Tleb ri vi dac va. kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve vi sas, ro-

gorc we si, cal ke u li ker Zo pi ris Tvis mi ye ne bu li zi a ni sak ma od mci re a, mag ram, iqi dan

ga mom di na re, rom da za ra le bul Ta ra o de no ba di di a, mi ye ne bu li zi a ni, sa er To jam Si,

Za li an ma Ra li a. Ti To e u li ker Zo pi ris gad mo sa xe di dan eko no mi ku rad ga u mar Tle be-

lia sar Ce lis Se ta na zi a nis anazR a u re bis Se sa xeb. aman Se saZ loa is Se de gi mo i ta nos,

rom kon ku ren ci is sa mar Tlis dam rRve vi pa su xis mgeb lo bi sa gan gan Ta vi suf ldes. am

prob le mis Ta vi dan aci le bi saT vis ev ro ko mi si as Se mo aqvs wi na da de ba, sa xel mwi fo eb ma

xe li Se uwy on mom xma re bel Ta Tu sxva kav Si re bi sa da ga er Ti a ne be bis mi er ker Zo pir Ta

jgu fis sa xe liT sa sa mar Tlo Si sar Ce lis Se ta nas. am sar Cel Si cal ke u li in di vi du a lu-

ri moTx ov ne bi er Tad ga er Ti an de ba.7 es ga aZ li e rebs kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo-

3 Schmidt A., Voigt S., Der „more economic approach“ in der Missbrauchsaufsicht, Wirtschaft und Wettbewerb 2006, 1097, (1103).

4 Kuhn T., Preishöhenmissbrauch (excessive pricing) im deutschen und europäischen Kartellrecht, Wirtschaft und Wettbewerb 2006, 578, (579).


6 Weissbuch der Kommission, Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EG-Wettbewerbsrechts, KOM (2008), 165 endg., 2.

7 iqve, 5.



61

sa mar Tleb riv aR sru le bas, rad gan sar Ce li kom pe ten tu ri da we se bu le bis mi er iq ne ba

mom za de bu li.8

- mtki ce bu le bis ga mar ti ve bu li we siT mo po ve bis Se saZ leb lo ba. mo pa su xes un-

da da e kis ros val de bu le ba, war mo ad gi nos „kon kre tu lad mi Ti Te bu li mniS vne lo va ni

mtki ce bu le ba“.9 amas Tan, ev ro ko mi sia xazs us vams, rom Ta nam Srom lo bis prog ra mam (Le-ni ency Prog ram) ar da kar gos Ta vi si mim zid ve lo ba.10

- pa su xis mgeb lo ba kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve vi saT vis bra le u lo bis mi-

u xe da vad.11 ar se bu li ka non mdeb lo be biT, kar te lu ri Se Tan xme be bi sas bra le u lo bis

sa kiTxi nak le bad mniS vne lo va nia ma Sin, ro ca do mi ni re bu li mdgo ma re o bis bo ro tad

ga mo ye ne bis Sem Txve va Si bra le u lo bis dam tki ce bas ga dam wyve ti mniS vne lo ba eni We ba.

ev ro ko mi si is es Se mo Ta va ze ba, gar kve ul wi lad, prob le ma tu ri a, rad gan Tu ki sa mo mav-

lod dar Rve vis da sad ge nad bra le u lo ba aRar iq ne ba gaT va lis wi ne bu li, aman Se iZ le ba

ga mo iw vi os eko no mi ku rad sa sur ve li ino va ci e bis SezR ud vis sa SiS ro e ba.12

mi u xe da vad imi sa, rom ev ro ko mi si is mi er ga mo ce mu li „TeT ri wig ni~ cdi lobs mox-

snas kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis ba ri e re bi da ga-

a um jo be sos am mxriv sa mar Tleb ri vi pi ro be bi, war mod ge ni li wi na da de be bi ar iZ le va

ar se bu li mdgo ma re o bis mniS vne lov nad ga um jo be se bis sa Su a le bas.

4. Ta nam Srom lo bis prog ra ma – kon fliq ti kon ku ren ci is sa mar Tlis sa-

ja ro sa mar Tleb riv da ker Zo sa mar Tleb riv aR sru le bas So ris

4.1. sa kiTx is prob le mu ro ba

„kon ku ren ci is Se sa xeb“ ka no nis 331-e mux liT gaT va lis wi ne bu li Ta nam Srom lo bis

prog ra ma kon fliq tSi mo dis kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb riv aR sru le-

bas Tan. Ta nam Srom lo bis prog ra mis mim zid ve lo ba sag rZnob lad mcir de ba, ro de sac

eko no mi kur agents, sa a gen tos Tan Ta nam Srom lo bis mi u xe da vad, Se saZ loa ker Zo pi re-

bi saT vis mi ye ne bu li zi a nis sru lad anazR a u re ba mo u wi os. ase Ti kon fliq tis Ta vi dan

aci le bis miz niT, ame ri kis Se er Te bul Sta teb Si Ta nam Srom lo bis prog ra ma Si mo na wi le

eko no mi ku ri agents Se iZ le ba da e kis ros zi a nis mxo lod er Tma gi ode no ba (nac vlad sam-

ma gi sa) da amas Tan is pa suxs ar agebs so li da ru lad.

ma Sa sa da me, ka no nis 331-e mux lis (Ta nam Srom lo bis prog ra ma) efeq ti an aR sru le-

bas Ri ad upi ris pir de ba kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru le bis Se-

saZ leb lo ba. ker Zo pirs Se uZ lia Ta nam Srom lo bis prog ra mis far gleb Si mi wo de bu li in for ma cia zi a nis anazR a u re bis Se sa xeb sar Ce lis da sa sa bu Teb lad ga mo i ye nos. aqe dan ga mom di na re, sa kiTx a vi a, xom ar da kar gavs es prog ra ma Ta vis mim zid ve lo bas (gan sa kuT-

re biT, fol low -on sar Ce le bis Si SiT)?

8 Ritter J-S., Private Durchsetzung des Kartellrecht, Wirtschaft und Wettbewerb 2008, 762 (767).9 Weissbuch der Kommission, Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EG-Wettbewerbsrechts, KOM

(2008), 165 endg., 5.10 iqve, 12.11 iqve, 7.12 Ritter J-S., Private Durchsetzung des Kartellrecht, Wirtschaft und Wettbewerb 2008, 762 (770).


62

qar Tve li ka non mdeb lis mi er Se mo Re bu li Ta nam Srom lo bis prog ra ma war mo ad gens sa er Ta So ri so praq ti ka Si ap ro bi re bul me Tods kar te lu ri Se Tan xme be bis wi na aR mdeg sab rZol ve lad. prog ra ma Si mo na wi le eko no mi ku ri agen ti Ta vi suf lde ba (na wi lob riv an sru lad) san qci i sa gan. Tum ca, es ar vrcel de ba ker Zo sa mar Tleb riv pa su xis mgeb lo-

ba ze. es imas niS navs, rom im eko no mi kur agents, ro me lic ifiq rebs kon ku ren ci is sa-

a gen tos Tan Se saZ lo Ta nam Srom lo ba ze, mo u wevs ga iT va lis wi nos zi a nis anazR a u re bis Se sa xeb ker Zo sar Ce le bi, rom le bic mis wi na aR mdeg Se iZ le ba iq nes Se ta ni li sa sa mar-

Tlo Si. es gan sa kuT re biT im eko no mi kur agents exe ba, ro mel sac san qci i sa gan sru lad ga Ta vi suf le bis mo lo di ni ara aqvs. Ta nam Srom lo bis prog ra mis ase Ti mo na wi le Se iZ-

le ba fol low -on sar Ce lis pir ve li ad re sa ti gax des.13 gar da ami sa, ame ri kis Se er Te bu li Sta te bi sa gan gan sxva ve biT, sa qar Tve los ka non mdeb lo biT aseT eko no mi kur agents Se-

saZ loa mi ye ne bu li zi a ni saT vis so li da ru lad pa su xis mgeb lo ba da e kis ros da, Se sa ba-

mi sad, Ta nam Srom lob lis prog ra ma mis Tvis Se saZ loa sa in te re so aRarc ki gax des.

Ta nam Srom lo bis prog ra ma Si mo na wi le eko no mi ku ri agen ti val de bu li a, kon ku-

ren ci is sa a gen tos mi a wo don in for ma cia kar te lu r Se Tan xme ba Si ara mar to sa ku Ta-

ri, ara med sxva eko no mi ku ri agen te bis mo na wi le o bis Se sa xeb. ase Ti sa xis in for ma cia kar te lu ri Se Tan xme bis Se de gad da za ra le bu li saT vis Za li an Zvir fa si a. Se sa ba mi sad, Tu ki da za ra le bu lebs ase Ti in for ma cia xel Si Ca u var de baT da ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT zi a nis anazR a u re bas mo iTx o ven, Ta nam Srom lo bis prog ra mis efeq tu ro bas, Se saZ-

lo a, se ri o zu li saf rTxe Se eq mnas.14

ma Sa sa da me, Ta nam Srom lo bis prog ra mis efeq tu ro ba sa qar Tve lo Si, gar kve ul wi-

lad, da mo ki de bu li iq ne ba ima ze, Tu ram de nad iq ne ba eko no mi ku ri agen tis mi er mo wo-

de bu li in for ma cia da cu li, rom ar mox des mi si ker Zo sa mar Tleb ri vi moTx ov ne bis da-

sa das tu reb lad ga mo ye ne ba.

4.2. eko no mi ku ri agen tis „a Ri a re bis“ kon fi den ci a lu ro bis dac va

kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis xel Sewy o bas Tan er Tad, ev ro ko mi sia did mniS vne lo bas ani Webs im faq tsac, rom Ta nam Srom lo bis prog-

ra mam Ta vi si mim zid ve lo ba ar da kar gos. ev ro ko mi si is mi za ni a, rom Ta nam Srom lo bis prog ra ma Si mo na wi le „uf ro cud mdgo ma re o ba Si“ ar Ca var des, vid re da nar Ce ni eko no-

mi ku ri agen te bi.15 es imas niS navs, rom Ta nam Srom lo bis prog ra mis mo na wi le ar Re bu-

lobs imu ni tets ker Zo sa mar Tleb ri vi sar Ce le bis mi marT, mag ram ar Se iZ le ba is uf ro mZi me mdgo ma re o ba Si aR moC ndes, vid re kar te lu ri Se Tan xme bis mo na wi le sxva eko no mi-

ku ri agen te bi. Tum ca ev ro ko mi sia sa mo mav lod ar ga mo ricx avs, rom Ta nam Srom lo bis prog ra ma Si mo na wi lis mi marT, ro me lic san qci i sa gan gan Ta vi suf lda, zi a nis anazR a u-

re bis moTx ov na Se izR u dos mxo lod xel Sek ru le bis pir da pir da ara pir da pir par tni-

o reb ze16.

13 Jüntgen D-A., Zur Verwertung von Kronzeugenerklärungen in Zivilprozessen, Wirtschaft und Wettbewerb 2007, 128, (128).

14 iqve, 128, (129).15 Weissbuch der Kommission, Schadenersatzklagen wegen Verletzung des EG-Wettbewerbsrechts, KOM

(2008), 165 endg., 13.16 iqve.



63

4.3. do ku men teb ze ker Zo pir Ta wvdo ma

a) kon ku ren ci is sa a gen tos mflo be lo ba Si ar se bu li do ku men te bi

Ta nam Srom lo bis prog ra mis efeq tu ro bis uz run vel yo fis miz niT, kon ku ren ci is

sa a gen tom yo ve li Ro ne un da ix ma ros imi saT vis, rom eko no mi ku ri agen te bis „a Ri a re be-

bi“ ker Zo pir Ta wvdo mi sa gan da ic vas. sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li, ro mel ze day rdo bi-

Tac ker Zo pi rebs Se eZ le bo daT am do ku men ta ci is ga moTx ov na, ar ar se bobs. gar da ami sa,

kon ku ren ci is sa a gen tom sif rTxi le un da ga mo i Ci nos, rom sa val de bu lo ga moq vey ne bi-

sas Ta nam Srom lo bis prog ra ma Si mo na wi le eko no mi ku ri agen tis sa xe li da gan sa kuT re-

biT „a Ri a re bis“ zus ti Si na ar si sa zo ga do e bi saT vis xel mi saw vdo mi ar ga xa dos. Ta vis

mxriv, ev ro ko mi sia Se sa ba mis or ga no ebs mo u wo debs, ga moT qvan mzad yof na „a Ri a re be-

bis“ ze pi ri for miT mi sa Re bad.

b) Ta nam Srom lo bis prog ra ma Si mo na wi lis mflo be lo ba Si ar se bu li do ku men te bi

Ta nam Srom lo bis prog ra ma Si mo na wi le eko no mi ku ri agen tis mflo be lo ba Si ar se-

bu li do ku men te bi nak le bad da cu lia ker Zo pir Ta wvdo mi sa gan, vid re kon ku ren ci is sa a gen to Si. aqe dan ga mom di na re, eko no mi ku ri agen te bi cdi lo ben (Se ec de bi an) sa war mo-

Si ar Se i na xon „sa Si Si do ku men te bi“.

ma Sa sa da me, kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis gaZ-

li e re ba wi na aR mde go ba Si mo dis Ta nam Srom lo bis prog ra mis efeq tu ro bas Tan. Tum ca,

„a Ri a re be bis“ gan sa ja ro e bis saf rTxe am etap ze arc ise ma Ra lia imi saT vis, rom eko no-

mi kur ma agen teb ma Ta vi Se i kaon kon ku ren ci is sa a gen tos Tan Ta nam Srom lo bi sa gan.

5. sa ja ro sa mar Tleb ri vi Tu ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru le ba?

kon ku ren ci is sa mar Tal Si wi na plan ze wa mo we vis Sem de gac ker Zo sa mar Tleb riv ma aR sru le bam war moS va kiTx va: sa ja ro sa mar Tleb ri vi Tu ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru-

le ba? pa su xi am kiTx va ze mar ti vi ar aris iqi dan ga mom di na re, rom ori ve maT gans ga aC-

nia gar kve u li upi ra te so be bi da nak lo va ne be bi.

5.1. kon ku ren ci is sa mar Tlis sa ja ro sa mar Tleb ri vi aR sru le ba

kon ku ren ci is sa mar Tlis sa ja ro sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis upi ra te so be-

bad Se iZ le ba da sa xel des Sem de gi pun qte bi:17

- kon ku ren ci is sa a gen tos sa xel mwi fo Za la uf le ba aqvs. es mas uad vi lebs mok-

vle vis Ca ta re ba sa da dar Rve vis dad ge nis Sem Txve va Si san qci e bis da kis re bis uf le ba-

mo si le bas ani Webs. san qci e bis da kis re ba kon ku ren ci is sa mar Tlis dar Rve vis pre ven ci-

i saT vis Za li an mniS vne lo va ni a.

- kon ku ren ci is sa mar Tlis sa ja ro sa mar Tleb ri vi aR sru le ba uf ro nak leb xar-

jeb Ta naa da kav Si re bu li, vid re ker Zo sa mar Tleb ri vi. es aix sne ba kon ku ren ci is sa a gen-

tos spe ci a li ze biT.

17 Wils W.P., Should Private Antitrust Enforcement be Encouraged in Europe?, World Competition, 2003, 473-488.


64

- ar se bobs nak le bi al ba To ba imi sa, rom kon ku ren ci is sa a gen tom mi kuT vne bu li

uf le ba mo si le ba bo ro tad ga mo i ye nos.

kon ku ren ci is sa mar Tlis sa ja ro sa mar Tleb ri vi aR sru le bis nak lad Se iZ le ba

da sa xel des po li ti ku ri ga dawy ve ti le bis mi Re bis sa SiS ro e ba. es exe ba gan sa kuT re biT

„kon ku ren ci is Se sa xeb” ka no nis me-11 da Sem dgo mi mux le biT gaT va lis wi ne bul kon cen-

tra ci a Ta re gu li re bas. kon ku ren ci is sa a gen to Se iZ le ba gax des qar Tu li sa war mos

ucx o u ri sa war mos mi er Ses yid vis Ta vi dan aci le bis me qa niz mi. ma ga li Tad, kon ku ren-

ci is sa a gen to ga dawy ve ti le bis mi Re bi sas Se saZ lo a, kon ku ren ci as Tan kav Sir Si ar mqo-

ne kri te ri u me bi ga iT va lis wi nos. aqe dan ga mom di na re, kon ku ren ci is sa a gen tos ab so-

lu tur da mo u ki deb lo bas ga dam wyve ti mniS vne lo ba eni We ba kon ku ren ci is sa mar Tlis efeq tur aR sru le ba Si.

5.2 kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru le ba

ro ca saq me exe ba kon kre tul ba zars, xSir Sem Txve va Si ker Zo mo sar Ce le uf ro kom pe ten tu ri a, vid re kon ku ren ci is sa a gen tos Ta nam Sro me li. gar da ami sa, ker Zo sa-

mar Tleb ri vi gziT zi a nis anazR a u re bis val de bu le ba war mo ad gens kon ku ren ci is Se-

sa xeb ka no nis dam rRve vi saT vis da ma te biT san qci as. Tum ca am upi ra te so beb Tan er Tad, kon ku ren ci is sa mar Tlis aR sru le ba da kav Si re bu lia mra val uar yo fiT ga re mo e bas-

Tan. maT So ris aR sa niS na via Sem de gi:

- kon ku ren ci is sa mar Ta li mo i cavs mra val, bo lom de da u zus te bel sa mar Tleb-

riv ter mins, ro mel Ta in ter pre ti re ba kon ku ren ci is sa a gen tos mi er Ti To e u li Sem-

Txve vi saT vis in di vi du a lu rad Se iZ le ba mox des;

- mo sar Ce lis da na xar je bi mis mi er sa sa mar Tlo pro ce sis wa ge bis Sem Txve va Si ma-

Ra li a: igi val de bu li a, ga da i xa dos ara mar to sa ku Ta ri, ara med mo pa su xe mxa ris mi er ga we u li xar je bi;

- kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis er T-erT mTa-

var nakls war mo ad gens am uf le bis bo ro tad ga mo ye ne bis sa SiS ro e ba18. es xde ba im Sem-

Txve va Si, ro de sac eko no mi ku ri agen ti, ro me lic ver axer xebs jan sa Ri kon ku ren ci is ga we vas kon ku ren tTan, cdi lobs kon ku ren ci is sa mar Tlis „dax ma re biT“ xe li Se u Sa los mas.

5.3. in te re se bi sa ja ro sa mar Tleb ri vi da ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru-

le bi sas

da bo los, pa su xi un da ga e ces kiTx vas: aqvs sa ja ro sa mar Tleb riv da ker Zo sa mar-

Tleb riv aR sru le bas er Ti da igi ve miz ne bi? Se uZ lia ker Zo pirs gar kve ul wi lad Se as-

ru los sa xel mwi fos val de bu le ba jan sa Ri kon ku ren cia uz run vel yo fis Tval saz ri-

siT?




65

a) sa ja ro sa mar Tleb ri vi aR sru le ba

kon ku ren ci is sa a gen to sa ja ro in te re se bis dac vis me qa niz mi a. sa xel mwi fom mas-

ze jan sa Ri kon ku ren ci is xel Sewy o bis val de bu le bis de le gi re ba mo ax di na. b) ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru le ba

ker Zo pi rebs, ro gorc we si, amoZ ra vebT mxo lod sa ku Ta ri in te re si. aqe dan ga mom-

di na re, kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru le ba Se iZ le ba gan xi lul iq nes mxo lod ro gorc sa ja ro sa mar Tleb ri vi aR sru le bis Se mav se be li faq to ri.

ma Sa sa da me, sa ja ro sa mar Tleb riv da ker Zo sa mar Tleb riv aR sru le bas sxva das xva mi za ni aqvs. ker Zo sa mar Tleb ri vi aR sru le bis gaZ li e re biT ver Sem su buq de ba kon ku-

ren ci is sa a gen tos mi er ga sa we vi sa mu Sa o, rad gan mis mi er Ca ta re bu li mok vle vis ga-

re Se ker Zo pi ri saT vis Za li an rTu li iq ne ba sa sa mar Tlos wi na Se kon ku ren ci is Se sa xeb ka no nis dar Rve vis dam tki ce ba.

kon ku ren ci is sa mar Tlis nor me bis dac va sa zo ga do e bis in te re sis sa ga nia. Se sa-

ba mi sad, mi zan Se wo ni lia kon ku ren ci is sa mar Tlis dac vis kon tro lis ga da ce ma Se sa ba-

mi si da mo u ki deb lo biT aR Wur vi li or ga no saT vis. Tum ca, ase ve ga saT va lis wi ne be li a, rom kon ku ren te bi, ro gorc we si, uSu a lod flo ben in for ma ci as kon ku ren ci is sa mar-

Tlis darR ve vis Se sa xeb da pi ra dad ari an da in te re se bu li sa mar Tlis aR sru le biT.

6. das kvna

ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT ka no nis aR sru le bis xel Sewy o bis Tval saz ri siT, re-

for mis nak lad un da Ca iT va los is, rom ka non mde bels ar Se mo u Ta va ze bia nor ma, ro me-

lic ker Zo pirs mtki ce bis tvirTs ga u mar ti veb da im Sem Txve va Si, ro de sac mis sar Cels win ar us wreb da kon ku ren ci is sa a gen tos mi er ga mo ta ni li ga dawy ve ti le ba kon ku ren-

ci is Se sa xeb ka no nis kon kre tu li mux lis dar Rve vis Se sa xeb.

Tu ki qar Tvel ma ka non mde bel ma ga dawy vi ta upi ra te so ba mi a ni Wos kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis xel Sewy o bas, ma Sin mi zan Se wo ni li

iq ne bo da eko no mi ku ri agen tis xel mZRva ne lo bis pa su xis mgeb lo bis gaz rda: normis mi-

Reba, romelic saSualebas miscemda ekonomikur agentSi wilis mflobels, aqcioners,

gamartivebuli gziT moeTxova im zianis anazRaureba xelmZRvaneli pirisagan (pire-

bisagan), romelic miadga sawarmos konkurenciis samarTlis darRvevis gamo saagantos

mier dakisrebuli jarimiT. xelmZRvaneli piris pasuxismgeblobis safuZveli iqneboda

sazogadoebis winaSe arsebuli saqmeebis keTilsindisierad gaZRolis valdebulebis

dar Rve va.

kvle vam aC ve na, rom ker Zo sa mar Tleb riv aR sru le bas mo ma va li aqvs mxo lod do-

mi ni re bu li mdgo ma re o bis bo ro tad ga mo ye ne bis Sem Txve vis dasamtkiceblad. kar te-

lu ri Se Tan xme bi sas misi SesaZleblobebi mxolod `follow-on~ sarCeliT Semoifargleba.

amasTan, kanonis 33-e prima muxliT gaTvaliswinebuli Ta nam Srom lo bis prog ra mis war-

ma te ba da mo ki de bu lia ima ze, Tu ram de nad kar gad iq ne ba da cu li eko no mi ku ri agen te-

bis „a Ri a re be bi“ ker Zo mo sar Ce le e bi sa gan. ase ve, mniS vne lo va ni a, ker Zo sa mar Tleb ri vi


66

pa su xis mgeb lo bis Sem Txve va Si uke Tes mdgo ma re o ba Si aR moC nde bi an Tu ara prog ra ma Si mo na wi le e bi da nar Ce neb Tan Se da re biT. am Tval saz ri siT, ne ga ti ur gav le nas mo ax dens prog ra ma Si mo na wi lis so li da ru li pa su xis mgeb lo ba. ase ve, mniS vne lo va ni a, eq ne baT Tu ara e.w. pas sin g-on -de fen ce Se saZ leb lo ba.

da bo los, sa ja ro sa mar Tleb riv da ker Zo sa mar Tleb riv aR sru le bas ga aC ni a gan-

sxva ve bu li amo ca ne bi da miz ne bi, Se sa ba mi sad, maT ar Se uZ li aT er Tma ne Tis Ca nac vle ba. am ri gad, kon ku ren ci is sa mar Tlis ker Zo sa mar Tleb ri vi gziT aR sru le bis gaZ li e re bis Sem Txve va Sic ki kon ku ren ci is sa a gen tos ro li jan sa Ri kon ku ren ci is dac vis uz run-

vel yo fis Tval saz ri siT ver Se sus tde ba.

67

gi or gi ami ra naS vi li*

Sec do ma kon tra hen tis pi rov ne ba Si – is to ri u li sawy i si da Ta na med ro ve ga mo xa tu le ba

`Sec do ma ada mi a nu ri a...~1

1. Se sa va li

qar Tu li sa mar Tlis re for mam uz run vel yo mxa re Ta ker Zo av to no mi is dam kvid-

re ba2, rac sa mo qa la qo ur Ti er To bis mo na wi le ebs Se saZ leb lo bas aZ levs, ga na xor ci-

e lon ka no niT auk rZa la vi ne bis mi e ri moq me de ba, maT So ris, ise Tic, ro me lic ka no niT

pir da pir ar aris gaT va lis wi ne bu li.

ga ri ge ba ker Zo av to no mi is gan xor ci e le bis yve la ze gav rce le bu li sa Su a le-

baa.3 ne bis mi e ri ga ri ge ba ne bis ga mov le nis meS ve o biT ar se bobs. Tum ca, aris Sem Txve-

va, ro de sac ga reg nu lad ga mo xa tu li ne ba ar em Txve va mi si ga mom vle nis Si na gan ne bas,

rac sxva das xva ga re Se faq to ris ze moq me de biT Se iZ le ba gan xor ci el des; Se sa ba mi sad,

am dros, sa xe zea nak lis mqo ne ne bis ga mov le na.4 ne bis nak lis sa fuZ vel ze da de bul ga-

ri ge ba Ta er T-er Ti sa xe sa ci lo ga ri ge bis sa xe liT aris cno bi li.

ga ri ge bis Se ci le bis sa fuZ ve li Se iZ le ba gax des Sec do ma kon tra hen tis pi rov ne-

ba Si. zo ga di gan mar te biT, am gva ri Sec do ma sa xe ze a, ro de sac ga ri ge bis kon tra hen ti

sxva pi ria da ara is, vi sac ne bis ga mom vle ni ga ri ge bis me o re mxa red mo i az reb da.5

Sec do ma pi rov ne ba Si ar aris ucxo sis xlis sa mar Tlis Tvi sac.6 ker Zod, qme de bis

obi eq tSi Sec do ma ze ma Sin aris sa u ba ri, ro de sac am sru leb lis go ne ba Si Ca mo ya li be-

bu li mcda ri war mod ge na qme de bis obi eq tis an Se sa ba mi si pi rov ne bis ma i den ti fi ci re-

bel, an sxva msgavs ni Sans exe ba. am dros, mniS vne lo va nia imis gar kve va, sxva sa xes xom

ar mi i Reb da qme de bis sis xlis sa mar Tleb ri vi Se fa se ba, am sru leb lis war mod ge na si nam-

dvi lis Se sa ba mi si rom yo fi li yo.7

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti, mowveuli leqtori1 Errare humanum est – es cnobili laTinuri fraza ekuTvnis hieronimuss: kapanaZe n., kvaWa-

Ze m. (Semdg.), laTinur-qarTuli iuridiuli leqsikoni, Tb., 2008, 29.2 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 284.3 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 290.4 iqve, 360; aseve, ix. zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni pirve-

li, samoqalaqo kodeqsis zogadi debulebani, muxli 50, Tb., 1999, 166.5 xubua g., ToTlaZe l. (red.), ganmartebiTi iuridiuli leqsikoni, berlini, 2012, 575.6 Tanamedrove qarTul samecniero literaturaSi sisxlis samarTalSi pirovnebaSi Sec-

domis sakiTxze dawvrilebiT ix.: turava m., sisxlis samarTali, zogadi nawili, pirve-

li wigni, danaSaulis moZRvreba, Tb., 2011, 512-514; misive, sisxlis samarTali, zogadi

nawilis mimoxilva, mecxre gamoc., Tb., 2013, 156-157; gamyreliZe o., saqarTvelos sisx-

lis samarTlis kodeqsis ganmarteba (2013 wlis 5 Tebervlis mdgomareobiT), mesame

Sevsebuli gamoc., wignSi: sisxlis samarTlis problemebi, III tomi, Tb., 2013, 331.7 ix. veselsi i., boilke v., sisxlis samarTlis zogadi nawili: danaSauli da misi agebule-

ba, Tb., 2010, 140-141.


68

1964 wlis sa qar Tve los sab Wo Ta so ci a lis tu ri res pub li kis sa mo qa la qo sa mar-

Tlis ko deq si (Sem dgom Si – sab Wo Ta ko deq si) Sec do miT da de bul ga ri ge bas uZR vni da

er Ta derT nor mas (55-e mux li), ro mel Sic sa u ba ri iyo ar se bi Ti mniS vne lo bis mqo ne

cdo mi le bis gav le niT da de bu li ga ri ge bis ba Ti lo ba sa da mis sa mar Tleb riv Se deg ze,

xo lo imas Tan da kav Si re biT, Tu kon kre tu lad ra Si Se iZ le bo da ga mo xa tu li yo pi ris

Sec do ma, ro me lic cdo mi le bis gav le niT moq me deb da, ko deq si du mils am jo bi neb da.

amas ver vity viT 1997 wlis sa qar Tve los sa mo qa la qo ko deq sze (Sem dgom Si – moq me di ko-

deq si), ro mel mac di di yu radR e ba da uT mo Sec do miT da de bu li ga ri ge bis sa mar Tleb-

riv mo wes ri ge bas. ker Zod, igi amom wu ra vad Ca moT vlis Sec do mis im sa xe ebs, rom le bic

pirs ga ri ge bis Se ci le bis uf le bas aZ levs. es gan pi ro be bu lia imiT, rom qar Tvel ka-

non mde bels sa Su a le ba hqon da, ga eT va lis wi ne bi na sazR var ga re Tis qvey ne bis sa mar-

Tlis mec ni e re ba Si miR we u li war ma te ba.

mar Tlac, ga ri ge bis ba Ti lo ba pos tsab Wo Ta siv rcis arc er Ti qvey nis ka non mdeb-

lo biT ise de ta lu rad ar aris mo wes ri ge bu li, ro gor amas aqvs ad gi li moq med ko deq-

sSi. gan sa kuT re biT es exe ba Sec do miT da de bul ga ri ge bas.8 ro gorc mo sam za de be li ma-

sa le bi dan ir kve va, ka no ni mTli a nad Se da re bi Ti sa mar Tal mcod ne o bis mo na po vars da-

em ya ra da sa ku Ta ri sti li ipo va.9 sa ci lo ga ri ge bis ko di fi ka ci i sas, ko mi si am ara er Ti

qvey nis ka non mdeb lo bas mi mar Ta, maT So ris, an glo a me ri kul sa mar Tlsac.10

sta ti is mi za nia kon tra hen tis pi rov ne ba Si Sec do mis mo wes ri ge bis gan xil va is-

to ri ul Wril Si da im Ta vi se bu re bis Cve ne ba, rac moq med ko deqss axa si a Tebs, am sa kiTx-

is re gu li re bis Tval saz ri siT.

2. Sec do ma kon tra hen tis pi rov ne ba Si, ro gorc Se ci le bis sa fuZ ve li,

ro mis sa mar Tlis mi xed viT

ro mis sa mar Tal Si Sec do ma (er ror11) gu lis xmob da wi na aR mde go bas pi ris war mod ge-

na sa da re a lo bas So ris, ne bi sa da mi si ga mov le nis Se u sa ba mo bas.12

8 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 237.9 kniperi r., kodifikaciis meTodebi da koncefciebi gardamavali periodis sazogadoe-

bebSi (saqarTvelos mdgomareobis gaTvaliswinebiT), krebulSi: samarTlis reforma

saqarTveloSi, 1994 wlis 23-25 maiss TbilisSi gamarTuli saerTaSoriso konferenciis

masalebi, Tb., 1994, 185.10 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 348-349. an-

gloamerikul samarTalSi normebi garigebaTa Sesaxeb Sedis Law of Contract-Si. miuxeda-

vad amisa, am qveynebis samarTlis mecniereba aRiarebs xsenebuli institutis did mniS-

vnelobas: Чантурия Л.Л., Введение в общую часть гражданского права (сравнительно-правовое исследование с учетом некоторых особенностей постсоветского права), Изд. “Статут”, М., 2006, 229.

11 laTinuri terminis ganmartebis Sesaxeb ix. Dumesnil J.B.G., Latin synonyms, with their differ-ent signifi cations, and examples taken from the best Latin authors, Printed for G. B. Whittaker etc., London, 1819, 227, <http://ia600502.us.archive.org/19/items/latinsynonymswit00garduoft/latinsynonymswit00gardu-oft.pdf>,[28.03.13].

12 ix. Яковлев В.Н., Древнеримское частное право и современное российское гражданское право, Изд. “Волтерс Клувер”, М., 2010, 429.

giorgi amiranaSvili, Sec do ma kon tra hen tis pi rov ne ba Si – is to ri u li sawy i si da

Ta na med ro ve ga mo xa tu le ba

69

mar Ta li a, ro ma e lebs ar hqo ni aT Se mu Sa ve bu li Sec do mis Te o ri a, Tum ca, isi ni

gan sazR vrav dnen am gva ri cdo mi le bis sa mar Tleb riv Se degs, ker Zod, ga ri ge bas cnob-

dnen an sa ci lod, an ba Ti lad.13

ro mis sa mar Tlis mi xed viT, faq tob ri vi Sec do ma Se iZ le ba da kav Si re bu li yo fi-

li yo kon tra hen tis pi rov ne bas Tan, an mis Tvi se beb Tan (er ror in per so na).14 am gvar Sec do-

mas mniS vne lo ba eni We bo da mxo lod im Sem Txve va Si, ro de sac, ga ri ge bis xa si a Ti dan ga-

mom di na re, mniS vne lo va ni iyo kon tra hen tis pi ra di Tvi se be bi; ma ga li Tad, Tu myid ve-

lis pi rov ne ba Si Sec do mas yu radR e ba eq ce o da ga dax dis gan va de biT nas yi do bis dros,

igi sru li ad um niS vne lod mi iC ne o da naR di an ga riS swo re biT nas yi do bi sas. me o re ma ga-

liT Si ga ri ge ba inar Cu neb da Za las, myid ve lis pi rov ne ba Si Sec do mis mi u xe da vad; pir-

vel ma ga liT Si ki, gam yid vels hqon da Se ci le bis uf le ba.15

sa yu radR e bo a, rom ul pi a nes ko men ta reb Si gad mo ce mu lia Sec do mis yve la tra-

di ci u li ka te go ri a, er ror in per so na-s gar da, Tum ca, `mi si ga mo to ve ba bu neb ri vi ca a, rad-

gan, nas yi do bis dros, am gvar Sec do mas iS vi a Tad eni We ba mniS vne lo ba~.16 rac Se e xe ba

imas, ra sac Ta na med ro ve iu ris te bi aRi a re ben Se co mad in ter pra e sen tes (mxa re Ta pi ris pir

Sex ved ra), igi nax se ne bi ar aris. buk len dis mi xed viT, `Se uZ le be lia ad gi li hqon des

Sec do mas pi rov ne ba Si, ro de sac mxa re e bi pi ris pir de ben xel Sek ru le bas. mar Tlac, sa-

eW vo a, rom ro de sac Se vu Tan xmdi sa qon lis Se Ze na ze bal buss, Se miZ li a, ua ri vTqva ga-

ri ge ba ze mxo lod imi tom, rom igi ti ci u si me go na, ro mel ze dac me re ko men da cia ga mi-

wi es~.17 ne bis mi e ri sa xis nas yi do bis xel Sek ru le bis dros, imis mi u xe da vad, Se Tan xme ba

xde ba per so na lu rad, Tu dis tan ci a ze, iS vi a Tia ise Ti nas yi do ba, ro me lic war mo Sobs

prob le mebs iden to bas Tan da kav Si re biT.18

ma Sa sa da me, Tu pirs, Sec do mis ga mo, ra i me zi a ni ar ad ge bo da da iReb da ga ri ge biT

gaT va lis wi ne bul sar ge bels, um niS vne lod iyo miC ne u li, mo na wi le ob da Tu ara ama Tu

im kon kre tul sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si mis mi er Ca fiq re bu li kon tra hen ti. es, ro-

gorc we si, exe bo da wvril man vaW ro bas. Tum ca, prin ci pi sru li ad na Te li a, rom Sec do-

ma pi rov ne ba Si, Se saZ lo a, yo fi li yo ar se bi Ti da ga mo ew via xel Sek ru le bis ba Ti lo ba.19

13 Яковлев В.Н., Древнеримское частное право и современное российское гражданское право, Изд. “Волтерс Клувер”, М., 2010, 429. romis samarTalSi SecdomiT dadebul garigebaTa samarT-

lebrivi mowesrigebis mimoxilva naxeT: Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo

samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997, 368.14 ix. Санфилиппо Ч., Курс римского частного права, Изд. “БЕК”, М., 2002, 67.15 Новицкий И.Б., Римское право, Изд. “Волтерс Клувер”, М., 2009, 161. am sakiTxTan dakavSirebiT,

aseve, ix.: Барон Ю., Система римского гражданского права, Кн. 1, Изд. “Юридический центр Пресс”, Санкт-Петербург, 2005, 160; Дождев Д.В., Римское частное право, Изд. “Инфра-М; Норма”, М., 1996, 139.

16 Zulueta F. De, The Roman Law of Sale, Clarendon Press, Oxford, 1957, 25, cit.: MacMillan C., Mistakes in Contract Law, Hart Publishing, Oxford, 2010, 17.

17 Buckland W.W., A Textbook of Roman Law from Augustus to Justinian, 3rd Ed., Cambridge University Press, Cambridge, 1963, 288; cit.: MacMillan C., Mistakes in Contract Law, Hart Publishing, Oxford, 2010, 17.

18 MacMillan C., Mistakes in Contract Law, Hart Publishing, Oxford, 2010, 17.19 ix. McKeag E.C., Mistake in Contract: A Study in Comparative Jurisprudence, Studies in History, Economics

and Public Law, Volume XXIII, Number 2, The Columbia University Press, New York, 1905, 167, <http://archive.org/download/mistakeincontrac00mckerich/mistakeincontrac00mckerich.pdf>, [28.03.13].


70

3. cdo mi le bis gav le niT da de bu li ga ri ge bis mo wes ri ge ba

sab Wo Ta ko deq sSi

ro gorc Se sa val Si aRi niS na, sab Wo Ta ko deq si Sec do miT da de bu li ga ri ge bis mo-

wes ri ge bas mxo lod erT nor mas uT mob da. ker Zod, sa u ba ria ko deq sis 55-e mux lze, rom-

lis mi xed vi Tac, `ga ri ge ba, da de bu li ar se bi Ti mniS vne lo bis mqo ne cdo mi le bis gav-

le niT, cno bi li iq ne ba ba Ti lad im mxa ris sar Ce liT, ro me lic cdo mi le bis gav le niT

moq me deb da~. rac Se e xe ba imas, Tu kon kre tu lad ra Si Se iZ le ba ga mov le ni li yo ar se bi-

Ti mniS vne lo bis mqo ne cdo mi le ba, amis Ta o ba ze ka non mde be li dum da. am de nad, kon tra-

hen tis pi rov ne ba Si Sec do ma, ro gorc Se ci le bis sa fuZ ve li, sa ka non mdeb lo do ne ze ar

iyo gan mtki ce bu li, mag ram praq ti ki saT vis ucxo ar iyo am sa fuZ vliT ga ri ge bis ga ba-

Ti le bis Sem Txve va.

sab Wo Ta sa mar Tal Si ter mi ni `cdo mi le ba~ (`Sec do ma~) ga mo i ye ne bo da sxva das-

xva mniS vne lo biT. Tu pi ri, ro mel mac ico da gar kve u li faq te bi, rom lis sa fuZ vel ze

da ras Tan da kav Si re bi Tac mas uwev da ga ri ge bis da de ba, iReb da aras wor, ara go niv rul,

ara mi zan Se wo nil ga dawy ve ti le bas, cxov re ba Si xSi rad am bob dnen, rom igi `Sec da~ (im

ga ge biT, rom sa Wi ro iyo sxvag va rad moq ce va). am gvar Sec do mas ara vi Ta ri sa er To ar

hqon da im Sec do ma sa Tu cdo mi le bas Tan, ra zec sa u ba ri iyo sab Wo Ta ko deq sis Se sa ba mis

mux lSi. xo lo cdo mi le ba, ro gorc teq ni ku ri ter mi ni, ro me lic ga mo xa tav da ga ri ge-

bis Se ci le bis er T-erT sa fuZ vels, moTx ov nas mi si ba Ti lad cno bis Ta o ba ze, gu lis-

xmob da, rom, mi si gan xor ci e le bi sas, pi ri moq me deb da mo ce mul ga ri ge bas Tan da kav Si-

re bu li gar kve u li ga re mo e bis Se sa xeb aras wo ri, si nam dvi lis Se u sa ba mo war mod ge niT

(a ras wo ri war mod ge nis gver diT ga ni xi le bo da gar kve ul ga re mo e ba Ta ar cod nac).20

viw ro mniS vne lo biT, ter min `cdo mi le ba Si~ mo i az re bo da ise Ti Sem Txve va, ro-

de sac pi ri, gan zrax vi sa da ra i me ze gav le nis ga re Se (moty u e biT da de bu li ga ri ge bis

sa pi ris pi rod), iya li beb da aras wor war mod ge nas, an mis Tvis uc no bi rCe bo da esa Tu is

ga re mo e ba da, am mcda ri war mod ge nis an uco din ro bis gav le niT, ax den da ne bis im gvar

ga mov le nas, ro gor sac ar ga mo av len da, ad gi li rom ar hqo no da cdo mi le bas. ase Ti sa-

xis cdo mi le ba Se iZ le ba da kav Si re bu li yo fi li yo, ma ga li Tad, kon tra hen tis pi rov ne-

bas Tan.21

ram de na dac cdo mi le bas ka no ni da de bu li ga ri ge bis ba Ti lad cno bis sa fuZ vlad

Tvli da, xo lo am gva ri Se de gi saq mi a ni ur Ti er To bis sim ya res ar Rvev da, xde bo da `cdo-

mi le bis~ cne bis gan sazR vrul Car Co Si moq ce va. ga ri ge bis ba Ti lad cno bis moTx ov na

da iS ve bo da mxo lod ar se bi Ti mniS vne lo bis mqo ne cdo mi le bi sas. sa xel dobr, ra Sem-

Txve va Si Se iZ le bo da cdo mi le bis miC ne va ar se bi Ti mniS vne lo bis mqo ned da Tu ra iyo

amo sa va li kri te ri u mi, ko deq si ar uTi Teb da, ri Tac sa sa mar Tlos aZ lev da sa Su a le bas,

Ti To e ul Sem Txve vas Tan mi mar Te biT, mo e Zeb na gan sa xil ve li saq mis Ta vi se bu re bis Se sa-

ba mi si ga mo sa va li. doq tri na Si prin ci pu lad swor mid go mad iT vle bo da is, rom sab Wo-

Ta ko deq sSi ar iyo mo ce mu li cdo mi le bis cal ke ul Sem Txve va Ta skru pu lo zu ri reg-

la men ta ci a. Tum ca, isic ar iyo uar yo fi li, rom zo gi er Ti Zi ri Ta di, sa xel mZRva ne lo

20 Новицкий И.Б., Сделки. Исковая давность, Госюриздат, М., 1954, 102.21 iqve, 103.



71

sa ka non mdeb lo re gu la ci a, mo ce mul sa kiTx Tan da kav Si re biT, sa sur ve li iq ne bo da da

da ex ma re bo da sa sa mar Tlos mis wi na Se mdga ri amo ca nis ga dawy ve ta Si.22

sa mar Tlis am nor me bis amo ca na iyo, cdo mi le ba Si myof pirs mis ce mo da Se saZ leb-

lo ba, ua ri eT qva Sec do miT da de bul ga ri ge ba ze, mag ram, imav dro u lad, ar dar Rve u-

li yo ga ri ge bis me o re mxa ris in te re si, ram de na dac am uka nas knel ma ar ico da da arc

Se iZ le ba scod no da, rom mxa re ne bas av len da cdo mi le bis gav le niT.23

Tu ki mxa re ne bas av len da cdo mi le bis gav le niT da ga ri ge bis me o re mxa re amas xe-

dav da, mag ram ara ke Til sin di si e rad ar um xel da mas saq mis nam dvil vi Ta re bas da sar-

geb lob da cdo mi le biT, ra Ta xe li dan ar ga eS va sa sur ve li ga ri ge ba, am ara ke Til sin-

di si er pir ze zrun vis sa fuZ ve li aRar ar se bob da, rad gan ga ri ge bis ba Ti lad cno ba ar

Se iZ le ba yo fi li yo mis Tvis mo u lod ne li Se de gi. pirs, ro me lic am Cnev da me o re mxa ris

cdo mi le bas da ma inc deb da mas Tan ga ri ge bas, Ta vi dan ve un da scod no da, rom cdo mi le-

ba, ad re Tu gvi an, Se iZ le ba ga mom JRav ne bu li yo da ma Sin dad ge bo da ga ri ge bis ba Ti lad

cno bis sa kiTx i. am de nad, pi ri, ro me lic am Cnev da kon tra hen tis cdo mi le bas da ar um-

xel da mas nam dvil vi Ta re bas, iT vle bo da ara ke Til sin di si e rad, ker Zod, mi si mxri dan

ad gi li hqon da moty u e bas, ris ga moc, ar im sa xu reb da ka no nis mi er dac vas ga ri ge bis ba-

Ti lad cno bis ara xel say re li Se de gi sa gan.24

cdo mi le bis ar se bi To bis dad ge ni sas, id ga au ci le be li kri te ri u me bis gan sazR-

vris sa kiTx i, ker Zod, sa Wi ro iyo Tu ara zo ga di kri te ri u miT xel mZRva ne lo ba, Tu das-

kvna un da day rdno bo da kon kre tul ga re mo e bebs, ro mel Ta ar se bo bis pi ro beb Sic ide-

bo da ga ri ge ba.25

ro de sac saq me exe bo da pi ris cdo mi le bis ar se bi To bas, imas Tan da kav Si re biT, Tu

ram de nad pa tiv sa de bi iyo mi si qce va, sab Wo Ta sa mar Tli saT vis uf ro me tad da ma xa si-

a Te be li iyo Tval saz ri si, rom yve la sa kiTxi imis Ta o ba ze, Tu ro gor un da emoq me da

pirs, ras Se iZ le ba da ras un da mis ce mo da mniS vne lo ba, ra un da CaT vli li yo ar se bi-

Tad, pa tiv sa de bad da a.S., e.i. pi ris qce vis Se fa se bis sa kiTxi un da ga dawy ve ti li yo,

mar Ta li a, obi eq tu ri (da ara ab straq tu li) kri te ri u mis sa fuZ vel ze, Tum ca, uTu od,

mxed ve lo ba Si un da mi Re bu li yo mo ce mu li saq mis kon kre tu li ga re mo e be bi.26

nor mis ga mo ye ne bi sas, ar se bi Tad un da CaT vli li yo cdo mi le ba, ra sac, kon kre-

tul ga re mo e beb Si da kon kre tu li pi ri saT vis, ar se bi Ti mniS vne lo ba hqon da ara mi si

axi re bi dan, Ta vi se bu ri ge mov ne bi dan, ara med, kon kre tul pi ro beb Si, ama Tu im ga re mo-

e bi dan ga mom di na re. am ri gad, cdo mi le bis ar se bi To bis sa kiTxi un da ga dawy ve ti li yo

saq mis faq tob ri vi ga re mo e be bis sa fuZ vel ze, ro mel Ta Se fa se bac un da mom xda ri yo

go niv ru lad da ke Til sin di si e rad. amas Tan, ar iyo ga mo ricx u li far To di fe ren ci a-

ci a; pi ri qiT, gaT va lis wi ne bu li un da yo fi li yo pi ris sta tu sis kon kre tu li Ta vi se-

bu re ba, mi si saq mi a no bis xa si a Ti, sa ci lo ga ri ge bis mniS vne lo ba da a.S.27

22 Новицкий И.Б., Сделки. Исковая давность, Госюриздат, М., 1954, 103-104.23 iqve, 104.24 iqve, 104-105.25 iqve, 105.26 iqve, 106.27 iqve.


72

4. sa ci lo ga ri ge bis mo wes ri ge ba moq med ko deq sSi

moq med ko deq sSi ga ri ge bis mom wes ri ge be li nor me bi, ger ma nu li sa mar Tlis gav-

le niT, zo gad na wil Si mo Tav sda im lo gi kiT, rom, Tav da pir ve lad, ne bis ga mov le nis ar-

si un da iyos dad ge ni li da Sem dgom un da ga ir kves igi kon kre tul sa mar Tleb riv ur Ti-

er To ba Si.28

pi ri ne bis ga mov le nis ga re Se sa mar Tleb riv Se degs ver mi aR wevs.29 rad gan ne bis

ga mov le nas ase Ti mniS vne lo ba eni We ba, sa Wi roa gan sazR vru li pi ro bis dac va, rom igi

var gi si iyos sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis war mo So bis, Sec vlis an Sewy ve ti saT vis. ne-

bis ga mov le nis am gvar Tvi se bas ne bis ga mov le nis nam dvi lo ba ewo de ba.30 ne bis ga mov le-

nis nam dvi lo ba mra val ga re mo e ba zea da mo ki de bu li, ra sac ga ri ge bis sa mar Tleb riv

pi ro bas uwo de ben.31 sa ci lo ga ri ge bis Sem Txve va Si, ir Rve va ga ri ge bis nam dvi lo bis is

pi ro ba, ro me lic dad ge ni lia mxa re Ta in te re sis dac vis miz niT.32 ma Sa sa da me, sa Ta na do

sa mar Tleb ri vi sa fuZ vlis ar se bo bi sas, Se iZ le ba da is vas sa kiTxi ne bis ga mov le nis ba-

Ti lo bis Ta o ba ze.33 er T-er Ti ase Ti sa fuZ ve li Se iZ le ba iyos ne bis nak li.

ne bis nak lis sa fuZ vel ze da de bul ga ri ge bas moq me di ko deq si sxva das xva sa mar-

Tleb riv Se degs ukav Si rebs. ase Ti ga ri ge bis er Ti jgu fi ba Ti lia da de bis mo men ti dan

da sa mar Tleb riv Se degs ar war mo Sobs, xo lo me o re jguf Si er Ti an de ba sa ci lo ga ri-

ge ba, rom lis ba Ti lo ba da mo ki de bu lia uf le ba mo si li pi ris mi er ga ri ge bis Se ci le ba-

ze.34 Sec do miT da de bu li ga ri ge ba, moty u e biT da iZu le biT da de bu li ga ri ge bis gver-

diT, am uka nas knel jgufs mi e kuT vne ba. isi ni sa ci lo ga ri ge bis yve la ze gav rce le bul

Sem Txve vas war mo ad ge nen, ami tom aq cevs ka non mde be li am ti pis ga ri ge bas gan sa kuT re-

bul yu radR e bas da ko deq sis zo gad na wil Si mas cal ke Tavs uT mobs.35

zo ga dad, sa xel Sek ru le bo Ta vi suf le bis prin ci pi gu lis xmobs imas, rom pirs

Ta vi suf lad Se uZ li a, Se ar Ci os mis Tvis sa sur ve li kon tra hen ti. amis sa fuZ ve li swo-

red ne bis ga mov le nis Ta vi suf le ba a. moq me di ko deq si, ne bis ga mov le ni sas, su bi eq tis

Si na ga ni, nam dvi li ne bis ga mo xat vis sa mar Tleb riv ga ran ti as iZ le va.36 xel Sek ru le bis

Ta vi suf le ba sa xel Sek ru le bo sa mar Tli a no bis far gleb Si moq me debs. ami tom icavs ka-

no ni im pirs, ro mel mac Sec do mis, moty u e bis, iZu le bis an sxvag va ri ze moq me de bis Se de-

28 ix. zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 235-236.29 zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I, samoqalaqo kodeqsis

zogadi debulebani, muxli 50, Tb., 1999, 166.30 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 292.31 iqve, 293.32 zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I, samoqalaqo kodeqsis

zogadi debulebani, muxli 59, Tb., 1999, 196.33 iqve, muxli 50, 166.34 ix. Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 360.35 iqve, 394.36 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 270.



73

gad da do xel Sek ru le ba.37 am de nad, Se ci le bis uf le bis ga mo ye ne ba ker Zo av to no mi is

ga mov li ne bad Se iZ le ba mi viC ni oT.38

5. Sec do miT da de bu li ga ri ge bis ad gi li moq me di ko deq sis sis te ma Si

Sec do miT da de bu li ga ri ge bis ko di fi ka ci i sas, ko mi si am ar mi ba Za im qvey nebs,

ro mel Ta sa mo qa la qo ko deq sSi sa ci lo o bis sa fuZ ve li sa xel Sek ru le bo sa mar Tal Tan

ur Ti er Tkav Sir Si aris gan xi lu li.39 Tu ga viT va lis wi nebT, rom zo ga di na wi li di di

upi ra te so biT sar geb lobs im Tval saz ri siT, rom mas Si ar se bul de bu le ba Ta ga me o re-

ba ko deq sis sxva ad gi leb Si aRar aris sa Wi ro,40 Se saZ le be li xde ba ga ri ge bas Tan da kav-

Si re bu li nor me bis ga mo ye ne ba ne bis mi e ri ker Zo sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis mi marT,

ro mel sac ne bis ga mov le na udevs sa fuZ vlad,41 ris ga moc, qar Tu li ko deq sis mid go ma

uf ro ra ci o na lu rad un da Ca iT va los.

in gli sur sa mar Tal Si ar se bobs dis ku sia imas Tan da kav Si re biT, xom ar war mo-

ad gens `Sec do ma iden to ba Si~ ofer ti sa da aq cep tis er T-erT Se mad ge nel ele ments.42

vfiq rob, es mo saz re ba ar aris ga sa zi a re be li, ram de na dac am Sem Txve va Si sa xe ze gvaqvs

mxa re Ta uk ve Se Tan xme bu li ne ba, e.i. ne bis ga mov le na, ro mel mac da a kav Si ra ga ri ge bis

mo na wi le e bi. Se sa ba mi sad, sa fuZ vels mok le bu li un da iyos msje lo ba, rom Sec do miT

da de bul ga ri ge ba Si un da dad gin des, pi ris Sec do mas ga mov le ni li ne bis ad re sa tis ken

mi mar Tvam de Tu mi mar Tvis Sem deg hqon da ad gi li.43

37 Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, valdebule-

biTi samarTali, zogadi nawili, muxli 325, Tb., 2001, 80.38 Sead. Todua m., vilemsi h., valdebulebiTi samarTali, Tb., 2006, 109.39 am sakiTxTan dakavSirebiT ix.: kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri

cnebebi, evropuli da SedarebiTi samarTlis institutis gamomcemloba, Tb., 2009, 318;

Todua m., vilemsi h., valdebulebiTi samarTali, Tb., 2006, 109.40 zogadi nawilis Rirebulebis Sesaxeb dawvrilebiT ix.: Wanturia l., samoqalaqo samar-

Tlis zogadi nawili, Tb., 2011, 45-46; misive, Свобода и ответственность: право и правосудие постсоветской эпохи, Изд. “Сани”, Тбилиси, 2004, 32-33; zoiZe b., qarTuli samoqalaqo kodeq-

sis Seqmnis istoriidan, Jurn. `qarTuli samarTlis mimoxilva~, 6/2003-1, 110.41 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 293. garigebis momwesrige-

beli normebi ganmsazRvrelia kerZo samarTlis araerTi dargisTvis, maT Soris, sakor-

poracio samarTlisTvisac: iqve, 46. magaliTad, damfuZnebel partniorTan, mesame pir-

Tan SesaZlebelia daidos garigeba sazogadoebis dafuZnebis dros, misi momzadebisas,

gansaxorcielebeli saqmianobisaTvis, momsaxurebisaTvis – anazRaurebis sanacvlod. es

garigeba, umeteswilad, dakavSirebulia pirad TvisebasTan. kerZod, igi, SesaZloa, ukav-

Sirdebodes piris profesiul Tvisebas, magaliTad, sazogadoebis erT-erTi wevris, dam-

fuZnebeli partnioris iuridiul ganaTlebas an mis ekonomikur gamocdilebas, romlis

codnac aucilebelia sazogadoebis daarsebis procesSi da sxva: burduli i., qonebrivi

urTierToba saaqcio sazogadoebaSi (gansakuTrebiT misi Camoyalibebis procesSi) qar-

Tuli da avstriuli samarTlis magaliTze, Tb., 2008, 100. Sesabamisad, amgvari garigebis

dadebisas, Tuki adgili eqneba Secdomas pirovnebaSi, am sakiTxs zogadi nawilis norma

daaregulirebs.42 ix.: Spark G., Vitiation of Contracts: International Contractual Principles and English Law, Cambridge Uni-

versity Press, New York, 2013, 115; Fauvaque-Cosson B., Rutgers J., Tallon D., Vogenauer S., (eds.), Cases, Materials and text on Contract Law, 2nd Ed., Hart Publishing, Oxford, Portland, Oregon, 2010, 468.

43 ix. mariamiZe g., samoqalaqo samarTali, zogadi nawili, I nawili, I gamoc., Tb., 2011, 91.


74

ro gorc Se sa val Si aRi niS na, Sec do miT da de bu li ga ri ge ba ar cer Ti pos tsab Wo u-

ri44 qvey nis ka non mdeb lo biT45 ar aris ise de ta lu rad mo wes ri ge bu li, ro gorc es moq-

med ko deq sSi a. pro eq tze mu Sa o bi sas, ko mi sia sa er To sa mar Tlis de bu le beb sac ec no bo-

da, Se sa ba mi sad, zo gi erT nor ma ze an glo saq su ri sa mar Tlis gav le na ig rZno ba.46 Tum ca,

es nak le bad exe ba Sec do miT da de bul ga ri ge bas. ker Zod, am Sem Txve va Si, ko mi si am, ger-

ma nul Tan er Tad, ga mo i ye na Sve i ca ri u li da ita li u ri sa mar Tlis nor me bi. `val de bu-

le ba Ta Se sa xeb~ Sve i ca ri is ka no nis 23-e da 24-e mux le bi, rom leb Sic ar se bi Ti Sec do mis

de fi ni cia da kla si fi ka cia aris mo ce mu li, mTli a nad ai sa xa moq med ko deq Si; igi ve un da

iT qvas Sve i ca ri is ka no nis 26-e mux lis me-2 pun qtzec, ro me lic da u dev ro biT ga mow ve u-

li Sec do mis sa mar Tleb riv Se degs exe ba; zo gi er Ti de bu le ba saf ran ge Tis sa mo qa la qo

ko deq sis 1110-e mux lze day rdno biT Se mu Sav da. am de nad, ko mi si as ar uxel mZRva ne lia

mxo lod er Ti ro me li me qvey nis ka non mdeb lo biT.47

6. Sec do ma kon tra hen tis pi rov ne ba Si, ro gorc ar se bi Ti Sec do mis

er T-er Ti sa xe

Sec do ma aras wo ri war mod ge naa ama Tu im faq tsa Tu mov le na ze.48 sa mo qa la qo ko-

deq sis 72-e mux lis mi xed viT, ga ri ge ba Se iZ le ba sa ci lo gax des,49 Tu ne bis ga mov le na

mox da ar se bi Ti Sec do mis sa fuZ vel ze.50 Sec do mis dros war mod ge na saq mis vi Ta re ba ze

ar Se e sa ba me ba mis nam dvil mdgo ma re o bas, Se sa ba mi sad, Sec do ma uar yo fi Tad moq me debs

ne bis for mi re ba ze da pirs yalb war mod ge nas uq mnis imas Tan da kav Si re biT, rac mas si-

44 moqmedi kodeqsisa da am kodifikaciebis saerTo niSania is, rom sacilooba garigebis

Sesaxeb moZRvrebis nawilad aris moazrebuli da masTan urTierTkavSirSia mowesrige-

buli: kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 317.45 gamonaklisia azerbaijanis respublikis 1999 wlis 28 dekembris samoqalaqo kodeqsi,

romlis 347-e muxli did msgavsebas avlens qarTul kodeqsSi arsebul normebTan ro-

gorc struqturuli, ise Sinaarsobrivi TvalsazrisiT.46 zoiZe b., saerTo (inglisur-amerikuli) samarTlis gavlena qarTul samoqalaqo kod-

eqsze, Jurn. `qarTuli samarTlis mimoxilva~, pirveli-meore kvartali, 1999, 18.47 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 237. am sakiTxTan

dakavSirebiT, aseve, ix. kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi,

Tb., 2009, 319.48 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 365.49 literaturaSi gamoTqmuli mosazebis Tanaxmad, formulireba – `garigeba SeiZleba

sacilo gaxdes~ ar aris sakmarisad zusti. avtoris varaudiT, kanonmdebeli gulisx-

mobs, rom `garigeba saciloa~ da misi gamoxatva surda fraziT – `garigeba SeiZleba

Secilebul iqnes~: kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb.,

2009, sq. 1589, 318. avtoris pozicia ufro metad Teorizebulia, ramdenadac ar Cans, Tu

ra praqtikul Sedegamde mivyavarT mis mier SemoTavazebul formulirebas. aq kanon-

mdeblis logika sruliad naTelia. kerZod, ramdenadac sacilo garigebaTa momwesrige-

beli normebi pirs aniWeben garigebis Secilebis SesaZleblobas da ara valdebulebas,

formulireba – `garigeba SeiZleba sacilo gaxdes~ niSnavs imas, rom SeiZleba arc gax-

des, Tuki uflebamosili piri, gansazRvrul vadaSi, Sesabamis nebas ar gamoavlens.50 moqmedi kodeqsis 72-e da 52-e muxlebis urTierTdamokidebulebis Sesaxeb ix. cipeliu-

si r., iuridiuli meTodebis moZRvreba, Tb., 2009, 65-66.



75

nam dvi le Si surs.51 am de nad, Sec do mam, e.i. ne bis nak lma, Se iZ le ba ga mo iw vi os ga ri ge bis

ba Ti lo ba, mag ram ne bis mi e ri Sec do ma ga ri ge bis ba Ti lo bis sa fuZ ve li rom iyos, amiT

sa mo qa la qo brun vas saf rTxe da e muq re bo da, swo red ami tom us vams xazs ka non mde be li,

rom ga ri ge bis Se ci le ba Se iZ le ba mxo lod ar se bi Ti Sec do mis Sem Txve va Si.52

moq me di ko deq sis upi ra te so ba isa a, rom mas Si Sec do miT da de bul ga ri ge bas Tan

da kav Si re bu li sa kiTx i, gan sxva ve biT sxva qvey ne bis ka non mdeb lo bi sa gan, daw vri le biT

aris mo wes ri ge bu li. es nor me bi sazR var ga re Tis qvey ne bis sa sa mar Tlo praq ti kis did

ga moc di le bas em ya re ba.53

moq me di ko deq sis 72-e mux li ga ri ge bis er T-erT mxa res ani Webs Se ci le bis uf le-

bas, Tu ne bis ga mov le na mox da ar se bi Ti Sec do mis sa fuZ vel ze. 73-e mux lis sa Ta u ris

for mu li re ba iZ le va imis mo lo dins, rom mas Si Ca moT vli li iq ne ba Sec do mis yve la is

sa xe, ro mel sac ka no ni mi iC nevs ar se bi Tad. Tum ca, 74-e, 75-e da 76-e mux leb Si ar se bu li

Ca na we ri – `Sec do ma... mxo lod ma Sin (Ca )iT vle ba ar se bi Tad, Tu...~; `Sec do ma... ar se bi-

Ti mniS vne lo bi saa mxo lod im Sem Txve va Si, Tu ki...~; `Sec do ma... ar Ca iT vle ba ar se bi Tad,

gar da im Sem Txve ve bi sa, ro de sac...~ – mi a niS nebs ima ze, rom 73-76-e mux leb Si ka non mde be-

li gvTa va zobs ar se biT Sec do ma Ta amom wu rav Ca mo naT vals. ker Zod, ka no ni ad gens, Tu

ra wi na pi ro ba un da ar se bob des, ga ri ge ba rom sa ci lo gax des; am de nad, aq saq me gvaqvs

ne bis ga mov le nis nam dvi lo bi saT vis au ci le bel ne ga ti ur wi na pi ro beb Tan.54

am ri gad, qar Tve li ka non mde be li moq me di ko deq sis 73-76-e mux leb Si ga nam tki cebs

ar se bi Ti Sec do mis Svid55 sa xes: 1) Sec do ma ga ri ge bis ti pis ar Ce va Si; 2) Sec do ma ga ri ge-

bis Si na ar sSi; 3) Sec do ma ga ri ge bis sa fuZ vel Si; 4) Sec do ma kon tra hen tis pi rov ne ba Si;

5) Sec do ma sag nis Zi ri Tad Tvi se beb Si; 6) Sec do ma uf le ba Si; 7) Sec do ma ga ri ge bis mo-

tiv Si.

kon tra hen tis pi rov ne ba Si Sec do ma mo wes ri ge bu lia moq me di ko deq sis 74-e mux-

lis pir ve li na wi liT. ar se bi Ti Sec do mis am sa xes ga nam tki cebs, ma ga li Tad, `val de bu-

le ba Ta Se sa xeb~ Sve i ca ri is ka no nis 24-e mux lis pir ve li pun qtis me-2 qve pun qti; ita-

li is sa mo qa la qo ko deq sis 1429-e mux lis me-3 na wi li; ger ma ni is sa mo qa la qo ko deq sis

119-e pa rag ra fis me-2 ab za ci; av stri is zo ga di sa mo qa la qo ko deq sis 873-e pa rag ra fi;

saf ran ge Tis sa mo qa la qo ko deq sis 1110-e mux li; es pa ne Tis sa mo qa la qo ko deq sis 1266-e

mux li; lu i zi a nas sa mo qa la qo ko deq sis 1950-e mux li da kve be kis sa mo qa la qo ko deq sis

1400-e mux li.

pos tsab Wo Ta ko di fi ka ci e bi dan ga mo nak liss war mo ad gens azer ba i ja nis sa mo-

qa la qo ko deq si, ro me lic iT va lis wi nebs ar se bi Ti Sec do mis mo ce mul sa xes. ru se Tis

51 zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I, samoqalaqo kodeqsis

zogadi debulebani, muxli 72, Tb., 1999, 223. am sakiTxTan dakavSirebiT, aseve, ix. Tuman-

iSvili g.g., garigebebi (samarTlebrivi buneba da normatiuli regulireba), Tb., 2012, 54.52 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 365. aseve, ix. WeWelaSvili

z., saxelSekrulebo samarTali (SedarebiT-samarTlebrivi kvleva ZiriTadad qarTuli

samarTlis safuZvelze), (meore gadamuSavebuli gamocema), Tb., 2010, 49.53 Wanturia l., Sesavali samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997, 370.54 Sead. cipeliusi r., iuridiuli meTodebis moZRvreba, Tb., 2009, 5-6.55 Sead. jorbenaZe s., garigebaSi daSvebuli Secdomis saxeebi saqarTvelos samoqalaqo

kodeqsis mixedviT, wignSi: roman Sengelia – 70, saiubileo krebuli, samarTlis prob-

lemebi, Tb., 2012, 401.


76

fe de ra ci is sa mo qa la qo ko deq sis 178-e mux lis pir ve li na wi lis mi xed viT, cdo mi le ba

ar se bi Ti mniS vne lo bi saa mxo lod ga ri ge bis tip Tan an sa gan Tan da kav Si re biT.56 aR sa niS-

na vi a, rom sa ci lo ga ri ge bis prob le mas ru seT Si bo lo wleb Si ara er Ti di ser ta cia57

mi eZR vna, rom lis av to re bi iZ le vi an re ko men da ci as, rom am nor mas da e ma tos de bu le ba,

rom li Tac kon tra hen tis pi rov ne ba Si Sec do ma ar se bi Ti mniS vne lo bis cdo mi le bad Ca-

iT vle ba.58

7. das kvna

sta ti a Si gan vi Ta re bu li msje lo ba gar kve u li das kvnis ga mo ta nis sa Su a le bas

iZ le va.

ram de na dac sa ci lo ga ri ge bis dros saq me gvaqvs mxa re Ta uk ve Se Tan xme bul ne bas-

Tan, Se iZ le ba iT qvas, rom kon tra hen tis pi rov ne ba Si Sec do ma ver Ca iT vle ba ofer ti sa

da aq cep tis er T-erT Se mad ge nel ele men tad.

moq me di ko deq sis 72-e mux lSi ar se bu li for mu li re ba – `ga ri ge ba Se iZ le ba sa-

ci lo gax des~ mi a niS nebs ima ze, rom Se ci le ba aris pi ris uf le ba da ara val de bu le ba,

rac imas niS navs, rom ga ri ge ba Se iZ le ba arc gax des sa ci lo, Tu ki uf le ba mo si li pi ri,

sa a mi sod gaT va lis wi ne bul va da Si, Se sa ba mis ne bas ar ga mo av lens.

qar Tve li ka non mde be li moq me di ko deq sis 73-76-e mux leb Si ar se biT Sec do ma Ta

amom wu rav Ca mo naT vals gvTa va zobs, e.i. ad gens im wi na pi ro bebs, ro mel Ta ar se bo bac

ga ri ge bis sa ci lo o bas ga na pi ro bebs; Se sa ba mi sad, isi ni Seg viZ lia mi viC ni oT ne bis ga-

mov le nis nam dvi lo bi saT vis au ci le bel ne ga ti ur wi na pi ro be bad.

da bo los, moq me di ko deq sis 73-76-e mux le bis Si na ar si iZ le va imis Tqmis sa fuZ-

vels, rom ka no ni ga nam tki cebs ar se bi Ti Sec do mis Svid sa xes: 1) Sec do ma ga ri ge bis ti-

pis ar Ce va Si; 2) Sec do ma ga ri ge bis Si na ar sSi; 3) Sec do ma ga ri ge bis sa fuZ vel Si; 4) Sec-

do ma kon tra hen tis pi rov ne ba Si; 5) Sec do ma sag nis Zi ri Tad Tvi se beb Si; 6) Sec do ma uf-

le ba Si; 7) Sec do ma ga ri ge bis mo tiv Si.

56 ix.: Садиков О.Н., Комментарий к Гражданскому кодексу Российской Федерации, части первой, Изд. “Контракт”, “Инфра-М”, М., 1997, 224; Толстой Ю.К., Сергеев А.П. (ред.), Гражданское право, Т. 1, Изд. “Проспект”, Санкт-Петербург, 1996, 213.

57 am Temaze daculi erT-erTi uaxlesi disertacia 2008 wliT TariRdeba: <http://www.dis-sercat.com/content/zabluzhdenie-pri-sovershenii-sdelki-evropeiskaya-pravovaya-traditsiya-i-sovremennoe-rossiisk>, [28.03.13].

58 Sead. Саволайнен А.Н., Актуальные проблемы, связанные со сделками, совершенными под влиянием заблуждения, Электронный журнал “Современные научные исследования и инновации”, Октябрь, 2011, <http://web.snauka.ru/issues/2011/10/3016>, [28.03.13].

77

qe Te van an dRu la Ze*

eleq tro nu li fos tis meS ve o biT da de bu li xel Sek ru le ba

`e leq tro nu li fos ta pir ve li kla sis we rils Se e sa ba me ba~ 1

1. Se sa va li

sa mar Tlis mi za ni in di vi dis in te re se bis sa mar Tli a ni gan xor ci e le ba da Se saZ lo

in te res Ta kon fliq tis mSvi do bi a ni mo wes ri ge ba a.2 xel Sek ru le ba yo vel dRi u ri cxov-

re bis ga nu yo fe li na wi li da sa mar Tlis su bi eq tTa So ris ur Ti er To be bis ma re gu li-

re be li me qa niz mi a.3 xel Sek ru le bis da de bas Tan da kav Si re biT au ci le be lia sa mar Tlis

ar se bu li prin ci pe bis Se far de ba Ta na med ro ve mid go meb Tan.

Ta na med ro ve teq no lo gi e bis ga mo ye ne biT xel Sek ru le bis da de bis yve la ze gav-

rce le bu li gza eleq tro nu li fos tis ga mo ye ne ba a. er Ti Se xed viT, in ter ne ti sa da faq-

si mi les an te leq sis meS ve o biT xel Sek ru le bis da de ba ar gan sxvav de ba eleq tro nu li

fos tis ga mo ye ne biT da de bi sa gan; aseve savaraudoa masze Cve u leb ri vi fos tis ga mo ye-

ne bis mi marT uk ve ar se bu li we se bi vrcel de bo des. am sa kiTx e bis da sad ge nad mniS vne-

lo va nia sa sa mar Tlos praq ti kis, ro gorc moq me di sa mar Tlis dam dge ni me qa niz mis, ana-

li zi.

sa qar Tve lo sa da Ta na med ro ve sa er Ta So ri so ten den ci e bis gaT va lis wi ne biT,

eleq tro nu li fos tis meS ve o biT xel Sek ru le bis da de bis Ta vi se bu re be bis war mo Ce nis,

sa er Ta So ri so stan dar te bis Se sa ba mi si for mu li re bis Ca mo ya li be bi sa da Sem dgo mi sa-

sa mar Tlo praq ti kis swo rad gan vi Ta re bi saT vis sa Ta na do prob le me bis das mis miz niT,

naS rom Si ga mo ye ne bu lia Se da re biT sa mar Tleb ri vi da ana li ti ku ri me To de bi.

sta ti a Si gan xi lu lia eleq tro nu li fos tis fun qci o ni re bis ma xa si a Teb le bi, sa-

u ba ria sxva das xva kon ven ci is, sis te mi sa Tu kon kre tu li qvey nis Se xe du le beb ze, ga a-

na li ze bu lia sa qar Tve los ka non mdeb lo bas Tan da sa sa mar Tlo praq ti kas Tan da kav Si-

re bu li cal ke u li sa kiTx e bi da bo los, das kvnis sa xiT, war mod ge ni lia Se ma ja me be li

Se fa se be bi.

2. eleq tro nu li fos ta

xel Sek ru le be bi Zi ri Ta dad Se pi re bebs efuZ ne ba da am de nad, sa xel Sek ru le bo

sa mar Tlis ro li sa mo qa la qo brun vis su bi eq tebs So ris ur Ti er To bis sta bi lu ro bis

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti1 Darrow J.J., Ferrera G.R., Who Owns a Decedent’s E-mails: Inheritable Probate Assets or Property of the

Network?, Journal of Legislation and Public Policy, Vol. 10:281, 2007, 281.2 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 8.3 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 290-298. aseve, ix.: kobaxi-

Ze a., samoqalaqo samarTali, zogadi nawili, 2001, Tb., 298. TumaniSvili g., garigebebi

(samarTlebrivi buneba da normatiuli regulireba), Tb., 2012, 1-17.


78

Se nar Cu ne ba a. teq no lo gi e bis ga mo ye ne biT ki msgav si da pi re be bis ga ke Te ba ga mar ti ve-

bu li, xo lo xel Sek ru le bis da de ba Se saZ loa mar ti vad da u re gu li re be li aR moC ndes.

er T-er Ti mTa va ri me To di/ sa Su a le ba, ro me lic Ta na med ro ve sa ko mu ni ka cio teq-

no lo gi eb Si ga mo i ye ne ba, eleq tro nu li fos ta a. biz nes ur Ti er To be bis spe ci fi ki dan

ga mom di na re, rad gan mis mo na wi le mxa re ebs moq me de be bis swra fad gan xor ci e le bis sur-

vi li uf ro mzar di aqvT, xel Sek ru le be bis da de ba swo red eleq tro nu li fos tis meS ve-

o biT xor ci el de ba.

2.1. fun qci o ni re bis we si

ar se bobs mo saz re ba, rom eleq tro nu li fos ta da u yov ne be li ko mu ni ka ci is for-

ma a, ro me lic sa Wi ro ebs mi Re bis da das tu re bas, imi saT vis, rom igi nam dvi lad Ca iT va-

los.4 Tum ca, ga ba to ne bu li Se xe du le bis mi xed viT, eleq tro nu li fos ta ma te ri a lu ri

for mis we ri lis eleq tro nu li ek vi va len ti a. mi u xe da vad mi si sis wra fi sa, igi myi si e ri

ar aris da sru lad Se e sa ba me ba Cve u leb ri vi fos tis gag zav nis Tvis ar se bul we sebs.5

eleq tro nu li fos ta, ro gorc we ri lis ek vi va len ti, da mi si ara sa Ta na dod aR qma

Se saZ loa ga ri ge bis ba Ti lo bas da u kav Sir des, rad gan mar ti vi we ri lo bi Ti for mis Sem-

Txve va Sic, Tu ki ar kma yo fil de ba sa Ta na do moTx ov ne bi, ga ri ge ba ba Ti lad mi iC ne va.6

eleq tro nu li fos tis `mog za u ro ba~ ase Se iZ le ba aRi we ros: mas Sem deg, rac igi

Seq mni lia gam gzav nis mi er, pir vel rig Si ukav Sir de ba in ter ne tis mom sa xu re bis mom wo-

de bels. Sem dgom, gag zav nis Ri lak ze da We riT, eleq tro nu li fos ta ga da e ce ma kom pi u-

te re bis sa er Ta So ri so qsel Si, sa nam igi ar mi aR wevs mim Re bis in ter ne tis mom sa xu re bis

mim wo de bel Tan. in ter ne tis meS ve o biT ki mim Rebs Se uZ lia Ca mot vir Tos Sety o bi ne ba.7

mi u xe da vad imi sa, rom, zo gi er Ti Se xe du le bis mi xed viT, eleq tro nul fos ta zec

sxva ko mu ni ka ci is ma re gu li re be li we se bi un da gav rcel des, msgav si Se xe du le ba al baT

ar iq ne ba mi sa Re bi. ker Zod, te leq si ga ni xi le ba, ro gorc ko mu ni ka ci is myi si e ri for ma,

rac in ter ne tiT ko mu ni ka ci is kon kre tul Sem Txve veb Si ga mo i ye ne ba, mag ram eleq tro-

nu li fos ta msgavs myi si er ko mu ni ka ci as ar uz run vel yofs.8 am de nad, teq no lo gi e bis

mi marT ar se bu li Se xe du le be bi eleq tro nul fos ta ze ver gav rcel de ba da swo red

ami tom eleq tro nu li fos tiT ga mov le ni li ne ba ara Tan myof pir Tan ga mov le nil ne bad

un da mi viC ni oT.

4 Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post?, Queensland University of Technology Law & Justice Journal, 2001, 32, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdownload%2F58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfi i4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZTuA&sig2=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013].

5 Murray A., Entering Into Contract Electronically: The Real W.W.W, Oxford, 2000, 1-2.6 kobaxiZe a., samoqalaqo samarTali, zogadi nawili, 2001, Tb., 300.7 Ibrahim M.A., Ababneh A., Tahat H., The Postal Acceptance Rule in the Digital Age, Journal of International

Commercial Law and Technology, Vol. 2, Issue 1, 2007.8 Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post?, Queensland University of

Technology Law & Justice Journal, 2001, 33, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdownload%2F58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfi i4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZTuA&sig2=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013].

qeTevan andRulaZe, eleq tro nu li fos tis meS ve o biT da de bu li xel Sek ru le ba

79

2.2. nam dvi lo bis pi ro be bi

mi u xe da vad sxva das xva sa mar Tleb ri vi aq tis ar se bo bi sa, da re gu li re bu li ar aris

da gan sa xil ve li a, Tu ram de nad Se iZ le ba Ca iT va los ne bis ga mov le na nam dvi lad, Tu ki

gam gzav nis xel mo we ris da ma das tu re be li sa Ta na do wi na da de ba (el fos tis xel mo we ra)

ar er Tvis fos tas kon kre tu lad, da ma te biT ra in for ma ci as un da Se i cav des eleq tro-

nu li ko mu ni ka cia me ti san do o bi sa da nam dvi lo bi saT vis?

Se kiTx ve bi ara mar to for mas Tan, ara med Si na ar sTan da kav Si re bi Tac Cnde ba. xel-

Sek ru le bis pi ro beb Tan mi mar Te biT, Tun dac igi cxa dad iyos Ca mo ya li be bu li, ori

sa xis prob le maa ar se bi Ti – er Ti, rom mxa re eb ma zus tad un da gan sazR vron, Tu eleq-

tro nul fos ta ze mi mag re bu li ro me li do ku men ti Se ad gens xel Sek ru le bas da me o re,

ram de nad zus tad aris Ca mo ya li be bu li pi ro be bi imi saT vis, rom da vis gan mxil vel ma

or ga nom swo ri in ter pre ta cia ga u ke Tos mas.9

3. sa er Ta So ri so mid go me bi

Ta na med ro ve msof li o Si ga ba to ne bul ma Se xe du le bam e.w. swor ze da pi ri a ni msof-

li os Ta o ba ze10 da am kvid ra mo saz re ba da asa xa re a lo ba, rom Ta na med ro ve ga re mo Si

mxo lod Ria sa zo ga do e bam Se iZ le ba iar se bos, rom lis Tvi sac ucxoa sazR vre bi. ev ro-

kav Si ris di req ti va11 aval de bu lebs sa xel mwi fo ebs, da u yov neb liv Sec va lon ar se bu li

ka non mdeb lo ba, ro me lic xels Se uS lis eleq tro nu li do ku men ta ci is brun vas xel Sek-

ru le bis da de bas Tan mi mar Te biT.

swo red am ten den ci is gaT va lis wi ne biT Se iq mna qve moT mi Ti Te bu li sxva das xva aq-

ti, rom le bic Ta na med ro ve teq no lo gi e bis da maT So ris eleq tro nu li fos tiT ko mu-

ni ka ci is sa mar Tleb riv Se fa se bas ax de nen.

3.1. un sit ra lis mo de lu ri ka no ni eleq tro nu li vaW ro bis Ta o ba ze

un sit ra lis mo de lu ri ka no ni eleq tro nu li vaW ro bis Ta o ba ze12 uk ve kon kre tu-

lad are gu li rebs sa er Ta So ri so stan darts, Tu ra Sem Txve va Si Se iZ le ba Ca iT va los

da de bu lad eleq tro nu li Sety o bi ne be biT, maT So ris eleq tro nu li fos tis meS ve o biT

da de bu li xel Sek ru le be bi. mo de lu ri ka no nis me-11 mux li ad gens, rom:

„xel Sek ru le bis da de bis Tval saz ri siT, gar da im Sem Txve vi sa, ro de sac mxa re e bi

sxva ra me ze ari an Se Tan xme bu li, ofer ti da aq cep ti Se iZ le ba ga keT des eleq tro nu li

9 Murray A., Entering into Contract Electronically: The Real W.W.W, Oxford, 2000, 9.10 The Flat World Theory.11 direqtiva kontinenturi da angloamerikuli midgomebis Sejerebas iTvaliswinebs: Elec-

tronic Commerce Directive, European Commission, 1998, <http://ec.europa.eu/internal_market/e-commerce/directive/index_en.htm>.

12 UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment (1996) with additional ar-ticle 5 bis as adopted in 1998, <http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/electcom/05-89450_Ebook.pdf>, [24.09.2013].


80

Sety o bi ne be bis meS ve o biT. Tu ki xel Sek ru le ba da de bu lia eleq tro nu li Sety o bi ne-

bis ga mo ye ne biT, msgav si xel Sek ru le ba ar un da iq nes miC ne u li ba Ti lad an Se uZ le be li

iyos mi si Ses ru le ba mxo lod imi tom, rom xel Sek ru le bis da de bis miz niT eleq tro nu-

li Sety o bi ne ba iyo ga mo ye ne bu li“.

am de nad, da saS ve ba daa mi iC ne u li, rom mxa re Ta ne ba eleq tro nu li for miT iyos

ga mo xa tu li. gar da ami sa, aR niS nu li a, rom eleq tro nu li Sety o bi ne ba gam gzav nis mi er

ini ci re bu lad mi iC ne va, Tu ki Sety o bi ne ba gag zav ni lia im sa in for ma cio sis te miT, ro-

me lic dap rog ra me bu lia gam gzav nis ve mi er, ra Ta imoq me dos av to ma tu rad.13

eleq tro nu li ko mu ni ka ci is ga mo ye ne bi sas xSi rad bun do va ni a, ro gor da sad xde-

ba mo na cem Ta ga da ce ma. am de nad, Sety o bi ne bis gag zav ni sa da mi Re bis dro da ad gi li Se-

saZ loa ver dad gin des. Tu ki aR niS nu li mo de lu ri ka no nis me-15 mux lis Se sa ba mi sad

vim sje lebT, eleq tro nu li Sety o bi ne ba gag zav ni lad mi iC ne va gag zav nis Ri lak ze gam-

gzav nis xe lis da We ri sas, rac „me il boq sis we sis“ asax va a.14 msgav si Sety o bi ne ba mi Re bu-

lad iT vle ba, ro de sac igi Se dis gan sazR vrul15 sa in for ma cio sis te ma Si, an ro de sac

Sety o bi ne ba mi Re bu li a/ mo po ve bu lia ad re sa tis mi er.16

Sety o bi ne bis mi Re bis ad gi lis gan sazR vris Tval saz ri siT, mo de lu ri ka no ni cdi-

lobs mxa re Ta ad gil sam yo fel Tan maq si ma lu rad da a kav Si ros igi. am sa kiTx is aq tu a lo-

ba sa er Ta So ri so ur Ti er To beb Si iu ris diq ci e bis sxva o bi Taa gan pi ro be bu li.17 re gu-

li re ba cal sa xad mety ve lebs ima ze, rom sis te mis mi er Sety o bi ne bis mi Re bis mi u xe da-

vad, Tu ki mim Rebs ar aqvs faq tob ri vi sa Su a le ba ixi los igi, mo de lu ri ka no nis miz ne-

bi saT vis Sety o bi ne ba mi Re bu lad ar Ca iT vle ba.18

13 UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment (1996) with additional article 5 bis as adopted in 1998, Article 13 (2) (b), <http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/electcom/05-89450_Eb-ook.pdf>, [24.09.2013].

14 Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and In-formation Technology, Vol. 6, No. 1, 1997, 59, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/fi les/comparative%20issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].

15 Tavad am sityvaSi, gansazRvrulobaSi ar unda iqnes nagulisxmevi SemTxveva, rodesac

eleqtronuli fostis misamarTi ubralod miTiTebulia werilis formaze. mxareebs

sakomunikaciod cxadad unda hqondeT aRniSnuli esa Tu is sistema: Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Information Technology, Vol. 6, No. 1, 1997, 60, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/fi les/comparative%20issues%20in%20forma-tion%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013 ].

16 UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment (1996) with additional article 5 bis as adopted in 1998, 54-55,<http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/electcom/05-89450_Ebook.pdf>, [24.09.2013]; Ibrahim M.A., Ababneh A., Tahat H., The Postal Acceptance Rule in the Digital Age, Journal of International Commercial Law and Technology, Vol.2, Issue 1, 2007, 51.

17 aRniSnulTan dakavSirebiT ix.: Johnson K.D., Measuring Minimum Contracts over the Internet: How Courts Analyze Internet Communications to Acquire Personal Jurisdiction over the Out-of-state Person, Uni-versity of Louisville Law Review, Vol. 46, 2008.

18 UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment (1996) with additional article 5 bis as adopted in 1998, 56, <http://www.uncitral.org/pdf/english/texts/electcom/05-89450_Ebook.pdf>, [24.09.2013].


81

3.2. ve nis kon ven cia

mya ri sa mar Tleb ri vi ga re mos Tvis da sa er Ta So ri so vaW ro bis mxar da We ris Tvis

Seq mni li ve nis kon ven cia19 er T-er Ti yve la ze gav le ni a ni do ku men tia mi si ra ti fi ka-

ci is mas Sta bu ro bi Ta da xa ris xis gaT va lis wi ne biT.20mi u xe da vad imi sa, rom xel Sek ru-

le bis we ri lo biT da de bas Tan da kav Si re biT kon ven cia uc vle li rCe ba da kom pi u ter ze

da fuZ ne bu li xel Sek ru le be bis da de bas pir da pir ar are gu li rebs, mi si gan mar te biT

Se saZ loa Ta vi suf lad dad gin des, rom im moTx ov nebs, ro me lic kon ven ci as aqvs da we se-

bu li, eleq tro nu li fos ta ak ma yo fi lebs.21 kon ven ci is 24-e mux lis mi xed viT: „..o fer-

ti, aq cep ti an ne bis ne bis mi e ri ga mov le na ad re sa tam de „aR wevs~, ro de sac is gan xor ci-

e le bu lia ad re sat Tan ze pir sity vi e rad, an mi su lia pi ra dad mas Tan ra i me sxva sa Su a-

le biT, mis saq mi a no bis ad gi las an sa fos to mi sa mar Tze, an, Tu mas ar aqvs saq mi a no bis

ad gi li an sa fos to mi sa mar Ti, mis sacx ov re bel ad gi las~.

am for mu li re biT, eleq tro nu li fos ta „mi aR wevs“ ad re sa tam de ma Sin, ro de sac

igi mi va pi ris sa fos to yuT Si da mza daa wa sa kiTx ad.22

3.3. ger ma ni is sa ka non mdeb lo re gu li re ba

sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis gan xor ci e le ba Si moq me di pi ris ne ba ger ma ni is sa-

mo qa la qo ko deq sis Zi ri Ta di kon cef ci a a.23 xel Sek ru le ba, ro gorc sa mar Tleb ri vi ur-

Ti er To bis Zi ri Ta di ma ga li Ti, ide ba mxo lod imi tom, rom mxa re ebs aqvT msgav si sur vi-

li da, Se sa ba mi sad, mi si pi ro be bic sru lad mxa re Ta ne ba zea da mo ki de bu li. ne ba Se iZ le-

ba cxa dad iyos ga mo xa tu li, an moq me de bi dan ga mom di na re ob des.24

19 United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, 1980, Art. 24, “...an offer, decla-ration of acceptance or any other indication of intention “reaches” the addressee when it is made orally to him or delivered by any other means to him personally, to his place of business or mailing address or, if he does not have a place of business or mailing address, to his habitual residence”.

20 konvenciis poziciis danergva da zustad asaxva Zalze mniSvnelovania, radgan saTanado

SemTxvevaSi, misi araswori interpretaciis SemTxvevaSi dairRveva is ZiriTadi princi-

pebi, ramac misi Seqmna ganapiroba. dawvrilebiT am sakiTxTan dakavSirebiT ix.: Grbic K., Put-ting the CISG Where it Belongs: In the Uniform Commercial Code, Touro L. Rev., 2012, 174 da Semdgomni.

21 kerZod, konvenciis me-13 muxli mxolod telegramasa da teleqss moixseniebs, rogorc

xelSekrulebis dadebisTvis saWiro werilobiTi formis saxeobebs. aRniSnulTan dakav-

SirebiT ix. Hill J.E., The Future of Electronic Contracts in International Sales: Gaps and Natural Remedies under the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Northwestern Journal of Technology and Intellectual Property, Vol. 2, 2003, 3, 21-22.

22 Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post? Queensland University of Technology Law & Justice Journal, 2001, 35, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdownload%2F58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfi i4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZTuA&sig2=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013].

23 Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and In-formation Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 38, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/fi les/comparative%20issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].



82

mTa va ri prin ci pi ofer ti sa (mxa ris mboW ve li ne ba) da aq cep tis, ro gorc ne bis ga-

mov le nis for mis, nam dvi lo bas Tan da kav Si re biT aris is, rom isi ni, mi u xe da vad imi sa,

mi mar Tu lia Tan myo fi25 Tu ara Tan myo fi pi ri saT vis, „mim Re bis Za la uf le bis sfe ro Si“26

un da mo eq ces da ma Ti Si na ar sis re a lu rad cod na araa sa Wi ro; Tum ca, ga saT va lis wi ne-

be li a, rom un da ar se bob des mo lo di ni mis mi Re bas Tan da kav Si re biT.27

Tu ki Se va je rebT am yo ve li ves eleq tro nul fos tas Tan, mi vi RebT TiT qmis iden-

tur wess. eleq tro nu li Sety o bi ne bis mi Re ba da Se nax va xde ba mim Re bis kom pi u te ris

sa fos to yu Tis meS ve o biT. eleq tro nu li Sety o bi ne be bis gac vla Se saZ le be lia pir da-

pir28 an „mi Re bi sa da ga da mi sa mar Te bis“ sis te mis ga mo ye ne biT. swo red es uka nas kne li

gu lis xmobs eleq tro nu li fos tis meS ve o biT mo na cem Ta gac vlas.

xel Sek ru le bis for mu li re ba, ro gorc ze moT ara er Txel aRi niS na, mxa re Ta ne bis

ga mov le nis meS ve o biT xde ba. imav dro u lad, cno bi li a, rom xel Sek ru le bis ne bis mi e ri

pi ro ba eleq tro nu li for miT xel Sek ru le bis da de bi sas Se saZ loa mTli a nad teq ni kis

meS ve o biT gan xor ci el des. rad gan teq ni kis mi er gan xor ci e le bu li ra i me qme de ba/ pa-

su xi sa bo loo jam Si kon kre tu li fi zi ku ri pi ris ne bas ukav Sir de ba, ami tom gar kve u li

sa sa mar Tlo praq ti kiT uk ve dad ge ni li a, rom „teq ni kis ne ba“ sa mar Tleb riv Se de gebs

war mo Sobs.29

ger ma ni a Si eleq tro nu li fos tis ga mo ye ne biT da de bu li xel Sek ru le ba ara Tan-

myof pir Tan da de bu li xel Sek ru le be bis ka te go ri as mi e kuT vne ba. er Ta der Ti, rac

da sam tki ce be li a, is aris, Tu ram de nad asa xu lia xel Sek ru le bis Zi ri Ta di pi ro be bi

25 magaliTad, rodesac ofertis Semcveli werili uSualod xelSia gadacemuli aqcep-

tantisaTvis da am dros, ramdenad realurad icoda aqceptantma werilSi aRwerili

ofertis Sesaxeb, aRar aris mniSvnelovani Tavad ofertis namdvilobisaTvis. ix. Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Information Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 39, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/fi les/comparative%20issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].

26 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 247.27 Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Infor-

mation Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 39-40, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/fi les/comparative%20issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].

28 EDI – eleqtronuli monacemebis gacvla – rac moicavs monacemebis gagzavnas erTi kom-

piuteridan meoresTan eleqtronuli gziT. msgavsi Setyobinebebi gadaicema sxvadasxva

qselis gavliT, rac, xSir SemTxvevaSi, imasac gulisxmobs, rom mezobel oTaxSi gagza-

vnilma Setyobinebam SeiZleba msoflios sxvadasxva qveynis movliT miaRwios adresa-

tamde, Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post?, Queensland Univer-sity of Technology Law & Justice Journal, 2001, 32-33, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdownload%2F58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfi i4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZTuA&sig2=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013]; Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Information Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 37; <http://ecommercelaw.ru/sites/default/fi les/comparative%20issues%20in%20forma-tion%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].

29 Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Information Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 45,<http://ecommercelaw.ru/sites/default/fi les/comparative%20issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].


83

da ram de nad Se i cavs eleq tro nu li Sety o bi ne ba mxa ris ne bas, iyos Se bo Wi li sa ku Ta ri

Se Ta va ze biT.30 gar da imi sa, rom ga mov le ni li ne ba mim Re bis gav le nis sfe ro Si un da mo-

eq ces, au ci le be lia da das tur des, rom ad re sats hqon da re a lu ri San si Ca mo et vir Ta /

e na xa eleq tro nu li fos tis meS ve o biT mi Re bu li Sety o bi ne ba. fi zi ku ri da iu ri di u li

pi re bis mi marT gan sxva ve bu li we si moq me debs31 – Tu ki iu ri di ul pirs mo eTx o ve ba, rom

eleq tro nu li sa fos to mi sa mar Ti sa mu Sao sa a Te bis gan mav lo ba Si Se a mow mos da iva ra u-

de ba, rom ima ve dRes na xavs Sety o bi ne bas, fi zi kur pi ris Tvis Se iZ le ba go niv ru li iyos

dRe Si er Txel eleq tro nu li fos tis Se mow me ba da am de nad, Sety o bi ne ba mi si gav le nis

sfe ro Si mi Re bu lad un da Ca iT va los gag zav ni dan me o re dRes.

3.4. sa er To sa mar Tlis mid go ma

eleq tro nu li fos ta, Cve u leb ri vi fos tis msgav sad, Se iZ le ba aRi we ros, ro gorc

aram yi si e ri ko mu ni ka ci is for ma, ro me lic gar kve u li Su a mav lis meS ve o biT mi dis ad re-

sa tam de, rac, sa er To sa mar Tlis mqo ne qvey neb Si ar se bu li mo saz re bis Ta nax mad, sa fos-

to (me il boq sis) we sis ga mo ye ne bis upi ra te so ba ze mety ve lebs. yve la ze mniS vne lo va ni

mo men ti xel Sek ru le bis for mi re bi sas aq cep tis mi Re ba a, ri Tic xde ba xel Sek ru le bis

da de ba; sa fos to yu Tis we sis ga mo ye ne ba gu lis xmobs, rom aq cep ti nam dvi li a, ro gorc

ki igi gag zav ni lia da ara ma Sin, ro de sac mi Re bu li a.32

gar da ami sa, sa fos to we sis ga mo ye ne bis upi ra te so bad uTi Te ben im ga re mo e bas,

rom rad gan xSi ria Sem Txve va, ro de sac ver xde ba eleq tro nu li sa fos to gzav ni lis

dro u li mi Re ba, ris ki ara mim Reb ze, ara med mis gam gzav nze un da iyos, ro gorc Cve u leb-

ri vi fos tis gag zav nis dros. ase ve, ro gorc ze moT uk ve aRi niS na, Se uZ le be lia mi Re bis

kon kre tu li dro is dad ge na da ofer tis gam gzav nma romc mo iTx o vos das tu ris gag zav-

na, ma inc uSe de go iq ne ba, Tu ki es Sety o bi ne ba aq cep tants sa er Tod ar mi u vi da.33

me o re mxriv, sa fos to we si Ta vis dro ze imi saT vis Se iq mna, rom biz ne si saT vis da-

ma je reb lo ba uz run ve le yo im pi ro beb Si, ro de sac fos tiT ko mu ni ka ci as ram de ni me

kvi ra sWir de bo da. ga moT qmu li mo saz re bis Ta nax mad, eleq tro nu li fos tis, ro gorc

swra fi ko mu ni ka ci is for mis, mi marT am we sis ga mo ye ne ba ara da ma je reb lo bas Se ma tebs

30 Glatt C., Comparative Issues in the Formation of Electronic Contracts, International Journal of Law and Infor-mation Technology, Vol. 6 No. 1, 1997, 47-49, <http://ecommercelaw.ru/sites/default/fi les/comparative%20issues%20in%20formation%20of%20electronic%20contracts.pdf>, [23.10.2013].


32 Murray A., Entering into Contract Electronically: The Real W.W.W, Oxford, 2000, 4 da Semdgomni; dam-

atebiT ix. Ibrahim M.A., Ababneh A., Tahat H., The Postal Acceptance Rule in the Digital Age, Journal of International Commercial Law and Technology, 2007, 47.

33 Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post?, Queensland University of Technology Law & Justice Journal, 2001, 33-34, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdownload%2F58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfi i4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZTuA&sig2=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013].


84

Ta na med ro ve bi zen ssa da sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bebs.34 msgav si we sis ga mo ye ne ba

ase ve aso cir de ba ga mo sa ye ne be li sa mar Tlis ar Ce vis prob le mas Tan.

am de nad, sa er To sa mar Tlis mec ni e re bi eleq tro nu li fos tis ga mo ye ne bis Sem-

Txve va Si zo ga di we sis moq me de bas em xro bi an, ker Zod, eleq tro nu li fos tiT gag zav ni-

li aq cep ti nam dvi li iq ne ba mi si mi Re bis dros.35 mi Re bis drod gu lis xmobs im mo ments,

ro de sac sa Ta na do Sety o bi ne ba mi vi da aq cep tan tis in ter ne tis mim wo de bel Tan, ro de-

sac mi i Ro aq cep tan tis kom pi u ter ma, an ro de sac Sety o bi ne ba wa i kiTxa Ta vad aq cep tan-

tma.36 es xom ar niS navs imas, rom msgavs Sem Txve va Si mi Re bis kon kre tu li dro is gan sazR-

vra Se uZ le be li a?

4. sa qar Tve lo Si ar se bu li re gu li re ba

sa mo qa la qo ko deq sis mi Re bam sa qar Tve los sa ka non mdeb lo is to ri a Si SeZ lo sa-

mo qa la qo sa zo ga do e bis Tvis sa Zir kvlis Cay ra.37 Tum ca, msof li os gan vi Ta re bas Tan er-

Tad, sa mo qa la qo sa mar Tli saT vis da am de nad, yve la ze me tad, sa mo qa la qo ko deq si saT-

vis aq tu a lu ri gax da Ta na med ro ve sa ko mu ni ka cio teq no lo gi e bis meS ve o biT da de bu li

xel Sek ru le be bis nam dvi lo bis sa kiTx is gan xil va, mi si Se far de ba ar se bul re gu li re-

bas Tan da mas Tan da kav Si re bu li prob le me bis sis te mu ri ana li zi.

4.1. ka non mdeb lo ba

pir ve li Se kiTx va, ro me lic eleq tro nu li for miT sa xel Sek ru le bo ur Ti er To-

bis for mu li re bas exe ba, aris is, Tu ram de nad re gu lir de ba msgav si xel Sek ru le be bi

ar se bu li ka non mdeb lo biT? Tu re gu lir de ba, ma Sin kon kre tu lad ro dis da ra ga re-

mo e be bis ar se bo bi sas Se iZ le ba Cav Tva loT xel Sek ru le ba da de bu lad? rad gan xel Sek-

ru le be bis mi marT ar se bobs for ma lu ri moTx ov ne bi, ro go ri ca a, ma ga li Tad, mxa re Ta

xel mo we ra, an Sem dgom Si mi si re gis tra cia gar kve ul or ga no Si, sa in te re soa gan vi xi-

loT, for ma lur moTx ov nebs ram de nad da ak ma yo fi lebs eleq tro nu li do ku men ti.

eleq tro nu li fos tis meS ve o biT Sety o bi ne bis gag zav ni sa da mi Re bis xel Sewy o ba

asa xu lia sa qar Tve los sa sa mar Tlo e bi saT vis gan kuT vnil re ko men da ci a Sic.38 aR niS nu-

34 Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post?, Queensland University of Technology Law & Justice Journal, 2001, 34, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdownload%2F58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfi i4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZTuA&sig2=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013].

35 inglisis magaliTze, sasamarTlo gadawyvetilebebiT ganisazRvra, rom aucilebelia

misi mimRebis gavlenis sferoSi moxvedra.36 Christen S., Formation of Contracts by Email – Is it Just the Same as the Post?, Queensland University of

Technology Law & Justice Journal, 2001, 33, <https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDIQFjAB&url=https%3A%2F%2Flr.law.qut.edu.au%2Farticle%2Fdownload%2F58%2F57&ei=vpOLUuD7NMS2hQfi i4HACg&usg=AFQjCNF5Jx_XHcbDqJ77YBm55CavMkZTuA&sig2=MJTUYh8JaO12_j_dhl261g&bvm=bv.56643336,d.bGE>, [19.10.2013].

37 Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 2000, 3.38 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo, rekomendaciebi samoqalaqo samarTlis sasamarTlo

praqtikis problematur sakiTxebze, Tb., 2007, 50, <http://www.supremecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/samoqrek.pdf>, [04.11.2013].


85

li mow mobs imas, rom eleq tro nu li fos ta Cve u leb ri vi sa fos to mom sa xu re bis Cam nac-

vleb lad Ta vi suf lad Seg viZ lia mo vi az roT.39

sa qar Tve los sa mo qa la qo ko deq siT (Sem dgom Si – ssk) re gu li re bu li we se bis gan-

xil vas Tan er Tad, au ci le be lia Ta na med ro ve mid go me bis ana li zi. mi u xe da vad imi sa,

rom Se iZ le ba pir da pi ri for mu li re ba ar ar se bob des, Se saZ loa kon kre tu li mux lis

gan mar te bam mig viy va nos swo red Ta na med ro ve mid go me biT sa kiTx is aR qmam de. miT ume-

tes, Tu ga viT va lis wi nebT, saf ran ge Tis Sem Txve vas, ro de sac mkvda ri nor ma 200 wlis

Sem dgom sru li ad ax le bu ri xed viT iyo in ter pre ti re bu li.40 am de nad, sru li ad Se saZ-

le be lia ax le bu ri xed va Ca mo ya lib des eleq tro nu li fos tis meS ve o biT xel Sek ru le-

bis da de bas Tan da kav Si re bi Tac.

4.1.1. xel Sek ru le bis ele men te bi

ssk ad gens mbo Wa vi Za lis mqo ne xel Sek ru le bis zo gad ele men tebs, mag ram ar iTx-

ovs xel Sek ru le bis da de bis kon kre tul me Tods an for mas. mi Re bu li a, rom xel Sek ru-

le ba Se iZ le ba da i dos sxva das xva me To dis meS ve o biT41, ro go ri ca a:

1) ze pi ri for miT Tan myof pir Tan an te le fo nis meS ve o biT;

2) ka no niT an mxa re Ta mi er gan sazR vru li we ri lo bi Ti for miT, ko res pon den ci is

fos tis, te leq sis an faq si mi lis gac vlis meS ve o biT an blan ke tu ri xel mo we riT;

3) sa no ta ro for miT;

4) da bo los, eleq tro nu li for miT.

imi saT vis, rom xel Sek ru le ba da i dos,42 au ci le be lia ori mo men tis ar se bo ba – wi-

na da de bis Se Ta va ze ba da mi si mi Re ba, ri Tic ga mo i xa te ba mxa re Ta ne ba, da don xel Sek-

ru le ba, ra Ta war mo iS vas sa Ta na do sa mar Tleb ri vi Se de gi.43 sa mo qa la qo ko deq sis 51-e

mux li exe ba ne bis ga mov le nas da am de nad, exe ba xel Sek ru le ba sac. ne bis ga mov le nas Tan

da kav Si re biT ar se bu li Te o ri e bi dan aR niS nu li mux lis mi er ga zi a re bu lia ne bis ga-

mov le nis mi Re bis Te o ri a.44

Ta na med ro ve sam ya ro Si eleq tro nu li fos tiT ko mu ni ka cia mxa re Ta So ris Cve u-

leb ri vi mov le na a. Tu ki eleq tro nu li for miT ga for me bul xel Sek ru le bas Cve u leb-

riv, tra di ci u li ga ge biT we ri lo biT ga for me bul xel Sek ru le bas ga vu Ta nab rebT, Ta-

39 sasamarTlos mier xdeba eleqtronuli fostis gamoyeneba Zalian efeqturad, ix., mag.:

uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba saqmeze: №as-1633-1623-2011, 26 dekemberi, 2011,

<http://prg.supremecourt.ge/DetailViewCivil.aspx>, [04.11.2013].40 samarTlis norma SesaZloa sulac ar moqmedebdes misi pirveladi formiT, risi maga-

liTicaa safrangeTis samoqalaqo kodeqsis saTanado muxli, romelsac damoukidebeli

funqcia ar gaaCnda, xolo SemdgomSi, miRebidan TiTqmis 100 wlis Semdgom, garkveuli

samarTlebrivi urTierTobis Sefasebis umniSvnalovanesi safuZveli gaxda, ix.: kerese-

liZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 59.41 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 339-348.42 ssk-is 327-e I muxli.43 axvlediani z., valebulebiTi samarTali, Tb., 1999, 14.44 jorbenaZe s., axvlediani z., besarion z., niniZe T., Wanturia l., saqarTvelos samoqa-

laqo kodeqsis komentari, wigni pirveli, 2002, 170.


86

vi suf lad Se iZ le ba mxa re Ta mi er xel mo we ril do ku men tSi cvli le be bis Se ta na eleq-

tro nu li fos tis meS ve o bi Tac gan xor ci el des.45

4.1.2. ne bis ga mov le nis mis vla

a) zo ga di we si

ker Zo av to no mi is far gleb Si ada mi a nTa Soris ur Ti er To ba Ta mo wes ri ge bis yve-

la ze gav rce le bu li sa Su a le ba ga ri ge ba a.46 ro gorc ssk-is 50-e mux li ax dens for mu-

li re bas, `ga ri ge ba aris cal mxri vi, or mxri vi an mra val mxri vi ne bis ga mov le na”. Ta vis

mxriv, ne bis ga mov le na sa mar Tleb ri vi Se de ge bis war mo So bis ken un da iyos mi mar Tu li

da gar kve ul wi na pi ro bebs ak ma yo fi leb des. swo red mi si `var gi si a no bis” Sem Txve va Si

Seg viZ lia Cav Tva loT, rom ga mov le ni li ne ba nam dvi li a.47

ssk ar iT va lis wi nebs ga mov le ni li ne bis Tan myof da ara Tan myof pi reb Tan mis-

vlis, anu mi si nam dvi lo bis, mom wes ri ge bel nor mebs da am de nad, mi si gan mar te bi saT vis

kvlav 51-e mux lis ga mo ye ne ba xde ba.48 ne ba mi su lad iT vle ba ma Sin, ro de sac igi mim Re bis

mflo be lo bis sfe ro Si mox vde ba ise, rom mas Se uZ li an ne bis aR qma.49

ne bis ad re sa tam de mis vlis Tvis au ci le be li a, rom ne ba mim Re bis te ri to ri u-

li mflo be lo bis sfe ro Si mox vdes. eleq tro nul sa fos to mi sa mar Tze ga dag zav ni li

Sety o bi ne ba ki ma Sin Ca iT vle ba te ri to ri u li mflo be lo bis sfe ro Si mox ved ri lad,

ro de sac mim Rebs Se eZ le ba gax snas igi eleq tro nul sa fos to yuT Si.50 aR niS nul sa kiTx-

Tan da kav Si re biT sa Wi roa ga ni sazR vros is Sem Txve ve bi, ro de sac eleq tro nu li Sety o-

bi ne bis mi Re bis faq tis dad ge na kiTx vis niS nis qveS dge ba, ra sac Ta vad msgav si sis te mis

ar se bo ba ga na pi ro bebs. ami tom, mi u xe da vad imi sa, rom eleq tro nu li sa fos to yu Tis Se-

mow me ba mud mi vad aris Se saZ le be li, sa nam ar dad gin de ba, Tu ram de nad re a lu rad Se eZ-

lo pirs ga mov le ni li ne bis mi Re ba, ma nam de Ca iT vle ba, rom mas ar mi u Ri a.51

sa mo qa la qo ko deq sis 51-e mux li dis po zi ci u ri nor ma a, rac imas niS navs, rom mxa-

re ebs Se uZ li aT ne bis mis vlis gan sxva ve bu li we si da am kvid ron sa ku Ta ri Se xe du le bi-

sa mebr.

45 am mosazrebasTan dakavSirebiT dawvrilebiT ix.: Holmes S., Stevens v. Publicis: The Rise of “No E-Mail Modifi caton” Clauses?, Washington Journal of Law, Technology& Arts, Vol. 6, Issue 1, 2010.

46 Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 2000,

311.47 iqve, 312-313; mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti iuristebisTvis, samoqalaqo

samarTali, zogadi nawili, I nawili, Tb., 2011, 51 da Semdgomni.48 mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti iuristebisTvis, samoqalaqo samarTali, zoga-

di nawili, I nawili, Tb., 2011, 92.49 Kenntnis nehmen – gageba, wakiTxva, danaxva da a.S. mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti

iuristebisTvis, samoqalaqo samarTali, zogadi nawili, I nawili, Tb., 2011, 92.50 mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti iuristebisTvis, samoqalaqo samarTali, zoga-

di nawili, I nawili, Tb., 2011, 93.51 iqve,95-96.


87

Se saZ loa ne bis ga mov le nis ad re sa tam de dag vi a ne biT mis vla an mi us vle lo ba ga-

mow ve u li iyos mi Re bi saT vis sa Wi ro mowy o bi lo bis arar se bo biT an de feq tiT.52 sa kiTx-

a vi a, ra mox de ba im Sem Txve va Si, ro de sac ara Tan myof pir Tan xel Sek ru le bis da de bis

Tval saz ri siT, ne bis ga mom vle nis mi er ak re fi li eleq tro nu li Sety o bi ne ba aras rul-

wlo van ma ga ag zav na an mi i Ro da igi re a lu rad mim Rebs aras dros una xavs.53

for ma lu rad yve la moTx ov na da cu li iq ne ba xel Sek ru le bis da sa de bad. msgav si

Sem Txve ve bi di di ris kis Sem cve li a, rad gan Tun dac ke Til sin di si er mxa res nak le bad

eq ne ba imis Se saZ leb lo ba, am tki cos for ma lur mo Txov ne bis sa wi na aR mde go ga re mo-

e be bi. es Sem Txve va Se iZ le ba ga ni xi le bo des, ro gorc ne bis ga mov le nis dar Rve viT da-

de bu li ga ri ge ba, ro me lic da de bu lia ise, rom sa er Tod ar ar se bob da mxa ris Si na ga-

ni Ta vi su fa li ne bis ga mov le na;54 miT ume tes imis gaT va lis wi ne biT, rom eleq tro nu li

for miT xel Sek ru le bis da de bi sas mxa re e bi Se iZ le ba arc ki ic nob dnen er Tma neTs da

uf ro me tic, Se saZ lo arc aras dros Sex vdnen Sem dgom Si, Tun dac da vis war mo So bis Sem-

Txve va Si, rad gan dRe van del sam ya ro Si saq mis war mo e ba ar btra Jis meS ve o biT da vis gan-

xil vi sas sru li ad Ta vi suf lad Se iZ le ba wa ri mar Tos ase ve eleq tro nu li for miT.

aq cep ti, ro gorc mi Re ba sa val de bu lo ne bis ga mov le na, mxo lod ofe ren tam de

mis vlis mo men ti dan xde ba nam dvi li. ofe ren tam de mis vlis mo men tam de aq cep tants Se-

uZ lia ne bis mi er dros Tqvas ua ri mas ze.55

b) dro da ad gi li

xel Sek ru le bis da de bis zus ti dro is cod na me tad mniS vne lo va ni a, rad gan xel-

Sek ru le bis pi ro be bis dad ge na da mi si Ses ru le bis dawy e ba swo red am mo men tTa naa da-

kav Si re bu li.56 xel Sek ru le bis da de bis dro is msgav sad, ase ve mniS vne lo va nia da de bis

ad gi li, rad gan sa er Ta So ri so sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis Sem Txve va Si mas zea da mo-

ki de bu li sa mo mav lo/ sa Wi ro sa sa mar Tlos gan sja do bi sa da, Se sa ba mi sad, ga mo sa ye ne be-

li sa mar Tlis sa kiTx i.57 Cve u leb ri vi fos tis msgav sad, Sety o bi ne bis wa kiTx va Se uZ le-

be li a, sa nam is ar aris gax sni li mi si mim Re bis mi er.58

jer ki dev sa kiTx a vi a, ro dis da ra for miT Ca iT vle ba eleq tro nu li fos tis meS-

ve o biT xel Sek ru le ba da de bu lad. jer je ro biT ar ar se bobs arc ka non mdeb lo bis zus-

52 mariamiZe g., saxelmZRvanelo konspeqti iuristebisTvis, samoqalaqo samarTali, zoga-

di nawili, I nawili, Tb., 2011, 105.53 aRniSnuli sakiTxis ganxilva ix.: Darrow J. J., Ferrera G. R., Who Owns a Decedent’s E-mails: In-

heritable Probate Assets or Property of the Network?, Journal of Legislation and Public Policy, Vol. 10:281, 2007.

54 kobaxiZe a., samoqalaqo samarTali, zogadi nawili, 2001, Tb., 298.55 ssk-is 51-e II muxli.56 mag., rodesac saqme Seexeba wilebis nasyidobas, nasyidobis fasi SesaZloa damokidebuli

iyos xelSekrulebis gaformebis periodze. Hill S. W. B., Email Contracts – When is the Contract Formed?, Journal of Law and Information Science, Vol. 12, No 1, 2001, 48-49.

57 Hill S. W. B., Email Contracts – When Is the Contract Formed?, Journal of Law and Information Science, Vol. 12, No 1, 2001, 49.

58 iqve, 50.


88

ti re gu li re ba da arc sa sa mar Tlos mier Tun dac moq me di ka non mdeb lo bis de ta lu ri

gan mar te ba.

ar se bu li mo saz re bis Ta nax mad, eleq tro nu li fos tis mi Re bis ad gi li ara fi zi-

ku rad mi si mi Re bis/gax snis mi xed viT, ara med fun qci u ri ga ge biT un da gan vi xi loT.59

rad gan el fos tis mi Re ba yvel gan Se iZ le ba, da Zne lia imis gan sazR vra, Tu sad da i do

xel Sek ru le ba, ami tom yve la ze me tad mi sa Re bia Se xe du le ba, ro me lic iT va lis wi nebs

fos tis mi Re bas im mo men ti dan, ro de sac igi mi aR wevs mim Re bis eleq tro nu li mo na ce me-

bis Sem nax vel ad gils. amas Tan, un da aRi niS nos is sir Tu le, ro me lic da kav Si re bu lia

mi Re bis ad gil sa da dros Tan mi mar Te biT. Tu ki re a lu ri Se saZ leb lo ba ar aqvs mim Rebs,

rom wvdo ma hqon des, ram de nad Se iZ le ba Ca iT va los go niv ru lad fos tis mi Re ba,60 an yo-

vel kon kre tul Sem Txve va Si ro gor un da ga ni sazR vros mi Re bis ad gi li?

g) for ma

ro gorc cno bi li a, sa mar Tleb ri vi Se de gis war mo So bi saT vis mxo lod ne bis ga mov-

le nis nam dvi lo ba ro dia sak ma ri si. au ci le be lia ase ve ka no niT da we se bu li gar kve u-

li for mis an wi na pi ro be bis dac va, ro go ri caa war mo mad gen lo bis, qme du u na ro bis an

SezR u du li qme du na ri a no bis61 da a.S. Sem Txve veb Si. Ta vis mxriv, ne bis ga mov le na da mi si

nam dvi lo ba da Si na ar sob ri vi Tan xved ra or mxri vi da mra val mxri vi ga ri ge bis, xel Sek-

ru le bis nam dvi lo bis sa fuZ ve li a.62

ne ba Se iZ le ba sxva das xva for miT ga mo i xa tos63, maT So ris, Ta na med ro ve sa ko mu ni-

ka cio teq no lo gi e bis ga mo ye ne biT. ro gorc uk ve aRi niS na, usazR vro msof li o Si saq-

mi a ni ur Ti er To bis war mo e bis er T-er Ti yve la ze gav rce le bu li for ma eleq tro nu li

fos ta a. eleq tro nu li fos tis meS ve o biT ga mo xa tu li ne ba ofer ti sa da aq cep tis sa xiT

ki xel Sek ru le bis da de bis wi na pi ro be bis ar se bo bas uz run vel yofs.

eleq tro nu li fos tis meS ve o biT ne bis ga mov le ni sa da sa mo qa la qo ko deq sis mi er

ga zi a re bu li po zi ci a, du mil Tan da kav Si re biT, iden tu ri a. du mi li, ro gorc we si, niS-

navs uars ga ri ge bis da de ba ze.64 eleq tro nu li for miT ko mu ni ka ci is spe ci fi kis gaT va-

lis wi ne biT, gan sa xil ve li a, ram de nad Se iZ le ba mxa re e bi Se Tan xmdnen ima ze, rom du mi li

Se iZ le ba Tan xmo bis for mad ga mo i ye non. Tum ca, da saS ve bia kon klu den tu ri moq me de biT

da das tu re bu lad Ca iT va los mxa re Ta mi er ga mov le ni li ne ba, rac ara ke Til sin di si er

59 Hahnkamper W., Acceptance of an Offer in Light of Electronic Communications, Journal of Law and Com-merce, Vol. 25:147, 2006, 150.

60 magaliTad, Tuki fosta verasdros gaxdeba xelmisawvdomi mimRebisaTvis im ubralo

mizeziT, rom teqnikuri xarvezis gamo, eleqtronuli fosta `SeWmulia~ sistemis mier,

ix. Bindman J. C., The Spam Filter Ate My E-mail: When Are Electronic Records Received?, William Mitch-ell Law Review, Vol. 39:4, 2013, 1296-1297.

61 ssk-is regulireba nebis gamovlenis naklTan dakavSirebiT.62 Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 2000,

319.63 aRniSnuli sakiTxis Taobaze dawvrilebiT ix. Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samo-

qalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 2000, 329 da Semdgomni.64 Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 2000,

342-343.


89

mxa res ar mis cems Se saZ leb lo bas, uar yos maT So ris ar se bu li xel Sek rul ebis nam dvi-

lo ba.

sa mo qa la qo ko deq sis 68-e mux lis me o re wi na da de bis Se sa ba mi sad, mxa re ebs Ta vad

Se uZ li aT gan sazR vron ga ri ge bis for ma, gar da im Sem Txve vi sa, ro de sac ka no ni pir da-

pir iT va lis wi nebs aseT dac va sa val de bu lo for mas da am de nad, ssk ga nam tki cebs ga ri-

ge bis for mis Ta vi suf le bis prin cips.65 msgav si Ta vi suf le bi dan ga mom di na re, Tu ki mxa-

re e bi Se Tan xme bi an, rom maT mi er ne bis ga mov le na mox de ba eleq tro nu li fos tis meS ve-

o biT, ma Sin nam dvi lo bis sa kiTx is ga dawy ve ta um tkiv ne u lod Se iZ le ba.

ga saT va lis wi ne be lia Sem Txve va, Tu ro gor mox de ba im ga ri ge bis nam dvi lo bis da-

das tu re ba, rom lis Tvi sac da ma te bi Ti for maa dad ge ni li. ma ga li Tad, uZ ra vi qo ne bis

an ija ris re gis tra ci is mo men ti saT vis Tu ki mxa res Se uZ lia mxo lod eleq tro nu li

fos tis ko mu ni ka ci is war dge na, rad gan, rTu li for ma uk ve ga uq me bu lia da mas ar aqvs

mxa re Ta mi er xel mo we ri li do ku men tis war dge nis val de bu le ba. swo red ami tom, sa mo-

qa la qo brun vis sim ya ris uz run vel yo fis miz niT, sa ja ro re es tris mi er mo iTx o ve ba

no ta ri a lu rad da mow me bu li xel Sek ru le ba an mxa re Ta xel mo we ris gan xor ci e le ba ad-

gil ze. sa mo qa la qo ko deq sSi gan xor ci e le bu li cvli le be biT, for ma sa val de bu lo ga-

ri ge ba Ta ricxvs mra va li ga ri ge ba ga mo ak lda. aR niS nu li ki, me tad sa va ra u do a, xel Sem-

wyo bi ga re mo e ba iyos eleq tro nu li for mis ga mo ye ne biT xel Sek ru le bis da de bi saT vis.

ssk 69-e mux li are gu li rebs mar ti vi we ri lo bi Ti for miT da de bu li ga ri ge bis

nam dvi lo bis sa kiTxs, ro de sac mxo lod mxa re Ta xel mo we ris ar se bo baa sak ma ri si, rom

ga ri ge ba nam dvi lad Ca iT va los. rad gan xel mo we ra do ku men tis ar se bo bas gu lis xmobs66,

Cnde ba kiTx va, Tu ram de nad aris Se saZ le be li xel mo we ris da das tu re ba do ku men tze

eleq tro nul fos ta ze ar se bu li xel mo we riT da aisaxeba Tu ara ne bis ga mov le nis nam-

dvi lo ba ze igi?

4.1.3. de ta lu ri re gu li re ba

mi u xe da vad imi sa, rom ka non mdeb lo biT dad ge ni lia eleq tro nu li xel mo we ri sa

da do ku men tis Sed ge nis we si, ga sar kve vi a, ram de nad jde ba da sa er Tod, jde ba Tu ara

eleq tro nu li fos ta ne bis ga mov le nis da ma das tu re bel sa Su a le bad da ak ma yo fi lebs

Tu ara ar se bu li ka non mdeb lo bis moTx ov nebs.

spe ci a lu rad Seq mni li ka no ni,67 ro me lic kom pi u te ris meS ve o biT ga da ce mu li in-

for ma ci is gav rce le bis re gu li re bas isa xavs miz nad, mniS vne lo van rols as ru lebs

msgavs sfe ro Si, are gu li rebs ra zust xed vas Tun dac xel Sek ru le bis for mi re bas Tan

da kav Si re biT. msgav si ti pis ka non mdeb lo bis Seq mna al baT yve la ze xel say re li iq ne ba

imis gaT va lis wi ne biT, rom sa qar Tve loc uk ve di di xa nia Car Tu lia da uf ro me tad er-

Tve ba sa er Ta So ri so eleq tro nul vaW ro ba Si.


346, 352.66 iqve, 350.67 rogoricaa UCITA – The Uniform Computer Information Transactions Act, <http://www.ucitaonline.

com>, [02.11.2013].


90

da ma te biT, eleq tro nul fos tas Tan mi mar Te biT, Seg viZ lia ga mo vi ye noT ke Til-

sin di si e re bis val de bu le bis ma re gu li re be li nor ma. ssk-is me-8 mux lis mi xed viT Tu ki

vim sje lebT, yve la ze mo aR niS nu li sa kiTxi swo red am mux li dan Se iZ le ba ga mom di na re-

ob des da av seb des mas.

ase ve, gan sa xil ve li a, ram de nad an ro gor Se iZ le ba gav rcel des stan dar tu li pi-

ro be bi eleq tro nu li fos tiT da de bul xel Sek ru le ba ze, Tu ki mxa re Ta ko res pon den-

ci a Si ar momxdara msgavs pirobebze miniSneba da arc mxare gacnobia maT.

4.1.4. ne bis se ri o zu lad aR qma

eleq tro nul fos tas Tan da kav Si re biT Cnde ba Se kiTx va, Tu ram de nad se ri o zu-

lad Se iZ le ba aR viq vaT sa ko mu ni ka cio sa Su a le biT mi Re bu li ne ba, rom mas sa Ta na do

sa mar Tleb ri vi Se de gi, xel Sek ru le bis da de ba, moh yves. dro ic vle ba, ic vle ba sa zo-

ga do e bis gan vi Ta re bis eta pe bi da mi si moTx ov ne bi, sa Ta na do mux lis gan mar te ba ki Se-

iZ le ba sxva kon teq stSi iyos Se saZ le be li.68

eleq tro nu li for miT ko mu ni ka ci as Tan da kav Si re biT, Se saZ loa da is vas sa kiTx i,

Tu ram de nad aR qma dia eleq tro nu li fos tis meS ve o biT ga mov le ni li ne ba me o re mxa-

ri saT vis. xel Sek ru le bis ba Ti lo bas ga mo iw vevs ne bis ga mov le na, ro me lic xum ro biT,

ara se ri o zu la daa ga ke Te bu li im va ra u diT, rom mi si mim Re bi mix vde bo da ne bis ara se ri-

o zu lo bas.69 al baT sa va ra u do a, rom gan sxva ve ba msgavs Sem Txve va Si su bi eq tTan da kav Si-

re biT Se saZ loa iyos. Tu ki kom pa ni is eleq tro nu li fos tis meS ve o biT xde ba Sety o bi-

ne bis gag zav na, me tad sa va ra u doa mxa re me ti se ri o zu lo biT mo e ki dos Se Ta va ze bas da

xum ro ba ver aRiq vas. gan sxva ve biT fi zi ku ri pi ris mi er eleq tro nu li fos tis meS ve o-

biT ga mov le ni li ne bis gan, sa dac va ra u di imi sa, rom Se saZ loa ne ba ara se ri o zu li iyos,

uf ro di di a. Tum ca, mtki ce bis tvir Ti Se iZ le ba yo vel kon kre tul Sem Txve va ze iyos

da mo ki de bu li, Tu ro dis Se iZ le ba msgav si ga ri ge ba Ca iT va los ba Ti lad.

4.2. sa sa mar Tlo praq ti ka

sa qar Tve lo Si ar se bu li sa sa mar Tlo praq ti ka eleq tro nu li fos tis sa mar Tleb-

riv Se fa se bas Tan da kav Si re biT Zal ze mwi ria da imav dro u lad aram ya rad ar gu men ti re-

bu li, ra sac qve moT gan xi lu li ram de ni me ga dawy ve ti le bis ana li zi cxad yofs, ma ga li-

68 ix. ssk-is 57-e muxli, nebis gamovlenis araseriozulobis gamo garigebis baTilobis

Taobaze: `1. baTilia nebis gamovlena, romelic gakeTebulia araseriozulad (xum-

robiT) im varaudiT, rom araseriozuloba gamocnobili iqneboda. 2. nebis mimRebs unda

aunazRaurdes is ziani, romelic warmoiSva imis gamo, rom igi endoboda nebis gamovle-

nis seriozulobas, Tuki man ar icoda da arc SeiZleboda scodnoda araseriozulobis

Sesaxeb.~ am sakiTxis sworad gadawyvetisa da ganmartebisaTvis mniSvnelovani iqneba

imis gansazRvra, ramdenad seriozulad aRqmadi unda iyos ama Tu im tipis eleqtronuli

fostis meSveobiT miRebuli Setyobineba.69 magaliTad, rodesac SeTavazeba gakeTebulia iseT nivTze, romelic gamyidvels aras-

dros ar hqonia, ix. kobaxiZe a., samoqalaqo samarTali, zogadi nawili, 2001, Tb., 299.


91

Tad, eleq tro nu li fos tiT gan xor ci e le bul mi mo we ras, ro gorc we ri lo biT Sety o bi-

ne bas sa meT val yu reo sab Wos sxdo mis ga mar Tvis Ta o ba ze, mi e ni Wa mtki ce bu le bis Za la,

Tum ca sa sa mar Tlos mi er ar aris gan xor ci e le bu li sa Ta na do sa mar Tleb ri vi Se fa se ba

ne bis ga mov le nis for mas Tan da kav Si re biT.70

eleq tro nul fos tas Tan mi mar Te biT aras wo ri gan mar te be bia mo ce mu li Sem deg

saq me Si,71 ro mel Sic eleq tro nu li fos tis, ro gorc do ku men tis, aRi a re ba Zne lad xor-

ci el de ba `e leq tro nu li xel mo we ri sa da eleq tro nu li do ku men tis~ sa qar Tve los ka-

no nis me-4 da me-5 mux le bis mi Ti Te biT. ker Zod, sa val de bu lo kri te ri u mad iq na miC ne-

u li eleq tro nu li fos tis mi Re bis da ma te biT xel mo we riT da das tu re ba, rac mniSv ne-

lo van wi lad Se a fer xebs eleq tor nu li fos tiT ko mu ni ka ci as saq mi an ur Ti er To beb Si,

rad gan ara ke Til sin di si er mxa res yo vel Tvis Se eZ le ba ua ri ga nacx a dos aR niS nu lis

da das tu re ba ze.

sa sa mar Tlos ar um sje lia ama ve ka no nis me-3 mux lis me-5 pun qtis mi xed viT, ro me-

lic ad gens, rom sa sa mar Tlom ar Se iZ le ba ua ri Tqvas eleq tro nu li do ku men tis mtki-

ce bu le bis sa xiT daS ve ba ze mxo lod imi tom, rom isi ni war mod ge ni lia eleq tro nu li

for miT.

ase ve mniS vne lo va ni aR moC nda sa sa mar Tlos Tvis is ga re mo e ba, rom sa zo ga do e bis

wes de ba ar iT va lis wi neb da sa er To kre bis mow ve vis Ta o ba ze par tni o ris eleq tro nu li

fos tis sa Su a le biT gaf rTxi le bas. Tum ca, gan mar te bu li ar aris, Tu ra tom da ra miz-

ni saT vis aris es yo ve li ve mniS vne lo va ni.

mo ce mu li saq me ide a lu ri iq ne bo da sa sa mar Tlos praq ti kis gan vi Ta re bi saT vis,

Tum ca, faq ti a, rom aR niS nu li saq me swo red am praq ti kas Tan Se sa ba mi so biT, mag ram ka-

no nis aras wo ri gan mar te biT iq na ga dawy ve ti li.

5. das kvna

wi nam de ba re naS rom Si, eleq tro nu li fos tis meS ve o biT xel Sek ru le bis da de bas-

Tan da kav Si re biT, sru li su ra Tis Se saq mne lad, gan xor ci el da sa er Ta So ri so aq te bi sa

da Se xe du le be bis ana li zi da ma Ti Se da re ba sa qar Tve los ka non mdeb lo ba sa da sa sa mar-

Tlo praq ti kas Tan. war mo Cin da aR niS nu li sa kiTx is Zi re u li prob le me bi da mi si mniS-

vne lo ba.

au ci le be li a, sa mar Tal ma sa ku Ta ri mi za ni, je rov nad da in di vi dis in te re se bis

gaT va lis wi ne biT sa mar Tli a nad ga na xor ci e los. ami saT vis ki sa Ta na do siv rcis Seq mna

da mi si gan vi Ta re baa sa Wi ro. vi na i dan sa qar Tve lo aq ti u ra daa Cab mu li da uf ro me tad

70 Sefaseba ganxorcielda mxolod eleqtronuli mimoweris, rogorc mtkicebulebis,

mimarT, ix. uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba saqmeze: №as-712-675-2013, 7 oqtom-

beri, 2013, <http://prg.supremecourt.ge/DetailViewCivil.aspx>; aRniSnuli gadawyvetilebis msgav-

sad, eleqtronuli werilis Sefaseba ar ganxorcielebula saqmeebze: №as-1179-1044-10,

23 dekemberi, 2010 <http://prg.supremecourt.ge/DetailViewCivil.aspx>; №as-882-1094-08, 13 ian-

vari, 2009, <http://www.supremecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/kr20101.pdf>.71 uzenaesi sasamarTlos gadawyvetileba saqmeze: №as-683-644-2011, 27 ivnisi, 2011, <http://

prg.supremecourt.ge/DetailViewCivil.aspx>.


92

win mi i wevs sa er Ta So ri so eleq tro nu li vaW ro bis gan vi Ta re ba Si, au ci le bel sa Wi ro e-

bas war mo ad gens eleq tro nul fos tas Tan mi mar Te biT sa er Ta So ri so mid go me bis asax va

uk ve ar se bul ka non mdeb lo ba Si – iq ne ba es Zve li ka no nis cvli le biT, Tu spe ci a lu rad

am sa kiTxis ma re gu li re be li axa li sa ka non mdeb lo aq tis Seq mniT. sa er Ta So ri so aq te-

biT dad ge ni li stan dar tis aras wo rad ga ge ba, ana li zi, sa zi a no aR moC nde ba qar Tu li

sa mar Tleb ri vi siv rci saT vis.

Se saZ loa sa ka non mdeb lo siv rce sity va sity viT ar iT va lis wi nebs eleq tro nu li

fos tis ma re gu li re bel nor mebs, mag ram, mi si miz ne bi dan da Seq mnis is to ri i dan ga mom-

di na re, Se saZ loa kav Si ris dam ya re ba maT So ris. Tum ca, bu neb ri vi a, uke Te si iq ne ba Se-

mu Sav des spe ci a lu ri nor ma ti u li aq ti, ro me lic am sa kiTxs da a re gu li rebs sa er Ta So-

ri so stan dar te bis Se sa ba mi sad. ma nam, sa nam ka non mdeb lo biT zus tad ar iq ne ba re gu li-

re bu li eleq tro nu li for miT xel Sek ru le bis da de ba, mas Tan da kav Si re bu li cal ke u-

li prob le ma yo ve li kon kre tu li Sem Txve vis mi xed viT un da ga dawy des.

bo los, au ci le be lia xa zi ga es vas eleq tro nu li fos tis mox ma re bis upi ra te so-

bebs: Sety o bi ne bis gag zav na Se iZ le ba ne bis mi er dros, ne bis mi e ri ad gi li dan; gag zav na

mar ti vi da mo sa xer xe be lia yve la na i ri da ma te bi Ti pro ce du re bis gan xor ci e le bis ga-

re Se;72 ne bis mi er dros Se iZ le ba mi vi RoT in for ma ci a, ram de nad ga ig zav na da mi i Re bul

iq na sa Ta na do Sety o bi ne ba da am de nad, mtki ce bu le bis mo po ve bis /Se nar Cu ne bis kuTx iT,

ke Til sin di si e ri mxa re mud mi vad da cu li a.

Tum ca, ga saT va lis wi ne be li a, rom xel Sek ru le be bi Zi ri Ta dad Se pi re bebs efuZ ne-

ba da am de nad, sa xel Sek ru le bo sa mar Tlis ro li sa mo qa la qo brun vis su bi eq tebs So ris

ur Ti er To bis sta bi lu ro bis Se nar Cu ne ba a. teq no lo gi e bis ga mo ye ne biT ki msgav si da pi-

re be bis ga ke Te ba ga mar ti ve bu lia da Se saZ lo a, mar ti vad da u re gu li re be li aR moC ndes.

xo lo eleq tro nu li fos ta, ro gorc we ri lis ek vi va len ti, da mi si ara sa Ta na dod aR qma

Se saZ loa ga ri ge bis ba Ti lo bas da u kav Sir des, rad gan mar ti vi we ri lo bi Ti for mis Sem-

Txve va Sic, Tu ki ar kma yo fil de ba sa Ta na do moTx ov ne bi, ga ri ge ba ba Ti lad mi iC ne va.

sa er Ta So ri so stan dar te bis mi xed viT, yo ve li sa xel mwi fo val de bu lia da u yov-

neb liv Sec va los ar se bu li ka non mdeb lo ba, Tu ki igi xels uS lis eleq tro nu li do-

ku men ta ci is brun vas xel Sek ru le bis da de bas Tan mi mar Te biT. un sit ra lis mo de lu ri

ka no ni, ve nis kon ven ci a, ger ma ni is re gu li re ba, sa er To sa mar Tlis mid go mas asa xavs –

Tu ki xel Sek ru le ba da de bu lia eleq tro nu li Sety o bi ne bis ga mo ye ne biT, msgav si xel-

Sek ru le ba ar un da iq nes miC ne u li ba Ti lad, an Se uZ le be li iyos mi si Ses ru le ba mxo-

lod imi tom, rom xel Sek ru le bis da de bis miz niT eleq tro nu li Sety o bi ne ba iyo ga mo-

ye ne bu li.

Se saZ loa eleq tro nu li for miT do ku men te bi sa da mxa re Ta mi er ga mov le ni li ne-

bis ko mu ni ka ci am ma te ri a lu ri do ku men tis gan ra di ka lu rad gan sxva ve bu li prob le-

me bi ar war moS vas,73 mag ram eleq tro nu li fos tis meS ve o biT ne bis ga mov le nis nam dvi-

lo bas Tan da kav Si re biT mra va li sa kiTxi war mo iS ve ba, ro go ri ca a, ma ga li Tad, sad da

72 Internet Electronic Mail: A Last Bastion for the Mailbox Rule, Hofstra Law Review, Vol. 25:971, 1997, 991.73 Smith S. E., The United Nations Convention on the Use of Electronic Communication in International Con-

tracts (Cuecic): Why it Should be Adopted and how it will Affect International E-Contracting, SMU Science and Technology Law Review, Vol. 11, 2008, 137 da Semdgomni.


93

ro dis iT vle ba msgav si ne bis ga mov le na mi Re bu li, ra Sem Txve va Si Ca iT vle ba, rom mi Re-

bu li Sety o bi ne ba mim Re bis gav le nis sfe ro Sia moq ce u li, `teq ni kis mi er ga mov le ni li

ne ba~ aso cir de ba Tu ara fi zi ku ri pi ris mi er ga mov le nil ne bas Tan, ra we si un da ga mo-

i ye ne bo des fi zi ku ri da iu ri di u li pi re bis mi marT eleq tro nu li fos tis Se mow me bas-

Tan da kav Si re biT, for mis ra moTx ov nebs un da ak ma yo fi leb des ga mov le ni li ne ba, rom

nam dvi lad Ca iT va los da a.S.

sa sa mar Tlos praq ti kis ana li ziT Se iZ le ba iT qvas, rom uk ve droa ne bis eleq tro-

nu li for miT ga mov le nas de ta lu ri sa mar Tleb ri vi Se fa se ba mi e ces da Ca mo ya lib des

swo ri praq ti ka da ar Sev qmnaT da mab rko le be li ga re mo e be bi msgav si for miT mxa re Ta

So ris ko mu ni ka ci i saT vis.

94

Tamar lakerbaia*

xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi

1. Sesavali

momxmareblis cneba SedarebiT axalia kerZo samarTlis mecnierebaSi. bolo as-

wleulis ganmavlobaSi ekonomikuri urTierTobebis zrdam, misi masStabebis gafar-

Toebam da samoqalaqo brunvis ganviTarebam, sxva mniSvnelovan sakiTxebTan erTad,

dRis wesrigSi daayena momxmarebelTa uflebebis dacvis aucileblobac. gasuli sau-

kunis meore naxevridan momxmarebelTa uflebebis dacva erT-erT prioritetad iqca

mTel civilizebul samyaroSi. sakiTxisadmi interesi ganapiroba monopoliuri saqmi-

anobis winaaRmdeg brZolam, uTanasworo sabazro urTierTobis SedarebiT daucveli

mxaris – momxmareblis – mewarmeTa TviTnebobisagan dacvis saWiroebam.

momxmarebelTa uflebebis dacva kidev ufro aqtualuri gaxda Tanamedrove pi-

robebSi, roca brunvaSi monawile pirTa ekonomikuri urTierTobebi gascda erovnul

sazRvrebs da saerTaSoriso xasiaTi SeiZina. aucilebeli gaxda momxmarebelTa ufle-

bebis damcavi saxelmwifoTaSoriso regulaciebis SemoReba. am TvalsazrisiT gansa-

kuTrebiT sagulisxmoa evropis kavSiris wevr saxelmwifoTa Zalisxmeva erTiani ev-

ropuli samarTlebrivi sivrcis SeqmnisaTvis. momxmarebelTaTvis myari garantiebis

miniWebisa da maTi uflebebis dacvis srulyofis mizniT, evrokavSiris mier miRebulia

araerTi direqtiva, romelTa safuZvelzec dainerga momxmareblTa uflebebis dacvis

evropuli standartebi.

momxmarebelTa dacvis erT-erT mniSvnelovan garantiad xelSekrulebis dade-

baze gamovlenili nebis ukan gamoTxova iTvleba, iseve rogorc am uflebis ganxor-

cielebisaTvis srulyofili samarTlebrivi meqanizmebis Seqmna. amasTan, momxmareblis

es ufleba ara erTi diskusiis sagania rogorc sxvadasxva evropuli qveynis doqtri-

naSi, aseve sasamarTlo praqtikaSic.

sagulisxmoa, rom momxmareblisaTvis miniWebuli nebis ukan gamoTxovis sakiTxi

saTanadod ar aris gamokvleuli qarTul kerZo samarTalSi. ufro metic, is mwire reg-

ulacia, romelsac iTvaliswinebs saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi quCaSi dadebuli

xelSekrulebebis mimarT, ar Seesabameba am uflebis momwesrigebel evropul stand-

artebs, rac warmoSobs am sakiTxis ufro siRrmiseuli kvlevis aucileblobas.

winamdebare kvlevis mizania momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi evro-

kavSiris direqtivebiT damkvidrebuli nebis ukan gamoTxovis uflebis samarTlebrivi

bunebisa da misi realizebis winapirobaTa ganxilva. amasTan, statia ar efuZneba Sedar-

Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.

Tamar lakerbaia, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba

evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTalSi

95

ebiTsamarTlebriv kvlevas. masSi warmoCenilia xelSekrulebis uaryofis evropuli

standarti, romelic gaTvaliswinebul unda iqnes am uflebis qarTul samomxmareblo

samarTalSi mowesrigebisas.

2. momxmareblis ufleba, rogorc samarTliT daculi sikeTe

Tanamedrove sazogadoebaSi momxmarebelis ufleba adamianis Rirseuli arsebo-

bis ganuyofel nawiladaa aRiarebuli. konsumerizmi1 – SedarebiT axali mimdinareobaa

samarTlis mecnierebaSi. misi mizania saqonlisa da momsaxurebis SemZenis interesebis

dacva. momxmareblis uflebebi krebiTi cnebaa da aerTianebs ekonomikur urTierTo-

bebSi monawile individis uflebas, miiRos xarisxiani da usafrTxo saqonli Tu momsax-

ureba, masTan dakavSirebuli sruli informacia, mewarmeTa mxridan am valdebulebaTa

ugulebelyofis SemTxvevaSi moiTxovos zianis anazRaureba.2

momxmarebelTa uflebebisadmi interesi Tavdapirvelad amerikis SeerTebul

StatebSi, me-20 saukunis dasawyisSi gaCnda. Zlieri monopolisturi da oligopolis-

turi bazris regulirebis mizniT, 1914 wels specialuri saagento – federaluri

savaWro komisia Seiqmna. organizaciis erT-erTi mimarTuleba bazarze absoluturi

Zalauflebis mqone mewarmeebisagan momxmarebelTa dacva iyo. am TvalsazrisiT Semd-

gomi RonisZiebebi ukve 1930-ian wlebSi gatarda, magram maT mniSvnelovani Sedegebo ar

mohyoliaT.3

Zlieri monopilisturi bazari evropis kontinentzec seriozul problemas war-

moadgenda. misi daZlevis erT-erT gzad ki, saerTo evropuli bazrisa da misi kontro-

lis qmediTi meqanizmebis SemoRebas miiCnevdnen. yovelive es safuZvlad daedo 1957

wels evropis ekonomikuri gaerTianebis daarsebas. Tumca, erTiani bazris Seqmna Seu-

Zlebeli iqneboda momxmareblis uflebebis dacvis gareSe, romlebic am bazris ganuy-

ofel nawilad moiazrebodnen.4 momxmareblis uflebebis dacvis sakiTxi, Tanamedrove

gagebiT aqtualuri 1960-ian wlebidan gaxda im periodisaTvis damaxasiaTebeli adamia-

nis uflebaTa aRiarebisa da dacvis saerTo tendenciis fonze.5

`momxmarebeli yovel Cvengans gulisxmobs~ – am sityvebiT daiwyo Tavisi

moxseneba amerikis SeerTebuli Statebis prezidentma kenedim, amerikis SeerTebuli

Statebis kongresSi 1962 wels. moxseneba Seicavda miTiTebas momxmarebelTa oTx

fundamentur uflebaze: informaciis miRebis, usafrTxoebis, arCevanisa da war-

1 momxmarebelTa uflebebis dacva.2 Hondius E., The Notion of consumer: European Union versus Member States, Sidney Law Review, Vol.

28:29, 2006, 90, <http://sydney.edu.au/law/slr/slr28_1/Hondius.pdf >, [04.04.2014]. 3 Antoniolli L., Consumer Law as an Inatance of the Law of Diversity, Vermont Law Review, Vol. 30:855, 2006,

857, <http://lawreview.vermontlaw.edu/fi les/2012/02/antoniolli.pdf>, [3.05.2014].4 Chirita A. D., The Impact of Directive 2011/83/EU on Consumer Rights, Ius Commune Law Series, Keirse,

Samoy I., Loos M. (eds.), Intersentia, 2012, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1998993>, [12.13.2013].

5 Antoniolli L., Consumer Law as an Inatance of the Law of Diversity, Vermont Law Review, Vol. 30:855, 2006, 857, <http://lawreview.vermontlaw.edu/fi les/2012/02/antoniolli.pdf>, [3.05.2014].


96

momadgenlobis uflebaze.6 swored am momentidan momxmarebelTa uflebebis dacva

prioritetad iqca mTel msoflioSi da maT Soris evropis kontinentze.

2.1. momxmareblis uflebebis aRiareba evropaSi

1970-ian wlebSi momxmarebelTa uflebebis dacvis idea dasavleT evropaSic gavr-

celda. Seiqmna momxmarebelTa nacionaluri asociaciebi, SemuSavda araerTi samarT-

lebrivi instrumenti momxmarebelTa interesebis dasacavad. 1973 wels evropis gaer-

Tianebam daamtkica qartia momxmarebelTa Sesaxeb, xolo 1975 wels Tavis rezoluciaSi

momxmarebelTa uflebebisa da interesebis Taobaze pirvelad aRiara momxmarebelTa

uflebebis relevanturoba saerTo bazris miznebisaTvis. Tumca, am periodisaTvis

evropis gaerTianebas ar gaaCnda specialuri kompetencia momxmarebelTa uflebebis

dacvis sferoSi.7

miuxedavad amisa, 1975 wels evropis gaerTianebam daamtkica momxmarebelTa da-

cvis winaswari programa. prezident kenedis mowodebis kvaldakval, sabWom daasaxela

momxmarebelTa xuTi ZiriTadi ufleba:

- janmrTelobisa da usafrTxoebis dacvis ufleba;

- ekonomikuri interesebis dacvis ufleba;

- zianis anazRaurebis ufleba;

- informaciis miRebisa da ganaTlebis ufleba;

- warmomadgenlobis ufleba (mosmenis ufleba).8

mniSvnelovani Zvrebi am TvalsazrisiT ganxorcielda 1980-ian wlebSi erTiani

evropuli aqtis miRebiT. aqtma Secvala yvela mniSvnelovani debuleba Sida bazarTan

dakavSirebiT, romelic sxva sakiTxebTan erTad iTvaliswinebda momxmarebelTa dacvis

maRali standartiT uzrunvelyofis valdebulebas. aman gavlena iqonia samomxmare-

blo samarTalze, Tumca mxolod iribi.9 1991 wlamde momxmarebelTa uflebebis dam-

cavi regulaciebi upiratesad evropis gaerTianebis xelSekrulebebSi iyo mocemuli

yovelgvari realuri Sedegisa Tu mniSvnelobis gareSe.10

me-20 saukunis bolosaTvis momxmareblis cnebam samarTlebrivi mniSvneloba

SeiZina, xolo momxmarebelTa uflebebis dacva evropis gaerTianebis erT-erT um-

Tavres amocanad iqca. gasuli saukunis miwuruls am axalma fenomenma sabolood daim-

kvidra adgili rogorc evropis qveynebis samarTalSi, aseve saxelmwifoTaSoriso

aqtebSic.

6 Hondius E., The Notion of consumer: European Union versus Member States, Sidney Law Review, Vol. 28:29, 2006, 90, <http://sydney.edu.au/law/slr/slr28_1/Hondius.pdf>, [04.04.2014].


8 evropis sabWos 1975 wlis 14 aprilis rezolucia momxmarebelTa uflebebis dacvis wi-

naswari programis Sesaxeb, evropis kavSiris oficialuri Jurnali, 1975, 92/1, <http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:1975:092:0002:0016:EN:PDF>, [24.03.2014].

9 Antoniolli L., Consumer Law as an Inatance of the Law of Diversity, Vermont Law Review, Vol. 30:855, 2006, 863,<http://lawreview.vermontlaw.edu/fi les/2012/02/antoniolli.pdf>, [3.05.2014].

10 Hondius E., The Notion of Consumer: European Union Versus Member States, Sidney Law Review, Vol. 28:29, 2006, 90, <http://sydney.edu.au/law/slr/slr28_1/Hondius.pdf>, [04.04.2014].



97

ZiriTadi cvlilebebi am sferoSi daiwyo 1990-ian wlebSi, roca TandaTan baz-

ris regulirebidan aqcenti gadatanil iqna evropis gaerTianebis farglebSi ufro

mWidro ekonomikur da socialur TanamSromlobaze. mniSvnelovani nabiji gadaidga

1992 wels, roca xeli moewera maasrixtis xelSekrulebas evropis kavSiris daarsebis

Sesaxeb. Sedegad, evropis ekonomikuri gaerTianeba gardaiqmna evropis saxelmwifoTa

gaerTianebad. xelSekrulebiT aseve ganisazRvra evropis sabWos kompetencia momx-

marebelTa uflebebTan mimarTebaSi da aRiarebul iqna momxmarebelTa uflebebis

maRal doneze dacvis uzrunvelyofis valdebuleba.11

mogvianebiT, 1997 wels, xeli moewera amsterdamis xelSekrulebas, romliTac

cvli lebebi iqna Setanili evropis kavSiris daarsebis Sesaxeb maasrixtis xelSekrule-

baSi. amsterdamis xelSekrulebiT kidev ufro gafarTovda gaerTianebis kompetencia

momxmarebelTa uflebebis dacvis sferoSi. ufro metic, ganisazRvra momxmarebelTa

uflebebis savaldebulo gaTvaliswineba evropis kavSiris yvela aqtSi da maTi hori-

zontaluri integraciis uzrunvelyofa.12

momxmarebelTa dacvis Sesaxeb evropuli kavSiris valdebulebebi agreTve aisaxa

ZiriTadi uflebebis Sesaxeb evropuli kavSiris qartiaSic, romlis farglebSic ev-

ropuli kavSiris politika momxmarebelTa dacvis maRal dones ganamtkicebs. garda

amisa, evropuli komisia sistematurad aqveynebs samomxmareblo politikis strate-

gias, romelic kavSiris samomxmareblo politikasTan dakavSirebiT ramdenimewlian

gegmas moicavs. 2007 wlis 13 marts, komisiam warmoadgina samomxmareblo politikis

axali strategia, romelic Seicavda samomxmareblo politikis ZiriTad koncefcias

2007-2013 wlebisaTvis. axali strategiis mizani momxmarebelTa informirebulobisa

da kompetenciis gaZliereba, evropul bazarze maTi usafrTxo da aqtiuri moZraobis

uzrunvelyofa iyo.13

amdenad, evropaSi samomxmareblo samarTlis ganviTarebas, misi mniSvnelobis

transnacionalur doneze zrdas xeli Seuwyo evropis kavSiris Seqmnam. am organiza-

ciis upirvelesi mizani Sida bazris kontroli, wveri saxelmwifoebis integracia da am

mizniT stabilurobisa da keTildReobis uzrunvelyofaa. saerTo samoqmedo bazris

daarseba SesaZlebeli iqneboda mxolod saqonlisa da momsaxurebis Tavisufali brun-

vis uzrunvelyofiT, momxmareblisaTvis am saqonlisa da momsaxurebis SeZenisaTvis pi-

robebis SeqmniT rogorc erovnul sazRvrebSi, ise maT gareT.14

unda aRiniSnos, rom samarTali sakmaod mouqneli aRmoCnda momxmareblis av-

tonomiur kategoriad aRiarebaSi. magram ekonomikuri da sazogadoebrivi moTxovnebis

11 erqvania T., momxmarebelTa uflebebis dacvis evropuli standartebi eleqtronuli

vaWrobis sferoSi da qarTuli kanonmdebloba, ,,marTlmsajuleba da kanoni“, #3, 11, 46;

Antoniolli L., Consumer Law as an Inatance of the Law of Diversity, Vermont Law Review, Vol. 30:855, 2006, 864, <http://lawreview.vermontlaw.edu/fi les/2012/02/antoniolli.pdf>, [3.05.2014].

12 iqve, 866.13 erqvania T., momxmarebelTa uflebebis dacvis evropuli standartebi eleqtronuli

vaWrobis sferoSi da qarTuli kanonmdebloba, ,,marTlmsajuleba da kanoni~, 2011 #3, 11,

46.14 Antoniolli L., Consumer Law as an Inatance of the Law of Diversity, Vermont Law Review, Vol. 30:855, 2006,

864, <http://lawreview.vermontlaw.edu/fi les/2012/02/antoniolli.pdf>, [3.05.2014].


98

wnexi imdenad didi iyo, rom sabolood aman gamoiwvia mniSvnelovani cvlilebebi. dRes,

momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTali, rogorc kategoria, aRiarebulia da misi

mniSvneloba dRiTi dRe izrdeba. samarTlis am dargis mniSvnelovani niSan-Tvisebaa

interdisciplinuri midgoma. is ara mxolod samarTlebriv, socialur, ekonomikur

da politikur aspeqtebs aerTianebs, aramed Tavs uyris danawesebs, romlebic damaxa-

siaTebelia sxvadasxva samarTlis dargisaTvis, rogoricaa konstituciuri, adminis-

traciuli, kerZo da sisxlis samarTali.15

3. momxmareblis cneba evropuli samarTlis mixedviT

termini `momxmarebeli~ udavod me-20 saukunis pirmSoa. unda iTqvas, rom igi

Tavdapirvelad ekonomikur-sociologiur kategoriad miiCneoda.16 mxolod meore

msoflio omis Semdgom SeiZina man samarTlebrivi datvirTva. momxmareblis iuridiul

fenomenad aRiarebas win uswrebda im periodis RirebulebaTa gadafaseba – warmoebaze

orientirebuli sazogadoebidan momxmarebelze orientirebul sazogadoebad Camoya-

libeba.17

momxmareblis definicias gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba kerZo samarTal-

Si, vinaidan igi gansazRvravs samomxmareblo samarTlis moqmedebis farglebs. Tumca,

erTiani midgoma am sakiTxis mimarT ar arsebobs arc evropis da arc wevri saxelmwi-

foebis samarTalSi.18

sagulisxmoa, rom evropis gaerTianebis yoveli aqti `momxmarebels~ sakuTari

miznebisTvis ganmartavda. aucilebeli gaxda `momxmareblis~ erTiani da Tanmimdevru-

li cnebis Camoyalibeba, romelic daawesebda minimalur standarts da SezRudavda

Semdgomi ganmartebis farglebs.19

3.1. maS, vin aris momxmarebeli?

evropis sabWos pirveli direqtiva momxmarebelTa Sesaxeb momxmarebels ganmar-

tavs, rogorc fizikurs pirs, romelic am direqtivis farglebSi dadebul xelSek-

rulebebSi moqmedebs Tavisi savaWro an profesiuli saqmianobis miRma.20 SemdgomSi


16 Daunel-Lieb B., (Cologne), A Special Private Law for B2C? Silver Bullet or Blind Alley? New Features in Conctract Law, Schulze R. sd. pub. München, Sellier, European Law Publishers, 2007, 107-117.

17 The Concept of the European Consumer under the Spotlight – Development, Criticism and Opportunities, <http://www.jus.uio.no/forskning/nettverk/europarettsnettverket/arrangementer/europarettsforum/presentas-joner-forum/schuller-060510.pdf>, [12.04.2014].

18 Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M., EC Soncumer Law Compedium, The Consumer Aquis and its Transposition in the Member States, Sellier, Münich, 2008, 454.

19 Sead., Rafal M., The Notion of “Consumer” in EU Law, Library Briefi ng, Library of the European Parliament, <http://www.europarl.europa.eu/RegData/bibliotheque/briefing/2013/130477/LDM_BRI(2013)130477_REV1_EN.pdf>, [27.03.2014].

20 evropis sabWos 1985 wlis 20 dekembris direqtiva 85/577 momxmarebelTa uflebebis dac-

vis Sesaxeb araoficialur viTarebaSi dadebuli xelSekrulebis dros.



99

miRebuli direqtivebiT,21 momxmareblis cneba daixvewa da mas kidev erTi piroba dae-

mata. sabolood Camoyalibda Semdegi definicia: momxmarebeli aris fizikuri piri,

romelic moqmedebs Tavisi savaWro, samewarmeo anda profesiuli saqmianobis miRma.22

evropis sabWos direqtivebSi momxmareblis gansxvavebuli ganmartebebis miuxe-

davad, yvela maTgani Seicavs miTiTebas imaze, rom

- momxmarebli, upirveles yovlisa, fizikuri piria da, meore

- moqmedebis interesi – savaWro, samewarmeo da profesiuli saqmianobis miRma.23

mocemul ganmartebaSi ori ZiriTadi sakiTxi ikveTeba. pirveli, subieqtur kri-

teriums gulisxmobs da gansazRvravs, rom momxmreblad miiCneeva mxolod individi,

xolo meore niSani funqciur kriteriums efuZneba da am moqmedebis mizanSi gamoixate-

ba.24 erTi SexedviT amomwuravi ganmartebis miuxedavad, xSir SemTxvevaSi wevri saxelm-

wifoebis kanonmdebloba momxmarebelSi gulisxmobs gacilebiT mets, vidre es evropis

kavSiris samarTliT iqna dadgenili.25

3.2. momxmarebeli evropis wevri saxelmwifoebis

kanonmdeblobis gagebiT

wevr saxelmwifoTa umravlesobam moaxdina direqtivebiT damkvidrebuli momx-

mareblis cnebis harmonizacia erovnul kanonmdeblobaSi. Tumca, xSirad `momxmare-

beli~ ganimarteba gacilebiT farToT, vidre es Tavdapirvelad iqna SemoTavazebuli.

zogierTi saxelmwifo iyenebs erT yovlismomcvel definicias, romelic saerToa yve-

la samomxmareblo xelSekrulebisaTvis (magaliTad, avstria, germania, poloneTi). zo-

gierTi, konteqstidan gamomdinare, sxvadasxvagvar ganmartebas mimarTavs. ramdenime

saxelmwifos kanonmdeblobaSi ki momxmareblis cnebis Sinaarsi damokidebulia uSua-

lod aqtis Sinaarsze.26

frangul doqtrinas kidev ufro gansxvavebuli pozicia eWira am sakiTxTan mimar-

TebaSi. kerZod, momxmareblis cnebis sakanonmdeblo definicia saerTod ar arsebobda.

es Tema mTlianad mindobili iyo sasamarTlosaTvis, romelic yoveli konkretuli saq-

midan gamomdinare gansazRvravda piris momxmareblad miCnevis sakiTxs.27

21 evropis sabWos 93/13, 97/7, 99/44, 2000/31 da 2002/65 direqtivebi.22 Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M., EC Sonsumer Law Compedium, The Consumer Aquis and

its transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 454. 23 Howells G., Consumer Concepts for a European Code?, New Features in Conctract Law, R. Schulze sd. pub.

München, Sellier, European Law Publishers, 2007, 119-135. 24 ramiSvili a., momxmarebelTa uflebebis dacvis kerZosamarTlebrivi meqanizmebi samo-

mxmareblo kreditis xelSekrulebaSi, ,,samarTlis Jurnali~, #2, 2011, 117.25 Sead., Rafal M., The Notion of “Consumer” in EU law, Library Briefi ng, Library of the European Parliament,

<http://www.europarl.europa.eu/RegData/bibliotheque/briefing/2013/130477/LDM_BRI(2013)130477_REV1_EN.pdf>, [27.03.2014].

26 iqve.27 Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M., EC Consumer Law Compedium, The Consumer Aquis and

its Transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 457.


100

3.3. iuridiuli piri rogorc momxmarebeli

evropis kavSiris samarTlis mixedviT, momxmareblis cneba ar moicavs iuridiul

pirebs maSinac ki, roca isini moqmedeben arasamewarmeo mizniT (magaliTad, arakomer-

ciuli iuridiuli piri).28 garda amisa, evropis marTlmsajulebis sasamarTlom patrik

di pintos saqmeSi mouTiTa, rom dauSvebelia momxmareblis cnebis farTo ganmarteba

da igi unda Semoifarglos mxolod fizikuri pirebiT.29 wevr saxelmwifoTa umravle-

soba miyveba am danawess da momxarebelSi mxolod fizikur pirebs moiazrebs (germania,

estoneTi, litva, latvia, italia, da sxva).30

am gadawyvetilebis sapirispirod, ramdenime wevri saxelmwifo momxmarebel-

Si iuridiul pirsac gulisxmobs, Tu igi saqonels anda momsaxurebas arasamewarmeo

mizniT iZens (magaliTad, avstria, CexeTis respublika), an Tu moqmedebs saboloo mim-

RebisaTvis (saberZneTi, espaneTi). safrangeTSi gamoiyeneba e.w. `araprofesiuli~ momx-

mareblis cneba misi didi da Zlieri kompaniebisagan dasacavad.31 faqtobrivad, safran-

geTis sasamarTlo praqtika momxmareblad miiCnevs fizikur da iuridiul pirebs, rom-

lebic moqmedeben ara Tavisi profesiuli, samewarmeo saqmianobisaTvis.32

3.4. patara da mcire zomis sawarmo, rogorc momxmarebeli

evropis kavSiris samarTlis mixedviT, arc patara da mcire zomis sawarmo ganixi-

leba momxmarebelad, individualuri mewarmeobis da saojaxo biznesis SemTxvevaSic ki.

28 Hondius E., The Notion of Consumer: European Union versus Member States, Sidney Law Review, Vol. 28:29, 2006, 95, <http://sydney.edu.au/law/slr/slr28_1/Hondius.pdf>, [04.04.2014].

29 Case C-361/89, Patrice Di Pinto, [1991] ECR, <http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61989CJ0361:EN:PDF>, [22.05.2014].

30 Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M., EC Consumer Law Compedium, The Consumer Aquis and its Transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 457.

31 Sead., Rafal M., The Notion of “Consumer” in EU Law, Library Briefi ng, Library of the European Parliament. <http://www.europarl.europa.eu/RegData/bibliotheque/briefing/2013/130477/LDM_BRI(2013)130477_REV1_EN.pdf>, [27.03.2014].

32 Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M, EC Consumer Law Compedium, The Consumer Aquis and its Transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 458. preceden-

tul gadawyvetilebad, am TvalsazrisiT, miiCneva safrangeTis sakasacio sasamarTlos

1987 wlis 28 aprilis gadawyvetileba. saqmis masalebis mixedviT, uZravi qonebis saagen-

tom Tavisi ofisisaTvis SeiZina signalizaciis sistema, romelic kargad ar muSaobda.

saqmianobis zogadi wesebis Tanaxmad, myidvels ar SeeZlo arc xelSekrulebis moSlis

da arc zianis anazRaurebis moTxovna. sakasacio sasamarTlos ganmartebiT, safran-

geTis samomxmareblo kodeqsis normebis gamoyeneba mainc SesaZlebeli iyo. vinaidan,

xelSekrulebis sagans ar hqonda pirdapiri kavSiri samewarmeo saqmianobasTan, xolo

saagentos ar gaaCnda teqnikuri gamocdileba signalizaciis sistemebTan dakavSire-

biT. am garemoebebze miTiTebiT, sasamarTlom ganmarta, rom aseT SemTxvevaSi myidveli

unda ganixilebodes, rogorc momxmarebeli. mogvianebiT miRebul gadawyvetilebaSi

sasamarTlom aseve ganmarta, rom samomxmareblo kodeqsis gavrcelebis ZiriTadi kri-

teriumia ara profesiis farglebSi moqmedi piris teqnikuri kompetencia, aramed ganx-

orcielebuli qmedebis kavSiri samewarmeo saqmianobasTan (safrangeTis sakasacio sa-

samarTlos 1995 wlis 24 ianvris gadawyvetileba).



101

miuxedavad amisa, zogierTi wevri saxelmwifos samarTali maTzec avrcelebs momxma-

rebelTa uflebebis maregulirebel wesebs. magaliTad, holandiaSi patara sawarmoe-

bi (49-mde dasaqmebuliT) SesaZloa daeyrdnon garkveul wesebs xelSekrulebaSi usa-

marTlo pirobebTan dakavSirebiT momxmarebelTan saerTo safuZvlebiT. safrangeTSi

sasamarTlo individualur mewarmes iseve icavs, rogorc momxmarebels, roca xelSe-

kruleba pirdapir ar ukavSirdeba mis samewarmeo saqmianobas. gaerTianebul samefo-

Si kompaniebi SesaZloa daeyrdnon momxmarebelTa dacvis normebs nasyidobis xelSe-

krulebaSi usamarTlo pirobebis arsebobis SemTxvevaSi an im saqmianobaSi, romelic ar

aris maTTvis Cveulebrivi.33

momxmareblis mxolod fizikuri piris cnebiT SezRudvis gamo, patara da mcire

zomis organizaciebi, faqtobrivad, dacvis gareSe rCebian msxvil kompaniebTan mimar-

TebaSi. Tumca, dRemde sadavoa, ramdenad SesaZlebelia gaerTianebebi, romlebsac ar

gaaCniaT saTanado gamocdileba da sabazro Zalaufleba ganixilebodnen momxmareble-

bad. albaT, swored amitom, zogierTi wevri saxelmwifo aseT organizaciebsac miiCne-

vs momxmareblebad da maTze Sesabamisi dacvis reJims avrcelebs (avstria, belgia, sa-

frangeTi, da sxva).34

3.5. dasaqmebuli, rogorc momxmarebeli

germanuli samarTlis Tavisebureba isaa, rom igi dasaqmebuls, romelic Tavisi

profesiis farglebSi moqmedebs (magram ara TviTdasaqmebuls), momxmareblad ganixi-

lavs. es, ra Tqma unda, ar niSnavs, rom yvela samomxmareblo samarTlis norma avtomat-

urad vrceldeba dasaqmebulze. miTiTebuli sakiTxi sasamarTlo praqtikiT ganimarta.

kerZod, SromiT xelSekrulebebSi standartuli pirobebis mimarT vrceldeba evropis

sabWos 93/13/ direqtiva samomxmareblo xelSekrulebaSi usamarTlo pirobebis Sesaxeb.

Tumca, SromiTi xelSekrulebis araoficialur pirobebSi, magaliTad, sacxovrebeli

saxlis karTan an quCaSi dadebis SemTxvevaSi, masze ar gavrceldeba nebis ukan gamoTxo-

vis momwesrigebeli normebi. germaniis federaluri SromiTi davebis ganmxilveli sa-

samarTlos ganmartebiT, aseTi xelSekruleba ar jdeba sacxovrebel karTan dadebuli

xelSekrulebis SinaarsSi, vinaidan ar aris komerciuli mizniT dadebuli.35

3.6. momxmarebeli dakavSirebul xelSekrulebebSi

dRemde sadavoa momxmareblis ganmarteba iseT xelSekrulebebSi, romelSic

piri erTdroulad moqmedebs piradi da profesiuli mizniT. es ZiriTadad exeba indi-

vidualur mewarmeebs, romlebic iZenen sxvadasxva moxmarebis nivTebs. arsebobs oTxi

ZiriTadi midgoma amgvari xelSekrulebebis mimarT:

33 Rafal M., The Notion of “Consumer” in EU Law, Library Briefi ng, Library of the European Parliament, <http://www.europarl.europa.eu/RegData/bibliotheque/briefing/2013/130477/LDM_BRI(2013)130477_REV1_EN.pdf>, [27.03.2014].

34 Schulte-Nolke H., Twigg-Fllesner CH., Ebers M., EC Consumer Law Compedium, The Consumer Aquis and its Transposition in the Member States, Sellier, European Law Publishers, Münich, 2008, 461.

35 iqve, 462.


102

- iTvleba samomxmarbelo xelSekrulebebad;

- mxolod im SemTxvevaSi CaiTvlebian samomxmareblo xelSekrulebad, Tu piradi

interesi gamokveTilia;

- mxolod im SemTxvevaSi miiCnevian samomxmarbelo xelSekrulebebad, Tu profe-

siuli interesi sadavoa;

- yovelTvis miiCnevian samomxmareblo xelSekrulebebad.36

amdenad, erTiani midgoma amgvari Sereuli xelSekrulebebis mimarT, faqto-

brivad, ar arsebobs. gamonakliss Seicavs direqtiva produqtis usafrTxoebis Sesaxeb,

romelic exeba naklis mqone produqtebs da upiratesad gamoiyeneba piradi miznebi-

saTvis. asevea momxmarebelTa uflebebis Sesaxeb direqtiva, romelic ganmartavas, rom

Tu vaWrobis mizani imdenad mcirea, rom ver iqneba miCneuli dominirebulad mocemul

konteqstSi, Sereuli miznis mqone xelSekrulebebi unda iqnes miCneuli samomxmareb-

lo xelSekrulebad.37

sawyis etapze evropis marTlmsajulebis sasamarTlom ganmarta, rom piris pro-

fesiul saqmianobasTan minimaluri kavSiric ki gamoricxavs dadebul garigebaze

araoficialur viTarebaSi dadebuli xelSekrulebis Sesaxeb direqtivis moqmedebas.38

mogvianebiT imave sasamarTlom saqmeSi johan gruberi bei va agis winaaRmdeg miuTiTa,

rom Tu xelSekrulebis samewarmeo mizani umniSvneloa miwodebis saerTo konteqst-

Tan mimarTebaSi, pirs SeuZlia isargeblos momxmarebelTa uflebebis maregulirebe-

li normebiT. sasamarTlos amave gadawyvetilebis mixedviT, piri ver daeyrdnoba imas,

rom igi momxmarebelia, Tu daudevrad (uyuradRebod) Seqmnis STabeWdilebas, rom mo-

qmedebda Tavisi samewarmeo interesebis farglebSi (magaliTad, kompaniis titulovani

furclis, safosto baraTze kompaniis beWduri saTauris an misamarTis gamoyeneba).39

am gadawyvetilebiT sasamarTlom kidev ufro SezRuda momxmareblis cneba. gar-

da amisa, sasamarTlom ganmarta samomxmareblo xelSekrulebis arsic da miuTiTa, rom

samomxmareblo xelSekruleba fizikuri piris mier dadebuli garigebaa, romelic moq-

medebs, erTi mxriv, Tavisi saqmianobis farglebs miRma da, meore mxriv, nawilobriv Ta-

visi savaWro an samewarmeo interesis farglebSi. sagulisxmoa, rom es ganmarteba ewi-

naaRmdegeba evropis sabWos sxvadasxva direqtivaSi mocemul momxmareblis cnebas.40

wevri saxelmwifoebis umravlesobas ar gaaCnia konkretuli wesebi dakavSire-

bul xelSekrulebebTan mimarTebaSi. miuxedavad amisa, zogierTi qveyana maT samomx-

mareblo xelSekrulebad miiCnevs im SemTxvevaSi, Tu pirovnuli interesi dominirebs


37 iqve.38 Case C-45/96, Bayerische Hypotheken _ und Wechselbank AG, [1998] ECR, <http://eur-lex.europa.eu/Lex-

UriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61996CJ0045:EN:PDF>, [12.11.2013].39 Case C-464/01, Johann Gruber v Bay Wa AG, [2005] ECR,<http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.

do?uri=CELEX:62001CJ0464:EN:PDF>, [12.11.2013]. 40 Hondius E., The Notion of Consumer: European Union versus Member States, Sidney Law Review, Vol.

28:29, 2006, 95, <http://sydney.edu.au/law/slr/slr28_1/Hondius.pdf>, [04.04.2014].



103

(germania, skandinaviuri qveynebi), an Tu kavSiri samewarmeo saqmianobasTan mxolod

iribia (poloneTi). avstriis da belgiis kanonmdebloba srulad gamoricxavs Sereuli

xelSekrulebis samomxmareblo kontraqtad kvalifikacias.41

daskvnis saxiT SeiZleba iTqvas, rom garigebis samomxmareblo xelSekrulebad

miCnevisaTvis, gadamwyvetia, rom misi erT-erTi mxare momxmarebeli iyos. winaaRmdeg

SemTxvevaSi SeuZlebeli iqneba momxmareblTa uflebebis damcavi normebis da maT So-

ris, nebis ukan gamoTxovis uflebis realizeba. samomxmareblo xelSekrulebis mniS-

vnelovani elementi is aris, rom xelSekrulebis meore mxare aucileblad unda iyos

sakuTari savaWro, profesiuli anda samewarmeo miznebisaTvis moqmedi piri – mewarme.

sxva saxis urTierTobebze momxmarebelTa uflebebis damcavi, savaldebulo xasiaTis

mqone danawesebi ar vrceldeba.42

4. xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba

saxelSekrulebo samarTalSi

cxadia, rom 21-e saukunis gamowvevebma momxmarebeli saxelSekrulebo samarTlis

mniSvnelovan moTamaSed aqcia. civilizebulma samyarom erTxmad aRiara momxmareblis

monawileobiT dadebuli xelSekrulebebis gansakuTrebuli dacvis saWiroeba, rac

upiratesad saxelSekrulebo molaparakebebis procesSi momxmareblis `sust~ mxared

aRiarebam ganapiroba.

momxmarebelTa interesebis dacvis erT-erT mniSvnelovan instrumentad xelSek-

rulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba iTvleba. momxmareblis

es ufleba SedarebiT axalia kerZo samarTalSi da Tavisi SinaarsiT radikalurad gansx-

vavdeba nebis ukan gamoTxovis manamde arsebuli danawesisagan. evropeli kanonmdeblis

gagebiT, xelSekrulebis uaryofis ufleba, erTi mxriv, uzrunvelyofs momxmareblis

saxelSekrulebo Tavisuflebis dacvas, xolo meore mxriv, ganixileba xelSekrulebi-

sagan gaTavisuflebis martiv saSualebad. igi arc xelSekrulebidan gasvlis da, arc

saxelSekrulebo boWvisagan gaTavisulebis tradiciuli institutebis identuri ar

aris. amasTan, misi realizeba SesaZlebelia ara yvela saxis, aramed mxolod konkretu-

li xelSekrulebebis mimarT.

vidre momxmareblis am eqskluziuri uflebis samarTlebriv bunebas Sevexebo-

deT, mniSvnelovania ramdenime Zireuli sakiTxis garkveva. upirveles yovlisa sain-

teresoa, ras niSnavs xelSekrulebis susti mxare~, an ris safuZvelze xdeba momxmareb-

lis aseTad miCneva? ra ganapirobebs momxmareblisaTvis, rogorc xelSekrulebis sus-

ti mxarisaTvis, xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis uflebis

miniWebas.


42 Hondius E., The Notion of Consumer: European Union versus Member States, Sidney Law Review, Vol. 28:29, 2006, 95, <http://sydney.edu.au/law/slr/slr28_1/Hondius.pdf>, [04.04.20134].


104

4.1. momxmarebeli, rogorc xelSekrulebis `susti~ mxare

xelSekrulebis dadebis inovaciurma saSualebebma, distanciuri da eleqtro-

nuli komerciis ganviTarebam, eleqtronuli mediisa da internetis arnaxulma pro-

gresma aucilebeli gaxada ekonomikuri da samarTlebrivi institutebis adaptireba

axal teqnologiebTan da vaWrobis wesebTan.43 teqnologiurma progresma gavlena

moaxdina saxelSekrulebo samarTalzec. xelSekrulebis dadebis axalma saSualebebma

dRis wesrigSi daayena momxmareblTa mZafri dacvis aucilebloba. marTalia, Taname-

drove gagebiT, `momxmarebeli~ sakuTar TavSi darwmunebul da informirebul subieq-

tad ganixileba, magram arcTu ise iSviaTad uSualod xelSekrulebis dadebis procesi

mas araTanabar pirobebSi ayenebs gamocdil an/da profesional mewarmesTan Sedar-

ebiT. aseT viTarebaSi nebis ukan gamoTxovis ufleba mimarTulia, erTi mxriv, bazris

stabilurobisa da, meore mxriv, misi araefeqturobis Sedegebis aRmofxvrisaken. up-

irveles yovlisa, bazris sistemur xarvezad miiCneven momxmareblis qcevas, romelic

yovelTvis ar eqvemdebareba racionalur axsnas. misi arCevani xSirad damokidebulia

im viTarebaze, romelSic mas uwevs gadawyvetilebis miReba, rac momxmareblisaTvis

garkveulwilad stresTan aris dakavSirebuli.44

informaciisa da gamocdilebis nakleboba, mewarmis sabazro Zalaufleba Tu

vaWrobis agresiuli teqnika gavlenas axdens momxmareblis nebis formirebaze da sab-

olood ganapirobebs gaucnobierebel Tanxmobas xelSekrulebis pirobebze.45 momx-

mareblis e.w. `Caketil~ arCevanTan gvaqvs saqme, magaliTad, im SemTxvevebSi, roca igi

aSkarad cdeba miRebuli gadawyvetilebis sisworeSi da araswori warmodgena aqvs al-

ternatiuli mewarmis Tu momwodeblis arsebobis Sesaxeb, rasac ganapirobebs mewarmis

damarwmunebeli da Tavsmoxveuli informacia SeTavazebuli saqonlis anda momsax-

urebis unikalurobis Sesaxeb.46

momxmareblis xelSekrulebis `sust~ mxared aRiareba efuZneba mis mier xelSek-

rulebis dadebaze gamovlenili nebis Taviseburebas. igulisxmeba, rom sxvadasxva ga-

reSe faqtoris zegavleniT, momxmarebeli SezRudulia xelSekrulebis kontrahentis

arCevanSi, iseve rogorc xelSekrulebis Sinaarsis gansazRvaraSi, rac, mkvlevarTa az-

43 Katz A.W., Is Electronic Contracting Different? Contract Law in the Information Age, Ökonomische Anal-yse des Sozialschutzprinzips im Zivilrecht (Economic Analysis of the Social Protection Principle in Civil Law), ed. Hans-Bernd Schäfer and Claus Ott.Tübingen: Mohr Siebeck, 2004, 2-4, <http://www.columbia.edu/~ak472/papers/Electronic%20Contracting.pdf>, [12.03.2014].

44 Haupt S., An Economic analysis of Consumer Protection In Contract Law, German Law Journal, Vol. 04, No.11, 1148, 2003, <http://www.germanlawjournal.com/pdfs/Vol04No11/PDF_Vol_04_No_11_1137-1164_Private_Haupt.pdf>, [ 12.04.2014].

45 Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013, Chal-lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 2013, 7th ed.; Pro Univertitaria Bucutsit, 2013, 270, <http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_fi nal_.pdf >, [25.04.2014].

46 Haupt S., An Economic analysis of Consumer Protection in Contract Law, German Law Journal, Vol. 04, No.11, 1148, <http://www.germanlawjournal.com/pdfs/Vol04No11/PDF_Vol_04_No_11_1137-1164_Pri-vate_Haupt.pdf>, [12.04.2014].



105

riT, upirveles yovlisa, zRudavs momxmareblis saxelSekrulebo Tavisuflebas da mas

gansakuTrebuli dacvis obieqtad aqcevs.47

4.2. momxmareblis saxelSekrulebo Tavisufleba

evropis saxelSekrulebo samarTalSi momxmareblis statusis gaZliereba da

miT umetes misTvis konkretul garemoebebSi dadebuli xelSekrulebebidan nebis

ukan gamoTxovis uflebis miniWeba, evrokavSiris mier sxvadasxva dros miRebuli da

SemdgomSi wevri saxelmwifoebis kanonmdeblobaSi implimentirebuli direqtivebis

Sedegia. xelSekrulebis Tavisuflebis principi, romelic Tavisufali mewarmeobis

`gardauval analogad~ miiCneoda momxmareblis monawileobiT dadebul xelSekrule-

bebSi, garkveuli SezRudvebis qveS moeqca.48

momxmarebelTa uflebebis dacvis masStabebma iseTive gavlena moaxdina saxelSek-

rulebo samarTalze, rogorc me-18-19 saukuneebSi teqnologiurma da organizaci-

ulma inovaciebma.49 xelSekrulebis Tavisuflebis principi, romelic isedac mudmivi

gadafasebis fonze viTardeboda, dadga axali gamowvevebis winaSe.50 klasikuri gagebiT,

igi iTvaliswinebs momxmareblisa da mewarmis Tanabar uflebas, sakuTari pasuxismge-

blobiTa da nebis Tavisufali gamovlenis gziT, dadon nebismieri kanoniT aukrZalavi

Sinaarsis xelSekruleba.51 meore mxriv, igi logikuradaa dakavSirebuli nebis Tavisu-

flebis ideasTan da TviTpasuxismgeblobasTan. 52 igulisxmeba, rom brunvis monawile

yoveli piri moqmedebs gonivrulad, damoukideblad iRebs gadawyvetilebebs da mza-

daa pasuxi agos Sedegebze.53

saxelSekrulebo samarTalSi momxmareblis gansakuTrebuli dacvis qveS myof

subieqtad aRiarebas mohyva misi, rogorc bazris daucveli piris, interesebis saval-

debulo gaTvaliswineba momxmareblis monawileobiT dadebul yvela garigebaSi da

xelSekrulebis Tavisuflebis principis mimarT ormagi standartis damkvidreba.

xelSekrulebis Tavisufleba, erTi mxriv, ganixileba sabazro urTierTobebis mamoZ-

ravebel da xelSemwyob faqtorad, rac nebismieri kanoniT aukrZalavi xelSekrulebis

dadebis SesaZleblobaSi vlindeba da, garkveulwilad, mxareTa uTanasworobasac ga-

namtkicebs.54

47 Kessler F., Contract of Adhesion – Some Thoughts About Freedom of Contract, Yale Law School Legal Schol-arship Repository, 1-1-1943, HeinOnline , 43 Colum. L. Rev., 1943, 630, <http://digitalcommons.law.yale.edu/fss_papers/2731 630>, [28.02.2014].

48 iqve.49 Katz A.W., Is Electronic Contracting Different? Contract Law in the Information Age, Ökonomische Anal-

yse des Sozialschutzprinzips im Zivilrecht (Economic Analysis of the Social Protection Principle in Civil Law), ed. Hans-Bernd Schäfer and Claus Ott.Tübingen: Mohr Siebeck, 2004, 2-8, <http://www.columbia.edu/~ak472/papers/Electronic%20Contracting.pdf >, [12.03.2014].

50 Zumbansen P., The Law of Contracts, Reimann M., Zekoll J., Introduction to German Law, Kluwer Law Inter-national, 2005, 180.

51 cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samarTlis

sferoSi, tomi I, Tb., 2000, 16.52 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 90-94.53 iqve.54 iqve; Whittaker S., The Optional Instrument of European Contract Law and Freedom of Contract, European


106

meore mxriv, zRvardaudebeli Tavisufleba ekonomikuri eqspluataciis riskis

matarebelia, rac gamoixateba ekonomikurad da informaciulad Zlieri mxaris upi-

ratesobaSi, isargeblos meore mxaris gamoucdelobiT, Tu masze damokidebulobiT.

xelSekrulebis mxareebis araTanabari mdgomareoba xSir SemTxvevaSi xelsayrelia me-

warmisaTvis, romelsac SeuZlia SesTavazos, ufro zustad ki wauyenos, kontrahents

iseTi pirobebi, romlebzec Tanxmoba gamowveulia arCevanis ararsebobiT, momxibvle-

li winadadebiT, moulodnelobiT da sxva marketinguli xrikebiT.55 swored aRniSnul-

ma warmoSva momxmareblis, rogorc brunvaSi monawile susti mxaris, interesebis dac-

vis aucilebloba, risi miRwevac SeuZlebeli iqneboda saxelSekrulebo Tavisuflebis

principis SezRudvis gareSe.

amdenad, momxmareblis monawileobiT dadebul garigebebSi samarTlebrivi dac-

vis xarisxi damokidebulia am urTierTobaSi monawile pirebis statusze.56 Tu erT-er-

Ti mxare momxmarebelia, maSin misi saxelSekrulebo Tavisuflebis dacva xdeba meore

mxaris, mewarmis, saxelSekrulebo Tavisuflebis SezRudvis xarjze. SeiZleba iTqvas,

rom Tanamedrove socialuri da politikuri Sexedulebebis gaTvaliswinebiT, xelSek-

rulebis Tavisuflebis principi erT SemTxvevaSi ganixileba ufro farTod, rogorc

saxelSekrulebo urTierTobis warmoSobis safuZveli brunvaSi monawile yoveli

pirisaTvis. meore SemTxvevaSi misi moqmedeba daiyvaneba konkretul urTierTobebSi

SedarebiT daucveli mxaris, momxmareblis, interesebis gaTvaliswinebamde.57 amasTan,

erTi mxaris, mocemul SemTxvevaSi, mewarmis, moqmedebis Tavisufleba izRudeba im

moculobiT, rac aucilebelia sxva pirTa, momxmarebelTa interesebis uzrunvelsayo-

fad. moqmedebis farglebis aseTi dakonkretebis mizania arasamarTliani Sedegebisa-

gan calkeuli individisa da, zogadad, samarTlebrivi wesrigis dacva.58

4.3. xelSekrulebis mboWavi Zala

momxmareblis `sust~ mxared aRiarebam da misTvis xelSekrulebis gauqmebis

uflebis miniWebam gavlena iqonia saxelSekrulebo samarTlis iseT fuZemdeblur

principzec, rogoricaa Pucta Sunt Servanda. kerZo samarTlis uzogadesi midgomis Tanax-

mad, dadebuli xelSekruleba unda Sesruldes. es imas niSnavs, rom xelSekrulebis

dadebiT xelSekrulebis monawileebi nebayoflobiT da ormxrivad kisruloben ama Tu

im valdebulebis Sesrulebas, rac saxelSekrulebo TviTboWvis saxeliTaa cnobili.59

Review of Contract Law, Vol. 7, Issue 3,371-398, <http://ec.europa.eu/justice/news/consulting_public/0052/contributions/333_en.pdf>, [03.05.2014].

55 Покровский Н.А., Основные проблемы гражданского права, из. Статус, М., 1998, 263.56 ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSek-

rulebo samarTali, Tb., 2014, 29.57 Whittaker S., The Optional Instrument of European Contract Law and Freedom of Contract, European Review

of Contract Law, Volume 7, Issue 3, 371-398, <http://ec.europa.eu/justice/news/consulting_public/0052/con-tributions/333_en.pdf>, [03.05.2014].

58 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 261.59 Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, muxli 319-e, Tb.,

2001, 57.



107

amdenad, Tu piri gadawyvets xelSekrulebis dadebas da misi es ganzraxva mo-

palarakebis sagnad iqceva, es warmoSobs meore mxaris kanoniT dacul molodins, rac

xelSekrulebis mboWavi Zalis safuZvelia. daideba ra xelSekruleba, mxareebi ar arian

uflebamosilni calmxrivad uari Tqvan masze ukve gacxadebuli nebis ukan gamoTxovis

gziT. SeiZleba iTqvas, rom saxelSekrulebo TviTboWva saxelSekrulebo Tavisuflebis

safasuria.60 Tu xelSemkvrel mxareebs eqnebodaT xelSekrulebis calmxrivad Sewyvetis

upirobo ufleba, saxelSekrulebo pirobis Sesrulebis mTeli idea azrs dakargavda da

mis safuZvelze damyarebuli saxelSekrulebo samarTalic daimsxvreoda.61

midgoma xelSekrulebis mboWavi Zalis mimarT mniSvnelovnad Seicvala xelSek-

rulebebSi, romlebSic erTi mxare mewarme, xolo meore mxare momxmarebelia. marTa-

lia, pucta sunt servanda-s principi saxelSekrulebo samarTlis qvakuTxedad miiCneva, ma-

gram igi yovelTvis ver asrulebs Tavis funqcias. mxareTa pasuxismgebloba micemuli

pirobis Sesrulebaze sustdeba iq, sadac piroba ar aris Tavisufali nebis Sedegi.62

sagulisxmoa, rom romis samarTalSic yvela xelSekrulebas ar hqonda absoluturad

mboWavi Zala. xelSekrulebis formaluri moTxovnebis dacva yovelTvis ar warmoSob-

da mis mboWav efeqts.63

nebis Teoria, romlis fuZemdebladac frederik savini miiCneva, xelSekrulebis

mboWav Zalas ukavSirebs personalur avtonomias. saxelSekrulebo pirobaTa savalde-

buloba mxareTa nebayoflobiTi gadawyvetilebis, Tavisufali nebis Sedegs unda war-

moadgendes. nebis gamovlenis nakli ki akninebs pirobis namdvilobas da xelSekrulebis

gauqmebis safuZvlad iTvleba.64 nebis gamovlenis namdvilobaze saubrisas savini sam

elements gamoyofs: nebas, mis gamovlenas da maT urTierTSesabamisobas. am sami ele-

mentidan erT-erTis xarvezi iwvevs nebis gamovlenis ararsebobas an aranamdvilobas.65

swored nebis Tavisufleba, misi Sesabamisoba individis Sinagan moTxovnilebeb-

Tan da realizebis SesaZleblobebi gansazRvravs mxareTa Tanasworobas urTierToba-

Si. nebismieri zemoqmedeba nebis formirebaze saxelSekrulebo molaparakebis naklad

aRiqmeba.66 erT SemTxvevaSi es SeiZleba iyos xelSekrulebis dadebis formaluri, xolo

sxva SemTxvevaSi proceduruli wesebis darRveva. samarTlebrivi Sedegebis gamowveva

SesaZloa dauSvebeli iyos garigebis Sinaarsis, misi dadebis garemoebebis, nebis gamov-

60 Zimmermann R., The Law of Obligatons, Roman Foundations of the Civilian Tradition, set, printed and hound in the Republic of South Africa by the Rusticapress LTD, Ndabeni, Cape, 1992, 585. Wanturia l., samo-

qalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 90-94.61 Sir Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, Hart Publishing, Oxford and

Portland, Oregon, 2006, 263.62 Sir Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, Hart Publishing, Oxford and

Portland, Oregon, 2006, 263.63 Zimmermann R., The Law of Obligatons, Roman Foundations of the Civilian Tradition, set, printed and hound

in the Republic of South Africa by the Rusticapress LTD, Ndabeni, Cape, 1992, 585.64 Sir Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, Oxford and Portland, Oregon,

2006, 263.65 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 261.66 cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTlamcodneobis Sesavali kerZo samarTlis

sferoSi, tomi I, Tb., 2000, 16.


108

lenis formis, nebis naklisa da misi gamovlenis xarvezebis gamo, rac SeiZleba ukav-

Sirdebodes pirovnebis gacnobierebul an uneblie moqmedebas.67

amasTan, ramdenime proceduruli standarti SeiZleba miviCnioT xelSekrulebis

gauqmebis klasikur safuZvlad: SecdomiT, motyuebiTa da iZulebiT dadebuli garige-

bebi. Tumca, me-20 saukunis meore naxevridan Tavs imkvidrebs xelSekrulebis mboWavi

Zalisagan gaTavisuflebis axali wesi, romelic, erTi mxriv, icavs urTierTobis

konkretuli subieqtis – momxmareblis saxelSekrulebo Tavisuflebas, xolo meore

mxriv, uzrunvelyofs misTvis xelSekrulebisagan gaTavisuflebis SesaZleblobas.

5. nebis ukan gamoTxovis uflebis terminologiuri da

Sinaarsobrivi datvirTva

5.1. terminis ganmarteba

evropuli direqtivebi, romlebic momxmarebels aniWeben dadebuli xelSekrule-

bidan nebis ukan gamoTxovis uflebas,68 iyeneben gansxvavebul terminebs am uflebis

aRsaniSnavad.69 kidev ufro did sirTulesTanaa dakavSirebuli am terminis SemoReba

qarTul sakanonmdeblo sivrceSi, vinaidan igi, Tavis SinaarsiTa da datvirTviT, arc

erT cnobil xelSekrulebis Sewyvetis aRmniSvnel samarTlebriv termins ar emTxveva.

erTaderTi norma, romelic garkveulwilad exmianeba evropis samomxmareblo

samarTalSi damkvidrebul regulacias nebis ukan gamoTxovasTan dakavSirebiT, saqa-

rTvelos samoqalaqo kodeqsis 336-e muxlia,70 romelic quCaSi dadebul xelSekrule-

67 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 262.68 evropis sabWos 1985 wlis 20 dekembris direqtiva 85/577 momxmarebelTa uflebebis dac-

vis Sesaxeb araoficialur viTarebaSi dadebuli xelSekrulebis dros; evropis sabWos

1990 wlis 8 noembris 90/619 direqtiva sicocxlis dazRvevasTan dakavSirebuli samarT-

lis, regulaciebisa da administraciuli mowesrigebis koordinaciis Sesaxeb da aseve

79/267 direqtiva sicocxlis dazRvevis Sesaxeb direqtivaSi cvlilebebis Setanis Sesa-

xeb; evropis parlamentisa da evropis sabWos 1994 wlis 26 oqtombris 94/47 direqtiva

SemZenTa interesebis dacvis Sesaxeb uZrav nivTebze vadiani TanasakuTrebis uflebis

SeZenis dros; evropis parlamentisa da evropis sabWos 1997 wlis 20 maisis 97/7 direqti-

va momxmarebelTa uflebebis dacvis Sesaxeb distanciurad dadebuli xelSekrulebebis

dros; evropis parlamentisa da evropis sabWos 2002 wlis 23 seqtembris 2002/65 direq-

tiva distanciuri marketingisa da finansuri momsaxurebis Sesaxeb; evropis parlamen-

tisa da evropis sabWos 2008 wlis 23 aprilis 2008/48 direqtiva samomxmareblo kredi-

tis Sesaxeb.69 The Right of Renunciation; The Right of Cancelation; The Right of Revocation; The Right of Rescind; The

Right of Withdrawal. Principles of the Existing Ec conTract law (Acquis principles), Contract I, Pre-contrac-tual obligations, Conclusion of Contracts, Unfair Trems, prepared by Research Group on thr Existing EC Pri-vate Law, European Law Publishers, 2007, 156. amasTan, wevri saxelmwifoebis kanonmdeblobaSi

momxmareblis es ufleba Semdegi terminebiT gamoiyeneba: inglisurad – ~right of withdraw-al~, frangulad – ~droit de retraction~, germanulad – ~widerrufsrecht~, italiurad – ~diritto di recesso~.

70 ssk-is 336-e muxlis Tanaxmad, momxmarebelsa da sakuTari sarewis farglebSi movaW-

re pirs Soris quCaSi, saxlis win da msgavs adgilebSi dadebuli xelSekruleba Zala-



109

bebs exeba. miTiTebuli muxlis komentarSi momxmareblis es ufleba moxseniebulia

xelSekrulebis `uaryofis uflebad~.71 saxelSekrulebo samarTlis Sesaxeb SedarebiT

axal literaturaSi momxmareblis am uflebaze msjelobisas gamoyenebulia termini

`xelSekrulebis gauqmebis ufleba~.72 amasTan, germaniis samoqalaqo kodeqsis qar-

Tul TargmanSi momxmareblis mier nebis gamovlenis gamoTxovis aRmniSvnel terminad

miTiTebulia `xelSekrulebaze uaris Tqma~.73

sagulisxmoa, rom dReisaTvis saqarTveloSi ar arsebobs momxmarebelTa ufle-

bebis dacvis Sesaxeb erTiani sakanonmdeblo aqti,74 romelic moawesrigebda momxmareb-

lis uflebebTan dakavSirebul problematur sakiTxebs. upirveles yovlisa ki gansaz-

Rvravda mis statuss da am subieqtis monawileobiT dadebuli xelSekrulebebis Ta-

viseburebas. miT umetes rTulia saubari imaze, Tu ra saxiT damkvidrdeba qarTul sa-

momxmareblo samarTalSi dadebuli xelSekrulebidan nebis ukan gamoTxovis ufleba.

Tumca, momxmareblis am uflebis ZiriTadi maxasiaTeblebis gaTvaliswinebiT, sasurve-

lia kanonmdebelma momxmareblis mier xelSekrulebaze uaris Tqmis ufleba gamovle-

nili nebis ukan gamoTxovis formiT daamkvidros.

aqve unda aRiniSnos, rom evropis direqtivebSic momxmareblis am uflebis aRm-

niSvneli termini ar aris erTgvarovani. zogierTi direqtiva mas moixseniebs, rogorc

nebis ukan gamoTxovas, zogierTi xelSekrulebis gauqmebad, zogic xelSekrulebis

uaryofis uflebad. SeiZleba iTqvas, rom yvela dasaxelbuli ganmarteba sinonimebad

unda iqnes miCneuli rogorc zogadad am uflebaze msjelobisas, aseve winamdebare naS-

romis miznebisTvisac.

Sia mxolod maSin, Tu momxmarebeli erTi kviris vadaSi xelSekrulebas werilobiT ar

uaryofs, garda im SemTxvevebisa, roca xelSekrulebis Sesruleba xdeba misi dadebi-

sTanave, ix. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, parlamentis uwyebani, 31, 24/07/1997.71 Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, muxli 336-e,

Tb., 2001, 149-153.72 ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSekru-

lebo samarTali, Tb., 2014, 27-30.73 germaniis samoqalaqo kodeqsi (2010 wlis 1 martis mdgomareobiT), z. WeWelaSvilis

TargmaniTa da redaqtorobiT, Tb., 2010, 59-63.74 pirveli mcdeloba momxmarebelTa uflebebis dacvis maregulirebeli normebis saka-

nonmdeblo reglamentaciisa ganxorcielda 1996 wels, `momxmarebelTa uflebebis da-

cvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis miRebiT. mogvianebiT, 1997 wlis 15 maiss, miRebuli

iqna saqarTvelos kanoni `samomxmareblo kooperaciis Sesaxeb~. 2012 wels miiRes saqar-

Tvelos kanoni produqtis usafrTxoebisa da Tavisufali mimoqcevis kodeqsi~, romli-

Tac gauqmda 1996 wlis kanoni momxmarebelTa uflebebis dacvis Sesaxeb~. imavdroulad,

evrokavSiris kanonmdeblobasa da standartebTan daaxloebis mizniT, saqarTvelos

parlamentis evropasTan integraciis komitets daevala `momxmarebelTa uflebebis

dacvis Sesaxeb~ kanonproeqtis SemuSaveba, romelic SesabamisobaSi iqneboda am dargSi

evrokavSiris qveynebis praqtikasTan. dReisaTvis kanonproeqtze muSaobis procesi ar

aris dasrulebuli.


110

5.2. nebis ukan gamoTxovis Sinaarsi

gamovlenili nebis ukan gamoTxovis ufleba ar aris ucxo kontinenturi evropis

kerZo samarTlisaTvis, Tumca man sruliad gansxvavebuli SinaarsiT daimkvidra Tavi.

momxmarebelTa uflebebisadmi mometebuli interesis gaCenamde, nebis ukan gamoTxo-

vis sakiTxi ZiriTadad ofertis mboWavi Zalis konteqstSi ganixileboda, rogorc sag-

amonakliso regulacia.75 magaliTad, igi reglamentirebulia germaniis samoqalaqo

kodeqsis 130-e muxliT da iTvleba adresatamde jer armisuli nebis ukan gamoTxo-

vis SesaZleblobad, ra drosac xelSekrulebis dadebaze winadadebis mimcems eZl-

eva ufleba, Tavidan aicilos gamovlenili nebis namdviloba ofertis mboWavi Zalis

uaryofiT. 76 franguli samarTlis mixedviTac, ofertis gamoTxova SesaZlebelia ad-

resatis mier aqceptis ganxorielebamde. imave danawess iTvaliswinebs ofertis gamox-

mobasTan dakavSirebiT saerTo samarTalSi arsebuli regulaciebi.77 kontinenturi

evropis tradiciebis msgavsad, nebis gamovlenis gamoTxova wesrigdeba saqarTvelos

samoqalaqo kodeqsis 51-e muxliTac,78 romelic am uflebas, aseve ofertis mboWavi Za-

lis WrilSi ganixilvas.79

samomxmareblo samarTalSi damkvidrebuli nebis gamovlenis gamoTxova Tavisi

SinaarsiT radikalurad gansxvavdeba ofertis mboWavi Zalisagan gaTavisuflebis dan-

awesisagan. 80 es aris ara ofertis, aramed aqceptis – xelSekrulebis dadebaze gacxade-

buli Tanxmobis uaryofis ufleba, romelic kontinenturi evropis saxelSekrulebo

samarTalSi evropis kavSiris samarTlis gavleniT damkvidrda. kerZod, aqceptis ukan

gamoTxovis uflebis momwesrigebeli normebi ZiriTadad momxmarebelTa uflebebis

damcav evrokavSiris direqtivebSia Tavmoyrili, rasac eyrdnoba wevri saxelmwifoe-

bis samarTalSi Semdgom implementirebuli am uflebis saerTo koncefcia. swored amis

gamoZaxilia, rom dadebuli xelSekrulebidan nebis ukan gamoTxovis ufleba wevri

saxelmwifoebis kanonmdeblobaSi ZiriTadad momxmarebls ukavSirdeba da misi intere-

sebis sadarajoze dgas.

75 Jansen N., Zimmermann R., Contract Formation and Mistake in European Contract Law: A Genetic Compari-son of Transnational Model Rules, Oxford Journal of Legal Studies Advance Access, 2011, 15-16, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1788882>, [10.04.2014].

76 Rott P., Harmonizing Different Rights of Withdrawal: Can German Law Serve as an Example for EC Con-sumer Law?, Developments, German Law Journal, vol. 07, No. 12, 2006, 1110, <http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/germlajo2006&div=110&id=&page=>, [9.04.2014].

77 baRiSvili e., nebis gamovlenis (ofertis) gamoTxova unificirebul kerZo samarTalSi,

`qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamoSveba, 2007, 76-80.78 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi, parlamentis uwyebani, 31, 24/07/1997.79 zoiZe b., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni I, muxli 51-e, Tb., 2002,

170-172. kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 248 da

Semdgomni.80 Rott P., Harmonizing Different Rights of Withdrawal: Can German Law Serve as an Example for EC Con-

sumer Law?, Developments, German Law Journal, vol. 07 No. 12, 2006, 1110, <http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/germlajo2006&div=110&id=&page=>, [9.04.2014].



111

xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis uaryofis ufleba araTanabari mo-

laparakebebis Sedegebis Tavidan acilebis saSualebad evlineba momxmarebels81 da ga-

nixileba gamouxmobadi xelSekrulebebis sagamonakliso regulaciad.82 misi mizania,

daicvas momxmarebeli im SemTxvevebSi, roca mas xelSekrulebis dadebaze nebis gamov-

lenisas ar hqonda SesaZlebloba, mieRo arsebiTad Tavisufali da swori gadawyvetile-

ba.83 momxmareblis es ufleba doqtrinaSi ganmartebulia, rogorc xelSekrulebidan

warmoSobili samarTlebrivi urTierTobis calmxrivad gauqmebis saSualeba, romlis

realizeba dasaSvebia yovelgvari dasabuTebis, motivaciisa da pasuxismgeblobis ga-

reSe. uflebis ganxorcieleba SesaZlebelia gansazRvruli drois ganmavlobaSi (ro-

gorc wesi, 14 dRe). am uflebis mizania uflebamosili pirisaTvis damatebiTi vadis

micema xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis mis Sinagan nebasTan SesabamisobaSi

dasarwmuneblad.84

momxmareblisaTvis miniWebuli nebis ukan gamoTxovis ufleba ramdenime kompo-

nents moicavs. upirveles yovlisa, am uflebis ukan dgas specialuri dacvis meqanizmi,

romelic xelmisawvdomia ara zogadad yvela momxmareblisaTvis, aramed mxolod maT-

Tvis, vinc xelSekrulebaSi SemZenad an momsaxurebis mimRebad gamodis. amasTan, es aris

xelSekrulebis calmxrivad gauqmebis SesaZlebloba. kerZod, xelSekrulebis mboWavi

Zalisagan gaTavisufleba xdeba ara klasikuri Sewyvetis formiT, aramed calmxrivad,

gacxadebuli Tanxmobis ukan gamoTxovis gziT.85 am gagebiT, momxmarebels akisria

xelSekrulebis arsebobis, misi namdvilobis sakiTxis gadawyvetis pasuxismgebloba,

meore mxaris Tanxmobis Tu masTan SeTanxmebis gareSe.86

ufro metic, nebis ukan gamoTxova, xelSekrulebebs, romelTa mimarTac dasaSve-

bia am uflebis realizeba, meryevad baTil garigebebad aqcevs, romelTa namdviloba

damokidebulia uflebamosili piris Secilebaze. sxva sityvebiT rom vTqvaT, xelSek-

rulebis dadebulad miCnevisaTvis gadamwyvetia ara ofertis aqceptireba, rogorc es

Cveulebrivad xdeba, aramed momxmareblis mier Secilebis uflebis gamouyenebloba.87

nebis ukan gamoTxovis ufleba, iTvaliswinebs ra xelSekrulebis dadebaze gacxade-

buli Tanxmobis uaryofas, mxareebs ayenebs xelSekrulebis dadebis sawyis stadiaze

81 Sir Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 263.

82 Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013, Chal-lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 2013, 7th ed., Pro Univertitaria Bucursit, 2013, 268, <http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_fi nal_.pdf>, [25.04.2014].

83 Rott P., Harmonizing Different Rights of Withdrawal: Can German Law Serve as an Example for EC Con-sumer Law?, Developments, German Law Journal, Vol. 07 No. 12, 2006, 1110, <http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/germlajo2006&div=110&id=&page=>, [9.04.2014].

84 Principles, Defi nitions and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame of Reference (DCFR); Edited by Ch. von Bar, E.Clive, H. Schulte-Nölke and others, Sellier, Munich, 2009, 201-204.

85 Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013,Chal-lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 2013, 7th ed., Pro Univertitaria Bucursit, 2013, 269, <http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_fi nal_.pdf>, [25.04.2014].

86 iqve.87 Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, 336-e muxli, Tb.,

2001, 150.


112

da uzrunvelyofs ucabedi gadawyvetilebis gardaqmnas Sedegze orientirebul nebis

gamovlenad. 88

Sesabamisad, nebis ukan gamoTxovis uflebis realizeba iwvevs xelSekrulebis

retroaqtiul gauqmebas, restituciis SedegebiT.89 misi efeqti orive mxarisaTvis

xelSekrulebidan gamomdinare valdebulebebis SewyvetaSi gamoixateba. igi aTavisu-

flebs orive mxares xelSekrulebiT nakisri valdebulebebis Sesrulebisganac. val-

debulebis Sesrulebis Sesaxeb wamoyenebuli nebismieri moTxovna Zalas kargavs, ro-

gorc ki uflebamosili piri isargeblebs nebis ukan gamoTxovis uflebiT.90 sabolood

ki, xelSekruleba baTilad, ararsebulad iTvleba misi dadebis momentidan, xolo mxa-

reebs warmoeSobad am xelSekrulebis safuZvelze miRebulis ukan dabrunebis valde-

buleba.91

5.3. xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis

uflebis gansxvaveba xelSekrulebis mboWavi Zalisagan

gaTavisuflebis sxva institutebisagan

evropuli direqtivebiT damkvidrebuli uaryofis ufleba gansxvavdeba xelSek-

rulebis mboWavi Zalisagan ganmaTavisuflebeli sxva samarTlebrivi institutebisa-

gan. igi ar ukavSirdeba arc kanonmdeblobiT reglamentirebul Secdomis, motyuebis

anda iZulebis danawesebs. Tumca, SeiZleba iTqvas, rom momxmareblisaTvis miniWebuli

xelSekrulebis uaryofis uflebis ukan swored garigebis baTilad cnobis miTiTebu-

li safuZvlebis saerTo koncefcia dgas.92

momxmareblisaTvis `gadafiqrebis~ uflebis miniWebas ori ZiriTadi faqtori

ganapirobebs. pirveli, dacviTi funqcia, mimarTulia mewarmis fsiqologiuri ze-

wolisagan dacvisaken, xolo meore, arasaTanado informaciis miwodebiT gamowveu-

li uaryofiTi Sedegebis acilebisaken.93 orive maTgani ukavSirdeba momxmareblis

nebis formirebaze uaryofiT zegavlenas da, Sesabamisad, Sinagan nebasTan Seusabamo

gadawyvetilebis miRebas.

88 Haupt S., An Economic Analysis of Consumer Protection in Contract Law, German Law Journal, Vol. 04 No.11, 1148, < http://www.germanlawjournal.com/pdfs/Vol04No11/PDF_Vol_04_No_11_1137-1164_Pri-vate_Haupt.pdf>, [12.04.2014].

89 Loos M., Rights of Withdrawal, Centre for the Study of European Contract Law Working Paper Series No. 2009/04, 3, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1350224>, [12.1.2013].


91 Loos M., Rights of Withdrawal, Centre for the Study of European Contract Law Working Paper Series No. 2009/04 , 3, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1350224>, [12.1.2014].

92 Jansen N., Zimmermann R., Contract Formation and Mistake in European Contract Law: A Genetic Compari-son of Transnational Model Rules, Oxford Journal of Legal Studies Advance Access, 2011, 33-35, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1788882>, [10.04.2014].

93 Smith J.M., Rethinking the Usefulness of Mandatory Rights of Withdrawal in Consemer Contracts Law: The Right to Change Your Mind?, Maastricht European Private law Institute, Working Paper No. 2001/01, 7, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1719104>, [21.11.2013].



113

tradiciulad, SemTxvevebi, sadac garegnulad gamovlenili neba ar emTxveva misi

gamomvlenis Sinagan nebas da xorcieldeba mxolod sxvadasxva gareSe faqtoris zemo-

qmedebiT, kerZo samarTalSi nebis naklis saxeliTaa cnobili94. amasTan, meryevad baTi-

li garigebebis klasikur saxeebad miiCneva Secdomis, motyuebis an iZulebis Sedegad

dadebuli garigebebi, romelTa Secilebis ufleba uzrunvelyofs individis SesaZle-

blobas, misi Sinagani nebis sawinaaRmdegod warmoSobili samarTlebrivi Sedegebi, xe-

laxali nebis gamovleniT, dadebis momentidan baTilad aqcios95.

amasTan, garigebis meryevi baTilobis efeqtisaTvis unda arsebobdes specialuri

Semadgenloba. SecdomiT dadebuli garigebis SemTxvevaSi saxeze unda iyos ara nebis-

mieri, aramed arsebiTi Secdoma. aseTad ki miiCneva Secdoma garigebis tipis arCevaSi,

garigebis SinaarsSi, mis safuZvelSi, kontrahentis pirovnebaSi, sagnis ZiriTad Tvise-

baSi, Secdoma motivSi.96

motyuebiT dadebuli garigebis SemadgenlobisaTvis mniSvnelovania ar xelSe-

krulebis dadebaze nebis gamomvleni piris mier garemoebaTa araswori Sefaseba, ara-

med misi kontrahentis ganzraxi, mizanmimarTuli moqmedeba piris SecdomaSi Sesayva-

nad.97 rac erT SemTxvevSi SeiZleba gamoixatos tyuilis TqmaSi, xolo meore SemTxveva-

Si – simarTlis damalvaSi.98

nebis formirebaze yvelaze dauSvebel da mZime formad iZuleba miiCneva, rome-

lic nebis sawinaaRmdego moqmedebad ganixileba. amasTan, misi gansxvaveba SecdomiTa

da motyuebiT dadebuli garigebisagan mdgomareobs piris cnobierebaSi. es is SemTxve-

vaa, roca pirma icis, rom debs misTvis arasasurvel garigebas, magram iZulebis wesiT

eTanxmeba mas.99

meryevad baTili garigebebis yvela dasaxelebuli koncefcia gaerTianebulia

momxmareblis nebis ukan gamoTxovis uflebaSi. erTaderTi iZulebis elementia Seda-

rebiT naklebi simZafris matarebeli. samomxmareblo xelSekrulebebSi iZuleba vlin-

deba ufro fsiqologiur zewolaSi, vidre klasikuri muqaris, SantaJis an sxva marTl-

sawinaaRmdego qmedebaSi.

moqmedebis principi isaa, rom nebis ukan gamoTxovis ufleba asrulebs saxelSe-

krulebo urTierTobas yovelgvari specialuri Semadgenlobis arsebobis gareSe, rac

aucilebeli iqneboda meryevad baTili garigebebis SemTxvevaSi. erTaderTi SezRudva,

rac dakavSirebulia am uflebis realizebasTan, aris drois is monakveTi, romelic ga-

Tvaliswinebulia misi ganxorcielebisaTvis.100


365.95 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, evropuli da Sedarebi-

Ti samarTlis institutis gamomcemloba, Tb., 2009, 317.96 Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997,

364-375.97 iqve, 376-379.98 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 343.99 Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997,

379; jorbenaZe s., Secdoma garigebaSi, paraleli sxva samarTlebriv institutebTan,

`samarTlis Jurnali~, #2, 2011, 210-211.100 Principles, Defi nitions and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame of Reference

(DCFR); Edited by Ch. von Bar, E.Clive, H. Schulte-Nölke and others, Sellier, Munich, 2009, 201-204.


114

amasTan, nebis ukan gamoTxovis ufleba miiCneva erT-erT saukeTeso alternati-

vad momxmareblisaTvis. mas SeuZlia moiTxovos xelSekrulebis gauqmeba maSinac, roca

saxezea motyuebiT an SecdomiT dadebuli garigeba da ufro swrafad daaRwios Tavi

xelSekrulebis mboWav Zalas.101 uflebis upiratesoba imaSic vlindeba, rom mosafiqre-

beli vadis ganmavlobaSi momxmarebeli uflebamosilia, kidev erTxel dafiqrdes xel-

Sekrulebis dadebaze gamovlenili nebis Sesabamisobaze mis namdvil, Sinagan nebasTan

da Sesabamisad gadawyvitos xelSekrulebis namdvilobis sakiTxi.102

am gagebiT, xelSekrulebis uaryofis uflebis ZiriTadi mizania, misces momxma-

rebels damatebiTi dro Semdgomi dafiqrebisaTvis da saTanado informaciis mopove-

bisaTvis, rac, Cveulebriv, xelSekrulebis dadebis wina etapisTvisaa damaxasiaTebeli.

sxva sityvebiT rom vTqvaT, Sinagani nebis Sesabamisobis dadgena garegan, gamovlenil

nebasTan xdeba ara xelSekrulebis dadebisas, aramed xelSekrulebis dadebis Semdeg,

mosafiqreblad gansazRvruli damatebiTi vadis ganmavlobaSi. swored amitom ganixi-

laven nebis ukan gamoTxovis instituts ukuqceviTi efeqtis mqone uflebad.

SesaZlebelia movlenebis imdagvari ganviTarebac, roca nebis ukan gamoTxovis

yvela formaluri moTxovna saxezea, magram xelSekruleba namdvilia anda sadavoa sxva

safuZvlebiT, rogoricaa, magaliTad, qmedunarianoba, uflebamosilebis nakli da a.S.

an roca saxezea saxelSekrulebo urTierTobis Sewyvetis sxva safuZvlebi, magaliTad,

meore mxaris mier valdebulebis darRveva. aseT SemTxvevaSic uflebamosili piri ar

aris SezRuduli xelSekrulebis gauqmebis miTiTebuli (sxva) safuZvlebiT, aramed

uflebamosilia, daasrulos saxelSekrulebo urTierToba nebis ukan gamoTxoviT da

miiRos dakmayofileba misi Tanmdevi SedegebiT (restitucia).103 amasTan, uaryofis

uflebis realizeba dasaSvebia meore mxaris mier xelSekrulebiT nakisri valdebule-

bebis darRvevis gareSec, rac aucilebeli iqneboda Cveulebriv viTarebaSi xelSekru-

lebidan gasvlis uflebiT sargeblobisaTvis.104

momxmareblis specialuri ufleba, gaauqmos xelSekruleba, damoukidebelia

saxelSekrulebo samarTlianobis zogadi midgomisagan. am uflebis gamoyeneba Se-

saZloa saerTodac ar iyos dakavSirebuli romelime ganxilul safuZvelTan an saxel-

Sekrulebo molaparakebebis procesSi ZalTa uTanasworobasTan. momxmarebels maSi-

nac SeuZlia uari Tqvas xelSekrulebaze, roca mis nebis gamovlenas safuZvlad ude-

vs kargad gaazrebuli da informirebuli gadawyvetileba xelSekrulebis dadebaze.

erTaderTi mizezi am SemTxvevaSi mxolod azris Secvlaa. metic, albaToba imisa, rom

momxmarebeli, rogorc wesi, ar aris im viTarebaSi, rom SeuZlia miiRos kargad infor-

mirebuli gadawyvetileba kanoniT gaTvaliswinebul zogierT SemTxvevebSi, romelTa

101 Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013, Chal-lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 2013, 7th ed., Pro Univertitaria Bucursit, 2013, 268, <http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_fi nal_.pdf>, [25.04.2014].

102 Loos M., Rights of Withdrawal, Centre for the Study of European Contract Law Working Paper Series No. 2009/04 , 3, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1350224>, [12.1.2013].


104 iqve.



115

ricxvi dRiTi dRe izrdeba, ewinaRmdegeba ideas Tavisufali da pasuxismgeblobis mqo-

ne individis Sesaxeb. amitom xSirad nebis ukan gamoTxovis ufleba momxmarebels eniWe-

ba ara xelSekrulebis dadebis garemoebis gaTvaliswinebiT, aramed im varaudiT, rom

xelSekrulebis bunebis aRqma misi dadebis momentSi SeuZlebeli iqneboda.105

amasTan, xelSekrulebis mxare, romlis mimarTac gamoyenebulia nebis ukan gamo-

Txovis ufleba, inarCunebs valdebulebis Sesrulebis moTxovnis uflebas mosafiqre-

beli vadis amowurvamde. aseTi xelSekruleba namdvilia nebis ukan gamoTxovis ufle-

bis arsebobis miuxedavad.106

5.4. nebis ukan gamoTxovis uflebis imperatiuli xasiaTi

momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTlisaTvis damaxasiaTebelia imperati-

uli normebis siWarbe.107 xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxo-

vis ufleba erT-erT maTgans miekuTvneba da, kanonmdeblobiT, specialurad gaTval-

iswinebul SemTxvevebSi xelSekrulebis savaldebulo daTqmadaa aRiarebuli. amasTan,

igi doqtrinaSi ganixileba, rogorc gamouxmobadi xelSekrulebebis sagamonakli-

so regulacia, romelic uzrunvelyofs damatebiT garantiebs da uflebis ganxor-

cielebis moqnil meqanizms.108 misi dacviTi funqciis gaTvaliswinebiT, dauSvebelia

am uflebis mxareTa SeTanxmebiT gauqmeba, evropuli direqtivebiT dadgenili stand-

artebisagan SezRuduli regulacia an masSi cvlilebebis Setana uflebamosili piris

interesebis sazianod. Tumca, im SemTxvevaSi Tu nebis ukan gamoTxovis uflebis sa-

xelSekrulebo mowesrigeba ufro farToa, vidre amas direqtivebi anda wevri saxelm-

wifoebis kanonmdebloba iTvaliswinebs, maSin misi Sinaaris gansazRvra dasaSvebia mxa-

reTa SeTanxmebiTac.109

6. nebis ukan gamoTxovis uflebis moqmedebis farglebi

momxmarebelTa uflebebis dacvis samarTlisaTvis damaxasiaTebelia dacvis saSu-

alebaTa kategorizeba, maTi mimarTva erTi konkretuli kategoriis urTierTobebze.110

aqedan gamomdinare, momxmarebelTa uflebebis dasacavad damkvidrebuli xelSek-

105 Sir Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 267.


107 ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSek-

rulebo samarTali, Tb., 2014, 29.108 Gheorghe A.N., Spasici C., Consumer’s Right to Withdraw, The International Conference CKS 2013, Chal-

lenges of the Knowledge Society; Bucharest, 17th -18th May 7th ed., Pro Univertitaria Bucursit, 2013, 269 < http://cks.univnt.ro/download/100_e_book_fi nal_.pdf>, [25.04.2014]..


110 ZlieriSvili z., cercvaZe g., robaqiZe i., svanaZe g., cercvaZe l., janaSia l., saxelSek-

rulebo samarTali, Tb., 2014, 29.


116

rulebis uaryofis SesaZleblobac ar aris upirobo. naTelia, rom nebis ukan gamoTxovis

ufleba gamonaklisia saxelSekrulebo samarTlis zogadi midgomidan. Tumca, es sagam-

onakliso regulacia savaldebulo wesiT moqmedebs ar yvela SesaZlo xelSekrulebis

mimarT, aramed mxolod iseT SemTxvevebSi, romelic pirdapiraa gaTvaliswinebuli ka-

noniT. misi moqmedeba Semoifargleba konkretuli xelSekrulebebiT, sadac momxmare-

blis nebis formireba garkveul TaviseburebebTan aris dakavSirebuli. Sesabamisad,

momxmareblisaTvis miniWebuli nebis ukan gamoTxovis uflebis samarTlebrivi bunebis

ganxilvisaTvis mniSvnelovania am uflebis moqmedebis farglebis dadgena.

6.1. araoficialur viTarebaSi dadebuli xelSekrulebebi

nebis ukan gamoTxovis ufleba, rogorc momxmareblis damcavi instrumenti, pir-

velad evropis sabWos 1985 wlis 20 dekembris 85/577 direqtiviT iqna SemoRebuli. igi

exeba araoficialur viTarebaSi dadebuli xelSekrulebebis pirobebSi momxmarebel-

Ta interesebis dacvas. es samewarmeo urTierTobebis ganviTarebis is etapia, roca,

saqonlisa an/da mosaxurebis SeTavazebis mizniT, saxlSi, samuSao adgilze an sazo-

gadoebrivi TavSeyris adgilebSi momxmarebelTan saxelSekrulebo molaparakebebis

warmoeba komerciis erT-erT yvelaze gavrcelebul formad iTvleboda. amitomac

evropeli kanonmdeblis mizans im droisaTvis warmoadgenda momxmareblis dacva iseT

garemoebebSi, sadac xelSekrulebis dadeba gamowveuli iyo uCveulo da moulodneli

faqtorebiT.111

umeteswilad aq igulisxmeba iseTi SemTxvevebi, roca mewarmeebi iyeneben mola-

parakebis warmoebis TavdasxmiT teqnikas da erTi SexedviT sruliad uwyinar, magram

imavdroulad pirisaTvis winawar gauTvaliswinebel viTarebaSi cdiloben mis dayo-

liebas xelSekrulebis dadebaze.112

1980-iani wlebidan dRemde araoficialur viTarebaSi dadebul xelSekrulebebs

Tavisi aqtualoba ar daukargavT. piriqiT, dRevandel pirobebSi TiTqmis yvelaferi

SeiZleba iqnes SeTavazebuli momxmareblisaTvis mewarmeTa savaWro punqtebs gareT.

Cveuli gaxda movaWreTa ucabedi gamoCena konferenciebze, seminarebze, kolegebTan

araformalur diskusiebze anda sxva sajaro adgilebSi. `kardakar~ vaWroba sul ufro

popularuli xdeba da, Sesabamisad, aseT urTierTobebSi momxmareblis interesebis

dacvac prioritetad rCeba. Tavis mxriv, dacvis aucilebloba gamowveulia momxmareb-

lis nebis formirebis TaviseburebiT, kerZod ki ofertis moulodneli efeqtiT. 113

111 Working Document of the Commission, Responses to the Consultation on the Council Directive 85/577/EEC of 20 December 1985 to Protect the Consumer in Respect of Contracts Negotiated away from Business Prem-ises Summary of Responses, <http://ec.europa.eu/consumers/rights/docs/doorstepselling_responses.pdf>, [27.04.2014].

112 Sir Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, HART publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2006, 263.

113 Working Document of the Commission, Responses to the Consultation on the Council Directive 85/577/EEC of 20 December 1985 to Protect the Consumer in Respect of Contracts Negotiated away from Business Prem-ises Summary of Responses, <http://ec.europa.eu/consumers/rights/docs/doorstepselling_responses.pdf>, [27.04.2014].



117

araoficialur viTarebaSi dadebul xelSekrulebebSi momxmაrეbeli, rogorc

wesi, araTanabar mdgomareobaSia gamyidvelTan, romelic ar an ver uzrunvelyofs mas

saTanado informaciiT. gamyidvels Tavisuflad SeuZlia moaxdinos SemZenis (momxma-

reblis) nebis formirebaze zemoqmedeba, Tavs moaxvios arasasurveli xelSekruleba

da daarwmunos iseTi gadawyvetilebis miRebaSi, romelsac igi sxva dros an adgilas ar

miiRebda.114 amdenad, dacvis aucilebloba gamowveulia nebis gamovlenis SemTxveviTi

xasiaTiT, ra drosac momxmarebeli ar aris winaswar momzadebuli, ara aqvs warmodgena

dasadeb xelSekrulebaze, ar aris informirebuli analogiuri nivTis Tu momsaxurebis

Sesaxeb bazarze arsebuli fasebis Sesaxeb.115

Tumca, aqve unda aRiniSnos, rom quCaSi dadebuli yvela xelSekruleba ar SeiZle-

ba miCneul iqnes araoficialur viTarebaSi dadebul garigebad, iseve rogorc yvela

araoficialur viTarebaSi dadebuli xelSekrulebis mimarT ver iqneba realizebuli

nebis ukan gamoTxovis ufleba.116 upirvels yovlisa, unda iTqvas, rom bazrobaze an qu-

CaSi gamarTul saxeldaxelod mowyobil savaWro obieqtze nivTebis yidva formalu-

rad ki aris araoficialur viTarebaSi dadebuli xelSekruleba, magram aseTi adgile-

bi Tavisi daniSnulebiT gamiznulia savaWrod da iq misuli momxmarebeli winaswar aris

ganwyobili raime nivTis SesaZenad.117 Sesabamisad, aseTi adgilebi ar iTvleba mewar-

misaTvis araoficialur viTarebad da arc momxmareblisTvis warmoSobs dadebuli

xelSekrulebis gauqmebis uflebas.118

sakanonmdeblo danawesebis sicxadisaTvis, iseve rogorc momxmarebelTa ufle-

bebis dacvisaTvis erTgvarovani midgomis uzrunvelsayofad, evropuli direqtivebiT

pirdapir iqna gansazRvruli SemTxvevebi, romelTa arsebobis pirobebSi xelSekrule-

bebi miiCneva araoficialur viTarebaSi dadebulad. kerZod, aseTia `nebismieri xel-

Sekruleba, romelic dadebulia momxmarebelisa da mewarmis TandaswrebiT adgilebSi,

romlebic ar ganekuTvneba mewarmis Cveulebrivi saqmianobis adgils an iuridiul ad-

gilsamyofels, Tumca Sinaarsobrivad mewarme an misi warmomadgeneli swored Tavisi

profesiuli miznebisTvis moqmedebs~.119

aroficialur viTarebaSi dadebul xelSekrulebad miiCneva iseTi SemTxvevebic,

roca mewarmis viziti inicirebulia momxmareblis gamoZaxebiT konkretuli nivTis

114 Loos M, Rights of Withdrawal, Centre for the Study of European Contract Law Working Paper Series No. 2009/04 , 9, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1350224>, [12.1.2014].

115 Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, 336-e muxli, Tb.,

2001, 149-153116 Loos M., Rights of Withdrawal, 9, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1350224>,

[12.1.2014]117 Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, 336-e muxli, Tb.,

2001, 149-153.118 iqve.119 Working Document of the Commission, Responses to the Consultation on the Council Directive 85/577/

EEC of 20 December 1985 to Protect the Consumer in Respect of Contracts Negotiated away from Business Premises Summary of Responses, <http://ec.europa.eu/consumers/rights/docs/doorstepselling_responses.pdf>, [27.04.2014]. qardava e., momxmarebelTa uflebebis dacvis evropuli standartebis

SedarebiTsamarTlebrivi mimoxilva quCaSi dadebuli xelSekrulebebis magaliTze,

`qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamoSveba, 2007, 128.


118

SeZenis Tu momsaxurebis miRebis mizniT. Tumca, momxmareblisaTvis moulodnelad

xelSekrulebis sagani xdeba sul sxva produqcia, romlis Sesaxeb momxmarebeli wi-

naswar ar iyo informirebuli. misTvis ucnobia msgavsi saqonlis Sesaxeb informacia

anda bazarze arsebuli fasebi, xolo Tanxmoba xelSekrulebis dadebaze gamowveulia

mewarmis damarwmunebeli da Tavsmoxveuli xelSekrulebis pirobebiT.120

yvela ganxilul garemoebas axasiaTebs erTi Tavisebureba – moulodnelobis efe-

qti, rac mewarmeTa marketinguli politikis ZiriTadi starategiaa da am urTierTo-

bebSi momxmareblTa araTanabari mdgomarebis ganmsazRvrelia. kerZod, aseT pirobebSi

momxmarebeli ixibleba ucnaur viTarebaSi SemoTavazebuli garigebiT, ganicdis TviT-

kmayofilebas, roca misadmi gamovlenilia individualuri yuradReba, gansakuTrebiT

misTvis komfortul garemoSi, saxlSi vizitisas. am dros yuradRebis miRma rCeba gari-

gebis negatiuri mxare: xelSekrulebis fasi, romelic, Cveulebriv, orjer aRemateba

analogiur saqonelze bazarze arsebul fasebs, iseve rogorc SeZenili nivTis xaris-

xi.121 umeteswilad swored am faqtoris gaTvaliswinebiT aniWebs kanonmdebeli momxma-

rebels xelSekrulebis mboWavi Zalisagan martivad gaTavisuflebis SesaZleblobas,

rac xelSekrulebis calmxrivad gauqmebis uflebaSi vlindeba.

6.2. nebis ukan gamoTxova distanciurad dadebul xelSekrulebebSi

Tanamedrove samyaroSi distanciurad dadebuli xelSekrulebebi saqonlisa da

momsaxurebis SeTavazebis drosa da sivrceSi gamartivebul saSualebad iTvleba. sa-

marTlebrivi urTierTobis damyarebis es forma qmnis unikalur SesaZleblobas ro-

gorc mewarmeebisTvis, aseve momxmareblebisTvisac, Tavisuflad miiRon monawileoba

rogorc Sida, aseve transsasazRvro savaWro urTierTobebSi da ase daikmayofilon Ta-

vianTi interesebi. swored am faqtoris gaTvaliswinebiT, distanciuri vaWroba, bolo

aTwleulis manZilze, saxelSekrulebo samarTlis ganuyofel nawilad iqca, xolo am

urTierTobis erT-erTi mxaris – momxmareblis interesebis dacva Tanamedrove civi-

lizebuli samarTlis erT-erT prioritetad iqna aRiarebuli.122

teqnologiurma progresma gavlena moaxdina rogorc momxmarebelTa cnobire-

baze, aseve mewarmeebzec, romlebic kontrahentebTan pirispir komunikaciidan Tan-

daTan gadavidnen distanciuri komunikaciis wesebze.123 Sesabamisad, dRis wesrigSi

dadga distanciurad dadebuli xelSekrulebebis maregulirebeli normebis miRebis

120 qardava e., momxmarebelTa uflebebis dacvis evropuli standartebis SedarebiTsamar-

Tlebrivi mimoxilva quCaSi dadebuli xelSekrulebebis magaliTze, `qarTuli samarT-

lis mimoxilva~, specialuri gamoSveba, 2007, 128.121 iqve, 124.122 Twigg-Flesner C., A Cross-Border-Only Gerulations for Consumer Transactions in the EU, 35-41, <http://

www.springer.com/cda/content/document/cda_downloaddocument/9781461420460-c1.pdf?SGWID=0-0-45-1276573-p174250279>, [10.11.2013].

123 Working Document of the Commission, Responses to the consultation on the Council Directive 85/577/EEC of 20 December 1985 to protect the consumer in respect of contracts negotiated away from business prem-ises Summary of Responses, <http://ec.europa.eu/consumers/rights/docs/doorstepselling_responses.pdf>, [27.04.2014].



119

aucilebloba. momxmarebelTa uflebebis dacvisadmi evropis tradiciulad mkacri

midgomidan gamomdinare, 1997 wels evropis kavSirisa da evropis parlamentis mier mi-

Rebul iqna direqtiva distanciurad nasyidobisas momxmarebelTa uflebebis dacvis

Sesaxeb,124 romelmac distanciuri vaWrobisaTvis daamkvidra ramdenime mniSvnelovani

dacviTi saSualeba. maT Soris, gansakuTrebuli mniSvnelobisaa momxmareblisaTvis ne-

bis ukan gamoTxovis uflebis miniWeba.125

distanciurad dadebul xelSekrulebebSi momxmarebelTa uflebebis dacvis

prioriteti gamowveulia maTi araTanabari mdgomareobiT mewarme subieqtebTan mimar-

TebaSi. distanciuri vaWroba xasiaTdeba im TaviseburebiT, rom gamyidveli amyarebs

samewarmeo urTierTobebs myidvelTan ise, rom am urTierTobis monawile pirebi ara-

Tu pirispir ar xvdebian erTmaneTs, aramed xSir SemTxvevaSi Tanxmoba ofertze Se-

moifargleba mxolod Sesabamis Rilakze daWeriT, rac sakmarisia xelSekrulebis da-

debulad miCnevisaTvis da, Sesabamisad, TviTboWvisaTvis. aseT dros myidveli eqceva

SedarebiT araxelsayrel pirobebSi, vidre iarsebebda pirispir komunikaciis dros,

magaliTad, savaWro dawesebulebaSi.126

am gziT SeZenili nivTebi arcTu iSviaTad ar akmayofileben SemZenis interess. ma-

galiTad, nayidi kompiuteri ar muSaobs ise swrafad, rogorc unda emuSava, SeZenili

tansacmeli sul sxva zomis an xarisxisaa, vidre iyo aRwerili, dekoratiuli nivTi ar

uxdeba SemZenis interiers, wvrilman sayofacxovrebo teqnikas (uTo, blenderi da a.S.)

gacilebiT xanmokle garantia moyveba, an ar aris im simZlavris, rogorc es vebgverdze

iyo miTiTebuli da a.S. aseT SemTxvevebSi, rogorc wesi, SemZeni cdilobs miRebuli ni-

vTis ukan dabrunebas. ar aris gamoricxuli, rom gamyidvelma igi marTlac daibrunos,

an sxva nivTiT Secvalos. Tumca umravles SemTxvevebSi gamyidvels ar gaaCnia samarT-

lebrivi valdebuleba, ukmayofilo SemZenisagan gayiduli saqoneli ukan daibrunos,

Tu es pirdapir ar aris gaTvaliswinebuli xelSekrulebiT an msgavsi urTierTobebis

maregulirebeli kanonmdeblobiT.127

erTi SexedviT, yvela zemoCamoTvlili SemTxveva SesaZloa miviCnioT nasyido-

bis xelSekrulebis naklad da maTze gavavrceloT Sesabamisi samarTlebrivi danawe-

sebi. Tumca, aseT viTarebaSi mniSvnelovani dabrkoleba momxmarebelTa fsiqologiur

ganwyobaSia, rac or ZiriTad problemaSi aisaxeba. pirveli is gaxlavT, rom xelSemkv-

rel mxares ara aqvs SesaZlebloba, pirispir SeaTanxmos xelSekrulebis arsebiTi pi-

robebi, xolo meore isaa, rom xSir SemTxvevaSi momxmarebels uWirs SeZenili saqonlis

anda momsaxurebis zedmiwevniT warmodgena. ufro metic, zusti Sefaseba SesaZlebelia

mxolod saqonlis da momsaxurebis miRebis Semdeg.128

124 evropis parlamentisa da evropis sabWos 1997 wlis 20 maisis 97/7 direqtiva momxmare-

belTa uflebebis dacvis Sesaxeb distanciurad dadebuli xelSekrulebebis dros.125 Siegfried FINA, The Consumer’s Right of withdrawal and Distance Selling in Europe, 32, <http://unternehm-

ensrecht.univie.ac.at/fi leadmin/user_upload/privat_fi na/Fina_Beitrag_FS_Zehetner.pdf>, [10.04.2014].126 iqve.127 Ben-Shahar O., Posner E. A., The Right to Withdraw in Contract Law, Journal of Legal Studies, Vol. 40, 2011,

115, <http://www.jstor.org/stable/10.1086/658403>, [7.05.2014]. 128 Haupt S., An Economic Analysis of Consumer Protection in Contract Law, German Law Journal, Vol. 04

No.11, 1138, <http://www.germanlawjournal.com/pdfs/Vol04No11/PDF_Vol_04_No_11_1137-1164_Pri-vate_Ha upt.pdf>, [12.04.2014].


120

evropelma kanonmdebelma distanciur xelSekrulebebTan dakavSirebuli yvela

aRwerili uxerxuloba momxmareblisaTvis xelSekrulebaze dadebuli nebis ukan ga-

moTxovis uflebis miniWebiT daZlia, rac xelSekrulebis calmxrivad SewyvetaSi ga-

moxateba. kerZod, zemoaRniSnuli SemTxvevebi upiratesad arasworad miwodebuli in-

formaciis Sedegia da ganixileba distanciuri xelSekrulebebis sistemur naklad.129

distanciurad dadebuli xelSekrulebebidan nebis ukan gamoTxovis uflebis mi-

niWebiT kanonmdebelma momxmarebeli Caayena im viTarebaSi, romelic iarsebebda piris-

pir dadebuli xelSekrulebis SemTxvevaSi. kerZod, mosafiqrebeli vadis ganmavlobaSi

mas eZleva SesaZlebloba darwmundes nivTis sasargeblo TvisebebSi da Seamowmos misi

xarisxi. im SemTxvevaSi, Tu SenaZeni ar gaamarTlebs momxmareblis molodins, igi ufle-

bamosilia, yovelgvari dasabuTebis gareSe gaauqmos xelSekruleba.130

amdenad, Tu xelSekruleba dadebulia zemoganxilul romelime viTarebaSi, es av-

tomaturad warmoSobs momxmareblis uflebas, ukan gaixmos xelSekrulebis dadebaze

gacxadebuli Tanxmoba. amasTan, ar aris aucilebeli, rom es gamowveuli iyos maincda-

mainc molaparakebis uxeSi teqnikis gamoyenebiT, an nebis formirebaze uxeSi gavleniT,

an imiT, rom momxmarebeli advilad moeqca mewarmis zegavlenis qveS. rogorc ukve iT-

qva, am uflebis realizeba ar moiTxovs gansakuTrebul motivacias.131

7. daskvna

winamdebare kvlevam cxadyo, rom momxmarebelTa interesebis dacvis erT-erT

mniSvnelovan garantiad xelSekrulebis dadebaze gamovlenili nebis ukan gamoTxovis

ufleba iTvleba. igi aRiarebulia evropis samarTliT da, evrokavSiris mier miRebu-

li direqtivebis safuZvelze, implimentirebulia evropis qveynebis erovnul kanon-

mdeblobaSi. cxadia, rom nebis ukan gamoTxovis ufleba gansakuTrebiT aqtualuria

gansazRvruli kategoriis saxelSekrulebo urTierTobebSi, rogoricaa araoficial-

ur viTarebaSi da distanciurad dadebuli xelSekrulebebi.

amasTan, momxmareblis am uflebasTan dakavSirebuli mravali sakiTxi damoukideb-

el da safuZvlian kvlevas saWiroebs. gansakuTrebiT im pirobebSi, roca es ufleba Se-

darebiT axalia qarTuli samarTlisaTvis. marTalia, saqarTvelos samoqalaqo kodeq-

sis 336-e muxli Seicavs quCaSi dadebuli xelSekrulebebis Sesaxeb danawess, magram igi

ver asaxavs momxmareblis am uflebis srul Sinaarss. qarTveli kanonmdeblis gagebiT,

xelSekrulebis uaryofis ufleba exeba jer kidev Seusrulebeli xelSekrulebis gau-

qmebis SesaZleblobas. xolo im SemTxvevaSi, Tu xelSekruleba dadebisTanave srul-

129 Fina S., The Consumer’s Right of Withdrawal and Distance Selling in Europe, 32-35, <http://unternehmen-srecht.univie.ac.at/fi leadmin/user_upload/privat_fi na/Fina_Beitrag_FS_Zehetner.pdf>, [09.05.2014].

130 Rott P., Harmonizing Different Rights of Withdrawal: Can German Law Serve as an Example for EC Con-sumer Law?, Developments, German Law Journal, Vol. 07, No. 12, 2006,1110, <http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/germlajo2006&div=110&id=&page=>, [9.10.2012].

131 Markesinis B., Unberath H., Johnston A., The German Law of Contract, HART Publishing, Oxford and Port-land, Oregon, 2006, 274.



121

deba, momxmarebeli veRar isargeblebs nebis ukan gamoTxovis uflebiT. urTierTobis

amgvari mowesrigeba ki ewinaaRmdegeba am uflebis ZiriTad funqcias.

garda amisa, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ar Seicavs distanciurad dadebuli

xelSekrulebebis momwesrigebel normebsac. Sesabamisad, aseTi formiT dadebuli ga-

rigebebis mimarT vrceldeba kerZo samarTlis normebi, romlebic ver uzrunvelyofen

momxmarebelTa srul da efeqtian dacvas msgavs urTierTobebSi, rac qarTuli kanon-

mdeblobis xarvezad unda iqnes miCneuli. Sesabamisad, samomxmareblo samarTlis mom-

wesrigebel normebze muSaobisas kanonmdebelma unda moaxdinos nebis ukan gamoTxovis

uflebis zusti reglamentacia, yvela im urTierTobis amomwuravi CamonaTvali da dax-

asiaTeba, romelTa arsebobis pirobebSi momxmarebeli SeZlebs nebis ukan gamoTxovis

uflebis realizebas.

122

da viT ma i su ra Ze*

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e bis gan xor ci e le ba aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ Wril Si

(Se da re biT sa mar Tleb ri vi kvle va upi ra te sad de la ve ri sa da qar Tu li sa kor po ra cio sa mar Tlis ma ga liT ze)

1. Se sa va li

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bi sa kor po ra cio sa mar-

Tlis er T-er Ti mniS vne lo va ni sa kiTx i a. kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro-

nis Zi e be bi gan sa kuT re biT aq tu a lu ria sa zo ga do e ba Ta da uf le bi sa da Ser wymis dros,

ro de sac kor po ra ci ebs surT Ser wyma, an ro de sac er Ti kor po ra cia cdi lobs me o re

kor po ra ci a ze kon tro lis mo po ve bas. pir vel Sem Txve va Si kor po ra ci eb ma Se iZ le ba ga a-

ta ron Ser wymis xel Sek ru le bis dac vis Ro nis Zi e be bi, rom ne bis mi er ma sxva kor po ra ci-

am ver SeZ los xe li Se u Sa los maT ga er Ti a ne bas, xo lo me o re Sem Txve va Si sa miz ne kor-

po ra ci is mi er gan xor ci e le bu li Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bi mi mar Tu li iq ne ba sa kuT riv

sa miz ne kom pa ni is da sa ca vad ag re so ris wi na aR mdeg.

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bis gan xor ci e le ba da kav Si-

re bu lia sa kor po ra cio sa mar Tlis Za li an bevr sa kiTx Tan, ma ga li Tad, mmar Tve lo bis

or ga no e bis mo na wi le o bas Tan, uSu a lod di req to re bis rol Tan, aq ci o ne re bis ne bis ga-

mov le nas Tan da sxva. kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bi mra va li

sa xis Se iZ le ba iyos da, ro gorc ze moT aRi niS na, iyo fa or Zi ri Tad ka te go ri ad: Tav-

dac vis Ro nis Zi e be bi, rom le bic icavs re or ga ni za ci is xel Sek ru le bas da Tav dac vis

Ro nis Zi e be bi, rom lis mi za nia sa miz ne kor po ra ci is dac va.

ro gorc cno bi li a, aq ci o ne re bis, gan sa kuT re biT er Ti kla sis aq ci o ne re bis, Sig-

niT moq me debs Ta nas wo ruf le bi a no ba, Tum ca kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac-

vi Ti Ro nis Zi e bis gan xor ci e le bis dros sa miz ne kor po ra ci is mi za nia Ta vis dac va, ra

dro sac Se iZ le ba mox des aq ci o ner Ta `Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pi dan ga dax ve va da

`Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pis dam kvid re ba.

naS ro mis mi za nia mkiTx vels srul yo fi li STa beW di le ba Se uq mnas kor po ra ci ul-

sa mar Tleb ri vi Tav dac viT Ro nis Zi e bis iu ri di ul bu ne ba ze da kor po ra ci ul sa mar-

Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e bis iseT sa xe eb ze, rom le bic, sa zo ga do e bis in te re se-

bi dan ga mom di na re, aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ au ci leb lo bas qmni an.

naS ro mi gan xi lu li iq ne ba Se da re biT sa mar Tleb ri vi me To dis sa fuZ vel ze. qar-

Tuli sa kor po ra cio sa mar Ta li Se dar de ba de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Tals da ga-

ni sazR vre ba, ram de nad Se saZ le be li iq ne ba qar Tul sa kor po ra cio sa mar Tal Si aq ci o-

ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pis gan xor ci e le ba.

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti, mowveuli leqtori.

daviT maisuraZe, kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti

Ro nis Zi e bis gan xor ci e le ba aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ Wril Si

123

sa kuT riv de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Ta li aS S-Si da zo ga dad, msof li o Si

er T-er Ti yve la ze uf ro mniS vne lo va ni da aq tu a lu ri sa kor po ra cio sa mar Tlis sis-

te ma a.1 naS rom Si aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ iu ri di u li bu ne bis ukeT

war mo sa Ce nad de la ve ris sa sa mar Tlo praq ti kis ma ga li Te bia ga mo ye ne bu li.

2. kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e bis

zo ga di da xa si a Te ba da iu ri di u li bu ne ba

de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Tal Si kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti

Ro nis Zi e bis gan mar te bis Tvis ga mo i ye ne ba ter mi ni ”de fen si ve me a su re”2 an ”de fen si ce tac tics,3 ase ve, ter mi ni ”ta ke o ver de fen ses”.4 da sa xe le bu li ter mi ne bi aR niS navs sa miz ne kor po ra-

ci is mi er mtru li Se Ze nis gan Tav dac vis dros ga ta re bul Tav dac vis Ro nis Zi e bebs an

Ser wymis xel Sek ru le bis mo na wi le ori kor po ra ci is mi er ga ta re bul Tav dac vis Ro nis-

Zi e bebs, ro mel Ta mi za nia re or ga ni za ci is dac va me sa me kor po ra ci is Ca re vis gan.

Tav dac vis Ro nis Zi e bis mi za nia kor po ra ci is in te re se bis dac va. Se sa ba mi sad, au-

ci le be lia ter mi ne bis `Tav dac vi Tis~ da `korporaciulis~ gamoyeneba. ter mi ni `sa mar-

Tleb ri vi~ ar unda iq nes ga mo ye ne bu li, rad gan yve la kor po ra ci u li Tav dac vi Ti Ro-

nis Zi e ba un da iyos imav dro u lad sa mar Tleb ri vad ga mar Tu li. sa bo lo od: kor po ra ci-

ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e ba an kor po ra ci u li Tav dac vi Ti Ro nis Zi e ba.

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e ba Se iZ le ba gan vmar toT, ro-

gorc sa zo ga do e bis Tav dac vi Ti Ro nis Zi e ba, ro me lic mi mar Tu lia sa zo ga do e bis aq ci-

o ne re bi sa da sxva ste ik hol de re bis5 sa u ke Te so in te re se bis da sa ca vad. erT Sem Txve va-

Si sa zo ga do e bis ste ik hol de re bis sa u ke Te so in te re si Se iZ le ba ga mo i xa tos mtru li

Se Ze nis gan Ta vis dac va Si, xo lo me o re Sem Txve va Si Ser wymis xel Sek ru le bis gan xor ci e-

le bis dac va Si. Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bis ga mo ye ne bis dros, ro de sac sa xe zea mtru li

Se Ze nis mcde lo ba, Sem Ze ni kom pa nia ga ni xi le ba `ag re so rad~, xo lo kom pa ni a, ro mel sac

un da da e uf los Sem Ze ni – `sa miz ne kom pa ni ad~.6 sa zo ga do e bis me gob rul Se Ze nad mi iC ne-

va Sem Txve va, ro de sac re or ga ni za cia xde ba Sem Ze ni da sa miz ne kor po ra ci e bis di req-

to re bis mo na wi le o biT, xo lo sa zo ga do e bis mtrul da uf le bad mi iC ne va Sem Txve va,7

ro de sac Sem Ze ni kom pa nia sa miz ne kom pa ni is di req to re bis gver dis av liT da mis sa wi-

1 Black S. L. Jr., Why Corporations Choose Delaware, Delaware Department of State, 2007, <http://corp.dela-ware.gov/pdfs/whycorporations_english.pdf>.

2 Unocal Corp. v. Mesa Petroleum Co., Delaware Supreme Court, 1985, 493 A.2d 946. 3 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 762.4 iqve, 766. 5 Stakeholders – are persons interested in the corporation’s success, among them are: shareholders, employees,

local community and etc. Joo W. T., Corporate Governance, Law, Theory and Policy, Kent Greenfi eld, There’s a Forest in Those Trees: Teaching About the Role of Corporations in Society, Carolina Academic Press, 2nd ed., Durham, 2010, 12-17.

6 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 762.7 Wanturia l., korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba sakorporacio

samarTalSi, Tb., 2006, 231-232.


124

na aR mde god cdi lobs aq ci e bis Se Ze nas.8 Se sa ba mi sad, Ser wymi sa da da uf le bis pro ce sis

mTa va ri mo na wi le e bi ari an swo red sa war mos me nej men tis war mo mad gen le bi.

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bis im ple men ta ci is ma te-

ri a lu ri sa fuZ vlebs war mo ad gens kor po ra ci is sa dam fuZ neb lo do ku men ta cia da /an

Ser wymis xel Sek ru le ba, ase ve, kor po ra ci u li Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bis sa xe e bi da ga-

mo ye ne bis uf le ba mo si le ba Se iZ le ba pir da pir mom di na re ob des sa kuT riv sa kor po ra-

cio sa mar Tlis ma re gu li re be li nor me bi dan. naS rom Si ga ni xi le ba ram de ni me Tav dac vis

kor po ra ci ul sa mar Tleb riv Ro nis Zi e ba da maT ga mo ye ne bis aq tu a lu ro ba aq ci o ne re-

bis `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ Wril Si.

sa kor po ra cio sa mar Tlis ma re gu li re be li nor me bi da sa sa mar Tlo praq ti ka sa-

war mos mmar Tve lo bis or ga nos ani Webs mo sa lod nel mtrul da uf le bas Tan da kav Si re-

biT ke Til sin di si e re bis prin ci pis dac viT ga dawy ve ti le bis mi Re bis da aq ci o ne re bi-

saT vis, kor po ra ci is sa u ke Te so in te re se bi dan ga mom di na re, re ko men da ci is9 mi ce mis

val de bu le bas. me nej men ti, sa war mos bor di, mmar Tve lo bis is rgo li a, ro me lic iRebs

ga dawy ve ti le bas Tav dac vis kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Ro nis Zi e be bis im ple men ta-

ci is Se sa xeb. `mTa va ri prob le ma, ro me lic am dros war mo i So ba, ukav Sir de ba di req-

to ris qce vas. ker Zod, ra un da ga a ke Tos di req tor ma: brmad da e mor Ci los Sem Ze ne bis

ne bas, rac maT Se iZ le ba sam sa xu ris da kar gva dac da uj deT, Tu wi na aR mde go ba ga u wi os

aseT nas yi do bas. sa sa mar Tlo e bi uf le bas ani We ben di req to rebs wi na aR mde go ba ga u wi-

on am gvar nas yi do bebs, Tu ki isi ni amis au ci leb lo bas da kor po ra ci is in te re se bis pri-

mats da a sa bu Te ben~.10

ame ri ku li sa mar Tlis kor po ra ci u li mar Tvis mo de li gan sxvav de ba ev ro pu lis-

gan.11 Se sa ba mi sad, de la ve ris sa mar Tal Si Tav dac vis Ro nis Zi e be bis mim Re bi mmar Tve lo-

bis or ga no Se iZ le ba iyos di req tor Ta bor di, xo lo ev ro pul Si ase Ti or ga no Se iZ le ba

iyos di req to ra ti an sa meT val yu reo sab Woc ki wes de biT ase Ti uf le ba mo si le bis mi ni-

We bis Sem Txve va Si.

de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Tlis 141-e mux li gan sazR vravs bor dis uf le ba-

mo si le bas kor po ra ci as Tan da kav Si re biT. ker Zod, aR niS nu li mux lis Ta nax mad, gar da

8 maisuraZe d., samewarmeo gansjis wesi sakorporacio samarTalSi (amerikis SeerTebuli

Statebisa da saqarTvelos samarTlis magaliTze), red. i. burduli, Tb., 2011, 125-126.9 Gordon N., Mergers and Acquisitions: “Just say never?” Poison Pills, Deadhand Pills, and Share-holder ad-

opted bylaws: and essay for Warren Buffet, 19 Cardozo Law Review 511, Yeshiva University, 1997, 15, “One reading of section 141(a) would give the board exclusive power to manage, unless otherwise provided in the articles, with the understanding that a charter amendment requires an initial board resolution, and thus board consent, to any limitations on its power. But the proviso also permits variations “otherwise provided” in the chapter, which includes section 109, a broad source of shareholder power - but whose use cannot be “inconsis-tent with” the charter or the law, meaning - and here the circle starts again - section 141(a). Under prevailing modes of corporate statutory interpretation in Delaware, in which different statutes have “equal dignity” or “independent legal signifi cance”, nothing can be resolved about the scope of section 109(b) from the reference in section 141(a) to the articles alone, not the bylaws. The idea of a bylaw may be less clearly cabined than supposed in light of the expansive description of section 109(b): “any provision ... relating to the business of the corporation”.

10 Wanturia l., korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba sakorporacio

samarTalSi, Tb., 2006, 231.11 iqve, 109-110.



125

Tvi Ton de la ve ris sa kor po ra cio sa mar TliT an sa zo ga do e bis sa re gis tra cio ga nacx a-

diT gaT va lis wi ne bu li Sem Txve ve bi sa, kor po ra ci is mar Tvas da saq mi a no bis me nej ments

axor ci e le ben di req to re bi. da sa xe le bu li mux li kor po ra ci is saq mi a no bis gan kar gvis

far To uf le ba mo si le bas ani Webs bords.12

ame ri kul sa mec ni e ro li te ra tu ra Si az rTa sxva das xva o ba a, Tu vis xel Si un da

iyos Tav moy ri li an un da iyos Tu ara bor dis xel Si Tav moy ri li kor po ra ci u li Tav-

dac vi Ti Ro nis Zi e be bis ga ta re bis uf le ba mo si le ba. mec ni er Ta na wi li Tvlis, rom Tav-

dac vis Ro nis Zi e be bis gan xor ci e le ba un da iyos aq ci o ne re bis uf le ba mo si le ba, rom

maT Tvi Ton SeZ lon mtru li Se Ze nis dros ga dawy ve ti le bis mi Re ba, ker Zod, da e Tan xmon

ag re so ri kom pa ni is Se Ta va ze bas, Tu ua ri Tqvan aR niS nul Se Ta va ze ba ze.13 mec ni er Ta na-

wi li Tvlis, rom mar Te bu lia Tav dac vis Ro nis Zi e be bis gan xor ci e le bis uf le ba mo si-

le bis di req to re bi saT vis ga da ce ma, rad gan swo red kom pa ni is me nej men ti aris yve la ze

ukeT in for mi re bu li kor po ra ci is nam dvi li Ri re bu le bis da sa mo mav lo per speq ti ve-

bis Se sa xeb, Se sa ba mi sad, isi ni ukeT SeZ le ben kor po ra ci is da aq ci o ne re bis in te re se bis

dac vas.14 sa kuT riv de la ve ris sa sa mar Tlo mtki ced akuT vnebs Tav dac vis Ro nis Zi e be-

bis gan xor ci e le bas bor dis uf le ba mo si le ba Ta far glebs.15

Se sa ba mi sad, de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Ta lis 141-e mux li mo i cavs, ase ve, di-

req to re bis mi er Tav dac vis Ro nis Zi e be bis ga n xor ci e le bis uf le ba mo si le ba sac.

qar Tul sa zo ga do e beb Si di req to re bis xel mZRva ne lo bis uf le ba mo si le ba Zi ri-

Ta dad dam ya re bu lia `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis mecx re mux lis pir vel, me o re da me-

sa me pun qteb ze. `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis me-9 mux lis pir vel pun qtSi Ca moT vli lia

xel mZRva ne lo bis uf le ba mo si le bis gan ma xor ci e le be li su bi eq te bi: `xel mZRva ne lo-

bis uf le ba aqvT: so li da ru li pa su xis mgeb lo bis sa zo ga do e ba Si – yve la par tni ors,

ko man di tur sa zo ga do e ba Si – srul par tni o rebs (kom ple men ta rebs), kom ple men ta ri

iu ri di u li pi ris Sem Txve va Si – mis mi er da niS nul fi zi kur pirs, SezR u du li pa su xis-

mgeb lo bis sa zo ga do e ba Si, sa aq cio sa zo ga do e ba Si da ko o pe ra tiv Si – di req to rebs, Tu

wes de biT (par tni or Ta Se Tan xme biT) sxva ram ar aris gaT va lis wi ne bu li~.16 me o re da me-

sa me pun qte bi gan sazR vravs sa kuT riv xel mZRva ne lo bis uf le ba mo si le bas, ker Zod, me-

war me Ta Se sa xeb~ ka no nis me o re pun qtis Ta nax mad, `xel mZRva ne lo bis uf le ba mo si le ba

gu lis xmobs uf le ba mo si le bis far gleb Si sa war mos sa xe liT ga dawy ve ti le bis mi Re bas,

xo lo war mo mad gen lo bi Ti uf le ba mo si le ba gu lis xmobs sa war mos sa xe liT ga mos vlas

12 Delaware General Corporation Law, 141 (a): “the business and affairs of every corporation organized under this chapter shall be managed by or under the direction of a board of directors, except as may be otherwise provided in thic chapter or in its certifi cate of incorporation. If any such provision is made in the certifi cate of incorporation, the powers and duties conferred or imposed upon the board of directors by this chapter shall be exercised or performed to such extent and by such person or persons as shall be provided in the certifi cate of incorporation.”

13 Joo W. T., Corporate Governance, Law, Theory and Policy, Lucian Arye Bebchuk, The Case Against Board Veto in Corporate Takeover, Carolina Academic Press, 2nd ed., Durham, 2010, 562.

14 iqve, 576-577.15 Air Products and Chemicals, Inc. v. Airgas, Inc. 2011 WL 806417 (Del. Ch. 2011).16 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 9.1.


126

me sa me pi reb Tan ur Ti er To ba Si~.17 ama ve ka no nis mecx re mux lis me sa me pun qtis Ta nax mad,

`xel mZRva ne lo bis uf le ba mo si le ba gu lis xmobs war mo mad gen lo biT uf le ba mo si le-

ba sac, Tu par tni or Ta Se Tan xme biT (wes de biT) sxva ram ar aris gaT va lis wi ne bu li~.18

ase ve, aR sa niS na via da sa xe le bu li ka no nis 56-e mux li, ro me lic uSu a lod exe ba sa aq cio

sa zo ga do e bis di req to re bis uf le ba mo si le bas. ker Zod, aR niS nu li mux lis pir ve li

pun qtis Ta nax mad, `sa zo ga do e bis xel mZRva ne lo ba da war mo mad gen lo ba eva le baT di-

req to rebs~.19

`me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis da sa xe le bu li mux le bis sa fuZ vel ze Seg viZ lia

vTqvaT, rom di req to re bis uf le ba mo si le ba Si Se dis xel mZRva ne lo bis uf le ba mo si-

le bis gan xor ci e le ba, xo lo Tav dac vis Ro nis Zi e be bis ga ta re ba, ro gorc de la ve ris

sa kor po ra cio sa mar Tlis Sem Txve va Si, sa qar Tve los ka no nis mi xed vi Tac am xel mZRva-

ne lo bis uf le ba mo si le bis na wi li a, Tu, ra Tqma un da, es uf le ba mo si le ba ar aris SezR-

u du li par tni or Ta sa re gis tra cio ga nacx a diT an wes de biT.

ase ve, sa in te re soa `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 54-e mux lis me-6 pun qti, ro me lic

gan sazR vravs kor po ra ci is sa er To kre bis uf le ba mo si le ba Ta Ca mo naT vals, xo lo da-

sa xe le bu li pun qtis~l~ ) qve pun qtis bo lo wi na da de bis Ta nax mad, wes de biT Se iZ le ba

me-6 pun qtSi Ca moT vli li sa er To kre bis20 uf le ba mo si le be bis sa mer Tval yu reo sab Wo-

ze an /da di req to reb ze ga da na wi le ba.21 aR niS nu li Za li an mniS vne lo va ni a, rad gan kor-

po ra ci is Tvis mniS vne lo van da kri ti kul dros Se iZ le ba ga aZ li e ros bor dis, ro gorc

Tav dac vis Ro nis Zi e be bis gan ma xor ci e le be li or ga nos, efeq tu ri saq mi a no ba.

Sem dgom Si uSu a lod sa sa mar Tlo praq ti kis ma ga li Te bis gan xil vis dro sac da-

das tur de ba, rom sa kor po ra cio sa mar Tal Si Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bis gan xor ci e le-

bis mTa va r ini ci a to rebs, Tav dac vis kor po ra ci u li Ro nis Zi e be bis gan ma xor ci e le bel

su bi eq tebs, war mo ad ge nen swo red di req to re bi.

3. aq ci o ner Ta Ta nas wo ruf le bi a no ba da mi si ga mar Tle bu li

SezR ud vis sa mar Tleb ri vi far gle bi

Cve ni naS ro mis er T-er Ti mi za ni aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ sa-

kiTx is gan xil va a, mag ram Tav da pir ve lad au ci le be lia aq ci o ner Ta `Ta na ba ri mopy ro-

17 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 9.2. 18 iqve, muxli 9.3.19 iqve, muxli 56.1.20 zogadad, saerTo kreba mniSvnelovan rols asrulebs reorganizaciis procesSi, radgan

aqcionerebis Tanxmoba TiTqmis yvela SemTxvevaSi aris gadamwyveti reorganizaciis

ganxorcielebisaTvis. magram direqtorebi, romlebic warmoadgenen aqcionerebis mier

daqiravebul menejerebs, valdebulni arian moamzadon reorganizaciis dokumentebi

da garigeba korporaciis da aqcionerebis saukeTeso interesebis Sesabamisad ganax-

orcielon. aqedan gamomdinare, direqtorebi, aseve, valdebulni arian, aqcionerebs

gauwion rekomendacia TiToeul, aqcionerTa krebaze gasatan sakiTxTan dakavSire-

biT, kerZod, aqcionerebi unda daeTanxmon Tu ara konkretul garigebas da ratom. Tu

SemZeni korporaciis winadadeba ar Seesabameba korporaciis saukeTeso interesebs, di-

reqtorebi ganaxorcieleben Tavdacvis RonisZiebebs da rekomendacias gauweven aqcio-

nerebs, rom es ukanasknelebi ar daeTanxmon SeTavazebas.21 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 54.6.



127

bis~22 sa kiTx is gan xil va da mi si ga mar Tle bu li SezR ud vis far gle bis, ase Tis ar se bo bis

Sem Txve va Si, gan sazR vra.

`me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis me-3 mux lis me-9 pun qti iT va lis wi nebs, rom `sps-is,

ks-is, Sps-is, ss-is da ko o pe ra ti vis par tni o rebs Ta na bar pi ro beb Si Ta na ba ri uf le ba-

mo va le o be bi aqvT, Tu am ka no niT an wes de biT sxva ram ar aris dad ge ni li. wes de biT, Se-

saZ le be lia maT mi er Se ta ni li Se na ta ne bis gan da mo u ki deb lad ga ni sazR vros gan sxva ve-

bu li uf le ba- mo va le o be bi~.23 `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis aR niS nu li da na we si iT va lis-

wi nebs `wes de biT sxva ra mis gaT va lis wi ne bas~. mag ram aR niS nu li da na we si aris `me war-

me Ta Se sa xeb~ ka no nis zo ga di na wi lis Se mad ge ne li. aq ci o ner Ta Ta nas wo ruf le bi a no bis

sa kiTx is gan xil vi sas un da Se ve xoT `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 52-e mux lis 1 punqts,

ker Zod, `Tu wes de biT sxva ram ar aris dad ge ni li, aq ci e bi Se iZ le ba iyos Cve u leb ri vi

da pri vi le gi re bu li. er Ti Cve u leb ri vi aq cia uz run vel yofs er Ti xmis uf le bas aq ci-

o ner Ta sa er To kre ba ze, xo lo pri vi le gi re bu li aq cia ar iZ le va xmis uf le bas. pri vi-

le gi re bu li aq cia uz run vel yofs di vi den dis mi Re bas dad ge ni li ga nak ve TiT. di vi den-

dis ode no ba da mi Re bis we si ga ni sazR vre ba sa war mos wes de biT. wes de biT Se iZ le ba dad-

gin des gan sxva ve bu li we si, ro me lic uz run vel yofs Cve u leb ri vi da pri vi le gi re bu li

aq ci e bis uf le ba Ta sxvag va rad gan sazR vras. er Ti kla sis aq ci e bi Ta na ba ri uf le be biT

uz run vel yo fen maT mflo be lebs. di vi den de bis uci lob lad ga ce mis Se pi re ba ba Ti li-

a~.24 `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis da sa xe le bu li mux li sa ub robs ori sa xis aq ci a Ta kla-

sis ar se bo ba ze, Tu sa zo ga do e bis wes de biT sxva ram ar aris dad ge ni li, ker Zod, aq ci a Ta

es sa xe e bia – Cve u leb ri vi, ro me lic uz run vel yofs xmis uf le bas da pri vi le gi re bu li,

ro me lic uz run vel yofs di vi den dis mi Re bis uf le bas.

`aq cia adas tu rebs pi ris wev ro bas ss-Si da am wev ro bi dan ga mom di na re mis uf le-

beb sa da mo va le o bebs. ama ve dros, aq ci o ne ri araa val de bu li mo na wi le o ba mi i Ros sa-

zo ga do e bis mar Tva Si. aq ci o ners Se uZ lia arc mo na wi le ob des sa zo ga do e bis saq me eb Si

da mi i Ros mxo lod di vi den de bi~.25

`me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 52-e mux lis 1-li pun qti xazs us vams, rom er Ti kla sis

aq ci e bi Ta naba ri uf le be biT uz run vel yo fen maT mflo be lebs. Tum ca aq ci a Ta gan sxva-

ve bu li kla se bis ar se bo bac ar aye nebs aq ci a Ta erT klass me o re klas ze uf ro pri o ri-

te tul sa mar Tleb riv mdgo ma re o ba Si.

`tra di ci u lad, ga nas xva ve ben Cve u leb riv aq ci as, ro gorc wev ro bis uf le ba mo-

si le ba- val de bu le ba Ta Cve u leb riv Sem Txve vas da pri vi le gi re bul (u pi ra tes) aq ci as,

ro me lic, sxva aq ci eb Tan Se da re biT, gar kve u li upi ra te so biT xa si aT de ba. mag ram es

ise ar un da iq nes ga ge bu li, TiT qos upi ra te si aq ci is flo ba gan sa kuT re bul, uke Tes

sa mar Tleb riv mdgo ma re o bas ani Web des aq ci o ners (vid re, vTqvaT, Cve u leb ri vi aq ci a).

ka pi ta lu ri ti pis sa zo ga do e ba Ta sa mar Tal Si gan mtki ce bu lia e.w. Gle is hbe han dlung der Akti o na re-s, anu aq ci o ner Ta er Tna i ri, Ta na ba ri sa mar Tleb ri vi mopy ro bis prin ci pi~.26

22 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 330.23 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 3.9.24 iqve, muxli 52.1.25 Wanturia l., niniZe T., mewarmeTa Sesaxeb kanonis komentari, mesame gamocema, Tb., 2002,

315.26 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 330.


128

aqe dan ga mom di na re, mi u xe da vad imi sa, rom `me war me Ta Se sa xeb~ ka no ni sa ub robs

sxva das xva sa xis aq ci a Ta kla se bis ar se bo ba ze, sa kor po ra cio sa mar Ta li ga nam tki cebs

yve la aq ci o ne ris `Ta na ba ri mopy ro bis~ prin cips. Ta vis mxriv, `me war me Ta Se sa xeb~ ka-

no nic ar sa ub robs, rom aq ci a Ta ro me li me klass un da mi va ni WoT upi ra te si sa mar Tleb-

ri vi mdgo ma re o ba. `rac Se e xe ba sa kor po ra cio sa mar Tal Si Ta nas wo ro bis prin cips, igi

efuZ ne ba sa zo ga do e bis wi na Se yve la aq ci o ne ris (par tni o ris, me wi lis) Ta na bar mdgo-

ma re o bas gar kve u li, ma ga li Tad, aq ci i dan ga mom di na re upi ra te so bis gaT va lis wi ne-

biT. gar kve u li pri vi le gi a, ro gorc iT qva, Zi ri Ta dad, aq ci o ne ris sa niv To (qo neb riv)

uf le bebs Se e xe ba, ami tom pri vi le gi re bu li aq ci is mflo be li pi ri sar geb lobs, ma ga-

li Tad, uf ro ma Ra li di vi den dis mi Re bis uf le biT, ase ve, sa zo ga do e bis lik vi da ci is

dros dar Ce ni li qo ne bi dan moTx ov nis (kre di tor Ta Sem deg) upi ra te si dak ma yo fi le-

bis uf le biT~.27

yo ve li ve ze moT da sa xe le bu li dan ga mom di na re, sa aq cio sa zo ga do e bis aq ci o ne-

rebs aqvT Ta nas wo ri uf leb ri vi mdgo ma re o ba, anu sar geb lo ben `Ta na ba ri mopy ro bis~

prin ci piT. aris Tu ara Se saZ le be li aq ci o ner Ta `Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pi dan

`ga dax ve va~?

`me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 52-e mux li iT va lis wi nebs aq ci a Ta kla se bis da aq ci-

eb Si kon ver ti re ba di fa si a ni qa Ral de bis ar se bo bas. aR niS nu li mux lis 11 pun qtis Ta-

nax mad, `gar da am mux liT gaT va lis wi ne bu li aq ci a Ta kla se bi sa, aq ci o ner Ta sa er To

kre bis ga dawy ve ti le biT, sa zo ga do e bam Se iZ le ba ga iT va lis wi nos sxva kla sis aq ci e bis

ar se bo bac. ne bis mi e ri kla sis aq ci e bis ra o de no ba, maT Tan da kav Si re bu li uf le ba- mo-

va le o be bi da ma Ti Sec vlis pi ro be bi un da ai sa xos sa zo ga do e bis wes de ba Si (xo lo sa ja-

ro Se Ta va ze bis Sem Txve va Si – emi si is pros peq tSic), am kla sis aq ci e bis gan Tav se bam de.

aq ci e bis gan Tav se bis Sem deg gan Tav se bul aq ci eb Tan da kav Si re bu li uf le ba- mo va le o-

be bis Sec vla, ase ve wes de biT gaT va lis wi ne bu li am kla sis aq ci e bis cvli le be bis we sis

Sec vla da uS ve be li a~.28

imis Tvis, rom war mod ge na Seg veq mnas, ra kon teq stSia er Ti kla sis aq ci e bi Ta na ba-

ri uf le be biT uz run vel yo fen maT mflo be lebs~ `me war me Ta Se sa xeb~ ka non Si ga mo ye ne-

bu li, da sa xe le bu li mux lis pir ve li pun qti Ta vi dan bo lom de Seg ne bu lad aris moy va-

ni li. es uka nas kne li zo ga dad yve la uf le ba ze sa ub robs Tu mxo lod xmis uf le ba ze da

di vi den dis mi Re bis uf le ba ze? ima ve mux lis 11 pun qti sa ub robs sxva aq ci a Ta kla se bis

ar se bo ba ze da maT Tan da kav Si re bul uf le ba- mo va le o beb ze, ro me lic Se iZ le ba gaT va-

lis wi ne bul iq nes wes de ba Si. Tum ca ima ve pun qtSi er Ti kla sis aq ci e bis Sig niT Ta na bar

uf le ba- mo va le o beb ze ar aris sa u ba ri. anu, ga mo dis, rom ka non mde bel ma da a zus ta xmis

uf le bis da di vi den dis mi Re bis uf le bis Ta na ba ri uf leb ri vi mdgo ma re o ba er Ti kla-

sis aq ci o ne rebs So ris, xo lo sxva uf le ba- mo va le o beb Tan da kav Si re biT ara Ta na ba ri

mdgo ma re o bis gaT va lis wi ne bis Se saZ leb lo bas iZ le va. aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba-

ri mopy ro bis~ prin ci pis ar se bo bis Se saZ leb lo bis ukeT ga sa a na li zeb lad au ci le be-

27 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 331. 28 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 52.11.



129

lia naS ro mis msvle lo bi sas Si na ar sob ri vad iq nes gan xi lu li ase Ti Ser Ce vi Ti uf le be-

bis ar se bo bis ma ga li Te bi.

aq ci o ner Ta So ris Ta nas wo ruf le bi a no bis prin ci pi dan `ga dax ve vis~ Zi ri Tad sa-

fuZ vels war mo ad gens sa zo ga do e bis in te re sis dac va. sa zo ga do e bis in te re si Se iZ le-

ba gu lis xmob des kor po ra ci is dac vas mtru li Se Ze nis gan, xo lo bor dma am in te re sis

dac va mo ax di nos Tav dac vis kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Ro nis Zi e bis im ple men ta ci-

iT. aseT Sem Txve va Si bor di, ro gorc Tav dac vis kor po ra ci u li Ro nis Zi e bis gan ma xor-

ci e le be li su bi eq ti, aris xel mZRva ne lo bis val de bu le ba Ta ma ta re be li kor po ra ci i-

sa da aq ci o ne re bis wi na Se, rom mis mi er gan xor ci e le bu li yve la Tav dac vis Ro nis Zi e ba

iyos kor po ra ci is da aq ci o ne re bis sa u ke Te si in te re se bis Se sa ba mi si.

bor dis mi er gan xor ci e le bu li moq me de ba ni un da ak ma yo fi leb des gan sazR vrul

sa mar Tleb riv kri te ri u mebs, mxo lod aseT Sem Txve va Si Ca iT vle ba bor dis mi er gan xor-

ci e le bu li qme de ba da Se sa ba mi sad, aq ci o ner Ta `Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pi dan `ga-

dax ve va~, xel mZRva ne lo bis val de bu le bis Se sa ba mi sad. naS ro mis mom dev no Tav Si gan xi-

lu lia kri te ri u me bi, rom le bic un da da ak ma yo fi los bor dma, ra Ta gan xor ci e le bu li

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bi Ca iT va los sa mar Tleb ri vi Za-

lis mqo ned. ase ve, mom dev no Ta vi Se e xe ba bor dis mi er aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri

mopy ro bis~ sa fuZ vel ze ga mo ye ne bul Tav dac vis kor po ra ci ul Ro nis Zi e bas.

4. `i u ni ka lis~ tes ti

iu ni ka li me sa pot ro li u mis wi na aR mdeg29 er T-er Ti yve la ze uf ro mniS vne lo va ni

saq me a, ro me lic exe ba bor dis mi er, mtru li Se Ze nis sa wi na aR mde god, kor po ra ci ul sa-

mar Tleb ri vi Tav dac vis Ro nis Zi e bis ga mo ye ne bas. aR niS nu li saq mis sa fuZ vel ze amoq-

med da Tav dac vis Ro nis Zi e bis Zal mo si le bis Se mow me bis fu Zem deb lu ri we si, ro me lic

iu ni ka lis tes tis sa xe liT dam kvid rda.

me sa pet ro li um ma, ro me lic iyo iu ni ka lis aq ci a Ta 13%-is mflo be li, ga nacx a-

da pre ten zia aq ci a Ta 37%-is Se Ze na ze, me sa pet ro li u mi fiq rob da iu ni ka lis aq ci e bis

mTli a nad xel Si Cag de bas. er Ti aq ci is Ses yid vis fa sad ga mo acx a da 54 do la ri.

aR niS nul Se Ta va ze bas Tan da kav Si re biT Se ik ri ba iu ni ka lis bor di, rom leb mac

im sje les, Tu ra ga dawy ve ti le ba un da mi e RoT Se Ta va ze bas Tan mi mar Te ba Si. iu ni ka lis

bords 8 mow ve u li (rom le bic ar war mo ad gen dnen kor po ra ci is Ta nam Srom lebs) da 6 Si-

da (rom le bic war mo ad gen dnen kor po ra ci is Ta nam Srom lebs) di req to ri30 hyav da. bor-

dma msje lo bis Sem deg ga dawy vi ta, rom iu ni ka lis aq ci e bis fa si iyo uf ro me ti, vid-

re me sas mi er ga ke Te bu li Se Ta va ze ba da gan xi lul iq na sxva das xva Se saZ lo Tav dac vis

Ro nis Zi e ba. Sem deg cal ke Se ik rib nen mow ve u li di req to re bi, rom leb mac ga dawy vi tes

er Ci aT bor dis Tvis, rom ua ri eT qva aR niS nul Se Ta va ze ba ze da ga ne xor ci e le bi na Tav-

dac vis Ro nis Zi e be bi. Se saZ lo Tav dac vis Ro nis Zi e bad da sa xel da kom pa ni is aq ci e bis

Ses yid va sa ten de ro Se Ta va ze bis gziT.

29 Unocal Corp. v. Mesa Petroleum Co. Delaware Supreme Court, 1985, 493 A.2d 946.30 Wanturia l., korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba sakorporacio

samarTalSi, Tb., 2006, 115.


130

bords aqvs val de bu le ba gan sazR vros, Tu ram de nad Se e sa ba me ba aR niS nu li Se Ta-

va ze ba kom pa ni is sa u ke Te so in te re sebs. bor dis mi er mi sa Re bi ga dawy ve ti le ba, ro gorc

ze moT aRi niS na, da kav Si re bu lia xel mZRva ne lo bis val de bu le bas Tan.31

iu ni ka lis saq mis gan xil vis dros sa sa mar Tlo Ca mo ya lib da or stan dar ti an wes-

ze, ro me lic iu ni ka lis tes tis sa xe liT dam kvid rda. am tes tis pir ve li stan dar tis

Ta nax mad, saf rTxe un da iyos re a lu ri, anu re a lu ri saf rTxe un da emuq re bo des kor-

po ra ci is in te re sebs da me o re stan dar ti – di req to re bis mi er ga ta re bu li Tav dac vis

Ro nis Zi e be bi un da iyos saf rTxis adek va tu ri. Za li an mniS vne lo va nia ba lan sis dac va am

or stan darts So ris. am tes tis ori ve stan darts So ris un da iyos go niv ru li kav Si ri

da bor dis ga dawy ve ti le ba un da iyos Se sa ba mi so ba Si ori ve stan dar tTan.

sa bo lo od, bor dma ga dawy vi ta, ga ne xor ci e le bi na Tav dac vis kor po ra ci u li Ro-

nis Zi e be bi me sa pet ro li u mis Se Ta va ze bas Tan da kav Si re biT. me sa pet ro li u mis Se Ta va-

ze bis sa pi ris pi rod bor di Tvi Ton Se i Zen da sa ku Ta ri kom pa ni is aq ci ebs uf ro Zvi rad,

vid re amas me sa pet ro li u mi sTa va zob da aq ci o ne rebs. bor di me sa pet ro li u mis mi er

Se Ta va ze bu li fass Tvli da sa baz ro Ri re bu le ba ze da bal fa sad da sa ku Ta ri Se Ta va-

ze ba mi aC nda re a lur da adek va tur Se Ta va ze bad. amas Tan, iu ni ka lis mi er ga ke Te bu li

Se Ta va ze ba iyo e.w. aq ci e bis Ser Ce vi Ti Ses yid va sa ten de ro Se Ta va ze bis gziT, ro me lic

ga mo ricx av da me sa pet ro li u mis mflo be lo ba Si ar se bu li aq ci e bis Se Ze nas. mi u xe da vad

ami sa, sa sa mar Tlom ga dawy vi ta, rom iu ni ka lis mi er ga ta re bu li Ro nis Zi e be bi iyo saf-

rTxis adek va tu ri, xo lo aq ci e bis Ser Ce vi Ti Ses yid va ar ar Rvev da me sa pet ro li u mis

uf le bebs, rad gan di req to reb ma aq ci e bis Ser Ce vi Ti Ses yid vis ga dawy ve ti le ba kom pa-

ni is sa u ke Te so in te re se bi dan da im saf rTxi dan ga mom di na re mi i Res, ro me lic kom pa ni-

as emuq re bo da.32

ima ve sa sa mar Tlo saq me ze da or stan dar tze sa ub robs ba to ni la do Wan tu ria sa-

ku Tar wig nSic. ker Zod, `XX sa u ku nis oTx mo ci a ni wle bis da sawy is Si de la ve ris umaR-

les ma sa sa mar Tlom ki dev uf ro ga na vi Ta ra es praq ti ka da uf ro da a zus ta kri te ri u-

me bi, ro mel Ta ar se bo ba zec aris da mo ki de bu li Bu si ness Jud ge ment Ru le -is ga mo ye ne ba, e.w.

mtru li Se Ze nis wi na aR mdeg ga ta re bu li Ro nis Zi e be bis Se sa fa seb lad: pir ve li, di req-

to reb ma un da da a sa bu Ton, rom Se Ze na saf rTxes uq mnis kor po ra ci as; me o re, ga ta re-

bu li Tav dac vis Ro nis Zi e be bi saf rTxis Se sa ba mi si a. gar da ami sa, sa sa mar Tlos az riT,

31 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 775, “In the board’s exercise of corporate power to forestall a takeover bid our analysis begins with the basic principle that corporate directors have a fi duciary duty to act in the best interests of the corporation’s stockholders. As we have noted, their duty of care extends to protecting the corporation and its owners from perceived harm whether a threat originates from third parties or other shareholders.”

32 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 777, “In conclusion, there was directorial power to oppose the Mesa tender offer, and to undertake a selective stock exchange made in good faith and upon a reasonable investigation pursuant to a clear duty to protect the corpo-rate enterprise. Further, the selective stock repurchase plan chosen by Unocal is reasonable in relation to the threat that the board rationally and reasonably believed was posed by Mesa’s inadequate and coercive two-tier tender offer. Under those circumstances the board’s action is entitled to the measured by the standards of the business judgement rule.”



131

mtru li Se Ze ni sas bor di val de bu lic kia ga mo ik vli os, sa war mos Se Ze na Se dis Tu ara

kor po ra ci is an aq ci o ne re bis in te re seb Si~.33

aR niS nu li dan ga mom di na re, bor dis mi er mi Re bu li Tav dac vis Ro nis Zi e be bi ma Sin

aris xel mZRva ne lo bis val de bu le bis Se sa ba mi si, ro de sac bor dis ga dawy ve ti le ba ak-

ma yo fi lebs iu ni ka lis tes tis ori ve kri te ri ums.

4.1. sa miz ne kor po ra ci is da Sem syid ve li kor po ra ci is aq ci o ne re bi

iu ni ka lis saq me ga mor Ce u lad mniS vne lo va nia ori mi ze zis ga mo: pir vel rig Si, am

saq mis gan mxil vel ma sa sa mar Tlom Se i mu Sa va Tav dac vis kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi

Ro nis Zi e be bis Zal mo si le bis Se mow me bis kri te ri u me bi (`i u ni ka lis~ tes ti) da me o re,

sa in te re soa Tav dac vis kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Ro nis Zi e bis me To di, ro me lic

ga mo i ye na iu ni ka lis bor dma.

de la ve ris sa sa mar Tlom, sxva das xva sa sa mar Tlo saq me eb ze day rdno biT, Se i mu-

Sa va da ga na vi Ta ra mtru li da uf le bis mcde lo bi sas moq me di sxva tes te bic,34 mag ram

iu ni ka lis tes ti dRem de rCe ba, ro gorc bor dis mi er gan xor ci e le bu li Tav dac vis

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Ro nis Zi e bis Se mow me bis um Tav re si sa fuZ ve li, xo lo ge-

ne zi si sa da om ni qe a ris sa sa mar Tlos saq mis Sem deg iu ni ka lis tes tis ga mo ye ne ba sa sa-

mar Tlom ga av rce la Ser wymis xel Sek ru le bis da sa ca vad ga ta re bul Tav dac vis Ro nis-

Zi e beb zec.35

kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vTi Ro nis Zi e bis me To di, ro me lic iu ni-

kal ma ga na xor ci e la, aris, ro gorc aRi niS na, aq ci e bis Ser Ce vi Ti Ses yid va sa ten de ro

Se Ta va ze bis gziT. iu ni ka lis bor dma aq ci e bis Ses yid va Ses Ta va za mar to Zir Zvel aq ci-

o ne rebs da ara me sa pet ro le ums, ro mel sac uk ve hqon da iu ni ka lis aq ci e bis gar kve u-

li ra o de no ba Ses yi du li. Se sa ba mi sad, iu ni ka lis bor dma sca da Ser Ce vi Ti uf le be bis

im ple men ta cia aq ci o ne rebs So ris da Tav dac vis kor po ra ci u li Ro nis Zi e bis for mad

sa ten de ro Se Ta va ze ba ga mo i ye na, xo lo sa sa mar Tlom mxa ri da u Wi ra sa zo ga do e bis in-

te re si dan ga mom di na re sa miz ne kor po ra ci is aq ci e bis mflo be le bis – sa miz ne kor po-

ra ci is da Sem syid ve li kor po ra ci is – aq ci o ne re bad da yo fas. sa sa mar Tlom mxa ri da-

u Wi ra bords, rom kor po ra ci is da aq ci o ne re bis in te re sebs emuq re bo daT re a lu ri

33 Wanturia l., korporaciuli marTva da xelmZRvanelTa pasuxismgebloba sakorporacio

samarTalSi, Tb., 2006, 232.34 magaliTad, revlonis testi, sadac bordi valdebulia kompania saukeTeso pirobebiT

gaasxvisos, rom aqcionerebma naxon maqsimaluri mogeba. revlonis testi, sxvadasxva

safuZvlis gamo, SeiZleba amoqmeddes; amoqmedebis erT-erTi safuZvelia bordis mier

mtruli SeTavazebis pasuxad kompaniis gayidvis aqtiuri procesis dawyeba, Revlon, Inc. v. MacAndrews & Forbes Holdings, Inc. Delaware Supreme Court, 1986, 506 A.2d 173.

35 Omnicare, Inc. v. NCS Healthcare, Inc. Delaware Supreme Court, 2003, 818 A.2d 914. aRniSnul saq-

mis ganxilvamde iTvleboda, rom iunikalis testi gamoiyeneboda sawarmos mier mtruli

SeTavazebisgan Tavdacvis dros, Tumca delaveris sasamarTlom iunikalis testis moq-

medeba gaavrcela reorganizaciis xelSekrulebis Tavdacvis korporaciuli RonisZie-

bebis gamoyenebazec, anu iunikalis testis gamoyenebiT SesaZlebelia Sefasdes reorga-

nizaciis xelSekrulebis Tavdacvis RonisZiebebis Zalmosilebac, Davis C. D., Omnicare v. NCS Healthcare: Critical Appraisal, 4 Berkeley Business Law Journal 177, 2007, 4.


132

saf rTxe da ga ta re bu li Ser Ce vi Ti sa ten de ro Se Ta va ze bis me To di mi iC nia ar se bu li

saf rTxis adek va tu rad.

mi u xe da vad imi sa, rom bor dma aR niS nu li me To di war ma te biT ga na xor ci e la, xo-

lo sa sa mar Tlom mxa ri da u Wi ra bords. au ci leb lia aRi niS nos, rom ame ri kul ma SEC-m

ak rZa la iu ni ka lis mi er ga mo ye ne bu li Ser Ce vi Ti Ses yid vis me To dis ga mo ye ne ba.36 SEC-

is we se bis Ta nax mad, kom pa ni am sa ten de ro Se Ta va ze bis dros aq ci e bi un da Se is yi dos

aq ci e bis gas xvi se bis msur ve li yve la aq ci o ne ri sa gan da ara mxo lod sa ku Ta ri Zir Zve-

li aq ci o ne re bi sa gan. iu ni ka lis mi er ga mo ye ne bu li me To di iyo sa ten de ro Se Ta va ze ba

Zir Zve li aq ci o ne re bis mi marT – se lec ti ve sel f-ten der of fer. iu ni ka lis tes ti dar Ca, ro gorc

Tav dac vis Ro nis Zi e be bis Zal mo si le bis Se sa mow me be li Zi ri Ta di we si, mag ram iu ni ka lis

mi er ga mo ye ne bu li sa ten de ro Se Ta va ze bis me To di Se u sa ba mod cno SEC-m. SEC-m ak rZa la

kom pa ni is mi er sa ten de ro Se Ta va ze bis gziT aq ci e bis Ses yid vis Ser Ce vi To ba da ara zo-

ga dad aq ci e bis Ses yid vis Ser Ce vi To ba.

qar Tul sa kor po ra cio sa mar Tal Si `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 532-e mux liT gan-

sazR vru lia sa val de bu lo sa ten de ro Se Ta va ze bis sa kiTx i, mag ram aR niS nu li mux li ar

iZ le va aq ci e bis mflo be le bis sa miz ne da Sem syid ve li kor po ra ci is aq ci o ne re bad da-

yo fis Se saZ leb lo bas. pi ri qiT, da sa xe le bu li mux lis 1-li pun qtis Ta nax mad, `Tu aq-

ci o ne ri an Se Tan xme bis sa fuZ vel ze moq med aq ci o ner Ta jgu fi (am mux lis miz ne bis Tvis

`myid ve li”) Se i Zens aq ci a Ta pa kets, ris Se de ga dac akon tro lebs sa aq cio sa zo ga do e bis

xma Ta sa er To ra o de no ba 1/2-ze mets, igi val de bu li a, am faq tis dad go mi dan ara ug vi-

a nes 45 dRi sa, ga na xor ci e los `fa si a ni qa Ral de bis baz ris Se sa xeb~ ka no niT gaT va lis-

wi ne bu li sa ten de ro Se Ta va ze ba yve la dar Ce ni li aq ci is ga mos yid vis Ta o ba ze, an ima-

ve va da Si Ca mo iy va nos mi si kon tro lis qveS ar se bu li xme bis sa er To ra o de no bis 1/2-ze

qve viT~.37 sa val de bu lo sa ten de ro Se Ta va ze bis dros au ci le be lia yve la `dar Ce ni li~,

xmis uf le bis mqo ne, aq ci is ga mos yid va ze ga nacx a dis ga ke Te ba. Se sa ba mi sad, sa val de bu-

lo sa ten de ro Se Ta va ze bis dros er Ti kla sis aq ci ebis mflo bel aq ci o ne rebs So ris

Se uZ le be lia gan sxva ve bu li uf leb ri vi mdgo ma re o bis ar se bo ba. rac Se e xe ba `fa si a ni

qa Ral de bis baz ris Se sa xeb~ ka nons, aR niS nu li ka no nis me-15 mux lis me-4 pun qtis Ta-

nax mad, `sa ten de ro Se Ta va ze bis pi ro be bi da Sem Ta va zeb lis mi er mi wo de bu li in for ma-

cia er Tna i ri un da iyos sa Ta na do fa si a ni qa Ral de bis yve la me sa kuT ri saT vis~.38 ama ve

mux lis me-5 pun qtis Ta nax mad, `Tu Sem Ta va ze be li mi i Rebs uf ro me ti fa si a ni qa Ral dis

ga yid vis Tan xmo bas, vid re es aR niS nu li iyo sa ten de ro Se Ta va ze ba Si, igi Se i Zens fa si an

qa Ral debs pro por ci u li ga da na wi le bis sa fuZ vel ze~.39 Se sa ba mi sad, `fa si a ni qa Ral de-

bis baz ris Se sa xeb~ ka no nic am kvid rebs sa ten de ro Se Ta va ze bis dros aq ci o ne rebs So-

ris `Ta na ba ri mopy ro bis~ prin cips.

mom dev no Ta veb Si gan vi xi lavT kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis-

Zi e be bis ga mo ye ne bis da, Se sa ba mi sad, `aq ci o ner Ta Ser Ce vi Ti Ta na ba ri~ mopy ro bis sxva

for mebs.

36 Rules and Regulations under the Securities Exchange Act of 1934, rule 13e-4, 14d-10.37 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 532.1. 38 saqarTvelos kanoni fasiani qaRaldebis bazris Sesaxeb~, saqarTvelos sakanonmdeblo

macne~, 1998, muxli 15.4.39 iqve, muxli 15.5.



133

5. `da ma te bi Ti uf le ba~ (Po i son Pills)

Po i son Pills, anu da ma te bi Ti uf le ba – ras gu lis xmobs aR niS nu li ter mi ni? vin Se-

iZ le ba iyos aR niS nu li uf le bis ma ta re be li da ro gor Se iZ le ba am uf le bis gan xor ci-

e le ba?40

aR niS nu li Tav dac vis Ro nis Zi e be bi gaT va lis wi ne bu lia de la ve ris sa kor po ra cio

sa mar TliT,41 maT, ase ve, iT va lis wi nebs mo de lu ri ka no ni kor po ra ci e bis Se sa xeb.42 Po i-son Pills, anu am ter mi nis sity va sity vi Ti mniS vne lo biT `mo wam lu li abe bi~ aq ci o ne re bi-

saT vis mi ni We bu li uf le be bis kre bi Ti sa xe li a, ro me lic Se saZ leb lo bas aZ levs aq ci o-

ners, kon kre tu li mov le nis dad go mis Sem Txve va Si mo iTx o vos kom pa ni is gan da ma te bi Ti

fa si a ni qa Ral de bi.43 bor dis mi er aR niS nu li Ro nis Zi e bis, ise ve ro gorc sxva Tav dac vis

Ro nis Zi e be bis, gan xor ci e le bis Sem Txve va Si un da dak ma yo fil des iu ni ka lis tes tiT

gaT va lis wi ne bu li ori ve kri te ri u mi.

Po i son Pills Zi ri Ta dad ori sa xi sa a.44 pir vel Sem Txve va Si, di req to re bi kom pa ni is

yve la aq ci o ners ani We ben gan sazR vrul uf le bebs, ro mel Tac Cve u leb riv Sem Txve va-

Si ar aqvT Ri re bu le ba. mag ram ma Ti Ri re bu le ba war mo iq mne ba im Sem Txve va Si, ro de sac,

ma ga li Tad, Sem Ze ni ga dawy vets da sa xe le bul kom pa ni a Si aq ci e bis 20%-is an 25%-is Se-

Ze nas, an ga mo acx a debs sa ten de ro Se Ta va ze bas. ase Ti mov le ne bis dad go mis Sem Txve va-

Si kom pa ni is yve la aq ci o ne ri, igu lis xme ba kom pa ni is Tav da pir ve li aq ci o ne re bi, iZens

uf le bas, Se is yi dos kom pa ni is mi er ga moS ve bu li da ma te bi Ti aq ci e bi sa baz ro Ri re bu-

le ba ze bev rad uf ro ia fad (fl ip -in). Sem syid vel kom pa ni as igi ve uf le ba ar aqvs. Se de-

gad Sem syid vel kom pa ni as ga ci le biT uf ro Zvi ri Se iZ le ba da uj des sa miz nis Se Ze na.

me o re Sem Txve va Si, da sa xe le bu li Tav dac vis Ro nis Zi e bis sa fuZ vel ze, sa miz ne kom pa-

ni is aq ci o ne rebs eni We baT uf le ba, Se i Zi non Se Ra va Ti an fa sad im kom pa ni is aq ci e bi, ro-

mel kom pa ni a Sic un da ga er Ti an des sa miz ne kom pa nia (fl ip -o ver).45 Tu Sem syid ve li kom pa nia

tran zaq ci is pir vel etap ze mo a xer xebs sa miz ne kom pa ni is aq ci e bis sa kon tro lo pa ke-

tis xel Si Cag de bas (`mo wam lu li abe bis~ me o re va ri an ti), xels Se uS lis Sem syid vels,

ga er Ti an des sa miz nes Tan da mis cems Se saZ leb lo bas sa miz ne kom pa ni as, gan vi Tar des da-

mo u ki deb lad.46

40 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 779.41 DGCL, §151.42 MBCA, §6.01.43 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 779, “poi-

son pill” is a colloquial name for various rights given to shareholders entitling them to additional securities of the company upon the happening of certain events. These plans have been adopted by more than 1000 public corporations and over half of the largest 500 American corporations, making them one of the most popular defensive tactics adopted by management seeking to deter hostile takeovers”.

44 Wachtell, Lipton, Rosen & Katz, Takeover Law and Practice, 2012, 64, <http://www.law.qmul.ac.uk/docs/events/corporate%20law/65795.pdf>.

45 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 779.46 SesaZlebelia, Segvxvdes mowamluli abebis sxva CamonaTvalic, magaliTad, “Flip-over“

Rights allow the holders to purchase shares in the acquiring company under certain circumstances, “fl ip-in“ Rights allow the holders to purchase shares of the target company, and “back-end” Rights entitle the holders to acquire debt securities or other assets,” Velasco J., The Enduring Illegitimacy of the Poison Pill, 27 Iowa Journal of Corporation Law 381, 2002, 2.


134

zo ga dad, aR niS nu li Tav dac vis Ro nis Zi e ba da ma te bi Ti sti mu lia Sem syid ve lis-

Tvis, rom mi vi des sa miz ne kom pa ni is bor dTan da Se Ta va ze ba ga xa dos me gob ru li, rad gan

Tu Sem syid vel ma ma inc Se i Zi na aq ci e bis is ra o de no ba, rac gax da `mo wam lu li abe bis~

amoq me de bis sa fuZ ve li, `mow am lu li abe bis~ ga moTx o va Se uZ le be li iq ne ba.47 `mo wam lu-

li abe bis~ amoq me de bam de di req to rebs, ro gorc aR niS nu li Tav dac vis Ro nis Zi e bis im-

ple men ta to rebs, aqvT da sa xe le bu li Tav dac vis Ro nis Zi e bis ukan ga mox mo bis uf le ba.48

ro gorc vxe davT, `da ma te bi Ti uf le bis~ ma ta re be li aris aq ci o ne ri da ara aq ci a.

xo lo, Ta vis mxriv, aq ci is mflo be lo ba ga na pi ro bebs am uf le bis gan xor ci e le bas.49

mar Ta li a, aq ci is ga moS ve bis Sem deg aq ci as Tan da kav Si re bu li uf le ba- mo va le o be bis

Sec vla da uS ve be li a, mag ram, ro gorc de la ve ris sa kor po ra cio sa mar TliT gaT va lis-

wi ne bul mux leb Si vna xavT, Se saZ le be lia ma Ti ga mos yid va, gar daq mna da a.S. sa miz ne

kor po ra ci is Zir Zvel aq ci o ne rebs `da ma te bi Ti uf le ba~ war mo e So baT aq ci e bis flo-

bi dan ga mom di na re, anu, er Ti da ima ve kla sis Sig niT Se iZ le ba aq ci ebs hqon deT Ta na ba ri

uf le ba- mo va le o ba, mag ram es ar niS navs, rom aq ci o ne re bic Ta na ba ri uf le be biT sar-

geb lo ben. swo red aq ci o ne ri saT vis am uf le bis mi ni We ba gvaZ levs Se saZ leb lo bas, rom

ga mo viTx o voT da ma te bi Ti uf le ba, ro gorc Tav dac vis Ro nis Zi e ba. ga moS ve bis Sem deg

aq ci i saT vis mi ni We bu li uf le bis ga moTx o va Se uZ le be li iq ne bo da.

de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Tlis 151 (e) mux lis Ta nax mad, aq ci a Ta ne bis mi er

klass Se iZ le ba mi e ni Wos uf le ba, rom gar da iq mnas an ga ic va los kon kre tuli mov le-

47 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 780.48 Velasco J., The Enduring Illegitimacy of the Poison Pill, 27 Iowa Journal of Corporation Law 381, 2002, 2,

“There are only three known ways around the poison pill. The fi rst is to negotiate a friendly transaction with the target company. This is possible because the Rights are redeemable by the target company’s board of di-rectors until the poison pill is triggered. If a friendly arrangement can be reached, the poison pill Rights can be redeemed and the takeover can continue. However, this is little more than a phantom option; if a friendly transaction were feasible, a hostile bid would not have been necessary. A second way around the poison pill is to persuade the courts that the target company’s board of directors is breaching its fi duciary duties by refusing to redeem the poison pill Rights. If this can be done, the court may order the company to redeem the Rights and allow the takeover to continue. However, courts are not easily persuaded. The target company can often develop a plausible rationale for resisting the hostile takeover in the interests of its shareholders. Despite the obvious benefi ts to shareholders, who would prefer to sell their shares at an often substantial premium to market price, courts are hesitant to second-guess the business judgment of directors. Thus, the courts tend to permit the target company’s directors to resist hostile takeovers, by means of the poison pill or otherwise. The third way around the poison pill is to launch a proxy contest to remove the target company’s board of directors and replace them with a more sympathetic group. This new board of directors can then redeem the poison pill Rights and allow the hostile takeover to proceed. A proxy contest, however, is expensive and time-consuming. Thus, only the most determined bidders can proceed with this option, and yet, this is the only real option avail-able to most hostile bidders.”

49 Velasco J., The Enduring Illegitimacy of the Poison Pill, 27 Iowa Journal of Corporation Law 381, 2002, 1, “The poison pill operates in a fairly simple manner. A company’s board of directors adopts a “Shareholder Rights Plan“ pursuant to which a dividend of one “Right” is declared on each share of common stock. Each Right is attached to, and not tradable separately from, its corresponding share. Initially, the Rights are es-sentially meaningless. However, if certain specifi ed events occur, such as the acquisition by a hostile bidder of more than a specifi ed percentage of the company’s shares, the poison pill is triggered. Once triggered, the Rights would detach from the shares and entitle all of the target company’s shareholders, other than the hostile bidder, to acquire securities at a discount.”



135

nis sa fuZ vel ze, aq ci is mflo be lis an kor po ra ci is mi er ima ve an sxva kla sis aq ci eb-

Si sa re gis tra cio ga nacx a dis an bor dis mi er mi Re bu li ga dawy ve ti le bis sa fuZ vel ze

dad ge nil fa sad da we siT.50 xo lo 157 (a) mux lis Ta nax mad, sa zo ga do e bis sa re gis tra cio

ga nacx a dis Se sa ba mi sad, kor po ra ci is bor dis ga dawy ve ti le bis sa fuZ vel ze, yve la kor-

po ra ci as Se uZ lia Seq mnas da ga mo uS vas aq ci as Tan da sxva fa si a ni qa Ral dis ga moS ve ba sa

da ga yid vas Tan da kav Si re bu li an mas Tan kav Si ris ga re Se ar se bu li uf le ba, ro me lic

mflo bels ani Webs kor po ra ci is aq ci e bis Ses yid vis uf le bas.51

mo de lu ri ka no nis kor po ra ci e bis Se sa xeb, ker Zod, am ka no nis 6.01 (c)(2)-s Ta nax-

mad, `sa re gis tra cio ga nacx a di Se iZ le ba iT va lis wi neb des, rom aq ci a Ta gan sazR vrul

kla sebs Se iZ le ba hqon deT ga mos yid vis an gar daq mnis uf le ba kor po ra ci is, aq ci o ne ris

ga dawy ve ti le bis an kon kre tu li mov le nis dad go mis sa fuZ vel ze fa si a ni qa Ral dis,

fu lis, va lis an sxva qo ne bis nac vlad dad ge ni li we siT gan sazR vru li ode no biT~.52

ze mo aR niS nu li dan ga mom di na re, Seg viZ lia vTqvaT, rom sa xe zea aq ci as Tan da kav Si-

re bu li uf le ba, gar da iq mnas sxva fa si an qa Ral dad, an iyos ga mos yi du li gan sazR vrul

fa sad. am uf le bis ma ta re be li aris sa miz ne kor po ra ci is aq ci o ne ri. amas Tan, sxva fa si an

qa Ral dad gar daq mna Se saZ le be lia ara mxo lod im kom pa ni a Si, rom lis aq ci o ne re bic ari-

an, ara med ase ve sxva kom pa ni a Sic da, rac mTa va ri a, aR niS nu li uf le bis asa moq me deb lad

au ci le be lia kon kre tu li mov le nis (trig ge ring event an sub stan ti al event) dad go ma. ra Tqma

un da, di req to re bis ga dawy ve ti le ba ver iq ne ba sa re gis tra cio ga nacx a diT dad ge ni li

we sis sa wi na aR mde go. di req to re bi gvev li ne bi an ro gorc aR mas ru leb le bi, rom le bic

sa re gis tra cio ga nacx a diT da ka non mdeb lo biT dad ge ni li we siT moq me de ben.53

mo de lu ri ka no nis 6.02 mux li sa ub robs, rom di req to rebs sa re gis tra cio ga nacx a-

diT Se iZ le ba mi e ni Wos ne ba dar Tu li54 aq ci e bis Tvis uf le be bis da da ma te bi Ti pi ro be bis

gan sazR vris SesaZlebloba, rac imav dro u lad mi a niS nebs bor dis uf le ba ze, rom ga iT-

va lis wi nos aq ci e bis ga moS ve bis dros aq ci e bis ga mos yid vis an gar daq mnis pri vi le gi ac.

50 DGCL, § 151 (e), “Any stock of any class or of any series thereof may be made convertible into, or exchange-able for, at the option of either the holder or the corporation or upon happening the specifi ed event, shares of any other class or classes or any other series of the same or any other class or classes of stock of the corpora-tion, at such price or prices or at such rate or rates of exchange and with such adjustments as shall be stated in the certifi cate of incorporation or in the resolution or resolutions providing for the issue of such stock adopted by the board of directors as hereinabove provided”.

51 DGCL, § 157 (a), “Subject to any provisions in the certifi cate of incorporation, every corporation may create and issue, whether or not in connection with the issue and sale of any shares of stock or other securities of the corporation, rights or options entitling the holders thereof to aquire from the corporation any shares of its capital stock of any class or classes, such rights or options to be evidenced by or in such instrument or instru-ments as shall be approved by the board of directors”.

52 MBCA, §6.01 (c), “The articles of incorporation may authorize one or more classes of shares that: (2) are deem-able or convertible as specifi ed in the articles of incorporation: (i) at the option of the corporation, the share-holder, or another person or upon the occurrence of a specifi ed event; (ii) fro cash, indebtedness, securities, or other property; and (iii) at prices and in amounts specifi ed, or determined in accordance with a formula”.

53 rogorc zemoT aRiniSna, delaveris sakorporacio samarTali da sasamarTlo praqtika

gansakuTrebul xazs usvams bordis mier kompaniis xelmZRvanelobis sakiTxs, DGCL, §141. 54 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994. 59-e muxli ganmartavs `nebadarTuli

aqciebis~ mniSvnelobas.


136

rac Se e xe ba Tvi Ton ter mins Po i son Pills, pi rda pi ri mniS vne lo biT aR niS navs `mo-

wam lul abebs~. Si na ar sob ri vi mniS vne lo ba xazs us vams aq ci o ne ri saT vis da ma te bi Ti

uf le bis mi ni We bis sa kiTxs da swo red es da ma te bi Ti uf le be bi aris Tav dac vis Ro nis-

Zi e bis gan ma pi ro be be li faq to ri. amas Tan, ro gorc gan sa xil vel sa sa mar Tlo saq me eb Si

vna xavT, ar ar se bobs mo wam lu li abe bis~ er Ti kon kre tu li mi mar Tu le ba, is uf ro sxva-

das xva sa xis Ro nis Zi e be bis aR mniS vne li er Tob li vi sa xe li a. Se sa ba mi sad, mo wam lu li

abe bis qar Tul Se saty vi sad Seg viZ lia ga mo vi ye noT ter mi ni `da ma te bi Ti uf le ba~, anu

Tav dac vis kor po ra ci u li Ro nis Zi e be bis ga mo ye ne bis Wril Si, aq ci o ne re bi saT vis mi ni-

We bu li da ma te bi Ti uf le ba. es da ma te bi Ti uf le ba mis cems aq ci o ners sa miz ne kom pa ni is

mi er ga moS ve bu li an Sem syid ve li kom pa ni is aq ci e bis sa baz ro Ri re bu le ba ze uf ro da-

bal fa sad Ses yid vis uf le bas.

imi saT vis, rom kar gad ga va a na li zoT `mo wam lu li abe bis~, ro gorc Tav dac vi Ti

Ro nis Zi e bis ga mo ye ne bis Se saZ leb lo ba, au ci le be li a, gan vi xi loT sa sa mar Tlo praq-

ti kis ma ga li Te bi.55 er T-er Ti yve la ze mniS vne lo va ni sa sa mar Tlo saq me, ro me lic ga ni-

xi la de la ve ris sa sa mar Tlom da ro mel mac ga nam tki ca `mo wam lu li abe bis~ sa mar Tleb-

ri vi mdgo ma re o ba, aris saq me mo ra ni ha us hold in Ter ne i Se na lis wi na aR mdeg.56

ha us hold in Ter ne i Sa na li di ver si fi ci re bu li kom pa ni a a, ro mel sac aqvs Svi lo-

bi li kom pa ni e bi fi nan sur ser vi seb Si, tran spor ti re bis da ma nu faq tu ris mi mar Tu le-

biT. mo ra ni iyo ha us hol dis er T-er Ti di req to ri da da i son -kis ner -mo ra nis xel ZRva-

ne li. da sa xe le bu li kom pa nia imav dro u lad aris ha us hold in Ter ne i Se na lis yve la ze

di di aq ci o ne ri. 1984 wels ha us hold in Ter ne i Se na lis bor dma mi i Ro ga dawy ve ti le ba

Tav dac vis kor po ra ci u li Ro nis Zi e be bis sa xiT `uf le ba Ta xel Sek ru le bis~ dam tki ce-

bis Se sa xeb. aR niS nu li do ku men ti gu lis xmob da Sem degs – kom pa ni is Cve u leb ri vi kla sis

aq ci e bis mflo be lebs eq ne bo daT er Ti `uf le ba~ er Ti aq ci is sa nac vlod, ro me lic ga u-

aq ti ur de bo daT sxva das xva sa fuZ vel ze day rdno biT. es sa fuZ vle bi iyo Sem de gi sa xis

– ha us hol dis aq ci a Ta 30%-ze sa ten de ro Se Ta va ze bis ga mocx a de ba da me o re, ha us hol-

dis aq ci a Ta 20%-is Se Ze na ne bis mi er sxva or ga ni za ci is an sxva aq ci o ner Ta jgu fis mi er.

Tu ga mocx ad de bo da kom pa ni is 30%-ze sa ten de ro Se Ta va ze ba, Tav dac vis Ro nis Zi e biT

55 `mowamluli abebis~ gamoyenebis da sasamarTlos mier ganxilvis pirveli SemTxveva

dafiqsirda niu jersis StatSi, Cohen M. M., “Poison pills” as a negotiating tool: seeking a cease-fi re in the corporate takeover wars, Columbia Business Law Review 459, 1987, 4, “Lenox, Inc. (“Lenox”) issued the fi rst poison pill to initiate litigation in June 1983 in response to the unwelcome advances of Brown-Forman Distillers Corp. (“Brown-Forman”). Brown-Forman had commenced a tender offer for “any and all” shares of Lenox at $ 87 and announced a follow-up merger. Lenox responded by issuing an original pill - a dividend of convertible preferred stock at the ratio of one share for every forty common shares. This preferred stock was convertible into the voting common stock of the acquirer should Lenox merge with another entity or sell all of its assets. Brown-Forman sought a temporary restraining order, but the Federal District Court in New Jersey refused to issue the order. The court found that Lenox’s defensive tactics, including the pill, were not “clearly illegal and contrary to the shareholder’s interests.” Thus, the poison pill appeared to have withstood its fi rst legal challenge. This victory would proved short-lived - the fi rst crude poison pill had been too weak. Share-holders were still enticed to tender because of the large premium offered. The preferred stock had not deterrent effect because it only provided an additional dividend of twelve cents per share. Lenox fi nally capitulated and sold out at $ 90 per share, but not before Brown-Forman agreed to retain upper management.“

56 Moran v. Houshold International, Inc. Delaware Supreme Court, 1985, 500 A.2d 1346.



137

gaT va lis wi ne bu li uf le be bi ga aq ti ur de bo da da Se saZ le be li iq ne bo da axa li pri vil-

gიrეbu li aq ci e bis er Ti me a se dis Se Ze na 100 do la rad da es uf le be bi ga mos yid va di iyo

bor dis mi er, ro gorc er Ti uf le ba 0.50 do la ri. Tu ha us hol dis aq ci a Ta 20%-s Se i Zen-

da ro me li me sxva kom pa ni a, aR niS nu li uf le be bi ga aq ti ur de bo da da Se eZ le bo da er Ti

me a se di pri vi le gi re bu li aq ci e bis Se Ze na da imav dro u lad es uf le be bi ga mos yid va di

aRar iq ne bo da. ase ve, aR niS nu li Tav dac vis Ro nis Zi e bis Ta nax mad, Tu aq ci o ne ri ar ga-

mo i ye neb da uf le bas pri vi le gi re bu li aq ci e bis mi marT, ma Sin mas eq ne bo da Sem syid ve li

kom pa ni is 200 do la ri Ri re bu le bis Cve u leb ri vi aq ci e bis 100 do la rad Se Ze nis uf le-

ba. es uka nas kne li uf le ba aR mo cen de bo da, Tu Sem syid ve li kom pa nia ga dawy vet da sa-

miz ne kom pa ni as Tan ga er Ti a ne bas.

ha us hol dis bor dma Tav dac vis Ro nis Zi e be bis ga ta re bam de ga i a ra kon sul ta ci e bi

sxva das xva kom pa ni as Tan, rom leb mac, im dros ar se bu li mdgo ma re o bi dan ga mom di na re,

ur Ci es mtru li Se Ze nis sa wi na aR mde go po li ti ka ga e ta re bi na. bor dis sxdo ma ze, ro de-

sac `mo wam lu li abe bis~ mi Re ba da am tki ces, xma Ta ra o de no ba ga i yo: 14 mom xre da 2 wi na-

aR mde gi. sxdo mas es wre bod nen ase ve eq sper te bi, rom leb mac ur Ci es Tav dac vis Ro nis-

Zi e be bis ga ta re ba.57 Se de gad mo ran ma da mis ma kom pa ni am Se i ta nes sar Ce li ha us hol dis

wi na aR mdeg.

sa sa mar Tlom saq mis gan xil va da iwyo di req to re bis xel mRva ne lo bi Ti uf le ba-

mo si le bis gan sazR vris sa kiTx iT – ram de nad iyo Tav dac vi Ti Ro nis Zi e be bis ga ta re bis

Se sa xeb ga dawy ve ti le bis mi Re ba di req to re bis uf le ba mo si le bis far gleb Si. mo sar Ce-

le e bis Tval saz ri siT, bor di ar iyo uf le ba mo si li, da em tki ce bi na Tav dac vis Ro nis Zi-

e be bi, ase ve, bor di ar iyo uf le ba mo si li, Se ezR u da aq ci o ne re bis uf le ba, rom am uka-

nas kne lebs aer Ci aT mtru li Se Ta va ze ba aq ci e bis Ses yid vas Tan da kav Si re biT.

mo sar Ce le mxa re de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Tlis 157-e muxls, rom lis sa-

fuZ vel zec aris Se saZ le be li Tav dac vis kor po ra ci u li Ro nis Zi e be bis im ple men ta ci a,

uwo deb da muxls, ro me lic iZ le o da mxo lod kor po ra ci is fi nan si re bis Tvis da ma te bi-

Ti uf le be bis dam tki ce bis Se saZ leb lo bas. mo sar Ce le eb ma aR niS nes, rom 157-e mux li ar

iZ le o da mo de li re bu li uf le be bis ga mo ce mis Se saZ leb lo bas, ise ro gorc es ga a ke Ta

bor dma. mo sar Ce le e bi am bob dnen, rom 157-e mux li ar iZ le o da sxva kom pa ni is aq ci eb Tan

da kav Si re biT uf le be bis mi ni We bis Se saZ leb lo bas. Se sa ba mi sad, bords ar Se eZ lo 157-e

mux lis sa fuZ vel ze Tav dac vis Ro nis Zi e be bis im ple men ta ci a. sa sa mar Tlo ar da e Tan xma

mo sar Ce e le bis po zi ci as de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Tlis 157-e mux lTan da kav Si-

re biT.58 ker Zod, mo sar Ce le eb ma ver SeZ les dam tki ce ba, rom 157-e mux lis mi za ni aris

mxo lod kor po ra ci is fi nan si re bis Tvis `da ma te bi Ti uf le bis~ ga mo ce ma. ase ve, sa sa-

mar Tlom aR niS na, rom aq ci o ne re bis Tvis mi ni We bu li uf le be bi ar iyo mo de li re bu li,

57 Cohen M. M., “Poison pills” as a negotiating tool: seeking a cease-fi re in the corporate takeover wars”, Co-lumbia Business Law Review 459, 1987, 5, “The court found it important that the Household pill had been adopted by a board composed primarily of outside directors before a takeover had been initiated.”

58 DGCL §157 (a), “Subject to any provisions in the certifi cate of incorporation, every corporation may create and issue, whether or not in connection with the issue and sale of shares of stock or other securities of the cor-poration, rights or options entitling the holders thereof to acquire from the corporation any shares of its capital stock of any class or classes, such rights or options to be evidenced by or in such instrument or instruments as shall be approved by the board of directors”.


138

rad gan `mo wam lu li abe biT~ mi ni We bu li uf le be bis gan xor ci e le ba Se saZ le be li iq ne-

bo da, ro de sac dad ge bo da amis sa fuZ ve li (Ses yi du li iq ne bo da ha us hol dis aq ci a Ta

20% an ga mocx ad de bo da sa ten de ro Se Ta va ze ba ha u hol dis aq ci a Ta 30% Se Ze nas Tan da-

kav Si re biT). ase ve, 157-e mux lis sa fuZ vel ze, sa sa mar Tlom da ad gi na, rom Se saZ le be lia

sxva kom pa ni is aq ci eb Tan da kav Si re biT uf le be bis mi ni We ba. bor di uf le ba mo si li iyo

aR niS nu li mux lis sa fuZ vel ze ga e ta re bi na Tav dac vis Ro nis Zi e be bi.

ro gorc aRi niS na, mo sar Ce le e bi acx a deb dnen, rom bor di ar iyo uf le ba mo si li,

mo ex di na aq ci o ne re bis uf le be bis xel yo fa – da Tan xme bod nen Tu ara mtrul Se Ta va ze-

bas. sa sa mar Tlom aR niS na, rom aq ci o ne re bis uf le be bi mtru li Se Ze nis SezR ud vas Tan

da kav Si re biT ar iyo xel yo fi li, mi u xe da vad Tav dac vis Ro nis Zi e be bis ga ta re bi sa, aq-

ci o ne rebs hqon daT Se saZ leb lo ba mi e RoT mtru li Se Ta va ze ba. ase ve, sa sa mar Tlos gan-

cxa de biT, ga ta re bu li Tav dac vis Ro nis Zi e be bi ar iyo ab so lu tu ri. ar se bob da mtru-

li Se Ze nis sxva sa Su a le be bic, ro mel Tac aR niS nu li Tav dac vis Ro nis Zi e be bi ar iT va-

lis wi neb da.59 ase ve, Tu di req to re bi mtrul Se Ze nas Tan da kav Si re biT ga dawy vet dnen

ga ta re bu li Tav dac vis Ro nis Zi e be bis amoq me de bas, ma Ti ga dawy ve ti le ba ma inc iq ne bo-

da Se mow me bu li xel mZRva ne lo bis val de bu le bis far gleb Si.

mo sar Ce le eb ma, ase ve, ga nacx a des, rom Tav dac vis Ro nis Zi e be bi xels uS li da er Ti

aq ci o ne ri saT vis rwmu ne bu le bis mi ni We bas, ker Zod, aq ci o ner Ta jgufs rom mi e ni We bi na

er Ti aq ci o ne ri saT vis xma Ta 20%-is ga mo ye ne bis uf le ba. sa sa mar Tlom gan mar ta, rom

Tav dac vis Ro nis Zi e be bis gan xor ci e le bis sa fuZ ve li Se iZ le ba dam dga ri yo, Tu er Ti

aq ci o ne ri gax de bo da 20% aq ci e bis be ne fi ci a ri me sa kuT re. xo lo is faq ti, rom erT aq-

ci o ners mi e ni We bo da 20% xmis uf le ba rwmu ne bu le biT, ar gax de bo da Tav dac vis Ro nis-

Zi e bis amoq me de bis sa fuZ ve li.

yo ve li ve aR niS nu li dan ga mom di na re, sa sa mar Tlom ga dawy vi ta, rom Tav dac vis

Ro nis Zi e be bis amoq me de ba iyo bor dis uf le ba mo si le ba. am sa kiTx is gar kve vis Sem deg

sa sa mar Tlom da iwyo gan xil va, Tu ram de nad icav da bor dis mi er mi Re bu li ga dawy ve ti-

le bas Tav dac vis Ro nis Zi e be bis ga ta re bis Se sa xeb sa me war meo gan sjis we si.60 aR niS nul

59 Henry L. G., Continuing Directors Provisions: these next generation shareholder rights plans are fair and reasoned responses to hostile takeover measures, 79 Boston Law Review 989, 1999, 3, “The dissident share-holder next argued that poison pills would prevent shareholders from receiving tender offers. In accord, the Securities and Exchange Commission (“SEC”) fi led an amicus brief, stating that “the Rights Plan will deter ... virtually all hostile tender offers.” The court struck down that argument on four counts. First, the court pointed out the fallacy in such arguments by highlighting a contemporaneous acquisition that had occurred even though the target had a poison pill. Second, the court noted that one could form a group of up to 19.9 percent and solicit proxies for consents to remove the board and redeem the Rights. Third, the court stated that an incumbent board may not arbitrarily reject an offer. Rather, a board faces the same fi duciary standards that any board would face in adopting a defensive tactic. Fourth, the court compared poison pills to other defen-sive mechanisms and noted that pills do “less harm to the value structure of the corporation than do the other mechanisms.” Unlike some measures, the poison pill does not increase the debt load of the target, it does not require an outfl ow of cash from the corporation, and it does not dilute earnings per share or have negative tax consequences for the corporation or its shareholders.“

60 maisuraZe d., samewarmeo gansjis wesi sakorporacio samarTalSi (amerikis SeerTebuli

Statebisa da saqarTvelos samarTlis magaliTze), sakorporacio samarTali, krebuli I,

red. i. burduli, Tb., 2011, 120; Aronson v. Lewis, 473 A.2d 805 (Del. 1984) – It is a presumption that



139

sa sa mar Tlo saq me Si sa in te re soa is sa kiTx i, rom Tav dac vis Ro nis Zi e bis im ple men ta-

cia mox da iqam de, sa nam re a lu rad sa xe ze iq ne bo da mtru li Se Ze nis mcde lo ba, anu pre-

ven ci u li me qa niz mi iq na da ner gi li. sa sa mar Tlos mo saz re biT, uke Te si iyo Tav dac vis

Ro nis Zi e bis ga ta re ba pre ven ci u li sa xiT, rad gan mtru li Se Ze nis mcde lo bis dros di-

req to rebs ga dawy ve ti le bis mi Re bi sas nak le bad stre su li mdgo ma re o ba eq ne bo daT.61

ase rom, sa me war meo gan sjis we si uf ro me tad da i cav da swo red ase Ti ti pis pre ven ci ul

Ro nis Zi e bas.

ase ve, saq mi dan Cans, rom di req to re bi in for mi re bu li iy vnen ga sa ta re be li Tav-

dac vis Ro nis Zi e be bis Se sa xeb. maT mi e caT ga sa ta re be li Tav dac vis Ro nis Zi e be bis sam-

gver di a ni mi mo xil va da ase ve, sta ti a, sa dac aR we ri li iyo im dros ar se bu li mtru li

Ses yid vis zo ga di mdgo ma re o ba. ase ve, mo ra nis mxri dan ga moT qmu li iyo kri ti ka aR niS-

nul geg mas Tan da kav Si re biT. es di req to re bis Tvis am sa kiTx ze me ti cod nis Se Ze nis da-

ma te bi Ti faq to ri a, rad gan maT mos me ni li hqon daT aR niS nu li geg mis kri ti kac. ase ve,

im dros ar se bu li kor po ra ci u li kli ma ti ori en ti re bu li iyo mtrul Ses yid veb ze. Se-

sa ba mi sad, rad gan saf rTxe aris re a lu ri (Tan, Tu ga viT va lis wi nebT im faq tors, rom

mo rans Tvi To nac uk ve ga moT qmu li hqon da sur vi li, rom sa ku Ta ri kor po ra ci is meS ve-

o biT Se e Zi na Ha us hold In ter ne i sha na l-is aq ci e bi), di req to re bis mi er mi Re bu li ga dawy ve-

ti le bac aris saf rTxis pro por ci u li.62 Se sa ba mi sad, sa sa mar Tlom mxa ri da u Wi ra mo-

pa su xe ebs.

5.1. da ma te bi Ti uf le bis da aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri

mopyrobis~ prin ci pis ur Ti er Tmi mar Te ba

ro gorc aRi niS na, `mo wam lu li abe bi~ mo i cavs or Zi ri Tad na wils – aq ci o ner-

Ta uf le bebs kom pa ni is aq ci eb Tan da kav Si re biT da aq ci o ner Ta uf le bebs Sem syid ve li

kom pa ni is aq ci eb Tan da kav Si re biT.

in making a business decision the directors of a corporation acted on an informed basis, in good faith and in the hobest belief that the action taken was in the best interests of the company.

61 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 781, “... here we have a defensive mechanism adopted to ward off possible future advances and not a mechanism ad-opted in reaction to a specifi c threat. This distinguishing factor does not result in the Directors losing the pro-tection of the business judgement rule. To the contrary, pre-planing for the contingency of a hostile takeover might reduce the risk that, under the pressure of a takeover bid, management will fail to exercise the reason-able judgement. Therefore, in reviewing a pre-planned defensive mechanism it seems even more appropriate to apply the business judgement rule.”

62 Henry L. H., Continuing Directors Provisions: these next generation shareholder rights plans are fair and rea-soned responses to hostile takeover measures, 79 Boston Law Review 989, 1999, 3, “The court then addressed whether the directors had met their burden under the business judgment rule. The court held that the business judgment rule protects the board’s decision to implement the rights plan. When the business judgment rule is applied to defensive mechanisms, the initial burden lies with the directors. First, the directors must show that they had reasonable grounds to believe that a danger to corporate policy and effectiveness existed. The direc-tors meet that burden by showing good faith and reasonable investigation. Second, the directors must show that the defensive tactic is reasonable in relation to the threat posed. Only then does the burden shift back to the plaintiffs, who have the ultimate burden of demonstrating that the directors breached their fi duciary duty.“


140

`mo wam lu li abe bis~ ar se bo ba da kav Si re bu lia Ser Ce vi Ti uf le be bis ar se bo bas-

Tan. da vuS vaT sa miz ne kom pa ni is wes de biT gaT va lis wi ne bu lia `mo wam lu li abe bis~

amoq me de bis sa fuZ ve li, ker Zod, Sem syid ve li kom pa ni is mi er sa miz ne kom pa ni a Si 15% aq-

ci e bis Se Ze na. ro gorc ki Sem syid ve li Se i Zens 15% aq ci ebs sa miz ne kom pa ni a Si, sa miz ne

kom pa ni is Tav da pir vel aq ci o ne rebs ga uq ti ur de baT da ma te bi Ti uf le bis da na we siT

gaT va lis wi ne bu li uf le be bi da Se eZ le baT sa miz ne kor po ra ci is mi er ga moS ve bu li axa-

li aq ci e bis sa baz ro Ri re bu le ba ze uf ro ia fad Se Ze na.63 ana lo gi u ri uf le be bi, mi u-

xe da vad imi sa, rom Sem syid vels `mo wam lu li abe bis~ amoq me de bis mo men tSi Ses yi du li

aqvs sa miz ne kor po ra ci is aq ci e bis na wi li, Ta vad Sem syid ve lis aq ci o ne rebs ar uaq ti-

ur de baT. ga mo dis, rom aq ci a Ta er Ti da ima ve kla sis aq ci o ne rebs So ris Se saZ le be lia

gan sxva ve bu li uf le ba- mo va le o be bis ar se bo ba,64 Tum ca de la ve ris sa sa mar Tlos kor-

po ra ci is er Ti da ima ve kla sis aq ci o ne re bi saT vis gan sxva ve bu li uf le be bis mi ni We bis

sa kiTxi pir da pir ara so des ga nu xi lavs. es gaT va lis wi ne bu lia de la ve ris sa kor po ra-

cio sa mar TliT.65 mo de lu ri ka no ni pir da pir ani Webs er Ti da ima ve kla sis aq ci o ne rebs

iden tur uf le bebs, xo lo de la ve ris sa kor po ra cio sa mar TliT es gaT va lis wi ne bu li

ar aris, Se sa ba mi sad arc ik rZa le ba. Se saZ le be lia Tu ara, rom ana lo gi u ri mid go ma

gaT va lis wi ne bu li iyos qar Tu li ka non mdeb lo bis Ta nax mad.

ze moT gan vi xi leT `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis me-3 mux lis me-9 pun qti da 52-e mux-

lis 1-li da 11 pun qte bi. gan xil vis dros aRi niS na, rom gan sxva ve biT xmi sa da di vi den dis

mi Re bis uf le bi sa gan, sxva sa kiTx eb Tan mi mar Te ba Si Se saZ le be lia er Ti kla sis aq ci e bis

mflo be lebs So ris gan sxva ve bu li uf leb ri vi mdgo ma re o bis ar se bo ba. iu ni ka lis saq-

mis gan mxil vel ma sa sa mar Tlom Ser Ce vi Ti uf le be bis ar se bo bis ga sa mar Tle bel sa fuZ-

vlad kor po ra ci is da aq ci o ne re bis in te re se bis dac va da a sa xe la.

63 Ji L. X., A New Look at Dead Hand Provisions in Poison Pills: Are They Per Se Invalid After Toll Brothers and Quiturn?, 44 Saint Louis University Law Journal 223, 2000, 3, “Although there are many variations as discussed below in detail, poison pills all share some common key features. One key feature is that when a “triggering event” occurs, the pill entitles all shareholders of the target company, other than the hostile bidder, to purchase stock of the target company or that of the bidder at a substantial discount compared to the then-current market price. An exercise of this right results in a severe dilution of the hostile bidder’s holdings. The dilution is so substantial that hostile bidders are forced to negotiate with the target board instead of triggering the pill since typically the board is the only body entitled to redeem the pill. In the case of a dead hand poison pill, only the continuing directors can redeem. In any event, in the absence of elimination of the pill, the bidder can proceed with the acquisition only by suffering a massive dilution.”

64 saintereso mosazrebaa gamoTqmuli aqcionerebis SerCeviT uflebebTan dakavSirebiT,

kerZod, SesaZlebelia diskriminacia aqcionerebs Soris da ara aqciebs Soris, Velasco J., The Enduring Illegitimacy of the Poison Pill, 27 Iowa Journal of Corporation Law 381, 2002, 10, “The fl ip-in pill and back-end pill are most susceptible to the criticism that they impermissibly discriminate among shares of the same class by granting meaningful Rights to some shareholders and meaningless Rights to others. This is problematic because, while most state corporation laws permit shares of different classes to have different rights, they forbid, either explicitly or implicitly, discrimination among shares of the same class. Most courts that have struck down the poison pill have done so on this ground. Delaware courts have never directly dealt with this issue. However, other courts that have dealt with the issue have argued that poison pills do not dis-criminate among shares (which is forbidden), but only among shareholders (which is not forbidden).”

65 Henry L. G., Continuing Directors Provisions: these next generation shareholder rights plans are fair and rea-soned responses to hostile takeover measures, 79 Boston Law Review 989, 1999, 3.



141

ro gorc iT qva, `mo wam lu li abe bis~ ar se bo ba da kav Si re bu lia Ser Ce vi Ti uf le be-

bis ar se bo bas Tan. Se sa ba mi sad, qar Tul sa kor po ra cio sa mar Tal Si `mo wam lu li abe bis~,

ro gorc kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e bis, im ple men ta cia Se uZ-

le be li iq ne ba aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pis ga mo ye ne bis ga-

re Se.

Tu Cven am uka nas k nel po zi ci as miv yve biT, Seg veZ le ba `mo wam lu li abe bis~ Tav-

dac vis kor po ra ci u li Ro nis Zi e bis me qa niz mis ga mo ye ne ba im Sem Txve va Si, Tu Sem syid ve-

li kom pa nia ga niz ra xavs sa miz nis xel Si Cag de bas. ma ga li Tad, wes de biT Se iZ le ba ga viT-

va lis wi noT, rom `mo wam lu li abe bis~ prin ci pi amoq med des mas me re, rac Sem syid ve li

Se i Zens sa miz ne kom pa ni is aq ci e bis 15%-s. ase Ti mov le nis dad go mis Sem Txve va Si sa miz ne

kom pa ni is da nar Cen aq ci o ne rebs war mo e So baT uf le ba, rom Se i Zi non kom pa ni is ax lad ga-

moS ve bu li aq ci e bi sa baz ro Ri re bu le ba ze ia fad, xo lo sa kuT riv Sem syid vel kom pa ni as

ami si uf le ba ar eq ne ba, mi u xe da vad imi sa, rom `mo wam lu li abe bis~ amoq me de bis dros

Sem syid ve li kom pa nia uk ve aris sa miz ne kom pa ni is aq ci e bis na wi lis mflo be li. amas Tan,

ro gorc aRi niS na, am uf le be bis ga moTx o va Se uZ lia mxo lod sa miz ne kom pa ni is bords.

ram de nad eq ne baT qar Tu li kom pa ni is aq ci o ne rebs `da ma te bi Ti uf le ba~ Sem syid-

ve li kom pa ni is aq ci eb Tan mi mar Te ba Si? ase Ti ti pis sa kiTx ebs pir da pir iT va lis wi nebs

de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Ta li, da `mo wam lul abebs~ efeq ti im kom pa ni a zec eq ne-

baT, vi sac Se iZ le ba sa miz ne kom pa nia ga u er Ti a non. qar Tu li sa kor po ra cio sa mar Ta li

ar krZa lavs sa zo ga do e bis wes de biT am sa xis `da ma te bi Ti uf le bis~ gaT va lis wi ne bas.

Se saZ le be li a, sa miz ne kom pa ni is wes de biT ga viT va lis wi noT Sem syid vel kom pa ni as Tan

Se saZ lo ga er Ti a ne bis Sem Txve va Si sa miz ne kom pa ni is aq ci o ner Ta uf le be bi Sem syid ve-

li kom pa ni is aq ci eb Tan da kav Si re biT. Tu ga er Ti a ne ba mox de ba am uf le be bis ga mo ye ne-

bis ga re Se, ma Sin ga mo va, rom mxa re eb ma da ar Rvi es sa miz ne kom pa ni is wes de ba da ar ga na-

xor ci e les aq ci o ne re bi saT vis wes de biT mi ni We bu li uf le be bi. wes de biT, `da ma te bi Ti

uf le bis~ gaT va lis wi ne ba Sem syid ve li kom pa ni is aq ci eb Tan mi mar Te ba Si da ex ma re ba sa-

miz ne kom pa ni as, rom dab lo kos tran zaq ci is me o re sa fe xu ri – Ser wyma Sem syid vel kom-

pa ni as Tan da gan vi Tar des da mo u ki deb lad.

Ce mi az riT, ro de sac er Ti kom pa nia cdi lobs me o re kom pa ni is xel Si Cag de bas, es

Ta vi dan ve gu lis xmobs sa miz ne kom pa ni is da sa miz ne kom pa ni is aq ci o ne re bis ara Ta na bar

mdgo ma re o ba Si Ca ye ne bas. Sem syid ve li kom pa nia swo red imi tom yi du lobs sa miz ne kom-

pa ni is aq ci ebs, rom sa miz ne kom pa nia Ta vi si gav le nis qveS ga da iy va nos da ai Zu los mas-

Tan mi er Te ba, an aq ci os Ta vis Svi lo bil kom pa ni ad. amas Se iZ le ba Tan ax ldes aq ci e bis

or sa fe xu ri a ni Ses yid va, ro me lic ata rebs iZu le biT xa si aTs.66 Ce mi az riT, ara Ta na ba-

66 aRiarebulia, rom aqciebis orsafexuriani Sesyidva aris ìZulebiTi~ xasiaTis, kerZod,

aqcionerebs èSianiaT~, rom Tu ver moaxerxeben Sesyidvis pirvel safexurze aqciebis

gayidvas, SesaZlebelia kompaniis aqciaTa sakontrolo paketi gaiyidos, aqciebze fasi

daeces da Sesyidvis meore safexurze ekonomikuri TvalsazrisiT ufro wamgebian

poziciaSi aRmoCndnen, vidre is aqcionerebi, romlebmac aqciebi SeTavazebis pirve-

live safexurze gayides. aseTi Sesyidvis ìZulebiT~ xasiaTs ganapirobebs aseve is, rom

aqcionerma ar icis, ra gadawyvetilebas miiRebs misi kolega aqcioneri, Sesabamisad,

maqsimalurad cdilobs, rom gayidos sakuTari aqciebi Sesyidvis pirvelive safexurze,

anu kompania im SemTxvevaSic SeiZleba gaiyidos, rodesac aqcionerTa umravlesobas ar


142

ri mdgo ma ro e ba Ta vi dan de iq mne ba da mas qmnis Sem syid ve li kom pa nia sa miz ne kom pa ni is

da uf le bis mcde lo biT. ase Ti da uf le ba yo vel Tvis mtru li a, rad gan sxva Sem Txve va-

Si sa miz ne kom pa nia `mo wam lul abebs~ ar ga mo i ye neb da. sa miz ne kom pa ni is mi er aq ci e bis

`da ma te bi Ti uf le bis~ amu Sa ve ba sa miz ne kom pa ni is pa su xia Sem syid ve lis mi er Seq mnil

ara Ta na bar mdgo ma re o ba ze.

ro de sac iu ni ka lis saq mis gan mxil vel ma sa sa mar Tlom mxa ri da u Wi ra aq ci o ner-

Ta Ser Ce vi Ti uf le be bis ar se bo bas, amiT man xa zi ga us va sa zo ga do e bis in te re sis pri-

mats aq ci o ner Ta Ta na bar uf leb riv mdgo ma re o ba ze. kor po ra ci i sa da aq ci o ne re bis in-

te re si uf ro Ri re bu lad mi iC ni a, vid re aq ci o ner Ta jgu fis in te re si, xel Si Ca eg doT

kom pa ni a. Se sa ba mi sad, ro de sac vsa ub roT aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~

prin cip ze, un da dav svaT Se kiTx va – ris mi marT moq me debs `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy-

ro bis~ prin ci pi? iu ni ka lis saq me Si bor dma, sa zo ga do e bis in te re si dan ga mom di na re,

mo ax di na `dis kri mi na ci a~ sa miz ne da Sem syid ve li kor po ra ci is aq ci o ne rebs So ris. Seg-

viZ lia Tu ara vTqvaT, rom aq ci o ne rebs So ris, er Tma ne Tis mi marT, moq me debs `Ta na ba-

ri mopy ro bis~ prin ci pi, mag ram kor po ra ci is mi marT, kor po ra ci is in te re si dan ga mom-

di na re, moq me debs `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis prin ci pi~? naS ro mis mom dev no Ta vi

ki dev uf ro kar gad war mo a Cens kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ro nis Zi e bis

gan xor ci e le bis dros, sa zo ga do e bis in te re si dan ga mom di na re, aq ci o ner Ta `Ser Ce vi-

Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ ar se bo bis Se saZ leb lo bas.

6. aq ci o ne ris upi ra te si Ses yid vis uf le bi sa da aq ci o ner Ta

`Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pis ur Ti er Tmi mar Te ba

naS ro mis miz ne bi dan ga mom di na re, un da gan vi xi loT `me war me Ta Se sa xeb~ ka no niT

gaT va lis wi ne bu li upi ra te si Ses yid vis uf le ba, ro me lic, qve moT moy va ni li sa fuZ-

vle bis ga mo, Se iZ le ba da va sa xe loT qar Tu li sa kor po ra cio ka non mdeb lo bis yve la ze

uf ro efeq tur da qme diT kor po ra ci ul sa mar Tleb riv Tav dac vis Ro nis Zi e bad.

me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 54-e mux lis me-6 pun qtis g) qve pun qtis Ta nax mad, sa er-

To kre ba uf le ba mo si li a, `mTli a nad an na wi lob riv ga a uq mos aq ci o ne ris mi er fa si a ni

qa Ral de bis upi ra te si Ses yid vis uf le ba (fa si a ni qa Ral de bis ga moS ve bis gziT ka pi ta-

lis gaz rdis Sem Txve va Si)~.67

Se saZ le be lia Tu ara, rom `me war me Ta Se sa xeb~ ka no niT gaT va lis wi ne bu li fa si a ni

qa Ral de bis upi ra te si Ses yid vis uf le ba ga mo ye ne bul iq nes ro gorc Tav dac vis Ro nis-

Zi e ba? war mo vid gi noT Sem Txve va, ro de sac `a~ kom pa nia yi du lobs `b~ kom pa ni is aq ci ebs.

unda aqciebis gayidva, magram `iZulebulni~ arian, rom ase moiqcnen, Joo W. T., Corporate Governance, Law, Theory and Policy, Carolina Academic Press, 2nd ed., Durham, 2010, Pills, Polls, and Pro-fessors Redux, 575, “Tender offers are not functional equivalents of free votes, since the decision not to tender (whether into an all-cash, all-shares offer or a two-tier, front-end loaded offer) carries with it economic risks and detriments; not knowing whether the mass of other shareholders will tender or not, the individual holder faces the classic “prisoner’s dilemma” and is effectively stampeded into tendering. The proponents of take-over defenses also observed that many hostile bids were opportunistic attempts to buy assets on the cheap, and that there was no empirical evidence that such takeovers were always (or ever) good for the economy.”

67 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 54.6.



143

`b~ kom pa ni as aqvs aq ci e bis er Ti kla si – Cve u leb ri vi xmis uf le bis mqo ne aq ci e bi. à~

kom pa ni am Se i Zi na `b~ kom pa ni is aq ci e bis 20%. ro gor un da mo iq ces `b~ kom pa nia imi saT-

vis, rom à~ kom pa ni is mi er `b~ kom pa ni is aq ci e bis mflo be lo ba Sem cir des, ma ga li Tad,

Ca mo vi des 5%-mde. Tu `b~ kom pa nia ga dawy vets da ma te bi Ti aq ci e bis ga moS ve bas, yve la

aq ci o ners eq ne ba da ma te biT ga moS ve bu li aq ci e bis Ses yid vis uf le ba? Tu amis uf le ba

yve la aq ci o ners eq ne ba, es niS navs, rom à~ kom pa ni a sac eq ne ba da ma te biT ga moS ve bul aq-

ci eb Tan da kav Si re biT upi ra te si Ses yid vis uf le ba da Se sa ba mi sad, à~ kom pa ni is mflo-

be lo ba Si ar se bu li `b~ kom pa ni is aq ci e bis ra o de no ba ar Sem cir de ba.

`me war me Ta Se sa xeb~ ka non Si aR niS nu li a, rom sa er To kre ba uf le ba mo si lia mTli-

a nad an na wi lob riv ga a uq mos aq ci o ne ris mi er fa si a ni qa Ral de bis upi ra te si Ses yid vis

uf le ba fa si a ni qa Ral de bis ga moS ve bis gziT ka pi ta lis gaz rdis Sem Txve va Si. upi ra te-

si Ses yid vis uf le ba ar se bobs mar to fa si a ni qa Ral de bis da ma te biT ga moS ve bas Tan mi-

mar Te ba Si. Se uZ lia Tu ara mas (aq ci o ners) ne bis mi er dros sa zo ga do e bis sxva par tni o-

ris mi er aq ci is gas xvi se bi sas, da ey rdnos ra upi ra te si Ses yid vis sa mar Tleb ri v re Jims,

pir vel rig Si Se is yi dos es wi li? ama ze me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 54-e mux lis me-6 pun-

qtis g~ qve pun qti amom wu rav pa suxs iZ le va. aR niS nu li nor mis Se sa ba mi sad, aq ci o ner Ta

sa er To kre bis kom pe ten ci a Si wil Ta upi ra te si Ses yid vis uf le bis ga uq me bis sa kiTxi

Se dis. ka no ni upi ra te si Ses yid vis uf le bis ga mo ye ne bas mxo lod ma Sin ad gens, ro de sac

xde ba axa li aq ci e bis ga moS ve bis gziT ka pi ta lis gaz rda~.68 `me war me Ta Se sa xeb~ ka no ni

ga nam tki cebs sa er To kre bis uf le ba mo si le bas, `mTli a nad an na wi lob riv ga a uq mos aq-

ci e bis upi ra te si Ses yid vis uf le ba~. niS navs Tu ara aq ci e bis upi ra te si Ses yid vis uf-

le bis ga uq me ba aq ci o ne re bis ara Ta na bar mdgo ma re o ba Si Ca ye ne bas?

ze moT gan vi xi leT `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 52-e mux li, sa dac sa u ba ria aq ci a-

Ta Ta na bar uf le ba- mo va le o beb ze da gan vi xi leT, ase ve, mo saz re ba, rom lis Ta nax ma dac

Se saZ le be lia aq ci o ne re bis ara Ta na bar mdgo ma re o ba Si Ca ye ne ba. Tu Cven mi er ze moT

da sa xul mo saz re bas miv yve biT, aR moC nde ba, rom 54-e mux lis me-6 pun qtis g) qve pun qti

Se e sa ba me ba am po zi ci as. ker Zod, sa er To kre bas aqvs uf le ba mo si le ba, ga a uq mos aq ci o-

ne ris upi ra te si Ses yid vis uf le ba. aq ci o ne ris upi ra te si Ses yid vis uf le ba aris ara

fun da men tu ri da Tan da yo li li, ara med gar kve ul pi ro ba ze da mo ki de bu li uf le ba,69

rom lis mTli a ni an na wi lob ri vi ga uq me bac Se saZ le be li a. Cven mi er gan xi lul ma ga liT-

Si, Se saZ le be lia Tu ara, rom à~ kom pa ni is mi er `b~ kom pa ni is aq ci e bis yid va gax des à~

kom pa ni is mi er na yi di aq ci e bis Tvis upi ra te si Ses yid vis uf le bis ga uq me bis sa fuZ ve-

li? Tu Se saZ le be li a, es niS navs, rom à~ kom pa ni is mi er `b~ kom pa ni a Si aq ci e bis yid va

gax de ba `b~ kom pa ni is mi er da ma te bi Ti ra o de no bis aq ci e bis ga moS ve bis sa fuZ ve li, ro-

mel Ta mi mar Te ba Si à~ kom pa ni is aq ci o ne rebs (mi u xe da vad imi sa, rom flo ben `b~ kom pa-

ni is aq ci e bis na wils) ar eq ne baT upi ra te si Ses yid vis uf le ba. `b~ kom pa nia da ma te biT

ga mo uS vebs aq ci ebs. `b~ kom pa ni is mi er da ma te biT ga moS ve bu li aq ci e bis mi marT upi ra-

te si Ses yid vis uf le ba eq ne baT `b~ kom pa ni is Zir Zvel aq ci o ne rebs, rac ga mo iw vevs à~

kom pa ni is aq ci a Ta pro cen tu li ra o de no bis Sem ci re bas.70 aseT Sem Txve va Si `me war me Ta

68 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, II tomi, Tb., 2013, 248. 69 iqve, 248.70 SesaZlebelia, `b~ kompaniis ZirZveli aqcioners mivaniWoT damatebiT gamoSvebuli

aqciis sabazro Rirebulebaze iafad Sesyidvis upiratesi ufleba. es iqneba swored


144

Se sa xeb~ ka no niT gaT va lis wi ne bu li `fa si a ni qa Ral de bis upi ra te si Ses yid vis uf le ba~

Se iZ le ba gax des kom pa ni is Sig niT `mo wam lu li abe bis~ gan xor ci e le bis Za li an efeq tu-

ri da Sem syid ve li kom pa ni is Tvis mZi me eko no mi ku ri Se de gis mom ta ni me To di.

ze moT sa u ba ri iyo iu ni ka lis tes tze, rom lis gan xil vis dro sac aRi niS na, rom

sa ten de ro gziT aq ci e bis Ser Ce vi Ti Ses yid va sa sa mar Tlom mi iC nia xel mZRva ne lo bis

val de bu le bis Se sa ba mi sad, mi u xe da vad imi sa, rom me o re mxa re Ser Ce vi T Ses yid vas ara-

sa mar Tli a nad afa seb da. sa sa mar Tlom aR niS na, rom Ser Ce vi Ti Ses yid va kor po ra ci is

in te re se biT iyo ga mar Tle bu li.71 mar Ta li a, iu ni ka lis saq me Si ar se bu li Ser Ce vi Ti

Ses yid vis me To di gan sxvav de ba `mo wam lu li abe bis~ an upi ra te si Ses yid vis uf le bis

`Ser Ce vi To bi sa gan~, mag ram Cve ni naS ro mis da zo ga dad, upi ra te si Ses yid vis uf le bis,

ro gorc Tav dac vi Ti Ro nis Zi e bis for mi re bis miz ne bi dan ga mom di na re, Se saZ le be lia

iu ni ka lis saq me Si ar se bu li Ser Ce vi To bis da sa sa bu Te be li ga re mo e be bi upi ra te si

Ses yid vis uf le bis dros Ser Ce vi To bis da sa sa bu Teb lad ga mo vi ye noT. `aq ci o ne ri saT-

vis upi ra te si Ses yid vis uf le bis ga uq me ba gar kve u li mo ti ve biT aris gan pi ro be bu li.

es mo ti ve bi sxva das xvag va ri Se iZ le ba iyos. Zi ri Ta dad yu radR e bas amax vi le ben vi Ta-

re ba ze, ro de sac `a xa li ka pi ta li an axa li aq ci e bi gan sazR vru li miz ne bis Tvis iq ne ba

ga mo ye ne bu li~. am mxriv, Se saZ loa sa u ba ri, rom ka pi ta lis mo ma te bis dros upi ra te si

Ses yid vis uf le bis ga uq me bi sas sa war mos in te re si ga dam wyve ti a. ami tom am uf le bis Ca-

mor Tme vis sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li un da iyos is, rom igi (1) kor po ra ci is mi zans, mis

ke Til dRe o bas em sa xu re bo des da (2) am miz nis mi saR we vad es Ro nis Zi e ba mi zan Se wo ni li,

sa Wi ro da pro por ci u li iyos.72 ami tom qar Tu li sa mar Tli saT vis me tad sa in te re so iq-

ne bo da sa kiTx i, au ci le be li un da iyos Tu ara upi ra te si Ses yid vis uf le bis ga uq me-

bis dros sa er To kre bis Se sa ba mi si da sa bu Te bu li ga dawy ve ti le ba.73 aq mxed ve lo ba Si

`mowamluli abi~, anu aqcioneris damatebiTi ufleba, romlis gamoxmobac SeeZleba

bords, Tu amis uflebamosileba mas aqvs miniWebuli saerTo krebisgan, radgan saerTo

kreba uflebamosilia mTlianad an nawilobriv gaauqmos aqcioneris upiratesi Sesyid-

vis ufleba.71 Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 777, “In

conclusion, there was directorial power to oppose the Mesa tender offer, and to undertake a selective stock exchange made in good faith and upon a reasonable investigation pursuant to a clear duty to protect the corpo-rate enterprise. Further, the selective stock repurchase plan chosen by Unocal is reasonable in relation to the threat that the board rationally and reasonably believed was posed by Mesa’s inadequate and coercive two-tier tender offer.”

72 orive es principi SegviZlia iunikalis tests SevadaroT, romlis Tanaxmadac, Tavdac-

vis RonisZieba maSin aris xelmZRvanelobis valdebulebis Sesabamisi, rodesac safrTxe

realuria (anu korporaciis keTildReobas emuqreba safrTxe) da gatarebuli RonisZie-

ba safrTxis Sesabamisi (anu safrTxe da RonisZieba aris erTmaneTis adekvaturi), Unocal Corp. v. Mesa Petroleum Co. Delaware Supreme Court, 1985, 493 A.2d 946.

73 radgan erTmaneTs vadarebT upiratesi Sesyidvis uflebas da mowamluli abebis~ gamoy-

enebas, aseve, saintereso iqneba imisi aRniSvna, rom `mowamluli abebis~ erT-erT mTavar

upiratesobad miCneulia bordis mier misi implementaciis SesaZlebloba. Sesabamisad,

saintereso iqneba, Tu bords mivaniWebT upiratesi Sesyidvis uflebis miniWebis an gau-

qmebis uflebas. “Another key feature of the poison pill is that it generally is adopted by board action alone and requires no shareholder approval. This is a major advantage that the poison pill offers over many other defensive measures. The board might seek shareholder advisory votes regarding adopting, amending, or



145

mi i Re ba ga dawy ve ti le bis ma te ri a lu ri da sa bu Te ba, anu im mo ti ve bis Ca mo ya li be ba, Tu

ra tom xde ba sa Wi ro am uf le bis ga uq me ba an na wi lob riv Ca mor Tme va. mok led, ami saT vis

sa Wi roa obi eq tu rad (sag nob ri vad) ga mar Tle bu li ga dawy ve ti le bis mi Re ba. qar Tu li

sa sa mar Tlo praq ti ka amas Tan da kav Si re biT ar ar se bobs.74

`aq ci is upi ra te si Ses yid vis uf le ba aq ci o ne re bis ka no nis mi er uf le bas war mo-

ad gens da mi si Ca mor Tme va aq ci o ne ris sa mar Tleb riv mdgo ma re o ba Si mniS vne lo van Ca-

re vad un da Ca iT va los. ami tom aq ci o ne ris Tvis am uf le bis Ca mor Tme va mxo lod gan-

sazR vru li pi ro be bis ar se bo bi sas un da iyos Se saZ le be li da ga mo nak liss war mo ad gen-

des. aq ci is upi ra te si Ses yid vis uf le bis Ca mor Tme va an SezR ud va mxo lod ma Si naa da-

saS ve bi, ro ca ka pi ta lis gaz rdiT da sa xu li miz nis miR we va sxvag va rad Se uZ le be lia da

aq ci o ne re bis uf le be bis SezR ud va mTli a nad sa zo ga do e bis in te re sebs em sa xu re ba~.75

Se sa ba mi sad, ro de sac sa zo ga do e bis in te re si iTx ovs sa zo ga do e bis dac vas, ga-

mar Tle bu lia aq ci o ner Ta na wi lis Tvis aq ci e bis upi ra te si Ses yid vis uf le bis Ca mor-

Tme va, anu `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pis im ple men ta ci a, rac re a lurs gax-

dis ax lad ga moS ve bu li aq ci e bis Ser Ce viT Ses yid va sac.76

redeeming a pill; however, the board usually acts on its own. Furthermore, poison pills can be adopted by the target board as a pre-offer defensive technique or as a defensive measure in the face of a threat or an actual hostile offer”, Ji L. X., “A New Look at Dead Hand Provisions in Poison Pills: Are They Per Se Invalid After Toll Brothers and Quiturn?”, 44 Saint Louis University Law Journal 223, 2000, 3.

74 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, II tomi, Tb., 2013, 254-255.75 Wanturia l., niniZe T., `mewarmeTa Sesaxeb kanonis~ komentari, mesame gamocema, Tb., 2002,

376.76 zemoT Cven vsaubrobdiT delaveris sakorporacio samarTalSi aqcionerTa Soris dis-

kriminaciaze `mowamluli abebis~ gamoyenebis dros, saintereso iqneba `mowamluli

abebis~ SerCeviT xasiaTs Tu SevadarebT upiratesi Sesyidvis uflebis SerCeviT xasiaTs,

aseT SemTxvevaSi upiratesi Sesyidvis ufleba, swored kompaniis SigniT aqciebisTvis

damatebiTi uflebebis miniWebaSi SeiZleba gamoixatos, anu SesaZlebeli iqneba dis-

kriminacia aqcionerebs Soris da ara aqciebs Soris. aseve, Tu xazs gavusvamT im faqts,

rom `mewarmeTa Sesaxeb“ kanonis 54-e muxlis me-6 punqtis g) qvepunqti saubrobs `aqcio-

neris~ upiratesi Sesyidvis uflebaze. aSS-s bevri Statis sasamarTlos korporaciis

SigniT aqcionerebisaTvis damatebiTi uflebis SerCeviTi miniWeba arasamarTlebrivad

aqvs gamocxadebuli. delaveris sasamarTlos, korporaciis SigniT damatebiTi uflebis

gamoyenebisas, aqcionerTa erT klasSi gansxvavebuli uflebebis arsebobaze pirdapir

arasodes umsjelia, Tumca, rogorc aRiniSna, delaveris sakorporacio samarTali ar

krZalavs erTi klasis aqciebs Soris gansxvavebuli uflebebis arsebobas, maSin rode-

sac modeluri kanoni korporaciebis Sesaxeb amis SesaZleblobas ar iZleva. am mxriv

sainteresoa Semdegi mosazreba: “The Moran case involved a fl ip-over rights plan, and not a fl ip-in plan. Under a fl ip-in plan, all shareholders of the target company, except the bidder, are entitled to exercise their rights to purchase stock of the target upon the occurrence of the triggering event. Thus, a fl ip-in plan can create two new categories of shareholders of the target company - bidder shareholders and non-bidder share-holders - and treat each category differently. This proved not to be an issue in Delaware because Delaware law allows disparate treatment of different holders of shares of the same class. Nevertheless, this discriminatory feature of the fl ip-in plan was a cause of concern to a number of courts in different jurisdictions and initially was held invalid in some. In response, the legislatures of those states passed laws expressly upholding their legality. These statutes often grant directors broad discretion to determine the terms of rights issued under poison pills. Some of them have been used to “justify yet stronger varieties of poison pills”, Ji L. X., A New


146

upi ra te si Ses yid vis uf le bis gan xil vis bo los un da da is vas Se kiTx va – aris Tu

ara de la ve ris sa kor po ra cio sa mar TliT gaT va lis wi ne bu li `mo wam lu li abe bi~ qar-

Tu li sa kor po ra cio sa mar TliT gaT va lis wi nebu li upi ra te si Ses yid vis uf le bis

iden tu ri?

Tav dac vis Ro nis Zi e bis ga mo ye ne bis miz ne bi dan ga mom di na re, da ma te bi Ti uf le-

bis, anu `mo wam lu li abe bis~ mi ni We ba Se iZ le ba mo i cav des sa kiTx Ta far To speqtrs,

rom lis ma ta re be lic aris aq ci o ne ri. xo lo aq ci o ne ris upi ra te si Ses yid vis uf le ba

Se saZ leb lia ga mo vi ye noT ro gorc da ma te bi Ti uf le bis er Ti ro me li me mi mar Tu le ba

da ara ro gorc iden tu ri aR mniS vne li.

de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Ta li iT va lis wi nebs aq ci o ne ris upi ra te si Ses-

yid vis uf le bas, Tu es uf le ba gaT va lis wi ne bu lia sa zo ga do e bis sa re gis tra cio ga-

nacx a diT.77 de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Ta li `aq ci o ne re bis sa val de bu lo upi ra-

te si Ses yid vis uf le bas ar ic nobs. ka no nis 102(b)(3) mux liT, aq ci o ne rebs axal aq ci a Ta

upi ra te si Ses yid vis uf le ba ar aqvT, Tu ki kor po ra ci is dam fuZ ne be li do ku men tiT

sxva ram ar aris dad ge ni li. sa wes de bo av to no mia vrcel de ba ase ve aq ci o ner Ta upi ra-

te si Ses yid vis for meb ze. ker Zod, upi ra te si Ses yid vis uf le ba Se iZ le ba mi e ni Wos mxo-

lod er Ti an ram de ni me kla sis (se ri is) aq ci eb sa da maT mflo be lebs. sa mo sa mar Tlo

sa mar Ta li aq ci e bis upi ra tes Ses yid vas aq ci o ne ris qo neb ri vi da xmis uf le bis dac vis

sa Su a le bad mi iC nevs. mi si meS ve o biT aq ci o ne re bi, upir ve les yov li sa, kor po ra ci a Si

uwin del qo neb riv wils inar Cu ne ben. gar da ami sa, isi ni ica ven Ta vi anT xmis uf le ba sa da

gav le nas sa war mos saq mi a no ba ze. imav dro u lad, aq ci a Ta upi ra te si Ses yid va aq ci o ner-

TaT vis mi sa kuT vne bul da ara bu ne biT uf le bad ga ni xi le ba. Se sa ba mi sad, kor po ra ci as

Se uZ lia ro gorc mi si SezR ud va, ase ve ga uq me ba~.78

da ma te biT Seg viZ lia aR vniS noT, rom mo de lu ri ka no ni kor po ra ci e bis Se sa xeb

iT va lis wi nebs aq ci o ne ri saT vis upi ra te si Ses yid vis uf le bis mi ni We bas, Tu es gaT va-

lis wi ne bu lia sa zo ga do e bis sa re gis tra cio ga nacx a diT.79 sa zo ga do e bis sa re gis tra-

cio ga nacx a diT ga ni sazR vre ba mi si SezR ud vis an ga uq me bis sa fuZ vle bic.

7. sa zo ga do e bis mi er aq ci a Ta ga mos yid va

de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Ta li did mniS vne lo bas ani Webs kor po ra ci is mi-

er sa ku Ta ri aq ci e bis ga mos yid vis sa kiTxs da xSir Sem Txve va Si kor po ra ci is mi er sa ku-

Ta ri aq ci e bis ga mos yid va gvev li ne ba ro gorc Tav dac vis Ro nis Zi e bis gan xor ci e le bis

aq tu a lu ri me To di. de la ve ris sa kor po ra cio sa mar Tlis 151 (b) mux li iT va lis wi nebs,

rom ` . . . yve la sa xis aq cia . . . Se iZ le ba ga mos yi dul iq nes fu lis, qo ne bis an uf le bis,

Look at Dead Hand Provisions in Poison Pills: Are They Per Se Invalid After Toll Brothers and Quiturn?, 44 Saint Louis University Law Journal 223, 2000, 6-7.

77 DGCL § 102 (b) (3) “No stockholder shall have any preemptive right to subscribe to an additional issue of stock or to any security convertible into such stock unless, and except to the extent, that such right is expressly granted to such stockholder in the certifi cate of incorporation”.

78 juReli g., kapitalis dacva saaqcio sazogadoebaSi, Tb., 2010, 202-203.79 MBCA §6.30.



147

ase ve, aq ci e bis, maT So ris sxva kom pa ni is aq ci e bis sa fuZ vel ze~.80 da sa xe le bu li mux li

ase ve iT va lis wi nebs, rom aq ci e bis ga mos yid va Se iZ le ba mox des sa re gis tra cio ga nacx a-

dis an bor dis mi er mi Re bu li ga dawy ve ti le bis sa fuZ vel ze dad ge ni li we siT – gan sazR-

vrul dros, fa sad da Se far de biT. aq ci e bis ga mos yid vis sa kiTxs iT va lis wi nebs ase ve

mo de lu ri ka no ni kor po ra ci e bis Se sa xeb.81

naS ro mis miz ne bi dan ga mom di na re, mniS vne lo va nia ga ni sazR vros, aZ levs Tu ara

sa qar Te los ka no ni `me war me Ta Se sa xeb~ sa zo ga do e bebs sa ku Ta ri aq ci e bis Ses yid vis Se-

saZ leb lo bas.

`me war me Ta Se sa xeb~ sa qar Tve los ka no nis 531-e mux li are gu li rebs sa zo ga do e bis

mi er aq ci a Ta ga mos yid vis sa kiTxs.82 Zi ri Ta dad, mux lSi gan xi lu lia sa zo ga do e bis mi-

er aq ci a Ta ga mos yid va, ro gorc gan sxva ve bu li po zi ci is mqo ne aq ci o ne ris uf le ba, sa-

zo ga do e bas mos Txo vos sa ku Ta ri aq ci e bis ga mos yid va im Sem Txve va Si, Tu is ar uWers

mxars sa er To kre bis iseT ga dawy ve ti le bas, ro me lic exe ba sa war mos re or ga ni za ci as,

an ar se bi Tad la xavs aq ci o ne ris uf le bebs. aseT Sem Txve va Si aq ci o ners uf le ba aqvs

mos Txo vos sa zo ga do e bas sa ku Ta ri aq ci e bis ga mos yid va, xo lo sa zo ga do e ba val de bu-

lia da ak ma yo fi los aq ci o ne ris moTx ov na. da sa xe le bu li mux li, ase ve, asa xavs aq ci e bis

ga mos yid vis pro ce du ras, Ri re bu le bis gan sazR vris wess da Sem Txve vebs, ro de sac aq-

ci a Ta ga mos yid va ar da iS ve ba. Cve ni naS ro mis Tvis gan sa kuT re biT mniS vne lo va nia da sa-

xe le bu li mux lis bo lo pun qti, ro me lic zo ga dad sa ub robs sa zo ga do e bis mi er aq ci a-

Ta ga mos yid vis wes ze da ara ro gorc gan sxva ve bu li po zi ci is mqo ne aq ci o ne ris uf le-

ba ze, rom sa zo ga do e bas mos Txo vos aq ci e bis ga mos yid va. `am Sem Txve va Si ka no ni uS vebs

sa ku Ta ri aq ci e biT vaW ro bas, Tum ca es gar kve u li sa mar Tleb ri vi da eko no mi ku ri Se-

de gis Sem cve li a~.83 ker Zod, 531-e mux lis me-9 pun qtis Ta nax mad, `sa zo ga do e bas uf le ba

aqvs Se i Zi nos sa ku Ta ri gan Tav se bu li aq ci e bi (sa xa zi no aq ci e bi) da Sem dgom Si ga as xvi-

sos Ta vi si Se xe du le bi sa mebr. sa xa zi no aq ci e bis ra o de no ba arc erT mo men tSi ar un da

aRe ma te bo des gan Tav se bu li aq ci e bis 25%-s, Tu wes de biT uf ro mci re zRva ri ar aris

gaT va lis wi ne bu li. xmis daT vlis, di vi den dis ga na wi le bis, lik vi da ci is dros da aq ci-

e bis flo bi dan ga mom di na re sxva uf le be bis re a li za ci is miz ne bi saT vis (Sem Txve veb Si)

sa zo ga do e bis mflo be lo ba Si ar se bu li sa xa zi no da Svi lo bi li sa war mos kuT vni li aq-

ci e bi mxed ve lo ba Si ar mi i Re ba~.84 `ka no nis es da ma te ba da sav le Tis qvey ne bis ga moc di-

le bis ga zi a re bad un da Ca iT va los, rac uda vod da de bi Ti na bi jia sa qar Tve los eko no-

mi ku ri re a lo bis Tvis~.85

`me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 59-e mux lis 1-li pun qti gan sazR vravs gan Tav se bu-

li aq ci e bis de fi ni ci as, ker Zod, `aq cia gan Tav se bu lad iT vle ba, Tu is ga ce mul iq na

80 DGCL, §151 (b), “...Any stock which may be made redeemable under this section may be redeemed for cash, property or rights, including securities of the same or another corporation, at such time or times, price or prices, or rate or rates, and with such adjustments, as shall be stated in the certifi cate of incorporation or in the resolution or resolutions providing for the issue of such stock adopted by the board of directors...“.

81 MBCA 6.01 (c)(2).82 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 531.83 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 377.84 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 531.9.85 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 381.


148

sa zo ga do e bis mi er sxva pi ri saT vis gar kve u li Tan xis an sxva sazR a u ris sa nac vlod

(mi u xe da vad imi sa, es sazR a u ri mi Re bu li aqvs sa zo ga do e bas Tu ara)~.86 aqe dan ga mom di-

na re, sa zo ga do e bas uf le ba aqvs, Se i Zi nos sa ku Ta ri gan Tav se bu li aq ci e bi, rom le bic

sa zo ga do e bis mi er Se Ze nis Sem deg gax de bi an sa xa zi no aq ci e bi. mag ram, ase ve, moq me debs

SezR ud va, ker Zod, sa xa zi no aq ci e bis ra o de no ba ar un da iyos gan Tav se bu li aq ci e bis

25%-ze me ti. sa zo ga do e bas uf le ba aqvs, ga mo is yi dos sa ku Ta ri gan Tav se bu li aq ci e bis

maq si mum 25%. ga mos yid vis Sem deg ase Ti aq ci e bi mi i Rebs sa xa zi no aq ci e bis sta tuss, ro-

me lic imav dro u lad gu lis xmobs, rom xmis daT vlis dros sa xa zi no aq ci e bi mxed ve lo-

ba Si ar mi i Re ba, anu xme bi iT vle ba mar to gan Tav se bu li aq ci e bis ra o de no bis mi xed viT.

ase ve, xmis daT vlis dros ar aris gaT va lis wi ne bu li Svi lo bi li sa war mos mflo be lo-

ba Si ar se bu li aq ci e bi. ana lo gi ur mid go mas iT va lis wi nebs de la ve ris sa kor po ra cio

sa mar Ta li, rom lis Ta nax ma dac kor po ra ci is mflo be lo ba Si ar se bul aq ci e bi ar sar-

geb lobs xmis uf le biT.87 ase ve, da uS ve be lia sa ku Ta ri aq ci e bis gaT va lis wi ne ba aq ci o-

ner Ta kre bis kvo ru mis dad ge ni sas. igi ve SezR ud ve bi vrcel de ba kor po ra ci is aq ci eb-

ze, rom leb sac Tum ca sxva sa war mo flobs, mag ram mis di req tor Ta ar Ce va Si mo na wi le

aq ci a Ta um rav le so ba pir da pir an ara pir da pir kor po ra ci as ekuT vnis.88

`Tval sa Ci no e bi saT vis sa ku Ta ri aq ci e bis ga mos yid vis erT ma ga liTs mo vi tan, ro-

me lic aq ci is kur sis zrdas Tan aris da kav Si re bu li. ss-is `x~ sa er To kre bam mi i Ro ga-

dawy ve ti le ba sa ku Ta ri aq ci e bis Ses yid vis (Se Ze nis) Ta o ba ze, sa zo ga do e bis (sa wes de bo)

ka pi ta li 100 000 lars Se ad gens, ro me lic da yo fi lia gar kve u li no mi na lu ri Ri re bu-

le bis aq ci ad. sa zo ga do e bam Se is yi da sa ku Ta ri aq ci e bis gar kve u li ra o de no ba (ma ga li-

Tad, 5%). Se sa ba mi sad, am 5%-is (ma ga li Tad, pi ro bi Tad avi RoT 100 aq ci is) mflo be li

aq ci o ne re bi ga vid nen ss-i dan. dar Ce ni li aq ci o ne re bis qo ne ba ki iz rde ba (ma ga li Tad,

aTi er Te u li dan er Ti aq cia xom uf ro da ba li fa sis mqo ne iq ne ba, vid re cxri dan er Ti?).

ami tom sa ku Ta ri aq ci e bis ga mos yid va sa zo ga do e bis mxri dan, Se iZ le ba iT qvas, da ma te-

bi Ti ber ke tia sa war mos xel Si, ra Ta man, er Ti mxriv, ga a um jo be sos da ga zar dos sa zo-

ga do e ba Si dar Ce ni li aq ci o ne re bis qo neb ri vi mdgo ma re o ba, me o re mxriv ki, uke Te sad

mo ax di nos kon tro li aq ci o ner Ta wre ze. ase rom, sha re hol der va lue89 Zi ri Ta dad aR wers sa-

war mos mar Tvas aq ci o ner Ta qo ne bis zrdas Tan (maq si mi za ci as Tan) mi mar Te biT. sa ku Ta-

ri aq ci e bis ga mos yid va Se saZ le be lia ase ve bir Je bis meS ve o bi Tac. ro gorc iT qva, aS S-is

ka pi ta lis baz ris sa mar Tal Si sa ku Ta ri aq ci e bis Se Ze na Cve u leb ri vi mov le na a, ma Sin

ro de sac ger ma nu li sa mar Ta li amas krZa lavs, Tu ar ga viT va lis wi nebT im ga mo nak li-

sebs, rom le bic ka non Sia mo ce mu li~.90

gan xi lu li ma ga li Ti gviC ve nebs, rom sa ku Ta ri aq ci e bis ga mos yid va sxva das xva

mi zans Se iZ le ba em sa xu re bo des. gan sa kuT re biT mniS vne lo va nia aq ci e bis fa sis zrdis

86 saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~, 1994, muxli 59.1. 87 DGCL § 160 (c).88 juReli g., kapitalis dacva saaqcio sazogadoebaSi, Tb., 2010, 197-198.89 qvemoT ganvixilavT iuniTrinis saqmes, sadac sasamarTlo saubrobs aqcionerebis or

kategoriaze, romelTac ainteresebT short-term shareholder value (dauyovnebliv mogebis

miRebis msurveli aqcionerebi) da romelTac ainteresebT long-term shareholder value (xan-

grZliv moqmed perspeqtivaze orientirebuli aqcionerebi).90 burduli i., saaqcio samarTlis safuZvlebi, tomi I, Tb., 2010, 380.



149

kuTx iT. Tu kom pa ni a, ro mel sac emuq re ba ga yid va, ga mo is yi dis aq ci e bis na wils, ga iz-

rde ba aq ci eb ze fa se bi. Se sa ba mi sad, ga iz rde ba sa miz ne kom pa ni is uf ro ma Ral fa sad

Ses yid vis al ba To ba.

Se saZ le be lia Tu ara, rom `me war me Ta Se sa xeb~ ka no niT gaT va lis wi ne bu li sa zo-

ga do e bis mi er sa ku Ta ri aq ci e bis Ses yid vis sa kiTxi ga mo vi ye noT, ro gorc kor po ra ci is

Tav dac vis Ro nis Zi e ba? am Se kiTx vas da de bi Ti pa su xi un da gav ceT.

`mo wam lu li abe bis~ da aq ci a Ta upi ra te si Ses yid vis uf le bis gan xil vi sas iyo

aq ci o ner Ta Ser Ce viT Ta nas wo ruf le bi a no ba ze sa u ba ri da ase ve, aR vniS neT, rom iu ni-

ka lis saq me Si ga mo ye ne bu li Ser Ce vi Ti sa ten de ro Se Ta va ze ba ame ri kul ma fa si a ni qa-

Ral de bis ma re gu li re bel ma ko mi si am cno ara sa mar Tleb ri vad.91 aq ci e bis ga mos yid vis

we sis Sem Txve va Si iu ni ka lis praq ti kas Tu ga viT va lis wi nebT, au ci le be li a, rom ga mos-

yid vis uf le biT aR vWur voT yve la ga mos yid vis msur ve li aq ci o ne ri, mi u xe da vad imi sa,

es aq ci o ne ri sa miz ne kom pa ni is Zir Zve li aq ci o ne ria Tu _ ara. Tum ca `me war me Ta Se sa-

xeb~ ka no nis da sa xe le bu li mux lis Ta nax mad, ga mos yi du li aq ci e bis ra o de no ba ar un da

aRe ma te bo des gan Tav se bu li aq ci e bis 25%-s. sa miz ne kom pa ni is Se Ta va ze ba Sem syid ve li

kom pa ni is Se Ta va ze ba ze uf ro mim zid ve li un da iyos, imi saT vis, rom sa miz ne kom pa ni is

aq ci o ner ma aq ci e bi sa ku Tar kor po ra ci as mi yi dos da ara ag re sor kom pa ni as. amiT kor-

po ra ci is xel Si gad mo va im aq ci o ner Ta aq ci e bi, ro mel Tac un daT shor t-term va lue (da u-

yov neb liv mo ge bis mi Re ba) da kor po ra ci a Si dar Ce bi an is aq ci o ne re bi, rom le bic ori-

en ti re bu li ari an xan grZliv moq med per speq ti va ze, anu lon g-term va lu e- ze. es uka nas kne-

le bi aq ci e bis ga yid vas ar api re ben.92 Se sa ba mi sad, kor po ra ci is mflo be lo ba Si gad mo va

is aq ci e bi (Tum ca ara u me tes 25%-i sa), ro mel Ta mflo be leb sac un daT aq ci e bis ga yid va.

Sem syid vel kor po ra ci as mo u wevs Se Ta va ze bis sa fa su ris gaz rda, an sa miz nis Ses yid-

va ze ua ris Tqma. am ori ar Ce va ni dan pir ve lis Sem Txve va Sic ki sa miz ne kor po ra cia mo-

ge bu li rCe ba, rad gan aq ci eb ze fa si ga iz rde ba da, Se sa ba mi sad, aq ci o ne re bis mo ge bac

ga iz rde ba.

qve moT gan xi lu li Sem Txve va war mo ad gens iu ni ka lis tes tis re for mi re bul re-

daq ci as93 da da fuZ ne bu lia aq ci e bis ga mos yid vis, ro gorc Tav dac vis Ro nis Zi e bis me qa-

niz mis, gan xor ci e le ba ze.

7.1. `i u ni ka lis~ tes tis re for mi re bu li re daq cia

sa sa mar Tlo saq me iu niT ri ni ame ri qan ge ne ra lis wi na aR mdeg,94 ro gorc aRi niS na,

swo red iu ni ka lis tes tis Ta na med ro ve va ri an ti a, ro mel mac dax ve wa da ga na vi Ta ra iu-

ni ka lis tes ti da sa dac Tav dac vis Ro nis Zi e bad ga mo ye ne bu lia aq ci e bis ga mos yid vis

we si.

91 Rules and Regulations under the Securities Exchange Act of 1934, rule 13e-4, 14d-10.92 iuniTrinma, gansxvavebiT iunikalisgan, romelmac aqcionerebi dayo samizne da Semsy-

idveli korporaciis aqcionerebad, aqcionerebi short-term value da long-term value aqcio-

nerebad dayo, xolo iuniTrinis saqmis ganmxilvelma sasamarTlom mxari dauWira aseT

dayofas, Unitrin, Inc. v. American General Corp, Supreme Court of Delaware, 1995, 651 A.2d 1361. 93 Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 533-534.94 Unitrin, Inc. v. American General Corp, Supreme Court of Delaware, 1995, 651 A.2d 1361.


150

ame ri qan ge ne ra li aris oja xu ri dazR ve vis yve la ze uf ro di di pro va i de ri ame-

ri kul ba zar ze. iu niT ri ni aris, ase ve, sa dazR ve vo biz nes Si da sa o ja xo dazR ve vis me-

sa me yve la ze uf ro di di pro va i de ri. 1994 wlis 12 iv liss ame ri qan ge ne ral ma we ri li

ga ug zav na iu niT ri nis aR mas ru le bel di req tors, vi es, ro mel sac sTa va zob da Ser wymis

xel Sek ru le bis da de bas, sa dac ame ri qan ge ne ra li Se i Zen da iu niT ri nis yve la sa vaW rod

daS ve bul aq ci as – 50 da 3/8 do la rad erT aq ci as, fu lis sa nac vlod. Se Ta va ze ba 30%-

iT aRe ma te bo da iu niT ri nis im dros ar se bul sa baz ro fass. ame ri qan ge ne ra li ase ve

mzad yof nas ga moT qvam da, rom ga e zar da Se Ta va ze bis fa si, Tu iu niT ri ni mo ax den da da-

ma te bi Ti aq ti ve bis de mon stri re bas. iu niT ri nis bor di Se ik ri ba 25 iv liss da ga ni xi la

ame ri qan ge ner lis Se Ta va ze ba. sa in ves ti cio kom pa nia – mor gan sten li, ro me lic war mo-

ad gen da iu niT ri nis fi nan sur mrCe vels, ur Cia bords, rom ame ri qan ge ner lis mi er Se-

Ta va ze bu li fa si ar iyo adek va tu ri. sa mar Tleb riv ma mrCev leb ma bords re ko men da cia

ga u wi es, rom iu niT ri nis da ame ri qan ge ner lis ga er Ti a ne ba ga mo iw vev da sa mar Tleb riv

prob le mebs da kon ku ren ci is Se sus te bas sa o ja xo dazR ve vis ba zar ze, sa dac kon ku ren-

cia ise dac sus ti iyo. bor dma uar yo Se Ta va ze ba, rad gan is ar iyo iu niT ri nis sa u ke Te-

so in te re se bis Se sa ba mi si.

1994 wlis ag vis to Si, ame ri qan ge ne ral ma pres re li zi ga mo aq vey na, sa dac ga ax ma u-

ra iu niT ri nis yve la sa vaW rod daS ve bu li aq ci is Ses yid vis sur vi li, er Ti aq cia 50 da

3/8 do la rad. pres re li zi, ase ve, aR niS nav da, rom iu niT ri nis bor dma aR niS nu li Se Ta-

va ze ba uar yo. pres re li zis ga moq vey ne bis Sem deg iu niT ri nis aq ci eb ze fa si ga i zar da. 3

ag vis tos Se ik ri ba iu niT ri nis bor di da ga ni xi les aR niS nu li pres re li zi. ase ve, maT-

Tvis cxa di gax da, rom ame ri qan ge ne ra lis Se Ta va ze ba uk ve mtrul xa si aTs ata reb da. xo-

lo aq ci eb ze fa se bis zrdiT da ame ri qan ge ner lis Se Ta va ze biT Se saZ lo a, aq ci o ne re bi

wam ge bi an po zi ci a Si aR mo Ce ni liy vnen.

iu niT ri nis bor dma 12 ag vis tom de ga mo aq vey na ram de ni me pres re li zi, sa dac aR-

niS nav da: pir ve li, iu niT ri nis aq ci is fa si iyo uf ro ma Ra li, vid re es ame ri qan ge ner lis

Se Ta va ze ba Si iyo asa xu li; me o re, ame ri qan ge ner lis Se Ta va ze ba ar asa xav da iu niT ri nis,

ro gorc da mo u ki de be li or ga ni za ci is, Sors mi ma val biz nes per speq ti vebs; me sa me, iu-

niT ri nis nam dvi li Ri re bu le ba ar iyo asa xu li iu niT ri nis sa vaW rod daS ve bul Cve u-

leb riv aq ci eb Si da sa kuT riv iu niT ri nis po zi cia fi nan su ri Tval saz ri siT iyo Za li an

kar gi; me oTx e, ame ri qan ge ne ral Tan ga er Ti a ne ba ga mo iw vev da an ti mo no po li u ri ka non-

mdeb lo bis dar Rve vas; me xu Te, bor dma ga a ta ra Tav dac vis Ro nis Zi e be bi `mo wam lu li

abe bis~ da aq ci e bis ga mos yid vis sa xiT, rom da ec va Ta vi ara sa sur ve li Se Ze nis gan.95 iu-

niT ri nis bor di Se ik ri ba 11 ag vis tos da mi i Ro aTi mi li o ni sa vaW rod daS ve bu li aq ci is

ga mos yid vis ga dawy ve ti le ba (i u niT ri nis sa vaW rod daS ve bu li aq ci e bis sa er To ra o de-

no ba Se ad gens 51.8 mi li on do lars).

12 ag vis tos iu niT rin ma sa ja rod ga mo acx a da aq ci e bis ga mos yid vis prog ra ma. iu-

niT ri nis bor dis az riT, iu niT ri nis aq ci e bis fa si ar iyo ba zar ze kar gad asa xu li da am

ga mos yid vas un da ga e zar da dar Ce ni li aq ci e bis fa sic. ase ve, am ga mos yid vis prog ra ma Si

ar mo na wi le ob dnen aq ci o ne re bi, rom le bic iy vnen imav dro u lad di req to re bi. 12 ag-

vis tos Tvis di req to rebs iu niT ri nis aq ci e bis 23% hqon daT. 12 ag vis to dan 24 ag vis tos

CaT vliT, mor gan sten lim, iu niT ri nis Txov niT, Se i Zi na iu niT ri nis da ax lo e biT 5 mi-

95 Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 535.



151

li o ni aq ci a. aq ci e bis Ses yid vis fa si iyo od nav uf ro me ti, vid re es ame ri qan ge ne ral ma

Ses Ta va za. da ma te biT, ase ve, un da aRi niS nos, rom iu niT rins wes de biT gaT va lis wi ne bu-

li hqon da di di um rav le so biT ga dawy ve ti le bis mi Re bis prin ci pi.96 Tu ro me li me kom-

pa nia Se i Zen da iu niT rin Si aq ci e bis 15%-s, es prin ci pi av to ma tu rad amoq med de bo da.

rad gan bor dma ga a ta ra Tav dac vis Ro nis Zi e ba, ga ta re bu li Tav dac vis Ro nis Zi e ba

un da Se vu far doT iu ni ka lis stan darts. pir ve li es aris go niv ru lo bis kri te ri u mi,

rom lis Ta nax ma dac bor dma un da aC ve nos, rom mas hqon da go niv ru li, ke Til go ni e ri sa-

fuZ vle bi, rom saf rTxe emuq re bo da kor po ra ci is efeq tur fun qci o ni re bas da me o re,

pro por ci u lo bis kri te ri u mi, sa dac un da asa xu li yo, rom bor dis mi er ga ta re bu li

Tav dac vis Ro nis Zi e ba iyo go niv ru li ar se bul saf rTxes Tan mi mar Te ba Si.97

iu ni ka lis tes tis pir ve li kri te ri u mi – go niv ru lo bis stan dar ti – iTx ovs iu-

niT ri nis bor dis gan, rom ke Til sin di si e re bis da go niv ru lo bis sa fuZ vel ze, bor dis-

gan mo Zi e bu li da gacx a de bu li iyos, rom iu niT ri nis Tvis ar se bob da saf rTxe.98 saq mis

gan xil vis dros, ro gorc vna xeT, Zi ri Ta dad ori sa xis saf rTxe ga mo ik ve Ta, es iyo ara-

a dek va tu ri fa si da mo no po li as Tan da kav Si re bu li sa kiTx e bi. sa sa mar Tlom ga nacx a da,

rom an ti mo no po li ur ka non mdeb lo bas Tan mi mar Te biT Se saZ lo dar Rve ve bi da fa sis

ara a dek va tu ro ba, ra sac Se saZ loa Sec do ma Si Se ey va na iu niT ri nis aq ci o ne re bi, war mo-

ad gen da Tav dac vis Ro nis Zi e bis ga ta re bis sa fuZ vels. Tum ca da ma te biT sa sa mar Tlom,

ase ve, aR niS na, rom aq ci o ne re bis Sec do ma Si Sey va na, fa sis ara a dek va tu ro bis ga mo, iyo

sa Su a lo do nis, `rbi li~ saf rTxe, rad gan aq ci o ne reb Tan fas ze mo la pa ra ke ba iyo Se-

saZ le be li.99 sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le biT, bor dma iu ni ka lis tes tis go niv ru lo bis

stan dar ti da ak ma yo fi la.

96 didi umravlesobiT gadawyvetlebis miRebis principi aris Tavdacvis korporaciul-

samarTlebrivi RonisZiebis erT-erTi saxe, rodesac korporacia wesdebiT iTval-

iswinebs sakiTxis gadasawyvetad xmaTa procentulad ufro didi raodenobis Tanxmo-

bas, vidre es Cveulebriv SemTxvevaSi iqneboda saWiro. magaliTad, `mewarmeTa Sesaxeb~

kanonis 54-e muxlis me-6 da me-7 punqtebis Tanaxmad, sazogadoebis reorganizaciis Ses-

axeb gadawyvetilebis misaRebad saWiroa damswre xmis uflebis mqone partniorTa 75%-

ze metis Tanxmoba, Tu saaqcio sazogadoebis wesdebiT sxva ram ar aris gaTvaliswineb-

uli. Sesabamisad, korporaciis wesdebiT SeiZleba ganvsazRvroT, rom reorganizaciis

Sesaxeb gadawyvetilebis misaRebad saWiro iyos damswre xmis uflebis mqone aqcioner-

Ta 80% an 90%-ze metis Tanxmoba. Tu Semsyidvelma SeiZina xmis uflebis mqone aqcia-

Ta garkveuli raodenoba samizne korporaciaSi, didi umravlesobiT gadawyvetilebis

miRebis principi ar miscems Semsyidvels SesaZleblobas, samizne korporaciis ZirZvel

aqcionerTa xmebis gareSe miiRos romelime sakiTxze, am SemTxvevaSi reorganizaciaze,

gadawyvetileba, Thompson O., Corporations and Other Business Associations, 5th ed., Aspen Publishers, NY, 2006, 764.

97 Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 537, “First, a rea-sonableness test, which is satisfi ed by a demonstration that the board of directors had reasonable grounds for believing that a danger to corporate policy and effectiveness existed, and Second, a proportionality test, which is satisfi ed by a demonstration that the board of directors’ defensive response was reasonable in relation to the threat posed.”

98 Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 537.99 iqve; “The Court of Chancery then noted, however, that the threat to the Unitrin stockholders from American

General’s inadequate opening bid was “mild,” because the offer was netotiable both in price and structure”.


152

iu ni ka lis tes tis me o re stan dar ti aris pro por ci u lo bis kri te ri u mi. ker Zod,

aR niS nu li kri te ri u mis Ta nax mad, bords un da eC ve ne bi na, rom mi si pa su xi iyo saf rTxes-

Tan Se sa ba mi so ba Si. aR niS nu li kri te ri u mi ori na wi lis gan Sed ge ba: pir vel rigSi un-

da ga ni sazR vros, aris Tu ara ga mos yid vis prog ra ma am krZa la vi an iZu le bi Ti xa si a Tis

aq ci o ne re bis mi marT.100 xo lo aR niS nu li sa kiTx is gan xil vis Sem deg pro por ci u lo bis

kri te ri u mi swav lobs ga mo ye ne bu li Tav dac vis Ro nis Zi e bis uSu a lod ar se bul saf-

rTxes Tan Se sa ba mi so bis sa kiTxs. iu niT ri nis bords sa mi Tav dac vis Ro nis Zi e ba hqon da

ga mo ye ne bu li. `mo wam lu li abe bi~, aq ci e bis ga mos yid vis prog ra ma da di di um rav le so-

biT ga dawy ve ti le bis mi Re bis we si. rad gan `mo wam lu li abe bi~ da di di um rav le so biT

ga dawy ve ti le bis mi Re bis we si ze moT gvaqvs gan xi lu li, mxo lod aq ci e bis ga mos yid vis

prog ra mas Se ve xe biT.

saq mis ga re mo e be bi dan ik ve Te ba, rom ra i o nul ma sa sa mar Tlom ga mos yid vis prog-

ra mas Tan da kav Si re biT CaT va la, rom di di um rav le so biT ga dawy ve ti le bis mi Re bis

we sis ar se bo ba iu niT ri nis wes de ba Si da ga mos yid vis prog ra mis im ple men ta cia (a nu,

am ori ve Ro nis Zi e bis er Tdro u li ga mo ye ne ba) ga mo iw vev da iu niT ri nis di req to re bis

mxri dan ame ri qan ge ner lis mflo be lo ba Si ar se bu li aq ci e bis ga mo ye ne bis ak rZal vas.

de la ve ris ra i o nu li sa sa mar Tlo Tvli da, rom Si da di req to re bi, rom le bic imav dro-

u lad iy vnen iu niT ri nis aq ci o ne re bi, ar da u Wer dnen mxars kor po ra ci is Tvis sa u ke Te-

so Se Ta va ze bas im Sem Txve va Si, Tu es ar iq ne bo da ma Ti pi ra di in te re se bis Se sa ba mi si.101

pir ve li ga re mo e ba, ra zec ra i o nul ma sa sa mar Tlom im sje la, iyo is, rom di req-

to rebs, rom le bic imav dro u lad ari an aq ci o ne re bi, un da mo e po ve bi naT aq ci e bis 25%

ma inc. iu niT ri nis wes de bis Ta nax mad, aq ci e bis 15%-is mflo bel aq ci o ner Tan ne bis mi e-

ri sa xis biz nes tran zaq ci is Tvis au ci le be li iyo di req to re bis um rav le so bis an 75%

aq ci e bis mflo be li aq ci o ne ris an aq ci o ner Ta jgu fis Tan xmo ba. di req to re bis gan kar-

gu le ba Si iyo aq ci a Ta 23%, xo lo Tvi Ton di req to reb ma ga dawy vi tes, rom ga mos yid vis

prog ra ma Si mo na wi le o ba ar mi e RoT.102

ra i o nu li sa sa mar Tlos az riT, aq ci o ner Ta kre ba ze TiT qmis aras dros iy rid nen

Tavs 100% aq ci e bis mqo ne aq ci o ne re bi. sa Su a lo maC ve ne be li aris xol me 80-85%. Se sa ba-

mi sad, di req to re bis gan kar gu le ba Si ar se bu li aq ci e bis ra o de no ba uk ve iyo sak ma ri si

imi saT vis, rom di req to rebs da eZ li aT yve la Se saZ lo Se Ta va ze ba.

me o re ga re mo e ba, ra zec ra o nul ma sa sa mar Tlom, ase ve, yu radR e ba ga a max vi la, iyo

iu niT ri nis Se saZ leb lo ba, er Tdro u lad ga mo e ye ne bi na ga mos yid vis prog ra ma da di di

um rav le so biT ga dawy ve ti le bis mi Re ba.

100 Tavdacvis RonisZiebis amkrZalavi da iZulebiTi xasiaTi (anu `drakonuri~ aspeqtebi)

delaveris sasamarTlom ganixila saqmeSi faramaunT qomuniqeiSenzi qi-vi-si neTvorqis

winaaRmdeg, Paramount Communications, Inc. v. QVC Network, Inc. Delaware Supreme Court, 1994, 637 A. 2d 34.

101 Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 540, “Stockholders are presumed to act in their own best economic interests when they vote in a proxy contest”.

102 iqve; “The Court of Chancery found that by not participating in the Repurchase Program, the Board “ex-pected to create a 28 percent voting block to support the Board’s decision to reject a future offer by American General”.



153

sa sa mar Tlos az riT, ara lo gi ku ri un da yo fi li yo ame ri qan ge ner lis Tvis an sxva

ro me li me po ten ci u ri Sem syid ve lis Tvis aq ci a Ta 15%-ze me tis Se Ze na, rad gan es ga mo-

iw vev da di di um rav le so biT ga dawy ve ti le bis mi Re bis Ca na we ris amoq me de bas wes de ba Si.

im Sem Txve va Si, Tu ame ri qan ge ne ra li da iwy eb da aq ci o ner Ta xme bis Tvis brZo las iqam de,

sa nam Se i Zen da aq ci e bis 15%-s (rom ar amoq me de bu li yo di di um rav le so biT ga dawy ve-

ti le bis mi Re bis Ca na we ri), das Wir de bo da 45.1% xmis Seg ro ve ba (Tu war mo vid genT, rom

kre bas aq ci o ner Ta 90% da es wro). xo lo Tu Ses yid vas da iwy eb da er Tba Sad, un da Se e Zi na

aq ci e bis na xe var ze me ti ma inc (50.1% aq ci e bis).103

mag ram, gan sxva ve biT ra i o nu li sa sa mar Tlos gan, de la ve ris uze na e si sa sa mar-

Tlos az riT, ga dam wyve ti faq to ri ma inc iq ne bo da ame ri qan ge ner lis Se Ta va ze bis sa-

xe da ara mis xelT ar se bu li aq ci e bis ra o de no ba. Tu ame ri qan ge ner lis Se Ta va ze ba iq-

ne bo da mim zid ve li, ma Sin is ga i mar jveb da, mi u xe da vad xma Ta ra o de no bi sa, ro mel sac

akon tro leb dnen aq ci e bis mflo be li di req to re bi. ma ga li Tad, iu niT ri nis er T-er Tma

di req tor ma sa sa mar Tlo sxdo ma ze da a das tu ra Ta vi si gan cxa de biT, rom yve la Se Ta va-

ze bas hqon da Se sa ba mi si fa si.104 Se sa ba mi sad, aq ci a Ta xme bis Tvis brZo la un da yo fi li yo

mniS vne lo va ni ame ri qan ge ner lis Tvis, mi u xe da vad imi sa, rom sa xe ze iyo mo wam lu li abe-

bis, aq ci e bis ga mos yid vis prog ra mis da di di um rav le so biT ga dawy ve ti le bis mi Re bis

ga mo ye ne ba.

aq ci e bis ga mos yid vis prog ra ma ar Se iZ le ba Ca iT va los iZu le bi Tad aq ci o ne re-

bis mi marT, rad gan Ti To e ul aq ci o ners Se eZ lo, ne ba yof lo biT mi e Ro ga dawy ve ti le ba

aq ci e bis ga yid vis Ta o ba ze. ase ve, sa sa mar Tlos gan cxa de biT, ga mos yid vis prog ra ma ar

iyo am krZa la vic, rad gan al ter na ti u li Se Ta va ze bis ar se bo bis Sem Txve va Si aq ci o ners

Se eZ lo epa su xa am Se Ta va ze bi saT vis. Se sa ba mi sad, ga ta re bu li Ro nis Zi e be bi ar iyo dra-

ko nu li da ar xdi da Se Ta va ze bas ma Te ma ti ku rad Se uZ le bels da ara re a lurs.105

saq mi dan Cans, rom iu niT ri nis bor dma SeZ lo da em tki ce bi na kor po ra ci is Tvis mo-

sa lod ne li saf rTxis ar se bo ba da ase ve da am tki ca, rom ga ta re bu li Ro nis Zi e be bi ar

iyo iZu le bi Ti da am krZa la vi aq ci o ne re bis mi marT. Tum ca ga ta re bu li Ro nis Zi e be bis,

ker Zod, aq ci e bis ga mos yid vis prog ra mis saf rTxes Tan adek va tu ro bis gan sazR vris na-

wil Si uze na es ma sa sa mar Tlom ukan da ub ru na saq me ra i o nul sa sa mar Tlos Sem dgom gan-

sa xil ve lad, ker Zod, ra i o nul sa sa mar Tlos un da ga ne sazR vra, iyo Tu ara ga mos yid vis

prog ra ma saf rTxis Se sa ba mi si. ra i o nul ma sa sa mar Tlom ga mos yid vis prog ra mis saf-

rTxis adek va tu ro ba ze sa ub ri sas mxed ve lo ba Si un da mi i Ros Sem de gi ga re mo e be bi:106

(1) iyo Tu ara es sa mar Tleb ri vi Tval saz ri siT gan mtki ce bu li biz nes ga dawy ve ti le ba,

rom lis mi Re bac bords Se eZ lo da uf le bis sa wi na aR mde go kon teq stSi; (2) iyo Tu ara

ga mos yid vis prog ra ma ame ri qan ge ner lis Se Ta va ze bis gan mom di na re saf rTxis adek va-

103 Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 541.104 iqve; “Fayez Sarofi m, one of the Unitrin directors that holds a substantial number of shares, testifi ed that

“everything has a price parameter”. 105 Unitrin, Inc. v. Am. Gen. Corp., 651 A.2d 136, 1388-1389 (Del. 1995).106 delaveris uzenaesma sasamarTlom am konkretul nawilSi saqme ukan daubruna raionul

sasamarTlos, rom am ukanasknels gadaewyvita iyo, Tu ara gamosyidvis programa safrTx-

is adekvaturi.


154

tu ri; (3) ga mos yid vis prog ra miT bor dma aRi a ra, rom yve la aq ci o ne ri ar iyo er Tna i-

ri, ker Zod, iy vnen aq ci o ne re bi, rom leb sac da u yov neb liv un do daT aq ci e bis Se sa ba mi si

Tan xis mi Re ba.107

de la ve ris uze na es ma sa sa mar Tlom aR niS na, rom ra i o nu li sa sa mar Tlo Sec da,

ro de sac miuTiTa, rom aq ci e bis ga mos yid vis prog ra ma au ci le be li ar iyo. iu niT ri-

nis bords hqon da uf le ba da val de bu le ba, rom, go niv ru lo bis sa fuZ vel ze ar se bu li

saf rTxi dan ga mom di na re, da ec va iu niT ri nis aq ci o ne re bi imis gan, ra sac is saf rTxed

mi iC nev da. Tu ra i o nu li sa sa mar Tlo ga dawy vets, rom Ro nis Zi e be bi ro gorc in di vi du-

a lu rad, ase ve er Tad iyo saf rTxis pro por ci u li, ma Sin iu niT ri nis bor dis qme de ba

ga ni xi le ba sa me war meo gan sjis we sis far gleb Si. mtki ce bis tvir Ti da ub run de baT mo-

sar Ce le ebs. sa me war meo gan sjis we sis ga da sa la xa vad, mo sar Ce le eb ma un da da am tki con,

rom di req to re bis mi er mi Re bu li ga dawy ve ti le bis mi za ni iyo ma Ti sa mu Sao ad gi le bis

Se nar Cu ne ba, an sa xe zea ma Ti mxri dan uf le ba mo si le bis ga da me te ba an ga dawy ve ti le ba

mi Re bul iq na in for mi re bu lo bis prin ci pis dar Rve viT.108

7.2. da u yov neb liv mo ge bis mi Re bis msur ve li (shor t-term va lue sha re hol der) da xan grZliv moq med per speq ti va ze ori en ti re bu li

(lon g-term va lue sha re hol der) aq ci o ne re bi

ze moT gan xi lu li Sem Txve va, ro gorc aRi niS na, aris iu ni ka lis tes tis mo der ni-

ze bu li va ri an ti. iu ni ka lis bor dma sa zo ga do e bis in te re se bis da sa ca vad ga mo i ye na

Ser Ce vi Ti sa ten de ro Se Ta va ze bis me To di aq ci o ne re bis mi marT da aq ci e bis mflo be le-

bi sa miz ne kor po ra ci is Zir Zvel da Sem syid ve li kor po ra ci is aq ci o ne re bad da yo, rac

Sem dgom Si, ro gorc vna xeT, SEC-m ak rZa la. iu niT ri nis bor dma, iu ni ka lis bor dis gan

gan sxva ve biT, ga mo i ye na sa zo ga do e bis mi er aq ci a Ta ga mos yid vis we si da er Tma ne Tis gan

ga nas xva va da u yo neb liv mo ge bis mi Re bis msur ve li da xan grZliv moq med per speq ti va ze

ori en ti re bu li aq ci o ne re bi, xo lo sa sa mar Tlom mxa ri da u Wi ra aq ci o ne re bis ase Ti

for miT da yo fas.109 Ser Ce vi Ti sa ten de ro me To dis gan gan sxva ve biT, aq ci e bis ga mos yid-

vis uf le ba aqvs ga mos yid vis msur vel ne bis mi er aq ci o ners.

ro gorc we si, mtru li da uf le bis mcde lo bis dros iz rde ba sa miz ne kor po ra ci-

is aq ci e bis sa baz ro Ri re bu le ba, ri Tac Se iZ le ba isar geb lon da u yov neb liv mo ge bis

107 Unitrin, Inc. v. American General Corp., Supreme Court of Delaware, 1995, 651 A.2d 1361, “The record re-fl ects that the Unitrin Board’s adoption of the Repurchase Program was an apparent recognition on its part that all shareholders are not alike. This Courts has stated that distinctions among types of shareholders are neither inappropriate not irrelevant for a board of directors to make, e.g., distinctions between long-term shareholders and short-term profi t-takers such as arbitrageurs, and their stockholding objectives...”.

108 Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 543; Unocal, 493 A.2d at 958.

109 iqve, 537; “The record refl ects that the Unitrin Board’s adoption of the Repurchase Program was apperent recognition on its part that all shareholders are not like. This court has stated that distinctions among types of shareholders are neither inappropriate nor irrelevant for a board of directors to make, e.g., distinctions be-tween long-term shareholders and short-term profi t-takers, such as arbitrageurs, and their stockholding objec-tives… .”



155

mi Re bis msur vel ma aq ci o ne reb ma da da a za ra lon xan grZliv moq med per speq ti va ze ori-

en ti re bu li aq ci o ne re bi. bor dis mi er Se Ta va ze bu li aq ci e bis ga mos yid vis prog ra ma

mi mar Tu li iyo ro gorc mok le va di an, ase ve, xan grZliv moq med per speq ti va ze ori en ti-

re bul aq ci o ne reb ze. aq ci e bis gas xvi se bis msur vel aq ci o ne rebs Se eZ loT, aq ci e bi da-

u yov neb liv ga e yi daT uf ro ma Ral fa sad, vid re es iyo Se Ta va ze bu li ame ri qan ge ner lis

mi er. xan grZliv moq med per speq ti va ze ori en ti re bu li aq ci o ne re bi, rom le bic aq ci e-

bis mflo be lo bas ga ni xi la ven ro gorc xan grZliv per speq ti va Si ar se bul in ves ti a ci-

as, sa zo ga do e bis mi er aq ci a Ta ga mos yid vis prog ra mas aRiq va ven ro gorc, er Ti mxriv,

sa zo ga do e bis in te re sis dac vis da me o re mxriv, prog ra mis gan xor ci e le bis Sem deg maT

xelT ar se bu li aq ci e bis sa baz ro Ri re bu le bis zrdis sa Su a le bas.110

iu niT ro nis saq me Si iu ni ka lis tes tis ori kri te ri u mi, sa zo ga do e bis in te re se bi-

saT vis saf rTxis ar se bo ba da am saf rTxis adek va tu ri Tav dac vis Ro nis Zi e bis ga ta re ba

Ca mo ya lib da, ro gorc go niv ru lo bi sa da pro por ci u lo bi kri te ri u me bi. pro por ci-

u lo bis kri te ri u mi ga ta re bu li Tav dac vis Ro nis Zi e bis saf rTxis adek va tu ro bas Tan

er Tad swav lobs, iyo Tu ara ga ta re bu li Tav dac vis Ro nis Zi e ba am krZa la vi da /an iZu-

le bi Ti xa si a Tis aq ci o ne re bis mi marT. anu, Tu gan xor ci e le bu li kor po ra ci ul sa mar-

Tleb ri vi Tav dac vi Ti Ron is Zi e ba ata reb da aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro-

bis~ niS nebs, Se sa ba mi sad, un da Se mow mdes iyo Tu ara es Ro nis Zi e ba aq ci o ne re bis mi marT

am krZa la vi da /an iZu le bi Ti xa si a Tis. am Tav dac vis Ro nis Zi e bis Ses wav la Si, ra Tqma

un da, igu lis xme ba aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ niS ne bis Ses wav lac. iu-

niT ri nis bor dma aq ci a Ta ga mos yid vis prog ra mis sa fuZ vel ze aq ci o ne re bi ga nas xva va

da u yov neb liv mo ge bis mi Re bis msur vel da xan grZliv moq med per speq ti va ze ori en ti-

re bu l aq ci o ne re bad, xo lo sa sa mar Tlos gan cxa de biT Tav dac vis Ro nis Zi e ba ar iyo am-

krZa la vi an iZu le bi Ti xa si a Tis mqo ne aq ci o ne re bis mi marT.

iu ni ka lis tes tis da ner gviT da ga mo ye ne biT de la ve ris sa kor po ra cio sa sa mar-

Tlo eb ma upi ra te so ba mi a ni Wes ar Cev ne bis gziT sa ten de ro Se Ta va ze bis ga dawy ve tis

sa kiTxs da ar mi an des sa ten de ro Se Ta va ze bis be di fa si a ni qa Ral de bis ba zars. iu ni ka-

lis tes ti bords uf le bas aZ levs, da ic vas aq ci o ne re bis in te re si, ga a ta ros Tav dac-

vis Ro nis Zi e be bi, mo ax di nos aq ci o ne re bis in for mi re ba mo sa lod nel saf rTxes Tan da-

kav Si re biT, anu bor di aq ci o ne rebs mar to ar to vebs fa si a ni qa Ral de bis ba zar ze sxva

kor po ra ci is Se Ta va ze bas Tan pi ris pir. xo lo sa sa mar Tlo bords amis uf le bas aZ levs,

Tu bor di ak ma yo fi lebs iu ni ka lis tes tiT dad ge nil stan dar tebs. Se sa ba mi sad, es niS-

navs, rom de la ve ris sa sa mar Tlo e bi upi ra te so bas ani We ben ar Cev nebs da aq ci o ner Ta

110 Oesterle A. D., The Law of Mergers and Acquisitions, Thomson/West, 3rd ed., Ohio, 2005, 537, “The Board also noted that some Unitrin shareholders had publicly expressed interest in selling at or near the price in the Offer. The Board determined that Unitrin’s stock was undervalued by the market at current levels and that the Board considered Unitrin’s stock to be a good long-term investment. The Board also discussed the speculative and unsettled market conditions for Unitrin stock caused by American General’s public disclosure. The Board concluded that a Repurchase Program would provide additional liquidity to those stockholders who wished to realize short-term gain, and would provide enhanced value to those stockholders who wished to maintain a long-term investment.”


156

kre ba ze Se Ta va ze bis gan xil vis sa kiTxs da ar to ve ben am sa kiTxs fa si a ni qa Ral de bis ba-

zar ze ga da sawy ve tad.111 ga mo ye ne bu li Tav dac vis Ro nis Zi e be bi ar un da iyos am krZa la vi

da iZu le bi Ti xa si a Tis aq ci o ne re bis ken Wis yras Tan mi mar Te ba Si. Tav dac vis Ro nis Zi e-

be bi icavs kor po ra ci as Ses yid vis gan, dab rko le bebs uq mnis Ses yid vis pro cess, mag ram

Sem syid vels Se uZ lia, sa ku Ta ri Se Ta va ze ba ga ac nos aq ci o ne rebs da sa er To kre bis meS-

ve o biT ga da a ye nos bor di da axal ma bor dma ga mo iTx o vos Tav dac vis Ro nis Zi e be bi, ris

Sem de gac Se saZ le be li a, rom Ses yid vis pro ce si ga nax ldes.112 anu, Tav dac vis Ro nis Zi-

e be bi ak ma yo fi le bs iu ni ka lis tes tis moq me de bas im Sem Txve va Si, ro de sac Tav dac vis

Ro nis Zi e be bi ar zRu da vs aq ci o ne ris mi er ken Wis yris meS ve o biT sa kiTx is ga dawy ve tis

uf le bas.

aqe dan ga mom di na re, Tu gan xor ci e le bu li Tav dac vis kor po ra ci ul sa mar Tleb-

ri vi Ro nis Zi e be bi aya li bebs aq ci o ner Ta So ris gan sxva ve bul uf leb riv mdgo ma re o bas,

es ar un da iyos am krZa la vi an iZu le bi Ti xa si a Tis sa er To kre bis ken Wis yris mi marT, anu

ar un da Se izR u dos aq ci o ne ris xmis uf le ba, mag ram bor dis mi er gan xor ci e le bul ma

Tav dac vis Ro nis Zi e beb ma Se iZ le ba da am kvid ros aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mop-

yro bis~ prin ci pi fa si a ni qa Ral de bis ba zar ze, ri si ma ga li Tic gvqon da iu niT ri nis saq-

mis gan xil vis dros, ro de sac bor dma aq ci o ne re bi ga nas xva va da u yov neb liv mo ge bis mi-

Re bis msur vel da xan grZliv moq med per speq ti va ze ori en ti re bul aq ci o ne re bad. ori ve

sa xis aq ci o ners, Ser wymis an kom pa ni is ga yid vis sa er To kre ba ze gan xil vis Sem Txve va-

Si, eq ne bo da Se saZ leb lo ba, ga mo e ye ne bi na xmis uf le ba, mag ram ga mos yid vis prog ra ma-

Si mxo lod aq ci o ner Ta na wil ma, ker Zod, da u yov neb liv mo ge bis mi Re bis msur ve leb ma,

mi i Ro mo na wi le o ba.

ze moT gan xi lul iq na aq ci o ner Ta Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pis ga mo-

ye ne bis sxva das xva Sem Txve va. Ser Ce vi Ti sa ten de ro Se Ta va ze bis, da ma te bi Ti uf le bis,

upi ra te si Ses yid vis uf le bis Tu sa zo ga do e bis mi er aq ci a Ta ga mos yid vis we sis ga mo-

ye ne ba swo red fa si a ni qa Ral de bis ba zar ze aris mi mar Tu li da miz nad isa xavs sa zo ga-

do e bis da aq ci o ne re bis in te re se bis dac vas. Tu aR niS nu li Ca mo naT va li dan amo vi RebT

Ser Ce viT sa ten de ro Se Ta va ze bas,113 dar Ce ni li Tav dac vis kor po ra ci ul sa mar Tleb ri-

vi Ro nis Zi e be bi – da ma te bi Ti uf le ba, upi ra te si Ses yid vis uf le ba da sa zo ga do e bis

mi er aq ci a Ta ga mos yid vis we si – aq ci o ne ris mi er xmis uf le bis ga mo ye ne bas Tan mi mar-

Te ba Si am kvid re bs `Ta na ba ri mopy ro bis~ prin cips, rac Se sa ba mi so ba Sia Cven mi er ze moT

da sa xe le bul `me war me Ta Se sa xeb~ ka no nis 52-e mux lis 1-el pun qtTan, rom lis Ta nax ma-

dac `er Ti Cve u leb ri vi aq cia uz run vel yofs er Ti xmis uf le bas aq ci o ner Ta sa er To

kre ba ze, xo lo pri vi le gi re bu li aq cia ar iZ le va xmis uf le bas~ da `er Ti kla sis aq ci e-

bi Ta na ba ri uf le be biT uz run vel yo fen maT mflo be lebs~.

111 Joo W. T., Corporate Governance, Law, Theory and Policy, Ronald J. Gilson, Unocal Fifteen Years Later, (And What We Can Do About It), Carolina Academic Press, 2nd ed., Durham, 2010, 544-554.

112 iqve, 548-549.113 radgan, rogorc zemoT aRiniSna, miuxedavad imisa, rom sasamarTlom mxari dauWira

aseTi meTodis ganxorcielebas, kanonmdeblobiT aikrZala aqciebis Sesyidva SerCeviTi

satendero SeTavazebis gziT.



157

8. das kvna

naS rom Si ar gan xi lu la er Ti kla sis aq ci ebs So ris gan sxva ve bul uf le ba- mo va-

le o ba Ta ar se bo ba, ara med ga ni sazR vra aq ci e bis mflo bel Ta, maT So ris, er Ti kla sis

aq ci e bis mflo bel aq ci o ner Ta, gan sxva ve bu li uf leb ri vi mdgo ma re o bis ar se bo bis Se-

saZ leb lo ba, anu `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin ci pis moq me de ba aq ci o ne reb ze.

aq ci o ner Ta Ta nas wo ruf le bi a no bis sa mar Tleb riv SezR ud vas sa fuZ vlad udevs

sa zo ga do e bis in te re se bis dac va. sa zo ga do e bis in te re se bis dac vis er T-erT for mad

aRe bu lia Tav dac vis kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Ro nis Zi e be bis gan xor ci e le ba, ro-

me lic icavs kor po ra ci as mtru li Se Ze nis gan da Se sa ba mi sad icavs sa zo ga do e bis in te-

re sebs xel yo fis gan.

naS rom Si gan xi lu li kor po ra ci ulsa mar Tleb ri vi Tav dac vis Ro nis Zi e be bis gan-

xor ci e le ba da fuZ ne bu lia swo red aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin-

cip ze. imav dro u lad, gan xil vis sa fuZ vel ze mi ve diT im das kvnam de, rom qar Tu li ka non-

mdeb lo ba, sa zo ga do e bis in te re se bis dac vi dan ga mom di na re, ar krZa lavs aq ci o ne re bis

Ta nas wo ruf le bi a no bis we si dan `ga dax ve vas~. gan xi lu li Tav dac vis Ro nis Zi e be bis mi-

za nia aq ci o ne re bis dac va fa si a ni qa Ral de bis ba zar ze, anu aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta-

na ba ri mopy ro bis~ prin ci pi ar moq me debs aq ci o ner Ta ken Wis yris mi marT, Se sa ba mi sad,

Se uZ le be lia Ta nas wo ruf le bi a no bis dar Rve va aq ci o ne ris xmis uf le bas Tan da kav Si-

re biT.

da sas rul, ki dev er Txel un da aR iniS nos, rom kor po ra ci ul sa mar Tleb ri vi Tav-

dac vis Ro nis Zi e be bi sa kor po ra cio sa mar Tlis er T-er Ti yve la ze uf ro mniS vne lo va ni

sa kiTx i a, rom lis moq me de bac da kav Si re bu lia sxva aq tu a lur sa kiTx eb Tan, maT So ris

aq ci o ner Ta `Ser Ce vi Ti Ta na ba ri mopy ro bis~ prin cip Tan.

158

na ta lia mo wo ne li Ze*

sub ro ga ci is ga mij vna reg re si sa da ce si i sa gan

I. Se sa va li

Ta na med ro ve sa xel mwi fo e bis ka non mdeb lo bis di di na wi lis Tvis sub ro ga ci-

is doq tri na ucxo ar aris.1 Tum ca, im pro ce sis aR sa niS na vad, ro mel sac aR niS nu li

doq tri na are gu li rebs, ter min „sub ro ga ci as“ ma Ti mci re na wi li iye nebs.2 am mxriv,

ga mo nak li si arc sa qar Tve lo a. sa qar Tve los sa mo qa la qo ko deq sis 832-e mux li exe-

ba sub ro ga ci is doq tri nas da aR wers sa mar Tleb riv ur Ti er To bas, rom lis dro sac

xde ba mxa re Ta uf le ba mo nac vle o ba ur Ti er To ba Si. Tum ca, ka non mdeb lo ba Si ter mi ni

„sub ro ga ci a“ ar sad gvxvde ba. Se sa ba mi sad, aR niS nu li ter mi ni, xSi rad, ucxoa im iu-

ris te bis Tvi sac ki, rom le bic sa dazR ve vo sfe ro Si moR va we o ben da moTx ov nis uf le-

bis ga da ce mis am sa Su a le bas ar cTu iS vi a Tad iye ne ben. ume tes wi lad, pro cess, rom lis

dro sac mzRve ve li ax dens dazR ve u lis moTx ov nis uf le bis re a li ze bas me sa me pi ris

mi marT, reg re sul ur Ti er To bad mo ix se ni e ben, rac im Ta viT ve aras wo ri a. gar da reg-

re si sa, sub ro ga ci as xSi rad usa fuZ vlod ai gi ve ben sa mar Tlis iseT in sti tut Ta nac,

ro go ric aris ce si a.

aR sa niS na vi a, rom ro gorc sub ro ga ci a, ise ce sia da reg re si sa qar Tve los sa mo-

qa la qo sa mar Tlis da mo u ki de be li Te o ri u li kon struq ci e bi a. Tum ca, maT im de nad

msgav si ni San -Tvi se be bi ga aC ni aT, rom maTi er Tma ne Ti sa gan gar Ce va xSi rad rTu li a.

imi saT vis, rom sub ro ga ci is ar si na Te li gax des, ar se bi Ti mniS vne lo ba eni We ba mis ga-

mij vnas sa mar Tlis ze moT da sa xe le bu li in sti tu te bi sa gan. aR niS nul ga mij vnas, Te o-

ri u li mniS vne lo bis gar da, di di praq ti ku li dat vir Tvac ga aC ni a. ker Zod, in sti tu-

te bi er Tma ne Tis gan gan sxvav de bi an ro gorc war mo So bis sa mar Tleb ri vi sa fuZ vliT,

ise sa mar Tleb ri vi Se de gis Tval saz ri si Tac. es ki, sa bo lo od, ur Ti er To bis mo na wi le

mxa re Ta uf le ba- mo va le o bis gan sxva ve bul bu ne bas ga na pi ro bebs. swo red ze mo aR niS-

nu li ga re mo e be bi dan ga mom di na re, mniS vne lo va ni a, Ti To e u li in sti tu tis cal -cal ke

da xa si a Te ba da ma Ti Se da re bi Ti ana li zi.

II. sub ro ga ci is da reg re sis ga mij vna

1. cne ba Ta gan mar te bas Tan da kav Si re bu li sir Tu le e bi

mra va li av to ri sub ro ga ci is in sti tu tis da xa si a Te bi sas, ad re ul pe ri od Si da

dRe sac, ter min reg ress iye nebs.3 ari an mec ni e re bic, rom le bic ter min `sub ro ga ci as~

* Tsu iuridiuli fakultetis doqtoranti.1 germania, Sveicaria, safrangeTi, avstria, slovakia, latvia, kvebeki, ruseTi da sxv.2 ruseTis federaciuli respublikis samoqalaqo kodeqsis 965-e muxli.3 Hormuth H. in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A.,Versicherungsrechts-Handbuch, 2. vollständige

Aufl age, Verlag C.H. Beck München 2009, §22; Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на

natalia mowoneliZe, sub ro ga ci is ga mij vna reg re si sa da ce si i sa gan

159

aq ti u rad iye ne ben, Tum ca mas ma inc reg re sis sa xes xva o bad ga ni xi la ven.4 ma ga li Tad,

erT-er Ti mec ni e ri mi u Ti Tebs, rom „mzRve ve lis uf le ba sa dazR ve vo anazR a u re bis

ukan dab ru ne ba ze efuZ ne ba sa mo qa la qo sa mar Tlis zo gad prin cips, rom lis Ta nax mad,

pi ri, ro me lic anazR a u rebs sxvis mi er mi ye ne bul zi ans, aRi Wur ve ba uf le biT, Ca a nac-

vlos dazR ve u li pi ri da yve la mi si Se sa ge be li da pre ten zia wa u ye nos zi a nis mim ye ne-

bels. msgav si ti pis uf le ba mo nac vle o ba aris sub ro ga ci a, ro me lic reg re su li moTx-

ov nis gan sa kuT re bu li sa xe a“.5

aR sa niS na vi a, rom ger ma nul iu ri di ul li te ra tu ra Sic ter min „sub ro ga ci as~

mec ni er Ta Zal ze mci re na wi li iye nebs6 mas, met wi lad, ter min „reg re siT~ mo ix se ni e ben.7

amas Tan, mi u xe da vad imi sa, rom sa dazR ve vo xel Sek ru le bis Se sa xeb ger ma nul ka non Si

mzRve vel ze dazR ve u lis moTx ov nis uf le bis ga das vlis Se sa xeb nor ma ka no nis mi Re bis

dRi dan ar se bobs,8 sa dazR ve vo sfe ro Si ga ta re bu li re for mis Sem de gac ki, aR niS nu li

sa mar Ta lur Ti er To bis aR sa niS na vad ger ma nel ma ka non de bel ma ter mi ni „sub ro ga ci a~

ar ga mo i ye na da igi kvlav ka no nis mi er ga da ce mad mo ix se ni a.9

2. sub ro ga ci i sa da reg re sis sa er To niS ne bi

mec ni e re bi Tan xmde bi an, rom sub ro ga ci a sa da reg ress aqvs sa er To niS ne bi, rac,

bu neb ri vad, am in sti tu te bis er Tma neT Si aR re vas iw vevs. ker Zod, sub ro ga ci ac da reg-

re sic uku moTx ov nis sa xes xva o be bi a,10 rom le bic ad re ga dax di li Tan xis ukan dab ru-

ne bas isa xavs miz nad.11 ori ve in sti tu tis da niS nu le ba mo va lis mi er ga dam xde lis Tvis

Tan xis ukan dab ru ne ba12 da im pi ris qo neb ri vi mdgo ma re o bis aR dge na a, ro mel mac kre-

основании закона, Российская юстиция. 1998. №12, 13; Новицкий И.Б., Регрессные обязательства меж-ду социалистическими хозяйственными организациями, Госюриздат, 1952, 192; Серебровский В.И., Избранные труды по наследственному и страховому праву, Статут (в серии “Классика российской ци-вилистики”), 1997, 548.

4 Агарков М.М., Обязательство по советскому гражданскому праву. М., 1940, 160; Юдельсон К.С., Ос-новные проблемы права регресса в советском гражданском праве, Ученые труды ВИЮН. Вып. 9, 1947; Новицкий И.Б., Регрессные обязательства между социалистическими организациями, М., 1952, 145-195, Гольмстен А.Х., Опыт построения общего учения о праве регресса, Юридические исследования и статьи. Том второй. Санкт-Петербург, 1913, 184.

5 Гендзехадзе Е., Мартьянова Т., Страхование ответственности риска непогашения кредита, Закон. № 4, 1994. 31.

6 Sieg K., in: Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen Ver-sicherungsbedingungen unter Einfl uss des Versicherungsmittlerrechtes, 8. Aufl age, Berlin, 1961, §67, Rn.97

7 von Koppenfels-Spiels K., in: Looschelders D., Pohlmann P., VVG Versicherungsvertragsgesetz, Kommentar, 2. Aufl age, 2011, §86; Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A., Versicherungsrechts-Hand-buch, 2. vollständige Aufl age, Verlag C.H. Beck München, 2009, §22.

8 mzRvevelze dazRveulis moTxovnis uflebis gadasvlis sakiTxi daregulirebuli iyo

germaniis sadazRvevo xelSekrulebis Sesaxeb kanonis Zveli redaqciis 67-e paragrafiT,

xolo kanonis axali redaqciiT daregulirebulia 86-e paragrafiT.9 “gesetzliche Förderungsübergang“.10 Дедиков С.В., Регресс и суброгация по договорам ОСАГО, Хозяйство и право, № 9, 2004,67. 11 Кисель И.В., Обязательства с участием третьих лиц: Дисс. М., 2002, 122.12 Белов В.А., Сингулярное правопреемство в обязательстве. 2-е изд., стер. М., 2001, 98.


160

di to ris moTx ov na sxvis nac vlad da ak ma yo fi la.13amas Tan, ori ve ur Ti er To bis war mo-

So bis for ma lu ri sa fuZ ve li ka no ni a, xo lo ma te ri a lu ri – me sa me pi ris mi er val de bu-

le bis Ses ru le ba. sub ro ga ci is da reg re sis um Tav re si mi za ni a, ar da uS vas val de bu le-

biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis mo na wi le ro me li me mxa ris usa fuZ vlo gam did re ba.

mi Ti Te bu li ga re ga ni msgav se bis mi u xe da vad, mec ni e re bi Tan xmde bi an, rom sxva o-

ba reg res sa da sub ro ga ci as So ris prin ci pu li xa si a Ti sa a.14 Se sa ba mi sad, sa Wi roa ma Ti,

ro gorc ori, er Tma ne Ti sa gan da mo u ki de be li sa mar Tleb ri vi in sti tu tis, gan xil va da

Ses wav la.

3. sub ro ga ci i sa da reg re sis gan mas xva ve be li niS ne bi

sub ro ga ci as da reg ress So ris ar se bi Ti gan sxva ve ba ur Ti e ro bis war mo So bis sa-

fuZ vel Si a. ker Zod, reg re si yo vel Tvis gu lis xmobs ori val de bu le biT sa mar Tleb ri-

vi ur Ti er To bis ar se bo bas: pir ve li da ar se bi Ti aris is Zi ri Ta di val de bu le ba, ro-

mel sac as ru lebs me sa me pi ri (me o ra di mo va le), xo lo me o re da kav Si re bu lia pir vel,

mTa var val de bu le bas Tan da mi si war mo So ba uSu a lo kav Sir Sia pir ve li val de bu le bis

Ses ru le bas Tan. ma ga li Tad, Sro mi Ti ur Ti er To bis dros da saq me bu lis (mu Sa kis) mi er

me sa me pi ri saT vis mi ye ne bu li zi a nis Tvis pa su xis mge be lia sa war mo an or ga ni za ci a.15

amas Tan, mas Sem deg, rac sa war mo an or ga ni za cia sru lad aa nazR a u rebs mi ye ne bul zi ans,

mas uf le ba aqvs Ta vi si mu Sa ki sa gan reg re sis we siT mo iTx o vos im Tan xis ukan dab ru ne-

ba, rac sa war mom da za ra le bul pirs ga da u xa da.16 val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti-

er To ba, ro me lic da za ra le bul sa da sa war mos mu Saks So ris war mo i So ba, aris pir ve li

da mTa va ri val de bu le ba. igi war mo Sobs axal, reg re sul val de bu le bas, ker Zod, sa war-

mos moTx ov nis uf le bas mu Sa kis mi marT. swo red ami tom, reg re su li val de bu le ba mi-

iC ne va pir ve li val de bu le bi dan na war mo eb me o rad val de bu le bad. ze mo moy va nil ma ga-

liT Si Zi ri Ta di val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis war mo So bis sa fuZ ve lia

de liq ti, anu mu Sa kis mi er pi ri saT vis zi a nis mi ye ne ba, xo lo na war mo e bi, anu reg re su li

val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti e rTo bis war mo So bis sa fuZ ve lia is Sro miT sa mar-

Tleb ri vi ur Ti er To ba, ro me lic da saq me bul sa da dam saq me bels So ris ar se bobs.

ze mo aR niS nu li ma ga li Ti cxad yofs, rom reg re sis dros yo vel Tvis war mo i So ba

axa li uf le ba da pir ve la di val de bu le bis Sewy ve tis Se de gad – axa li val de bu le ba.17

ze mo aR niS nu li faq to ri ga na pi ro bebs reg re si sa da sub ro ga ci is war mo So bis

gan sxva ve bul dros. reg re su li val de bu le ba war mo i So ba mxo lod mTa va ri (Zi ri Ta di)

13 Сарбаш С.В., Общее учение об исполнении договорных обязательств: Дисс. д.ю.н. М., 2005, 158.14 ЧебунинА.В., Tеоретические и практические вопросы суброгации в страховых отношениях, Сиб. Вест-

ник № 4 – 2001, <http://law.isu.ru/ru/science/vestnik/20014/kravcov.html>,15 Sead. ssk-is 37-e muxlis pirvel nawils da ssk-is 997-e muxls. 16 CikvaSvili S., Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j. (red.), saqarT-

velos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meoTxe, t. II, Tb., 2001, 403.17 Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на основании закона, Российская юстиция, №12,

1998, 16-18.


161

val de bu le bis Ses ru le bis Sem deg,18 ker Zod, mas Sem deg, rac sa war mo an or ga ni za cia

aa nazR a u rebs mu Sa kis mi er me sa me pi ri saT vis mi ye ne bul zi ans. sub ro ga ci is Sem Txve-

va Si ki, gan sxva ve biT reg re sis gan, sa xe zea er Ta der Ti, mTa va ri val de bu le ba, rom lis

pi ro beb Si kre di to ri („pir ve la di kre di to ri“, dazR ve u li) anazR a u re bis mi Re bis-

Ta na ve to vebs val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To bas da mas anac vlebs „me o ra di

kre di to ri”, ker Zod, pi ri, ro mel mac „pir ve la di kre di to ris“ wi na Se sxvis nac vlad Se-

as ru la val de bu le ba. sa dazR ve vo sa mar Tlis ma ga liT ze rom gan vi xi loT, mas Sem deg,

rac mzRve ve li dazR ve uls au nazR a u rebs sa dazR ve vo Sem Txve viT ga mow ve ul zi ans,

igi aRi Wur ve ba uf le biT, Ca a nac vlos dazR ve u li pi ri me sa me pir Tan ur Ti er To ba Si da

mo iTx o vos ga dax di lis ukan dab ru ne ba. ze moT da sa xe le bu li de liq tu ri da Sro miT-

sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis er Tob li o bis gan gan sxva ve biT, sub ro ga ci is Sem Txve va-

Si sa xe zea mxo lod er Ti, Zi ri Ta di de liq tu ri ur Ti er To ba da za ra le bul sa da zi a nis

mim ye ne bels So ris. swo red es ga na pi ro bebs im ga re mo e bas, rom mzRve ve li, ro gorc we-

si, zi a nis mim ye ne be li pi ris wi na Se ga mo dis dazR ve u li pi ris sa xe liT da sa ku Ta ri in-

te re se bi saT vis axor ci e lebs mi si uf le be bis re a li za ci as. amas Tan, gan sxva ve biT reg-

re si sa gan, sa dac reg re su li moTx ov nis uf le bis gan xor ci e le bis Tvis kre di tors (dam-

saq me bels) ara vis Tan xmo ba ar sWir de ba, sub ro ga ci is dros dazR ve uls (dam zRvevs) Se-

uZ lia ua ri ga nacx a dos me sa me pi ris mi marT Ta vis moTx ov na ze. Se sa ba mi sad, aseT dros,

mzRve vels aRar war mo e So ba sub ro ga ci is uf le ba.19

ro gorc reg re sis, ise sub ro ga ci is Sem Txve va Si, kre di to ri kar gavs moTx ov nis

uf le bas. reg re sis Sem Txve va Si, amas ga na pi ro bebs sru li ad axa li, da mo u ki de be li val-

de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis war mo So ba axa li mxa re e biT, sa dac is val de-

bu le ba, ro mel Sic mxa re kre di to ri iyo, war mo ad gens mxo lod wi na pi ro bas axa li val-

de bu le biTsa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis war mo So bis Tvis. sub ro ga ci is Sem Txve va Si ki

kre di to ri to vebs val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To bas da mis ad gils ika vebs

pi ri, ro mel mac val de bu le ba mis sa sar geb lod Se as ru la. ro gorc mec ni e ri mu si ni aR-

niS navs, sub ro ga ci is Sem Txve va Si, gan sxva ve biT reg re sis gan, sa xe ze gvaqvs sin gu la ru-

li sa mar Tal mem kvid re o ba.20 ker Zod, ar se bu li val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er-

To bis Si na ar si uc vle li rCe ba. Se sa ba mi sad, ar ic vle ba arc ur Ti er To bis Si na ar si dan

ga mom di na re moTx ov na. axa li kre di to ri, mzRve ve li, xde ba „pir ve la di kre di to ris“

dazR ve u lis, uf le be bis sa mar Tal mem kvid re.21 reg re sis Sem Txve va Si ki war moi So ba axa-

li val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To ba.

18 Смирнов В.Т., Регрессные иски в обязательствах из причинения вреда. М., 1960, 5.19 ssk-is 832-e muxlis pirveli nawilis meore winadadeba.20 Мусин В.А., Суброгация в советском гражданском праве, Советское государство и право, №7, 1976,

129.21 msgavsad, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palata, 2012 wlis

gadawyvetilebaTa krebuli 12. saqme №as-581-549-2011, 61. <http://www.supremecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/kr201212.pdf>.


162

3.1. sa qar Tve los sa sa mar Tlo praq ti ka reg re si sa da

sub ro ga ci is ga mij vnis Ta o ba ze

3.1.1. gan sxva ve ba val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis

Si na ar sis mi xed viT

mniS vne lo va nia aRi niS nos, rom sub ro ga ci is da reg re sis ga mij vnis prob le ma ze

msje lo bis ten den cia qar Tul sa sa mar Tlo praq ti ka Sic Se i niS ne ba. dRe is mdgo ma re o-

biT, mxo lod ori sa sa mar Tlo ga dawy ve ti le ba ar se bobs, ro mel Sic sa dazR ve vo ur Ti-

er To be bis kon teq stSi, sub ro ga ci a sa da reg res zea msje lo ba. Tum ca, ori ve maT gans am

sa kiTx ze sa mo mav lod er Tgva ro va ni sa sa mar Tlo praq ti kis Ca mo ya li be bis Tvis ar se-

bi Ti mniS vne lo ba eni We ba. pir ve li gan Ci ne ba, ro mel Sic sa sa mar Tlom sa dazR ve vo ur-

Ti er To bis dros pir Ta Ca nac vle ba ze im sje la, mi Re bul iq na 2012 wlis 17 Te ber vals.22

uze na es ma sa sa mar Tlom ga i zi a ra sa a pe la cio sa sa mar Tlos msje lo ba si cocx lis dazR-

ve vis dros da za ra le bu lis or ma gi kom pen sa ci is da saS ve bo bis Se sa xeb. sa sa mar Tlom

er Tma ne Ti sa gan ga mij na reg re su li moTx ov nis uf le ba da de liq tur val de bu le ba Si

kre di to ris Sec vla da mi u Ti Ta, rom `sa qar Tve los sa mo qa la qo ko deq sis 832-e mux liT

dad ge ni li zi a nis anazR a u re bis moTx ov nis uf le ba me sa me pi ri sa gan iT va lis wi nebs ara

reg re su li moTx ov nis uf le bas, ara med de liq tur val de bu le ba Si kre di to ris Sec-

vlas, Ca nac vle bas, rac Se iZ le ba miz nad isa xav des ro gorc dazR ve u lis, ise me sa me pi-

ris usa fuZ vlo gam did re bis Ta vi dan aci le bas~. aR niS nu li ga dawy ve ti le biT qar Tul

sa sa mar Tlo praq ti ka Si Se iq mna pir ve li pre ce den ti, sa dac sa sa mar Tlom ssk-is 832-e

mux li ar ga a i gi va reg re sul moTx ov neb Tan da igi sru li ad sxva ti pis sa mar Tleb riv

ur Ti er To bad ga ni xi la. mog vi a ne biT, uze na es ma sa sa mar Tlom kvlav im sje la reg re su-

li moTx ov nis uf le ba sa da ssk-is 832-e mux liT gaT va lis wi ne bul moTx ov nis uf le bis

daT mo ba ze da mi i Ro ga dawy ve ti le ba, sa dac pir ve lad ga mo i ye na ter mi ni „sub ro ga-

cia”.23 amas Tan, sa sa mar Tlom mka fi od ga mij na er Tma ne Ti sa gan reg re si da sub ro ga cia

da mi u Ti Ta, rom sub ro ga ci is dros, gan sxva ve biT reg re sis gan, xde ba ara axa li val de-

bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis war mo So ba an er Ti val de bu le bis Sec vla me o re-

Ti, ara med mxo lod kre di to ris Sec vla val de bu le ba Si, val de bu le biT sa mar Tleb ri vi

ur Ti er To bis Si na ar sis Sec vlis ga re Se. Se sa ba mi sad, sa sa mar Tlo gan mar te biT, aseT

dros moTx ov na kre di tor ze un da ga da vi des ise Ti ve mo cu lo biT, ro go ric hqon da

Tav da pir vel kre di tors. axal mxa re ebs Se uZ li aT moTx ov na da Se sa ge be li er Tma neTs

im mo cu lo biT wa u ye non, ra mo cu lo bi Tac igi ar se bob da val de bu le biT sa mar Tleb ri-

vi ur Ti er To bis war mo So bis pir vel etap ze – pir ve lad kre di tor sa da mo va les So ris.

22 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2012 wlis 17 Teberv-

lis №as-663-624-2011 ganCineba. 2012 wlis gadawyvetilebaTa krebuli 11, 72, <http://www.supremecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/kr201211.pdf>.

23 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palata, 2012 wlis 5 seqtembris

№as-581-549-2011 gadawyvetileba, 61, gadawyvetilebaTa krebuli 12, <http://www.suprem-ecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/kr201212.pdf>,.


163

3.1.2. sub ro ga ci is da reg re sis ur Ti er Tga mij vna

xan daz mu lo bis va dis mi xed viT

sub ro ga ci i sa da reg re sis ze mo aR niS nu li gan mas xva ve be li kri te ri u me bis sa fuZ-

vel ze, maT So ris ik ve Te ba for ma lu ri gan sxva ve bac, rac am ori in sti tu tis gan sxva ve-

bul xan daz mu lo bis va da Si vlin de ba.

uku moTx ov nis ori ve sa Su a le bis Tvis ka non mde bel ma er Tma ne Tis gan gan sxva ve-

bu li sa sar Ce lo xan daz mu lo bis va de bi da ad gi na. mar Ta li a, ka non mde be li reg re su li

moTx ov nis da sub ro ga ci is uf le bis gan xor ci le bis kon kre tul va deb ze pir da pir ar

mi u Ti Teb sda arc spe ci a lur va das gan sazR vravs, mag ram ssk-is 129-e mux lis me sa me na-

wi lis Ta nax mad, cal ke ul Sem Txve veb Si ka no niT Se iZ le ba gaT va lis wi ne bul iq nes ama ve

mux lis pir ve li da me-2 na wi liT gaT va lis wi ne bu li xan daz mu lo bis va de bis gan gan sxva-

ve bu li va de bic. sub ro ga ci is Sem Txve va Si, rad gan sa xe zea moTx ov nis uf le bis mflo be-

lis Ca nac vle ba moTx ov nis uf le bis sa mar Tleb ri vi bu ne bis Sec vlis ga re Se, sru li ad

bu neb ri vi a, rom ga da su li moTx ov ne bis mi marT imoq me debs ara xan daz mu lo bis axa li va-

de bi, ara med, reg re sis gan gan sxva ve biT, gag rZel de ba dawy e bu li xan dza mu lo bis va dis

de na.24

ze mo aR niS nu li ga re mo e bis lo gi ku ri ax sna reg re si sa da sub ro ga ci is gan sxva ve-

bu li sa mar Tleb ri vi bu ne biT mar ti vad aris Se saZ le be li.

reg re su li val de bu le be bis Sem Txve va Si, sa sar Ce lo xan daz mu lo bis va dis aT vla

iwy e ba Zi ri Ta di, mTa va ri val de bu le bis Ses ru le bis mo men ti dan,25 anu im dro i dan, ro-

de sac uSu a lod reg re su li val de bu le ba war mo iS va (ze moT moy va ni li Sro mi Ti ur Ti-

er To bis ma ga liT ze, mas Sem deg, rac dam saq me be li au nazR a u rebs zi ans da za ra le bul,

me sa me pirs). rac Se e xe ba sub ro ga ci as, aq sa sar Ce lo xan daz mu lo bis va dis de nis aT vlis

Sec vla ar xde ba.26 mzRve vel ma dro is aT vla un da da iwy os ara sa dazR ve vo anazR a u re-

bis ga dax dis mo men ti dan, ara med im dro i dan, ro de sac da ir Rva dazR ve u li pi ris uf-

le be bi da man amis Se sa xeb Se ityo an un da Se ety o.27 ro gorc we si, es aris dRe, ro de sac

mzRve vel ma Se ityo sa dazR ve vo Sem Txve vis dad go mis Ta o ba ze. msgav si mid go ma sru li-

a dac ar aris usa mar Tlo mzRve ve le bis mi marT, vi na i dan isi ni sak ma od swra fad iRe ben

in for ma ci as mom xda ri sa dazR ve vo Sem Txve vis Ta o ba ze. mzRve ve lis Sety o bi ne bis val-

24 Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A.,Versicherungsrechts-Handbuch, 2. vollständige Aufl age, Verlag C.H. Beck, München, 2009, §22, Rn.66.

25 Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на основании закона, `Российская юстиция~, № 12,1998, 13-14.

26 BGH VersR 1961, 910, miTiTebulia: Bumann H., Berliner Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz, hrsg. Honsell H., Springer, Berlin, New York, 1999 §67, Rn.138; OLG DüsseldorfVersR 1956, 325 Sieg K., in: Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen Versicherungsbe-dingungen unter Einfl uss des Versicherungsmittlerrechtes, 8. Aufl age, 1980, §67, Rn.97

27 aRsaniSnavia, rom ruseTis samoqalaqo kodeqsis 200-201 muxlebiT, subrogaciis SemTx-

vevaSi, kanonmdeblis mier pirdapir aris gaTvaliswinebuli xandazmulobis vadis denis

gagrZeleba, xolo regresuli valdebulebebis SemTxvevaSi, 201-e muxlis me-3 nawilis

mixedviT, sasarCelo xandazmulobis vadis aTvla iwyeba ZiriTadi valdebulebis Sesru-

lebis momentidan.


164

de bu le ba mka fi od aris gaT va lis wi ne bu li ro gorc ka non mdeb lo biT, ise sa dazR ve vo

po li siT (xel Sek ru le biT). ssk-is 814-e mux lis pir ve li na wi lis Ta nax mad: „sa dazR ve vo

Sem Txve vis dad go mis ga ge bis Ta na ve dam zRve vi (dazR ve u li) mo va lea ac no bos amis Se-

sa xeb mzRve vels”. me tic, aR niS nu li val de bu le bis dar Rve vis Sem Txve va Si, Se saZ lo a,

dazR ve u lis mi marT ga mo ye ne bul iq nes san qci a. ker Zod, ara sa pa tio mi ze ziT in for ma-

ci is dro u lad mi u wo deb lo bis ga mo, mzRve vel ma Se iZ le ba ua ri ga nacx a dos sa dazR ve vo

anazR a u re ba ze.28 gar da ami sa, ro de sac sa u ba ria sub ro ga ci is dros sa sar Ce lo xan daz-

mu lo bis va deb ze, mniS vne lo va nia gvax sov des, rom 832-e mux lis Za liT, mzRve vel ze uf-

le be bis ga das vla xde ba im we se bis gaT va lis wi ne biT, rom le bic moq me debs dazR ve ul sa

da zi a nis mi ye ne ba ze pa su xis mge bel pirs So ris. ro gorc naS ro mis wi na Tav Si aRi niS na,29

sub ro ga ci is Ta vi se bu re ba swo red isa a, rom mzRve ve lis mi er dazR ve u lis Ca nac vle-

biT, uc vle li rCe ba im val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis Si na ar si, ro me lic

dazR ve ul sa da zi a nis mim ye nebl pirs So ris ar se bob da. ma ga li Tad, Tu av to sag zao Sem-

Txve vis Se de gad zi a ni mi ad ga dazR ve ul pirs, mzRve ve lis mi er mi si Ca nac vle bis Sem deg

uc vle li rCe ba is uf le ba- mo va le o be bi, rac zi a nis mim ye ne bel sa da dazR ve ul pirs

So ris de liq ti dan ga mom di na re ar se bob da. mxa re Ta ur Ti er Tsa pi ris pi ro moTx ov ne bi

kvlav Za la Si rCe ba. swo red, sub ro ga ci is am bu ne bi dan ga mom di na re, uc vle li rCe ba sa-

sar Ce lo xan daz mu lo bis va de bic. ker Zod, reg re si sa gan gan sxva ve biT, va dis aT vla da-

iwy e ba ara mzRve ve lis mi er sa dazR ve vo anazR a u re bis ga dax dis Sem deg, ara med sa dazR-

ve vo Sem Txve vis dad go mis mo men ti dan.

3.1.3. sa sa mar Tlo praq ti ka xan daz mu lo bis va de bis Se sa xeb

ze mo aR niS nul mid go mas sub ro ga ci i sa da reg re sis gan sxva ve bu li xan daz mu lo bis

va de bis Ta o ba ze izi a rebs sa qar Tve los uze na e si sa sa mar Tloc. ker Zod, sa sa mar Tlom

2012 wlis 5 seq tem bris ga dawy ve ti le ba Si cal sa xad mi u Ti Ta, rom ssk-is 832-e mux li

are gu li rebs sa mar Tleb riv ur Ti er To bas, rom lis dro sac xde ba pir Ta Sec vla val-

de bu le ba Si. es ki, sa sa mar Tlos gan mar te biT, ar cvlis val de bu le biT sa mar Tleb ri vi

ur Ti er To bis Si na arss da, Se sa ba mi sad, ar c ar se bu li xan daz mu lo bis va dis de nas.30

aR niS nu li ga dawy ve ti le biT, sa qar Tve los uze na es ma sa sa mar Tlom ase ve da ad gi-

na xan daz mu lo bis va dis de nis gan sazR vris sa kiTxi sub ro ga ci u li moTx ov nis ar se bo-

bi sas.

ze mo aR niS nu li saq me Se i cav da Sem deg faq tob riv ga re mo e bebs: 2006 wlis 27 iv niss

sa dazR ve vo kom pa ni a sa da mzRve vels So ris ga for mda yir gi zu li kom pa ni i saT vis mi sa-

wo de be li tvir Tis dazR ve vis xel Sek ru le ba. 2006 wlis 13 seq tem bers yir gi zu li kom-

28 msgavsad, ruseTis federaciuli respublika. ixileT: ruseTis samoqalaqo kodeqsis

961-e muxli. 29 ix. winamdebare naSromis Tavi: „subrogaciis da regresis gamijvnis samarTlebrivi

safuZvlebi“.30 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palata, 2012 wlis 5 seqtembris

№as-581-549-2011 gadawyvetileba, 61. gadawyvetilebaTa krebuli 12, <http://www.suprem-ecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/kr201212.pdf>.


165

pa ni is Tvis mi wo de bu li tvir Ti da zi a ne bu li aR moC nda, ris Tvi sac sa dazR ve vo kom pa-

ni am, sa dazR ve vo xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze, dazR ve uls au nazR a u ra dam dga ri zi a ni.

amis Sem deg mzRve vel ma mi mar Ta ga dam zi davs da mo iTx o va sa dazR ve vo Tan xis ukan dab-

ru ne ba, ra zec ga dam zi dav ma moTx ov nis xan daz mu lo bis ga mo ua ri ga nacx a da. sa dazR ve-

vo kom pa ni am sar Ce liT mi mar Ta sa a pe la cio sa sa mar Tlos da mo iTx o va ga dam zi da vis mi-

er zi a nis anazR a u re ba, rac dak ma yo fil da sa sa mar Tlos mi er. sa sa mar Tlom Ta vi si ga-

dawy ve ti le ba Sem de gi sa fuZ vliT da a sa bu Ta. sa sa mar Tlom mi iC ni a, rom mxa re Ta So ris

war mo iS va ssk-is 832-e mux liT gaT va lis wi ne bu li val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur-

Ti er To ba, ro me lic reg re su li anazR a u re bis moTx ov nis uf le bas mi a kuT vna. amas Tan,

imis ga mo, rom reg re su li moTx ov nis Tvis ka no niT spe ci a lu ri va da ar aris dad ge ne li,

ssk-is 129-e mux lis me-3 na wi lis sa fuZ vel ze sa sa mar Tlom mi u Ti Ta sa er To xan daz mu-

lo bis va da ze da aR niS nu li ur Ti er To bis Tvis gan sazR vra moTx ov nis xan daz mu lo bis

aT wli a ni va da, ris sa fuZ vel zec mxa ris moTx ov na zi a nis anazR a u re bis Ta o ba ze dak ma-

yo fil da.

sa qar Tve los uze na es ma sa sa mar Tlom ar ga i zi a ra sa a pe la cio sa sa mar Tlos mo-

saz re ba da mi u Ti Ta, rom ssk-is 832-e mux liT gaT va lis wi ne bu li val de bu le biT sa mar-

Tleb ri vi ur Ti er To ba mi e kuT vne ba ara reg re sul moTx ov nis uf le bebs, ara med pi ris

Sec vlas val de bu le ba Si. es ki ga na pi ro bebs mxo lod kre di to ris Sec vlas val de bu le-

biT sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si da mi si Si na ar sis uc vle lad da to ve bas. Se sa ba mi sad,

axa li kre di to ris mi mar Tac grZel de ba xan daz mu lo bis va de bi, ro me lic Zve li kre-

di to ris mi marT moq me deb da. ma ga li Tad, Tu sa dazR ve vo Sem Txve va dad ga 2006 wels da

dazR ve uls mzRve vel ma zi a ni au nazR a u ra 2007 wels, zi a nis mim ye neb lis mi marT mzRve-

ve lis xan daz mu lo bis va dis de na da iwy e ba ara 2007 wli dan, anu ro de sac mox da 832-e

mux liT gaT va lis wi ne bu li uf le ba mo nac vle o ba, ara med 2006 wli dan – sa dazR ve vo Sem-

Txve vis dad go mis mo men ti dan.

aR niS nu li ga dawy ve ti le ba, ro gorc ze moT aRi niS na, mniS vne lo va nia im Tval saz-

ri si Tac, rom sa sa mar Tlom zus tad gan mar ta, Tu 832-e mux liT gaT va lis wi ne bu li uf-

le ba mo nac vle o bi sas ro dis un da da iwy os xan daz mu lo bis va dis de nis aT vla. vi na i dan

832-e mux liT gaT va lis wi ne bu li uf le ba mo nac vle o bis Tvis xan daz mu lo bis va da ar

aris ka no niT gan sazR vru li, sa sa mar Tlom mi zan Se wo ni lad mi iC nia ssk-is 129-e mux lis

me-3 na wi liT gaT va lis wi ne bu li we sis ga mo ye ne ba da xan daz mu lo bis spe ci a lu ri va dis

gan sazR vra. imis gaT va lis wi ne biT, rom sa xe zea ga da zid vis xel Sek ru le bi dan ga mom-

di na re val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To ba31 da aR niS nu li ur Ti er To bis Tvis

ssk-is 699-e mux liT gaT va lis wi ne bu lia xan daz mu lo bis spe ci a lu ri, er Twli a ni va da,

swo red es dro un da ga ni sazR vros mzRve vel sa da ga dam zi davs So ris moTx ov nis xan-

daz mu lo bis va dad. Se sa ba mi sad, mi si aT vla un da da iwy os 2006 wlis 13 seq tem bri dan.

moy va nil Sem Txve va Si, ga mom di na re iqi dan, rom mxa rem sa sa mar Tlos am va dis da uc ve-

lad mi mar Ta, moTx ov na miC ne ul iq na xan daz mu lad da sar Ce li ar dak ma yo fil da.32

31 ssk-is 668-e muxli.32 msgavsi praqtika aqvs ruseTis umaRlesi saarbitraJo sasamarTlos prezidiums, v rclad

ix. Вестник Высшего Арбитражного Суда РФ,№3, 1998, 37-38.


166

4. Se ja me ba

ze mo aR niS nu li sa sa mar Tlo ga dawy ve ti le be bi mniS vne lo va nia ara mxo lod er-

Tgva ro va ni sa sa mar Tlo praq ti kis Ca mo sa ya li beb lad, ara med ssk-is 832-e mux liT mo-

wes ri ge bul sa mar Tleb riv in sti tut Si me ti sicx a dis Se sa ta na dac. moy va ni li sa sa mar-

Tlo ga dawy ve ti le be bi dan cal sa xad ik ve Te ba sa mar Tal Sem far deb lis mcde lo ba, mka-

fi od ga mij nos er Tma ne Ti sa gan sub ro ga ci i sa da reg re sis in sti tu te bi, rac Se e sa ba-

me ba ev ro pu li qvey ne bis sa sa mar Tlo e bis mid go mas.33 mi Re bu li ga dawy ve ti le be bi xels

Se uwy obs iu ris tebs, sa dazR ve vo kom pa ni e bis war mo mad gen lebs da sa dazR ve vo sfe ro Ti

da in te re se bul sxva pi rebs, ga mij non sub ro ga cia sxva msgav si ti pis in sti tu te bi sa gan.

aR niS nu li ga mij vna, sa mar Tleb ri vi Se de gis Tval saz ri siT, prin ci pu li mniS vne lo bi-

sa a ro gorc dazR ve u le bis Tvis, ise mzRve ve le bis Tvis. ker Zod, sub ro ga cia ori ve su-

bi eq tis Tvis eko no mi kur mniS vne lo bas iZens. igi mzRve vels uq mnis er Tgvar ga ran ti as,

ukan da ib ru nos dazR ve u li saT vis ga dax di li Tan xa. sa dazR ve vo kom pa ni e bis sa re zer-

vo fon de bi iv se ba ara mxo lod sa dazR ve vo pre mi e bis sa fuZ vel ze, ara med ase ve, kom pa-

ni is sxva Se mo sav le bi dan. es uka nas kne li mo i cavs Tan xas, ro mel sac sa dazR ve vo kom pa-

ni e bi iRe ben dazR ve u li saT vis zi a nis mi ye ne ba ze pa su xis mge be li im me sa me pi re bi sa gan,

ro mel Ta ma giv ra dac mzRve vel ma aa nazR a u ra zi a ni. rac Se e xe ba dazR ve uls, ger ma nu li

ga moc di le bis Se sa ba mi sad,34 igi xel Sek ru le bis da de bi sas sar geb lobs gar kve u li Se-

Ra va TiT, Tu mzRve vels ar uk rZa lavs sub ro ga ci is uf le bis ga mo ye ne bas zi a nis mim ye-

ne be li me sa me pi ris mi marT. sub ro ga ci is ze mo aR niS nu li fun qci i dan ga mom di na re, am

in sti tu tis gan vi Ta re bam, Se saZ lo a, er Tgva ri biZ gi mis ces axal sa dazR ve vo kom pa ni-

ebs, ga moC dnen qar Tul sa dazR ve vo ba zar ze, xo lo mo qa la qe ebs Se iZ le ba mis ces da ma-

te bi Ti sti mu li, da don sa dazR ve vo xel Sek ru le be bi. yo ve li ve ze mo aR niS nu li xels

Se uwy obs sa dazR ve vo ur Ti er To be bi sa da sa dazR ve vo baz ris gan vi Ta re bas.

III. sub ro ga ci is da ce si is ga mij vna

1. cne ba Ta gan mar te bas Tan da kav Si re bu li sir Tu le e bi

aR sa niS na vi a, rom arc qar Tul da arc ger ma nul ka non mdeb lo ba Si, ter min „sub-

ro ga ci is” msgav sad, moTx ov nis daT mo bis aR sa niS na vad, ter mi ni „ce si a” ar gvxvde ba.

Tum ca, sa mec ni e ro li te ra tu ra Si, moTx ov nis daT mo bis aR sa niS na vad ter mi ni „ce sia ”

aq ti u rad ga mo i ye ne ba,35 xo lo Ta vad ur Ti er To bis mo na wi le su bi eq tebs „ce den ti“ da

33 OLG DüsseldorfVersR 1956, 325, OGH VersR, 1969, 385, miTiTebulia: Bumann H., Berliner Kommen-tar zum Versicherungsvertragsgesetz, hrsg. Honsell H., Springer, Berlin, New York, 1999 §67, Rn.138.

34 Langheid T., in: Römer W., Langheid T., Versicherungsvertragsgesetz, 2.Aufl . Verlag C.H Beck, München, 2003, § 67, Rn. 39.

35 axvlediani z., Wanturia l., axvlediani z., zoiZe b., jorbenaZe s. (red.), saqarT-

velos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni meore, Tb., 1999, 140; WeWelaSvili z.,

moTxovnis daTmoba da valis gadakisreba, sadisertacio naSromi, 2008, <http://tsu.ge/data/fi le_db/faculty-law-public/zviad%20chechelashvili.pdf>; Habersack M., Schwab M., Münchener Kommentar zum BGB, Band 5, Schuldrecht Besonderer Teil III, 6 Aufl age, Verlag C.H. Beck München,2013, BGB § 812, Rn. 202-215.


167

„ce si o ne ri“ ewo de ba.36 zo gi er Ti qvey nis ka non mde be li cdi lobs, mka fi od ga mij nos aR-

niS nu li in sti tu te bi er Tma ne Ti sa gan da ur Ti er Tgan sxva ve bul ter mi no lo gi as iye-

nebs. ma ga li Tad, ger ma ne li ka non mde be li sub ro ga ci is Sem Txve va Si moTx ov nis uf le-

bis ka no nis mi er ga da ce ma ze, xo lo ce si is Sem Txve va Si moTx ov nis sa xel Sek ru le bo daT-

mo ba ze mi u Ti Tebs.37

2. sub ro ga ci is da ce si is sa er To niS ne bi

mi u xe da vad imi sa, rom ka non mde be li, gar kve ul wi lad, mi u Ti Tebs sub ro ga ci i sa da

ce si is gan sxva ve bul sa mar Tleb riv bu ne ba ze, ma inc xSi ria am in sti tu te bis er Tma neT Si

aR re vi sa da er Tma neT Tan ga i gi ve bis faq te bi, rac Sem Txve vi Ti ar aris. ro gorc sub-

ro ga ci a, ise ce si a, kre di to ris moTx ov nis uf le bis ga das vlis ma re gu li re be li in sti-

tu te bi a. sa qar Tve los ka non mdeb lo bis mi xed viT, ori ve maT ga ni gu lis xmobs kre di to-

ris (ce den tis, sub ro gan tis) uf le be bis ga das vlas me sa me pir ze (ce si o ner ze, sub ro-

gat ze). amas Tan, ce si is da sub ro ga ci is Sem Txve va Si me sa me pi ri kre di to ris uf le bebs

iRebs sru li mo cu lo biT. ker Zod, igi am uf le bebs iRebs im uz run vel yo fis sa Su a le-

biT, pri vi le gi e biT da pro cen te biT, rac Tav da pir vel kre di tor sa da mo va les So ris

ar se bob da. amas Tan, ssk-is 207-e mux li pir da pir mi u Ti Tebs ka no nis Za liT moTx ov nis

daT mo bis dros im we se bis ga mo ye ne ba ze, rom le bic uf le beb sa da moTx ov neb ze sa kuT-

re bis Se Ze nis dros ga mo i ye ne ba.38 msgav si mid go maa ger ma nul ka non mdeb lo ba Sic. gsk-is

412-e pa rag ra fis mi xed viT, ka no nis Za liT moTx ov nis ga da ce mis mi marT ana lo gi u rad

ga mo i ye ne ba moTx ov nis daT mo bis ma re gu li re be li nor me bi.39 aqe dan ga mom di na re, ssk-is

832-e mux lze da ger ma ni is sa dazR ve vo xel Sek ru le bis Se sa xeb ka no nis 86-e pa rag raf-

ze, ro me lic ka no nis Za liT moTx ov nis uf le bis ga da ce mas, anu sub ro ga ci as iT va lis-

wi nebs, vrcel de ba is nor me bi, rom le bic, moTx ov nis daT mo bi dan (ce si i dan) ga mom di-

na re, ur Ti er To bas are gu li rebs.40 yo ve li ve ze mo aR niS nu li cxad yofs sub ro ga ci i sa

da ce si is er Tma neT Tan ga i gi ve bis did al ba To bas. mi u xe da vad imi sa, rom sa mo qa la qo

sa mar Tlis es in sti tu te bi, er Ti Se xed viT, er Tma neTs gavs, mec ni e re bi Tan xmde bi an,

rom ori ve maT gans er Tma ne Ti sa gan da mo u ki de be li sa mar Tleb ri vi bu ne ba da Te o ri u-

li kon struq cia aqvs.41

36 Müller H.F., in: Prütting H., Wegen G., Weinreich G. (Hrsg.), BGB Kommentar, Köln, 2013, §398, Rn.4.37 subrogaciis doqtrinas germaneli kanonmdebeli aRniSnavs terminiT – “gesetzliche

Förderunsgübergan”,xolo cesias – “Abtretung”.38 kanonis ZaliT moTxovnis daTmobis dros gamoiyeneba ssk-is 198-206-e muxlebi.39 kanonis ZaliT moTxovnis daTmobis mimarT gamoiyeneba gsk-is 399-404-e da 406-410-e para-

grafebi, garda gsk-is 405-e paragrafisa, romelic dokumentis wardgeniT moTxovnis

daTmobas exeba. vrclad, Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A.,Versicherungsrechts-Handbuch, 2. vollständige Aufl age, Verlag C.H. Beck, München 2009, §22, Rn.63.

40 Müller H.F., in: Prütting H., Wegen G., Weinreich G., (Hrsg.), BGB Kommentar, Köln, 2013, §412, Rn.1.41 Кораев К.Б., Понятие цессии, суброгации и регресса в гражданском пра ве Pос сии, “Нотариус”, Науч.-

практ. и информ., федеральное изд. М., Ю рист, №3, 2008, 21-25.


168

3. sub ro ga ci is da ce si is gan mas xva ve be li niS ne bi

3.1. ka u zas mniS vne lo ba sub ro ga ci is da ce si is nam dvi lo bis Tvis

3.1.1. ka u zas mniS vne lo ba ce si is nam dvi lo bis Tvis

ru sul iu ri di ul li te ra tu ra Si moTx ov nis uf le bis daT mo bis (ce si is) sa mar-

Tleb ri vi bu ne bis Ta o ba ze, wle bis gan mav lo ba Si, sxva das xva mo saz re ba ar se bob da.42

mec ni er Ta na wi li moTx ov nis uf le bis ga das vlas da mis sa fuZ vlad ar se bul Zi ri Tad

ga ri ge bas erT mTli a no bad mi iC nev da. amas Tan, isi ni uar yof dnen mo saz re bas ce si is

xel Sek ru le bis da mo u ki de be li bu ne bis Ta o ba ze da mi u Ti Teb dnen, rom moTx ov nis uf-

le bis er Ti pi ri dan me o re ze ga das vla xde ba ara da mo u ki de be li (ab straq tu li) xel-

Sek ru le bis, ara med sru li ad gan sazR vru li, ka u za lu ri xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze.

imis mi xed viT, Tu ra udevs moTx ov nis uf le bis ga da ce mas sa fuZ vlad, aR niS nu li xel-

Sek ru le ba Se iZ le ba iyos er T-er Ti val de bu le biT sa mar Tleb ri vi xel Sek ru le ba: yid-

va- ga yid va, gac vla, Cu qe ba.43 mec ni e re bis na wi li sa er Tod ar ga ni xi lav da ce si is da mo u-

ki de bel xel Sek ru le bad kva li fi ka ci is Se saZ leb lo bas.44

aR sa niS na vi a, rom am uka nas knel mo saz re bas hyavs mo wi na aR mde ge e bi, rom le bic ce-

si as gan mar ta ven im sa xiT, ro gorc es jer ki dev ro mis sa mar Tal Si iyo mi Re bu li. ker-

Zod, isi ni ce si ad mi iC ne ven moTx ov nis uf le bis da mo u ki de bel ga das vlas er Ti pi ri dan

me o re ze.45 amas Tan, ce si as uwo de ben „gan sa kuT re bul ga ri ge bas“ da mi u Ti Te ben, rom

„ce den tsa da ce si o ners So ris sa mar Tleb ri vi ur Ti er To ba ga ni sazR vre ba uSu a lod

moTx ov nis uf le bis daT mo bis xel Sek ru le bis ar si dan ga mom di na re da igi ar aris da-

mo ki de bu li im xel Sek ru le ba ze, rom lis sa fuZ vel zec xor ci el de ba moTx ov nis uf le-

bis daT mo ba~.46

ze mo aR niS nu li mo saz re ba sru lad Se e sa ba me ba dRes dRe o biT ger ma nul iu ri di-

ul li te ra tu ra Si ga ba to ne bul da ger ma ne li ka non mdeb lis da sa mar Tal Sem far deb-

lis mi er ga zi a re bul Se xe du le bas moTx ov nis daT mo bis xel Sek ru le bis da mo u ki de be-

li bu ne bis Ta o ba ze. jer ki dev me-20 sa u ku nis da sawy is Si ger ma ne li mec ni e ri der nbur-

gi aR niS nav da, rom ce sia da mo u ki de be li (ab straq tu li) ga ri ge ba a, rom lis ga mij vna

un da mox des im xel Sek ru le bi sa gan, ro me lic mas udevs sa fuZ vlad~.47

42 Победоносцев К., Курс гражданского права, ч. 2. Договоры и обязательства, СПб: Синодальная типо-графия, М., 1896, 230; Трепицын И.Н., Гражданское право губернии царства Польского и русского в связи с проектом Гражданского уложения, Общая часть обязательственного права, Варшава, 1914, 25; Анненков К., Система русского гражданского права, том III, Права обязательственные, СПб, Типогра-фия Стасюлевича М., М., 1898, 193.

43 Победоносцев К., Курс гражданского права, ч. 2. Договоры и обязательства, СПб, Синодальная типо-графия, М., 1896, 230; Трепицын И.Н., Гражданское право губернии царства Польского и русского в связи с проектом Гражданского уложения, Общая часть обязательственного права, Варшава, 1914, 227.

44 iqve, 231; Трепицын И.Н., Гражданское право губернии царства Польского и русского в связи с проек-том Гражданского уложения. Общая часть обязательственного права, Варшава, 1914, 230.

45 Анненков К., Система русского гражданского права, том III, Права обязательственные, СПб, Типогра-фия Стасюлевича М., М., 1898, 193.

46 Мейер Д.И., Русское гражданское право в 2-х частях. ч.1, М., 1997, 167. 47 Дернбург Г., Пандекты. Обязательственное право, т. 2, русское издание, М., 2011, 132.


169

Ta na med ro ve ger ma nul iu ri di ul doq tri na Si er Txmad aris aRi a re bu li val de-

bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis da moTx ov nis daT mo bis (ce si is) da mo u ki de be li

bu ne ba.48 ab straq ci is prin ci pi dan ga mom di na re, am ori xel Sek ru le bis nam dvi lo ba er-

Tma ne Ti sa gan da mo u ki de be li a.49 Se sa ba mi sad, Tu moTx ov nis daT mo bis sa fuZ vlad ar se-

bu li ka u za ra i me sa fuZ vliT ba Ti li iq ne ba, es ar ai sa xe ba moTx ov nis daT mo bis xel-

Sek ru le bis nam dvi lo ba ze.50 ker Zod, im Sem Txve va Si, Tu moTx ov nis daT mo ba sa mar Tleb-

ri vi Za lis ar mqo ne ga ri ge bis sa fuZ vel ze gan xor ci el de ba, ma Sin ce dents ce si o ne ris

mi marT moTx ov nis uf le ba usa fuZ vlo gam did re bis nor me bis sa fuZ vel ze war mo e So ba.51

ger ma nul sa mar Tal Si dam kvid re bu li Se xe du le ba ce si is da mo u ki de be li bu ne bis Ta o-

ba ze, rac ab straq ci is prin ci pi dan ga mom di na re obs, aRi a re bu lia qar Tul sa mar Tal-

Sic. aqac ce si a, gan sxva ve biT niv Tze sa kuT re bis uf le bis ga da ce mi sa gan, ab straq tu-

li xel Sek ru le baa da mi si nam dvi lo ba ar aris da mo ki de bu li mis sa fuZ vlad ar se bu li

mTa va ri xel Sek ru le bis nam dvi lo ba ze.52

3.1.2. ka u zas mniS vne lo ba sub ro ga ci is nam dvi lo bis Tvis

mec ni er Ta na wi li sub ro ga ci as da ce si as So ris er T-erT gan sxva ve bas swo red maT

mi marT ab straq ci is prin ci pis moq me de bis gan sxva ve ba Si xe davs. ker Zod, Tu ce si is Sem-

Txve va Si, gan sxva ve biT niv Tze sa kuT re bis uf le bis ga da ce mi sa gan, moTx ov nis daT mo-

bis nam dvi lo bi saT vis ka u zas mniS vne lo ba ar eni We ba, sub ro ga ci is dros uf le bis ga da-

ce mis Tvis ar se bi Ti mniS vne lo bis swo red Tav da pir ve li xel Sek ru le bis nam dvi lo ba a.

mec ni er Ta mo saz re biT, sub ro ga ci is dros, gan sxva ve biT ce si i sa gan, yu radR e ba un da

mi eq ces uSu a lod dazR ve vis xel Sek ru le bis nam dvi lo bas, ker Zod, ar se bob da Tu ara

mzRve ve lis mi er val de bu le bis Ses ru le bis sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li. er T-er Ti ger-

ma ne li mec ni e ris mo saz re biT, „Tu mzRve ve li aa nazR a u rebs sa dazR ve vo zi ans im dros,

ro de sac sa dazR ve vo xel Sek ru le ba ar iyo nam dvi li, an ga sa Civ re bis sa fuZ vel ze xel-

Sek ru le ba da de bis mo men ti dan ba Ti lad iq na miC ne u li, dazR ve vis Se sa xeb ka no niT gaT-

va lis wi ne bu li moTx ov nis uf le bis ga das vla ver gan xor ci el de ba”.53 mec ni e ri aR niS-

48 Hawellek J., Die persönliche Surrogation, Eine vergleichende Untersuchung von Rechtsübergänge zu Re-gresszwecken in Deutschland Spanien und England, Mohr Siebeck, Hamburg, 2010, 47.

49 gansxvavebulad wydeba sakiTxi, rodesac uSualod xelSekrulebis mxareTa surviliT,

moTxovnis daTmobis namdviloba damokidebulia mis safuZvlad arsebul ZiriTad xel-

Sekrulebaze. am SemTxvevaSi gamoiyeneba gsk-is 139-e paragrafi, romelic garigebis na-

wilis baTilobas exeba, ix. Müller H.F., in: Prütting H., Wegen G., Weinreich G., (Hrsg.), BGB Kom-mentar, Köln, 2013, §398, Rn.5. iqve. Ahrens H., §139, Rn. 1-24.

50 cvaigerti k., kotci h., SedarebiTi samarTalmcodneobis Sesavali kerZo samarTlis sf-

eroSi, t. II, Targ. sumbaTaSvili e., red. T. niniZe, Tb., 2001, 133.51 Müller H.F., in: Prütting H., Wegen G., Weinreich G., (Hrsg.), BGB Kommentar, Köln, 2013, §398, Rn.5.52 WeWelaSvili z., moTxovnis daTmoba da valis gadakisreba, sadisertacio naSromi, 2008,

40. 53 Sieg K., in: Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen Versi-

cherungsbedingungen unter Einschluss des Versicherungsvermittlerrechts, 8. Aufl ., Berlin : De Gruyter, 1961, § 67 Anm. 57; Baumann H., Berliner Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz, hrsg. Honsell H., Sprin-ger, Berlin, New York, 1999 §67, Rn.82; aRniSnuli sakiTxi Riad datova germaniis umaRlesma


170

navs, rom sa dazR ve vo xel Sek ru le bis arar se bo bis ga mo, sa xe ze ar iq ne ba arc mzRve ve li

da arc dazR ve u li,54 rac sub ro ga ci is gan xor ci e le bis au ci le be li wi na pi ro ba a. uf ro

me tic, imi saT vis, rom ar mox des ur Ti er To bis ro me li me mxa ris usa fuZ vlo gam did re-

ba, dazR ve ul ma ukan un da da ab ru nos mi Re bu li anazR a u re ba,55 xo lo im Sem Txve va Si Tu

mzRve vels uk ve gan xor ci e le bu li aqvs sub ro ga ci u li moTx ov na - ukan da ab ru nos mi-

Re bu li Ses ru le ba da sa dazR ve vo pre mi a.56

3.2. val de bu le ba Si pir Ta uf le ba mo nac vle o ba

sub ro ga ci is da ce si is ze moT da sa xe le bu li gan mas xva ve be li ni Sa ni er T-er Tia da

ara er Ta der Ti. mec ni er Ta So ris ar se bobs mo saz re ba, rom es ori in sti tu ti er Tma-

ne Ti sa gan val de bu le biT ur Ti er To ba Si pir Ta uf le ba mo nac vle o bis sa kiTx Sic gan-

sxva ve de ba. ker Zod, zo gi er Ti mec ni e ris az riT, Tu ce sis dros yo vel Tvis igu lis xme ba

pir Ta uf le ba mo nac vle o ba val de bu le ba Si, sub ro ga ci i sas amis cal sa xad Tqma rTu li-

a.57 aR niS nul sa kiTx ze sa mar Tleb ri vad da sa bu Te bu li pa su xis ga ce mi saT vis mi zan Se-

wo ni li a, upir ve les yov li sa, Ta vad ce si is in sti tu tis Ses wav la.

3.2.1. pir Ta uf le ba mo nac vle o ba ce si is dros (a na lo gi is ga mo ye ne bis

da uS veb lo ba)

iu ri di ul sa mec ni e ro li te ra tu ra Si ce si is Se mad gen lo ba ze sxva das xva mo saz-

re ba ar se bobs. pir ve li mo saz re bis Ta nax mad, ce sia aris Se Tan xme ba kre di tor sa (ce-

dents) da sxva pirs (ce si o ners) So ris, ris Se de ga dac xde ba kre di to ris moTx ov nis uf-

le bis ga das vla sxva pir ze.58

aR niS nu li Se xe du le ba mec ni er Ta So ris dis ku si is sa ga ni a. mec ni er Ta na wi li

Tvlis, rom msgav si mid go ma, anu Se Tan xme bis (xel Sek ru le bis) miC ne va ce si ad am in sti-

sasamarTlom, BGH VersR 1963, 1192, 1193 Sead. Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A., Versicherungsrechts-Handbuch, 2. vollständige Aufl age, Verlag C.H. Beck, München 2009, §22, Rn.43.

54 ix. Sieg K., in: Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen Versicherungsbedingungen unter Einschluss des Versicherungsvermittlerrechts, 8. Aufl ., Berlin : De Gruyter, 1961, § 67 Anm. 57.

55 ssk-is 976-e muxli. analogiurad, gsk-is 812-e paragrafi. ix. Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A., Versicherungsrechts-Handbuch, 2. vollständige Aufl age, Verlag C.H. Beck, Mün-chen, 2009, §22, Rn.43.

56 Sieg K., in: Bruck E., Möller H., Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Allgemeinen Versi-cherungsbedingungen unter Einschluss des Versicherungsvermittlerrechts, 8. Aufl ., Berlin : De Gruyter, 1961, § 67 Anm. 57.

57 Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция, 2000,№ 9, 16-18; Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на основании закона, Российская юстиция, №12, 1998, 13.

58 Сергеева А.П., Толстого Ю.К., Гражданское право. т. 1, М., 2006, 629; Вошатко А.В. О сущности уступки требования, Очерки по торговому праву. Под ред. Е.А. Крашенинникова, вып. 7, Ярославль, 2000, 16; Почуйкин В.В., Основные проблемы уступки права требования в современном гражданском праве России, 2003, 23-24; Терехов А.В., Соотношение суброгации и цессии в гражданском праве Рос-сии, Вестник Московского университета МВД России, № 3, 2007,116.


171

tu tis gan vi Ta re bis pir vel etap ze, ro mis sa mar Tlis Tvis iyo da ma xa si a Te be li. msgav si

xel Sek ru le bis da de ba ar iw vev da pir Ta Sec vlas val de bu le ba Si. ce si is mi marT ro mis

sa mar Tlis es mid go ma gan pi ro be bu li iyo im faq tiT, rom ro ma e li iu ris te bi val de bu-

le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To bas wmin da pi ra di xa si a Tis ur Ti er To bas mi a kuT vneb-

dnen da Se sa ba mi sad, da uS veb lad mi aC ndaT pir Ta Sec vla val de bu le ba Si. ase Ti Sec vla

iw vev da mTe li val de bu le bis Sec vlas.59 Tum ca, mog vi a ne biT, sa mo qa la qo brun vis moTx-

ov ni le bi dan ga mom di na re, es mid go ma Se ic va la da ce si a Si mo i az re bo da moTx ov na Ta

da mo u ki de be li ga das vla kre di to ri dan sxva pir ze.60

me o re mo saz re bis Ta nax mad, ce sia aris kre di to ris moTx ov nis uf le bis ga das vla

sxva pir ze, ris Se de ga dac xde ba pir Ta Sec vla val de bu le ba Si.61 am mo saz re bas mec ni e-

re bi sa fuZ vlad ude ben im ga re mo e bas, rom val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To ba

ata rebs ara pi rad, ara med qoneb riv xa si aTs.62

swo red msgav si Si na ar siT iT va lis wi nebs moTx ov nis daT mo bas ssk-is 199-e mux-

li. ka non mde be li aR niS navs, rom moTx ov nis mflo bels Se uZ lia moTx ov na me sa me pirs

da uT mos. ama ve mux lis me-2 na wi lis me-2 wi na da de bis Ta nax mad ki, moTx ov nis daT mo bis

Sem Txve va Si moTx ov nis mflo be lis ad gils ika vebs me sa me pi ri. msgavs mid go mas ir Cevs

ger ma ne li ka non mde be lic. ker Zod, gsk-is 398-e pa rag ra fis Ta nax mad, „moTx ov na Se iZ-

le ba ga da ce mul iq nes kre di to ris mi er sxva pi ri saT vis am uka nas knel Tan da de bu li

xel Sek ru le biT. xel Sek ru le bis da de bis mo men ti dan axa li kre di to ri ika vebs Tav da-

pir ve li kre di to ris ad gils”. moy va ni li nor me bis ana li zi dan ga mom di na re, Se iZ le ba

iT qvas, rom val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si moTx ov nis uf le bis daT mo ba

(ce si a) gu lis mobs pir Ta upi ro bo Sec vlas val de bu le ba Si.

gan sxva ve biT sa qar Tve los da ger ma ni i sa gan, zo gi erT qve ya na Si ar cer Ti sa ka non-

mdeb lo aq tiT ar aris da fiq si re bu li moTx ov nis daT mo bis dros pir Ta uf le ba mo nac-

vle o ba. Tum ca, pir Ta upi ro bo Sec vlis Ta o ba ze ar se bul ma wes ma ma inc far To gav rce-

le ba po va sa ar bit ra Jo da sa sa mar Tlo praq ti ka Si.63ce si is dros pir Ta upi ro bo Sec-

vlis Ta o ba ze mo saz re ba ga zi a re bu lia iu ri di ul doq tri na Sic.

ro de sac ce si is dros pir Ta upi ro bo uf le ba mo nac vle o bis Ta o ba ze Se xe du le-

ba, er Ti Se xed viT, aRi a re bu lia mec ni er Ta mi er, am sa kiTx Tan da kav Si re biT az rTa sxva-

das xva o baa sub ro ga ci is Za liT moTx ov nis ga da ce mis Sem Txve va Si. ker Zod, mec ni er Ta

na wi li mi iC nevs, rom ce si is ana lo gi is ga mo ye ne ba sub ro ga ci is mi marT da uS ve be lia

59 Барон Ю., Система римского гражданского права, кн. IV, Обязательственное право, 2005, 640-641.60 Шершеневич Г.Ф., Учебник русского гражданского права, 1995, 287-288; Победоносцев К.П., Курс

гражданского права, 2003, 215-216. 61 analogiurad wydeba zemoaRniSnuli sakiTxi ruseTis sasamarTlo praqtikaSic. vrclad

ix. Постановление президиума ВАСРФ №5464/96 от 25.03.97, Вестник ВАС, 1997, № 6,Sead. Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция, № 9, 2000, 16-18.

62 Синайский В.И., Русское гражданское право, 2002, 345-346; Брагинский М.И.,Витрянский В.В., Дого-ворное право, Книга первая, Общие положения, 2002, 465; Гражданское право, т. III, Под ред. Сухано-ва Е.А., 2006, 43.

63 Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция, №9, 2000, 16-18.


172

aman Se iZ le ba ur Ti er To bis mo na wi le su bi eq te bis uf le be bis da in te re se bis ugu le-

bel yo fa ga mo iw vi os.

3.2.2. moTx ov nis daT mo bis dros uf le ba mo nac vle o bis

sa mar Tleb ri vi Se de ge bi

moTx ov nis daT mo bis dros uf le ba mo nac vle o ba gu lis xmobs kre di to ris gas vlas

val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bi dan yo vel gva ri uf le ba mo si le bis ga re Se.

ker Zod, ro gorc ze moT aRi niS na, uf le ba mo nac vle o bis dros Tav da pir ve li kre di to-

ri axal kre di tors ga das cems Ta vis moTx ov nebs da uf le bebs sru li mo cu lo biT. Se-

sa ba mi sad, Tav da pir ve li kre di to ri rCe ba yo vel gva ri (moTx ov nis) uf le bis ga re Se,64

es ki Se saZ loa uar yo fi Tad ai sa xos im kre di tor ze (dazR ve ul ze), rom lis moTx ov nac

bo lom de ar aris dak ma yo fi le bu li. sub ro ga ci is dros val de bu le bi Ti ur Ti er To bi-

dan pir ve la di kre di to ris upi ro bo gas vlam Se saZ lo a, ga mo iw vi os ori prob le ma - pir-

ve li, dazR ve u li dar Ces Se sa ba mi si kom pen sa ci is ga re Se da me o re, xe li Se ewy os zi a nis

mim ye ne be li me sa me pi ris usa fuZ vlo gam did re bas.

ze moT da sa xe le bu li saf rTxe Se iZ le ba gan sa kuT re biT im dazR ve u lebs Se e xoT,

rom leb sac mzRve vel Tan Sem ci re bu li an aras ru li dazR ve vis xel Sek ru le ba aqvT da-

de bu li. aR niS nu li sa mar Tleb ri vi prob le mis ilus tri re ba Se saZ le be lia ssk-is 827-e

mux lis pir ve li na wi lis ana li zis sa fuZ vel ze, ro me lic dam zRvev sa da mzRve vels So-

ris Sem ci re bu li an aras ru li dazR ve vis xel Sek ru le bis da de bis Se saZ leb lo bas iT-

va lis wi nebs. ker Zod, am mux lis Ta nax mad, sa dazR ve vo xel Sek ru le bis mxa re ebs uf le ba

aqvT, da don dazR ve vis xel Sek ru le ba aras ru li dazR ve vis pi ro biT, anu mzRve ve lis

mi er zi a nis na wi lob ri vi anazR a u re bis val de bu le biT.65 ase Ti sa dazR ve vo xel Sek ru-

le bis dros anazR a u re bis ode no ba ga mo iT vle ba sa dazR ve vo Tan xi sa da sa dazR ve vo

Ri re bu le bis Se far de bis pro por ci u lad. aras ru li dazR ve vis xel Sek ru le bi sas, ro-

gorc we si, sa dazR ve vo anazR a u re ba sru lad ar fa ravs dam dgar zi ans. ma ga li Tad, Tu

sa dazR ve vo Sem Txve vis Se de gad dam dgar ma zi an ma Se ad gi na 10000 la ri da mzRve vels,

64 Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на основании закона, Российская юстиция, 1998. №12, 13; Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция, № 9, 2000, 16-18.

65 arasruli dazRveva gaTvaliswinebulia rogorc germaniis sadazRvevo xelSekrulebis

Sesaxeb kanonis 75-e paragrafiT, ise ssk-is 827-e muxlis pirveli nawiliT. arasruli

dazRvevis dros sadazRvevo xelSekrulebiT mxareebi SeTanxmdnen arasrul dazRveva-

ze. arasruli dazRvevis dros sadazRvevo Tanxa naklebia sadazRvevo Rirebulebaze.

sadazRvevo SemTxvevis dadgomisas mzRvevels ekisreba zianis anazRaureba sadazRvevo

Tanxisa da sadazRvevo Rirebulebis Sefardebis proporciulad. magaliTad, Tu nivTis

sadazRvevo Rirebulebaa 5000 lari, mxareTa SeTanxmebiT gansazRvrulia sadazRvevo

Tanxa - 2500 lari da dadga 1000 laris ziani, mzRvevels, arasruli dazRvevis wesebi-

dan gamomdinare, daekisreba sadazRvevo RirebulebasTan sadazRvevo Tanxis propor-

ciuli Tanxis - 500 laris anazRaureba. vrclad ix. von Koppenfels-Spiels K., in: Looschelders D., Pohlmann P.,VVG Versicherungsvertragsgesetz, Kommentar, 2. Aufl age, Carl Heymanns Verlag, Köln, 2011, §75, Rn.1-15.


173

827-e mux lis pir ve li na wi lis Ta nax mad, eva le ba mxo lod zi a nis 30%-is anazR a u re ba,

ma Sin dazR ve u li mi i Rebs mxo lod 3000 la ris kom pen sa ci as, xo lo 7000 la ri au nazR a u-

re be li dar Ce ba. aseT dros, bu neb ri vi a, da za ra le buls aqvs sru li ad le gi ti mu ri uf-

le ba, de liq tu ri ur Ti er To bi dan ga mom di na re, mo iTx o vos zi a nis mim ye ne be li pi ri sa-

gan dar Ce ni li zi a nis anazR a u re ba. swo red aq iCens Tavs ze mo aR niS nu li prob le ma, ro-

me lic moTx ov nis ga da ce mis dros pir Ta upi ro bo uf le ba mo nac vle o bas ukav Sir de ba.

Tu da vuS vebT, rom sub ro ga ci is Sem Txve va Sic, ce si is msgav sad, val de bu le ba Si

pir Ta Sec vla upi ro bod xde ba, ma Sin dazR ve u li, imis ga mo, rom igi ga vi da val de bu le-

bi Ti ur Ti er To bi dan, da kar gavs de liq tu ri ur Ti er To bi dan ga mom di na re yo vel gva ri

moTx ov nis uf le bas. Se sa ba mi sad, su bi eq ti aRar iq ne ba uf le ba mo si li, mo iTx o vos zi a-

nis mim ye ne be li me sa me pi ri sa gan dar Ce ni li zi a nis anazR a u re ba – moy va nil ma ga liT Si,

7000 la ri. mis ad gils, sub ro ga ci is Za liT, da i ka vebs mzRve ve li, ro me lic dazR ve uls

Ca a nac vlebs val de bu le ba Si. Tum ca, ro gorc we si, mzRve ve lis mi er dazR ve u lis Ca-

nac vle ba ar gu lis xmobs mas ze yve la im moTx ov nis av to ma tur ga das vlas, rac dazR ve-

uls zi a nis mim ye neb li me sa me pi ris mi marT hqon da. ka non mde be li cal sa xad aR niS navs,

rom mzRve vel ze sub ro ga ci u li moTx ov nis uf le ba ga da dis mxo lod kom pa ni is mi er

dazR ve u li saT vis anazR a u re be li zi a nis far gleb Si66 - moy va nil ma ga liT Si 3000 la ris

far gleb Si. sub ro ga ci i sas, val de bu le biT ur Ti er To ba Si pir Ta upi ro bo uf le ba mo-

nac ve lo bis Sem Txve va Si, au nazR a u re bel zi an ze moTx ov nis sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li

aRar rCe ba arc da za ra le bul -dazR ve uls da arc mzRve vels. Se sa ba mi sad, mo va li sad mi

moTx ov nis uf le ba Se mo i far gle ba 3000 la riT, xo lo da nar Ce ni 7000 la ri au nazR a u-

re be li rCe ba. es ki, bu neb ri vi a, mo va lis usa fuZ vlo gam did re bis saf rTxes war mo Sob s.

da sa xe le bu li sa mar Tleb ri vi prob le mis pre ven cia ki sub ro ga ci is in sti tu tis um-

Tav re si amo ca na a.67

swo red aqe dan ga mom di na re, ar se bobs Se xe du le ba, rom lis mi xed vi Tac, yo vel gva-

ri uf le ba mo nac vle o ba ar gu lis xmobs pir Ta upi ro bo Sec vlas val de bu le ba Si. nor-

me bi, rom le bic moTx ov nis daT mo bas are gu li rebs, dis po zi ci u ri xa si a Tis nor me bad

mi iC ne va. Se sa ba mi sad, zo gi er Ti mec ni e ris az riT, ka non mdeb lis mi er su bi eq tTa sa val-

de bu lo Sec vlis we si dan ga mo nak li sis daS ve bi sas mas aqvs kon kre tu li mi za ni, ga a mar-

ti vos sa mar Ta lur Ti er To ba.68 ze mo aR niS nu lis naT lad aR qma Se saZ le be lia naS ro mis

mom dev no Tav Si mo ce mu li ana li zis sa fuZ vel ze.

66 ix. ssk-is 832-e muxli.67 ix. Hawellek J., Die persönliche Surrogation, Eine vergleichende Untersuchung von Rechtsübergänge zu

Regresszwecken in Deutschland Spanien und England, Mohr Siebeck, Hamburg, 2010, 152; Frick I., Regress und Anrechnungsprobleme in der Summenversicherung, Peter Lang Frankfurt am Main. Bern, NewYork, 1985, 1.

68 ix. Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция, № 9, 2000, 16-18.


174

3.2.3. val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si pir Ta

Ca nac vle bis ar si

ro de sac vsa ub robT val de bu le ba Si pir Ta Sec vla ze, igu lis xme ba pi ris Ca nac-

vle ba val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si. am uka nas knels aqvs Ta vi si Se mad-

gen lo ba - su bi eq tu ri uf le be bi da mxa re Ta val de bu le be bi, ro me lic ad gens kon kre-

tu li su bi eq tis qme de bis le gi ti mur (daS ve bul da sa val de bu lo) far glebs kon kre-

tul si tu a ci a Si. re gu li re bad sa zo ga do eb riv ur Ti er To bas aqvs ase ve Ta vi si Si na ar si

- mo na wi le Ta re a lu ri qce va, ma Ti ur Ti er Tqme de ba. ami tom, pir Ta Sec vla val de bu le-

ba Si Se iZ le ba da xa si aT des, ro gorc su bi eq tTa ur Ti er Tqme de bis Ca nac vle ba, ag reT ve

le gi ti mu ri qce vis sazR vre bis ga das vla Zve li uf le ba mo si li pi ri dan axal uf le ba-

mo nac vle ze.69

aR sa niS na vi a, rom xSi rad, val de bu le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To ba rTu li bu-

ne bi sa a, ram de na dac mis mo na wi le Ti To e ul mxa res aqvs uf le be bi da mo va le o be bi. ma-

ga li Tad, qi rav no bis xel Sek ru le biT, dam qi ra ve be li val de bu lia gam qi ra ve bels ga-

da u xa dos daT qmu li qi ra,70 ase ve, Ca a ta ros mim di na re re mon ti71 da a.S. imav dro u lad,

gam qi ra ve be li val de bu lia dam qi ra ve bels ga das ces ga qi ra ve bu li niv Ti xel Sek ru-

le biT gaT va lis wi ne bu li sar geb lo bis Tvis var gis mdgo ma re o ba Si da qi rav no bis mTe-

li dro is gan mav lo ba Si Se i nar Cu nos igi.72 mxa re Ta (gam qi ra ve be li- dam qi ra ve be li, gam-

yid ve li- myid ve li da a.S.) am uf le ba- mo va le o ba Ta aR qma un da mox des, ro gorc er Ti-

a ni sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bi sa. val de bu le bi Ti ur Ti er To bis mo na wi le mxa re e bis

cal ke u li uf le be bi iu ri di ul li te ra tu ra Si ter mi niT `uf le ba mo si le ba~ aRi niS ne-

ba. amas Tan, keT de ba mi Ti Te ba, rom isi ni Se di an su bi eq tu ri uf le bis Se mad gen lo ba Si.

val de bu le ba Si pir Ta cvli le bis Sem Txve va Si ic vle ba mi si su bi eq tu ri Se mad gen lo ba,

xo lo uf le ba mo si le bas da val de bu le bas So ris sis te mu ri kav Si ri nar Cun de ba. axal

pir ze (a xal kre di tor ze, Cam nac vle bel ze) ga da dis ara Ca nac vle bu li pi ris cal ke u-

li uf le ba mo si le ba, ara med mi si im uf le be bis er Ti a no ba, ro mel sac igi Ca nac vle bis

dros flob da. ma ga li Tad, Tu uf le ba mo nac vle o bis dros pirs hqon da ara mxo lod uf-

le be bi, ara med val de bu le be bic, uf le ba mo nac vle ze ga da dis es mo va le o be bic.73

sa qar Tve los ka non mdeb lo bis ana li zi cxad yofs, rom cal ke ul Sem Txve veb Si uf-

le ba Ta ga da ce ma Se iZ le ba mox des val de bu le ba Si pir Ta Sec vlis ga re Sec. aR niS nu lis

er T-er Ti ma ga li Tia ipo Te kis mow mo ba ze uf le bis ga da ce mis Sem Txve va.74 ssk-is 2894

mux lis pir ve li na wi li iT va lis wi nebs ipo Te kis mow mo ba ze uf le bis ga da ce mas. mow mo-

ba Si mo ce mu li moTx ov nis daT mo ba xde ba ipo Te kis mow mo ba ze uf le bis ga da ce mis sa no-

69 ix. Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция, 2000, № 9, 16-18.

70 Sead. ssk-is 531-e muxli. 71 Sead. ssk-is 548-e muxli.72 Sead. ssk-is 532-e muxli.73 Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция,

2000,№ 9, 16-18.74 Sead. ssk-is 2894-e muxli.


175

ta ro we siT da mow me bu li xel mo we riT. war we ra fa si an qa Ral dze aris cal mxri vi ga ri-

ge ba, xo lo mow mo ba ze uf le bis ga da ce ma – moTx ov nis daT mo ba (ce si a). ipo Te kis mow mo-

ba adas tu rebs ara mxo lod mow mo bis mflo be lis uf le ba sac ipo Te ka ze, ara med ase ve,

ipo Te kis mow mo bis mflo be lis uf le bas, mi i Ros ipo Te kiT uz run vel yo fi li fu la di

val de bu le bis Ses ru le bac.75 ma ga li Tad, ipo Te ka ze, ro me lic uz run vel yofs myid ve-

lis val de bu le bis Ses ru le bas, pe ri o du lad ga da i xa dos mis Tvis mi wo de bu li sa qon-

lis sa fa su ri, ipo Te kis mow mo ba ad gens ro gorc pi ris uf le bas ipo Te ka ze, ise uf le bas

ze mo aR niS nu li val de bu le bis Ses ru le bis mi Re ba ze. amas Tan, uf le bis mflo bels aRar

mo eTx o ve ba aR niS nu li uf le bis da ma das tu re be li da ma te bi Ti mtki ce bu le bis war-

dge na. ase ve, ma ga li Tad, ipo Te kis Sem Txve va Si, rom li Tac uz run vel yo fi lia dam qi ra-

veb lis val de bu le ba qi ris ga dax dis Ta o ba ze (ma ga li Tad, li zin gis xel Sek ru le bi dan

ga mom di na re), ipo Te kis mow mo ba uz run vel yofs ro gorc ipo Te kis ar se bo bis da das tu-

re bas, ase ve ad gens gam qi ra veb lis uf le bas, mi i Ros qi ra dam qi ra veb li sa gan. es uka nas-

kne li ki, Se iZ le ba ipo Te kis ka no ni e ri mflo be lis mi er, ssk-is 198-e mux li dan ga mom-

di na re, ce si is gziT me sa me pirs ga da e ces. aR niS nu li Se saZ le be lia im Sem Txve va Sic ki,

Tu es val de bu le ba war mo ad gens rTu li val de bu le biTsa mar Tleb ri vi kon struq ci is

mxo lod na wils. am Sem Txve va Si Zi ri Ta di val de bu le bis (i po Te kis) mo na wi le mxa re e bi -

kre di to ri da mo va le – uc vle li dar Ce ba.

me o re Sem Txve va, ro de sac Se saZ le be lia moTx ov nis daT mo ba val de bu le ba Si pir-

Ta cvli le bis ga re Se, aris uni ver sa lu ri sa mar Tal mem kvid re o ba.76 uni ver sa lu ri mem-

kvid re o bis mi za nia mam kvid reb lis qo ne ba mem kvid re eb ze uc vle lad ga da vi des.77 mas-

Si igu lis xme ba ro gorc sa niv To, ise val de bu le bi Ti da su bi eq tu ri val de bu le be bi.

uni ver sa lu ri sa mar Tal mem kvid re o bi sas pir Ta uf le ba mo nac vle o ba xde ba ka no nis Za-

liT.78 Tum ca, uni ver sa lu ri mem kvid re o bis Sem Txve va Sic yo vel Tvis ar xde ba mem kvid-

ris da ye ne ba mam kvid reb lis ad gil ze, anu mis mi er mam kvid reb lis av to ma tu ri Ca nac-

vle ba im uf le beb Si, rac mam kvid re bels uf le ba Ta ga da ce mis dro is Tvis ga aC nda. ma ga-

li Tad, me war me Ta Se sa xeb sa qar Tve los ka no nis 43-e mux lis pir ve li na wi lis mi xed viT,

SezR u du li pa su xis mgeb lo bis sa zo ga do e ba Si wi lis mem kvid re o biT ga da ce ma Se iZ le ba

aik rZa los sa zo ga do e bis wes de biT, ase ve ama ve ka no nis 62-e mux lis me-4 pun qtis Ta nax-

mad, ko o pe ra ti vis wes de biT, mem kvid re o bi sas pi ris uf le ba mo nac vle o ba Se iZ le ba da-

mo ki de bu li iyos uf le ba mo nac vlis pi rov nul faq tor ze.79 ker Zod, Se saZ loa mas ua ri

75 Sead. ssk-is 2891-e muxlis „a“ qvepunqti.76 saqarTvelos uzenaesma sasamarTlom samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 28 dekem-

bris №as-747-700-2010 ganCinebiT miuTiTa, rom materialuri samarTali iTvaliswinebs

universalur da singularul uflebamonacvleobas. universaluri, anu zogadi ufle-

bamonacvleobaa, rodesac uflebamonacvleze gadadis misi winamorbedis yvela ufleba-

movaleoba. singularuli (kerZo) uflebamonacvleobaa, rodesac uflebamonacvleze

gadadis mxolod calkeuli ufleba (moTxovnis daTmoba). sasamarTlos zemoaRniSnuli

ganCineba, <http://www.supremecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/kr20113.pdf>.77 ix. Große-Wilde F. M., Ouart P. E.(Hrsg.), Deutscher Erbrechtskommentar, 2. Aufl age, (§1922-2385 BGB,

Art. 25, 26, 235 EGBGB mit Formulierungshilfe und Mustern, Carl Heymanns Verlag, 2010, Rn. 13.78 ix. ssk-is 1328-e muxli.79 1994 wlis 28 oqtombris saqarTvelos kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~ 2014 wlis 17 aprilis

mdgomareobiT, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=28408&lang=ge>.


176

eT qvas par tni o ro ba ze. am Sem Txve va Si par tni o re bi val de bu li iq ne bi an, mis cen mas kom-

pen sa cia mam kvid reb lis mi er sa zo ga do e ba Si da to ve bu li wi lis pro por ci u lad. Se sa-

ba mi sad, uf le bas mem kvid re iRebs im mo cu lo biT, ra sac mam kvid re be li flob da. aseT

dros sa xe ze gvaqvs uf le bis mim Re bis iu ri di u li da mo ki de bu le ba uf le bis gam cem ze.80

val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To bas, ro me lic iu ri di ul pir sa da mis wev-

rebs So ris war mo i So ba, aqvs rTu li struq tu ra. im Sem Txve va Si, Tu gar dac vli li pi ris

mem kvid re ver SeZ lebs gax des sa zo ga do e bis wev ri, mam kvid reb lis uf le be bi na wil de ba

iu ri di u li pi ris sxva wev reb ze. val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si es ar aris

pir Ta Sec vlis `kla si ku ri~ Sem Txve va. iu ri di u li pi ris wev ris uf le be bis ga das vlis

sa mar Tleb ri vi re gu li re bis Ta vi se bu re be bi uz run vel yofs, er Ti mxriv, ba lanss mem-

kvid ris in te re seb sa da sa zo ga do e bis wev rebs So ris, xo lo me o re mxriv, iZ le va Se saZ-

leb lo bas, Ta vi dan iq nes aci le bu li sa zo ga do e bi dan wev ris gas vliT ga mow ve u li sa-

zo ga do e bis ka pi ta lis Sem ci re ba.81

Sem de gi Sem Txve va, ro de sac Se saZ le be lia uf le ba Ta ga das vla val de bu le ba Si

pir Ta Sec vlis ga re Se, aris me sa me pi ris mi er mo va lis val de bu le bis Ses ru le ba kre di-

to ris sa sar geb lod. ma ga li Tad, ro de sac me sa me pi ri ar aris pi ra di mo va le, mag ram igi

ak ma yo fi lebs kre di to ris moTx ov nas da Se de gad, mas ze ga da dis Tav da pir ve li kre di-

to ris moTx ov nis uf le ba.82 swo red am uka nas knels mi e kuT vne ba kre di to ris Ca nac vle-

ba sub ro ga ci is gziT.83 aseT dro sac, ze mo aR niS nu li ma ga li Te bis msgav sad, Se saZ lo a,

Tav da pir ve li kre di to ris uf le be bi ga da vi des axal kre di tor ze val de bu le ba Si kre-

di to ris Sec vlis ga re Se. zo gi er Ti mec ni e ris mo saz re biT, sa er To we si dan ga mo nak li-

sis daS ve bi sas, ka non mde bels yo vel Tvis amoZ ra vebs kon kre tu li mi za ni. sub ro ga ci-

is Sem Txve va Si, aR niS nu li mi za ni zi a nis mim ye neb lis usa fuZ vlo gam did re bis Ta vi dan

ari de ba da dazR ve u lis sru li kom pen sa ci a a.84 swo red ka non mdeb lis am miz ni dan ga mom-

di na re, mec ni e re bi mi iC ne ven, rom sub ro ga cia yo vel Tvis ar gu lis xmobs kre di to ris

av to ma tur gas vlas val de bu le bi dan, ami tom sub ro ga ci is dros pir Ta srul yo fil Ca-

nac vle ba ze sa u ba ri da uS ve be li a. gar da ami sa, Tu ga viT va lis wi nebT, rom sa dazR ve vo

sa mar Tlis um Tav re si amo ca na dazR ve u lis in te re se bis dac va da mis Tvis zi a nis sru li

kom pen sa ci a a, cal sa xa a, rom ar iq ne ba sa mar Tli a ni sub ro ga ci is dros dazR ve u lis av-

to ma tu ri Ca nac vle ba mzRve ve lis mi er. in gli su ri sa mar Tlis ga moc di le bis ga zi a re-

biT, Se iZ le ba iT qvas, rom mzRve ve lis mi er dazR ve u li saT vis zi a nis anazR a u re ba av to-

ma tu rad ar gu lis xmobs mzRve ve lis mi er dazR ve u lis ad gi lis da ka ve bas. in gli su ri

sa mar Ta li ar ic nobs kre di to ris Sec vlas Tan da kav Si re bul ka no nis Za liT uf le ba mo-

nac vle o bas.85 uf ro zus tad ki, in gli sur sa mar Tal Si mzRve ve lis mi er dazR ve u li saT-

80 Ломидзе О. Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция, № 9, 2000, 16-18.

81 iqve.82 Sead. ssk-is 292-e muxli.83 Ломидзе О., Переход обязательственных прав: общее правило и исключения, Российская юстиция, №

9, 2000, 16-18.84 iqve,85 Wengler W., in: Schlegelberger F. (Hrsg.), Rechtsvergleichendes Handwörterbuch für das Zivil- und Handels-

recht des In- und Auslandes, Frankfurt a.M., Band VI, 1938, 489f. miTiTebulia: Liebelt G., Aspekte der ”Subrogation“ im englischen Recht der Schadensversicherung, NZV, Düsseldorf, 1993, 298.


177

vis zi a nis anazR a u re bis Ta na ve, mzRve ve li aRi Wur ve ba uf le biT, sub ro ga ci is Za liT,

mo iTx o vos zi a nis mim ye ne be li me sa me pi ri sa gan ga dax di lis ukan dab ru ne ba. amas Tan, am

moTx ov nis gan xor ci e le bis dros, mzRve ve li ga mo dis dazR ve u lis sa xe liT da icavs mi-

si ve uf le bebs. mi ze zi ki aris is, rom mzRve ve lis mi er dazR ve u li saT vis zi a nis anazR a-

u re bis Sem de gac ,uf le be bis le gi ti mur mflo be lad kvlav dazR ve u li rCe ba.86

sub ro ga ci is dros kre di to ris av to ma tu ri uf le ba mo nac vle o bis mi marT kri ti-

ku li da mo ki de bu le baa ru sul iu ri di ul doq tri na Si. dazR ve u lis in te re se bis dac-

vis miz niT, ga mo iT qva mo saz re ba moTx ov nis uf le bis na wi lob ri vi ga da ce mis daS ve bis

Ta o ba ze.87 aR niS nu li mo saz re ba ga i zi a ra ru se Tis fe de ra ci is umaR les ma sa ar bit ra Jo

sa sa mar Tlo mac. sa sa mar Tlo gan mar te bis Ta nax mad, val de bu le biT sa mar Tleb riv ur-

Ti er To ba Si moTx ov nis uf le bis na wi lob ri vi daT mo ba ar ewi na aR mde ge ba sa mar Tlis

prin ci pebs.88 Tu ga viT va lis wi nebT qo neb ri vi ur Ti er To be bis Ta na med ro ve gan vi Ta-

re bis temps, ze mo aR niS nu li mid go ma axa li kre di to ris Tvis moTx ov nis uf le bis na wi-

lob ri vi ga da ce mis Se sa xeb lo gi ku ri a. sxva pir ze kre di to ris moTx ov nis uf le bis na-

wi lob ri vi ga da ce mis Se de gad ar mox de ba pir Ta Sec vla val de bu le ba Si. ar se bul val-

de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si Se mo va axa li kre di to ri mis Tvis ga da ce mu li

moTx ov nis uf le bis far gleb Si. ma ga li Tad, Tu sa dazR ve vo zi a ni Se ad gens 2000 lars

da mzRve ve lis mi er sa dazR ve vo xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze anazR a ur de ba 1000 la ris

zi a ni, moTx ov nis uf le bis na wi lob ri vi daT mo bis Sem Txve va Si, mzRve vels, sub ro ga ci is

Za liT, uf le ba eq ne ba zi a nis mim ye neb lis gan mo iTx o vos 1000 la ris uku ga dax da. dar Ce-

ni li zi a nis anazR a u re bis moTx ov nis uf le bis kre di to rad kvlav dazR ve u li dar Ce ba.

Se de gad, Tav da pir ve li val de bu le ba tran sfor mir de ba in di vi du a lu ri val de bu le-

bi dan im gvar val de bu le ba Si, ro mel Sic er Tdro u lad Car Tu li iq ne ba ra m de ni me aq ti-

u ri su bi eq ti.

ze mo aR niS nu lis gaT va lis wi ne biT, mi zan Se wo ni lia ka non mdeb lo ba Si mi e Ti Tos

sub ro ga ci is dros moTx ov nis uf le bis na wi lob ri vi ga da ce mis Se saZ leb lo bi sa da Se-

sa ba mi sad, dazR ve u lis av to ma tu ri Ca nac vle bis da uS veb lo bis Se sa xeb . aR niS nu li we si

iq ne ba usa fuZ vlo gam did re bis Ta vi dan aci le bis da zi a nis mim ye neb lis pa su xis mgeb-

lo bis ga re Se da to ve bis pre ven ci is er T-er Ti sa Su a le ba.

3.3. ce si i sa da sub ro ga ci is war mo So bis sa fuZ ve li

3.3.1. ce si i sa da sub ro ga ci is war mo So bis sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li

sub ro ga ci i sa da ce si is ze moT da sa xe le bu li niS ni sa gan gan sxva ve biT, mec ni er Ta

So ris da vas ar iw vevs Sem de gi gan mas xva ve be li ni Sa ni, ro me lic am in sti tu te bis war mo-

So bis sa mar Tleb riv sa fuZ vels ukav Sir de ba.

ssk-is 198-e da 832-e mux le bis ana li zi dan ga mom di na re, Se iZ le ba iT vas, rom naS-

ro mis wi na Tav Si, da sa xe le bul niS neb Tan er Tad, sub ro ga cia da ce sia er Tma ne Ti sa gan

86 Schirrmeister G., Prochownick W., Das Bürgerliche Recht Englands, Bd. II (1929), § 692, 783-784.87 Кораев К.Б., Понятие цессии, суброгации и регресса в гражданском праве России, “Нотариус”, На-

уч.-практ. и информ., федеральное изд., М., Юрист, №3, 2008, 21-25.88 Президиум Высшего Арбитражного Суда Российской Федерации, Информационное письмо №120,

30.10.2007, П. 5,<http://arbitr.ru/as/pract/vas_info_letter/18448.html>,[13.05.2014].


178

iu ri di u li Se mad gen lo biT, uf ro zus tad ki, im iu ri di u li faq tiT gan sxvav de ba, ro-

me lic maT war mo So bas udevs sa fuZ vlad. ker Zod, ro de sac sa u ba ria moTx ov nis uf le-

bis daT mo ba ze (ce si a ze), mas Si igu lis xme ba moTx ov nis uf le bis ga das vla Tav da pir ve-

li kre di to ri sa da axa li kre di to ris aq ti u ri qme de bis sa fuZ vel ze. swo red aseT qme-

de bas mi e kuT vne ba xel Sek ru le ba, ro me lic iT va lis wi nebs Tav da pir ve li kre di to ris

mi er axa li kre di to ri saT vis kon kre tu li val de bu le bi Ti uf le bis ga da ce mas. ka no-

nis Za liT moTx ov nis uf le bis ga das vla ki, anu sub ro ga ci a, gu lis xmobs kre di tor ze

moTx ov nis uf le bis ga das vlas yve la im sxva da nar Ce ni iu ri di u li faq tis sa fuZ vel-

ze, ro me lic, ze moT da sa xe le bu li xel Sek ru le biT, ar aris moTx ov nis uf le bis ga da-

ce mis wi na pi ro ba. amas Tan, aR niS nu li faq te bis dad go mas ka no ni pir da pir ukav Si rebs

moTx ov nis uf le bis ga da ce mas.89ase Ti a, ma ga li Tad, mzRve ve lis mi er sa dazR ve vo zi a nis

anazR a u re ba.

ze mo aR niS nu li dan ga mom di na re, cal sa xa a, rom ce si a sa da sub ro ga ci as So ris

erT-er Ti gan sxva ve ba ma Ti war mo So bis sa fuZ ve li a. moTx ov nis daT mo bas (ce si as) sa-

fuZ vlad udevs xel Sek ru le ba, xo lo sub ro ga ci a, met wi lad, ka no nis, xo lo Se da re biT

iS vi a Tad – xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze war mo i So ba. Se sa ba mi sad, ce si as yo vel Tvis kre-

di to ris Tan xmo ba u devs sa fuZ vlad,90 xo lo sub ro ga cia Se iZ le ba kre di to ris ne bis

sa wi na aR mde go dac ki gan xor ci el des.91 aR niS nul ze naT lad mi u Ti Tebs sa qar Tve los

sa mo qa la qo ko deq si. ker Zod, ssk-is 198-e mux lis pir ve li na wi lis mi xed viT, moTx ov na

an uf le ba maT ma mflo bel ma Se iZ le ba sa kuT re bad ga das ces sxva pirs. amas Tan, ssk-is

199-e mux lis pir ve li na wi lis Ta nax mad, kre di to ri moTx ov nis daT mo bis dros Ta vi su-

fa lia da es Ta vi suf le ba Se iZ le ba mxo lod im Sem Txve va Si Se izR u dos, Tu moTx ov nis

daT mo ba ewi na aR mde ge ba ka nons, val de bu le bis arss an mo va les Tan mis Se Tan xme bas, ro-

me lic pa tiv sa de bi un da iyos. sub ro ga ci is Sem Txve va Si ki, ka non mde be li im pe ra ti u lad

ad gens mzRve vel ze dazR ve u lis moTx ov nis uf le bis ga das vlas zi a nis anazR a u re bis

Sem deg. Tu ga viT va lis wi nebT im ga re mo e ba sac, rom ssk-is 832-e mux lis pir ve li na wi-

liT, dazR ve u lis (kre di to ris) mxri dan ua ris Sem Txve va Si, mzRve ve li Ta vi suf lde ba

Se sa ba mi si ode no biT zi a nis anazR a u re bis val de bu le bi sa gan, cxa di xde ba, rom kre di-

to ri, zo gi erT Sem Txve va Si, iZu le bu lia moTx ov nis ga da ce ma, anu sub ro ga ci a, Ta vi si

ne bis sa wi na aR mde go dac ki ga na xor ci e los.

ce si i sa da sub ro ga ci is war mo So bis gan sxva ve bul sa mar Tleb riv sa fuZ vel ze mi-

u Ti Tebs ko deq sis sxva nor me bic. ker Zod, ssk-is 199-e mux lis me-2 na wi lis Ta nax mad,

moTx ov nis daT mo ba (ce si a) xor ci el de ba moTx ov nis mflo bel sa da me sa me pirs So ris

da de bu li xel Sek ru le biT, xo lo ssk-is 832-e mux lis mi xed viT, sub ro ga cia gu lis-

89 Ломидзе О., Переход прав кредитора к другому лицу на основании закона, Российская юстиция, № 12, 1998. 13-14.

90 Sead. ssk-is 198-199 muxlebi.91 ssk-is 832-e muxlis pirveli nawilis Tanaxmad, „im SemTxvevaSi Tu damzRvevi uars ity-

vis mesame piris mimarT Tavis moTxovnaze an misi moTxovnis uzrunvelyofis uflebaze,

maSin mzRveveli Tavisufldeba zianis im odenobiT anazRaurebis movaleobisagan, ram-

denic mas SeeZlo mieRo Tavisi xarjebis asanazRaureblad, uflebis ganxorcielebas-

Tan an moTxovnis wayenebasTan dakavSirebiT“.


179

xmobs mzRve vel ze, me sa me pi ris mi marT dazR ve u lis moTx ov nis uf le bis ga das vlas

ka no nis Za liT. ana lo gi u ri mid go maa ger ma nul ka non mdeb lo ba Sic. gsk-is 398-e mux li

moTx ov nis ga da ce mis Tvis xel Sek ru le bis da de bas im pe ra ti u lad iTx ovs, xo lo ger ma-

ni is sa dazR ve vo xel Sek ru le bis Se sa xeb ka no nis 86-e pa rag ra fi, sub ro ga ci as ka no nis

Za liT moTx ov nis uf le bis ga da ce mas uwo debs, ri Tac ki dev er Txel us vams xazs am in-

sti tu tis war mo So bis sa mar Tleb riv sa fuZ vels. aR sa niS na vi a, ag reT ve, ru se Tis sa mo-

qa la qo ko deq si, sa dac mi u xe da vad imi sa, rom ce sia da sub ro ga cia er Ti da ima ve nor miT

re gu lir de ba, ka non mde be li cdi lobs er Tma ne Ti sa gan mka fi od ga mij nos am in sti tu-

te bis war mo So bis sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li. ami tom, nor mis pir vel na wil Si ko deq si

xel Sek ru le bis Za liT moTx ov nis uf le bis daT mo ba ze mi u Ti Tebs, xo lo me o re na wil-

Si– ka no nis sa fuZ vel ze moTx ov nis ga da ce ma ze.92

3.3.2. ce si i sa da sub ro ga ci is war mo So bis ma te ri a lu ri sa fuZ ve li

ga ri ge ba da ka no ni, ro gorc ce si i sa da sub ro ga ci is war mo So bis sa fuZ ve li, aris

for ma lu ri mxa re, ri Tac es in sti tu te bi er Tma ne Ti sa gan gan sxvav de ba. gar da for ma-

lu ri sxva o bi sa, isi ni er Tma ne Ti sa gan ma te ri a lu ri Se mad gen lo bi Tac gan sxvav de ba.

ker Zod, ro de sac xde ba mi Ti Te ba ga ri ge ba ze, ro gorc ce si is war mo So bis sa fuZ-

vel ze, mas Si, ro gorc we si, igu lis xme ba xel Sek ru le ba, ro me lic ide ba kre di tors (ce-

dents) da me sa me pirs (ce si o ners) So ris. Tum ca, mec ni er Ta na wi li mi iC nevs, rom moTx ov-

nis uf le bis Ta o ba ze mxa re Ta So ris da de bu li xel Sek ru le ba ar iw vevs pir Ta av to ma-

tur Sec vlas val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si.93 aR niS nu li xel Sek ru le ba

uz run vel yofs kre di tor sa da me sa me pirs So ris mxo lod val de bu le biT sa mar Tleb-

ri vi ur Ti er To bis war mo So bas moTx ov nis uf le bis ga das vlis Ta o ba ze. xel Sek ru le ba

am Sem Txve va Si aris am ur Ti er To bis iu ri di u li da das tu re ba.94

sa fiq re be li a, rom ce si is war mo So bis ma te ri a lu ri sa fuZ ve li aris is val de bu-

le biT sa mar Tleb ri vi ur Ti er To ba, ro me lic ce den tsa da ce si o ners So ris ar se bobs.

aR niS nu lis sa i lus tra ci od yve la ze na Te li ma ga li Tia ise Ti ce si a, rom lis for ma-

lu ri sa fuZ ve li cal mxri vi ga ri ge ba a, ma ga li Tad, an der Zi. an der Zis Sed ge na Ta vis Ta-

vad ar iw vevs ce si as. mo an der Zis gar dac va le ba, ro gorc iu ri di u lad mniS vne lo va ni

faq ti, ase ve ar iw vevs pir Ta Sec vlas val de bu le ba Si. Tum ca, an der Zi da mo an der Zis

gar dac va le ba swo red im iu ri di u li Se mad gen lo bis ele men te bi a, ro me lic sa fuZ vlad

udevs mem kvid re o biT sa mar Ta lur Ti er To bas, rac, sa bo loo jam Si, ce si is ma te ri a lu-

ri sa fuZ ve li a.

ka no ni Se iZ le ba ga ge bul iq nes, ro gorc sub ro ga ci is in sti tu tis war mo So bis

for ma lu ri sa fuZ ve li. amas Tan, ka no nis gan xil va sub ro ga ci is ma te ri a lur sa fuZ-

vlad, Te o ri u li Tval saz ri siT, da uS ve be li a, ram de na dac sa mar Tlis nor me bi da sa mo-

92 ruseTis federaciuli respublikis samoqalaqo kodeqsis 339-e muxlis pirveli

nawili,<http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1006061&sublink=3390000>, [3.04.2014].93 aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT vrclad ix. amave naSromis 3.2.3 Tavi. 94 Кораев К.Б., Понятие цессии, суброгации и регресса в гражданском праве России, “Нотариус”, На-

уч.-практ. и информ., федеральное изд., М., Юрист, №3, 2008, 21-25.


180

qa la qo sa mar Tlis su bi eq tTa sa mo qa la qo uf le ba u na ri a no ba sa mo qa la qo sa mar Tleb-

ri vi ur Ti er To bis au ci le be li wi na pi ro ba a. swo red ami tom, sub ro ga ci is war mo So bis

ma te ri a lu ri sa fuZ ve li (ca u sa ob li ga ti ons) aris ara uSu a lod ka no ni, ara med me sa me pi ris

mi er mo va lis val de bu le bis Ses ru le ba.95

me sa me pi ris mi er mo va lis val de bu le bis Ses ru le ba Se iZ le ba gan xor ci el des mo-

va lis val de bu le bis an mi si uf le bis sa fuZ vel ze. me sa me pi ris val de bu le ba Se iZ le ba

ga mom di na re ob des mxo lod xel Sek ru le bi dan. ma ga li Tad, ssk-is 799-e mux lis pir ve li

na wi lis mi xed viT, mzRve ve li val de bu lia sa dazR ve vo xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze Se-

as ru los im pi ris val de bu le ba, ro me lic pa su xis mge be lia sa dazR ve vo Sem Txve vis dad-

go ma ze. aR niS nu li xel Sek ru le be bi ur Ti er To bis war mo So bis for ma lu ri sa fuZ ve li a.

ce si i sa da sub ro ga ci is in sti tu te bis for ma lu ri da ma te ri a lu ri sa fuZ vle bis

ur Ti er Tga mij vna mniS vne lo va nia ara mxo lod Te o ri u li, ara med praq ti ku li Tval-

saz ri si Tac. aR niS nu li in sti tu te bis sa mar Tleb ri vi reg la men ta ci is dros mi zan Se-

wo ni lia ka non mdeb lo ba Si ori ve in sti tu tis for ma lu ri sa fuZ vlis mka fio mi Ti Te ba

da ma Ti ur Ti er Tga mij vna.

IV. das kvna

yo ve li ve ze mo aR niS nu li dan ga mom di na re, cal sa xa a, rom reg re sis msgav sad, ce-

sia da sub ro ga cia ori er Tma ne Ti sa gan da mo u ki de be li sa mar Tleb ri vi in sti tu ti a.

naS rom Si gan xor ci e le bu li ana li zis sa fuZ vel ze, naT lad ga mo ik ve Ta niS ne bi, rom le-

bic am in sti tu tebs er Tma ne Ti sa gan ga nas xva vebs. pir vel rig Si, ce sia da sub ro ga cia

er Tma ne Ti sa gan war mo So bis sa mar Tleb ri vi sa fuZ vliT gan sxvav de ba. ce sia xel Sek ru-

le bis sa fuZ vel ze war mo i So ba, gan sxva ve biT sub ro ga ci i sa gan, ro me lis dad go mac ume-

tes wi lad ka no niT pir da pi r ga ni sazR vre ba. aqe dan ga mom di na re, ce si as sa fuZ vlad kre-

di to ris ne ba udevs, xo lo sub ro ga ciis Tvis kre di to ris ne bis ar se bo ba ar aris ga dam-

wyve ti. gar da ami sa, er Tma ne Ti sa gan gan sxvav de ba ce si i sa da sub ro ga ci is for ma lu ri

mxa re. ker Zod, sub ro ga ci is dros mxa re ebs ar war mo e So baT ur Ti er To ba Si axa li kre-

di to ris Se mos vlis Ta o ba ze mo va lis Sety o bi ne bis val de bu le ba, ce si as ki, ase Ti Sety-

o bi ne bis ga re Se, me sa me pi ris mi marT ara na i ri iu ri di u li Za la ar aqvs. Se sa ba mi sad, vid-

re mo va les ec no be ba moTx ov nis daT mo bis Se sa xeb, mas uf le ba aqvs, Se as ru los val de-

bu le ba moTx ov nis uf le bis Tav da pir ve li mflo be lis wi na Se.96 sub ro ga ci a sa da ce si as

So ris Sem de gi gan sxva ve ba axa li kre di to ris moTx ov nis uf le bis far gleb Si vlin de ba.

ce si is dros axal kre di tors Se uZ lia mo va lis gan mo iTx o vos Ta vis sa sar geb lod mTe-

li val de bu le bis Ses ru le ba. mas amis uf le ba aqvs im Sem Txve va Sic, ro de sac moTx ov nis

uf le bis ga da ce mis sa nac vlod ga ci le biT nak le bi Ri re bu le bis val de bu le ba aqvs Ses-

ru le bu li,97 an moTx ov nis uf le ba ga ci le biT nak leb fa sad aqvs Se Ze ni li ce den tis gan.

ma ga li Tad, ro de sac 10000 la ris moTx ov nis uf le bis daT mo ba xde ba 5000 la ris nac-

95 Кораев К.Б., Понятие цессии, суброгации и регресса в гражданском праве России, “Нотариус”, На-уч.-практ. и информ., федеральное изд., М., Юрист, №3, 2008, 21-25.

96 Sead. ssk-is me-200 muxli.97 Трепицын И.Н., Гражданское право губернии царства Польского и русского в связи с проектом Граж-

данского уложения, Общая часть обязательственного права, Варшава, 1914, 227.


181

vlad, ce si o ners moTx ov nis uf le ba mo va lis mi marT ma inc 10000 la ris ode no biT war-

mo e So ba.98 aR niS nu li gan sxvav de ba sub ro ga ci i sa gan. ker Zod, sub ro ga ci is dros, axal

kre di tors moTx ov nis uf le ba war mo e So ba mxo lod mis mi er dazR ve u lis Tvis anazR-

a u re bu li zi a nis far gleb Si. Se sa ba mi sad, me sa me pi ris pa su xis mgeb lo bis mo cu lo ba

mzRve ve lis wi na Se ga ni sazR vre ba ara mas da da za ra le buls So ris ar se bu li de liq-

tu ri ur Ti er To bi dan, ara med mzRve vel sa da dazR ve uls So ris ar se bu li sa dazR ve vo

xel Sek ru le bi dan.99 da za ra le bu li (dazR ve u li) me sa me pi ri sa gan zi a nis anazR a u re bis

moTx ov nis uf le bas de liq tu ri ur Ti er To bi dan ga mom di na re inar Cu nebs.100

im faq tze, rom ce sia da sub ro ga cia ori er Tma ne Ti sa gan da mo u ki de be li sa mar-

Tleb ri vi in sti tu tia da isi ni er Tma ne Tis iden tu ri ar aris, ki dev er Txel mi u Ti Tebs

mec ni e re ba sa101 da sa sa mar Tlo praq ti ka Si102 ar se bu li mo saz re ba, ro me lic sub ro ga ci-

u li moTx ov nis uf le bis ce si is gziT daT mo bis Se saZ leb lo bis sa kiTxs exe ba. is ga re-

mo e ba, rom, Tun dac Te o ri ul do ne ze, sub ro ga ci u li moTx ov na Se iZ le ba ce si is gziT

moTx ov nis uf le bis ga da ce mis sa ga ni gax des, cal sa xad mi u Ti Tebs am in sti tu te bis gan-

sxva ve bul sa mar Tleb riv da niS nu le ba sa da bu ne ba ze.

ze mo aR niS nul in sti tut Ta er Tma ne Ti sa gan ga mij vna mniS vne lo va nia ara mxo lod

Te o ri u li, ara med praq ti ku li Tval saz ri si Tac. gan xor ci e le bu li kvle va cxad yofs,

rom Ti To e ul in sti tuts er Tma ne Ti sa gan da mo u ki de be li sa mar Tleb ri vi bu ne ba da iu-

ri di u li kon struq cia aqvs. es ki, bu neb ri vi a, ga na pi ro bebs sub ro ga ci is reg re si sa da

ce si is ur Ti er To bis mo na wi le su bi eq te bis gan sxva ve bul uf le ba- mo va le o bebs. sa ka-

non mdeb lo do ne ze ma Ti mka fio ur Ti er Tga mij vnis arar se bo bis ga mo, xSi rad, ur Ti er-

To bis mo na wi le su bi eq tebs ar aqvs zus ti war mod ge na im uf le be bis Se sa xeb, ro me lic

maT kon kre tu li ur Ti er To bis far gleb Si ka non mdeb lis mi er aqvT mi ni We bu li. aR niS-

nu li bun do va ne ba, zo gi erT Sem Txve va Si, ur Ti er To bis mo na wi le su bi eq tebs xels uS-

lis ka no niT mi ni We bu li uf le bis sa Ta na dod gan xor ci e le ba Si.103 aqe dan ga mom di na re,

Zal ze mniS vne lo va nia sa ka non mdeb lo do ne ze am in sti tu te bis er Tma ne Ti sa gan ga mij-

vna. ami saT vis, mi zan Se wo ni li a, upir ve les yov li sa, ka non mdeb lo ba Si da zus tdes Ti-

98 magaliTad, rodesac 10000 laris moTxovnis uflebis daTmoba xdeba 5000 laris nacv-

lad, cesioners moTxovnis ufleba movalis mimarT mainc 10000 laris odenobiT war-

moeSoba. Годэмэ Е., Общая теория обязательств: Юридическое изд-во м-ва юстиции СССР, М., 1948, 471.

99 Данилочкина М.А., Савинский Р.К., Цессия прав требования страховщика, перешедших к нему в поряд-ке суброгации, «Юридическая и правовая работа в страховании», 2007, №2.

100 Hormuth H., in: Beckmann R.M., Matusche-Beckmann A.,Versicherungsrechtshandbuch, 2. vollständige Auf-lage, Verlag C.H. Beck, München, 2009, §22, Rn.48.

101 Данилочкина М.А., Савинский Р.К., Цессия прав требования страховщика, перешедших к нему в поряд-ке суброгации, “Юридическая и правовая работа в страховании”, 2007, №2.

102 Решение арбитражного суда г. Москвы от 26 июня 2006 г. по делу Н А40-6918/06-24-46, Решение Ар-битражного суда Московской области от 23 августа 2006 г. по делу N А41-К1-8730/06.

103 zemoaRniSnulis magaliTia naSromis dasawyisSi moyvanili sasamarTlo gadawyvetile-

ba xandazmulobis vadis gasvlis gamo mosarCelisaTvis sarCelis dakmayofilebaze ua-

ris Tqmis Taobaze. vrclad ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa

palata, 2012 wlis 5 seqtembris №as-581-549-2011 gadawyvetileba, 61. gadawyvetilebaTa

krebuli 12, <http://www.supremecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/kr201212.pdf>.


182

To e u li in sti tu tis Si na ar si da maT gan sa sazR vrad ga mo ye ne bul iq nes ter mi ne bi: sub-

ro ga ci a, reg re si da ce si a. ase ve mniS vne lo va ni a, ssk-is 207-e mux lSi, ro me lic exe ba

ka no nis Za liT moTx ov nis daT mo bis (sub ro ga ci is) mi marT ce si is, e.i. uf le beb isa da

moTx ov neb ze sa kuT re bis Se Ze nis Se sa xeb nor me bis av to ma tur ga mo ye ne bas, da zus tdes,

rom aR niS nu li nor me bi ga mo i ye ne ba sub ro ga ci is in sti tu tis Ta vi se bu re be bis gaT va-

lis wi ne biT. aR niS nu li iq ne ba ka non mdeb lis mxri dan ki dev er Ti da das tu re ba imi sa,

rom sub ro ga cia ara ce si is ana lo gi, ara med mis gan gan sxva ve bu li da da mo u ki de be li

sa mar Tleb ri vi in sti tu ti a, ro me lic gan sxva ve bul re gu li re bas sa Wi ro ebs.

183

qeTevan qoCaSvili*

eZRvneba

saqarTveloSi da mis farglebs gareT

aRiarebul civilists, profesor lado Wanturias,

romlis mravalmxrivi da nayofieri moRvaweoba

kidev erTi dasturia qarTuli genisa da niWis

mZlavrobisa da saucxoo nimuSi samSoblosadmi

TavdadebiT msaxurebisa.

Tavisufleba da uflebaxelSeuval sikeTeTa WrilSi

`adamiani RmerTis mier yoveli sxva

qmnilebis gvirgvinad Seiqmna,

romelsac RmerTisgan mieniWa

pasuxismgebloba da Tavisufleba-

movaleoba da uzenaesi jildo~. 1

ilia II

1. zogadad Tavisuflebis Secnobis Sesaxeb

ka cob ri o bis mTe li is to ria ga i ge ba,2 ro gorc Ta vi suf le bis Sec no bis Tan mim-

dev ru li gan vi Ta re ba. Tu Zve li aR mo sav le Tis qvey neb Si aRi a reb dnen er Ti pi ris Ta vi-

suf le bas, an ti kur xa na sa da fe o da lur epo qa Si – sa zo ga do e bis mci re na wi lis,3 Ta na-

med ro ve ci vi li ze bu li sam ya ro yve las Ta vi suf le bis ar se bo bis ide iT sun Tqavs.

ar se bobs mo saz re ba, rom bed ni e re bis sa i dum lo mxo lod Ta vi suf le ba Si a, Ta vi-

suf le bis for mu la ki – mxo lod gam be da o ba Si.4 aS S-is da mo u ki deb lo bis dek la ra ci am

(1776 wlis 4 iv li si) ada mi a ne bis Tvis RvTis gan na bo Zeb xel Se u val uf le be bad gan sazR-

vra: si cocx le, Ta vi suf le ba da bed ni e re bis ken ltol va.5 kan tis mo saz re biT, yve la

ada mi ans Ta vis Ta vad axa si a Tebs uZ li e re si Si na ga ni mid re ki le ba bed ni e re bi sad mi, ra-

me Tu yve la mid re ki le ba am ide a Si er Ti an de ba da jam de ba.6

* samarTlis doqtori, Tsu-is iuridiuli fakultetis asistent-profesori.1 ilia II, saaRdgomo epistole, 1978, epistoleni, Tb., 2013, 16.2 gageba niSnavs warmodgenebis, cnebebis meSveobiT movlenaTa didi raodenobis urT-

ierTkavSirSi ganxilvas, Sedegad, usazRvro mravalferovnebis martivze, mravalis er-

Tze dayvanas. ix. haizenbergi v., nawili da mTeli, Tb., 1983, 49.3 Коркунов Н. М., История философии права, Изд. 5-ое, СПВ, 1908, 336.4 luis brendaisi, mosazreba miTiTebulia: rurua n., kanoni – gaazrebuli gambedaoba,

krebuli: Tavisuflebis kanoni, Targmani, esse, publicistika, Tb., 2003, 226. 5 qanda j., beri j. m., goldmeni j., amerikuli demokratia, inglisuridan Targmna r. gaCe-

CilaZem, Targmanis red. m. ugrexeliZe, Tb., 1995, 4.6 kanti i., zneobis metafizikis dafuZneba, Targmna l. ramiSvilma, red. n. naTaZe , Tb., 2013,

62. adamianTa mosazrebiT, qmedebebi kargia imis proporciulad, Tu ramdenad uwyobs

xels igi bednierebas da cudia imdenad, ramdenadac mas aqvs bednierebis sawinaaRmde-

gos gamowvevis midrekileba. mili j. s., Tavisuflebis Sesaxeb, utilitarizmi, Targmna

T. cxadaZem, red. l. mWedliSvili , Tb., 2010, ix. 188.


184

ar ar se bobs ara fe ri, rac uf ro mra val mim de vars war mo Sobs, ra sac Ta vi suf lad

ar se bo bis xe lov ne ba axer xebs, mag ram ara fe ria ima ze rTu li, rom Ta vi suf le bis Se gir-

di iyo. Ta vi suf le ba met wi lad qa riS xal Ta Su a gul Si myar de ba siZ ne le e bis Tan xle biT

(a leq sis de tok vi li).7 Ta vi suf le ba Ta vad ada mi a nis gul Sia da ro ca is kvde ba, mas verc

kon sti tu cia da verc sa sa mar Tlo Sve lis.8

Ti To e u li ada mi a ni mi is wraf vis iseT sa zo ga do e ba Si cxov re bis ken, sa dac Ta vi su-

fal TviT ga mo xat vas da pi rov nul srul yo fas SeZ lebs.9 Ta vi suf le bis Te o ria mo iTx-

ovs, rom ada mi a ni Ta vi su fa li iyos sxva Ta mxri dan TviT ne bu ri Ca re vis gan.10 ar se bobs

mo saz re ba, rom Ta vi suf le ba ga ge bul un da iq nes ara mxo lod uar yo fi Ti az riT – Ta vi-

suf le ba ra Ra cis gan, ara med upir ve le sad, da de bi Ti Si na ar siT, rac pi rov ne bis Si na gan

Ta vi suf le bas gu lis xmobs. mas Si mo i az re ba pi ris Ta vi su fa li cno bi e re bis ar se bo bis,

mi si da mo u ki de be li moq me de bis Se saZ leb lo ba.11

2. Ta vi suf le bis SezR ud vis gar du va lo ba ke Ti li

ne bis xor cSes xmis Tvis

kan ti se u li prin ci piT, Ti To e u li in di vi dis Ta vi suf le ba un da Ta na ar se bob des

yve las Ta vi suf le bas Tan, sa yo vel Tao ka no nis Se sa ba mi sad.12 aR niS nu li Ta na med ro ve

kon sti tu ci ur sa mar Tleb riv prin cips Se ad gens: in di vi dis uf le be bi sa da Ta vi suf le-

be bis gan xor ci e le bam ar un da xel yos sxva pir Ta uf le be bi da Ta vi suf le be bi.13 am de-

nad, pi rov nu li Ta vi suf le ba xan grZli vi va diT ver gan xor ci el de ba in te res Ta ga wo-

nas wo re bis ga re Se. ada mi a nis moq me de bis ab so lu tu ri mi za ni – Si na ga ni Ta vi suf le bis

ar se bo ba efar de ba so ci a lur cxov re bas, rom lis uze na e si mi za ni Ta vi suf le bis msur-

vel pir Ta mo wes ri ge bu li Ta na ar se bo ba a.14 Ta vi suf le bis SezR ud va au ci le be lia swo-

red so ci a lu ri Ta nacx ov re bis ga um jo be se bis Tvis, im gva rad, rom Ti To e ul ma Se i nar-

Cu nos TviT myo fa do ba da da mo u ki deb lo ba:15 in di vi dis Ta vi suf le ba un da Se izR u dos,

7 mosazreba miTiTebulia: geremeki b., centraluri evropis transformacia, krebuli:

rurua n., Tavisuflebis kanoni, Targmani, esse, publicistika, Tb., 2003, 74. 8 l. henti, amerikeli mosamarTle, mosazreba miTiTebulia: Svarci h., konstituciuri

marTlmsajulebis damkvidreba postkomunistur evropaSi, Targmna q. aleqsiZem, red. k.

kublaSvili , Tb., 2003, 379.9 dalai lama, budizmi, aziuri Rirebulebebi da demokratia, krebuli: rurua n., Tavisu-

flebis kanoni, Targmani, esse, publicistika, Tb., 2003, 77. 10 smiti r. k. m., adamianis saerTaSoriso uflebebi, me-2gamocema, red. g. joxaZe , Tb., 2005, 45.11 Туманова А. С., Права человека в консервативной политико-правовой мысли России второй половины

XIX - начала XXв, ж. “Правоведение”, № 3, 2011, 191. 12 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013, 29.13 Никитина Е. Е., Свобода совести: теория и практика ограничений прав в Российской Федерации,

“Журнал Российского права”, №12, 2013, 67.14 vaCeiSvili al., samarTlis zogadi Teoria, red. o. gamyreliZe, m. marinaSvili, Tb., 2010,

42.15 Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, germa-

nulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: k. kublaSvili., T. niniZe, b. lo-

laZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 211-212.

qeTevan qoCaSvili, Tavisufleba da ufleba xelSeuval sikeTeTaA WrilSi

185

rom amiT sxvas Se eZ los iyos Ta vi su fa li.16 swo red, Ta vi suf le bis SezR ud va Si vlin de-

ba ada mi a nu ri moq me de bis nam dvi li Ta vi suf le ba.17 Ti To e u lis Ta vi suf le bis SezR ud-

va obi eq tu ri da ada mi a nis gan da mo u ki de be li zo ma a, mas iZu le bi Ti sa mar Tli a no bis sa-

xe liT mo ix se ni e ben. swo red es iZu le bi Ti Tvi se ba sa mar Tli a no bi sa aris imis ga ran ti,

rom in di vi dis Ta vi suf le ba ara mxo lod ar ir Rve va, ara med re a liz de ba yve las mi er.18

Ta vi suf le ba sa xel mwi fos Seq mniT dgin de ba da es uka nas kne li ada mi an Ta ne bis mi-

e ri moq me de bis sa zo mi xde ba.19 ada mi a ni, ro gorc mo wes ri ge bu li cxov re bis gar kve ul

wess daq vem de ba re bu li su bi eq ti, sa ku Tar Tavs swo red sa xel mwi fo Si, ro gorc ada mi-

an Ta or ga ni ze bis for ma Si, av lens.20 vol te ris gan mar te biT, sa u ke Te so xe li su fa li

is aris, vinc ada mi ans, da ba de biT Ta vi su fals, Se u nar Cu nebs bu ne bis am sa Cu qars rac

Se iZ le ba me ti zo miT Se saZ leb lo bis far gleb Si.21 to ta li ta rul sa xel mwi fo Si, sa dac

xe li suf le bas ga aC nia Se uzR u da vi Za la, ro me lic akon tro lebs pi rov ne bis qce vis yve-

la as peqts, Ta vi suf le ba Se uc no be li a. mxo lod de mok ra ti ul (`de mos~ - berZ. ub ra lo

xal xi, `kra tos~ – Za la uf le ba) sa xel mwi fo Sia Ta vi suf le bis gan cda Se saZ le be li.22

mi iC ne va, rom sa xel mwi fos mi er dad ge ni li so ci a lu ri nor me bis er To ba – sa mar-

Ta li - ada mi a nu ri Ta vi suf le bis mxo lod mi ni mu mi a.23 jer ki dev ro ma el Ta gan mar te-

biT, Ta vi suf le ba aris bu neb ri vi Se saZ leb lo ba imi sa, rom Ti To e ul ma ake Tos is, rac

surs, Tu es Za liT an sa mar TliT ar aris ak rZa lu li.24 Ta vi suf le ba pi rov ne bis mi er

sa ku Ta ri ne bis Ta vi su fa li gam JRav ne baa ka no niT dad ge nil far gleb Si.25 am de nad, sa-

xel mwi fo Si, sa dac moq me debs ka no ni, Ta vi suf le ba Se saZ loa mdgo ma re ob des Se saZ leb-

lo ba Si ake To is, rac jer ars da ar iyo iZu le bu li ake To is, rac jer ars.26

amas Tan, Ti To e u li in di vi dis moq me de bis upir ve les Ri re bu le biT sa zo mad ke Ti-

li ne ba un da iq ces, rac ada mi a nis Rir se u lad cxov re bis, bed ni e re bis Rir sad yof nis

gar du val pi ro bad mi iC ne va.27 ke Til ne bas, ro gorc ada mi a nu ri cxov re bis ka nons, sa yo-

16 Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997, 56. 17 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis uf-

lebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013, 29.18 Хайруллин В.И., Гумбольдт о справедливости, ж. «Государство и право», № 4, 2003, 95.19 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013, 29.20 iqve, 9.21 mosazreba miTiTebulia: kutalia r., i. WavWavaZis samarTlebriv-politikuri Sexedu-

lebebi da samarTlis filosofia, Tb., 2004, 54.22 qanda j., beri j. m., goldmeni j., amerikuli demokratia, inglisuridan Targmna r. gaCe-

CilaZem, Targmanis red. m. ugrexeliZe , Tb., 1995, 14.23 Вердяев Н.А., Философия неравенства, М.,1990, 90. miTiTebulia: Чеговадзе Л.А., Структура и со-

стояние гражданского правоотношения, М., 2004, 116. 24 florentinusi, instituciebi, w. me-9, romis samarTlis Zeglebi, iustinianes digest-

ebi, Sesavali konstituciebi, w. 1, 2. laTinuridan Targmna, winasityvaoba, SeniSvnebi,

saZieblebi da leqsikoni daurTo n. surgulaZem, saredaqcio jgufi: n. surgulaZe, v.

metreveli, b. zoiZe, m. gariSvili, d. bostoRanaSvili, a. wignaZe, m. xoferia, Tb., 2012, 87.25 RuWaSvili z., sityvis Tavisuflebis zneobrivi da iuridiuli safuZvlebi, Tb., 2004,

192. 26 monteskie S. l., kanonTa goni, frangulidan Targmna d. labuCiZem, Tb., 1994, 180.27 kanti i., zneobis metafizikis dafuZneba, Targmna l. ramiSvilma, red. n. naTaZe, Tb., 2013,

45.


186

vel Tao xa si a Ti aqvs da Ta vi su fa lia ego is tu ri sti mu le bis gan.28 is mxo lod uf le bis,

ro gorc in di vi dis moq me de bis Ta vi suf le bis, say rde ni ki ara, ara med mo va le o bis, ro-

gor ka no nis pa ti vis ce mis ga mo qme do bis, au ci le be li Si na ar si ca a.29

3.Ta vi suf le bis upir ve le si ga ran tia – Zi ri Ta di uf le be bis aRi a re ba

Ta vi suf le bis ga ran tia upir ve le sad TviT eri da mi si uf leb ri vi Seg ne ba a, mag ram

es ar gu lis xmobs uf leb ri vi ga ran ti e bis arar se bo bas.30 sa mar Tleb ri vi da de mok ra ti-

u li sa xel mwi fos Seq mnis mi za nia Ta vi su fa li da re a li ze bu li ada mi a nis ar se bo ba, ra-

sac ga na pi ro bebs ada mi a nis uf le be bis aRi a re ba da ma TiT srul yo fi lad sar geb lo bis

uz run vel yo fa.31

sa mar Tleb ri vi po zi ti viz mi yo ve li ves, rac ki iu ri di u li for miT ar se bobs, mar-

Tlwes rigs mi a wer s.uf le ba sac mar Tlwes ri gi qmnis32, Tum ca ga mo nak li si ada mi a nis bu-

ne bi Ti uf le be bi a, rom le bic ada mi ans ada mi a nu ro bis ga mo ga aC ni a,33 anu da ba de biT aqvs

da ara vin mes gan na bo Ze bi. Ta vi si ar siT isi ni bu ne biT -go nis sa mar Tals war mo ad ge nen.34

ada mi a ni Ta vad uf le ba a, ami tom sa xel mwi fos ar Se uZ lia wa ar Tvas mas es uf le be bi,

rad gan ar aris uf le ba mo si li Sec va los ada mi a nis ar si.35

mi iC ne va, rom uf le ba Ta vi su fa li ne bis yo fa a, am de nad, uf le ba Se saZ loa hqon-

des mxo lod Ta vi su fa li ne bis su bi eqts, pi rov ne baa uf le bis Zi ri Ta di sawy i si.36 uf-

le ba msof li o Si in di vi du a lu ri av to no mi is gam ya re bis sa u ke Te so for ma a. av to no mia

niS navs imas, rom in di vi di Ta vad aris pa su xis mge be li sa ku Tar bed ze an ar Ce van ze. uf-

le bis ar se bo ba ga na pi ro bebs mo ra lur faqts, rom pi rov ne ba ekuT vnis (sa ku Tar Tavs)

Ta vis Tavs da ara sxvas an mTli a nad sa zo ga do e bas.37

28 vaCeiSvili al., samarTlis zogadi Teoria, red. o. gamyreliZe , m. marinaSvili, Tb., 2010,

42.29 kanti i., zneobis metafizikis dafuZneba, Targmna l. ramiSvilma, red. n. naTaZe, Tb., 2013,

71.30 gvazava g., danawileba xelmwifebisa, gazeTi `saqarTvelo~, 1920, miTiTebulia: qanTaria

b., konstitucionalizmis fundamenturi principebi da mmarTvelobis formis samarT-

lebrivi buneba pirvel qarTul konstituciaSi, Tb., 2013, 508.31 eremaZe q., interesTa dabalanseba demokratiul sazogadoebaSi, Tb., 2013, 166.32 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis uf-

lebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013, 15. ufleba garegnuli Tavisuflebis sferoa, rome-

lic eZleva pirs obieqturi samarTlis normebiT, ix. niniZe T., koingis `iuridiuli ar-

qeologia~, Jurn. `samarTlis Jurnali~, #1, 2011.33 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda (upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi), eseebi, Tb., 2013,15.34 radbruxi g., samarTlis filosofiis xuTi wuTi, Targmna d. gegenavam, Jurn. `sarCevi~,

#1-2 (3-4), 2012, 249.35 zoiZe b., ZiriTadi uflebis arsis SenarCunebis principi, Jurn. `sakonstitucio sam-

arTlis mimoxilva~, #5, 2012, 138. 36 Коркунов Н. М., История философии права , Изд. 5-ое,СПВ, 1908, 337.37 Saio an., Tavdacvisunariani demokratiidan prevenciul saxelmwifomde, Jurn. `sakon-

stitucio samarTlis mimoxilva~, # 1, 2009, 87.


187

4. uf le ba Ta vi suf le bis mniS vne lo biT

ùf le bis ar sis gan sazR vra da dad ge na uf ro me tad sa Wi ro a, vid re sxva ra i me~

(ilia Wav Wa va Ze).38 uf le ba ar war mo ad gen da ber Ze ni fi lo so fo se bis msje lo bis sa gans,

isi ni ka ma Tob dnen mxo lod ima ze, Tu ra iyo swo ri da sa mar Tli a ni. arc ro mis sa mar Ta-

li ic nob da uf le bis cal sa xa gan sazR vre bas. “Ius”39 sxva das xva mniS vne lo biT ga mo i ye-

ne bo da, ro mel Ta gan er T-er Ti sa mar TliT aRi a re bu li Ta vi suf le ba iyo.40 sa mar Tlis

is to ri a Si uf le bis ra o bis gan vi Ta re bis ram de ni me eta pi ik ve Te ba. an ti kur da glo sa-

to re bis epo qa Si uf le ba sar Cel Ta sis te mas ukav Sir de ba, mog vi a ne biT mas Si ma te ri a-

lur -sa mar Tleb ri vi Za la uf le ba igu lis xme ba.41 uf le bis ar se bu li sxva das xva mniS vne-

lo bi dan, ro go ri ca a: aRi a re bu li, da cu li in te re si; una ri – sxva pi ris kon kre tu li

qce vis SezR ud vis po li ti ku rad or ga ni ze bu li sa zo ga do e bis Za liT;42 sa mar Tleb ri vi

uf le ba mo si le ba uf le bi sa da mo va le o bis war mo So bis, Sec vli sa da Sewy ve tis; xel-

Se u xeb lo bis spe ci a lu ri pi ro ba- pri vi le gia (uf le ba mo si li pi ris gan sa kuT re bu li

upi ra te so ba, ro mel sac Se e saty vi se ba gan sazR vru li pi ris an sa mar Tlis yve la Se saZ-

lo su bi eq tis val de bu le ba)43, uf le ba, ase ve, mo i az re ba Ta vi suf le bis az riT, ker Zod,

ro gorc bu neb ri vi una ris ga mo ye ne bis sa mar Tleb ri vi xel Se u xeb lo ba. bu ne biT sa mar-

Tleb ri vi Tval saz ri si Tac, uf le ba Ta vi suf le bad ga ni xi le ba, hob si da spi no za uf-

le bas swo red Ta vi suf le bis xa ris xis mniS vne lo biT gan sazR vrav dnen.44

5. uf le bi sa da in te re sis ur Ti er Tmi mar Te ba

uf le ba, ro gorc pi ris Ta vi suf le bis sfe ros mi kuT vne bu li da mis ne bas daq vem-

de ba re bu li uf le ba mo si le ba, pirs sa ku Ta ri in te re sis gan sxe u le bis Tvis, dac vis Tvis

eni We ba.45 uf le ba sa mar Tleb ri vad an ga riS ga sa we vi in te re sia (b. zo i Ze), sa mar Tlis sa-

fuZ vel ze in di vi dis Tvis sa ku Ta ri in te re se bis gan sa xor ci e leb lad mi ni We bu li Za-

la uf le baa46. in te re si obi eq tu rad ar se bu li da ara sa mar Tleb ri vi ka te go ri a a,47 ro-

38 metreveli v., ilia WavWavaZis Sexedulebani saxelmwifisa da samarTalze, Tb., 1977, 84.39 “Ius” niSnavda, xan obieqturi gagebiT, samarTlis normebs da wyobilebas, anu marTlwes-

rigs da mis elementebs, xan ki aRniSnavda subieqturi gagebiT, calkeuli individisTvis

miniWebuli Zalis uflebas, koingi h., ùflebis~ cnebis istoriisaTvis, Targmna T. nini-

Zem, Jurn. `samarTlis Jurnali~, #1, 2011, 235.40 paundi r., kanonis daniSnuleba, krebuli: rurua n., Tavisuflebis kanoni, Targmani,

esse, publicistika, Tb., 2003, 163. 41 niniZe T., koingis ìuridiuli arqeologia~, Jurn. `samarTlis Jurnali~, #1, 2011, 231.42 paundi r., kanonis daniSnuleba, krebuli: rurua n., Tavisuflebis kanoni, Targmani, esse,

publicistika, Tb., 2003, 66.43 Ферраз Т.С., Эрозия субьективных прав как сдедствие технического развития (патенты, авторское пра-

во), ж. “Правоведение”, # 4, 2011, 64.44 paundi r., kanonis daniSnuleba, krebuli: rurua n., Tavisuflebis kanoni, Targmani, esse,

publicistika, Tb., 2003, 66.45 CaCava s., moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia, Tb., 2011, 6. 46 ganmartebiTi iuridiuli leqsikoni: ToTlaZe l., gabriCiZe g., TumaniSvil g., turava p.,

CaCaniZe e., red. g. xubua, l. ToTlaZe, Tb., 2012, 544.47 Чеговадзе Л.А., Структура и состояние гражданского правоотношения, М., 2004, 177.


188

me lic im hi po Te tur mdgo ma re o ba ze mig vi Ti Tebs, rom lis miR we vac sa sur ve li a.48 in-

te re si uf le bis gan da mo u ki deb lad ar se bobs, rad gan in di vid Ta So ris ur Ti er To bis

dam ya re bi sas Ti To e u lis mxri dan flo bis Tu qme de bis gan xor ci e le bis moTx ov ni le-

ba ma Sin ve Cnde ba.49 in te re si kva zi sa mar Tleb ri vi xa si a Tis wi na pi ro baa sa mar Tleb ri vi

mov le nis war mo So bi saT vis, imi saT vis, rom in te re sis xor cSes xmas sa mar Tleb ri vi Se-

de gi moh yves, in te re si sa mar Tleb riv mov le nad un da gar da iq mnas.50 ie rin gis Ta nax mad,

uf le ba ka no niT da cu li in te re si a, yo vel uf le bas zurgs in te re si umag rebs, uf le ba

gzas ar se bo bis ken brZo liT ik vlevs da brZo lis umaR les wer tils ma Sin aR wevs, ro ca

in te re si war moq mni li uf le bis sa xes iZens. Tu uf le ba, obi eq tu ri az riT, `sa zo ga do e-

bis mi er da fuZ ne bu li de bu le be bis er Tob li o ba a, ro mel Ta meS ve o bi Tac sa zo ga do e ba-

Si wes ri gi myar de ba, uf le ba, su bi eq tu ri az riT, gan ye ne bul nor ma Ta saq miT mox ma re-

baa ada mi a nis mi er Ta vi si uf le bis da sa ca vad~.51

6. uni ver sa lu ri Tvi sob ri o bis mqo ne uf le ba Ta

gan vi Ta re bis mok le is to ria

is to ri u lad `uf le ba~ mxo lod ker Zo sa mar Tlis Tvis iyo mniS vne lo va ni ka te-

go ri a. me-18 sa u ku nis da sas ruls, kon sti tu ci e biT Zi ri Ta di uf le be bis gan mtki ce biT,

sa xel mwi fos Tan ur Ti er To ba Si mo qa la qis sa ja ro sa mar Tleb ri vi uf le be bi aRi a res.52

ada mi a nis uf le ba Ta Te o ria Ta na med ro ve ci vi li ze bu li sa ja ro wes ri gis Zi ri Ta di

pos tu la ti a.53 Zi ri Ta dad, uf le ba Ta moq me de bis sfe ro ar aris Se mo sazR vru li na ci o-

na lu ri wes ri giT, maT uni ver sa lu ri xa si a Ti aqvT, am de nad, isi ni e.w. msof lio mo qa la-

qis uf le bebs war mo ad ge nen.54

ada mi a nis uf le ba Ta idea jer ki dev Cv.w.aR -mde me-5–6 ss-Si Ca i sa xa Zve li sa ber-

Zne Tis po li seb Si. Zi ri Ta di uf le be bis gan vi Ta re ba gan ma naT leb lo bas ukav Sir de ba,

sa dac aq tu a lu ria ab so lu tu ri xe li suf le bis Za la do bis gan ada mi a nis dac va.55 bur-

Ju a zi ul -de mok ra ti u li re vo lu ci e bis dros Se iq mna ara mxo lod ada mi a nis uf le ba Ta

48 kutalia r., i. WavWavaZis samarTlebriv-politikuri Sexedulebebi da samarTlis filo-

sofia, Tb., 2004, 57.49 paundi r., kanonis daniSnuleba, krebuli: rurua n., Tavisuflebis kanoni, Tb., 2003, 151.50 Ульянов А.В., Юридическое обоснование защиты слабой стороны в договоре, “Журнал Российского

права” , # 8, 2013, 117.51 ieringi r., brZola uflebisaTvis, winaTqma da rusuli gamocemidan Targmani z. nanobaS-

vilis, red. b. zoiZe, Tb., 2000, 33.52 izoria l., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeo-

ba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i.,

gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m.,

fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 13. 53 niniZe T., koingis `iuridiuli arqeologia~, Jurn. `samarTlis Jurnali~, #1, 2011. 54 ruxaZe z., konstituciuri samarTali, Tb., 1999, 122. adamianis uflebebsa da Tavisufle-

bebs sayovelTao, universaluri buneba aqvT. am uflebebiTa da TavisuflebebiT aRWur-

vilia yvela, moqalaqeobis miuxedavad, ix. xecuriani j., Ziebani qarTul samarTalmcod-

neobaSi, Tb., 2011, 215. 55 izoria l., Tanamedrove saxelmwifo da administracia, Tb., 2009, 188.


189

far To Ca mo naT va li, a ra med sa fuZ ve li Ca e ya ra Ta nas wo ro bis prin ci pis aRi a re bas, rac

ada mi a nis uf le bis uni ver sa lu ro bis sa fuZ ve li a.56 sa mar Tlis mkvle var Ta mo saz re-

biT, pir ve lad ada mi a nis Zi ri Ta di uf le be bis dac vis Se sa xeb moTx ov na in glis Si 1215

wlis do ku men tSi Ta vi suf le bis di di qar ti a~ ai sa xa. is mo i cav da mTel rig prin ci pebs,

rom le bic am Ja mad moq ce u lia ada mi a nis uf le ba Ta sa mar Tlis far To sazR vreb Si.57 xo-

lo ase ve, in glis Si 1679 wels mi Re bul do ku men teb Si: `ha be as kor pus aq ti~ da `bi li uf-

le ba Ta Se sa xeb~ bu ne bi Ti uf le be bis nus xa ga far Tov da. 58 Zi ri Tad uf le ba Ta am Ri a re-

bel pir vel srul yo fil do ku men tad mi iC ne va vir ji ni is 1776 wlis (12 iv ni si) uf le ba Ta

dek la ra ci a, rom lis pir ve li mux lis Ta nax mad: yve la ada mi a ni bu ne biT Ta nab rad Ta vi-

su fa li da da mo u ki de be lia da da ba de bis Ta na ve flobs kon kre tul uf le bebs.59 xo lo

saf ran ge Tis 1789 wlis (26 ag vis to) ada mi a ni sa da mo qa la qis uf le ba Ta dek la ra ci iT

yve la ze srul yo fi lad iq na gad mo ce mu li ada mi a nis Zi ri Tad uf le ba Ta Ca mo naT va li.60

ama ve pe ri ods ukav Sir de ba bu ne bi Ti uf le be bis pir ve li kon sti tu ci e biT gan mtki ce ba

aS S-sa da ev ro pa Si.

7. uf le ba da Ta vi suf le ba kon sti tu ci is, ro gorc

Zi ri Ta di nor mis, far gleb Si

sa mar Tleb riv aw myo Si kon sti tu cia war mo ad gens er Ti an Zi ri Tad uf le bebs, nor-

mas, rom lis far gleb Si yo ve li sa xel mwi fo mu Sa obs da mi si or ga no e bi moR va we o ben.61

kon sti tu cia ara mar to is nor me bi a, rom le bic mis teq stSi a, ara med mi si prin ci pe bi

da ide e bi, rom le bic uSu a lod ar aris mi Ti Te bu li arc erT kon sti tu ci ur de bu le ba-

Si, mag ram ga mom di na re o ben mi si er Ti a no bi dan, sa er To cne be bi dan da mniS vne lo bi dan.62

`kon sti tu cia ara mar to nor ma ti u li qmni le ba a, ara med kul tu ru li gan vi Ta re bis ana-

rek li, xal xis kul tu ru li TviT dam kvid re bis sa Su a le ba~.63

56 obolaZe r., adamianis uflebebis zogadi mimoxilva, Jurn. `samarTali~, #12, 2001, 95.

arsebobs mosazreba, rom Tanasworobis principis arseboba tipuri evropuli movlenaa,

Wanturia l., Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi, Tb., 1997, 77.57 smiti r. k. m., adamianis saerTaSoriso uflebebi, me-2 gamocema, Tb., 2005, 45.58 igi Tavisi arsiT warmoadgenda SeTanxmebas inglisis mefesa da didgvarovnebs Soris am

ukanasknelTa uflebebis aRiarebis Sesaxeb. ix. saqarTvelos sakonstitucio samarTa-

li, avtorTa koleqtivi: gegenava d., qanTaria b., canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javax-

iSvili p., erqvania T., papaSvili T., red. d. gegenava, Tb., 2013, 369.59 kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2003, 28.60 saqarTvelos sakonstitucio samarTali, avtorTa koleqtivi: gegenava d., qanTaria b.,

canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javaxiSvili p., erqvania T., papaSvili T., red. d. gegena-

va, Tb., 2013, 370.61 noe Jordania, mosazreba miTiTebulia: qanTaria b., konstitucionalizmis fundamentu-

ri principebi da mmarTvelobis formis samarTlebrivi buneba pirvel qarTul konsti-

tuciaSi, Tb., 2013, 44.62 zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi, Tb., 2007,

153. 63 heberle p., saqarTvelos 1995 wlis konstituciis sakuTari saxe~, Targmna l. bregvaZem,

Jurn. `sarCevi~, #1-2(3-4), 2012, 246.


190

kon sti tu ci iT gan mtki ce bu li ada mi a nis uf le be bi mo ra lur nam dvi lo bas po zi-

ti u ri nam dvi lo biT iv se ben, kon sti tu cia (Tu sa er Ta So ri so aq te bi) bu ne bi Ti uf le-

be bis mxo lod in sti tu ci o na lu rad ga mo xat vis for me bi a, ar se bu li am uf le ba Ta po-

zi ti viz mis miz niT.64 Zi ri Ta di uf le be bi uze na e si Ri re bu le be bi a, rom le bic sxva kon-

sti tu ci ur Ri re bu le beb ze maR la dga nan. kon sti tu cia ada mi a nis uf le bebs, ro gorc

ze kon sti tu ci ur si ke Te ebs, em ya re ba da ara ada mi a nis uf le be bi – kon sti tu ci as.65 xel-

Se u va li uf le be bi ga mom di na re o ben kon sti tu ci iT dam kvid re bu li ada mi a nis xed vi dan

da sta tu si dan, rom lis Ta nax mad, ada mi a ni aris sa ku Tar Tav ze pa su xis mge be li, igi Ta-

vis Ta vad vi Tar de ba so ci a lu ri Ta nacx ov re bi sa da sa zo ga do e bis far gleb Si.66

Zi ri Ta di uf le ba ga ni mar te ba, ro gorc pi ris kon sti tu ci iT ga ran ti re bu li Se-

saZ leb lo ba, Ta vi si Se xe du le biT da in te re se bis mi xed viT Se as ru los gar kve u li moq-

me de ba, da ic vas sa ku Ta ri in te re si, wa mo a ye nos ka no ni e ri moTx ov ne bi ro gorc sa xel-

mwi fo, ise sxva pi re bis mi marT. uf le bis gar kve ul ka te go ri as, ro me lic da kav Si re bu-

lia gan sa kuT re bu li xa si a Tis ne ba sa da mi si ga mov le nis ini ci a ti vas Tan, Ta vi suf le ba

ewo de ba.67 Ta vi suf le ba kon sti tu ci iT gan mtki ce bu li Se saZ leb lo ba a, ro me lic pirs

ne bas rTavs ne bis mi e ri sa xis iu ri di ul moq me de ba ze, ka no niT dad ge ni li SezR ud ve bis

gar da.68 Ta vi suf le ba swo red is si ke Te e bi a, rom leb sac ada mi a ne bi bu neb ri vad flo ben,

mud mi vi, ga nus xvi se be li Ri re bu le be bi, Ca mo ur Tme vi uf le be bi (To mas je fer so ni),69

ro mel Ta dac va sa xel mwi fom un da uz run vel yos moq me de biT Tu umoq me do biT. ro de-

sac kon sti tu cia da sxva das xva sa er Ta So ri so aq te bi er Tma ne Tis gver diT ga ni xi la ven

uf le beb sa da Ta vi suf le bebs, es ar niS navs Ta vi suf le bis ar se bo bas uf le bis ga re Se.

am da yo fas mxo lod is dat vir Tva aqvs, rom er Tma ne Tis gan ga i mij nos uf le be bi, ro mel-

Ta ar se bo bis Tvis gan msazR vre lia Ta vi suf le bis ele men ti da uf le be bi, ro mel TaT vi-

sac Ta vi suf le bas ase Ti sub stan ci u ri dat vir Tva ar ga aC ni a.70

64 Алекси Р., Существование прав человека, ж. “Правоведение”, # 5, 2011, 24.65 zoiZe b., ZiriTadi uflebis arsis SenarCunebis principi, Jurn. `sakonstitucio samar-

Tlis mimoxilva~, #5, 2012, 138. amdenad, ara aqvs mniSvneloba imas, Cawerilia Tu ara es

uflebebi konstituciaSi an sxva sakanonmdeblo aqtebSi, radgan adamianis kuTvnili

uflebebi da Tavisuflebebi yvela konstituciaze da kanonmdeblobaze maRla dgas, ix.

gelaSvili n., ZiriTad uflebaTa da movaleobaTa urTierTmimarTeba, Jurn. `marTlmsa-

juleba da kanoni~, #2, 2010, 18.66 Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-

manulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: kublaSvili k., niniZe T., lo-

laZe b., eremaZe q., Tb., 2011, 137.67 ruxaZe z., konstituciuri samarTali, Tb., 1999, 123. 68 saqarTvelos sakonstitucio samarTali, avtorTa koleqtivi: gegenava d., qanTaria b.,

canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javaxiSvili p., erqvania T., papaSvili T., red. d. gegena-

va, Tb., 2013, 752.69 mosazreba miTiTebulia: glaseri a., uflebaTa bili - mokle istoria, n. rurua, krebu-

li: Tavisuflebis kanoni, Tb., 2003, 131.70 zoiZe b., Sromis Tavisuflebis arsi saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos praqti-

kaSi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li t., red. v.zaaliSvili, koordinatori g. amiranaS-

vili, Tb., 2011, 5.


191

8. bu ne bi Ti uf le be bis fun qci e bi

Zi ri Tad uf le bebs, ro gorc uni ver sa lu ri, fun da men tu ri, ab straq tu li, mo ra-

lu ri da pri o ri te tu li Tvi sob ri o bis mqo ne uf le bebs,71 sxva das xva fun qcia ga aC ni aT.

fun qcia gu lis xmobs ada mi a nis sa xel mwi fo sad mi da mo ki de bu le bas, igi gan sazR vravs

mo qa la qis da sa xel mwi fos ur Ti er To bis sa mar Tleb riv Se de gebs.72

ada mi a nis uf le be bis fun qci e bis kla si ku ri Te o ria efuZ ne ba ge org eli ne kis

moZR vre bas ada mi a nis uf leb ri vi sta tu sis Se sa xeb, rom lis mi xed viT, mo qa la qis da sa-

xel mwi fos ur Ti er To bis mra val sa xov ne ba ga na pi ro bebs ama Tu im sa xis Zi ri Ta di uf-

le bis sa xel mwi fos mi er re a li za ci a- dac vis sa mar Tleb riv for mats.73

bu ne bi Ti uf le be bis pir ve la di da niS nu le baa Ti To e u li mo qa la qis dac va sa ja ro

xe li suf le bis mxri dan gan xor ci e le bu li Ca re vis gan, Se sa ba mi sad, isi ni mo qa la qis sa-

xel mwi fos gan Tav dac vis uf le be bi a.74 amas Tan, Zi ri Ta di uf le be bi sa mar Tlis nor mebs

war mo ad ge nen, ro mel Tac sa val de bu li Za la ga aC ni aT, ami tom Se saZ loa uSu a lod iq nen

ga mo ye ne bu li Se far de bis pro ces Si.75 sa qar Tve los kon sti tu ci is me-7 mux lis Ta nax-

mad: xe li suf le bis gan xor ci e le bi sas xal xi da sa xel mwi fo SezR u dul ni ari an ada mi a-

nis sa yo vel Ta od aRi a re bu li uf le be bi Ta da Ta vi suf le be biT, ro gorc uSu a lod moq-

me di sa mar TliT; ase ve, ger ma ni is kon sti tu ci is pir ve li mux lis (3) Se sa ba mi sad: Zi ri-

Ta di uf le be bi, ro gorc uSu a lod moq me di sa mar Ta li, sa val de bu loa sa ka non mdeb lo,

aR mas ru le be li xe li suf le bis Tvis da mar Tlmsa ju le bis Tvis.76 am gva rad, kon sti tu-

ci is nor me bi, ise ro gorc yo vel gva ri ka no nis nor me bi, pir da pir moq me di a.77

a se ve, Zi ri Tad uf le bebs e.w. `gam Wo li fun qci a~ ga aC ni aT mTli a ni sa mar Tleb ri vi

sis te mis far gleb Si.78 Zi ri Ta di uf le be bi, ro gorc obi eq tu ri nor me bi afuZ ne ben Ri-

71 Алекси Р., Существование прав человека, ж. «Правоведение», # 5, 2011, 23.72 izoria l., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeoba,

adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i., go-

ciriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m.,

fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 14.73 erqvania T., adamianis ZiriTadi uflebebi horizontalur kerZosamarTlebriv urTier-

TobebSi, Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, #4, 2011, 62.74 meore msoflio omis dasrulebamde ZiriTad uflebebs ar hqondaT moqmedi samarTlis

mniSvneloba, SeuZlebeli iyo (am uflebebis gamoyenebiT) sajaro xelisuflebis samar-

Tlebrivi boWva, maT ar gaaCndaT normatiuli buneba, isini, ZiriTadad, deklaraciul

xasiaTs atarebdnen, ix. izoria l., saqarTvelos konstituciis komentari, Tavi meore,

saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa

koleqtivi: burduli i., gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria

a., maWaraZe z., turava m., fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jor-

benaZe s., Tb., 2013, 9.75 xubua g., saqarTvelos konstituciis komentarebi (adamianis ZiriTadi uflebani da Ta-

visuflebani), avtorTa koleqtivi: izoria l., korkelia k., kublaSvili k., xubua g., Tb.,

2005, 5.76 germaniis federaciuli respublikis ZiriTadi kanoni (miRebulia 1949 wlis 23 maiss),

sazRvargareTis qveynebis konstituciebi, w. III, red. v. gonaSvili, Tb., 2006, 64.77 niniZe T., samoqalaqo kodeqsis pirveli muxlis struqtura, prof. akaki labartyavas 80

wlisTavisadmi miZRvnili saiubileo krebuli, Tb., 2013, 160.78 erqvania T., adamianis ZiriTadi uflebebi horizontalur kerZosamarTlebriv urTier-

TobebSi, Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, #4, 2011, 66.


192

re bu le ba Ta sis te mas da wes rigs, ro me lic, ro gorc prin ci pu li kon sti tu ci u ri ga-

dawy ve ti le ba, vrcel de ba da sa val de bu loa sa mar Tlis yve la sfe ros Tvis.79

Zi ri Tad Ta vi suf le ba Ta mi za ni a, uz run vel yos ada mi a nis sa xel mwi fos gan Ta vi-

su fa li sfe ro, mas aqvs ne ga ti u ri, dam ca vi sta tu si, rac gu lis xmobs sa xel mwi fos val-

de bu le bas, ar ga na xor ci e los in ter ven cia ada mi a nis cxov re bi sa da saq mi a no bis ama Tu

im sfe ro Si.80 am de nad, Zi ri Ta di Ta vi suf le be bi sa xel mwi fos aval de bu lebs in di vi dis

kon sti tu ci u rad ga ran ti re bu li Ta vi suf le bis xel Se u xeb lo bas, rac aris ki dec Zi-

ri Ta di uf le bis kla si ku ri fun qcia – sta tus ne ga ti vus.sa pi ris pi rod, po zi ti ur -mfar ve lo bi Ti Zi ri Ta di uf le be bi ga nat ki ce ben in di-

vi dis po zi ti ur mdgo ma re o bas sa xel mwi fos mi marT, afuZ ne ben sa xel mwi fos val de bu-

le bas – Seq mnas sa zo ga do eb ri vi Ta nacx ov re bis sa Ta na do pi ro be bi. am de nad, Zi ri Ta di

uf le ba po zi ti u ri uf le bis ran gSi so ci a lur mniS vne lo bas iZens, ra me Tu mi si po zi ti-

u ri fun qcia – sta tus po zi ti vus mo i az rebs sa xel mwi fos mi er gar kve u li qme de bis gan xor ci-

e le bas kon kre tu li uf le bis gan sxe u le bi sa da dac vis uz run vel sa yo fad.81

9. Rir se ba – sa yo vel Tao fa se u lo ba

mar Ta li a, in di vi du a lu ri Ta vi suf le bis, po li ti ku ri de mok ra ti is da ada mi a nis

xel Se u va li uf le be bis uni ver sa lur wya rod ev ro pa mi iC ne va da es si ke Te e bi ev ro pul

ide e ba daa mo naT lu li,82 mag ram dRes isi ni sa yo vel Ta o, sa ka cob rio kuT vni le bas Se ad-

gen s.ga e ros mi er 1968 wels ga naT le bis, mec ni e re bi sa da kul tu ris sa kiTx eb Si gan xor-

ci e le bu li kvle vis ma sa leb Si xaz gas mu li a, rom is mis wra fe be bi, ro mel Tac efuZ ne-

ba ada mi a nis uf le be bi: sa mar Tli a no ba, ada mi a nis Tvis da ma xa si a Te be li mTli a no ba da

Rir se ba, dev nis gan Ta vi suf le ba ara mxo lod da sav lu ri, ara med yve la ci vi li za ci is

ma xa si a Te be li a.83 ga e ros ada mi a nis uf le ba Ta sa yo vel Tao dek la ra ci is (1948 wlis 10

de kem be ri) pre am bu la mi u Ti Tebs: ada mi a nis mod gmis yve la wev ris Tvis Tan da yo li li

Rir se bi sa da Ta nas wo ri, ga nu yo fe li uf le be bis aRi a re ba msof li o Si war mo ad gens Ta-

vi suf le bis, sa mar Tli a no bis da sa yo vel Tao mSvi do bis sa fuZ vels.84

79 Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-

manulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: k. kublaSvili, T. niniZe,

b. lolaZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 209.80 demetraSvili a., kobaxiZe i., konstituciuri samarTali, Tb., 2010, 73. ZiriTadi uflebis

negatiuri koncefcia moiazrebs individis uflebas, hqondes damoukidebeli samoqmedo

areali da isargeblos sayovelTao sikeTeebiT saxelmwifosgan Caurevlad, ix. erqvania

T., adamianis ZiriTadi uflebebi horizontalur kerZosamarTlebriv urTierTobebSi,

Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, #4, 2011, 62.81 izoria l., Tanamedrove saxelmwifo da administracia, Tb., 2009, 188.82 artur Slezingeri, samuel hanTingtoni, mesame talRis momavali, rurua n., Tavisufle-

bis kanoni, Tb., 2003, 41. Tu romelia evropuli saxelmwifo, amis dasadgenad gamoiyeneba

ara mxolod geografiuli kriteriumi, aramed politikuri da istoriul-kulturuli

rakursi. es saxelmwifoebi pativs unda scemdnen iseT Rirebulebebs, rogoricaa: adami-

anis Rirseba, Tavisufleba, demokratia, Tanasworoba, samarTlis uzenaesoba, adamianis

uflebebis dacva, ix. gabriCiZe g., evropuli kavSiris samarTali, Tb., 2012, 27.83 novaki m., adamianis uflebebi, saxelmZRvanelo parlamentarebisTvis, Targmna l. Weli-

Zem, Tb., 2009, 5. 84 adamianis uflebaTa sferoSi ZiriTadi saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebis krebuli,

1-li nawili, Tb., 2008, 7.


193

kon sti tu ci a, ro gorc qvey nis uze na e si ka no ni, gar kve ul Ri re bu le bebs (Ri re bu-

le be bi war mo ad gens Se xe du le bebs, rom lis Ta nax mad, ra Rac idea Tu ma te ri a lu ri sa ga-

ni fas de ba, ro gorc kar gi da Ri re bu li)85 da fuZ ne bu li sis te ma- wes ri gi a. ev ro pis kon-

sti tu ci is pre am bu la Si86 naT qva mi a, rom wi nam de ba re do ku men ti ev ro pu li kul tu ru-

li, re li gi u ri da hu ma ni ta ru li mem kvid re o biT na saz rdo e bi qmni le ba a. mi si ar se bo ba

xels uwy obs ise Ti uni ver sa lu ri Ri re bu le be bis gan vi Ta re bas, ro go ri ca a: pi rov ne bis

xel Se u va li uf le be bi, Ta vi suf le ba, de mok ra ti a, Ta nas wo ro ba, sa mar Tleb ri vi sa xel-

mwi fo.87

sa qar Tve los kon sti tu ci am fu Zem deb lur Ri re bu le bad ada mi a ni, ro gorc TviT-

myo fa di su bi eq ti, mi si Rir se ba da Ta vi suf le ba – sa ku Ta ri Ta vis Ta vi su fa li gan kar-

gvis uf le ba aRi a ra da maT upir ve le si mniS vne lo ba mi a ni Wa.88

10. ada mi a nis da Rir se bis kav Si ri fi lo so fi u ri

da ci vi lis tu ri az riT

`Rir se bis~ sa yo vel Ta od aRi a re bu li gan sazR vre ba ar ar se bobs. mas gan mar ta ven

fi lo so fi u ri, re li gi u ri, sa me di ci no da sa mar Tleb ri vi Tval saz ri siT, Tum ca igi

yo vel Tvis efuZ ne ba ada mi a nis, ro gorc um Tav re si Ri re bu le bis, aRi a re bas.89 Rir se ba

yve la ada mi a nis kuT vni li si ke Te a, is ima nen tu ria ada mi a nad yof nis Tvis,90 Ta na ar sia

ada mi a nis Tvis, ro gorc go ni e ri, Ta vi su fa li ne bi sa da pa su xis mgeb lo bis mqo ne ar se-

bis Tvis.91 ada mi a nis uf le ba Ta sa yo vel Tao dek la ra ci is pir ve li mux lis Ta nax mad: yve-

85 Kraft, Die Grundlagen einer wissenschaftlichen Wertlehre, 2, Aufl , 1951, 10. miTiTebulia: izoria l.,

saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis

ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i., gociriZe e.,

erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m., fircxalaS-

vili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 11.86 preambulebis meSveobiT xdeba konstituciis mniSvnelobis dayvana moqalaqeTaTvis ga-

sageb enaze. isini uzrunvelyofen konstituciuri istoriis gadamuSavebas da konsti-

tuciuri momavlis programul gadmocemas, ix. heberle p., saqarTvelos 1995 wlis kon-

stituciis `sakuTari saxe~, Targmna l. bregvaZem, Jurn. `sarCevi~, #1-2 (3-4), 2012, 240. 87 Саидов А.С., Сравнительное правоведение, 2-ое изд. Под. ред. Туманова В.А., М., 2009, 212.88 Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-

manulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: k. kublaSvili, T. niniZe, b.

lolaZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 60.89 gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeo-

ba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i.,


fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 108.90 kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2003, 92.91 gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-

oba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i.,


fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 108.


194

la ada mi a ni iba de ba Ta vi su fa li da Ta nas wo ri Ta vi si Rir se biT da uf le biT.92 ada mi a nis

cno ba Ta vi suf lad da Ta nas wo rad niS navs mi si pi rov nu lo bis, av to no mi u ro bis aRi a-

re bas da mi si Rir se bis uf le biT aR Wur vas, pi ris Rir se bis aRi a re ba ki gu lis xmobs mi si

bu ne bi Ti uf le be bis cno bas.93

Rir se ba – ada mi a nis Tan da yo li li Tvi se ba - ar aris da kav Si re bu li uf le ba u na ri a-

no ba sa da qme du na ri a no bas Tan an Rir se bis Seg rZne bi sa Tu flo bis Se saZ leb lo bas Tan.94

Rir se bis ar se bo bis Tvis ara aqvs mniS vne lo ba pi ris TviT Se fa se ba sa da mas ze sa zo ga do-

e bis Se xe du le bas.95 Rir se bis uf le bis ar si ada mi a nis uni ka lu ro bis, mi si pi rov nu lo-

bis aRi a re ba Si a. is ada mi a nis in di vi du a li za ci as, TviT ga mor kve vas uz run vel yofs.96

pi ris sa mar Tleb ri vi sta tu sis sa fuZ vel Si swo red Rir se bis idea devs.97

Rir se bis gan vi Ta re bis is to ria qris ti a no bas ukav Sir de ba: Rmer Tma a da mi a ni Ta-

vis xa tad da sa xed Seq mna. ada mi a ni, mxo lod imi tom, rom ada mi a nad aris ga Ce ni li, pa-

tiv de bu lia da eTi kur mopy ro bas im sa xu rebs yve las gan. is, ro gorc go ni e ri, da mo u ki-

de be li da Ta vi su fa li mo ce mu lo ba, Ta vad un da war mo ad gen des mi zans.98 kan tis mo saz-

re biT, yo vel ada mi ans eva le ba ise mo iq ces, rom sa ku Ta ri Tu yo ve li sxva pi rov ne bis

ada mi a no ba mis Tvis mu dam war mo ad gen des mi zans da ara sa Su a le bas.99 Rir se bis Zi ri Ta di

uf le ba sa xel mwi fos uk rZa lavs, in di vi di ra i me miz nis miR we vis in stru men tad aq ci-

os.100 ada mi a ni Ta vi si in te re se biT, miz ne bi Ta da fa se u lo be biT un da iyos yve la sa xel-

mwi fo fun qci is amo sa va li wer ti li.101

92 adamianis uflebaTa sferoSi ZiriTadi saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebis krebuli,

1-li nawili, Tb., 2008, 8.93 Р. Алекси, mosazreba miTiTebulia: Поляков А.В., Антонов М.В., Архипов В В. Научная полемика

на берегах Маина: ХХV всемирный конгресс по философии права и социальной философии, ж. “Пра-воведение”, # 4, 2011, 12.

94 gelaSvili i., Canasaxis samarTlebrivi mdgomareoba, Tb., 2012, 24.95 lolaZe b., saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi mokle komen-

tarebiT, baTumi, 2010, 140. 96 biWia m., piradi cxovrebis dacva saqarTvelos samoqalaqo samarTlis mixedviT, Tb.,

2012, 159-160. individualizmi qarTvelebis mZlavri fsiqologiuri niSan-Tvisebaa, Cven-

Tan adamianebis fsiqikaSi individualizmi Warbobs, niniZe T., mosazreba miTiTebulia:

babeki v., konstituciis SemuSaveba da miReba saqarTveloSi (1993-1995), germanulidan

Targmna k. kublaSvilma, me-2 gamocema, Tb., 2013, 167.97 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2007 wlis 26 oqtombris #2/2-389 gadawyveti-

leba: saqarTvelos moqalaqe maia naTaZe da sxvebi saqarTvelos parlamentis da saqarT-

velos prezidentis winaaRmdeg, miTiTebulia: jorbenaZe s., samoqalaqo kodeqsis cal-

keuli samarTlebrivi institutebis moqmedeba Sromis kodeqsTan mimarTebiT, Jurn.

`sarCevi~, # 1-2 (3-4), 2012, 16.98 gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-



fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 109.99 kanti i., zneobis metafizikis dafuZneba, Targmna l. ramiSvilma, red. n. naTaZe, Tb., 2013. 100 gelaSvili i., Canasaxis samarTlebrivi mdgomareoba, Tb., 2012, 183. 101 turava p., adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, rogorc privatizaciis pro-

cesis farglebi, krebuli: adamianis uflebaTa dacvis saerTaSoriso standartebi da

saqarTvelo, red. k. korkelia, Tb., 2011, 236.


195

Ta na med ro ve iu ris pru den ci a Si Rir se bis uf le ba fun da men tur Zi ri Tad uf le bad

da kon sti tu ci ur Ri re bu le bad mi iC ne va. igi uze na e si kon sti tu ci u ri prin ci pi a, ro me-

lic ar se bi Tad gan sazR vravs kon sti tu ci is su lis kve Te bas da Zi ri Tad Ri re bu le bebs.102

Rir se ba yve la wi na re sa xel mwi fo eb ri vi uf le bis sa fuZ ve lia da ada mi a nis uf le ba Ta bu-

ne bi Ti war mo So bis aRi a re ba swo red ada mi a nis Rir se bis aRi a re bas gu lis xmobs. ada mi ans,

Rir se bis ar se bo bi dan ga mom di na re, ga a aC nia si cocx lis, Ta vi suf le bis, Ta nas wo ro bis,

bed ni e re bi sa da Rir se u li si cocx lis uf le be bi.103 ada mi a nis Rir se ba ar izo me ba arc

erT kon kre tul Zi ri Tad uf le bas Tan mi mar Te biT, rad gan ara cal ke u li xel Se u va li

uf le ba, ara med yve la maT ga ni war mo ad gens ada mi a nis Rir se bis prin ci pis da kon kre te-

bas, Ti To e u li maT ga nis gan sxe u le bas miv ya varT ada mi a nis xel Se u xe bel Rir se bam de.104

Rir se bis, ro gorc Zi ri Ta di uf le bis Si na ar si gan sxvav de ba Rir se bis, ro gorc pi-

rov nu li uf le bis ker Zo sa mar Tleb ri vi ga ge bis gan, sa dac amo sa va li su bi eq tu ri faq-

to ri, anu TviT Se fa se ba a.105 am Tval saz ri siT, Rir se ba niS navs pi rov ne bis mi er sa ku Ta ri

mo ra lu ri an sxva Tvi se be bis, sa zo ga do e bis wi na Se va lis mox dis, sa ku Ta ri sa zo ga do-

eb ri vi mniS vne lo bis, Se fa se bas, ro me lic sa zo ga do e bis mi er aRi a re bul kri te ri u mebs

efuZ ne ba.106 ada mi a nis Rir se bis aR qma da mo ki de bu lia Se fa se bu li pi ris aR zrda ze, war-

mo mav lo ba ze, re li gi ur aR msa reb lo ba ze, ga naT le ba ze da sxva. am de nad, Rir se bis Se-

mec ne bis Tvis mniS vne lo va nia is, rac xels uwy obs pirs re a lu rad Se a fa sos sa zo ga do e-

ba Si mis mi marT Seq mni li war mod ge na.107 ga nas xva ve ben zo gad da cal ke ul pi rov nul uf-

le bas. zo ga di Ta vis Tav Si aer Ti a nebs yve la im uf le bas, ro me lic ada mi a nis Rir se bi sa

da pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis uf le bi dan ga mom di na re obs.108 Rir se ba swo red

zo ga di pi rov nu li uf le bis cen tra lu ri ra o ba a.

102 kobaxiZe i., dedaTa ZiriTadi uflebebis dacvis problema saqarTvelos Sromis samar-

TalSi, krebuli: adamianis uflebaTa dacvis saerTaSoriso standartebi da saqarT-

velo, red. k. korkelia, Tb., 2011, 134.103 gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-



fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 107.104 Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, germa-

nulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: kublaSvili k., niniZe T., lola-

Ze b., eremaZe q., Tb., 2011, 112.105 biWia m., vaxtang VI-is samarTlis wigni, red. b. zoiZe, Tb., 2013, 123.106 niniZe T., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, 1-li wigni, red. l. Wanturia,

jorbenaZe s., axvlediani z., zoiZe b., niniZe T., Wanturia l., Tb., 2002, 60.107 biWia m., vaxtang VI-is samarTlis wigni, red. b.zoiZe , Tb., 2013, 123. 108 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 136. konsti-

tuciis me-16 muxliT ganmtkicebuli pirovnebis Tavisufali ganviTarebis ufleba uz-

runvelyofs adamianis niWisa da unaris realizebas, ayalibebs adamianis Rirsebis Si-

naarsobriv mxares, amitomac es ufleba xSirad ganixileba rogorc Rirsebis uflebis

konkretizacia, ix. biWia m., piradi cxovrebis dacva saqarTvelos samoqalaqo samarT-

lis mixedviT, Tb., 2012, 164-165. adamianis pirovnebis Tavisufali ganviTareba uzrun-

velyofs misi niWis, SesaZleblobisa da unaris ganviTarebas da am TvalsazrisiTac,

adamianis Rirsebis uflebis ganuyofeli nawils Seadgens, ix. gociriZe e., saqarTvelos

konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi

uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i., gociriZe e., erqvania T.,

zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m., fircxalaSvili a., fut-

karaZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 88.


196

ar se bobs mo saz re ba, rom mi zan Se wo ni lia sa qar Tve los sa mo qa la qo ko deq sSi, ro-

me lic mxo lod cal ke ul pi rov nul uf le bebs aRi a rebs, mox des zo ga di pi rov nu li uf-

le bis gan mtki ce ba, ro mel mac Ta vis Tav Si un da mo ic vas sa qar Tve los kon sti tu ci iT

gaT va lis wi ne bu li ada mi a nis uf le be bi da Ta vi suf le be bi.109

11. Rir se bis pa ti vis ce mis dek la ri re ba

`a da mi a nis Rir se ba xel Se u xe be li a, mi si pa ti vis ce ma da dac va sa xel mwi fo xe li-

suf le bis mo va le o ba a~ (ger ma ni is kon sti tu ci is I mux li, I na wi li).110 sa xel mwi fo val-

de bu lia pa ti vi sces ada mi a nis Rir se bas, anu pa ti vi sces ada mi ans, val de bu lia iz ru-

nos am uf le bis adek va tur dac va ze.111 Rir se bis pa ti vis ce ma gu lis xmobs ada mi a nis aRi-

a re bas sa ku Ta ri pa su xis mgeb lo bis mqo ne da mo u ki de bel da Ta vi su fal pi rov ne bad.

so ci a lu ri sa xel mwi fos ar se bo bis um Tav res mi zans swo red, ada mi a nis Rir se bi-

sa da Ta vi suf le bis Se nar Cu ne ba Se ad gens. mar Ta li a, sa xel mwi fos ara aqvs ada mi a ne bis

rCe nis, maT Tvis ma te ri a lu ri re sur se bis da ri ge bis val de bu le ba, mag ram is mo va lea

Seq mnas ise Ti ga re mo, sa dac pi rebs eq ne baT sa ku Ta ri TviT re a li ze bis Se saZ leb lo ba.112

ga mo yo fen Rir se bis uf le bis uz run vel yo fis ram de ni me mi mar Tu le bas: ada mi a nis fi-

zi ku ri da su li e ri sim Svi dis xel Se u xeb lo ba, ada mi an Ta Ta nas wo ro bis uz run vel yo fa,

ada mi a nis Tvis Rir se u li cxov re bis pi ro be bis Seq mna (a ra mxo lod ada mi a nis fi zi ku ri

ga dar Ce nis val de bu le ba, ara med sa ar se bo mi ni mu mis im gva ri so ci a lur -kul tu ru li

gan zo mi le ba, rac ada mi a nis Rir se u li ar se bo bis pi ro bebs Seq mnis),113 sa mar Tli a no bis

dac va, pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis uz run vel yo fa, ada mi a nis bi o lo gi u ri

iden tu ro bis da TviT myo fa do bis dac va.114

Rir se bis dac vis uf le ba Ta vi si ar siT, er Ti mxriv, sa xel mwi fos mxri dan Ca re vis-

gan dac vis uf le baa da, me o re mxriv, xe li suf le bis ma val de bu le be li nor ma, da ic vas

cal ke u li su bi eq te bi me sa me pi re bis gan da so ci a lu ri upa tiv ce mu lo bis gan.115

109 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 137.110 sazRvargareTis qveynebis konstituciebi, w. III, red. v. gonaSvili, Tb., 2006, 64.111 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 137. yovel ada-

mians aqvs ara mxolod fizikuri, sulieri an Tundac samarTlebrivi arsebobis ufleba

(individis, rogorc samarTlis subieqtis arseboba), aramed aseve, ufleba misi indivi-

dualuri Tvisebebis, Rirsebisa da reputaciis pativiscemis, papauSvili s., Tavisufle-

baaRkveTili pirebis ufleba piradi cxovrebis xelSeuxeblobaze adamianis uflebaTa

evropuli konvenciis mixedviT, krebuli: adamianis uflebaTa evropuli standartebi

da maTi gavlena saqarTvelos kanonmdeblobasa da praqtikaze, ix. red. k. korkelia, Tb.,

2006, 240.112 lolaZe b., saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi mokle komenta-

rebiT, saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos wevrebis q. eremaZis da b. zoiZis gan-

sxvavebuli azri gadawyvetilebis motivaciis nawilTan dakavSirebiT, baTumi, 2010, 225.113 demetraSvili a., kobaxiZe i., konstituciuri samarTali, Tb., 2010, 83.114 gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-



fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 110-112.115 turava p., adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, rogorc privatizaciis pro-

cesis farglebi, krebuli: adamianis uflebaTa dacvis saerTaSoriso standartebi da

saqarTvelo, red. k. korkelia, Tb., 2011, 236.


197

12. Ta vi suf le ba Ta nas wo ro bis pir da pir pro por ci u lia

so ci a lu ri sa xel mwi fos idea jer ki dev an ti ku ri epo qis mo az rov ne Ta naS ro meb-

Si Cnde ba, Tum ca me-17-18 ss-Si gan sa kuT re biT Zli er de ba. hu go gro ci u sis mo saz re biT,

sa xel mwi fo Ta vi su fal ada mi an Ta er To baa sa er To sar geb li a no bi sa da uf le be bis da-

sa ca vad.116 so ci a lu ri sa xel mwi fos da niS nu le ba a, in di vid Ta in te re se bis dac viT uz-

run vel yos sa zo ga do eb ri vi ke Til dRe o ba, xe li Se uwy os in di vid Ta mi er maT Tvis mi ni-

We bu li uf le be bis gan xor ci e le bas.117

ar se bobs mo saz re ba, rom Ta na med ro ve o ba Si go niv ru lia so ci a lu ri ewo dos sa-

xel mwi fos, ro me lic imav dro u lad sa mar Tleb ri vi a.118 sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fo

sa mar Tli a no bis ide as efuZ ne ba, rom lis fun da men tu ri moTx ov na Ta nas wo ro ba a.119 sa-

mar Ta li Ta nas wo ro biT fa sobs – fi lo so fi u ri sa fuZ vlis mqo ne es prin ci pi qris ti-

a no bis gav rce le bas Tan er Tad ai sa xa Rmer Tis wi na Se yve las Ta nas wo ro bis cne ba Si. am

de bu le bam sa mar Tal Si po va ga mo xa tu le ba ka no nis wi na Se yve las Ta nas wo ro bis prin-

cip Si. mon tes ki es mi xed viT, bu neb riv mdgo ma re o ba Si ada mi a ne bi Ta nas wor ni iba de bi an,

mag ram sa zo ga do e bis ar se bo bis pi ro beb Si ver inar Cu ne ben mas, xe lax la mxo lod ka no-

nis Za liT xde bi an Ta nas wor ni.120

Ta vi suf le bis idea azrs kar gavs, Tu is ar se bi Tad er Tna i ri Si na ar sis ma ta re be-

li da er Tna i rad xel mi saw vdo mi ar aris yve las Tvis . aq igu lis xme ba Ta vi suf le bis ara

per so na lu ri aR qma, ara med Ta vi suf le bis sa mar Tleb ri vi gan zo mi le ba - ada mi an Ta ga-

ran ti re bu li Se saZ leb lo ba, srul yo fi lad isar geb lon Ta vi si uf le be bi Ta da Ta vi-

suf le be biT. sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fo cdi lobs ga iT va lis wi nos ada mi an Ta in te re-

se bi, Se saZ leb lo be bi da zRva ri da u dos uTa nas wo ro bas.121

sa qar Tve los kon sti tu ci is me-14 mux lis Ta nax mad, yve la ada mi a ni da ba de biT Ta-

vi su fa li da ka no nis wi na Se Ta nas wo ri a. kon sti tu ci iT xor ci el de ba mxo lod iu ri di-

u li da ara faq tob ri vi Ta nas wo ro bis gan mtki ce ba, rad gan sa xel mwi fos go niv ru li mi-

116 mosazreba miTiTebulia:qanTaria b., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi,

saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa

koleqtivi: burduli i., gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria

a., maWaraZe z., turava m., fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jor-

benaZe s., Tb., 2013, 384. 117 CaCava s., vadiani da uvado SromiTi xelSekrulebis moSlis mimarT moqmedi kanonmde-

blobis samosamarTleo samarTliT srulyofis rekomendaciebi, krebuli: Sromis sam-

arTali, red. v. zaaliSvili, koordinatori g. amiranaSvili, Tb., 2011, 35. 118 Huber, mosazreba miTiTebulia: qanTaria b., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2

Tavi, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, av-

torTa koleqtivi: burduli i., gociriZe e., erqvania T., zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i.,

loria a., maWaraZe z., turava m., fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli

d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 390.119 izoria l., saqarTvelos konstituciis komentarebi (adamianis ZiriTadi uflebani da

Tavisuflebani), avtorTa koleqtivi: izoria l., korkelia k., kublaSvili k., xubua g.,

Tb., 2005, 23.120 monteskie S. l., kanonTa goni, frangulidan Targmna d. labuCiZem, Tb., 1994.121 eremaZe q., interesTa dabalanseba demokratiul sazogadoebaSi, Tb., 2013, 8.


198

za ni ar Se iZ le ba iyos ar se bul faq tob riv gan sxva ve ba Ta sru li ga Ta nab re ba.122 Ta nas wo-

ro bis prin ci pi gu lis xmobs yve la im ada mi a nis uf le be bis da Ta vi suf le be bis Ta nab rad

aRi a re bas da dac vas, ro me lic im yo fe ba Ta na bar pi ro beb Si da ka no niT gan sazR vru li

sa kiTx is mi marT aqvs adek va tu ri da mo ki de bu le ba.123 Ta nas wo ro bis prin ci pi ir Rve va,

ro de sac pir Ta erT jgufs me o res Tan Se da re biT gan sxva ve bu lad epy ro bi an, mi u xe da-

vad imi sa, rom maT So ris ar ar se bobs ise Ti xa si a Tis gan sxva ve ba, rom li Tac uTa nas wo-

ro mopy ro ba Se saZ loa ga mar Tle bul iq nes.

13. so ci a lu ri uf le bis ra o ba Sro mis uf le bis kon teq stSi

Ta vi suf le bis, Ta nas wo ro bis uz run vel yo fis da

dis kri mi na ci is da uS veb lo bis saz ri siT

sa qar Tve los kon sti tu cia so ci a lu ri sa xel mwi fos ide as am kvid rebs. kon sti-

tu ci is 31-e mux lSi gacx a de bu li so ci a lu ri sa xel mwi fos prin ci pi ga mom di na re obs

sa qar Tve los kon sti tu ci is pre am bu la Si asa xu li fun da men tu ri ide e bi dan, rac gu-

lis xmobs de mok ra ti u li wes wyo bi le bis, eko no mi ku ri Ta vi suf le bis dam kvid re bas, so-

ci a lu ri da sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos Seq mnas.124 so ci a lur sa xel mwi fo Si xe li suf-

le ba so ci a lur uf le bebs, upir ve les yov li sa, qvey nis Zi ri Ta di ka no niT ga nam tki cebs.

so ci a lu ri uf le be bi Ta vi si bu ne biT gan sxvav de ba sxva Zi ri Ta di (sa mo qa la qo da po-

li ti ku ri) uf le be bis gan. ker Zod, isi ni met wi lad po zi ti ur -mfar ve lo bi Ti uf le be-

bi a, rom le bic xe li suf le bas akis re ben val de bu le bas, da ic vas in di vi di da Se uq mnas

mas cxov re bi sa da saq mi a no bis sa Ta na do pi ro be bi,125anu Tu sa mo qa la qo da po li ti ku ri

uf le be bi gu lis xmobs Ta vi suf le bas sa xel mwi fos mxri dan, so ci a lu ri uf le be bi, pi-

ri qiT, sa xel mwi fos gan dax ma re bis mi Re bas da pi rov ne bis dac viT uz run vel yo fas.126

sa qar Tve los kon sti tu ci is 30-e mux li ga nam tki cebs Sro mis Ta vi suf le bas, ro-

me lic Sro mis uf le bis kom po nen ti a. Sro ma aris yvel gan, sa dac ne bis mi e ri ada mi a nu ri

122 izoria l., saqarTvelos konstituciis komentarebi (adamianis ZiriTadi uflebani da

Tavisuflebani), avtorTa koleqtivi: l. izoria, k. korkelia, k. kublaSvili, g. xubua,

Tb., 2005, 24.123 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 7.11.2003. gadawyvetileba, miTiTebulia: ke-

reseliZe T., Sromis xelSekrulebis dadebamde damsaqmeblis mier kandidatisTvis da-

smuli diskriminaciuli SekiTxvis samarTlebrivi Sedegebi, krebuli: Sromis samarTa-

li, 1-li tomi, red. v. zaaliSvili, koordinatori g. amiranaSvili, Tb., 2011, 72.124 qanTaria b., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-

oba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: saqarTvel-

os konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi

uflebani da Tavisuflebani, avtorTa koleqtivi: burduli i., gociriZe e., erqvania T.,

zoiZe b., izoria l., kobaxiZe i., loria a., maWaraZe z., turava m., fircxalaSvili a., fut-

karaZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 389.125 demetraSvili a., kobaxiZe i., konstituciuri samarTali, Tb., 2010, 77-78.126 canava l., socialur-ekonomikuri uflebebi 1921 wlis konstituciis mixedviT, krebu-

li: saqarTvelos demokratiuli respublika da 1921 wlis konstitucia, red. d. gegena-

va, Tb., 2013, 61.


199

Za la ga mo i ye ne ba so ci a lu ri ar se bo bis Tvis (en de ma ni).127 Sro ma yo vel Tvis niS navs im

qme de ba Ta Ses ru le bas, ro me lic ak ma yo fi lebs moTx ov nebs da sTa va zobs mom sa xu re bas

sa zo ga do e bas Tu jgu febs da am de nad, mi sa Re bi da anazR a u re ba di a.128 Sro mad mi iC ne va

mxo lod ise Ti saq mi a no ba, ro me lic ma te ri a lu ri da su li e ri Tval saz ri siT em sa xu re-

ba ada mi a nis cxov re bis sa fuZ vlis Seq mnas da Se nar Cu ne bas. Sro ma, er Ti mxriv, ada mi a nis

ma te ri a lu ri uz run vel yo fis, me o re mxriv, pi rov nu li TviT re a li ze bis da gan vi Ta re-

bis sa Su a le ba a,129 ram de na dac Sro mis Se de gad Ti To e ul ada mi ans Se uZ lia ga na vi Ta ros

sa ku Ta ri pi rov nu lo ba, mi aR wi os pa ti vis ce mas sa zo ga do e ba Si, Ta vad mi e ni Wos Rir se-

bis ele men ti. so ci a lu ri sa xel mwi fos ar si gu lis xmobs xe li suf le bis val de bu le bas

ga ran ti re bul iq nes Sro mis uf le bis kon sti tu ci u ri uz run vel yo fa, rac, Ta vis mxriv,

ada mi a nis Rir se u li yo fis sa win da ri a.

Sro mi Ti ur Ti er To bis sa fuZ ve lia Sro mi Ti xel Sek ru le ba, rom lis Ta nax mad

er Ti pi ri, ro me lic iRebs sa mu Sa os Ses ru le bis val de bu le bas, dge ba sxva pi ris sam-

sa xur Si, mi si sa mu Sao Za la dro e biT xde ba sxvi si sa me ur neo geg mis Se mad ge ne li ele-

men ti, xo lo me o re mxa re kis ru lobs sazR a u ris ga dax das sa mu Sa os Sem sru leb lis Tvis,

ro me lic am uka nas kne lis Tvis ma te ri a lu ri ar se bo bis wya ro a, rad gan is Sro mi Ti Se-

mo sav liT ar se bobs.130 Sro mi Ti xel Sek ru le bis, ro gorc ker Zo sa mar Tleb ri vi xa si a Tis

Se Tan xme bis,131 Ta vi se bu re bas Se ad gens is ga re mo e ba, rom am xel Sek ru le bis da de bis

Sem deg mxa re Ta Ta nas wo ro bis prin ci pi ic vle ba, rad gan da saq me bu li132 eq ce va dam saq-

127 mosazreba miTiTebulia: Гордон В.М., Очередные вопросы в литературе гражданского права, ли-тературное обозрение: к учению о трудовых договорах, “Вестник гражданского права”, изд. М.М., Ви-навером,СПБ, # 5, 1913, 100.

128 novaki m., adamianis uflebebi, saxelmZRvanelo parlamentarebisTvis, Targmna l. Weli-

Zem, Tb., 2009, 174.129 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2007w.26.10 2/2-389 gadawyvetileba, miTiTe-

bulia: SveliZe z., saqarTvelos Sromis kodeqsiT gaTvaliswinebuli dasaqmebulis

samarTlebrivi statusis maxasiaTeblebi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li tomi, red.

v. zaaliSvili, koordinatori g. amiranaSvili., Tb., 2011, 123.130 Таль Л.С.mosazreba miTiTebulia: Гордон В.М., Очередные вопросы в литературе гражданско-

го права, литературное обозрение: к учению о трудовых договорах, “Вестник гражданского права”, изд. М.М., Винавером, СПБ, #5, 1913.SromiT urTierTobad moiazreba yvela is urTierTo-

ba, sadac Sroma gaweulia Sromis organizaciuli mowyobis pirobebSi erTi piris mier

meore piris sasargeblod anazRaurebis sanacvlod. qardava e., Sromisa da nardobis

xelSekrulebis urTierTmimarTebis sakiTxisTvis, Jurn. samarTlis Jurnali~, #2, 2009,

211. Sromis xelSekruleba kerZo samarTlis subieqtebs Soris dadebuli SeTanxmebaa

dasaqmebulis mier damsaqmeblisTvis gansazRvruli samuSaos Sesrulebis sanacvlod

sazRauris gadaxdis Taobaze ix. kvantaliani n., sasamarTlo praqtika SromiT davebze,

krebuli: Sromis samarTali, 1-li tomi, red. v. zaaliSvili, koordinatori: g. amiranaS-

vili, Tb., 2011, 68. 131 SromiTi xelSekrulebis kerZosamarTlebriv xasaiTze ix.: takaSvili s., gadrani T.,

SromiTi xelSekrulebis koliziursamarTlebrivi aspeqtebi qarTul saerTaSoriso

kerZo samarTalSi, prof. zurab axvledianis 80 wlisTavisadmi miZRvnili saiubileo

krebuli, red. ZlieriSvili z., qavTaraZe s., Tb., 2013. 132 2006 wlamde moqmed Sromis kanonTa kodeqsSi samuSaos Semsrulebeli moixsenieboda,

rogorc muSaki~. saqarTvelos Sromis kodeqsis proeqti Tavdapirvelad iTvaliswineb-


200

meb lis ne bis ze gav le nis qveS, da mo ki de bu li xde ba mis mi Ti Te beb ze (grZel va di an ur-

Ti er To ba Si xel Sek ru le bis pi ro be bis da zus te bis) da mis mi er gan sazR vrul or ga ni-

za ci ul pi ro beb ze.133 mxa re Ta in te re se bi sa da uf leb ri vi mdgo ma re o bis ga wo nas wo re-

bis miz niT ,Sro miT ur Ti er To ba Si daq vem de ba re bis ele men tis ar se bo ba ga na pi ro bebs

sa xel mwi fos mxri dan Ca re vas spe ci a lur Ro nis Zi e ba Ta gan xor ci e le biT,134 upir ve les

yov li sa, kon sti tu ci iT da Sro mis sa mar Tlis da na we se biT mxa re Ta in te re se bis Ta nab-

rad dac vis ga ran ti e bis Seq mnas, rac qvey nis eko no mi ku ri gan vi Ta re bis sa win da ri ca a.

sa er Ta So ri sod aRi a re bu li ka no nis wi na Se mxa re Ta Ta nas wo ro bis prin ci pi sa qar Tve-

los sa xel mwi fos aval de bu lebs sa zo ga do e bis Tvis im sa xis sa mar Tleb ri vi aq te bis

Seq mnas da Se Ta va ze bas, ro me lic mis cems Sro mis ur Ti er To bis mo na wi le ebs Ta na ba ri

sas tar to pi ro be bis sa mar Tleb riv ga ran ti as.135

da uS ve be lia Sro miT ur Ti er To beb Si ama Tu im for miT dis kri mi na ci is ga mov le na.

dis kri mi na cia ada mi an Ta ga u mar Tle be li, uTa nas wo rod mopy ro ba a. is Ta vi si ar siT Ta-

nas wo ruf le bi a no bis dar Rve vas gu lis xmobs.136 sa mo qa la qo da po li ti ku ri uf le be bis

sa er Ta So ri so aq tSi ga mo ye ne bu li mniS vne lo biT, ter mi ni `dis kri mi na ci a~ gu lis xmobs

gan sxva ve bas, SezR ud vas an upi ra te so bis mi ni We bas ra i me niS nis mi xed viT, rom lis mi-

za nia an iw vevs Ta nas wor sa fuZ vel ze yve la ada mi a nis mi er uf le be bi sa da Ta vi suf le-

be bis aRi a re bis, sar geb lo bis an ga mo ye ne bis ga uq me bas an ga u a re se bas.137 sa qar Tve los

Sro mis ko deq sis Ta nax mad, dis kri mi na ci ad iT vle ba pi ris Tvis ise Ti pi ro be bis Seq mna,

ro me lic pir da pir da ara pir da pir au a re sebs mis mdgo ma re o bas ana lo gi ur pi ro beb Si

myof sxva pi reb Tan Se da re biT.138 Sro mi Ti dis kri mi na ci is mniS vne lo va ni for maa - pir-

da termins `daqiravebuli~, Tumca, sabolood, SromiT urTierTobaSi samuSaos Sems-

rulebeli moixsenieba rogorc dasaqmebuli~, Sudra T., damsaqmeblis pasuxismgebloba

dasaqmebulis mier miyenebuli zianisTvis, krebuli: Sromis samarTali, me-2 tomi, red.

zoiZe b., koordinatori: g. amiranaSvili, Tb., 2013, 224.133 adeiSvili l., kereseliZe d., saqarTvelos Sromis kodeqsis proeqti da kontinenturi

qveynebis Sromis samarTlis zogierTi ZiriTadi principi, Jurn. `qarTuli samarTlis

mimoxilva~, #1, 2003, 10. miTiTebulia: ZimistaraSvili u., administraciul organosa da

dasaqmebuls Soris SromiTi urTierTobis mowesrigebis Taviseburebani, krebuli: Sro-

mis samarTali, me-2 tomi, red. b.zoiZe, koordinatori: g. amiranaSvili, Tb., 2013, 33.134 qardava e., Sromisa da nardobis xelSekrulebis urTierTmimarTebis sakiTxisTvis,

Jurn. `samarTlis Jurnali~, #2, 2009, 219.135 yandaSvili i., mxareTa uflebrivi Tanabrobis kanonismieri garantiebis analizi Sromis

kodeqsSi gatarebuli cvlilebebis safuZvelze, Jurn. `advokati~, #2, 2013, 52.136 SveliZe z., SromiTi diskriminaciis Sesaxeb davis ganxilvis Taviseburebani saqarT-

velos uzenaesi sasamarTlos 19.10.2010 wlis as-549-517-2010 ganCinebis magaliTze, kre-

buli: Sromis samarTali, me-2 tomi, red. b.zoiZe, koordinatori g. amiranaSvili, Tb.,

2013, 11.137 amiranaSvili g., diskriminaciis akrZalva SromiT urTierTobebSi, krebuli: Sromis sam-

arTali, 1-li tomi, red. v.zaaliSvili , koordinatori: g. amiranaSvili, Tb., 2011, 151. 138 SveliZe z., SromiTi diskriminaciis Sesaxeb davis ganxilvis Taviseburebani saqarT-


buli: Sromis samarTali, me-2 tomi, red. b. zoiZe, koordinatori: g. amiranaSvili, Tb.,

2013, 12.


201

da pi ri da ara pir da pi ri sa xiT Se viw ro e ba, ro me lic miz nad isa xavs pi ris Tvis da ma Si ne-

be li, mtru li, da mam ci re be li, Rir se bis Sem lax ve li an Se u rac xmyo fe li ga re mos Seq-

mnas.139 dis kri mi na cia da uS ve be lia anazR a u re bis Tval saz ri si Tac . ne bis mi e ri fu la di

Tan xa, ro me lic ga dax dil un da iq nes da saq me bu lis Sro mis Tvis, anazR a u re bis cne ba Si

Tav sde ba.140 yve las, vinc mu Sa obs, un da hqon des uf le ba, mi i Ros sa mar Tli a ni da sa Ta-

na do anazR a u re ba, rac uz run vel yofs mas Rir se bis Se saty vi si ar se bo biT.141 ar un da

da ir Rves kav Si ri Ta nas wor anazR a u re ba sa da mu Sa o bis uf le bis gan sxe u le biT cxov-

re bis sa Ta na do do nis Se nar Cu ne bas So ris, es uka nas kne li Ta vad aris uf le ba, ro me lic

ga nu yo fe lia ada mi a nis Rir se bis cne bis gan, rac sa fuZ vlad udevs ada mi a nis uf le ba Ta

mTel Ta na med ro ve sis te mas.

am gva rad, sa xel mwi fo val de bu lia iz ru nos so ci a lu ri kon tras te bis ga Ta nab re-

ba ze. e ko no mi ku ri pi ro be bis da kar gviT Se saZ loa daq ve iT des ada mi a nis TviT Se fa se bis

una ri da zi a ni mi ad ges mis pi rov ne bas. imis gan cda, rom ada mi a ni aRar aris sa Wi ro da

amas Tan, iseT sa zo ga do e ba Si, sa dac cal ke u li pi rov ne bis fa si met wi lad da mo ki de bu-

lia mis pro fe si ul saq mi a no ba ze, Se saZ lo a, igi mi iy va nos su li er trav mam de.142 am de nad,

aras wo ria mo saz re ba, rom sa xel mwi fo ar aris val de bu li Sro mis uf le bas Tan da kav Si-

re biT, ar iRebs mo qa la qe Ta Sro mi Ti da saq me bis val de bu le bas: sa qar Tve los sa kon sti-

tu cio sa sa mar Tlom er T-erT saq me ze mi Re bul ga dawy ve ti le ba Si kon sti tu ci is 30-e

mux li viw rod gan mar ta, ker Zod, mas Si da i na xa mxo lod Sro mis Ta vi suf le ba (a da mi a nis

una ri, Ta vad gan kar gos sa ku Ta ri Se saZ leb lo ba ni Sro miT saq mi a no ba Si, Ta vad air Ci os

Sro mi Ti saq mi a no bis esa Tu is sfe ro) . am Sem Txve va Si sa sa mar Tlom Sro mi Ti ur Ti er To-

ba mi iC nia sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis iden tur mov le nad, ker Zo av to no mi is prin-

ci pis gan sxe u le biT.143

139 SveliZe z., SromiTi diskriminaciis Sesaxeb davis ganxilvis Taviseburebani saqarT-


buli: Sromis samarTali, me-2 tomi, red. b. zoiZe, koordinatori: g. amiranaSvili, Tb.,

2013, 14.140 samuSaos Sesrulebis nacvlad miRebuli fuladi Tanxis farTo ganmartebaSi moiazreba

xelfasi, bonusi da yvela sxva saxis angariSsworeba, ganxorcielebuli damsaqmeblis

mier dasaqmebulisTvis, rogorc gasamrjelo SromisTvis, ix. SveliZe z., saqarTvelos

Sromis kodeqsiT gaTvaliswinebuli dasaqmebulis samarTlebrivi statusis maxasiaTe-

blebi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li tomi, red. v.zaaliSvili, koordinatori: g. ami-

ranaSvili, Tb., 2011, 117.141 Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-


lolaZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 410.142 Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, ger-


lolaZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 315-316. 143 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, 1996-1997, Tb., 57-58.

miTiTebulia:zoiZe b., Sromis Tavisuflebis arsi saqarTvelos sakonstitucio sa-

samarTlos praqtikaSi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li tomi, red. v. zaaliSvili,

koordinatori: g. amiranaSvili, Tb., 2011, 4.


202

kon sti tu ci u ri Ta vi suf le ba ne bis mi er Sem Txve va Si ama Tu im uf le bis ga mo xat-

vis for ma a, ne bis mi e ri Ta vi suf le ba kon kre tu li uf le bis ele men ti a, am de nad, ar ar se-

bobs Ta vi suf le ba uf leb ri vi Si na ar sis ga re Se.144

14. uf le ba dac viT Se i mec ne ba

`uf leb ri vi grZno bis Tvi se ba moq me de ba a, Tu is moq me de bas mok le bu li a, ma Sin igi

Tan da Tan uZ lur de ba da Clun gde ba. uf le bis Se lax vis grZno bis una ri da moq me de bis

Za la war mo ad gens uf leb ri vi grZno bis sa zoms~.145 uf le ba dac viT Ta vi si ar se bo bis

zne ob riv pi ro bebs uz run vel yofs.146 a da mi a nis uf le be bi arc ide o lo giaa da arc Se-

xe du le ba Ta sis te ma, imis Tvis, rom mniS vne lo va ni ze moq me de ba mo ax di non ada mi a nis da

sa zo ga do e bis cxov re ba ze. am de nad, isi ni qme de ba Si un da ga da i zar dos. ada mi a nis uf-

le ba Ta aRi a re ba ga nu yo fe lia ma Ti pa ti vis ce mis da dac vis uz run vel sa yo fad ga mo ye-

ne bu li sa Su a le be bis gan.147

Zi ri Ta di uf le be bis ar sob ri vi ga ran ti is ga re Se ada mi ans er Tme va Se saZ leb lo ba

Ta vi si cxov re ba mo awy os Ta vi si Se xe du le biT da igi ga re Se ze moq me de bis obi eq ti xde-

ba. Zi ri Ta di uf le bis ar sis Se nar Cu ne ba em sa xu re ba imas, rom ada mi a ni dar Ces ada mi a nad

da Rir se bis ma ta reb lad. uf le bis dac vis ga ran ti e bi da mo ki de bu lia qve ya na Si ar se bu-

li mar Tlwes ri gis xa si aT ze, rad gan ne bis mi e ri uf le ba ara pir da pir war mo ad gens ama

Tu im mar Tlwes ri giT gan pi ro be bul fa se u lo bas.148 amas Tan, ne bis mi e ri uf le bis aRi-

a re ba azrs da kar gavs mas ze Ta na ba ri wvdo mis ga ran ti re bu li Se saZ leb lo bis ga re Se.149

a da mi a nis uf le ba Ta da Zi ri Tad Ta vi suf le ba Ta dac vis ev ro pu li kon ven cia erT-

er Ti um niS vne lo va ne si sa er Ta So ri so aq ti a, ro me lic icavs ada mi a nis fun da men tur

uf le beb sa da Ta vi suf le bebs da ima ve dros gan sazR vravs am fa se u lo be bis uz run vel-

yo fis efeq ti an me qa niz mebs ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa sa mar Tlos sa xiT.150am kon-

144 zoiZe b., Sromis Tavisuflebis arsi saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos praqti-

kaSi, krebuli: Sromis samarTali, 1-li tomi, red. v. zaaliSvili, koordinatori: g. ami-

ranaSvili, Tb., 2011, 4.145 ieringi r., brZola uflebisaTvis, winaTqma da rusuli gamocemidan Targmani z. nanobaS-

vilis, red. b. zoiZe, Tb., 2000, 69.146 iqve, 58.147 tulkensi f., adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo ormocdaaTi wlisaa. bolo-

droindeli mimarTulebebi sasamarTlos iurisprudenciaSi, Jurn `sakonstitucio sa-

marTlis mimoxilva~, #3, 2010, 4. saxelmwifoTa mier adamianis uflebebisa da Tavisufle-

bebis mxolod aRiareba, samarTlebriv aqtebSi maTi ganmtkiceba jer kidev ar niSnavs

maT dacvas da uzrunvelyofas, ix. Wanturia l., uZravi nivTebis sakuTreba, Tb., 2001, 76.148 zoiZe b., ZiriTadi uflebis arsis SenarCunebis principi, Jurn. sakonstitucio samarT-

lis mimoxilva~, #5, 2012, 144. 149 eremaZe q., interesTa dabalanseba demokratiul sazogadoebaSi, Tb., 2013, 166.150 konvencias xeli moewera 1950 wels romSi, ZalaSia 1953 wlidan, boxaSvili b., saqarT-

velos kanonmdeblobis Sesabamisoba adamianis uflebaTa evropuli konvenciis mexuTe

muxlTan, krebuli: adamianis uflebaTa evropuli standartebi da maTi gavlena saqarT-

velos kanonmdeblobasa da praqtikaze, red. k. korkelia, Tb., 2006, 25.


203

ven ci is pir ve li mux lis Ta nax mad, sa xel mwi fo eb ma un da uz run vel yon kon ven ci iT gaT-

va lis wi ne bu li uf le be bi sa da Ta vi suf le be bis dac va. am de nad, sa xel mwi fos ekis re ba,

er Ti mxriv, val de bu le ba Ta vi Se i ka vos kon ven ci iT da mi si oq me biT gaT va lis wi ne bu li

uf le be bis da Ta vi suf le be bis dar Rve vis gan (ne ga ti u ri val de bu le ba),151 me o re mxriv,

is val de bu lia uz run vel yos ma Ti dac va, ra Ta su bi eq tis mi er uf le bis re a li ze ba ar

iq nes SezR u du li da xel yo fi li sxva pir Ta mxri dan152 (po zi ti u ri val de bu le ba). aR sa-

niS na vi a, rom Ta na med ro ve o ba Si uf ro aq tu a lu ria sa xel mwi fos mxri dan aq ti u ri moq-

me de bis val de bu le ba kon sti tu ci ur uz run vel yo fas Tan da kav Si re biT, sa xel mwi fo sa

da mo qa la qis da mo ki de bu le ba Si tra di ci u li pos tu la tis (ne ga ti u ri val de bu le ba)

pa ra le lu rad.153

sa qar Tve los mo qa la qe e bis mi za ni a, gan sxe ul des kon sti tu ci u ri sa mar Tlis ba-

to no ba, rac ukav Sir de ba im gva ri sa xel mwi fos ar se bo bas, ro me lic upir ve le sad em-

sa xu re ba ada mi a nis uf le be bis gan sxe u le bas, dac vas da sa zo ga do e bis ke Til dRe o bis

miR we vas154 da am miz niT, sa mar Tli a ni ka no ne bis sa mar Tli a nad (sa mar Tli a no ba niS navs

pi ris gan sjas yo vel gva ri mi ker Zo e bis ga re Se, yve las Tvis er Tna i ri stan dar te bis mi-

sa da ge bas)155 ga mo ye ne bas uz run vel yofs.156

151 korkelia k., qurdaZe i., adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTali adamianis ufle-

baTa evropuli konvenciis mixedviT, Tb., 2004, 14. 152 menabde v., SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebi - universaluri gamowveva,

krebuli: adamianis uflebaTa dacvis saerTaSoriso standartebi da saqarTvelo, red.

k. korkelia, Tb., 2011, 153.153 Svabe i., germaniis federaluri sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebebi, germa-

nulidan Targmna e. CaCaniZem, samecniero redaqtorebi: k. kublaSvili, T. niniZe, b. lo-

laZe, q. eremaZe, Tb., 2011, 209.154 Рассел, mosazreba miTiTebulia: Калинина Е.В., Романовская В. Б., Древнейшая история консти-

туционализма: Библейский опыт, ж. “Правоведение”, # 3, 2011,181.155 radbruxi g., samarTlis filosofiis xuTi wuTi, Targmna d. gegenavam, Jurn. sarCevi~, #

1-2 (3-4), 2012, 248.156 gociriZe e., saqarTvelos konstituciis komentari, me-2 Tavi, saqarTvelos moqalaqe-



fircxalaSvili a., futkaraZe i., qanTaria b., wereTeli d., jorbenaZe s., Tb., 2013, 111.

204

naTia CitaSvili*

Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc valdebulebis Sesrulebis garTulebis

samarTlebrivi Sedegi

1. Sesavali

ne bis mi e ri sa zo ga do e ba aya li bebs sim did ri sa da Za la uf le bis gar kve ul wes-

rigs. sa mo qa la qo brun vis for mi re ba Si cen tra lu ri mniS vne lo ba xel Sek ru le bebs

eni We baT. Se sa ba mi sad, sa xel Sek ru le bo sa mar Ta li sa mo qa la qo brun vis re gu li re biT

sim did ri sa da Za la uf le bis wes ri gis gan msazR vre li a.1 um rav les sa zo ga do e ba Si sa-

baz ro ur Ti er To be bi um niS vne lo va ne si me qa niz mia qo ne bis war mo e bi sa da ga na wi le-

bi saT vis.2 sa xel Sek ru le bo sa mar Ta li aya li bebs sa baz ro ur Ti er To be bis mar Tvis

fu Zem deb lur da na we sebs. am de nad, Sec vli li ga re mo e be bis gav le niT war mo So bi li

val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le bis ma re gu li re be li nor me bis moq ni lo ba ze mniS-

vne lov nad aris da mo ki de bu li sa mo qa la qo brun vi sa da ko mer ci u li ur Ti er To be bis

sta bi lu ro ba.

val de bu le bis Ses ru le bis le gi ti mu ri sa xel Sek ru le bo in te re si sa mar Tleb-

ri vad da cu li gan sa kuT re bu li si ke Tea ne bis mi e ri sa mar Tlis sis te ma Si. xel Sek ru le-

bis uze na e so bis prin ci pi – Pac ta sunt ser van da3 – yve la mar Tlwes ri gis4 fu Zem deb lu ri

da na we si a, val de bu le bi Ti sa mar Tlis kar di na lu ri prin ci pi a,5 mo ra lu ri im pe ra ti-

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti, asistent-profesori.1 Collins H., The Law of Contract, Cambridge University Press, New York, 2003, 10-11.2 iqve, 1.3 ix.: Surhone L.M., Timpledon M.T., Marseken S.F., Pacta Sunt Servanda: Brocard, Civil Law, Contract,

Clause, Law, Good Faith, Peremptory Norm, Clausula Rebus Sic Stantibus, Betascript Publishers, 2010, yvelgan; Houtte H.V., Changed Circumstances and Pacta Sunt Servanda: Gaillard (ed.), Transnational Rules in International Commercial Arbitration (ICC Publ. Nr. 480, 4), Paris, 1993, yvelgan, <http://tldb. uni-koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014]; Zimmermann R., The Law of Obligations, Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford University Press, 1996, 576-581; Sharp M.P., Pacta Sunt Servanda, Columbia Law Review, Vol. 41, 1941, yvelgan, <http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/clr41&div=55&g sent=1&collection=journals>, [24.06.2014]; Draetta U., Lake R.B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 178.

4 kontinenturi samarTlis sabaziso princips – Pacta Sunt Servanda – saerTo samarTalSi

See satyviseba Doctrine of Consideration. ix. Hyland R., Pacta Sunt Servanda, A Meditation, Virginia Journal of International Law, Vol. 34, 1994, <http://heinonline.org/HOL/Print?collection=journals&handle= hein.journals/vajint34&id=417>, [24.06.2014].

5 kandelhardi r., realuri Sesruleba Tu zianis anazRaureba: saerTaSoriso kon sen su si?

saiubileo krebuli sergo jorbenaZe – 70~, Tb., 1996, 103; Houtte H.V., Changed Circumstances and Pacta Sunt Servanda, in: Gaillard E. (ed.), Transnational Rules in International Commercial Arbitration (ICC Publ. Nr. 480, 4), Paris, 1993, 105, 107, 108, <http://tldb.uni-koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014]; Liu Ch., Newman M.S. (ed.), Remedies in International Sales, Perspectives from SISG, UNIDROIT Principles

naTia CitaSvili, Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadageba rogorc

valdebulebis Sesrulebis garTulebis samarTlebrivi Sedegi

205

via,6 bu ne bi Ti sa mar Tli a no bis ga mov li ne ba a,7 ro me lic im pe ra ti u lad ad gens sa xel Sek-

ru le bo pi ro be bis Ses ru le bis sa val de bu lo o bas sa mo qa la qo brun vis sta bi lu ro bis,

sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bis8 uz run vel yo fi sa da sa mar Tleb ri vi gan sazR vru lo bi-

saT vis.9 igi ker Zo sa mar Tlis tran sna ci o na lur prin ci pad10 da sa er Ta So ri so sa vaW ro

sa mar Tlis qva kuTx e dad aris aRi a re bu li.11

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To beb Si Sec vli li ga re mo e be bis aR mo ce ne ba Ta na med-

ro ve sa mo qa la qo brun vis Ta nam de vi ris ki a, rom lis pi ro beb Sic xel Sek ru le bis uze-

na e so bis prin ci pis12 Se uzR u da vi ga mo ye ne ba sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bi sa da sa mar-

Tli a no bis xel yo fas ga na pi ro bebs13 da wi na aR mde go ba Si mo dis sa mo qa la qo brun vi saT-

and PECL, JurisNet, LLC, Huntington, New York, 2007, 653; Edlund H.E., Imbalance in Long-Term Com-mercial Contracts, European Review of Contract Law (ERCL), Vol. 5, Issue 4, 2009, 431.

6 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 8.

7 Mascow D., Hardship and Force Majeure, The American Journal of Comparative Law, Vol. 40, 1992, 657-658, <http://www.heinonline.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/amcomp40&collection=journals&section = 36&id=667&print=section&sectioncount=1&ext=.pdf>, miTiTebulia: Liu Ch., Newman M.S. (ed.), Rem-edies in International Sales, Perspective from CISG, UNIDROIT Principles and PECL, JurisNet, LLC, New York, 2007, 653. ix. aseve, Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 8.

8 nebismieri xelSekruleba mis monawile subieqtTa Soris ganamtkicebs garkveul wonas-

worobas sargeblisa da riskebis gadanawilebis TvalsazrisiT. Sesabamisad, Tu erTi

mxare xelSekrulebis safuZvelze ganicdis materialur danakargs, is amave xelSek-

rulebisgan iRebs sanacvlo Rirebulebis sikeTes. ix. Roberts Th.E., Commercial Impossibility and Frustration of Purpose: A Critical Analysis, Can. J.L. & Jurisprudence, Vol. 16, 2003, 137, <http://heinon-line.org/HOL/Page?handle=hein.journals/caljp16&collection=journals&page=129>, [24.06.2014].

9 Puelinckxin A.H., Frustration, Hardship, Force Majeure, Imprévision, Wegfall der Geschäftsgrundlage, Un-möglichkeit, Changed Circumstances, 3 Journal of International Arbitration, No. 2, 1986, 47, <http://tldb.uni-koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014].

10 Goldman B., The Applicable Law: General Principles of Law - the Lex Mercatoria: Lew ed., Contempo-rary Problems in International Arbitration, London, 1986, 125, <http://tldb.uni-koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014].

11 Liu Ch., Changed Contract Circumstances, 2nd ed., 2005, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/liu5.html>, [24.06.2014].

12 Pacta Sunt Servarda ix.: Surhone L.M., Timpledon M.T., Marseken S. F., Pacta Sunt Servanda: Brocard, Civil Law, Contract, Clause, Law, Good Faith, Peremptory Norm, Clausula Rebus Sic Stantibus, Betascript Publishers, 2010, yvelgan; Houtte H.V., Changed Circumstances and Pacta Sunt Servanda: Gaillard (ed.), Transnational Rules in International Commercial Arbitration (ICC Publ. Nr. 480, 4), Paris, 1993, yvel-

gan, <http://tldb. uni-koeln.de/TLDB.html>, [24.06.2014]; Zimmermann R., The Law of Obligations, Ro-man Foundations of the Civilian Tradition, Oxford University Press, 1996, 576-581; Sharp M.P., Pacta Sunt Servanda, Columbia Law Review, Vol. 41, 1941, yvelgan, <http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/clr41&div=55&g sent=1&collection=journals>, [24.06.2014]; Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 178.

13 Baranauskas E., Zapolskis P., The Effect of Change in Circumstances on the Performance of Contract, Myko-las Romeris University, 4 (118), 2009, 198, <http://www.mruni.eu/lt/mokslo–darbai/jurisprudencija/archyvas/dwn.php?id=226657>, [24.06.2014]. ix. aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo

saqmeTa palatis 2010 wlis 6 ivlisis ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010.


206

vis da ma xa si a Te bel si ke Te Ta sa mar Tli a ni gac vli sa da ke Til sin di si e re bis moTx ov-

neb Tan.14

na ci o na lur sa mar Tleb riv sis te meb sa da uni fi ci re bul sa er Ta So ri so ker Zo sa-

mar Tal Si aRi a re bu li a, rom Sec vli li ga re mo e be bis aR mo ce ne ba sa xel Sek ru le bo ur-

Ti er To ba Si for sma Jo ri sa (ro ma nul sa mar Tal Si – vis ma jor) da Ses ru le bis gar Tu le bis

(har dship) or fu Zem deb lur, sa ba zi so kon cef ci as afuZ nebs15 Ta nam de vi sa mar Tleb ri vi

Se de ge biT. Ses ru le bis gar Tu le ba ar se bobs ma Sin, ro de sac xel Sek ru le bis da de bis

Sem dgom aR mo ce ne bu li ga re mo e be bis gav le niT16 val de bu le bis aR sru le ba mo u lod ne-

lad ara go niv ru lad mZi me tvirTs akis rebs mo va les.17 Ses ru le bis gar Tu le ba gu lis-

xmobs obi eq tu rad gan xor ci e le ba di val de bu le bis Ses ru le bis uki du res dam Zi me bas,

ro me lic obi eq tu rad ar ga mo ricx avs Ses ru le bis Se saZ leb lo bas18 da rom lis pi ro-

beb Sic mxa re Ta in te re se bis upir ve le si sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le ba Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba a. for sma Jo ri (Ses ru le bis arab ra le u li

Se uZ leb lo ba) ki gan sxva ve bu li sa mar Tleb ri vi wi na pi ro be biT war mo i So ba, ro me lic

Ta nam dev Se de gad Ses ru le bis val de bu le bi sa gan gan Ta vi suf le bas mo i az rebs.19 Tum ca,

mar Tlmsa ju le bis ev ro pu li sa sa mar Tlos20 mtki ce biT, for sma Jo ris kon cef cia ar Se-

iZ le ba Se mo i far glos mxo lod Ses ru le bis ab so lu tu ri Se uZ leb lo bis cne biT, ara med

igi mo i cavs mxa ris kon tro lis miR ma aR mo ce ne bul uC ve u lo ga re mo e bebs, ro mel Ta Se-

de ge bis aR mof xvra, go niv ru li win da xe du le bi sa da yve la sa Ta na do zrun vis mi u xe da-

vad, Se uZ le be lia uki du re sad mZi me da na xar je bis ga re Se.21

14 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa

palatis 2008 wlis 25 noemberis ganCineba saqmeze: #as-466-707-08.15 Lando O., Salient Features of the Principles of European Contract Law: A Comparison with the UCC, Pace

International Law Review, Vol. 13, Issue 2, 2001, 27, <http://digitalcommons.pace.edu/pilr/vol13/iss2/4/>, [24.06.2014]; Horn N., Changes in Circumstances and the Revision of Contracts in some European Laws and International Law in: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in Inter national Trade and Finance, Antwerp, Boston, London, Frankfurt a.M. 1985, 16, <http://translex.uni-koeln.de/113700/high-light–horn–changes–circumstances–and–the–revision–contracts–some–european–laws–and–international–law–horn–adaptation–and–renegotiation–contracts–inter–not–national–trade–and–fi nance/>, [24.06.2014]; Ci-e matniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 9, 13.

16 Yorio E., Thel S., Contract Enforcement, 2nd ed., Wolters Kluwer Law and Business, Aspen Publishers, 2011, 5-6.

17 Sharpe R. J., Injunctions and Specifi c performance, 2nd ed., 1992, 10-10, 10-11, miTiTebulia: Yorio E., Thel S., Contract Enforcement, 2nd ed., Wolters Kluwer Law and Business, Aspen Publishers, 2011, 5-6.

18 Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the Inter-national Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York, 2004, 261.

19 Rösler H., Hardship in German Codifi ed Private Law – In Comparative Perspective to English, French and International Contract Law, Kluwer Law International BV/Printed in the Netherlands, Eur. Rev. of Prv. L., Vol. 15, No. 4, 2007, 483, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract–id=1154004>, [24.06.2014].

20 European Court of Justice (ECJ).21 European Court of Justice, judgment of 11 July, 1968, Case 4/68, Rec. 1968, 563, <http://eur-lex.europa.eu/

legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:61970CJ0011>, [24.06.2014].



207

for sma Jo ri sa da Ses ru le bis gar Tu le bis kon cef ci ebs fun qci u rad gan sxva ve bu-

li mi za ni aqvT: Ses ru le bis gar Tu le ba xel Sek ru le bis Si na ar sis Sec vli li ga re mo e be-

bi sad mi adap ti re bis sa fuZ ve li xde ba da mxa re Ta miz nad kvlav Se Tan xme bis aR sru le ba

rCe ba.22 Ses ru le bis gar Tu le ba upi ro bod ar iw vevs xel Sek ru le bis Sewy ve tas, ara med

amoq med de ba sa xel Sek ru le bo pi ro be bis mo di fi ci re bi sa da xel Sek ru le bis adap ta-

ci is moTx ov na.23 mxa re eb ma, ro gorc ma Ti Sem Txve vis sa u ke Te so mo sa mar Tle eb ma, un da

awar mo on sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke ba ke Til sin di si e re bis prin cip ze day rdno biT.

xo lo Tu mo la pa ra ke bas ar Se iZ le ba xel Sek ru le bis ga dar Ce nis mi za ni hqon des, rad gan

mniS vne lov nad dar Rve u lia eko no mi ku ri ba lan si,24 ma Sin Sewy vi ton xel Sek ru le ba.25

for sma Jo ri ki val de bu le bis dar Rve vis kon teq stSi ga ni xi le ba, ro me lic xel Sek ru-

le bis Se Ce re bis an Sewy ve tis sa fuZ ve li xde ba.26

sa xel Sek ru le bo boW vis sa kiTx is gan sazR vri saT vis wi nam de ba re naS ro mi miz nad

isa xavs val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le bis pi ro beb Si um Tav re sad ga mo sa ye ne be li

sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le bis – Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa-

da ge bis, ro gorc Ses ru le bis gar Tu le bis sa mar Tleb ri vi Se de gis, kvle vas.

2. valdebulebis Sesrulebis garTuleba rogorc zogadi

saxelSekrulebo principi da Secvlili garemoebebisadmi

xelSekrulebis misadagebis winapiroba

ne bis mi e ri sa mar Tleb ri vi wes ri gi ax dens mo va lis pa su xis mgeb lo bis ga mom ricx-

vel sa fuZ vel Ta sis te mis for mi re bas.27 Se sa ba mi sad, ro gorc kon ti nen tur, ase ve an-

22 Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in International Trade Practice with Specifi c Regard to the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts, Reproduced with permission of Pace Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000, 200, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html>, [24.06.2014].

23 Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebisa da meoradi moTxovnis ufle-

bebis Sesaxeb ixileT Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 721-725, <http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [24.06.2014].

24 Flechtner M.H., Issues Relating to Exemption (“Force Majeure”) Under Article 79 of the United Nations Con-vention on Contracts for the International Sale of Goods (“CISG”), Legal Studies Research Paper Series, Pitts-burgh, Pennsylvania, 2008, 8, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract–id=1118124>, [24.06.2014].

25 Lando O., Salient Features of the Principles of European Contract Law: A Comparison with the UCC, Re-produced with permission of 13 Pace International Law Review, 2001, 367, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/lando.html#3iii>, [24.06.2014]. Sesrulebis garTulebis samarTlebriv Sedegebze

ixileT: Perillo J., Force Majeure and Hardship under the UNIDROIT Principles of International Com-mercial Contracts, Contratación internacional. Comentarios a los Principios sobre los Contratos Comerciales Internacionales del Unidroit, Universidad Nacional Autónoma de México - Universidad Panamericana, 1998, 130-132, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/perillo3.html?>, [24.06.2014].

26 Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in International Trade Practice with Specifi c Regard to the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts, Reproduced with permission of Pace Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000, 201, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html>, [24.06.2014].

27 Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 710, <www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [24.06.2014].


208

glo a me ri kul sa mar Tal Si sul uf ro me tad es wraf vi an val de bu le bis Ses ru le bis dab-

rko le bis cne bis uni fi ci re bas.28

val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le bis cne ba Si gan zo ga de bu li sa xiT ga er Ti an-

da erov nu li sa mar Tleb ri vi sis te me bis mi er gan mtki ce bu li am kon cef ci is ar se bi Ti

sa mar Tleb ri vi ma xa si a Teb le bi, ris sa fuZ vel zec es kon cef cia zo gad sa xel Sek ru le-

bo prin ci pad29 iq ca.

zo ga di sa xel Sek ru le bo prin ci pe bi, ro gorc uni fi ci re bu li da gan zo ga de bu li

sa mar Tleb ri vi kon cef ci e bi,30 ga mo i ye ne ba sa er Ta So ri so ko mer ci ul xel Sek ru le ba Ta

sa yo vel Ta od, sa er Ta So ri so do ne ze aRi a re bu li we se bis mniS vne lo biT. zo ga di sa xel-

Sek ru le bo prin ci pe bi Si da sa xel mwi fo eb ri vi sa mar Tlis xar ve zu li da Ria nor me bis,

ase ve xel Sek ru le bis pi ro be bis gan mar te bi sa da Sev se bis qme diT me qa niz mad Se iZ le-

ba iq nes gan xi lu li. Se sa ba mi sad, es sa kiTxi di di mniS vne lo bis mqo nea doq tri nu li da

praq ti ku li Tval saz ri siT.

qar Tul sa mar Tal Si Sec vlil ga re mo e beb Tan da kav Si re bu li prob le ma ti ka ar

aris mo wes ri ge bu li for sma Jo ri sa da Ses ru le bis gar Tu le bis sa xel wo de bis mqo ne in-

sti tu te biT. Tum ca ka non mdeb lo ba ar sob ri vad msgav si sa mar Tleb ri vi kon cef ci e bis

re gu li re bas iT va lis wi nebs da uZ le ve li Za lis, Ses ru le bis arab ra le u li Se uZ leb-

lo bi sa da Sec vli li ga re mo e be bis sa xel wo de biT.

ase ve, ger ma nul sa mar Tal Sic ar ar se bobs for sma Jo ris sa xel wo de bis Se saty vi si

kon cef ci a, Tum ca ger ma ni is sa mo qa la qo sjul de ba ga nam tki cebs uzo ga des prin cips,

ro me lic val de bu le bis dar Rve vi saT vis sa xel Sek ru le bo pa su xis mgeb lo bas mo va lis

bra le u lo bas, sul mci re, ga uf rTxi leb lo bis ar se bo bas ukav Si rebs, Tu mkac ri pa su-

xis mgeb lo ba (ga ran ti a) ar aris Se Tan xme bu li31 an ar ga mom di na re obs val de bu le bis

ar si dan.32 Se sa ba mi sad, ger ma nu li sa mar Tlis Ta nax mad, val de bu le bis dar Rve vi saT vis

pa su xis mgeb lo ba ga mo i ricx e ba, ro de sac dab rko le ba mxa ris kon tro lis miR ma a, ro-

mel sac val de bu le bis dar Rve vi sad mi ga uf rTxi leb lo bac ki ar Se e racx e ba.33 pa su xis-

mgeb lo bis aR niS nu li we si for sma Jo ris sa mar Tleb riv Se de gebs Se e sa ba me ba.

28 SakiaSvili b., saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis SeuZlebloba, sadisertacio

naSromi iuridiul mecnierebaTa kandidatis samecniero xarisxis mosapoveblad, Tb.,

1997, 6.29 ix. Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-perfor-

mance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 109. Semdgomi

miTiTebebiT: Magnus U., Force Majeure and the CISG, In The International Sale of Goods Revisited, Ed-ited by Sarcevic and Volken, The Hague, 2001, 8; Kessedjian C., Competing Approaches to Force Majeure and Hardship, International Review of Law and Economics, 25, 2005, 430, <www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/kessedjian.html>, [24.06.2014]; Barry N., Force Majeure and Frustration, American Journal of Comparative Law, 27, 1979, 231, <http://www.heinonline.org/HOL/PDF?handle=hein.journals/amcomp27&collection=journals&section=22&id=245&print=section&sectioncount=1&ext=.pdf>, [24.06.2014].


31 Horn N., Kötz H., Leser H.G., German Private and Commercial Law: An Introduction, 1982, 93, 112.32 German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH, Saarbrücken,

2005, §276 I.33 Horn N., Kötz H., Leser H.G., German Private and Commercial Law: An Introduction, 1982, 93, 112.



209

am ri gad, mar Ta li a, ger ma nu li sa mar Ta li ar ic nobs for sma Jo ris kon cef ci as,

mag ram iden tu ri sa mar Tleb ri vi Se de gi sxva sa xel wo de bis in sti tu tiT mi iR we va. ker-

Zod, Ses ru le bis arab ra le u li Se uZ leb lo ba afuZ nebs for sma Jo ris sa mar Tleb riv Se-

de gebs – Ses ru le bis val de bu le bi sa gan gan Ta vi suf le bas zi a nis anazR a u re bis moTx-

ov nis uf le bis ga mo ricx viT. rac Se e xe ba Ses ru le bis gar Tu le bis kon cef ci as, igi ger-

ma nul sa mar Tal Si eko no mi ku ri Se uZ leb lo bis cne ba Sia mo az re bu li.

ze mo aR niS nu lis gaT va lis wi ne biT, wi nam de ba re kvle va Si val de bu le bis Ses ru-

le bis uki du re si dam Zi me bis kon cef ci is ga mo sa xa ta vad ga mo ye ne bu li iq ne ba ter mi ni

val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le ba, ro gorc zo ga di sa xel Sek ru le bo prin ci pis ga-

mo xa tu le ba.

3. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba

ro gorc val de bu le bis Ses ru le bi sa da sa xel Sek ru le bo

sa mar Tli a no bis uz run vel yo fis me qa niz mi

Sec vlil ga re mo e ba Ta pi ro beb Si val de bu le bis Ses ru le bis sa kiTx is mo wes ri-

ge ba xel Sek ru le bis adap ta ci is gziT mxa re Ta da, zo ga dad, sa zo ga do e bis sa u ke Te so

in te re sebs Se e saty vi se ba im Sem Txve va Si, Tu sa xel Sek ru le bo boW vis prin ci pi sad mi

for ma lu ri er Tgu le ba ze mox se ne bu li sa u ke Te so in te re se bis gan xor ci e le bi saT vis

dab rko le bad iq ce va.34 xel Sek ru le bis Sec vli li ga re mo e be bi sad mi adap ta ci i sas un da

gan xor ci el des `xel Sek ru le bis sta bi lu ro bi sa~35 da `xel Sek ru le bis moq ni lo bis~36

ba lan si re ba.

gar Tu le bu li sa mo qa la qo brun vis pi ro beb Si grZel va di a ni sa er Ta So ri so ko-

mer ci u li kon traq te bi gan sa kuT re biT mgrZno bi a re gax da sa xel Sek ru le bo ur Ti er-

To ba Si aR mo ce ne bu li Sec vli li ga re mo e be bis mi marT.37

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba Ses ru le bis gar Tu le bis

sa mar Tleb riv Se de gad ga ni xi le ba.38 xel Sek ru le bis adap ta ci a, Cve u leb riv, grZel-

va di an sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Si ga mo i ye ne ba Sec vli li ga re mo e be bis gav le niT

mxa re Ta eko no mi kur in te re sebs So ris wo nas wo ro bis rRve vi sas,39 eko no mi ku ri in te re-


35 Frick J.G., Arbitration and Complex International Contracts, Kluwer Law International, Schulthess, 2001, 36.36 iqve.37 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in

International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 5. 38 germanul samarTalSi xelSekrulebis safuZvlis rRveva warmoSobs xelSekrulebis

adaptaciis moTxovnas, rogorc avtomatur samarTlebriv Sedegs. ix. BGH, LM §242 (ba) BGB Nr. 38; BGH NJW 1972, 152. msgavs midgomas iziarebs italuri samarTlis doqtrina.

ix. aseve, Rimke J., Force Majeure and Hardship: Application in International Trade Practice with Specifi c Regard to the CISG and the UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts, Pace Review of the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, Kluwer, 1999-2000, 196-197, <http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/rimke.html#7>, [24.06.2014].

39 Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 169.


210

sis Se nar Cu ne bis gaT va lis wi ne biT40 sa mo mav lo Ta nam Srom lo bis uz run vel yo fis miz-

niT.41

xel Sek ru le bis uze na e so bis prin ci pis Ta nax mad, xel Sek ru le bis ga da sin jva, Se-

saZ le be li a, for ma lu ri sa mar Tli a no bi saT vis saf rTxed iq nes gan xi lu li. mag ram Ta-

na med ro ve doq tri nis Tvis pi ro ba Ta uc vle lo ba- da ur Rvev lo ba ar Se iZ le ba sa xel Sek-

ru le bo sa mar Tlis uze na es Ri re bu le bad iq nes cno bi li. sa xel Sek ru le bo ur Ti er To-

be bis mi marT moq me di axa li prin ci pe bi, ro go ri caa pro por ci u lo ba, gan grZo ba do ba

da uwy ve to ba ga ni xi le ba xel Sek ru le bis ga da sin jvis ka no ni e re bis da sa sa bu Teb lad.42

xel Sek ru le bis ga da sin jva mi si sta bi lu ro bi sa da ur Ti er To bis gag rZe le bis wi na pi-

ro ba a. ris ke bi sa da Sec vli li ga re mo e be bis gav le niT war mo So bi li za ra li sa da sar-

geb lis ur Ti er Tga zi a re ba mxa re Ta mi er (`ga zi a re bis prin ci pi~) usa mar Tlo bis pre ven-

ci as ax dens.43

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis adap ta cia mis Sewy ve tas Tan an mkacr

aR sru le bas Tan Se da re biT mniS vne lo van wi lad uz run vel yofs mxa re Ta in te re se bis

gan xor ci e le bas. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis upi ra te-

so ba im Sem Txve vi Tac vlin de ba, ro de sac pir van de li mdgo ma re o bis aR dge na da zi a nis

anazR a u re ba ver ub ru nebs mxa re ebs maT Tav da pir vel mdgo ma re o bas. ma ga li Tad, Tu ga-

we u lia mniS vne lo va ni da na xar je bi im niv Teb ze, rom le bic ga mo u ye ne be li dar Ce ba mo va-

lis Ses ru le bis val de bu le bi sa gan gan Ta vi suf le bis Sem Txve va Si.44

kon tra hen tebs Se uZ li aT ga zar don sa xel Sek ru le bo sar ge be li, Tu ur Ti er To-

bis gan mav lo ba Si isi ni Se i nar Cu ne ben moq ni lo bas da amiT da zo ga ven da vis war mo e bi-

saT vis au ci le bel xar jebs sa xel Sek ru le bo kri zi sis aR mo ce ne bis Sem Txve va Si.45 ami-

to mac, ro gorc we si, mxa re e bi in te res Ta ba lan sis aR dge ni saT vis Sec vli li ga re mo e be-

bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis wess ani We ben upi ra te so bas ur Ti er To bis Sew yve -

tas Tan Se da re biT.46


41 iqve, 33.42 Mazeaud D., La ré vision du contrat. Rapport Français. In: Société de Législation comparée (Ed.), Le Contrat:

Juornées Brésiliennes. Société de Législation comparée: Paris, 2008, 560-561, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 239.

43 Fried C., Contract as Promise: A Theory of Contractual, Obligations, Harvard University Press: Cambridge, Mass, 1981, 69-73.

44 Hubbard S. W., Relief from Burdensome Long-Term Contracts: Commercial Impracticability, Frustration of Purpose, Mutual Mistake of Fact and Equitable Adjustment, 47 Mo. L. Rev. 79, 1982, 103, <http://scholar-ship.law.missouri.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2647&context=mlr> , [24.06.2014].

45 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law, Duke Law Journal, 1987, 5-6, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 238.

46 Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 171; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Aca-demic Publishing, Saarbrücken, 2010, 13.



211

aR niS nu li mi ze ziT ga nam tki cebs uni fi ci re bu li ker Zo sa mar Ta li da um rav le si

erov nu li sa mar Tlis sis te ma Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis

miz niT mxa re Ta mo la pa ra ke bis sa val de bu lo o bis da na wess.

4. sa mar Tleb ri vi sis te me bis kon cef tu a lu ri

mid go me bis Se sa xeb

xel Sek ru le bis adap ta ci is me qa niz mis sa Su a le biT sa xel Sek ru le bo Ta vi suf le-

bis siv rce Si sa mar Tleb ri vi sis te me bis Ca re vis xa ris xi mniS vne lov nad gan sxva ve bu-

li a.47 Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis48 sa kiTx i sad mi an glo-

a me ri ku li da kon ti nen tu ri sa mar Tleb ri vi sis te ma kon cef tu a lu rad gan sxva ve bul

mid go mas av lens: sa er To sa mar Tal Si xel Sek ru le bis ga nu xor ci e leb lo bi sa da sa xel-

Sek ru le bo miz nis ama o e bis doq tri ne bis sa mar Tleb ri vi Se de gi xel Sek ru le bis Sewy-

ve ta a. ger ma nu li sa mar Tlis gan gan sxva ve biT, in gli su ri sa mar Tlis sa xel Sek ru le bo

miz nis ama o e bis doq tri na ar iT va lis wi nebs sa sa mar Tlos mi er xel Sek ru le bis adap ta-

ci is Se saZ leb lo bas.49 sa sa mar Tlos Ca re va xor ci el de ba zi a ni sa da uar yo fi Ti Se de-

ge bis mxa re Ta So ris ga da na wi le bis miz niT, rac xel Sek ru le bis ga da sin jvad mi iC ne va,

xo lo kon ti nen tur sa mar Tal Si msgav si sa mar Tleb ri vi re a lo ba xel Sek ru le bis Sewy-

ve tis ti pur Sem Txve vas utol de ba mxa ris Tvis zi a nis anazR a u re bis val de bu le bis da-

kis re biT.

sa er To sa mar Tal Si moq me debs mkac ri pa su xis mgeb lo bis prin ci pi, rom lis ga mo-

ye ne bi sa da uki du re sad gar Tu le bu li val de bu le bis mkac ri si zus tiT Ses ru le bis

Ta vi dan aci le bis miz niT, sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis wi nas wa ri Sewy ve ta sa sa mar-

Tlos mi er aR niS nul sis te ma Si xel Sek ru le bis mo di fi ci re bad aris miC ne u li.50

am ri gad, xel Sek ru le bis ama o e bis an ga nu xor ci e leb lo bis aR mo ce ne bis Sem dgom

sa sa mar Tlos Ca re va mxo lod xel Sek ru le bis Sewy ve tis da ara mi si sa mo mav lo Ses ru-

le bis uz run vel yo fas isa xavs miz nad. kon ti nen tur sa mar Tleb riv sis te ma Si xel Sek-

ru le bis ga da sin jva me o ra di moTx ov nis uf le be bis gan xor ci e le bis re Jim Si tran-

sfor ma ci is ga re Se, pir ve la di sa xel Sek ru le bo val de bu le bis Sec vli li pi ro be biT

Ses ru le bas gu lis xmobs.


48 Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis mniSvnelobiT komerciul

saxel Sekrulebo urTierTobebSi araerTi termini gamoiyeneba: adaptacia, modifici-

reba, Segueba, gadaxedva, SeTanxmebis Secvla da a.S. ix. Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Con-tracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 17.

49 Beale H., Hartkamp A. (eds.), Cases, Materials and Text on Contract Law, Oregon, Hart Publishing Oxford and Portland, 2002, 607.

50 Collins H., The Law of Contract, LexisNexis Butterworths: London, 2003, 294, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 236.


212

ame ri kis er Ti a ni sa vaW ro ko deq si (Sem dgom Si – aesk)51 sa sa mar Tlos ani Webs xel-

Sek ru le ba Si ar se bu li xar ve zis Sev se bis uf le ba mo si le bas – sa mar Tli a no bi sa da go-

niv ru li gan sjis sa fuZ vel ze ga dawy vi tos da ma te bi Ti Ses ru le bis sa kiTx i.52 er T-erT

mniS vne lo van ga dawy ve ti le bad Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis adap ta ci-

is Se sa xeb Se saZ le be li a, da sa xel des saq me: Aluminum Co. of American vs. Essex Group, Inc., 449 F. Supp.53 (W.D. Pa.1980), rom lis gan xil vi sas sa sa mar Tlom ko mer ci u li ga nu xor ci e leb-

lo bis doq tri nis sa fuZ vliT mo ax di na ara tra di ci u lad Ses ru le bis val de bu le bi sa-

gan gan Ta vi suf le ba, ara med wi nas war ga uT va lis wi ne be li Sec vli li ga re mo e be bi sad mi

xel Sek ru le bis mi sa da ge ba, ris ke bi sa da za ra lis mxa re eb ze ga da na wi le bis gziT.53

aes k-is 2-209-e pa rag ra fis Ta nax mad, Se Tan xme bis mbo Wa vi Za la, ro me lic sa xel-

Sek ru le bo pi ro be bis cvli le bas iT va lis wi nebs, ar Se iZ le ba iyos sa da vo. Tum ca ase Ti

cvli le be bi gan xor ci e le bu li un da iyos ke Til sin di si e re bis prin ci pis Se sa ba mi sad.

amas Tan, ke Til sin di si e re bis prin ci pis dar Rve viT Tav da pir ve li xel Sek ru le bis pi-

ro be bis Ses ru le ba ze Ta vis ari de ba an Se Tan xme bis mo di fi ci re bis iZu le ba le gi ti mu-

ri ko mer ci u li mi ze zi sa da in te re sis ga re Se, Ca iT vle ba ke Til sin di si e re bis prin ci-

pis dar Rve vad.54 Tum ca aes k-iT reg la men ti re bu li Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel-

Sek ru le bis mi sa da ge bis we si sa sa mar Tlo praq ti ka Si Se da re biT iS vi a Tad ga mo i ye ne ba.55


mxa re Ta mo la pa ra ke bis gziT

5.1. ke Til sin di si e re bis prin ci pis gav le na sa mar Tlis

in sti tu te bis gan vi Ta re ba ze

kon ti nen tu ri ev ro pis qvey ne bis um rav les sa mar Tleb riv sis te ma Si val de bu le-

bi Ti sa mar Ta li aRi a rebs da icavs fun da men tur prin cips, rom xel Sek ru le bis for-

mi re bi sa da mi si aR sru le bis etap ze mxa re e bi un da xel mZRva ne lob dnen ke Til sin di-

51 Uniform Commercial Code, Cornell University Law School, Legal Information Institute, Copyright 1978, 1987, 1988, 1990, 1991, 1992, 1994, 1995, 1998, 2001.The American Law Institute and the National Confer-ence of Commissioners on Uniform State Laws; reproduced, published and distributed with the permission of the Permanent Editorial Board for the Uniform Commercial Code for the limited purposes of study, teaching, and academic research, 2003, <http://www.law.cornell.edu/ucc/ucc.table.html>, [24.06.2014].

52 Hillman R.A., Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 331.53 Halpern S.W., Application of the Doctrine of Commercial Impracticability: Searching for “The Wisdom of

Solomon”, University of Pennsylvania Law Review, Vol. 135, No. 5, 1987, 1125, <http://scholarship.law.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3961&context=penn–law–review>, [24.06.2014].

54 Uniform Commercial Code, Cornell University Law School, Legal Information Institute, Copyright 1978, 1987, 1988, 1990, 1991, 1992, 1994, 1995, 1998, 2001.The American Law Institute and the National Confer-ence of Commissioners on Uniform State Laws; reproduced, published and distributed with the permission of the Permanent Editorial Board for the Uniform Commercial Code for the limited purposes of study, teaching, and academic research, 2003, <http://www.law.cornell.edu/ucc/ucc.table.html>, [24.06.2014].

55 Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Per-s pectives, Intersentia, 2011, 235; Goldber V. P., Framing Contract Law, An Economic Perspective, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts and London, England, 2006, 326.



213

si e re bis prin ci piT, ro me lic Ta vi si ar siT sa mar Tli a no bis uz run vel yo fas gu lis-

xmobs.56 Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis doq tri na, ro gorc

sa xel Sek ru le bo in te re sis re a li ze bis me qa niz mi, swo red ke Til sin di si e re bis prin-

ci pis sa fuZ vel ze aR mo cen da.

`ke Til sin di si e re bis prin ci pi in di vi dis moq me de bas sa mar Tli a no bis kri te ri-

um Tan ur Ti er Tkav Sir Si ga ni xi lavs. igi in di vi dis moq me de bis Ta vi suf le bis er Tgva ri

SezR ud va a. pi ri cal ke ul Sem Txve va Si `ke Til sin di si e rad~ mij navs sa mar Tli ans usa-

mar Tlos gan da Ta vis qce vas sa mar Tli a no bis kri te ri ums Se u sa ba mebs. mas un da swam des,

rom sa mar Tli a nad iq ce va, anu ise, ro gorc amas obi eq tu ri dam kvir ve be li Tu mi u ker-

Zo e be li pi ri sa mar Tli a nad Se a fa seb da. swo red ke Til sin di si e re bis prin cips daq vem-

de ba re bu li moq me de bis Ta vi suf le bi dan ga mom di na re obs su bi eq tis mi er sxva pi ris in-

te re se bis gaT va lis wi ne bis val de bu le ba im mo cu lo biT, ro me lic ar iw vevs Ta vad mi si

in te re se bis ara Ta na zo mi er SezR ud vas~.57

`sa u ku ne e bis gan mav lo ba Si ke Til sin di si e re bis daT qma ze~ day rdno biT ker Zo sa-

mar Tlis ara er Ti in sti tu ti Ca mo ya lib da da gan vi Tar da~.58 am prin ci pis pir mSoa Sec-

vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis doq tri nac.59

sxva das xva sa mar Tlis sis te ma Si ke Til sin di si e re bis prin ci pi saT vis mi ni We bu li

gan sxva ve bu li fun qcia imav dro u lad am prin ci pis gan sxva ve bul mniS vne lo bas ga na pi-

ro bebs. ger ma nul sa mar Tal Si ke Til sin di si e ri qce va mxa re Ta upir ve le si val de bu le-

ba a. yve la uf le bi sa da mo va le o bis gan xor ci e le ba ke Til sin di si e re bis Zi ri Tad wess

un da efuZ ne bo des.60

ger ma nul sa sa mar Tlo praq ti ka sa da iu ri di ul doq tri na Si ke Til sin di si e re bis

prin ci pis gan mam tki ce be li gsk-is 242-e pa rag ra fi yov lis mom cvel zo gad de bu le bad

Ca mo ya lib da, rom lis ga mo ye ne bac scil de ba mis sity va sity viT mniS vne lo bas da ze gav-

le nas ax dens mTel sa mar Tlis sis te ma ze.61

ger ma nu li sa mar Tlis gav le niT ke Til sin di si e re bis val de bu le ba uni ver sa lu-

ri prin ci pis62 sa xiT gan mtkic da ssk-is ara erT mux lSi, xo lo val de bu le biT sa mar Tal-

56 Collins H., The Law of Contract, Cambridge University Press, New York, 2003, 216-217; ix. aseve, ssk-is

261-e II muxli.57 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 83.58 iqve, 84.59 Tallon D. wignSi: Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., du Perron E., Joustra C., Veldman M.(eds.),

Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International, 2004, 503; ix. aseve, CitaSvili n.,

Secvlili garemoebebiT warmoSobili Sesrulebis garTuleba da SeuZlebloba, `samar-

Tlis Jurnali~, №# 2, 2011, 139-142.60 Firoozmand M.R., Changed Circumstances and Immutability of Contract: a Comparative Analysis of

Force Majeure and Related Doctrines, Bus. L. Int’l, Vol. 8, No. 2, 2007, 170, <http://heinonline.org/HOL/Welcome?message=Please%20log%20in&url=%2FHOL%2FPrint%3Fhandle%3Dhein.journals%2Fblawintnl2007%26div%3D17%26collection%3Djournals%26set–as–cursor%3D1%26men–tab%3Dsrchresults>, [24.06.2014].

61 Palandt/Heinrichs, 2003, §242, RdNr. 16, miTiTebulia: kereseliZe d., samoqalaqo kodeqsis

zogadi debulebebi, `qarTuli samarTlis mimoxilva~, 7/2004-1, 34.62 am principis universalurobaze metyvelebs ssk-is me-8 III muxli, romelic ganmtkicebu-

lia ssk-is zogad nawilSi da yvela samoqalaqosamarTlebriv urTierTobas miemarTeba.


214

Si asax va po va 361-e II mux lis63 Si na ar siT. sa ka non mdeb lo do ne ze prin ci pis reg la men ta-

ci as Tan er Tad, mi zan Se wo ni li a, qar Tul sa sa mar Tlo praq ti ka Si ga i zar dos aR niS nu li

nor ma ti u li prin ci pis moq me de bis Sem Txve ve bi da igi `ga mo ye ne bul iq nes sa mar Tli a ni

Se de ge bis dad go mi saT vis da, ama ve dros, aS ka rad usa mar Tlo Se de gis Ta vi dan aci le-

bi saT vis~.64 ke Til sin di si e re bis prin ci pis re a lu ri ga mo ye ne ba sa mo qa la qo sa mar Tleb-

ri vi ur Ti er To be bis mo sa wes ri geb lad uz run vel yof da sa mo qa la qo brun vis sta bi lu-

ro ba sa da mis mo na wi le Ta in te re se bis sa mar Tli an ga da na wi le bas.

5.2. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis miz niT

mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu le ba ke Til sin di si e re bis

prin ci pis dac viT

um rav les ev ro pul sa mar Tleb riv sis te ma Si Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek-

ru le bis mi sa da ge ba um Tav re sad mxa re Ta mi er xor ci el de ba, Tum ca aR niS nu li uf le-

ba mo si le ba mi ni We bu li aqvs sa sa mar Tlo sac. ame ri ku li sa sa mar Tlo sis te mis ro li da

Car Tu lo bis xa ris xi xel Sek ru le bis adap ta ci is pro ces Si mniS vne lov nad ma Ra lia kon-

ti nen tu ri iu ris diq ci is qvey neb Tan Se da re biT.65 Tu sa sa mar Tlo uSe de god mi iC nevs

kon tra hen teb ze mo la pa ra ke bis val de bu le bis da kis re bas, ma Sin Ta vad axor ci e lebs

xel Sek ru le bis adap ta ci as.66

kon ti nen tu ri ev ro pis qvey neb Si, Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi-

sa da ge ba ke Til sin di si e re bi sa da sa mar Tli a no bis prin cip Ta sa fuZ vel ze xor ci el de-

ba.67 Sec vli li ga re mo e be bis gav le niT Ses ru le bis gar Tu le bis war mo So bi sas, ke Til-

sin di si e re bis prin ci pi mxa re ebs akis rebs ur Ti er TTa nam Srom lo bis val de bu le bas

xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT, xo lo sa sa mar Tlos ani Webs mi si mi sa da ge bis uf-

le ba mo si le bas, ro me lic mo wo de bu li a, sa xel Sek ru le bo sa mar Tli a no bi sa da wo nas-

wo ro bis aR dge ni saT vis, mxa re Ta Tav da pir ve li mi za ni gan mar tos ke Til sin di si e re bis

prin ci pis Wril Si.

Ta na med ro ve sa mar Tleb riv siv rce Si xel Sek ru le ba ga ni xi le ba, ro gorc mxa re Ta

le gi ti mu ri miz ne bi sa da in te re se bis am sax ve li Se Tan xme ba da ara mar to o den kon tra-

hen tTa uf le be bi sa da mo va le o be bis mkac rad ma reg la men ti re be li do ku men ti.68

63 aRniSnuli muxli awesebs valdebulebis jerovnad, keTilsindisierad, daTqmul drosa

da adgilas Sesrulebis savaldebuloobas.64 ioseliani a., keTilsindisierebis principi saxelSekrulebo samarTalSi (SedarebiT-

samarTlebrivi gamokvleva), `qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamocema,

2007, 12. 65 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in

International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 18.66 Frick J.G., Arbitration and Complex International Contracts, Kluwer Law International, Schulthess, 2001,

183.67 Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex

Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 183.68 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in

International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 74.



215

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis mo na wi le ebs xel Sek ru le bis Ses ru le bis uz run-

vel sa yo fad ekis re baT ur Ti er TTa nam Srom lo bis val de bu le ba.69 „ev ro pis sa xel Sek-

ru le bo sa mar Tlis prin ci pe bis“70 (Sem dgom Si – ev ro pu li prin ci pe bi)71 Ta nax mad, ur-

Ti er TTa nam Srom lo bis val de bu le bis Se us ru leb lo ba, mi si mniS vne lo bi dan ga mom di-

na re, val de bu le bis dar Rve vis da mo u ki de bel sa xes afuZ nebs da mas Tan da kav Si re bu li

sa mar Tleb ri vi dac vis me qa niz me bis72 ga mo ye ne bis uf le bas aR mo a ce nebs.73 mo la pa ra ke-

bis war mo e ba xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT, mxa re Ta Ta naq me de bis val de bu le bis

ga mo xa tu le bad un da ga ni mar tos.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis miz niT mxa re Ta mo la-

pa ra ke bis sa val de bu lo o ba aR niS nu li val de bu le bis sa xel Sek ru le bo daT qme biT

gan mtki ce bis gan da mo u ki deb lad moq me debs. xse ne bu li val de bu le ba gan sa kuT re biT

mkac rad vrcel de ba Sro miT sa xel Sek ru le bo ur Ti er To beb ze. mo la pa ra ke bis sa val-

de bu lo o bis prin ci pi kon ti nen tu ri sa mar Tlis sis te mis ar sob ri vi ma xa si a Te be li a,

ra me Tu is gan sa kuT re biT ori en ti re bu lia sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis dac va sa da

val de bu le bis Ses ru le bis uz run vel yo fa ze.74

sa er Ta So ri so sa vaW ro pa la tis we se bi xel Sek ru le bis adap ta ci is Se sa xeb da un-

sit ra lis we se bi Se ma Tan xme be li pro ce du re bis Se sa xeb, mar Ta li a, ar ga nam tki ce ben

for sma Jo ri sa da Ses ru le bis gar Tu le bis cne bebs, mag ram ga nam tki ce ben mo la pa ra ke-

bis val de bu le bas xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT.75 Sec vli li ga re mo e be bis aR mo-

ce ne ba av to ma tu rad ar war mo Sobs adap ta ci is val de bu le bas, ara med mo la pa ra ke bis

moTx ov nis uf le bas ani Webs mxa res.76 val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le ba kon tra-

hen te bis mi marT aR mo a ce nebs mo la pa ra ke ba Si Car Tvis val de bu le bas Sec vli li ga re-

mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis miz niT. aR niS nu li val de bu le bis Se us ru-

leb lo bis Sem Txve va Si xel Sek ru le bis mi sa da ge bas axor ci e lebs da mo u ki de be li me sa me

pi ri mo sa mar Tlis an ar bit ris sa xiT.77

Cla u su la Re bus Sic Stan di bus daT qma Sec vli li ga re mo e be bi sas iT va lis wi nebs mo la pa-

ra ke ba Ta ga mar Tvas kon traq tis adap ta ci is uz run vel sa yo fad, Se Tan xme bis pi ro be bis

69 evropuli principebis 1:201-e muxli. 70 Principles of European Contract Law – Parts I and II - Revised 1998, Part III – 2002, <http://www.jus.uio.

no/lm/eu.contract.principles.parts.1.to.3.2002/>, [24.06.2014]. ix. aseve, Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, Part I and II, Kluwer Law International, The Hague/London/Boston, 2000.

71 e.w. rbili samarTlis~ kodifikaciebi SemuSavebul iqna praqtikosebisa da mecnierebis-

gan Semdgari kerZo jgufebis mier, romlebsac ar hqondaT sakanonmdeblo xelisufle-

ba, ris gamoc maT mier miRebul aqtebs xSirad `principebis~ da ara `wesebis~ saxeliT

moixsenieben. `principebi~ am SemTxvevaSi atareben ara saxelmZRvanelo standartebis

mniSvnelobas, aramed gamoxataven debulebebis universalur, zogad xasiaTs. 72 maT Soris, zianis anazRaurebis moTxovnis uflebas. SeniSvna – n.C.73 Busch D., Hondius E., Kooten H.V., Schelhaas H.N., Schrama W. (eds.), The Principles of European Contract

Law and Dutch Law: A Commentary, Kluwer Law International, Ars Aequi Libri, Nijmegen, 2002, 52. 74 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in

International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 65.75 iqve, 38.76 BGHZ 10, 44, 51; 350 F; BGH NJW 1967, 1081; BGH WM 1975, 769.77 Schwenzer I., Hachem P., Kee Ch., Global Sales and Contract Law, Oxford University Press, New York, 2012,

672-673.


216

ga da xed vas im gva rad, rom Ses ru le bis gag rZe le ba Se saZ le be li gax des.78 am de nad, Sec-

vli li ga re mo e be bis pi ro beb Si mxa re Ta um Tav re si mi za ni xel Sek ru le bis Se nar Cu ne ba

un da iyos.79

uni fi ci re bul ker Zo sa mar Tal Si Sec vli li ga re mo e be bis gav le niT Ses ru le bis

uki du re si dam Zi me bis Sem dgom da za ra le bul mxa res war mo e So ba sa xel Sek ru le bo mo-

la pa ra ke ba Si Car Tvis moTx ov na kon tra hen tis mi marT.80

DCFR-is III.-1:110(2)(d) mux li mxa res akis rebs val de bu le bas, ke Til sin di si e re bi sa

da go ni e re bis prin ci pis dac viT mo la pa ra ke bis gziT mi aR wi os sa xel Sek ru le bo val de-

bu le be bis mom wes ri ge be li nor me bis go niv rul da sa mar Tli an adap ti re bas.81 ev ro pu li

prin ci pe bi sa da „u nid ru as sa er Ta So ri so ko mer ci ul xel Sek ru le ba Ta prin ci pe bis“82

(Sem dgom Si – unid ru as xel Sek ru le ba Ta prin ci pe bi), Za liT mxa re Ta sa sa mar Tlo sad mi

mi mar Tvis uf le bis wi na pi ro bad dad ge ni lia sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis wa ru ma-

teb lo ba,83 rac imav dro u lad gu lis xmobs, rom mxa re Ta ur Ti er Tmo la pa ra ke ba kon tra-

hen tTa ka no niT gan mtki ce bu li val de bu le ba a. unid ru as xel Sek ru le ba Ta prin ci pe bis

6.2.3-e mux li ani Webs mxa res mo la pa ra ke ba Si kon tra hen tis mow ve vis uf le bas, ra sac, bu-

neb ri vi a, Se e saty vi se ba xel Sem kvre li mxa ris sa nac vlo val de bu le ba. mra val sa ar bit-

ra Jo ga dawy ve ti le ba Sic aRi a re bu lia mo la pa ra ke ba Si Car Tvis val de bu le ba.84

saf ran ge Tis sk-Si ke Til sin di si e re bis prin ci pi sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke ba-

Si kon tra hen tis Car Tvis moTx ov nis sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li a.85 gsk-is 313-e pa rag-

ra fi pir da pir ar mi u Ti Tebs mo la pa ra ke ba Si Car Tvis val de bu le ba ze, Tum ca da vis ga-

dawy ve ti sas Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis adap ta ci is upi ra te so ba mis

78 gogiaSvili g., Clausula Rebus Sic Stantibus, dinamika da statika samarTalSi, `qarTuli sa-

mar Tlis mimoxilva~, 9/2006-1/2, 110.79 Pizer L.K., Smith M.R. (eds. in Chief), Southerington T., Review of the Convention on Contracts for the Inter-

national Sale of Goods (CISG) 2002-2003, Kluwer Law International, The Hague, London, New York, 2004, 264.

80 Gabriel H.D., Contract for the Sale of Goods, A Comparison of Domestic and International Law, Oceana Publications, Inc, Dobbs, Ferry, New York, 2004, 221.

81 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P., Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Defi nitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private Law (Acquis Group), Sellier, European Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 737, <http://ec.europa.eu/justice/contract/fi les/euro-pean-private-law–en.pdf>, [24.06.2014].

82 UNIDRUIT Principles of International Commercial Contracts (UNIDRUIT Contract Principles an UPICC), International Institute for the Unifi cation of Private Law (Unidruit), Rome, 2004. ix. aseve, <http://www.unidruit.org/english/principles/contracts/principles2004/integralversionprinciples2004-e.pdf>, [24.06.2014].

83 Gabriel H.D., Contract for the Sale of Goods, A Comparison of Domestic and International Law, Oceana Publications, Inc, Dobbs, Ferry, New York, 2004, 221.

84 2000 Arbitral Award ICC International Court of Arbitration (No.10021); December 2001 Arbitral Award ICC International Court of Arbitration (No. 9994), Centro de Arbitraje de México (CAM), 30.11.2006, <http://www.unilex.info/case.cfm?pid=2&do=case&id=1149&step=Abstract>, miTiTebulia wignSi: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 209.

85 ix. safrangeTis sk-is (French Civil Code, Translated by Rouhette G. with the assistance of Rouhette-Berton A., 2006) 1134-e muxli.



217

Sewy ve tas Tan Se da re biT mo la pa ra ke bis eta pis sa val de bu lo o ba ze mety ve lebs. ger ma-

nul sa sa mar Tlo praq ti ka Si ki aRi a re bu lia mid go ma, rom mxa res eni We ba Sety o bi ne bis

gag zav ni sa da sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis moTx ov nis uf le ba.86 ger ma ni is fe de ra-

lu ri sa sa mar Tlos praq ti ki dan vlin de ba, rom mar Tlmsa ju le ba upi ra te so bas grZel-

va di an sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Si mxa re Ta ne bis Ta vi suf le bis prin ci pis sa fuZ-

vel ze gan xor ci e le bul sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bas ani Webs.87 TviT ger ma nu li

val de bu le bi Ti sa mar Tlis re for mam dec ger ma nu li sa sa mar Tlo praq ti ka xel Sek ru-

le bis sa fuZ vlis rRve vi sas mxa re Ta upir ve les val de bu le bad aRi a reb da ke Til sin di-

si e re bis prin ci pis sa fuZ vel ze ur Ti er Tmo la pa ra ke bis sa val de bu lo o bas xel Sek ru-

le bis adap ta ci is miz niT.88

ame ri kul sa mar Tleb riv doq tri na Si ke Til sin di si e re bis prin ci pi miC ne u lia

kon tra hen tze mo la pa ra ke ba Si Car Tvis val de bu le bis da kis re bis sa fuZ vlad, ro de sac

Sec vli li ga re mo e be bis gav le niT me o re mxa ris mi er uki du re sad rTul de ba val de bu-

le bis aR sru le ba. ker Zod, aes k-is 1-304-e pa rag ra fis Ta nax mad, ne bis mi e ri xel Sek ru le-

ba da mo va le o ba mi si gan xor ci e le bi sa da aR sru le bis pro ces Si iT va lis wi nebs ke Til-

sin di si e re bis val de bu le bis dac vas.89

ita li u ri iu ri di u li doq tri nis Ta nax mad, ro de sac xel Sek ru le bis Ses ru le bis

pi ro be bi aRar Se e sa ba me ba im `e ko no mi kur lo gi kas~, ro me lic xel Sek ru le bis da de bis

etap ze ar se bob da, ma Sin da za ra le bul mxa res aqvs uf le ba, mo iTx o vos mo la pa ra ke be-

bis dawy e ba sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bis aR dge nis miz niT.90

sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis val de bu le bis sa ka non mdeb lo do ne ze reg la men-

ta cia mniS vne lov nad wa a xa li sebs da ve bis mSvi do bi a ni ga dawy ve tis for me bis ga mo ye-

ne bas sa sa mar Tlo pro ce seb Tan Se da re biT.91 xel Sek ru le bis Sewy ve tis sa pi ris pi rod,

86 OLG Karlsruhe, DB 1980, 254 (saqme Seexeba eleqtroenergiis miwodebis grZelvadian xel-

Sekrulebas).87 Horn N., Changes in Circumstances and the Revision of Contracts in some European Laws and in Interna-

tional Law, 1985, 23 wignSi: Horn N.(ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in Inter national Trade and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.

88 Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule, A Comparative Anal-ysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. of Prv. L., Vol. 13, 2005, 134, <www.KluwerLawInternational.com>, [24.06.2014].

89 amerikuli samarTlisgan konceftualurad gansxvavebuli midgoma aqvs inglisur samar-

Tals, romelic ar icnobs mxareTa keTilsindisierebis, loialobisa da Tana qmedebis da

Sesabamis saxelSekrulebo molaparakebaSi CarTvis valdebulebas, ix. Cartwright J., Ne-gotiation and Renegotiation: an English Perspective, in: Cartwright J., Vogenauer S., Whittaker S. (eds.), Reforming the French Law of Obligations, Comparative Refl ections on the Avant-Projet De Réforeme Du Droit Des Obligations Et De La Prescription (“the Avant-Projet Catala”), Hart Publishing: Oxford, 2009, 52, miTiTebulia wignSi: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 221.

90 Macario F., Adeguamento e rinegoziazione nei contratti a lungo termine. Jovene Editore: Naples, 1996, 312, miTiTebulia wignSi: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 220.

91 Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Per-spectives, Intersentia, 2011, 251.


218

mxo lod mo la pa ra ke bis war mo e bis gziT SeZ le ben mxa re e bi iy vnen moq nil ni, xe li Se uw-

y on ur Ti er Tndo bis for mi re ba sa da hqon deT ko or di na cia ke Til sin di si e re bis prin-

ci pis dac viT da vis ga dawy ve tis pro ces Si,92 ra Ta miR we ul iq nes sa xel Sek ru le bo ur-

Ti er To bis mi za ni – val de bu le bis Ses ru le ba.93

xel Sek ru le ba aris in stru men ti, ro me lic mxa re Ta le gi ti mu ri mo lo di nis aR-

sru le bi saT vis mo iTx ovs mud miv ur Ti er TTa nam Srom lo bas da Ta naq me de bis val de bu-

le bis gan xor ci e le bas. ur Ti er TTa nam Srom lo bis val de bu le ba, ro gorc mxa re Ta qce-

vis sa xel mZRva ne lo prin ci pi, sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bas Sec vli li ga re mo e be bis

aR mo ce ne bis upi ro bod Ta nam dev pro ce sad mo i az rebs.94

5.3. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis miz niT

moTx ov nis war dge nis val de bu le ba

ssk-is 398-e I mux lis Ta nax mad, Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa-

da ge ba Sem deg sa mar Tleb riv wi na pi ro bebs ukav Sir de ba: Tu is ga re mo e be bi, rom le bic

xel Sek ru le bis da de bis sa fuZ ve li gax da, xel Sek ru le bis da de bis Sem dgom aS ka rad

Se ic va la da mxa re e bi ar da deb dnen am xel Sek ru le bas an da deb dnen sxva Si na ar siT, es

cvli le be bi rom ga eT va lis wi ne bi naT, ma Sin Se iZ le ba moTx ov nil iq nes xel Sek ru le bis

mi sa da ge ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi. sa yu radR e boa ase ve, rom val de bu le bis Ses ru-

le bis ise Ti dab rko le ba, ro de sac mxa res ar Se iZ le ba (e .i. ara go niv ru li a) mo eTx o vos

Se uc vle li xel Sek ru le bis mkac rad dac va ke Til sin di si e re bi sa da sa mar Tli a no bis

prin ci pe bi dan ga mom di na re, iu ri di ul doq tri na Si Ses ru le bis gar Tu le bis war mo-

So bis au ci le bel wi na pi ro bad ga ni xi le ba, ram de na dac Ses ru le bis go niv ru lo ba xel-

Sek ru le bis mbo Wa vi Za lis gan msazR vrel kri te ri u mad aris miC ne u li.95 am Sem Txve va Si

`xel Sek ru le ba xde ba ara Ta nam Srom lo bi sa da Ta vi su fa li brun vis sa Su a le ba, ara med

er Ti mxa ris me o re ze da mor Ci le bis ia ra Ri~.96 Se sa ba mi sad, `ka non mde bel ma ga mar Tle-

bu lad mi iC nia sa xel Sek ru le bo boW vi sa gan im pi ris gan Ta vi suf le ba, ro me lic ga re mo-

e ba Ta cvli le bis Se de gad mniS vne lov nad da ara Ta na zo mi e rad za ral de ba~.97 ase Ti Ses-

ru le ba uTa nas wo ro mdgo ma re o ba Si Ca a ye neb da sa mo qa la qo brun vis mo na wi le ebs.

92 Macneil I.R., The New Social Contract: An Inquiry into Modern Contractual Relations, Yale University Press New Haven, CT., 1980, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 219.

93 Williston S., Lord R.A., A Treatise on the Law of Contracts Thomson/West: Rochester, New York, §77:10, 1990, 306.


95 magaliTad, gsk-is (German Civil Code – Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH, Saarbrücken, 2005) §313 I.

96 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, saqarTvelos mecniere-

baTa akademiis TinaTin wereTlis saxelobis saxelmwifosa da samarTlis instituti,

kerZo samarTlis instituti, Tb., 2005, 281.97 CaCava s., moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi, sadi-

ser tacio naSromi, Tb., 2010, 68, <http://tsu.edu.ge/data/fi le–db/faculty-law-public/sofi o–chachava.pdf>, [24.06.2014].



219

am de nad, Ses ru le bis ara go niv ru lo ba, ara ra ci o na lu ro ba, Ses ru le bis gar Tu-

le bis, ro gorc kon cef ci is, sru lad da fuZ ne bis sxva sa val de bu lo wi na pi ro beb Tan

er Tad, er T-erT au ci le bel wi na pi ro bad da ara mis Ta nam dev Se de gad un da iq nes gan sa-

xil vel mux lSi gan mtki ce bu li.

xse ne bu li mux lis pir ve li wi na da de ba ze mo gan xi lu li sa mar Tleb ri vi wi na pi ro-

be bis ar se bo bas ukav Si rebs xel Sek ru le bis mi sa da ge bis Se saZ leb lo bas, ra sac mos devs

Sem de gi for mu li re ba: wi na aR mdeg Sem Txve va Si, cal ke ul ga re mo e ba Ta gaT va lis wi ne-

biT, xel Sek ru le bis mxa res ar Se iZ le ba mo eTx o vos Se uc vle li xel Sek ru le bis mkac-

rad dac va. aR niS nu li de bu le ba ga u ge ba ria sa mar Tleb ri vi Se de gis Tval saz ri siT da

ar sob ri vad, mniS vne lo van xar ve zebs av lens. sa in te re so a, Tu ras mi e mar Te ba fra za –

`wi na aR mdeg Sem Txve va Si~. uda vo a, rom es uka nas kne li ar gu lis xmobs pir ve li wi na da-

de bis pir ve li na wi liT gan mtki ce bu li sa mar Tleb ri vi wi na pi ro be bis arar se bo bas. am

lo gi kiT da gra ma ti ku la dac igi un da ukav Sir de bo des sawy i si wi na da de bis bo lo na-

wils: Se iZ le ba moTx ov nil iq nes xel Sek ru le bis mi sa da ge ba Sec vli li ga re mo e be bi sad-

mi. Se sa ba mi sad, bo lo wi na da de ba Sem de gi Si na ar siT aRiq me ba: Tu ar iq ne ba moTx ov ni li

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba, ma Sin mxa res ar Se iZ le ba mo-

eTx o vos Se uc vle li xel Sek ru le bis mkac rad dac va. e.i. Tu mxa re ar mo iTx ovs Sec vli-

li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bas, mo va le gan Ta vi suf lde ba sa xel Sek-

ru le bo boW vis gan da, ro gorc 398-e III mux li ga nam tki cebs, mi e ni We ba xel Sek ru le bi dan

gas vlis uf le ba.

mux lis aR niS nu li for mu li re ba ewi na aR mde ge ba xel Sek ru le bis mi sa da ge bis

moTx ov ni sa da mo la pa ra ke bis sa val de bu lo o bis prin cips, ra me Tu iT va lis wi nebs Sem-

Txve vebs, ro de sac ar Se iZ le ba moTx ov nil iq nes Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek-

ru le bis mi sa da ge ba, ara med pir da pir xel Sek ru le bi dan gas vla.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba xel Sek ru le bis ga dar Ce-

na sa da mis aR sru le bas em sa xu re ba. ami to mac, ro gorc ze moT daw vri le biT iq na ax sni-

li, uni fi ci re bul ker Zo sa mar Tal sa da um rav les sa mar Tleb riv sis te ma Si er TmniS-

vne lov nad aRi a re bu lia mxa re Ta mo la pa ra ke bis sa val de bu lo o ba xel Sek ru le bis

adap ta ci is miz niT. am de nad, Se uZ le be lia ar se bob des Sem Txve ve bi, ro de sac ar iq ne ba

moTx ov ni li Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis miz niT mxa re Ta

mo la pa ra ke ba, ro gorc es 398-e I mux lis bo lo wi na da de ba Sia mi Ti Te bu li. ami tom, fra-

za `wi na aR mdeg Sem Txve va Si~ ar sob ri vad cvlis sa kiTx is re gu li re bas da mux lis da na-

we si dan sru lad un da iq nes amo Re bu li. amas Tan, for mu li re bas: `Se saZ le be lia moTx-

ov nil iq nes Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba~ un da mi e ni Wos

im pe ra ti u li mniS vne lo ba da Se saZ leb lo ba un da ga ni sazR vros val de bu le bis sa xiT.

ar si swo red isa a, rom upir ve le sad, sa val de bu lo we siT un da gan xor ci el des Sec vli-

li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis mcde lo ba mxa re Ta mi er da mxo lod

aR niS nu lis uSe de god das ru le bis Sem dgom Se saZ le be lia xel Sek ru le bis Sewy ve ta

xel Sek ru le bi dan gas vlis gziT.

Se sa ba mi sad, sa ka non mdeb lo de bu le bis da zus te ba Se saZ le be lia Sem de gi for-

mu li re biT: Tu is ga re mo e be bi, rom le bic xel Sek ru le bis da de bis sa fuZ ve li gax da,


220

xel Sek ru le bis da de bis Sem deg aS ka rad Se ic va la da mxa re e bi ar da deb dnen am xel Sek-

ru le bas an da deb dnen sxva Si na ar siT, es cvli le be bi rom ga eT va lis wi ne bi naT, ma Sin

aR mo cen de ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis moTx ov na, Tu

cal ke ul ga re mo e ba Ta gaT va lis wi ne biT xel Sek ru le bis mxa res ar Se iZ le ba mo eTx o vos

Se uc vle li xel Sek ru le bis mkac rad dac va.

5.4. mo la pa ra ke bis moTx ov nis sa val de bu lo o ba da

mi si uar yo fis da uS veb lo ba

ssk-is 398-e mux li wi na aR mde gob ri vi re gu li re biT xa si aT de ba. ker Zod, III na wi lis

I wi na da de ba, ama ve mux lis I na wi lis gan gan sxva ve biT, Sec vlil ga re mo e ba Ta pi ro beb Si

xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT mo la pa ra ke bas mxa re Ta upir ve les val de bu le bad

gan sazR vravs: mxa re e bi jer un da Se e ca don, rom xel Sek ru le ba mi u sa da gon Sec vlil

ga re mo e bebs. `mi za ni ami sa isev Ses ru le bi sad mi mxar da We ra a, mxa re e bi saT vis imi si Sex-

se ne ba a, rom Sec vlil ga re mo e bebs isi ni ki ar un da ga eq cnen, ara med yve la fe ri un da

ga a ke Ton, rom xel Sek ru le ba Se a gu on maT. amiT sa mo qa la qo brun vis sta bi lu ro bac

Se nar Cun de ba da xel Sek ru le bac Ses rul de ba~.98 me qa niz mi, ro me lic uz run vel yofs

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bas, na gu lis xme vad ga ni xi le ba sa-

xel Sek ru le bo boW vis kom po nen tad,99 rom lis mi za ni prin ci pis – xel Sek ru le ba un da

Ses rul des – ga ta re ba a.

ssk-is 398-e III mux lis dar Ce ni li na wi li ze moT qmu lis sa wi na aR mde go mo wes ri ge-

bas iT va lis wi nebs: Tu ki Se uZ le be lia xel Sek ru le bis mi sa da ge ba Sec vli li ga re mo e be-

bi sad mi, an me o re mxa re amas ar eTan xme ba, ma Sin im mxa res, rom lis in te re se bic da ir Rva,

Se uZ lia ua ri Tqvas xel Sek ru le ba ze. aR niS nu li sa ka non mdeb lo de bu le ba ugu le bel-

yofs sa sa mar Tlos rols100 Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis

pro ces Si, ram de na dac sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis etap ze mi sa da ge bis Se uZ leb lo-

bas an er T-er Ti mxa ris Tan xmo bis arar se bo bas pir da pir xel Sek ru le bi dan gas vlis uf-

le bas ukav Si rebs da sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis Sem dgom eta pad sa sa mar Tlo sad mi

adap ta ci is moTx ov nis uf le bis war dge nas ar ga ni xil vas, ma Sin ro de sac Sec vli li ga-

re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis in sti tu ti pre ce den tu li sa mar Tlis pir-

mSo a, ro me lic sa sa mar Tlo wi aR Si aR mo cen da da Sem dgom po va sa ka non mdeb lo reg la-

men ta ci a. `ev ro pul sa mar Tal Sic ki Sec vli li ga re mo e ba ni ume tes wi lad sa sa mar Tlo

praq ti ka Si dad ge ni li ga re mo e ba ni a~.101

Se niS vna sa fuZ vli a nad un da ga mo iT qvas im sa ka non mdeb lo de bu le bis mi marT, ro me-

lic mxa res av to ma tu rad ani Webs xel Sek ru le bi dan gas vlis uf le bas xel Sek ru le bis mi-

98 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, saqarTvelos mecnie-

rebaTa akademiis TinaTin wereTlis saxelobis saxelmwifosa da samarTlis instituti,

kerZo samarTlis instituti, Tb., 2005, 288-289. 99 Mekki M., Pelese M.K., Hardship and Modifi cation (or “Revision”) of the Contract, 2010, 17, <http://papers.

ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract–id=1542511>, [24.06.2014].100 Wanturia l., zoiZe b., niniZe T., Sengelia r., xecuriani j. (red.), saqarTvelos samo qa-

laqo kodeqsis komentari, wigni III, Tb., 2001, 407.101 iqve, 400.



221

sa da ge bis mi marT mi si Tan xmo bis arar se bo bis Sem Txve va Si. kre di to ris ua ri Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba ze ar un da iyos an ga riS ga sa we vi, ram de na-

dac mas upi ris pir de ba mo va lis pa tiv sa de bi in te re si, sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bi sa

da in te res Ta ba lan sis aR dge nis prin ci pi. mxa re val de bu li a, xe li Se uwy os xel Sek ru-

le bis ga dar Ce nis ken mi mar Tul Ro nis Zi e bebs da, 398-e III mux lis gan xi lu li wi na da de bis

(Tu ki Se uZ le be lia xel Sek ru le bis mi sa da ge ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi, an me o re

mxa re amas ar eTan xme ba) Za liT, ar Se iZ le ba mas eni We bo des Sec vli li ga re mo e be bi sad mi

xel Sek ru le bis mi sa da ge bis uar yo fis uf le ba pa tiv sa de bi sa fuZ vlis ga re Se. xel Sek-

ru le bis adap ta ci a ze ua ri da saS ve bad Se iZ le ba iq nes gan xi lu li mxo lod im Sem Txve va Si,

ro de sac is ver uz run vel yofs mxa re Ta in te re se bis da ba lan se bas. am Sem Txve va Sic xel-

Sek ru le bis adap ta ci is Se saZ leb lo ba ze sa bo loo ga dawy ve ti le bis mi Re ba un da mi en dos

sa sa mar Tlos. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba ze mo la pa ra ke bis

gziT Se Tan xme bis mi uR wev lo bis pi ro beb Si, xel Sek ru le bi dan gas vlis uf le bis re a li-

ze bam de xel Sek ru le bis adap ta ci is moTx ov niT sa sa mar Tlo sad mi mi mar Tva, da ma te bi-

Ti Ses ru le bis msgav sad, xel Sek ru le bi dan gas vlis wi na pi ro bad un da iq nes gan xi lu li.

eko no mi ku ri Se uZ leb lo bi sas val de bu le ba, mar Ta li a, mo va li saT vis uki du re sad

mZi mea Se sas ru leb lad, mag ram es sir Tu le ar aris kre di to ris Ses ru le bis in te res Tan

mniS vne lov nad Se u sa ba mo (a rap ro por ci u li). kre di to ris Ses ru le bis in te res sa da mo-

va lis Ses ru le bis sir Tu les So ris Se u sa ba mo ba ar ar se bobs – ram de na dac rTu lia val-

de bu le bis Ses ru le ba mo va li saT vis, im de nad mniS vne lo va nia am gva ri Ses ru le bis mi Re ba

kre di to ri saT vis. am pi ro beb Si, xel Sek ru le bis mi sa da ge ba yo vel Tvis mo va lis, ro gorc

da za ra le bu li mxa ris, in te re sebs ex mi a ne ba, rom lis Tvi sac Tav da pir ve li pi ro be biT

Ses ru le ba mZi me Se de gebs ukav Sir de ba. kre di to ri saT vis um jo be sia xel Sek ru le bis uc-

vle li pi ro be biT Ses ru le ba, ro me lic mniS vne lov nad zrdis mis Tvis sa xel Sek ru le bo

in te ress, xel Sek ru le bis fas sa da sar geb li a no bas. Tum ca kre di to ri saT vis Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis Se sa ba mi so ba Si moy va na ar iq ne ba mZi me eko no mi ku ri Se-

de gis mom ta ni, ram de na dac mi sa da ge bis dros sa sa mar Tlo maq si ma lu rad xel mZRva ne lobs

ke Til sin di si e re bi sa (ssk-is me-8 III, 361-e II mux le bi) da sa mar Tli a no bis (ssk-is 325-e mux-

li) prin ci pe biT.

5.5. mo la pa ra ke bis ga mar Tvis mi za ni da wi na pi ro be bi

sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke ba mniS vne lov nad am ci rebs da vis war mo So bis Se saZ-

leb lo bas da xels uwy obs ur Ti er To bis mo wes ri ge ba sa da gam ya re bas mxa re ebs So ris.102

sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke ba uTan xmo e bis ga dawy ve tis yve la ze efeq tu ri da swra fi

sa Su a le ba a, nak leb xar jebs ukav Sir de ba da mxa re Ta ur Ti er TSe Tan xme bis miR we vis sa-

Su a le bas iT va lis wi nebs jer ki dev sa xel Sek ru le bo val de bu le bis Ses ru le bis etap-

102 Gotanda J.Y., Renegotiation and Adaptation Clauses in Investment Contracts, Revisited, Vanderbilt Journal of Transnational Law, Vol. 36, 2003, 1469, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 233.


222

ze.103 mo la pa ra ke bis val de bu le bis aR sru le ba un da gan xor ci el des moq ni lo bi sa da

Ta nam Srom lo bis for mat Si.104

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi go niv ru li da sa mar Tli a ni mi sa da ge ba ar Se iZ le ba

gu lis xmob des sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bis ab so lu tur aR dge nas im sa xiT, ro go-

ric ar se bob da xel Sek ru le bis da de bis etap ze. mo la pa ra ke ba un da iT va lis wi neb des

Ses ru le bis sim Zi mis Sem su bu qe bas mo va li saT vis, xo lo kre di to ri saT vis kvlav sa xel-

Sek ru le bo sar geb liT uz run vel yo fas. am de nad, sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke be bi ar

Se iZ le ba iT va lis wi neb des sa xel Sek ru le bo pa su xis mgeb lo bis me o re mxa re ze sru lad

ga da kis re bis mi zans.105

mxa re eb ma sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke ba un da awar mo on Se Tan xme bis miR we vis re-

a lu ri gan zrax viT, kon struq ci u lad da ar ga mo i ye non igi ro gorc taq ti ku ri ma nev-

ri.106 xSi rad, mo la pa ra ke bis ke Til sin di si e ri mo na wi le un da iye neb des me di a to ris

unar -Cve vebs.107

mo la pa ra ke bis moTx ov na un da gan xor ci el des dro u lad da un da em ya re bo des

sa mar Tleb riv sa fuZ vlebs, Sec vli li ga re mo e be bis Se sa xeb zust in for ma ci as da val-

de bu le bis Ses ru le ba ze ma Ti ze moq me de bis xa risxs. am Tval saz ri siT, mniS vne lo va nia

bul ga re Tis sa vaW ro da in dus tri u li pa la tis sa ar bit ra Jo tri bu na lis ga dawy ve ti-

le ba,108 ro me lic Se e xe ba gar Tu le bu li sa xel Sek ru le bo val de bu le bis Ses ru le bis

sa kiTxs. ker Zod, saq mis faq tob ri vi ga re mo e be bis sa fuZ vel ze mo pa su xem mi si mxri dan

mo la pa ra ke beb Si mo na wi le o bis mi u Reb lo ba im ar gu men ta ci iT ga a mar Tla, rom mo va les

ar ga nucx a de bia mim wo deb lis Tvis, Tu ra xa ris xiT da am Zi meb da Sec vli li ga re mo e be bis

ze moq me de ba val de bu le bis Ses ru le bas, Se sa ba mi sad, ra pe ri o diT un da gan xor ci e le-

bu li yo sa qon lis mi wo de bis Se Ce re ba da a.S.

ke Til sin di si e re bis prin ci pi mo iTx ovs, rom mo la pa ra ke beb Si Car Tvis moTx ov na

iyos sa fuZ vli a ni da yve la im in for ma ci is mom cve li, ro me lic au ci le be lia kon tra-

hen tis mi er vi Ta re bis adek va tu ri Se fa se bi saT vis.109 amas Tan, au ci le be li a, rom sa xel-

Sek ru le bo mo la pa ra ke bi saT vis go niv ru li va da iyos gan sazR vru li.110

103 Fox W.F., International Commercial Agreements, A Primer on Drafting, Negotiation and Resolving Disputes, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, The Netherlands, 2009, 78.

104 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law, Duke Law Journal, 1987, 17.


106 Bonell M. J., An International Restatement of Contract Law, The UNIDROIT Principles of International Com-mercial Contracts, 3rd ed., Ardsley, New York: Transnational Publishers, Inc., 2009, 120.

107 Sivigila P., Contracts and Negotiating for the Business Person (You and Your Lawyer), Carolina Academic Press, United States of America, 2007, 70.

108 Bulgarian Chamber of Commerce and Industry [BTTP (Bulgarska turgosko-promishlena palata), Case No. 11/96, 12 February 1998, <http://cisgw3.law.pace.edu/cases/980212bu.html#cd>, [24.06.2014].


110 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P., Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Defi nitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private Law (Acquis Group),



223

mniS vne lo va ni a, rom mo la pa ra ke ba Si Car Tvis moTx ov na gag zav nil iq nes Sec vli-

li ga re mo e bis aR mo ce ne bis Sem dgom go niv rul va da Si da iyos sa fuZ vli a nad mo ti vi re-

bu li.111 sa qar Tve los uze na e si sa sa mar Tlos gan mar te biT, Sec vli li ga re mo e be bi sad mi

xel Sek ru le bis mi sa da ge bis moTx ov na un da em ya re bo des ke Til sin di si e re bis prin cips.

er T-erT saq me ze sa sa mar Tlom mi iC ni a, rom mxa rem, ro mel mac Sec vli li ga re mo e be bi-

sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis moTx ov na val de bu li pi ris mi er Ses ru le bis va dis

dad go mam de 5 dRiT (a ra go niv ru li va diT) ad re wa rad gi na, mniS vne lov nad da ar Rvia ke-

Til sin di si e re bis moTx ov na. 112

sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bi sa da dab rko le bis mi er ga mow ve u li uar yo fi Ti

Se de ge bis moq me de bis pe ri o di, Se saZ le be li a, did xans gag rZel des. ami to mac, xel Sek-

ru le bis ga dar Ce nis miz ni saT vis, ra Ta ar mox des uf le ba mo si li mxa ris mi er xel Sek ru-

le bis Sewy ve ta da me o ra di moTx ov nis uf le be bi sad mi mi mar Tva, au ci le be li a, mo la pa-

ra ke bis mom Txov nma da za ra le bul ma mxa rem mi mar Tva Si gan sazR vros is mi ni ma lu ri Ses-

ru le ba, ris uz run vel yo fa sac SeZ lebs mo la pa ra ke bis mim di na re o bis pe ri od Si, ra Ta

zi a ni ar mi ad ges kre di to ris in te re sebs. Tu mxa re uars acx a debs mi ni ma lu ri Ses ru-

le bis gan xor ci e le ba ze, is Se iZ le ba moTx ov nil iq nes sa sa mar Tlos Za liT. amas Tan, Tu

sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis val de bu le ba da kis re bu lia sa sa mar Tlo ga dawy ve ti-

le bis sa fuZ vel ze, ma Sin igi un da gan sazR vrav des mi ni ma lu ri Ses ru le bis gan xor ci e-

le bis pi ro bebs da mxa re Ta mo la pa ra ke bis das ru le bis da Se Tan xme bis miR we vis go niv-

rul va das.113

amas Tan, mniS vne lo va ni a, rom sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis war mo e bis pro ces-

Si mxa res SezR u du li aqvs xel Sek ru le bi dan gas vlis uf le ba.

5.6. sa xel Sek ru le bo daT qme bi mo la pa ra ke bis war mo e bis

val de bu le bis Se sa xeb

xel Sek ru le bis adap ta ci is pro ces Si er T-er Ti um niS vne lo va ne si seg men ti aris

daT qme bi xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu le bis

Se sa xeb. sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis Se nar Cu ne bi saT vis mxa re eb ma, da vis ga dawy ve-

tis for ma lu ri da ra di ka lu ri sa Su a le be bi sad mi mi mar Tvis nac vlad,114 Se saZ le be li a,

Sellier, Eoropean Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 741, <http://ec.europa.eu/justice/contract/fi les/euro-pean-private-law–en.pdf>, [24.06.2014].

111 Baranauskas E., Zapolskis P., The Effect of Change in Circumstances on the Performance of Contract, Ju-risprudence, 2009, 4 (118), 209, <https://www.mruni.eu/en/mokslo–darbai/jurisprudencija/archyvas/dwn.php?id=226356>, [24.06.2014]. ix. aseve, unidruas xelSekrulebaTa principebis 6.2.3-e (1)

muxli.112 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo da gakotrebis saqmeTa

palatis 2008 wlis 25 noemberis ganCineba saqmeze: #as-466-707-08.113 Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Per-

spectives, Intersentia, 2011, 228.114 ix.: Fox W. F., International Commercial Agreements, A primer on drafting, Negotiation and Resolving Dis-

putes, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, The Netherlands, 2009, 77; Ciematniece I., Contract Re-negotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 6.


224

ga nam tki con sa xel Sek ru le bo daT qma Sec vli li ga re mo e be bis aR mo ce ne bi sas upir ve-

le sad mo la pa ra ke bis war mo e bis ur Ti er Tsa nac vlo val de bu le bis Se sa xeb.115

val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le bis sa mar Tleb ri vi Se de ge bis wi nas war gan-

sazR vris Se uZ leb lo bis gaT va lis wi ne biT, sa xel Sek ru le bo daT qme bi um Tav re sad mo-

la pa ra ke bis sa val de bu lo o bas asa xavs, vid re Ses ru le bis gar Tu le bis Se de ge bi sa da

Se sa ba mi si ur Ti er Tsa nac vlo pa su xis mgeb lo bis aR we ras.116 msgav si daT qme bi em sa xu re-

ba grZel va di an ur Ti er To ba Ta sta bi lu ro bis uz run vel yo fis, ase ve, xel Sek ru le bis

Sewy ve tis an dar Rve vis Sem Txve ve bis Sem ci re bis mi zans117 da mxa re Ta sa xel Sek ru le bo

av to no mi is prin ci pis ga mom xat ve li a.118

sa xel Sek ru le bo daT qme bi Sec vli li ga re mo e be bis Se sa xeb um Tav re sad sa er Ta-

So ri so xel Sek ru le beb Si ga mo i ye ne ba, ram de na dac isi ni, Zi ri Ta dad, grZel va di an, gan-

grZo bad da pe ri o du lad Se sas ru le bel sa xel Sek ru le bo val de bu le bebs iT va lis wi-

ne ben. amas Tan, sa er Ta So ri so kon teq stSi eko no mi ku ri ga re mo mniS vne lov nad swraf da

xSir cvli le bebs ga nic dis.119 xel Sek ru le bis adap ta ci is val de bu le bis gan mam tki ce-

be li daT qme bi, ro gorc we si, iT va lis wi ne ben xel Sek ru le bis sag ni sa da mi si mTa va ri

ar sis Se nar Cu ne bas.120 msgav si daT qme bi Tvi TaR sru le ba di me qa niz mia xel Sek ru le ba Si,

ro me lic uz run vel yofs sa mo mav lo cvli le be bi sad mi xel Sek ru le bis mom za de bas mi si

Se nar Cu ne bi sa da ga dar Ce nis miz niT, amas Tan, Se Tan xme bis ar se bi Ti ele men te bis Se nar-

Cu ne biT.121

sa xel Sek ru le bo daT qme bi mo la pa ra ke bis war mo e bis Se sa xeb ga nam tki ce ben mxa re-

Ta val de bu le bas, Se Tan xme bis miR we vis pro ces Si imoq me don ke Til sin di si e re bis, sa-

115 Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract Draft-ers and Arbitrators, Vand. J. Transnat’l L., Vol. 36, 2003, 1364, <http://www-prod.law.vanderbilt.edu/publi-cations/journal-of-transnational-law/archives/volume-36-number-4/download.aspx?id=1888>, [24.06.2014]; Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 196.



118 Moore H., Allocating Foreseeable Sovereign Risks in Infrastructure Investment in Indonesia: Force Majeure and Indonesia’s Economic Woes, PLI8, 2001, miTiTebulia: Mizrachi K., Force Majeure in Project Fi-nance: A Comparative and Practical Analysis of Risk Allocation, The Journal of Structured Finance, Vol.12, No. 2, 2006, 78; Karampatsos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule: A Comparative Analysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. Private L., Kluwer Law International, The Netherlands, Vol. 13, No. 2, 2005, 112, <http://www.heinonline.org/HOL/Print?handle=hein.kluwer/erpl0013&div=13&collection=kluwer&set–as–cursor=0&men–tab=srchresults>, [24.06.2014]. Trakman L.E., Declaring Force Majeure: Veracity or Sham? Un. of New South Wales, 2007, 11, <http://works.bepress.com/leon–trakman/4>, [24.06.2014].

119 Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 170-171.


121 iqve, 41.



225

mar Tli a no bi sa da gu lis xmi e re bis prin cip Ta Se sa ba mi sad, xel Sek ru le bis eko no mi ku-

ri ba lan sis aR dge nis miz niT.122

mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu le bis ar se bo ba im Ta viT ve ar gu lis xmobs Se-

Tan xme bis val de bu le ba sac. ar ar se bobs er Ti a ni sa ka non mdeb lo an mec ni e ru li po-

zi cia sa kiTx Tan da kav Si re biT, ekis re ba Tu ara mxa res mo la pa ra ke bis mo na wi li sa gan

ori ve kon tra hen tis in te re se bis Se saty vi si da go niv ru li Si na ar sis Se mo Ta va ze bis mi-

Re bis val de bu le ba da vis ga dawy ve tis miz niT. ase Ti val de bu le bis ar se bo bis Sem Txve-

va Si mniS vne lo va ni a, ra kri te ri u me bis sa fuZ vel ze un da Se fas des Se mo Ta va ze bu li

al ter na ti vis go niv ru lo ba da mi zan Se wo ni lo ba.123 Se Tan xme bas `Se Tan xme bis miR we vis

Se sa xeb~ ar Se iZ le ba hqon des mbo Wa vi Za la.124 ami to mac, me tad sa va ra u do a, rom xel Sek-

ru le bis adap ta ci is miz niT, sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke ba Si Car Tva aris mo la pa ra-

ke bis miR we vis mcde lo bis, Se Tan xme bi saT vis au ci le be li, go niv ru li zo me bis mi Re bis

(ob li ga ti on de mo yens) da ara Se de gis miR we vis (ob li ga ti on de résul tat) val de bu le ba. um Tav re-

si a, rom mxa re e bi ke Til sin di si e re bis prin ci pis Se sa ba mi sad Se e ca don ur Ti er TSe Tan-

xme bas.125

Tu sa xel Sek ru le bo daT qme biT mxa re eb ma ga mo ricx es Sec vli li ga re mo e be bis Se-

saZ lo gav le na val de bu le bis mbo Wav Za la ze da am gav le niT ga mow ve u li sa mar Tleb ri-

vi Se de ge bi, sa sa mar Tlo uf le ba mo si li a, ugu le bel yos es Se Tan xme ba sa mar Tli a no bi-

sa da Ta nas wo ruf le bi a no bis prin ci pe bis uz run vel yo fis miz niT.126

sa xel Sek ru le bo daT qme bi mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu le bi sa da Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis Se sa xeb, um Tav re sad, kon ti nen tu ri sa-

mar Tlis sis te mis Tvis aris ma xa si a Te be li. an glo a me ri ku li sa mar Tlis sis te mis qvey-

ne bis gan gan sxva ve biT, msgav si daT qme bis ga mo ye ne bis praq ti ka gan sa kuT re biT far Toa

ger ma ni a sa da ni der lan deb Si. aR niS nu lis mi ze zad, Se saZ le be li a, da sa xel des in fla-

ci is pro ce se bi, ro me lic ga mo i a ra kon ti nen tu ri ev ro pis qvey neb ma.127

daT qme bi xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu-

le bis Se sa xeb mniS vne lov nad am ci rebs mxa re Ta So ris da vis war mo So bi sa da aR niS nu li

sa fuZ vliT sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis Sewy ve tis ris kebs. ami to mac, msgav si daT-

qme bi xel Sek ru le bis sta bi lu ro bis uz run vel yo fis me qa niz mad Se iZ le ba iq nes gan xi-

122 Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract Draft-ers and Arbitrators, Vand. J. Transnat’l L., Vol. 36, 2003, 1363-1364.

123 iqve, 1367, <http://www-prod.law.vanderbilt.edu/publications/journal-of-transnational-law/archives/volu me -36-number-4/download.aspx?id=1888>, [24.06.2014]; Speidel R.E., Court-Imposed Price Adjustments Un-der Long-Term Supply Contracts, Northwestern University Law Review, Vol. 76, 1981, 408-410, 416.

124 Gaillard E., Savage J.(eds.), Fouchard Gaillard Goldman on International Commercial Arbitration, 1st ed., Business & Economics, Kluwer Law International, 1999, 830.

125 Draetta U., Lake R. B., Nanda V. P., Breach and Adaptation on International Contracts, An Introduction to Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 197.

126 Brownlie I., Principles of Public International Law, 2nd ed., 1973, 599, miTiTebulia: Ciematniece I., Con-tract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Com-mercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 32.

127 Perillo J., Force Majeure and Hardship under the UNIDROIT Principles of International Commercial Con-tracts, Tul. J. Int’l & Comp. L., Vol. 5, 1997, 26-27.


226

lu li.128 amas Tan, daT qme bi mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu le bis Se sa xeb mxa re Ta mi-

er mo la pa ra ke bis pro ce si saT vis dad ge nil kri te ri u meb sac iT va lis wi nebs, rom le bic,

Se saZ le be li a, efeq tu rad iq nes ga mo ye ne bu li da vis ga dam wyve ti me sa me pi ris mi er xel-

Sek ru le bis adap ta ci is miz ne bi saT vis.129

am ri gad, daT qme bi mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu le bis Se sa xeb mi zan Se wo ni-

li a, mo i cav des Sem deg ele men tebs: a) im faq tob ri vi ga re mo e be bis far glebs, rom le bic

aR mo a ce nebs mo la pa ra ke bis val de bu le bas; b) mxa re Ta mo la pa ra ke bis wa ru ma teb lo bis

Sem Txve va Si da mo u ki de be li me sa me pi ris, da vis gan mxil ve li or ga nos uf le ba mo si le-

bas xel Sek ru le bis adap ta ci a ze; g) xel Sek ru le bis Sec vli li ga re mo e be bi sad mi mi sa-

da ge bis pro ces Si mxa re Ta in te re se bis re a li ze bi saT vis au ci le bel sa xel mZRva ne lo

kri te ri u mebs.130

mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu le bis am sax ve li daT qme bis gan mtki ce ba xel-

Sek ru le ba Si mniS vne lov nad azR vevs xel Sek ru le bis mo ma vals da icavs mxa re ebs da vis

ga dawy ve tis Zvi rad Ri re bu li da xan grZli vi for ma lu ri pro ce se bi sa gan.131

5.7. sa xel Sek ru le bo pa su xis mgeb lo bis an ga mo sa ye ne be li

sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le be bis SezR ud va- ga mo ricx va

ur Ti er TSe Tan xme biT

sa vaW ro sfe ro Si, brun vis Ta vi se bu re bi dan ga mom di na re, yo vel Tvis ar se bobs

eko no mi ku ri kri zi sis ris ki.132 sa yu radR e bo a, rom sa er Ta So ri so sa vaW ro ur Ti er To-

beb Si sa baz ro fa se bis cvli le ba ma Ra li xa ris xis ris kiT aris mo sa lod ne li Si da sa-

xel mwi fo eb riv sa mo qa la qo brun vas Tan Se da re biT,133 rac ai Zu lebs mxa re ebs sa xel Sek-

ru le bo Se Tan xme biT SezR u don an ga mo ricx on pa su xis mgeb lo ba ma Ti ris kis sfe ro Si

Se ma va li ga re mo e bis war mo So bi saT vis, an ikis ron pa su xis mgeb lo ba da mab rko le be li

ga re mo e be bis aR mo ce ne ba ze. aR niS nu li xel Sek ru le bis gan mar te bis gziT un da Se fas-

des.134 ma ga li Tad, xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze mxa rem Se saZ le be li a:

val de bu le bis Se sas ru leb lad au ci le be li qme de bis gan xor ci e le bis da ara

kon kre tu li Se de gis miR we vis val de bu le ba ikis ros,

128 Salacuse J. W., Direct Foreign Investment and the Law in Developing Countries, Foreign Investment Law Jour-nal - ICSID Review, Vol.15, Issue 2, 2000, 382, 387, <http://icsidreview.oxfordjournals.org/content/15/2/382.full.pdf>, [24.06.2014].

129 Gotanda J.Y., Renegotiation and Adaptation Clauses in Investment Contracts, Revisited, Villanova University School of Law, Vand. J. Transnat’l L., Vol. 36, 2003, 1471, <http://works.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1007&context=gotanda>, [24.06.2014].


131 iqve, 76.132 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa palatis 2010 wlis 6 ivlisis

ganCineba saqmeze: #as-7-6-2010.133 Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Per-

spectives, Intersentia, 2011, 193.134 Schwenzer I., Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts, VUWLR, Vol. 39, 2008, 715,

<http://www.austlii.edu.au/nz/journals/VUWLawRw/2008/39.pdf>, [24.06.2014].



227

kon kre tu li ga re mo e bis war mo So bas da u kav Si ros xel Sek ru le bi dan gas vlis

uf le bis ga mo ye ne ba,

SezR u dos an ga mo ricx os sa xel Sek ru le bo pa su xis mgeb lo ba val de bu le bis dar-

Rve vi saT vis,

gan sazR vros ise Ti sa xel Sek ru le bo pi ro bis (re ne go ti a ti on cla u se) dad ge nis au ci-

leb lo ba, ro me lic mi mar Tu li iq ne ba grZel va di an ur Ti er To beb Si sa xel Sek ru le bo

fa sis cvli le bis ris kis mo wes ri geb ris ken,135

da ad gi nos sa xel Sek ru le bo fa sis gan sazR vris moq ni li me qa niz mi, ro me lic,

fiq si re bu li fa se bis gan gan sxva ve biT, uz run vel yofs fa se bis da re gu li re bas Sec vli-

li ga re mo e be bis Se sa ba mi sad,

Se mo far glos mi si val de bu le ba sa qon lis gag zav nis da ara mi wo de bis val de bu-

le biT.

zo ga di we sis Ta nax mad, gva rov nu li niS niT gan sazR vru li val de bu le bis Ses-

ru le bi saT vis au ci le be li sa qon lis mo Zi e bis ris ki gam yid vels akis ri a, ram de na dac

obi eq tu rad xel mi saw vdo mia xel Sek ru le bis sa ga ni sa sa qon lo ba zar ze an Se Tan xme biT

gan sazR vru li mi wo de bis wya ros ga mo ye ne biT.136 mo va lem xel Sek ru le bis sa ga ni au ci-

leb lad un da Ca a nac vlos ana lo gi u ri gva rov nu li niv TiT. Tu aR niS nu lis dro u lad

gan xor ci e le ba Se uZ le be li a, ma Sin mxa rem un da da am tki cos, rom va di a ni Ses ru le bis

dab rko le ba ara kon tro li re ba di da ga uT va lis wi ne be li mov le niT iyo ga mow ve u li.137

mo va lis pa su xis mgeb lo ba ar ga mo i ricx e ba mi si mim wo deb lis mxri dan val de bu le bis Se-

us ru leb lo bis sa fuZ vliT.138 Tum ca mo va les mi si mim wo deb lis mi marT reg re sis we siT

eq ne ba zi a nis anazR a u re bis moTx ov nis uf le ba.139 gam yid ve lis aR niS nul val de bu le bas

upi ris pir de ba myid ve lis mi er mi Re bu li sa qon lis sar geb li a no bis da kar gvis ris ki.

myid ve li Ses ru le bis mi Re ba ze ver ga nacx a debs uars im sa fuZ vliT, rom sa qo nels ve-

Rar ga yi dis sa er Tod, an sa sur vel fa sad. Ses ru le bis mi Re ba ze ua ris Tqmis sa fuZ ve li

ver gax de ba ase ve is ga re mo e ba, Tu sa qo ne li ga mo u ye ne be lia myid ve li saT vis an uke Te si

da uax le si war mo e bis pro duq tia ba zar ze xel mi saw vdo mi.140

am Tval saz ri siT, mniS vne lo va nia ham bur gis sa a pe la cio sa sa mar Tlos ga dawy ve-

ti le ba,141 rom lis Ta nax mad, gam yid ve li xel Sek ru le bis sag nis mom wo deb lis gan mo Zi e-

bis val de bu le bi sa da ris kis ma ta re be li a. mo va lis pa su xis mgeb lo bi sa gan gan Ta vi suf-

135 Draetta U., Lake R. B., Nanda V.P., Breach and Adaptation of International Contracts, An Introduction to the Lex Mercatoria, Butterworth Legal Publishers, 1992, 172.

136 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1074; Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Con-tract Principles, Exemption for Non-performance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 148.

137 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG), 3rd ed., Oxford University Press, 2010, 1074.

138 iqve.139 iqve, 1076.140 iqve, 1077.141 OLG Hamburg, Appellate Court Hamburg (Iron molybdenum case), 1 U 167/95, 28 February, 1997, <http://

cisgw3.law.pace.edu/cases/970228g1.html>, [24.06.2014].


228

le bis sa fuZ ve li Se iZ le ba gax des msgav si an iden tu ri xa ris xis sa qon lis mos po ba ba-

zar ze. sa sa mar Tlom mo va lis pa su xis mgeb lo bis sfe ros mi a kuT vna sam ma gad gaz rdi li

sa baz ro fa se bis ris ki, rad gan mxa re Ta So ris ga for me bu li xel Sek ru le ba ma Ra li xa-

ris xis spe ku la ci ur Se Tan xme bad iq na miC ne u li. spe ku la ci u ri Se Tan xme bis pi ro beb Si

Se uZ le be lia fiq si re bu lad ga ni sazR vros sa xel Sek ru le bo fa si. am Sem Txve va Si mxa res

Se saZ le be li a, mo eTx o vos ga sam ma ge bu li sa baz ro fa sis ga dax dac. msgav si fas Ta cvli-

le be bi sru li ad mo sa lod ne li da da ma xa si a Te be lia spe ku la ci u ri ga ri ge bis Tvis.142 gam yid ve lis aR niS nu li pa su xis mgeb lo ba Ses ru le bis sag nis mo Zi e bi saT vis, Se saZ le-

be li a, Se izR u dos mxo lod naT lad for mu li re bu li sa xel Sek ru le bo pi ro bis sa fuZ-

vel ze, rom lis ar se bo bis mtki ce bis tvir Tic Ta vad gam yid vels akis ri a.143 Ses ru le-

bi saT vis au ci le be li sa qon lis mo po ve ba ze pa su xis mgeb lo bis er T-erT kon tra hen tze

da kis re bis Se saZ leb lo ba sa xel Sek ru le bo Ta vi suf le bis far gleb Si um Tav re sad sa sa-

mar Tlo praq ti kam aRi a ra.144

for sma Jo rul daT qmas Tan mi mar Te biT au ci leb lad un da dad gin des, igi mxo-

lod gan sazR vru li ris ki sa gan mxa ris gan Ta vi suf le bas ad gens, Tu zRu davs mo va lis

pa su xis mgeb lo bas.145

unid ru as xel Sek ru le ba Ta prin ci pe bis 7.1.6-e mux li Se e xe ba pa su xis mgeb lo-

bis ga mom ricx vel sa xel Sek ru le bo de bu le bebs,146 xo lo evropuli principebis 8:109-

e mux li eT mo ba iseT sa kon traq to pi ro bebs, rom le bic zRu da ven an ga mo ricx a ven sa-

mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le be bis ga mo ye ne bas.147 evropuli principebis 8:109-e mux li,

ara er Ti qvey nis erov nu li ka non mdeb lo bis msgav sad, da uS veb lad acx a debs wi nas wa ri

sa xel Sek ru le bo Se Tan xme biT pa su xis mgeb lo bis ga mo ricx vas val de bu le bis gan zra xi

dar Rve vi saT vis.148 sa sa mar Tlo e bi aR Wur vi li ari an far To dis kre ci u li uf le ba mo si-

le biT, rom lis Za li Tac pi ro be bi sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le be bis SezR ud vis an

ga mo ricx vis Se sa xeb ar ga mo i ye ne ba, Tu isi ni, Ta vi si ar siT, mniS vne lov nad ewi na aR mde-

ge bi an sa mar Tli a no bis, ke Til sin di si e re bi sa da gu lis xmi e re bis prin ci pebs da ar Rve-

ven sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bas.149 am ri gad, ar ga mo i ye ne ba sa mar Tleb ri vi dac vis

sa Su a le bis ga mo ricx vis an SezR ud vis Se sa xeb sa xel Sek ru le bo pi ro ba, ro me lic, Ta vi-

si ar siT, usa mar Tloa da mniS vne lov nad ar Rvevs mxa re Ta in te re se bis ba lanss.

gan sa kuT re biT sa yu radR e boa sa xel Sek ru le bo daT qme biT mxa ri saT vis sa xel-

Sek ru le bo ris kis da kis re ba ara kon kre tu li ga re mo e bi sa da mi si gan sazR vru li Se de-

ge bis aR mo ce ne bi saT vis, ara med mo va lis zo ga di pa su xis mgeb lo bis gan mtki ce ba val-

142 Schlechtriem P., Schwenzer I., Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG), third edition, Oxford University Press, 2010, 1076.

143 iqve, 149. 144 Swiss Federal Tribunal, 05.04.2005, 5.1, 4C.474/2004, CISG-online No. 1012; BGH 12.01.1994, VIII ZR

165/92; BGHZ 49, 388 (1968).145 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles, Exemption for Non-perfor-

mance in International Arbitration, Kluwer Law International BV, The Netherlands, 2009, 156.146 Exemption Clauses.147 Clause Limiting or Excluding Remedies.148 gsk-is (German Civil Code - Bürgerliches Gesetzbuch, Bundesministerium der Justiz, Juris GmbH, Saar-

brücken, 2005) §276 (3), Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The Hague/London/Boston, 2000, 388-390.

149 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The Hague/London/Boston, 2000, 388-390; Comment No. 5 on art. 7.1.6 UPICC.



229

de bu le bis Ses ru le ba ze, yo vel gva ri Sec vli li ga re mo e bis ga mov le nis mi u xe da vad.

msgavs Se Tan xme bas ar Se iZ le ba mbo Wa vi Za la hqon des, rad gan, ke Til sin di si e re bi sa da

sa mar Tli a no bis prin ci pe bis Tval saz ri siT, Se iZ le ba ga mo iw vi os ga u mar Tleb lad mZi-

me Se de ge bi pa su xis mge be li mxa ri saT vis. iu ri di ul doq tri na Si sa xel Sek ru le bo daT-

qme biT pa su xis mgeb lo bi sa da ris kis ga da na wi le ba aRi a re bu lia mxo lod kon kre tu li

ga re mo e bis da ara, zo ga dad, ne bis mi e ri ga uT va lis wi neb lo bis aR mo ce ne bis Sem Txve vi-

saT vis.150 Se sa ba mi sad, for sma Jo rul daT qmebs sa sa mar Tlo Za li an viw rod gan mar tavs

da pa su xis mgeb lo bis gan gan Ta vi suf le bis sa fuZ vlad zus tad im ga re mo e bis aR mo ce ne-

bas uTi Tebs, rac mxa re Ta Se Tan xme biT iyo dad ge ni li da ar uS vebs ga re mo e bis gan zo-

ga de bis da ana lo gi iT ga mo ye ne bis Se saZ leb lo bas.151 mxa re ze pa su xis mgeb lo bis da kis-

re bis sa fuZ ve li ar imoq me debs, Tu Sec vli li ga re mo e ba um Tav re sad im mxa ris bra liT

aris ga mow ve u li, vis sa sar geb lo dac ze mo aR niS nu li daT qmis gan mtki ce ba mox da.152

5.8. mo la pa ra ke bis war mo e bis val de bu le bis am sax ve li

daT qme bis gan sxva ve ba for sma Jo ru li daT qme bis gan da

pa su xis mgeb lo bis ga mo ricx vis sa ka non mdeb lo sa fuZ vle bis gan

aR niS nu li daT qme bi miz nob ri o biT gan sxvav de ba for sma Jo ru li daT qme bi sa gan,

ro me lic Ses ru le bis Se uZ leb lo bis ga mom wve vi ga re mo e be bis aR mo ce ne bi sas amoq med-

de ba da em sa xu re ba for sma Jo ru li ga re mo e bis moq me de bis pe ri od Si sa xel Sek ru le bo

val de bu le bi sa gan mxa ris dro e biT an mud miv gan Ta vi suf le bas153 da ara xel Sek ru le-

bis Se nar Cu ne bas in te res Ta ba lan sis, sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bis aR dge nis gziT.154

pos ne ris Ta nax mad, for sma Jo ru li daT qme bi ar azR ve ven mxa res im ris ki sa gan, ro-

me lic, Cve u leb riv, yve la xel Sek ru le bis Tvis bu neb ri vad Ta nam de vi a. nor ma lu ri ris-

ki a, ma ga li Tad, sa xel Sek ru le bo fa se bis sa baz ro cvla. for sma Jo ru li daT qma ris kis

im Se de ge bis gan aTa vi suf lebs mxa res, ro me lic xel Sek ru le bis ar se biT, cen tra lur

pi ro bas aqar wylebs.155

150 Böckstiegel K.H., Hardship, Force Majeure and Special Risks Clauses in International Contracts, 1985, 160 wignSi: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in Inter national Trade and Finance, De-venter/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.

151 Kel Kim Corp. v. Central Mkts., Inc., 519 N.E.2d 295, 296 (N.Y. 1987) miTiTebulia: Hillman R.A., Prin-ciples of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 317.


153 Espenschied L. E., Contract Drafting, Powerful Prose in Transactional Practice, American Bar Association Publishing, 2010, 60.

154 Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract Draft-ers and Arbitrators, Vand. J. Transnat’l L., Vol. 36, 2003, 1352, <http://www-prod.law.vanderbilt.edu/publi-cations/journal-of-transnational-law/archives/volume-36-number-4/download.aspx?id=1888>, [24.06.2014]; Al-Emadi T.A., The Renegotiating Clause in Petroleum International Joint Venture Agreements, University of Qatar, Oxford Student Legal Studies Paper No. 04/2012, 2012, 26, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract–id=2073340>, [24.06.2014]; Strohbach H., Force Majeure and Hardship Clauses in Interna-tional Commercial Contracts and Arbitration: The East German Approach’, 1 JIA 39, 1984, 41.

155 Speidel R.E., Contracts in Crises, Excuse Doctrine and Retrospective Government Acts, Carolina Academic press, Durham, North Carolina, 2007, 199.


230

sa xel Sek ru le bo daT qme biT, ro me lic TiT qmis yve la grZel va di an xel Sek ru le-

beb Sia gan mtki ce bu li,156 mxa re e bi gan sazR vra ven im ga re mo e bebs, ro mel Ta aR mo ce ne bis

pi ro beb Sic war mo i So ba ur Ti er Tmo la pa ra ke bis val de bu le ba, xel Sek ru le bis adap ta-

ci is miz niT, am ga re mo e be bis ze gav le nis aR we ras val de bu le bis Ses ru le bis sir Tu lis

xa ris xze da mo la pa ra ke bis war mo e bis pro ce du ras. amas Tan, sa xel Sek ru le bo daT qme-

bis moq me de ba vrcel de ba mxo lod im ga re mo e beb ze, ro mel Ta aR mo ce ne ba mxa re Ta Se-

Tan xme biT aris mo cu li. yve la sxva gar Tu le bis Sem Txve va Si ga mo sa ye ne be lia sa mar-

Tleb ri vi sis te meb Si moq me di sa ka non mdeb lo nor me bi pa su xis mgeb lo bis gan gan Ta vi-

suf le bis Se sa xeb.157

sa xel Sek ru le bo daT qme bi gan sxvav de ba ka non mdeb lo biT gan sazR vru li pa su xis-

mgeb lo bis ga mom ricx ve li sa fuZ vle bi sa gan, ro mel Tac um Tav re si mniS vne lo ba eni We-

baT grZel va di an sa xel Sek ru le bo ur Ti er To beb Si, ra me Tu Se uZ le be lia yve la mo sa-

lod ne li ga re mo e bis wi nas war gan sazR vra da sa xel Sek ru le bo daT qmiT ma Ti Se de ge bis

gaT va lis wi ne ba.158 pa su xis mgeb lo bis gan gan Ta vi suf le bis ka no niT gaT va lis wi ne bu li

we si moq me debs ma Si nac, ro de sac sa xel Sek ru le bo daT qme bi ar aris mxa re Ta mi er wi nas-

war Se Tan xme bu li.159

5.9. mo la pa ra ke bis val de bu le bis dar Rve vis sa mar Tleb ri vi Se de ge bi

xel Sek ru le bis ga da xed vis miz niT mxa re Ta ur Ti er Tmo la pa ra ke bis val de bu-

le bis Ses ru le ba Se saZ le be lia gan xi lul iq nes mxa ris mi er Sec vli li ga re mo e be bis

Sem Txve vi saT vis ka non mdeb lo biT gaT va lis wi ne bu li sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le-

be bis moTx ov nis wi na pi ro bad da Sec vli li ga re mo e bis Ta nam dev pro ce sad.160

sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke ba Si ke Til sin di si e ri mo na wi le o ba mxa ris mi er ka-

non mdeb lo biT gaT va lis wi ne bu li sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le be biT sar geb lo bis

wi na pi ro ba a.161 DCFR-is Ta nax mad,162 mxa re val de bu le bis Ses ru le bis, sa nac vlo Ses ru-

le bis moTx ov nis uf le bis gan xor ci e le bis, val de bu le bis Seus ru le blobi saT vis gaT-

156 Fox W. F., International Commercial Agreements, A primer on drafting, Negotiation and Resolving Disputes, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, The Netherlands, 2009, 77.

157 iqve.158 Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Per-

spectives, Intersentia, 2011, 224; Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frus-tration Rule: A Comparative Analysis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. Private L., Kluwer Law International, The Netherlands, Vol. 13, No. 2, 2005, 112, <http://www.hei-nonline.org/HOL/Print?handle=hein.kluwer/erpl0013&div=13&collection=kluwer&set–as–cursor=0&men–tab=srchresults>, [24.06.2014].

159 Fox W. F., International Commercial Agreements, A primer on Drafting, Negotiation and Resolving Disputes, 4th ed., Wolters Kluwer Law and Business, The Netherlands, 2009, 58.


161 Bar Ch., Clive E., Schulte-Nölke H., Beale H., Herre J., Huet J., Storme M., Swann S., Varul P., Vaneziano A., Zoll F. (eds.), Principles, Defi nitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of Reference, Study Group on a European Civil Code and Research Group on EC Private Law (Acquis Group), Sellier, Eoropean Law Publishers GmbH, Munich, 2009, 741, <http://ec.europa.eu/justice/contract/fi les/euro-pean-private-law–en.pdf>, [24.06.2014].

162 ix. III.–1:103-e muxli.



231

va lis wi ne bu li sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le be bis, ase ve, xel Sek ru le bi dan gas vlis

uf le bis gan xor ci e le bis pro ces Si val de bu lia imoq me dos ke Til sin di si e re bi sa da

sa mar Tli a no bis prin ci pe bis Se sa ba mi sad. aR niS nu li val de bu le ba ar Se iZ le ba Se izR-

u dos an ga mo i ricx os Se Tan xme biT, an sxva sa mar Tleb ri vi aq tiT. xse ne bu li mo va le o bis

Se us ru leb lo ba wa ar Tmevs mxa res mi si moTx ov ne bi sa da sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a-

le be bis gan xor ci e le bis uf le bas.

Tu mxa re ke Til sin di si e re bis prin ci pis uxe Si dar Rve viT, go niv ru li biz ne sis

in te re se bi sa da sxva pa tiv sa de bi mi ze zis ga re Se uars ga nacx a debs an Sewy vets mo la pa-

ra ke bis war mo e bas ma Sin, ro de sac ne bis mi e ri go ni e ri ada mi a ni did Za lis xme vas ga i Reb-

da ana lo gi ur vi Ta re ba Si,163 da za ra le bu li mxa re uf le ba mo si lia mo iTx o vos im zi a nis

anazR a u re ba, ro me lic man ga ni ca da xel Sem kvre li mxa ris mo la pa ra ke ba Si Car Tvis ime-

di Ta da Se Tan xme bis miR we vis mo lo di niT ga mow ve u li da yov ne biT.164

ev ro pu li prin ci pe bis 6:111-e (3) mux lis Za liT, sa sa mar Tlo uf le ba mo si lia zi a-

nis anazR a u re ba da a kis ros im mxa res, ro mel mac ua ri ga nacx a da mo la pa ra ke bis war mo e-

ba ze, an Ca Sa la igi ke Til sin di si e re bis prin ci pis sa wi na aR mde god.165 aR niS nu li val de-

bu le bis Se us ru leb lo bi saT vis zi a nis anazR a u re bis gan mtki ce ba ssk-iT mxa re Ta mi er

mo la pa ra ke bis ke Til sin di si e rad war mo e bis ga ran ti as Seq mnis.

sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis wa ru ma teb lo ba ar iw vevs xel Sek ru le bis av to-

ma tur Sewy ve tas.166 Tu mxa re Ta So ris xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT war mo e bu li

mo la pa ra ke ba wa ru ma teb lad das rul da, ma Sin, san qci is sa xiT, Se saZ le be li a, mox des

mi mar Tva obi eq tu ri me sa me pi ri saT vis (sa sa mar Tlo, ar bit ra Ji da a.S.) xel Sek ru le bis

Sec vlil ga re mo e beb Tan mi sa da ge bis moTx ov niT. Se saZ le be li a, mxa re eb ma xel Sek ru le-

biT mo a wes ri gon sa sa mar Tlos an sa ar bit ra Jo tri bu na lis uf le ba mo si le bis far gle-

bi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis pro ces Si.167

Tu mo la pa ra ke bis gziT ver xor ci el de ba xel Sek ru le bis adap ta ci a, ma Sin Sec-

vli li ga re mo e be bis mi sa da ge ba xor ci el de ba sa sa mar Tlos mi er.168 sa sa mar Tlos mi er

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis sa kiTxi mom dev no Tav Si iq ne ba

gan xi lu li.

163 Berger K.P., Renegotiation and Adaptation of International Investment Contracts: The Role of Contract Draft-ers and Arbitrators, Vand. J. Transnat’l L., Vol. 36, 2003, 1369, <http://www-prod.law.vanderbilt.edu/publica-tions/journal-of-transnational-law/archives/volume-36-number-4/download.aspx?id=1888>, [24.06.2014].


165 ix. Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, Part I and II, Kluwer Law International, The Hague/London/Boston, 2000, 326; Tallon D. wignSi: Hartkamp A.S., Hesselink M., Hondius E.H., du Perron E., Joustra C., Veldman M.(eds.), Towards a European Civil Code, 3rd ed., Kluwer Law International, 2004, 501; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adapta-tion in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 39.

166 BGH LM §242 (Bb) BGB Nr. 57; BGH WM 1958, 700.167 Faruque A., Possible Role of the Arbitration in the Adaptation of Petroleum Contracts by Third Parties, Asian

Int’l Arb. J., Vol. 2, 2006, 152, <www.heinonline.org/HOL/LuceneSearch?specialcollection=&terms=creator%3A%22%20Al%20Faruque,%20Abdullah%22&yearlo=&yearhi=&subject=ANY&journal=ALL&sortby=relevance&collection=journals&searchtype=advanced&submit=Search&base=js&all=true>, [25.06.2014].



232


sa sa mar Tlos mi er

Tu mxa re e bi ver aR we ven Se Tan xme bas sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis pro ces Si,

ma Sin sa sa mar Tlos mi er un da ga dawy des, xel Sek ru le ba un da Ses rul des uc vle li Si-

na ar siT, mox des mi si adap ta cia Tu sa xel Sek ru le bo pa su xis mgeb lo bis gan sru li gan-

Ta vi suf le ba.

xel Sek ru le bis adap ta ci am un da asa xos mxa re Ta is Se Tan xme bu li ne ba, ro me lic

maT eq ne bo daT Sec vli li ga re mo e be bis xel Sek ru le bis da de bis etap ze cod nis Sem-

Txve va Si.169

ker Zod, mo la pa ra ke bis pro ce du ris gziT xel Sek ru le bis mi sa da ge bis Se sa xeb mxa-

re Ta Se u Tan xmeb lo bis Sem Txve va Si sa sa mar Tlo oTx Se saZ lo ga dawy ve ti le bas iRebs:

1. akis rebs mxa re ebs mo la pa ra ke bis gag rZe le bis val de bu le bas Sec vli li ga re mo e be-

bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis miz niT; 2. wyvets xel Sek ru le bas gan sazR vrul

dro sa da gan sazR vru li pi ro be biT; 3. axor ci e lebs Sec vli li ga re mo e be bi sad mi Se Tan-

xme bis mi sa da ge bas sa xel Sek ru le bo zi a ni sa da sar geb lis mxa re eb ze sa mar Tli a ni ga da-

na wi le bis gziT,170 sawy i si sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bis aR dge nis miz niT;171 4. uc vle-

lad to vebs sa xel Sek ru le bo pi ro bebs Tav da pir ve lad Se Tan xme bu li Si na ar siT.

6.1. saxelSekrulebo samarTlianobis uzrunvelyofis mizani

sa xel Sek ru le bo sa mar Ta li ar aris uc vle li, ara med di na mi ku ri da axa li mov-

le ne bis Se sa ba mi sad cva le ba di a. me-19 sa u ku nis da sawy is Si far Tod gav rce le bu li

mo saz re bis Ta nax mad, mxa re Ta ne bis av to no mi as eni We bo da ab so lu tu ri Ta vi suf le ba,

ro me lic ar Se iZ le bo da SezR u du li yo sa xel mwi fos Za la uf le biT. mog vi a ne biT, aRi a-

re bul iq na, rom sa xel mwi fo uf le ba mo si lia Ca e ri os sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Si

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi mi si adap ta ci is gziT mxa re Ta Ta nas wo ruf le bi a no bis, sa-

zo ga do e bis sa si cocx lo in te re se bi sa da xel Sek ru le bis sa mar Tli a ni Se de ge bis uz-

run vel yo fis miz niT.172

sa mar Tleb riv sis te meb Si Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba

mxa re Ta sa mar Tleb ri vi dac vis er T-erT sa Su a le bad aris aRi a re bu li, ris Tvi sac sa sa-

mar Tlos mi ni We bu li aqvs far To uf le ba mo si le ba kon tra hen tTa in te re se bis Se saty-

vi si ga dawy ve ti le bis mi Re bis miz niT.

169 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law, Duke Law Journal, 1987, 17.

170 ix. evropuli principebis 6:111-e me-3 `b~ muxli.171 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in

International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 13.172 Syquia E. P., The Revision and Adaptation of Contracts in Philippine Law – With a Comparative Look at the

Law of other Asian Countries, 1985, 96-97 wignSi: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in Inter national Trade and Finance, Deventer/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985; Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 11.



233

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis Si na ar sis mo di fi ci re ba Si sa sa mar Tlos Ca re vis

au ci leb lo ba gan pi ro be bu lia sa mar Tli a no bis uz run vel yo fis au ci leb lo biT. mxa re

ver iq ne ba im ris ki saT vis pa su xis mge be li, ro mel zec Tan xmo ba ar ga nucx a de bi a. ami to-

mac, sa xel Sek ru le bo usa mar Tlo bas iw vevs is faq ti, rom arc mo va les da um sa xu re bia

za ra li da arc kre di tors is sar ge be li, rac maT war mo e So baT xel Sek ru le bis da de bis

Sem deg.173 am de nad, Ca re va mi zan Se wo ni lia uar yo fi Ti Se de ge bis mxo lod da za ra le bul

mxa re ze da kis re bi sa da amiT ga mow ve u li usa mar Tlo bis pre ven ci is Tval saz ri siT.

rad gan Sec vli li ga re mo e be bis war mo So bis mi marT ori Ta nab rad arab ra le u li mxa ris

ar se bo bi sas uar yo fi Ti Se de ge bis da kis re ba mxo lod er Ti mxa ri saT vis uda vod iw vevs

sa mar Tli a no bis prin ci pis xel yo fas. amas Tan, Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru-

le bis mi sa da ge ba ke Til sin di si e re bis prin cip ze day rdno biT da zi a nis ga da na wi le ba

kon tra hen teb ze174 mniS vne lov nad icavs im me sa me pir Ta in te re sebs, rom le bic da mo ki-

de bu li ari an mo va lis fi nan sur mdgo ma re o ba ze.175 ami tom, sa xel Sek ru le bo pi ro be bis

mkac ri Ses ru le ba, Se saZ le be lia sa zi a no aR moC ndes ara mxo lod mo va li saT vis, ara med

me sa me pi re bis in te re se bis Tvi sac da man, Se saZ le be li a, mTe li eko no mi ku ri sis te mis

sta bi lu ro bis rRve va ga mo iw vi os.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba au ci le be li sa mar Tleb-

ri vi dac vis me qa niz mia im Sem Txve va Si, ro de sac Se Tan xme ba aRar aris so ci a lu ri sar-

geb li sa da efeq ti a no bis mom ta ni. mxa re e bi sa xel Sek ru le bo Se Tan xme biT an, mis ga re Se,

na gu lis xme vad ana wi le ben ris keb sa da gan sazR vra ven sa xel Sek ru le bo pi ro bebs.

6.2. sa xel Sek ru le bo Ta vi suf le bis re a li ze ba da

mxa re Ta sa xel Sek ru le bo ne bis aR sru le ba

sa sa mar Tlos ne bis mi e ri Ca re va sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis Si na ar sSi Se-

saZ le be li a, zRu dav des sa xel Sek ru le bo Ta vi suf le bas da mxa re Ta ne bis av to no mi is

prin cips. mniS vne lo va nia sa kiTx i, Se saZ le be lia Tu ara Sec vli li ga re mo e be bi sad mi

xel Sek ru le bis mi sa da ge ba gan xor ci el des er T-er Ti mxa ris ne bis sa wi na aR mde god da

ra xa ris xiT.176

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis sa sa mar Tlos mi er mi sa da ge bis pro-

ces Si er Tma neTs upi ris pir de ba mxa re Ta ne bis av to no mi is prin ci pi da xel Sek ru le bis

sta bi lu ro bis uz run vel yo fis au ci leb lo ba.177

173 Speidel R.E., Court-Imposed Price Adjustments under Long-Term Supply Contracts, Nw. U. L. Rev., Vol. 76, 369, 1981-1982, 405-406, <http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/illlr76&div=19&g–sent=1&collection=journals>, [25.06.2014].

174 Scott R.E., The Death of Contract Law, U. Toronto L.J., Vol. 54, 2004, 373, <http://heinonline.org/HOL/Print?collection=journals&handle=hein.journals/utlj54&id=382>, [25.06.2014].

175 Trakman L.E., Winner Take Some: Loss Sharing and Commercial Impracticability, Minnesota Law Review 69, 1984, 486, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 240.


177 Faruque A., Possible Role of the Arbitration in the Adaptation of Petroleum Contracts by Third Parties, Asian Int’l Arb. J., Vol. 2, 2006, 152, <www.heinonline.org/HOL/LuceneSearch?specialcollection=&terms=creator


234

ke Til sin di si e re bis, Ta nam Srom lo bi sa da moq ni lo bis prin ci pe bi Sec vli li ga-

re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis mTa var sa fuZ vle bad ga ni xi le ba. Sec vli-

li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba sa sa mar Tlos mi er gu lis xmobs gan mar-

te bi sa da xar ve zis Sev se bis me To de bis ga mo ye ne bas. sa sa mar Tlos mi er xel Sek ru le bis

ga da xed va yo vel Tvis iT va lis wi nebs, faq tob riv ga re mo e beb Tan er Tad, mxa re Ta miz ne-

bis gan mar te bis gziT dad ge nas, ro de sac xel Sek ru le ba Si ar se bobs xar ve zi. am de nad,

Sec vli li ga re mo e be bis Se sa ba mi sad mo di fi ci re bu li xel Sek ru le ba yo vel Tvis mxa-

re Ta Tav da pir ve li sa xel Sek ru le bo in te re se bi sa da miz ne bis am sax ve li un da iyos.178

sa sa mar Tlos mi za nia adap ti re bu li xel Sek ru le ba axal pi ro beb Sic ga mo xa tav des mxa-

re Ta ne bas. sa sa mar Tlos mi er xel Sek ru le bis mi sa da ge ba, um rav les Sem Txve va Si, iw vevs

sa xel Sek ru le bo pi ro be bis ga um jo be se bas, Tu sa mar Tli a no ba sa xel mZRva ne lo prin-

ci pia ga da sin jvis pro ces Si.179 Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba

Se saZ le be li a, gan xi lul iq nes ro gorc da ma te bi Ti Ses ru le bis na ir sa xe o ba, rom li-

Tac aR srul de ba mxa re Ta sa xel Sek ru le bo ne ba.180

ne bis mi e ri ko mer ci u li ga ri ge ba xel Sek ru le bis mxa re Ta ur Ti er Tsa nac vlo mo-

va le o be bis ba lanss em ya re ba.181 Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge-

bi sas ke Til sin di si e re bis prin ci pis Tval Ta xed viT un da Se fas des mxa re Ta or mxriv

val de bu le ba Ta wo nas wo ro bis rRve vis xa ris xi da mi si Se de ge bi. vi na i dan, ke Til sin di-

si e re bis prin ci pi ur Ti er To bis Se fa se bi saT vis um Tav re si me qa niz mi a, ami tom, xel Sek-

ru le bis adap ta cia ar iw vevs xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis prin ci pis SezR ud vas, ara-

med bu neb ri vi da sa mar Tli a ni Se de ge bis uz run vel yo fas isa xavs miz nad.182

xel Sek ru le ba ar Se iZ le ba gan xi lul iq nes ga re mom cve li ga re mo e be bis mxed ve lo-

ba Si mi u Reb lad. xel Sek ru le bis mi sa da ge ba mniS vne lov nad Sec vli li ga re mo e be bi sad mi

ar cvlis mxa re Ta ne bas, ara med Sec vli li ga re mo e be bis pi ro beb Si mxa re Ta Tav da pir ve-

li gan zrax vis, nam dvi li ne bis dad ge nis sa Su a le ba xde ba. mxa re Ta ne ba xel Sek ru le bis

da de bis etap ze mi si aR sru le baa da Sec vli li ga re mo e be bi sad mi mi sa da ge bac xel Sek ru-

le bis aR sru le bis da, Se sa ba mi sad, mxa re Ta ne bis gan xor ci e le bis wi na pi ro ba a. am ri gad, Ta nas wo ruf le bi a no bis prin ci pis sa fuZ vel ze xel Sek ru le bis eko no mi-

ku ri ba lan sis aR dge na xor ci el de ba mxa re Ta Tav da pir ve li ne bis dad ge ni sa da Sec vli-

li ga re mo e be bis Wril Si ma Ti ga az re bis gziT.183

%3A%22%20Al%20Faruque,%20Abdullah%22&yearlo=&yearhi=&subject=ANY&journal=ALL&sortby=relevance&collection=journals&searchtype=advanced&submit=Search&base=js&all=true>, [25.06.2014].


179 Kull A., Mistake, Frustration, and the Windfall Principle of Contract Remedies, Hastings Law Journal, Vol. 43, 1991-1992, 38, <http://heinonline.org/HOL/Page?handle=hein.journals/hastlj43&div=11&g–sent= 1&col lec-tion = journals>, [25.06.2014].

180 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law, Duke Law Journal 1987, 27, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 242.

181 ICC Arbitration Case No. 2291, 1976 Lunet 989 (1976). 182 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in

International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 22.183 Karampatzos A., Supervening Hardship as Subdivision of the General Frustration Rule: A Comparative Analy-

sis with Reference to Anglo-American, German, French and Greek Law, Eur. Rev. Private L., Kluwer Law In-



235

an glo a me ri ku li sa mar Tlis doq tri na Si gav rce le bu li er T-er Ti mo saz re bis

Ta nax mad, sa sa mar Tlos ar Se iZ le ba hqon des mxa re Ta nac vlad `xel Sek ru le bis xel me-

o red da we ris~184 uf le ba an Se sa ba mi si kom pe ten ci a.185 aR niS nu li SezR u dav da sa xel-

Sek ru le bo Ta vi suf le bas.186 Tum ca sa sa mar Tlos mi er Sec vli li ga re mo e be bi sad mi

xel Sek ru le bis mi sa da ge ba ar zRu davs mxa re Ta ne bis av to no mi as, vi na i dan mxa re ebs ar

Se iZ le ba hqon deT ga mov le ni li ne ba im mov le ne bi sa da ma Ti Se de ge bis re gu li re ba ze,

ro mel Ta gaT va lis wi ne bac maT go niv ru lad ar Se eZ loT xel Sek ru le bis da de bis etap-

ze. Se sa ba mi sad, Sec vli li ga re mo e be bis mo wes ri ge ba ma Ti xel Sek ru le bis Si na ar sis

far glebs scil de ba da am de nad, Se saZ le be li a, Ta vi suf lad mi en dos sa sa mar Tlos, ro-

gorc obi eq tur me sa me pirs.

sa sa mar Tlos mi er sa xel Sek ru le bo xar ve zis Sev se bis dros ar ila xe ba mxa re Ta

sa xel Sek ru le bo ne ba, ra me Tu xar ve zis Sem Txve va Si ar ar se bobs mxa re Ta Se Tan xme ba sa-

mar Tleb ri vad mniS vne lo van cal ke ul ga re mo e ba ze. aR niS nu li ki Se saZ le be li a, gan xi-

lul iq nes mxa re Ta na gu lis xmev Tan xmo bad maT nac vlad sa sa mar Tlos mi er Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba ze.187

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis pro ces Si sa sa mar Tlo-

saT vis sa xel mZRva ne loa sa mar Tli a no bis, go niv ru lo bi sa da ke Til sin di si e re bis

prin ci pe bi.188

6.3. sa sa mar Tlos uf le ba mo si le bis far gle bi Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis pro ces Si

sa mar Tleb ri vi aq si o ma a, rom sa sa mar Tlos ar Se iZ le ba hqon des mxa re Ta nac vlad

ar sob ri vad axa li sa xel Sek ru le bo pi ro be bis Sed ge nis uf le ba mo si le ba.189 Tum ca Tu

mar Tlmsa ju le bis gan ma xor ci e le bel or ga nos ar eq ne ba Se Tan xme bis adap ta ci is sa mar-

Tleb ri vi Se saZ leb lo ba, es mxa re ebs da u kar gavs mo ti va ci as, mo la pa ra ke bis gziT Ta-

vad Se Tan xmdnen val de bu le biT sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si sa sa mar Tlos Ca re vam de.

xel Sek ru le bis mi sa da ge bis uf le ba mo si le ba praq ti ku li biZ gia biz nes me ne bi saT vis –

ternational, The Netherlands, Vol.13, No. 2, 2005, 111, <http://www.heinonline.org/HOL/Print?handle=hein.kluwer/erpl0013&div=13&collection=kluwer&set–as–cursor=0&men–tab=srchresults>, [24.06.2014].

184 Gotanda J.Y., Renegotiation and Adaptation Clauses in Investment Contracts, Revisited, Villanova University School of Law, Vand. J. Transnat’l L., Vol. 36, 2003, 1463, <http://works.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1007&context=gotanda>, [25.06.2014].

185 Hillman R.A., Principles of Contract Law, 2nd ed., The Concise Hornbook Series, West, 2009, 330.186 iqve, 331.187 Hillman R.A., Court Adjustment of Long-Term Contracts: An Analysis Under Modern Contract Law, Duke

Law Journal 1987, 28, miTiTebulia: Uribe M., The Effect of a Change of Circumstances on the Binding Force of the Contracts, Comparative Perspectives, Intersentia, 2011, 242.

188 ix. DCFR-is III – 1:110-e (2) (a), italiis sk-is 1467-e, erTiani savaWro kodeqsis 2-615-e mux-

lebi.189 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in



236

ur Ti er Tmo la pa ra ke bis gziT Se a Tan xmon grZel va di an sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba-

Si aR mo ce ne bu li uTan xmo e ba.190

sa sa mar Tlom Se iZ le ba iqo ni os mniS vne lo va ni ber ke ti, ra Ta wa a xa li sos mxa re Ta

So ris mo la pa ra ke ba da ur Ti er TSe Tan xme biT xel Sek ru le bis adap ta ci a. er T-erT saq-

me ze191 sa sa mar Tlom mxa re Ta So ris mo la pa ra ke bis xel Sewy o bis miz niT, ua ri Tqva Sec-

vli li ga re mo e be bis pi ro beb Si sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le be bis gan sazR vra ze im

da sa bu Te biT, rom mxa re ebs uke Te sad Ses wevT sa mar Tli a ni da or mxri vad sa sar geb lo

ga dawy ve ti le bis mi Re bis una ri.192

sa sa mar Tlos gan mar te biT, xel Sek ru le bis Sec vli li ga re mo e be bi sad mi mi sa da ge-

bis pro ces Si sa sa mar Tlo saT vis sa xel mZRva ne lo me To di Se saZ le be lia iyos war mo So-

bi li zi a nis ga mom wve vi mi ze ze bis mi kuT vne ba mxa re Ta ris kis sfe ro e bi sad mi da uar yo-

fi Ti Se de ge bis Se sa ba mi si pro por ci iT ga da na wi le ba kon tra hen teb ze.193

er T-erT sa xel mZRva ne lo prin ci pad Se saZ le be lia Ca iT va los zi a nis Ta na ba ri

pro por ci iT ga da na wi le ba or Ta nab rad arab ra le ul mxa re ze mxo lod im Sem Txve va Si,

Tu ma Ti pa su xis mgeb lo bis di fe ren ci re ba Se uZ le be lia sxva das xva mo cu lo bis ris kis

sfe ros mi xed viT. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis pro ces Si, ro de sac ar-

se bobs Se u sa ba mo ba, dar Rve u li wo nas wo ro ba mxa re Ta ur Ti er Tsa nac vlo Ses ru le bas

So ris, Se saZ le be li a, gan xor ci el des sa xel Sek ru le bo fa sis mo di fi ci re ba pir ve la-

di sa xel Sek ru le bo val de bu le bis sa mar Tleb riv re Jim Si, rom lis meS ve o bi Tac Se saZ-

le be li xde ba sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis gag rZe le ba ga nax le bu li pi ro be biT da

xel Sek ru le bis Tan xis Sem ci re bis sa fuZ vel ze mxa re Ta ara ek vi va len tu ri Ses ru le bis

da ba lan se ba.

sa sa mar Tlos eni We ba uf le ba mo si le ba, ga ag rZe los Ses ru le bi saT vis dad ge ni li

va da, ga na xor ci e los sa xel Sek ru le bo fa sis an Ses ru le bis mo cu lo bis mo di fi ci re-

ba. xel Sek ru le bis mi sa da ge bis pro ces Si mo sa mar Tle mok le bu lia uf le ba mo si le bas,

xel me o red Se ad gi nos xel Sek ru le ba an Sec va los mi si sa mar Tleb ri vi bu ne ba da mi za-

ni.194 Tu sa xel Sek ru le bo ba lan sis aR dge na gu lis xmobs xel Sek ru le bis ar sis Sec vlas,

ma Sin sa sa mar Tlom un da Sewy vi tos xel Sek ru le bis moq me de ba.195

190 mxareTa molaparakebis waxalisebis aRniSnuli meqanizmi ganxilulia saqmeSi: Aluminum Co. of American vs. Essex Group, Inc., 449 F. Supp.53 (W.D. Pa.1980).

191 Florida power & Light Company v. Westinghouse Electric Corporation, 517 F. Supp. 440, E.D. Va., 1981, <http://openjurist.org/826/f2d/239/florida-power-light-company-v-westinghouse-electric-corporation>, [25.06.2014].

192 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 28-29, aseve, Florida power & Light Company v. Westinghouse Electric Corporation, 517 F. Supp. 440, E.D. Va., 1981, <http://openjurist.org/826/f2d/239/florida-power-light-company-v-westinghouse-electric-corporation>, [25.06.2014].

193 Hubbard S.W., Relief from Burdensome Long-Term Contracts: Commercial Impracticability, Frustration of Purpose, Mutual Mistake of Fact, and Equitable Adjustment, Mo. L. Rev., Vol. 47, 1982, 109, <http://heinon-line.org/HOL/Print?collection=journals&handle=hein.journals/molr47&id=139>, [25.06.2014].

194 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The Hague/London/Boston, 2000, 327.

195 iqve, 327.



237

sa sa mar Tlom Sec vli li ga re mo e be biT ga mow ve u li uar yo fi Ti Se de ge bi mxa re eb-

ze im prin ci piT un da ga da a na wi los, rom Ses ru le ba mo va li saT vis gax des go niv ru li

sim Zi mis.196 bu neb ri vi a, xel Sek ru le bis adap ta cia ar gu lis xmobs sa xel Sek ru le bo wo-

nas wo ro bis ab so lu tur aR dge nas da sa sa mar Tlos mi er da za ra le bu li mxa ris sru lad

gan Ta vi suf le bas Sec vli li ga re mo e be biT ga mow ve u li xar je bis gan.197

sa sa mar Tlom, Se saZ le be li a, ga ag rZe los Ses ru le bis va da, ga zar dos an Se am ci-

ros sa xel Sek ru le bo fa si, an gan sa xor ci e le be li ur Ti er Tsa nac vlo Ses ru le bis mo-

cu lo ba. sa xel Sek ru le bo val de bu le bis mo di fi ci re ba, ra Tqma un da, ar gu lis xmobs

sru li ad axa li Si na ar si sa da gan sxva ve bu li ar sis mqo ne val de bu le bis da kis re bas mxa-

re e bi saT vis.198 xel Sek ru le ba Si ar se bu li oraz rov ne ba ar ani Webs sa sa mar Tlos uf le-

ba mo si le bas, gar daq mnas saq mis Si na ar si sa mar Tli a no bis Zi e bis pro ces Si.199

6.4. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi mi sa da ge bis Se uZ leb lo ba da

xel Sek ru le bis Sewy ve ta sa sa mar Tlos mi er

Sec vli li ga re mo e be biT gar Tu le bu li val de bu le bis ar se bo bis sa fuZ vliT,

xel Sek ru le bis Sewy ve ta sa sa mar Tlos mi er uki du res Sem Txve va Si ga mo sa ye ne be li,200

yve la ze mkac ri sa mar Tleb ri vi me qa niz mia201 kon ti nen tu ri da gan sa kuT re biT uni fi-

ci re bu li sa mar Tlis sis te ma Si. an glo a me ri kul sa mar Tal Si xel Sek ru le bis ama o e ba

mis av to ma tur Sewy ve ta sa da mxa re Ta Ses ru le bis val de bu le bis gan gan Ta vi suf le bas

iw vevs Ti To e u li mxa ri saT vis Se racx u li pa su xis mgeb lo biT. amas Tan, xel Sek ru le bis

Sewy ve ta ar Se iZ le ba iyos mxa re Ta in te re se bis sa u ke Te so dac vis sa Su a le ba ma Sin, ro-

de sac xel Sek ru le bis Se nar Cu ne ba em sa xu re ba me sa me pir Ta an sa ja ro in te re sebs.202

val de bu le bis Ses ru le bi sas qar Tu li sa mo qa la qo ko deq si iZ le va in te res Ta

mSvi do bi a ni Ta na ar se bo bis Se saZ leb lo bas. pa tiv sa de bi in te re si xde ba val de bu le bi-

Ti ur Ti er To bis ro gorc tran sfor ma ci is, ise mi si Sewy ve tis sa fuZ ve li. Ta vad in te-

re sis mdgo ma re o bas ki gan sazR vravs ro gorc Ses ru le bis pro ce si, ise mis ga reT ar se-

196 Brunner Ch., Force Majeure and Hardship under General Contract Principles: Exemption for Non-perfor-mance in International Arbitration, Kluwer Law International: Alphen aan den Rijn, 2009, 499.

197 ix. unidruas xelSekrulebaTa principebis 6.2.1-e, evropuli principebis 6:111-e (1) da

DCFR- is III – 1:110-e muxlebi. 198 Flambouras D., Comparative Remarks on CISG Article 79 & PECL Articles 6:111, 8:108, May, 2002, <http://

www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/peclcomp79.html>, [25.06.2014].199 Goldber V.P., Framing Contract Law, An Economic Perspective, Harvard University Press, Cambridge, Mas-

sachusetts and London, England, 2006, 347.200 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in

International Commercial Law Contracts, Lambert Academic Publishing, Saarbrücken, 2010, 64.201 Horn N., Standard Clauses on Contract Adaptation in International Commerce, 1985, 137 wignSi: Horn N.

(ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in Inter national Trade and Finance, Deventer/The Nether-lands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.



238

bu li ga re mo e ba ni.203 xel Sek ru le bis Sewy ve ta, Se saZ le be li a, gan xor ci el des mxo lod

ma Sin, Tu igi xel Sek ru le bis adap ta ci as Tan Se da re biT uke Te sad uz run vel yofs mxa-

re Ta or mxriv in te re sebs da amas Tan, am Sewy ve tiT zi a ni ar ad ge ba sa ja ro an me sa me pi-

re bis in te re sebs.

sa sa mar Tlos uf le ba aqvs Sewy vi tos xel Sek ru le ba im zo ga di we se bi sa gan gan sxva-

ve bu li pi ro be biT, ro me lic imoq me deb da zo ga dad xel Sek ru le bi dan gas vlis dros.

sa sa mar Tlos mi er xel Sek ru le bis Sewy ve tis Sem Txve va Si igi gan sazR vravs xel Sek ru-

le bis Sewy ve tis Tvis go niv rul va das, ra Ta ar mox des da za ra le bu li mxa ri saT vis zi a-

nis mi ye ne ba.204 Tu verc Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba da verc

xel Sek ru le bis Sewy ve ta uz run vel yofs mxa re Ta sa u ke Te so in te re se bis go niv rul

da ba lan se bas, ma Sin sa sa mar Tlos Se uZ lia ki dev er Txel mo u wo dos mxa re ebs mo la pa ra-

ke bi sa ken, an Za la Si da to vos xel Sek ru le ba uc vle lad, Tav da pir ve lad Se Tan xme bu li

pi ro be biT.

um Tav re si a, rom Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba, ise ve

ro gorc val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le bis an Se uZ leb lo bis sa fuZ vliT sa xel-

Sek ru le bo pa su xis mgeb lo bis gan gan Ta vi suf le ba, ar iw vevs sa xel Sek ru le bo Ta vi suf-

le bis prin ci pis xel yo fas.205

7. das kvna

kvle vis far gleb Si gan xor ci el da val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le bis

pi ro beb Si um Tav re sad ga mo sa ye ne be li sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le bis – Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis, ro gorc Ses ru le bis gar Tu le bis sa mar-

Tleb ri vi Se de gis, Ses wav la, rom lis sa fuZ vel zec Se saZ le be li gax da Sem de gi das kvne-

bis Ca mo ya li be ba:

sa xel Sek ru le bo sa mar Ta li aya li bebs ra sa baz ro ur Ti er To be bis mar Tvis fu-

Zem deb lur da na we sebs, sa mo qa la qo brun vis re gu li re biT ko mer ci u li ur Ti er To be bis

sta bi lu ro bis, sa mo qa la qo sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis mo na wi le Ta in te re se bis sa-

mar Tli a ni gan xor ci e le bis gan msazR vre li a. Se sa ba mi sad, sa xel Sek ru le bo ur Ti er To-

ba Si Sec vli li ga re mo e be bis gav le niT war mo So bi li Ses ru le bis gar Tu le bis sa kiTx is

sa ka non mdeb lo reg la men ta ci is srul yo fa mniS vne lov nad ga na pi ro bebs sa mo qa la qo

brun vi sa da ko mer ci u li ur Ti er To be bis sta bi lu ro bas, uz run vel yofs sa mo qa la qo

brun vis mo na wi le Ta in te res Ta Ta na far do biT dad ge ni li sa ja ro wes ri gis dac vas.

pa su xis mgeb lo bis ga mom ricx vel sa fuZ vel Ta sis te mis for mi re bis pro ces-

Si gan sa kuT re bul mniS vne lo bas iZens val de bu le bis Ses ru le bis dab rko le bis cne bis

uni fi ci re ba. aR niS nu li kon cef ci is ar se bi Ti sa mar Tleb ri vi ma xa si a Teb le bi gan zo-

203 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, saqarTvelos mecni ere-


kerZo samarTlis instituti, Tb., 2005, 300.204 Lando O., Beale H., Principles of European Contract Law, part I and II, Kluwer Law International, The Hague/

London/Boston, 2000, 327.205 Ciematniece I., Contract Renegotiation and Adaptation, Concept of Contract Renegotiation and Adaptation in




239

ga de bu li sa xiT ga er Ti an da val de bu le bis gar Tu le bis cne bis sa mar Tleb riv ar sSi da

zo gad sa xel Sek ru le bo prin ci pad Ca mo ya lib da sa er Ta So ri so sa mar Tleb riv sis te-

meb Si. zo ga di sa xel Sek ru le bo prin ci pe bi Si da sa xel mwi fo eb ri vi sa mar Tlis xar ve zu-

li da Ria nor me bis, ase ve xel Sek ru le bis pi ro be bis gan mar te bi sa da Sev se bis qme diT

me qa niz mad Se iZ le ba iq nes gan xi lu li.

qar Tul sa mar Tal Si Sec vlil ga re mo e beb Tan da kav Si re bu li prob le ma ti ka ar

aris mo wes ri ge bu li for sma Jo ri sa da Ses ru le bis gar Tu le bis sa xel wo de bis mqo ne in-

sti tu te biT. Tum ca ka non mdeb lo ba ar sob ri vad msgav si sa mar Tleb ri vi kon cef ci e bis

re gu li re bas iT va lis wi nebs da uZ le ve li Za lis, Ses ru le bis arab ra le u li Se uZ leb-

lo bi sa da Sec vli li ga re mo e be bis sa xel wo de biT. ze mo aR niS nu lis gaT va lis wi ne biT,

kvle va Si val de bu le bis Ses ru le bis uki du re si dam Zi me bis kon cef ci is ga mo sa xa ta vad

ga mo ye ne bul iq na ter mi ni val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le ba, ro gorc zo ga di sa-

xel Sek ru le bo prin ci pis am sax ve li kon cef ci a.

val de bu le bis Ses ru le bis le gi ti mu ri sa xel Sek ru le bo in te re si sa mar Tleb-

ri vad da cu li gan sa kuT re bu li si ke Tea ne bis mi e ri sa mar Tlis sis te ma Si, ro me lic ama

Tu im iu ri di u li me qa niz miT uz run vel yofs ze mo aR niS nu li in te re sis re a li ze bas.

Ses ru le bis gar Tu le bis pi ro beb Si mxa re Ta in te re se bis upir ve le si sa mar Tleb ri vi

dac vis sa Su a le ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba a, ra me Tu am

Sem Txve va Si kon tra hen tTa miz nad kvlav xel Sek ru le bis aR sru le ba rCe ba. Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba au ci le be li sa mar Tleb ri vi dac vis me qa-

niz mia im Sem Txve va Si, ro de sac Se Tan xme ba aRar aris so ci a lu ri sar geb li sa da efeq ti-

a no bis mom ta ni. Tu sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke biT ver mi iR we va mxa re Ta Tav da pir ve-

li ne bis ga dar Ce ni sa da in te res Ta Ta na far do bis aR dge nis mi za ni, ma Sin ur Ti er To bis

Sewy ve ta, ro gorc uki du re si sa mar Tleb ri vi dac vis me qa niz mi, iq ne ba amoq me de bu li.

swo red aR niS nu li miz niT aix sne ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da-

ge bi saT vis mxa re Ta mo la pa ra ke bis war mo e bis sa val de bu lo o bis da na we sis gan mtki ce ba

sxva das xva sa mar Tleb riv sis te ma Si.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis adap ta cia xel Sek ru le bis Sewy-

ve tas Tan an mis mkacr aR sru le bas Tan Se da re biT mniS vne lo van wi lad uz run vel yofs

mxa re Ta in te re se bis gan xor ci e le bas. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi-

sa da ge bis upi ra te so ba im Sem Txve va Sic vlin de ba, ro de sac pir van de li mdgo ma re o bis

aR dge na da zi a nis anazR a u re ba ver ub ru nebs mxa re ebs maT Tav da pir vel mdgo ma re o bas.

ami to mac, ro gorc we si, kon tra hen te bi in te res Ta ba lan sis aR dge ni saT vis Sec vli li

ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis wess ani We ben upi ra te so bas xel Sek ru-

le bis Sewy ve tas Tan Se da re biT. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba

Se saZ le be lia val de bu le bis Ses ru le bi sa da sa xel Sek ru le bo sa mar Tli a no bis uz run-

vel yo fis me qa niz mad iq nes gan xi lu li.

is to ri u lad Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis doq-

tri na ke Til sin di si e re bis prin ci pis sa fuZ vel ze aR mo cen da. Sec vli li ga re mo e be bis

gav le niT Ses ru le bis gar Tu le bis war mo So bi sas, ke Til sin di si e re bis prin ci pi mxa re-

ebs akis rebs ur Ti er TTa nam Srom lo bis val de bu le bas xel Sek ru le bis adap ta ci is miz-

niT, xo lo sa sa mar Tlos ani Webs xel Sek ru le bis mi sa da ge bis uf le ba mo si le bas, ro me-

lic mo wo de bu lia sa xel Sek ru le bo sa mar Tli a no bi sa da wo nas wo ro bis aR dge ni saT vis


240

mxa re Ta sa xel Sek ru le bo mi za ni gan mar tos ke Til sin di si e re bis prin ci pis Wril Si. mo-

la pa ra ke bis war mo e ba xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT, mxa re Ta Ta naq me de bis val de-

bu le bis ga mo xa tu le bad un da ga ni mar tos, rad gan xel Sek ru le bis aR sru le ba mo iTx-

ovs mud miv Ta nam Srom lo bas.

sa ka non mdeb lo do ne ze ke Til sin di si e re bis prin ci pis reg la men ta ci as Tan er-

Tad, mi zan Se wo ni li a, qar Tul sa sa mar Tlo praq ti ka Si ga i zar dos aR niS nu li nor ma ti-

u li prin ci pis ga mo ye ne bis praq ti ka da igi amoq me de bul iq nes `sa mar Tli a ni Se de ge bis

dad go mi saT vis da, ama ve dros, aS ka rad usa mar Tlo Se de gis Ta vi dan aci le bi saT vis~.206

ke Til sin di si e re bis prin ci pis re a lu ri ga mo ye ne ba Sec vli li ga re mo e be bis gav le niT

gar Tu le bu li sa mo qa la qo sa mar Tleb ri vi ur Ti er To be bis mo sa wes ri geb lad uz run-

vel yof da sa mo qa la qo brun vis sta bi lu ro ba sa da mis mo na wi le Ta in te re se bis sa mar-

Tli an ga da na wi le bas in te res Ta Ta na far do bi sa da wo nas wo ro bis aR dge nis pro ces Si.

ssk, Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis Zi ri Ta di sa-

mar Tleb ri vi wi na pi ro be bis dad ge nas Tan er Tad, Ses ru le bis `a ra go niv ru lo bas~ Ses-

ru le bis gar Tu le bis da fuZ ne bis ki dev erT mniS vne lo van wi na pi ro bad ga ni xi lavs.

val de bu le bis Ses ru le bis ise T dab rko le bas, ro de sac mxa res ar Se iZ le ba (e .i. ara go-

niv ru li a) mo eTx o vos Se uc vle li xel Sek ru le bis mkac rad dac va ke Til sin di si e re bi-

sa da sa mar Tli a no bis prin ci pe bi dan ga mom di na re, Ses ru le bis gar Tu le bis war mo So-

bi saT vis au ci le be li wi na pi ro bis Za la eni We ba, ram de na dac Ses ru le bis go niv ru lo ba

xel Sek ru le bis mbo Wa vi Za lis gan msazR vrel kri te ri u mad aris miC ne u li. am Sem Txve-

va Si `xel Sek ru le ba xde ba ara Ta nam Srom lo bi sa da Ta vi su fa li brun vis sa Su a le ba,

ara med er Ti mxa ris me o re ze da mor Ci le bis ia ra Ri~.207 Se sa ba mi sad, `ka non mde bel ma ga-

mar Tle bu lad mi iC nia sa xel Sek ru le bo boW vi sa gan im pi ris gan Ta vi suf le ba, ro me lic

ga re mo e ba Ta cvli le bis Se de gad mniS vne lov nad da ara Ta na zo mi e rad za ral de ba~.208

ase Ti Ses ru le ba uTa nas wo ro mdgo ma re o ba Si Ca a ye neb da sa mo qa la qo brun vis mo na wi-

le ebs. am de nad, Ses ru le bis ara go niv ru lo ba, ara ra ci o na lu ro ba Ses ru le bis gar Tu-

le bis, ro gorc kon cef ci is, sru lad da fuZ ne bis sxva sa val de bu lo wi na pi ro beb Tan

er Tad, er T-erT au ci le bel wi na pi ro bad da ara mis Ta nam dev Se de gad un da iq nes gan xi-

lu li.

ssk-is 398-e I mux li ewi na aR mde ge ba xel Sek ru le bis mi sa da ge bis moTx ov ni sa da

mo la pa ra ke bis sa val de bu lo o bis prin cips, ra me Tu iT va lis wi nebs Sem Txve vebs, ro de-

sac Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis nac vlad, Se saZ le be li a,

pir da pir moTx ov nil iq nes xel Sek ru le bi dan gas vla.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi kon traq tis adap ta cia mxa re Ta Se Tan xme bis aR sru-

le bis da ma Ti in te re se bis re a li ze bis me qa niz mi a. ami to mac, um rav les sa mar Tleb riv

sis te ma Si er TmniS vne lov nad aRi a re bu lia mxa re Ta mo la pa ra ke bis sa val de bu lo o-

206 ioseliani a., keTilsindisierebis principi saxelSekrulebo samarTalSi (SedarebiT-

samarTlebrivi gamokvleva), `qarTuli samarTlis mimoxilva~, specialuri gamocema,

Tb., 2007, 12. 207 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, saqarTvelos mecniere-


kerZo samarTlis instituti, Tb., 2005, 281.208 CaCava s., moTxovnebis da moTxovnis safuZvlebis konkurencia kerZo samarTalSi, sadi-

ser tacio naSromi, Tb., 2010, 68, <http://tsu.edu.ge/data/fi le–db/faculty-law-public/sofi o–chachava.pdf>, [24.06.2014].



241

ba xel Sek ru le bis adap ta ci is miz niT. am de nad, Se uZ le be lia ar se bob des Sem Txve ve bi,

ro de sac ar iq ne ba moTx ov ni li Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge-

bis miz niT mxa re Ta mo la pa ra ke ba, ro gorc es 398-e I mux lis bo lo wi na da de ba Sia mi Ti-

Te bu li. ar si swo red isa a, rom upir ve le sad sa val de bu lo we siT un da gan xor ci el des

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis mcde lo ba mxa re Ta mi er da mxo-

lod aR niS nu lis uSe de god das ru le bis Sem dgom Se saZ le be li a, amoq me de bul iq nes xel-

Sek ru le bi dan gas vlis moTx ov na.

ze mo aR niS nu li msje lo bis gaT va lis wi ne biT, xar ve zu li sa ka non mdeb lo de bu le-

bis da zus te ba Se saZ le be lia Sem de gi for mu li re biT: Tu is ga re mo e be bi, rom le bic xel-

Sek ru le bis da de bis sa fuZ ve li gax da, xel Sek ru le bis da de bis Sem deg aS ka rad Se ic va la

da mxa re e bi ar da deb dnen am xel Sek ru le bas an da deb dnen sxva Si na ar siT, es cvli le be bi

rom ga eT va lis wi ne bi naT, ma Sin aR mo cen de ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le-

bis mi sa da ge bis moTx ov na, Tu cal ke ul ga re mo e ba Ta gaT va lis wi ne biT xel Sek ru le bis

mxa res ar Se iZ le ba mo eTx o vos Se uc vle li xel Sek ru le bis mkac rad dac va.

sa fuZ vli a ni Se niS vna un da ga mo iT qvas ssk-is 398-e III mux lis im de bu le bis mi-

marT, ro me lic mxa res av to ma tu rad ani Webs xel Sek ru le bi dan gas vlis uf le bas xel Sek-

ru le bis mi sa da ge bis mi marT mi si Tan xmo bis arar se bo bis Sem Txve va Si. kre di to ris ua ri

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba ze ar un da iyos an ga riS ga sa we vi,

ram de na dac mas upi ris pir de ba mo va lis pa tiv sa de bi in te re si, sa xel Sek ru le bo wo nas-

wo ro bi sa da in te res Ta ba lan sis aR dge nis prin ci pi. mxa re val de bu li a, xe li Se uwy os

xel Sek ru le bis ga dar Ce nis ken mi mar Tul Ro nis Zi e bebs da 398-e III mux lis gan sa xil ve li

wi na da de bis (Tu ki Se uZ le be lia xel Sek ru le bis mi sa da ge ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi,

an me o re mxa re amas ar eTan xme ba) Za liT ar Se iZ le ba mas eni We bo des Sec vli li ga re mo e be-

bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis uar yo fis uf le ba pa tiv sa de bi sa fuZ vlis ga re Se.

mxa re Ta in te re se bis sa mar Tli a ni da ba lan se bis ga nu xor ci e leb lo bis Sem Txve va-

Si Se saZ le be li a, da saS ve bad iq nes miC ne u li xel Sek ru le bi dan gas vla xel Sek ru le bis

adap ta ci is sa nac vlod. am Sem Txve va Sic xel Sek ru le bis mi sa da ge bis Se saZ leb lo ba ze

sa bo loo ga dawy ve ti le bis mi Re ba un da mi en dos sa sa mar Tlos. mo la pa ra ke bis gziT Se-

Tan xme bis mi uR wev lo bis pi ro beb Si, xel Sek ru le bi dan gas vlis uf le bis re a li ze bam de

xel Sek ru le bis adap ta ci is moTx ov niT sa sa mar Tlo sad mi mi mar Tva, da ma te bi Ti Ses ru-

le bis msgav sad, xel Sek ru le bi dan gas vlis wi na pi ro bad un da iq nes gan mtki ce bu li sa ka-

non mdeb lo do ne ze.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi go niv ru li da sa mar Tli a ni mi sa da ge ba ar Se iZ le-

ba gu lis xmob des sa xel Sek ru le bo wo nas wo ro bis ab so lu tur aR dge nas im sa xiT, ro-

go ric ar se bob da xel Sek ru le bis da de bis etap ze. mo la pa ra ke ba un da iT va lis wi neb des

Ses ru le bis sim Zi mis Sem su bu qe bas mo va li saT vis, xo lo kre di to ri saT vis kvlav sa xel-

Sek ru le bo sar geb liT uz run vel yo fas. am de nad, sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke be bi ar

Se iZ le ba iT va lis wi neb des sa xel Sek ru le bo pa su xis mgeb lo bis me o re mxa re ze sru lad

ga da kis re bis mi zans.209

mo la pa ra ke bis moTx ov na un da gan xor ci el des dro u lad da un da em ya re bo des

sa mar Tleb riv sa fuZ vlebs, Sec vli li ga re mo e be bis Se sa xeb zust in for ma ci as, val de-

bu le bis Ses ru le ba ze ma Ti ze moq me de bis xa risxs da mi sa da ge bi saT vis gan sazR vrul go-



242

niv rul dros. sa xel Sek ru le bo mo la pa ra ke bis war mo e bis pro ces Si mxa res SezR u du li

aqvs xel Sek ru le bi dan gas vlis uf le ba.

sa xel Sek ru le bo daT qme biT da uS ve be lia mo va lis zo ga di pa su xis mgeb lo bis

gan mtki ce ba val de bu le bis Ses ru le ba ze yo vel gva ri Sec vli li ga re mo e bis ga mov le-

nis mi u xe da vad. msgavs Se Tan xme bas ar Se iZ le ba mbo Wa vi Za la hqon des, rad gan Se iZ le ba

ga mo iw vi os, ke Til sin di si e re bi sa da sa mar Tli a no bis prin ci pe bis Tval saz ri siT, ga u-

mar Tleb lad mZi me Se de ge bi pa su xis mge be li mxa ri saT vis. iu ri di ul doq tri na Si sa xel-

Sek ru le bo daT qme biT pa su xis mgeb lo bi sa da ris kis ga da na wi le ba aRi a re bu lia mxo lod

kon kre tu li ga re mo e bis da ara zo ga dad, ne bis mi e ri ga uT va lis wi neb lo bis aR mo ce ne bis

Sem Txve vi saT vis.210

xel Sek ru le bis ga da xed vis miz niT, mxa re Ta ur Ti er Tmo la pa ra ke bis val de-

bu le bis Ses ru le ba Se saZ le be li a, gan xi lul iq nes mxa ris mi er Sec vli li ga re mo e be bis

Sem Txve vi saT vis ka non mdeb lo biT gaT va lis wi ne bu li sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le be-

bis ga mo ye ne bis wi na pi ro bad da Sec vli li ga re mo e be bis Ta nam dev pro ce sad.211 sa xel Sek-

ru le bo mo la pa ra ke bis ke Til sin di si e rad war mar Tvis val de bu le ba ar Se iZ le ba Se izR-

u dos an ga mo i ricx os Se Tan xme biT, an sxva sa mar Tleb ri vi aq tiT. aR niS nu li mo va le o bis

Se us ru leb lo ba wa ar Tmevs mxa res mi si moTx ov ne bi sa da sa mar Tleb ri vi dac vis sa Su a le-

be bis gan xor ci e le bis uf le bas.

ke Til sin di si e re ba, sa mar Tli a no ba, ur Ti er TTa nam Srom lo ba da moq ni lo ba

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis mTa var sa fuZ vle bad da sa-

xel mZRva ne lo prin ci pe bad ga ni xi le ba. Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi-

sa da ge ba sa sa mar Tlos mi er gu lis xmobs gan mar te bi sa da xar ve zis Sev se bis me To de bis

ga mo ye ne bas da or mxriv val de bu le ba Ta wo nas wo ro bis rRve vis xa ris xis Se fa se bas. sa sa-

mar Tlos mi er xel Sek ru le bis ga da xed va, faq tob riv ga re mo e beb Tan er Tad, yo vel Tvis

iT va lis wi nebs mxa re Ta miz ne bis gan mar te bis gziT dad ge nas. xel Sek ru le bis adap ta ci am

un da asa xos mxa re Ta is Se Tan xme bu li ne ba, rac maT eq ne bo daT Sec vli li ga re mo e be bis

xel Sek ru le bis da de bis etap ze cod nis Sem Txve va Si Tav da pir ve li sa xel Sek ru le bo in-

te re sis maq si ma lu ri Se nar Cu ne biT. adap ti re bu li xel Sek ru le ba axa li ga re mo e bis pi-

ro beb Sic un da ax den des mxa re Ta sa mar Tli a ni in te re se bis re a li ze bas.

xel Sek ru le ba ar Se iZ le ba gan xi lul iq nes ga re mom cve li ga re mo e be bis mxed-

ve lo ba Si mi u Reb lad. xel Sek ru le bis mi sa da ge ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi ar cvlis

mxa re Ta ne bas, ara med Sec vli li ga re mo e be bis Wril Si mxa re Ta Tav da pir ve li gan zrax-

vis, nam dvi li ne bis ga az re bi sa da dad ge nis sa Su a le ba xde ba. mxa re Ta mi za ni xel Sek ru-

le bis da de bis etap ze mi si aR sru le baa da Sec vli li ga re mo e be bi sad mi mi sa da ge bac xel-

Sek ru le bis aR sru le bis da, Se sa ba mi sad, mxa re Ta ne bis gan xor ci e le bis wi na pi ro ba a. sa sa mar Tlos mi er Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge ba ar

zRu davs mxa re Ta ne bis av to no mi as, vi na i dan kon tra hen tebs ar Se iZ le ba hqon deT ga mov-

le ni li ne ba im mov le ne bi sa da ma Ti Se de ge bis mo wes ri ge ba ze, ro mel Ta gaT va lis wi ne-

210 Böckstiegel K.H., Hardship, Force Majeure and Special Risks Clauses in International Contracts, 1985, 160 wignSi: Horn N. (ed.), Adaptation and Renegotiation of Contracts in Inter national Trade and Finance, De-venter/The Netherlands, Kluwer Law and Taxation Publishers, 1985.




243

bac go niv ru lad Se uZ le be li iyo xel Sek ru le bis da de bis etap ze. Se sa ba mi sad, ro de sac

Sec vli li ga re mo e be bis mo wes ri ge ba xel Sek ru le bis Si na ar sis far glebs scil de ba da

am de nad, Se saZ le be lia Ta vi suf lad mi en dos sa sa mar Tlos, ro gorc obi eq tur me sa me

pirs sa mar Tli a ni Se de ge bis uz run vel sa yo fad.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis pro ces Si, ro de sac

ar se bobs Se u sa ba mo ba, dar Rve u li wo nas wo ro ba mxa re Ta ur Ti er Tsa nac vlo Ses ru le bis

mo cu lo bas So ris, go niv ru li a, gan xor ci el des sa xel Sek ru le bo fa sis mo di fi ci re ba

pir ve la di sa xel Sek ru le bo val de bu le bis sa mar Tleb riv re Jim Si, rom lis meS ve o bi Tac

Se saZ le be li xde ba sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis gag rZe le ba ga nax le bu li pi ro be biT

da xel Sek ru le bis Tan xis Sem ci re bis sa fuZ vel ze mxa re Ta ara ek vi va len tu ri Ses ru-

le bis da ba lan se ba. er T-erT sa xel mZRva ne lo prin ci pad Se saZ le be li a, miC ne ul iq nes

zi a nis Ta na ba ri pro por ci iT ga da na wi le ba or Ta nab rad arab ra le ul mxa re ze mxo lod

im Sem Txve va Si, Tu ma Ti pa su xis mgeb lo bis di fe ren ci re ba Se uZ le be lia sxva das xva mo-

cu lo bis ris kis sfe ros mi xed viT. am ri gad, sa sa mar Tlos eni We ba uf le ba mo si le ba, ga-

ag rZe los Ses ru le bi saT vis dad ge ni li va da, ga na xor ci e los sa xel Sek ru le bo fa sis an

Ses ru le bis mo cu lo bis mo di fi ci re ba. sa mar Tli a ni Se de ge bis uz run vel yo fis mi za ni

un da gan xor ci el des xel Sek ru le bis ar sis Se uc vle lad.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi Se Tan xme bis mi sa da ge bis Se uZ leb lo bis Sem Txve-

va Si xel Sek ru le bis Sewy ve ta sa sa mar Tlos mi er uki du res Sem Txve va Si ga mo sa ye ne be li

yve la ze mkac ri sa mar Tleb ri vi me qa niz mi a. xel Sek ru le bis Sewy ve ta, Se saZ le be li a, gan-

xor ci el des mxo lod ma Sin, Tu igi xel Sek ru le bis adap ta ci as Tan Se da re biT uke Te sad

uz run vel yofs mxa re Ta or mxriv in te re sebs da amas Tan, am Sewy ve tiT zi a ni ar ad ge ba sa-

ja ro an me sa me pir Ta in te re sebs. Tu xel Sek ru le bis adap ta ci iT an mi si Sewy ve tiT Se uZ-

le be lia in te res Ta go niv ru li da ba lan se ba, ma Sin sa sa mar Tlos Se uZ lia ki dev er Txel

mo u wo dos mxa re ebs mo la pa ra ke bi sa ken, an Za la Si da to vos xel Sek ru le ba uc vle lad,

Tav da pir ve lad Se Tan xme bu li pi ro be biT.

um niS vne lo va ne si a, rom Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge-

ba, ise ve ro gorc val de bu le bis Ses ru le bis gar Tu le bis an Se uZ leb lo bis sa fuZ vliT

sa xel Sek ru le bo pa su xis mgeb lo bis gan gan Ta vi suf le ba ar xel yofs ne bis av to no mi is

prin cips, ara med sa xel Sek ru le bo Ta vi suf le bis prin ci pis re a li ze bis ga mo xa tu le ba a.

Sec vli li ga re mo e be bi sad mi xel Sek ru le bis mi sa da ge bis sa mar Tleb ri vi re Ji mis,

mi si ga mo ye ne bis far gle bis, sa fuZ vle bi sa da wi na pi ro be bis sa ka non mdeb lo mo wes ri ge-

bis gziT da zus te bi Ta da ga far To e biT xel Sek ru le bis adap ta ci is kon cef cia aRi a re-

bul iq ne ba zo gad sa xel Sek ru le bo prin ci pad, rac ga na pi ro bebs mis far To ga mo ye ne bas

praq ti ka Si. xel Sek ru le bis Se gu e ba Sec vli li ga re mo e be bi sad mi Se Tan xme bis mbo Wa vi

Za lis aR sru le bis sa mar Tleb ri vi me qa niz mi a, ro me lic uz run vel yofs xel Sek ru le bis

Se nar Cu ne bas mxa re Ta Tav da pir ve li in te re si sa da eko no mi ku ri sar geb li a no bis maq si-

ma lu ri re a li ze biT.

244

nino jibuti*

suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba

1. Sesavali

sa re i tin go kom pa ni e bis mi er Sed ge ni li re i tin gi sak re di to re i tin gia da igi ga-

dax di su na ri a no bis do nes la Ti nur sim bo lo eb Si ga mo xa tavs. re i tin gis ram de ni me sa xe

ar se bobs, Tum ca, am sta ti is mi za nia mxo lod er Ti maT ga nis, ker Zod, su ve re nu li re i-

tin gis, gan xil va.

dak vir ve bis Sem Txve va Si, sxva das xva wya ro eb Si, sxva das xva qvey ne bis, maT So ris sa-

qar Tve los mTav ro bis ofi ci a lur gver dze,1 mo ce mu lia in for ma ci a imis Se sa xeb, Tu

ra sak re di to re i tin gi mi e ni Wa qve ya nas, ro gor ga i zar da Tu Sem cir da igi. qvey nis sak-

re di to re i tin gi es igi ve qvey nis su ve re nu li re i tin gi a, Tum ca, is mis kiTx ve bi: ris-

Tvis aris sa Wi ro su ve re nu li re i tin gi? ro gor xde ba mi si Sed ge na? ra da de bi Ti mxa re

aqvs mas?

am kiTx veb ze pa su xis mi sa Re bad sa Wi ro a, ga ir kves su ve re nu li re i tin gis ar si da

mi si mniS vne lo ba. sta ti a Si qro no lo gi u ra daa da la ge bu li mov le ne bi, rac iZ le va su-

ve re nu li re i tin gis sa er To su raTs. mniS vne lo va nia imis cod na, is to ri u lad ro gor

da iwyo su ve re nu li re i tin gis Sed ge na, ram ga na pi ro ba, ra mov le neb ma Se uwyo xe li mis

gan vi Ta re bas, ra prob le me bi mo u ta na mis ma ar se bo bam fi nan sur ba zars. sta tia Se iZ le-

ba pi ro bi Tad or did na wi lad da i yos: pir ve li is to ri u li na wi li a, mas Si gan xi lu lia

sa mi mniS vne lo va ni kri zi si; me o re – su ve re nu li re i tin gis Sed ge nis pro ce si, kri te ri-

u me bi, mi si mniS vne lo ba;

glo ba lu ri fi nan su ri kri zi sis Sem dgom ga i zar da sa re i tin go kom pa ni eb Tan da-

kav Si re bu li li te ra tu ris ra o de no ba.2 Tum ca, aR sa niS na vi a, rom ar ar se bobs wam yva ni

Jur na li qvey nis ris keb Tan, su ve re nul re i tin gTan da kav Si re biT.3 su ve re nu li re i tin-

gis ar se bo ba Ta vis Ta vad ar niS navs, rom yve la qve ya nas aqvs mi ni We bu li re i tin gi. pi-

ri qiT, aris qvey ne bi, ro mel Ta ga dax di su na ri a no bis Se fa se bac jer ar mom xda ra sa re-

i tin go kom pa ni e bis mi er. sa gu lis xmo a, rom sa mec ni e ro kvle veb Si yu radR e bis ga re Sea

da to ve bu li, Tu ro go ri iq ne bo da re i tin gi jer ki dev Se u fa se be li qvey ne bis Tvis.4

ni San dob li via is faq ti, rom sa u ba ria `sa re i tin go kom pa ni eb ze“ mrav lo biT for-

ma Si da ara `sa re i tin go kom pa ni a ze“, rad gan, Zi ri Ta dad, igu lis xme ba sa mi, wam yva ni sa-

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.1 mag. <http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=geo&sec_id=35&info_id=33192>.2 Eijffi nger S.C.W., Rating Agencies: Role and Infl uence of Their Sovereign Credit Risk ssessment in the Euro-

zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 913.3 Hoti S., McAlee M., An Empirical Assessment of Country Risk Ratings and Associated Models, Journal of

Economic Surveys, Vol. 18, No. 4, 2004, 542.4 Ratha D., De P.K., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-

velopment, Vol. 39, 2010, No. 3, 298.

nino jibuti, suverenuli reitingis arsi da mniSvneloba

245

re i tin go kom pa nia – mu di,5 fit Ci,6 stan dard da pur si.7 es aris sa mi sa re i tin go kom pa ni a,

rom le bic moq me de ben oli go pi lur ba zar ze. Tum ca, sa re i tin go ba za ri mo i cavs sxva

sa re i tin go kom pa ni eb sac. ma ga li Ti saT vis Se iZ le ba mo viy va noT ame ri kis Se er Te bu li

Sta te bi, sa dac 2013 wlis Tvis 77 sa re i tin go kom pa nia iyo da fuZ ne bu li. ze mox se ne bul

sa re i tin go kom pa ni e bi dRe sac wam yvan sa re i tin go kom pa ni ebs war mo ad ge nen. maT er Tad

sa re i tin go baz ris 95% uka vi aT.8 sa re i tin go saq mi a no bis re gu li re bis Tvis ga ta re bu-

li zo me bi Tu mi Re bu li ma re gu li re be li do ku men te bic fit Cis, TiT qos, stan dard da

pur si sa da mu dis saq mi ano bis re gu li re bis ke naa mi mar Tu li. re i tin gis is to ri ac, faq-

tob ri vad, am sa re i tin go kom pa ni e bis is to ri a.9 am ri gad, wi nam de ba re sta ti a Si mo ce-

mu li kvle va, zo gad sa kiTx eb Tan mi mar Te biT, mo i cavs msof li o Si da fuZ ne bul yve la

sa re i tin go kom pa ni as, xo lo konkretul sakiTxebSi mxolod sam, ZiriTad, sareitingo

kompanias.

2. suverenuli reitingis arsi da misi warmoSoba

`re i tin gis“ ofi ci a lur de fi ni ci as Tvi Ton sa re i tin go kom pa ni e bi (sa a gen to e-

bi) iZ le va. ma Ti gan mar te biT, re i tin gi aris àz ri“ emi ten tis ar se bu li mdgo ma re o bis

Se sa xeb, ker Zod ki imis Ta o ba ze, SeZ lebs Tu ara emi ten ti dad ge nil va da Si pro cen te-

bi sa da ga da sa xa de bis ga dax das mTli a nad da dro u lad.10 re i tin gi sxva das xva sa xis ar-

se bobs: 1) grZel va di a ni da mok le va di a ni re i tin gi; 2) emi si is da emi ten tis re i tin gi;

3) Si da da ga re mox ma re bis re i tin gi; 4) ne ba yof lo bi Ti da dak ve Tis sa fuZ vel ze Sed ge-

ni li re i tin gi; 5) kon kre tul sfe ros re i tin gi; 6) su ve re nu li re i tin gi. kvle vis obi-

eq tia su ve re nu li re i tin gi, ro me lic war mo ad gens sa xel mwi fos ga dax di su na ri a no bi sa

5 Moody’s ix. <www.moodys.com>.6 Fitch ix. <www.fi tschratings.com>.7 Standard & Poor’ ix. <www.standardandpoors.com>.8 Santoni A., Arbia B., Assessing Rating Agencies’ Ability to Predict Bank Bankruptcy - The Lace Financial

Case, Economic Notes, Vol. 42, Issue 2, 2013, 205.9 Reisen H., Maltzan J., Bomm and Bust and Sovereign Ratings, International Finance, Vol. 2, Issue 2, 2002,

275.10 Kohn M., Financial Institutions and Markets, New York, Oxford 2004, 397. sareitingo kompaniebis

reitingis aRniSnuli ganmarteba sakamaToa. kerZod sadavoa is, Tu ramdenad warmoad-

gens reitingi àzrs“/,,mosazrebas“, romelsac aranairi samarTlebrivi Sedegi ar mos-

devs. Tavdapirvelad is aseTadac Camoyalibda, Tumca droTa ganmavlobaSi reitingma

didi mniSvneloba moipova finansur bazarze. 2013 wlamde miRebuli iyo, rom reitingi

aris mxolod `mosazreba~ emitentis gadaxdisunarianobis Sesaxeb. Sesabamisad, sare-

itingo kompaniebi ar agebdnen pasuxs araswori reitingebisTvis. marTalia, jer kidev

problematuria sareitingo kompaniebis pasuxismgeblobis sakiTxi, magram 2013 weli

mniSvnelovani iyo im kuTxiT, rom evropelma maregulirebelma oficialurad aRiara,

rom reitingi aris ara `mosazreba“, aramed ufro meti, romelze dayrdnobiTac xdeba

uamravi gadawyvetilebis miReba finansur bazarze. amiT reitingis, rogorc àzris“,

ganxilvas, faqtobrivad, wertili daesva. jibuti n. wignSi: maxarobliSvili g., qiria a.,

zubitaSvili n., jibuti n., jibuti s. sakorporacio samarTlis krebuli II, red. burdu-

li i., Tb., 2014, 197-268.


246

da mzad yof nis Se fa se bas, mo ax di nos fi nan su ri val de bu le be bis Ses ru le ba.11 es aris

qvey nis in di vi du a lu ri maC ve ne be li mi si ga dax di su na ri a no bis Se sa xeb.12

imis ga sa ge bad, Tu ro gor mo vi da qvey nis ris kis Se fa se ba dRem de, sa Wi ro a, is to-

ri u li eq skur si. qvey nis ris kis Se fa se bis dawy e ba da kav Si re bu lia qvey neb Si sa er Ta So-

ri so ka pi ta lis Se di ne bas Tan. mi iC ne va, rom qvey nis ris kis Se fa se ba da iwyo su ve re nu li

re i tin gis Sed ge niT 1800-i an wleb Si. sa in te re so a, rom pir ve li su ve re nu li re i tin gi

ga moS ve bu lia ev ro pis sa er Ta So ri so ban kis mi er, ma ga li Tad, li o na zis (pro vin cia saf-

ran geT Si) su ve re nu li re i tin gi 1871 wels. 1919-1939 wleb Si da sav leT ev ro pis qvey nebs

aRar Se eZ loT yo fi liy vnen kre di to ris rol Si, rac imas niS nav da, rom sa xel mwi fo eb ma

ses xis Tvis ge zi ai Res ame ri kis Se er Te bu li Sta te bis ken. im sa xel mwi fo eb ma, rom le bic

ad re kre di to ris rol Si ga mo di od nen (bel gi a, saf ran ge Ti, di di bri ta ne Ti, ir lan di a,

ho lan di a, skan di na vi is qvey ne bi, Sve i ca ri a), da iwy es da fi nan se bis mo Zi e ba va lu tis sta-

bi li ze bis Tvis, sa ja ro da ker Zo ka pi ta lis ga um jo be se bis Tvis da a.S. ame ri kis Se er-

Te bu li Sta tebs mi mar Tes ag reT ve im de bi tor ma sa xel mwi fo eb ma (bo li vi a, bra zi li a,

bul ga re Ti, Ci le, ko lum bi a, kos ta ri ka, ku ba, ger ma ni a, sa ber Zne Ti, un gre Ti, pe ru,

po lo ne Ti, ru mi ne Ti, iu gos la vi a, urug va i), rom elTaTvi sac TiT qmis yve la ev ro pu li

ba za ri da ke ti li iyo. ame ri kis Se er Te bu li Sta te bis gan ase ve ses xu lob da av stra li a,

ka na da, ia po ni a, pa les ti na. amis Se de gad ob li ga ci is ba zar ma lon do ni dan niu ior kSi

ga da i nac vla. 1924-1928 wle bi iyo ame ri kis Se er Te bul Sta teb Si sa ban ko kre di te bis aR-

mav lo bis wle bi.13

mu di iyo pir ve li sa re i tin go kom pa ni a, ro mel mac 1918 wels mo ax di na ame ri kis

far glebs ga reT sa xel mwi fo Ta ob li ga ci e bis Se fa se ba. ram de ni me wel Si mas Se u er Tda

stan dard da pur si da fit Ci.14 stan dard da pur sma ga mos ca su ve re nu li re i tin gi 1929

wlis di di dep re si is dawy e bis win.15 oc da erT qve ya nas mi e ni Wa pur sis mi er su ve re nu li

re i tin gi.16 1929 wlis Tvis mu dis ga ce mu li hqon da 50-mde su ve re nu li re i tin gi.17

di di dep re si is dros su ve re nul re i tin ze moTx ov na Sem cir da. es gag rZel da me-

o re msof lio omis pe ri od Si. 1931 wels bra zi li a, Ci le, ko lum bi a, kos ta ri ka, do mi ni-

kis res pub li ka, pe ru da Tur qe Ti ga dax di su u na ro gax da. ima ve si tu a ci a Si aR moC nda

1932 wels av stri a, bul ga re Ti, el -sal va do ri, ger ma ni a, sa ber Zne Ti, un gre Ti, li bi a,

ni ka ra gu a, pa na ma, pa rag va i, iu gos la vi a, 1933 wels - ku ba, gu a te ma la, urug va i, ru mi ne-

11 Williams G., Alsakka R., Gwilym O., The impact of sovereign rating actions on bank ratings in emerging mar-kets, Journal of Banking & Finance 37, 2013, 565.

12 Kim S.J., Wu E., International Bank Flows to Emerging Markets: Infl uence of Sovereign Credit Ratings and their Regional Spillover Effects, The Journal of Financial Research, Vol. XXXIV, No. 2, 2011, 332.

13 Schroeder K.S., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No. 2, 2008, 501-502.

14 Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 209.15 Schroeder K.S., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No.

2, 2008, 502.16 Ratha D., De K.P., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-

velopment, Vol. 39, 2010, No.3, 296.17 Canto R., Packer F., Professional Forum-Sovereign Risk Assessment and Agency Credit Rating, European

Financial Management, Vol. 2, No. 2, 1996, 249.


247

Ti, 1936 - wels po lo ne Ti. me o re msof lio omis dros su ve re nu li re i tin gi mi ni We bu li

hqon da mxo lod ame ri kis Se er Te bul Sta tebs, ka na das da sam xreT ame ri kis ram de ni me

sa xel mwi fos Stats. Sem cir da qvey nis ga dax di su na ri a no bis Se fa se bis sa Wi ro e ba.18

1934 wels mi Re bul iq na `jon so nis aq ti“19, rom lis sa fuZ vel zec ame ri kis Se er Te-

bul ma Sta teb ma ga dax di su u na ro qvey nebs auk rZa la fa si a ni qa Ral de bis mi yid va ame ri-

kis ne bis mi er mo qa la qe ze an kor po ra ci a ze. es imas niS nav da, rom ame ri kis Se er Te bul ma

Sta teb ma ak rZa la ase ve ker Zo ses xe bi im sa xel mwi fo eb ze, rom leb mac ar ga da i xa des va-

li an ga dax di su u na ro e bi iy vnen. me o re msof lio om ma mniS vne lo va ni ro li Se as ru la

su ve re nu li re i tin gis is to ri a Si. 1940 wels wam yvan ma sa re i tin go kom pa ni eb ma ga mo iTx-

o va re i tin ge bi, ga ce mu li av stri a ze, ev ro pi sa da azi is qvey neb ze da ga dawy vi ta Se e fa-

se bi na mxo lod sam xre Ta me ri ku li da la Ti no a me ri ku li war mo So bis ob li ga ci e bi. Se iZ-

le ba iT qvas, rom su ve re nu li re i tin gi gar kve u li pe ri o dis gan mav lo ba Si gaq ra. 1970

wels, sa er Ta So ri so ob li ga ci e bis baz ris ga mo cocx le bas Tan er Tad, kvlav war mo iS va

moTx ov na su ve re nul re i tin geb ze. 1975 wli dan ki aq ti u rad da iwyo ma Ti Sed ge na. am pe-

ri od Si pir ve li su ve re nu li re i tin gi Se ad gi na fit Cma. mas moh yva mu di, ro mel mac ga-

mos ca xu Ti qvey nis su ve re nu li re i tin gi (av stra li a, ka na da, axa li ze lan di a, ame ri kis

Se er Te bu li Sta te bi) da stan dard da pur si, ro mel mac Se ad gi na Svi di su ve re nu li re-

i tin gi (av stra li a, av stri a, ka na da, saf ran ge Ti, ia po ni a, nor ve gi a, ame ri kis Se er Te bu-

li Sta te bi).20 10 wlis gan mav lo ba Si mxo lod 15 qve ya na ses xu lob da ame ri kis ka pi ta lis

ba zar ze, Se sa ba mi sad, esa Wi ro e bo da re i tin gi. mxo lod ram de ni me fi nan su rad Zli er sa-

xel mwi fos hqon da wvdo ma sa er Ta So ri so ka pi tal Tan ev ro baz ris sa Su a le biT da re i-

tin gis ga re Se. nak le bad ga dax di su na ri a ni qvey ne bi kre di tebs, Zi ri Ta dad, ban ke bis gan

iReb dnen. su ve re nu li re i tin gis moTx ov na Se sam Cne vad iz rde ba 1980/90-i an wleb Si, ro-

de sac sus tma kre di teb ma Se aR wi es sa er Ta So ri so sak re di to ba zar ze.21

gan vi Ta re ba di qvey ne bi saT vis su ve re nu li re i tin gis Sed ge na 1980 wli dan iRebs

sa Ta ves. 1980 wlis Tvis eko no mi ku ri Ta nam Srom lo bi sa da gan vi Ta re bis or ga ni za ci is22

TiT qmis yve la ma Ra li Se mo sav lis mqo ne qve ya na iyo Se fa se bu li. 1990 wlis Tvis Se fa se-

bu li qvey ne bis ra o de no bam sag rZnob lad mo i ma ta. am pe ri od Si su ve re nu li re i tin gis

zrda mo ce mu lia cxril Si.

18 Schroeder K.S.,The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No. 2, 2008, 502.

19 “Johnson Act”.20 Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 208-

209.21 Cantor R., Packer F., Professional Forum-Sovereign Risk Assessment and Agency Credit Rating, European

Financial Management, Vol. 2, No. 2, 1996, 249.22 OECD: The Organisation for Economic Co-operation and Development. OECD-is wevri qveynebia:

avstralia, avstria, belgia, kanada, Cile, CexeTi, dania, estoneTi, fineTi, safrangeTi,

germania, saberZneTi, ungreTi, islandia, irlandia, israeli, italia, iaponia, korea,

luqsemburgi, meqsika, holandia, axali zelandia, norvegia, poloneTi, portugalia,

slovakeTi, slovenia, espaneTi, SvedeTi, Sveicaria, TurqeTi, didi britaneTi, amerikis

SeerTebuli Statebi, <www.oecd.org> 26.04.2014.


248

suverenuli reitingis biznesis zrda

(mudis da standard da pursis mixedviT)23

welisuverenuli reitingis

raodenoba

saSualod miniWebuli

reitingis done

1975 dan -mde 3 AAA/Aaa

1975-1979 9 AAA/Aaa

1980-1984 3 AAA/Aaa

1985-1989 19 A/A2

1990-1994 15 BBB-/Baa3

232006 wlis de kem bris mdgo ma re o biT Se fa se bu li iyo 131 qve ya na, aqe dan 45 ma Ra li

Se mo sav lis mqo ne da 86 gan vi Ta re ba di qve ya na.24

1970-i an -80-i an wleb Si, mas Sem deg, rac ga i zar da gan vi Ta re ba di qvey ne bis Tvis Se-

saZ leb lo ba, rom mi i Ron sa er Ta So ri so ses xi, su ve re nu li re i tin gi sa er Ta So ri so fi-

nan su ri sa zo ga do e bis mTa va ri gan xil vis sa ga ni gax da. ba zar ze ori en ti re bul ma eko-

no mi kam da fi nan sur ma re for mam ga na pi ro ba di di ra o de no biT ga re ka pi ta lis Se di ne ba

sam xreT ev ro pis, la Tinuri ame ri kis, azi i sa da af ri kis gan vi Ta re bad ba zar ze. am Sem-

Txve vam ni Sa ni mis ca sa er Ta So ri so in ves tors, rom vaW ro bis glo ba li za cia da Ria ka-

pi ta lis ba za ri ris kis Sem cve li ele men ti a, ro mel mac Se iZ le ba saf rTxe Se uq mnas sa er-

Ta So ri so fi nan sur seq tors.

im pe ri od Si (1990-1991 wleb Si), ro de sac da i Sa la sab Wo Ta kav Si ri da Se iq mna 15

da mo u ki de be li sa xel mwi fo (co ta ad re da i Sa la aR mo sav leT ev ro pis so ci a lis tu ri

ba na ki), ki dev uf ro ga i zar da su ve re nu li re i tin gis ricx vi gan vi Ta re ba di baz re bis-

Tvis. mas Sem deg, rac xe li suf le ba pir ve lad Se ad gams fexs ka pi ta lis ba zar ze, iwy e ba

sa xel mwi fos Tvis aT vlis wer ti li. Sem deg Se saZ leb lo ba eZ le vaT sa xel mwi fos Sig niT

ar se bul wam yvan kor po ra ci eb sa da fi nan sur in sti tu ci ebs, mihy vnen mas ba zar ze. aqe-

dan ga mom di na re, xe li suf le ba xSi rad re i tings imi tom uk ve Tavs, rom hqon des wvdo ma

sa er Ta So ri so ka pi ta lis ba zar ze im kom pa ni e bis Tvis, ro mel Ta do mi ci lic aris am sa-

xel mwi fos Sig niT. ma ga li Tad, es iyo su ve re nu li re i tin gis mi Re bis mo ti vi 1992 wels

Ci les, xo lo 1995 wels sa qar Tve los Sem Txve va Si. xSi rad ame ri keli in ves to re bi ar yi-

du lo ben gan vi Ta re ba di baz ris aq ci ebs, Tu is ar aris Se fa se bu li ame ri ka Si da fuZ ne-

bu li sa re i tin go kom pa ni is mi er.25

2001 wlis 11 seq tem bri dan sa er Ta So ri so ur Ti er To beb Tan da kav Si re bu li ris ki

sag rZnob lad ga i zar da, Se sa ba mi sad, uf ro Zne li gax da eko no mi kur, fi nan sur da po li-

ti kur seq tor Si ga dawy ve ti le bis mim Re bis Tvis wi nas war ra i mes ana li zi da gaT vla.26

23 Cantor R., Packer F., Professional Forum-Sovereign Risk Assessment and Agency Credit Rating, European Financial Management, Vol. 2, No. 2, 1996, 249

24 Ratha D., De K.P., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-velopment, Vol. 39, 2010, No. 3, 296.

25 Langhor H.M., Langhor P.T., The Rating Agencies and their Credit Ratings: What They Are, How They Work and their Credit Ratings, England, 2008, 135.

26 Hoti S., McAleer M., An Empirical Assessment of Country Risk Ratings and Associated Models, Journal of Economic Surveys, Vol. 18, No.4, 2004, 539-540.


249

su ve re nu li re i tin gis is to ri a Si mniS vne lo va nia sa mi pe ri o dis ga mo yo fa, ker Zod,

sa mi kri zi sis: 1) azi is kri zi si; 2) glo ba lu ri fi nan su ri kri zi si; 3) ev ro pis sak re di to

kri zi si. am mov le neb ma mniS vne lo va ni ro li Se as ru la ro gorc su ve re nu li re i tin gis,

ise, zo ga dad, sa re i tin go kom pa ni e bis is to ri a Si. uSu a lod am pe ri o dis gan xil vam de,

mniS vne lo va nia aRi niS nos, rom Ti To e u li kri zi si kon kre tu li gak ve Ti li iyo ma re gu-

li re be li da zo ga dad, msof li os sa re i tin go kom pa ni e bis Tvis, Tum ca, am gak ve Ti le bi-

dan sa Ta na do das kvne bis ga mo ta na dro Si yo vel Tvis iwe le bo da. bo lo wleb ma, kri zi sis

Sem dgom ma pe ri od ma, ki dev er Txel dag va na xa sa re i tin go kom pa ni is mniS vne lo ba da ma Ti

ga dam wyve ti ro li im in for ma ci is Seq mna Si, ro mel ze day rdno bi Tac in ves to re bi Ta vi-

anT ga dawy ve ti le bebs iRe ben.27 azi is kri zi sis fon ze ad vi lad Se sam Cne vi iyo, rom sa-

re i tin go kom pa ni e bis Za la uf le ba fi nan sur ba zar ze uf ro da uf ro ga iz rde bo da, da

rom ma Ti re gu li re ba iq ne bo da sa Wi ro. Tum ca, es ase ar mox da da sa re i tin go kom pa ni e-

bi mxo lod fa si a ni qa Ral de bis ko mi si is sa er Ta So ri so or ga ni za ci is28 Se sas ru leb lad

ne ba yof lo biT qce vis we sebs eq vem de ba re bod nen. amis Se de gi iyo glo ba lu ri fi nan su-

ri kri zi si. ev ro pis eko no mi kam ga ni ca da se ri o zu li fi nan su ri da na xar je bi glo ba lu-

ri fi nan su ri kri zi sis dros.29 aR niS nu li fi nan su ri kri zi si aramc da aramc ar iyo Se-

mo far glu li mxo lod sa ban ko seq to riT.30 mas hqon da glo ba lu ri xa si a Ti da pir da pir

Tu iri bad Se e xo msof li os yve la qve ya na sa da Ti To e ul mcxov rebs.

sa re i tin go kom pa ni e bis kri ti ki sas xSi rad is mis, rom maT ver SeZ les kri zi sis

dad go mis wi nas war gan Wvre ta. Tum ca, am kri ti kis sa pi ris pi rod, un da iT qvas, rom sa re-

i tin go kom pa ni is mi za ni ar aris wi nas war gan sazR vros, Tu ro dis dad ge ba kri zi si. mi si

mi za ni a, Se a fa sos fi nan su ri kri zi sis dad go mis Se saZ leb lo ba, anu `wi nas war dad ge na“

da kav Si re bu lia kri zi sis dad go mis dros Tan, xo lo `Se saZ leb lo ba“ – kri zi sis dad go-

mis va ra ud Tan. zo ga dad, ar gvaqvs `fi nan su ri kri zi sis“ gan mar te ba. ras niS navs fi nan-

su ri kri zi si? aris es va lu tis kri zi si, sa ban ko kri zi si, sak re di to kri zi si, ram de ni me

maT ga nis sin Te zi Tu sxva ra m? amas Tan da kav Si re biT kon sen su sis ar ar se bobs, rac ase-

Ti mov le ne bis dros eko no mi kas da uc vels to vebs.31

azi is kri zi si 1997-1998

sa re i tin go kom pa ni eb ma ver SeZ les azi is kri zi sis wi nas war gan Wvre ta. maT da u-

wi es re i tin gi sam xreT azi is kri zi sis qvey nebs ima ze me ti, vid re es ma Ti im dro in de li

eko no mi ku ri maC ve neb le biT iq ne bo da ga mar Tle bu li. aR sa niS na vi a, rom amis ga mo sa re i-

tin go kom pa ni e bi er Tgva rad kon ser va to ru le bi gax dnen. amiT cdi lob dnen da kar gu li

re pu ta ci is aR dge na sa da im zi a nis ga mos wo re bas, ro me lic maT mi ad gaT kri zi sis ga-

27 Afonso A., Gomes P., Taamouti A., Sovereign Credit Ratings, Market Volatility, and Financial Gains, Compu-tational Statistics and Data Analysis, 2013, 1.

28 “IOSCO: International Organization of Securities Commissions”.29 Meti N., Sovereign risk contagion in the Eurozone, Economics Letters 117, 2012, 35.30 Alsakka R., Gwilym O., Rating Agencies’ Signals during the European Sovereign Debt Crisis: Market Impact

and Spillovers, Journal of Economic Behavior & Organization 85, 2013, 146.31 Schroeder S. K., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No.

2, 2008, 499.


250

uT viT cno bi e reb lo bis ga mo. am pe ri od Si isi ni am kri zi sis ga mom wvev mi ze za dac ki da-

a sa xe les. sa re i tin go kom pa ni eb ma TiT qos aRi a res Ta vi si Sec do ma, mag ram ma inc Ta vis

ga mar Tle bas Se e cad nen. maT Tqves, rom azi is kri zi si sxva Tvi se be biT xa si aT de bo da,

gan sxva ve biT war sul Si mom xda ri kri zi se bis gan. ker Zod, prob le ma ker Zo seq tor Si gaC-

nda. Se sa ba mi sad, sa re i tin go kom pa ni e bis TqmiT, Se uZ le be li iyo, wi nas war ga neW vri taT

mov le ne bi, ro de sac isi ni re i tin gis ga da mow me bas sta tis ti kur mo del ze ay rdno bdnen

da jer ver iReb dnen mxed ve lo ba Si ker Zo seq to ris si fa qi zes.32

glo ba lu ri fi nan su ri kri zi si 2007-2008

2007 wlis glo ba lur ma fi nan sur ma kri zis ma kiTx vis niS nis qveS da a ye na su ve re nu-

li re i tin gis sa kiTx i. glo ba lu ri fi nan su ri kri zi sis ga mom wvev faq to rebs So ris pir-

vel ad gil ze kvlav sa re i tin go kom pa ni e bi mo eq cnen. Tum ca, da mo ki de bu le ba Se ic va la

da glo ba lu ri fi nan su ri kri zi sis Sem deg sa re i tin go kom pa ni is sa kiTxi gan sa kuT re-

bu li Ses wav lis sag nad iq ca. kri zi sis dros ga dawy da ma Ti sa mar Tleb riv Car Co Si moq-

ce va.33

ev ro zo nis sak re di to kri zi si

su ve re nu li re i tin gi sa da sa ban ko seq to ris mWid ro ur Ti er To ba glo ba lu ri

fi nan su ri kri zi si sa da ev ro pa Si mi si Sem dgo mi So kis sa fuZ vel zec ga moC nda.34

2011-2012 wleb Si yu radR e bis qveS mo eq ca ev ro zo nis su ve re nu li re i tin gi, ker-

Zod sa ber Zne Tis, es pa ne Tis da 2011 wels ame ri kis Se er Te bu li Sta te bis su ve re nu li

re i tin gi mi si da we vis Sem deg. sa er Ta So ri so sa va lu to fon di 2010 wels xazs us vam da

imas, rom su ve re nu li re i tin gi war mo ad gens glo ba lu ri eko no mi kis sta bi lu ro bis

mTa var sa SiS ro e bas.35

ev ro pis su ve re nu li sak re di to kri zi sis dawy e ba Se sam Cne vi gax da 2010 wels.36

2010 wlis ap ril sa da ma is Si sam ma wam yvan ma sa re i tin go kom pa ni am: fit Cma, mud ma da

stan dard da pur sma di di gan sxva ve biT re i tin gi da u wi es sa ber ZneTs, es pa neTs, por tu-

ga li as. sa in te re so a, swav lo ben Tu ara in ves to re bi ra mes sa re i tin go kom pa ni is moq me-

de be bi dan? am kiTx va ze pa su xi kvle vis bo los naT lad ga moC nde ba. sa re i tin go kom pa ni-

is saq mi a no bis kri ti ki sas xSi rad ga mo iT qmis az ri, rom maT aqvT ten den cia, da e lo don

32 Ferri G., Liu L.G., Stiglitz E.J, The Policyclical Role of Rating Agencies: Evidence from the East Asian Crisis, Economic Notes, Vol. 28, Issue 3, 2003, 335-336.

33 Alsakka R., Gwilym O., Rating Agencies’ Signals during the European Sovereign Debt Crisis: Market Impact and Spillovers, Journal of Economic Behavior & Organization 85, 2013, 147.

34 Correa R., Lee K.H., Sapriza H., Suarez G.A., Sovereing Credit Risk, Banks’ Government Support and Bank Stock Returns around the World, Journal of Money, Credit and Banking, Vol. 46, Issue 1, 2014, 96.

35 Williams G., Alsakka R., Gwilym O., The Impact of Sovereign Rating Actions on Bank Ratings in Emerging Markets, Journal of Banking & Finance 37, 2013, 563.

36 Mink M., Haan J., Contagion during the Greek sovereign debt crisis, Journal of International Money and Fi-nance, 34, 2013, 102.


251

ba zar ze mov le ne bis gan vi Ta re bas da Sem deg mo ax di non re aq cia uk ve dam dga ri Se de gis

mi xed viT.37

2010 wels ev ro pis fi nan su ri prob le ma im de nad mwva ve iyo, rom ev ro pis qvey ne bi

Se Tan xmdnen sa ber Zne Tis Tvis 80 mi li ar di ev ros ode no bis ses xi mi e caT. da ma te biT, sa-

er Ta So ri so sa va lu to fon dma gas ca 30 mi li ar di ev ro. iyo imis saf rTxe, rom ev ro pis

kav Sir Si da iwy e bo da sa ban ko kri zi si. 2010 wlis ap ril Si ger ma ni is fi nan sTa mi nis trma,

So ib lem.38 in ter vi u Si ga nacx a da, rom isi ni ver da uS veb dnen ev ro kav Si ris wev ri qvey nis,

am Sem Txve va Si sa ber Zne Tis, ga kot re bas da mis ga daq ce vas me o re le man bra zer sad.39, 40

ev ro pis sak re di to kri zi sis dros rTul mdgo ma re o ba Si iyo es pa ne Tic, ro me lic

jer ki dev 2008-2009 wleb Si ga nic di da eko no mi kur var dnas. es 2012 wel sac gag rZel da.

qve ya na Si umu Sev ro bis maC ve ne be li 2007 wels iyo 7%, xo lo 2012 wels 25%-s mi aR wi a.41

2011 wlis 19 oq tom bers es pa ne Tis su ve re nu li re i tin gis Sem ci re bam da ki dev uf ro mo-

u lod nel ma av stri is, saf ran ge Tis, ita li is su ve re nu li re i tin gis da we vam 2012 wlis

13 ian vars ki dev er Txel gar kve viT ga us va xa zi sa re i tin go kom pa ni e bis rols da fi nan-

sur ba zar ze maT Se fa se beb ze day rdno bis praq ti kas.42

ev ro pis sak re di to kri zi sis pe ri od Si sa mi as peq ti aris aR sa niS na vi. pir ve li, re-

i tin gis Sem ci re ba da gaz rda TiT qos da ba lan se bu li iyo. ro de sac xde bo da oTxi sa-

xel mwi fos re i tin gis Sem ci re ba, ma Sin ve ze moT iwev da xu Tis re i tin gi. me o re, re i tin-

gis da we va da zrda Se i niS ne bo da ro gorc ma Ra li re i tin gis mqo ne qvey neb ze (ka na da,

Sve de Ti da e wia re i tin gi; ir lan di a, axa li ze lan dia ae wi aT re i tin gi), ase ve da ba li re-

i tin gis mqo ne qvey neb ze (meq si kas da pa kis tans da e wi aT re i tin gi, xo lo Ce xeTs, in do eTs

da bra zi li as mo e ma taT). me sa me, ar mom xda ra arc er Ti sa in ves ti cio kla sis re i tin gis

mqo ne sa xel mwi fos ara sa in ves ti cio klas Si ga day va na.43

kvlav mi iC ne ven, rom kri zi sis dad go mas sa re i tin go kom pa ni eb ma Se uwy ves xe li,

rad gan mo ax di nes ev ro zo nis su ve re nu li re i tin gis zed me tad swra fad da Se u sa ba mod

da we va. zo ga dad, rom da va xa si a ToT gan xor ci le bu li da mim di na re re gu li re ba, Se iZ-

le ba iT qvas, rom mi si mi za nia re i tin geb ze day rdno bis Sem ci re ba. Tum ca, re a lo ba jer

37 Cavallo E., Powell A., Rogobon R., Do Credit Rating Agencies Add Value? Evidence from the Sovereign Rat-ing Business, International Journal of Finance & Economics, Vol. 18, Issue 13, 2012, 240.

38 Wolfgang Schäuble.39 “Lehman-Brothers”: leman brazersi gakotrebis bolo dReebamde sainvesticio kategori-

is reitings flobda. yovelive es xdeboda maSin, rodesac jer kidev 2008 wlis maisis bolodan cnobili iyo, rom kompaniis rekorduli vali daaxloebiT 613 miliard dol-

ars Seadgenda. 2008 wlis 15 seqtembers amerikis sainvesticio banki leman brazersi ga-

kotrda. swored es dRe iTvleba globaluri finansuri krizisis kulminaciad.40 Mink M., Haan J., Contagion during the Greek sovereign debt crisis, Journal of International Money and Fi-

nance, 34, 2013, 103.41 Gruppe M., Lange C., Spain and the European Sovereign Debt Crisis, European Journal of Political Economy,

2013, 1-2.42 Eijffi nger C.W., Rating Agencies: Role and Infl uence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-

zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 912.43 Ferri G., Liu L.G., Stiglitz E.J, The Policyclical Role of Rating Agencies: Evidence from the East Asian Crisis,

Economic Notes, Vol. 28, Issue 3, 2003, 339.


252

uc vle lia da su ve re nu li re i tin gi jer ki dev mniS vne lo va nia in ves to re bis Tvis ga-

dawy ve ti le bis mi Re bis pro ces Si.44

is to ri am da a das tu ra, rom sa re i tin go kom pa ni e bi, Zi ri Ta dad, uf ro kar gad ir-

ge ben mim dev ris, vid re wi nam ZRo lis rols. amas Tan, aris ram de ni me faq to ri, rom le bic

ga saT va li wi ne be lia sa re i tin go kom pa ni eb Tan mi mar Te ba Si: 1) jer ki dev sa xe zea o li-

go po lu ri ba za ri, sa dac kvlav ga ba to ne bu lia sa mi sa re i tin go kom pa ni a, Tum ca bev ri

nak liT; 2) sa re i tin go kom pa nia jer ki dev ar agebs pa suxs aras wo ri re i tin gis Tvis, anu

pa suxs ar age ben ma Ti re i tin gis Se de geb ze. 3) aq ti u rad xde ba ga re re i tin geb ze day-

rdno ba.45

2011 wels ev ro pis par la men tis ko mi te tis46 mi er mi Re bul iq na `dad ge ni le ba sa-

re i tin go kom pa ni e bis Se sa xeb: sa mo mav lo per speq ti ve bi“.47 mas Si gan xi lu lia sxva das-

xva sa kiTx i, maT So ris, re i tin geb ze zed me tad day rdno bis prob le ma, sa re i tin go seq-

tor Si kon ku ren ci is xa ris xi da ev ro pu li sak re di to re i tin gis fun da men tis Seq mna.

aR niS nu li do ku men ti ase ve Txov niT mi mar Tavs ev ro pis ko mi si as, rom Se i mu Sa os ris kis

Se fa se bis al ter na ti u li me To di.48

ro de sac sa u ba ria al ter na ti veb ze, iq ve ga is mis kri ti ka ma re gu li reb lis mi marT.

ra tom gax da sa re i tin go kom pa ni e bis sa kiTxi prob le ma tu ri? mar to isi ni ari an pa su-

xis mge bel ni ze mo gan xi lu li kri zi sis dad go ma ze? mi Ci ga nis Sta tis se na tor ma, karl

le vin ma, ga nacx a da, rom glo ba lu ri fi nan su ri kri zi si iyo `arabu neb ri vad mom xda ri

ube du re ba“, ara med ada mi a nis xe liT Seq mni li eko no mi ku ri Stur mi. mi si TqmiT, msgav si

ram gan me or de ba, sa nam ar Se ic vle ba fun da men tu ri we se bi.49 aris mo saz re ba, rom fi-

nan su ri kri zi sis fun da men tu ri prob le ma is iyo, rom ar ar se bob da in for mi re bu li,

kva li fi ci u ri kad re biT da kom pleq te bu li, da mo u ki de be li in sti tu ti, ro me lic Se a-

fa seb da fi nan sur re gu la ci ebs sa ja ro per speq ti vi dan. fi nan su ri re gu li re bis apa-

ra ti, ma re gu li re be li ar moq me debs sa ja ro in te re sis gaT va lis wi ne biT. ro gor un da

ai Zu los sa zo ga do e bam ma re gu li re be li, rom mi i Ros re gu la ci e bi sa ja ro in te re sis

gaT va lis wi ne biT, ma Sin ro de sac mniS vne lo va ni in for ma cia fi nan su ri sis te mis moq me-

de bi sa da re gu li re bis Se sa xeb sa i dum los war mo ad gens? me tic, sa ja roc rom iyos, ar

ar se bobs ise Ti da we se bu le ba sa ja ro seq tor Si, ro me lic SeZ leb da am in for ma ci is sa-

Ta na dod Se fa se ba sa da fi nan su ri re gu la ci e bis efeq ti a no bis dad ge nas.50

44 Alsakka R., Gwilym O., Rating Agencies’ Signals during the European Sovereign Debt Crisis: Market Impact and Spillovers, Journal of Economic Behavior & Organization 85, 2013, 147.

45 Eijffi nger C.W., Rating Agencies: Role and Infl uence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 918.

46 “ECON: Committee of the European Parliament”.47 “Report on Credit Rating Agencies: Future Perspectives”.48 Eijffi nger C.W., Rating Agencies: Role and Infl uence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-

zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 912.49 Levine R., The Governance of Financial Regulation: Reform Lessons from the Recent Crisis, International

Review of Finance, Vol. 12, Issue 1, 2012, 50.50 iqve, 39-40.


253

fi nan sur ba zars uc bad da Sem Txve viT ar ga u gia si mar Tle sa re i tin go kom pa ni e bis

Se sa xeb.51 igi ve Sec do ma iq na daS ve bu li sa re i tin go kom pa ni as Tan mi mar Te ba Si. ra tom

gax da sa re i tin go kom pa nia ase Ti mniS vne lo va ni? 1970 wlam de is sru li ad um niS vne lo

in sti tuts war mo ad gen da, ro me lic yid da in for ma ci as re i tin gis Se sa xeb. 1975 wels

Se mo Re bul iq na NRSRO52-s sta tu si, ri Tac re i tin gis mi Re ba sa val de bu lo gax da. msof-

li om da iwyo re i tin gis aq ti u ri ga mo ye ne ba. amas Tan, yve la ze tra gi ku li sa re i tin go

kom pa ni eb Tan mi mar Te ba Si iyo is, rom moeTx ov ebodaT re i tin gis qo na imis mi u xe da vad,

Tu ra mdgo ma re o ba Si iyo sa re i tin go kom pa nia da ra Sec do mebs uS veb da igi. Se de gad,

sa re i tin go kom pa ni e bi am re gu li re bis sa fuZ vel ze sa er Tod ar zi an de bod nen.53 1990

wli dan, ro ca iz rde ba in te res Ta kon fliq tis sa SiS ro e ba da gar da imi sa, rom re i tin-

gis mom xma re be li Tvi Ton ix di da re i tin gis Tvis, ban ki sa re i tin go kom pa ni as jer ux di-

da fuls re ko men da ci a Si, Tu ro gor Se e fu Ta struq tu ri re ba di fi nan su ri pro duq ti

ise, rom mi e Ro uf ro ma Ra li re i tin gi, Sem deg ki yi du lob da re i tings. swo red es un-

da gam xda ri yo ma re gu li reb lis Tvis gaf rTxi le ba mo sa lod ne li saf rTxe e bis Se sa xeb.

Tum ca, glo ba lur ma ma re gu li re bel ma ara fe ri ga a ke Ta. pi ri qiT, xde bo da sa re i tin go

kom pa ni e bis dac va da grZel de bo da re i tin geb ze day rdno ba. Se sa ba mi sad, Se uZ le be lia

sa u ba ri sa re i tin go kom pa ni is saq mi a no ba ze, maT mdgo ma re o ba ze ise, rom xa zi ar ga es vas

ma re gu li re be li in sti tu te bis xel Sewy o bas.54

ra al ter na ti va ar se bobs? mi iC ne ven, rom sa baz ro fa si uf ro me ti in for ma ci-

is Sem cve li a, vid re re i tin gi an, sul co ta, sa baz ro fa si ar Se i cavs ima ze nak leb in-

for ma ci as, vid re re i tin gi, rad gan ba za ric iT va lis wi nebs re i tings. sa baz ro fas Tan

ar aris da kav Si re bu li ise Ti prob le me bi, ris ga moc sa re i tin go kom pa ni ebs xSi rad ak-

ri ti ke ben. Tun dac is faq ti, rom mom xma re be li yi du lobs Ta vis re i tings, Se sa ba mi sad,

aris sa SiS ro e ba, rom ga dax di su na ri a no bis Se fa se ba ara o bi eq tu rad mox de ba.

sa re i tin go kom pa ni is mi er mi Re bu li re i tin gis sa sar geb lod un da iT qvas, rom is

uf ro moq ni lia da nak le bad feT qe ba di , vid re ba za ri. es Se iZ le ba iyos imis Se de gi, rom

sa re i tin go kom pa ni e bi uf ro wyna rad re a gi rebs, vid re ba za ri. mTa va ri prob le ma baz-

ris mo na ce meb Tan mi mar Te ba Si aris is, rom re i tin ge bis an baz ris mo na wi le e bis msgav-

sad, mTe li ba za ri Se iZ le ba Sec des ga dax di su na ri a no bis ris kis Se fa se ba Si. glo ba lu-

ri fi nan su ri kri zi sis wi na wleb Si ba za ri, ise ve ro gorc sa re i tin go kom pa ni a, op ti mis-

tu rad iyo gan wyo bi li ga dax di su na ri a no bis ris keb is mi marT, ma ga li Tad, sa ber Zne Tis

mTav ro bis ob li ga ci e bis Sem Txve va Si. Tum ca, aR sa niS na vi a, rom sa baz ro mo na ce me bi win

us wrebs sa re i tin go kom pa ni is mi er re i tin gSi gan xor ci e le bul cvli le bebs. es sa ber-

51 Grauwe P., Ji Y., Mispricing of Sovereign Risk and Macro-economic Stability in the Eurozone, JCMSL Jour-nal of Common Market Studies, Vol. 50, Issue 6, 2012, 878.

52 NRSRO: garkveul sareitingo kompaniebs amerikis SEC-is mier araoficialuri gziT mien-

iWaT `nacionalurad aRiarebuli statistikuri sareitingo organizaciebis“ (NRSRO) statusi da mxolod aseTi sareitingo kompaniebis mier miRebuli reitingebi iqna aRi-

arebuli. NRSRO statuss sareitingo kompaniebisaTvis didi mniSvneloba aqvs, radgan es statusi kompaniebisTvis reitingis bazarze mTavari barieria.

53 Levine R., The Governance of Financial Regulation: Reform Lessons from the Recent Crisis, International Review of Finance, Vol. 12, Issue 1, 2012, 43-44.

54 iqve, 45.


254

Zne Tis ma ga liT zec dam tkic da. ba zar ma uf ro ma le ga mo as wo ra mi si aras wo ri Se xe du-

le ba sa ber Zne Tis ga dax di su na ri a no bas Tan da kav Si re biT, vid re sa re i tin go kom pa ni eb-

ma. sa baz ro mo na ce me bis ga mo ye ne bas Se iZ le ba gar kve u li pri o ri te ti mi e ni Wos. pir vel

rig Si, sa baz ro fas Si ai sa xe ba ise Ti faq to re bi, rac ar aris daT vla di da sa ja rod dak-

vir ve ba di. me o re, ba za ri aris Sor smWvre te li da asa xavs baz ris mo na wi le Ta mo lo dins.

me sa me, gar kve ul wi lad sa baz ro maC ve ne bels aqvs pri o ri te ti im ga ge biT, rom is flobs

yo vel dRi ur in for ma ci as, rac iZ le va imis Se saZ leb lo bas, rom uf ro swra fad mox des

ga dax di su na ri a no bis ris kis wi nas war gaT vla.55

Sem de gi al ter na ti ve bi ga ni xi le ba: 1) mox des re i tin gis sa ja ro mom sa xu re bad

tran sfor mire ba. anu, mox des sa re i tin go kom pa ni is na ci o na li ze ba da Se iq mnas ev ro-

pis sa re i tin go kom pa ni a; 2) re i tin gis (maT So ris, su ve re nu li re i tin gis) Sed ge na ga-

da vi des ev ro pis cen tra lu ri ban kis kom pe ten ci a Si. 3) ga i zar dos kon ku ren cia axal da

pa ta ra sa re i tin go kom pa ni ebs So ris. pir ve li al ter na ti va ev ro pis par la men tis mi er

iq na Se mo Ta va ze bu li, Tum ca, kri ti ka mac ar da a yov na. kri ti ko sebs ar gu men tad moh yav-

daT is, rom re i tin gis na ci o na li ze ba ga aZ li e rebs maT ze day rdno bas. me sa me al ter-

na ti va ax los iyo re a lo bas Tan, Tum ca, xar je bi, da kav Si re bu li sa re i tin go kom pa ni is

da fuZ ne bas Tan, ba zar ze Ses vlas Tan da Ri re bu li re pu ta ci is mo po ve bas Tan, Za li an

di di a. amas ema te ba re gis tra ci i sa da ze dam xed ve lo bis xar je bi, ro me lic ev ro pis ko-

mi si am da a we sa. me o re al ter na ti vas yve la ze me ti mom xre hyavs. igi Se saZ le be li iq ne bo-

da, mag ram ara sa sur ve li, rad gan aris in te res Ta kon fliq tis saf rTxe Tvi Ton ev ro pis

cen tra lu ri ban kis Sig niT, TiT qos ev ro pis sa re i tin go kom pa nia iyo wle bis man Zil ze

al ter na ti va, mag ram isic un da gvax sov des, rom mi si da fuZ ne bac da kav Sir eb u lia did

xar jeb Tan.56

3. su ve re nu li re i tin gis Sed ge na

sa re i tin go kom pa ni is Se saZ leb lo ba, Se a fa sos ga dax di su na ri a no ba, uf ro Zli e-

ria su ve re nu li re i tin ge bis Sem Txve va Si, vid re kor po ra ci u li emi ten te bis dros.57

su ve re nu li re i tin gis Sed ge nis pro ce si 1990 wli dan mo yo le bu li Zi re u lad ar

Sec vli la. is gu lis xmobs ro gorc emi ten tis, ise sa re i tin go ko mi te tis mo na wi le o bas

re i tin gis Sed ge na Si. sa re i tin go ko mi te ti, ro gorc we si, oTx i dan aT ana li ti ko sam-

de a. ris ke bi, ro mel sac, sa bo loo jam Si, aC ve nebs su ve re nu li re i tin gi, da ax lo e biT

1920 wli dan mo yo le be u li igi ve a. ma ga li Tad, mu dis Sem Txve va Si es 1918 wli dan ar Sec-

vli la da sa bo loo re i tin gi yo vel Tvis asa xav da or risks: ga dax dis Se uZ leb lo bas da

ga dax dis mzad yof nas. Tum ca, cva le ba dia re i tin gis Sed ge nis me To do lo gi a, ro me lic

ey rdno ba mra val kri te ri u ms. kri te ri u me bi, Se iZ le ba iT qvas, su bi eq tu ria da amas Tan,

55 Karmann A., Maltritz D., Sovereign Default Risk and Recovery Rates: What Government Bond Markets Ex-pect for Greece, Review of International Economics, 20 (4), 2012, 724-725.

56 Eijffi nger C.W., Rating Agencies: Role and Infl uence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 919-920.

57 Santoni A., Arbia B., Assessing Rating Agencies’ Ability to Predict Bank Bankruptcy- The Lace Financial Case, Economic Notes, Vol. 42, Issue 2, 20 Jun 2013, 204.


255

sa ja rod xel mi saw vdo mi ara a. su ve re nu li re i tin gis Sed ge na ar ey dno ba ra i me ma Te ma-

ti kur for mu las.58 mi si Sed ge na martiv pro cess ar war mo ad gens, mag ram sa re i tin go

kom pa ni e bi, ma Ti biz nes praq ti ki dan ga mom di na re, de ta lur me To do lo gi as ar xdi an

sa ja ros. zo ga dad, Ca mo ya li be bu lia kri te ri u me bi, ro mel sac sa re i tin go kom pa ni e bi

yu radR e bas aq ce ven, Tum ca uc no bi a, Tu ro gor xde ba praq ti ka Si ma Ti Se fa se ba da erT

sim bo lom de miy va na.59

re i tin gi ga mo i sa xe ba kon kre tu li sim bo lo Ti. mar Ta li a, sa re i tin go kom pa-

ni ebs re i tin gis gan sxva ve bu li ska la aqvT, mag ram maT So ris aris msgav se bac. sa mi ve

wam yva ni sa re i tin go kom pa ni is Tvis umaR le si ka te go ri is re i tin ge bi ga mo i xa te ba `A“ simboloTi, Tumca gansxxvavebuli variaciiT: mudisTvis Aaa,Aa1,...,A3 da AAA, AA+,...,A- dar Ce ni li ori sa re i tin go kom pa ni is Tvis. Sem de gi sa fe xu ri ga mo i xa te ba `B“ sim bo lo-

Ti: mu dis Tvis - Baa1,Baa2,...,B3 da BBB+,BBB,...,B – fit Cis Tvis da stan dard da pur sis Tvis.

ara sa in ves ti cio kla sis re i tin geb Tan mci re gan sxva ve ba a. stan dard da purs aqvs eq vsi

do ne - CCC+,CCC,...,D pir ve lis Sem Txve va Si, xo lo me o res Sem Txve va Si: CCC,CC,....,D. mu dis

aqvs xu Ti do ne: Ca a1, Ca a2, Ca a3, Ca da C.60 mu dis sis te ma ad re uf ro da nar Ce ni ori sa re-

i tin go kom pa ni is sa re i tin go ska lis msgav si iyo, Tum ca 1982 wels mu dim Sec va la re i-

tin gis sis te ma da re i tin gis Ti To e ul ka te go ri as da u ma ta cif re bi 1, 2, 3. es cvli le ba

ga mow ve u li iyo mu dis ub ra lo ga dawy ve ti le biT, ga da su li yo re i tin gis er Ti sis te mi-

dan me o re ze da ar iyo da kav Si re bu li re i tin gis Si na ar sis ra i me kon kre tul cvli le-

bas Tan an ga um jo be se bas Tan.61

1980 wlis Sem deg fit Cma, mud ma, stan dard da pur sma aq ti u rad da iwy es su ve re-

nu li re i tin gis Sed ge na. isi ni ax de nen eko no mi ku ri, fi nan su ri da po li ti ku ri ris kis

Se fa se bas Ta vi an Ti in ter pre ta ci iT.62 su ve re nu li ris kis Se fa se ba ima ze Zne li a, vid re

kom pa ni is kre di tis Sed ge na. mTav ro bis, xe li suf le bis ris kis Se fa se bi sas sa re i tin go

kom pa ni am un da ga iT va lis wi nos ara mar to is faq to re bi, ro mleb mac Se iZ le ba ga dax di-

su na ri a no ba ze imoq me don, ara med is faq to re bic, rom leb mac Se iZ le ba gav le na mo ax di-

non mTav ro bis mzad yof na ze, ga da i xa dos val de bu le be bi. ase Ti Se iZ le ba iyos po li ti-

ku ri, so ci a lu ri, eko no mi ku ri faq to re bi.63

dro Ta gan mav lo ba Si da ba li da sa Su a lo Se mo sav lis mqo ne sa xel mwi fo eb ma mo a-

xer xa ka pi ta lis ba zar ze Ses vla da, Se sa ba mi sad, re i tin gis mi Re ba wam yva ni sa re i tin go

kom pa ni e bis gan. Se de gad, 1990 wli dan sa er To ra o de no ba Si ma Ra li Se mo sav lis mqo ne sa-

58 Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings?, German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 210-211.

59 Ratha D., De P.K., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-velopment Vol. 39, 2010, No. 3, 297.

60 Brooks R., Faff W.R., Hillier D., Hillier J., The National Market Impact of Sovereign Rating Changes, Journal of Banking & Finance 28, 2004, 236.

61 Liu P. Seyyed F.J., Smith S.D., The Independent Impact of Credit Rating Changes - The Case of Moody’s Rat-ing Refi nement on Yield Premiums, Journal of Business Finance & Accounting, Vol. 26, Issue 3-4, 2003, 339.

62 Hoti S., McAleer M., An Empirical Assessment of Country Risk Ratings and Associated Models, Journal of Economic Surveys, Vol. 18, No. 4, 2004, 541.

63 Cantor R., Packer F., Professional Forum-Sovereign Risk Assessment and Agency Credit Rating, European Financial Management, Vol. 2, No. 2, 1996, 253.


256

xel mwi fo Ta ra o de no ba sag rZnob lad Sem cir da. yo ve li ve aman biZ gi mis ca sa re i tin go

kom pa ni ebs, ga em ra val fe rov ne bi naT su ve re nu li re i tin gis mi ni We bis kri te ri u me bi.64

qvey nis ris ki bu neb ri vad aRiq me bo da, ro gorc su ve re nu li ris ki da su ve re nu li ris-

ki ki da kav Si re bu li iyo qvey nis prob le meb Tan, mo ex di na val de bu le be bis Sesruleba.

1970 wleb Si, ira nis po li ti ku ri ga dat ri a le bis Sem deg, da e ma ta po li ti ku ri ris kis

Se fa se ba da ase ve, sa xel mwi fos mzad yof na, mo ax di nos val de bu le bis gas tum re ba. es

uka nas kne li ga ni xi le ba ma Sin, ro de sac qvey nis ga dax di su na ri a no ba xde ba prob le mu ri.

1970 wels qvey nis ris kis Se fa se bis me To di Se mu Sav da da is dRem de ga mo i ye ne ba: ker Zod,

re i tin gi dge ba ra o de nob ri vi da xa ris xob ri vi maC ve neb le bis Se fa se biT. ra o de nob ri-

vi maC ve neb le bi far Tod mo i cavs swo red qvey nis eko no mi kur, po li ti kur da so ci a lur

mdgo ma re o bas.65

for ma lu rad es kri te ri u me bi Se iZ le ba Sem deg na i rad da va xa si a ToT:

eko no mi ku ri ris ki afa sebs qvey nis aq tu a lur eko no mi kur siZ li e re sa da si sus-

tes. igi mo i cavs:

1. mTli a n Si da pro duqts66 mo sax le o bis erT sul ze;

2. mTli a ni Si da pro duq tis re a lur wli ur zrdas;

3. wli u ri in fla ci is do nes;

4. bi u je tis ba lanss;

po li ti kur ris kSi igu lis xme ba:

1. xe li suf le bis sta bi lu ro ba;

2. so ci o e ko no mi ku ri mdgo ma re o ba;

3. sa in ves ti cio pro fi li;

4. Si da kon fliq te bi;

5. ga re kon fliq te bi;

6. ko ruf ci a;

7. sam xed ro po li ti ka;

8. re li gi u ri da Za bu lo ba;

9. ka no ni da wes ri gi;

10. eT ni ku ri da Za bu lo ba;

11. bi u rok ra ti is xa ris xi;

fi nan su ri ris ki mo i cavs Sem deg ka te go ri ebs:

1. va lu tis kur sis sta bi lu ro bas;

2. sa ga reo va lis, ro gorc mTli a ni Si da pro duq tis pro cents;

3. lik vi du ro bas;67

64 Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 211.65 Schroeder S.K., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No.

2, 2008, 504.66 `mTliani Sida produqti (mSp) yvela im saboloo saqonlisa Tu momsaxurebis sabazro

Rirebulebaa, romelic iwarmoeba qveynis SigniT drois mocemul periodSi“. ix. menqiu

g., ekonomikis principebi, diogene, 2008, 507.67 Hoti S., McAleer M., An Empirical Assessment of Country Risk Ratings and Associated Models, Journal of

Economic Surveys, Vol. 18, No. 4, 2004, 557-558.


257

4. qve ya na Si pro duq tis swraf zrdas;

5. ucxo ka pi ta lis arap ro duq ti ul in ves ti re bas;

6. ara mar Te bul kre di tebs ucx o u ri ban ke bi dan;

so ci a lur faq to reb Si Se iZ le ba mo vi az roT:

1. mo sax le o bis mRel va re ba ide o lo gi u ri gan sxva ve bis ga mo;

2. mo sax le o bis mRel va re ba ara Ta na ba ri Se mo sav lis ga mo;

3. re li gi u ri da pi ris pi re be bi.68

sa in te re so aris is, rom sa mi wam yva ni sa re i tin go kom pa nia xSi rad ver Tan xmde ba

re i tin gze. es ga mow ve u li un da iyos re i tin gis Sed ge nis gan sxva ve bu li me To diT. isi ni

aras dros xsni an, Tu ra Za la aqvs ama Tu im in di ka tors re i tin gis Sed ge na Si. Se sa ba mi-

sad, Se uZ le be lia imis gar kve va, Tu ra rols as ru lebs esa Tu is in di ka to ri.69

sa re i tin go kom pa ni eb ma mniS vne lo va ni cvli le ba ga ni ca da. Tu 1918-1939 wleb Si

isi ni sa in ves ti cio re ko men da ci ebs gas cem dnen, dRes aRar gas ce men. ama ve pe ri od Si Se-

mo sav lis wya ro iyo ana li ti ku ri saq mi a no bi dan Se su li Tan xa, rac uda vod po zi ti u rad

un da Se fas des.70 1990 wli dan su ve re nu li emi ten te bi val de bu li gax dnen, ga da e xa daT

re i tin ge bis Tvis. es imas niS navs, rom sa re i tin go kom pa ni am Sewy vi ta Ta vi si sur vi liT

re i tin ge bis ga mo ce ma da amis sa nac vlod da iwyo re i tin ge bis Sed ge na emi ten tis Tan-

xmo bis sa fuZ vel ze. am si ax lem, ra Tqma un da, imoq me da re i tin gis pro ces zec. Tu ad re

moq me deb da `in ves to re bis ga dax dis mo de li“,71 ro de sac ar iyo saq mi a ni kav Si ri sa re i-

tin go kom pa ni a sa da su ve re nu li re i tin gis mqo ne er Te uls So ris, mox da ga das vla `e mi-

ten tis ga dax dis mo del ze“,72 anu 1991 wli dan vinc uk ve Tavs re i tings, is ix dis.73

is, rom mom xma re be li ix dis Ta vi si re i tin gis Tvis, Ta vis mxriv, re i tin giT vaW ro-

bas iw vevs.74 anu, Cnde ba imis sa SiS ro e ba, rom emi ten ti Ca er Tve ba `re i tin gSo pin gSi~.75

aseT Sem Txve va Si sa re i tin go kom pa ni is Tvis ga dam wyve tia sa ku Ta ri re pu ta ci a.76 e.w. ra-ting shop pin g-ze un da aR vniS noT, rom 2008 wels da i do Se Tan xme ba sam wam yvan sa re i tin go

kom pa ni a sa da niu ior kis Sta tis ad vo kat en driu si u mos77 So ris. am Se Tan xme bis Ta nax-

mad, emi tents un da SezR ud vo da gar kve ul re i tin geb ze fu lis ga dax da da amas Tan emi-

tents fu li un da ga da e xa da ma nam, sa nam ga mo vi do da re i tin gi, anu wi nas war. es da na we si

68 Hoti S., McAleer M., An Empirical Assessment of Country Risk Ratings and Associated Models, Journal of Economic Surveys, Vol. 18, No. 4, 2004, 541.


70 Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 212.71 “Investor-pay model”.72 “Issuer-pay model”.73 Gaillard N., What is the Value of Sovereign Ratings? German Economic Review, Vol. 15, Issue 1, 2013, 209-

210.74 Eijffi nger C.W., Rating Agencies: Role and Infl uence of Their Sovereign Credit Risk Assessment in the Euro-

zone, JCMS: Journal of Common Market Studies, Vol. 5, Issue 6, 2012, 913.75 “Rating shopping”.76 Bolton P., Freicas C., Shaprio J., The Credit Ratings Game, The Journal of Finance, Vol. LXVII, No. 1, 2012,

109.77 Andrew Cuomo


258

ma inc ver aR mof xvris ra ting shop ping-s, rad gan emi tents ma inc Se uZ lia Se Tan xme bas mi aR-

wi os sa re i tin go kom pa ni as Tan, rom man ar ga mo aq vey nos cu di re i tin gi. zo ga dad, ra ting shop ping-s aR mof xvra rTu li a, rad gan yo vel Tvis iar se bebs ara for ma lu ri Se Tan xme ba

sa re i tin go kom pa ni a sa da emi tents So ris.78

2007-2008 wleb Si kvlav Ta vi dan wa mo iW ra re i tin gis Sed ge nis pro ces Si in te res-

Ta kon fliq tis sa kiTx i. bu neb ri vi a, Cnde ba kiTx va: sxva na i rad ro gor un da mo iq cnen sa-

re i tin go kom pa ni e bi, ro de sac ma Ti mTa va ri Se mo sav lis wya ro re i tin gis ga yid viT mi-

Re bu li Tan xa a? po ten ci u ri in te res Ta kon fliq tis ar se bo ba yu radR e bis qveS mo eq ca

gan sa kuT re biT 1997 wlis azi is fi nan su ri kri zi sis dros, mas moh yva 2001 wlis en ro ni sa

da 2002 wlis vor ldko mis ga kot re ba, mag ram ase aS ka ra ar yo fi la ro gorc uka nas kne li

glo ba lu ri fi nan su ri kri zi sis dros.79 ro de sac emi ten ti mniS vne lo va nia sa re i tin go

kom pa ni is Tvis, rad gan is gan me o re ba di kli en ti a, an di di emi sia aqvs, ma Sin sa re i ti go

kom pa nia cdi lobs mi si re i tin gis ga buq vas.80 amas Se saZ lo a, `sa re i tin go Ta ma Si“ ewo-

dos.

re i tin gis Tvis yve la ze di di nax to mia mi si ga das vla arasa in ves ti cio kla si dan

sa in ves ti ci o Si an – pi ri qiT.81 imis mi u xe da vad, rom sa re i tin go kom pa nia ax dens re i tin-

gis ga da mow me bas, praq ti ka Si re i tin gis Sec vla mxo lod ga mo nak lis Sem Txve veb Si xde-

ba, ro de sac sa re i tin go kom pa nia aR mo a Cens fun da men tur cvli le bas qvey nis kre di tis

xa ris xSi.82 anu, re i tin gis ga da mow me ba ar xde bo da ra me dad ge ni li we sis mi xed viT, ara-

med, mxo lod ma Sin, ro ca amas mo iTx ov da qve ya na (Se sa ba mi sad, ga da ix di da amis Tvis), an

sa xe ze iyo ise Ti ga re mo e ba da Se sam Cne vi cvli le ba, ro me lic ai Zu leb da sa re i tin go

kom pa ni as ga da e mow me bi na ama Tu im qvey nis re i tin gi. praq ti ka Si, ro de sac er Ti sa re i-

tin go kom pa nia axor ci e lebs re i tin gis awe vas /da we vas, mas mok le dro Si moh yve ba msgav-

si cvli le be bi sxva sa re i tin go kom pa ni is mxri dan.83

4. suverenuli reitingis mniSvneloba

su ve re nul re i tings ram de ni me mniS vne lo va ni fun qcia akis ri a. mas Se uZ lia xe li

Se uwy os in for ma ci is asi met ri u lo bis aR mof xvras. ro de sac ba zar ze in for ma ci is asi-

met ri u lo ba a, es sa baz ro tran zaq ci ebs ar Tu lebs. da mo u ki de bel biz ness, ro me lic

ax dens kom pa ni e bi sa da pro duq te bis Se fa se bas, Se uZ lia am prob le mis daZ le va. kar gad

in for mi re bul ste ik hol ders Se uZ lia uke Te si ga dawy ve ti le bis mi Re ba ama Tu im pro-

78 Bolton P., Freicas C., Shaprio J., The Credit Ratings Game, The Journal of Finance, Vol. LXVII, No. 1, 2012, 105.

79 iqve, 85.80 iqve, 89.81 Correa R., Lee K.H., Sapriza H., Suarez G.A.,Sovereing Credit Risk, Banks’ Government Support and Bank

Stock Returns around the Workld, Journal of Money, Credit and Banking, Volume 46, Issue s1, 2014, 114.82 Kim S.J., Wu E., International Bank Flows to Emerging Markets: Infl uence of Sovereign Credit Ratings and

Their Regional Sppillover Effects, The Journal of Financial Research, Vol. XXXIV, No. 2, 2011, 335.83 Ratha D., De K.P, Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World Devel-

opment Vol. 39, 2010, No. 3, 296.


259

duq tis yid vis dros, ase ve, ro mel ob li ga ci a Si ga na xor ci e los in ves ti cia da ro mel

kom pa ni as Tan da i Wi ros saq mi a ni ur Ti er To ba. da mo u ki de be li kom pa ni e bis mi er Sed ge-

nil re i tings Se uZ lia gav le na mo ax di nos in ves to ri sa da mom xma reb lis qme de ba ze.84

zo ga dad, sa xel mwi fo cdi lobs mi i Ros re i tin gi imi saT vis, rom ga i ad vi los wvdo-

ma sa er Ta So ri so ka pi ta lis ba zar ze, sa dac in ves to ri, Zi ri Ta dad ame ri ke li in ves to-

ri, pri o ri tets ani Webs Se fa se bul fa si an qa Ralds, ro mel sac mi ni We bu li aqvs re i tin-

gi. ad re sa xel mwi fo e bi cdi lob dnen re i tin gis mo po ve bas mxo lod maT ucxo va lu ta Si

ar se bul ob li ga ci eb ze. Tum ca, mas Sem deg, rac sa er Ta So ri so in ves tor Ta ra o de no bam

ima ta, ga i zar da moTx ov na ob li ga ci eb ze, ro me lic ga mo ce mu li iyo tra di ci u li va lu-

ti sa gan gan sxva ve bul va lu ta Si. bo lo wleb Si uf ro da uf ro met ma su ve ren ma mi i Ro

re i tin gi ad gi lob ri vi va lu tis ob li ga ci is Tvis. su ve re nu li re i tin gi mniS vne lo va nia

imi to mac, rom is gav le nas ax dens ima ve na ci o na lo bis, war mo So bis sxva mo va le eb zec.

sa re i tin go kom pa ni e bi, zo ga dad, ar ani We ben su ve re nul re i tin gze ma Ral re i tings sa-

ja ro da ker Zo seq to ris emi ten tebs. Se sa ba mi sad, su ve re nu li re i tin gi gav le nas ax-

dens ad gi lob ri vi mu ni ci pa li te tis, pro vin ci e bis mTav ro be bis, ker Zo kom pa ni e bis re-

i tin gze.85 gan vi Ta re bad qvey neb Si re i tin gi did gav le nas ax dens kom pa ni e bi sa da ban ke-

bis re i tin gze. am mov le nas Te o ri a Si uwo de ben so ve re ign ce il ling-s, rac gu lis xmobs, rom

re i tin gis sxva mom xma re bels ar aqvs Se saZ leb lo ba, mi i Ros ima ze ma Ra li re i tin gi, vid-

re su ve re nu li re i tin gi a.86 su ve re nu li re i tin gi eni We ba mxo lod sa xel mwi fos mTav-

ro bis mi er ga mo ce mul ob li ga ci as. rac Se e xe ba ara su ve re nu li emi ten te bis re i tings,

is mi i Re ba su ve re nul re i tin gze am in stru men tis ris kis da ma te biT.87 ro gorc ze moT

aRi niS na, ar Se iZ le ba kom pa ni as mi e ni Wos ima ze ma Ra li re i tin gi, vid re sa xel mwi fos

aqvs. Tum ca, aq ga saT va lis wi ne be lia is, rom am gva ri SezR ud va moq me debs mxo lod di di

ris kis Sem cve li qvey ne bis Tvis. es li mi ti ar vrcel de ba im kor po ra ci eb ze, ro mlebic

da fuZ ne bu lia da ba li ris kis mqo ne qvey neb Si, an iseT kor po ra ci eb ze, ro me lic msof-

li os mas Sta biT ari an war mod ge ni le bi da, Se sa ba mi sad, su ve re nu li re i tin gi gan sxvav-

de ba maT Tvis.88

su ve re nu li re i tin gi gan sazR vras po ten ci u ri in ves to re bis ra o de no bas.89 re i-

tin gi gav le nas ax dens ka pi ta lis baz ris di na mi ka ze da ka pi ta lis Ri re bu le ba ze.90

84 Chatterji K.A., Toefel W.M., How Firms Respond to Being Rated, Management Journal, Vol. 31, Issue 9, 2010, 917.

85 Cantor R., Packer F., Professional Forum-Sovereign Risk Assessment and Agency Credit Rating, European Financial Management, Vol. 2, No. 2, 1996, 248-249.

86 Ratha D., De K.P., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-velopment Vol. 39, 2010, No.3, 296.

87 Schroeder K.S., The Underpinnings of Country Risk Assessment, Journal of Economic Surveys, Vol. 22, No. 2, 2008, 509.

88 Langhor M. H., Langhor T.P., The Rating Agencies and their Credit Ratings: What They Are, How They Work and their Credit Ratings, England, 2008, 270.

89 Ferri G., Liu L.G., Stiglitz E.J., The Policyclical Role of Rating Agencies: Evidence from the East Asian Cri-sis, Economic Notes, Vol. 28, Issue 3, 2 Dec 2003, 335.

90 Williams G., Alsakka R., Gwilym O., The Impact of Sovereign Rating Actions on Bank Ratings in Emerging Markets, Journal of Banking & Finance 37, 2013, 565.


260

sak re di to re i tings di di mniS vne lo ba aqvs da fi nan se bis xar jeb Tan mi mar Te ba Si,

amas Tan mniS vne lo ba ar aqvs, es iq ne ba ker Zo kom pa nia Tu su ve re nu li me va le.91 fa si a ni

qa Ral di war mo ad gens kom pa ni is Tvis da fi nan se bis xel say rel gzas. mses xe be li ey rdno-

ba kom pa ni is fi nan sur siZ li e res, ro me lic ga mo xa tavs mis Se saZ leb lo bas, ga da i xa dos

val de bu le ba. kom pa nia me tad aris da in te re se bu li am sa xis da fi nan se biT, rad gan is

uf ro ia fi a, vid re sa ban ko ses xi. aqe dan ga mom di na re, fa si a ni qa Ral de bis meS ve o biT

mok le va da ze gaT vli li da fi nan se bis mo po ve bi saT vis kom pa nia da in te re se bu li a, rom

Se i nar Cu nos Se sa ba mi si, ma Ra li kla sis re i tin gi. amas Tan kom pa ni a, ro mel sac in ves ti-

ci e bis mo zid vis per speq ti va aqvs, Se iZ le ba uf ro da in te re se bu li iyos re i tin gis qo-

niT, vid re is kom pa ni a, ro mel sac msgav si per speq ti va ar ga aC ni a.92

sa mi wam yva ni sa re i tin go kom pa ni is mi er Sed ge ni li re i tin gi gav le nas ax dens ka pi-

ta lis ba zar ze su ve re nis an kom pa ni is Ses vla ze. 2010 wlis Tvis da ax lo e biT 65 gan vi Ta-

re bad qve ya nas, Zi ri Ta dad, ga Wir ve bul qvey neb sa da 12 ma Ra li Se mo sav lis mqo ne sa xel-

mwi fos hqon da mi ni We bu li re i tin gi wam yva ni sa re i tin go kom pa ni is mi er. zo ga dad, mi-

iCne va, rom re i tin gis ar qo na Se iZ le ba iyos ua re sis mom ta ni sa xel mwi fos Tvis im de nad,

ram de na dac is Se iZ le ba ima ze me ti ris kis ma ta reb lad Se a fa son, vid re si nam dvi le Si a.93

qve ya na, ro mel sac ar aqvs re i tin gi, an ga dax di su u na ro a, an zed me tad mdi da ri

imis Tvis, rom ises xos. is ase Tad mi iC nevs Tavs Tvi Ton, an ase Tad miC ne u lia baz ris mi-

er.94 Tum ca qve ya na, ro me lic ar aris Se fa se bu li, Te o ri u lad aqvs imis San si, rom hqon-

des ima ze me ti re i tin gi, vid re iT vle ba, rom mas aqvs.

5. das kvna

su ve re nul re i tings di di xnis is to ria aqvs. is ar aris 21-e sa u ku nis qmni le ba. mi-

si Sed ge na Tav da pir ve lad ev ro pa Si da iwy o, Tum ca, sa re i tin go kom pa ni is mi er Sed ge ni-

li su ve re nu li re i tin gi sa Ta ves iRebs ame ri kis Se er Te bu li Sta te bi dan. me o re msof-

lio omis pe ri od Si su ve re nu li re i tin gze moTx ov na mcir de ba. 1970 wli dan uk ve aq ti u-

rad iwy e ba su ve re nu li re i tin gze moTx ov nis zrda. mas ad ge nen sa re i tin go kom pa ni e bi,

Zi ri Ta dad, wam yva ni sa re i tin go kom pa ni e bi. mniS vne lo va nia aR niS nos, rom su ve re nul

re i tings ar se bo bis mTe li pe ri o dis gan mav lo ba Si Tan sdevs prob le me bi. maT mi marT

mu dam kri ti ka is mis. am mxriv gan sa kuT re biT mniS vne lo va ni iyo kri ti ka azi is kri zi-

sis, glo ba lu ri fi nan su ri kri zi si sa da ev ro pis sak re di to kri zi si sis dros. xSi rad

mi u Ti Teb dnen, rom sa re i tin go kom pa ni eb ma xe li Se uwyo kri zi sis dad go mas, rad gan ver

SeZ lo mi si wi nas war gan sazR vra. im az ris ga sam ya reb lad, rom ar ar se bobs ab so lu tu-

rad zus ti re i tin gi, mo aqvT ar gu men ti, rom sa re i tin go kom pa ni as rom Se eZ los ab so-


92 Kemper J.K., Rao P.R., Do Credit Ratings Really Affect Capital Structure?, Financial Review, Vol. 48, Issue 4, 2013, 578-579.

93 Ratha D., De K.P., Mohapatra S., Shadow Sovereign Ratings for Unrated Developing Countries, World De-velopment, Vol. 39, No. 3, 2010, 295.

94 iqve, 301.


261

lu tu ri si zus tiT mo mav lis gan Wvre ta, ma Sin iar se beb da mxo lod ori sa xis re i tin gi:

`ga da ix dis~ da `ver ga da ix dis“.95

2007 wlis glo ba lur fi nan sur kri zi sam de su ve re nu li val de bu le bis Se us ru-

leb lo ba ga ni xi le bo da Ra ri bi da gan vi Ta re ba di qvey ne bis prob le mad. Tum ca, uka-

nas knel pe ri od Si es prob le ma Se e xo ev ro pis kar gad gan vi Ta re bul qvey nebs: lat vi as,

un greTs, ase ve, sa ber ZneTs, amas Tan es pa ne Ti da ita lia dad ga val de bu le bis Se us ru-

leb lo bis sa SiS ro e bis wi na Se. rac Se e xe ba sxva ev ro pul qvey nebs, mar Ta lia isi ni ar

aR moC ndnen am gva ri ris kis wi na Se, Tum ca kri zis ma maT zec ne ga ti u ri gav le na mo ax di na,

rad gan mo u wi aT dax ma re bis pa ke tis da fi nan se ba. yo ve li ve es imas mi u Ti Tebs, rom ga-

dax di su na ri a no bis Se fa se ba mniS vne lo va nia ara mar to ris kis ma ta re be li qvey ne bis-

Tvis.96 su ve re nu li re i tin gis Sed ge na mar tiv pro cess ar war mo ad gens. Zi ri Ta dad, mi si

Sed ge nis pro ces Si gak ri ti ke bu lia sa re i tin go kom pa ni a sa da re i tin gis mom xma rebels

So ris ar se bu li mWid ro kav Si ri da is faq ti, rom mom xma re be li Ta vad yi du lobs sa ku-

Tar re i tings. sa xe ze gvaqvs in te res Ta kon fliq ti. ise ve ro gorc me dals, re i tin gsac

ori mxa re aqvs da, gar kve ul wi lad, mniS vne lo va nia qvey nis Tvis. mi iC ne va, rom um jo be-

si a, qve ya nas hqon des da ba li re i tin gi, vid re sa er Tod ar hqon des, rad gan in ves to re-

bis Tvis ga dawy ve ti le bis mi Re bi sas in for ma ci is mniS vne lo va ni wya ro dRe sac su ve re-

nu li re i tin gi a. sa re i tin go kom pa ni is saq mi a no bis re gu li re bas Tu ga dav xe davT, vna-

xavT, rom swo red am praq ti kis Sec vla aris mi si mi za ni. anu, maq si ma lu rad Sem cir des

ga re re i tin geb ze, sa re i tin go kom pa ni is mi er Sed ge nil re i tin geb ze day rdno ba. su ve-

re nul re i tings iye ne ben imi tom, rom mas Tan aris da kav Si re bu li gar kve u li sar ge be-

lis mi Re ba. Tu re i tin gi aRar iq ne ba mniS vne lo va ni, es Se de gad re i tin gi sad mi in te ress

Se am ci rebs da, Se iZ le ba iT qvas, re i tings aRar ga mo i ye ne ben.97


96 Karmann A., Maltritz D., Sovereign default Risk and Recovery Rates: What Government Bond Markets Ex-pect for Greece, Review of International Economics, 20 (4), 2012, 723.


262

sergi jorbenaZe*

xelSekrulebis Tavisuflebis cneba

1. Sesavali

Ta na med ro ve epo qa Si ada mi a ne bis sur vi le bi uki de ga no a. ma Ti sur vi le bis re a-

li za ci is Tvis msof li os yve la qve ya na Si sa xel Sek ru le bo ur Ti er To be bis dam ya re baa

sa Wi ro, rom lis sa fuZ vel zec mxa re Ta mo saz re bis for mi re ba da Se sa ba mi si moq me de bis

gan xor ci e le ba xde ba.1

zo ga dad, xel Sek ru le bis da de ba efuZ ne ba mxa re Ta moTx ov ni le bas, da am ya ron

ise Ti sa xis sa mar Tleb ri vi ur Ti er To ba, rac mo ma val Si sa Wi ro vi Ta re bis Se saty vi sad

cno bi e ri moTx ov ni le bis aR mo ce ne bas Se uwy obs xels. fi qo lo gi ur mec ni e re ba Si moTx-

ov ni le bas kon kre tul sa gan ze an moq me de ba ze aq ti vo bis gan xor ci e le bis sur vils, qce-

vis aR Zvris sur vil ze mi u Ti Tebs, rac ada mi ans ai Zu lebs ga a ke Tos ra i me sa xis qme de ba.2

sa xel Sek ru le bo sa mar Ta li mxa re Ta ur Ti er To ba sa da xel Sek ru le bis Ta vi suf-

le bis prin cip zea age bu li,3 igi `sa mar Tleb ri vi brun vis, eko no mi ku ri cxov re bis gan-

vi Ta re bi sa da pi ra di ini ci a ti vis gan vi Ta re bis wi na pi ro ba a~.4 Ta vis mxriv, xel Sek ru-

le bis Ta vi suf le ba Si vlin de ba pi rov ne ba, ro gorc qo neb ri vi uf le be bis ma ta re be li

su bi eq ti,5 vi na i dan aR niS nu li uf le bis sa fuZ vel ze pi rov ne bas mi ni We bu li aqvs Ta vi-

su fa li moq me de bis Se saZ leb lo ba.6

wi nam de ba re sta ti is mi za nia, gan sazR vros xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis cne ba.

aR niS nu li saT vis, upir ve les yov li sa, mniS vne lo va nia xel Sek ru le bis sa mar Tleb ri vi

bu ne bis gan mar te ba, ro me lic Se saZ le be lia gan xi lul iq nes xel Sek ru le bis cne bis

sa mar Tleb ri vi mo wes ri ge bi dan ga mom di na re. is, Tu ra aris xel Sek ru le bis cne ba, da-

fuZ ne bu li a, er Ti mxriv, sa mar Tlis nor ma Ta gan mar te ba sa da, me o re mxriv, mis Zi ri Tad

iu ri di ul sawy i seb ze, ro go ri ca a, ma ga li Tad, ker Zo av to no mi i sa Tu Ta vi suf le bis sa-

kiTx i. Se sa ba mi sad, mniS vne lo va ni a, naS rom Si ga ni mar tos Ta vi suf le bis ar si da mi si

pir da pi ri kav Si ri sa xel Sek ru le bo sa mar Tal Tan.

qve ya na Si moq me di kon sti tu cia wi na pi ro baa imi sa, rom Ti To e u li sa mar Tleb ri vi

in sti tu ti Se e sa ba me bo des mis qce vis wess. aR niS nu li sa fuZ vlad udevs naS rom Si xel-

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti. 1 Kötz H., Vertragsrecht, 2. Aufl age, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 12.2 kakabaZe v., moTxovnilebis fsiqologia, Tb., 1988, 21.3 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 22 martis #as-1359-1197-2010 ganCine-

ba, aRwerilobiTi nawili – Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2009 wlis 27 aprilis

gadawyvetileba.4 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 31.5 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo saqmis sas-

wavlo centri, Tb., 2005, 269.6 iqve.

sergi jorbenaZe, xelSekrulebis Tavisuflebis cneba

263

Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti tu ci u ri sa fuZ vle bis gan xil vis sa kiTxs, rom-

lis mi xed vi Tac iq ne ba Ca mo ya li be bu li kon sti tu ci u ri sa fuZ vle bis mniS vne lo va ni

as peq te bi.

naS ro mis das kvniT na wil Si Se jam de ba Ti To e u li maT ga ni, ase ve gan isazR vre ba sa-

qar Tve los uze na e si sa sa mar Tlos praq ti ka xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa mar Tleb-

riv bu ne bas Tan mi mar Te biT, ro me lic, sa bo loo jam Si, Ca mo a ya li bebs xel Sek ru le bis

Ta vi suf le bis cne bas.

2. xelSekrulebis cneba

xel Sek ru le ba, ro gorc cen tra lu ri da mniS vne lo va ni sa mar Tleb ri vi in sti tu-

ti, me-19 sa u ku ne Si gan vi Tar da.7 igi war mo ad gens sa mar Tleb riv sa Su a le bas, mxa re ebs

ma Ti ve ne bis re a li za ci is gan sa xor ci e leb lad iu ri di u li do ku men tis sa Su a le-

biT mi a ni Wos Se sa ba mi si uf le ba mo si le ba.8 ami saT vis sa Wi ro a, xel Sek ru le bis moq-

me de ba ga ni sazR vros ka no niT gan sazR vrul siv rce Si,9 rom lis far gleb Sic Se eZ le baT

mxa re ebs Se Tan xme bu li Si na ar sis sa fuZ vel ze moq me de ba.

xel Sek ru le bis cne bis Ta o ba ze Se saZ le be lia ga mo ik ve Tos ram de ni me Zi ri Ta di

as peq ti, rom lis mi xed vi Tac, er Ti mxriv, mniS vne lo va nia ga ni sazR vros xel Sek ru le bis

cne bis is gan mar te ba, rac ga ba to ne bu lia iu ri di ul mec ni e re ba Si, xo lo me o re mxriv,

mox des mi si gan mar te ba uSu a lod gan sazR vru li sa xel Sek ru le bo ur Ti er To be bi dan

ga mom di na re.

xel Sek ru le ba ka no nis sa fuZ vel ze ide ba, Se sa ba mi sad, mas ka no nis Za la ga aC ni a.10

xel Sek ru le bis sa fuZ vvel ze mxa re e bi Ta vad awe se ben im qce vis wess, rom lis Ses ru le-

bis sa val de bu lo o bac swo red maT mi er ga ni sazR vre ba. ter min Si `mxa re e bi~ Se iZ le ba

mo vi az roT ori an or ze me ti pi ri, rac, Se sa ba mi sad, xel Sek ru le bas, ro gorc ga ri ge-

bis er T-erT sa xes or mxri vad an mra val mxri vad war mo a Cens. praq ti ka Si yve la ze xSi-

rad xel Sek ru le ba or mxri vi Se Tan xme bis sa fuZ vel ze ide ba,11 rac gan sa xil ve li sa mar-

Tleb ri vi in sti tu tis praq ti ku li mniS vne lo bis upir ve le si ga mov li ne ba a.

xel Sek ru le bis cne bas cal ke ar ic nobs sa qar Tve los sa mo qa la qo ko deq si (Sem-

dgom Si – ssk) an ro me li me sxva sa mar Tleb ri vi nor ma. ma ga li Tad, Tu avi RebT sa qar Tve-

los zo gad ad mi nis tra ci ul ko deqss (Sem dgom Si – szak), me-2 mux lis pir ve li na wi lis

`z~ qve pun qtSi gan sazR vru lia ad mi nis tra ci u li xel Sek ru le bis cne ba, Tum ca mas Si

mi Ti Te baa sa mo qa la qo sa mar Tleb riv xel Sek ru le ba ze.12 ima ve prob le mas vawy de biT sa-

7 Brinkmann in Prütting/Wegen/Weinrich, BGB Kommentar, 1. Aufl age, Verlag Luchterhand, Neuwied, 2006, vor §145ff, Rn. 12.

8 Reul A., Grundrechte und Vertragsfreiheit im Gesellschaftsrecht, Deotsche Notar Zeitschrift (DNotZ), 2007, Heft 3 (Seite 161-240), 2007, 185.

9 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo saqmis sas-

wavlo centri, Tb., 2005, 126.10 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 57.11 Sead., magaliTad, Musielak H. J., Grundkurs BGB, 8. Aufl age, Verlag C. H. Beck, München, 2003, 19.12 paralelurad SesaZlebelia imis gansazRvra, rom szak-Si gansazRvruli definicia

mxo lod adasturebs xelSekrulebis monawile mxareTa arsebobis valdebulebas aseTi


264

qar Tve los sa er To sa sa mar Tlo e bis praq ti ka Si. es uka nas kne li xel Sek ru le bas ar gan-

mar tavs Ta vis ga dawy ve ti le beb Si/ gan Ci ne beb Si da mxo lod xel Sek ru le bis cal ke u li

ti pe bis cne bis gan mar te biT Se mo i far gle ba.13

am de nad, xel Sek ru le bis sa mar Tleb ri vi in sti tu tis de fi ni ci is Tvis sa Wi ro a,

upir ve les yov li sa, mi si sa mar Tleb ri vi as peq te bi wa mov wi oT wi na plan ze da moq me de-

bis is wi na pi ro be bi Ca mo va ya li boT, rom le bic sa qar Tve los ka non mdeb lo bi Taa gaT va-

lis wi ne bu li. am mxriv, mniS vne lo va nia xel Sek ru le bis (xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis)

Zi ri Ta di prin ci pe bis gan sazR vra. ma ga li Tad, xel Sek ru le bis da de bis sa kiTxi – xel-

Sek ru le bis da de bis faq ti ada mi a nis war mo sax vis Se de gi a, igi war mo ad gens Se moq me de-

bi Ti mo na wi le o bis au ci le bel pi ro bas,14 rom li Tac Se iZ le ba ga ni sazR vros fu la di

val de bu le bis an sxva sa xis val de bu le bis sa kiTx i. ma ga li Tad, rom avi RoT fu la di

val de bu le ba, igi val de bu le bis ise Ti sa xe a, rom lis obi eq ti fu lis gan sazR vru li

ode no ba a.15 aseT Sem Txve va Si fu lis, ro gorc yo vel gva ri fa se u lo bis, gan sazR vris sa-

fuZ vel ze,16 mxa re ebs war mo e So baT gar kve u li uf le be bi da mo va le o be bi. moy va ni li ma-

ga li Ti Ta na med ro ve praq ti ka Si ara er Tje ra di xa si a Ti sa a, rac xel Sek ru le bis sa mar-

Tleb ri vi in sti tu tis mniS vne lo bis aR niS vnis sa Su a le bad ga mod ge ba.

Tav da pir ve lad, xel Sek ru le bis sa mar Tleb ri vi bu ne bis ar sis ga sar kve vad sa in-

te re soa ro mis sa mar Tal Si mi si moq me de bi sa da Ta na med ro ve praq ti kis ur Ti er Tmi mar-

Te bis sa kiTx ze msje lo ba, rom li Tac naT lad ga moC nde ba iu ris pru den ci is gan vi Ta re-

bis Ti To e ul etap ze xel Sek ru le bis, ro gorc sa mo qa la qo sa mar Tleb ri vi in sti tu tis,

ro li da da niS nu le ba.

2.1. xelSekrulebis samarTlebrivi instituti romis samarTalSi

(zogadad)

xel Sek ru le ba ro mis sa mar Tal Si mo i az re bo da, ro gorc ori an me ti pi ris ise Ti

Se Tan xme ba, ro me lic maT So ris val de bu le bas war mo Sob da.17 aR niS nu li da yo fi li iyo

ram de ni me sa xed: mkac ri sa mar Tlis xel Sek ru le be bi, ro me lic da fuZ ne bu li iyo ke-

saxis samarTlebrivi urTierTobis dros, romlis farglebSic misi mxare unda iyos

aranakleb ori piri (erT-erTi mxare unda axorcielebdes sajarosamarTlebriv ufle-

bamosilebas).13 ix. magaliTad, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 11 aprilis #3k/210-01 gan-

Cineba: aRwerilobiTi nawili – Tbilisis saolqo sasamarTlos samoqalaqo, samewarmeo

da gakotrebis saqmeTa saapelacio palatis 2000 wlis 24 oqtombris ganCineba.14 gogiCaiSvili T., zogadi fsiqologiis kursi, Tb., 2006, 118. fsiqologiur mecnierebaSi

warmosaxva warmodgenilia, rogorc konkretuli qmedebis ganxorcielebis winapiroba,

aucilebeli piroba. warmosaxvis safuZvelze pirs uCndeba molodini sasurveli Sede-

gis miRebis, xolo aRniSnuli Sedegis miReba SeuZlebelia, Tu mas ar eqna raime saxis

SemboWveli saSualeba, magaliTad – xelSekruleba. xelSekrulebis safuZvelze piri

moaxerxebs meore mxares mosTxovos konkretuli qmedebis ganxorcieleba an misgan Ta-

vis Sekaveba, rac saboloo Sedegs miaRebinebs. warmosaxvis mecnieruli cnebis ganmar-

tebis Taobaze ixileT dasaxelebuli naSromi, 118-123.15 ZlieriSvili z., fuladi valdebulebis Sesrulebis Taviseburebani, Tb., 2005, 23.16 iqve.17 ix., magaliTad, rodinaZe k., romis kerZo samarTali, pirveli gamocema, baTumi, 2009, 54.


265

Til sin di si e re ba ze; ver ba lu ri anu ze pi ri; li te ra lu ri anu da we ri li; re a lu ri anu

nam dvi li sity vi dan war mo So bi li da kon se su a lu ri anu sa er To az ri dan war mo So bi li.18

Ti To e ul Sem Txve va Si, sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Ta mi marT gan sazR vru li

iyo gar kve u li moTx ov ne bi, rom lis mi xed vi Tac igi un da da de bu li yo mxa re Ta Se Tan-

xme bis sa fuZ vel ze. xel Sek ru le ba Se sa ba mi so ba Si un da mo su li yo im pe ri od Si moq med

nor meb Tan. mi si da de biT zne o bis sa wi na aR mde go nor me bi ar un da dar Rve u li yo.19

ro mis sa mar Tal Si ga we ri li sa xel Sek ru le bo sa mar Tlis prin ci pe bi Ta na med ro ve

epo qa Si uf ro me tad vi Tar de bo da.20 Tum ca, ka cob ri o bis gan vi Ta re bas Tan er Tad, sa-

xel Sek ru le bo sa mar Tlis gan vi Ta re bis sa fuZ vel ze sxva, ise Ti sa xis xel Sek ru le ba Ta

ti pe bi ga i mij na, ro go ri ca a: ija ra da qi rav no ba21 da sxv. amis na Te li ma ga li Tia kre-

di tis aRe bi sas moTx ov nis uz run vel yo fis dak ma yo fi le ba: Tu ro mis sa mar Tal Si mniS-

vne lo ba eni We bo da fi cis da de bas,22 Ta na med ro ve epo qa Si mniS vne lo va ni ro li am mxriv

ikis ra gi rav no bis, ipo Te ki sa Tu sxva sa mar Tleb riv ma in sti tu teb ma.23

2.2. xel Sek ru le bis sa mar Tleb ri vi in sti tu ti Ta na med ro ve epo qa Si

sa xel Sek ru le bo sa mar Tlis in sti tu tis ro li Ta na med ro ve epo qa Si so ci a lu ri

pi ro be bis cva le bas Tan er Tad gan vi Tar da24 da, so ci a lu ri da niS nu le bis Tval saz ri-

siT, man cen tra lu ri uf le bis ro li da i ka va,25 rac eko no mi kur sa kiTx eb Tan mis mWi dro

kav Sir Si ga mo i xa ta.26, 27 aR niS nu lis sa fuZ vel ze war mo iS va xel Sek ru le ba Ta gar kve u li

sa xe e bi, ro mel Tac sa zo ga do e bis Tvi sac mniS vne lo va ni dat vir Tva Se i Zi nes.28

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To be bis Ta na med ro ve praq ti ka Si dam kvid re bis kuTx iT

sa ub ri sas, au ci le be lia aRi niS nos e.w. `e leq tro nu li xel Sek ru le be bis~ ar se bo bis sa-

kiTx i, ro me lic eleq tro nu li for mi Taa da de bu li da ro me lic xel Sek ru le ba Ta da-

de bis axal for mas war mo ad gens.29 aR niS nu lis sa Su a le biT, ga ri ge bis mo na wi les xel-

Sek ru le bis teq stis aR qmis Se saZ leb lo ba eleq tro nu li do ku men ti dan ga aC ni a.

ssk-is 328-e mux li ase Ti qme de bis gan xor ci e le bis Se saZ leb lo bas iZ le va.30 ma ga li Tad,

eleq tro nu li fos tis an so ci a lu ri me di is sa Su a le biT xel Sek ru le ba ze xe lis mo we-

18 ix., magaliTad, rodinaZe k., romis kerZo samarTali, pirveli gamocema, baTumi, 2009, 54.19 metreveli v., romis samarTali (safuZvlebi), Tb. 2012, 72.20 ix., magaliTad, nadareiSvili g., romis samoqalaqo samarTali, Tb., 2009, 99.21 nadareiSvili g., romis samoqalaqo samarTali, Tb., 2009, 100.22 iqve.23 Wanturia l., kreditis uzrunvelyofis samarTali, Tb., 2012, 15.24 Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis principi,

arsi da mniSvneloba, `marTlmsajuleba da kanoni~, #4 (23)’09, Tb., 2009, 49. 25 Bruns in Münchener Kommentar zum VVG, 1. Aufl age, vor §§307-309 BGB, 2010, Rn. 1.26 Sead. Kötz H., Vertragsrecht, 2. Aufl age, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 12. 27 Sead., aseve: Kittner M., Schuldrecht, Rechtliche Grundlagen – Wirschaftliche Zusammenhänge, 3. Aufl age,

Verlag Franz Vahlen, München, 2003, 46 da Semdgomi.28 magaliTad, jorbenaZe s., frenSaizingis xelSekruleba, Tb., 2000, 6. 29 ioseliani n., xelSekrulebis ganmarteba, Tb., 2008, 43.30 axvlediani z., valdebulebiTi samarTali, me-2 gamocema, Tb., 1999, 21.


266

ra. Ta na med ro ve biz nes Si ori ves mniS vne lo va ni ro li eni We ba,31 Tum ca gar kve ul Sem-

Txve veb Si igi ar aris im de nad da cu li, ram de na dac mxa re Ta mi er uk ve amo beW dil xel-

Sek ru le ba ze xe lis mo we ra.32

2.3. xelSekrulebis moqmedeba praqtikaSi

xel Sek ru le bis moq me de bi sas mniS vne lo ba eni We ba mis Si na ar sSi ga we ril Zi ri Tad

sa xel Sek ru le bo as peq tebs: sa gans, uf le ba- mo va le o bebs, an ga riS swo re bis wess, va deb-

sa da sxv.33 ma ga li Tad, va de bis sa kiTx i. mxa re Ta mi er xel Sek ru le bis da de bi sas mi si

gaT va lis wi ne ba er T-erT yve la ze mniS vne lo van sa kiTxs war mo ad gens.34 aR niS nu lis mi-

ze zi ki, Ta vis mxriv, Se iZ le ba gax des sa mo qa la qo uf le ba, rom lis gan xor ci e le ba dro-

is faq tor Tan mniS vne lov na daa da kav Si re bu li.35

aris Sem Txve ve bi, ro de sac xel Sek ru le ba Si ga we ri li Si na ar si xel Sek ru le bis sa-

Ta ur Tan Se u sa ba mo ba Si mo dis. aseT dros sa xel Sek ru le bo ur Ti er To be bi dan war mo-

So bi li da ve bis ga da sawy ve tad mniS vne lo ba eni We ba xel Sek ru le ba Si ve ar se bul mxa re-

Ta uf le ba- mo va le o be bis sa kiTxs, xel Sek ru le bis sa gans da sxv.,36 rac xel Sek ru le bis

Si na ar sis mniS vne lo bas ki dev uf ro me tad aq tu a lurs xdis.

Zi ri Ta di sa xel Sek ru le bo pi ro be bis gan sazR vra xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis

prin ci pis re a li za ci is gan xor ci e le ba a,37 xo lo mi si xel Sek ru le ba Si for mi re ba, ne bis

ga mov le nis sa mar Tleb riv val de bu le bad qce va. amas Tan, sa xel Sek ru le bo val de bu le-

bis sa fuZ vel ze, mxa re e bi Ta vad gan sazR vra ven moq me de bis wess da im val de bu le bebs,

ro me lic ga miz nu lia mis Ses ru le ba ze,38 rom lis gan xor ci e le bis Sem deg sar ge bels

iRebs ori ve mxa re.39 sar geb lis mi Re ba sa mo qa la qo brun va zea da mo ki de bu li, ro me lic

swo red praq ti ka Si ar se bu li sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bebs efuZ ne ba.40

xel Sek ru le bis praq ti ku lo bis sa kiTx ze sa ub ri sas Se saZ le be lia Se ve xoT mis

iu ri di ul Za la sa da praq ti ka Si gan xor ci e le bul mniS vne lo bas. aR niS nu li mo saz re-

ba Se saZ le be lia da va fuZ noT sa er Ta So ri so xel Sek ru le be bis sa mar Tleb riv bu ne ba ze.

31 Sead. berZeniSvili a., wulaZe l., esebua f., kaxiZe i., maWaraZe n., kvintraZe a., kldiaSvili

d., socialuri mediis ganviTarebis tendenciebi saqarTveloSi: realuri virtualuris

Zalaufleba? Tb., 2013, 58.32 Sead. Schlechtriem/Schmidt-Kessel in Schlechtriem/Schwenzer, Kommentar zum einheitlichen UN

Kaufrecht, CISG, 5. Aufl age, Verlag C. H. Beck, München, 2008, Art. 11 Rn. 4.33 magaliTad, jorbenaZe s., reklamis ganTavseba telemauwyebelze, Tb., 2013, 174-179.34 Sead. ZlieriSvili z., valdebulebis Sesrulebis navaraudevi da gonivruli vadebi, aka-

ki labartyavas 80 wlis saiubileo krebuli, Tb., 2013, 179.35 zarandia T., saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis adgili da vadebi, Tb., 2005, 30.36 ix. Tbilisis saqalaqo sasamarTlos 2013 wlis 17 ianvris # 2/6092-11 gadawyvetileba.37 Sead. Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, 319-e muxli,

2001, 60.38 Todua m., vilemsi h., valdebulebiTi samarTali, Tb., 2006, 82.39 Kötz H., Vertragsrecht, 2. Aufl age, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 12.40 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo saqmis sas-

wavlo centri, Tb., 2005, 271.


267

igi zo gi er Ti qvey nis ka non mdeb lo ba Si kon sti tu ci u ri ka no nis tol fa si a.41 mi si da de-

ba xde ba er Ti sa xel mwi fos mi er sxva sa xel mwi fos Tan an sa er Ta So ri so or ga ni za ci as-

Tan.42 aR sa niS na vi a, rom, zo gi er Ti qvey nis kon sti tu ci is mi xed viT, igi sa marT leb riv

ie rar qi a Si Si da ka non mdeb lo ba ze ma Ral sa fe xurs ika vebs43 da mi si mo wes ri ge ba xde-

ba sa er Ta So ri so nor me biT,44 ma ga li Tad, kon ven ci e biT.45 aR niS nul xel Sek ru le ba Si

sa xel mwi fos Se uZ lia ka non Tan Se sa ba mi si ga xa dos mis mi er Ca mo ya li be bu li po zi ci a,

war moS vas sa sur ve li uf le be bi (maT So ris val de bu le be bi)46 da sa mar Tleb riv do ne ze,

cal ke ul su bi eq tTaT vis Se sas ru leb lad sa val de bu lo ga xa dos igi.47

gan sxva ve biT sa er Ta So ri so xel Sek ru le bis gan, sxva das xva qvey nis ker Zo sa mar-

Tlis su bi eq tebs So ris da de bul xel Sek ru le be bis gan xil vi sas Se i niS ne ba, rom maT mi-

er aseT Sem Txve va Si Se saZ le be lia sa mar Tleb ri vi mo wes ri ge ba ga ni sazR vros ro gorc

er Ti, ise ram de ni me qvey nis ka non mdeb lo bis Se sa ba mi sad,48 rac xel Sek ru le bis Ta vi-

suf le bis sa kiTxs am kuTx i Tac naT lad war mo a Cens.49 ase Ti sa xis ar Ce va nis Ta vi suf le ba

ga mom di na re obs uSu a lod mxa re Ta ker Zo av to no mi is prin ci pi dan50 da uSu a lod mxa re-

ebs aqvT uf le ba mo si le ba, gan sazR vron xel Sek ru le bis Si na ar si.51

41 davidi r., Tanamedroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, T. niniZisa (red.) da

e. sumbaTaSvilis Targmani, Tb., 2010, 109.42 gegenava d., qanTaria b., canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javaxiSvili p., erqvania T., pa-

paSvili T., saqarTvelos sakonstitucio samarTali, saxelmZRvanelo, Tb., 2013, 46.43 davidi r., Tanamedroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, T. niniZisa (red.) da

e. sumbaTaSvilis Targmani, Tb., 2010, 149.44 gegenava d., qanTaria b., canava l., TevzaZe T., maWaraZe z., javaxiSvili p., erqvania T., pa-

paSvili T., saqarTvelos sakonstitucio samarTali, saxelmZRvanelo, Tb., 2013, 46.45 ZlieriSvili z., qonebis sakuTrebaSi gadacemis xelSekrulebaTa samarTlebrivi bune-

ba, Tbilisi, 2010, 10.46 Sead. xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 143.47 ix. kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, evropuli da Sedar-

ebiTi samarTlis institutis gamomcemloba, Tb., 2009, 51-53; avtoris mier ganviTare-

bulia mosazreba, romlis mixedviTac, saerTaSoriso xelSekruleba saxelmwifos ma-

valdebulebeli samarTlebrivi dokumentia, rac calkeul pirTa mier misi Sesrulebis

SesaZleblobas eWvqveS ayenebs. winamdebare naSromSi saubari Seexeba uSualod saerTa-

Soriso xelSekrulebis samarTlebriv aspeqts xelSekrulebis Tavisuflebis sakiTx-

Tan mimarTebaSi, Sesabamisad, misi samarTlebrivi relevanturoba calkeul pirTa moq-

medebis gansazRvrisTvis ar ganixileba. 48 ioseliani a., saxelSekrulebo sakolizio samarTali, Tb., 2011, 38.49 Sead. Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis prin-

cipi, arsi da mniSvneloba, `marTlmsajuleba da kanoni~, #4 (23)’09, Tb., 2009, 46.50 Sead. Spickhoff in Beck’scher Onlinekommentar BGB (EGBGB), Internationales Privatrecht, Art. 3, Hrsg:

Bamberger/Roth, Stand: 01.02.2013, Edition: 28, C. H. Beck, 2013, Rn. 1.51 Reiner S., Reinhard Z. (Hrsg.), Basistexte zum Europäischen Privatrecht. Textsammlung, 2. Aufl age, Baden-

Baden, 2002, S. 463, miTiTebulia, zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarT-

veloSi, sagamomcemlo saqmis saswavlo centri, Tb., 2005, 268.


268

2.4. iuridiul mecnierebaSi gansazRvruli xelSekrulebis cnebis

ganmarteba

2.4.1. saxelSekrulebo urTierToba, rogorc relatiuri ufleba

iu ri di ul mec ni e re ba Si xel Sek ru le bis cne bis gan mar te ba, er Ti mxriv, mxa re-

Ta mi er ne bis ga mov le na sa,52 xo lo me o re mxriv, Se sa ba mi si ofer ti sa da aq cep tis sa-

mar Tleb riv as peq tSi ga nix ile ba,53 rom lis ar se bo bis Tvi sac sa mar Tleb ri vi Se de gis

dad go mis sa fuZ vels mxa re Ta mi er ga mo xa tu li ne bis sa fuZ vel ze Se Tan xme bis miR we va

war mo ad gens.54 Se Tan xme bul ne ba Si vlin de ba mxa re Ta moq me de bis far gle bi,55 ra zec mxa-

re ebs war mo e So baT in di vi du a lu ri val de bu le ba ni.56

xel Sek ru le ba re la ti ur uf le ba Ta ka te go ri as ga ne kuT vne ba, rac val de bu le bis

mxo lod gan sazR vrul pi reb ze da kis re bas gu lis xmobs.57 ker Zod, re la ti u ri uf le bis

ma ta re bels upi ris pir de ba mxo lod aseTi sa xis uf le be bi sa da mo va le o be bis mqo ne gan-

sazR vru li pi ri.58

2.4.2. xel Sek ru le ba, ro gorc je rar su li mov le na

imis Tvis, rom xel Sek ru le ba sa mar Tlis Te o ri a Si dam kvid re bul am ori ter mi ni-

dan er T-erTs mi vu sa da goT, au ci le be lia sa mar Tlis zo ga di prin ci pe bi dan amo vi deT:

sa mar Ta li je rar su li mov le na a,59 rom lis je rar su li xa si a Tic mi si dar Rve vis Tvis

Ses ru le bis sa val de bu lo ba a.60 sa val de bu lo ba ar ga ni sazR vre ba im gva rad, ra xde ba

moq me de bis mo men tSi, ara med igi awe sebs moq me de bis are al sa da Ses ru le bis pe ri o du-

lo bas.61

Tum ca, ra Sem Txve va Sia Se saZ le be li xel Sek ru le ba gan isazR vros, ro gorc je-

rar si? aR niS nu li mo saz re bis ga sa vi Ta reb lad sa Wi roa zo ga dad ka no nis, ro gorc je-

rar su li mov le nis, gan xil va. xel Sek ru le ba ka no nis na wi li a, igi re la ti u ri ur Ti-

er To bis mo na wi le Ta in di vi du a lur ka no ni a.

52 Eckert H.-W. in Beck’scher Onilne-kommentar BGB, Hrsg: Bamberger/Roth, Stand: 01.08.2013, 28th ed., §145, Rn. 1.

53 Busche in Münchener Kommentar zum BGB, 6. Aufl age, 2012, §145, Rn. 1.54 Jauering in Jauering, Bürgerliches Gesetzbuch, 14. Aufl age, 2011, §145, Rn. 1. 55 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 57.56 Sead. cipeliusi r., iuridiuli meTodebis moZRvreba, meaTe gadamuSavebuli gamocema,

miunxeni, 2006, 3.57 vaCeiSvili a., samarTlis zogadi Teoria (meore gamocema, pirveli gamocema daTariReb-

ulia 1926 wliT. meore gamocemis redaqtorebia: o. gamyreliZe da m. marianaSvili) , 2010,

186.58 zoiZe b., qarTuli sanivTo samarTali, meore gamocema, Tb., 2003, 4.59 xubua g., samarTlis Teoria, Tb., 2004, 39. 60 Sead. iqve, 40.61 magaliTad, Leisner-Egensperger A., Hans Kelsens Reine Rechtslehre, Juristische Arbeitsblätter (JA), Heft

7, 2005, 556.


269

xel Sek ru le bis sa ga ni, ro gorc pir da pi ri, ise ara pir da pi ri ga ge biT, xel Sek ru-

le bis ar se bo bis upir ve le si sa fuZ ve li a. praq ti ku li dat vir Tvi dan ga mom di na re, mi si

Za la Si Ses vla an Sem dgo mi moq me de bis gan xor ci e le bis sa Su a le ba swo red mis sa gan zea

da fuZ ne bu li. Se sa ba mi sad, am mo saz re bi dan ga mom di na re, Se saZ le be lia xel Sek ru le bis

ori Zi ri Ta di as peq tis ga mo yo fa: a) fi zi ku ri qme de be bi, ro me lic ga miz nu lia xel Sek-

ru le bis da de bis Tvis, war mo ad gens ar sis sfe ros,62 xo lo b) xel Sek ru le ba Si ga we ri li

moq me de bis we si uk ve je rar sis na wi li a, vi na i dan igi mxa re Ta mi er xel mo we ris Sem deg

xde ba sa mar Tlis na wi li da gad mo ce mu lia Se sa ba mi si ga ri ge bis sa xiT.63

xel Sek ru le ba sa mar Tlis na wi li a, xo lo is, Tu ra aris sa mar Ta li, mec ni er Ta mi er

dRem de rCe ba gan xil vis sag nad.64 Tum ca, sa da vo ar aris is sa kiTx i, rom xel Sek ru le bis

moq me de ba da fuZ ne bu lia Se sa ba mi si nor me bis iu ris diq ci a ze. Se sa ba mi sad, Tu xel Sek-

ru le bis da de biT mxa re ebs er Tma ne Tis mi marT war mo e So baT in di vi du a lu ri sa mar Ta-

li, mi si sa mar Tlis Wril Si gan xil va swo red xel Sek ru le bis, ro gorc Se sas ru leb lad

sa val de bu lo do ku men tis, je rar sul ga ge bam de mig viy vans, vi na i dan, ise ve ro gorc ka-

non Si, xel Sek ru le ba Si ga we ri li we sic au ci leb lad un da Ses rul des.65

2.5 xel Sek ru le bis ro li sa ja ro sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bi sas

xel Sek ru le bis Zi re u li sa mar Tleb ri vi sa fuZ vle bi ssk-Sia mo ce mu li, ro-

me lic ker Zo sa mar Tlis er T-erT dargs war mo ad gens. Tum ca, aR niS nu li ar niS navs

xel Sek ru le bis sa mar Tleb ri vi bu ne bis mxo lod erT as peq tSi gan xil vas, ro gorc sa-

mo qa la qo sa mar Tleb ri vi ur Ti er To be bis dam ya re bis Se degs. ker Zo sa mar Tlis gar da,

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba sa ja ro sa mar Tal Sic xSi rad gvxvde ba.

ker Zo da sa ja ro sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis ga mij vnas Tan da kav Si re biT iu ri-

di ul li te ra tu ra Si ara er Ti mo saz re baa ga moT qmu li.66 Ti To e u li ase Ti mo saz re bis

mTa va ri mi za ni a, naT lad war mo a Ci nos maT So ris ar se bu li gan mas xva ve be li niS ne bi. ase-

Ti Se iZ le ba iyos, ma ga li Tad, ker Zo sa mar Tal Si _ su bor di na ci u li ur Ti er To be bis

nak le bad ar se bo ba, rac sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis sawy i sad sa ja ro da we se bu le bis

ne ba ze da mo ki de bu le bas ar gu lis xmobs.67 Tum ca, ro gorc sa ja ro, ise ker Zo sa mar Tleb-

ri vi ur Ti er To bis Sem Txve va Si sa xel Sek ru le bo ur Ti er To be bis dam ya re ba xSi ri a.

62 magaliTad, xelSekrulebaze xelis mowera, anu nebis gamovlenis samarTlebrivi

formireba.63 Sead. Gril P., Recht und Ordnung, Zeitschrift für Rechtspolitik (ZRP), Heft 4, Verlag C. H. Beck, München,

2001, 185. 64 ix., magaliTad, Dreier R., Der Begriff des Rechts, Neue Juristische Wochenschrift (NJW), Heft 14, Verlag

C. H. Beck, München, 1986, 894. avtori erTmaneTisgan mijnavs samarTlis sociologiur,

filosofiur da Teoriul mxares da miiCnevs, rom samarTlis ganmartebis problema

swored TiToeuli SemTxvevis gaTvaliswinebis safuZvelze unda gadawydes. 65 Sead. kelzeni h., ra aris samarTlis wminda Teoria? l. bregvaZis Targmani, `samarTlis

Jurnali~, #2, 2011, Tb., 2011, 297.66 aRniSnulis Taobaze ix., magaliTad, Wanturia l., uZravi nivTebis sakuTreba, II gamoce-

ma, Tb., 2001, 23-31.67 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 2.


270

sa ja ro sa mar Tal Si sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis mniS vne lo bis yve la ze ar se-

bi Ti ga mov li ne baa – szak -Si mo wes ri ge bu li ad mi nis tra ci u li xel Sek ru le bis sa mar-

Tleb ri vi in sti tu ti. igi ad mi nis tra ci ul sa mar Tleb ri vi ur Ti er To be bis war mo So bis

er T-er Ti sa fuZ ve li a.68

3. Ta vi suf le bis cne ba

Ta vi suf le ba ar se bobs yve la sfe ro Si, yve la dar gSi, xo lo mi si dac vis val de bu-

le ba sa xel mwi fos ga aC ni a. Ta vi suf le bis dac vis arar se bo bis ga re Se Se uZ le be li iq ne-

ba so ci a lu ri sa xel mwi fos ar se bo ba,69 vi na i dan igi war mo ad gens ise Ti mniS vne lo va ni

si ke Te e bis ar se bo bis wi na pi ro bas, ro go ri ca a, ma ga li Tad, usaf rTxo e ba70 da sxv.

Ta vi suf le ba efuZ ne ba ka nons,71 Tum ca, ka no ni Ta vi suf le bas Ta vi su fals ver gax-

dis, mi si val de bu le baa SezR u dos igi. Ta vi suf le ba ar Se iZ le ba iyos ab so lu tu ri.72

mi si SezR ud vis far gle bis dad ge na swo red ka no nis upir ve le si val de bu le ba a, rom lis

praq ti ku li gan xor ci e le ba ma Sin un da mox des, ro de sac Ta vi suf le bis gan xor ci e le-

bam Se iZ le ba me sa me pi ris uf le ba Se la xos.73

Ta vi suf le ba zo ga di cne ba a. sa ka non mdeb lo do ne ze mi si mo wes ri ge ba gan sazR-

vravs qce vis mxo lod far To wess. aseT Sem Txve va Si mi si mo wes ri ge bis are al Si ar eq-

ce va is, Tu ro gor moq me debs pi rov ne ba Ta vi suf le bis re ali za ci is Tvis,74 Ta vi suf le-

bis mom wes ri ge be li ka no nis Tvis mTa va ri a, pi rov ne bam ar mo ax di nos am far glebs ga reT

gas vla da me sa me pir Ta uf le be bis Se lax va.

Ta vi suf le bis mo az re ba sa mar Ta lis gan gan ye ne bu lad Se uZ le be li a. kan tis mo-

saz re biT, ada mi a ni Ta vi su fa li ma Si na a, ro ca ka nons emor Ci le ba. aseT Sem Txve va Si Se-

saZ le be li a, pi ri izR u de bo des, mag ram am SezR ud va sac sa ku Ta ri Ta vi suf le bis mo sa-

po veb lad axor ci e leb des.75

Ta vi suf le ba sa mar Tlis nor ma Sia gan sazR vru li. sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis

war mo So bis sa fuZ ve li mxo lod sa mar Tlis nor ma Se iZ le ba iyos,76 e.i. Ta vi suf le ba sa-

68 ix. szak-is 65-e I muxli.69 ix. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2009 wlis 27 agvistos #1/2/434

gadawyvetileba saqmeze: saqarTvelos saxalxo damcveli saqarTvelos parlamentis wi-

naaRmdeg.70 aRniSnulis Taobaze ixileT: Di Fabio U., Sicherheit in Freiheit, NJW, Heft 7, Verlag C.H. Beck,

München, 2008, 421-425.71 Ллойд Д., Идея права, перевод с английского, М. А. Юмашева, Ю. А. Юмашев, Юмашев, М. Югона, М.,

2002, 158.72 Di Fabio U., Sicherheit in Freiheit, NJW, Heft 7, Verlag C.H. Beck, München, 2008, 422.73 Sead. Singer R., Vertragsfreiheit, Grundrechte und der Schutz des Menchen vor sich selbst, Juristiscgen Zei-

tung (JZ), 50. Jahrgang, 1. 1995, 23, 1133.74 Ллойд Д., Идея права, перевод с английского М. А. Юмашева, Ю. А. Юмашев, Юмашев, М. Югона,

Москва, 2002, 159.75 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 57.76 xubua g., saqarTvelos konstituciis komentarebi, adamianis ZiriTadi uflebani da Ta-

visuflebani, Tb., 2005, 203.


271

mar Tlis nor mis Si na ar ssa da mi si moq me de bis gan xor ci e le ba zea da mo ki de bu li. swo-

red aR niS nu li dan ga mom di na re, mniS vne lo va nia im sa kiTx is gan xil va, ro me lic Ta vi-

suf le bis cne bas exe ba iu ris pru den ci a Si.

Ta vi suf le ba imis ke Te bis uf le ba a, rac da saS ve bia ka no niT.77 igi yo vel Tvis Zi-

ri Ta di ka no ni dan ga mom di na re obs,78 Tum ca aR niS nu li ise un da iq nes ga ge bu li, TiT qos

pirs Se uZ lia sa ku Ta ri ne bis Ta vi suf lad gan xor ci e le ba, yo vel gva ri SezR ud vis ga-

re Se.79 ma ga li Tad, me war me o bis Ta vi su fa le bis nor mi dan ga mom di na re, man ga na xor ci-

e los ne bis mi e ri ise Ti sa xis qme de ba, rac mi si sur vi lis Se sa ba mi si iq ne ba. ase Ti sa xis

qme de bis gan xor ci e le ba, Ta vi suf le bis SezR ud va Se iZ le ba ga mom di na re ob des sa zo-

ga do eb ri vi (sa xel mwi fo) mniS vne lo bi dan,80 rac moq me di ka non mdeb lo bis ab so lu tur

dac va Si iq ne ba ga mo xa tu li.

Ta vi suf le ba esaa pi rov ne bis Ta nas wo ro bis gan msazR vre li kon kre tul sa kiTx Si81

da ada mi a nis mi er cod nis cxov re ba Si ga ta re bis sa mar Tleb ri vi wi na pi ro ba.82 xel Sek-

ru le biT da miT ume tes we ri lo bi Ti xel Sek ru le biT, ro gorc mdgra di mtki ce bu le bis

mqo ne do ku men tiT, mxa re e bi sa ku Ta ri Ta vi suf le bis re a li za ci as swo red sa xel Sek ru-

le bo ur Ti er To ba Si xe da ven.83

Ta vi suf le bis gan xor ci e le ba mniS vne lo va nia ro gorc ker Zo, ise sa ja ro sa mar-

Tleb ri vi ur Ti er To be bi sas. mis mo sa po veb lad sa Wi ro a, pir ma ga i az ros ka no ni da mi si

moq me de bis wi na pi ro be bi.84 ori ve Sem Txve va Si, au ci leb lad un da iq nes da cu li in te re-

se bi im pir Ta, rom le bic mo na wi le o ben aR niS nul sa mar Tleb riv ur Ti er To ba Si,85 rad-

ga nac sxva Sem Txve va Si Se uZ le be li iq ne ba pi ris mi er Ta vi suf le bis re a li za ci a.

4. xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis is to ria ar aris uZ ve le si sa mar Tleb ri vi in sti-

tu ti. sa mar Tleb riv in sti tu tad mi si Ca mo ya li be ba mxo lod ram de ni me sa u ku nes iT-

vlis.86 xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis doq tri nis gan vi Ta re bis er T-erT um Tav res

xel Sem wyo bad aSS mi iC ne va.87 ase Ti uf le bis re a li za ci is au ci leb lo ba msxvi li ko mer-

ci u li or ga ni za ci e bis Seq mnam ga na pi ro ba, ro mel Tac moq me de bis Ta vi su fa li are a li

77 monteskie S. l., kanonTa goni, r. feiqriSvilis Targmani, Tb., 1994, 180.78 Sead. Bäurele M., Vertragsfreiheit und Grundgesetz, 1. Aufl age, Nomos Verlagsgesellschaft, Baden-Baden,

2001, 121.79 monteskie S. l., kanonTa goni, r. feiqriSvilis Targmani, Tb., 1994, 213.80 ix. BVerfG, 1 BvR 924/12 vom 18.9.2013, Absatz-Nr. 12.81 Sead. BverfG, 2 BvQ 55/13 vom 6.12.2013, Absatz-Nr. 8.82 monteskie S. l., kanonTa goni, r. feiqriSvilis Targmani, Tb., 1994, 214.83 iqve, 224.84 Sead. zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 58.85 Sead. davidi r., Tanamedroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, T. niniZisa (red.)

da e. sumbaTaSvilis Targmani, Tb., 2010, 80.86 Killian W., Kontrahierungszwang und Zivilrecht, ACP 180 (1980), 48.87 Ллойд Д., Идея права, перевод с английского М. А. Юмашева, Ю. А. Юмашев, Юмашев, М. Югона, М.,

2002, 163.


272

sWir de bo daT.88 Se sa ba mi sad, igi sa zo ga do e bis gan vi Ta re bas Tan er Tad gan vi Tar da. iu-

ri di ul li te ra tu ra Si ga moT qmu li mo saz re ba, `xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis is to-

ria aris Tqve ni SezR ud ve bis is to ri a~,89 xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis, ro gorc ara-

ab so lu tu ri uf le bis sa mar Tleb riv sa fuZ vels war mo ad gens.90

Ta vi suf le bis sa mar Tleb ri vi in sti tu ti sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis er T-

er Ti um Tav re si sa fuZ ve li a. ise ve ro gorc ume te si sa mar Tleb ri vi in sti tu tis Sem-

Txve va Si, sa xel Sek ru le bo ur Ti er To beb Si Ta vi suf le ba ar aris Se uzR u da vi,91 rac

gan pi ro be bu lia er Ta der Ti faq to riT: igi miz nad isa xavs Ta vi su fa li saq mi a no bis

sta bi lur da usaf rTxo uz run vel yo fas.92 es we si vrcel de ba ara mxo lod sa mo qa la-

qo sa mar Tleb riv, ara med mTli a nad ker Zo sa mar Tleb riv sa xel Sek ru le bo ur Ti er To-

beb ze. ma ga li Tad, Sro mi Ti ur Ti er To bis dam ya re ba, ro me lic Sro mis Ta vi suf le bis

prin cip zea da fuZ ne bu li, gu lis xmobs su bi eq tis sur vils, Ta vad gan kar gos sa ku Ta ri

Se saZ leb lo be bi Sro miT saq mi a no ba Si93 da Ta vad mo ax di nos sa ku Ta ri ne bis for mi re ba

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis prin ci pi dan ga mom di na re.

sa xel Sek ru le bo sa mar Tal Si Ta vi suf le bis SezR ud va em ya re ba ne bis Ta vi suf-

lad ga mov le nis prin cips.94 igi Se iZ le ba, er Ti mxriv, mxa re Ta mi er iq nes gan sazR vru li

an, me o re mxriv, ka no ni pir da pir are gu li reb des xel Sek ru le bis Si na ar sis Zi ri Tad as-

peq tebs.95

xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba mxa re Ta Se saZ leb lo ba a, sa baz ro eko no mi ka Si da-

am ya ron wes ri gi. igi ga mo i ye ne ba Ti To e u li pro fe si is war mo mad ge nel Ta mi er. me tic,

li te ra tu ra Si ga moT qmu lia mo saz re ba, rom lis mi xed vi Tac, xel Sek ru le bis Ta vi suf-

le bis ar se bo bis ga re Se, Se uZ le be lia ar se bob des sa baz ro eko no mi ka, ro me lic, Ta vis

mxriv, er Ti an jaWvs qmnis kon sti tu ci iT mi ni We bu li uf le ba mo si le bis sa xiT96 da rom-

li Tac mxa re ebs sa ku Ta ri Se saZ leb lo be bis re a li za ci is Se saZ leb lo ba aqvT.97

88 Ллойд Д., Идея права, перевод с английского М. А. Юмашева, Ю. А. Юмашев, Юмашев, М. Югона, М., 2002, 163.

89 Von Jan B. (Jus Privatum, Bd. 40), Tübingen, Mohr Siebeck 1999. XXIV, 722 – miTiTebulia: Meder S., Privatautonomie und Kontrahierungszwang, NJW, Heft 4, Verlag C. H. Beck, München, 2002, 279.

90 Sead. Meder S., Privatautonomie und Kontrahierungszwang, NJW, Heft 4, Verlag C. H. Beck, München, 2002, 279.

91 magaliTad, saaqcio sazogadoebaSi aqcionerTa mier Sesabamisi moqmedebis gansazRvris

kuTxiT. aRniSnulis Taobaze ixileT: Altmeppen in Münchener Kommentar zum Aktiengesetz, 3. Aufl age, Verlag C. H. Beck, München, §291, Rn. 31.

92 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 88.93 ix. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 1997 wlis 4 noembris #2/33/1 ganCineba saq-

meze: nino ioseliani samcxe-javaxeTis mxareSi saqarTvelos prezidentis saxelmwifo

rwmunebulisa da saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg.94 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 89.95 aRniSnul sakiTxze saubari detalurad iqneba winamdebare naSromis sxva TavSi,

romelSic moxdeba xelSekrulebis Tavisuflebis SezRudvis orive samarTlebrivi

aspeqtis ganxilva.96 Bäurele M., Vertragsfreiheit und Grundgesetz, 1. Aufl age, Nomos Verlagsgesellschaft, Baden-Baden, 2001,

306 – aRniSnul gverdze miTiTebulia niperdeis (Nipperdey) mosazreba, moyvanilia nawi-

lobriv citatis saxiT.97 Sead. Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis prin-

cipi, arsi da mniSvneloba, Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, #4 (23)’09, Tb., 2009, 46.


273

xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba da mo ki de bu lia pi ris mi er sa ku Ta ri qce vis Se-

fa se bis unar ze, Se sa ba mi si Se de gis ga az re ba ze, rac, Ta vis mxriv, pi ris uf le ba u na ri-

a no bisa da qme du na ri a no bis re a li za ci is sa fuZ ve li a.98 aR niS nu li sa mar Tleb ri vi wes-

ri gis dam ya re bis wi na pi ro ba a.99

ar se bobs mo saz re ba, rom lis mi xed vi Tac, `xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba Ta vi suf-

le bis er T-er Ti ga mov li ne ba a~,100 rac sa mo qa la qo sa mar Tleb ri vi su bi eq tis SezR u dul

uf le bas war mo ad gens.101 igi ssk-Si obi eq tu ri for miT gvxvde ba. mi si for mi re bis Tvis

sa Wi roa mxa re Ta mi er ga mov le ni li ne ba. sxva sity ve biT rom iT qvas, xel Sek ru le bis

Ta vi suf le bis uf le bis re a li za ci is Tvis pi rov ne ba Ta vad ar Cevs nor mas da Ta vad gan-

sazR vravs au ci le be li moq me de bis wess da sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis Si na arss.

zo ga dad, ne bis mi e ri sa mar Tleb ri vi nor ma102 sa zo ga do e bas kon kre tu li moq me de bis

gan xor ci e le bis Se saZ leb lo bas ani Webs,103 rac sa zo ga do e bi sa ve qme de ba Si ga mo i xa te ba,

Ca e ri os aR niS nu li nor miT mo wes ri ge bul si tu a ci a Si.104 xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba

swo red ase Ti moq me de bis Se saZ leb lo ba sa da sa xel mwi fos mxri dan mas Si Ca re vis Se uZ-

leb lo bas (a se ve dac vas) gu lis xmobs.105 mis sa fuZ vel ze gan mtki ce bu lia mxa re Ta Ta vi-

suf le ba, Ta vad gan sazR vron kon kre tu li pi ro be bi da xel Sek ru le ba Si ga we ron isi ni

ise, ro gorc mi iC ne ven mar Te bu lad.106 am mxriv, ni San dob li via sa qar Tve los uze na e si

sa sa mar Tlos praq ti ka, ro me lic xel Sek ru le bis Ta vi suf le bad mi si Si na ar sis gan-

sazR vras, for ma ze Se Tan xme ba sa da kon tra hen tis ar Ce vis Se saZ leb lo bas mi iC nevs.107

Tum ca, es uka nas kne li ar ga mo i xa te ba mxa re Ta mi er mxo lod xel Sek ru le bis da de ba Si.

aR niS nu li uf le bis sa fuZ vel ze mxa re ebs Se uZ li aT ase ve ar da don xel Sek ru le ba,108

Tu sa xe ze ar iq ne ba ka no niT gaT va lis wi ne bu li SezR ud vis sa fuZ ve li, rac ase ve xel-

Sek ru le bis Ta vi suf le bis er T-er Ti Se mad ge ne li ele men ti a.109

98 Sead. kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 117.99 Sead. von Thur, AT I, 1910, §22 III, 378; Larenz/Wolf, AT des Bürgerlichen Rechts, 2004, §6, RdNr. 1 ff –

miTiTebulia: kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009,

117.100 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 57.101 jorbenaZe s., samoqalaqo kodeqsis calkeuli samarTlebrivi institutebis moqmedeba

Sromis kodeqsTan mimarTebiT, `sarCevi~ #1-2 (2012), Tb., 2013, 19.102 igulisxmeba kanoniT gaTvaliswinebuli samarTlebrivi norma, romelic ar gamomdin-

areobs mxolod sasamarTlo praqtikidan (saerTo samarTlis qveynebis magaliTze). 103 Sead. davidi r., Tanamedroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, T. niniZisa (red.)

da e. sumbaTaSvilis Targmani, Tb., 2010, 94.104 iqve.105 Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis principi,

arsi da mniSvneloba, Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, # 4 (23)’09, Tb., 2009, 45.106 Kötz H., Vertragsrecht, 2. Aufl age, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 18.107 ix. saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2013 wlis 10 ivnisis #as-149-142-2013 ganCine-

ba: aRwerilobiTi nawili, Tbilisis saapelacio sasamarTlos 2012 wlis 4 dekembris

gadawyvetileba.108 Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, muxli 319, Tb., 2001,

60.109 Sead. Bydlinski F., Zu den dogmatischen Grundfragen des Kontrahierungszwanges, Verträge, gehalten auf

der Tagung der Zivilrechtslehrervereinugung am 18. 1979 in Bern, ACP 180 (1980), 5.


274

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis Se boW va Se iZ le ba ga mom di na re ob des sxva das xva

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bi dan. igi Se iZ le ba iyos uf ro me tad mkac ri Sem boW ve li,

ma ga li Tad, zrun vis Ta o ba ze dazR ve va110 da sxv. Ti To e ul Sem Txve va Si mxa re eb ma un da

gan sazR vron ma Ti moq me de bis ka no ni e ri far gle bi. da uS ve be lia xel Sek ru le bis Ta vi-

suf le biT da ir Rves me sa me pir Ta uf le be bi. sxva sity ve biT: xel Sek ru le bis Ta vi suf-

le ba mTav rde ba iq, sa dac sa xel Sek ru le bo pi ro be bi dan da ka no ni dan ga mom di na re,

mi si Ses ru le ba Se uZ le be li iq ne ba.111

4.1 ker Zo av to no mi is mniS vne lo ba xel Sek ru le bis Ta vi suf le bi sas

ker Zo av to no mi is sa mar Tleb ri vi for mi re ba, upir ve les yov li sa, xel Sek ru le-

bis Ta vi suf le ba Si xor ci el de ba.112 is xel Sek ru le bis da de bis um Tav re si sa fuZ ve lia

da sa xel Sek ru le bo ur Ti er To beb ze pir da pi ri sa xis gav le nas ax dens. swo red aR niS nu-

lis gaT va lis wi ne biT, wi nam de ba re naS rom Si xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba ze sa ub ri sas

Tav da pir ve lad swo red ker Zo av to no mi is sa kiTx ze gamaxvildeba yuradReba. kon sti-

tu ci ur sa fuZ vlebs mxo lod Sem dgo mi Ta vi da eT mo ba. kon sti tu ci u ri uf le be bi sa mo-

qa la qo sa mar Tlze da maT So ris, xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba ze ara pir da pi ri moq me-

de bis gan ma xor ci e le beli a.113

ker Zo av to no miis er T-erT ga mov li ne bas ne bis av to no mia war mo ad gens, ro me lic

swo red aR niS nul sa mar Tleb riv in sti tut zea da fuZ ne bu li.114 aR niS nu li gan sazR vravs

mxa re Ta uf le ba mo si le bas, ga na xor ci e lon ne bis mi e ri, ka no niT auk rZa la vi qme de ba115

da maT So ris da don xel Sek ru le ba.116 er Ti mxriv, ase Ti qme de ba ada mi a nis fsi qi ku ri da-

mo ki de bu le bis Se de gi a, Ta vad gan sazR vros sa mar Tlis Se sa ba mi sad ga mov le ni li ne bis

su bi eq tu ri faq to re bi,117 xo lo me o re mxriv, sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis mxa re, ka-

no niT mi ni We bu li Ta vi suf le bi dan ga mom di na re, xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze Se boW vas

sa ku Ta ri Ta vis usaf rTxo e bis rwme na Si xe davs.118 amas Tan, sa xel Sek ru le bo ur Ti er To-

be bi sas Se boW va xde ba ara mxo lod er Ti pi ris mi marT, ara med sxva pi ris Se saty vi si boW-

viT,119 rac ada mi a nis bu neb ri vi moTx ov ni le bis ar si dan ga mom di na re obs120 da rom lis

sa fuZ vel zec ur Ti er To ba myar de ba su bi eq tu ri uf le bi sa da Se saty vi si mo va le o bis

sa xiT.121

110 BGH, Urteil vom 7.12.2011 – IV ZR 105/11.111 BGH, Urteil vom 4.2.2013 – II ZR 134/11.112 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 91.113 iqve. 84.114 Sead. ioseliani a., saxelSekrulebo sakolizio samarTali, Tb., 2011, 13. nebis avtonomi-

is bunebis Taobaze Teoriebis sakiTxis Sesaxeb ixileT amave naSromis me-12-15 gverdebi. 115 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 90.116 Wanturia l., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni III, 319-e muxli, 2001,

57.117 Sead. naneiSvili g., samarTlis filosofiis sakiTxebi, 1992, 56.118 monteskie S. l., kanonTa goni, r. feiqriSvilis Targmani, Tb., 1994, 213.119 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 80.120 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 90.121 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 80.


275

Ta vis mxriv, sa ku Tar ne ba ze da fuZ ne bu li boW va pi ris Ta vi suf lad moq me de bis

gan xor ci e le bis Se de gi a. aR niS nu lis sa fuZ vel ze, pirs ekis re ba gar kve u li sa xis val-

de bu le ba ni, rac mas moq me de bis gan xor ci e le bis pa su xis mgeb lo bas akis rebs,122 anu pi ri

Ta vad akis rebs sa ku Tar Tavs pa su xis mgeb lo bas gar kve u li moq me de bis gan xor ci e le bis

sa xiT.

TviT boW va ise ar un da iq nes ga ge bu li, TiT qos sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis

mo na wi le pir ma ra i me sa xis Zal da ta ne bi Ti saq mi a no ba un da ga na xor ci e los. ne bis mi e ri

ada mi a ni, ram de ni wli sac ar un da iyos igi, ver ga eq ce va sa xel Sek ru le bo ur Ti er To-

bis mo na wi le o bas da mu dam iq ne ba, uSu a lod sa xel Sek ru le bo pi ro be bi dan ga mom di na re,

gan sazR vru li pe ri o du lo biT Se bo Wi li kon kre tul as peq tSi. dRes dRe o biT Se iZ le-

ba ar se bob des pi rov ne ba, ro mel sac we ri lo bi Ti sa xis xel Sek ru le ba ar da u di a, Tum-

ca msof lio mas Sta biT mxo lod ga mo nak liss war mo ad ge nen ada mi a ne bi, ro mel Tac ze pi-

ri sa xis xel Sek ru le ba da de bu li ar aqvT. maT mi er gan xor ci e le bu li Ti To e u li ase Ti

qme de ba swo red ker Zo av to no mi is ga mov li ne ba a. aR niS nu lis sa mar Tleb riv sa fuZ vlad

ssk-is me-10 mux lis me-2 na wi li Se iZ le ba mo viS ve li oT, ro me lic ka no niT auk rZa la vi

qme de bis gan xor ci e le bis Se saZ leb lo bas gan sazR vravs da rom lis me-3 na wi lic mxa re-

e bis ase Ti uf le bis re a li za ci is Se saZ leb lo bas mxo lod sxva Ta Ta vi suf le bis dac vis

Wril Si awes ri gebs. aR niS nu lis sa fuZ vel ze Se saZ le be lia ga ni sazR vros ker Zo av to no-

mi is da mo ki de bu le ba Ta vi suf le bis sa mar Tleb riv in sti tut Tan da maT So ris _ xel-

Sek ru le bis Ta vi suf le bas Tan.

Se sa ba mi sad, xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba ver iq ne ba sa xe ze, Tu mi si uf le bis

ma ta re be li pi re bi ver mo ax de nen sa ku Ta ri uf le be bis sa mar Tleb ri vad re a li za-

ci as. ase Ti re a li za ci is Se saZ leb lo ba mis mo na wi le ebs swo red ker Zo av to no mi is

prin ci pi dan ga mom di na re ga aC ni aT.

4.2 xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti tu ci u ri sa fuZ vle bi

sa qar Tve los kon sti tu cia qvey nis umaR les sa fe xur ze mdgo mi sa mar Tleb ri vi

nor ma a, ro me lic sa mar Tleb ri vi wes ri gis fu Zem deb lur prin ci pebs ad gens.123 yve la

sxva nor ma un da Se e sa ba me bo des mas. aR niS nu li ssk-is me-2 mux lis pir ve li na wi li Taa

gan sazR vru li.124 es daT qma mi u Ti Tebs im faq tze, rom Tu nor ma Se u sa ba mo ba Sia kon sti-

tu ci as Tan, mas ar eq ne ba sa val de bu lo Za la.125 xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba, ro gorc

ssk-iT gaT va lis wi ne bu li er T-er Ti mniS vne lo va ni sa mar Tleb ri vi in sti tu ti, sa mar-

Tleb riv as peq tSi moq me de bis far To are als gan sazR vravs, rom lis ara kon sti tu ci u-

122 Sead. Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 92.123 kereseliZe d., kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, Tb., 2009, 51.124 iqve, 50. normaTa ierarqiisa da ssk-is mier konstituciasTan samoqalaqo kodeqsisa da

kerZo samarTlis sxvadasxva normebis Sesaxeb.125 jorbenaZe s., saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni pirveli, muxli 2, Tb.,

1999, 30.


276

ro bis sa kiTxi sa qar Tve los sa kon sti tu cio sa sa mar Tlo Si ara vis da u ye ne ba.126 mag ram,

mxo lod es sta tis ti ku ri faq ti ver gax de ba xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti-

tu ci u ri kav Si ris gan msazR vre li kri te ri u mi. aR niS nu li sa mar Tleb ri vi in sti tu tis

moq me de bis wi na pi ro bis ga sar kve vad, mniS vne lo va ni a, Zi ri Ta di uf le be bi dan ga mom di-

na re, mi si kon sti tu ci u ri sa fuZ vle bis gan sazR vra.

xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba, ro gorc sa mar Tleb ri vi in sti tu ti, sa qar Tve los

kon sti tu ci a Si araa pir da pi ri sa xiT mo wes ri ge bu li. am mxriv, Se saZ le be lia pa ra le-

lis gav le ba kon ti nen tu ri sa mar Tlis qvey ne bis sxva kon sti tu ci eb Tan, ro mel Ta mi-

xed vi Tac, aR niS nu li sa kiTxi kon sti tu ci a Si pir da pi ri sa xiT ar gvxvde ba.127

Se de gad, mniS vne lo va ni ro li eni We ba sa kon sti tu cio sa sa mar Tlos mo saz re bas,

rom lis sa Su a le bi Tac Se iZ le ba ga ni mar tos sa kiTx i, Tu ro mel kon sti tu ci ur nor mas-

Tan mo dis Se sa ba mi so ba Si128 xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa mar Tleb ri vi in sti tu ti.129

Se da re biT sa mar Tleb ri vi ana li zis kuTx iT, mniS vne lo va ni a, ger ma ni is sa kon sti tu cio

sa sa mar Tlos ram de ni me mo saz re bis gan xil va. ker Zod, es uka nas kne li xel Sek ru le bis

Ta vi suf le bis sa kiTxs ga ni xi lavs ram de ni me Zi ri Tad as peqt Si: pi rov ne bis Ta vi su fa li

gan vi Ta re bis uf le ba (moq me de bis Ta vi suf le ba);130 pro fe si is Ta vi suf lad ar Ce vis Se-

saZ leb lo ba131 da sxv.

Se saZ loa pa ra le lis gav le ba sa qar Tve los sa kon sti tu cio sa sa mar Tlos Tan. igi

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To be bis gan xil vi sas upi ra te sad sa qar Tve los kon sti tu ci is

21-e mux lis Wril Si moq me debs, rom lis sa fuZ vel zec is ga ni xi lavs xel Sek ru le bis da-

de bis pi ro be bis sa mar Tleb ri vo bas sa kuT re bis uf le bas Tan mi mar Te biT.132

kon sti tu ci u ri sa fuZ vle bis gan xil va mniS vne lo va nia xel Sek ru le bis Ta vi suf-

le bis zo ga di prin ci pe bis dad ge nis Tvis. zo ga di prin ci pe bi, er Ti mxriv, Se saZ le be lia

ka no nis ga re Sec ar se bob des da kon kre tu li sa mar Tlis in sti tu tis gan xil vi sas mox-

126 tuRuSi T., burjanaZe g., mSvenieraZe g., gociriZe g., menabde v., adamianis uflebebi da

saqarTvelos sakonstitucio samarTalwarmoebis praqtika (1996-2012 wlebis sasamarT-

lo praqtika), saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos, saqarTvelos saxalxo dam-

cvelisa da axalgazrda iuristTa asociaciis erToblivi proeqti, Tb., 2013.127 magaliTad, germaniis federaciuli respublikis konstitucia, romelSic saxelSek-

rulebo urTierTobaze kanoni ar saubrobs. aRniSnulis Taobaze ixileT, magaliTad, Reul A., Grundrechte und Vertragsfreiheit im Gesellschaftsrecht, Deutsche Notar Zeitschrift (DNotZ), 2007, Heft 3 (Seite 161-240), 2007, 185.

128 Sesabamisobis sakiTxi arsebiTia imdenad, ramdenadac swored sakonstitucio sasamarT-

los mier moxdeba xelSekrulebis Tavisuflebis konstituciuri safuZvlebis gansaz-

Rvra an am safuZvlebis diferenciacia da maTgan erT-erTis gansazRvra, rogorc um-

Tavresi konstituciuri safuZveli.129 Sead. Reul A., Grundrechte und Vertragsfreiheit im Gesellschaftsrecht, Deutsche Notar Zeitschrift (DNotZ),

2007, Heft 3 (Seite 161-240), 2007, 185. 130 BVerfG, Beschluss vom 16. 5. 1961 - 2 BvF 1/60, NJW 1961,1395.131 BVerfG, Beschluss vom 25-03-1992 - 1 BvR 298/86, NJW 1992, 2621.132 magaliTad, saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 1997 wlis 25 martis #2/31-5

gadawyvetileba saqmeze: levan furcxvaniZe saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg.


277

des mi si gaT va lis wi ne ba133 da, me o re mxriv, igi Se saZ le be lia qvey nis uze na e si ka no nis

Se sa ba mi so bis kuTx iT iq nes gan sazR vru li. ase Ti sa xis di fe ren ci a cia qve ya na Si ar se-

bu li kon kre tu li mmar Tve lo bis Se sa ba mi si un da iyos.134

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis Zi ri Tad kon sti tu ci ur sa fuZ vlad, ise ve ro gorc

sa mar Tleb ri vi ur Ti er To be bis TiT qmis yve la eta pis sa fuZ vlad, Seg viZ lia mi viC ni oT

ada mi a nis Ta vi suf le bis uf le ba. igi exe ba ada mi a nis cxov re bis TiT qmis yve la sfe-

ros.135 aR niS nu li ise ar un da iq nes ga ge bu li, TiT qos sxva kon sti tu ci u ri uf le be bi

swo red am nor mi dan ga mom di na re obs,136 Tum ca mi si ar se bo ba ada mi a nis mi er Se sa ba mi si

saq mi a no bis Ta vi suf lad gan xor ci e le bis upir ve le si wi na pi ro ba a.

gar da aR niS nu li sa, xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti tu ci ur sa fuZ vle bad

mo i az re ba Sem de gi uf le be bi: sa ku Ta ri pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis uf le-

ba, az ris ga mo xat vi sa da sity vis Ta vi suf le ba, sa kuT re bis uf le ba, in te leq tu a-

lu ri Se moq me de bis Ta vi suf le ba, Ta vi su fa li me war me o bis uf le ba (Sro mis Ta vi-

suf le ba), mi mos vlis Ta vi suf le ba, pir Ta Ta nas wo ro ba da qor wi ne bis uf le ba.137

wi nam de ba re na Som Si cal ke qve Ta vi da eT mo ba mxo lod ka no nis wi na Se Ta nas wo ro bis uf-

le ba sa da pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis uf le bas, xo lo da nar Ce ni kon sti tu-

ci u ri uf le be bi, ro gorc xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti tu ci u ri sa fuZ vle bi,

er Ti an qve Tav Si iq ne ba mo wes ri ge bu li.

4.2.1 ka no nis wi na Se Ta nas wo ro ba, ro gorc xel Sek ru le bis

Ta vi suf le bis upir ve le si kon sti tu ci u ri sa fuZ ve li

ka no nis wi na Se Ta nas wo ro ba yve la saT vis Ta na ba ri uf le be bi Ta da pri vi le gi e biT

sar geb lo bis uf le bas gu lis xmobs.138 pir Ta Ta nas wo ro ba ze dam ya re bu li sa mo qa la-

qo sa mar Tleb ri vi ur Ti er To be bis ar si dan ga mom di na re, igi Se iZ le ba xel Sek ru le bis

Ta vi suf le bis upir ve les kon sti tu ci ur sa fuZ vlad mo ix se ni os.139 aR niS nu lis sa fuZ-

vel ze mxa re ebs Ta vi suf lad Se uZ li aT da am ya ron sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba.140 mi-

Ti Te bu li pi ro ba da fuZ ne bu lia ada mi a nis kon sti tu ci ur uf le ba ze, da mo u ki deb lad,

133 Sead. davidi r., Tanamedroveobis ZiriTadi samarTlebrivi sistemebi, T. niniZisa (red.)

da e. sumbaTaSvilis Targmani, Tb., 2010, 149.134 monteskie S. l., kanonTa goni, r. feiqriSvilis Targmani, Tb., 1994, 59.135 Sead. Hofmann in Hofmann/Schmidt-Bleitbreu/Hopfauf, Kommentar zum Grundgesetz (GG), 11. Aufl age,

Verlag Carl Heymanns, Köln, München, 2008 Art. 2 Rn. 31 da Semdgomi.136 aRniSnuli mosazreba efuZneba saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2009 wlis 6

arilis #2/1/41 gadawyvetilebas saqmeze: saqarTvelos saxalxo damcveli saqarTvelos

parlamentis winaaRmdeg.137 Sead. Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 82-83.138 gociriZe e. (avtorTa koleqtivi), saqarTvelos konstituciis komentari, Tavi II, saqa-

rTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, Tb., 2013, 59.139 Sead. Di Fabio im Maunz/Dürig, Grundgesetz-Kommentar, 69. Ergänzugslieferung 2013, GG Art. 2, Rn.

108.140 BverfGE 8, 274 (328); 88, 384 (403); 89, 48 (61); 95, 267 (303 f.); Manssen, Privatrechtsgestaltung durch

Hocheitsakt, 1994, 119 – miTiTebulia: iqve, Rn. 109.


278

Ta vi suf lad gan sazR vron Ta vi si sa mo mav lo saq mi a no bi a,141 rac Se sa ba mi si kon tra hen-

ti sa Tu Si na ar sis mqo ne xel Sek ru le bis ar Ce va Si ga mo i xa te ba.142

Ta vad ter mi ni – xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba – ada mi a nis uf le ba Ta sfe ro dan

pir Ta Ta nas wo ro bi sa da sa mar Tli a no bis sa kiTxs aer Ti a nebs,143 rac, sa xel Sek ru le bo

ur Ti er To bis mo na wi le TaT vis Se sa ba mi si val de bu le be bis Ses ru le bis kuTx iT, um Tav-

re si sa mar Tleb ri vi wi na pi ro ba a, ro me lic ka non Si ve da cu lia ker Zo av to no mi is prin-

ci pis sa fuZ vel ze.144

4.2.2 sa ku Ta ri pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis uf le ba,

ro gorc xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti tu ci u ri sa fuZ ve li

pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis uf le ba mo i cavs sa zo ga do eb ri vi ur Ti er-

To bis yve la sfe ros145 da maT So ris sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba sac,146 rac uSu a lod

am nor mis sa fuZ vel ze ar se bu li qce vis sa yo vel Tao Ta vi suf le bi dan ga mom di na re obs.147

aR niS nu li mo saz re bis gan sam tki ceb lad, Se saZ le be lia da vi mow moT sa qar Tve los sa-

kon sti tu cio sa sa mar Tlos praq ti ka, rom lis mi xed vi Tac, sa qar Tve los kon sti tu ci-

is me-16 mux li iT va lis wi nebs mxa re Ta av to no mi u ro bis prin cips.148 aqe dan ga mom di na-

re, Se saZ le be lia xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis mox se ni e ba pi rov ne bis Ta vi su fa li

gan vi Ta re bis uf le bis er T-erT na wi lad.149

ger ma ni is fe de ra ci is sa kon sti tu cio sa sa mar Tlos mo saz re biT, xel Sek ru le-

bis Ta vi suf le bis sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li ker Zo av to no mi a a, xo lo es uka nas kne li,

pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis uf le bis sa fuZ vel ze, Ta vi su fa li moq me de bis

uf le bi dan ga mom di na re obs.150 ana lo gi u rad qar Tul iu ri di ul li te ra tu ra Si ga moT-

qmu lia mo saz re ba, rom lis mi xed vi Tac, xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba e.w. `TviT gan-

141 Sead. Lang im Beck’scher Online-Kommentar GG, Hrsg: Epping/Hillburger, Stand: 15.05.2013, ed. 18, Art. 2, Rn. 3.

142 Sead. Di Fabio im Maunz/Dürig, Grundgesetz-Kommentar, 69. Ergänzugslieferung 2013, GG Art. 2, Rn. 109.

143 Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis principi,

arsi da mniSvneloba, Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, #4 (23)’09, Tb., 2009, 49.144 Sead. Schmidt im Erfurter Kommentar zum Arbeitsrecht, 14. Aufl age 2014, GG, Art. 2, Rn. 14.145 kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2008, 96.146 Sead., magaliTad, saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2008 wlis 19 dekembris

#1/7/454 ganCineba saqmeze: saqarTvelos moqalaqe levan sirbilaZe saqarTvelos parla-

mentis winaaRmdeg.147 xubua g., saqarTvelos konstituciis komentarebi, adamianis ZiriTadi uflebani da Ta-

visuflebani, Tb., 2005, 77.148 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2009 wlis 10 ivnisis #1/2/458 ganCineba saqme-

ze: saqarTvelos moqalaqeebi: a. maWaraSvili da d. sarTania saqarTvelos parlamentisa

da saqarTvelos iusticiis saministros winaaRmdeg.149 Brinkmann in Prütting/Wegen/Weinrich, BGB Kommentar, 1. Aufl age, Verlag Luchterhand, Neuwied, 2006,

vor §145ff, Rn. 13.150 BverfG v. 7. 2. 1990, BverfGE 81, 242, 254 f.; BverfG v. 6. 2. 2001, NJW 2001, 957 ff. – miTiTebulia:

Thüsing G., Angemessenheit durch Konsens – Zu den Grenzen der Richtigkeitsgewähr arbeitvertraglicher Vereinbarungen, `Recht der Arbeit~ (RdA), Heft 5, 2005, 258.


279

zrax vi sa~ da dac vis in stru ments war mo ad gens,151 anu xel Sek ru le bis da de bis faqts,

rac ase ve pi ris mi er kon kre tu li qme de bis gan xor ci e le bis na wi la dac Se iZ le ba iq nes

mox se ni e bu li.152 swo red ase Ti qme de baa xel Sek ru le bis Ta vi suf le bi sa da kon sti tu-

ci u ri uf le bis – pi ris per so na lu ri gan vi Ta re bis – na wi li.153

4.2.3. xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sxva kon sti tu ci u ri

sa fuZ vle bi

ro gorc ze moT aRi niS na, xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti tu ci u ri sa fuZ-

vle bi, gar da pir Ta Ta nas wo ro bi sa da pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis uf le bi-

sa, Se iZ le ba sxvac iyos. wi nam de ba re Tav Si gan xi lu li iq ne ba Ti To e u li maT ga ni swo red

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa mar Tleb riv in sti tut Tan mi mar Te ba Si.

pir ve li da, Se iZ le ba iT qvas, praq ti kis Tvis yve la ze uf ro ar se bi Ti kon sti tu ci-

u ri nor ma, ro me lic xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon teq stSi Se iZ le ba iq nes mo az re-

bu li, esaa ga mo xat vi sa da sity vis Ta vi suf le ba. igi sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Ta

kon sti tu ci ur sa fuZ vels war mo ad gens im de nad, ram de na dac mxa re e bis uf le ba mo si le-

bis sa kiTxi wes rig de ba ker Zo av to no mi is prin ci peb ze day rdno biT, ga na xor ci e lon ka-

no niT auk rZa la vi ne bis mi e ri sa xel Sek ru le bo qme de ba.

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Si ar un da Ca e ri os sa xel mwi fo. ga mo xat vi sa da

sity vis Ta vi suf le ba Si sa xel mwi fos mxri dan Ca re va Se saZ le be lia pi ri saT vis Se sa ba mi-

si Si na ar sis gan sazR vra Si ga mo i xa tos,154 rac sa mar Tleb riv Car Co ebs gas cde ba. aR niS-

nu lis pa ra le lu rad, xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis prin cip Si sa xel mwi fos mi er gar-

kve u li ze moq me de bis gan xor ci e le bac swo red da sa xe le bul Zi ri Tad uf le ba Si Ca re vis

sa kiTx ad un da ga ni xi los. ker Zod, sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis mo na wi le mxa re e bi,

ker Zo av to no mi is prin ci pi dan ga mom di na re, sar geb lo ben Ta na ba ri uf le be biT, ka no-

niT auk rZa la vi ne bis mi e ri sa xis sur vi lis sity viT for mi re ba da am de nad, re a li za cia

ga na xor ci e lon sa ku Ta ri kon sti tu ci u ri uf le biT – ga mo xa ton Ta vi si ne ba.

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Ta ume te so ba sa kuT re bis uf le bis gan kar gva zea

da fuZ ne bu li. am mxriv, xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis ro li udi de sia am sa mar Tleb-

ri vi in sti tu tis praq ti ku li re a li za ci is gan sa xor ci e leb lad, rom lis sa fuZ vel ze,

kon sti tu ci a Si ga we ri li sa kuT re bis uf le ba er T-erT mniS vne lo van kon sti tu ci ur

sa fuZ vels war mo ad gens. igi pi ris qo neb riv uf le ba Si Ta vi suf le bis ar se bo bas gu lis-

151 Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis principi,

arsi da mniSvneloba, Jurn. `marTlmsajuleba da kanoni~, # 4 (23)’09, Tb., 2009, 45.152 gociriZe e. (avtorTa koleqtivi), saqarTvelos konstituciis komentari, Tavi II, saqa-

rTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, Tb., 2013, 103.153 BverfG v. 7.2. 1990, BverfGE 81, 242, 254 f.; BverfG v. 6. 2. 2001, NJW 2001, 957 ff. – miTiTebulia:

Thüsing G., Angemessenheit durch Konsens – Zu den Grenzen der Richtigkeitsgewähr arbeitvertraglicher Vereinbarungen, `Recht der Arbeit~ (RdA), Heft 5, 2005, 258. – `Diese Abschlussfreiheit ist Bestandteil der Vertragsfreiheit und als Teil des Rechts auf freie Entfaltung der Persönlichkeit (Art. 2 Abs. 1 GG) verfassung-srechtlich gewährleistet~. sasamarTlo aseve uTiTebs sakonstitucio sasamarTlos praqti-

kaze: BVerfGE 8, 274, 328.154 kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2010, 219.


280

xmobs, rom li Tac mas cxov re bis da mo u ki deb lad war mar Tvis Se saZ leb lo ba ga aC ni a,155

rac imis Tqmis sa fuZ ve li a, rom xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba Se saZ le be lia ga mov lin-

des sa kuT re bis uf le bis dac va Si, mis re a li za ci a Si.156

sa kuT re bis uf le bis pa ra le lu rad gan xi lul un da iq nes in te leq tu a lu ri Se-

moq me de bis Ta vi suf le bis uf le ba, ro me lic sa kuT re bis er T-er Ti sa xe a.157 aR niS nu-

li uf le bis sa fuZ vel ze, pi ri da cu lia Seq mni li xe lov ne bis gav rce le bis pro ces Si,158

rac Ta vis Ta vad pirs Se saZ leb lo bas ani Webs, xel Sek ru le ba Si asa xos igi, da dos Ta vi-

suf lad xel Sek ru le ba da Ta vi si qo neb ri vi uf le be bi gan kar gos sa ku Ta ri sur vi lis

Se sa ba mi sad.

pir Ta Ta nas wo ro ba ze da fuZ ne bu li kon sti tu ci u ri nor me bi dan xel Sek ru le bis

Ta vi suf le bis sa fuZ vlad Se saZ le be lia mi Ce nul iq nes ase ve qor wi ne bi sa da oja xis

aRi a re ba da dac va. er Ti mxriv, mi si mo wes ri ge ba da fuZ ne bu lia Ta nas wor uf le ba ze,159

xo lo me o re mxriv, au ci leb lad sa xe ze un da iyos mxa re Ta mi er ga mov le ni li ne ba, anu

Tan xmo ba qor wi ne ba sa da oja xis Seq mna ze.160 gar da aR niS nu li sa, nor mis gan sazR vris sa-

xiT, ma ga li Tad Se saZ le be lia sa qor wi no xel Sek ru le bis da de bis Ta vi suf le bac mo viy-

va noT,161 rom lis sa Su a le bi Tac me uR le ebs ka no nis gar da, ma Ti Ta nacx ov re bis man Zil ze

sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis mo wes ri ge ba re la ti u ri, anu sa xel Sek ru le bo qo neb ri vi

ur Ti er To be bi Tac Se uZ li aT.162

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti tu ci ur sa fuZ vlad ase ve Se saZ le be lia

gan vi xi loT sa zo ga do eb ri vi ga er Ti a ne be bis Seq mnis uf le ba da mi mos vlis Ta vi suf-

le ba. pir ve li maT ga nis ma ga li Ti Se iZ le ba iyos iu ri di u li pi ris da fuZ ne ba, ro me lic

sa xel Sek ru le bo ur Ti er To biT xor ci el de ba,163 xo lo me o re Sem Txve va Si, ma ga li Tad,

Se saZ le be lia ssk-is 668-e da Sem dgo mi mux le bis gan sazR vra, rom lis re a li za cia mi-

mos vlis Ta vi suf le bis, ro gorc kon sti tu ci u ri ga ran ti is, ga re Se Se uZ le be li a.

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis kon sti tu ci u ri sa fuZ vlis gan xil va Se saZ le be-

lia ase ve 30-e mux li dan ga mom di na re.164 igi exe ba sa xel mwi fos val de bu le bas, ga na vi-

155 izoria l., saqarTvelos konstituciis komentarebi, adamianis ZiriTadi uflebani da

Tavisuflebani, Tb., 2005, 147. 156 zoiZe b., sakonstitucio kontroli da RirebulebaTa wesrigi saqarTveloSi, Tb., 2007,

20.157 Sead. jorbenaZe s. (avtorTa koleqtivi), saqarTvelos konstituciis komentari, Tavi

meore, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, Tb.,

2013, 237.158 kublaSvili k., saqarTvelos konstituciis komentarebi, adamianis ZiriTadi uflebani

da Tavisuflebani, Tb., 2005, 183.159 korkelia k., iqve, 305.160 aRniSnulis Taobaze ixileT adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos praqtika:

hameri gaerTianebuli samefos winaaRmdeg [Hamer v. United Kingdom], 10.06.2009, 3002/03,

23767/03.161 ssk-is 1172-e da Semdgomi muxlebi.162 Sengelia r., Sengelia e., saojaxo samarTali, Tb., 2009, 183.163 Sead. Wanturia l., niniZe T., mewarmeTa Sesaxeb kanonis komentari, III gamocema, Tb., 2002,

30.164 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 269-270.


281

Ta ros Ta vi su fa li me war me o ba da kon ku ren ci a, rom lis gan xor ci e le ba, ker Zo sa mar-

Tleb ri vi ur Ti er To bis sa fuZ vel zea Se saZ le be li.165

4.2.4. Su a le du ri Se de gi

kon sti tu ci u ri nor mis mi za ni ra i me dog mis dam kvid re ba ar aris.166 mi si moq me-

de ba sa mo qa la qo sa mar Tal Si ara pir da pi ri xa si a Ti sa a.167 aR niS nu li ga mom di na re obs

uSu a lod kon sti tu ci a Si ga we ri li nor me bis moq me de bis wi na pi ro bi dan, rom lis mi xed-

vi Tac, mi si er T-er Ti ad re sa ti sa xel mwi foa da swo red igi kis ru lobs Zi ri Ta di kon-

sti tu ci u ri uf le be bis Ses ru le bis val de bu le bas.168

sa xel Sek ru le bo sa mar Tlis (Se sa ba mi sad, sa mo qa la qo sa mar Tlis) kon kre tu li

nor mis Se u sa ba mo ba kon sti tu ci as Tan gu lis xmobs, rom es nor ma ar un da iq nes praq ti-

ka Si ga mo ye ne bu li,169 anu ase Ti sa xis nor ma ara kon sti tu ci u ri a.

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa mar Tleb ri vi in sti tu ti kon sti tu ci is nor-

me bi dan ga mom di na re obs, Tun dac kon sti tu ci a Si igi pir da pir ar iyos mi Ti Te bu li.170

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis ara ab so lu tu ro bis xa si a Ti dan ga mom di na re, mi si Ti-

To e u li kon sti tu ci u ri sa fuZ ve li SezR u dul uf le bas war mo ad gens. aR niS nu li, Ta-

vis mxriv, ada mi a nis Ta vi suf le bis sa kiTxs Se e saba me ba, rom lis SezR ud vis er Ta derT

Se saZ leb lo bad swo red SezR ud vis kon sti tu ci u ri far gle bia gaT va lis wi ne bu li.171

am mo saz re bas sa fuZ vlad udevs ada mi a nis Ta vi suf le bis kon sti tu ci u ri gan mar te ba,

ro me lic ar aris ab so lu tu ri da mkac ri. kon sti tu ci ur sa mar Tleb ri vi sa fuZ vle bis

ar se bo bis Sem Txve va Si da saS ve bia mas Si Ca re va.172

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis um Tav res kon sti tu ci ur sa fuZ vlad un da mi-

viC ni oT pir Ta Ta nas wo ro bis uf le ba. aR niS nu li Se saZ le be lia mTli a nad sa mo qa la-

qo ko deq sis upir ve le si kon sti tu ci u ri ga ran ti iyos, rac swo red ssk-is pir vel mux-

lTan mo va Se sa ba mi so ba Si. mi Ti Te bu li mux lis mi xed viT, sa mo qa la qo ko deq si sa o ja xo

da qo neb riv ur Ti er To beb Tan er Tad pir Ta Ta nas wo ro ba ze da fuZ ne bul ker Zo xa si-

a Tis ur Ti er To beb sac awes ri gebs, Tun dac mi si mo na wi le sa ja ro da we se bu le ba iyos,

mas, sa mo qa la qo sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bi dan ga mom di na re, me o re mxa res Tan Ta na ba-

165 Sead. futkaraZe i. (avtorTa koleqtivi), saqarTvelos konstituciis komentari, Tavi

meore, saqarTvelos moqalaqeoba, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, Tb.,

2013, 372.166 Sead. Willoweit D., Grundbegriffe des Bürgerlichen Rechts, NJW, Heft 17, C. H. Verlag, München, 1983,

925.167 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 84.168 iqve, 84.169 Sead. niniZe T., samoqalaqo kodeqsis pirveli muxlis struqtura, akaki labartyavas 80

wlis iubilesadmi miZRvnili saiubileo krebuli, Tb., 2013, 160. 170 Thüsing G., Angemessenheit durch Konsens – Zu den Grenzen der Richtigkeitsgewähr arbeitvertraglicher

Vereinbarungen, `Recht der Arbeit~ (RdA), Heft 5, 2005, 258.171 Sead. kublaSvili k., ZiriTadi uflebebi, Tb., 2010, 133.172 saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2009 wlis 6 aprilis #2/1/415 gadawyvetileba

saqmeze: saqarTvelos saxalxo damcveli saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg.


282

ri pi ro be bi aqvs.173 Tu sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Si da cu li ar iq ne ba pir Ta Ta-

nas wo ro bis sa kiTx i, ma Sin Se uZ le be li iq ne ba pi rov ne bis Ta vi su fa li gan vi Ta re bis

uf le bis sru li re a li za ci a. amas Tan, gar da sa qar Tve los kon sti tu ci is me-16 mux lSi

ga we ri li uf le bi sa, Se uZ le be li iq ne ba ise Ti uf le be bis dac va, ro go ri ca a: ga mo xat vi-

sa da sity vis Ta vi suf le ba, in te leq tu a lu ri Se moq me de bis Ta vi suf le ba da sxv., Tum-

ca ka no nis wi na Se Ta nas wo ro ba, ro gorc kon ti tu ci iT gan mtki ce bu li sa mar Tleb ri vi

si ke Te, ar gu lis xmobs im faqts, rom igi yve la sxva kon ti tu ci ur uf le bas mo i cavs da

Ti To e u li maT ga ni swo red mis gan ga mom di na re obs.

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis cne ba ze sa ub ri sas, mi si de fi ni ci is Ca mo ya li be bis-

Tvis, au ci leb lad un da amo vi deT kon sti tu ci iT ga we ri li sa mar Tleb ri vi in sti tu te-

bis gan xil vi dan. am mxriv, Ta vi suf le bis ga rants sa xel mwi fo swo red kon sti tu ci u ri

nor me bi dan ga mom di na re un da war mo ad gen des,174 rac, Ta vis mxriv, asa xu li iq ne ba ker Zo

av to no mi is dac va Si. Se sa ba mi sad, xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba pir vel rig Si un da ga-

vi goT, ro gorc uf le ba, xo lo uf le bis gan sazR vra pi ris Ta vi suf le bis sfe ros mi-

kuT vne bul da mis ne bas daq vem de ba re bul uf le ba mo si le bad un da gan vsazR vroT.175

4.3. xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis Zi ri Ta di prin ci pe bi (zo ga dad)176

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis Zi ri Ta di prin ci pi a,177 mxa re eb ma sa ku Ta ri in te-

re sis for mi re ba xel Sek ru le biT mo ax di non,178 ra sac gar kve ul SezR ud veb Si asa xa ven.

Tum ca au ci leb lad yu rad sa Re bi a, rom mxa re e bi am SezR ud va sac sa ku Ta ri Ta vi suf le-

bis mo sa po veb lad iye ne ben,179 rom lis ga mov li ne bac ka no nis sa fuZ vel ze daS ve bu li am-

gva ri sa xis daT qma a,180 ma ga li Tad, moZ ra vi niv Tis ga yid vis xar je bis Se sa xeb daT qma,181

ro mel Sic ga we ri lia gam yid ve li sa da myid ve lis mi er ga sa we vi xar je bi da ro mel Sic ka-

no ni mi Ti Te bas ake Tebs mxa re Ta mi er xel Sek ru le biT gaT va lis wi ne bu li we sis Sem Txve-

va Si sxvag var mo wes ri ge ba ze.

173 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 4.174 ix. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2012 wlis 26 ivnisis #3/1/512 gadawyvetile-

ba saqmeze: daniis moqalaqe heinke qronqvisti saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg;

dasaxelebuli gadawyvetilebis samarTlebrivi dasabuTebis Taobaze ixileT iuridiul

literaturaSi gamoTqmuli mosazreba: gegenava d., gegenava a., `daniis moqalaqe heinke

qronqvisti saqarTvelos parlamentis winaaRmdeg~ da kanonmdeblobis normatiuli Sim-

Sili, besarion zoiZis 60 wlis iubilesadmi miRZvnili gamocema, Tb., 2013, 176-193. 175 CaCava s., moTxovnebisa da moTxovnis safuZvlebis konkurencia, Tb., 2011, 3.176 winamdebare TavSi xelSekrulebis Tavisuflebis principebis ganxilulia zogadi sax-

iT, vinaidan amave naSromis erT-erTi paragrafi ufro detalurad exeba mas.177 aRniSnulia mxolod umTavresi principi, romliTac ikveTeba xelSekrulebis Tavisu-

flebis mniSvneloba samarTalSi. aRniSnuli samarTlebrivi institutis principebis

Taobaze detalurad ixileT amave paragrafis 3. 2. Tavi. 178 Sead. Busche in Münchener Kommentar zum BGB, 6. Aufl age, 2012, vor §145, Rn. 6.179 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 57.180 zoiZe b., evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, Tb., 2005, 126.181 ssk-is 478-e muxli.


283

xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba ram de ni me as peq tiT ga ni sazR vre ba:182 xel Sek ru-

le bis Si na ar sis gan sazR vris Ta vi suf le ba,183 kon tra hen tis ar Ce vis Se saZ leb lo ba,184

xel Sek ru le bis for mis ar Ce vis Ta vi suf le ba,185,186 xel Sek ru le bis ti pis ar Ce vis Ta vi-

suf le ba187 da xel Sek ru le bis da de bis Ta vi suf le ba.188 Ti To e u li maT ga nis re a li za ci a

xel Sek ru le bis mo na wi le Ta uf le be bis gan xor ci e le bis Se degs war mo ad gens, rac, Ta-

vis mxriv, upir ve les yov li sa, mxa re Ta ne bis av to no mi a ze da fuZ ne bu li sa mar Tleb ri vi

ur Ti er To bis dam ya re biT ga ni sazR vre ba.

5. xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis cne ba sa qar Tve los uze na e si

sa sa mar Tlos praq ti ka Si

mniS vne lo va nia sa kiTx ze sa ub ris dawy e ba sa qar Tve los uze na e si sa sa mar Tlos

mi er ga mo ye ne bu li sa mar Tleb ri vi ter mi no lo gi is ara er Tgva rov ne bis gan xil viT. ga-

dawy ve ti le be bis /gan Ci ne be bis erT na wil Si gan sa xil ve li Te ma mox se ni e bu li a, ro gorc

xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba,189 xo lo zo gi erT ga dawy ve ti le ba sa Tu gan Ci ne ba Si igi

gan sazR vru li a, ro gorc _ sa xel Sek ru le bo Ta vi suf le ba.190 am mxriv sa sa mar Tlom

au ci leb lad un da da am kvid ros er Ti kon kre tu li ter mi ni, ro mel sac ga mo i ye nebs mis

Ti To e ul gan sa xil vel saq me Si er Tgva ro va ni sa xiT. mar Ta li a, ter mi no lo gi u ri ga u-

mar Ta o ba ar war mo Sobs ra i me sa xis sa mar Tleb riv Se degs, da ori ve ter mi ni er Tsa da

ima ve sa mar Tleb riv in sti tut ze ake Tebs aq cents, Tum ca sa ka sa cio sa sa mar Tlos mi er

mi si gaT va lis wi ne ba mniS vne lo va nia iu ri di u li mec ni e re bis sa mo mav lo gan vi Ta re bis-

Tvis.191

182 TiToeuli maTganis SemTxvevaSi gadamwyveti mniSvneloba eniWeba imas, Tu ra saxis sax-

elSekrulebo urTierTobas amyarebs piri kontrahentTan. ix., magaliTad: Hertin Paul W., Uhreberrecht, Verlag C. H. Beck, München, 2004, 116 da Semdgomi, sadac xelSekrulebebis

tipebi da, Sesabamisad, xelSekrulebaSi gawerili Sinaarsi konkretuli urTierTobis

mixedviT iyofa.183 magaliTad, Looschelders D., Schuldrecht, Allgemeiner Teil, 8. Aufl age, Verlag Franz Vahlen, München,

2010, 22. 184 magaliTad, Kötz H., Vertragsrecht, 2. Aufl age, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 11.185 magaliTad, Musielak H. J., Grundkurs BGB, 8. Aufl age, Verlag C. H. Beck, München, 2003, 47.186 xelSekrulebis formis arCevis Tavisufleba ganxilul unda iqnes mxolod im samar-

Tlebrivi urTierTobebidan gamomdinare, romelic ar iTvaliswinebs imperatiulad

xelSekrulebis dadebisTvis konkretul formas – magaliTad, ssk-is 183-e muxli.187 aRniSnuli diferenciaciis Taobaze ixileT, magaliTad, Fikentscher W., Schuldrecht, 8. Au-

fl age, Walter de Gruyter & Co., Berlin, 1992, 79.188 magaliTad, Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 92.189 magaliTad, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 27 martis #as-1300-1320-2011

ganCineba.190 magaliTad, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 30 oqtombris #as-863-809-2012

ganCineba.191 saubaria CamoTvlili terminebidan (xelSekrulebis Tavisufleba da saxelSekrulebo

Tavisufleba) sasamarTlos mier erT-erTis arCevaze. imis gaTvaliswinebiT, rom ssk-is

319-e muxlis saTauria: xelSekrulebis Tavisufleba, Cemi mosazrebiT, sasamarTlomac

swored aRniSnul terminze unda SeaCeros yuradReba.


284

sa qar Tve los uze na e si sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le beb sa da gan Ci ne beb Si192 xel Sek-

ru le bis Ta vi suf le bis sa kiTx ze iu ri di ul mec ni e re ba Si ga moT qmu li mo saz re bi dan

gan sxva ve bu li gan mar te ba ar gvxvde ba. me tic, ram de ni me Sem Txve vis gar da, sa ka sa cio

sa sa mar Tlo ar ax dens xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa mar Tleb ri vi in sti tu tis prin-

ci pe bis cal ke sa xiT di fe ren ci a ci a sa Tu praq ti kul gan mar te bas. mi u xe da vad aR niS nu-

li sa, mniS vne lo va nia sa sa mar Tlo praq ti ka Si ar se bu li mo saz re be bis sis te ma ti za cia

da Se ja me bis sa xiT ma Ti gan xil va.

pir ve li da yve la ze ar se bi Ti, rac Se iZ le ba sa sa mar Tlo praq ti ki dan ga ni xi los,

esaa sa ka sa cio sa sa mar Tlos msje lo ba xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa mar Tleb ri vi

bu ne bis Ta o ba ze, rom lis mi xed vi Tac, igi mi iC nevs, rom xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba,

mi u xe da vad mi si di di mniS vne lo bi sa sa mo qa la qo sa mar Tal Si, im pe ra ti u li nor me bis sa-

fuZ vel ze Se iZ le ba iq nes SezR u du li.193 aR niS nu li daT qma xel Sek ru le bis Ta vi suf le-

bis prin ci pis gan sazR vris um Tav re si sa fuZ ve li a.

sa qar Tve los uze na e si sa sa mar Tlos gan mar te biT, xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis

Zi ri Ta di ma xa si a Te be li ni Sa ni mxa re Ta mi er ga mov le ni li ne bis Ta vi su fa li for mi re-

ba a, rac maT Tvis sa sur ve li Si na ar sis da ka no niT pir da pir ga uT va lis wi ne be li xel Sek-

ru le bis da de bis Se saZ leb lo ba Si ga mo i xa te ba.194 aR niS nul uf le bas sa sa mar Tlo xel-

Sek ru le bis da de bis Ta vi suf le bis iu ri di ul wi na pi ro bad mi iC nevs.195,196 Tum ca, ise ve

ro gorc Te o ri a Si, sa sa mar Tlo xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa kiTxs SezR u dul uf-

le bad mo i az rebs da gan mar tavs, rom igi un da gan xor ci el des sa xel Sek ru le bo sa mar-

Tli a no bis pi ro beb Si.197

gan sa xil ve li sa mar Tleb ri vi in sti tu ti moq me debs sa mar Tli a no bis far gleb Si,

rac gu lis xmobs im mxa ris dac vas, ro me lic ba zar ze ar aris ga ba to ne bu li sta tu sis

mqo ne pi ri da ro me lic, ma ga li Tad, ar gan sazR vravs sap ro cen to ga nak veTs kon kre tu-

li sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis dam ya re bis Tvis.198 aR niS nu li ga mom di na re obs mxa ris

val de bu le bis gan, ar Se uq mnas ara Ta na ba ri pi ro be bi sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis

me o re mxa res,199 xo lo aR niS nu li moq me de ba xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis SezR ud vis

sa mar Tleb ri vi sa fuZ ve li a, ro me lic mxo lod im pe ra ti u li nor me bis sa fuZ vel ze un da

iq nes gan sazR vru li.200 aR niS nu lis er T-erT ma ga li Tad sa sa mar Tlo mi iC nevs upi ra te-

192 naSromisTvis specialurad moZiebulia saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos mxolod

is saqmeebi, romelic arsebiTad gansaxilvelad miiRo sakasacio palatam. dauSvebeli

sakasacio saCivrebis safuZvelze gamotanil ganCinebebze am qveTavSi ar aris saubari.193 ix. naWyebia a., samoqalaqosamarTlebrivi normebis ganmartebebi uzenaesi sasamarTlos

praqtikaSi (2000-2013), 2014, 119.194 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 27 martis # as-1300-1320-2011 ganCineba.195 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2011 wlis 8 noembris # as-839-890-2011 gadawyvetile-

ba.196 aseve, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2005 wlis 9 noembris # as-382-691-05 ganCineba.197 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 5 ivnisis # as-7-362-07 gadawyvetileba.198 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 4 maisis # as-1139-1385-05 ganCineba.199 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2002 wlis 12 ivnisis # 3k-631-02 gadawyvetileba.200 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2003 wlis 21 noembris # 3k-681-03 ganCineba.


285

si Ses yid vis uf le bas,201 rom lis sa fuZ vel zec mxa res, ka no ni dan ga mom di na re, SezR u-

du li aqvs kon tra hen tis ar Ce vis Ta vi suf le ba.

sa qar Tve los uze na e si sa sa mar Tlos mo saz re ba ab so lu tu rad Se sa ba mi so ba Si mo-

dis Te o ri a Si ga moT qmul mo saz re beb Tan, ro me lic Si na ar sis gan sazR vris Ta vi suf-

le bas, ro gorc xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis er T-er Ti prin cips exe ba. ker Zod, sa-

sa mar Tlo mi iC nevs, rom Si na ar sis Ta vi suf lad gan sazR vriT mxa re e bi da mo u ki deb lad

Tan xmde bi an xel Sek ru le bis yve la mniS vne lo van sa kiTx ze,202 rac mxa re Ta av to no mi u-

ro bis prin ci pis ga mo xa tu le ba a.203 am mxriv sa sa mar Tlo xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis

re a li za ci i sas ga dam wyvet faq to rad mi iC nevs mxa re Ta ne bas, Tum ca iq ve gan mar tavs,

rom ne bis TviT ne bobad qce va sa mar Tleb riv Car Co eb Si ar jde ba.204

sa sa mar Tlo praq ti ka Si ram de ni me Zi ri Tad sa xel Sek ru le bo as peq tzea yu radR-

e ba ga max vi le bu li, rom lis gan sazR vris Se saZ leb lo bis sa kiTxs sa sa mar Tlo mxa re Ta

uf le ba mo si le bad ga ni xi lavs. ma ga li Tad, sa xel Sek ru le bo va de bis gan sazR vra;205,206

xel Sek ru le ba Si Tan xis ode no bis gan sazR vra,207 Tu ka no niT ase Ti qme de ba (Tan xis ode-

no ba) ak rZa lu li ar aris;208 fas ze Se Tan xme bis uf le ba;209 val de bu le bis Ses ru le bis

dro ze, for ma sa da ad gil ze mxa re Ta Se Tan xme ba.210

ro gorc ze moT aRi niS na, sa sa mar Tlo gan sazR vravs ase ve xel Sek ru le bis Ta vi-

suf le bis SezR ud vis ma ga liTs, ro gorc sa niv To ga ri ge bas.211 aR niS nu lis ar se bo bi sas

xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba SezR u du li a, vi na i dan mxa re e bi ka no niT dad ge nil im pe-

ra ti ul we sebs un da da e mor Ci lon.212 aR niS nu lis ma ga liTs vxvde biT ser vi tu te bis ar-

se bo bis sa fuZ vel ze.213

sa sa mar Tlos mi er er T-erT saq me Si gan xi lu lia xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis

sa fuZ vel ze xel Sek ru le bis mo na wi le mxa re Ta va ra u dis sa mar Tleb ri vi mo wes ri ge ba,

201 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 21 noembris # as-154-579-06 ganCineba.202 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2003 wlis 21 noembris # 3k-681-03 ganCineba.203 igive ganCineba.204 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2007 wlis 13 Tebervlis # as-505-889-06 ganCineba.205 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2010 wlis 13 ivlisis # as-250-235-2010 ganCineba.206 xelSekrulebaSi vadis gansazRvra aucileblad unda modiodes kanonTan Sesabamiso-

baSi. wina sqolioSi miTiTebul saqmeSi vadebis gansazRvris sakiTxi ganxiluli iyo mx-

areTa uflebamosilebis WrilSi, romliTac isini absoluturi TavisuflebiT xasiaT-

debian.207 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 20 ivnisis # 3k/461-01 ganCineba.208 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2001 wlis 13 ivnisis # 3k/429-01 ganCineba.209 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 30 oqtombris # as-863-809-2012 ganCineba.210 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2010 wlis 3 Tebervlis # as-1070-1337-09 ganCineba.211 sasamarTlo, aseve, ganmartavs kontrahirebis iZulebis wess, rogorc xelSekrulebis

Tavisuflebis SezRudvis erT-erT aspeqts, Tumca winamdebare qveTavSi masze Segnebu-

lad ar iqneba yuradReba gamaxvilebuli. kontrahirebis iZulebis sakiTxze, romelsac

calke ZiriTadi Tavi daeTmoba, rogorc mTliani naSromis erT-erT nawils (xelSek-

rulebis Tavisuflebis SezRudvis saxeebze saubrisas), calke iqneba saubari.212 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2010 wlis 25 maisis # as-1283-1538-09 ganCineba.213 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2006 wlis 18 ivlisis # as-1108-1312-05 ganCineba.


286

ra zec igi gan mar tavs, rom aR niS nu li sa mar Tleb ri vi in sti tu ti ar iZ le va va ra u dis

sa mar Tleb riv dam cav uf le bas, xel Sek ru le bis da de bis Ta o ba ze da da de bis val de bu-

le bas ver war mo Sobs is faq to ri, rom ka no niT mxa re ebs ase Ti uf le ba mo si le ba mi ni We-

bu li aqvT.214

er T-erT sa sa mar Tlo saq me Si sa ka sa cio pa la ta xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa-

kiTxs ar gan mar tavs mar Te bu lad.215 ker Zod, sa sa mar Tlo nas yi do bis xel Sek ru le bis

mom wes ri ge bel nor mebs xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis prin ci pad mi iC nevs, rac ar Se-

iZ le ba Ca iT va los da sa bu Te bul ar gu men tad. mi si gan mar te biT: `Tu xel Sek ru le biT ar

aris gan sazR vru li mxa re Ta moq me de bis reg la men ti, upi ra te so ba eni We ba xel Sek ru-

le bis Ta vi suf le bis prin cips~. sa sa mar Tlo er Tma neT Tan ai gi vebs ssk-is 477-e mux liT

gaT va lis wi ne bul qce vis wess xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis prin cip Tan da mi iC nevs,

rom Tu xel Sek ru le ba Si mxa re Ta mi er uf le be bi da val de bu le be bi ar iq na gaT va lis-

wi ne bu li, sa kiTxi un da ga dawy des xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis prin ci pi dan ga mom-

di na re.

xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bis dam ya re bis sa mar-

Tleb ri vi sa fuZ ve lia da mxo lod amis Sem deg moq me debs ssk-is kon kre tu li xel Sek ru-

le bis mom wes ri ge be li nor me bi.216

6. das kvna

xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba ssk-iT mi ni We bu li uf le ba a, mxa re eb ma Ta vad ikis-

ron val de bu le ba ni, ra moq me de bas ga na xor ci e le ben sa mo mav lod. aR niS nuls sa-

xel Sek ru le bo TviT boW va ewo de ba,217 rac mxa re Ta mi er xel Sek ru le ba Si sa sur ve li

Si na ar sis gan sazR vra sa da sa sur vel kon tra hen tTan xel Sek ru le bis da de ba Si ga mo i-

xa te ba.218

xel Sek ru le bis cne ba – xel Sek ru le biT na kis ri val de bu le be biT ibo We ba mi si

mo na wi le yve la mxa re da me o re mxa ris uf le be bis mi marT, gar da pa tiv gan wyo bi sa, sa mar-

Tleb ri vi qme de bis gan xor ci e le bac ekis re baT. am mxriv, mo ra lur faq to rebs ar eni We-

ba ise Ti mniS vne lo va ni ro li, ro gorc xel Sek ru le ba Si ga we ril Si na arss, Tum ca me o re

mxa ris uf le be bi sad mi pa ti vis ce ma Se saZ le be lia mi si uf le be bis dac viT ga na xor ci e-

los.219 xel Sek ru le ba zog Sem Txve va Si Se saZ le be lia qvey nis eko no mi kur ba zar ze axa li

kon ku ren tis Ses vlis mniS vne lo bis mqo ne gax des, rom lis sa fuZ vel zec, es sa mar Tleb-

ri vi ur Ti er To ba eko no mi ku ri dat vir Tvis ma ta re be li Se iZ le ba aR moC ndes.220 ase Tis

214 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 24 ivlisis # as-221-213-2012 gadawyvetile-

ba.215 saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2012 wlis 31 ianvris # as-1363-1381-2011 ganCineba.216 magaliTad, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos 2003 wlis 21 martis # 3k-1156-02 ganCine-

ba.217 Wanturia l., samoqalaqo samarTlis zogadi nawili, Tb., 2011, 91.218 Sead. Kötz H., Vertragsrecht, 2. Aufl age, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 18.219 Sead. zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, upiratesad adamianis

uflebaTa WrilSi, eseebi, Tb., 2013, 79.220 magaliTad, jorbenaZe s., frenSaizingis xelSekruleba, Tb., 2000, 6.


287

ar se bo bis Sem Txve va Si Se saZ le be lia au ci leb lo bas war mo ad gen des sa xel mwi fos ne ba,

ga a far To os Ta vi si moq me de bis are a lis ase Ti sa xiT. sa xel mwi fo do ne ze xel Sek ru le-

bis Ta vi suf le bis sa kiTx is mniS vne lo ba das tur de ba Ti To e u li kom pa ni is mi er ram de-

ni me sa xis sa xel Sek ru le bi ur Ti er To be bis dam ya re biT. maT es uf le ba xom sa xel mwi-

fos gan ssk-is sa fuZ vel ze aqvT mi ni We bu li. ma ga li Tad, ave jis ma Ra zia xel Sek ru le bas

debs ara mxo lod myid vel Tan, ara med mis Ta nam Srom leb Tan, ban kTan da sxv.221 Se sa ba mi-

sad, ase Ti sa xis qme de ba war mo ad gens mra val mxri vi xa si a Tis mqo ne sa mar Tleb riv ur Ti-

er To bas da sa xel mwi foc Ti To e u li ase Ti qme de bis Sem deg, gar kve ul sar ge bels iRebs.

ssk ar Se i cavs xel Sek ru le ba Ta sa xe e bis srul Ca mo naT vals, rac xel Sek ru le bis

Ta vi suf le bis prin ci pis er T-er Ti ga mov li ne ba a.222 me tic, ama ve sa mar Tleb ri vi in sti-

tu tis sa fuZ vel ze msof li o Si iz rde ba ise Ti sa xis xel Sek ru le be bis ra o de no ba, ro-

me lic ar war mo ad gens kla si ku ri xel Sek ru le be bis sa xes. xel Sek ru le bis bu ne bi dan

ga mom di na re, igi Se iZ le ba gav rcel des, ro gorc in di vi du a lu rad ori kon kre tu li pi-

rov ne bis mi marT,223 ise pir Ta uf ro far To wre ze. xel Sek ru le ba un da mi viC ni oT xel-

Sek ru le bis mo na wi le mxa re Ta ne bis for mi re bis iu ri di ul sa Su a le bad.

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis prin ci pis ga nu yo fe li na wi lia is, rom mo sa mar-

Tles ar Se uZ lia Ca e ri os sa xel Sek ru le bo ur Ti er To ba Si da TviT xel Sek ru le ba Si

Ta vi si mo saz re biT, Tu ra aris mxa re Ta mi er gan sazR vru li Si na ar si dan sa mar Tli a ni da

go niv ru li.224 aR niS nu li, Ta vis mxriv, mo sa mar Tlis mxri dan xel Sek ru le bis mo na wi le

mxa re Ta Ta vi suf le bis dac va, ase Ti uf le bis pa ti vis ce mis ga mov li ne ba a. ra Se iZ le ba

mo i az re bo des Ta vi suf le ba Si? Ta vi suf le ba, es aris qme de ba an qme de bis gan Ta vis Se-

ka ve ba kon kre tu li pi ris sur vi li sa da ne bis Se sa ba mi sad. de mok ra ti u li re Ji mis mqo ne

qvey nis Tvis da ma xa si a Te be lia, ka non Si ga we ros Ta vi suf le bis zo ga di moq me de bis are-

a li da Se sa ba mis in di vid ze mo ax di nos kon kre tu li sa kiTx e bis sa mar Tleb ri vi de le gi-

re ba.

Ta vi suf le bis sa kiTxi ai sa xe ba xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis sa mar Tleb riv in-

sti tut Si. aR niS nu lis upir ve le si ga mov li ne baa – ker Zo av to no mi a. mxa re ebs ga aC ni aT

moq me de bis far To are a li, Ta vi suf lad ga na xor ci e lon ne bis mi e ri, ka no niT auk rZa la-

vi qme de ba.

xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis um Tav res kon sti tu ci ur sa fuZ vlad un da ga ni-

sazR vros ka no nis wi na Se Ta nas wo ro bis uf le ba. am uf le bis sa fuZ vel ze, mxa re e bi, Ta-

na bar sawy i seb ze day rdno biT, am ya re ben sa xel Sek ru le bo ur Ti er To bebs da iden tu ri

Se saZ leb lo ba aqvT, da don an ar da don xel Sek ru le ba. ger ma nul iu ri di ul li te ra tu-

ra Si ga moT qmu lia ase ve mo saz re ba, rom lis mi xed vi Tac, xel Sek ru le bis Ta vi suf le ba

221 Sead. Kötz H., Vertragsrecht, 2. Aufl age, Mohr Siebeck, Tübingen, 2012, 12-13.222 Sead. Sengelia i., saxelSekrulebo Tavisufleba, rogorc samoqalaqo samarTlis prin-

cipi, arsi da mniSvneloba, `marTlmsajuleba da kanoni~, # 4 (23)’09, Tb., 2009, 46.223 Schliemann H., Tarifl iches Günstigkeitsprinzip und Bindung der Rechtsprechung, `Neue Zeitschrift für Arbe-

itsrecht~ (NZA), Heft 3, 2003, 124.224 Todua m., vilemsi h., valdebulebiTi samarTali, Tb., 2006, 105.


288

kon sti tu ci u ri Ta vi suf le bis ga ran ti a a,225 moq me de bis gan xor ci e le bis Ta vi suf le bis

ga mov li ne ba a.226

Se ma ja me be li sa xiT Se iZ le ba mox des xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis cne bis de-

fi ni ci a: igi pir Ta Ta nas wo ro ba ze dam ya re bu li, ker Zo sa mar Tleb ri vi ur Ti er To bis

er T-er Ti sa mar Tleb ri vi in sti tu ti a, ro me lic ga mom di na re obs kon sti tu ci u ri

nor mi dan, gan sazR vravs Ta vi suf le bis moq me de bis far To are al sa da awe sebs qce-

vis zo gad wess.

225 Brinkmann in Prütting/Wegen/Weinrich, BGB Kommentar, 1. Aufl age, Verlag Luchterhand, Neuwied, 2006, vor §145ff, Rn. 13.

226 Sead. Hofmann in Hofmann/Schmidt-Bleitbreu/Hopfauf, Kommentar zum Grundgesetz (GG), 11. Aufl age, Verlag Carl Heymanns, Köln, München, 2008 Art. 2 Rn. 33.

289

lana canava*

mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis meqanizmi xelisuflebis

danawilebis sistemaSi

1. Sesavali

„si cocx lis“ aR mniS vne li eb ra u li sity va, ro mel sac xSi rad ata re ben yel sa bam sa

da sam ka u leb ze, iT vle ba ga mo sa xu le bad, ro me lic aR niS navs RmerTs.1 swo red ase ve Se-

iZ le ba mTav ro bis pa su xis mgeb lo ba Ca iT va los de mok ra ti u li mmar Tve lo bis sim bo lod,

mis „sa xed da xa tad~, rad ga nac de mok ra ti ul wes wyo bi le ba Si is, vinc mar Tavs, pa su xis-

mge be li un da iyos maT wi na Se, vinc imar Te ba.2

pa su xis mgeb lo ba de mok ra ti is mTa va ri ma xa si a Te be li a, mis ga re Se sa zo ga do e ba de-

mok ra ti u li wes ri gi dan ga da dis ara de mok ra ti ul ze. de mok ra ti is tra di ci ul -li be ra-

lu ri Te o ria mas ga ni xi lavs swo red ro gorc res pon sib le go ver nment-s, ro gorc sa pa su xis-

mgeb lo mar Tvas, anu mTav ro bas, ro mel sac una ri aqvs, mi i Ros ga dawy ve ti le ba da agos

maT ze pa su xi. swo red po li ti ku ri mmar Tve lo bis SezR ud vaa war mo mad gen lo bi Ti de mok-

ra ti is ga ge bis Zi ri Ta di ele men ti.3

Za la uf le bis SezR ud va mi iR we va mTav ro bis kon tro li sa da pa su xis mgeb lo bis

prin ci pe bis ga mo ye ne biT. aqe dan ga mom di na re, kon tro li kon sti tu ci o na liz mis mTa va ri

kon cef ci a a. kon tro li sa da pa su xis mgeb lo bis sis te ma uz run vel yofs mTav ro bis ra ci-

o na lu ro bas, xdis mas uf ro win da xe dul sa da Tan mim dev ruls. mTav ro ba pa su xis mge be-

lia par la men tis wi na Se, par la men tis meS ve o biT ki sa zo ga do e bis wi na Se.4

Ta na med ro ve kon sti tu ci o na liz mSi ki dev uf ro me ti mniS vne lo ba Se i Zi na mTav ro-

bis kon tro li sa da ga wo nas wo re bis sa kiTx ma. es gan pi ro be bu lia kon sti tu ci o na liz-

mis Ta na med ro ve ten den ci e biT. Tav da pir ve lad xe li suf le bis da na wi le bis sis te mis

dam fuZ ne be li ma me bi sa ka non mdeb lo xe li suf le bis aR ma te bu lo bas aRi a reb dnen, dRes

amis sa wi na aR mde god aR mas ru le be li xe li suf le ba sul uf ro met Za la uf le bas ik rebs.

da kis re bu li fun qci e bis aR sas ru leb lad – mo sax le o bis mo lo di ne bi sa da prob le me-

bis ga daW ris miz niT – aR mas ru le be li xe li suf le ba Ta vis kom pe ten ci ebs ifar To ebs.

par la men ti ki praq ti ku lad mis da mi daq vem de ba re bu li or ga no xde ba. mi u xe da vad ami sa,

aR mas ru le be li xe li suf le bis pir ve lo ba aRar mi iC ne va Ta na med ro ve de mok ra ti is ten-

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti.1 Dubnick M. J., Seeking Salvation for Accountability, 2002, 2, <http://mjdubnick.dubnick.net/papers/2002/

salv2002.pdf>, [04.01.2014]. 2 Bradley A., Ewing K., Constitutional and Administrative Law, Oxford, 2007, 107.3 burgenbergeri b., demokratiis Teoria, 28, <http://migri-law.ge/download/demokratiis%20teoria.

pdf> [04.01.2014].4 Turpin C., Tomkins A., British Government and the Constitution, Oxford, 2007, 565.


290

den ci eb Tan Se u sa ba mod im Sem Txve va Si, Tu mTav ro bis gaz rdi li uf le ba mo si le bis sa pa-

su xod pa su xis mgeb lo bi sa da kon tro lis qme di Ti me qa niz mi ar se bobs.5

mTav ro bis pa su xis mgeb lo bi sa da kon tro lis sa kiTxi aq tu a lu ria de mok ra ti u li

wes wyo bi le bis mqo ne yve la sa xel mwi fo Si. ne bis mi e ri aR mas ru le be li xe li suf le ba pa-

su xis mge be li a.6 Tum ca, aR sa niS na vi a, rom mTav ro bis kon tro li sa da pa su xis mgeb lo bis

for me bis mra val fe rov ne biT ma inc sa par la men to sis te ma ga mo ir Ce va. sa par la men to

sis te ma Si pa su xis mge be li mTav ro bis ar se bo ba mi si uda vo kri te ri u mi a.7 ami to mac iT-

vle ba, rom sa par la men to sis te ma yve la ze uf ro me tad asa xavs de mok ra ti is eti mo lo gi-

ur mniS vne lo bas, xal xis mmar Tve lo bas, rad gan xal xis war mo mad gen le bi – par la men tis

wev re bi – uf le ba mo sil ni ari an Tval yu ri adev non da Se sa ba mi si zo me bi mi i Ron mTav ro-

bis saq mi a no bas Tan da kav Si re biT.8

wi nam de ba re sta ti is Zi ri Ta di sak vle vi Te maa sxva das xva mmar Tve lo bis mo del Si

Za la uf le bis ga mij vnis kon teq stSi Se ka ve ba- ga wo nas wo re bis me qa niz me bis gan xil va.

2. Zaluflebis gamijvna

Ta vi suf le bis Tvis brZo la Si di di gav le na mo ax di nes gan ma naT leb leb ma. gan sa kuT-

re biT aR sa niS na vi a, jon lo kis, Sarl lui mon tes ki e sa da Jan -Jak ru sos moZR vre be bi,

ro mel Tac Za la uf le bis ga mij vnis (i gi ve a, rac `xe li suf le bis da na wi le ba~) kon ce fcia

Ca mo a ya li bes. Za la uf le bis ga mij vnis moZR vre ba dRem de mTav ro bis kon tro lis Zi ri-

Tad me qa niz ma daa miC ne u li. Za la uf le bis ga mij vnis idea gu lis xmobs xe li suf le bis sam

Stod - sa ka non mdeb lo, aR mas ru le bel da sa sa mar Tlod - ga yo fa/ ga mij vnas da Ti To e u li

maT ga nis Tvis Ta vi si eq sklu zi u ri uf le bis ga da ce mas.9 sa ka non mdeb lo qmnis ka no nebs,

aR mas ru le be li aRas ru lebs, sa sa mar Tlo ki mo wo de bu lia ga dawy vi tos da ve bi. Za la uf-

le bi sa ken mis wra fe bis Se Ce re ba mxo lod ma Sin Se iZ le ba, ro de sac am sur vi lis mqo ne pi ri

er Tdro u lad ar aris isic, vinc am sur vi lis miR we vi saT vis sa Wi ro sa Su a le bebs akon-

tro lebs.10 amas Tan, Za luf le bis ga mij vnis mi za ni aris ara Sro mis da na wi le ba da fun qci-

e bis spe ci a li za ci a, ara med Sto ebs So ris ur Ti er Tkon tro li sa da ba la nsis miR we va. Tu

ro me li me or ga no gas cda Ta vi si uf le ba mo si le bis far glebs, da nar Cen ors un da hqon-

des mi si Se ka ve bis Se saZ leb lo ba.

XVII sa u ku ni dan XX sa u ku nis da sawy i sam de gav rce le bu li iyo sa ka non mdeb lo xe li-

suf le bis `u ze na e so bi sa~ da mi si aR mas ru le bel xe li suf le ba ze ba to no bis~ ide a.11 Za-

5 lovo f., Tanamedrove didi demokratiebi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. ke-

Selavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 123. 6 Bradley A., Ewing K., Constitutional and Administrative Law, Harlow, 2007, 107. 7 lovo f., Tanamedrove didi demokratiebi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. ke-

Selavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 128.8 melqaZe o., maxaraZe o., politikuri xelisuflebis organizacia saparlamento sistemis

qveynebSi (qarTul problemebTan dakavSirebiT), Tb., 2001, 27.9 saqarTvelos sakonstitucio samarTali, saxelmZRvanelo, d. gegenavas saerTo redaqci-

iT, Tb., 2013, 26.10 Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis

Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 90. 11 kverenCxilaZe g., saqarTvelos mTavrobis konstituciuri statusi (konstituciis 78-e

muxlis komentari), Tanamedrove sakonstitucio samarTali, wigni I, Tb., 2012, 9.

lana canava, mTavrobis pasuxismgebloba, rogorc Zalauflebis dabalansebis

meqanizmi xelisuflebis danawilebis sistemaSi

291

luf le bis ga mij vnis Te o ri is er T-er Ti fu Zem de be li jon lo ki acx a deb da, rom kon sti-

tu ci ur sa xel mwi fo Si, ro me lic moq me debs er Ti a no bis Se sa nar Cu neb lad, Se iZ le ba ar se-

bob des mxo lod er Ti umaR le si xe li suf le ba – sa ka non mdeb lo, ro mel sac emor Ci le bi an

da un da emor Ci le bod nen sxva da nar Ce ne bi, rad gan sa ka non mdeb lo xe li suf le ba war mo-

ad gens ndo biT aR Wur vil xe li suf le bas~.12 Tum ca, kon sti tu ci na liz mi sxva mi mar Tu le-

biT gan vi Tar da. aR mas ru le be li xe li suf le ba sul uf ro met Za la uf le bas ik rebs. XX

sa u ku nis Sua pe ri o di dan sa xe li suf lo tri a da Si aR mas ru le bel ma xe li suf le bam wam-

yva ni ro li da i ka va. sxva Sto eb Tan Se da re biT swo red aR mas ru le be li xe li suf le ba uf-

ro me tad flobs fi nan sur, ma te ri a lur -teq ni kur, teq no lo gi ur, or ga ni za ci ul, ada-

mi a nur da sxva sa xis re sur sebs. mTav ro ba akon tro lebs srul in for ma ci as sa xel mwi fos

sa ga reo da sa Si nao ur Ti er To be bis sfe ro Si, mniS vne lo va ni uf le ba mo si le be bi ga aC nia

sa ka non mdeb lo pro ces Si, mTav ro bis sa ka non mdeb lo ini ci a ti ve bi sa par la men to ini ci-

a ti veb sac ki sWar bobs da ase ve flobs uam rav sxva ber kets, ri Tac gav le nas ax dens sa ka-

non mdeb lo or ga nos saq mi a no ba ze.13 Ta na med ro ve aR mas ru le be li xe li suf le bis siZ li-

e res an draS Saio ase aR wers: `aR mas ru le be li xe li suf le ba er Tgvar ken tavrs wa a gavs:

mi si sxe u lis qve da na wils bi u rok ra ti a, sa xel mwi fo ad mi nis tra cia war mo ad gens, xo lo

ze da na wils – par ti u li po li ti ko si, ro me lic mi si amom rCev lis, par la men tis da, upir-

ve les yov li sa, mi si par ti is yve la ze gav le ni a ni wev ris wya lo biT, sa xel mwi fo in te re-

sebs ga mo xa tavs. sxe u lis mZlav ri qve da na wi li aR mas ru le bel xe li suf le bas aq cevs uZ-

li e res gan Sto e bad, ro mel sac mi si miz ne bis miR we vis yve la ze di di San si aqvs~.14

3. aR mas ru le be li xe li suf le bis kon tro lis sis te ma sap re zi den to

res pub li ka Si

3.1. aR mas ru le be li xe li suf le ba sap re zi den to res pub li ka Si

sap re zi den to res pub li kis Seq mna fi la del fi is kon sti tu ci is av to rebs ukav Sir-

de ba. am sis te ma Si yve la ze naTlad aris Za lauf le bis ga mij vnis kon cef ci e bi asa xu li.

sap re zi den to sis te ma Ti To e ul Stos Ti To fun qci as ga das cems. par la men ti sa ka non-

mdeb lo fun qci i Taa aR Wur vi li, pre zi den ti – aR mas ru le be li xe li suf le biT, sa sa mar-

Tlo ki sa mar Tal Se far de bi Ti fun qci iT. pre zi den ti mar Tavs aR mas ru le bel xe li suf-

le bas fiq si re bu li va diT.15 pre zi den ti air Ce va par la men tis gan da mo u ki deb lad, xal xis

mi er pir da pir an sa ar Cev no ko le gi is mi er, anu mas da mo u ki de be li le gi ti ma ci is wya ro

aqvs da igi ar ukav Sir de ba sa ka non mdeb lo or ga nos um rav le so bis ne bas. sap re zi den to

res pub li ka Si pre zi den tis in sti tu ti aer Ti a nebs sa xel mwi fos me Ta u ro ba sa da aR mas-

12 loki j., wignidan kverenCxilaZe g., saqarTvelos mTavrobis konstituciuri statusi

(konstituciis 78-e muxlis komentari), Tanamedrove sakonstitucio samarTali, wigni I,

Tb., 2012, 10.13 kverenCxilaZe g., saqarTvelos mTavrobis konstituciuri statusi (konstituciis 78-e

muxlis komentari), Tanamedrove sakonstitucio samarTali, wigni I, Tb., 2012, 10-11.14 Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva: konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis

Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003.15 Bradley A., Ewing K., Constitutional and Administrative Law, Harlow, 2007, 85.


292

ru le be li xe li suf le bis me Ta u ro bas. ma ga li Tad, aS S-is kon sti tu cia sa er Tod ar iT va-

lis wi nebs mTav ro bis cne bas, Tum ca, pre zi den tTan ar se bobs pre zi den tis ka bi ne ti, ro-

me lic mdiv ne bis gan (i ma ve mi nis tre bis gan) Sed ge ba. ka bi ne ti araa da mo u ki de be li or ga no,

ro gorc es sa par la men to res pub li ka Si a, igi pre zi den tis sa TaT bi ro or ga nos war mo ad-

gens. pre zi den ti aR mas ru le bel xe li suf le bas mar to axor ci e lebs da ar iyofs mi nis-

treb Tan ga dawy ve ti le bis mi Re bis uf le bas. pre zi dents mTav ro bis sfe ro Si ga dawy ve ti-

le bis mi Re bis sru li Ta vi suf le ba aqvs. es kar gad Cans lin kol nis sity veb Si, ro me lic

Ta vis mdiv neb Tan mo naT mflo be lo bis ga uq me bis Ta o ba ze kon sul ta ci is dros ga nacx a da:

`Svi di wi na aR mde gi, er Ti mom xre: ga dawy ve ti le ba mi Re bu li a~.16

ka bi ne ti pa su xis mge be lia pre zi den tis da ara par la men tis wi na Se. ka bi ne tis wev ris

ga da ye ne bis uf le ba aqvs pre zi dents.17 es niS navs, rom sap re zi den to res pub li ka Si aR-

mas ru le be li xe li suf le ba mo nis tu ri a, er Ti pi ri ud gas sa Ta ve Si, ma Sin ro de sac sa par-

la men to res pub li ka Si ko le gi u ri or ga no mar Tavs mas. pre zi den ci a liz mis mom xre e bi

acx a de ben, rom pre zi dents, ro me lic ar Ce u lia mTe li xal xis mi er, Se uZ lia ukeT ga na sa-

xi e ros xal xis ne ba, vid re sa ka non mdeb lo or ga nos. isi ni acx a de ben, rom pre zi dents, ro-

gorc erT moq med pirs, uf ro me ti Se saZ leb lo ba aqvs, imoq me dos swra fad da ga dam wyve-

tad.18 Tum ca, cno bi li mec ni e ri hans kel ze ni mkac rad ak ri ti keb da aSS-s sis te mas. igi

wers: `ro ca er Ta derT in di vids ir Ce ven, ro me lic mi li o no biT in di vids war mo ad gens,

xal xis war mo mad gen lo bis ide a, ra Tqma un da, kar gavs Ta vis uka nas knel sa fuZ vels~.19 igi

Tvli da, rom es ke i sa ri anzms, ke is rul mmar Tve lo bas ux snis gzas. mar Tlac, im qvey neb-

Si, sa dac araa ma Ra li po li ti ku ri kul tu ra da sa mo qa la qo sa zo ga do e ba, sap re zi den to

res pub li ka pre zi den tis diq ta tu ris wya ro xde ba.

3.2. pre zi den tis pa su xis mgeb lo ba

pre zi den ti ar Ce u lia fiq si re bu li va diT, aS S-is Sem Txve va Si 4 wliT. nor ma lur

vi Ta re ba Si pre zi den ti ver mo ix sne ba am va dis gan mav lo ba Si. mi si ga da ye ne ba Se iZ le ba

mxo lod sis xlis sa mar Tlis da na Sa u lis, kon sti tu ci is dar Rve vis an sam Sob los Ra la-

tis Sem Txve va Si. xo lo Tu pre zi den ti nak le bad qme du na ri a ni a, ara kom pe ten tu ri an uf-

le ba mo si le bas bo ro tad iye nebs, aseT Sem Txve va Si pre zi den tis ga da ye ne bis ra i me me qa-

niz mi ar ar se bobs. pre zi den tis im piC men ti ver gan xor ci el de ba xe li suf le bis Sto ebs

So ris po li ti ku ri uTan xmo e bis ga mo,20 rac sa ka non mdeb lo or ga nos ai Zu lebs pre zi den-

16 lovo f, Tanamedrove didi demokratiebi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. ke-

Selavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 198.17 kandelaki k., losaberiZe d., ruxaZe z., tabucaZe i., xmalaZe v., jibRaSvili z., konstitu-

ciuri sistemebi da konstituciuri procesi saqarTveloSi (1995–2009), misi ganviTarebis

perspeqtiva, Tb., 2009, 18.18 Fish S., Stronger Legislatures Stronger Democracies, Journal of Democracy, Vol. 17, No. 1, 2006, 5-6,

<http://www.europarl.europa.eu/pdf/oppd/Page_8/Stronger_legislature%20_Stronger_democracies.pdf>, [04/01/2014].

19 kelzeni h., citireba ix. lovo f., Tanamedrove didi demokratiebi, m. balavaZisa da n. cqi-

tiSvilis Targmani, v. keSelavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 84. 20 Sargentich T., The presidential and parliamentary models of national government, AM. U.J. INT’L L. & POL’Y,

Vol. 8:579, 580, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [ 04.01.2014].



293

tis uf le ba mo si le bis va dis gan mav lo ba Si mis ata nas. ase vTqvaT, `pre zi den ti da pa la-

ta gan wi ru li ari an Ta nacx ov re bis Tvis Ta vi an Ti man da tis xan grZli vo biT~.21 ame ri kul

sis te ma Si pre zi den ti araa kon gre sis wev ri da arc an ga riS val de bu lia pa la te bis wi na Se.

ame ri kul sis te ma Si ara fe ria ise Ti, ro me lic Se e sa ba me ba pir da pi ri pa su xis mgeb lo bis

re Jims, ro mel sac eja xe ba sa par la men to sis te ma Si pre mi er -mi nis tri. pre zi den te bi mxo-

lod me di is kiTx ve bis Tvis ari an Ri a, isic ma Sin, ro de sac Ta nax ma ari an gas cen Se kiTx vebs

pa su xi.22 Ta vis mxriv, arc pre zi dents aqvs kon gre sis daTx ov nis uf le ba, ro gorc es sa-

par la men to res pub li ka Si a. ase ve pre zi dents ar aqvs sa ka non mdeb lo ini ci a ti vis uf le-

ba, arc ra i me `po zi ti u ri~ pre ro ga ti va kon gres ze ze moq me de bis mox de nis Tvis.23

3.3. ur Ti er Tga wo nas wo re bis sis te ma

sap re zi den to res pub li ka Si aR mas ru le be li da sa ka non mdeb lo or ga no e bi da mo u-

ki deb lad fun qci o ni re ben da er Tma neT ze ra i me ze gav le nas ver ax de nen. maS ra me qa niz-

me biT xor ci el de ba sa ka non mdeb lo da aR mas ru le be li xe li suf le bis mi er ur Ti er Tga-

wo nas wo re ba? – aS S-is kon sti tu cia qmnis im gvar sis te mas, sa dac Ti To e u li Sto, mi u xe-

da vad ma Ti da mo u ki deb lo bi sa, iZu le bu lia iTa nam Srom los me o res Tan. xe li suf le bis

gan Sto e be bi er Tma ne Ti sa gan gan cal ke ve bu li da er Tma ne Ti sa gan da mo u ki de be li a, mag-

ram av to no mi u ri ara a, rad gan maT ar Se uZ li aT mxo lod Tvi Ton, izo li re bu lad imoq-

me don.24 kon sti tu cia ad gens sa ka non mdeb lo da aR mas ru le be li xe li suf le bis `sa zi a-

ro uf le ba mo si le bebs~, rac qmnis ga wo nas wo re bi sa da da ba lan se bis sis te mas. `sa zi a ro

uf le ba mo si le biT~, pre zi dents sa ka non mdeb lo aq teb ze ve tos uf le ba eZ le va, xo lo

se nats – pre zi den tis sam Tav ro bo da sa sa mar Tlo Sto eb Si gan xor ci e le bul sa kad ro

ga dawy ve ti le beb ze.25 ame ri kis kon sti tu ci is dam fuZ ne bel ma ma meb ma se na ti Seq mnes ara

mxo lod sa ka non mdeb lo or ga nod, ara med mas mniS vne lo va ni pre ro ga ti ve bi mi a ni Wes aR-

mas ru le bel xe li suf le bas Tan mi mar Te biT – se na ti pre zi den tis fun qci ebs am su bu qebs.

man xma Ta 2/3-iT un da da am tki cos pre zi den tis mi er da de bu li xel Sek ru le be bi. se na ti

niS navs ma Ra li ran gis fe de ra lur Ta nam de bo bis pi rebs. is aZ levs Tan xmo bas ka bi ne tis

wev re bis Ta nam de bo ba ze da niS vnis Tvis. pre zi den ti, mi u xe da vad Ta vi si di di Za la uf le-

bi sa, iZu le bu lia iTa nam Srom los par la men tTan Tun dac im mar ti vi mi ze zis ga mo, rom

Tu par la men tma sa Ta na do asig ne be bi ar ga mo yo, igi ver ga na xor ci e lebs Ta vis fun qci-

ebs, kon gre sis Tan xmo bis ga re Se ar Se uZ lia sa xel mwi fo bi u je ti dan er Ti cen tis aRe bac.

21 pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,

a. demetraSvilis redaqtorobT, Tb., 2012, 351.22 Aucoin P., Jarvis M., Modernizing Government Accountability: A Framework for Reform, Canada, 2005, 23,

<http://publications.gc.ca/collections/collection_2008/csps-efpc/SC103-15-2005E.pdf>, [04.01.2014]. 23 pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,

a. demetraSvilis redaqtorobiT, Tb., 2012, 353.24 Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis

Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 94.25 Aucoin P., Jarvis M., Modernizing Government Accountability: A Framework for Reform, Canada, 2005, 23,

<http://publications.gc.ca/collections/collection_2008/csps-efpc/SC103-15-2005E.pdf>, [04.01.2014].


294

ase ve, mi si Tan xmo bis ga re Se ver Seq mnis ra i me sam sa xurs.26 pre zi den tis uf le ba mo si le ba

omis ga mocx a de bis Se sa xeb eq vem de ba re ba kon gre sis kon trols. gar da ami sa, kon gre sis

ko mi te te bi gan sa kuT re bul uf le ba mo si le bas flo ben da aR mas ru leb li xe li suf le bis

sxva war mo mad gen le bi, gar da ka bi ne ti sa, re gu la ru lad ikiTx e bi an ko mi te teb Si. sa par-

la men to ko mi si ebs gan sa kuT re bu li mniS vne lo ba aqvs aR mas ru le be li xe li suf le bis

kon tro lis sfe ro Si. ar se bobs ze dam xed ve lo bis ko mi si e bi, ase ve sa ga mo Zi e bo ko mi si e bi.

sa ga mo Zi e bo ko mi si ebs uf ro me ti mniS vne lo ba aqvs ame ri ka Si, vid re sxva sa par la men to

re Ji meb Si.27

Za la uf le bis ga mij vna xSi rad war mo Sobs Cixs, ro de sac rTu li da mniS vne lo va ni

sa kiTx e bi ga ni xi le ba. pre zi den ti did sir Tu le ebs awy de ba ucxo ereb Tan Se Tan xme be bis

miR we vi sas kon gre sis Se saZ lo opo ni re bis ga mo.28 Sle zin gers ki amis sa pi ris pi rod di-

di bri ta ne Tis sa par la men to sis te ma moh yavs, sa dac pre mi er -mi nis tri aR mas ru le be li

xe li suf le bis wev rebs Ta nam de bo ba ze niS navs par la men tis Tan xmo bis ga re Se, debs xel-

Sek ru le bebs par la men tis ra ti fi ka ci is ga re Se, acx a debs oms par la men tis ne bar Tvis ga-

re Se, ma lavs in for ma ci as par la men tSi ga mo Za xe bis ga re Se, da cu lia sa par la men to ga-

mo Zi e bis gan da mem kvid re o biT mi Re bu li aqvs is Za la uf le ba, rac erT dros ab so lu tur

mo narqs ekuT vno da.29

sap re zi den to sis te ma mTav ro bis an ga riS val de bu le bis sis te mas ori gan cal ke-

ve bu li Stos Tvis SezR ud ve bis da we se bis gziT qmnis. am or Stos Se iZ le ba gan sxva ve bu-

li xed ve bi hqon des, rac sa Wi ro ebs ga dawy ve ti le bis mi sa Re bad de ba te bi sa da mo la pa-

ra ke bis ga mar Tvas. es win da u xe da vi da mo u fiq re be li ga dawy ve ti le be bis mi Re bas uf ro

rTuls xdis. aman Se iZ le ba uke Te si ga dawy ve ti le be bis mi Re ba sac Se uwy os xe li. ur Ti-

er Tga wo nas wo re bi sa da ba lan sis sis te ma sxva Ri re bu le beb Tan er Tad afar To ebs Za la-

uf le bas Tan wvdo ma sa da po li ti kur di a logs. Tum ca, rac uf ro far Toa di a lo gi, miT

uf ro Zne lia ga dawy ve ti le bis mi Re ba. Za la uf le bis ga mij vna da Se ka ve bi sa da ga wo nas wo-

re bis me qa niz mi Ta vis Tav Si ata rebs uwes ri go bi sa da ara or ga ni ze bu lo bis po ten ci als,

ra zec aS S-is uze na es ma sa sa mar Tlom ga dawy ve ti le ba Si Immig ra ti on and Na tu ra li za ti on Ser vi ce v. Chad ha, ga nacx a da, rom `kom for ti da efeq ti a no ba de mok ra ti u li mmar Tve lo bis arc

upir ve le si mi za ni da arc gan mas xva ve be li ni Sa ni a~.30 mar Tlac, `xe li suf le bis ga mij vna-

da na wi le bis doq tri na 1787 wlis kon ven ci am aRi a ra ara imis Tvis, rom efeq ti a no ba wa e xa-

li se bi na, ara med imis Tvis, rom ga mo ricx u li yo xe li suf le bis TviT ne bu ri ga mo ye ne ba.

mi za ni iyo ara is, rom Ta vi dan yo fi li yo aci le bu li uTan xmo e ba, ara med is, rom xal xi

26 izoria l., saprezidento, saparlamento Tu naxevradsaprezidento? gza demokratiuli

konsolidaciisken, Tb., 2010, 18.27 lovo f., Tanamedrove didi demokratiebi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. ke-

Selavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 182-183.28 Sargentich T., The Presidential and Parliamentary Models of National Government, AM. U.J. INT’L L. & POL’Y,

Vol. 8:579, 585, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [ 04.01.2014].29 Shlezinger A., Leave the Constitution Alone, Parliamentary Versus Presidential Government, edited by Lijphard

A., 90-94, cit.:, Sargentich T., The Presidential and Parliamentary Models of National Government, AM. U.J. INT’L L. & POL’Y, Vol. 8:579, 581, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [04.01.2014] .

30 Sargentich T., The Presidential and Parliamentary Models of National Government, AM. U.J. INT’L L. & POL’Y, Vol. 8:579, 588-589, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [ 04.01.2014].



295

da cu li yo fi li yo av tok ra ti i sa gan sa xe li suf le bo uf le ba mo si le bis sam seq ci ad ga-

da na wi le bis Tan mxle bi gar da u va li uTan xmo e bis sa Su a le biT~.31

sa bo lo od, Se iZ le ba iT qvas, rom es wyvi li, rom lis gay rac Se uZ le be li a, uf ro da-

in te re se bu li a, vid re vin me sxva, rom ur Ti er To beb Si gar kve ul har mo ni as mi aR wi os~.32 es

or mxri vi ur Ti er TdaT mo ba asus tebs mTav ro bis ti ra ni as da qmnis ur Ti er Tga wo nas wo-

re bi sa da ba lan si re bis sis te mas.

4. mTav ro bis kon tro li sa par la men to sis te ma Si

4.1. is to ri u li Se sa va li

par la men tis wi na Se pa su xis mge be li mTav ro ba di di bri ta ne Tis sa par la men to re-

Jim Si Ca mo ya lib da. mi nis trTa pa su xis mgeb lo bis Tvis is to ri u li brZo la iyo xan grZli-

vi da Zne li. es ukav Sir de ba me-17 sa u ku nis bo los sti u ar tTa ab so lu tu ri di nas ti is

wi na aR mdeg brZo las, ro de sac par la men tma mi nis tre bi pa su xis mgeb le bi ga xa da Ta vi anT

ga dac do meb ze, rac par la men tma ma Ti uf le ba mo si le bis me fis gan da mo u ki deb lad dam-

tki ce biT mo i po va.33 mi nis tris pa su xis mgeb lo bis doq tri nis war mo So bas xe li Se uwyo

Ta vad me fis xel Se u xeb lo bam.34 me fis pi rov ne ba iT vle bo da wmin da Taw min dad, ro mel sac

`ar Za luZs cu dis qmna~. me fis sa xe liT aR sru le bu li uka no no qme de be bis Tvis pa su xis-

mge be li swo red mi nis tri an me fis mrCe ve li Se iZ le ba gam xda ri yo da ara me fe.35am we si dan

ga mom di na re, ar se bob da me fis saq mi a no bis yve la sfe ro ze pa su xis mge be li mi nis tri.

mi nis tre bi iy vnen mxo lod ker Zo, ara ko leq ti u ri sab Wos wev re bi da ma Ti pa su xis-

mgeb lo bac wmin da sis xlis sa mar Tleb ri vi xa si a Tis iyo. dro is gar kve ul mo nak veT Si pa-

su xis mgeb lo ba ga mo i xa te bo da par la men tis mi er mi nis tre bis im piC men tis ga mocx a de biT.

sa xel mwi fo mo xe le e bi pa su xis mgeb le bi iy vnen pa la te bis wi na Se Ra la tis, mZi me da na Sa-

u lis an sxva sa mar Tal dar Rve vis Ca de nis Tvis. me-17 sa u ku ne Si ki im piC men ti gax da po li-

ti ku ri ia ra Ri par la men tis xel Si me fis ara po pu la ru li ga dawy ve ti le bis sa wi na aR mde-

god. im piC men tis sa SiS ro e bac ki ai Zu leb da mi nis trebs ga dam dga riy vnen am pro ce du ris

dawy e bis ga re Sec.36

TiT qmis mTe li me-18 sa u ku nis man Zil ze ka bi ne ti war mo ad gen da or ga nos, ro me lic

Sed ge bo da ma Ra li Ta nam de bo bis pi re bis gan da ro mel Ta ur Ter Tda mo ki de bu le bac ga-

ur kve ve li da bun do va ni iyo. ka bi ne ti, ro gorc mTli a ni or ga no, ar iyo par lamen tis wi-

na Se pa su xis mge be li.37 1714 wels, ha no ve ris di nas ti is ger ma ne li prin cis tax tze as vlis

31 Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis

Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 92-93.32 pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,

a. demetraSvilis redaqtorobT, Tb., 2012, 351.33 ix. <http://ezproxy.iliauni.edu.ge:2055/EBchecked/topic/1928742/ministerial-responsibility>, [04.01.2014].34 lovo f., Tanamedrove didi demokratiebi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. ke-

Selavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 146. 35 Bradley A., Ewing K., Constitutional and Administrative Law, Harlow, 2007, 108. 36 pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,

a. demetraSvilis redaqtorobT, Tb., 2012, 240.37 Bradley A., Ewing K., Constitutional and Administrative Law, Harlow, 2007, 109.


296

Sem deg, ro mel Tac ugu le bel yves in gli su ri ena da uyu radR e bod mi a to ves sa me fos saq-

me e bi, ka bi net ma, pre mi er -mi nis tris xel mZRva ne lo biT, da mo u ki deb lad da iwyo ar se bo-

ba.38 1717 wlis Sem deg me fe iS vi a Tad es wre bo da ka bi ne tis sxdo mebs. me fes moq me de ba Se eZ-

lo mxo lod mi nis tris rCe viT. par la ments Se eZ lo me fis iZu le ba mi nis tris ga da ye ne bis

Ta o ba ze, mag ram ar Se eZ lo ekar na xa me fis Tvis mi nis tris da niS vna. am dros ar iyo mka fio

xa zi gav le bu li ka bi ne ti sa da mi nis tris in di vi du a lur saq mi a no bas So ris. 1806 wlis-

Tvis Tem Ta pa la ta Si msje lo ba da iwyo - mi nis trebs un da ae RoT zo ga di val de bu le ba

mTav ro bis saq mi a no ba ze, Tu mxo lod sa ku Tar qme de beb ze iy vnen pa su xis mge bel ni.39

me-19 sa u ku nis da sawy is Si per so na lu ri pa su xis mgeb lo bis mas Sta bi sag rZnob lad

Sem cir da da ko leq ti u ri pa su xis mgeb lo bis niS ne bi uf ro Se sam Cne vi gax da. 1832 wlis

Sem deg cxa di gax da, rom ka bi nets un da Se e nar Cu ne bi na um rav le so bis mxar da We ra, Tu mas

uf le ba mo si le bis gag rZe le bis sur vi li hqon da. gan sxva ve biT wi na pe ri o de bis gan, am-

je rad mTe li mTav ro ba un da dam dga ri yo par la men tis wi na Se imis da sad ge nad, axor ci e-

leb dnen Tu ara efeq tur mmar Tve lo bas.40 ko leq ti u ri pa su xis mgeb lo bis doq tri na 1878

wels lord sa lis be ris mi er Sem deg na i rad Ca mo ya lib da: ka bi ne tis yve la wev ri ab so lu-

tu rad da gar du va lad pa su xis mge be li a, mi u xe da vad imi sa, mxars uWer da Tu ara mi Re bul

ga dawy ve ti le bas, mas ara aqvs uf le ba, ga nacx a dos, rom erT Sem Txve va Si mxars uWer da

ga dawy ve ti le bas da me o re Sem Txve va Si ki ara. es aris prin ci pi, ro me lic afuZ nebs ka bi ne-

tis ab so lu tur pa su xis mgeb lo bas ka bi ne tis mi er ga dawy ve ti le bis mi Re bis Sem deg.41 1832

we li mniS vne lo va ni iyo imi Tac, rom re for ma Ta bi lis mi Re bam sa Ta ve da u do sa par la men-

to mo nizms. Tu aqam de mi nistrs fun qci o ni re bis Tvis sWir de bo da me fi sa da par la men tis

ndo ba da er T-er Tis gu lis wyro ma mi si ga da ye ne bis sa fuZ ve li Se iZ le ba gam xda ri yo, 1832

wlis Sem deg me fem da kar ga per so na lu ri po li ti kis ga ta re bis uf le ba. ka no nis Za liT,

ka bi nets me fis ndo ba aRar sWir de bo da.42es re a lo bad iq ca 1841 wels, ro de sac pre mi er

-mi nis trma ser ro bert pil ma mTav ro ba de do fal viq to ri as dax ma re bis ga re Se Seq mna.43

me-19 sa u ku nis Sua xa ne bis Tvis mi nis trTa pa su xis mgeb lo ba bri ta ne Tis sa par la men to

mmar Tve lo bis sa fuZ ve li gax da.

4.1.2. me-19 sa u ku nis ev ro pa

me-19 sa u ku nis da sawy is Si mTe li ev ro pis mas Sta biT id ga prob le ma, ro gor un da

ga kon tro le bu li yo me fe. me fis pa su xis mgeb lo bis sa kiTxi ver dge bo da verc pi rov nu li

da ver aR mas ru le be li xe li suf le bis me Ta u ris kon teq stSi. ami tom li be ra lu ri opo-

zi cia da Ji ne biT mo iTx ov da par la men tis wi na Se pa su xis mge be li mTva ro bis Seq mnas. `Tu

gsurT sru li ndo ba ar se bob des er sa da mTav ro bas So ris, mi e ciT ne ba un gre lebs, da a-

38 pakte p., melen-sukramaniani f., konstituciuri samarTali, g. kalatoziSvilis Targmani,

a. demetraSvilis redaqtorobT, Tb., 2012, 239 39 Bradley A., Ewing K., Constitutional and Administrative Law, Harlow, 2007, 109.40 iqve. 41 iqve, 110.42 lovo f., Tanamedrove didi demokratiebi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. ke-

Selavas redaqtorobiT, Tb., 2002, 283-284.43 ix. <http://ezproxy.iliauni.edu.ge:2055/EBchecked/topic/1928742/ministerial-responsibility>, [04.01.2014].



297

fuZ non kon sti tu ci u ri, anu, sxva sity ve biT, pa su xis mge be li aR mas ru le be li xe li suf-

le ba...~44 aR niS nu li sa kiTxi sxva das xvag va rad mar Tlac ai sa xa ev ro pul kon sti tu ci eb Si.

ase Ca mo ya lib da pa su xis mgeb eli mTav ro bis sis te ma ev ro pa Si. Tum ca, in gli sis re vo lu-

ci e bi da brZo la me fis xe li suf le bis SezR ud vis Tvis gax da ara mxo lod pa su xis mgebe li

mTav ro bis Ca mo ya li be bis sa fuZ ve li, ara med am sis te mam Seq mna Za la uf le bis ga mij vnis

pir ve li pro to ti pi. me fis ab so lu tu ri xe li suf le ba Se izR u da or pa la ti a ni par la men-

tiT, me fes dar Ca aR mas ru le be li xe li suf le ba (Sem dgom Si aR niS nu lic Ca mo er Tva), par-

la ments – sa ka non mdeb lo. ro gorc an draS Saio aR niS navs, XVIII sa u ku ne Si am gan Sto e bebs

So ris ur Ti er To bis sa kiTxi miC ne u li iyo ara im de nad fun qci e bis mi xed viT ga da na wi le-

bul sa xe li suf le bo ur Ti er To bis sa kiTx ad, ara med uf ro me tad qvey nis Se mad ge ne li

so ci a lu ri Za le bis da ba lan se bis sa Su a le bad.45

4.2. sa par la men to sis te mis zo ga di da xa si a Te ba

sa par la men to de mok ra ti is gan msazR vre li ni Sa nia aR mas ru le be li xe li suf le bis

sa par la men to gziT for mi re ba da mi si po li ti ku ri pa su xis mgeb lo ba par la men tis wi na-

Se. es gu lis xmobs imas, rom mTav ro bis for mi re ba mxo lod ar Cev ne biT araa gan sazR vru-

li, ara med war mo ad gens mo la pa ra ke bis (po li ti ku ri vaW ro bis) Se degs. gar da ami sa, es

niS navs, rom mTav ro bam Se iZ le ba Ta vi si man da ti da as ru los par la men tis va dis amo wur-

vam de, Tu par la men ti amas mo i sur vebs.46 sa par la men to sis te ma im sis te mis an ti Te za a,

ro me lic Za la uf le bis ga mij vna zea da fuZ ne bu li. aq sa ka non mdeb lo da aR mas ru le bel

xe li suf le bas So ris kav Si ri im de nad mniS vne lov nad iT vle ba, rom er Tma av tor ma mas

uwo da `bal Ta~, ro me lic yve la fers er Tad kravs da sis te mas ase amu Sa vebs.47 es kav Si ri

par la men tsa da aR mas ru le bel xe li suf le bas So ris re a liz de ba ur Ti er Tndo bis meS ve-

o biT. ndo ba -un dob lo bis sa kiTxi wa mo iW re ba mTav ro bis fun qci o ni re bis TiT qmis yve la

etap ze, es mo i cavs ara mxo lod mis `da ba de ba sa~ (mTav ro bis for mi re ba) da `gar dac va le-

bas~ (mTav ro bis ga da ye ne ba),48 ara med mxar da We ras cal ke ul ka non pro eq teb ze, mTav ro bis

prog ra ma ze da a. S.

4.3. mTav ro bis for mi re ba

pir vel rig Si, mTav ro bis ndo bis sa kiTxi dge ba mi si Seq mnis dros. sa par la men to

sis te ma Si, ro gorc we si, mTav ro bis for mi re bis pro ces Si pir vel na bijs dgams sa xel mwi-

fos me Ta u ri. Tum ca, sa xel mwi fos me Ta u ris em pi ri u li Car Tu lo ba mTav ro bis for mi-

44 Saio a, xelisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis

Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 102-103.45 iqve, 91.46 Diermeier D., Eraslan H., Merlo A., A Structural Model of Government Formation, 2001, 27, <http://www.ssc.

upenn.edu/~merloa/wpapers/strucgov_2001.pdf>, [30.05.2014]. 47 lausoni k., adamianTa sazogadoebis saxelmwifoebrivi mowyoba, respublika: saparlamen-

to Tu saprezidento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 151.48 Huber J. D., The Vote of Confi dence in Parliamentary Democracies, The American Political Science Review Vol.

90, No. 2, 1996, 270, <http://www.jstor.org/stable/2082884> [11.09.2008].


298

re bis pro ces Si xSi rad kon sti tu ci u ri we se bis gan Zal ze gan sxva ve bu li a. sa par la men to

mo nar qi e bis ume te so ba Si kon sti tu cia mo narqs ani Webs mTav ro bis wev re bis da niS vni sa

da mox snis uf le ba mo si le bas. praq ti ka Si ki de mok ra ti ul ma nor meb ma mo nar qe bi ai Zu la,

es uf le ba mo si le be bi ga da e ca sxva pi re bis Tvis, pir vel rig Si ki mmar Tve li par ti is li-

de re bis Tvis.49

im sa par la men to qvey neb Si, sa dac ar se bobs or par ti u li sis te ma, sa xel mwi fos me-

Ta u ri asa xe lebs ga mar jve bul par ti as, xo lo iq, sa dac mra val par ti u li sis te maa da ko-

a li ci u ri mTav ro bis for mi re bis mra val na i ri Se saZ leb lo ba ar se bobs, sa xel mwi fos me-

Ta u ris gav le na iz rde ba, gan sa kuT re biT po li ti ku ri kri zi se bis pe ri od Si, ro ca mTav-

ro bis for mi re ba ver xer xde ba. er Ti ga mar jve bu li par ti is ga mov le nis Sem Txve va Si,

mTav ro bis for mi re ba xde ba swra fad da mar ti vad. iq, sa dac ase Ti par tia ar vlin de ba,

mTav ro bis for mi re ba uf ro rTu li da ama ve dros mra va li al ter na ti viT aR sav se pro-

ce si a. aseT Sem Txve va Si pro ce si gan pi ro be bu lia ara im de nad sa ar Cev no Se de giT, ara med

in sti tu ci u ri SezR ud ve biT, pro ces Si mo na wi le Ti To e u li pi ris miz ne bi Ta da re sur-

se biT. mas Sem deg, rac kon sul ta ci ebs ga iv li an par ti is li de reb Tan, zo gi erT qve ya na Si

yo fil pre mi er -mi nis trTan (da vi ce pre mi er -mi nis trTan), pa la te bis spi ker Tan, qvey nis

mTa var so ci a lur -e ko no mi kur jgu feb Tan da sa kon sti tu cio sa sa mar Tlos Tav mjdo-

ma res Ta nac ki, sa xel de ba pre mi er -mi nis tris kan di da tu ra, ro me lic ax dens mTav ro bis

for mi re bas da in ves ti tu ris mi sa Re bad un da war sdges par la men tis wi na Se. nor ve gi a Si,

da ni a Si, did bri ta neT Si, luq sem bur gsa da ni der lan deb Si for ma lu rad in ves ti tu ris

vo tu mi ar mo iTx o ve ba. luq sem bur gsa da ni der lan deb Si mar Ta lia for ma lu rad in ves-

ti tu ris vo tu mi ar mo iTx o ve ba, mag ram nor mas war mo ad gens, rom mTav ro ba um rav le so-

bis mi er un da iyos mxar da We ri li da ara Sewy na re bu li. ni der lan deb Si ndo ba iva ra u de-

ba, sa nam sa pi ris pi ro ar dam tkic de ba un dob lo bis vo tu mis Se de gad. im qvey nebs So ris,

sa dac for ma lu rad vo tu mi moTx ov ni li a, far do bi Ti um rav le so ba sak ma ri sia bel gi a Si,

ita li a Si, ir lan di a sa da Sve deT Si. Sve deT Si, sa nam pre mi er -mi nis tri da mi si mTav ro ba

mi i Rebs uf le ba mo si le bas, un da dam tkic des, rom ab so lu tu ri um rav le so ba araa pre mi-

er -mi nis tris wi na aR mde gi. praq ti ka Si es gu lis xmobs, rom Tav Se ka ve ba iT vle ba na gu lis-

xmev Tan xmo bad da Se sa ba mi sad, um ci re so bis mi e rac Se iZ le ba air Ces pre mi er -mi nis tri.

mxo lod es pa neT Si (pir vel ken Wis yra ze) da ger ma ni a Si (pir vel da meore ken Wis yra ze)

mTav ro ba un da da am tki cos ab so lu tur ma um rav le so bam. e.i. zo gi erT qve ya na Si Se iZ le ba

Ca mo ya lib des mxo lod um rav le so bis mTav ro ba, zo gi erT qve ya na Si ki um ci re so bis mos-

vlac Se saZ le be lia mTav ro ba Si.50

4.4. mTav ro bis ga da ye ne ba

gar da imi sa, rom par la men ti ax dens mTav ro bis for mi re bas, mi si Sem dgo mi fun qci-

o ni re bac da mo ki de bu lia par la men tze, ram de na dac mas un dob lo bis vo tu mis Se de gad

Se uZ lia ga da a ye nos mTav ro ba. un dob lo bis vo tu mis wi na pi ro ba Se iZ le ba po li ti ku ri

49 Winter L. D., The Role of Parliament in Government Formation and Resignation, Parliaments and Majority Rule in Westeren Europe, edited by Doring H., 123, <http://allman.rhon.itam.mx/~emagar/ep3/rules/doring.ed.parliamentsAndMajRule1995.pdf>, [30.05.2014].

50 iqve.



299

uTan xmo e ba iyos, gan sxva ve biT sap re zi den to res pub li kis gan, sa dac im piC men ti mxo lod

sis xlis sa mar Tlis da na Sa uls ukav Sir de ba.51 um rav le so ba sa da mTav ro bas So ris mud mi-

vi Tan xmo bis Se nar Cu ne ba sa par la men to re Ji mis ma xa si a Teb lad Se iZ le ba mi viC ni oT. Tu

maT So ris Tan xmo ba ara a, es iw vevs er T-er Ti mo Ta ma Sis ga var dnas. un dob lo bis vo tu mi

mTav ro ba sa da um rav le so bas So ris Se saZ lo uTan xmo e bis ga daW ris sa Su a le ba a. be i lis ma

aR mo a Ci na, rom ko le gi u rad mar Tul po li ti ku ri re Jim Si da ba lia pro tes ti sa da de mon-

stra ci e bis do ne, nak le bia ajan ye be bi, Se i a ra Re bu li Se ta ke be bi da po li ti ku ri mkvle-

lo be bic ki, vid re es mo nok ra ti u lad mar Tul po li ti kur re Ji meb Si a.52

praq ti ka Si par la men tis uf le ba mo si le ba, ga da a ye nos mTav ro ba, Se iZ le ba ga mo-

ye ne bul iq nes mxo lod um ci re so bis mTav ro bis an par ti u li so li da ro bis dar Rve vis

Sem Txve va Si. sxva Sem Txve va Si mTav ro ba uz run vel yo fi lia um rav le so bis mxar da We riT.

Tum ca, ko leq ti u ri pa su xis mgeb lo ba ar kar gavs Ta vis mniS vne lo bas. pa la tis ndo bis Se-

nar Cu ne bis sa Wi ro e ba Ta vis Ta vad awe sebs SezR ud vebs mTav ro bis Tvis. es ai Zu lebs mTav-

ro bas ax snas, ga a mar Tlos Ta vi si po zi ci a, Se Tan xme ba ze da daT mo ba ze wa vi des.53 pre mi er -

mi nistrs ki dev uf ro me tad uwevs kom pro mis ze was vla, Tu mTav ro ba ko a li ci u ri a.

4.5. tra di ci u li da ra ci o na li ze bu li par la men ta riz mi

mTav ro bis pa su xis mgeb lo bis da ye ne bis Tval saz ri siT, Ta na med ro ve da tra di ci-

u li par la men ta riz mi er Ti da igi ve ara a. am mxriv, er Tma ne Tis gan imij ne ba tra di ci u li

(kla si ku ri) da ra ci o na li ze bu li par la men ta riz mi.

4.5.1. tra di ci u li par la men ta riz mis kri zi si

kla si ku ri ti pis kon sti tu ci e bi mTav ro bis pa su xis mgeb lo bis da ye ne bas ar uq mnis

dab rko le bas. zo gi erT sa par la men to re Jim Si is Se iZ le ba dad ges ne bis mi er sa kiTx Tan

da kav Si re biT ne bis mi e ri sa Su a le biT: ken Wis yra un dob lo ba ze, ken Wis yra ga da va de ba ze,

ka non pro eq tis ukug de ba, kre di teb ze ua ris Tqma. pa su xis mgeb lo bis sis te ma tu ri da ye-

ne ba iw vevs mTav ro bis aras ta bi lu ro bas.54

sa par la men to aras ta bi lu ro ba gan sa kuT re biT gav rce le bu li iyo XIX sa u ku ne sa

da XX sa u ku nis pir vel na xe var Si. swo red am pe ri od Si Se i Zi na par la men ta riz mma yve la ze

me tad uar yo fi Ti mniS vne lo ba, aras ta bi lu ro bis si no ni mic ki gax da.55 mud mi vi kri zi se-

51 Sargentich T., The Presidential and Parliamentary Models of National Government, AM. U.J. INT’L L. & POL’Y, Vol. 8:579, 580, <http://www.auilr.org/pdf/8/8-23-19.pdf>, [ 04.01.2014].

52 Bagce H., The Role of Political Institutions in Tackling Political Fragmentation and Polarization: Presidentialism Versus Parliamentarism, 2002, 152, <http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/140.pdf>, [04.01.2014].

53 Turpin C., Tomkins A., British Government and the Constitution, Cambridge, 2007, 567.54 lovo f., parlamentarizmi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. keSelavas redaq-

torobiT, Tb., 2005, 101.55 iqve, 104.


300

bi xSi rad iw vev da mTav ro bis pa ra li ze bas, an xels uwy ob da fa Siz mis le ga lur mos vlas.56

1875-1914 wle bis saf ran ge Tis me sa me res pub li ka Si 39 wlis gan mav lo ba Si 48 mTav ro ba ga-

mo ic va la. me oTxe res pub li ka Si ki dev uf ro dam Zim da mdgo ma re o ba da Ti To e u li mTav-

ro bis moR va we o bis va da da ax lo e biT 6 Tvem de aR wev da.57 par la men ta riz mis ga dar Ce na

mxo lod re for mis gziT isa xe bo da, re for mis Zi ri Ta di mi za ni ki mTav ro bis gaZ li e re ba

un da yo fi li yo.

4.5.2. par la men ta riz mis ra ci o na li za cia

Zi re u li cvli le be bi iq na Se ta ni li omis Sem dgom da sav leT ev ro pis sa xel mwi fo e-

bis kon sti tu ci eb Si mTav ro bi sa da par la men tis ur Ti er To bis ra ci o na li za ci is miz niT.

ra ci o na li ze bu li par la men ta riz mi aris kon sti tu ci u ri me qa niz me bi sa da pro ce du-

re bis er Tob li o ba, ro me lic ga miz nu lia ka bi ne tis sta bi lu ro bis gan mtki ce bis ken ise,

rom Se nar Cu ne bul iq nes sa par la men to sis te mis Zi ri Ta di Ta vi se bu re be bi mTav ro bis po-

li ti ka ze sa ka non mdeb lo ze dam xed ve lo bis CaT vliT.58

kla si ku ri sa par la men to sis te mis pi ro beb Si ka bi ne tis mi er Se mo ta ni li ka non pro-

eq tis uar yo fa av to ma tu rad aye nebs kiTx vis niS nis qveS mTav ro bis Sem dgo mi fun qci o ni-

re bis ka no ni e re bas. ra ci o na li za ci is Se de gad mTav ro bi sad mi un dob lo bis ga mocx a de ba

cal ke pro ce du ra gax da, anu un dob lo bis ga mocx a de ba Se saZ le be lia mxo lod wi nas war-

gan zra xu lad. gar da ami sa, gar Tul da Tvi Ton un dob lo bis pro ce du ra. un dob lo bis

vo tu mis sa kiTx is da sa ye neb lad sa Wi roa de pu tat Ta gar kve u li ra o de no bis xel mo we ra.

ase ve un dob lo bis vo tu mis xSi ri ga mo ye ne bis Se sam cir deb lad Se mo Re bul iq na un dob-

lo bis sa kiTx is das mis gar kve u li pe ri o diT ak rZal va. ga ni sazR vra un dob lo bis vo tu-

mis gan xil vis va de bi. un dob lo bis vo tu mis ga mo sacx a deb lad sa Wi roa xma Ta ab so lu tu-

ri um rav le so ba, ro de sac kla si ku ri par la men ta riz mis mi xed viT ub ra lo um rav le so-

bac sak ma ri si a.59

ra ci o na li ze bu li par la men tis um Zlav re si ia ra Ria un dob lo bis kon struq ci u li

vo tu mi.60 yve la ze mniS vne lo va ni me qa niz mi, rac mTav ro bis sta bi lu ro bis gan sam tki ceb-

lad iq na Se mu Sa ve bu li, swo red ger ma ni is fe de ra ci u li res pub li kis Zi ri Ta di ka no nis

es no va ci a a. ger ma ni is Zi ri Ta di ka no nis 67-e mux lis Ta nax mad, un dob lo bis Se de gad kan-

cle ri mxo lod im Sem Txve va Si ga dad ge ba, Tu par la ments hyavs mi si Sem cvle li. war ma te-

bul ma un dob lo bis vo tum ma imav dro u lad al ter na ti u li mTav ro ba un da war mo ad gi nos.

Se sa ba mi sad, mTav ro ba Se iZ le ba mxo lod im ko a li ci is mi er iq nes ga da ye ne bu li, ro me lic

mza daa er Tad Se ud ges mu Sa o bas. Se sa ba mi sad mTav ro ba ver iq ne ba ga da ye ne bu li im ko a li-

56 tanCevi e., racionalizebuli parlamentarizmi, respublika: saparlamento Tu saprezi-

dento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 38.57 Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva konstitucionalizmis Sesavali, m. maisuraZis

Targmani, T. niniZis redaqtorobiT, Tb., 2003, 224.58 tanCevi e., racionalizebuli parlamentarizmi, respublika: saparlamento Tu saprezi-

dento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 38-39.59 iqve, 40.60 iqve, 41.



301

ci is mi er, ro me lic stro mis sity ve bis Ta nax mad, sxva ara fe ria Tu ara uk ma yo fi lo ka-

non mdeb le bis sa so war kve Ti li brbo, `sna i pe re bis~ na ir sa xe o ba, rom leb mac ara er Txel

Ca mo ag des ita li is mTav ro ba.61

in ter pe la ci e bis sa pa su xod gaC nda ndo bis sa kiTx i.62 mTav ro bas Se uZ lia sa ku Ta ri

ini ci a ti viT das vas ndo bis sa kiTx i. ndo bis vo tu mi Se iZ le ba ka bi ne tis xel Si ma ni pu la-

ci is ia ra Rad ga da iq ces, ro de sac mTav ro bas par la men tSi ga mo aqvs ara po pu la ru li ka-

non pro eq ti, an un dob lo bis sa kiTx is Ta vi dan aci le ba surs.63

4.5.3. ndo bis sa kiTx i, ro gorc mTav ro bis ia ra Ri

pre mi er -mi nistrs ndo bis sa kiTx is das ma Se uZ lia ne bis mi er po li ti ka ze, ro de sac

mo i sur vebs. ita li a Si reg la men ti sa Su a le bas iZ le va ndo bis vo tu mi ga mo ye ne bul iq nes

ara mxo lod spe ci fi kur sa kiTx eb ze, ara med cal ke ul mux leb ze an Ses wo re beb ze. zo gi-

erT qve ya na Si cal ke u li sa xis ka non pro eq te bi, ro go ri ca a, bi u je ti, mo ma ra ge ba, Cve u-

le bis Ta nax mad, ndo bis sa kiTx is das mad iT vle ba. di di bri ta ne Tis ma ga li Ti mi u Ti Tebs,

Tu ro gor mu Sa obs mTav ro bis mi er ini ci re bu li ndo bis pro ce du ra. 1993 wels bri ta ne-

Tis Tem Ta pa la tam ken Wi uya ra un dob lo bis mo tivs ma as trix tis xel Sek ru le bis Se er-

Te bas Tan da kav Si re biT. ori mTa va ri opo zi ci u ri par tia em xro bo da xel Sek ru le bas Tan

mi er Te bas, Tum ca, mxars uWer dnen un dob lo bis vo tums imis ga mo, rom xel Sek ru le bis

so ci a lu ri na wi lis ra ti fi ci re ba ar xde bo da. pre mi er -mi nistrs sWir de bo da kon ser va-

ti u li par ti is mya ri mxar da We ra, maT So ris, im oci me am bo xis, rom le bic ewi na aR mde-

ge bod nen ev ro pu li in sti tu te bi sad mi ne bis mi er Se er Te bas. maT ga dawy ve ti li hqon daT

mim xro bod nen opo zi ci as.64

jon me i jor ma un dob lo bis vo tu mis sa wi na aR mde god wa mo a ye na ndo bis vo tu mi, ga-

mo acx a da ra, rom da mar cxe bis Sem Txve va Si par la men ti da iS le bo da. amis Se de gad me am bo-

xe eb mac mxa ri mTav ro bas da u Wi res. bri ta neT ma xel Sek ru le bis ra ti fi ci re ba mo ax di na

ise, ro gorc es pre mi er -mi nistrs sur da. es aris ndo bis vo tu mis efeq tis na Te li ma ga-

li Ti. im Sem Txve veb Si ki, ro de sac ndo bis vo tu mi ga mo ye ne bu li ara a, par la men tis wev-

re bi iT va lis wi ne ben imis Se saZ leb lo bas, rom pre mi er -mi nistrs ne bis mi er dros Se uZ lia

das vas ndo bis sa kiTx i. un dob lo bis vo tu mi pre mi er -mi nistrs aZ levs po li ti ka ze gav-

le nis mox de nis mniS vne lo van sa Su a le bas ma Si nac ki, ro de sac re a lu rad es pro ce du ra

arc dawy e bu la.65

61 Strøm K., Parliamentary Government and Legislative Organisation, Parliaments and Majority Rule in Westeren Europe, edited by Doring H., 75, <http://allman.rhon.itam.mx/~emagar/ep3/rules/doring.ed.parliamentsAndMajRule1995.pdf>, [30.05.2014].

62 lovo f., parlamentarizmi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. keSelavas reda-

qtorobiT, Tb., 2005, 100.63 tanCevi e., racionalizebuli parlamentarizmi, respublika: saparlamento Tu saprezi-

dento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 41.64 Huber J. D., The Vote of Confi dence in Parliamentary Democracies, The American Political Science Review Vol.

90, No. 2, 1996, 269, <http://www.jstor.org/stable/2082884>, [11.09.2008].65 iqve.


302

ndo bis pro ce du ra aR mas ru le bel sa da sa ka non mdeb lo or ga nos So ris qmnis im gvar

sis te mas, ro me lic sa pi ris pi roa sap re zi den to res pub li kis Tvis. aS S-Si sa ka non mdeb lo

xe li suf le ba qmnis sa bo loo po li ti kas, aR mas ru le bels Se uZ lia mxo lod ve tos da de-

ba, da ara Sec vla. sa par la men to Si aR mas ru le be li xe li suf le ba ndo bis vo tu mis ga mo-

ye ne biT qmnis sa bo loo prog ra mas. Tu par la men ti ar ga iT va lis wi nebs am sa kiTxs, par-

la men ti aR moC nde ba sap re zi den to res pub li kis aR mas ru le be li xe li suf le bis rol Si

mxo lod ve tos da de bis Se saZ leb lo biT.66

4.6. mTav ro bi sa da par la men tis ur Ti er Tga wo nas wo re ba

mTav ro bis ko leq ti u ri pa su xis mgeb lo ba ga wo nas wo re bu lia aR mas ru le be li xe-

li suf le bis mi er sa ka non mdeb lo or ga nos va dam de li ar Cev ne biT. yve la omis Sem dgo mi

sa par la men to kon sti tu cia aR mas ru le bel xe li suf le bas ani Webs uf le bas, da iTx o vos

sa ka non mdeb lo or ga no, Tu ka bi nets un dob lo ba ga mo ecx a da da is amis Se de gad ar ga dad-

ge ba. kla si ku ri par la men ta riz mis pi ro beb Si ki msgav si ra me Se uZ le be li a.67

daTx ov nis uf le bas uwo de ben xe li suf le bis `moq nil~ da yo fas, rac aS S-is kon sti-

tu ci iT Se mo Re bu li xe li suf le be bis `xis ti da yo fis~ sa wi na aR mde go a. aS S-is sis te mis

mi baZ viT Sve de Tis 1809 wlis da nor ve gi is 1814 wlis kon sti tu ci iT par la men tis daTx-

ov na aik rZa la. Sve deT Si par la men tis daTx ov nis uf le ba mog vi a ne biT iq na Se mo Re bu li,

xo lo nor ve gi a Si dRem de ase a. sam Tav ro bo pa su xis mgeb lo bis re a lu rad da ye ne bis mi u xe-

da vad, nor ve gi ul re Jim Si ara so des da u ye ne bi aT eW qveS daTx ov nis uf le bis ak rZal va.68

asea Sve i ca ri a Si, sa dac mTav ro ba iu ri di u lad eq vem de ba re ba par la ments. Tum ca, Sve i ca-

ria sa par la men to sis te mas ar mi e kuT vne ba.

daTx ov nis uf le bis bo ro tad ga mo ye ne bis Ta vi dan asa ci leb lad zog jer kon sti-

tu cia zRu davs par la men tis daS las gar kve u li ga re mo e be bi Ta da dro is mi Ti Te biT.

bev ri kon sti tu ci a, ma ga li Tad, ger ma ni is Zi ri Ta di ka no ni am me qa nizms mxo lod sa gan ge-

bo si tu a ci e bis Tvis ina xavs. es gan pi ro be bu lia par la men tis ga mo u va li mdgo ma re o biT,

mTav ro bis for mi re bis Se uZ leb lo biT. igi vea sa ber Zne Tis Sem Txve va. ase ve Sve deT Si es

xde ba, ro de sac ar ar se bobs pre mi er -mi nis tris da niS vnis Se saZ leb lo ba.69

daTx ov nis uf le ba mo si le ba xSi rad iT vle ba par la men ta riz mis Zi ri Tad ma xa si-

a Teb lad. dug las ver ni mas sa par la men to de mok ra ti is 11 Tvi se bas So ris asa xe lebs70.

xu an lin Tzi mas `dro e bi Ti si xis tis~ an ti po dad mi iC nevs, rac ase Tavs abez rebs sap re-

zi den to de mok ra ti ebs. Tum ca, lo vo Tvlis, rom es araa par la men ta riz mis Zi ri Ta di ma-

66 Huber J. D., The Vote of Confi dence in Parliamentary Democracies, The American Political Science Review Vol. 90, No. 2, 1996, 269, <http://www.jstor.org/stable/2082884>, [11.09.2008].

67 tanCevi e., racionalizebuli parlamentarizmi, respublika: saparlamento Tu saprezi-

dento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 42.68 lovo f., parlamentarizmi, n. cqitiSvilisa da m. balavaZis Targmani, v. keSelavas reda-

qtorobiT, Tb., 2005, 106.69 Strøm K., Swindle S., Strategic Parliamentary Dissolution, The American Political Science Review, Vol. 96, No.

3, 2002, 576, <http://web.pdx.edu/~mev/pdf/Strom_Swindle_ParlArtiicle.pdf>, [26/04/2014].70 Verney D., Parliamentary Government and Presidential Government, Parliamentary Versus Presidential Govern-

ment, edited by Lijphart A., Oxford, 1992, 36.



303

xa si a Te be li da arc mi si or ga nu li for ma a. mi si az riT, is jer ko ni un qtu ru li da Sem deg

Te o ri u li xa si a Ti sa a.71 vi na i dan sa par la men to mTav ro ba miC ne u lia er Ti a ni Za la uf le-

bis sis te mad, sa dac sa ka non mdeb lo da aR mas ru le be li Sto iZu le bu lia war mo ad gi nos

Tan mim dev ru li, Se Tan xme bu li po li ti ka, Te o ri u lad iT vle ba, rom mTav ro bis me Ta u ris

uf le ba mo si le ba, da Sa los par la men ti, sa par la men to um rav le so bis mi er mTav ro bis ga-

da ye ne bis uf le bis sa pir wo ne a. `sa Si ne li sam sjav ros~ es ori me qa niz mi, ga da ye ne bi sa da

daS lis uf le ba mo si le be bi, ai Zu lebs sa ka non mdeb lo da aR mas ru le bel xe li suf le bas

iy vnen ur Ti er Tda mo ki de bul ni. Tum ca praq ti ka, yo vel Tvis ar mi u Ti Tebs, rom daTx ov-

nis uf le bis re a li za cia yve la Sem Txve va Si mi mar Tu lia mTav ro bis sta bi lu ro bis uz-

run vel yo fis ken. es xan da xan mTav ro bis ma ni pu la ci is sa Su a le ba a.72

4.7. sa par la men to sis te mis ana li zi

sa par la men to sis te ma, sap re zi den tos gan gan sxva ve biT, sa ka non mdeb lo da aRam-

sru le be li xe li suf le bis er Ti a no ba sa da ur Ti er Tda mo ki de bu le bas us vams xazs, vid-

re maT an ta go nis tur da mo ki de bu le bas. ro gorc sa ka non mdeb lo da aR mas ru le be li

xe li suf le bis da mo u ki deb lo ba war mo ad gens sap re zi den to mTav ro bis spe ci fi kur ma-

xa si a Te bels, ase war mo ad gens ma Ti er Ti a no ba da kom bi na cia ka bi ne tis mTav ro bis zust

prin cips.73 val ter be ig ho tis az riT, sa ka non mdeb lo da aR mas ru le be li xe li suf le bis

er Ti a no ba swo red in gli sis kon sti tu ci is da fa ru li ar si da mi si efeq ti a no bis sa i dum-

lo a. Ta vis naS rom Si `in gli sis kon sti tu ci a: ka bi ne ti~ be ig ho ti wers: `Tu ki pi ri, vi sac

aqvs saq mis gan xor ci e le bis val de bu le ba, ama ve dros araa pi ri, ro me lic qmnis ka no nebs,

yo vel Tvis iq ne ba wi na aR mde go ba am or pirs So ris. aR mas ru le be li da koW le bu lia im ka-

no ne bis mi u Reb lo biT, ro me lic sa Wi ro a, ka non mde be li ki wax de ni lia moq me de be biT, ro-

mel zec pa su xis mgeb lo ba ar ekis re ba. aR mas ru le be li aRa raa aR mas ru le be li im dRi dan,

ro de sac mas ar Se uZ lia aRas ru los is, ri si ga ke Te bac ga dawy vi ta; xo lo ka non mde be li

de mo ra li ze bu lia Ta vi suf le biT, iRebs ra iseT ga dawy ve ti le bebs, rom lis efeq tiT

sxve bi itan je bi an. [...] did bri ta neT Si mTav ro bas Se uZ lia ka non mdeb lis iZu le ba ga dad-

go mis, an mi si daTx ov nis mu qa riT. ar cer Ti maT ga nis ga mo ye ne bis me qa niz mi ar ar se bobs

sap re zi den to res pub li ka Si. sa ka non mdeb lo or ga no ver da iS le ba, xo lo mTav ro bis ga-

dad go mas yu radR e bas ar aq cevs. ro ca maT So ris gan sxva ve bu li az re bi war mo i So ba, ka-

non mde be li Za la dobs aR mas ru le bel ze, aR mas ru le be li – sa ka non mdeb lo ze, di di al-

ba To biT ase da as ru le ben ur Ti er To bas Ta vi an Ti va dis amo wur vam de. [...] sap re zi den to

res pub li ka Si kon gre si ar Ce u lia fiq si re bu li va diT, ro me lic ar Se iZ le ba arc aC qar-

des an Se fer xdes. ar se bobs pre zi den ti, ro me lic ase ve ar Ce u lia fiq si re bu li va diT,

yve la Ro nis Zi e ba dad ge ni lia dro Si. aq ar aris elas ti ku ro bis ele men ti, yve la fe ri

aris xis ti, gan sazR vru li da da Ta ri Re bu li. Sen wi nas war gyavs gan sazR vru li Se ni mTav-


qtorobiT, Tb., 2005, 107.72 Strøm K., Swindle S., Strategic Parliamentary Dissolution, The American Political Science Review, Vol. 96, No.

3, 2002, 576, <http://web.pdx.edu/~mev/pdf/Strom_Swindle_ParlArtiicle.pdf>, [26/04/2014].73 Bagehot W., The English Constitution: The Cabinet, Parliamentary Versus Presidential Government, edited by

Lijphart A., Oxford, 1992, 66.


304

ro ba, mi u xe da vad imi sa, is gak ma yo fi lebs Tu ara, kar gad mu Sa obs Tu cu dad, gin da Tu ar

gin da, ka no nis Ta nax mad, is un da Se i nar Cu no~.74

4.8. mTav ro bis pa su xis mgeb lo ba: mi Ti Tu re a lo ba?

mar Ta li a, sa par la men to de mok ra tia xels uwy obs xe li suf le bis efeq tu ro bas, Ta-

nam Srom lo bas, mag ram aq Se iZ le ba da is vas kiTx va, mar Tvis sa da ve e bis mTav ro bi sad mi ga-

da ce miT par la men tma xom ar ai Ro xe li pa su xis mgeb lo ba ze?75 mTav ro ba sa da par la ments

So ris po li ti ku ri ur Ti er To ba de mok ra ti ul sa xel mwi fo Si xSi ri kri ti kis sa ga nia jer

ki dev me-19 sa u ku ni dan. es kri ti ka mom di na re obs sa par la men to sis te ma Si sa par la men-

to um rav le so ba sa da mTav ro bas So ris mWid ro Ta nam Srom lo bi dan, rac Se u Tav se be lia

Za la uf le bis ga mij vnis ide as Tan.76 aqe dan xom ar ga mom di na re obs is das kvna, rom sap re-

zide nto res pub li ka Si uf ro me tad da cu lia par la men tis er T-er Ti um Tav re si fun qcia

– aR mas ru le be li xe li suf le bis kon tro li, vid re sa par la men to Si. Tum ca, amas Tan da-

kav Si re biT mi o le ri Ta vis wig nSi `sa mi Sto” acx a debs, rom zo ga di war mod ge na – par la-

men ti sa da mTav ro bis au ci le be li kon tras tis Se sa xeb, ro gorc Za la uf le bis ga mij vnis

moTx ov na – mcda ri a. sa par la men to sis te ma Si ar se bu li mWid ro Ta nam Srom lo ba mTav ro-

ba sa da sa par la men to um rav le so bas So ris sa Wi roa de mok ra ti u li ne bis re a li za ci is

xel Se sawy o bad.77 mar Ta li a, mTav ro bis Za la uf le ba sa da par la men tis Za la uf le bas So-

ris ba lan si mTav ro bis sa sar geb lo daa ga dax ri li, mag ram ro ca sa par la men to mTav ro bis

Zli er me Ta ur zea sa u ba ri, mi si Za la uf le bis na wi li gan pi ro be bu lia sxva das xva fraq-

ci as Tan kom pro mi siT. wi na aR mdeg Sem Txve va Si, Tu ko a li cia da i Sa la, mTav ro bas ga dad-

go ma mo u wevs. sa bo lo od par la men tsa da mTav ro bas So ris Ta nam Srom lo ba saf rTxes ar

war mo ad gens. Ta nam Srom lo ba war mo i So ba sap re zi den to sis te ma Sic. ami tom es saf rTxe

araa upir ve le sad im faq ti dan ga mom di na re, rom ori ve, sap re zi den to da sa par la men to,

sis te ma Si met -nak le bad aR mas ru le be li da sa ka non mdeb lo xe li suf le ba er Tma neT zea

da mo ki de bu li, mar Ta li a, sxva das xva na i rad, mag ram ur Ti er Tda mo ki de bu le ba sa xe zea

ori ve Si.

5. na xev rad sap re zi den to (Se re u li) res pub li ka

5.1. na xev rad sap re zi den to res pub li kis zo ga di da xa si a Te ba

na xev rad sap re zi den to, ro mel sac xan da xan „or mag“ an „Se re ul“ sis te mas uwo de-

ben, aer Ti a nebs sap re zi den to da sa par la men to sis te mis ele men tebs. na xev rad sap re zi-

den to res pub li kas zog jer axa si a Te ben, ro gorc sa par la men to res pub li kas or ma gi aR-

74 Bagehot W., The English Constitution: The Cabinet, Parliamentary Versus Presidential Government, edited by Lijphart A., Oxford, 1992, 67-71.

75 Strøm K., Parliamentary Government and Legislative Organisation, Parliaments and Majority Rule in Westeren Europe, edited by Doring H., 58, <http://allman.rhon.itam.mx/~emagar/ep3/rules/doring.ed.parlia-mentsAndMajRule1995.pdf>, [30.05.2014].

76 Möllers C., The Three Branches: A Comparative Model of Separation of Powers, Oxford, 2013, 110.77 iqve, 113.



305

mas ru le be li xe li suf le biT.78 na xev rad sap re zi den tos pir ve li kon sti tu ci u ri da xa-

si a Te ba di u ver Jes ekuT vnis. fran gi mec ni e ri di u ver Je mmar Tve lo bis for mas aRi a rebs

na xev rad sap re zi den tod, sa dac pre zi den ti: a) xal xis mi e raa ar Ce u li, b) flobs mniS vne-

lo van kom pe ten ci ebs; g) mTav ro bas Tan Ta na ar se bobs, rom lis ga da ye ne bac par la ments

Se uZ li a.79 is am mmar Tve lo bas aR wers, ro gorc sis te mas, ro me lic mo nac vle obs sap re-

zi den to da sa par la men to sis te mas So ris. di u ver Je saf ran ge Tis me xu Te res pub li kas

ar gan sazR vravs arc ro gorc sap re zi den tos, da arc sa par la men tos, ara med sis te mas,

ro me lic mo nac vle obs maT So ris. mi u xe da vad ami sa, ter mi ni „na xev rad sap re zi den to“

xSi rad aR qmu li a, ro gorc Su a le du ri mmar Tve lo bis for ma sap re zi den to sa da sa par-

la men tos So ris. pro fe so re bi ke ri da Su gar ti ki mi iC ne ven, rom es arc Su a le du ri da

arc sap re zi den to sa da sa par la men tos So ris mo nac vle ti pi a. fran gul sis te mas isi ni

uwo de ben `pre mi e ri pre zi den tTan er Tad~ sis te mas.80

na xev rad sap re zi den to sis te ma Si aR mas ru le bel xe li suf le bas axor ci e lebs ro-

gorc pre zi den ti, ise mTav ro ba. pre zi den tis pir da pi ri ar Cev ne bi mo sax le o bas aZ levs

ga dam wyve ti xmis uf le bas mTa va ri aR mas ru leb lis ar Ce va Si, ama ve dros mTav ro bis ar-

se bo bam un da Se am ci ros pre zi den tis si a ma yis ris ke bi. amas Tan pre zi den ti Ta vi su fa lia

pa su xis mgeb lo bis gan, mTav ro ba ki pa su xis mge be lia ro gorc pre zi den tis, ise par la men-

tis wi na Se.81 es sis te ma gu lis xmobs pre zi den ti sa da sa ka non mdeb lo or ga nos mxri dan

Se Tan xme bul, xSi rad ki Se jib re biT kon trols pre mi er -mi nis trsa da mTav ro ba ze.82

5.2. mTav ro bis for mi re ba

Se re ul sis te ma Si pre zi dents far To kom pe ten cia aqvs, maT So ris, mTav ro bis for-

mi re bis pro ces Si. pre zi den ti Se ar Cevs da niS navs pre mi er -mi nistrs. pre mi er -mi nis tri,

Ta vis mxriv, Se ar Cevs mi nis tre bis kan di da tu rebs da da sam tki ceb lad wa rud gens pre zi-

dents. saf ran geT Si par la men tis in ves ti tu ra arc au ci le be lia da arc ka no niT dad ge-

ni li. saf ran ge Tis kon sti tu cia pre zi dents uf le bas aZ levs, da a sa xe los pre mi er mi-

nis tro bis kan di da ti ise, rom par la men tis ndo ba ar mi i Ros, pre mi e ri sa da mTav ro bis

war dge na pre zi den tis ga dawy ve ti le biT xde ba imis mi xed viT, Tu ram de nad surT mas da

pre mi ers par la men tis in sti tu ti sad mi pa ti vis ce mis ga mom JRav ne ba.83 Tum ca, praq ti ka Si

78 Venice Commission (European Commission for Democracy through Law), Final opinion (No. CDL-AD (2010) 028) on the draft constitutional law on amendments and changes to the constitution of Georgia, <http://www.venice.coe.int/docs/2010/CDL-AD(2010)028-e.asp>, [04.01.2014].

79 izoria l., saprezidento, saparlamento Tu naxevrad saprezidento? gza demokratiuli

konsolidaciisken, Tb., 2010, 26.80 Shugart M., Carey J., Presidents and Assemblies: Constitutional Design and Electoral Dynamics, New York,

1992, 23.81 ruseTis federaciaSi mTavroba konstituciurad pasuxismgebelia rogorc parlamentis,

ise prezidentis winaSe, safrangeTSi ki, konstituciis Tanaxmad, mxolod parlamentis wi-

naSea pasuxismgebeli. 82 Fish S., Stronger Legislatures Stronger Democracies, Journal of Democracy, Vol. 17, No. 1, 2006, 6, <http://www.

europarl.europa.eu/pdf/oppd/Page_8/Stronger_legislature%20_Stronger_democracies.pdf>, [04.01.2014].83 safrani u., mmarTvelobis principebi: aRmasrulebeli xelisufleba, respublika: sapar-

lamento Tu saprezidento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 184.


306

da i ner ga ndo bis mi Re bis pro ce du ra, rad gan kon sti tu ci is Sem dge nels ase sur da. mag-

ram 1988-1993 wleb Si es Ta vi dan iq na aci le bu li, rad gan mTav ro ba erov nu li asam ble is

um ci re so bi dan iyo da par la men tSi mxo lod Zi ri Ta di sa kiTx e bis gacx a de biT iq na Se mo-

far glu li.84

rCe ba STa beW di le ba, rom saf ran ge Tis pre zi den ti gar kve ul wi lad em sgav se ba sap-

re zi den to res pub li kis pre zi dents, ro me lic Ta vi si Se xe du le bi sa mebr ar Cevs mTav ro-

bis wev rebs. mi u xe da vad ami sa, saf ran ge Tis pre zi den tma mi te ran ma pre mi er -mi nis trad

mTa va ri opo zi ci u ri par ti is li de ri, Si ra ki, da niS na. ra tom mo iq ca ase mi te ra ni, ro-

de sac is Ta vad ax dens mTav ro bis for mi re bis ini ci re bas? an Se kiTx va sxvag va rad rom

da is vas, aS S-Si pre zi den ti ra tom ar mo iq ca mi te ra nis msgav sad, ro de sac de mok ra te bis

mi er kon tro li re bu li se na tis wi na Se aR moC nda? am kiTx vis pa su xi a: vis aqvs mTav ro bis

daTx ov nis uf le ba?85 aS S-Si pre zi den tis ka bi ne tis wev re bis da niS vna Si mo na wi le obs se-

na ti. Tum ca, aS S-is pre zi den te bi ma inc axer xe ben sa ku Ta ri sim pa Ti e bis Se sa ba mi sad da a-

kom pleq ton ka bi ne ti ma Si nac ki, ro ca se na ti opo zi ci u ra daa gan wyo bi li. mag ram aS S-Si

ka bi ne tis wev re bis mox snis uf le ba mxo lod pre zi dents aqvs da ara – se nats. saf ran geT-

Si pre zi dents ar Se uZ lia ka bi ne tis mox sna, mag ram es Se uZ lia asam ble as. ami tom, ro de-

sac saf ran ge Tis pre zi den ti awy de ba opo zi ci ur asam ble as, is uf ro sus tia mTav ro bis

for mi re bis pro ces Si, vid re aS S-is pre zi den ti.86 pre zi den ti inar Cu nebs mTav ro bis da-

sa xe le bis uf le bas, asam ble as ki aqvs mi si mox snis ini ci a ti va. sa dac mxo lod pre zi dents

Se uZ lia mTav ro bis daTx ov na, ka bi ne ti pre zi den tis sur vi lis Se sa ba mi sad kom pleq te ba,

xo lo sa dac mxo lod par la ments Se uZ lia daTx ov na, par la men tis um rav le so bis ne ba do-

mi ni rebs ka bi ne tis for mi re bis pro ces Si.87

5.3. aR mas ru le be li xe li suf le bis or ga ni za cia da fun qci o ni re ba

Se re ul mmar Tve lo ba Si aR mas ru le bel xe li suf le bas hyavs ori me Ta u ri: pre zi-

den ti da pre mi er -mi nis tri, amas Tan maT So ris kom pe ten ci e bi naT lad ga mij nu li ara a.

Se re u li res pub li ke bis kon sti tu ci eb Si aR mas ru le bel xe li suf le bas Tan Ta nam Srom-

lo bis mxriv kon sti tu ci is oraz rov ne ba am sis te mis nak li a. por tu ga li i sa da va i ma ris

res pub li kis ma ga liT ze Se iZ le ba iT qvas, rom mTa va ri ga mow ve va sa xel mwi fos me Ta ur sa

da aR mas ru le be li xe li suf le bis me Ta urs So ris kom pe ten ci is na Te li ga u mij na o ba a.88

am sis te ma Si pre zi den ti do mi nant rols as ru lebs, Tu mas asam ble is mxar da We ra

aqvs. aR mas ru le bel xe li suf le bas axor ci e lebs pre zi den ti, mag ram par la men tis wi na-

Se pa su xis mge be lia mTav ro ba. pre mi e ri as ru lebs asam ble as Tan da ma kav Si re be li rgo lis

rols, kri zi sul Sem Txve va Si ki dam ca vi `fa ris~ rols, ro me lic pre zi dents po li ti-


qtorobiT, Tb., 2005, 89-90.85 Shugart M., Carey J., Presidents and Assemblies: Constitutional Design and Electoral Dynamics, New York,

1992, 108-109.86 iqve, 117.87 iqve, 125.88 iqve, 56.



307

ku ri dar tyme bis gan icavs. Tu aR mas ru le be li xe li suf le bis eko no mi kur ma po li ti kam

mar cxi ga ni ca da, pre zi dents Se uZ lia pre mi er -mi nis tri msxver plad Ses wi ros par la-

ments, cxa di a, Tu SeZ lebs par la men tis dar wmu ne bas pre mi e ris bra le u lo ba Si.89

aR mas ru le be li xe li suf le ba Se iZ le ba da i yos opo zi ci ur seg men te bad – er Ti

mxriv, pre zi den ti da me o re mxriv, ka bi ne ti asam ble is mxar da We riT, rom le bic sxva das-

xva amom rCev lis mi er da mo u ki deb lad aris ar Ce u li. ro de sac pre zi den ti da mTav ro ba

opo zi ci ur Za lebs war mo ad ge nen, am dros war mo i So ba ko ha bi ta ci a, e.w. Ta nacx ov re ba.

Tu ki am dros er T-er Ti an ori ve mxa re ugu le bel yofs er Tma ne Tis uf le bebs, ko ha bi-

ta ci am Se iZ le ba war moS vas kri zi si. ami tom ko ha bi ta cia ga ni sazR vre ba, ro gorc `aR-

mas ru le be li, da yo fi li sa ku Ta ri Ta vis wi na aR mdeg~.90 Tum ca, pre zi den ti arc aq rCe ba

ber ke tis ga re Se, mas Se uZ lia ne bis mi e ri mi ze ziT da iTx o vos par la men ti. saf ran geT Si

er Ta derT ak rZal vas war mo ad gens par la men tis daTx ov nis da uS veb lo ba mi si ar Ce vi dan

er Ti wlis gan mav lo ba Si. sxva Sem Txve va Si mas Ta vi suf lad Se uZ lia daTx ov na ga mo i ye nos

Ta vi si mxar dam We ri um rav le so bis aR sad ge nad. Tu amom rCev leb ma mTav ro bis par ti as da-

u Wi res mxa ri, am Sem Txve va Si is uk ve iZu le bu li a, Se e gu os opo zi ci ur mTav ro bas.

5.4. na xev rad sap re zi den to mmar Tve lo bis mo de lis Se fa se ba

na xev rad sap re zi den to sis te ma da am kvid ra saf ran ge Tis me-5 res pub li kam. me sa me

da me oTxe res pub li keb Si sa par la men to ga dawy ve ti le bis mi Re bis ne ga ti u ri ga moc di le-

bis Sem deg mi iC ni es, rom Zli e ri pre zi den ti da sus ti par la men ti – va i ma ris res pub li kis

kon sti tu ci as Tan mim sgav se bu li – ga a um jo be seb da po li ti ku ri sis te mis ga dawy ve ti le-

ba u na ri a no bas. faq tob ri vad ki fran gul sis te ma Si ar se bu li sa par la men to mTav ro ba da

xal xis mi er ar Ce u li Zle va mo si li pre zi den ti mra val prob le mas qmnis. xSi ri kri ti kis

sa ga nia pre zi den tis po li ti ku ri pa su xis mgeb lo bis nak le bo ba. pre zi den ti pa su xis mge-

be li araa Ta vi si po li ti kis Tvis arc amom rCev le bi sa da arc par la men tis wi na Se. saf ran-

ge Tis pre zi den ti uf le ba mo si lia da iTx o vos par la men ti, ri si uf le ba mo si le bac pre-

zi dents ara aqvs aS S-Si. pre zi dents par la men tis daS lis uf le ba Se uZ lia ga mo i ye nos sa-

par la men to po li ti kis des ta bi li za ci is Tvis. Se de gad, gan sxva ve biT sa par la men to sis-

te mis gan, aq nak le bia par la men ti sa da mTav ro bis or mxri vi ur Ti er Tda mo ki de bu le ba.

amis sa nac vlod par la men tia da mo ki de bu li pre zi den tze.91 yo ve li ve ze mo aR niS nul ma

xe li suf le bis da na wi le bis prin ci pis de for ma cia mo ax di na.92 axa li `na xev rad sap re zi-

den to~ sis te ma gav rcel da aR mo sav leT ev ro pa Si. aras ta bi lu ri po li ti ku ri par ti e bis

lan dSaf tSi ki is av to ri ta rul sap re zi den to sis te mad ya lib de ba. pre zi dents surs,

rom xe li Se u Sa los par la men tSi um rav le so bis for mi re bas, rad gan rac uf ro sus tia

par la men ti, miT uf ro Zli e ri xde ba pre zi den ti.93 Tum ca, Su gar ti da ke ri mi iC ne ven, rom

89 Shugart M., Carey J., Presidents and Assemblies: Constitutional Design and Electoral Dynamics, New York, 1992, 53.

90 iqve, 57.91 Möllers C., The Three Branches: A Comparative Model of Separation of Powers, Oxford, 2013, 113.92 Cernilovski z., prezidentumis instituti istoriuli gamocdilebis Suqze, respublika:

saparlamento Tu saprezidento, o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 110.93 Möllers C., The Three Branches: A Comparative Model of Separation of Powers, Oxford, 2013, 112.


308

mmar Tve lo bis es for ma da saS ve bia im de nad, ram de na dac aq mTav ro bis for mi re bis asi-

met ria kom pen sir de ba par la men tis mi er mTav ro bis mox snis asi met ri iT. isi ni mi iC ne ven,

rom ara de mok ra ti ul for mas war mo ad gens is Se re u li mmar Tve lo ba, ro mel Sic pre zi-

dents aqvs mTav ro bis ro gorc da niS vnis, ise mox snis uf le ba mo si le ba. am for mas isi ni

gan sazR vra ven, ro gorc pre zi den ti par la men tTan er Tad. ase Ti sis te ma ar se bob da ger-

ma ni a Si, e.w. va i ma ris res pub li ka Si (1919-1933), rac fa Siz mis mos vliT das rul da. dRes

asea ru se Tis fe de ra ci is res pub li ka Si da sxva sa xel mwi fo eb Si. am sis te ma Si sru li ad

dar Rve u lia Se ka ve ba- ga wo nas wo re bis me qa niz me bi.

Se re u li mmar Tve lo bis mo de lis sa er To ma xa si a Teb lad Se iZ le ba iT qvas, rom am

mo del Si mTav ro bis kon tro li yve la ze sus ta daa ga mo xa tu li. sa o ca ria al baT is faq-

ti, rom saf ran ge Tis V res pub li kam da am kvid ra mmar Tve lo bis ise Ti mo de li, ro me lic

yve la ze nak le bad Se e sa ba me ba xe li suf le bis da na wi le ba/ ga mij vni sa da mTav ro bis kon-

tro lis kon cef ci as, ro de sac yve la ze mniS vne lo va ni wvli li, rac kon sti tu ci o na liz-

mis gan vi Ta re ba Si saf ran geTs Se u ta ni a, aris xal xis mxri dan mTav ro bis kon tro li – kon-

kre tu li re a li za ciaa ada mi a nis uf le be bi sa da Ta vi suf le be bis dek la ra ci is, ro me lic

mi Re bul iq na 1789 wels.94

6. das kvna

ar se bu li Ti To e u li sis te ma mo i cavs gar kve ul da de biT da uar yo fiT as peq tebs.

sap re zi den to res pub li ka sa da sa par la men to sis te ma Si sa xe zea Sto ebs So ris or mxri vi

ur Ti er Tda mo ki de bu le ba, ri Tac iq mne ba Za luf le bis da ba lan se ba- ga wo na wo re bis sis-

te ma. Tum ca, es sxva das xva gziT xor ci el de ba sap re zi den to da sa par la men to mo de leb-

Si. sap re zi den to res pub li ka Si Ti To e ul Stos Se uZ lia Se a mow mos er Tma ne Ti sa ku Ta ri

Ta vis ar se bo bis Tvis saf rTxis Seq mnis ga re Se, xo lo sa par la men to sis te ma Si maT So ris

Se u Tan xmeb lo ba er T-er Ti mo Ta ma Sis ga var dnis sa fuZ ve li a. sap re zi den to sis te ma Si

`xis ti~ Za luf le bis ga mij vna a, xo lo sa par la men to Si `moq ni li~. sa par la men to sis te ma

pa su xis mgeb lo ba- daTx ov nis me qa niz me biT ba lan sde ba. Tum ca, Se i niS ne ba, rom es ba lan si

uf ro mTav ro bis sa sar geb lo daa ga dax ri li. ami tom ba lan sis aR sad ge nad sa Wi roa par-

la men tis daTx ov nis Se saZ leb lo bis maq si ma lu rad SezR ud va.

rac Se e xe ba Se re ul mmar Tve lo bas, jobs, cal -cal ke ga mo i yos pre mi e ri pre zi den-

tTan er Tad da sap re zi den to- sa par la men to mo de le bi. ori ve Sem Txve va Si ar se bobs par-

la men tis pre zi den tze da mo ki de bu le ba, mTav ro bis sus ti kon tro li da pre zi den ti pa-

su xis mgeb lo bis ga re Se. mi u xe da vad ami sa, pre mi e ri pre zi den tTan er Tad mmar Tve lo bis

mo del Si ga wo nas wo re ba- da ba lan se bis sa kiTxi ise mwva ved ar dgas, ro gorc sap re zi den-

to- sa par la men to mo del Si a. Se iZ le ba iT qvas, rom es aris sis te ma, ro me lic da saS ve bi a,

mag ram jobs, Ta vi dan iq nes aci le bu li.95 am uka nas knel Si pre zi den ti niS navs mTav ro bas,

xsnis mas, iTx ovs par la ments, xel mZRva ne lobs aR mas ru le bel xe li suf le bas. aq mTav-

94 hovardi a., gza konstitucionalizmisken, respublika: saparlamento Tu saprezidento,

o. melqaZis redaqtorobiT, Tb., 1996, 45.95 Elgie R., Moestrup S., Semi-Presidentialism in Central and Eastern Europe, Manchester, 2008, 1.



309

ro bac da par la men tic da mo ki de bu lia pre zi den tze. aR mas ru le be li xe li suf le bis

kon tro li am sis te ma Si Zal ze sa eW voa gan xor ci el des. amas mi u Ti Tebs im qvey ne bis praq-

ti kac, sa dac es for maa gav rce le bu li. ar ar se bobs ra aR mas ru le be li xe li suf le bis

kon tro li, Se sa ba mi sad, is arc de mok ra ti u li mmar Tve lo bis for ma a.

Ta na med ro ve kon sti tu ci o na liz mis ten den ci a, ro gorc vxe davT, aR mas ru le-

be li xe li suf le bis gaZ li e re baa da ara – sa ka non mdeb lo si. er Ti mxriv, es au ci le-

be lia mTav ro bis nor ma lu ri fun qci o ni re bis Tvis, mag ram, me o re mxriv, es xom ar mi-

u Ti Tebs sa xal xo su ve re ni te tis ide is gaq ro ba ze. sa xal xo su ve re ni te tis Te o ri is

Tanaxmad, warmomadgenlobiTi organo, parlamenti, gamoxatavs xalxis xmas, an, rusos

mixedviT, saerTo nebas. Sua saukuneebis demokratebi xSirad saubrobdnen xalxis xmaze,

rogorc RmerTis xmaze. Tumca, xalxis neba arc ise Zlierad gamoiyureba dRevandel

politikaSi.96 rogorc Cans, konstitucionalistebs kidev bevri aqvT safiqrali

gawonasworeba-Sekavebis meqanizmebis daxvewaze. winaaRmdeg SemTxvevaSi wlebis Semdeg

mxolod istorikosebi Tu moigoneben, rom odesRac arsebobda mTavrobis kontrolisa

da Zaluflebis Sekavebis koncefcia.

96 Strøm K., Parliamentary Government and Legislative Organisation, Parliaments and Majority Rule in Westeren Europe, edited by Doring H., 54-57, <http://allman.rhon.itam.mx/~emagar/ep3/rules/doring.ed.parliamentsAndMajRule1995.pdf>, [30.05.2014].

310

karlo nikoleiSvili*

pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba

1. Sesavali

sas je lis da niS vni sa da aR sru le bis mi za nia sa mar Tli a no bis aR dge na, dam na Sa vis

re so ci a li za ci a- re a bi li ta cia da axa li da na Sa u lis Ta vi dan aci le ba.1 msjav rde bu lis

ka no ni sad mi pa su xis mgeb lo bis grZno bis aR dge na, ada mi an Ta Ta nacx ov re bis we se bi sad mi

pa ti vis ce mis dab ru ne ba2 uz run vel yofs axa li da na Sa u lis Ta vi dan aci le bas da dam na-

Sa vis sa zo ga do e ba Si sru luf le bi an wev rad xe la xal Ca mo ya li be bas. sa xel mwi fom spe-

ci a lu ri prog ra me bi sa da in sti tu te bis meS ve o biT un da ga na xor ci e los msjav rde bul-

Ta Ta vi suf le bis aR kve Tis da we se bu le bi dan sa zo ga do e ba Si tran sfor ma ci a.3 pi ro biT

va dam de ga Ta vi suf le bis in sti tu ti er T-er Ti yve la ze efeq tu ri da kon struq ci u li

Ro nis Zi e baa xe la xa li da na Sa u lis Ta vi dan asa ci leb lad, ro me lic uz run vel yofs dam-

na Sa vis da geg mil, ze dam xed ve lo bas daq vem de ba re bul re in teg ra ci as.4 1847 wels fran-

gma a. bo ne vil de mar san Jim ga mo i go na pi ro biT ga Ta vi suf le ba, ro me lic gu lis xmob da

msjav rde bu lis ga Ta vi suf le bas sas je lis gar kve u li pe ri o dis mox dis Sem dgom, mo ma-

val Si da mak ma yo fi leb lad qce vis pi ro biT.5

pa tim ro bis da Ta vi suf le bis aR kve Tis da we se bu le bis ga dat vir Tu lo ba da ci-

xis mo sax le o bis zrda mniS vne lo va ni prob le maa sis xlis sa mar Tlis mar Tlmsa ju le bis

sis te mi saT vis, gan sa kuT re biT da we se bu le bis ad mi nis tra ci i saT vis ro gorc ada mi a nis

uf le ba Ta dac vis, ise sas je laR sru le bis in sti tu te bis efeq tu rad mar Tvis kuTx iT.6

aR niS nu li prob le ma ubiZ gebs sa xel mwi fos, iz ru nos msjav rde bul Ta ga Ta vi suf le bis

efeq tu ri po li ti kis gan sazR vra ze.

ga mom di na re ze mox se ne bu li dan, sis xlis sa mar Tlis mar Tlmsa ju le bis sis te mi-

saT vis Zal ze mniS vne lo va nia pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis in sti tu tis ar se bo ba.

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti, mowveuli leqtori.1 saqarTvelos kanoni saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi~, 22/07/1999, #2287, saqa-

rTvelos sakanonmdeblo macne #41(48), 13/08/1999, 39-e muxli.2 saqarTvelos kanoni `patimrobis kodeqsi~, 09/03/2010, #2696, saqarTvelos sakanonmde-

blo macne #12, 24/03.2010, 116-e muxlis pirveli punqti.3 evropis sabWos ministrTa komiteti, rekomendacia Rec (2006) 2, evropuli cixis wesebi,

107-e wesi.4 evropis sabWos ministrTa komiteti, rekomendacia Rec (2003) 22, pirobiT va dam de gaTa-

visuflebis Taobaze, preambula.5 pradeli J., SedarebiTi sisxlis samarTali, red. T. niniZe, e. sumbaTaSvilis Targmani,

Tb., 1999, 467.6 evropis sabWos ministrTa komiteti, rekomendacia No. R. (99) 22, cixis gadatvirTu lo-

bis da cixis mosaxleobis gazrdis Taobaze, preambula.

karlo nikolaiSvili, pirobiT vadamde gaTavisuflebis sakiTxis ganmxilveli

adgilobrivi sabWos damoukidebloba da miukerZoebloba

311

Tum ca, msjav rde bul Ta am uf le bis aras wo rad gan xor ci e le bam Se iZ le ba sa va la lo Se-

de gam dec ki mig viy va nos. ami tom mniS vne lo va nia pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sis-

te mis sa mar Tli a no bis prin cip ze age ba.

sa qar Tve los ka non mdeb lo ba Si gan xor ci e le bul ma bo lo pe ri o dis cvli le beb ma

mra va li kiTx vis ni Sa ni ga a Ci na pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis in sti tu tis sa Ta na-

dod fun qci o ni re bas Tan da kav Si re biT. gan sa kuT re biT yu rad sa Re bia ga dawy ve ti le bis

mi Re bis me qa niz mi. sa kiTx a vi a, pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis ga dawy ve tis uf le bis

sa sa mar Tlo saT vis Ca mor Tme va da ad gi lob ri vi sab Wo saT vis ga da ce ma xom ar xel yofs

sa mar Tli a ni sa sa mar Tlos kon sti tu ci ur da sa er Ta So ri so sa mar Tleb riv prin ci pebs.

sa qar Tve los kon sti tu ci is 84-e mux lis me-5 pun qtis Ta nax mad, `sa sa mar Tlos ga-

dawy ve ti le bis ga uq me ba, Sec vla an Se Ce re ba Se uZ lia mxo lod sa sa mar Tlos.~ Tum ca, es

de bu le ba av to ma tu rad ar us vams xazs sa qar Tve lo Si moq me di pi ro biT va dam de ga Ta vi-

suf le bis sis te mis ara kon sti tu ci u ro bas. ev ro pis qvey ne bis ka non mdeb lo bac ic nobs

gan sxva ve bul mid go mas; sxva das xva qvey neb Si pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis Ta o ba ze

ga dawy ve ti le bebs iRe ben gan sxva ve bu lad Seq mni li da struq tu ri re bu li or ga no e bi.

uf le ba mo si li or ga no Se iZ le ba iyos ara mar to sa sa mar Tlo, ara med Ta vi suf le bis aR-

kve Tis da we se bu le bis ad mi nis tra ci a, spe ci a lu ri tri bu na li, sa zo ga do eb ri vi pro ku-

ro ri da sxva.7 Se sa ba mi sad, mniS vne lo va ni a, ara sa kiTx is gan mxil ve li or ga nos sa xel wo-

de ba, ara med saq mi a no bis Si na ar si, mar Tlmsa ju le bis fun qci a.

mi zan Se wo ni li a, pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan mxil ve li ad gi-

lob ri vi sab Wos struq tu ra da saq mi a no bis we si Se e sa ba me bo des sa mar Tli a ni sa sa mar-

Tlos stan darts, uz run vel yo fi li iyos da mo u ki deb lo ba da mi u ker Zo eb lo ba. ada mi-

a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa sa mar Tlo (Sem dgom Si ase ve ev ro pu li sa sa mar Tlo an sa sa-

mar Tlo) sa kiTxs ga ni xi lavs ada mi a nis uf le ba Ta da Zi ri Tad Ta vi suf le ba Ta ev ro pu-

li kon ven ci is me-5 mux lis me-4 pun qtis Wril Si. Tum ca, igi gan mar te bi sas iye nebs me-6

mux liT dad ge nil sa mar Tli a ni sa sa mar Tlos stan darts.8

yo ve li ve ze mox se ne bu lis gaT va lis wi ne biT, did in te ress iw vevs pi ro biT va dam-

de ga Ta vi suf le bis sa qar Tve los ka non mdeb lo biT dad ge ni li mo de lis am kuTx iT Ses-

wav la. mec ni e ru li kvle vis in te ress uf ro me tad am Zaf rebs is ga re mo e ba, rom sa kiTx i,

faq tob ri vad, ga mo uk vle ve li a, auT vi se be li a.

sta ti is mTa var kiTx vas war mo ad gens, Tu ram de nad ak ma yo fi lebs pi ro biT va dam-

de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wos saq mi a no ba sa mar Tli a-

ni sa sa mar Tlos stan darts, ram de nad da mo u ki de be li da mi u ker Zo e be lia is. pa su xam-

de mis vla Se saZ le be lia struq tu ri re bu lad – is to ri u li kvle vis, ana li zis, sin Te-

zis da in ter dis cip li nu ri Se da re bis me To de bis ga mo ye ne biT. mTa var kiTx va ze pa su xis

ga sa ce mad au ci le be lia sa mar Tli a ni sa sa mar Tlos kon sti tu ci u ri da sa er Ta So ri so

7 Panfi eld N., van Zyl Smit D., Dunkel F., Release from Prison, European Police and Practice, USA, 2010, 425, cit.: miqanaZe g., patimris pirobiT vadamde ganTavisuflebis ufleba – evropuli

gamocdileba da saqarTvelos realoba, statiaTa krebulSi adamianis uflebaTa dacva:

miRwevebi da gamowvevebi, red. k. korkelia, Tb., 2012, 130.8 boxaSvili b., adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli samarTali,

Tb., 2004, 222.


312

sa mar Tleb ri vi prin ci pe bis ga a na li ze ba, pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis erov nu li

me qa niz mis ga az re ba da Sem dgom kvle viT mi Re bu li Se de ge bis ur Ti er TSe je re ba, Se da-

re ba, sin Te zi re ba.

2. pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le ba sa qar Tve lo Si

(is to ri u li ana li zi)

uka nas kne li aT wle u lis gan mav lo ba Si pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sis te ma

sa qar Tve lo Si oTx jer Se ic va la. 2006 wlam de sa kiTxs ga ni xi lav da da ga dawy ve ti le bas

iReb da te ri to ri u lad gan sja di sa sa mar Tlo, sas je laR sru le bis da we se bu le bis di-

req to ris Su am dgom lo bis sa fuZ vel ze.9 mo ce mul pe ri od Si sa qar Tve lo Si gax Si re bu-

li iyo sa ja ro mo sam sa xu re Ta mos yid vis, ko ruf ci is Sem Txve ve bi. ga mo nak liss arc di-

req to re bi war mo ad gen dnen. es uf ro me tad ar Tu leb da pe ni ten ci ur sis te ma Si gaZ li e-

re bu li kri mi na lu ri sam ya ros wi na aR mdeg brZo las. Se sa ba mi sad, dawy e bu li re for mis

far gleb Si au ci le be li gax da pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sis te mis Sec vlac.

sas je laR sru le bis da we se bu le bis di req to rebs 2006 wli dan Ca mo er TvaT Su am-

dgom lo bis war dge nis uf le ba. sas je laR sru le bis de par ta men tSi Se iq mna mud miv moq-

me di ko mi si a, ro gorc Su a ma va li rgo li sa sa mar Tlo sa da msjav rde buls So ris. `pa tim-

ro bis Se sa xeb~ sa qar Tve los ka no nis 68-e mux lis sa fuZ vel ze, msjav rde bu lebs uf le ba

hqon daT Su am dgom lo biT mi e mar TaT mud miv moq me di ko mi si i saT vis. es uka nas kne li afa-

seb da gar kve ul ga re mo e bebs da iReb da ga dawy ve ti le bas pi ro biT va dam de ga Ta vi suf-

le bis Ta o ba ze sa sa mar Tlo saT vis war dgi ne bis Se sa xeb.

2006 wlis iv li si dan 2008 wlis de kem bris CaT vliT sas je laR sru le bis de par ta-

men tis mud miv moq med ko mi si as Su am dgom lo biT mi mar Ta 4294-ma msjav rde bul ma, ro-

mel Ta gan dak ma yo fil da 1377, sa er To ra o de no bis 32%. 2006 wlis pir ve li iv li si dan

2008 wlis pir vel oq tom bram de mud miv moq med ma ko mi si am pi ro biT va dam de ga sa Ta vi-

suf le bad sa sa mar Tlos wa rud gi na 1048 msjav rde bu lis saq me, ro mel Ta gan 924, sa er To

ra o de no bis 96%, dak ma yo fil da.10 sta tis ti ku ri mo na ce me bi gviC ve nebs, rom ar se biT

ga dawy ve ti le bas mud miv moq me di ko mi sia iReb da da sa sa mar Tlos mxo lod dam mow meb-

lis fun qcia ekis re bo da.

2009 wels Se ic va la pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis aR niS nu li mo de lic. sa-

kiTx is gan xil vis kom pe ten ci am sas je laR sru le bis de par ta men ti dan ga da i nac vla sas-

je laR sru le bis, pro ba ci i sa da iu ri di u li dax ma re bis sa kiTx Ta sa mi nis tros do ne ze.

de par ta men tis mud miv moq me di ko mi sia Ca a nac vla sa mi nis tros mud miv moq med ma ko mi si-

am. gar da ami sa, sa kiTxs ga ni xi lav da, ga dawy ve ti le bas iReb da mud miv moq me di ko mi sia da

ara sa sa mar Tlo.11

9 miqanaZe g., patimris pirobiT vadamde ganTavisuflebis ufleba – evropuli gamocdi-

leba da saqarTvelos realoba, statiaTa krebulSi: adamianis uflebaTa dacva: miRwe-

vebi da gamowvevebi, red. k. korkelia, Tb., 2012, 130.10 saqarTvelos saxalxo damcvelis saangariSo moxseneba saqarTveloSi adamianis ufle-

ba Ta da TavisuflebaTa dacvis mdgomareobis Sesaxeb, 2008 wlis meore naxevari, 82.11 miqanaZe g., patimris pirobiT vadamde ganTavisuflebis ufleba – evropuli gamocdi-


vebi da gamowvevebi, red. k. korkelia, Tb., 2012, 130.



313

2010 wlis pir ve li oq tom bri dan Za la da kar gu lad ga mocx ad da `pa tim ro bis Se sa-

xeb~ sa qar Tve los ka no ni da Za la Si Se vi da `pa tim ro bis ko deq si~. axa li ka no niT ar se-

bi Tad Se ic va la sa qar Tve lo Si pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sis te ma. Ca mo ya lib da

pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan mxil ve li sab Wo e bi, ro mel Tac da e va la

saq me e bis gan xil va da ga dawy ve ti le bis mi Re ba.12 mo ce mul Sem Txve va Si qve ya na Si da i ner-

ga bri ta nu li mo de lis ana lo gi.13 sa sa mar Tlo rgo li, faq tob ri vad, sru lad amo var da

sa kiTx is gan xil vis pro ce si dan, man Se i nar Cu na mxo lod sa a pe la cio fun qci a: ad gi lob-

ri vi sab Wos ga dawy ve ti le ba Se iZ le ba ad mi nis tra ci u li we siT ga sa Civ rdes sa sa mar-

Tlo Si.14

am uka nas kne li cvli le biT ar ga uq me bu la mud miv moq me di ko mi si a, ara med igi

kvlav ag rZe lebs saq mi a no bas, ro gorc pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan-

mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wos ze dam xed ve li or ga no.15 ad gi lob ri vi sab Wo val de bu-

lia sam Tve Si er Txel ma inc wa rud gi nos an ga ri Si mud miv moq med ko mi si as. es uka nas kne-

li ase ve uf le ba mo si lia ga mo iTx o vos sab Wos ne bis mi e ri ga dawy ve ti le ba ua ris Tqmis

Ta o ba ze da mi i Ros axa li ga dawy ve ti le ba.16

das kvnis sa xiT un da aRi niS nos, mar Ta li a, sa sa mar Tlo aRar war mo ad gens pi ro biT

va dam de ga Ta vi suf le bis Ta o ba ze ga dawy ve ti le bis mim Reb or ga nos, mag ram amiT, faq-

tob ri vad, ara fe ri Sec vli la. sta tis ti kur ma mo na ce meb ma cxad yo, rom bo lo cvli le-

be bam dec mud miv moq me di ko mi sia war mo ad gen da de faq to ga dawy ve ti le bis mim Reb or ga-

nos da sa sa mar Tlo mxo lod as ru leb da dam mow me bel fun qci as.

3. sas je laR sru le bi sa da pro ba ci is sa mi nis tros ad gi lob ri vi sab Wo,

ro gorc `sa sa mar Tlo~ or ga no

sa sa mar Tlos da mo u ki deb lo bis da mi u ker Zo eb lo bis de ta lu rad ga a na li ze bam de

au ci leb lad un da ga ni sazR vros is or ga no e bi, ro mel Tac mar Tlmsa ju le bis gan xor-

ci e le bis uf le ba aqvT da pro ce sis sa mar Tli a nad war mar Tvis val de bu le ba ekis re baT.

is Se iZ le ba war mod ge ni li iyos uwy e bis sa xiT, ro me lic ofi ci a lu rad `sa sa mar Tlod~

ar iwo de ba, Tum ca axor ci e lebs sa mo sa mar Tlo fun qci as – sa da vo sa kiTx eb Tan da kav Si-

re biT ga mos cems ga dawy ve ti le bas da uz run vel yofs mis Se sa ba mi so bas ka non Tan.17

pre ce den tu li sa mar Ta li cxad yofs, rom ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa sa mar-

Tlo ga dam wyvet mniS vne lo bas ar ani Webs im or ga nos da sa xe le bas, ro me lic axor ci e-

12 saqarTvelos kanoni `patimrobis kodeqsi~, 09/03/2010, #2696, saqarTvelos sakanonmde-

blo macne #12, 24/03/2010, 41-e muxlis pirveli nawili.13 miqanaZe g., patimris pirobiT vadamde ganTavisuflebis ufleba – evropuli gamocdi-


vebi da gamowvevebi, red. k. korkelia, Tb., 2012, 131.14 saqarTvelos kanoni `patimrobis kodeqsi~, 09/03/2010, #2696, saqarTvelos sakanonmde-

blo macne #12, 24/03/2010, 42-e muxlis me-6 punqti.15 iqve, 44-e muxlis pirveli punqti.16 iqve, 44-e muxlis me-7 punqti.17 smiti r. k. m., adamianis saerTaSoriso uflebebi, saxelmZRvanelo, meore gamocema, m. ko-

biaSvilis Targmani, red. g. joxaZe, Tb., 2005, 356-357.


314

lebs mar Tlmsa ju le bas.18 saq me Si H bel gi is wi na aR mdeg sa sa mar Tlom gan mar ta, rom,

ter mi nis ar si dan ga mom di na re, `tri bu na li~ mo i az rebs mar Tlmsa ju le bis gan ma xor ci-

e le bel or ga nos, ro me lic sa mar Tlis nor me bis sa fuZ vel ze ga ni xi lavs kom pe ten ci as

mi kuT vne bul sa kiTx ebs dad ge ni li pro ce du re bis dac viT.19

saq me Si di di e ri saf ran ge Tis wi na aR mdeg ev ro pul ma sa sa mar Tlom gan mar ta, rom

fi nan su ri baz ris sab Wo war mo ad gens `tri bu nals~ kon ven ci is me-6 mux lis pir ve li pun-

qtis miz ne bi saT vis. mi u xe da vad erov nul ka non mdeb lo ba Si kla si fi ka ci i sa, igi war mo-

ad gens sa sa mar Tlos, vi na i dan uf le ba mo si lia ga ni xi los saq mis yve la as peq ti da mas,

ro gorc mar Tlmsa ju le bis or ga nos, aqvs sru li iu ris diq ci a.20

amas Ta na ve, ev ro pu li kon ven ci is me-5 mux lis me-4 pun qtSi mox se ni e bu li sa sa mar-

Tlo ar aris au ci le be li iyos kla si ku ri ti pis, qvey nis stan dar tul sa sa mar Tlo sis-

te ma Si in teg ri re bu li. mTa va ri a, or ga nos ga aC ndes Se sa ba mi si ga dawy ve ti le bis mi Re-

bis uf le ba mo si le ba, ak ma yo fi leb des sa mar Tli a ni sa sa mar Tlos niS nebs da uz run vel-

yof des sa sa mar Tlo xa si a Tis ga ran ti ebs.21

pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis ga dawy ve ti le bis mi Re bis uf le ba mo si le ba ev-

ro pis qvey neb Sic sxva das xva or ga nos aqvs min do bi li da igi yo vel Tvis ar ukav Sir de ba

stan dar tul sa sa mar Tlo sis te mas. ma ga li Tis Tvis in glis Si, uel ssa22 da Sot lan di a-

Si23 ga dawy ve ti le bas iRe ben spe ci a lu rad Seq mni li pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis

sab Wo e bi. bel gi a Si msjav rde bu le bi, ro mel Tac sas je lis sa xed da zo mad ga ne sazR vraT

sam wlam de Ta vi suf le bis aR kve Ta, Se iZ le ba ga Ta vi suf ldnen pi ro biT va dam de ius ti-

ci is mi nis tris mi er ga mo ce mu li ad mi nis tra ci u li ga dawy ve ti le bis sa fuZ vel ze, xo-

lo sam wel ze me ti va diT msjav rde bu le bi – sas je lis aR mas ru le be li sa sa mar Tlos

ga dawy ve ti le biT.24 slo ve ni a Si ga dawy ve ti le bas iRebs spe ci a lu rad Seq mni li ko mi si a,

ro me lic sa mi wev ri sa gan Sed ge ba: uze na e si sa sa mar Tlos mo sa mar Tle, uze na e si sa xel-

mwi fo pro ku ro ri da ius ti ci is sa mi nis tros ci xis ad mi nis tri re bis sam mar Tve los sa-

ja ro mo xe le.25

18 magaliTisTvis, Demicoli v. Malta, [1991] ECHR, App. no 1305/87, 40.19 H v. Belgium, [1987] ECHR, App. no 8950/80, 50.20 Didier v. France, [2002] ECHR, App. no 58188/00, 3. makbraidi j., adamianis uflebebi da sisxlis

samarTlis procesi, adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli samar-

Tali, evropis sabWo, naTargmnia evropis kavSirisa da evropis sabWos erToblivi pro-

gramis `arasaTanado mopyrobisa da dausjelobis aRmofxvris~ farglebSi, 2011, 152.21 treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-

Si, v. gogelias, e. lomTaTiZis, e. qarcivaZis, T. ivaniSvilis, n. narindoSvilis Targmani,

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 532-533.22 Padfi eld N., Recalling Conditionally Released Prisoners in England and Wales, European Journal of Proba-

tion (EJP), Vol. 4, No.1, 2012, 34-45.23 Weaver B., Tata C., Munro M., Barry M., The Failure of Recall to Prison: Early Release, Front-Door and Back-

Door Sentencing and the Revolving Prison Door in Scotland, European Journal of Probation (EJP), Vol. 4, No. 1, 2012, 85-98.

24 Ridder S., Beyens K., Snacken S., Does Reintegration Need REHAB? Early Release Procedures Without a Legal Permit of Residence in Belgium, European Journal of Probation (EJP), Vol. 4, No. 3, 2012, 31.

25 Sugman Subbs K., Ambroz M., Recalling Conditionally Released Prisoners in Slovenia, European Journal of Probation (EJP), Vol. 4, No.1, 2012, 103.



315

sa qar Tve los sa kon sti tu cio sa sa mar Tlom Ta vis er T-erT ga dawy ve ti le ba Si xaz-

gas miT aR niS na, rom sa mar Tleb ri vi ka te go ri is bu ne bas gan sazR vravs ara mi si sa xel wo-

de ba, ara med Si na ar si, am kon kre tul Sem Txve va Si su bi eq tze da kis re bu li fun qci a. mo-

sa mar Tle da sa mo sa mar Tlo uf le ba mo si le bis gan ma xor ci e le be li pi ri fun qci u rad

iden tu ri a; er Tic da me o rec mar Tlmsa ju le bas axor ci e lebs.26

sa qar Tve los sas je laR sru le bi sa da pro ba ci is sa mi nis tros pi ro biT va dam de ga-

Ta vi suf le bis saq me e bis gan mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wo uf le ba mo si lia Sec va los sa-

sa mar Tlos mi er sas je lis Se far de bas Tan da kav Si re biT mi Re bu li ga dawy ve ti le ba saq-

mis yo vel mxriv da srul yo fi lad gan xil vis Sem deg, Ses wav li li ma sa le bis sa fuZ vel ze.

am gan mar te be bi dan ga mom di na re, na Te li a, rom saq mi a no bis ar sis gaT va lis wi ne biT, es

or ga no sa mo sa mar Tlo fun qci is gan ma xor ci e le be li a. Se sa ba mi sad, uz run vel yo fi li

un da iyos sa sa mar Tlo ga ran ti e bi da ad gi lob ri vi sab Wos saq mi a no ba ak ma yo fi leb des

sa mar Tli a no bis stan dar tebs.

4. da mo u ki deb lo ba da mi u ker Zo eb lo ba

da mo u ki deb lo ba da mi u ker Zo eb lo ba efuZ ne ba kon sti tu ci o na liz mis um niS vne-

lo va nes prin cips, rom lis Ta nax mad, er Ti a ni sa xel mwi fo xe li suf le ba ga na wi le bu lia

sa ka non mdeb lo, sa sa mar Tlo da aR mas ru le bel Sto ebs So ris. xe li suf le ba Ta da mo u-

ki de bel na wi le bad da yo fa ada mi a nis Ta vi su fa li gan vi Ta re bi sa da sa mar Tlis uze na-

e so bis uz run vel myo fel wi na pi ro bas war mo ad gens. mniS vne lo va ni a, rom Ti To e u lis-

Tvis uz run vel yo fi li iyos da mo u ki deb lo bis xel Se u xeb lo ba da arc er Tma mi i Ros

ga ba to ne bu li mdgo ma re o ba me o re ze.27 mon tes kie mi u Ti Teb da: `mu dam ase iyo, rom Za-

la uf le biT mo sil kacs mi si bo ro tad ga mo ye ne bi sa ken hqon da da aqvs mid re ki le ba da

ase grZel de ba ma nam, sa nam ba ri ers ar wa awy de ba. ra Ta ar mox des Za la uf le bis bo ro tad

ga mo ye ne ba, saq me ise un da mo ewy os, rom Za la uf le ba akon tro leb des Za la uf le bas~.28

da uS ve be lia sa ka non mdeb lo da aR mas ru le be li xe li suf le bis er Ti pi ris daq-

vem de ba re ba Si ga er Ti a ne ba, miT uf ro mis Tvis sa sa mar Tlo uf le ba mo si le bis mi ni We ba.29

sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos ar se bo bi saT vis au ci le be li a, rom mar Tlmsa ju le ba iyos

da mo u ki de be li da mi u ker Zo e be li. amas adas tu rebs mon tes ki es sity ve bi: `ar ar se bobs

Ta vi suf le ba, Tu sa sa mar Tlo xe li suf le ba ga mo cal ke ve bu li ar aris sa ka non mdeb lo

26 saqarTvelos moqalaqeebi – irakli lekveiSvili, koba gociriZe, koba kobaxiZe da sa xal-

xo damcveli saqarTvelos parlamentisa da saqarTvelos prezidentis winaa R mdeg, 2003

wlis 26 Tebervali, saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, I punqti.27 cnobilaZe p., saqarTvelos konstituciuri samarTali I, Tb., 2005, 226.28 Secondat Ch., Baron de Montesquieu, The Spirit of the Laws, trans. And ed. Anne M. Cohler, Basia Carolyn

Miller, and Harold Samuel Stone Cambridge: Cambridge University Press, 1992, XI, 4, cit., Saio a., xe-

lisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. menaRariSvilis Targ-

mani, red. T. niniZe, Tb., 2003, 89, sqolio 4.29 Tamanaha B. Z., On the Rule of Law History, Politics, Theory, New York, 2004, 53-54, cit.: ge ge nava d.,

sakonstitucio sasamarTlos samarTlebrivi buneba da misi adgili xelisuflebis da-

nawilebis koncefciaSi, Tanamedrove sakonstitucio samarTali, I wigni, red. g. kveren-

CxilaZe da d. gegenava, Tb., 2012, 82.


316

da aR mas ru le bel sa xe li suf le bo gan Sto e ba Ta gan. Tu is mi er Te bu lia sa ka non mdeb lo

xe li suf le bas Tan, Za la uf le ba mo qa la qe Ta si cocx le sa da Ta vi suf le ba ze TviT ne bu-

ri xde ba, rad gan mo sa mar Tle iq ce va ka non mdeb lad. Tu is mi er Te bu lia aR mas ru le bel

xe li suf le bas Tan, mo sa mar Tle mCag vre lis Za la uf le bas iZens~.30

ze moT xse ne bu li prin ci pi asa xu lia ro gorc erov nul ka non mdeb lo ba Si, ise sa-

er Ta So ri so xel Sek ru le beb Si. sa qar Tve los kon sti tu ci is 84-e mux lis pir ve li pun-

qtis Ta nax mad, `mo sa mar Tle Ta vis saq mi a no ba Si da mo u ki de be lia da emor Ci le ba mxo-

lod kon sti tu ci as da ka nons. ra i me ze moq me de ba mo sa mar Tle ze, an Ca re va mis saq mi a no-

ba Si ga dawy ve ti le bis mi Re ba ze ze gav le nis miz niT ak rZa lu lia da is je ba ka no niT~. ada-

mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li kon ven ci is me-6 mux lis pir ve li pun qti gan sazR vravs, rom

`yve las aqvs uf le ba ka no niT Seq mni li da mo u ki de be li da mi u ker Zo e be li sa sa mar Tlos

mi er go niv rul va da Si sa mar Tli an da sa ja ro mos me na ze~. ag reT ve sas je laR sru le bis,

pro ba ci i sa da iu ri di u li dax ma re bis sa kiTx Ta mi nis tris mi er 2010 wlis 28 oq tom bris

#151-e brZa ne biT dam tki ce bu li ad gi lob ri vi sab Wos ti pu ri de bu le bis me-3 mux lis me-

10 pun qti mi u Ti Tebs, rom `sab Wos wev ri Ta vi si uf le ba mo si le bis gan xor ci e le bi sas

da mo u ki de be lia da emor Ci le ba mxo lod sa qar Tve los ka non mdeb lo bas~.

mo sa mar Tlis da mo u ki deb lo bi sa da mi u ker Zo eb lo bis for ma lu ri asax va sak ma-

ri si ar aris – amas ko mu nis tu ri kon sti tu ci e bic iT va lis wi neb da. au ci le be lia da mo-

u ki deb lo bi sa da mi u ker Zo eb lo bis uz run vel myo fe li qme di Ti ga ran ti e bis ar se bo-

ba.31 Se sa ba mi sad, sas je laR sru le bi sa da pro ba ci is sa mi nis tros ad gi lob ri vi sab Wos,

ro gorc sa mo sa mar Tlo fun qci is gan ma xor ci e le be li or ga nos, da mo u ki deb lo bis da

mi u ker Zo eb lo bis da sad ge nad mi zan Se wo ni lia sa kiTx is Tan mim dev ru li kvle va. ad gi-

lob ri vi sab Wo un da war mo ad gen des da mo u ki de bel sa xe li suf le bo Stos na wils da ak-

ma yo fi leb des sa mar Tli a ni sa sa mar Tlos stan darts, uz run vel yof des mniS vne lo va ni

sa kiTx is ne it ra lu rad ga dawy ve tas.

4.1. da mo u ki deb lo ba

da mo u ki de be li sa sa mar Tlos ga re Se eW vqveS dad ge bo da ka no nis uze na e so bi sa da

TviT sa mar Tlis ar se bo bis sa kiTx ic.32 mar Tlmsa ju le bis in te ress yve la ze me tad em sa-

xu re ba da mo u ki de be li sa sa mar Tlo sis te ma, ro me lic sa Ta na do ka non mdeb lo bis gaT-

va lis wi ne biT ag va rebs su bi eq tebs So ris war mo So bil da vebs. sa mar Tleb riv sa xel mwi-

fo Si un da ga i mij nos uf le ba mo si le be bi aR mas ru le bel da sa sa mar Tlo xe li suf le-

30 Secondat Ch., Baron de Montesquieu, The Spirit of the Laws, trans. And ed. Anne M. Cohler, Basia Carolyn Miller and Harold Samuel Stone, Cambridge: Cambridge University Press, 1992, XI. 6, cit.: Saio a., xe-

lisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. menaRariSvilis Targ-

mani, red. T. niniZe, Tb., 2003, 268.31 Svarci h., konstituciuri marTlmsajulebis damkvidreba postkomunistur evropaSi, q.

aleqsiZis Targmani, red. k. kublaSvili, Tb., 2003, 88.32 treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-


saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 67.



317

bebs So ris.33 mar Tlmsa ju le bis gan ma xor ci e le be li or ga no ar un da eq vem de ba re bo des

ro me li me sa xel mwi fo an Tun dac ara sa xel mwi fo su bi eqts.34

saq me Si mal ha u si Ce xe Tis res pub li kis wi na aR mdeg ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul-

ma sa sa mar Tlom mar Tlmsa ju le bis gan ma xor ci e le be li or ga no, mi wis sam sa xu ri, ar

mi iC nia da mo u ki deb lad kon ven ci is me-6 mux lis pir ve li pun qtis miz ne bi saT vis. sa sa-

mar Tlom mi u Ti Ta, rom mi wis sam sa xu ri iyo ra i o nu li sam sa xu ris Se mad ge ne li de par-

ta men ti, ro me lic mTav ro bis kon tro liT axor ci e leb da sa xel mwi fos ad gi lob riv ad-

mi nis tra ci ul fun qci as.35

saq me Si ka du be ci slo va ke Tis wi na aR mdeg ev ro pul ma sa sa mar Tlom da ad gi na, rom

pi es ta nis ad gi lob ri vi da trna vas ra i o nu li sam sa xu re bi mTav ro bis ze dam xed ve lo biT

axor ci e leb dnen sa xel mwi fos ad gi lob riv ad mi nis tra ci ul fun qci as. am or ga no Ta

xel mZRva ne lo ba iniS ne bo da aR mas ru le be li xe li suf le bis kon tro liT, xo lo ofic-

rebs, rom le bic Sro mis ko deq siT dad ge ni li we siT iy vnen ga for me bu li, anazR a u re ba-

di mo sam sa xu re e bis sta tu si eni We bo daT. ofi cer Ta da niS vnis we sis gaT va lis wi ne biT,

ga re ze wo li sa gan dam ca vi ga ran ti e bis sim ci ris ga mo sa sa mar Tlom da ad gi na me-6 mux-

lis pir vel pun qtis dar Rve va da mo u ki deb lo bis arar se bo bis sa fuZ vliT.36 ev ro pul ma

sa sa mar Tlom msgav sad Se a fa sa sxva ra i o nu li sam sa xu re bis saq mi a no ba saq me Si la u ko

slo va ke Tis wi na aR mdeg.37

sas je laR sru le bi sa da pro ba ci is sa mi nis tros ad gi lob ri vi sab Wos sa xel wo de ba

uk ve Ta vis Ta vad mi u Ti Tebs, rom igi war mo ad gens aR mas ru le be li xe li suf le bis Stos,

er T-er Ti sam Tav ro bo er Te u lis Se mad ge nel na wils. is aris sa mi nis tros daq vem de ba-

re ba Si ar se bu li struq tu ru li da na yo fi, rom lis wev re bic iniS ne bi an mi nis tris mi er

da ie rar qi u lad eq vem de ba re bi an ki dec mas. pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is

gan mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wo ad mi nis tra ci u li or ga no a, ro me lic ga dawy ve ti le-

bas iRebs in di vi du a lu ri ad mi nis tra ci u li sa mar Tleb ri vi aq tis for miT. Se sa ba mi-

sad, sa mo sa mar Tlo fun qci is gan xor ci e le ba kon kre tul Sem Txve va Si mi ni We bu li aqvs

aR mas ru le bel xe li suf le bas, rac ar Rvevs xe li suf le ba Ta da na wi le bis prin cips da

mar Tlmsa ju le bis da mo u ki de be li or ga nos mi er gan xor ci e le bis val de bu le bas.

mniS vne lo va nia ag reT ve sa qar Tve los ka non mdeb lo bi Ta da ada mi a nis uf le ba Ta

ev ro pu li sa sa mar Tlos pre ce den te biT dad ge ni li da mo u ki deb lo bis sxva as peq te-

bis gan xil vac. mar Tlmsa ju le bis gan ma xor ci e le be li or ga nos da mo u ki deb lo bis gan-

sa sazR vrad ev ro pu li sa sa mar Tlo yu radR e bas aq cevs sxva das xva faq tors.38 ker Zod,

dad ge ni lia ram de ni me moTx ov na, ro mel sac erov nu li sa sa mar Tlo e bi da mo u ki deb lo-

bis uz run vel sa yo fad un da ak ma yo fi leb dnen. Tav da pir ve lad, saq me Si le kon ti, van

33 smiti r. k. m., adamianis saerTaSoriso uflebebi, saxelmZRvanelo, me-2 gamocema, m. ko-

biaSvilis Targmani, red. g. joxaZe, Tb., 2005, 358.34 treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-


Tb., 2009, 74.35 Malhous v. The Czech Republic, [2001] ECHR, App. no 33071/96, 57.36 Kadubec v. Slovakia, [1998] ECHR, App. no 27061/95, 57.37 Lauko v. Slovakia, [1998] ECHR, App. no 26138/95, 64.38 boxaSvili b., adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli samarTali,

Tb., 2004, 237.


318

lo ve ni da de me i e ri bel gi is wi na aR mdeg39 aR niS nu li kri te ri u me bi sa sa mar Tlos gan-

sa sazR vrad Ca mo ya lib da. Tum ca wle bis man Zil ze isi ni da mo u ki deb lo bis Se sa fa se bel

ga re mo e be bad gar da iq mna.40

in ja li Tur qe Tis wi na aR mdeg aris er Ti mra va li saq mi dan, sa dac ada mi a nis uf le-

ba Ta ev ro pul ma sa sa mar Tlom gan sazR vra, rom mar Tlmsa ju le bis gan ma xor ci e le be li

or ga nos da mo u ki deb lo bis da sad ge nad mxed ve lo ba Si mi i Re ba ise Ti ga re mo e be bi, ro-

go ri ca wev re bis da niS vnis we si da va da, ga re ze gav le ni sa gan dac vis ga ran ti e bi da sa sa-

mar Tlos mi er da mo u ki deb lo bas Tan da kav Si re biT Seq mni li STa beW di le ba.41

4.1.1. da niS vna

ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar Tlom gan sazR vra, rom sa sa mar Tlo or ga-

no da mo u ki de be li un da iyos ro gorc aR mas ru le be li xe li suf le bi sa gan, ase ve mxa re e-

bi sa gan.42 xe li suf le bis da na wi le bis prin ci pi dan un da mom di na re ob des, rom Ti To e ul

Stos Ta vad hqon des sa ku Ta ri struq tu ri sa da or ga ni za ci u li mowy o bis gan sazR vris,

Ta nam de bo bis pir Ta da niS vnis uf le ba.43 mar Ta li a, xSi rad mar Tlmsa ju le bis or ga no e-

bis da fuZ ne bas da mo sa mar Tle Ta da niS vnas sxva sa xe li suf le bo gan Sto e ba wyvets, mag-

ram am uka nas knels kon kre tul saq me eb Si Ca re vi sa da kon tro lis uf le ba ar aqvs.44 da-

mo u ki deb lo bis gan sazR vri saT vis ar se bi Tad mniS vne lo va nia mo sa mar Tlis da niS vnis

for ma.45

ad gi lob ri vi sab Wos wev rebs Ta nam de bo ba ze am tki cebs sa qar Tve los sas je laR-

sru le bi sa da pro ba ci is mi nis tri, sa mi nis tros mud miv moq me di ko mi si is war dgi ne bis

sa fuZ vel ze.46 sa qar Tve los sa xal xo dam cve li Ta vis 2011 wlis an ga riS Si mi u Ti Tebs,

rom da niS vnis pro ce du ram Se saZ loa eW vis qveS da a ye nos sab Wos wev re bis aR mas ru le be-

li xe li suf le bi sa gan da mo u ki deb lo bis sa kiTx i, ase ve ma Ti mi u ker Zo eb lo bac ga dawy-

ve ti le bis mi Re bis pro ces Si.47

39 Le Compte, Van Leuven and De Meyere v. Belgium, [1982] ECHR, App. no 6878/75.40 treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-


saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 75.41 Incal v. Turkey, [1998] ECHR, App. no 22678/93, 65.42 Campbell and Fell v. the United Kingdom, [1984] ECHR, App. no 7819/77; 7878/77, 78. ix. korkelia k.,

qurdaZe i., adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTali adamianis uflebaTa evropu-

li konvenciis mixedviT, Tb., 2004, 163.43 Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. menaRariSvi-

lis Targmani, red. T. niniZe, Tb., 2003, 111.44 iqve, 119.45 Salov v. Ukraine, [2005] ECHR, App. no 65518/01, 80.46 saqarTvelos kanoni `patimrobis kodeqsi~, 09/03/2010, #2696, saqarTvelos sakanonmde-

blo macne #12, 24/03.2010, 41-e muxlis me-3 punqti. saqarTvelos sas jelaRsrulebis,

probaciisa da iuridiuli daxmarebis sakiTxTa ministris 2010 wlis 28 oqtombris #151

brZanebiT damtkicebuli `saqarTvelos sasjelaRsrulebisa da pro baciis saministros

adgilobrivi sabWos tipuri debuleba~, me-3 muxlis me-3 punqti.47 saqarTvelos saxalxo damcvelis angariSi saqarTveloSi adamianis uflebaTa da Ta vi-

suflebaTa dacvis mdgomareobis Sesaxeb, Tb., 2011, 354.



319

un da aRi niS nos, rom msof li os qvey ne bi mo sa mar Tle Ta da niS vnis sxva das xva wess

gan sazR vra ven. Se sa ba mi sad, ga sak vi ri ar aris, rom ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa-

sa mar Tlo cdi lobs mo e ri dos am mi mar Tu le biT wev ri sa xel mwi fo e bis kri ti kas.48 mxo-

lod is ga re mo e ba, rom sa sa mar Tlos wev re bi iniS ne bi an aR mas ru le be li xe li suf le bis

war mo mad gen lis mi er, Ta vis Ta vad ar xel yofs ev ro pu li kon ven ci iT gan sazR vrul uf-

le bas. me-6 mux lis dar Rve vis da sad ge nad, au ci le be lia mo sa mar Tlis da niS vnis praq-

ti ka mTli a no ba Si iw vev des uka no no Se de gebs.49 ma ga li Tad, saq me Si liT gou ga er Ti a ne-

bu li sa me fos wi na aR mdeg ev ro pul ma sa sa mar Tlom ar CaT va la dar Rve vad is faq ti, rom

sa ar bit ra Jo tri bu na lis or wevrs ga na we seb da mTav ro ba.50

Se sa ba mi sad, sas je laR sru le bi sa da pro ba ci is mi nis tris mi er sab Wos wev re bis

da niS vna Ta vis Ta vad ar ar Rvevs sa mar Tli a ni sa sa mar Tlos stan darts. Tum ca, ro gorc

wi na qve Tav Si aRi niS na, ar se biT prob le mas qmnis is ga re mo e ba, rom sab Wo Ta vad aris sa-

mi nis tros struq tu ru li er Te u li.

4.1.2. da niS vnis va da

Zli e ri, ara kon tro li re ba di sa sa mar Tlos Se saq mne lad au ci le be lia mdgra di

sa xe li suf le bo Stos Ca mo ya li be ba. mo sa mar Tlis da mo u ki deb lo ba ze did gav le nas ax-

dens uf le ba mo si le bis va dis xan grZli vo ba da mi si SezR ud vis Se saZ leb lo ba. yve la ze

me tad mi zan Se u wo ne lia mo sa mar Tlis da niS vna mok le da ga nax le ba di va diT.51 Tu ki ka-

non mdeb lo ba mTav ro bas ani Webs mo sa mar Tlis xan mok le pe ri o diT, mag ram gan me o re biT,

ara er Tgzis, da niS vnis Se saZ leb lo bas, eW vis qveS dge ba mi si da mo u ki deb lo bis sa kiTx i.

Ta nam de bo bis Se nar Cu ne bis miz niT, mo sa mar Tle yo vel Tvis ec de ba aR mas ru le be li xe-

li suf le bi saT vis sa sur ve li ga dawy ve ti le bis mi i Re bas.52

ev ro pis cal ke ul qvey neb Si mo sa mar Tle e bi iniS ne bi an uva dod. Tum ca ada mi a nis

uf le ba Ta ev ro pu li sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le be bi cxad yofs, rom ma Ti ar Ce va xu Ti

an sam wli a ni pe ri o diT mi sa Re bia da mo u ki deb lo bis uz run vel sa yo fad.53 saq me Si rin ge-

i ze ni av stri is wi na aR mdeg sa sa mar Tlom gan mar ta, rom ev ro pu li kon ven ci is me-6 mux-

lis pir ve li pun qtis miz ne bi saT vis, re gi o nu li ko mi si a, rom lis wev re bic Ta nam de bo-

ba ze iniS ne bi an xu Ti wlis va diT, war mo ad gens sa sa mar Tlo or ga nos, ro me lic da mo u ki-

de be lia aR mas ru le be li xe li suf le bi sa da mxa re e bi sa gan.54 saq me Si su te ri Sve i ca ri is

48 treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-


saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 75.49 boxaSvili b., adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli samarTali,

Tb., 2004, 238.50 Lithgow v. The United Kingdom, [1986] ECHR, App. no 9006/80 202.51 Svarci h., konstituciuri marTlmsajulebis damkvidreba postkomunistur evropaSi, q.

aleqsiZis Targmani, red. k. kublaSvili, Tb., 2003, 92.52 treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-


saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 76.53 iqve.54 Ringeisen v. Austria, [1971] ECHR, №2614/65, 95.


320

wi na aR mdeg mo sar Ce le acx a deb da, rom mo sa mar Tle Ta da niS vnis we si ewi na aR mde ge bo da

sa mar Tli a ni sa sa mar Tlos stan darts. ka non mdeb lo bis Ta nax mad, mo sa mar Tles sa mi

wlis va diT niS nav da fe de ra lu ri sab Wo, ese igi mTav ro ba. Tum ca ev ro pul ma sa sa mar-

Tlom mi u Ti Ta, rom da mo u ki deb lo bi saT vis au ci le be li ar aris mo sa mar Tle iniS ne-

bo des uva dod, an Se uZ le be li iyos mi si ga Ta vi suf le ba ka no nis sa fuZ vel ze. Tu ki Ta-

nam de bo ba ze gan wes de ba gan sazR vru li pe ri o diT, mniS vne lo va ni a, mo sa mar Tlis mdgo-

ma re o ba iyos sta bi lu ri da mo va le o be bis gan xor ci e le bi sas igi ar ga nic di des ra i me

ze moq me de bas.55

sa qar Tve los kon sti tu ci is 86-e mux lis me o re pun qtis Ta nax mad, mo sa mar Tle Ta-

nam de bo ba ze gan wes de ba uva dod, ka no niT dad ge ni li asa kis miR we vam de. mo sa mar Tlis

uva dod gan we se bam de ka non ma Se iZ le ba ga iT va lis wi nos mo sa mar Tlis gan we se ba gan-

sazR vru li va diT, mag ram ara ume tes sa mi wli sa. sa qar Tve los sa kon sti tu cio sa sa mar-

Tlom 2003 wlis 26 Te ber vals ga ni xi la `sa er To sa sa mar Tlo e bis Se sa xeb~ sa qar Tve los

or ga nu li ka no nis 852-e mux lis pir ve li pun qtis kon sti tu ci u ro bis sa kiTx i. aR niS nu-

li nor mis Ta nax mad, sa qar Tve los pre zi dents uf le ba hqon da gan kar gu le biT 18 Tvis

va diT da e niS na sa sa mar Tlo uf le ba mo si le bis gan ma xor ci e le be li pi ri.56 sa sa mar Tlom

gan mar ta, rom SezR u du li va diT Ta nam de bo ba ze gan we se ba uar yo fi Tad moq me debs mo-

sa mar Tlis da mo u ki deb lo ba ze. xan grZli vi va diT an uva dod da niS vna mniS vne lo va ni

ga ran tia mo sa mar Tlis saq mi a no ba Si Ca re vis asa ci leb lad. xan grZli vi pe ri o dis gan-

mav lo ba Si xel Se u va lo bis pi ro ba mo sa mar Tles ga num tki cebs da mo u ki deb lo bis Seg ne-

bas.57 Se sa ba mi sad, sa kon sti tu cio sa sa mar Tlom da ak ma yo fi la sar Ce li.

sa qar Tve los sas je laR sru le bi sa da pro ba ci is sa mi nis tros ad gi lob ri vi sab-

Wos ti pu ri de bu le bis me-3 mux lis me-11 pun qtis Ta nax mad, sab Wos wev ri Ta nam de bo ba-

ze iniS ne ba er Ti wlis va diT. da saS ve bia er Ti da ima ve pi ris gan me o re biT dam tki ce ba.

aS ka ra a, rom ase Ti xan mok le va diT da niS vna ver uz run vel yofs sa sa mar Tlo fun qci is

gan ma xor ci e le be li pi ris da mo u ki deb lo bas.

4.1.3. anazR a u re ba

sa mar Tli a ni sa sa mar Tlos ar se bo bi saT vis au ci le be lia fi nan su ri da ad mi nis-

tra ci u li da mo u ki deb lo ba. eko no mi ku ri da mo ki de bu le bi sas aR mas ru le be li da sa ka-

non mdeb lo xe li suf le ba ec de ba da fi nan se bis SezR ud vis an Sem ci re bis gziT ze gav le-

na mo ax di nos sa sa mar Tlo ze.58 ka no ni sad mi da sa sa mar Tlo xe li suf le bi sad mi sa zo ga-

55 Sutter v. Switzerland, [1979] ECHR, №8209/78, 2. makbraidi j., adamianis uflebebi da sisxlis

samarTlis procesi, adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli samar-

Tali, evropis sabWo, naTargmnia evropis kavSirisa da evropis sabWos erToblivi pro-

gramis `arasaTanado mopyrobisa da dausjelobis aRmofxvris~ farglebSi, 2011, 154.56 saqarTvelos moqalaqeebi – irakli lekveiSvili, koba gociriZe, koba kobaxiZe da saxal-

xo damcveli saqarTvelos parlamentisa da saqarTvelos prezidentis winaaR mdeg, 2003

wlis 26 Tebervali, saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo.57 iqve, IV punqti.58 Svarci h., konstituciuri marTlmsajulebis damkvidreba postkomunistur evropaSi,

q. aleqsiZis Targmani, red. k. kublaSvili, Tb., 2003, 93.



321

do e bis pa ti vis ce mas ase ve mniS vne lov nad ak ni nebs far Tod gav rce le bu li Se xe du le ba,

rom aR mo sav leT ev ro pa Si mo sa mar Tle `i yi de ba~.59

sru li da mo u ki deb lo bis uz run vel sa yo fad mo sa mar Tles un da hqon des ise Ti

anazR a u re ba, ro me lic ga na pi ro bebs mis ma te ri a lur ke Til dRe o bas. ev ro pis sab Wo Si

ga sa wev ri a neb lad au ci le be li moTx ov ne bis dak ma yo fi le bis Ta o ba ze an ga ri Sis mom za-

de bi sas cno bi li gax da, rom sa qar Tve lo Si Cve u leb ri vi mov le na iyo mo sa mar Tle e bis

mi er qrTa mis aRe ba. es arc iyo mo u lod ne li, vi na i dan ma Ti xel fa si, Tve Si sa Su a lod

oci ame ri ku li do la ri, ar iyo sak ma ri si au ci le be li moTx ov ni le be bis da sak ma yo fi-

leb lad. pre zi den tma edu ard Se var dna Zem aRi a ra ki dec, rom sa qar Tve lo Si mxo lod

ori Tu sa mi mo sa mar Tle iyo ara ko rum pi re bu li.60

mo sa mar Tlis Sro mis anazR a u re ba da so ci a lu ri dac va sa sa mar Tlo xe li suf le-

ba Si ko ruf ci is Ta vi dan aci le bis ga ran ti a.61 sa xel mwi fos ekis re ba val de bu le ba, uz-

run vel yos mo sa mar Tle Ta saq mi a no bis da cxov re bis sa Ta na do, Rir se u li pi ro be bi ma-

Ti da mo u ki deb lo bis uz run vel sa yo fad.62

pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wos wev-

re bi saq mi a no bas axor ci e le ben yo vel gva ri anazR a u re bis ga re Se.63 faq tob ri vad, ase-

Ti um niS vne lo va ne si sa kiTx is ga dawy ve ta war mo ad gens maT me o rad saq mi a no bas, rom lis

srul yo fi lad da ke Til sin di si e rad gan xor ci e le bis in te re si da kar gu li a. sa kiTx-

is ase mo wes ri ge ba, er Ti mxriv, asus tebs sab Wos wev rTa da mo u ki deb lo bis xa risxs da

aZ li e rebs Zi ri Tad saq mi a no ba ze mi jaW vu lo bas, me o re mxriv, xels uwy obs ko ruf ci is

gan vi Ta re bas.

4.1.4. imu ni te ti

sa sa mar Tlo xe li suf le bis da mo u ki deb lo bis mniS vne lo va ni ga ran ti mo sa mar-

Tlis imu ni te ti a. es uz run vel yofs San ta Ji sa da ze gav le nis Ta vi dan aci le bas Si na gan

saq me Ta sa mi nis tros, pro ku ra tu ris Tu aR mas ru le be li xe li suf le bis sxva or ga no-

59 Svarci h., konstituciuri marTlmsajulebis damkvidreba postkomunistur evropaSi,

q. aleqsiZis Targmani, red. k. kublaSvili, Tb., 2003, 88.60 evropis sabWo, saparlamento asamblea, `angariSi evropis sabWos standartebTan saqar-

Tvelos marTlwesrigis Sesabamisobis Sesaxeb~ (1997) 1, §115. cit.: treqseli S. (s. j. sa-

mersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis procesSi, v. gogelias,

e. lomTaTiZis, e. qarcivaZis, T. ivaniSvilis, n. narindoSvilis Targmani, saqarTvelos

sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 76-77.61 korkelia k., mWedliSvili n., nalbandovi a., saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamiso-

ba adamianis uflebaTa evropuli konvenciisa da misi oqmebis standartebTan, Tb., 2005,

118.62 `saerTo sasamarTloebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, 04/12/2009, #2257, saqarTvelos

sakanonmdeblo macne #41, 08/12/2009, 68-e muxlis meore punqti.63 saqarTvelos sasjelaRsrulebis, probaciisa da iuridiuli daxmarebis sakiTxTa mini-

stris 2013 wlis 31 dekembris #377 brZanebiT damtkicebuli `saqarTvelos sasjelaRs-

rulebisa da probaciis saministros aparatis Tanamdebobrivi sargoebi~ ar moicavs in-

formacias sabWos wevrTa xelfasis Sesaxeb, <https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=2177691&lang=ge>, [31.12.2013].


322

e bi sa gan. sa qar Tve los kon sti tu ci is 87-e mux lis pir ve li pun qti krZa lavs sa qar Tve-

los uze na e si sa sa mar Tlos Tav mjdo ma ris wi nas wa ri an Sem dgo mi Tan xmo bis ga re Se mo-

sa mar Tlis sis xlis sa mar Tlis pa su xis ge ba Si mi ce mas, da ka ve bas an da pa tim re bas, sacx-

ov re be li sad go mis, av to man qa nis, sa mu Sao ad gi lis da pi rad Cxre kas.

mo sa mar Tli sa gan gan sxva ve biT, pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan-

mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wos wevrs ar icavs imu ni te ti. mas, ro gorc yve la sxva su-

bi eqts, Se saZ le be lia da e kis ros sis xlissa mar Tleb ri vi pa su xis mgeb lo ba yo vel gva ri

aR mas ru le be li, sa ka non mdeb lo Tu sa sa mar Tlo dam ca vi pri vi le gi is ga re Se. es ga re-

mo e ba ki dev uf ro am Zaf rebs eWvs sab Wos, ro gorc sa sa mar Tlo fun qci is gan ma xor ci e-

le be li or ga nos, da mo u ki deb lo bis Se sa xeb.

4.2. mi u ker Zo eb lo ba

ter mi ni mi u ker Zo eb lo ba go ne bis iseT mdgo ma re o bas aR niS navs, ro me lic gan sa-

xil ve li sa da vo sa kiTx is mi marT mxa re Ta So ris sru li wo nas wo ro biT xa si aT de ba.64 ga-

er Ti a ne bu li ere bis or ga ni za ci is far gleb Si ada mi a nis uf le ba Ta ko mi tet ma ga nacx-

a da, rom `sa sa mar Tlos mi u ker Zo eb lo ba gu lis xmobs, rom mo sa mar Tle eb ma ar un da Se-

iq mnan ra i me wi nas wa ri war mod ge na gan sa xil ve li saq mis Se sa xeb da ar un da imoq me don

er T-er Ti mxa ris in te re se bi dan ga mom di na re~.65 xo lo ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma

sa sa mar Tlom saq me Si pi er sa ki bel gi is wi na aR mdeg gan mar ta, rom mi u ker Zo eb lo ba gu-

lis xmobs wi na wa ri rwme nis an mi ker Zo e bis ar qo nas.66 Se sa ba mi sad, au ci leb lad un da ar-

se bob des ga ran ti e bi, rom le bic pro ce sis mo na wi le ebs gan msWva lavs ndo biT, rom sa-

sa mar Tlo ga dawy ve ti le bas mi i Rebs ka no nis sa fuZ vel ze, ga re mo e ba Ta sa mar Tli a nad

Se fa se bis gziT.

mar Tlmsa ju le bis gan ma xor ci e le be li or ga nos mi u ker Zo eb lo bis Se fa se bi sas

ev ro pu li sa sa mar Tlo iye nebs ro gorc obi eq tur, ise su bi eq tur tests. obi eq tu ri

tes tis sa fuZ vel ze un da ga ni sazR vros – ar se bobs Tu ara ga re mo e ba, gar da mo sa mar-

Tlis qce vi sa, ro me lic eWvs wa moW ris; obi eq tu rad aris Tu ara Se saZ le be li, rom mxa-

ris Si Si mi ker Zo e bas Tan da kav Si re biT ga mar Tldes.67 sa sa mar Tlo mi u ker Zo eb lad un da

war moC nde bo des Cve u leb ri vi go ni e ri mo qa la qis, obi eq tu ri dam kvir veb lis Tval Si.

rac Se e xe ba su bi eq tur tests, is da kav Si re bu lia mo sa mar Tlis pi rad da mo ki de bu le-

bas Tan, Se xe du le bas Tan da mas ga dam wyve ti mniS vne lo ba eni We ba. Tum ca Se uZ le be lia

imis praq ti ku lad gar kve va, srul de ba Tu ara su bi eq tu ri tes tis moTx ov na - mo sa mar-

Tlis go neb ri vi mdgo ma re o ba iyos mi u ker Zo e be li. yve la ada mi a ni su bi eq tu ri ar se baa



saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 83.65 arvo o. kartuneni fineTis winaaRmdeg, 1992 wlis 21 oqtomberi, 7.2-e punqti, ix.: hanski

r., Sainini m., adamianis uflebaTa komitetis mier ganxiluli ZiriTadi saqmeebi, adamia-

nis uflebaTa instituti, Abo Akademi University, Turqu/Abo, a. gegeWkoris Targmani, 2006,

199. 66 Piersack v. Belgium, [1982] ECHR, App. no 8692/79, 30.67 Fey v. Austria, [1993] ECHR, App. no14396/88, 30.



323

da mi ker Zo e bi sa gan ab so lu tu rad ver ga Ta vi suf lde ba. xSi rad go ne ba Si Se uc nob lad

vi Tar de ba fa ru li mid re ki le be bi. Se iZ le ba mo sa mar Tle, ro me lic ac no bi e rebs sa ku-

Tar mi ker Zo e bas, Ses wev s TviT kri ti ki sa da TviT kon tro lis una ri, uf ro ne it ra lu ri

iyos, vid re mo sa mar Tle, rom lis Tvi sac uc no bia sa ku Ta ri mid re ki le be bi.68

pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wos mi-

u ker Zo eb lo bis Se sa fa seb lad mniS vne lo va nia ise Ti sa kiTx e bis gan xil va, ro go ri ca a:

sam sa xu reb ri vi Se u Tav seb lo ba, aci le ba da saq mis gan xil va Si ad re mo na wi le o ba.

4.2.1. sam sa xu reb ri vi Se u Tav seb lo ba

mo sa mar Tlis po li ti ku ri, fi nan su ri Tu pi ra di in te re se bi sa gan Ta vi su fa li ga-

dawy ve ti le ba uz run vel yo fi li un da iyos spe ci a lu ri nor me biT. ka no niT gaT va lis-

wi ne bul ma ga ran ti eb ma un da ai ci los im gva ri da mo ki de bu le ba, ro mel mac Se iZ le ba ga-

mo iw vi os kon fliq ti mo sa mar Tlis pi rad in te res sa da saq mis obi eq tu rad ga dawy ve tis

in te ress So ris.69

ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar Tlom sam sa xu reb riv Se u Tav seb lo bas Tan

da kav Si re bu li ara er Ti Sem Txve va ga ni xi la. saq me Si be li lo si Sve i ca ri is wi na aR mdeg

gan mcxa de be li mi u Ti Teb da, rom po li ci is sab Wo, ro mel mac ja ri ma da a kis ra, sa po li-

cio xe li suf le ba ze daq vem de ba re bul or ga nos war mo ad gen da. ga dawy ve ti le ba mi i Re-

bo da er Tpi rov nu lad, po li ci is ofic ris mi er, ro me lic Se iZ le bo da yo fi li yo, mag-

ram ar iyo mi u ker Zo e be li. ze mox se ne bu li or ga nos bu ne ba ze mi u Ti Teb da is ga re mo e-

bac, rom is iwo de bo da ad mi nis tra ci ul, mu ni ci pa lur xe li suf le bad. imis gaT va lis-

wi ne biT, rom Ta nam de bo ba ze oTxi wlis va diT iniS ne bo da, po li ci is sab Wos mo sa mar Tle

nam dvi lad iyo da mo u ki de be li. mag ram is imav dro u lad iyo po li ci is iu ris ti, sa ja ro

mo xe le, ro mel sac sa mo sa mar Tlo va dis amo wur vis Sem deg Se eZ lo po li ci a Si sa mu Sa od

dab ru ne ba. Se sa ba mi sad, Cve u leb ri vi mo qa la qis, obi eq tu ri dam kvir veb lis war mod ge-

na Si is ma inc rCe bo da po li ci is war mo mad gen lad, ro me lic er Tgu lia Ta vi si ko le ge bis

da eq vem de ba re ba uf ro sebs. am gva rad Se iZ le ba Se i la xos is ndo ba, ro mel sac de mok ra-

ti ul sa zo ga do e ba Si sa sa mar Tlo e bi un da aR Zrav dnen.70

saq me Si rin ge i ze ni av stri is wi na aR mdeg ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar-

Tlom ga nacx a da, rom re gi o nu li sab Wo da mo u ki de be li or ga no iyo, rom lis wev re bic

iniS ne bod nen xu Ti wlis va diT da rom lis Tvi sac au ci le be li pro ce du ru li ga ran ti e-

bi uz run vel yo fi li iyo. re gi o nu li sab Wo, ro mel sac xel mZRva ne lob da mo sa mar Tle,

Sed ge bo da sa ja ro mo xe le e bi sa da da in te re se bu li or ga no e bis war mo mad gen le bi sa gan.

sab Wos Se mad gen lo ba Si sa ja ro mo xe le e bis Car Tu lo ba ev ro pul ma sa sa mar Tlom ar mi-

iC nia kon ven ci is me-6 mux lis pir ve li pun qtis dar Rve vad. sab Wos wev ris war dge na av-



saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 84.69 Svarci h., konstituciuri marTlmsajulebis damkvidreba postkomunistur evropaSi, q.

aleqsiZis Targmani, red. k. kublaSvili, Tb., 2003, 95.70 Belilos v. Switzerland, [1988] ECHR, App. no 10328/83, 63-67.


324

stri is sof lis me ur ne o bis ze da pa la tis mi er ver adas tu reb da mi ker Zo e bu lo bis Ta-

o ba ze ga moT qmul eWvs.71

saq mi dan sra me ki av stri is wi na aR mdeg ir kve va, rom sa mo sa mar Tlo fun qci is mqo ne

or ga nos, re gi o nis ad mi nis tra ci is, Se mad gen lo ba Si war mod ge ni li iyo sam xa reo mTav-

ro bis sa mi sa ja ro mo xe le. rin ge i ze nis ga dawy ve ti le bis sa fuZ vel ze ev ro pul ma sa sa-

mar Tlom kvlav ga i me o ra, rom sa ja ro mo xe le e bis ar se bo ba mar Tlmsa ju le bis gan ma-

xor ci e le bel or ga no Si, Ta vis Ta vad ar ar Rvevs kon ven ci as. Tum ca mo ce mu li saq me gan-

sxvav de bo da wi na mor be di sa gan: qal ba to ni sra me kis sa sar geb lod ga mo ta ni li pir ve li

in stan ci is ga dawy ve ti le ba ga sa Civ rda re gi o nis ad mi nis tra ci a Si. sam xa reo mTav ro bis

war mo mad ge ne li, ro mel mac saq me Si Se i Zi na mxa ris sta tu si, iyo re gi o nu li ad mi nis tra-

ci is er T-erT sa ja ro mo xe le ze ie rar qi u lad zem dgo mi Ta nam de bo bis pi ri. aR niS nu li

sa ja ro mo xe le ki war mo ad gen da mTa var fi gu ras ga dawy ve ti le bis mi Re bis pro ces Si.

ev ro pu li sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le biT da ir Rva kon ven ci is me-6 mux lis pir ve li

pun qti: ro de sac sa sa mar Tlos Se mad gen lo bis er T-er Ti wev ri sam sa xu reb ri vi or ga-

ni za ci is kuTx iT, mo va le o be biT su bor di na ci ul mdgo ma re o ba Sia mxa res Tan, Se saZ loa

gaC ndes sa fuZ vli a ni eW vi mis mi u ker Zo eb lo bas Tan da kav Si re biT.72

ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le be bi kri ti kas im sa xu-

rebs. Ste fan treq se li mar Te bu lad mi u Ti Tebs, rom `da mo u ki deb lo ba aR mas ru le be li

xe li suf le bi sa gan ar aris uz run vel yo fi li, ro de sac sa ja ro mo xe le e bi, rom le bic

Cve u leb riv ad mi nis tra ci u li or ga nos in te re se biT xel mZRva ne lo ben, uec rad mi u-

ker Zo e be li mo sa mar Tlis ran gSi aR moC nde bi an~.73 xe li suf le ba Ta da na wi le bis sis te ma

mo i az rebs wess, rom xe li suf le bis er Ti Stos war mo mad ge ne li pi ri ar Se iZ le ba imav-

dro u lad iyos me o ris Se mad ge ne li na wi li.74

sa qar Tve los kon sti tu ci is 86-e mux lis me sa me pun qtis Ta nax mad, `mo sa mar Tlis

Ta nam de bo ba Se u Tav se be lia ne bis mi er sxva Ta nam de bo bas Tan da anazR a u re bad saq mi a no-

bas Tan, gar da pe da go gi u ri da sa mec ni e ro moR va we o bi sa. mo sa mar Tle ar Se iZ le ba iyos

po li ti ku ri par ti is wev ri, mo na wi le ob des po li ti kur saq mi a no ba Si~. ima ve de bu le bas

ime o rebs sa er To sa sa mar Tlo e bis Se sa xeb sa qar Tve los or ga nu li ka no nis 39-e mux li.

sa qar Tve los sas je laR sru le bi sa da pro ba ci is sa mi nis tros ad gi lob ri vi sab-

Wos ti pu ri de bu le bis me sa me mux li gan sazR vravs or ga nos da kom pleq te bis wess. ad gi-

lob ri vi sab Wo Sed ge ba xu Ti wev ri sa gan, ro me lic aer Ti a nebs sas je laR sru le bi sa da

pro ba ci is sa mi nis tros an sas je laR sru le bis de par ta men tis cen tra lu ri apa ra tis,

sa ja ro sa mar Tlis iu ri di u li pi ris ara sa pa tim ro sas jel Ta aR sru le bi sa da pro ba-

ci is erov nu li sa a gen tos, ara sam Tav ro bo or ga ni za ci is, ad gi lob ri vi TviT mmar Tve-

lo bis da ius ti ci is umaR le si sab Wos Ti To war mo mad ge nels. cxa di a, rom wev rebs aqvT

71 Ringeisen v. Austria, [1976]ECHR, App. no2614/65, 95, 97.72 Sramek v. Austria, [1984] ECHR, App. no 8790/79, 41-42.73 treqseli S. (s. j. samersis daxmarebiT), adamianis uflebebi sisxlis samarTlis proces-

Si, v. gogelias, e. lomTaTiZis., e. qarcivaZis, T. ivaniSvilis, n. narindoSvilis Targmani,

saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlo, Tb., 2009, 81.74 Saio a., xelisuflebis TviTSezRudva, konstitucionalizmis Sesavali, m. menaRariSvi-

lis Targmani, red. T. niniZe., Tb., 2003, 110.



325

Zi ri Ta di sam sa xu ri, ro mel sac war mo ad ge nen sab Wo Si. Zi ri Tad sam sa xur Si isi ni axor-

ci e le ben Ta vi anT fun qci ebs da iRe ben Se sa ba mis anazR a u re bas, xo lo ad gi lob ri vi sab-

Wos wev ro ba maT Tvis ga sam rje los ga re Se Se Tav se bi Ti saq mi a no ba a. Se sa ba mi sad, sab Wos

wev re bis mi er, er Ti mxriv, sa mo sa mar Tlo fun qci is gan xor ci e le ba da, me o re mxriv, Zi-

ri Ta di sam sa xu ri, ro me lic da kav Si re bu lia sa ja ro mo xe le o bas Tan an sxva sa pa su xis-

mgeb lo saq mi a no bas Tan, ar se bi Tad ur Ti er TSe u Tav se be li a.

sas je laR sru le bis, pro ba ci i sa da iu ri di u li dax ma re bis sa kiTx Ta mi nis tris

2013 wlis 31 iv li sis #191 brZa ne biT, de bu le bis me-3 mux li dan amo Re bu lia me-9 pun qti,

rom lis Ta nax ma dac, gar da ad gi lob ri vi TviT mmar Tve lo bis war mo mad ge ne li sa, sab Wos

wevrs ek rZa le bo da po li ti ku ri par ti is wev ro ba, po li ti kur saq mi a no ba Si mo na wi le o-

ba. de bu le bis bo lo re daq cia uS vebs, rom sab Wos wev ri iyos po li ti ku ri par ti is wev-

ri, an mo na wi le ob des po li ti kur saq mi a no ba Si. es ki ar se bi Tad ewi na aR mde ge ba sa qar-

Tve los kon sti tu ci is ze moT xse ne bul de bu le bas.

4.2.2. aci le ba

au ci le be lia sa sa mar Tlo war mod ge bo des yo vel mxriv ne it ra lu rad. mar Tlmsa-

ju le bis or ga nos mi u ker Zo eb lo ba Se iZ le ba eW vis qveS dad ges mxa res Tan ax lo ur Ti er-

To bis an gan sxva ve bu li da mo ki de bu le bis ga mo.

ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa sa mar Tlos praq ti ka am mi mar Tu le biT mra val-

fe rov ne biT ga mo ir Ce va. saq mi dan hol msi Sve de Tis wi na aR mdeg ir kve va, rom gan mcxa de-

bels ci li das wa mes na cis tur wre eb Tan ax lo kav Sir Si. man es faq ti ga a sa Civ ra sa sa mar-

Tlo Si, ro me lic Sed ge bo da so ci al -de mok ra ti u li par ti is xu Ti aq ti u ri wev ri sa gan.

ev ro pu li sa sa mar Tlos gan cxa de biT, ar se bob da sa fuZ vli a ni, obi eq tu ri eW vi mar-

Tlmsa ju le bis or ga nos mi ker Zo e bas Tan da kav Si re biT, vi na i dan er Ti mo pa su xe Ta ga ni

wle bis gan mav lo ba Si war mo ad gen da so ci al -de mok ra ti u li par ti is pir da pir Tu ara-

pir da pir mflo bels, xo lo me o re – ide o lo gi ur mrCe vels.75

saq me Si pu la ri ga er Ti a ne bu li sa me fos wi na aR mdeg gan mcxa de bel ma er T-erT in-

Ji ners Ses Ta va za ko ruf ci u li ga ri ge ba, ker Zod, qrTa mis sa nac vlod mi si in te re se bis

dac va. aRiZ ra sis xlis sa mar Tlis saq me, ro mel Sic in Ji ne ri war mo ad gen da mTa var mow-

mes. na fic msa jul Ta sa sa mar Tlos Se mad gen lo ba Si iricx e bo da ba to ni for sa ti, ro me-

lic da saq me bu li iyo in Ji ne ris, ba to ni mak la re nis fir ma Si. ev ro pul ma sa sa mar Tlom

ar da ad gi na me-6 mux lis pir ve li pun qtis dar Rve va, vi na i dan ze mox se ne bu li na fi ci

msa ju li iyo er T-er Ti Ji u ris TxuT me ti wev ri dan da uz run vel yo fi li iyo mi u ker-

Zo eb lo bis ga ran ti e bi.76 ev ro pu li sa sa mar Tlos ga dawy ve ti le ba im sa xu rebs kri ti kas,

rad gan mar Tlmsa ju le bis or ga nos mi u ker Zo eb lo bi saT vis au ci le be lia eW vi ar ar se-

bob des arc er Ti wev ris mi marT.

saq me vet Ste i ni Sve i ca ri is wi na aR mdeg Se e xe bo da er T-erT kan ton ze mim di na re ad-

mi nis tra ci ul sa sa mar Tlo pro cess. msgav sad sxva kan to ne bi sa, ad mi nis tra ci u li sa sa-

75 Holm v. Sweden, [1993] ECHR, App. no14191/88, 31-33.76 Pullar v.The United Kingdom, [1996] ECHR, App. no 22399/93, 37, 40, 41.


326

mar Tlo Sed ge bo da srul da na xe var ga nak veT ze mo mu Sa ve mo sa mar Tle e bi sa gan. am uka-

nas knelT ase ve Se eZ loT yo fi liy vnen praq ti ko si ad vo ka te bi. 1995 wlis 15 Te ber vals

gan mcxa de be li war sdga kan to nis ad mi nis tra ci u li sa sa mar Tlos wi na Se, sa dac ba to ni

R war mo ad gen da mo sa mar Tles. pa ra le lu rad, fe de ra lur sa sa mar Tlo Si gan mcxa deb-

lis wi na aR mdeg mim di na re saq me Si igi ve R war mo ad gen da mu ni ci pa li tets. am gva rad, R

er Tsa da ima ve dros iTav seb da or fun qci as: er Ti mxriv, kan to nis ad mi nis tra ci ul sa-

sa mar Tlo Si mim di na re gan mcxa deb lis saq me Si igi iyo mo sa mar Tle, xo lo, me o re mxriv,

fe de ra lur sa sa mar Tlo Si - ima ve gan mcxa deb lis mo wi na aR mde ge mxa ris war mo mad ge ne-

li. ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar Tlom mi iC ni a, rom ar se bob da obi eq tu rad

ga mar Tle bu li eW vi mar Tlmsa ju le bis or ga nos mi ker Zo e bas Tan da kav Si re biT.77

mi u ker Zo eb lo bis uz run vel sa yo fad au ci le be lia erov nu li ka non mdeb lo ba

awes ri geb des mo sa mar Tlis aci le bis sa kiTxs. sa qar Tve los sis xlis sa mar Tlis sap-

ro ce so ko deq sis me-8 Ta vi, sa qar Tve los sa mo qa la qo sap ro ce so ko deq sis me-4 Ta vi,

sa qar Tve los ad mi nis tra ci u li sap ro ce so ko deq sis me-3 Ta vi78 da `sa kon sti tu cio

sa mar Tal war mo e bis Se sa xeb~ sa qar Tve los ka no nis 25-e mux li iT va lis wi nebs mo sa mar-

Tlis aci le bis sa fuZ vlebs, rom le bic Se e sa ba me ba ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa sa-

mar Tlos mi er dad ge nil stan dar tebs.79

pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wos ti-

pu ri de bu le bis me-15 mux li are gu li rebs wev ris aci le bis sa kiTxs sxdo mis ze pi ri mos-

me niT ga mar Tvis dros: ar un da ar se bob des na Te sa u ri ur Ti er To ba an sxva ise Ti da-

mab rko le be li kav Si ri, er Ti mxriv, msjav rde buls, mis ka no ni er war mo mad ge nels, ad-

vo kats, da za ra le buls da, me o re mxriv, sab Wos wevrs So ris, ro me lic eWvs ga mo iw vevs

am uka nas kne lis obi eq tu ro ba sa da mi u ker Zo eb lo ba Si. ar se bi Ti dar Rve vaa is ga re mo e-

ba, rom sas je laR sru le bis, pro ba ci i sa da iu ri di u li dax ma re bis sa kiTx Ta mi nis tris

brZa ne ba ar iT va lis wi nebs ze pi ri mos me nis ga re Se sxdo ma ze sab Wos wev ris aci le bis

Se saZ leb lo bas. re a lu rad, sav se biT Se saZ le be lia na Te sa ur ma kav Sir ma Tu sxva da mab-

rko le bel ma ga re mo e bam ga na pi ro bos sab Wos wev ris mi ker Zo e bu lo ba ze pi ri mos me nis

ga re Se gan xil vi sas. sa xe zea aS ka ra xar ve zi, ro me lic aR mof xvras sa Wi ro ebs.

4.2.3. saq mis gan xil va Si ad re mo na wi le o ba

mo sa mar Tlis mo na wi le o ba sa mar Tal war mo e bis ad re ul etap ze Se saZ loa ase ve

gax des mi u ker Zo eb lo ba ze eW vis war mo So bis sa kiTx i. mniS vne lo va ni a, rom mo sa mar Tles

ar hqon des wi nas war Ca mo ya li be bu li rwme na gan sa xil vel sa kiTx Tan da kav Si re biT.

ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar Tlom saq me Si ha u Sil dti da ni is wi na aR-

mdeg ga ni xi la im mo sa mar Tlis mi u ker Zo eb lo bis sa kiTx i, ro me lic mo na wi le ob da ro-

77 Wettstein v. Switzerland, [2000] ECHR, App. no 33958/96, 45-49.78 aRsaniSnavia, rom administraciuli saproceso kodeqsi ar Seicavs mosamarTlis acile-

bis maregulirebel normebs da, pirveli muxlis meore punqtis safuZvelze, gamoiyeneba

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis debulebebi.79 korkelia k., mWedliSvili n., nalbandovi a., saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamiso-

ba adamianis uflebaTa evropuli konvenciisa da misi oqmebis standartebTan, Tb., 2005,

158.



327

gorc wi na sa sa mar Tlo, ise ar se bi Ti gan xil vis etap ze. da ni is ka non mdeb lo bis Ta nax-

mad, mo sa mar Tles hqon da mi ni We bu li sa ga mo Zi e bo pro ces ze ze dam xed ve lo bis fun qci a.

vi na i dan wi nas wa ri pa tim ro bis an sxva sa kiTx is ga dawy ve ti sas au ci le be li iyo ga re mo e-

be bi sa da pi rov ne bis Se fa se ba, saq mis ar se bi Tad gan xil vis etap ze ar se bob da eW vi ima ve

mo sa mar Tlis mi u ker Zo eb lo bas Tan da kav Si re biT. wi na sa sa mar Tlo etap ze mo sa mar Tle

afa seb da pi rov ne bis mi marT po li ci is or ga no Ta eW vis sa fuZ vli a no bas, xo lo ar se bi Ti

gan xil vi sas war dge ni li da ga mok vle u li mtki ce bu le be bis sa fuZ vel ze – bra le u lo-

bas. mo ce mul saq me Si wi na sa sa mar Tlo ga dawy ve ti le ba Ta ga mo ta ni sas cxra Sem Txve va Si

mo sa mar Tlem mi u Ti Ta gan sa kuT re biT Zli er eW vze, rom gan mcxa de be li iyo dam na Sa ve.

da ni is ka non mdeb lo bis mi xed viT, wi nas wa ri pa tim ro bis Se far de bi sas mo sa mar Tle un-

da dar wmu ne bu li yo, rom bral de bu lis mi marT ar se bob da in di vi du a lu rad da das tu-

re bu li eW vi, rac gu lis xmob da ar se biT sicx a des bral Tan mi mar Te ba Si. vi na i dan gan-

sxva ve ba mo sa mar Tlis mi er wi na sa sa mar Tlo da ar se bi Ti gan xil vis etap ze da sad gen

sa kiTx ebs So ris faq tob ri vad ar ar se bob da, ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar-

Tlom da ad gi na me-6 mux lis pir ve li pun qtis dar Rve va mo sa mar Tlis mi u ker Zo eb lo bis

mi marT obi eq tu ri eW vis ar se bo bis ga mo.80

sa qar Tve lo Si pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTxs ga ni xi lavs sa mi sab Wo:

aR mo sav leT sa qar Tve los ad gi lob ri vi sab Wo, da sav leT sa qar Tve los ad gi lob ri vi

sab Wo da aras rul wlo van Ta saq me e bis gan mxil ve li ad gi lob ri vi sab Wo.81 gar kve u li pe-

ri o dis gan mav lo ba Si sab Wo e bis Se mad gen lo ba uc vle li a. xSir Sem Txve va Si msjav rde-

bu lis ga Ta vi suf le bis sa kiTxs gan me o re biT ga ni xi lavs sab Wos igi ve Se mad gen lo ba.

ma ga li Tis Tvis, 2013 wlis 28 Te ber vals aras rul wlo van Ta saq me e bis gan mxil vel ma ad-

gi lob riv ma sab Wom, #01/13-001 ga dawy ve ti le biT, msjav rde buls ze pi ri mos me nis ga re Se

uTx ra ua ri pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le ba ze. sa mo ti va cio na wi li dan ir kve va, rom

sab Wom ixel mZRva ne la Se fa se bis kri te ri u me biT da mxed ve lo ba Si mi i Ro mo me te bu li

saf rTxis Sem cve li da na Sa u leb ri vi qme de ba, da za ra le bu lis pi rov ne ba da asa ki.82 xo-

lo 2013 wlis 31 ma iss aras rul wlo van Ta saq me e bis gan mxil vel ma sab Wom yu radR e ba ga-

a max vi la da na Sa u lis xa si aT sa da sim Zi me ze, ag reT ve jgu fu rad Ca de nil qme de ba ze da,

#01/13-043 ga dawy ve ti le biT, ima ve msjav rde buls uTx ra ua ri.83 ori ve Sem Txve va Si sab-

Wom ga dawy ve ti le ba mi i Ro, faq tob ri vad, mxo lod da na Sa u lis xa si aT ze day rdno biT,

sxva mniS vne lo va ni kri te ri u me bis Se fa se bis ga re Se, sa kiTx is ze pir mos me na ze ga nu xil-

ve lad. Se iZ le ba obi e tur dam kvir ve bels ga uC ndes eW vi, rom msjav rde bu lis pi ro biT

va dam de ga Ta vi suf le bis sa kiTx is gan me o re biT gan xil vi sas ad gi lob ri vi sab Wo moq me-

80 Hauschildt v. Denmark, [1989] ECHR, App. no 10486/83, 43, 50-52.81 saqarTvelos sasjelaRsrulebis, probaciisa da iuriduli daxmarebis sakiTxTa mini-

stris 2010 wlis 28 oqtombris №151-e brZaneba `saqarTvelos sasjelaRsrulebisa da

probaciis saministros adgilobrivi sabWoebis raodenobis, teritoriuli gansjado-

bisa da adgilobrivi sabWos tipuri debulebis damtkicebis Sesaxeb~, pirveli muxli.82 zepiri mosmenis gareSe gadawyvetileba #01/13-001, 2013 wlis 28 Tebervali, arasrul-

wlovanTa saqmeebis ganmxilveli adgilobrivi sabWo.83 iqve.


328

deb da wi na gan xil vis dros Ca mo ya li be bu li mrwam siT. da ma te bi Ti Se fa se be bi ar ik ve-

Te ba me o re ga dawy ve ti le bi dan, sab Wos ze pi ri mos me nis sxdo mac ki ar mo uw ve vi a.

5. das kvna

erov nul ka non mdeb lo ba Si gan xor ci le bu li uka nas kne li cvli le be bis sa fuZ-

vel ze, pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis ga dawy ve tis uf le ba mo si le ba Ca mo er Tva sa sa-

mar Tlo or ga nos da ga da e ca spe ci a lu rad Seq mnil ad gi lob riv sab Wos. Tum ca is to ri-

ul ma ana liz ma cxad yo, rom sa qar Tve lo Si sa sa mar Tlo or ga no mxo lod dam mow meb lis

fun qci as as ru leb da da praq ti ku lad ga dawy ve ti le bas ma inc ar iReb da.

ga dawy ve ti le bis uf le bis pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis ad gi lob ri vi sab Wo-

saT vis mi ni We ba Ta vis Ta vad ar xel yofs sa er Ta So ri so da erov nul do ne ze dad ge nil

stan dar tebs. mniS vne lo va ni a, rom sa kiTx is gan mxil ve li or ga no ak ma yo fi leb des sa-

mar Tli a ni sa sa mar Tlos stan darts.

naS rom Si gan vi Ta re bul ma Se fa se beb ma da das kvneb ma cxad yo, rom pi ro biT va dam-

de ga Ta vi suf le bis ad gi lob ri vi sab Wo ar aris da mo u ki de bel or ga no, vi na i dan war mo-

ad gens mTav ro bis Se mad ge nel na wils. or ga nos da mo u ki deb lo bas ver uz run vel yofs

verc sab Wos wev rTa da niS vnis we si da va da, anazR a u re ba, imu ni te tis arar se bo ba. eW-

vis qveS dgas ad gi lob ri vi sab Wos wev rTa mi u ker Zo eb lo bis sa kiTx ic: maT Tvis pi ro biT

va dam de ga Ta vi suf le bis gan xil va mxo lod Se Tav se bi Ti, me o ra di saq mi a no ba a; ar ar se-

bobs ze pi ri mos me nis ga re Se gan xil vi sas aci le bis gan xor ci e le bis Se saZ leb lo ba.

Se sa ba mi sad, naS rom Si gan vi Ta re bu li das kvne bis sa fuZ vel ze, au ci le be lia ka-

non mdeb lo ba Si Se vi des cvli le be bi pi ro biT va dam de ga Ta vi suf le bis ad gi lob ri vi

sab Wos da mo u ki deb lo bi sa da mi u ker Zo eb lo bis uz run vel sa yo fad.

329

laSa fanCuliZe*

administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis

1. Sesavali

Ta na med ro ve epo qa Si, teq no lo gi ur gan vi Ta re bas Tan er Tad, sa xel mwi fos sazR-

vreb ze sa ba Jo kon tro li mxo lod eko no mi ku ri Se mo sav li sa da sta bi lu ro bis uz run-

vel yo fis sa Su a le ba aRar aris, ara med mas sa zo ga do eb ri vi usaf rTxo e bis dac va Si

mniS ne lo va ni ro li akis ri a. am sa kiTx is gan xil va mniS vne lo va ni a, ram de na dac Tan da Ta-

no biT aq tu a lu ri xde ba sa xel mwi fos Sig niT sab rZo lo ia ra Ri sa da ma sa le bis, qi mi u ri

da ra di a ci u li niv Ti e re be bis Se mo ta na ze kon tro li. sa ba Jo kon tro lis gver dis av-

liT aR niS nu li sa xis sag ne bis qve ya na Si im por tma Se saZ loa eko no mi kas di di zi a ni ver

mi a ye nos, Tum ca Ta vi suf lad Se uZ li aT sa zo ga do eb riv usaf rTxo e bas Se uq mnas di di

saf rTxe. amas Tan, ga sar kve vi a, Tu ra igu lis xme ba qi mi ur da ra di a ci ul niv Ti e re beb Si,

ro me li maT ga ni Se iZ le ba iyos saf rTxis Sem cve li da ro me li ka te go ri is niv Ti e re be-

bi da ma sa le bi un da iq nes mo az re bu li sa qar Tve los sis xlis sa mar Tlis ko deq sis (Sem-

dgom Si – sssk) 214-e mux lis Se sa ba mis mak va li fi ci re bel ga re mo e bad. aR niS nu li saT vis

au ci le be li iq ne ba ma Ti mi mo xil va, sa dac zo ga di da xa si a Te bis Se de gad Se saZ le be li

iq ne ba ma Ti daj gu fe ba, Tu ram de nad uq mnis Ti To e u li saf rTxes sa zo ga do eb riv usaf-

rTxo e bas. ga sar kve vi a, Tu ra si ke Te e bi aris da cu li ssk-is 214-e mux liT da amis mi xed-

viT Se saZ le be li iq ne ba ima ze msje lo ba, Tu ra ka te go ri is niv Ti e re ba Ta uka no no Se-

mo ta na/ ga ta na un da ga ni sazR vros sis xlis sa mar Tleb ri vi da ad mi nis tra ci u li we siT

das jad qme de bad.

gar da ze moT qmu li sa, prob le ma Se iZ le ba Seq mnas Zvir fa si niv Te bis sa ba Jo kon-

tro lis gver dis av liT sa xel mwi fo Si Se mo ta na/ ga ta nis sa kiTx mac. mi u xe da vad imi sa,

rom es uka nas kne li sa zo ga do eb ri vi usaf rTxo e bas ar uq mnis saf rTxes, nor ma ti u li

bun do va ne ba aqac qmnis gar kve ul prob le mebs. saq me exe ba sa kiTxs, un da iyos Tu ara

Zvir fa si niv Te bis mi ni ma lu ri Ri re bu le ba dad ge ni li sis xlis sa mar Tleb ri vi pa su xis-

mgeb lo bis da sa kis reb lad. aR niS nu li qme de bi saT vis ad mi nis tra ci u li Tu sis xlis sa-

mar Tleb ri vi we siT das ja do bis sa kiTxi cal ke gan xil vas sa Wi ro ebs, vi na i dan praq ti ka-

Si es qmnis se ri o zul prob le mebs da sa mar Tal dam ca vebs Ta vad uwevT praq ti kis Se mu-

Sa ve ba am bun do va ne bis aR mo saf xvre lad.

amas Tan, vi na i dan sa ba Jo we se bis dar Rve viT sa qon lis sazR var ze ga da ta na Zi ri Ta-

dad saf rTxes uq mnis qvey nis eko no mi kur sta bi lu ro bas, da sad ge ni a, Tu ra sa xis qme de-

be bi Se iZ le ba mo ic vas aR niS nul ma Se mad gen lo bam. am Sem Txve va Si mux lis de fi ni ci a Si

ub ra lod „Se mo ta na/ ga ta nis“ cne bis ar se bo ba ar aris sak ma ri si, rad gan sa xel mwi fos

sazR vris Sig niT sa qon lis Se mo ta nac da ga ta nac Se iZ le ba gu lis xmob des mra val sxva-

* Tsu iuridiuli fakultetis doqtoranti.


330

das xva saq mi a no bas – iq ne ba es im pot ri, re eq spor ti re ba, tran zi ti, dro e bi Ti Se mo ta na

Tu sxva. amaT gan na wi lis gan xor ci e le ba sa ba Jo kon tro lis gver dis av liT sa xel mwi-

fos ma te ri a lur zi ans aye nebs, na wi li ki ara. am de nad, aR niS nu li qme de bi saT vis ad mi-

nis tra ci u li Tu sis xlis sa mar Tleb ri vi we siT das ja do bis sa kiTxi mo iTx ovs Sem dgom

ana lizs.

sa ba Jo kon tro lis gver dis av liT ase ve Se saZ le be lia kul tu ru li Ri re bu le bis

mqo ne niv Te bis uka no no Se mo ta na an ga ta na. mi u xe da vad imi sa, rom aq arc sa zo ga do eb-

riv usaf rTxo e ba sa da arc eko no mi kur sta bi lu ro bas eq mne ba saf rTxe, prob le ma ma inc

rCe ba, vi na i dan, sa mar Tleb ri vad naT lad ar aris dad ge ni li kul tu ru li Ri re bu le bis

mqo ne niv Te bi. am Sem Txve va Si, prob le mas ara sis xlis sa mar Tlis ka no ni qmnis, ro me lic

am Sem Txve va Si blan ke tu rad moq me debs, ara med spe ci a lu ri nor ma ti u li aq ti, sa dac

aR niS nu li sa kiTxi ar aris ga dawy ve ti li.

sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze moZ ra vi niv Tis ga da ta na/ gad mo ta ni saT vis ad mi-

nis tra ci u li da sis xlis sa mar Tleb ri vi pa su xis mgeb lo bis sa kiTx is ga mij vna mniS vne-

lo va ni a, rad gan er Ti da ima ve sa mar Tal dar Rve vi saT vis ar Se iZ le ba sa mar Tlis sxva-

das xva dar giT das ja. miT ume tes ma Sin, ro de sac sa mar Tlis dar geb Si sis xlis sa mar-

Tals bo lo ad gi li uka vi a, ro gorc yve la ze rep re si ul sa mar Tlis dargs.

ad mi nis tra ci ul sa mar Tal Si sa qar Tve los eko no mi kur sazR var ze tvir Tis ga da-

ad gi le bi saT vis pa su xis mgeb lo ba gaT va lis wi ne bu lia sa ga da sa xa do ko deq sSi, ro me lic

awe sebs pa su xis mgeb lo bas sa qar Tve los eko no mi kur sazR var ze tvir Tis ga dak ve Tis Ta-

o ba ze. am mux lis mniS vne lo va ni na wi li awe sebs pa su xis mgeb lo bas ise Ti sa mar Tal dar-

Rve vi saT vis, ro me lic gaT va lis wi ne bu lia sa qar Tve los ssk-Si, ker Zod 214-e mux lSi,

ris ga moc ma Ti ga mij vnis sa kiTxi mo iTx ovs Sem dgom ana lizs. Te ma Si gan xi lu li iq ne ba

ise Ti sa kiTx e bi, ro de sac xde ba ko li zia sa mar Tlis sxva das xva dar gs So ris da Tu ro-

gor un da ga dawy des ase Ti Sem Txve ve bi.

praq ti ka Si xSi ria Sem Txve ve bi, ro de sac pi ris qme de ba Si sa xe zea sis xlis sa mar-

Tleb ri vi niS ne bi, Tum ca pi ri is je ba ad mi nis tra ci u li we siT. ga a na li ze bu li iq ne ba

ase Ti Sem Txve ve bi, ris Sem de gac Se Ta va ze bu li iq ne ba prob le mis ga daW ris gze bi.

kvle va Si da ye ne bu li sa kiTx e bis Se sas wav lad ga mo ye ne bu lia ana li zi sa da sin Te-

zis, in duq ci i sa da de duq ci is, aR we ris, Se da re bis, sis te mu ri, dog ma tur -i u ri di u li

me To de bi.

2. Ta vi su fal sa mo qa la qo brun va Si myo fi sag ne bis we sis dar Rve viT

ga da ta nis an gad mo ta nis dros ad mi nis tra ci u li da

sis xlis sa mar Tleb ri vi pa su xis mgeb lo bis ga mij vna

aR sa niS na via is, rom sa ga da sa xa do ko deq si sa sa qon lo ope ra ci e bis ram de ni me re-

Jims mo i cavs. ker Zod, ese ni a: im por ti, eq spor ti, tran zi ti, sawy o bi, re eq spor ti, Si da

ga da mu Sa ve ba, ga re ga da mu Sa ve ba, dro e bi Ti Se mo ta na, Ta vi su fa li zo na da Ta vi su fa li

sawy o bi.1

1 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi, muxli 227.

laSa fanCuliZe, administraciuli da sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis gamijvnis

sakiTxi sabaJo samarTaldarRvevisaTvis

331

am dros yu radR e ba un da ga max vil des ima ze, Tu ro me li maT ga ni uq mnis saf rTxes

qvey nis eko no mi kur in te ress. eko no mi ku ri in te re si saT vis saf rTxis Seq mna Zi ri Ta-

dad gu lis xmobs imas, rom sa qar Tve los eko no mi kur sazR var ze sa ba Jo we sis dar Rve-

viT Se mo ta ni li sa qon li dan sa xel mwi fo bi u jet Si ar Se dis ga da sa xa di.2 im por tis, eq-

spor tis, tran zi tis, sawy o bis, re eq spor tis, Si da ga da mu Sa ve bis, ga re ga da mu Sa ve bis,

dro e bi Ti Se mo ta nis, Ta vi su fa li zo nis da Ta vi su fa li sawy o bis sa sa qon lo ope ra ci e-

bi dan sa qar Tve los eko no mi kur sazR var ze sa qo ne lis Se mo ta ni sas Se mom tan ma mxo lod

im por tis, re eq spor tis, dro e bi Ti Se mo ta nis dros un da ga da i xa dos da ma te bu li Ri re-

bu le bis ga da sa xa di. ase ve, im por tis dros pir ma un da ga da i xa dos da ma te bu li Ri re bu-

le bis ga da sa xad Tan er Tad im por tis ga da sa xa di. Se sa ba mi sad, sa qar Tve los eko no mi kur

in te ress zi a ni ad ge ba mxo lod sa qar Tve los eko no mi kur sazR var ze sa qon lis sa ba Jo

we sis dar Rve viT im por tis, re eq spor tis da dro e bi Ti Se mo ta nis dros.3

sa qar Tve los eko no mi kur in te re sess mxo lod im por ti, re eq spor ti da dro e bi-

Ti Se mo ta nis sa sa qon lo ope ra cia uq mnis saf rTxes. sxva da nar Cen Sem Txve veb Si Se mo ta-

ni li niv Ti, ma ga li Tad, oq ro ga dis sxva qvey neb Si. Se sa ba mi sad, er Tna i rad ar un da is-

je bo dis pi ri, ro mel sac sa qar Tve los eko no mi kur sazR var ze sa ba Jo we sis dar Rve viT

Se mo aqvs oq ro da axor ci e lebs sa qon lis im ports da is pi ri, ro me lic sa qar Tve lo Si

tran zi tiT Se mo dis da sa qo nel Tan er Tad som xeT Si mi dis, ris ga moc mi si sa qo ne li da-

ma te bu li Ri re bu le bis ga da sa xa diT da im por tis ga da sa xa diT ar ibeg re ba.

amas Tan, ga saT va lis wi ne be lia is, rom ssk-is me-7 mux lis me-2 na wi lis mi xed viT,

da na Suls ar war mo ad gens ise Ti qme de ba, ro me lic Tum ca for ma lu rad Se i cavs ssk-iT

gaT va lis wi ne bul ro me li me qme de bis niS nebs, mag ram im de nad um niS vne lo a, rom ar ga mo-

uw ve via zi a ni, ro me lic au ci le bels gax di da mi si Cam de nis sis xlis sa mar Tleb riv pa su-

xis mgeb lo bas. sa qar Tve los eko no mi kur in te ress zi a ni ad ge ba mxo lod sa qar Tve los

eko no mi kur sazR var ze sa qon lis sa ba Jo we sis dar Rve viT im por tis, re eq spor tis da

dro e bi Ti Se mo ta nis dros. rac Se e xe ba eq spor tis, tran zi tis, sawy o bis, Si da ga da mu Sa-

ve bis, ga re ga da mu Sa ve bis, Ta vi su fa li zo nis da Ta vi su fa li sawy o bis sa sa qon lo ope-

ra ci e bis Sem Txve vebs, am dros zi a ni ar ad ge ba sa qar Tve los eko no mi kur in te ress, ris

ga moc pi ri, ro me lic sa qo nels am sa sa qon lo ope ra ci eb Si mo aq cevs, ar un da da i sa jos

sis xlis sa mar Tlis we siT.

ssk-is 214-e mux li awe sebs sis xlis sa mar Tleb riv pa su xis mgeb lo bas sa qar Tve los

eko no mi kur sazR var ze sa qon lis sa ba Jo we sis dar Rve viT sa qon lis Se mo ta na ze ne bis-

mi e ri sa sa qon lo ope ra ci is dros, ma Sin ro de sac zi a ni sa qar Tve los eko no mi kur in-

te ress ad ge ba mxo lod im por tis, re eq spor tis da dro e bi Ti Se mo ta nis dros. ami tom,

ssk-is 214-e mux lis re daq cia un da Se ic va los da mas Si un da da kon kret des, Tu ro me li

sa sa qon lo ope ra ci e bis dros da is je ba pi ri sis xlis sa mar Tleb ri vi we siT, ris Se de ga-

dac sa qar Tve los eko no mi kur sazR var ze sa qon lis sa ba Jo we sis dar Rve viT im por tis,

re eq spor tis da dro e bi Ti Se mo ta nis dros pi ri da is je ba sis xlis sa mar Tleb ri vi we-

siT, xo lo sxva sa sa qon lo ope ra ci is dros sa ga da sa xa do ko deq siT.

2 Драганова В. Г., Рассалова М. М., Таможное право, Закон и право, М., 2011, 124. 3 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi, muxli 162.


332

2.1 kul tu ru li mem kvid re o bis we sis dar Rve viT ga da ta nis an

gad mo ta nis dros ad mi nis tra ci u li da sis xlis sa mar Tleb ri vi

pa su xis mgeb lo bis ga mij vna

imi saT vis, rom ga ir kves, Tu ra aris kul tu ru li mem kvid re o bis Zeg li, sa Wi roa

ganis azRvros, Tu ra aris kul tu ru li mem kvid re o ba. kul tu ru li mem kvid re o ba Se iZ-

le ba iyos ma te ri a lu ri da ara ma te ri a lu ri.

ma te ri a lu ri kul tu ru li mem kvid re o ba ada mi a nis mi er an ada mi a nis bu ne ba ze ze-

moq me de bis Se de gad Seq mni li ne bis mi e ri sa xis mxat vru li, es Te ti ku ri, is to ri u li,

me mo ri a lu ri Ri re bu le bis mqo ne ar qi teq tu ru li, xe lov ne bis, qa laq TmSe neb lo bi Ti,

sa sof lo, ar qe o lo gi u ri, an Tro po lo gi u ri, eT nog ra fi u li, mo nu men tu ri, teq ni kis

gan vi Ta re bas Tan da kav Si re bu li uZ ra vi an moZ ra vi obi eq te bi a.

ase ve, kul tu rul mem kvid re o bas ga ne kuT vne ba do ku men tu ri ma sa le bi, ba Re bi,

par ke bi, lan dSaf tu ri ar qi teq tu ris obi eq te bi, is to ri u li da sax le be bi, is to ri u-

lad Ca mo ya li be bu li ga re mo, da kav Si re bu li qvey nis is to ri as Tan, gan vi Ta re bas Tan,

fol klor Tan, rwme na sa da tra di ci eb Tan, ad re an am Ja mad ar se bul ci vi li za ci as Tan.4

ara ma te ri a lur kul tu rul mem kvid re o bas ga ne kuT vne ba ze pir sity vi e re bis

tra di ci e bi da ga mo xat vis for me bi, enis, ro gorc ma te ri a lu ri kul tu ru li mem kvid-

re o bis ma ta reb lis, CaT vliT, sa Sem sru leb lo xe lov ne ba, adaT -we se bi, Cve u le be bi,

tra di ci ul xe lov ne bas Tan da kav Si re bu li cod na da unar -Cve ve bi, ase ve maT Tan da kav-

Si re bu li in stru men te bi, sag ne bi, ar te faq te bi da kul tu ru li siv rce e bi, rom le bic

sa zo ga do e bis, jgu fe bi sa da, zo gi erT Sem Txve va Si, cal ke u li pi re bis mi er aRi a re bu-

lia ma Ti kul tu ru li mem kvid re o bis na wi lad.

kul tu ru li mem kvid re o bis Zeg li aris: kul tu ru li mem kvid re o bis uZ ra vi an

moZ ra vi obi eq ti, ro mel sac kul tu ru li mem kvid re o bis Se sa xeb ka no niT dad ge ni li we-

siT mi e ni Wa Zeg lis sta tu si. Tum ca Cven Tvis mxo lod moZ ra vi obi eq te bia sa in te re so.

ma ga li Tad: kul tu ru li mem kvid re o bis moZ rav Zegls ga ne kuT vne ba ni ko fi ros ma naS vi-

lis mi er Ses ru le bu li na xa ti „ka xu ri Rvi no“, Ji ra fi, me Tev ze, xo lo uZ rav Zegls sve-

ticx o ve li, jvris mo nas te ri da a.S. kul tu ru li mem kvid re o bis Zeg lis sta tu si eni We ba obi eqts, ro mel sac aqvs is to-

ri u li an kul tu ru li Ri re bu le ba, da kav Si re bu li mis siZ ve les Tan, uni ka lu ro bas Tan

an av Ten ti ku ro bas Tan. imis gaT va lis wi ne biT, rom ka non mdeb lo ba ic nobs kul tu ru li

mem kvid re o bis kom pleq sur Zegls, am sa fuZ vlis ar se bo bi sas kul tu ru li mem kvid re-

o bis kom pleq su ri Zeg lis sta tu si mi e ni We ba fi zi ku rad, fun qci u rad, is to ri u lad an

te ri to ri u lad da kav Si re bu li kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq te bis er Tob li o bas,

ro me lic to pog ra fi u lad iden ti fi ci re ba di er Te u li a.

kul tu ru li mem kvid re o bis Zeg lis sta tu sis obi eq ti saT vis mi ni We bis sa kiTxs ga-

ni xi lavs kul tu ri sa da Zeg lTa dac vis sa mi nis tro Si ar se bu li kul tu ri sa da Zeg lTa

dac vis mi nis tris sa TaT bi ro or ga no – kul tu ru li mem kvid re o bis dac vis sab Wo.5

4 saqarTvelos kanoni `licenziisa da nebarTvis gacemis safuZvlebis Sesaxeb~, muxli 3.

5 saqarTvelos kanoni `kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~, muxli 15.



333

obi eqts kul tu ru li mem kvid re o bis Zeg lis sta tu si eni We ba sab Wos Se sa ba mi si

das kvnis sa fuZ vel ze, mi nis tris in di vi du a lu ri ad mi nis tra ci ul sa mar Tleb ri vi aq-

tiT.

mi nis tris in di vi du a lu ri ad mi nis tra ci ul sa mar Tleb ri vi aq ti obi eq tis kul tu-

ru li mem kvid re o bis obi eq tTa si a Si Se ta nis Se sa xeb Za la Si Se dis ga moq vey ne bis mo men-

ti dan, rac ai sa xe ba Zeg le bis sa xel mwi fo re es trSi da sa mi nis tros in ter net gver dze.6

kul tu ru li fa se u lo bis sa qar Tve lo dan ga ta na ze ne bar Tvas gas cems sa qar Tve-

los kul tu ris da Zeg lTa dac vis sa mi nis tro.7 mxo lod am Tan xmo bis Sem Txve va Si Se-

iZ le ba sa ba Jo sazR var ze kul tu ru li fa se u lo bis sa qar Tve lo dan ga ta na sa me war meo

miz niT. sa qar Tve lo Si dad ge ni lia kul tu ru li fa se u lo bis sa qar Tve lo dan ga ta na-

ze ne bar Tvis er Ti a ni for ma, ro mel sac am tki cebs sa qar Tve los kul tu ris da Zeg lTa

dac vis sa mi nis tro.

sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq tis ga da sa ta-

nad au ci le be lia ne bar Tva, ro mel sac gas cems kul tu ri sa da Zeg lTa dac vis sa mi nis-

tro.8

ne bar Tvis ma Zi e be li ne bar Tvis mi sa Re bad ne bar Tvis gam cems wa rud gens we ri lo-

biT gan cxa de bas. gan cxa de ba un da Se i cav des: fi zi ku ri pi ri saT vis – da ba de bis ad gil sa

da Ta riRs, sa mu Sao da sacx ov re be li ad gi le bis mi sa mar Tebs; in di vi du a lu ri me war mi-

saT vis – sa me war meo re es trSi re gis tra ci is Se sa xeb mo na ce mebs, iu ri di u li pi ri saT vis

sa Wi roa sa me war meo re es trSi re gis tra ci is Se sa xeb mo na ce me bi, mi Ti Te ba, Tu ro me li

ne bar Tvis mi Re bas mo iTx ovs ne bar Tvis ma Zi e be li.9

sa me war meo miz niT kul tu ru li fa se u lo bis sa qar Tve lo dan ga ta ni sa da dro e biT

ga ta nis Se sa xeb ne bar Tvis ga ce mis, moq me de bis Se Ce re bis, ga nax le bis, ga uq me bis, mas ze

ua ris Tqmi sa da mas Si cvli le be bis Se ta nis we si ga ni sazR vre bo da sa me war meo saq mi a no-

bis li cen zi i sa da ne bar Tvis ga ce mis sa fuZ vle bis Se sa xeb sa qar Tve los ka no nis Se sa ba-

mi sad. aR niS nu li ka no ni ga uq me bu li a.10

ga saT va lis wi ne be lia is faq ti, rom ara ma te ri a lu ri kul tu ru li mem kvid re o bis

obi eq tTa si a Si Se iZ le ba Se ta nil iq nes moZ ra vi niv Ti, Tu ver xer xde ba ara ma te ri a lu ri

kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq tis ra o bis srul yo fi li gan sazR vra, ase ve ro de sac

mis is to ri ul an kul tu rul Ri re bu le bas Tan da kav Si re bu li mo na ce me bi ga da mow me bas

an da ma te biT Ses wav las sa Wi ro ebs. ara ma te ri a lu ri kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq-

tTa si a Si obi eq tis Se ta nis mo men ti dan mas ze vrcel de ba „kul tu ru li mem kvid re o bis

Se sa xeb“ sa qar Tve los ka no niT Zeg lis mi marT dad ge ni li sa mar Tleb ri vi re Ji mi. obi eq-

ti ara ma te ri a lu ri kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq tTa si a Si Se iZ le ba Se ta nil iq nes

mxo lod eq vsi Tvis va diT, am va dis gag rZe le ba Se iZ le ba mxo lod er Txel, ara ume tes 6

Tvi sa. Se sa ba mi sad, jam Si, aR niS nu li pro ce si Se i Zle ba 12 Tvem de gag rZel des.

6 saqarTvelos kanoni `kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~, muxli 15.7 saqarTvelos kanoni `licenziisa da nebarTvis gacemis safuZvlebis Sesaxeb~, muxli 19.8 saqarTvelos kanoni `samewarmeo saqmianobis licenziisa da nebarTvis gacemis

safuZvlebis Sesaxeb~, muxli 19.9 saqarTvelos kanoni `licenziisa da nebarTvis gacemis safuZvlebis Sesaxeb~, muxli 19.10 iqve, muxli 43.


334

sa mi nis tro, ara ma te ri a lu ri kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq tTa si a Si Se ta-

nil obi eqts mis Tvis Zeg lis sta tu sis mi ni We bis Se sa xeb ga dawy ve ti le bis mi sa Re bad, mi-

si sa xe o bis, mniS vne lo bis, mdgo ma re o bis, is to ri u li da kul tu ru li Ri re bu le bi sa da

ka te go ri is gan sazR vri saT vis Se sa ba mi si das kvnis mi Re bis miz niT, wa rud gens kul tu-

ru li mem kvid re o bis dac vis sab Wos.

Tu sa Ta na do kvle ve bis Se de gad dad gin de ba, rom ar ar se bobs ara ma te ri a lu ri

kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq tTa si a Si Se ta ni li obi eq ti saT vis Zeg lis sta tu-

sis mi ni We bis sa fuZ vle bi, sab Wos das kvnis sa fuZ vel ze, mi nis tri uf le ba mo si li a, amo-

ricx os obi eq ti ara ma te ri a lu ri kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq tTa si i dan.

kul tu ru li mem kvid re o bis ga ta ni sas ar se bobs aR kve Tis Ro nis Zi e bis sa xiT pa-

tim ro bis ga mo ye ne bis yve la sa fuZ ve li.11 pa tim ro bis va da aris 9 Tve.12 ar se bobs Se saZ-

leb lo ba imi sa, rom pi ri sa Ta na do we sis dar Rve viT Se e ca dos kul tu rul obi eq tTa er-

Ti an si a Si dro e biT Se ta ni li niv Tis sa qar Tve los sazR var ze ga da ta nas. am dros pi ri

un da da i sa jos sis xlis sa mar Tleb ri vi we siT, rad gan kul tu rul obi eq tTa er Ti an si a-

Si dro e biT Se ta nil niv Tze vrcel de ba Zeg lis mi marT dad ge ni li sa mar Tleb ri vi re Ji-

mi,13 ris ga moc pi ri Se saZ loa da a ka on, pa tim ro ba Se u far don. Sem deg ki ga a sa mar Tlon

6 Tve Si. Sem deg, sab Wos das kvnis sa fuZ vel ze aR moC ndes, rom aR niS nu li niv Ti ar ga ne-

kuT vne ba kul tu rul fa se u lo bas. pi ri pa tim ro bis va dis bo lo dRe sac rom ga a sa mar-

Tlon, es va da ma inc ar iq ne ba sak ma ri si, rad gan kul tu ru li mem kvid re o bis er Ti an si a-

Si dro e biT Se ta nis 6-Tvi a ni va da Se iZ le ba gag rZe le bul iq nes ki dev 6 TviT, ris ga moc

sa xe zea jam Si 12 Tve. mas Sem deg, rac, sab Wos das kvnis sa fuZ vel ze, mi nis tri amo ricx avs

dro e biT Se ta nil moZ rav nivTs er Ti a ni si i dan, sa xe ze aRar iq ne ba da na Sa u lis Se mad-

gen lo ba, pi ri ki uk ve ga sa mar Tle bu li iq ne ba.

uda na Sa u lo pi ris ga sa mar Tle bis Ta vi dan asa ci leb lad sa Wi roa 214-e mux lis Se-

niS vna Si ga ni sazR vros, rom aR niS nu li mux li ar vrcel de ba kul tu ru li mem kvid re o-

bis obi eq tTa si a Si dro e biT Se ta nil kul tu ru li mem kvid re o bis Zeg leb ze. ker Zod sa-

ga da sa xa do ko deq sis 289-e mux lSi un da mox des Se sa ba mi si cvli le ba, ris Se de ga dac Tu

kul tu ru li mem kvid re o bis obi eq tTa si i dan dro e biT Se tan li niv Ti amo i ricx e ba, pirs

da ub run de ba ga dax di li ja ri ma.

praq ti ka Si gvxde ba Sem Txve va, ro de sac aris eW vi, rom kon kre tu li niv Ti ga ne kuT-

vne ba kul tu rul mem kvid re o bas, ris ga moc Se mo sav le bis sam sa xu ri aCe rebs am niv Tis

sa qar Tve lo dan ga ta nas da elo de ba Se sa ba mis do ku ments, rom lis war mod ge nis Sem deg

igi iRebs am niv Tis sa qar Tve lo dan ga ta nis an ma sa le bis sa ga mo Zi e bo sam sa xu ri saT vis

ga da ce mis ga dawy ve ti le bas. ma ga li Tad: 2013 wlis 01 iv niss fo Tis por tis gav liT, be-

lo ru si is mi mar Tu le biT Rvi niT dat vir Tu li sat vir To av to man qa na ga da ad gil de bo-

da. sa ba Jo kon tro lis gan xor ci e le bi sas av to man qa na Si me-19 sa u ku ne Si ga mo ce mu li 20

ca li wig ni aR mo a Ci nes. man qa nis mZRols ga nu mar tes, rom wig ne bi, siZ ve li dan ga mom di-

na re, Se saZ loa kul tu rul mem kvid re o bas ga ne kuT vne bo des, mas ki Se sa ba mi si ne bar Tva

ar hqon da, ris ga moc aR niS nu li niv Te bis ga ta na Se Cer da sa Ta na do do ku men tis war dge-

11 sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, muxli 198.12 iqve, muxli 205.13 saqarTvelos kanoni `kulturuli memkvidreobis Sesaxeb~, muxli 15.



335

nam de.14 aR niS nu li wig ne bis sa kiTxi jer ar gar kve u la. Tu wig ne bi ar ga ne kuT vne ba kul-

tu rul mem kvid re o bas, Se mo sav le bis sam sa xu ri niv Te bis ga ta nis pro ce du ras ga na ax-

lebs. Tu wig ne bi kul tu rul mem kvid re o bas ga ne kuT vne ba, gveq ne ba ssk-is 214-e mux lis

me-3 na wi liT gaT va lis wi ne bu li da na Sa u lis niS ne bi. aR sa niS na vi a, rom ssk-is 214-e mux-

li aris gan zra xi da na Sa u li, ris ga moc Se mo sav le bis sam sa xu ri ma sa lebs ga da cems fi-

nan sTa sa mi nis tros sa ga mo Zi e bo sam sa xu ris sa ga mo Zi e bo de par ta ments, ra Ta ga ir kves,

pir ma ico da Tu ara, rom ga dah qon da kul tu rul mem kvid re o bas mi kuT vne bu li niv Te bi.

am sa kiTx is gar kve vis Sem deg iq ne ba Se saZ le be li pi ris das ja ssk-is 214-e mux lis me-3

na wi liT.

2.2. Zvir fa si li To ni sa gan dam za de bu li sa i u ve li ro na ke To bis

an na ke To bis jar Tis we sis dar Rve viT ga da ta nis an



Zvir fa si li To ni aris ne bis mi e ri sa xis oq ro, ver cxli, pla ti na, ase ve, pa la di u mi

ne bis mi er mdgo ma re o ba Si – ned le u li, Se nad no be bi, na xe var fab ri ka te bi, la bo ra to ri-

u li Wur We li da in stru men te bi, qi mi u ri na er Te bi, jar Ti da nar Ce ne bi.15

Zvir fa si li To nis jar Tad mi iC ne va li To nis me o ra di ned le u li, ro me lic gan-

kuT vni lia sa war moo ga da mu Sa ve bi saT vis da ro me lic war mo iS ve ba li To nis war mo e bis

an me qa ni ku ri da mu Sa ve bis pro ces Si, ase ve li To nis is na ke To be bi, rom le bic ga mo u sa-

de ga ria im da niS nu le biT ga mo sa ye neb lad, ris Tvi sac isi ni Se iq mna ga tex vis, gac ve Tis

me qa ni ku ri, qi mi u ri da zi a ne bis an sxva mi zez Ta ga mo.16

Zvir fa si li To ne bis aR ricx va xde bo da sa qar Tve los ka no niT `Zvir fa si li To-

ne bi sa da Zvir fa si qve bis sa xel mwi fo kon tro lis, ana li zi sa da da dam Rvis Se sa xeb~,

rom lis mi xed vi Tac Zvir fa si li To ne bis aR ricx vas awar mo eb da fi nan sTa sa mi nis tros

Zvir fa si li To ne bis da Zvir fa si qve bis ze dam xed ve lo bis de par ta men ti. 2005 wlis 01

ian vram de Zvir fa si li To niT da Zvir fa si li To nis jar TiT vaW ro ba sa Wi ro eb da li cen-

zi as, ris ga moc aR niS nu li saq mi a no biT da ka ve bu li pi re bi val de bu li iy vnen, ewar mo-

e bi naT Zvir fa si li To ne bis, Zvir fa si qve bis da na war mis, ag reT ve war mo e bis pro ces Si

war moq mni li jar Ti sa da nar Ce ne bis ra o de no bi sa da wo nis aR ricx va.

sa xel mwi fo, ker Zod fi nan sTa sa mi nis tro, Zvir fa si li To ne bis na war mis sin jiT

mo niS vni sas iye neb da dam Ras. dam Ras sa Wi ro eb da 375-ze me ti sin jis oq ros na war mi. 830-

ze me ti sin jis ver cxlis na war mi, 950-ze me ti sin jis pla ti nis na war mi, 500-ze me ti sin-

jis pa la di u mis na war mi. araZ vir fa si li To niT, iner tu li ma siT mTli a nad da fa ru li

an Se Re bi li na war mi ar sa Wi ro eb da da dam Rvas. sin jSi igu lis xme ba Zvir fa si li To ne bis

14 ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2507>, [28.04.2014].15 saqarTvelos kanoni `Zvirfasi liTonebisa da Zvirfasi qvebis saxelmwifo kontrolis,

analizisa da dadamRvis Sesaxeb~, muxli 2.16 mTavrobis dadgenileba Savi anda feradi liTonebis jarTis da Savi anda feradi

liTonebis narCenis eqsportis momsaxurebis tarifis odenobisa da gadaxdis wesis

gansazRvris Taobaze, muxli 1.


336

Se nad no be bis xa ris xi, rom lis ga nac dam za de bu lia na war mi, ro me lic ga mo xa tavs Zvir-

fa si li To nis wo ni Ti er Te u lis ra o de no bas Se nad no bis aTa se ul wo niT er Te ul Si.

sa val de bu lo sa sinj kon trols eq vem de ba re bo da sa qar Tve los te ri to ri a ze dam za-

de bu li na war mi, ro me lic gan kuT vni li iyo ga sa yi dad an Ses ru le bu li iyo dak ve TiT.

ase ve, sa qar Tve lo Si ga sa yi dad Se mo ta ni li ucx o u ri na war mi da 1950 wlam de dam zad de-

bu li na war mi, Tu igi iyo vaW ro bis an yid va- ga yid vis sa ga ni.17

Tum ca 2005 wlis 01 ian vri dan aR niS nu li ka no ni Zal ada kar gu lad iq na cno bi li,

rad gan Zvir fa si li To ne bis ga sa yi dad li cen zia sa Wi ro aRar aris.

Zvir fa si li To nis aR niS nu li de fi ni cia ar ga mod ge ba ssk-is 214-e mux lis me-3 na-

wi liT gaT va lis wi ne bu li da na Su lis da sak va li fi ci reb lad, rad gan is ka no ni, ro mel-

Sic aR niS nu li de fi ni cia iyo gan sazR vru li, Za la da kar gu lad aris ga mocx a de bu li

2005 wlis 01 ian vri dan.18

ssk-is 214-e mux lis me-3 na wi lis mi xed viT, ise Ti Zvir fa si li To nis Se mo ta naa ak-

rZa lu li, ro me lic aris sa qar Tve los ka non mdeb lo biT aR ricx u li. 2005 wlis 01 ian-

vri dan Zvir fa si li To nis aR ricx va aRar war mo ebs.

sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze ga da ad gi le bi sas pir ma fi zi ku ri pi ris sa ba Jo

dek la ra ci a Si un da mi u Ti Tos Zvir fa se u lo bis Se sa xeb, ro mel Sic Se dis Zvir fa si li-

To ne bi, qve bi da na ke To be bi, an tik va ru li niv Te bi da xe lov ne bis ni mu Si xa te bi, na xa-

te bi, qan da ke be bi da sxva.19 amas Tan sa ba Jo dek la ra ci a Si aras wo ri mo na ce me bis Se ta na

an sa ba Jo or ga nos pa su xis mge be li mu Sa ki saT vis aras wo ri in for ma ci is mi wo de ba ga-

mo iw vevs pa su xis mgeb lo bas sa qar Tve los ka non mdeb lo bis Se sa ba mi sad.20 Se sa ba mi sad,

ar se bobs er Ti sa mar Tleb ri vi aq ti, ro mel Sic nax se ne bia Zvir fa se u lo ba, es aris „fi-

zi ku ri pi ris sa ba Jo dek la ra ci is Se sa xeb” sa qar Tve los fi nan sTa mi nis tris brZa ne ba,

ro me lic Zvir fa se u lo ba Si mo i az rebs Zvir fas li To nebs, qvebs da na ke To bebs. Se sa ba-

mi sad, Tun dac 0,1 gra mi oq ros gan da ver cxlis gan an Tun dac 1 la rad Ri re bu li Zvir-

fa si li To ni sa gan dam za de bu li sa i u ve li ro na ke To bis Se mom ta nic gan sa kuT re bu li

sim kac riT un da da i sa jos, ker Zod ssk-is 214-e mux lis me-3 na wi liT, rad gan ssk-is 214-e

mux lis me-3 na wil Si mi Ti Te bu lia Zvir fa si li To nis we sis dar Rve viT Se mo ta na an ga-

ta na, Zvir fa si li To ne bis Se sa xeb we si ki gan sazR vru lia mxo lod fi nan sTa mi nis tris

ze mo aR niS nul brZa ne ba Si.

praq ti kam gan vi Ta re bis sxva gza po va. im Sem Txve va Si, ro de sac sa qar Tve los sa ba-

Jo sazR var ze xde ba, ma ga li Tad, oq ros an ver cxlis na ke To bis Se mo ta na an ga ta na, dgin-

de ba aR niS nu li na ke To be bis sa ba Jo Ri re bu le ba. Tu sa ba Jo Ri re bu le ba ga da a War bebs

ssk-is 214-e mux lis Se niS vniT gaT va lis wi ne bul zRvars, ma Sin qme de ba kva li fi cir de ba

17 saqarTvelos kanoni `Zvirfasi liTonebisa da Zvirfasi qvebis saxelmwifo kontrolis,

analizisa da dadamRvis Sesaxeb~, muxli 7.18 saqarTvelos kanoni `Zvirfasi liTonebisa da Zvirfasi qvebis saxelmwifo kontrolis,

analizisa da dadamRvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis Zaladakargulad cnobis Taoba-

ze, muxli 1.19 finansTa ministris brZaneba # 1036 fizikuri piris sabaJo deklaraciis Sesaxeb finansTa

ministris 2005 wlis 05 aprilis # 221 brZanebaSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis

Sesaxeb, danarTi 2.20 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi, muxli 289.



337

ssk-is 214-e mux lis pir ve li, xo lo niv Tis gan sa kuT re biT di di ode no bis sa ba Jo Ri re-

bu le bis Sem Txve va Si ssk-is 214-e mux lis me-2 na wi liT.

2014 wlis 14 marts sa ba Jo gam Sveb pun qtze „yaz be gi” ru se Tis mxri dan Se mo sul

som xe Tis mo qa la qe g.s.-s bar gis daT va li e re bi sas 71,8 gra mi oq ros na ke To ba aR mo u Ci-

nes. sa qon lis Ri re bu le bam Se ad gi na 3576,4 la ri.

2014 wlis ima ve dRes sa ba Jo gam Sveb pun qtze „yaz be gi” ru se Tis mxri dan Se mo sul

azer ba i ja nis mo qa la qe a.s.-s bar gis daT va li e re bi sas 94,15 gra mi oq ros na ke To ba aR mo-

u Ci nes. sa qon lis Ri re bu le bam Se ad gi na 3667,9 la ri.

ze mo aR niS nul or ma ga liT Si oq ros na ke To be bis ga ta na xde bo da ma lu lad, mag ram

sa ba Jo Ri re bu le ba ar aRe ma te bo da 5000 lars, ris ga moc ssk-is 214-e mux lis Se niS vnis

mi xed viT sa xe ze ar gvaqvs da na Sa u lis Se mad gen lo ba. som xe Tis mo qa la qe g.s. sa ga da sa xa-

do ko deq sis 289-e mux lis me-10 na wi lis mi xed viT da ja rim da 3576,4 la riT, xo lo azer-

ba i ja nis mo qa la qe a.s. – 3667,9 la riT.

Tum ca, ro de sac oq ros sa ba Jo Ri re bu le ba aRe ma te ba 5000 lars, sa xe ze aris da na-

Sa u lis Se mad gen lo ba, ker Zod, 2014 wlis 08 Te ber vals sa ba Jo gam Sveb pun qtze „yaz be-

gi” ru se Tis mxri dan Se mo sul ru se Tis mo qa la qes g.e.-s bar gis daT va li e re bi sas 427,46

gra mi oq ros na ke To ba aR mo u Ci nes. sa qon lis Ri re bu le bam Se ad gi na 26551,02 la ri da igi

ma lu lad iyo Se mo ta ni li, ris ga moc mas bra li wa red gi na sa qar Tve los ssk-is 214-e mux-

lis me-2 na wi liT.21 Tum ca ze mo aR niS nul sa mi ve ma ga liT Si un da dam dga ri yo sis xlis sa-

mar Tleb ri vi pa su xis mgeb lo ba, rad gan, ro gorc aRi niS na, Zvir fa si li To nis Se mo ta nis

we si gan sazR vru lia mxo lod „fi zi ku ri pi ris sa ba Jo dek la ra ci is Se sa xeb” sa qar Tve-

los fi nan sTa mi nis tris brZa ne ba Si, xo lo 214-e mux lis me-3 na wil Si ar aris sa u ba ri

di di ode no biT niv Tis Se mo ta na ze. 214-e mux lis me-3 na wi lis mi xed viT, Tun dac 0,1 gra-

mi oq ros gan da ver cxlis gan an Tun dac 1 la rad Ri re bu li Zvir fa si li To ni sa gan dam-

za de bu li sa i u ve li ro na ke To bis Se mom ta nic un da da i sa jos ssk-is 214-e mux lis me-3

na wi liT.

aR niS nu li praq ti ka ewi na aR mde ge ba ssk-is 214-e mux lis de fi ni ci as, rad gan ssk-

is 214-e mux lis Se niS vna Si aR niS nu li zRva ri exe ba moZ ra vi niv Tis sa ba Jo Ri re bu le bas

mxo lod pir vel da me-2 na wi le bi saT vis, rad gan moZ ra vi niv Tis did da gan sa kuT re biT

did ode no beb ze sa u ba ri mxo lod am na wi leb Si a.

ga mo dis, rom ssk-is 214-e mux lis me-3 na wil Si mi Ti Te bu li sa qar Tve los sa ba Jo

sazR var ze Zvir fa si li To ni sa gan da za de bu li sa i u ve li ro na ke To bis an na ke To bis

jar Tis we sis dar Rve viT ga da ta na an gad mo ta na ub ra lod ar ga mo i ye ne ba praq ti ka Si.

amis mi ze zi aris is, rom 2005 wlis 01 ian vri dan Zvir fa si li To nis aR ricx va aRar war mo-

ebs, rad gan „Zvir fa si li To ne bi sa da Zvir fa si qve bis sa xel mwi fo kon tro lis, ana li zi-

sa da da dam Rvis Se sa xeb“ sa qar Tve los ka no ni Za la da kar gu lad iq na cno bi li, ris ga moc

sa Wi roa ssk-is 214-e mux lis me-3 na wil Si cvli le be bis Se ta na da am de fi ni ci is amo Re ba.

Se sa ba mi sad, ro de sac ssk-is 214-e mux lis Se niS vniT gaT va lis wi ne bul zRvars ar

ga da a War bebs Zvir fa si li To nis gad mo ta na an ga da ta na, pirs sis xlis sa sa mar Tleb ri vi

pa su xis mgeb lo ba ar da e kis re ba. mas da e kis re ba ad mi nis tra ci u li pa su xis mgeb lo ba.22

21 ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2909>, [27.04.2014].22 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis 289-e muxli.


338

3. ad mi nis tra ci u li da sis xlis sa mar Tleb ri vi pa su xis mgeb lo bis

ga mij vna Ta vi su fal sa mo qa la qo brun vi dan

amo Re bu li sag ne bis ga da ta na an gad mo ta nis dros

3.1. bir Tvu li da ra di aq ti u ri niv Ti e re be bis we sis dar Rve viT



ssk-is 214-e mux lis me-4 na wil Si kri mi na li ze bu lia ise Ti ia ra Ris, ma sa lis an

mowy o bi lo bis Se mo ta na, ro me lic Se iZ le ba ga mo ye ne bul iq nes ma sob ri vi ga nad gu re bis

ia ra Ris Se saq mne lad. mas Si mo i az re ben ia raRs, ro mel sac Se uZ lia mok las da mniS ne lo-

va ni zi a ni mi a ye nos ada mi an Ta did jgufs, ase ve sxva si cocx lis for mebs, an mniS vne lov-

nad da a zi a nos ada mi a nis mi er Seq mni li struq tu re bi, ma ga li Tad, Se no be bi da bu neb ri vi

struq tu re bi. eseT ia raR Ta jgufs ga ne kuT vne ba: bir Tvu li, qi mi u ri, bi o lo gi u ri da

ra di aq ti u ri ia ra Ri. ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris cne ba dRem de ar aris Ca mo ya li-

be bu li arc qar Tul da arc sa er Ta So ri so ka non mdeb lo ba Si,23 ris ga moc ka non mde bels

Ta vi un da Se e ka ve bi na ase Ti ter mi nis ssk-Si ga mo ye ne bi sa gan. ami tom sa qar Tve lo Si ase-

Ti niv Ti e re bis Se mo ta nis dros iniS ne ba eq sper ti za, ro me lic ad gens, kon kre tu li niv-

Ti e re ba aris Tu ara ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ri an ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris

Se saq mne lad ga miz nu li. aR niS nu li sa kiTx is ga dawy ve ta ki uwevs eq sperts, ro mel sac

ar aqvs Se saZ leb lo ba, ixel mZRva ne los sa qar Tve lo Si moq me di ro me li me nor ma ti u-

li aq tiT, sa dac iq ne bo da gan sazR vru li ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris cne ba da Ca-

moT vli li iq ne bo da is niv Ti e re be bi, rom le bic gan kuT vni lia ma sob ri vi ga nad gu re bis

ia ra Ris Se saq mne lad. Se sa ba mi sad, eq sper tma un da ga mo i ye nos ro me li me kon kre tu li

mec ni e ris sa xel mZRva ne lo da amis sa fuZ vel ze Se ad gi nos eq sper ti zis das kvna, rac ga-

ur kvev lo bas iw vevs, rad gan Tvi Ton mec ni e reb Si sxva das xva mo saz re baa iseT sa ba zi so

sa kiTx zec ki, qi mi u ri ia ra Ri un da Ca iT va los Tu ara ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Rad.

zo gi er Ti mec ni e ris az riT, mxo lod bir Tvu li da ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bi un da ga-

ni xi le bo des ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Rad.24 sa Wi roa nor ma ti u li aq ti, ro me lic

gan sazR vravs, Tu ra un da Ca iT va los ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Rad. dRe is mdgo ma-

re o biT, ase Ti nor ma ti u li aq ti ar ar se bobs, ris ga moc ter mi ni „ma sob ri vi ga nad gu re-

ba“ un da iq nes amo Re bu li.

bir Tvu li ia ra Ri aris xel sawy o, ro me lic qmnis ato mur ener gi as afeT qe bis gziT,

ato mis ga yo fis an sin Te zis re aq ci is Se de gad.25

23 masobrivi ganadgurebis iaraRis gansazRvrebisaTvis, Carus W. S., Defi ning Weapons of Mass Destruction, National Defense University, 2012, <http://www.ndu.edu/press/lib/pdf/CSWMD-OccasionalPa-pers/CSWMD_OccationalPaper-8.pdf>, [28.04.2014].

24 Carter A.B., How to Counter WMD, Foreign Affairs, 2004, 73, aseve, Harigel G.G., Chemical and Biologi-cal Weapons: Use in Warfare, Impact on Society and Environment, Nuclear Age Peace Foundation, 2001, <http://www.wagingpeace.org/chemical-and-biological-weapons-use-in-warfare-impact-on-society-and-en-vironment>, [25.04.2014].

25 2010 wlis 24 dekemberis saqarTvelos mTavrobis dadgenileba №397, saqarTvelos sa-

sazRvro gamtar punqtebSi, aeroportebSi, navsadgurebsa da sazRvao sivrceSi birT-



339

bir Tvu li da ra di aq ti u ri niv Ti e re bis sa ba Jo we sis dar Rve viT Se mo ta nis an ga-

ta nis das ja do bis au ci leb lo ba gan pi ro be bu lia imiT, rom aR niS nu li niv Ti e re ba saf-

rTxes uq mnis sa zo ga do eb riv usaf rTxo e bas, ris ga moc ma Ti brun vis mi marT spe ci a lu-

ri we se bia dad ge ni li.26 am we se bis mi za nia bir Tvu li da ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bis

uka no no brun vis aR kve Ta, ra di o aq ti ur kon trols daq vem de ba re bu li sa qon lis ga da-

zid ve bis sa mar Tleb ri vi re gu li re ba da sa qar Tve los ra di a ci u li usaf rTxo e bis uz-

run vel yo fa.

ra di aq ti u ri niv Ti e re be bi, sa SiS ro e bis do nis mi xed viT, iyo fa oTx jgu fad. pir-

ve li jgu fis ra di aq ti u ri niv Ti e re be bi ar aris sa Si Si, yve la ze sa Si Sia me-4 jgu fis ra-

diq ti u ri niv Ti e re be bi.27

pir ve li jgu fis ra di o aq ti u r niv Ti e re bebs ga ne kuT vne ba ga re mo Si bu neb ri vad

ar se bu li ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bi. bu neb ri vad ar se bu li ra di o aq ti u ri niv Ti e re-

bebs ga aC ni aT ga mos xi ve bis do za, ra di o aq ti u ri aq ti vo bis do ne, ro me lic gan pi ro be-

bu lia ga re mo Si myo fi bu neb ri vi an sxva ra di o aq ti u ri wya ro e biT. bu neb ri vad ar se bul

ra di o aq ti ur niv Ti e re beb ze ar vrcel de ba kon tro li.

yve la mi ne ra li da qa ni Se i cavs mci re ra o de no biT urans, To ri u mi sa da ka li u mis

ra di o aq ti ur izo tops.28 Tu I jgu fis ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bi kon cen tri re bu lia

ra i me sa gan Si, mis ma ra di a ci ul ma do nem Se iZ le ba mi aR wi os im zRvars, rom lis aR mo Ce-

nac Se saZ le be lia ra di a ci is mo ni to ris ga mo ye ne biT. xe lis de teq to re bis sa Su a le biT

xSi rad xde ba izo to pe bis – ra di u mis, To ri u mi sa da ka li u mis aR mo Ce na. bu neb riv ra di-

o aq ti ur niv Ti e re bebs ase ve Se i cavs ke ra mi ku li fi le bi, xre Si da ka li u mi a ni sa su qe bi.29

me-2 jgu fis ra di o aq ti u ri niv Ti e re bebs ga ne kuT vne ba ise Ti izo to pe bi, rom le-

bic Zi ri Ta dad me di ci na Si ga mo i ye ne ba da ma Ti ga mo ye ne ba te ro ris tu li miz niT nak le-

bad Se saZ le be li a; am jgufs ga ne kuT vne bi an izo to pe bi – CS-137, AM-241, CO-60 da sxv.30

me-3 jgu fis ra di o aq ti u ri niv Ti e re bebs ga ne kuT vne ba in dus tri ul war mo e ba-

sa da kvle veb Si ga mo ye ne ba di ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bi. es niv Ti e re be bi Zi ri Ta dad

gvxvde ba sam rew ve lo ma sa leb Si. zog jer maT ga mo i ye ne ben ra di o aq ti u ri ga mos xi ve bis

me qa niz mis Se saq mne lad. ar se bi Ti mniS vne lo ba aqvs for mas, ro mel Sic es niv Ti e re ba

aris aR mo Ce ni li, rac, xSir Sem Txve va Si, iZ le va war mod ge nas ma Ti ga mo ye ne bis miz nis

Se sa xeb. am sa xis niv Ti e re bis ga da zid vis Sem Txve va Si au ci le be lia spe ci a lu ri da fa-

vul da radioaqtiur nivTierebaTa aRmoCenisas gangaSze erToblivi moqmedebis wesis

damtkicebis Sesaxeb, muxli 1.26 iqve, muxli 2.27 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001 wlis 26 mar-

tis brZaneba №132/n: saqarTvelos teritoriaze radiaciuli usafrTxoebis normebis

damtkicebis Sesaxeb, muxli 1.28 ix. <http://www.world-nuclear.org/info/Safety-and-Security/Radiation-and-Health/Naturally-Occurring-Ra-

dioactive-Materials-NORM/>, [20.04.2014].29 ix. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001 wlis

26 martis brZaneba №132/n, saqarTvelos teritoriaze radiaciuli usafrTxoebis

normebis damtkicebis Sesaxeb muxli 1.30 Smith K. P., An Overview of Naturally Occurring Radioactive Materials (NORM), Enviromental Assessment

and Information Sciences Division, Argonne National Laboratory, Argonne, 1992, 65.


340

so e ba da ga da zid vi saT vis au ci le be li pi ro be bis Ses ru le ba. am jgu fis ra di o aq ti u ri

niv Ti e re be bi a: ce zi um-137, Am-241, ko bal ti-60.31

ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bis IV jguf Si mo ce mu li ma sa le bi ga mo i ye ne ba bir Tvul

me qa niz meb Si32.

me-4 jgu fis ra di o aq ti u ri niv Ti e re bebs Zi ri Ta dad ga ne kuT vne ba plu to ni u mi,

gar da im plu to ni u mi sa, ro me lic Se i cavs 80%-ze met plu to ni um -238-sa da uran-233-s,

gam did re buls uran -235-iT an uran -233-iT; mad ni sa gan gan sxva ve bu li for mis ura ni,

ro me lic Se i cavs izo to pebs bu neb ri vi kon cen tra ci iT; ne bis mi e ri ma sa la, ro me lic

Se i cavs mo ce mu li izo to pe bis na revs.33

ra di aq ti u ri niv Ti e re be bis sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze ga da ta na an gad mo-

ta ni saT vis sis xlis sa mar Tleb ri vi pa su xis mgeb lo ba da we se bu lia imi saT vis, rom aR-

niS nu li niv Ti e re be bi saf rTxes uq mnis sa zo ga do eb riv usaf rTxo e bas da sa xel mwi fos

eko no mi kur in te re sebs.34 ma ga li Tad: 2006 wlis 25 ian vars Si na gan saq me Ta sa mi nis tros

Ta nam Srom leb ma ru se Tis er Ti da sa qar Tve los sa mi mo qa la qe da a ka ves 100 gra mi, da ax-

lo e biT 90%-iT gam did re bu li, ura nis Se mo ta ni saT vis sa qar Tve los ssk-is 214-e mux-

lis me-5 na wi liT, ris ga moc maT Sem dgom Si rva- na xe va ri wliT Ta vi suf le bis aR kve Ta

mi e sa jaT.35

ssk-is 214-e mux lis me-4 na wil Si zo ga dad aris mi Ti Te bu li ra di aq ti u ri niv Ti e-

re bis sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze ga da ta na ze an gad mo ta na ze. Se sa ba mi sad, aR niS nu-

li mux lis sa fuZ vel ze pi ri da is je ba ne bis mi e ri sa xis ra di aq ti u ri niv Ti e re bis ga da-

ta ni saT vis an gad mo ta ni saT vis.

pir ve li jgu fis ra di o aq ti u ri niv Ti e re bebs ga ne kuT vne ba ga re mo Si bu neb ri vad

ar se bu li ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bi. aR sa niS na vi a, rom ise Ti sag ne bi, ro go ri caa ke-

ra mi ku li fi le bi, xre Si da ka li u mi a ni sa su qe bi, ar war mo ad ge nen iseT sa SiS ro e bas, rom

pirs aR niS nu li sag ne bis ga da ta na an gad mo ta ni saT vis da e kis ros sis xlis sa mar Tleb ri-

vi pa su xis mgeb lo ba.

si nam dvi le Si, pir ve li jgu fis ra di aq ti u li niv Ti e re be bis sa ba Jo we sis dar Rve-

viT sa qar Tve los sazR var ze ga da ta na an gad mo ta na saf rTxes ver Se uq mnis sa zo ga do-

eb riv usaf rTxo e bas. igi saf rTxes Se uq mnis mxo lod qvey nis eko no mi kur in te re sebs,

vi na i dan bi u jet Si ar Se dis sa ba Jo ga da sa xa de bi. qvey nis eko no mi ku ri in te re se bis da-

31 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001 wlis 26 mar-


damtkicebis Sesaxeb, muxli 1.32 2010 wlis 24 dekemberis saqarTvelos mTavrobis dadgenileba №397: saqarTvelos sa-



damtkicebis Sesaxeb, muxli 2.33 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001 wlis 26 mar-


damtkicebis Sesaxeb, muxli 2.34 lekveiSvili m., Todua n., gvenetaZe n., mamulaSvili g., saqarTvelos sisxlis samarTlis

kerZo nawilis komentarebi, 1-li wigni, Tb., 2014, 546.35 ix. <http://www.civil.ge/geo/article.php?id=14673>, [27.04.2014].



341

sa ca vad mi mar Tu lia ssk-is 214-e mux lis pir ve li na wi li, ro me lic iT va lis wi nebs pa su-

xis mgeb lo bas di di ode no biT moZ ra vi niv Tis sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze ga da ta na

an gad mo ta ni saT vis, rac sru li ad sak ma ri si a.

Tu pir vel jgufs mi kuT vne bu li ra di aq ti u ri niv Ti e re be bi sa qar Tve los sazR-

var ze sa ba Jo we sis dar Rve viT iq ne ba Se mo ta ni li, un da mox des ma Ti sa ba Jo Ri re bu le-

bis dad ge na, ris Sem de gac moZ ra vi niv Tis di di ode no biT ssk-is 214-e mux lis Se niS vniT

gaT va lis wi ne bu li zRva ris ga da War be bis Sem Txve va Si pi ri un da da i sa jos ssk-is 214-e

mux lis pir ve li na wi liT. xo lo aR niS nu li zRva ram de sa ba Jo Ri re bu le bis dad ge nis

Sem Txve va Si, pi ri un da da i sa jos sa ga da sa xa do ko deq siT sa qar Tve los sazR var ze sa-

ba Jo we sis dar Rve viT niv Tis ga da ta na an gad mo ta ni saT vis ga mov le ni li xer xis mi xed-

viT.36

3.2. Sxa mi a ni da mom wam la vi niv Ti e re be bis we sis dar Rve viT



ssk-is 214-e mux lis me-4 na wi lis Se mad gen lo ba Si Ca moT vli lia niv Te bi, ro mel Ta

Se mo ta na sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze dad ge ni li we sis sa wi na aR mde god ak rZa lu lia

da am dad ge ni li we sis sa wi na aR mde god Se mo ta na iw vevs sis xlis sa mar Tleb riv pa su xis-

mgeb lo bas.

Sxa mi a ni da mom wa ma la vi niv Ti e re be bis de fi ni cia arc erT sa ka non mdeb lo aq tSi

ar aris asa xu li. sa Wi roa er Ti nor ma ti u li aq ti ma inc, ro mel Sic aR niS nu li iq ne ba

imis Se sa xeb, Tu ras niS navs mom wam la vi an Sxa mi a ni niv Ti e re ba. pirs Se saZ leb lo ba un da

hqon des, rom le ga lu rad ga na xor ci e los Sxa mi ni an mom wam la vi niv Ti e re bis Se mo ta na.

aras wo ria pir da pir sis xlis sa mar Tleb ri vi pa su xis mgeb lo bis da we se ba ase Ti niv-

Ti e re be bis sa ba Jo sazR var ze we sis dar Rve viT Se mo ta ni saT vis ma Sin, ro de sac ase Ti we-

si ar ar se bobs.

sa qar Tve los ka non mdeb lo ba ic nobs sa SiS qi mi ur niv Ti e re bebs, rom le bic Se saZ-

loa gan xi lul iq nen Sxa mi an da mom wam lav niv Ti e re be bad37.

sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi mav ne ze moq me de bas ax de nen ada mi a nis

jan mrTe lo ba sa da ga re mo ze. sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze ak rZa lu lia ise Ti niv Ti-

e re be bis Se mo ta na, ro go ri caa38:

a) feT qe ba di niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi myar, Txe vad, pas tis mag var an la bi sebr

mdgo ma re o ba Si, rom le bic iw ve ven eg zo Ter mul re aq ci as at mos fe ru li Jan gba dis ga-

re Se da swra fad ga mo yo fen ga zebs, de to ni re ben, ad vi lad aal de bi an an feT qde bi an na-

wi lob riv dax Sul pi ro beb Si ga xu re biT;

36 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi 289-e muxli.37 giuaSvili n., doliZe a., zeikiZe l., legaSvili i., ruxaia k., qarCava j., RvinefaZe m., Can-

qseliani a., comaia i., saqarTvelos qimiuri profili, Tb., 2009, 11.38 calkeuli saSiSi qimiuri nivTierebebiTa da pesticidebiT saerTaSoriso vaWrobis

sferoSi winaswar dasabuTebuli Tanxmobis proceduris Sesaxeb, 1998 wlis 10 seqtem-

bris roterdamis konvencia, muxli 1.


342

b) dam Jan ga vi niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic iw ve ven Zli er eg zo Ter mul

re aq ci as sxva aa le bad niv Ti e re beb Tan Se xe bi sas;

g) uki du re sad aa le ba di niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom leb sac aqvT da ba li aa-

le bis da du Ri lis wer ti le bi, aal de bi an ha er Tan Se xe bi sas oTa xis tem pe ra tu ra sa da

nor ma lur at mos fe rul wne va ze;

e) niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic cocx al qso vil Tan Se xe bi sas azi a ne ben

mas;

v) toq si ku ri niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic or ga niz mSi mci re ode no-

biT mox ved ri sas iw ve ven sik vdils, mwva ve an qro ni kul mo wam vlas;

z) ga ma Ri zi a ne be li niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic or ga niz mSi mox ved-

ri sas iw ve ven fi zi kur ga Ri zi a ne ba sa da an Te biT pro cess;

T) aler gi u li niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic or ga niz mSi mox ved ri sas

iw ve ven zem grZno be lo bas (a ler gi ul re aq ci as);

i) kan ce ro ge nu li niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic or ga niz mSi mox ved ri-

sas iw ve ven an xels uwy o ben sim siv nu ri da a va de bis gan vi Ta re bas;

k) mu ta ge nu ri niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic or ga niz mSi mox ved ri sas

iw ve ven an xels uwy o ben ge ne ti ku ri sis te mis moS las;

l) te ra to ge nu ri niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic or ga niz mSi mox ved ri-

sas iw ve ven an xels uwy o ben na yo fis gan vi Ta re bis pro ce sis dar Rve vas da si ma xin je ebs;

m) go na dot ro pu li niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic or ga niz mSi mox ved-

ri sas iw ve ven an xels uwy o ben sas qe so jir kvle bis fun qci is moS las;

n) em bri ot ro pu li niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic or ga niz mSi mox ved ri-

sas iw ve ven Ca na sa xis gan vi Ta re bis moS las;

mom wam lav da Sxa mi an qi mi u ri niv Ti e re bebs ga ne kuT vne bi an ag reT ve ad vi lad aa le-

ba di niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi,39 ker Zod:

a) niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic cxel de bi an da aal de bi an ha er Tan Se xe-

bi sas oTa xis tem pe ra tu ra ze ener gi is sxva wya ro e bis arar se bo bi sas;

b) mya ri niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic aal de bi an siT bos wya ros Tan xan-

mok le Se xe bi sas da ga nag rZo ben wvas am wya ros mo ci le bis Sem de gac;

g) Txe va di niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom leb sac aqvT da ba li aa le bis wer ti-

li;

d) niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi, rom le bic wyal Tan an nes ti an ha er Tan Se xe bi sas

ga mo yo fen ad vi lad aa le bad ai rebs sa Si Si ode no biT;

sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis im por tis an eq spor tis gan ma xor ci e le bel ma fi zi kur-

ma an iu ri di ul ma pir ma wi nas wa ri da sa bu Te bu li Tan xmo bis mi sa Re bad un da mi mar Tos

sa qar Tve los Sro mis, jan mrTe lo bi sa da so ci a lu ri dac vis sa mi nis tros.40

wi nas war da sa bu Te bu li Tan xmo ba aris prin ci pi, rom lis Ta nax mad, sa er Ta So ri-

so vaW ro bi sas ar Se iZ le ba ak rZa lu li an mkac rad SezR u du li pes ti ci de bis Se mo ta na

39 giuaSvili n., doliZe a. da sxvebi, saqarTvelos qimiuri profili, Tb., 2009, 11.40 calkeuli saSiSi qimiuri nivTierebebiTa da pesticidebiT saerTaSoriso vaWrobis


bris roterdamis konvencia, muxli 1.



343

sa Ta na do Se Tan xme bis ga re Se an sa re gis tra cio or ga nos ga dawy ve ti le bis gver dis av-

liT, wi nas war da sa bu Te bu li Tan xmo bis pro ce du ris cal ke u li sa Si Si qi mi u ri niv Ti-

e re be bi Ta da pes ti ci de biT sa er Ta So ri so vaW ro bis sfe ro Si wi nas war da sa bu Te bu li

Tan xmo bis pro ce du ris Se sa xeb kon ven ci is (Sem dgom Si – kon ven ci a) dar Rve viT.41 wi nas-

war da sa bu Te bu li Tan xmo bis pro ce du ris ar sia sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re be bis eq spor-

ti o ri qvey ne bis mi er tvir Tis da niS nu le bis qve ya na Si am niv Ti e re bis im por tis re Ji mis

wi nas war gar kve va da dac va. kon ven cia iT va lis wi nebs sam div nos sa Su a le biT kon ven ci is

wev ri qvey ne bis re gu la rul in for mi re bas kon ven ci is wevr qvey neb Si kon ven ci iT re gu-

li re ba di niv Ti e re be bis im por tis re Ji mis Se sa xeb. kon ven ci is wev ri qvey ne bi val de bu-

li ari an, ar da uS van kon ven ci iT re gu li re ba di niv Ti e re be bis eq spor ti im qvey neb Si,

ro mel Tac kon ven ci is sam div nos am niv Ti e re ba Ta im por tis ak rZal vis Se sa xeb ac no bes.

gar da ami sa, im niv Ti e re be bis eq spor tis Sem Txve va Si, rom le bic kon ven ci is da nar TSi

mi Ti Te bu li ar aris, mag ram mi si ga mo ye ne ba an im por ti am kon kre tul qve ye na Si ak rZa-

lu li an SezR u du li a, qve ya na val de bu lia Ta vad ga ar kvi os mim Reb qve ya na Si niv Ti e re-

bis im por tis re Ji mi da mim Re bi qvey nis mi er im por tis ak rZal vis Sem Txve va Si sa ku Ta ri

te ri to ri i dan am niv Ti e re ba Ta eq spor ti ar da uS vas.42

im Sem Txve va Si, ro de sac im por ti re bu li sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re ba ar aris Se ta-

ni li er Ti an sa xel mwi fo re es trSi, sa xel mwi fo eq sper ti zis das kvnis mi sa Re bad da sa-

Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis re gis tra ci i saT vis niv Ti e re bis Sem qmne li ga nacx ads wa rud-

gens sa qar Tve los Sro mis, jan mrTe lo bi sa da so ci a lu ri dac vis sa mi nis tros. 43

sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis re gis tra cia gu lis xmobs niv Ti e re bis Se ta nas sa SiS

qi mi ur niv Ti e re ba Ta er Ti an sa xel mwi fo re es trSi. sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis re gis-

tra ci as axor ci e lebs sa qar Tve los Sro mis, jan mrTe lo bi sa da so ci a lu ri dac vis sa-

mi nis tro.44

sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis sa xel mwi fo eq sper ti za ad gens: sa Si Si qi mi u ri niv Ti-

e re bis ga mo ye ne bi sas ada mi a nis jan mrTe lo ba sa da ga re mo ze mi si mav ne ze moq me de bis xa-

si aT sa da xa risxs, ag reT ve niv Ti e re bis ga mo ye ne bi sas re ko men de bu li usaf rTxo e bis

zo me bis sak ma ri so bas da da sa bu Te bu lo bas. niv Ti e re bis Sem qmne lis mi er sa xel mwi fo

eq sper ti zi sa da re gis tra ci is Tvis ga da ce mu li do ku men te bis Se u sa ba mo bis Sem Txve-

va Si sa qar Tve los Sro mis, jan mrTe lo bi sa da so ci a lu ri dac vis sa mi nis tros uf le ba

aqvs, sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis Sem qmnels mos Txo vos da ma te bi Ti ga mok vle vis Ca ta re-

ba, ag reT ve da ma te bi Ti mo na ce me bi da do ku men te bi niv Ti e re bis Se sa xeb.45

41 calkeuli saSiSi qimiuri nivTierebebiTa da pesticidebiT saerTaSoriso vaWrobis


bris roterdamis konvencia, muxli 1.42 saqarTvelos kanoni `samewarmeo saqmianobis licenziisa da nebarTvis gacemis safuZv-

lebis Sesaxeb~, muxli 4.43 ix. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris brZaneba

№82/n, saSiSi qimiuri nivTierebebis saxelmwifo eqspertizisa da saxelmwifo gamocdis

wesisa da proceduris Sesaxeb, muxli 6.44 iqve, muxli 5.45 iqve, muxli 4.


344

sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis sa xel mwi fo eq sper ti zis da de bi Ti das kvna niv Ti e re-

bis re gis tra ci is sa fuZ ve lia da amis Sem deg mox de ba am niv Ti e re bis im por tis an eq-

spor tis re Jim Si moq ce va.46

sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis sa xel mwi fo eq sper ti zis uar yo fi Ti das kvnis Sem Txve-

va Si, sa qar Tve los Sro mis, jan mrTe lo bi sa da so ci a lu ri dac vis sa mi nis tro iRebs ga-

dawy ve ti le bas niv Ti e re bis sa xel mwi fo ga moc dis Ca ta re bis Se sa xeb. sa xel mwi fo ga-

moc da tar de ba ga dawy ve ti le bis mi Re bi dan er Ti Tvis va da Si.

sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re bis sa xel mwi fo ga moc das ata rebs Se sa ba mi si pro fi lis

sa mec ni e ro an sxva or ga ni za cia xel Sek ru le bis sa fuZ vel ze, sa xel mwi fos an niv Ti e re-

bis Sem qmne lis xar jze.

sa xel mwi fo ga moc dis Se de ge bis mi xed viT mzad de ba Se sa ba mi si an ga ri Si da das-

kvna.

sa Si Si qi mi u ri niv Ti e re be bis sa xel mwi fo eq sper ti zi sa da sa xel mwi fo ga moc dis

we si da pro ce du ra ga ni sazR vre ba de bu le biT,47 ro mel sac Se i mu Sa vebs da am tki cebs sa-

qar Tve los Sro mis, jan mrTe lo bi sa da so ci a lu ri dac vis sa mi nis tro kom pe ten tur sa-

xel mwi fo or ga no eb Tan Se Tan xme biT.

am gva rad, qar Tuli ka non mdeb lo ba ic nobs mxo lod qi mi ur niv Ti e re ba Ta cne bas da

spe ci a lu ri re es triT ad gens maT ma xa si a Teb lebs Tu ka te go ri ebs. mag ram cal ke gaT va-

lis wi ne bu li ar aris Sxa mi a ni da mom wam la vi niv Ti e re be bis Ca mo naT va li. sa qar Tve los

ka non mdeb lo biT es ori cne ba ar aris gan sazR vru li da ga mo ye ne bu lia mxo lod sa qar-

Tve los ssk-is 214-e mux lSi. ssk-is 214-e mux li blan ke tu ri a, mag ram am or cne bas Tan mi-

mar Te ba Si ar ar se bobs spe ci a lu ri nor ma, ro me lic Se iZ le ba ga mo ye ne bu li yo fi li yo

amis da sad ge nad. am de nad, au ci le be lia am ori ka te go ri is niv Ti e re bis gaT va lis wi ne ba

da ma Ti da xa ris xe ba spe ci a lu ri nor me biT, an ma Ti amo Re ba ssk-is mux lis Se mad gen lo-

bi dan.

2006 wlis 12 de kem bers g.q. da j.a. ga em gzav rnen sar fis gam Sveb pun qtze, sa dac api-

reb dnen „OPEL VECTRA~-s mar kis av to mo bi liT Tur qe Tis res pub li ka Si ga da e ta naT 10

ki log ra mi da 400 gra mi Sxa mi a ni niv Ti e re ba – li To nu ri ver cxlis wya li, Tum ca isi ni

da ka ve bul iq nen sam xed ro po li ci is Ta nam Srom le bis mi er. 2007 wlis 04 iv liss bral-

de bu le bi ga sa mar Tldnen 19, 214-e mux lis me-4 na wi liT.48

2009 wlis 09 iv liss la go de xis sa ba Jo gam Sveb pun qtze „gol fis“ mar kis av to mo-

bi liT gad mok ve Tes sa qar Tve lo -a zer ba i ja nis eko no mi ku ri sazR va ri da gad mo i ta nes

or va len ti a ni ver cxlis wylis mom wam la vi da Sxa mi a ni niv Ti e re ba, ra dro sac isi ni da-

ka ve bul iq nen ss sa sazR vro po li ci is Ta nam Srom le bis mi er. isi ni ga sa mar Tldnen ssk-

is 214-e mux lis me-5 na wi lis „d“ q/pun qtiT.49

46 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris brZaneba №82/n,

saSiSi qimiuri nivTierebebis saxelmwifo eqspertizisa da saxelmwifo gamocdis wesisa

da proceduris Sesaxeb, muxli 5.47 iqve, muxli 9.48 ix. <http://www.supremecourt.ge/fi les/upload-fi le/pdf/sisxli-2008-3-uni.pdf>, [01.05.2014].49 ix. <http://www.heretifm.com/?2/3576/&fl =Y2FsZW5kYXIuMjAxMy4wNi4z> ,[28.04.2014].



345

3.3. ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris ma sa lis an

ned le u lis we sis dar Rve viT ga da ta nis an gad mo ta nis dros

ad mi nis tra ci u li da sis xlis sa mar Tleb ri vi


ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris ma sa lad ga ni xi le ba ma sob ri vi ga nad gu re bis ia-

ra Ris bir Tvu li ma sa le bi, ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bi, ra di o aq ti u ri nar Ce ne bi da

mi ne ra le bi, wi a Ri se u li, rom le bis ga nac praq ti ku lad Se saZ le be lia bir Tvu li ma sa-

le bis mi Re ba, ag reT ve ne bis mi e ri niv Ti, ro me lic dam za de bu lia bir Tvu li ma sa lis an

ra di o aq ti u ri niv Ti e re bi sa gan, an Se i cavs maT, ro gorc Se mad ge nel na wils, ag reT ve

bir Tvu li teq no lo gi e bi da no u- ha u.50

sa qar Tve los sa sazR vro gam tar pun qteb Si, ae ro por teb Si, nav sad gu reb sa da

sazR vao siv rce Si ra di o aq ti ur niv Ti e re ba Ta aR mo Ce ni sas cxad de ba gan ga Si, rom lis

dro sac kom pe ten tur or ga no e bis mi er xde ba re a gi re ba.

sa sazR vro gam ta ri pun qti aris sa er Ta So ri so mi mos vli saT vis ne ba dar Tu li

gzat ke ci lis an gzis mo nak ve Ti, rki nig zis sad gu ris, nav sad gu ris, ae ro por tis, ae rod-

ro mis te ri to ri is na wi li, sa dac xor ci el de ba sazR vris ga dak ve Tas Tan da kav Si re bu-

li sa sazR vro kon tro li.51

bir Tvu li da ra di aq ti u ri niv Ti e re be bis aR mo Ce na da kav Si re bu lia ris kTan, ris

ga moc am pro ce du ram Se iZ le ba ga mo iw vi os ax los myo fi ada mi a ne bis saf rTxe Si Ca ye ne-

ba, swo red ami tom sa sazR vro gam ta ri pun qtis te ri to ri a ze, sa ba Jo kon tro lis zo na-

Si, ae ro por teb sa da nav sad gu reb Si spe ci a lu rad aris ga mo yo fi li ad gi li – dro e bi-

Ti sad go mi, sa dac Se saZ le be lia ra di o aq ti ur kon trols daq vem de ba re bu li sa qon lis,

bar gis, xel bar gis an da mi si ga dam ta ni an Sem cve li sat ran spor to sa Su a le be bis dro-

e bi Ti usaf rTxo gan Tav se ba sa qon li sa da sat ran spor to sa Su a le bis Sem dgom izo li-

re bam de an maT mi marT ka non mdeb lo biT gan sazR vru li sxva Se sa ba mi si Ro nis Zi e be bis

ga ta re bam de. dro e bi Ti sad go mis ad gils gan sazR vravs sa qar Tve los Si na gan saq me Ta

sa mi nis tros uf le ba mo si li or ga no. aR niS nu li sa kiTxi un da iyos Se Tan xme bu li sa qar-

Tve los ener ge ti ki sa da bu neb ri vi re sur se bis sa mi nis tros Tan, ker Zod, bir Tvu li da

ra di a ci u li usaf rTxo e bis de par ta men tTan da sa qar Tve los fi nan sTa sa mi nis tros sa-

ja ro sa mar Tlis iu ri di ul pir Tan – Se mo sav le bis sam sa xur Tan.52

50 saqarTvelos parlamentis dadgenileba saqarTvelos respublikis teritoriaze nar-

Cenebis tranzitisa da importis Sesaxeb, muxli 2; aseve, saqarTvelos sasazRvro gam-

tar punqtebSi birTvul da radiaqtiur nivTierebaTa aRmoCenisas gangaSze erToblivi

moqmedebis wesis damtkicebis Sesaxeb. 2010 wlis 24 dekemberis saqarTvelos mTavrobis

dadgenileba № 397, muxli 2.51 saqarTvelos kanoni `saqarTvelos saxelmwifo sazRvris Sesaxeb~, muxli 2. aseve, 2010

wlis 24 dekemberis saqarTvelos mTavrobis dadgenileba №397. saqarTvelos sasaz-

Rvro gamtar punqtebSi, aeroportebSi, navsadgurebsa da sazRvao sivrceSi birTvul

da radioaqtiur nivTierebaTa aRmoCenisas gangaSze erToblivi moqmedebis wesis damt-

kicebis Sesaxeb, muxli 2.52 saqarTvelos kanoni `saqarTvelos saxelmwifo sazRvris Sesaxeb~, muxli 2.


346

imi saT vis, rom aRik ve Tos ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris ma sa lis sa qar Tve lo Si

uka no no Se mo ta na an ga ta na, qvey nis sa sazR vro gam tar pun qteb Si dga nan mo ri ge jgu fe-

bi – cvla Si myo fi sa qar Tve los Si na gan saq me Ta sa mi nis tros uf le ba mo si li or ga nos

war mo mad gen le bi, xo lo sa ba Jo gam Sveb pun qtSi – sa qar Tve los fi nan sTa sa mi nis tros

mmar Tve lo bis sfe ro Si Se ma va li sa ja ro sa mar Tlis iu ri di u li pi ris, Se mo sav le bis

sam sa xu ris, sa ga da sa xa do or ga nos war mo mad gen le bi, ro mel Tac gav li li aqvT Se sa ba-

mi si swav le ba da aR Wur vil ni ari an in di vi du a lu ri ra di a ci u li pe i je re bi Ta da xe lis

ra di a ci u li de teq to re biT. ase ve, ra di o aq ti u ri izo to pis amom cno biT, ro me lic aris

por ta tu li, ga da sa ta ni ti pis xel sawy o. aR niS nu li xel sawyo ga mo i ye ne ba ra di o nuk li-

dis Zeb ni sa da amoc no bi saT vis, ga ma- da ne it ro nu li ga mos xi ve bis iden ti fi ka ci i sa da

ra di a ci u li eq sper ti zis Ca ta re bi saT vis.53 maT ase ve aqvT ren tge ni, ro me lic ga mos-

cems mok le eleq tro mag ni tur tal Rebs, rac Se saZ le bels xdis, ga Suq des ga um Wvir va le

sa ga ni. ren tge ni, ro gorc sa zo mi er Te u li, ix ma re ba eleq tru li mux tis ar mqo ne ma i o-

ne be li ga mos xi ve bis do zis Se sa fa seb lad.

sa ga da sa xa do or ga no uf le ba mo si li a, sa qar Tve los sa ga da sa xa do ko deq siT gaT-

va lis wi ne bul sa ba Jo kon tro lis zo na Si Se a mow mos sat ran spor to sa Su a le ba, fi zi ku-

ri pi ri, mi si kuT vni li bar gi, xel bar gi, sa qo ne li da ma Ti Tan mxle bi do ku men ta ci a, ro-

go ri caa sa ba Jo dek la ra ci a, sat ran spor to zed de bu li, in vo i si, sa ne bar Tvo mow mo ba.

ase ve, gax snas sat ran spor to sa Su a le ba da Se a mow mos mas Si Cat vir Tu li sa qo ne li Se sa-

ba mi si xel sawy o e bis ga mo ye ne biT. ga a ta ros sa qar Tve los sa ga da sa xa do ko deq siT gaT-

va lis wi ne bu li sa ba Jo kon tro lis Ro nis Zi e be bi. au ci leb lo bis Sem Txve va Si mo iw vi os

Se sa ba mi si spe ci a lis te bi fi zi ku ri pi ris, mi si kuT vni li bar gis an da xel bar gis, sat-

ran spor to sa Su a le bi sa da sa qon lis Se sa mow meb lad, sa Wi ro e bis Sem Txve va Si ga mo i Za-

xos Sem mow me be li jgu fi an da dam xma re per so na li. ra di o aq ti ur kon trols daq vem de-

ba re bu li dek la ri re bu li sa qon lis xved ri Ti aq ti vo bis si di dis gan sazR vris miz niT,

sa ga da sa xa do or ga no Se mow me bi sas uf le ba mo si lia mo iTx o vos Sem mow me be li jgu fis

Car Tva. sa qon lis ga da ad gi le bi sas sa qon lis mi marT Se mow me bis pro ce du ra Se iZ le ba

das rul des mas Sem deg, rac da das tur de ba, rom Se mow me bis Se de gad ga mov le ni li ra di-

a ci u li fo ni ar aRe ma te ba sa qar Tve los ka non mdeb lo biT dad ge nil zRvrul nor mebs.

mo na ce me bi bir Tvu li da ra di o aq ti u ri niv Ti e re bis aR mo Ce nis da da ka ve bis Se sa-

xeb sa qar Tve los Si na gan saq me Ta sa mi nis tros sa in for ma ci o -a na li ti ku ri de par ta men-

tis Se sa ba mis ma da na yof ma aS S-is ener ge ti kis de par ta ments un da mi a wo dos aR niS nu li

in for ma ci is mi Re bi dan 48 sa a Tis gan mav lo ba Si.54

im Sem Txve va Si, Tu bir Tvu li da ra di o aq ti u ri niv Ti e re bis aq ti vo bis do ne aRe-

ma te ba dad ge nil zRvars,55 cen tra lu ri gan ga Sis sad gu ris ope ra to ri ga mo i Za xebs Sem-

53 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris brZaneba №82/n,

saSiSi qimiuri nivTierebebis saxelmwifo eqspertizisa da saxelmwifo gamocdis wesisa

da proceduris Sesaxeb, muxli 4.54 2010 wlis 24 dekembris saaqarTvelos mTavrobis dadgenileba №397, saqarTvelos sa-



damtkicebis Sesaxeb, muxli 4.55 run-200, saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001

wlis 26 martis brZaneba №132/n, saqarTvelos teritoriaze radiaciuli usafrTxoebis

normebis damtkicebis Sesaxeb.



347

mow me bel jgufs, ro me lic ax dens aR mo Ce ni li ra di o aq ti u ri ma sa lis me o rad Se mow me-

bas, ra Ta mox des mi si siR rmi se u li Se mow me ba, aR mo Ce ni li ma sa lis kla si fi ka ci is gan-

sazR vra da lo ka li ze ba. me o ra di Se mow me bis dros xde ba ase ve sa eW vo wya ros ska ni re ba.

ga mo Za xe bis Sem Txve va Si, Sem mow me bel ma jguf ma un da mo ax di nos Se sa ba mi si re a gi re ba,

maT So ris, Se sa ba mi si or ga no e bis dax ma re biT Se a Ce ros sat ran spor to sa Su a le ba, sa qo-

ne li an is mgzav ri, ro mel mac ga mo iw via gan ga Sis sig na lis Car Tva.56

Tu I jgu fis ra di o aq ti u ri niv Ti e re bis aR mo Ce nis Sem Txve va Si ra di o nuk li dis

aq ti vo ba aRe ma te ba ra di a ci u li usaf rTxo e bis nor me biT dad ge nil zRvars, sa qon lis

ga dam zi dav ma Sem mow me be li jgu fis sa ga da sa xa do or ga nos uf le ba mo sil war mo mad ge-

nels un da wa rud gi nos aR niS nu li niv Ti e re bis an mi si Sem cve li sa qon lis ga da zid vis

le ga lu ro bis da ma das tu re be li do ku men ti. aR niS nu li do ku men tis war dge nis Sem-

Txve va Si Sem mow me be li jgu fi auq mebs gan gaSs da amis Ta o ba ze ac no bebs cen tra lu ri

gan ga Sis sad gu ris ope ra tors.

da we se bu lia or ma gi stan dar ti maT Tvis, vinc to vebs sa qar Tve los te ri to ri as

da maT Tvis, vinc Se mo dis sa qar Tve lo Si.

fi zi ku ri pi ris Se mow me bis dros II jgu fis ra di o aq ti u ri niv Ti e re be bis aR mo Ce-

nis Sem Txve va Si, ro de sac pi ris kuT vni li bar gi, xel bar gi, sa qo ne li an sat ran spor to

sa Su a le ba ar Se i cavs aseT niv Ti e re bas da ra di a ci u li fo nis ar se bo ba gan pi ro be bu lia

pi ris mi er Ca ta re bu li mkur na lo bis kur siT, pi ri val de bu lia Sem mow me bel jgufs wa-

rud gi nos sa me di ci no da we se bu le bis mi er ga ce mu li do ku men ti, ro me lic adas tu rebs

am pi ris mi er ra di o aq ti u ri niv Ti e re bis ga mo ye ne biT mkur na lo bis kur sis Ca ta re bis

faqts. sa me di ci no do ku men tis war dge na sa qar Tve los mo qa la qi saT vis sa val de bu loa

sa qar Tve lo dan mi si gas vlis, xo lo ucxo qvey nis mo qa la qi saT vis sa qar Tve lo Si mi si

Se mos vlis Sem Txve va Si. sa qar Tve los mo qa la qis Se mos vlis an ucxo qvey nis mo qa la qis

sa qar Tve lo dan gas vlis Sem Txve va Si, Tu pirs ar ga aC nia ze mo aR niS nu li sa me di ci no

do ku men ti, Se sa ba mis mo na cem Ta ba za Si de ta lu rad un da da fiq sir des am pi ris sa i den-

ti fi ka cio mo na ce me bi, gam gzav re bis mar Sru ti da sa bo loo da niS nu le bis ad gi li.57

aR niS nu li de bu le ba aS ka rad dis kri mi na ci u li a, rad gan sa qar Tve los mo qa la qis

gas vlis Sem Txve va Si man un da war mo ad gi nos sa me di ci no do ku men ti, xo lo Se mos vlis

Sem Txve va Si ara. ucx o el ma gas vli sas ar un da war mo ad gi nos do ku men ti, xo lo Se mos-

vli sas ki un da war mo ad gi nos sa me di ci no do ku men ti.

ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ri saT vis au ci le be li ma sa lis sa ba Jos gver dis av-

liT sa qar Tve los sazR vreb Si Se mo ta nis er Ti pre ce den ti ar se bobs. ker Zod, 2006 wlis

ian var Si 90%-iT gam did re bu li 100gr. ura nis Se mo ta nis faq tze da ka ve bul iq na o.x.58

rac Se e xe ba ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris sa ba Jos gver dis av liT Se mo ta nas, qar Tul

praq ti ka Si ase Ti Sem Txve va ar da fiq si re bu la.

56 2010 wlis 24 dekemberis saqarTvelos mTavrobis dadgenileba №397, saqarTvelos sa-



damtkicebis Sesaxeb, muxli 8.57 run-200, saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001

wlis 26 martis brZaneba №132/n, saqarTvelos teritoriaze radiaciuli usafrTxoebis

normebis damtkicebis Sesaxeb.58 aRniSnulTan dakavSirebiT SemTxvevis magaliTi, ix. zemoT, gv. 340.


348

3.4. feT qe ba di niv Ti e re be bis we sis dar Rve viT ga da ta nis

an gad mo ta nis dros ad mi nis tra ci u li da sis xlis sa mar Tleb ri vi


feT qe ba di niv Ti e re ba aris „i se Ti na er Ti, ro mel sac gar kve u li ze moq me de bis Se-

de gad axa si a Tebs swra fad gav rce le ba di qi mi u ri gar daq mna, ra dro sac ga mo i yo fa di-

di ki ne ti ku ri ener gi a, ga zi da tem pe ra tu ra, rom lis ga mo ye ne ba Se iZ le ba me qa ni ku ri

moZ ra o bi Ti sa mu Sa os Se sas ru leb lad an sxva das xva sag nis da san gre vad“.59

feT qe ba di niv Ti e re be bi aris niv Ti e re be bi da pre pa ra te bi myar, Txe vad, pas tis-

mag var an la bi sebr mdgo ma re o ba Si, rom le bic iw ve ven eg zo Ter mul re aq ci as at mos fe-

ru li Jan gba dis ga re Se da swra fad ga mo yo fen ga zebs, de to ni re ben, ad vi lad aal de bi an

an feT qde bi an na wi lob riv dax Sul pi ro beb Si ga xu re biT.60

feT qe ba di niv Ti e re be bi aR niS navs feT qe bad pro duq tebs, rom le bic far Tod

cno bi lia ro gorc „plas ti ku ri feT qe ba di niv Ti e re be bi“,61 maT So ris feT qe ba di niv-

Ti e re be bi dre ka di an elas ti ku ri fur clo va ni for miT.62

feT qe ba di niv Ti e re be bi war mo ad ge nen qi mi ur na er Tebs an na re vebs, rom le bic ga-

re ze moq me de biT, ro go ri caa me qa ni ku ri – dar tyma, Cxvle ta, siT bu ri da eleq tru li

– na per wka li, ali, gaT bo ba, gan mux tva, ga nic di an de to na ci as ma Ra li tem pe ra tu ris da

wne vis mqo ne ga ze bis war moq mniT.63

feT qe bad niv Ti e re bebs yo fen sam jgu fad: ma i ni ci re be li, bri zan tu li, saty or-

cni.

ma i ni ci re bel feT qe bad niv Ti e re bebs axa si a TebT ma Ra li mgrZo be lo ba ga re ze-

moq me de ba ze. aR niS nul niv Ti e re bebs Zi ri Ta dad iye ne ben de to na to reb Si, rad gan ma Ti

afeT qe ba iw vevs kon taq tSi myo fi bri zan tu li niv Ti e re be bis de to na ci as.

bri zan tu li feT qe ba di niv Ti e re be bis Tvis da ma xa si a Te be lia mas Tan Se xe ba Si myo-

fi sag nis, ro go ri caa li To ni, be to ni, msxvre va. isi ni ma i ni ci re bel niv Ti e re beb ze nak-

leb mgrZno bi a re ni ari an ga re ze moq me de ba ze.

sim Zlav ris mi xed viT bri zan tul niv Ti e re bebs yo fes sam jgu fad: ma Ra li, sa Su a-

lo da da ba li sim Zlav ris feT qe bad niv Ti e re be bad.

saty or cni asa feT qe be li niv Ti e re be bi ewo de ba iseT qi mi ur na er Tebs an na re vebs,

ro mel Ta qi mi u ri gar daq mnis Zi ri Ta di for maa wva. aR niS nul niv Ti e re bebs mi e kuT vne ba

den Ti.

au ci le be lia sa xel mwi fo Si mox des feT qe ba di niv Ti e re be bis ni San de ba.64

sa SiS qi mi ur niv Ti e re bas Tan usaf rTxo mopy ro bis uz run vel yo fi sa da mi si sa-

mom xma reb lo Tvi se be bis Se nar Cu ne bis miz niT, niv Ti e re bis Sem qmne li an mwar mo e be li

59 lekveiSvili m., Todua n., gvenetaZe n., mamulaSvili g., saqarTvelos sisxlis samarTlis

kerZo nawilis komentarebi 1-li wigni, Tb., 2014, 654.60 saqarTvelos kanoni `iaraRis Sesaxeb~, muxli 2.61 konvencia plastikuri feTqebadi nivTierebebis niSandebis Sesaxeb maTi gamovlenis

mizniT, muxli 1.62 xuciSvili g., samxedro sainJinro saqme, Tb., 2004, 121.63 iqve, 123.64 konvencia plastikuri feTqebadi nivTierebebis niSandebis Sesaxeb maTi gamovlenis

mizniT, muxli 3.



349

val de bu lia gan sazR vros niv Ti e re bis Se fuT vis, ni San de bi sa da eti ke ti re bis sa xe

(teq ni ku ri sa Su a le ba) da niv Ti e re bas ga u ke Tos Se sa ba mi si war we ra.65

niS ni sa da eti ke tis Si na ar si sad mi moTx ov nebs, aRi a re bu li sa er Ta So ri so stan-

dar te bis Se sa ba mi sad, gan sazR vravs sa qar Tve los jan mrTe lo bis dac vis sa mi nis tro.66

sa xel mwi fo iRebs zo mebs mis te ri to ri a ze ara ni San de bu li feT qe ba di niv Ti e re-

be bis dam za de bis ak rZal vi sa da Ta vi dan aci le bi saT vis. feT qe ba di niv Ti e re be bis mTe-

li ma ra gi, ro me lic ar aris sam xed ro an po li ci u ri fun qci e bis Sem sru le be li uf le-

ba mo si li or ga no e bis mflo be lo ba Si, un da ga nad gur des, an iq nes ni San de bu li.67

ssk-is 214-e mux lSi mi Ti Te bu lia feT qe ba di niv Ti e re bis we sis dar Rve viT ga da-

ta na an gad mo ta nis Ta o ba ze. jan dac vis sa mi nis tros mi er dad ge ni li we sis mi xed viT,

sa Wi ro a, feT qe ba di niv Ti e re bis ni San de ba da eti ke ti re ba.68 eti ke ti re ba gu lis xmobs

spe ci a lu ri niS nis ga ke Te bas, ma ga li Tad: sat vir To av to man qa na ze, ro mel sac ga da aqvs

sa Si Si tvir Ti, ar aris war we ra an ni Sa ni ga mo sa xu le bis sa xiT, rom sat vir To av to mo-

bil Si sa SiS tvir Ti a. Se saZ loa pirs am niv Ti e re be bis sa ba Jo ze Se mo ta ni sas wes rig Si

hqon des yve la do ku men ta ci a, Tum ca ar hqon des tvir Ti eti ke ti re bu li. ssk-is 214-e

mux lis me-4 na wil Si ar aris im da na Su lis xer xe bis Se sa xeb mi Ti Ti Te bu li, rac am mux-

lis pir vel na wil Sia Ca moT vli li, ris ga moc ase Ti qme de ba Ca iT vle ba sa ba Jo we sis dar-

Rve vad, Se sa ba mi sad, pirs da e kis re ba sis xlis sa mar Tleb ri vi pa su xis mgeb lo ba, rac ar

aris mar Te bu li. sa Wi roa ssk-is 214-e mux lis Se niS vnas da e ma tos, rom Tu pi ri yve la

sa Wi ro do ku men ta ci as wa rad gens sa ba Jo ze da ar mox de ba sa ba Jo kon tro lis gver dis

av liT an mis gan ma lu lad tvir Tis Se mo ta na, igi ga Ta vi suf lde ba pa su xis mgeb lo bi sa-

gan, ris Se de ga dac, pi ri un da da i sa jos mxo lod ad mi nis tra ci u li we siT.69

2007 wli dan 2014 wlis CaT vliT asa feT qe be li niv Ti e re bis sa ba Jos kon tro lis

gver dis av liT sa qar Tve lo Si Se mo ta nas Tan da kav Si re biT sa sa mar Tlo praq ti ka ar ar-

se bobs.

3.5. cecx lsas ro li ia ra Ris we sis dar Rve viT ga da ta nis an



sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze ak rZa lu lia ne bar Tvis ga re Se cecx lsas ro li ia-

ra Ris da sab rZo lo ma sa lis ga da ta na an gad mo ta na.

ia ra Ri aris mowy o bi lo ba an sa ga ni, ro me lic kon struq ci u lad gan kuT vni lia

cocx a li an sxva obi eq tis da sa zi a neb lad an da ga sa nad gu reb lad, an sig na lis mi sa wo-

deb lad.70

65 saqarTvelos kanoni `saSiSi qimiuri nivTierebebis Sesaxeb~, muxli 24.66 iqve, muxli 25.67 konvencia `plastikuri feTqebadi nivTierebebis niSandebis Sesaxeb~ maTi gamovlenis

mizniT, muxli 4.68 giuaSvili n., doliZe a., zeikiZe l., legaSvili i. da sxvebi, saqarTvelos qimiuri pro-

fili, Tb., 2009, 13.69 sagadasaxado kodeqsis 289-e muxli.70 ZabuniZe g., iaraRis Sesaxeb, Tb., 2004, 34.


350

cecx lsas ro li ia ra Ri ki aris ia ra Ri, ro mel Sic Wur vi an sa fan tis Wur ve bi mi-

mar Tul moZ ra o bas iwy ebs den Tis an sxva mux tis wvi sas ga mo yo fi li ener gi is Se de gad

da ro me lic gan kuT vni lia man Zi li dan obi eq tis me qa ni ku rad da sa zi a neb lad an da ga sa-

nad gu reb lad.71

cecx lsas ro li ia ra Ris Zi ri Ta di ele men te bia lu la, do lu ra, Cam ke ti, Car Co da

lu lis ko lo fi.72

ssk-is 214-e mux lis me-4 na wil Si zo ga dad aris mi Ti Te bu li cecx lsas ro li ia ra-

Ris Ta o ba ze. ia ra Ris ram de ni me sa xes ga mo yo fen: sa mo qa la qo ia ra Ri, sam sa xu reb riv -

saS ta to ia ra Ri, sam xed ro- sab rZo lo ia ra Ri.73

im Ta nam de bo bis pir Ta nus xas, rom leb sac aqvT sam sa xu reb riv -saS ta to ia ra Ris

ta re bis uf le ba, am tki cebs sa qar Tve los mTav ro ba sa qar Tve los Tav dac vi sa da sa qar-

Tve los Si na gan saq me Ta sa mi nis tro e bis er Tob li vi war dgi ne biT.

ia ra Ris, sab rZo lo ma sa lis, sam xed ro teq ni kis, teq ni ku ri do ku men ta ci is, ag-

reT ve ia ra Ris war mo e bas Tan da kav Si re bu li sa mu Sa o e bi sa da mom sa xu re bis eq spor ti,

im por ti, re eq spor ti da tran zi ti xor ci el de ba sa qar Tve los ius ti ci is sa mi nis tros

mi er ga ce mu li ne bar Tvis sa fuZ vel ze.74

ne bar Tvis mi sa Re bad sa qar Tve los ius ti ci is sa mi nis tros un da wa red gi nos: a) sa-

eq spor to an sa im por to xel Sek ru le ba; b) sa qon lis war mo So bis ser ti fi ka ti; g) xel-

mo we ri li kon traq tis (xel Sek ru le bis) as li an ga for me bu li gan zra xu lo ba Ta oq mi;

d) ia ra Ris eq spor tis, im por tis, re eq spor ti sa da tran zi tis ne bar Tva,75 ga ce mu li im

qvey nis uf le ba mo si li sa xel mwi fo or ga nos mi er, rom lis te ri to ri a ze dac aris re-

gis tri re bu li kon traq tis (xel Sek ru le bis) an ga for me bu li gan zra xu lo ba Ta oq mis

mo na wi le mxa re; e) sa bo loo mox ma re bis ser ti fi ka ti, Tu ne bar Tvis ma Zi e be li ar aris

mom xma re be li.

am ne bar Tvas sa qar Tve los ius ti ci is sa mi nis tro gas cems sa qar Tve los erov nu-

li uSiS ro e bis sab Wos sam xed ro- teq ni kur sa kiTx Ta mud miv moq me di uwy e ba Ta So ri si

ko mi si is re ko men da ci is sa fuZ vel ze, ro mel sac wa rud gens am do ku men ta ci is as lebs.

sa na di ro gluv lu li a ni, sas por to, jil dod mi Re bu li, ga zis, sa fan tis, sa ko leq cio

ia ra Ri sa da maT Tvis sa Wi ro sab rZo lo ma sa le bis eq spor tis, im por tis, re eq spor ti sa

da tran zi tis ne bar Tva ga i ce ma sa qar Tve los erov nu li uSiS ro e bis sab Wos sam xed ro-

teq ni kur sa kiTx Ta mud miv moq me di uwy e ba Ta So ri si ko mi si is re ko men da ci is ga re Se. ne-

bar Tvi sa da xel Sek ru le be bis ded nebs ne bar Tvis mflo be li wa rud gens sa qar Tve los

sa ba Jo or ga no ebs.76

71 saqarTvelos kanoni iaraRis Sesaxeb, muxli 2.72 ZabuniZe g., iaraRis Sesaxeb, Tb., 2004, 38.73 saqarTvelos kanoni `iaraRis Sesaxeb~, muxli 3.74 saqarTvelos prezidentis 2002 wlis 22 seqtemberis №408 brZanebuleba saeqsporto

kontrols daqvemdebarebuli ormagi daniSnulebis produqciis eqsportis, importis,

reeqsportisa da tranzitis sakiTxTa gadawyvetis zogierT RonisZiebaTa Sesaxeb, mux-

li 1; aseve, saqarTvelos mTavrobis 2011 wlis 1 dekemberis №451 dadgenileba ormagi

daniSnulebis produqciis eqsportis, importis, reeqsportis an tranzitis nebarTvis

gacemis wesisa da nebarTvis formis damtkicebis Sesaxeb, muxli 2.75 saqarTvelos kanoni `salicenzio da sanebarTvo mosakreblebis Sesaxeb~, muxli 5.76 saqarTvelos kanoni `samewarmeo saqmianobis licenziisa da nebarTvis gacemis safuZv-

lebis Sesaxeb~, muxli 6.



351

fi zi ku ri pi re bis mi er ia ra Ris cal ke u li eg zem pla re bis sa qar Tve lo Si Se mo ta-

na da sa qar Tve lo dan ga ta na (gar da eq spor t-im por ti sa, tran zi ti sa da re eq spor ti sa)

xor ci el de ba sa qar Tve los ka non mdeb lo biT dad ge ni li we siT, sa qar Tve los Si na gan

saq me Ta sa mi nis tros mi er ga ce mu li ne bar Tvis sa fuZ vel ze.77

ucxo sa xel mwi fo sa da sa er Ta So ri so or ga ni za ci e bis war mo mad ge nel Ta, ag reT-

ve sa qar Tve los sa xel mwi fo dac vis spe ci a lu ri sam sa xu ris aq tiT gan sazR vru li re-

es triT gaT va lis wi ne bul sxva mniS vne lo van pir Ta vi zi tis dros maT Tan mxleb pir Ta

mi er ia ra Ri sa da sab rZo lo ma sa lis sa qar Tve lo Si Se mo ta na da sa qar Tve lo dan ga ta na

xor ci el de ba sa qar Tve los sa xel mwi fo dac vis spe ci a lu ri sam sa xu ris ne bar TviT, rac

ec no be ba sa qar Tve los sa ga reo saq me Ta da Si na gan saq me Ta sa mi nis tro ebs da sa xel mwi-

fo sazR vris dac vis sa xel mwi fo de par ta ments.

ucxo sa xel mwi fos mo qa la qes uf le ba aqvs, sa qar Tve lo Si Se i Zi nos ia ra Ri sa qar-

Tve los Si na gan saq me Ta sa mi nis tros mi er Se sa ba mi si sa xel mwi fos Su am dgom lo bis sa-

fuZ vel ze ga ce mu li ne bar TviT. 78

ucxo sa xel mwi fos mo qa la qes uf le ba aqvs, sa qar Tve lo Si Se mo i ta nos sa na di ro

da sas por to ia ra Ri, Tu ar se bobs Se sa ba mi si kon traq ti (xel Sek ru le ba) na di ro ba ze an

mow ve va spor tul Ro nis Zi e ba ze da sa qar Tve los Si na gan saq me Ta sa mi nis tros ne bar Tva,

xo lo eq spo ni re ba ze sa Wi roa sa qar Tve los ius ti ci is sa mi nis tros ne bar Tva. Se mo ta ni-

li ia ra Ri sa qar Tve lo dan ga ta nil un da iq nes im va deb Si, rom le bic gaT va lis wi ne bu-

lia kon traq tiT (xel Sek ru le biT) an mow ve viT. am va de bis dar Rve vis Sem Txve va Si xde ba

ia ra Ris dro e bi Ti amo Re ba sa kiTx is ga dawy ve tam de.79

pi rebs, ro mel Tac aqvT ia ra Ris ta re bis uf le ba, Se uZ li aT ia ra Ris sazR var ze ga-

da ta na mxo lod im sa xel mwi fos ne bar TviT, ro mel Sic xde ba ia ra Ris Se ta na. ram de na-

dac sazR var ze ori gam ta ri pun qti a, im sa sazR vro- gam Sve bi pun qtSi, sa i da nac pi ri to-

vebs sa xel mwi fos, ar un da xde bo des ia ra Ris Ca mor Tme va. mi u xe da vad ami sa, praq ti ka Si,

ro de sac pi ri to vebs sa qar Tve los sa xel mwi fo sazR vrebs, Tu ki mas Se sa ba mi si sa xel-

mwi fos ne bar Tva ar ga aC ni a, jer ki dev sa qar Tve los sa sazR vro- gam Sveb pun qtSi ve xde ba

ia ra Ris Ca mor Tme va. aR niS nu li praq ti ka ara mar Te bu li a, ram de na dac Tu ki pirs aqvs

ia ra Ris ta re bis uf le ba sa xel mwi fo Si, ma Sin ama ve sa xel mwi fos sa sazR vro-gam Sve bi

pun qtis meS ve o biT ia ra Ris ga ta na ar war mo ad gens am sa xel mwi fos sa ba Jo we se bis dar-

Rve vas. Tum ca, im sa xel mwi fos ka non mdeb lo bis dar Rve va a, sa dac xde ba ia ra Ris Se ta na

une bar Tvod.80 Se sa ba mi sad, ia ra Ris Ca mor Tme va sa sazR vro gam tar pun qtSi aris uka no-

no da ar un da xde bo des. imi saT vis, rom aR niS nu li avi ci loT Ta vi dan, au ci le be li a,

mi Re bul iq nes nor ma ti u li aq ti, rom lis mi xed vi Tac aik rZa le ba sxva qve ya na Si ia ra Ris

ga da ta na, ro de sac pirs aqvs uf le ba sa qar Tve lo Si ata ros ia ra Ri, Tum ca ar ga aC nia

sxva qve ya na Si, ker Zod, ro mel Sic mi dis, ia ra Ris Se ta nis ne bar Tva.

ssk-is 214-e mux lis me-4 na wil Si er Ta daa moq ce u li sa qar Tve los sazR var ze sa-

ba Jo we sis dar Rve viT cecx lsas ro li ia ra Ris da ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris gad-

77 saqarTvelos kanoni `samewarmeo saqmianobis licenziisa da nebarTvis gacemis safuZv-

lebis Sesaxeb~, muxli 19.78 saqarTvelos kanoni `iaraRis Sesaxeb~, muxli 26.79 ZabuniZe g., iaraRis Sesaxeb, Tb., 2004, 17.80 Juki a. b., SaSxanebi da avtomatebi, moskovi, 1088, 32.


352

mo ta nis Sem Txve ve bi. ga mo dis, rom er Ti pis to le tis ga da ta na an gad mo ta na ima ve saf-

rTxis Sem cve lia sa zo ga do eb ri vi usaf rTxo e bi saT vis, ro go ric ma sob ri vi ga nad gu re-

bis ia ra Ris Sem Txve va Si. ma ga li Tad, 2013 wlis 03 seq tem bers sa sazR vro gam Sveb punqt

„sar fis~ te ri to ri a ze Tur qe Tis mo qa la qe S.h.-s sa ba Jo daT va li e re bi sas aR mo aC nda

cecx lsas ro li ia ra Ri SARSILMAZ T1102-11R01398, er Ti mWi di Ta da 25 vaz niT. aR niS nu li

ga mo mas bra li wa red gi na sa qar Tve los ssk-is 214-e mux lis me-4 na wi liT.81

ujo be si iq ne ba am nor ma Si cvli le bis Se ta na da cecx lsas ro li ia ra Ris amo Re ba,

rad gan am nor ma Si moq ce u lia ise Ti niv Te bi, rom le bic gan sa kuT re bul saf rTxes uq mni-

an sa zo ga do eb riv uSiS ro e bas. cecx lsas ro li ia ra Ris sa qar Tve los sazR var ze sa ba Jo

we se bis dar Rve viT Se mo ta na un da ga da vi des Tav Si da na Sa u li sa zo ga do eb ri vi uSiS ro-

e bi sa da wes ri gis wi na aR mdeg~. sis xlis sa mar Tlis ko deq sis ssk-is 262-e mux li cal ke

awe sebs pa su xis mgeb lo bas sa qar Tve lo Si nar ko ti ku li sa Su a le bis uka no nod ga da ta na

an gad mo ta na ze. ma ga li Tad: 2014 wlis 19 ap rils sa ba Jo gam Sve bi pun qtis, „va les” te ri-

to ri a ze Tur qe Ti dan mo ma val ru se Tis mo qa la qes m.a.-s bar gis daT va li e re bi sas nar ko-

ti ku li da fsi qot ro pu li niv Ti e re be bis Sem cve li pre pa ra te bi: CETACODEINE – 52 abi,

PHENAZEPAM – 9 abi, LEXOTAN – 5 abi aRmouCines. aseve, 2014 wlis 18 aprils sasazRvro

gamSveb punqt „wiTeli xidis~ teritoriaze azerbaijanis moqalaqe S.s.-s narkotikuli

nivTierebis Semcveli preparati MABRON RETARD – 20 abi aRmoaCnda. gamovlenili

samarTaldarRvevebis masalebi gadagzavnil iqna Sss samcxe-javaxeTis samxareo mTavar

sammarTveloSi.82 aRniSnuli faqtis gamo piri daisjeba 262-e muxliT.

ana lo gi u rad un da iyos cecx lsas ro li ia ra Ris Sem Txve va Sic. dRes moq me di ka-

no niT, cecx lsas ro li ia ra Ris Se mo ta nis Tvis pi ri da is je ba ssk-is 214-e mux lis me-4

na wi liT, rom lis san qcia aris xu Ti dan rva wlam de. ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris Se-

mo ta nis Sem Txve va Sic pi ri da is je ba ase ve xu Ti dan rva wlam de vadiT, rac aras wo ri a.

cecx lsas ro li ia ra Ri Se mo ta na ver Se uq mnis sa zo ga do eb riv usaf rTxo e bas iseT saf-

rTxes, ro gorc sa qar Tve los sazR var ze ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris uka no nod Se-

mo ta na, ris ga moc cecx lsas ro li ia ra Ris uka no no Se mo ta nis gan sazR vra un da mox des

`sa zo ga do eb ri vi uSiS ro e bi sa da wes ri gis wi na aR mdeg mi mar Tul da na Sa ul Ta~ Tav Si,

ris Sem de gac aR niS nu li faq tis ga mo san qcia mniS vne lov nad un da Sem cir des.

3.6. Se i a ra Re bis da stra te gi u lad mniS vne lo va ni ned le u lis

we sis dar Rve viT ga da ta nis an gad mo ta nis dros ad mi nis tra ci u li da


sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze Se i a ra Re bis Se mo ta na sa da ga ta na ze sa xel mwi fo

axor ci e lebs kon trols. imi saT vis, rom fi zi kur ma an iu ri di ul ma pir ma sa qar Tve los

te ri to ri a ze Se mo i ta nos an sa qar Tve los te ri to ri i dan ga i ta nos ia ra Ri, mas sWir de-

ba li cen zia an spe ci a lu ri ne bar Tva.

81 ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2678>, [27.04.2014].82 ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2962>, [28.04.2014].



353

ne bar Tva aris gan sazR vru li an ga nu sazR vre li va diT qme de bis gan xor ci e le-

bis uf le ba, ro me lic ukav Sir de ba obi eqts.83imi saT vis, rom mox des sa qar Tve los sa-

ba Jo sazR var ze ia ra Ris ga da ta na an gad mo ta na, pirs un da ga aC ndes er T-er Ti sa xis

li cen zia: kon kre tu li sa xe o bis ia ra Ris war mo e bis ge ne ra lu ri an Se ke Te bis spe ci a-

li ze bu li li cen zi a;84 sam xed ro- sab rZo lo ia ra Ris dam za de bis, war mo e bis ge ne ra lu ri

li cen zia;85 sam xed ro- sab rZo lo ia ra Ris Se ke Te bis ge ne ra lu ri li cen zi a; sam xed ro-

sab rZo lo ia ra RiT vaW ro bis ge ne ra lu ri li cen zi a; kon kre tu li sa xe o bis ia ra RiT vaW-

ro bis li cen zi a. fi zi kur pi rebs un da hqon deT Sem de gi sa xis ne bar Tve bi dan er T-er Ti:

Tav dac vis mok le lu li a ni cecx lsas ro li ia ra Ris an spor tu li mok le xrax nil lu li a-

ni cecx lsas ro li ia ra Ris Se Ze nis, Se nax vi sa da ta re bis uf le ba; Tav dac vis ga zis/ai ris

ia ra Ris Se Ze nis, Se nax vi sa da ta re bis uf le ba; sa na di ro cecx lsas ro li ia ra Ris Se Ze-

nis, Se nax vi sa da ta re bis uf le ba; spor tu li grZel lu li a ni cecx lsas ro li ia ra Ris an

spor tu li mok le gluv lu li a ni cecx lsas ro li ia ra Ris Se Ze nis, Se nax vi sa da ta re bis

uf le ba.86 pi ris mi er, ro mel sac, sa qar Tve los ka non mdeb lo bis Ta nax mad, sam sa xu reb-

ri vi uf le ba mo si le bis gas vlis Sem deg unar Cun de ba ia ra Ris ta re bis uf le ba, sa mo qa-

la qo ia ra Ris Se Ze nis ne bar Tva; ucxo qvey nis mo qa la qis mi er sa qar Tve lo Si Se Ze ni li sa-

mo qa la qo cecx lsas ro li, ga zis/ai ris ia ra Ris, sa na di ro an spor tu li cecx lsas ro li

ia ra Ris an da sab rZo lo ma sa lis sa qar Tve lo dan ga ta nis ne bar Tva;87 sam xed ro- sab rZo-

lo ia ra Ris eq spor tis, im por tis, re eq spor tis, tran zi tis, Si da ga da mu Sa ve bis, ga re

ga da mu Sa ve bis da dro e bi Ti Se mo ta nis an da ga ta nis ne bar Tva. ia ra Ris ko leq ci o ni re bi-

sa da eq spo ni re bis ne bar Tva da sxv.

sa qar Tve los mTav ro ba sa eq spor to da sa im por to kon tro lis gan sa xor ci e leb-

lad, sa qar Tve los Tav dac vis sa mi nis tros Tan ar se bu li sam xed ro- teq ni kur sa kiTx Ta

mud miv moq me di ko mi si is war dgi ne biT, am tki cebs sa eq spor to da sa im por to kon tro li-

sad mi daq vem de ba re bu li stra te gi u li da niS nu le bis sam xed ro pro duq ci i sa da mom sa-

xu re bis nus xas.

Se i a ra Re bis eq spor ti, im por ti, re eq spor ti, tran zi ti, Si da ga da mu Sa ve ba da ga-

re ga da mu Sa ve ba, dro e bi Ti Se mo ta na an da ga ta na xor ci el de ba ne bar Tvis sa fuZ vel ze,

ro mel sac gas cems sa qar Tve los Tav dac vis sa mi nis tro.88 iseT Se i a ra Re ba ze, ro me lic

ar aris gaT va lis wi ne bu li sam xed ro miz ni saT vis, mag ram Se iZ le ba ga mo ye ne bul iq nes

bir Tvu li, qi mi u ri da sxva sa xis ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ri sa da mi si ga da ta nis

sa Su a le be bis Seq mni sas, ne bar Tva ga i ce ma sa qar Tve los eko no mi ki sa da mdgra di gan-

83 saqarTvelos kanoni `licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb~, muxli 19.84 saqarTvelos prezidentis 2002 wlis 22 seqtemberis #408 brZanebuleba, saeqspoeto con-

trols daqvemdebarebuli ormagi daniSnulebis produqciis eqsportis, importis, re-

eqsportisa da tranzitis sakiTxTa gadawyvetis zogierT RonisZiebaTa Sesaxeb, 6.85 saqarTvelos mTavrobis 2011 wlis 1 dekemberis №451 dadgenileba ormagi daniSnulebis

produqciis eqsportis, importis, reeqsportis an tranzitis nebarTvis gacemis wesisa

da nebarTvis formis damtkicebis Sesaxeb, muxli 2.86 saqarTvelos kanoni `iaraRis Sesaxeb~, muxli 26.87 iqve, muxli 19.88 saqarTvelos kanoni `SeiaraRebis, samxedro teqnikisa da ormagi daniSnulebis produq-

ciis saeqsporto da saimporto kontrolis Sesaxeb~, muxli 8.


354

vi Ta re bis sa mi nis tros an sa qar Tve los fi nan sTa sa mi nis tros mmar Tve lo bis sfe ro Si

Se ma va li sa ja ro sa mar Tlis iu ri di u li pi ris, Se mo sav le bis sam sa xu ris mi er. aseT Se i-

a ra Re ba ze sa qar Tve los mTav ro ba, sa qar Tve los eko no mi ki sa da mdgra di gan vi Ta re bis

sa mi nis tros war dgi ne biT, am tki cebs sa qar Tve los Tav dac vis sa mi nis tros Tan ar se bul

sam xed ro- teq ni kur sa kiTx Ta mud miv moq med ko mi si as Tan Se Tan xme bul nus xas.89

mniS vne lo va nia is, rom ka non mde bel ma ia ra Ris de fi ni ci is gan sazR vris dros Se-

i a ra Re ba da sab rZo lo ma sa la cal -cal ke ga mo yo.90 aR sa niS na via isic, rom Tav dac vis

sa mi nis tros de bu le ba Si Se i a ra Re ba da sab rZo lo ma sa la cal -cal kea mox se ni e bu li91,

rac gu lis xmo bis imas, rom sab rZo lo ma sa lis sa qar Tve los sa ba Jo sazR var ze ga da ta na

an gad mo ta na ar iZ le va ssk-is 214-e mux lis Se mad gen lo bas, rad ga nac sab rZo lo ma sa la

araa am mux liT gaT va lis wi ne bul sa gan Ta Ca mo naT val Si mi Ti Te bu li.

praq ti ka Si ki aris Sem Txve va, ro ca sab rZo lo ma sa lis sazR var ze Se mo t a na is je ba

ssk-is 214-e mux lis me-4 na wi liT. ma ga li Tad, 2014 wlis 06 Te ber vals sar fSi Tur qe Tis

mo qa la qes s.i.-s kuT vnil av to man qa na Si Se mow me bi sas 21 ca li sab rZo lo vaz na aR mo u Ci-

nes. aR niS nu lis ga mo igi ga sa mar Tlda sa qar Tve los ssk-is 214-e mux lis me-4 na wi liT.92

ssk-is 214-e mux lis me-4 na wi lis dis po zi ci a Si ar aris aR niS nu li sab rZo lo ma sa-

lis das ja do bis Ta o ba ze, Sesabamisad, dRe van de li re daq ci is mi xed viT, sab rZo lo ma-

sa lis sazR var ze Se mo ta nis dros pi ri un da da i sa jos ssk-is 236-e mux lis me-2 na wi lis

mi xed viT, sab rZo lo ma sa lis ta re bi saT vis.

ssk-is 236-e mux lis das ja dad acx a debs cecx lsas ro li ia ra Ris da sab rZo lo ma sa-

lis Se Ze nas, Se nax vas, ta re bas, ga da zid vas, ga dag zav nas an ga sa Re bas. Tun dac er Ti sab-

rZo lo vaz nis ta re ba uk ve iZ le va ssk-is 236-e mux liT gaT va lis wi ne bu li da na Sa u lis

Se mad gen lo bas. aR niS nu li mi u Ti Tebs ka non mdeb lis ne bas, ro me lic ga mo i xa te ba ima Si,

rom sab rZo lo ma sa lis da cecx lsas ro li ia ra Ris ta re ba Ta nab rad uq mnis saf rTxes

sa zo ga do eb riv uSiS ro e bas. aR niS nu lis ga mo ga sa ge bi xde ba, rom sa Wi roa ssk-is 214-

e mux lis me-4 na wi lis dis po zi ci a Si mi Ti Te bu li iyos sab rZo lo ma sa lis das ja do bis

Ta o ba ze, rad gan dRe van de li re daq ci is mi xed viT sab rZo lo ma sa lis sazR var ze Se mo-

ta nis dros pi ri un da da i sa jos ssk-is 236-e mux lis me-2 na wi lis mi xed viT, sab rZo lo

ma sa lis ta re bi saT vis.

4. das kvna

naS rom Si ar se bu li mo saz re be bi Se iZ le ba Sem deg Te zi se bad Ca mo va ya li boT:

Ta vi su fal sa mo qa la qo brun va Si myof niv Teb Tan da kav Si re biT aRi niS na, rom sa-

ga da sa xa do ko deq si sa sa qon lo ope ra ci e bis ram de ni me re Jims mo i cavs. ker Zod, ese-

ni a: im por ti, eq spor ti, tran zi ti, sawy o bi, re eq spor ti, Si da ga da mu Sa ve ba, ga re ga da-

mu Sa ve ba, dro e bi Ti Se mo ta na, Ta vi su fa li zo na da Ta vi su fa li sawy o bi. am sa sa qon lo

89 saqarTvelos kanoni `SeiaraRebis samxedro teqnikisa da ormagi daniSnulebis produq-

ciis saeqsporto da saimporto kontrolis Sesaxeb~, muxli 6.90 saqarTvelos kanoni `iaraRis Sesaxeb~, muxli 11.91 Tavdacvis saministros debuleba, muxli 2.92 ix. <http://rs.ge/Default.aspx?sec_id=4845&lang=1&newsid=2910>, [28.04.2014].



355

ope ra ci e bi dan sa qar Tve los eko no mi kur in te ress zi a ni ad ge ba mxo lod sa qar Tve los

eko no mi kur sazR var ze sa qon lis sa ba Jo we sis dar Rve viT im por tis, re eq spor tis da

dro e bi Ti Se mo ta nis dros, ris ga moc eq spor ti, tran zi ti, sawy o bi, Si da ga da mu Sa ve-

ba, ga re ga da mu Sa ve ba, Ta vi su fa li zo na da Ta vi su fa li sawy o bis sa sa qon lo ope ra ci e-

bis gan xor ci e le bis dros pi ri ad mi nis tra ci u lad un da is je bo des. am ar gu ments am ya-

rebs is, rom ssk-is me-7 mux lis me-2 na wi li qme de bas, mis mi er ga mow ve u li zi a nis mci re

mniS vne lo bis ga mo, ar ga ni xi lavs da na Su lad. ssk-is 214-e mux lis re daq cia sa Wi ro ebs

cvli le bas, ra Ta da kon kret des, Tu ro me li sa sa qon lo ope ra ci e bis dros da is je ba pi-

ri sis xlis sa mar Tleb ri vi we siT. cvli le bis Se ta nis Se de gad sa qar Tve los eko no mi kur

sazR var ze sa qon lis sa ba Jo we sis dar Rve viT im por tis, re eq spor tis da dro e bi Ti Se-

mo ta nis dros pi ri da is je ba sis xlis sa mar Tleb ri vi we siT, xo lo sxva sa sa qon lo ope-

ra ci is dros sa ga da sa xa do ko deq siT.

kul tu ru li mem kvid re o bis er Ti an si a Si dro e biT Se ta nil niv TTan da kav Si re biT

gan xi lu lia Sem Txve va, ro de sac pi ri Se saZ loa ga sa mar Tle bul iq nes da Sem deg aR moC-

ndes, rom da na Sa u lis Se mad gen lo ba sa xe ze ar gvqon da. Se Ta va ze bul iq na prob le mis

ga daW ris gza, ker Zod sa ga da sa xa do ko deq sis 289-e mux lSi da ssk-is 214-e mux lis me-3

na wil Si un da mox des Se sa ba mi si cvli le ba, ris Se de ga dac kul tu ru li mem kvid re o bis

obi eq tTa si a Si dro e biT Se tan li niv TTan da kav Si re bu li sa mar Tal dar Rve va ze ga ni-

sazR vros ad mi nis tra ci u li pa su xis mgeb lo ba.

Zvir fas li To neb Tan da kav Si re biT dad gin da, rom ssk-is 214-e mux lis me-3 na wil-

Si amo sa Re bia „Zvir fa si li To ni sa gan dam za de bu li sa i u ve li ro na ke To bis an Zvir fa si

li To nis jar Tis we sis dar Rve viT ga da ta na an gad mo ta na“, rad gan 2005 wlis 01 ian vri-

dan aR niS nu li na ke To be bis da jar Tis aR ricx va aRar war mo ebs.

Ta vi su fal sa mo qa la qo brun vi dan amo Re bu li niv Te bis, ro go ri caa Sxa mi a ni, mom-

wam la vi, ra di aq ti u ri, feT qe ba di, Se i a ra Re bis, asa feT qe be li mowy o bi lo bis, cecx-

lsas ro li ia ra Ris, im ma sa lis an mowy o bi lo bis, ro me lic Se iZ le ba ga mo ye ne bul iq nes

ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris Se saq mne lad, stra te gi u lad mniS vne lo va ni ned le u-

lis sa qar Tve lo Si dad ge ni li we sis dar Rve viT Se mo ta na saf rTxes uq mnis sa zo ga do eb-

riv usaf rTxo e bas, ris ga moc aR niS nu li niv Te bis Se mo ta na mkacr kon trols eq vem de ba-

re ba. sazR ar ze ma Ti Se mo ta nis da ga ta nis we si dad ge ni lia nor ma ti u li aq te biT, Tum ca,

maTgan ram de ni me, ro go ri caa kanoni „Zvir fa si li To ne bi sa da Zvir fa si qve bis sa xel-

mwi fo kon tro lis, ana li zi sa da da dam Rvis Se sa xeb“, cno bi lia Za la da kar gu lad.93 ase ve,

mom wam la vi da Sxa mi a ni niv Ti e re be bis de fi ni cia ar cerT nor ma ti ul aq tSi ar aris gan-

mar te bu li. ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris de fi ni ci a ze ki jer Ca mo ya li be bu li po-

zi cia arc sa er Ta So ri so sa mar Tal Si gvxvde ba, rac am ter mi ne bis aras wo ri ga mo ye ne bis

risks qmnis. naS rom Si de ta lu rad iq na gan xi lu li, ra igu lis xme ba ssk-is 214-e mux lSi

gaT va lis wi ne bu li Ta vi su fa li sa mo qa la qo brun vi dan amo Re bul niv Ti e re beb Si, ro me-

li maT ga ni Se iZ le ba iyos saf rTxis Sem cve li da ro me li ka te go ri is niv Ti e re be bi da ma-

sa le bi un da iq nes mo az re bu le bi sa qar Tve los ssk-is 214-e mux lis dis po zi ci a Si.

93 saqarTvelos kanoni Zvirfasi liTonebisa da Zvirfasi qvebis saxelmwifo kontrolis,

analizisa da dadamRvis Sesaxeb saqarTvelos kanonis Zaladakargulad cnobis Taobaze,

muxli1.


356

ase ve, me-2 jgu fis ra di a ci u li niv Ti e re be bis sa qar Tve lo Si Se mo ta nis da ga ta nis

dros gan xi lu li iyo sa kiTx e bi, ro de sac sa qar Tve los mo qa la qe da ucxo sa xel mwi fos

mo qa la qe ara Ta na bar mdgo ma re o ba Si ari an Ca ye ne bu li.

dad gin da, rom feT qe ba di niv Ti e re be bis eti ke ti re ba sa val de bu lo a, ris ga moc

eti ke tis ar qo nis Sem Txve va Si, dRes moq me di ka non mdeb lo bis Ta nax mad, pi ri da is je ba

sis xlis sa mar Tleb ri vi we siT, rac aras wo ri a. Tu pi ri yve la sa Wi ro do ku men ta ci as wa-

rad gens sa ba Jo ze da ar mox de ba sa ba Jo kon tro lis gver dis av liT an mis gan ma lu lad

tvir Tis Se mo ta na, igi un da da i sa jos ad mi nis tra ci u lad.

da sa xe le bul iq na ka non mdeb lo bis xar ve zi, rac ga mo i xa te ba ima Si, rom sab rZo lo

ma sa la ar Se dis Se i a ra Re bis Ca mo naT val Si,94 ris ga moc sab rZo lo ma sa lis sa qar Tve lo-

Si Se mo ta nis dros pi ri da is je ba ssk-is 236-e mux liT, rac aS ka rad ewi na aR mde ge ba ka-

non mdeb lis ne bas.

ase ve, kul tu ru li mem kvid re o bis Se mo ta na/ ga ta nis Se sa xeb dad gin da, rom 100

wel ze me ti xnis er Ti mo ne tis sa qar Tve lo Si Se mom ta ni da is je ba sis xlis sa mar Tlis

we siT, mi u xe da vad am mo ne tis Ri re bu le bi sa. ma Sin ro de sac moZ ra vi niv Tis Se mo ta nis

dros da we se bu lia Ri re bu le bis zRva ri, rom lis mi ni mu mi sazR var ze ma lu lad Se mo ta-

nis Sem Txve va Si 5000 la ria. am de nad, sa Wi roa kul tu ru li mem kvid re o bis Se mo ta na/ ga-

ta nis Sem Txve va Sic moq me deb des ise Ti ve Ri re bu le bi Ti zRva ri, ro gorc es ssk-is 214-e

mux lis pir vel da me-2 na wi le bis Tvis aris da we se bu li.

da bo los, gan xi lu lia ise Ti sa kiTx i, ro de sac er Ti pis to le tis ga da ta na an gad-

mo ta na ssk-is 214-e mux lis me-4 na wi lis mi xed viT ima ve saf rTxis Sem cve lia sa zo ga do-

eb ri vi usaf rTxo e bi saT vis, ro go ric ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ri. rad gan er Ta daa

moq ce u li sa qar Tve los sazR var ze sa ba Jo we sis dar Rve viT cecx lsas ro li ia ra Ris da

ma sob ri vi ga nad gu re bis ia ra Ris gad mo ta nis Sem Txve ve bi, xo lo sab rZo lo ma sa lis Se-

mo ta na ar aris gaT va lis wi ne bu li ssk-is 214-e mux lis dis po zi ci a Si. prob le mis ga da-

saW re lad Se Ta va ze bul iq na am nor ma Si cvli le bis Se ta na da „cecx lsas ro li ia ra Ris”

amo Re ba, ris Sem de gac sa ba Jo we sis dar Rve viT cecx lsas ro li ia ra Ris da sab rZo lo ma-

sa lis Se mo ta nis Tvis pa su xis mgeb lo ba un da ga ni sazR vros sa zo ga do eb ri vi uSiS ro e bis

Tav Si.

94 saqarTvelos kanoni `SeiaraRebis, samxedro teqnikisa da ormagi daniSnulebis produq-

ciis saeqsporto da saimporto kontrolis Sesaxeb~, muxli 1.

357

Temur cqitiSvili*

samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxisSemqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli

1. Sesavali

qar Tul sis xlis sa mar Tlis li te ra tu ra Si, sa mar Tleb ri vi si ke Tis nac vlad,

tra di ci u lad, ga mo i ye ne ba „da na Sa u lis obi eq tis“ cne ba, ro mel Sic mo i az re ben „sa zo-

ga do eb riv ur Ti er To bebs“, ra sac oTx sa xed hyo fen. wi nam de ba re sta ti a Si da sa bu Te-

bu li a, Tu ra tom un da mi e ni Wos upi ra te so ba, „da na Sa u lis obi eq tis“ nac vlad, sa mar-

Tleb ri vi si ke Tis cne bas.

ger ma nul sis xlis sa mar Tlis mec ni e re ba Si ara er Tgva ro va ni Se xe du le baa ga moT-

qmu li imis Ta o ba ze, Tu ras war mo ad gens sa mar Tleb ri vi si ke Te. igi gan mar te bu lia

ro gorc „mdgo ma re o ba, rom lis xel yo fa da dac vac Se saZ le be li a“, „sa mar Tleb ri vad,

mi ni mum, dac vis Rir si si ke Te“, „sis xlis sa mar Tleb ri vad da cu li in te re se bi“, „ga su-

li e re bu li ide a lu ri Ri re bu le ba“, „so ci a lu ri wes ri gis sa mar Tleb ri vad da cu li

ab straq tu li Ri re bu le ba“,1 „i de a lu ri so ci a lu ri Ri re bu le ba“2 da a.S. mi u xe da vad

sa mar Tleb riv si ke Te ze ar se bul az rTa sxva das xva o bi sa, TiT qmis er Tsu lo va nia da mo-

ki de bu le ba imas Tan da kav Si re biT, rom qme de bis Se mad gen lo ba sa mar Tleb ri vi si ke Tis

mi xed viT un da ga ni mar tos,3 vi na i dan Ti To e u li qme de bis Se mad gen lo ba kon kre tu li

sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vis mi zans em sa xu re ba. sta ti a Si gan xi lu lia cal ke ul av-

tor Ta Se xe du le be bi sa mar Tleb riv si ke Te ze da Ca mo ya li be bu lia sa mar Tleb ri vi si-

ke Tis cne ba, mo ce mu lia sa mar Tleb ri v si ke Te Ta kla si fi ka ci a, ga a na li ze bu lia sa mar-

Tleb ri vi si ke Ti sa da Ri re bu le bis ur Ti er Tmi mar Te bis sa kiTx i.

mo ce mul teq stSi gan xi lu lia sa mar Tleb ri vi si ke Te, ro gorc saf rTxis Sem qmne-

li de liq te bis das ja do bis le gi ti ma ci is sa fuZ ve li. kri ti ku lad aris ga Su qe bu li is

Se xe du le ba, rom lis mi xed vi Tac, nor me bi, rom le bic saf rTxis Sem qmne li de liq te bis

das ja do bas awe se ben, ar gu lis xmo ben sa mar Tleb riv si ke Tes, vi na i dan sa kiTx is ase Ti

ga dawy ve ta eW vqveS aye nebs Se sa ba mi si nor mis ar se bo bis ga mar Tle bas.

2. sa mar Tleb ri vi si ke Tis moZRvreba

sa mar Tleb ri vi si ke Tis ar se bo bis sa kiTxi pir ve lad me-19 sa u ku ne Si da is va. ma nam-

de da na Sa u li uf le bis xel yo fad mi iC ne o da.4 cno bi li ger ma ne li mec ni e ri fo i er ba xi

* Tsu-is iuridiuli fakultetis doqtoranti, asistent-profesori.1 Roxin C., Strafrecht, AT, Band I, 4. Aufl ., München, 2006, 14. 2 Wessels/Beulke, Strafrecht, AT, Die Straftat und ihre Aufbau, 40. Aufl age, Heidelberg, 2010, 3, § 1, 8. 3 Roxin C., Strafrecht, AT, Band I, 4. Aufl ., München, 2006, 14. 4 Haft F., Strafrecht, AT, 8. Aufl ., München, 1998, 73.


358

Ta vis `uf le bis xel yo fis Te o ri a Si~ (Rec htsver let zun gsthe o ri e) da na Sa uls gan mar tavs, ro-

gorc sa xel mwi fos mi er uz run vel yo fi li, sis xlis sa mar Tlis ka no niT ga ran ti re bul

Ta vi suf le bis xel yo fas da sxva Ta uf le be bis wi na aR mdeg mi mar Tul qme de bas, ro mel-

sac sis xlis sa mar Tlis ka no ni emuq re ba. sa xel mwi fos mi za nia in di vi du a lu ri uf le be-

bis dac va da, Se sa ba mi sad, sis xlis sa mar Tleb ri vi das ja do bis wa nam ZRva ria am uf le ba-

Ta xel yo fa.5 mo ra li sa da zne o bis wi na aR mdeg mi mar Tu li de liq te bi in di vi du a lu ri

uf le bis xel yo fas ar gu lis xmo ben da ami tom, fo i er ba xi se u li ga ge biT, Se uZ le be lia

da na Sa u lad ma Ti Se fa se ba. ase Ti de liq te bi un da das ji li yo, ro gorc po li ci u ri sa-

mar Tal dar Rve va (Po li ze iüber tre tun gen).6

sa qar Tve los sis xlis sa mar Tlis ko deq si iT va lis wi nebs iseT da na Sa uls, ro go-

ri caa „da na Sa u li sa zo ga do eb ri vi zne o bis wi na aR mdeg“ (cxo ve li sad mi sas ti ki mopy-

ro ba, pros ti tu ci is Tvis ad gi lis ga da ce ma, mic va le bu li sad mi upa tiv ce mu lo ba). da-

na Sa u lis fo i er ba xi se u li gan mar te biT, aR niS nu li sa mar Tal dar Rve va ver mi iC ne va

da na Sa u lad, vi na i dan, ro gorc da na Sa u leb ri vi qme de bis sa xel wo de bac mig vi Ti Tebs,

xel yo fis gan da sa ca vi si ke Tea sa zo ga do eb ri vi zne o ba, mo ra li, rac, bu neb ri vi a, ar

aris in di vi du a lu ri si ke Te. aq sa u ba ria sa zo ga do e ba ze da ara cal ke ul pi rov ne ba ze,

ro gorc sa zo ga do e bis wev rze. gar da „sa zo ga do eb ri vi zne o bis wi na aR mdeg mi mar Tu-

li da na Sa u li sa“, sis xlis sa mar Tlis ko deq si iT va lis wi nebs sxva sa xis da na Sa u leb sac,

rom le bic ase ve ar aris mi mar Tu li in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis wi na aR mdeg.

ma ga li Tad, da na Sa u li sa xel mwi fos wi na aR mdeg.

me-19 sa u ku nis oc da a Ti an wleb Si bir nba um ma Ca mo a ya li ba sa mar Tleb ri vi si ke Tis

dac vis moZR vre ba, rom lis Ta nax mad, da na Sa u li xel yofs si ke Tes, ro me lic ada mi ans

bu ne bis gan, sa zo ga do e bis gan da, upir ve les yov li sa, po zi ti ur sa mar Tleb ri vi nor me-

biT aqvs mi ni We bu li.7 igi da cul si ke Tes or ka te go ri ad hyof da: „na tu ra lur“ da „so-

ci a lur“ si ke Ted. da cu li sa mar Tleb ri vi si ke Tis or sa xo va ni da yo fis sa fuZ vel ze,

bir nba u mi ax den da da na Sa u lis kla si fi ka ci as, `bu neb riv~ da `so ci a lur~ da na Sa u le-

bad, ro me lic mi mar Tu lia ko leq ti vis da in di vi de bis wi na aR mdeg. igi ar ga mo ricx av da

amo ra lu ri da an ti re li gi u ri qme de bis das ja do bis Se saZ leb lo bas.8

me-19 sa u ku nis mi wu ruls da me-20 sa u ku nis da sawy is Si bir nba u mis moZR vre bam

gan vi Ta re ba po va. lis tma da na Sa u li gan mar ta ro gorc sa mar Tleb ri vad da cu li in te-

re se bis xel yo fa.9 lis tis Se xe du le ba efuZ ne bo da ru dolf fon ie rin gis swav le bas,

rom lis mi xed viT mi za ni aris yve la sa mar Tlis „Sem qmne li“ (Se moq me di).10 ne bis mi er ma sa-

mar Tleb riv ma nor mam un da da a das tu ros mi si mi zan Se wo ni lo ba gan sazR vru li su bi eq-

te bis Tvis, su bi eq tu ri in te re se bis ma ta reb le bis Tvis. am in te re se bis, sa mar Tleb ri vi

si ke Tis ma ta re bel Si ie rin gi gu lis xmobs ara mxo lod in di vi debs, ara med ko leq ti ur

sa zo ga do e bas da sa xel mwi fo sac. sa xel mwi fo da in di vi di ar upi ris pir de bi an er Tma-

5 Swoboda S., Die Lehre Rechtsgut und ihre Alternativen, ZStW 2010, 26.6 iqve, 26.7 Haft F., Strafrecht, AT, 8. Aufl ., München, 1998,73. 8 Swoboda S., Die Lehre Rechtsgut und ihre Alternativen, ZStW 2010, 27. 9 Haft F., Strafrecht, AT, 8. Aufl ., München, 1998,73. 10 Röhl K., Röhl H., Allgemeine Rechtslehre, Ein Lehrbuch, 3. Aufl ., Köln. München, 2008, 357.

Temur cqitiSvili, samarTlebrivi sikeTis dacva, rogorc safrTxis

Semqmneli deliqtebis dasjadobis legitimaciis safuZveli

359

neTs da ar ari an ga ucx o e bu li, ara med ar se bobs ase Ti ga mo naT qva mic: „sa xel mwi fo Ta-

vad aris cal ke ul ada mi an Ta er To ba“.11 am Sem Txve va Si igu lis xme ba is, rom sa xel mwi fo

sa mar Tleb riv sa zo ga do e ba Si Ti To e u li mo qa la qis, da ara sa zo ga do e bis gar kve u li

fe nis, in te re se bis dam cve lad gvev li ne ba.

ha se me ri sa mar Tleb riv si ke Ted mi iC nevs im ada mi a nur in te re sebs, rom le bic sis-

xlis sa mar Tleb riv dac vas sa Wi ro ebs.12 mi si Tval saz ri siT, sis xlis sa mar Tlis le gi-

ti ma ci is Tvis sak ma ri si ar aris in te re sis mxo lod so ci a lu rad da sa bu Te bu li, ma Sa-

sa da me, ara in di vi du a lu ri mniS vne lo ba.13 ama ve Tval Ta xed viT, uni ver sa lu ri sa mar-

Tleb ri vi si ke Tis sis xlis sa mar Tleb ri vi dac va mo iTx ovs, in di vi du a lu ri in te re se-

bi dan ga mom di na re ob des, rom qme de ba das jis Rir si a. ga re mos da zi a ne bis, ga re mos Tvis

saf rTxis Seq mnis das ja do ba efuZ ne ba ara ga re mos, ro gorc sa zo ga do eb ri vi si ke Tis

dac vis au ci leb lo bas, ara med im ide as, rom jan sa Ri ga re mo, ro gorc „a da mi a nu ri cxov-

re bis pi ro be bis an sam bli“ („Ensem ble der men schlic hen Le ben sbe din gun gen“) in di vi du a lu ri

cx ov re bis Tvis mniS vne lo va ni in te re se bis gan xor ci e le bas em sa xu re ba.14

ha se me ri in di vi du a lur in te re sebs wi na plan ze aye nebs, vid re sa zo ga do eb riv

an sa xel mwi fo in te re sebs. sa mar Tleb riv si ke Te ze mi si moZR vre bis mTa va ri qva kuTx-

e di swo red ada mi a ni, ada mi a nu ri in te re se bi a. am mxriv sa yu radR e boa qar Tu li sis xlis

sa mar Tlis ko deq si, rom lis ker Zo na wi li, gan sxva ve biT 1960 wlis qar Tu li sab Wo u ri

sis xlis sa mar Tlis ko deq sis gan, swo red ada mi a nis wi na aR mdeg mi mar Tu li da na Sa u le-

biT iwy e ba. amiT qar Tvel ma ka non mde bel ma wi na plan ze da a ye na ada mi a nis in te re se bi.

mag ram, amas Tan er Tad, isic un da iq nes gaT va lis wi ne bu li, rom zog jer wi na plan ze sa-

xel mwi fo in te re se bi dge ba. Se iZ le ba es qar Tu li sis xlis sa mar Tlis ko deq sis ker Zo

na wi li dan mka fi od ar ik ve Te ba, mag ram ama ze mety ve lebs Sem de gi ga re mo e be bi: ada mi ans,

mar Ta li a, gmi ro ba da sxvis Tvis Ta vis ga wir va ar mo eTx o ve ba, mag ram Se iZ le ba pro fe si-

i dan an sxva faq to ri dan ga mom di na re, eva le bo des saf rTxis Ta vis Tav ze mi Re ba. ja ris-

ka ci, ro ca brZo lis vel ze mtris Tav das xmas ige ri ebs da amiT sa xel mwi fo in te re sebs

icavs, ar aris uf le ba mo si li, ua ri Tqvas im saf rTxe ze, ro me lic mas pi ra dad emuq re ba.

igi ve iT qmis po li ci el zec, ro ca igi wes rigs, ma Sa sa da me, sa zo ga do eb riv in te re sebs

icavs. po li ci e li ara mxo lod uf le ba mo si li, ara med val de bu lic aris, da ic vas wes-

ri gi da sa Wi ro e bis Sem Txve va Si Se e bas mar Tlsa wi na aR mde go qme de bis Cam dens. po li ci-

els da ja ris kacs maT Tvis da kis re bu li mo va le o bis Ses ru le ba sa ku Ta ri si cocx lis-

Tvis saf rTxis Seq mnis fa sad uj de baT, rac ar cTu iS vi a Tad si cocx lis mos po bi Tac

srul de ba. ami tom, zog jer rTu lic Se iZ le ba iyos ga daW riT pa su xis ga ce ma kiTx va ze,

ra uf ro pri o ri te tu li a: ada mi a nu ri (in di vi du a lu ri), sa zo ga do eb ri vi Tu sa xel mwi-

fo in te re se bi?

aR niS nul sa kiTx Tan da kav Si re biT me tad sa in te re soa b. zo i Zis Se xe du le ba, ro me-

lic aR niS navs, rom „sa mar Ta li in di vi du a lu ri in te re se bis gar Se mo tri a lebs. es, cxa-

di a, Ce mi da Se ni in te re si a. rac Se e xe ba sa zo ga dod Cvens in te ress, esec Ce mi in te re sis

11 Swoboda S., Die Lehre Rechtsgut und ihre Alternativen, ZStW 2010, 31.12 Hassemer, Neumann., in: NK, Band 1, 2. Aufl ., 2005, 107, §1. 144. 13 iqve, 106, §1. 137. 14 iqve, 106, §1. 135.


360

ga mov le nis sa Su a le ba a. is ar se bobs da mo u ki deb lad, mag ram ar se bobs ara Ta vis Ta vad,

ara med Cem Tvis“.15

qar Tul sis xlis sa mar Tlis li te ra tu ra Si sa mar Tleb ri vi si ke Tis aR sa niS na-

vad dRem de ga mo i ye ne ba ter mi ni „da na Sa u lis obi eq ti“.16 gan sxva ve bu li mo saz re be bia

ga moT qmu li imas Tan da kav Si re biT, Tu ra Se iZ le ba iq nes miC ne uli „da na Sa u lis obi eq-

tad“. mec ni er Ta na wi li Tvlis, rom mas Si igu lis xme ba is sa zo ga do eb ri vi ur Ti er To be-

bi, ro me lic zi ans ga nic dis da na Sa u lis Se de gad.17 „da na Sa u lis obi eqts“ yo fen zo gad,

gva re o biT, sa xe o biT da uSu a lo obi eq tad.18

g. tye Se li a Ze „da na Sa u lis zo ga di obi eq tis“ Se mad ge nel na wi lad Tvli da ara mxo-

lod sa zo ga do eb riv ur Ti er To bebs, ara med sis xlis sa mar Tlis ka non sac.19 mi si Tval-

saz ri siT, „da na Sa u lis obi eq tis“ ma te ri a lu ri mxa rea sa zo ga do eb ri vi ur Ti er To be bi,

xo lo for ma lu ri, sis xlis sa mar Tlis ka no ni. ro de sac dam na Sa ve Ca dis da na Sa uls, ara

mxo lod azi a nebs sa zo ga do eb riv ur Ti er To bebs, ara med ar Rvevs nor mis av to ri tets

da pres tiJs.20

sis xlis sa mar Tlis nor ma aris sa Su a le ba, rom lis meS ve o bi Tac Se saZ le be lia sa-

mar Tleb ri vi si ke Tis dac va, mag ram, me tad sa ka ma Toa, Tu ram de nad Se iZ le ba sis xlis sa-

mar Tlis nor ma ga mo vacx a doT da sa cav si ke Ted. sis xlis sa mar Tlis nor ma sa da am nor-

miT da cul sa mar Tleb riv si ke Tes So ris ise Ti ur Ti er Tda mo ki de bu le ba a, ro gorc mi-

zan sa da sa Su a le bas So ris.

g. naWy e bi as Tval saz ri siT, „da na Sa u lis obi eq tis“ nac vlad un da ga mo vi ye noT

ter mi ni „sis xlis sa mar Tleb ri vi dac vis obi eq ti“.21 mi si Se xe du le biT, da na Sa u li xel-

yofs sa zo ga do eb riv ur Ti er To bebs, ro mel sac sis xlis sa mar Ta li icavs, mag ram „da-

na Sa u lis obi eq tis“ da „sis xlis sa mar Tleb ri vi dac vis obi eq tis“ cne be bi er Tma neTs

ga mo ricx a ven, ram de na dac er Tma neTs ga mo ricx avs gar kve u li sa mar Tleb ri vi si ke Tis

sis xlis sa mar Tleb ri vi dac va da mi si da na Sa u leb ri vi xel yo fa.22 aR niS nu li de bu le ba

sa in te re so a. da na Sa u li mar Tlac uar yo faa imi sa, rac sis xlis sa mar TliT aris da cu-

li. Tu sis xlis sa mar Tlis nor ma icavs gar kve ul sa mar Tleb riv si ke Tes, da na Sa u li, pi-

15 zoiZe b., samarTlis praqtikuli yofierebis Semecnebis cda, Tb., 2013, 116.16 wereTeli T., tyeSeliaZe g., moZRvreba danaSaulze, Tb., 1969, 138; surgulaZe l., sisxlis

samarTali, danaSauli, Tb., 1996, 81; xuroSvili g., wignSi: naWyebia g., dvaliZe i., (red.),

sisxlis samarTlis zogadi nawili, saxelmZRvanelo, Tb., 2007, 110; lekveiSvili m., mamu-

laSvili g., wignSi: mamulaSvili g., (red.), sisxlis samarTlis kerZo nawili, wigni I, me-5

gamocema, Tb., 2014, 9.17 wereTeli T., tyeSeliaZe g., moZRvreba danaSaulze, Tb., 1969, 138; surgulaZe l., sisx-

lis samarTali, danaSauli, Tb., 1996, 81.18 wereTeli T., tyeSeliaZe g., moZRvreba danaSaulze, Tb., 1969, 138; surgulaZe l., sisx-

lis samarTali, danaSauli, Tb., 1996, 138-157; lekveiSvili m., mamulaSvili g., sisxlis

samarTlis kerZo nawili, wigni I, Tb., 2011, 9. 19 wereTeli T., tyeSeliaZe g., moZRvreba danaSaulze, Tb., 1969, 138; surgulaZe l., sisx-

lis samarTali, danaSauli, Tb., 1996, 142-143.20 wereTeli T., tyeSeliaZe g., moZRvreba danaSaulze, Tb., 1969, 138; surgulaZe l., sisx-

lis samarTali, danaSauli, Tb., 1996, 144-145.21 naWyebia g., `sisxlissamarTlebrivi dacvis obieqtis~ cneba, `samarTali~, 1999, №6-7, 84.22 iqve.



361

ri qiT, am si ke Tis xel yo fas iw vevs. ami tom, Tu ro me li ter mi nia swo ri – „da na Sa u lis

obi eq ti“ Tu „sis xlis sa mar Tleb ri vi dac vis obi eq ti“, da mo ki de bu lia ima ze, Tu ro me-

li po zi ci i da naa da na xu li sa mar Tleb ri vi si ke Te: da na Sa u lis gan xor ci e le bis Sem deg

Tu da na Sa u lis gan xor ci e le bam de. da na Sa u lis gan xor ci e le bis Sem deg Se iZ le ba sa u ba-

ri „da na Sa u lis obi eq tze“, xo lo da na Sa u lis gan xor ci e le bam de „sis xlis sa mar Tleb ri-

vi dac vis obi eq tze“.23 mag ram, da na Sa u lis gan xor ci e le bis Sem de gac Se iZ le ba sa u ba ri

„sis xlis sa mar Tleb ri vi dac vis obi eq tze“, Tum ca am Sem Txve va Si Se iZ le ba igu lis xme-

bo des ara sa mar Tleb ri vi si ke Te kon kre tu lad, ara med zo ga dad, ra me Tu da na Sa u lis

(das ru le bu li for miT) gan xor ci e le bis Sem deg aRar ar se bobs da sa ca vi sa mar Tleb ri-

vi si ke Te kon kre tu li sa xiT da is uk ve xel yo fi lia, anu da sa ca vic ara fe ri dar Ca.

gar da ze mo aR niS nu li sa, un da iT qvas, rom ter mi ni „da na Sa u lis obi eq ti“ da „sis-

xlis sa mar Tleb ri vi dac vis obi eq ti“ ar aris zus ti (kon kre tu li) Si na ar sis mom cve li.

da na Sa u lis gan xor ci e le bis Se de gad Se iZ le ba xel yo fil iq nes ro gorc kon kre tu li

sa mar Tleb ri vi si ke Te, ise mi si ma ta re be lic. ma ga li Tad, mkvle lo bis dros. da na Sa u li

isec Se iZ le ba gan xor ci el des, rom mxo lod sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa mi vi RoT

Se de gad, rac yo vel Tvis ar gu lis xmobs am si ke Tis ma ta reb lis xel yo fa sac, ker Zod, sa-

kuT re bis wi na aR mdeg mi mar Tu li da na Sa u lis gan xor ci e le bi sas (niv Tis da zi a ne ba - ssk-

is 187-e mux.).

sis xlis sa mar Tleb ri vad da cu lia ro gorc kon kre tu li si ke Te (si cocx le, jan-

mrTe lo ba, sa kuT re ba da a. S.), ise mi si ma ta re be lic. sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac va swo-

red mi si ma ta re be lis dac vis mi zans em sa xu re ba. mag ram, er Tma neT Tan ar un da ga i giv des

sa mar Tleb ri vi si ke Te da mi si ma ta re be li (qme de bis obi eq ti).24 ma Sin, ro ca ga mo i ye ne ba

ter mi ni „da na Sa u lis obi eq ti“, mka fio ar aris, Tu ra igu lis xme ba kon kre tu lad. aR niS-

nu li ter mi ni ar iZ le va sa mar Tleb ri vi si ke Ti sa da qme de bis obi eq tis di fe ren ci a ci is

sa Su a le bas. uf ro me tic, is mec ni e re bi, rom le bic „da na Sa u lis obi eq tad“ sa zo ga do eb-

riv ur Ti er To bebs Tvli an, ima sac aR niS na ven, rom igi er Ti a no baa sxva das xva na wi li sa.

„mi si er Ti na wi lia ur Ti er To bis mo na wi le ni, xo lo me o re – am ur Ti er To bis mo na wi le-

Ta saq mi a no ba“.25 sa zo ga do eb ri vi ur Ti er To bis Se mad ge nel niS ne bad ga ni xi la ven ase ve

am ur Ti er To bis mo na wi le Ta gan sazR vrul uf le beb sa da mo va le o bebs.26

Ta na med ro ve qar Tu li sis xlis sa mar Tlis ko deq si, ro gorc Cans, upi ra te so bas

ter min „sa mar Tleb riv si ke Tes“ ani Webs. ama ze mi u Ti Tebs ko deq sis 28-e, 30-e da 31-e mux-

le bis Si na ar si. 28-e mux lis I na wi lis Ta nax mad, au ci le be li mo ge ri e ba gu lis xmobs mar-

Tlsa wi na aR mde go xel yo fi sas xel myo fis da zi a ne bas Ta vi si an sxvi si sa mar Tleb ri vi

si ke Tis da sa ca vad.27 xo lo, 31-e mux lis I na wi lis Se sa ba mi sad, „mar Tlsa wi na aR mde god

23 naWyebia g., qmedebis danaSaulad kvalifikaciis zogadi Teoriis Sesavali, sisxlis

samarTlis mecnierebis cnebaTa sistemis aspeqtiT, Tb., 2000, 111-112.24 turava m., sisxlis samarTali, zogadi nawili, danaSaulis moZRvreba, Tb., 2011, 22.25 wereTeli T., tyeSeliaZe g., moZRvreba danaSaulze, Tb., 1969, 138.26 Леквеишвили М., Объект уголовно-прававой охраны и его значение для квалификации преступлений,

уголовно-правовые исследования, Тб., 1987, 95.27 winamorbedi sabWouri sisxlis samarTlis kodeqsi, aucilebel mogeriebasTan dakav-

SirebiT, „samarTlebrivi sikeTis“ nacvlad, iyenebda terminebs: „saxelmwifos intere-

si“, „sazogadoebrivi interesi“.


362

ar moq me debs is, vinc sa zo ga do eb ri vad sa sar geb lo miz nis mi saR we vad ga mar Tle bu li

ris kis pi ro beb Si da a zi a nebs sa mar Tleb riv si ke Tes“.

sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac va qme de bis kri mi na li za ci is sa fuZ ve li a. am Sem Txve-

va Si mxed ve lo ba Si mi i Re ba sa mar Tleb ri vi si ke Te ma te ri a lu ri ga ge biT, sa mar Tleb-

ri vi si ke Te, ro me lic sa mar Tlis nor mam de ar se bobs da nor mis Seq mnas ga na pi ro bebs.

gar da sa mar Tleb ri vi si ke Tis ma te ri a lu ri ga ge bi sa, ar se bobs for ma lu ri ga ge bac,

rom lis mi xed viT sa mar Tleb ri vi si ke Tea is, rac nor mis Si na ar si dan ga mom di na re obs.

sa mar Tleb ri vi si ke Te, for ma lu ri ga ge biT, sa mar Tlis nor mis ga re Se ar ar se bobs.28

qme de bis kri mi na li za ci is le gi ti mu ro ba Se iZ le ba gan sazR vros sa mar Tleb riv ma si ke-

Tem ma te ri a lu ri da ara for ma lu ri ga ge biT. Tu ki sa mar Tleb ri vi si ke Tis for ma lur

ga ge bas da vey rdno biT, ne bis mi e ri nor ma le gi ti mu rad un da Cav Tva loT da nor mis le-

gi ti mu ro ba ve ras dros ver dad ge ba eW vqveS.

sa mar Tleb ri vi si ke Tis Ri re bu le ba sas je lis zo ma ze ax dens ze gav le nas. ka non-

mde be li sas je lis zo mas imis gaT va lis wi ne biT gan sazR vravs, Tu ra sa xis si ke Tes xel-

yofs igi. uf ro me tic, rac uf ro mniS vne lo va nia da sa ca vi si ke Te, miT uf ro ad rin del

sta di a zea da na Sa u lis dam Tav re bis mo men ti gad mo ta ni li. ma ga li Tad, is, rom das ja dia

si cocx lis, jan mrTe lo bis, sa xel mwi fo in te re se bis ara mxo lod xel myo fi, ara med am

si ke Te e bis Tvis saf rTxis Sem qmne li de liq te bic, gan pi ro be bu lia swo red da sa cav si-

ke Te Ta mniS vne lo biT. m. lek ve iS vi li mar Te bu lad mi u Ti Tebs, rom so ci a lu ri nor mis

dar Rve vis aRi a re ba da na Sa u lad ga ni sazR vre ba sa zo ga do eb ri vi ur Ti er To bis Ri re bu-

le biT. rac uf ro me tia sa zo ga do eb ri vi ur Ti er To bis Ri re bu le ba, miT uf ro me tia sa-

fuZ ve li imi sa, rom am ur Ti er To bis xel yo fa da na Sa u lad iq nes miC ne u li.29

3. sa mar Tleb ri vi si ke Te, ro gorc nor miT da cu li

re a lu ri mdgo ma re o ba

sa mar Tleb ri vi si ke Te bin din gis da vel ce lis mi er iq na gan xi lu li ro gorc nor-

miT da cu li re a lu ri mdgo ma re o ba. bin din gis Tval saz ri siT, dam na Sa ve ar ar Rvevs sis-

xlis sa mar Tlis ka nons. sis xlis sa mar Tlis ka no niT is je ba dam na Sa ve, mag ram is ar Rvevs

nor mas, ro me lic sis xlis sa mar Tlis ka nons miRma a.30 bin din gis Se xe du le biT, sis xlis

sa mar Tlis ka nons miR ma myo fi nor me bis mi za nia sa mar Tleb ri vi si ke Te e bis dac va da zi-

a ne bis gan. aR niS nu li nor me bi pre ven ci u li xa si a Ti sa a. im nor me biT da cu li si ke Te e bi,

rom le bic sis xlis sa mar Tlis ka nons udevs sa fuZ vlad, war mo ad ge nen re a lur obi eqts,

ro mel Ta xel yo fa, Sec vla da na Sa u lis meS ve o biT ka u za lu rad Se saZ le be li a.31

ro gorc aR niS nu li msje lo bi dan ir kve va, bin din gis Se xe du le biT, sa mar Tleb ri-

vi si ke Tis dac va im ka no ne bis fun qci as war mo ad gens,32 rom le bic sis xlis sa mar Tlis ka-

28 mWedliSvili-hedrixi q., sisxlis samarTali, zogadi nawili I, danaSauli, Tb., 2014, 8.29 Леквеишвили М., Объект уголовно-прававой охраны и его значение для квалификации преступлений,

уголовно-правовые исследования, Тб., 1987, 95. 30 bindingis aRniSnul Sexedulebaze ix. Graul E., Abstrakte Gefährdungsdelikte und Präsumtionen im

Strafrecht, Berlin, 1991, 41-42. 31 iqve, 42. 32 aRniSnul sakiTxze, aseve, ix. gamyreliZe o., sisxlis samarTlis problemebi, I tomi, Tb.,

2011.



363

nons sa fuZ vlad udevs. xo lo, sis xlis sa mar Tlis ka no nis fun qcia dam na Sa vis das ja a.

Tum ca, es ar ga mo ricx avs sis xlis sa mar Tlis dac viT fun qci as.

bin din gis Tval saz ri siT, sa mar Tleb ri vi si ke Te, ro gorc nor miT da cu li re a lu-

ri mdgo ma re o ba, aris ro gorc sxe u leb ri vi, ise aras xe u leb ri vi (ma ga li Tad, Ta vi suf-

le ba), rom le bic re a lu rad Se iZ le ba da zi an des an da ir Rves. am gva rad, sa mar Tleb ri vi

si ke Tis xel yo fa aris re a lur sa mar Tleb riv si ke Te ze asa xu li xel yo fis Se de gi, ro me-

lic Se de gis umar Tlo bad iwo de ba.33

ro de sac vsa ub robT sa mar Tleb riv si ke Te ze, ro gorc nor miT da cul re a lur

mdgo ma re o ba ze, un da ga ni mar tos, ra igu lis xme ba re a lo bis cne ba Si. re a lo bis cne ba

mo i az rebs re a lu ri ar sis cne bas, ro me lic ar sis cne ba ze Se da re biT SezR u du li mo-

cu lo bi sa a. re a lu ri ar si ar sis er T-er Ti sfe ro a, mag ram „i gi me ti kon kre tu lo biT

xa si aT de ba da mo i cavs mxo lod imas, rac dro Si im yo fe ba, rac moZ ra obs, ic vle ba. ar sis

cne ba ki mas Tan Se da re biT uf ro far To caa da ab straq tu lic“.34 re a lu ri ar sis ase Ti

gan sazR vre ba sa Su a le bas gvaZ levs, er Tma ne Tis gan gan vas xva oT ide a lu ri da re a lu ri.

ar sis ori Zi ri Ta di sfe ro ar se bobs. ese nia – re a lu ri da ide a lu ri ar si.35

S. nu cu bi Ze er Tma ne Tis gan ga nas xva vebs arss da am gva rad -yof nas. Tum ca, mi si

Tval saz ri siT, ara vi Ta ri ar si ar ar se bobs am gva rad -yof nis ga re Se.36 mi si Se xe du le-

biT, am gva rad -yof na Si ga nam dvil de ba ar sis ro me li me mxa re. am gva rad -yof na Si vlin de-

ba is, rac ar siT aris mo cu li. ar si am gva rad -yof nis Se fa se ba a.37 am gva rad, ar si aris

„ar sze me ti“. yo ve li ar se bu li Se i cavs „ar sze mets“.38 am gva rad -yof na arss kon kre tu-

lo biT aRe ma te ba.

n. har tma ni re a lu ri ar sis kri te ri u mad dro Si ar se bo bas Tvlis. mi si Tval saz-

ri siT, re a lu ria is, rac gar kve u li dro is mo nak veT Si ar se bobs, ic vle ba, moZ ra obs da

war ma va li a. re a lu ri mo i cavs yo ve li ves, rac in di vi du a lu ro bi sa da dro u lo bis Zi-

ri Tad mo men tebs am JRav ne ben. yo ve li re a lu ri dro Sia moq ce u li.39 xo lo, ide a lu ri

dro Si ar ar se bobs. igi sa yo vel Tao da au ci le be li bu ne bi sa a.40 ide a lu ri, ise ro gorc

re a lu ri, yo fi e re bis sa xe a. mag ram, re a lu ri grZno ba di aR qmis, xo lo ide a lu ri go ne-

biT mo az re bis obi eq ti a.41

imis gaT va lis wi nebT, rom ide a lu ri ar sic ic vle ba, Se iZ le ba da iS vas, rom is dro-

Si ar se bobs. mag ram, ide a lu ri ar sis cva le ba do ba ar niS navs imas, rom is dro Si ar se-

33 Graul E., Abstrakte Gefährdungsdelikte und Präsumtionen im Strafrecht, Berlin, 1991, 43. 34 avaliani s., mecnieruli ontologia da filosofiuri Teologia, Tb., 2012, 42.35 avaliani s., mecnieruli ontologia, Tb., 1994, 41.36 nucubiZe S., WeSmariteba da Semecnebis struqtura, Sromebi, II, Tb., 1979, 91.37 iqve, 92.38 iqve, 96.39 Hartmann N., Der Aufbau der realen Welt, Grundriss einer allgemeinen kategorologie, II Aufl age, Meisen-

heim am Glan, 1949, 64. miTiTebulia: TevzaZe g., nikolai hartmanis ontologiis kritika,

Tb., 1967, 90; hartmani n., ontologiis axali gzebi, g. TevzaZis Targmani, Tb., 1997, 34;

avaliani s., mecnieruli ontologia, Tb., 1994, 41.40 Hartmann N., Zur Grundlegung der Ontologie, I Aufl age, Berlin und Leipzig, 1935, 244, 268, cit.: Tevza-

Ze g., nikolai hartmanis ontologiis kritika, Tb., 1967, 98.41 erqomaiSvili v., filosofia, Tb., 1998, 75-77.


364

bobs. Tu re a lu ri moZ ra o ba da cva le ba do ba dro Si srul de ba, ide a lu ri moZ ra o ba da

cva le ba do ba dro Si ar srul de ba, anu zed ro u li a.42

har tma ni fiq robs, rom vi na i dan ide a lu ri mxo lod cne bis sfe ro Si moZ ra obs, iq-

mne ba ilu zi a, TiT qos cne ba TviT iyos sa ga ni. cne ba ki sa gan Tan iden tu ri ma Si nac ki

ara a, ro ca zus tad asa xavs mas.43

ide a lur Si har tma ni uS vebs Ri re bu le bis sfe ro ebs. rac Se e xe ba re a lo bas Tan Ri-

re bu le bis mi mar Te bas, re a lo ba Se iZ le ba Se e sa ba me bo des mas da Se iZ le ba ara. re a lo ba

Se iZ le ba iyos Ri re bu li an, pi ri qiT, Ri re bu le bis sa wi na aR mde go („Wer twid rig“).44 un da

aRi niS nos, rom Ri re bu le ba yo vel Tvis ide a lu ria da sa zo mis („Ri re bu lis~ gan msazR-

vre li) fun qci as as ru lebs. ma ga li Tad, ar se bu li re a lo bis Se fa se ba Se iZ le ba mox des

ise Ti Ri re bu le biT, ro go ri caa zne o ba, ris sa fuZ vel sac zne o bis nor ma ti u li xa si a Ti

iZ le va.

sis xlis sa mar TliT da cul iseT si ke Tes, ro me lic re a lur mdgo ma re o bas ga mo-

xa tavs da re a lur arss ekuT vnis, mi e kuT vne ba, ma ga li Tad, si cocx le, jan mrTe lo ba.

ro de sac sa u ba ria si cocx le sa da jan mrTe lo ba ze, ro gorc re a lu ri ar sis ga mo xa tu-

le ba ze, mxed ve lo ba Sia kon kre tu li ada mi a nis si cocx le, rom lis ar se bo ba gar kve u li

dro iT aris gan sazR vru li da, ro mel mac gar kve u li ze moq me de ba Se iZ le ba ga ni ca dos,

rac ga re sam ya ro Si cvli le bis sa xiT vlin de ba.

re a lu rad ar se bu li mov le ne bia is mov le ne bi, rom le bic re a lu ri yo fi e re bis

sfe ros mi e kuT vne ba da au ci le be li sa xiT emor Ci le ba ka u za lu ri sfe ros ka no nebs.45

ro de sac saq me exe ba ise Ti sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fas, ro go ric si cocx le a, Se-

saZ le be lia mi ze zob ri vi kav Si ris dad ge na xel yo fas da xel yo fis ga mom wvev qme de bas

So ris, vi na i dan si cocx lis mos po ba war mo ad gens cvli le bas ga re sam ya ro Si. ga re sam ya-

ro Si mom xda ri cvli le ba ki mi zez Se de gob ri o bis ka non zo mi e re bas emor Ci le ba.

vel ce lic im das kvnam de mi vi da, rom sa mar Tleb ri vi si ke Te da na Sa u leb ri vi qme-

de bis gan da mo u ki de be li, nor miT da cu li obi eq tu ri mdgo ma re o ba anu dac vis obi eq-

ti a, rom lis wi na aR mde gac da na Sa u leb ri vi qme de baa mi mar Tu li. man yu radR e ba qme de-

ba ze ga da i ta na da er Tma ne Tis gan ga mij na qme de bis da Se de gis umar Tlo ba, nor mis da

sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa.46 mi si Tval saz ri siT, Se de gis umar Tlo ba sa mar Tleb-

ri vi si ke Tis xel yo fa Si an mis Tvis saf rTxis Seq mna Si, xo lo qme de bis umar Tlo ba mar-

Tlsa wi na aR mde go, so ci a lu rad ara e Ti kur qme de ba Si mdgo ma re obs. qme de bis umar Tlo-

ba Sed ge ba sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fis ken an mis Tvis saf rTxis Seq mnis ken mi mar-

Tu li mar Tlsa wi na aR mde go an win da xe du le bis (o bi eq tu rad) dam rRve vi qme de bis gan.

qme de bis umar Tlo ba ar aris da mo ki de bu li ima ze, dad ge ba Tu ara Se de gi sa mar Tleb ri-

vi si ke Tis xel yo fis an mis Tvis saf rTxis Seq mnis sa xiT.

vel ce lis Se xe du le biT, qme de bis umar Tlo bis wi na pi ro bas ar war mo ad gens da

qme de bis umar Tlo bis Tvis sa Wi ro ar aris sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa an mis Tvis

42 avaliani s., mecnieruli ontologia, Tb., 1994, 42.43 TevzaZe g., nikolai hartmanis ontologiis kritika, Tb., 1967, 101.44 iqve, 106-108.45 surgulaZe ir., xelisufleba da samarTali, o. gamyreliZis Targmani, Tb., 2002, 71.46 Welzel H., Studien zum System des Strafrechts, ZStW 1939, 491.



365

saf rTxis Seq mna, ram de na dac, mi si mo saz re biT, ar se bobs de liq te bi sa mar Tleb ri vi si-

ke Tis ga re Sec (rec htsgut slo se De lik te). ase Ti de liq tis ma ga li Tad vel cels moh yavs ger-

ma nu li ssk-is 173-e pa rag ra fiT gaT va lis wi ne bu li da na Sa u li. da sa xe le bu li pa rag ra-

fiT is je ba seq su a lu ri ur Ti er To ba na Te sa vebs So ris.47

ger ma nul iu ri di ul li te ra tu ra Si aR niS nul sa kiTx ze gan sxva ve bu li mo saz re-

bac ga mo iT qva. ger ma ne li mec ni e ris, ru dol fis, Se xe du le biT, na Te sa vebs So ris seq-

su a lu ri ur Ti er To bis dros sa mar Tleb ri vi si ke Te kon kre tul ojax Ta ur Ti er To bis

siw min de a.48 ar Se iZ le ba ar da e Tan xmo ru dol fis mo saz re bas im Tval saz ri siT, rom,

mar Tlac, ar Se iZ le ba ar se bob des da na Sa u li, ro me lic sa mar Tleb riv si ke Tes ab straq-

tul saf rTxes ma inc ar uq mni des. sa mar Tleb ri vi si ke Tis ga re Se de liq tis ar se bo ba

Se uZ le be li a.

vel ce lis Tval saz ri siT, sis xlis sa mar Tlis pir ve la di, Zi ri Ta di amo ca na ar

aris sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac va, ma Sa sa da me, arc in di vi du a lur pir Ta dac va.49 vel-

ce lis mo saz re bis ga zi a re bis Sem Txve va Si Se iZ le ba imis das kvna, rom is nor ma, ro me lic

ab straq tu li saf rTxis de liqts krZa lavs, Se iZ le ba sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vis mi-

zans ar em sa xu re bo des. ak rZal va sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vi Ti miz nis ga re Se war-

mo ud ge ne li a. kon kre tu li da na Sa u leb ri vi qme de bis ak rZal va swo red gan sazR vru li

sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vas un da em sa xu re bo des.

vel ce li mi zan Se wo ni lad Tvlis sis xlis sa mar Tleb ri vi san qci iT da cu li mdgo-

ma re o bis da nor miT da cu li obi eq tis ga mij vnas. igi swo red am uka nas knels mi iC nevs

sa mar Tleb riv si ke Ted.50 un da aRi niS nos, rom Tu bin din gi sis xlis sa mar Tlis dac viT

fun qci as uar yofs, vel ce li mas ar ga mo ricx avs. vel ce lis Tval saz ri siT, sis xlis sa-

mar Ta li icavs ara cal ke ul sa mar Tleb riv si ke Tes, ara med prin ci pul Ri re bu le bebs.

mi si mo saz re biT, sis xlis sa mar Tals ga aC nia ga or ma ge bu li, ze sa fe xu ro va ni dac vis

fun qci a. sis xlis sa mar Tlis ka nons miR ma myo fi nor me bi ica ven cal ke ul kon kre tul

sa mar Tleb riv si ke Te ebs, xo lo sas je lis mu qa ras da sas jels ekis re ba uf ro Rrma amo-

ca na (vid re cal ke ul sa mar Tleb riv si ke Te Ta dac va): isi ni em sa xu re bi an so ci a lur -

e Ti kur Ri re bu le ba Ta uz run vel yo fas. aqe dan Se iZ le ba Sem de gi das kvnis ga ke Te ba:

sis xlis sa mar Tlis ka nons miR ma ar se bu li nor me bi uSu a lod ica ven kon kre tul sa mar-

Tleb riv si ke Tes, xo lo sis xlis sa mar Tleb ri vi san qci e biT so ci a lur -e Ti ku ri Ri re-

bu le be bis uz run vel yo fiT, am si ke Te Ta dac va ga Su a le bu li gziT xde ba. vel ce lis Se-

xe du le ba ewi na aR mde ge ba im av tor Ta Tval saz riss, rom le bic sa mar Tleb riv si ke Tes

47 saqarTvelos moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsi ar iTvaliswinebs msgavs Semadgenlo-

bas. jer kidev 1960 wlis sisxlis samarTlis kodeqsis miRebisas daisva sakiTxi imis Sesa-

xeb, sisxlis samarTlis kodeqsSi SeetanaT Tu ara aRniSnuli Semadgenloba, magram maSin

axlo naTesavebs Soris seqsualuri urTierTobis kanonmdeblobiT dasjadad gamocxa-

debaze uari iTqva. argumenti iyo is, rom aRniSnul sakiTxs zneobrivi qcevis wesi uke-

Tesad aregulirebs, vidre pozitiuri samarTali. 48 Rudolphi H. J., Inhalt und Funktion des Handlungsunwertes im Rahmen der personalen Unrechtslehre, Mau-

rach-FS, Karlsruhe, 1972, 56, cit.: Graul E., Abstrakte Gefährdungsdelikte und Präsumtionen im Strafrecht, Berlin, 1991, 47.

49 Welzel H., Das Deutsche Strafrecht, 11. Aufl ., Berlin, 1969, 3. 50 iqve, 491.


366

gan mar ta ven ara ro gorc re a lo bas, ara med ro gorc ab straq ci as, ide a lur Ri re bu -

lebas.

Tu vel ce lis Se xe du le bas ga vi zi a rebT, rom lis mi xed vi Tac ar se bo ben de liq te-

bi sa mar Tleb ri vi si ke Tis ga re Se, ma Sin uar yo fil un da iq nes de bu le ba, rom lis Ta nax-

ma dac yve la da na Sa u li msxverpls iw vevs da ar ar se bobs da na Sa u li msxver plis, da za-

ra le bu lis ga re Se.51 iq, sa dac ar ar se bobs sa mar Tleb ri vi si ke Te, bu neb ri vi a, ar aris

mi si ma ta re be lic.

sa mar Tleb ri vi si ke Tis ukan yo vel Tvis dgas mi si ma ta re be li. es Se iZ le ba iyos

in di vi di, sa zo ga do e ba an sa xel mwi fo. aqe dan ga mom di na re obs sa mar Tleb riv si ke Te Ta

da yo fa in di vi du a lur da ara in di vi du a lur sa mar Tleb riv si ke Ted. mag ram, ram de nad

Se iZ le ba er Tma neTs ga u Ta nab rdes msxver pli da sa mar Tleb ri vi si ke Tis ma ta re be li?

em Txve va ki es ori cne ba yo vel Tvis er Tma neTs?

mec ni er Ta na wi lis az riT, sa mar Tleb ri vi si ke Tis ma ta re be li da msxver pli er-

Ti da ima ve mniS vne lo bis sity ve bi ar aris. mi u xe da vad imi sa, rom da na Sa u li ar ar se-

bobs sa mar Tleb ri vi si ke Tis ga re Se, igi Se iZ le ba ar se bob des msxver plis ga re Se.52 am

Sem Txve va Si igu lis xme ba ise Ti da na Sa u le bi, rom le bic in di vi dis wi na aR mdeg ar aris

mi mar Tu li. ma ga li Tad, do ku men te bis ga yal be ba.53war mod ge ni li de bu le bis Ta nax mad,

msxver pli aris ma Sin, ro ca in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa xde ba.

msxver pli uf ro me tad in di vids, kon kre tul ad re sats un da niS nav des, ro me lic

da za ral da an ro mel sac saf rTxe Se eq mna da na Sa u lis Se de gad. Tum ca, Se iZ le ba msxver-

plis cne ba ori – far To da viw ro – mniS vne lo biT ga mo vi ye noT. viw ro ga ge biT, msxver-

pli un da gu lis xmob des mxo lod in di vids, ma Sin, ro ca msxver plSi, far To ga ge biT, Se-

iZ le ba sa zo ga do e bis da sa xel mwi fos mo az re ba.

iseT da na Sa u lad, ro ca qme de ba mi mar Tu lia gan sazR vru li sa mar Tleb ri vi si ke-

Tis wi na aR mdeg, mag ram sa xe ze ar aris msxver pli am sity vis viw ro ga ge biT, Se iZ le ba da-

sa xel des ssk-is 254-e mux liT gaT va lis wi ne bu li da na Sa u li, ro me lic pros ti tu ci is-

Tvis ad gi lis an sacx ov reb lis ga da ce ma Si ga mo i xa te ba. Tu yve la da na Sa u li msxverpls

gu lis xmobs, Cnde ba kiTx va, vin Se iZ le ba iyos da sa xe le bu li da na Sa u lis msxver pli? is,

vinc ad gi lis daT mo bis sa nac vlod fuls ix dis (far Tis dam qi ra ve be li), is, vinc pros-

ti tu ci as ne ba yof lo biT ewe va da seq su a lu ri mom sa xu re bis Tvis fuls iRebs, Tu is

kli en ti, ro me lic seq su a lu ri mom sa xu re bis Tvis gar kve ul Tan xas ix dis? opo nen tis

mxri dan pa su xi Se iZ le ba ase Tic ga i ces: da na Sa u lis msxver pli am Sem Txve va Si aris sa-

zo ga do e ba. mag ram, Tu es Se xe du le ba iq ne ba ga zi a re bu li, msxver pli me tad far Tod

ga ni mar te ba. aq ve un da aRi niS nos isic, rom ar se bobs ara uf leb ri vi da uf leb ri vi si-

ke Te,54 ise ve ro gorc ara uf leb ri vi (zne ob ri vi) da uf leb ri vi Ri re bu le ba.55 ara uf-

leb riv si ke Ted Se iZ le ba sa zo ga do eb ri vi zne o bis miC ne va da, Se sa ba mi sad, am si ke Tis

51 SalikaSvili m., viqtimologia – mecniereba danaSaulis msxverplis Sesaxeb, Tb., 2011, 15.52 Kiefl /Lamnek, Soziologie des Opfers, München, 1986, 32; Röhl K., Röhl H., Allgemeine Rechtslehre, Ein

Lehrbuch, 3. Aufl age, Köln. München, 2008, 269.53 iqve.54 wereTeli T., realuri SesaZleblobis kategoriis gamoyeneba danaSaulis mcdelobis

cnebis agebisaTvis, Tbilisis saxelmwifo universitetis Sromebi, XXIV, Tb., 1942, 23.55 naneiSvili g., samarTlis fsiqologiuri Teoriis apriorul-emociuri safuZvlebi, mi-

sive wignSi: samarTlis filosofiis sakiTxebi, Tb., 1992, 210.



367

wi na aR mdeg mi mar Tu li qme de ba ar ar Rvevs uf le bas (a ra med mo va le o bas) da ar iw vevs

msxverpls, rac ga mom di na re obs mo ra lis wmin da im pe ra ti u li bu ne bi dan, ma Sin ro ca sa-

mar Ta li ìm pe ra ti ul -at ri bu tu li~ bu ne bi saa (pet ra Jic ki).56 ma Sa sa da me, Se iZ le ba ar-

se bob des val de bu le ba uf le bis ga re Se.57 Se uZ le be lia qme de bam ga mo iw vi os msxver pli

(viw ro ga ge biT) mxo lod mo va le o bis dar Rve vis ga mo uf le bis xel yo fis ga re Se. msxver-

pli ma Si na a, ro ca uf le baa dar Rve u li.

h. Sna i de ris Se xe du le biT, msxver pli ar un da iq nes ga ge bu li per so ni fi ci re-

bu lad da msxver plis cne ba Si ar un da mo i az re bo des mxo lod in di vi di, ada mi a ni. mi si

az riT, Se saZ le be lia ko leq ti u ri, ab straq tu li msxver plis ar se bo ba. ma ga li Tad, so-

ci a lu ri jgu fe bi, sa zo ga do e ba da mi si wes ri gi, sa xel mwi fo, mar Tlmsa ju le ba.58 aR-

niS nu li mo saz re ba ar Se iZ le ba miC ne ul iq nes mar Te bu lad. msxver pli yo vel Tvis kon-

kre tu lia da ar Se iZ le ba msxver plis ab straq tu lad ga ge ba. ise ve ro gorc ar ar se bobs

da na Sa u lis Ca de na zo ga dad da da na Sa u li yo vel Tvis kon kre tul vi Ta re ba Si, kon kre-

tul ga re mo e ba Si xor ci el de ba, ase ve ar Se iZ le ba ar se bob des àb straq tu li msxver-

plic”. da na Sa uls Se iZ le ba hyav des ara er Ti da ori, ara med bev ri msxver pli, da na Sa u-

lis msxver pli Se iZ le ba iyos Tun dac gar kve u li jgu fi, mag ram es imas ar niS navs, rom

Se iZ le ba ar se bob des àb straq tu li msxverp li~. àb straq tu li msxver plis~ ar se bo ba

wi na aR mde go ba Si mo dis msxver plis bu ne bas Tan da ga ge bas Tan. gar da ami sa, msxver plad

ar Se iZ le ba miC ne ul iq nes mar Tlmsa ju le ba da sa zo ga do e bis wes ri gi. msxver plis ase-

Ti ga ge biT er Tma neT Si ai re va sa mar Tleb ri vi si ke Te da mi si ma ta re be li. msxver pli Se-

iZ le ba iyos ara sa mar Tleb ri vi si ke Te, ara med mi si ma ta re be li. mar Tlmsa ju le ba da

sa zo ga do e bis wes ri gi ki sa mar Tleb ri vi si ke Te e bi a.

h. ie Se kis Tval saz ri siT, sa zo ga do eb ri vi zne o bis wi na aR mdeg mi mar Tul iseT

de liq teb Si, ro go ri caa cxo ve li sad mi sas ti ki mopy ro ba, mic va le bu li sad mi upa tiv-

ce mu lo ba, sa mar Tleb ri vi si ke Tea sa zo ga do e ba Si dam kvid re bu li Ri re bu le bi Ti da-

mo ki de bu le ba. ie Se ki aR niS navs, rom es uka nas kne li, mar Ta li a, mi iC ne va sa mar Tleb riv

si ke Ted, mag ram das ja do bis sa fuZ ve lia ara qme de biT ga mow ve u li zi a ni, ara med dac va

so ci a lu ri mo ra li sad mi gan sazR vru li da mo ki de bu le bi sa, ro me lic sis xlis sa mar-

Tleb ri vi san qci iT un da iq nes uz run vel yo fi li.59

4. sa mar Tleb ri vi si ke Te, ro gorc

ide a lu ri Ri re bu le ba

far To gav rce le ba po va Tval saz ris ma, rom lis Ta nax ma dac, sa mar Tleb ri vi si-

ke Te ara re a lu ri, po zi ti u rad Se fa se ba di si ke Te a, ara med ide a lu ri Ri re bu le ba. h.

ie Se ki sa mar Tleb riv si ke Tes ide a lur, so ci a lu ri wes ri gis sa mar Tleb ri vad da cul,

ab straq tul Ri re bu le bad mi iC nev da, rom lis dac vis in te re si sa zo ga do e bas ga aC nia da

56 Radbruch G., Rechtsphilosophie, 2. Aufl ., Heidelberg, 2003, 43; naneiSvili g., samarTlis fsiqolo-

giuri Teoriis apriorul-emociuri safuZvlebi, misive wignSi: samarTlis filosofiis

sakiTxebi, Tb., 1992, 208; vaCeiSvili al., samarTlis zogadi Teoria, Tb., 2010, 98.57 fxalaZe b., samarTalsubieqtoba da moqalaqeTa uflebrivi mdgomareoba, „sabWoTa sa-

marTali“, №6, 1966, 16.58 Schneider H. J., Viktimologie, Wissenschaft vom Verbrechensopfer, Tübingen, 1975, 10-11.59 Jescheck H. H., Weigend T., Lehrbuch des Strafrechts, AT, 5. Aufl ., Berlin, 1996, 258-259.


368

rom lis ma ta re be li cal ke u li pi rov ne ba an pir Ta er To ba Se iZ le ba iyos.60 mi si moZR-

vre bis mi xed viT, sa mar Tleb ri vi si ke Te ar aris qme de bis Se mad gen lo biT gaT va lis wi-

ne bu li Se de gis iden tu ri. Se de gis umar Tlo ba gu lis xmobs qme de bis re a lu ri obi eq tis

xel yo fas an mis Tvis saf rTxis Seq mnas.61 ie Se ki sa mar Tleb riv si ke Tes da qme de bis obi-

eqts mij navs er Tma ne Tis gan. Tu sa mar Tleb ri vi si ke Te ide a lu ri Ri re bu le ba a, qme de-

bis obi eq ti re a lu ri ar sis sfe ros ga ne kuT vne ba.

ie Se kis Tval saz riss sa mar Tleb riv si ke Te ze sa fuZ vlad da e do pla to nis moZR-

vre ba ide a leb ze.62 aR niS nu li de bu le bis Ta nax mad, sa mar Tleb ri vi si ke Te aris ma ra-

di u li, ma Sa sa da me, uc vle li ide a. idea arag rZno ba di a, ro mel sac ada mi a ni Tva liT ver

xe davs.63 pla to nis Tval saz ri siT, Tu grZno ba di sag ne bi cva le ba di a, ide e bi, ro gorc

arag rZno ba di, uc vle li.64

ie Se kis msgav sad, sa mar Tleb riv si ke Tes ide a lur Ri re bu le bad mi iC ne ven sxva av-

to re bic, rom le bic aR niS na ven, rom sa mar Tleb ri vi si ke Te ide a lu ri sa ga ni a, ro mel-

Ta xel yo fa an ga da fa se ba cal ke ul da na Sa u leb riv qme de ba Ta meS ve o biT Se uZ le be li a.

Se saZ le be lia mxo lod ma Ti mniS vne lo bis ugu le bel yo fa da, aqe dan ga mom di na re, saf-

rTxis Seq mna.65 war mod ge ni li Tval saz ri si ar Se iZ le ba mar Te bu lad Ca iT va los. ro de-

sac sa u ba ria sa mar Tleb ri vi si ke Tis ara xel yo fis, ara med mis Tvis mxo lod saf rTxis

Seq mnis Se saZ leb lo ba ze, bu neb ri vi a, Cnde ba kiTx va: ram de nad Se saZ le be lia saf rTxe

Se eq mnas im sa mar Tleb riv si ke Tes, rom lis xel yo fac Se uZ le be li a? saf rTxis Seq mna

xom xel yo fis Se saZ leb lo bis Seq mnas gu lis xmobs da, Tu si ke Tis xel yo fa Se uZ le be-

li a, aqe dan Se iZ le ba das kvna, rom mis Tvis saf rTxis Seq mnac Se uZ le be li iq ne ba. saf-

rTxe Se iZ le ba imas Se eq mnas, ri si xel yo fac Se iZ le ba.

ie Se kis de bu le bis sa wi na aR mde god ga mo iT qva mo saz re ba, rom, sis xlis sa mar Tlis

amo ca na ar aris cne be bis dac va. ka no ni ga mo i ce ma ara cne bis, ara med re a lo bis da sa ca-

vad.66 aR niS nu li Tval saz ri siT, Tu sa mar Tleb ri vi si ke Te ga ni mar te ba ro gorc ide a-

lu ri, ara re a lu ri Ri re bu le ba, ma Sin igi sis xlis sa mar Tleb riv dac vas ar sa Wi ro ebs,

ram de na dac mi si, ro gorc ma ra di u lis da wa ru va lis, ka u za lu ri xel yo fa Se uZ le be-

lia.67 Se iZ le ba ka u za lu ri xel yo fa imis, rac re a lu ri a. ma ga li Tad, Tu sa mar Tleb riv

si ke Tes – si cocx les ga vi gebT ro gorc ide a lur Ri re bu le bas, mi si xel yo fa an mis-

Tvis saf rTxis Seq mna Se uZ le be li iq ne ba. Se uZ le be lia cne bis ka u za lu ri xel yo fa an

mis Tvis saf rTxis Seq mna. Se uZ le be lia si cocx le, ro gorc cne ba, mok vdes an jan mrTe-

lo ba, ro gorc cne ba, da zi an des. yve la fe ri, rac ara ma te ri a lu rad anu ide a lu rad ar-

60 Jescheck H. H., Weigend T., Lehrbuch des Strafrechts, AT, 5. Aufl ., Berlin, 1996, 257.61 iqve, 257.62 platonis ideebze ix. baqraZe k., wereTeli s., gujabiZe p., kilaZe v., WeliZe m., nemsaZe m.,

filosofiis istoria, Tb., 1962, 49-56.63 wereTeli s., narkvevebi filosofiis istoriaSi, pirveli tomi, antikuri filosofia,

Tb., 1973, 315.64 iqve, 318.65 Sax W., „Tatbestand“ und Rechtsgustverletzung, JZ 1976, 432.66 Kargl W., Friedenssicherung durch Strafrecht, Teleologische Strafrechtfertigung am Beispiel der Tötungsde-

likte, Archiv für Rechts- und Sozialphilosophi, 1996, 492. 67 Hefendel R., Kollektive Rechtsgüter im Strafrecht, Köln, Berlin, Bonn, München, 2002, 29.



369

se bobs, ar war mo ad gens fi zi kur mdgo ma re o bas, isi ni ide a lur sfe ros mi e kuT vne bi an.

mi ze zob ri o ba ki dev ar mi e kuT vne ba me ta fi zi kur -i de a lur sam ya ros.68 mi ze zob ri o ba

re a lur cxov re ba Si mim di na re pro cess asa xavs. „si cocx les ide a lu ri sawy i se bi aqvs

da mWid rod da kav Si re bu lia ide a lur ar sTan, mag ram igi ma inc bi o lo gi u ri fe no me nia

da re a lo bis sfe ros mi e kuT vne ba“.69

mar Ta li a, si cocx le, ro gorc sis xlis sa mar TliT da cu li sa mar Tleb ri vi si ke-

Te, gan sxe u le bu li sa xiT ar se bobs da re a lur mdgo ma re o bas ga mo xa tavs, mag ram sis-

xlis sa mar TliT da cu li yve la si ke Te ro dia ase Ti. sis xlis sa mar Ta li icavs iseT si ke-

Te eb sac, rom le bic ide a lur Ri re bu le bas Se ad ge nen. sa qar Tve los sis xlis sa mar Tlis

ko deq sSi mo ce mu lia Ta vi – „da na Sa u li mo sax le o bis jan mrTe lo bi sa da sa zo ga do eb-

ri vi zne o bis wi na aR mdeg“. am Tav Si gaT va lis wi ne bu lia sas je li ise Ti qme de be bis Tvis,

ro go ri ca a: pros ti tu ci i saT vis ad gi lis daT mo ba, cxo ve li sad mi upa tiv ce mu lo ba. aR-

niS nu li qme de be bi mi mar Tu lia sa zo ga do eb ri vi zne o bis wi na aR mdeg. sa zo ga do eb ri vi

zne o ba ki aris is sa mar Tleb ri vi si ke Te, ro me lic gan sxe u le bu li sa xiT ar ar se bobs. aq

saq me exe ba ide a lur Ri re bu le bas.

„i de a lu ris“ al ter na ti va aris ara „ma te ri a lu ri“, ara med „re a lu ri“. mec ni e re-

ba Si ga moT qmu li mo saz re bis mi xed viT, re a lo ba Sed ge ba ara mxo lod sxe u leb ri vi sag-

ne bis gan, ara med su li e ri fe no me ne bis ga nac. es fe no me ne bi ar aris ide a lu ri az rob ri vi

war mo naq mni, ro mel zec ka u za lu ri ze moq me de ba Se uZ le be li a. es fe no me ne bi aris sag-

ne bi, ro mel Ta xel yo fa Se saZ le be li a.70

kants ide a liz mi da ide a lu ri ga ge bu li hqon da su bi eq tu ri ide a liz mis Tval saz-

ri siT, mxo lod imis ar se bo bis daS ve bis az riT, rac Cve ni war mod ge ne bi da ide e bi a. igi

obi eq tur sa da re a lurs upi ris pi rebs su bi eq turs da ide a lurs, ro gorc Cve ni Se mec-

ne bis bu ne bi dan ga mom di na res.71 ma Sa sa da me, ide a lu ri, kan tis mi xed viT, aris ara obi eq-

tu ri, ara med su bi eq tu ri.

sa mar Tleb riv si ke Te ze, ro gorc ide a lur Ri re bu le ba ze, sa ub ri sas sa Wi roa imis

gaT va lis wi ne ba, rom ide a lu ri da re a lu ri ori ve ar sis sfe ros ekuT vnis, mag ram Tu

re a lu ri dro Si ar se bobs, moZ ra obs da ic vle ba, ide a lu ri, pi ri qiT, uc vle li a. Se sa ba-

mi sad, ro ca sa u ba ria ide a lu ri Ri re bu le bis wi na aR mdeg mi mar Tul da na Sa u leb riv qme-

de ba ze, Se uZ le be lia igu lis xme bo des ise Ti qme de ba, ro me lic re a lur sam ya ro Si cvli-

le bebs iw vevs. ma ga li Tad, Tu mkvle lo ba iw vevs cvli le bas ga re sam ya ro Si si cocx lis

mos po bis sa xiT, pros ti tu ci is Tvis ad gi lis daT mo biT an sxva msgav si qme de biT, ga re-

sam ya ro Si cvli le bis ga mow ve va Se uZ le be li a. ro ca xor ci el de ba qme de ba sa zo ga do eb-

ri vi zne o bis wi na aR mdeg, amiT sa zo ga do eb ri vi zne o ba ki ar ic vle ba, is uc vle li sa xiT

rCe ba.

xSi rad ic vle ba ama Tu im sa kiTx i sad mi da mo ki de bu le ba. rac ad re amo ra lu rad

iT vle bo da da ga kicx vas im sa xu reb da, ax la Se iZ le ba ga sa kicxi ar iyos, mag ram „Ri re bu-

le bis ide a lu ri ar si mi si is to ri u li ga ge bi sa gan gan sxva ve bu li un da iq nes. is, rac is-

68 Graul E., Abstrakte Gefährdungsdelikte und Präsumtionen im Strafrecht, Berlin, 1991, 56-57. 69 avaliani s., mecnieruli ontologia, Tb., 1994, 71.70 Hefendel R., Kollektive Rechtsgüter im Strafrecht, Köln, Berlin, Bonn, München, 2002, 28.71 TevzaZe g., imanuel kanti, Tb., 1974, 227-228.


370

to ri u lad Ri re bu le bad iT vle bo da, araa au ci le be li Ri re bu le ba iyos. es cvli le ba

Ri re bu le ba ze ar moq me debs“.72

k. roq si nis Se xe du le biT, imi saT vis, rom sa mar Tleb ri vi si ke Te xel yo fil iq nes an

saf rTxe Se eq mnas, au ci le be li ar aris igi sxe u leb ri vi sub traq ti iyos, ara med Se iZ le-

ba iseT si nam dvi les war mo ad gen des, rom mi si da zi a ne ba Se saZ le be li iyos. mi si TqmiT,

pa ti vi da Rir se ba aris ara ma te ri a lu ri, Tum ca so ci a lu ri re a lo ba da Se u racx yo fi sa

da ci lis wa me bis gziT mi si efeq tu ri xel yo fa Se saZ le be li a.73 roq si nis Tval saz ri si

mar Te bu lia imas Tan da kav Si re biT, rom pa ti vi sa da Rir se bis xel yo fa ze sa u ba ri sru-

li ad Se saZ le be li a, mag ram am Sem Txve va Si sity va „xel yo fa“ ar ata rebs im mniS vne lo bas,

ro gorc Se de gi a ni de liq te bis – mkvle lo bis, jan mrTe lo bis da zi a ne bis - gan xor ci e-

le bi sas. Se de gi an de liq teb Si „xel yo fa“ gu lis xmobs ga re sam ya ro Si cvli le bis ga mow-

ve vas. ma ga li Tad, mkvle lo bis dros si cocx lis xel yo fa. ter mi ni „xel yo fa“ ori ga ge-

biT (ma te ri a lu ri da for ma lu ri) ga mo i ye ne ba. ma te ri a lu ri ga ge biT, sa mar Tleb ri vi

si ke Tis „xel yo fa“ iw vevs cvli le bas ga re sam ya ro Si da mas Se iZ le ba mxo lod Se de gi an

anu e.w. ma te ri a lur de liq teb Si hqon des ad gi li. xo lo, sa mar Tleb ri vi si ke Tis „xel-

yo fa“, for ma lu ri mniS vne lo biT, uSe de go, e.w. for ma lur de liq teb Sic Se saZ le be li a.

5. sa mar Tleb riv si ke Te Ta kla si fi ka cia

5.1. in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Te

sa mar Tleb ri vi si ke Te iyo fa in di vi du a lur da ze in di vi du a lur anu uni ver sa-

lur si ke Te e bad. in di vi du a lur sa mar Tleb riv si ke Tes mi e kuT vne ba si cocx le, jan-

mrTe lo ba, ada mi an Ta pi rov nu li Ta vi suf le ba, pa ti vi, sa kuT re ba. maT imi tom ewo de ba

in di vi du a lu ri si ke Te, rom Se iZ le ba mi si ma ta re be li kon kre tu li pi rov ne ba, in di vi di

iyos. in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tec iyo fa or jgu fad. pir vels mi e kuT vne ba

ise Ti si ke Te, ro me lic gan sxe u le bu lia da sxe ul Tan aris da kav Si re bu li. ma ga li Tad,

si cocx le, jan mrTe lo ba. amas Tan er Tad, ar se bobs im in di vi du a lur si ke Te Ta me o re

jgu fi, rom le bic ga nu yof la daa da kav Si re bu li sxe u leb riv mdgo ma re o bas Tan da ab-

straq tul xa si aTs ata re ben. ase Ti a, pa ti vi, Rir se ba, ne bis Ta vi suf le ba. ma Ti xel yo-

fis dad ge na sa bu ne bis mety ve lo mec ni e re bis mo na ce me biT ar xde ba. ma Sin, ro ca si cocx-

lis, jan mrTe lo bis da msgav si in di vi du a lu ri si ke Tis xel yo fa sa bu ne bis mety ve lo

mec ni e re bis mo na ce me biT Se iZ le ba dad gin des.74

in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Te e bi ma Ti ma te ri a lu ri aR we ri lo bis mi xed-

viT iyo fa kon kre tul -in di vi du a lur da ab straq tul -in di vi du a lur sa mar Tleb riv

si ke Te e bad. kon kre tul -in di vi du a lu ria ma te ri a li ze bu li (si cocx le, jan mrTe lo-

ba), xo lo ab straq tul -kon kre tu lia ara ma te ri a li ze bu li si ke Te (pa ti vi, Rir se ba).75

72 TevzaZe g., nikolai hartmanis ontologiis kritika, Tb., 1967, 110.73 Roxin C., Strafrecht, AT, Band I, 4. Aufl ., München, 2006, 34, § 2, 66. 74 Martin J., Strafbarkeit grenzüberschreitender Umweltbeeinträchtigungen, Freiburg, 1989, 30. 75 iqve, 30.



371

ise Ti in di vi du a lu ri si ke Te, ro go ri caa si cocx le, sxe u lis xel Se u xeb lo ba, ma-

te ri a lu ri qo ne ba, Se iZ le ba Cven mi er aR qmu li iq nes grZno bis or ga no Ti. ase Ti si ke Te,

ma Si nac, ro ca igi zo ga dad aris for mu li re bu li (ro go ri caa „si cocx le“, „Ta vi suf-

le ba“ da ara a”-s si cocx le an Ta vi suf le ba), mi u Ti Tebs kon kre tul sa mar Tleb riv po-

zi ci a ze, in te res ze, rom lis da nax vac Se saZ le be li a. mi si xel yo fa em pi ri u lad Se iZ le-

ba ga da mow mdes: ada mi a ni mkvda ri a, mas ar Se uZ lia ga da ad gi le ba da was vla iq, sa dac mas

surs da a.S.76

5.2. ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Te

in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis gan ga nas xva ve ben ze in di vi du a lur anu

uni ver sa lur sa mar Tleb riv si ke Tes, ro me lic in di vids, kon kre tul pi rov ne bas ar

ekuT vnis, ara med mTli a nad sa zo ga do e bas, sa xel mwi fos. ase Ti si ke Te e bi a: mo sax le o bis

jan mrTe lo ba, sa xel mwi fo wyo bi le ba da usaf rTxo e ba, mar Tlmsa ju le ba.

ze in di vi du a lu ri si ke Tis Tvis da ma xi a si a Te be lia Su a lo bi Ti kav Si ri cal ke ul

pir Ta si ke Tes Tan. uni ver sa lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Te sa Wi roa sa zo ga do e bis nor ma-

lu ri fun qci o ni re bis Tvis da, aqe dan ga mom di na re, isi ni em sa xu re bi an in di vi deb sac,77

ro gorc sa zo ga do e bis wev rebs. Tum ca, isi ni ma inc ar iwo de bi an in di vi du a lur si ke Te-

e bad, vi na i dan ma Ti ma ta re be li cal ke u li pi rov ne ba ver iq ne ba.

uni ver sa lur sa mar Tleb riv si ke Tes sxvag va rad ab straq tul -ze in di vi du a lur

si ke Tes uwo de ben, ram de na dac igi arc gan sxe u le bu li sa xiT ar se bobs da arc cal ke-

ul pi rebs Se iZ le ba ekuT vno des. mas or ma gad ab straq tu li xa si a Ti ga aC ni a.78 gar da ab-

straq tul -ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Ti sa, ga moh yo fen kon kre tul -ze in-

di vi du a lur sa mar Tleb riv si ke Te sac.

i. mar ti ni aR niS navs, rom uni ver sa lur sa mar Tleb riv si ke Te Ta ka ta go ri as mi e-

kuT vne ba eko lo gi u ri si ke Te e bi: wya li, ha e ri, mi wa, mce na re da cxo ve le bi, mag ram ase Ti

uni ver sa lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Te e bi sxva sa xis (ma ga li Tad, sa xel mwi fo wyo bi le ba,

sa zo ga do eb ri vi wes ri gi, mar Tlsa ju le ba) uni ver sa lu ri si ke Tis gan imiT gan sxvav de-

bi an, rom gan sxe u le bu li (Ver körpert) ari an da fi zi ku ri, ma te ri a lu ri sa xiT ar se bo ben. i.

mar ti ni eko lo gi ur si ke Tes ada rebs iseT in di vi du a lur si ke Tes, ro go ri caa si cocx-

le da jan mrTe lo ba. mi si Tval saz ri siT, eko lo gi ur sa mar Tleb riv si ke Tes (Umwel-trechtsgüter), mi si Ta vi se bu re bi dan ga mom di na re, Se iZ le ba kon kre tul -ze in di vi du a lu ri

sa mar Tleb ri vi si ke Te vu wo doT.79 ma Sa sa da me, mar ti nis Tval saz ri siT, ze in di vi du a-

lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Te, Ta vis mxriv, iyo fa or jgu fad: ab straq tul da kon kre-

tul ze in di vi du a lur si ke Ted. Tum ca, am gva ri da yo fa ma inc pi ro biT xa si aTs Se iZ le ba

ata reb des imis ga mo, rom ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Te kon kre tul in di-

vids ar ekuT vnis, rac am si ke Tis kon kre tu lo bas se ri o zu li kiTx vis niS nis qveS aye-

nebs. gar da ami sa, cxo ve li da mce na re ki ar aris si ke Te, ara med jan mrTe li ga re mo. cxo-

76 Hassemer W., Theorie und Soziologie des Verbrechens, Athenäum Verlag, Frankfurt/M, 973, 232.77 Martin J., Strafbarkeit grenzüberschreitender Umweltbeeinträchtigungen, Freiburg, 1989, 31. 78 iqve, 31.79 iqve, 33.


372

ve li, frin ve li Tu mce na re am ga re mos, ro gorc sa mar TliT da cu li ze in di vi du a lu ri

si ke Tis, kom po nen te bi a. sis xlis sa mar Ta li cxo vels, ga re ul frin vels Tu mce na res

im de nad icavs, ram de na dac isi ni au ci le be lia jan sa Ri ga re mos ar se bo bis Tvis. jan sa Ri

ga re mo ada mi an Ta jan mrTe li cxov re bis Tvis au ci le be li pi ro ba a. sis xlis sa mar Tlis

ko deq sis er T-erT Tavs swo red amis ga mo hqvia „da na Sa u li ga re mos dac vis we sis wi na aR-

mdeg“ (da ara cxo vel Ta, frin vel Ta da mce na re Ta wi na aR mdeg).

6. ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis

dac va da saf rTxis Sem qmne li de liq te bi

uni ver sa lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac va gu lis xmobs gan sazR vru li sa xel-

mwi fo an sa zo ga do eb ri vi in sti tu ci e bis, Se sa ba mi sad, gan sazR vru li fun qci e bis dac-

vas. uni ver sa lur sa mar Tleb riv si ke Tes sxvag va rad ko leq ti ur sa mar Tleb riv si ke Te-

sac uwo de ben.

in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis gan gan sxva ve biT, uni ver sa lu ri sa mar-

Tleb ri vi si ke Tis da zi a ne bis dad ge na Se uZ le be li a, vi na i dan mi si ma ta re be li kon kre-

tu li pi rov ne ba ar aris da gan sxe u le bu li sa xiT ar ar se bobs. ze in di vi du a lu ri sa mar-

Tleb ri vi si ke Tis wi na aR mdeg mi mar Tu li qme de bis gan xor ci e le bis Sem deg Se uZ le be-

lia imis Tqma, ram de nad da ro gor da zi an da sa mar Tleb ri vi si ke Te. am gvar sa mar Tleb-

riv si ke Te Ta da zi a ne ba praq ti ku lad Se uZ le be li a.80

ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Te Se uZ le be lia nor miT ise iyos gan sazR-

vru li, ro gorc qme de bis obi eq ti, ro mel mac sa bu ne bis mety ve lo mec ni e re bis ga ge biT

cvli le ba Se iZ le ba ga ni ca dos. isi ni sub stan ci ur mo na ce me bad ar Se iZ le ba ga ge bul iq-

nen.81

ro de sac sa u ba ria kon kre tul saf rTxe ze, igu lis xme ba gan sxe u le bu li obi eq ti

(ma ga li Tad, ada mi a ni), ro me lic saf rTxis wya ros ze moq me de bis zo na Si mox vda. kon kre-

tu li saf rTxis Sem qmne li de liq ti imiT xa si aT de ba, rom qme de bis obi eqts, faq tob ri-

vad, saf rTxe eq mne ba. mag ram, qme de bis ase Ti obi eq ti ar ar se bobs ze in di vi du a lu ri sa-

mar Tleb ri vi si ke Tis Sem Txve va Si. aqe dan ga mom di na re, Se uZ le be lia imis dad ge na, Tu

ro dis da iwyo kon kre tu li saf rTxis Seq mna ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis-

Tvis. Se sa ba mi sad, ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis da sa ca vad Se saty vi si ar

aris is nor ma, ro me lic kon kre tu li saf rTxis Sem qmne li de liq tis das ja do bas iT va-

lis wi nebs.82

sa xel mwi fos wi na aR mdeg mi mar Tul da na Sa ul Ta Tav Si gvxvde ba de liq te bi, rom-

le bic, er Ti mxriv, miz nad isa xa ven ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vas,

xo lo me o re mxriv, mo iTx o ven da cu li si ke Tis Tvis saf rTxis ar se bo bas (sa qar Tve los

ssk-is 309-e mux lis me-2 na wi liT gaT va lis wi ne bu li Se mad gen lo ba, sa dac sa u ba ria sa-

qar Tve los mSvi do bi a ni Ta na ar se bo bis Tvis saf rTxis Seq mna ze). Cnde ba kiTx va, Se iZ-

80 Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 59.81 iqve, 57.82 Otto H., Konzeption und Grundsätze des Wirtschaftsstrafrechts (einschließlich Verbraucherschutz), ZStW

1984, 362-363.



373

le ba Tu ara am de liq te bis ga i gi ve ba kon kre tu li saf rTxis Sem qmnel de liq teb Tan?

ber ci aR niS nul de liq tebs kon kre tu li saf rTxis de liq tebs mi a kuT vnebs.83 Tum ca, sa-

ka ma To Se iZ le ba iyos sa kiTxi imis Ta o ba ze, ram de nad Se iZ le ba mxar da We ras im sa xu reb-

des ber cis Se xe du le ba, vi na i dan, kon kre tu li saf rTxe ma Sin ar se bobs, ro ca qme de bis

obi eq ti saf rTxis ze moq me de bis zo na Sia Se su li, mag ram ase Ti ram ze in di vi du a lur sa-

mar Tleb riv si ke Tes Tan mi mar Te biT Se uZ le be lia qme de bis Se sa ba mi si obi eq tis arar se-

bo bis gamo.

qin dho i ze ric mi u Ti Tebs, rom Se uZ le be lia kon kre tu li saf rTxis Seq mna qvey nis

mSvi do bi sa da sa zo ga do eb ri vi usaf rTxo e bis Tvis saf rTxis im ga ge biT, rac kon kre-

tu li saf rTxis Seq mna Sia Ca de bu li. ma Sa sa da me, qvey nis mSvi do bis Tvis da sa ja ro usaf-

rTxo e bis Tvis saf rTxis Seq mna aris ab straq tu li saf rTxis Seq mna,84 mi u xe da vad imi sa,

Tu ro gor aris qme de bis Se mad gen lo ba ka non mdeb lis mi er aR we ri li.

ze moT gan vi Ta re bu li msje lo bi dan ar Se iZ le ba im das kvnis ga mo ta na, rom ab-

straq tu li saf rTxis de liq ti mxo lod ze in di vi du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis wi-

na aR mdeg iyos mi mar Tu li. igi Se iZ le ba gan xor ci el des in di vi du a lu ri sa mar Tleb-

ri vi si ke Tis wi na aR mde gac. amis ma ga li Tad Se iZ le ba da sa xel des sa qar Tve los ssk-is

128-e (gan sac del Si mi to ve ba) da 129-e (da ux ma reb lo ba) mux le biT gaT va lis wi ne bu li

de liq te bi. mag ram, aq ar Se iZ le ba imis da viwy e ba, rom gan sac del Si mi to ve bis da da ux-

ma reb lo bis dros msxver pli kon kre tu li saf rTxis mdgo ma re o ba Si a, mi u xe da vad imi sa,

rom aR niS nu li de liq te bi ab straq tu li saf rTxis de liq te bi a.

7. sa mar Tleb ri vi si ke Ti sa da qme de bis obi eq tis

ur Ti er Tga mij vna saf rTxis de liq teb Si

mec ni e re ba Si ga moT qmu li Tval saz ri siT, er Tma ne Ti sa gan mkac rad un da ga i mij-

nos qme de bis obi eq ti da sa mar Tleb ri vi si ke Te. qme de bis obi eq tia is sa ga ni ro mel zec

xor ci el de ba qme de bis Se mad gen lo ba, xo lo sa mar Tleb ri vi si ke Tea is, rac sa mar Tli-

Taa da cu li.85 ma ga li Tad, ma Sin, ro ca qme de bis obi eq tia Se no ba, ada mi a ni, niv Ti, sa mar-

Tleb riv si ke Tes war mo ad gens si cocx le, sa kuT re ba.86

qin dho i ze ris mi xed viT, sa mar Tleb ri vi si ke Te aris pir Ta, niv Te bis, in sti tu ci-

e bis ise Ti Tvi se be bi, rom le bic sa mar Tleb riv, so ci a lur -de mok ra ti ul sa zo ga do e ba-

Si Ti To e u lis gan vi Ta re bas xels uwy obs. sa mar Tleb ri vi si ke Te aris sa mar Tleb ri vad

po zi ti u rad Se fa se bu li Tvi se ba, mdgo ma re o ba, ma ga li Tad, ada mi a nis cocx a li da jan-

mrTe li ar se bo ba, ad mi nis tra ci is fun qci o ni re bis una ri.87

83 Berz U., Formelle Tatbestandsverwirklichung und materialer Rechtsgueterschutz, Muenchen, 1986, 84. 84 Kindhäuser U., Gefährdung als Straftat, Rechtstheoretische Untersuchungen zur Dogmatik der abstrakten und

konkreten Gefährdungsdelikte, Frankfurt/M, 1989, 214.85 Radtke H., Die Dogmatik der Brandstiftungsdelikte, Zugleich ein Beitrag zur Lehre von den gemeingefährli-

chen Delikten, Berlin, 1998, 68. 86 Haft F., Strafrecht, AT, 8. Aufl ., München, 1998, 75.87 Kindhäuser U., Strafrecht, AT, 5. Aufl ., Baden-Baden, 2011, 36, § 2, 6-7.


374

qme de bis obi eq ti sa da sa mar Tleb ri vi si ke Tis ur Ti er Tga mij vnis mra va li fun-

qci i dan gan sa kuT re biT ori ga mo i yo fa: de liq te bis kla si fi ka cia da sis xlis sa mar-

Tlis ker Zo na wil Si mo ce mu li qme de bis Se mad gen lo ba Ta gan mar te ba. ab straq tu li

saf rTxis de liq te bis gan sazR vre ba da ma Ti ga mij vna xel yo fis da kon kre tu li saf-

rTxis de liq te bis gan ga mom di na re obs sa mar Tleb ri vi si ke Ti dan da ara qme de bis obi-

eq ti dan, ma Sin ro ca xel yo fis da kon kre tu li saf rTxis de liq te bis ga mij vna qme de bis

obi eqts ukav Sir de ba. ma ga li Tad, ger ma nu li ssk-is 306-e pa rag ra fis I na wi lis I pun-

qtiT is je ba cecx lis wa ki de ba, ro gorc ab straq tu li saf rTxis de liq ti. aR niS nu li

de liq ti gan xor ci e le bu lia qme de bis Se mad gen lo biT gaT va lis wi ne bu li Se de gis dad-

go mi sas, ker Zod, qme de bis obi eq tis xel yo fi sas – ada mi an Ta sacx ov re bel Se no ba Si bi-

nis Tvis cecx lis wa ki de bi sas. aR niS nul Sem Txve va Si mxo lod xel yo fis da kon kre tu li

saf rTxis Seq mnis Se de gi ar aris da mo ki de bu li da cul sa mar Tleb riv si ke Te ze. aqe dan

ga mom di na re, qme de bis obi eq tTan mi mar Te biT ab straq tu li saf rTxis de liq te bi Se saZ-

loa Se de gi an de liq tebs war mo ad gen dnen. mar Ta li a, ar se bobs ise Ti ab straq tu li saf-

rTxis de liq te bi, rom le bic ara vi Ta ri Se de gis dad go mas ar ukav Sir de ba (gan sac del Si

mi to ve ba, da ux ma reb lo ba), mag ram ar se bobs ise Ti ti pis ab straq tu li saf rTxis de liq-

te bic, rom le bic gar kve u li Se de gis ga mow ve vas gu lis xmo ben. ker Zod, cecx lis wa ki-

de ba ger ma nu li ssk-is mi xed viT das ja dia ro gorc ab straq tu li saf rTxis de liq ti,

mag ram Se no bis Tvis, sa dac mra va li ada mi a ni cxov robs, cecx lis wa ki de ba Ta vis Ta vad

gu lis xmobs sxvi si qo ne bis xel yo fas, rac uk ve Se degs war mo ad gens. ase ve ga saT va lis-

wi ne be lia isic, rom cecx lis wa ki de bi sas un da dad gin des, ga mo iw via Tu ara xan Zris ga-

Ce na kon kre tu li pi ris qme de bam, rac mi ze zob ri o bis dad ge nis pro ce si a, Tum ca am Sem-

Txve va Si mi ze zob ri o bis dad ge na gvWir de ba kon kre tul qme de ba sa da xan Zris ga mow ve-

vas So ris da ara kon kre tul qme de ba sa da ab straq tul saf rTxes So ris. im Se no bis Tvis

cecx lis wa ki de ba, sa dac aTa so biT ada mi a ni cxov robs, uk ve ab straq tu li saf rTxis

de liq tis gan xor ci e le bis Tvis sak ma ri si pi ro ba a. e. i. saq me Se e xe ba xan Zris ga mom wve vi

mi ze ze bis dad ge nas da ara imis gar kve vas, cecx lis wa ki de biT Se iq mna Tu ara ab straq-

tu li saf rTxe.

iu ri di ul li te ra tu ra Si ga mo iT qva mo saz re ba, rom sa mar Tleb ri vi si ke Te da

qme de bis obi eq ti zo gi erT Sem Txve va Si em Txve va er Tma neTs, xo lo zo gi erT Sem Txve-

va Si, pi ri qiT, er Tma ne Tis gan gan sxvav de ba da es gan sxva ve ba Tval sa Ci nod vlin de ba ab-

straq tul saf rTxis de liq teb Si.88 Tum ca, es mo saz re ba me tad sa ka ma Tod Se iZ le ba Ca-

iT va los. ma ga li Tad, ro de sac xde ba Se no bis afeT qe ba da, Se no bis ad gil mde ba re o bi dan

da da niS nu le bi dan ga mom di na re, iq mne ba ab straq tu li saf rTxe sxva ada mi an Ta si cocx-

li sa da jan mrTe lo bis xel yo fi sa. mo ce mul si tu a ci a Si qme de bis obi eq ti (Se no ba) da

da cu li sa mar Tleb ri vi si ke Te (sxva ada mi an Ta si cocx le da jan mrTe lo ba) er Tma neTs

ar em Txve va.89

k. roq si ni aR niS navs, rom qme de bis obi eq tis da sa mar Tleb ri vi si ke Tis ur Ti er-

Tda mo ki de bu le ba gan sxva ve bu li Se iZ le ba iyos. igi am Tval saz ri siT sam Se saZ leb lo-

bas uS vebs: pir ve li, ro ca qme de bis obi eq ti da sa mar Tleb ri vi si ke Te em Txve va er Tma-

neTs. amis ma ga li Tad asa xe lebs TaR li To bas. mi si Tval saz ri siT, TaR li To bis dros

88 turava m., sisxlis samarTali, zogadi nawili, danaSaulis moZRvreba, Tb., 2011, 23.89 Graul E., Abstrakte Gefährdungsdelikte und Präsumtionen im Strafrecht, Berlin, 1991, 108.



375

qme de bis obi eq ti da sa mar Tleb ri vi si ke Te for ma lu rad da Si na ar sob ri va dac em Txve-

va er Tma neT s.me o re, ro ca qme de bis obi eq ti da sa mar Tleb ri vi si ke Te Si na ar sob ri vad

em Txve va er Tma neTs, mag ram ara for ma lu rad, ma ga li Tad, mkvle lo bis dros (ssk-is 108-

e mux li). qme de bis obi eq tia `a da mi a ni~, xo lo sa mar Tleb ri vi si ke Te `si cocx le~. me sa me

Se saZ leb lo bad igi ga ni xi lavs iseT Sem Txve vas, ro ca qme de bis obi eq ti da sa mar Tleb-

ri vi si ke Te mkveT rad Se iZ le ba ga i mij nos er Tma ne Tis gan. ma ga li Tad, qur do bis dros

qme de bis obi eq tia `sxvi si moZ ra vi niv Ti~, xo lo da cu li sa mar Tleb ri vi si ke Tea sa kuT-

re ba.90

8. sa mar Tleb ri vi si ke Tis da Ri re bu le bis ur Ti er Tmi mar Te ba

ger ma nul iu ri di ul li te ra tu ra Si swo rad aR niS na ven, rom Ri re bu le ba mi za-

nia.91 Ri re bu le ba umaR le si mi za ni a, ide a li a,92 ro me lic te le o lo gi ur ka non zo mi e re-

bas eq vem de ba re ba.93 Ri re bu le ba aris is, rac un da iyos, ro gorc ide a li, ro me lic re a-

lur Si yof nis Rir si a.94 ma Sa sa da me, je rar si Ri re bu le bis, ide a lis ar se bo bis for ma a.95

mar Ta li a, Ri re bu le ba mi za ni a, mag ram sxva Ri re bu le beb Tan mi mar Te biT Se iZ le ba sa Su-

a le bad mog vev li nos.96 Ri re bu le ba ni qmni an Ri re bu le ba Ta wes rigs, sa dac er Ti Ri re-

bu le ba `ma Ra li a~, xo lo me o re `da ba li~.97

Ri re bu le ba sa mar Tlis nor mis mi za ni a. Tu sa mar Tlis nor mis mi za nia si cocx lis,

jan mrTe lo bis, ga re mos dac va, Ri re bu le bac maT (si cocx le, jan mrTe lo ba, ga re mo) em-

Txve va.98 sis xlis sa mar Tleb ri vi nor ma gan sazR vravs qce vis wess, ro me lic Se sa ba mi si

miz nis miR we vas em sa xu re ba. am de nad, sis xlis sa mar Tleb ri vi nor ma Ri re bu le biT msje-

lo bas gu lis xmobs.99

sa mar Tlis nor mis mi za nia ro gorc Ri re bu le ba, ise sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac-

va, mag ram, gar kve u li sxva o ba ar se bobs sa mar Tleb riv si ke Te sa da Ri re bu le bas So ris.

sity vaTx ma re ba Si sa mar Tleb riv si ke Te sa da Ri re bu le bas So ris mka fio zRva ris gav-

le ba ar xde ba da cne be bis do ne ze xSi rad xde ba ma Ti ga mo ye ne ba iden tu ri mniS vne lo-

biT. Tu sa mar Tleb ri vi si ke Te kon kre tu li a, Ri re bu le ba uf ro ab straq tu li xa si a-

Ti sa a.100 Ri re bu le bis idea kon kre tu lo bas mTli a nad mok le bu li a.101 Tum ca, si ke Te ze

fi lo so fi ur li te ra tu ra Si gan sxva ve bu li mo saz re bac ar se bobs.

90 Roxin C., Strafrecht, AT, Band I, 4. Aufl ., München, 2006, 33, § 2, 65.91 Röhl K., Röhl H., Allgemeine Rechtslehre, Ein Lehrbuch, 3. Aufl ., Köln. München, 2008, 272.92 SuSanaSvili g., Rirebulebis idealisturi gagebis kritika, Tb., 1987, 50.93 SuSanaSvili g., zneobrivi Rirebulebis specifika, Tb., 1980, 9.94 naWyebia g., sisxlis samarTlis mecnierebis meTodologiuri anbani, Tb., 2006, 67.95 Джиоев О.И., Природа исторической необходимости, Тб., 1967, 121.96 SuSanaSvili g., Rirebulebis idealisturi gagebis kritika, Tb., 1987, 43.97 xubua g. samarTlis Teoria, Tb., 2004, 92; SuSanaSvili g., Rirebulebis idealisturi ga-

gebis kritika, Tb., 1987, 41.98 Röhl K., Röhl H., Allgemeine Rechtslehre, Ein Lehrbuch, 3. Aufl ., Köln. München, 2008, 272.99 tyeSeliaZe g., Rirebulebis problema da samarTali, `sabWoTa samarTali~, 1981, №2, 19.100 Röhl K., Röhl H., Allgemeine Rechtslehre, Ein Lehrbuch, 3. Aufl ., Köln. München, 2008, 272. 101 avaliani s., ontologia da aqsiologia, krebulSi: filosofiuri Ziebani, krebuli meo-

re, Tb., 1998, 21.


376

si ke Te he ge lis „go nis fi lo so fi a Si~ da xa si a Te bu lia ro gorc „ab straq tu lad

zo ga di“.102 he ge li aR niS navs, rom „si ke Tis gan sazR vra Tvi Ton ga nu sazR vre li a“.103

mag ram, Tu sa mar Tleb ri vi si ke Tis gan sazR vre bi sas si ke Tis he ge li se ul ga ge bas da ve-

ses xe biT, kon kre tu li ada mi a nis si cocx le, ro gorc sa mar Tleb ri vi si ke Te, un da mi-

viC ni oT `ab straq tu lad zo ga dad”, mag ram es ar iq ne ba swo ri ma Sin, ro ca sa u ba ria ara

zo ga dad si cocx lis ide a ze, ara med kon kre tu li ada mi a nis si cocx le ze. fi lo so fi a Si

Rmer Tic si ke Te a. gar da ami sa, si ke Te fi lo so fi u ri ga ge biT qme de bac Se iZ le ba iyos da

ami tom Se saZ le be lia sa u ba ri si ke Tis ke Te ba ze”, mag ram sa kiTx a vi a, ram de nad Se iZ le ba

iyos qme de ba `sa mar Tleb ri vi si ke Te”.

Ri re bu le ba ar aris dro iT da siv rciT Se mo far glu li,104 ra sac sa mar Tleb riv si-

ke Te ze ver vity viT. sa mar Tlis nor mis (ssk-is 108-e mux.) mi za ni a, ma ga li Tad, si cocx-

lis dac va da, aqe dan ga mom di na re, igi si ke Te aris. mag ram ro de sac sa u ba ria Ri re bu le-

ba ze, ro me lic ase ve sa mar Tlis nor mis mi za ni a, igu lis xme ba si cocx lis ide a, ro me lic

ab straq tu li a. si cocx le Si, ro gorc sa mar Tleb riv si ke Te Si, igu lis xme ba kon kre tul

ada mi an Ta si cocx le, rom lis da na Sa u leb ri vi xel yo fac aris Se saZ le be li.

Ri re bu le ba, ro gorc ide a, ar aris xi lu li. Ri re bu le ba ze rom vsa ub robT, igu-

lis xme ba ara is qme de ba, ro mel sac vxe davT, ara med is prin ci pi, ro me lic Cven Tvis uxi-

la vi a.105 Ri re bu le ba zef si qi ku ri a, ma Sa sa da me, ze in di vi du a lu ri a, ze a da mi a nu ri a. Ri-

re bu le ba araa Cven wi na Se ar se bu li ra i me obi eq ti. obi eq ti aris si ke Te106 anu Ri re bu-

li si nam dvi le.107 Ri re bu le bis cne ba mo i cavs yve la fers rac ar ar se bobs, mag ram ma inc

araa ara ra.108

ri ker ti er Tma ne Tis gan ga nar Cevs Ri re bu le bas da Ri re bu le bas Tan da kav Si re-

bul re a lo bas, ro mel sac si ke Tes (“Gut”) uwo debs. ma ga li Tad, si ke Te re a lu ri a, xo lo

Ri re bu le ba re a lu ri obi eq te bis sfe ro Si ar mo i na xe ba. igi si nam dvi lis sfe ros iqi Ta

mxri dan moq me debs.109 Ri re bu le ba si nam dvi le Si ar ar se bobs, xo lo si ke Te, ro gorc Ri-

re bu li sa ga ni, si nam dvi le Si ar se bobs.110 ri ker tis Tval saz ri siT, Ri re bu le ba si nam-

dvi le Si ar ar se bobs, ara med `mniS vne lobs~, mniS vne lo ba aqvs.111

102 hegeli, gonis filosofia, n. naTaZis Targmani, Tb., 1984, 296.103 iqve, 294.104 SuSanaSvili g., Rirebulebis idealisturi gagebis kritika, Tb., 1987, 49.105 kanti, zneobis metafizikis dafuZneba, l. ramiSvilis Targmani, Tb., 2013, 97.106 g. TevzaZes „sikeTe“ (“Gut”) naTargmni aqvs rogorc „qoneba“, rac ar aris swori, TevzaZe

g., germanuli neokantianelobis Semecnebis Teoria, Tb., 1963, 209, 220. germanuli “Gut”

qarTulad unda Targmniliyo rogorc `sikeTe~.107 TevzaZe g., germanuli neokantianelobis Semecnebis Teoria, Tb., 1963, 220; burjaliani

a., samarTlis filosofia, Tb., 2012, 136.108 TevzaZe g., iqve, 217.109 Rickert H., Der Gegenstand der Erkenntnis, Tübingen, 1915, cit.: TevzaZe g., germanuli neokantia-

nelobis Semecnebis Teoria, Tb., 1963, 209.110 TevzaZe g., germanuli neokantianelobis Semecnebis Teoria, Tb., 1963, 242.111 tyeSeliaZe g., Rirebulebis problema da samarTali, `sabWoTa samarTali~, 1981, №2, 17.



377

9. sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac va, ro gorc saf rTxis

de liq te bis das ja do bis le gi ti ma ci is sa fuZ ve li

ro gorc ze moT aRi niS na, h. vel cel ma ga moT qva mo saz re ba, rom ar se bobs de liq-

te bi, rom le bic sa mar Tleb riv si ke Tes ar gu lis xmo ben (rec htsgut slo se De lik te)112 da, Se sa ba-

mi sad, am mo saz re bis mi xed viT, is nor mac, ro me lic kon kre tul qme de bas krZa lavs, ver

iq ne ba sa mar Tleb ri vi si ke Tis dam cve li. zo gi er Ti mec ni e ris Se xe du le biT, swo red ab-

straq tu li saf rTxis de liq te bi Se iZ le ba mi e kuT vnos im de liq tTa wres, rom lis das-

ja ar em sa xu re ba sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vas, vi na i dan aR niS nu li de liq te bi sa mar-

Tleb riv si ke Tes ar xel yo fen.113

g. ia kob sis moZR vre bis mi xed viT, umar Tlo bis gan xor ci e le ba ga ni sazR vre ba ara

ro gorc si ke Tis xel yo fa, ara med ro gorc nor mis dar Rve va, vi na i dan ad gi li aqvs ara ne-

ba dar Tu li ris kis Sem cve li qme de bis gan xor ci e le bas.114

aR niS nu li Tval saz ri si sa mar Tli a nad iq na gak ri ti ke bu li, vi na i dan nor ma, ro me-

lic sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vas ar em sa xu re ba da mxo lod sas jels iT va lis wi nebs,

ar Se iZ le ba le gi ti mu rad Ca iT va los, rac sis xlis sa mar Tlis le gi ti mu ro ba sac kiTx-

vis niS nis qveS aye nebs.

ger ma nul sis xlis sa mar Tlis mec ni e re ba Si ga ba to ne bu li Se xe du le bis Ta nax mad,

sis xlis sa mar Tlis nor me bi sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vas em sa xu re ba.115 sis xlis sa mar-

Tleb ri vi das jis mi zans ge ne ra lu ri pre ven cia war mo ad gens, rac sa mar Tleb ri vi si ke-

Tis dac vas Tan da kav Si re biT sis xlis sa mar Tlis amo ca na ze mi u Ti Tebs.116

o. gam yre li Ze aR niS navs, rom ma Sin ro ca ad mi nis tra ci u li sa mar Tlis fun qcia sa-

zo ga do eb ri vi ur Ti er To bis mo wes ri ge ba a,117 sis xlis sa mar Tlis fun qcia am ur Ti er To-

ba Ta dac va a.118 sis xlis sa mar Tlis dac viT fun qci a ze mi u Ti Tebs ase ve g. tye Se li a Zec.119

b. Su ne ma ni aR niS navs, rom `sis xlis sa mar Tlis amo ca naa sa mar Tleb ri vi si ke Tis

dac va da ami tom, sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa an mis Tvis saf rTxis Seq mna sis xlis-

sa mar Tleb ri vi umar Tlo bis pir vel svets, ro gorc pir vel sis te mur sa fe xurs, Se ad-

gens~.120

sa mar Tleb ri vi si ke Tis dam cve lad ar Se iZ le ba Ca iT va los is sis xlis sa mar Tlis

ka no ni, ro me lic ide o lo gi u ra daa mo ti vi re bu li da ar Rvevs ada mi a nis iseT Zi ri Tad

uf le bebs, ro go ri caa Ta nas wo ro ba, az ris da rwme nis Ta vi suf le ba da a. S.121

112 Welzel H., Studien zum System des Strafrechts, ZStW 1939, 491.113 Frister H., Strafrecht, AT, 5. Aufl ., München, 2011, 36, §3 25. 114 Jakobs G., Rücktritt als Tatänderung versus allgemeines Nachtatverhalten, ZStW 1992, 83.115 Kindhäuser U., Strafrecht, AT, 5. Aufl ., Baden-Baden, 2011, S. 36, § 2 R. 6.116 Schünemann B., Aufgabe und Grenzen der Strafrechtswissenschaft im 21. Jahrhundert, Herzberg-FS, 2008,

41-42.117 gamyreliZe o., sisxlis samarTlis problemebi, I tomi, Tb., 2011, 124.118 iqve, 117.119 tyeSeliaZe g., wignSi: naWyebia g., dvaliZe i. (red.), sisxlis samarTlis zogadi nawili,

saxelmZRvanelo, Tb., 2007, 77. 120 Schünemann B., Strafrechtswissenschaft in einem zusammenwachsenden Europa, krebulSi: sisxlis sa-

marTlis mecniereba erTiani evropuli ganviTarebis procesSi, Tb., 2013, 438.121 Roxin C., Strafrecht, AT, Band I, 4. Aufl ., München, 2006, 18, § 2, 13.


378

k. roq si nis Tval saz ri siT, sis xlis sa mar Tlis da kav Si re ba sa mar Tleb ri vi si-

ke Tis dac vas Tan ar mo iTx ovs, rom mxo lod sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa iyos das-

ja di. sa mar Tleb ri vi si ke Tis Tvis saf rTxis Seq mnac sak ma ri si a, ro me lic kon kre tu li

saf rTxis de liq te bis qme de bis Se mad gen lo ba Si das ja do bis wi na pi ro ba daa gaT va lis wi-

ne bu li, ma Sin ro ca ab straq tu li saf rTxis de liq teb Si da cu li sa mar Tleb ri vi si ke Te

qme de bis Se mad gen lo ba Si ki ar aris da sa xe le bu li, ara med mxo lod sis xlis sa mar Tlis

nor mis Seq mnis mo ti vi a.122 xel yo fis da kon kre tu li saf rTxis de liq tTa Se mad gen lo-

beb Si gvxvde ba mi Ti Te ba im sa mar Tleb riv si ke Te ze, rom lis dac va sac Se sa ba mi si nor ma

em sa xu re ba. ma ga li Tad, ssk-is 117-e mux li icavs jan mrTe lo bas da aR niS nu li nor mis

sa Ta ur Si da dis po zi ci a Sic es asa xu li a. 117-e muxls hqvia „jan mrTe lo bis gan zrax mZi-

me da zi a ne ba“. ssk-is 127-e mux liT gaT va lis wi ne bu lia kon kre tu li saf rTxis de liq ti

da da sa xe le bu li nor ma icavs si cocx les, rac ase ve mux lis sa Ta u ri da nac Cans – „si-

cocx li saT vis sa SiS mdgo ma re o ba Si Ca ye ne ba“. mag ram, ab straq tu li saf rTxis de liq-

te bis Se mad gen lo ba Si ase Ti mi Ti Te ba ar aris. amis ma ga li Tia ssk-is 133-e mux liT gaT-

va lis wi ne bu li ab straq tu li saf rTxis de liq ti – „u ka no no abor ti“, ase ve 223-e, 224-e

da sxva mux le biT gaT va lis wi ne bu li ab straq tu li saf rTxis de liq te bi. zog jer, ab-

straq tu li saf rTxis de liq tis Se mad gen lo ba Si ga mo nak li sis sa xiT sa mar Tleb riv si-

ke Te ze mi Ti Te bas vxvde biT, mag ram es ar aris zo ga di we si. ma ga li Tad, ssk-is 128-e mux-

liT gaT va lis wi ne bu lia ise Ti ab straq tu li saf rTxis de liq ti, ro go ri caa „gan sac-

del Si mi to ve ba“, rom lis dis po zi cia Sem deg na i ra daa Ca mo ya li be bu li: „da ux ma reb lad

imis mi to ve ba, vinc si cocx li saT vis sa SiS mdgo ma re o ba Si im yo fe bo da da Se saZ leb lo-

ba ar hqon da mi e Ro zo me bi Ta vis da sa ca vad, Tu mim to ve bels eva le bo da mas ze zrun-

va da Se eZ lo mi si dax ma re ba“. xel yo fis da kon kre tu li saf rTxis de liq teb Si ki ara

mxo lod zog jer, ara med ume tes Sem Txve va Si mi Ti Te bu li a, Tu ro me li sa mar Tleb ri vi

si ke Tis xel yo fa Si an mis Tvis saf rTxis Seq mna Si vlin de ba Se sa ba mi si da na Sa u leb ri-

vi qme de ba. xel yo fis de liq teb Si qme de bis mniS vne lo va ni ele men tia Se de gi, ro me lic

kon kre tu li sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fas gu lis xmobs. ami tom, ro de sac ka non-

mde be li xel yo fis /Se de gi a ni de liq tis Se mad gen lo bas aya li bebs, un da mi u Ti Tos, Tu

ro me li sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa Si ga mo i xa te ba da na Sa u leb ri vi Se de gi. Tum ca,

ka non mde bel ma qme de bis Se mad gen lo ba isec Se iZ le ba Ca mo a ya li bos, rom aseT Se deg ze,

Se sa ba mi sad, sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa ze ar mi u Ti Tos. mag ram, aseT dros Se de-

gi gar kve u li sa xiT au ci leb lad igu lis xme ba. ka non mde be li sa mar Tleb ri vi si ke Tis

mi Ti Te ba ze uars am bobs ma Sin, ro ca aya li bebs qme de bis mar tiv Se mad gen lo bas, sa dac

mxo lod da na Sa u leb ri vi qme de baa da sa xe le bu li, mag ram ar aris igi aR we ri li. amis ma-

ga li Tad ga mog vad ge ba mkvle lo bis Se mad gen lo ba (ssk-is 108-e mux li). mkvle lo bis Se-

mad gen lo ba Si ar aris mo ce mu li mi Ti Te ba si cocx le ze, ro gorc qme de bis Se mad gen lo-

biT da cul si ke Te ze.

b. Su ne ma ni aR niS navs, rom sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vis uz run vel sa yo fad sa-

Wi roa sis xlis sa mar Tleb ri vi nor ma im pir ze an pi reb ze iyos mi mar Tu li, vi sac sa mar-

Tleb ri vi si ke Tis xel yo fis Ta o ba ze mniS vne lo va ni ga dawy ve ti le bis mi Re ba Se uZ li a.

xo lo sxva pi rebs mka fi od un da aek rZa loT maT Tvis dax ma re bis aR mo Ce na.123

122 Roxin C., Strafrecht, AT, Band I, 4. Aufl ., München, 2006, 34, §2, 68.123 Schünemann B., Aufgabe und Grenzen der Strafrechtswissenschaft im 21. Jahrhundert, Herzberg-FS, 2008,

42.



379

yo ve li ve ze mo aR niS nu lis Sem deg Se iZ le ba iT qvas, rom sa mar Tleb ri vi si ke Tis

dac vis sis xlis sa mar Tleb riv fun qci as mWid rod ukav Sir de ba ka no ni e re bis prin ci-

pis moTx ov na ka no nis mka fi od Ca mo ya li be bas Tan da kav Si re biT. sa mar Tleb ri vi si ke Tis

dac vis mi za ni rom mi iR wes, sa Wi ro a, sis xlis sa mar Tlis nor mis ad re sat ma SeZ los mis-

Tvis wa ye ne bu li moTx ov nis ga ge ba. wi na aR mdeg Sem Txve va Si, sis xlis sa mar Tlis nor mis

amo ca nis efeq tu rad gan xor ci e le ba Se uZ le be li a.

sa qar Tve los sis xlis sa mar Tlis ko deq sis pir ve li mux lis me-3 na wi lis Ta nax-

mad, sis xlis sa mar Tlis ko deq sis mi za nia da na Sa u leb ri vi xel yo fis Ta vi dan aci le ba

da mar Tlwes ri gis dac va. da na Sa u leb ri vi xel yo fis Ta vi dan aci le ba sxva ara fe ria Tu

ara sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac va. swo red da na Sa u leb ri vi xel yo fis Ta vi dan aci le-

biT mi iR we va sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac va.

Tu sis xlis sa mar Tals Ca mo var TmevT mis mniS vne lo van fun qci as sa mar Tleb ri-

vi si ke Tis dac vas Tan da kav Si re biT da vity viT, rom sis xlis sa mar Ta li mxo lod dam-

na Sa vis das jas em sa xu re ba da ara sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vas, mas Ca mo var TmevT im

sa fuZ vels, rom lis mi xed vi Tac, sav se biT sa mar Tli a nad, sis xlis sa mar Ta li ada mi a nis

uf le ba Ta qar ti ad iwo de ba.

ab straq tu li saf rTxis de liq te bi ara mxo lod mi mar Tu lia sa mar Tleb ri vi si ke-

Tis dac vis ken, ara med isi ni em sa xu re bi an sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vis amaR le ba sac

ki.124ab straq tu li saf rTxis de liq te bis meS ve o biT sa mar Tleb ri vi si ke Tis sis xlis sa-

mar Tleb ri vi dac vis wi na plan ze gad mo we vis ma te ri a lur sa fuZ vels dam na Sa vis Tvis

saf rTxis po ten ci al ze ba to no bis Se saZ leb lo bis war Tme va war mo ad gens.125 ab straq-

tu li saf rTxis de liq te bi Se i ca ven kon kre tu li saf rTxis Seq mnis unars, po ten ci-

as da aR niS nu li qme de bis das ja do biT ka non mde be li dam na Sa ves swo red kon kre tu li

saf rTxis ga mow ve vis po ten ci a ze ba to no bis Se saZ leb lo bas ar Tmevs. ka non mde be li ab-

straq tu li saf rTxis de liq te bis das ja do bas ma Sin mi mar Tavs, ro ca saf rTxis Seq mnis

po ten cia da mov le na Ta sxva das xvag va rad gan vi Ta re bis Se saZ leb lo ba im de nad di di a,

rom, ma Ti ur Ti er Tqme de bi dan ga mom di na re, mi si cal ke ul Sem Txve veb Si wi nas war gan-

Wvre ta rTu li a. amis ma ga li Tad ger ma nel mec ni e rebs moh yavT sacx ov re be li sax lis-

Tvis cecx lis wa ki de bis da sim Tvra le Si man qa niT moZ ra o bis Sem Txve va, ram de na dac da-

sa xe le bul vi Ta re ba Si Se uZ le be lia imis gan Wvre ta, Tu ra Se de gi moh yve ba qme de bas.

ka non mde be li aseT dros Sem Txve va ze ba to no bis sa Su a le biT sa mar Tleb ri vi si ke Tis

dac vas gvTa va zobs, rac aR niS nul qme de ba Ta das ja do bis le gi ti ma ci is sak ma ris sa fuZ-

vels Se ad gens.126

ro de sac dam na Sa vis mi er gan xor ci e le bul sa SiS qme de ba ze Tvi Ton dam na Sa ve

rTu lad ba to nobs da ma tu lobs me sa me pi ris mi er am qme de bis bo ro tad ga mo ye ne bis Se-

saZ leb lo ba, qme de bis pe na li za cia le gi ti mu ri a. is, rom me sa me pirs ga aC nia Seq mni li

vi Ta re bis bo ro tad ga mo ye ne bis Se saZ leb lo ba, qme de bis gaz rdil sa SiS ro e ba ze mi u Ti-

Tebs.127

124 Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 64.125 iqve. 126 iqve, 64; Wohlers W., Deliktstypen des Präventionsstrafrechts-zur Dogmatik „moderner Gefährdungsdelik-

te“, Berlin, 2000, 315. 127 ix. Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65.


380

ka non mde be li ara er Ti Se mad gen lo bis Ca mo ya li be bi sas, praq ti ku li miz ne bi dan

ga mom di na re, am bobs uars xel yo fis an saf rTxis Seq mnis dad ge na ze, ram de na dac igi xSi-

rad sir Tu le eb Ta naa da kav Si re bu li. aR niS nu li Se e xe ba seq su a lur de liq tebs, rom le-

bic mi mar Tu lia mci rew lo va nis xel Se u xe be li seq su a lu ri gan vi Ta re bis wi na aR mdeg,

ro go ri ca a, ma ga li Tad, mci rew lo va nis ga u pa ti u re ba an mci rew lo va nis Tvis por nog-

ra fi u li na war mo e bis xel mi saw vdo mo bis uz run vel yo fa. cal ke ul Sem Txve veb Si rTu-

lia imis dad ge na, aR niS nul ma qme de beb ma Tu ro gor da ram de nad mo ax di nes uar yo fi Ti

ze gav le na mci rew lo va nis seq su a lur gan vi Ta re ba ze.128

ab straq tu li saf rTxis de liq te bi iseT qme de bebs mo i ca ven, rom le bic xSi rad

sa mar Tleb riv si ke Tes xel yo fen, an kon kre tul saf rTxe sac qmni an, mag ram isi ni kon-

struq ci u lad ise ari an Ca mo ya li be bu li, rom ka non mde be li mo sa mar Tles am xel yo fis

Tu kon kre tu li saf rTxis dad ge nas ki ar sTxovs, ara med mxo lod ak rZa lu li qme de bis

gan xor ci e le bis dad ge nas. ma ga li Tad, ga u pa ti u re bis dros mo sa mar Tles eva le ba ak-

rZa lu li qme de bis gan xor ci e le bis dad ge na da ara imis, rom ak rZa lu li qme de bis gan-

xor ci e le biT mox da sa mar Tleb ri vi si ke Tis –sqe sob ri vi Ta vi suf le bis (srul wlo va-

nis ga u pa ti u re bi sas) an sqe sob ri vi xel Se u xeb lo bis (16 wlis asaks mi uR we ve lis ga u pa-

ti u re bi sas) - xel yo fa. ga u pa ti u re ba129 Ta vis Ta vad gu lis xmobs sqe sob ri vi Ta vi suf-

le bis an sqe sob ri vi xel Se u xeb lo bis xel yo fas. war mo ud ge ne lia ga u pa ti u re bis gan-

xor ci e le ba am sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fis ga re Se, mag ram ga u pa ti u re ba, mi u xe-

da vad ami sa, ma inc ar mi e kuT vne ba xel yo fis an kon kre tu li saf rTxis de liqts. mi ze zi,

Tu ra to mac mi e kuT vne ba ga u pa ti u re ba ab straq tu li saf rTxis de liqts, aris ara is,

rom igi sa mar Tleb riv si ke Tes ar xel yofs, ara med is, rom ka non mde bel ma mo sa mar Tle

ga a Ta vi suf la sa mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fis dad ge nis mo va le o bis gan.

ab straq tu li saf rTxis de liq tebs ka non mde be li qmnis ase ve ma Sin, ro ca xel yo-

fa gan xor ci el de ba da Se de gi sa xe ze a, mag ram mi si Se racx va Se uZ le be li a, vi na i dan gan-

sa xil ve li de liq tis obi eq tu ri an su bi eq tu ri ni Sa ni ver dgin de ba.130 amis ma ga li Tad

ger ma ne li mec ni e re bi ger ma nu li sis xlis sa mar Tlis ko deq sis 231-e pa rag ra fiT gaT-

va lis wi ne bul da na Sa uls ga ni xi la ven.131 aR niS nu li pa rag ra fiT is je ba ce ma Si mo na wi-

le o ba, Tu mas ada mi a nis sik vdi li an sxe u lis mZi me da zi a ne ba moh yva. ger ma nu li ssk-is

231-e pa rag ra fiT qme de ba ma Sin kva li fi cir de ba, ro ca dam dga ri Se de gis Se racx va ver

128 ix. Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65. 129 gaupatiurebas e. w. materialur SemadgenlobaTa ricxvs miakuTvnebs n. Todua. ix. wignSi:

lekveiSvili m., Todua n., mamulaSvili g., sisxlis samarTlis kerZo nawili, wigni I, me-5

gamocema, Tb., 2014, 196. marTebulad uTiTebs zogierTi mecnieri, rom gaupatiureba e. w.

formalur Semadgenlobas miekuTvneba. ix. wulaia z., sisxlis samarTali, kerZo nawili,

pirveli tomi, Tb., 2000, 179; goTua z., pasuxismgebloba gaupatiurebisaTvis, Tb., 1994,

7; Уголовное право, Общая и особенная части, 2-е издание, Под общей редакцией Журавлева М. П. и Никулина С.И., М., 2008, 382. seqsualur deliqtebs abstraqtuli safrTxis deliqtebis

nairsaxeobad miiCneven germanul sisxlis samarTlis literaturaSi. ix. Arzt/Weber/Hein-rich/Hilgendorf, Strafrecht, BT, Lehrbuch, 2. Aufl ., Bielefeld, 2009, 297, §10 4.

130 Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65. 131 Rengier R., Strafrecht, BT II, Delikte gegen die Person und die Allgemeinheit, 13. Aufl ., München, 2012, §

18, 1; Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65.



381

xer xde ba. dam dga ri Se de gi, ada mi a nis sik vdi lis an jan mrTe lo bis da zi a ne bis sa xiT,

qme de bis das ja do bis obi eq tu ri pi ro ba a. dam na Sa vis das ja aseT dros xde ba ara dam-

dga ri Se de gis Tvis, ara med mxo lod qme de bis Tvis, ro mel mac ada mi a nis sik vdi li an jan-

mrTe lo bis da zi a ne ba ga mo iw vi a. qar Tu li sis xlis sa mar Tlis ko deq sis mi xed viT, aseT

ab straq tu li saf rTxis de liq tad un da Ca iT va los 225-e mux liT gaT va lis wi ne bu li

da na Sa u li. aR niS nu li mux liT is je ba `jgu fu ri moq me de bis or ga ni ze ba, xel mZRva ne-

lo ba an mas Si mo na wi le o ba, ra sac Tan ax lavs Za la do ba, rbe va, sxvi si niv Tis da zi a ne ba

an ga nad gu re ba, ia ra Ris ga mo ye ne ba, ia ra Ris ga mo ye ne biT xe li suf le bis war mo mad gen-

li sad mi wi na aR mde go ba an da maT ze Tav das xma~. mi u xe da vad imi sa, rom sxvi si niv Tis da-

zi a ne ba 225-e mux liT gaT va lis wi ne bul da na Sa uls Se iZ le ba moh yves, da na Sa u li ma inc

ar iT vle ba Se de gi an da na Sa u lad. mo sa mar Tles aRar mo eTx o ve ba imis dad ge na, kon kre-

tu lad ro me li dam na Sa vis qme de bas moh yva sxvi si niv Tis da zi a ne ba da ro go ri su bi eq-

tu ri da mo ki de bu le ba hqon da dam na Sa ves Se de gis mi marT. da na Sa u lis bu ne bi dan, mas Si

mo na wi le pir Ta sim rav li dan ga mom di na re, mar Tlac Se uZ le be lia imis dad ge na, Tu vis

Se iZ le ba Se e racx os dam dga ri Se de gi. mar Ta li a, Se de gi sa xe zea da igi qme de bis das ja-

do bis obi eq tu ri wi na pi ro bac aris, mag ram mi si Se racx va kon kre tu li dam na Sa vis Tvis,

obi eq tur da su bi eq tur ni San Ta dad ge nis sir Tu lis ga mo, ar xde ba.

ab straq tu li saf rTxis de liq tia ase ve sa qar Tve los ssk-is 407-e mux liT gaT va-

lis wi ne bu li da na Sa u li (ge no ci di). ge no ci di mi mar Tu lia erov nu li, eT ni ku ri, ra sob-

ri vi, re li gi u ri an sxva niS niT ga er Ti a ne bu li jgu fis na wi lob riv an mTli a nad ga nad-

gu re bis ken, mag ram aR niS nu li miz nis miR we va ar aris au ci le be li ge no ci dis das ru-

le bu li for miT gan sa xor ci e leb lad. ge no ci di Se iZ le ba ga mo i xa tos jgu fis wev rTa

mkvle lo biT, jan mrTe lo bis da zi a ne biT da a. S. mkvle lo ba cal ke aRe bu li, Se de gi a ni

Se mad gen lo ba a. igi gu lis xmobs da na Sa u leb ri vi Se de gis dad go mas si cocx lis mos po-

bis sa xiT, Tum ca, ge no cid Tan mi mar Te biT jgu fis wev ris mkvle lo ba ge no ci dis gan-

xor ci e le bis xer xad ga ni xi le ba da ara cal ke aRe bul Se mad gen lo bad. jgu fis wev ris

si cocx lis mos po ba qme de bis das ja do bis obi eq tu ri pi ro baa da ara ge no ci dis obi eq-

tu ri Se mad gen lo bis ni Sa ni. Cven er Tma ne Ti sa gan un da gan vas xva oT Se de gi, ro gorc qme-

de bis obi eq tu ri Se mad gen lo bis ni Sa ni da Se de gi, ro gorc qme de bis das ja do bis obi-

eq tu ri pi ro ba. ro ca Se de gi qme de bis obi eq tu ri Se mad gen lo bis ni Sa ni a, mi ze zob ri vi

kav Si ris dad ge na da obi eq tu ri Se racx va au ci le be li a. xo lo, ro ca amas ka non mde be li

au ci leb lad ar mi iC nevs, qme de biT ga mow ve u li Se de gi, ro me lic qme de bis Se mad gen lo-

ba Sia mi Ti Te bu li, mxo lod qme de bis das ja do bis obi eq tur pi ro bas war mo ad gens.

da na Sa u leb ri vi qme de biT ga mow ve u li da qme de bis Se mad gen lo ba Si mi Ti Te bu li

Se de gis dam na Sa vis Tvis obi eq tu ri Se racx vis Se uZ leb lo bis mi u xe da vad, dam na Sa vis

das ja xom ar ewi na aR mde ge ba bra le u li pa su xis mgeb lo bis prin cips? das mul Se kiTx va-

ze Se iZ le ba Sem de gi pa su xi ga e ces: ma Sin, ro ca mar Tlsa wi na aR mde go qme de biT ga mow ve-

u li, qme de bis Se mad gen lo ba Si mi Ti Te bu li Se de gis obi eq tu ri Se racx va am sru leb lis-

Tvis ver xer xde ba, am sru leb lis das ja ara dam dga ri Se de gis Tvis, ara med ab straq tu-

li saf rTxis de liq tis gan xor ci e le bis Tvis ara Tu ar ar Rvevs, pi ri qiT, ga nam tki cebs

ki dec bra le u li pa su xis mgeb lo bis kon sti tu ci ur sa mar Tleb riv prin cips. aR niS nul


382

Sem Txve va Si dam na Sa vis das ja imi tom xde ba ab straq tu li saf rTxis de liq tis gan xor ci-

e le bis Tvis, rom da sa xe le bu li prin ci pi ar da ir Rves.

ab straq tu li saf rTxis de liq te bis Seq mnas ka non mde be li ma Si nac mi mar Tavs, ro-

de sac qme de bis gan xor ci e le ba xde ba in di vi du a lu ri ada mi an Ta So ri si kon taq tis arar-

se bo bis an SezR u du lo bis pi ro beb Si, ris ga moc qme de ba ano ni mur sa xes ata rebs.132 amis

ma ga li Tad Se iZ le ba da sa xel des sa qar Tve los ssk-is 198-e mux liT gaT va lis wi ne bu li

da na Sa u li, ro me lic gu lis xmobs ada mi a nis si cocx lis Tvis an jan mrTe lo bis Tvis sa Si-

Si pro duq ci is dam za de bas, Se mo ta nas an re a li za ci as. ro de sac si cocx lis Tvis sa Si Si

pro duq ci is mwar mo e be li (dam na Sa ve) da mom xma re be li (da za ra le bu li) me zob lur, ax lo

ur Ti er To ba Si ari an er Tma neT Tan, Se iZ le ba mwar mo eb lis qme de ba ga uf rTxi leb lo biT

si cocx lis mos po bis an jan mrTe lo bis da zi a ne bis mux liT dak va li fi cir des dam dga ri

Se de gis gaT va lis wi ne biT, mag ram ro ca mwar mo e be li uc no bi a, ro me lic mis mi er war-

mo e bul pro duq ci as mra val ricx o va ni dis tri bu to re bis meS ve o biT ano ni mur mom xma-

reb leb ze yi dis, mdgo ma re o bac ic vle ba. mra val ricx o va ni sa zo ga do e bis ano ni mu ro ba-

Si gan Wvre ta di mi ze zob ri o bis jaW vi qre ba. msgavs vi Ta re ba Si sa mar Tleb ri vi si ke Tis

efeq tu ri dac va kon kre tu li saf rTxis an xel yo fis de liq te bis meS ve o biT Se uZ le be-

lia da ami to mac qmnis ka non mde be li ab straq tu li saf rTxis de liq te bis Se mad gen lo-

bebs.133

10. das kvna

saf rTxis Sem qmne li de liq te bis das ja do bis da sis xlis sa mar Tlis le gi ti ma ci is

sa fuZ ve lia sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac va. saf rTxis Sem qmnel qme de ba Ta kri mi na li za-

cia im de na daa mi zan Se wo ni li da au ci le be li, ram de na dac igi xels uwy obs sa mar Tleb ri-

vi si ke Tis dac vas. ar Se iZ le ba ar se bob des sis xlis sa mar Tleb ri vi nor ma, rom lis mi za ni

iq ne ba mxo lod ada mi a nis das ja sa mar Tleb ri vi si ke Tis dac vis miz nis ga re Se. ase Ti nor-

mis ar se bo ba ewi na aR mde ge ba de mok ra ti u li da sa mar Tleb ri vi sa xel mwi fos su lis kve-

Te bas.

sa mar Tleb ri vi si ke Te aris sa mar Tlis nor miT da cu li re a lu ri mdgo ma re o ba an

ide a lu ri Ri re bu le ba. sa mar Tleb ri vi si ke Te, Ta vis mxriv, iyo fa in di vi du a lur da

ze in di vi du a lur sa mar Tleb riv si ke Ted. Tu kon kre tu li saf rTxis de liq te bi in di vi-

du a lu ri sa mar Tleb ri vi si ke Tis wi na aR mde gaa mi mar Tu li, ab straq tu li saf rTxis de-

liq te bi saf rTxes uq mni an ro gorc in di vi du a lur, ise ze in di vi du a lur sa mar Tleb riv

si ke Tes.

sa mar Tleb ri vi si ke Te un da ga i mij nos da na Sa u leb ri vi qme de bis obi eq tis gan. saf-

rTxis Sem qmne li de liq ti saf rTxes uq mnis sa mar Tleb riv si ke Tes, rac ar ga mo ricx avs

qme de bis obi eq tis xel yo fas. mag ram, zog Sem Txve va Si saf rTxis Sem qmne li de liq te bi sa-

mar Tleb ri vi si ke Tis xel yo fa sac gu lis xmo ben. Tum ca, xel yo fi li si ke Te aris sxva da

ara is si ke Te, rom lis dac va sac isa xavs miz nad Se sa ba mi si sis xlis sa mar Tleb ri vi nor ma.

132 ix. Anastasopoulou I., Deliktstypen zum Schutz kollektiver Rechtsgüter, München, 2005, 65.133 iqve, 66.

383

veronik Sampei despla*

saerooba da religiuri Tavisufleba safrangeTSi:im kanonidan gamomdinare, romlis Tanaxmadac ikrZaleba

mTliani saxis dafarva sajaro sivrceSi1

sa e ro o bis prin ci pi saf ran geT Si mom di na re obs me-3 res pub li ki dan, ker Zod ki,

1905 wlis 9 de kem bris ka no nis Ta nax mad ga mocx a de bu li ek le si i sa da sa xel mwi fos ga-

mij vnis prin ci pi dan, ro me lic dRe sac moq me debs. ka no nis pir ve li mux lis Ta nax mad,

„sa xel mwi fo uz run vel yofs aR msa reb lo bis Ta vi suf le bas. igi re li gi u ri kul te bis

Ta vi suf le bis ga ran ti as iZ le va mxo lod sa ja ro wes ri gis in te re se bis dac viT ga mow-

ve u li SezR ud ve bis gar fleb Si“. me-2 mux lis Ta nax mad, „sa xel mwi fo ar aRi a rebs, ar ux-

dis xel fass da arc ex ma re ba ar cerT re li gi ur mim di na re o bas.“ mo ce mu li mux le bis in-

ter pre ta ci is Se de gad Se saZ le be lia da vas kvnaT: saf ran ge Tis mTav ro ba val de bu li a,

rom Se i nar Cu nos ne it ra lu ro ba ne bis mi e ri re li gi u ri mim di na re o bis mi marT da ofi-

ci a lu rad ar ga mo acx a dos arc er Ti maT ga ni.

es prin ci pe bi ki dev er Txel iq na gan mtki ce bu li saf ran ge Tis me-5 res pub li kis

kon sti tu ci iT 1958 wlis 4 oq tom bers. saf ran ge Tis kon sti tu ci is pir ve li mux lis Ta-

nax mad: „saf ran ge Ti aris su ve re nu li, sa e ro, de mok ra ti u li da so ci a lu ri sa xel mwi-

fo. igi uz run vel yofs yo ve li mo qa la qis Ta nas wo ruf le bi a no bas ka no nis wi na Se, ga-

nur Cev lad mi si war mo mav lo bis, ra si sa Tu rwme ni sa. igi pa tivs scems yve la sar wmu no-

e bas“. 1946 wlis 27 oq tom bris kon sti tu ci is pre am bu li sa da 1958 wlis kon sti tu ci is

pre am bu lis me-13 ab za cis Ta nax mad: „ (...) ufa so sa e ro da sa ja ro ga naT le bis uz run vel-

yo fa sa xel mwi fos val de bu le ba a“. am iu ri di ul Car Cos Tan mi mar Te biT, ka non mdeb leb-

ma da mo sa mar Tle eb ma gar kve u li ko men ta re bi Se i mu Sa ves, rom le bic fran gu li sa mar-

Tlis sko lis kla si kuri ma xa si a Teb le bi a.

upir ve les yov li sa, sa ja ro Se no beb Si (me ri e bi, sa a vad myo fo e bi, sko le bi) ak rZa-

lu lia re li gi u ri sim bo lo e bis2 de mon stri re ba ro gorc Se no bis ga reT, ise mis Sig-

niT. amas Ta na ve, ad gi lob riv TviT mmar Tve lo bebs ker Zo sko le bis da fi nan se ba mxo lod

sa ku Ta ri bi u je tiT Se uZ li aT – dad ge ni li li mi tis far gleb Si (li mi ti gan sazR vru-

lia 1850 wlis 15 mar tis fa lus ka no ni dan mo yo le bu li, ro me lic dRe sac moq me debs3).

gar da ami sa, ara le ga lu rad mi iC ne va re li gi u ri ce re mo ni a le bi saT vis ga Re bu li ne bis-

mi e ri dax ma re ba Tu sub si di re ba. ma ga li Tad, re li gi e bis mi marT ne it ra li te ti sa da

sa e ro obis prin ci pebs ewi na aR mde ge ba pa pis vi zi tis da fi nan se ba klo vi sis naT lo bis

* samarTlis profesori, Université Paris OUEST Nanterre la Defense CREDOF-is direqtori.1 gamoqveynebulia saTauriT: „Laïcité et liberté religieuse en France: aux sources de la loi interdisant la

dissimulation intégrale du visage dans l’espace public“ – Revista Derecho del Estado, No. 29, 2012.2 saxelmwifo sabWo, 2005 wlis 27 ivlisi, sent anas komuna, moTxovna №259806.3 am kanonis gadaxedvis mcdelobam didi debatebi gamoiwvia, romlebsac bolo mouRo sa-

frangeTis sakonstitucio sabWos gadawyvetilebam, romliTac kanoni arakonstituciu-

rad iqna miCneuli. gadawyvetileba 93-329, 1993 wlis 13 ianvari, moTx. №9.


384

1500 wlis iu bi lis aR niS vni sas4 an ad gi lob ri vi TviT mmar Tve lo bis mi er sa a ba to e bis

da fi nan se ba ait -el -qe bi ris dRe sas wa u lis aR sa niS na vad,5 ase ve sa kul to ri tu a le bis

sub si di re ba,6 mo ce mul Sem Txve va Si, mo sa mar Tle uars acx a debs ga a i gi vos sa kul to da

kul tu ru li wes ri gi. da bo los, me o re msof lio omi dan mo yo le bu li, ar se bobs Zal ze

mkac ri ka non mdeb lo ba sa ja ro mo xe le Ta ne it ra li te ti sa da Tav Se ka ve bu lo bis val de-

bu le beb Tan da kav Si re biT po li ti ku ri, ide o lo gi u ri Tu re li gi u ri kuT vni le bis mi u-

xe da vad. ker Zod, imi saT vis, rom sko leb Si uz run vel yo fi li iyos mos wav le TaT vis re-

li gi is Ta vi suf le bis uf le ba, sa ja ro sko la val de bu li a, Se i nar Cu nos ne it ra li te ti

ne bis mi e ri re li gi is mi marT. rac Se e xe ba mos wav le ebs, saf ran ge Tis me-3 res pub li ki dan

mo yo le bu li, sa ja ro sko lis sim bo lod di di xnis gan mav lo ba Si iyo nac ris fe ri ma i su-

ri, rac Ti To e u li mos wav lis Ta nas wo ruf le bi a no bis sim bo los war mo ad gen da.7

1980-i a ni wle bis bo lo dan mo yo le bu li mkveT rad Se ic va la da mo ki de bu le ba re li-

gi ur ga er Ti a ne beb sa da sko las So ris. Tav da pir ve lad, sa ja ro xe li suf le ba cdi lob-

da, upi ra te so ba mi e ni We bi na prag ma tiz mis Tvis sa xel mwi fo ser vi se bis mom xma re bel Ta

mi marT da pi ri qiT, me ti sim tki ce ga mo e Ci na sa ja ro mo xe le Ta mi marT (I). me o re mxriv,

mog vi a ne biT, 2000 wli dan mo yo le bu li, Se im Cne va re li gi u ri niS ne bis de mon stri re bis

zrda, ra mac ai Zu la xe li suf le ba, mi e Ro Se sa ba mi si zo me bi res pub li kis prin ci pe bis

upi ra te so bis gan sam tki ceb lad da war mo sa Ce nad, ro go ri caa, pir vel rig Si, sa e ro o bis

prin ci pi. am evo lu ci is Se de gia sa ka non mdeb lo dis kur se bis gam Zaf re ba, rom le bic sas-

ko lo da we se bu le beb Si mos wav le Ta re li gi u ri niS ne bis de mon stri re bis ga kon tro le-

bi dan sa ja ro da we se bu le beb Si Ti To e u li ada mi a nis Cac mu lo bis ga kon tro le bis au ci-

leb lo bi sa ken inac vlebs (II).

I. 1990-i a ni wle bi: prag ma tiz msa da sim tki ces So ris

fran gu li sa mar Tleb ri vi Car Co, ro me lic kla si ku rad re li gi u ri niS ne bis de-

mon stri re ba sa da sa ja ro sam sa xurs So ris ar se bul ur Ti er To bebs exe bo da, 1980-i a ni

wle bis bo lo dan da 1990-i a ni wle bis da sawy is Si mniS vne lo va n pe ri pe ti ebs ga nic dis. ase

vTqvaT, „Tav Sa lis“ saq me iyo am iu ri di u li vne ba Ta Rel vis er T-er Ti ga mom wve vi. am pe-

4 TA Salon an Sampani, 1996 wlis 18 ivnisi, batoni Tieriqomi, asociacia `moqmedeba~, q. re-

imsi.5 nanti, 2006 wlis 31 maisi, b-ni mismiti. unda aRiniSnos, rom Sesabamis ganCinebaSi saxelmwi-

fo sabWo daeTanxma, mensis urbanul sazogadoebas ufleba hqonda moewyo `droebiTi

saabato~ `sajaro wesrigis interesebis gaTvaliswinebiT, kerZod ki janmrTelobisa da

keTildReobis interesebis gaTvaliswinebiT, magram saxelmwifo sabWom moiTxova, rom

uzrunvelyofili yofiliyo `satarifo pirobebis dacva, sarwmunoebis mimarT konsti-

tuciiT dadgenili neitralitetis principis pativiscemis moTxovnidan gamomdinare~.

saxelmwifo sabWo, 2011 wlis 19 ivlisi, urbanuli sazogadoeba, moTx. №313518.6 limoJi, 2009 wlis 24 dekemberi, b-niJernari, 2010, 738.7 Tumca, xazi unda gaesvas, rom 1905 wlis kanoni dakonkretda 1960 wlis kanoniT, romelic

skolebSi religiuri dResaswaulebis Catarebis nebarTvas iZleoda, mxolod skolis

Senobis gareT. dResac moqmedebs wesi, rom kviraSi erTi dRe (oTxSabaTi) gamoyofilia

imisTvis, rom moswavleebi gaTavisufldnen skolebidan da ojaxebs saSualeba hqondeT,

aRasrulon sakuTari religiuri kultebi.

veronik Sampei displa, saerooba da religiuri Tavisufleba safrangeTSi: im kanonidan

gamomdinare, romlis Tanaxmadac ikrZaleba mTliani saxis dafarva sajaro sivrceSi

385

ri od Si ga i zar da axal gaz rda go go na Ta ra o de no ba, rom le bic li ce u meb sa da ko le jeb-

Si is la mur Tav Sals ata reb dnen. saq mis ar sSi ukeT ga sar kve vad, up ri a ni iq ne ba epo qis

so ci a lu ri kon teq stis sa mi ma xa si a Te be li ele men tis mi mo xil va.

pir ve li ele men ti: axal gaz rda mu sul ma ni go go ne bis mi er Tav Sa lis ta re ba aso-

cir de ba si sus te sa da imig ri re bu li ada mi a ne bis, Zi ri Ta dad ki af ri ki dan Ca mo su le bis,

eko no mi kur da so ci a lur ga ri yu lo bas Tan. oja xe bi stig ma ti ze bul, ur ba nul sacx ov-

reb leb Si cxov ro ben („ga re ub ne bi“) da mZaf rad ga nic di an umu Sev ro ba sa da yid vi su u na-

ro bas. ide o lo gi u ri imed gac ru e bis zo gad fon ze (po li ti ku ri par ti e bi sa da kav Si re-

bis mi er in teg ri re bis fun qci e bis da kar gva), re li gia da mi si kul tu ru li wes -Cve u le-

ba ni iden tu ro bis mim zid ve li Tav Se sa fa ri a.

me o re ele men ti: sa ja ro sko le bis fran gi pe da go ge bi sa e ro su lis kve Te biT ari-

an gan msWva lul ni. amas Ta na ve, bev ri mi iC nevs, rom is la mu ri Tav Sa lis ta re ba qa lis da-

mor Ci le bis ni Sa ni a. Tum ca, fran gi pe da go ge bi Ta vi an Ti pro fe si is far gleb Si di le mis

wi na Se dga nan. isi ni aR moC ndnen mos wav le e bis tran sfor ma ci i sa da sko lis mi marT ma Ti

da mo ki de bu le bis pi ris pir.

me sa me ele men ti: di di xnis gan mav lo ba Si fran gu li sko la mi iC ne o da ro gorc wmin-

da ad gi li Ta vi si we se bi Ta da dis cip li niT. li ce u mis bo lo wlam de mos wav le ebs ar

hqon daT uf le ba, rom Se eq mnaT aso ci a ci e bi, ga mo e xa taT po li ti ku ri az re bi Se no be bis

Sig niT. im so ci a lu ri evo lu ci e bi sa da sxva das xva moTx ov ne bis gaT va lis wi ne biT, rom-

le bic ko le jeb sa da li ce u meb Si da i ner ga 1970 wli dan mo yo le bu li, 1989 wlis iv lis Si

ka non mde be li mos wav le ebs uf le bas aZ levs, Ta vi suf lad ga mo xa ton sa ku Ta ri az ri sas-

ko lo da we se bu le beb Si. 1989 wlis 19 iv li sis ga naT le bis ori en ta ci is Se sa xeb ka no nis

me-10 mux lis mi xed viT: „ko le jeb sa da li ce u meb Si mos wav le ebs aqvT in for ma ci i sa da

sa ku Ta ri az ris ga mo xat vis Ta vi suf le ba, ne it ra li te tis prin ci pi sa da plu ra liz mis

pa ti vis ce mis gaT va li wi ne biT“.

swo red am kon teq stSi, 1980-i a ni wle bis bo los, mra va li axal gaz rda go go gak ve-

Ti le bi dan da li ce u me bi dan ga ag des, rad gan isi ni uars am bob dnen is la mu ri Tav Sa lis

mox sna ze. in ci den te bi im gak ve Ti leb ze mox da, ro mel Ta spe ci fi kis gaT va lis wi ne biT

Tav Sa lis ta re ba Se ma wu xe be li da xSir Sem Txve va Si ris kis ma ta re be li iyo mos wav le Ta

usaf rTxo e bi saT vis (mag. qi mi i sa da spor tis gak ve Ti le bi). xSi rad, mos wav le Ta gag de be-

bi gan pi ro be bu li iyo ara Ta vad Tav Sa lis ta re bis faq tiT, ara med mos wav le Ta ua riT,

mo ex snaT Tav Sa li, ro de sac es uka nas kne li aS ka ra saf rTxes uq mni da maT jan mrTe lo ba-

sa da si cocx les. Tum ca aq ve aR sa niS na vi a, rom kon fliq te bi ukav Sir de ba ara mxo lod

mu sul ma nur Tav Sals, ara med sxva re li gi e bi saT vis da ma xa si a Te bel niS nebs (mag. eb ra-

u li si xa) da Se sa ba mi sad, sko lis gar da kon fliq te bis ad gi li Se saZ le be lia yo fi li yo

sxva sa ja ro da we se bu le be bic (mag., sa a vad myo fo).

sadR e i sod prob le mis ga dawy ve tis re a lu ri sa Su a le baa sa sa mar Tlo da mo sa mar-

Tle, ro me lic uf le ba mo si lia Ti To e ul kon kre tul Sem Txve vas Tan da kav Si re biT im-

sje los da mi i Ros in di vi du a lu ri ga dawy ve ti le ba. Se sa ba mi sad, ar se bu li praq ti kis

gaT va lis wi ne biT, mo sa mar Tle Se da re biT lo i a lu ria prag ma tiz mis (re lo gi u ri niS nis

ma ta reb lis) mi marT (A) da ga ci le biT mkac ri sa ja ro mo xe le Ta mi marT (B).


386

A. prag ma tiz mi re li gi u ri niS nis ma ta reb lis mi marT

1990-i an wleb Si re li gi u ri niS nis de mon stri re bis sxva das xva faq ti sxva das xva na-

i rad iq na Se fa se bu li sxva das xva mo sa mar Tlis mi er imis gaT va lis wi ne biT, saq me exe bo-

da sas ko lo da we se bu le be bis mos wav le Ta in di vi du a lur Sem Txve vas (1), Tu, zo ga dad,

sa ja ro da we se bu le ba Si re li gi u ri niS nis ma ta re bels (2).

1. mos wav le Ta in di vi du a lu ri Sem Txve ve bi

is la mu ri Tav Sa lis ta re bas Tan da kav Si re bul ma sa mar Tleb riv ma sa kiTx ma mo sa-

mar Tle di le mis wi na Se da a ye na. sa sa mar Tlo xe li suf le bis or ga nos ar Ce va ni un da ga-

e ke Te bi na sa e ro o bis kon sti tu ci ur prin cip sa da ga naT le bis Ta na bar pi ro beb Si mi Re-

bis, sa Su a lo ga naT le bis mi Re ba ze Ta na ba ri wvdo mis prin cips So ris.

Tav da pir ve lad, sa xel mwi fo sab Wo iZu le bu li gax da em sje la mo ce mul sa kiTx ze

pre mi er mi nis tris mi mar Tvis sa fuZ vel ze. sa xel mwi fo sab Wom sa ku Ta ri az ri Ca mo a ya-

li ba 1989 wlis 27 no em bers. sa xel mwi fo sab Wos mi er mi Re bu li ga dawy ve ti le ba Se iZ le ba

mi viC ni oT prag ma tu lad im Tval saz ri siT, rom igi da we se bu le bis, sko lis di req tors

aR Wu ravs uf le ba mo si le biT, Ta vad Se a fa sos Ti To e u li in di vi du a lu ri Sem Txve va Sem-

de gi mniS vne lo va ni as peq te bis gaT va lis wi ne biT:

a) az ris ga mo xat vi sa da re li gi is Ta vi suf le bis uf le be bis Wril Si Ti To e u li

ada mi a ni Ta vad ud gens sa ku Tar Tavs Se sa ba mis dog mas, ma ga li Tad, ata ros Tu ara Tav Sa-

li. sa xel mwi fo sab Wom mi iC ni a, rom da we se bu le be bis Si da ga na we si Se saZ le be lia mi viC-

ni oT uka no nod, Tu igi mTli a nad da ga mo nak li se bis ga re Se krZa lavs Tav Sa lis an sxva

re lo gi u ri niS nis de mon stri re bas.

b) re li gi u ri niS nis, ma ga li Tad, Tav Sa lis dro e biT mox snis moTx ov na gan pi ro be-

bu li un da iyos da un da efuZ ne bo des mos wav le Ta usaf rTxo e bis, sa ja ro wes ri gis dac-

vis da sa bu Te bul va ra uds. ar se bi Ti a, rom ka no nis Se sa ba mi sad, ak rZa lu lia ara Ta vad

re li gi u ri niS nis sa ja rod ta re ba, ara med swo rad ta re bis for ma. sa e ro o bis prin ci pi-

dan ga mom di na re, mos wav lem Ta vi un da Se i ka vos re li gi u ri niS nis de mon stri re bi sa gan.

g) Se sa ba mis Sem Txve veb Si swo red sa ja ro sko lis di req tors ekis re ba mtki ce bi sa

da Se fa se bis tvir Ti ad mi nis tra ci u li mo sa mar Tlis wi na Se, Tu ram de nad pro vo ka ci u-

li iyo re li gi u ri niS nis de mon stri re ba da emuq re bo da Tu ara kon kre tul mos wav les

saf rTxe kon kre tul Sem Txve va Si.

mos wav le Ta mi marT prag ma tiz mis mo ce mu li Car Co exe ba ase ve re li gi u ri kul te-

bi sa da dRe sas wa u le bis mowy o beb Tan da kav Si re bul ne bar Tvebs. am kon teq stSi sa xel-

mwi fo sab Wom xa zi ga us va, rom ka non mdeb lo biT Se uZ le be lia „a uk rZa lo mos wav les sa-

ku Ta ri re li gi u ri dRe sas wa u lis aR niS vna sa ja ro wes ri gis uz run vel yo fis far gleb-

Si“.8

2. sa ja ro sam sa xu ris sxva mo xe le e bi

rac Se e xe ba sa ja ro mo xe le ebs, 1990-i an wleb Si re li gi ur niS neb Tan da kav Si re bu-

li da ve bi praq ti ku lad ar yo fi la, Tu ar Cav TvliT iseT faq tebs, ro de sac zo gi er Ti

pa ci en ti uars am bob da mam ro bi Ti sqe sis eqi mis mom sa xu re ba ze sa ja ro sa av dmyo fo eb Si

(ma ga li Tad, pa ci en ti uars am bob da, rom kac me ans mi e Ro mSo bi a ro ba).

8 saxelmwifo sabWo, 1995 wlis 14 aprili, koeni, moTx. №157653.



387

zo gi er Tma sa me di ci no da we se bu le bam, prob le me bis Ta vi dan aci le bis miz niT, mi-

i Ro da ga mo aq vey na Si da ga na we si. Tum ca, 2007 wlis 13 ap rils pre mi er mi nis trma mi i Ro

cir ku la ri, ro me lic sa ja ro sam sa xur Si sa e ro o bis prin ci pis gan mtki ce bis ga rants

war mo ad gen da. pre mi er mi nis tris qar tia Se e xe bo da kon sti tu ci iT gan mtki ce bu li re-

li gi is Ta vi suf le bi sa da sa e ro o bis prin ci pe bis dek la ri re bas, ata reb da sa kon sul-

ta cio xa si aTs da gan sazR vrav da sa ja ro sam sa xu ris ser vi se bis mom xma re bel Ta uf le-

ba- mo va le o bebs. Tum ca qar tia sa ja ro mo xe el bi saT vi sac iT va lis wi neb da kon kre tu li

uf le ba- mo va le o be bis stan darts.

am ri gad,

- „sa ja ro sam sa xu ris mom xma reb lebs uf le ba aqvT, ga mo xa ton Ta vi an Ti re li gi u-

ri Se xe du le ba ni sa ja ro sam sa xu ris ne it ra li te tis, mi si ke Til sin di si e ri fun qci o ni-

re bis, sa ja ro wes ri gis, usaf rTxo e bis, jan mrTe lo bis da hi gi e nis moTx ov ne bis pa ti-

vis ce mis far gleb Si;

- sa ja ro sam sa xu ris mom xma re bel ma Ta vi un da Se i ka vos pro ze li ta riz mis ne bis mi-

e ri for mi sa gan;

- sa ja ro sam sa xu ris mom xma re bels uf le ba ar aqvs, mo iTx o vos sa ja ro mo xe lis

aci le ba an sa ja ro da we se bu le bis in fras truq tu ris adap ti re ba. amis mi u xe da vad, sa-

ja ro sam sa xu ri yo vel mxriv un da Se e ca dos, pa ti vi sces mom xma re bel Ta re li gi is Ta vi-

suf le bas da ke Til sin di si e rad Se as ru los ka no niT gaT va lis wi ne bu li saq mi a no ba;

- iden tu ro bis ga da mow me bis moTx ov nis Ta na ve mom xma re be li val de bu li a, da e-

mor Ci los Se sa ba mis mi Ti Te bas.

- sa ja ro sam sa xur Si, ker Zod, sa a vad myo fo Si, sas je laR sru le biT da we se bu le ba-

Si sru li ga nak ve TiT mi Re bul mo xe le ebs uf le ba aqvT, re li gi ur dRe sas wa u leb Si mo-

na wi le o bis miz niT, ga ac di non sam sa u ri im pi ro biT, rom xe li ar Se u Sa lon Se sa ba mi si

sa ja ro sam sa xu ris nor ma lur fun qci o ni re bas“.

B. me ti sim tki ce sa ja ro mo xe le Ta mi marT

Tav Se ka ve bu lo bis da ne it ra li te tis val de bu le ba gan sa kuT re biT mniS vne lo va-

nia sa ja ro mo xe le eb Tan mi mar Te ba Si. Se sa ba mi sad, ka non mde be li xazs us vams sa ja ro mo-

xe lis mi er re li gi u ri niS ne bis de mon stri re bis ak rZal vas (1), Tum ca, qar tia gar kve ul

lo i a lu ro bas inar Cu nebs sa ja ro mo xe lis re li gi ur dRe sas wa u leb sa da re li gi ur ri-

tu a leb Si mo na wi le o bas Tan da kav Si re biT (2).

1. re li gi u ri niS ne bis de mon stri re bis ab so lu tu ri da zo ga di ak rZal va

sa ja ro mo xel TaT vis re li gi u ri niS ne bis de mon stri re bis ak rZal vis Se sa xeb sa-

ku Ta ri az ris ga moT qma eTx o va sa xel mwi fo sab Wos. ad mi nis tra ci ul sa sa mar Tlos un da

em sje la mas wav le bel Tan da kav Si re bul faq tze,9 ro me lic ka To li kur jvars ata reb da.

sa xel mwi fo sab Wos mi er mi Re bu li dad ge ni le biT, sa xel mwi fo sab Wo mi iC nevs, rom

1. rwme nis Ta vi suf le bis, sa xel mwi fos sa e ro o bi sa da sa ja ro sam sa xu ris ne it ra-

li te tis prin ci pe bi sa fuZ vels iRebs sa ka non mdeb lo da kon sti tu ci u ri teq ste bi dan,

Se sa ba mi sad, re li gi u ri niS nis de mon stri re bis gan Ta vis Se ka ve bis moTx ov na Za la Sia da

9 saxelmwifo sabWo, 2000 wlis 3 maisi.


388

moq me debs imis mi u xe da vad, sa ja ro mo xe le izo li re bu lad mu Sa obs sa ku Tar ka bi net Si

Tu mud mi vad uwevs mo qa la qe eb Tan (sa ja ro ser vi se bis mom xma re bel Tan) ur Ti er To ba.

2. Ti To e ul sa ja ro mo xe les aqvs rwme nis Ta vi suf le bis uf le ba, ro me lic krZa-

lavs yo vel gvar dis kri mi na ci as sa mu Sao pro ces Si, Se sa ba mi sad, sa ja ro mo xe le Si igu-

lis xme ba sa ja ro sko lis mas wav le be lic.

3. ga naT le bis saj ro sis te mis mu Sa kis – mas wav leb lis mi er uf le ba mo si le be bis

gan xor ci le bi sas sa ku Ta ri re li gi u ri kuT vni le bis de mon stri re ba miC ne u l un da iq-

nes sa ja ro sam sa xu ris Tvis dad ge nil we seb Tan Se u sa ba mod.

sa sa mar Tlos ara er Ti ga dawy ve ti le ba da gan Ci ne ba ime o rebs sa xel mwi fo sab Wos

xse ne bul mo saz re bas. ma ga li Tad, pa ri zis ad mi nis tra ci ul ma sa sa mar Tlom sa ja ro sa-

me di ci no da we se bu le bis Ta nam Srom lis mi er Tav Sa lis ta re bas Tan da kav Si re biT mi-

iC ni a, rom „er Ti mxriv, sa ja ro mo xe le ise ve sar geb lobs re li gi i sa da rwme nis Ta vi-

suf le bis uf le biT, (...) ro me lic krZa lavs da ga mo ricx avs ne bis mi e ri sa xis dis kri mi-

na ci as, maT So ris sam sa xur Si ay va nis da ka ri e ris gan vi Ta re bis pro ces Si, me o re mxriv,

sa xel mwi fos sa e ro o bis prin ci pi uz run vel yofs sa ja ro mo xe le Ta ne it ra li tets da

gu lis xmobs da ic vas sa ja ro mo xe le sa ku Ta ri rwme nis Ta vi suf le bis ne bis mi e ri gav-

le ni sa da xel yo fis yve la na i ri ris ki sa gan, Se sa ba mi sad, mo ce mu li pos tu la ti Se e xe ba

yve la sa ja ro sam sa xurs da ara mxo lod sas wav lo da we se bu le bebs; ne it ra li te tis dac-

vis val de bu le ba gan sa kuT re bul sim tki ces iZens sa ja ro sam sa xu reb Si, sa dac sa ja ro

ser vi se bis mom xma reb le bi Se da re biT da uc vel da, gar kve ul wi lad, sa ja ro mo xe le ze

da mo ki de bul mdgo ma re o ba Si im yo fe bi an“.10 am ri gad, dam saq me bels sa fuZ ve li aqvs, rom

aRar ga ug rZe los kon traq ti da saq me buls, ro me lic uars acx a debs is la mu ri Tav Sa lis

mox sna ze, im Sem Txve va Sic ki, Tu dam saq me bel ma ga mo i Ci na to le ran to ba Tav da pir ve li

kon traq tis da de bi sas da Tu da saq me bu lis saq ci e li ar iyo pro ze li ta ru li. ro gorc

uk ve aRi niS na, sxva gan Ci ne be bic azus te ben, rom re li gi u ri niS ne bis mox sna ze ua ri Se-

saZ le be lia Ca iT va los pro fe si u li val de bu le be bis ara je ro van Ses ru le bad da Se sa-

ba mi sad – Sec do mad.11

Se da re biT rTu la daa sa kiTx i, ro de sac saq me exe ba e.w. kre Se bis Te mas. igi war mo-

ad gens ker Zo sa bav Svo ba Ris na ir sa xe o bas. da va exeba ker Zo da we se bu le bas da ixi le ba

ver sa lis sa a pe la cio sa sa mar Tlos mi er. saq me ze sa bo loo ga dawy ve ti le ba jer ar dam-

dga ra.

Tum ca Ra, aqam de ar se bob da ga mo nak li si sa ja ro sam sa xu ris „dro e bi Ti da mo xa li-

se Ta nam Sro mel Ta“ mi marT, ma ga li Tad, de da ze, ro me lic ne ba yof lo biT, anazR a u re bis

ga re Se, ro gorc mo xa li se, ex ma re ba mas wav leb lebs dRis bo los mos wav le Ta sko li dan

gay va ni sas, un da gav rcel des Tu ara re li gi u ri niS nis de mon stri re bis sa ka non mdeb-

lo ak rZal va. dis kri mi na ci is wi na aR mdeg brZo lis umaR le si xe li suf le ba am Sem Txve-

va Si mi iC nevs, rom Tav da bu ru li de de bis mo xa li se Ta nam Srom lad sam sa xur Si ay va na ze

sko lis di req to ris ua ri Se saZ le be lia Ca iT va los dis kri mi na ci ad.12 mag ram, 2011 wlis

31 ma iss mi Re bul re zo lu ci a Si re li gi u ri Ta vi suf le bi sa da res pub li ku ri paq tis

far gleb Si, sa e ro o bis prin ci pis pa ti vis ce mis moTx ov ni dan ga mom di na re13 – do ku men-

10 TA parizin 2002 wlis 17 oqtomberi, sarCeli №0101740 /5.11 CAA lioni, 2003 wlis 27 noemberi, sarCeli №0301392.12 HALDE, TaTbiri №. 2007-117, 2007 wlis 14 maisi.13 rezolucia N. 672, 2011 wlis 31 maisi.



389

ti, ro me lic yve laf ris mi u xe da vad, rCeba nor ma ti u li Za lis ga re Se – erov nul ma asam-

ble am mi iC ni a, rom „a u ci le be lia sa e ro o bis prin ci pi mTli a nad gav rcel des im pi reb ze,

rom le bic Ta nam Srom lo ben sa ja ro sam sa xur Tan, ise ve ro gorc so ci a lu ri, sa me di ci-

no- so ci a lu ri seq to ris ker Zo struq tu reb Tan da rom leb sac akis ri aT sa ja ro mi si a,

gar da `wmin da sa kuT riv~ re li gi u ri da we se bu le be bi sa“.

imav dro u lad, ak rZal va mo ce mu li mo men tis Tvis ar un da exe bo des po li ti ku ri

ar Cev ne bis kan di da tebs, rom le bic jer ar aur Ce vi aT da sa ja ro mo xe lis sta tu si ar Se-

u Ze ni aT. am ri gad, sa xel mwi fo sab Wom CaT va la, rom re gi o na lu ri ar Cev ne bis si is ga da-

ce mi sas, pre feq tis mi er ka no nis dar Rve va ar mom xda ra imis ga mo, rom er T-er Ti kan di-

da ti is la mur Tav Sals ata reb da.14

2. re li gi ur dRe sas wa u leb sa da kul teb Si mo na wi le o bas Tan

da kav Si re bu li da ve bi

sa ja ro in te re sis dac vis far gleb Si is me ba kiTx va, Ca iT vle ba Tu ara re li gi ur

dRe sas wa u leb sa da kul teb Si mo na wi le o bis miz niT sam sa xu ris gac de na sa pa ti od? saf-

ran geTs, ro gorc sa e ro sa xel mwi fos, ka non mdeb lo biT aqvs dad ge ni li ka len da ri, ro-

me lic gan sazR vravs sa mu Sao da das ve ne bis dRe ebs. aR sa niS na vi a, rom ka len dar Si ka To-

li ku ri dRe sas wa u le bi ga mocx a de bu lia das ve ne bis dRe e bad.

am kon kre tul sa kiTx Tan da kav Si re biT sa xel mwi fo sab Wo da sa sa mar Tlo ga ci le-

biT lo i a lu ri a. sa xel mwi fo sab Wo mi iC nevs, rom sa ja ro sam sa xu ris Se sa ba mis uf le ba-

mo sil pirs uf le ba aqvs, re li gi ur ri tu al Si mo na wi le o bis miz niT, dro e biT ga a Ta vi-

suf los mo xe le da gac de ni li dRe e bi Ca uT va los sa pa ti od.15

ze mox se ne bul sa kiTx eb Tan mi mar Te ba Si sa e ro o bis qar tia sa ja ro mo xe le e bi saT-

vis Zal ze na Tel prin ci pebs aya li bebs: a) „yo vel sa ja ro mo xe les aqvs mkac ri ne it ra li-

te tis dac vis val de bu le ba. igi yve la ada mi ans Ta nas wo ruf le bi a nad un da mo eq ces da

da ic vas ma Ti rwme nis Ta vi suf le ba. b) sa ja ro mo xe le val de bu li a, ar mo ax di nos sa ku-

Ta ri rwme nis, re li gi u ri kuT vni le bis de mon stri re ba. g) sa ja ro mo xe le val de bu lia

da ic vas sa e ro o bis prin ci pi sa ja ro sam sa xur Si. d) sa xel mwi fo icavs sa ja ro mo xe lis

rwme nis Ta vi suf le bas, sa ja ro mo xe les Se sa ba mi si ne bar Tvis sa fuZ vel ze, re li gi ur

dRe sas wa u leb Si mo na wi le o bis miz niT, sam sa xu ris gac de na Ca eT vle ba sa pa ti od.

II. po zi ci e bis ra di ka li za ci a: sko la Si re li gi u ri kuT vni le bis

de mon stri re bi dan sa ja ro siv rce Si Cac mu lo bis kon tro lam de

2000 wli dan mo yo le bu li, saf ran geT Si mZaf rde ba de ba te bi me mar jve ne da me mar-

cxe ne par ti ebs So ris. me mar jve ne par tia iTx ovs sa ka non mdeb lo gziT Tav Sa lis ta re-

bis ak rZal vas, ey rdno ba ra im gvar ar gu men tebs, ro go re bi caa „res pub li ka- sa e ro o ba“

14 saxelmwifo sabWo, 2010 wlis 1 marti, sarCeli №337079.15 CE, 2004 wlis 16 Tebervali, Ahmed B, AJDA avril 2004 wlis 19aprili, gv. 822, SeniSvna G. Koubi

et G. Guglielmi naxeT aseve C. Viard, kongresi… ‘locvisaTvis~, samarTali da kultura, 2006, n° 51,. 49-65, <http://droitcultures.revues.org/792>.


390

an ki dev Ta nas wo ruf le bi a no bis dac va ka ceb sa da qa lebs So ris. me mar cxe ne Ta par ti a,

ax dens ra re li gi is Ta vi suf le bis uf le bis de mon stri re bas, qve teq ste biT ewi na aR mde-

ge ba in teg ra lu ri Tav Sa lis ta re bas. sa bo lo od au ci le be li xde ba cal sa xa da kon kre-

tu li sa ka non mdeb lo Car Cos Se mu Sa ve ba, er Ti mxriv, sko lis Sig niT kon kre tu li we se-

bis da sad ge nad (a), xo lo me o re mxriv, ka no nis far gleb Si sa ja ro siv rcis ga sa kon tro-

leb lad (b).

a) sa ka non mdeb lo in ter ven cia sas ko lo da we se bu le beb Si

2004 wels, mwva ve sa ja ro de ba te bis fon ze, res pub li kis pre zi den tma, Jak Si rak ma,

ga iT va lis wi na sa ka non mdeb lo in ter ven ci is au ci leb lo ba da 2004 wlis 15 marts mi Re-

bul iq na ka no ni, ro me lmac sa e ro o bis kon sti tu ci u ri prin ci pis le ga li za cia mo ax di na.

ka no nis Ta nax mad „sko leb Si, ko le jeb sa da sa ja ro li ce u meb Si aik rZa la im niS-

ne bi sa Tu ta ni sa mo sis ta re ba, rom le bi Tac mos wav le e bi cxa dad am JRav ne ben sa ku Tar

re li gi ur kuT vni le bas“. ka no niT, ro me lic dRe sac Za la Si a, ne ba dar Tu lia mxo lod

„fa ru li“ niS ne bis ta re ba (pa ta ra jvre bi, fa ti mas xe li Tu da vi Tis jva ri), ro mel Ta

Ca mo naT va li da zus te bu lia 2004 wlis 18 ma i sis ka no nis da narT we ril Si. am ri gad, saq me

ar exe ba ab so lu tur da zo gad ak rZal vas, ara med mxo lod ta ni sa mo si sa da niS ne bis „aS-

ka ra“ de mon stri re bas. zed sar Ta vi sa xe lis – aS ka ras zus ti gan sazR vre ba ka non Si mo ce-

mu li ar aris, es uka nas kne li moq me debs ro gorc stan dar ti, Se fa se bis uf le ba mo si le-

bas ani Webs da we se bu le bis uf ross an mo sa mar Tles.

im Sem Txve va Si, Tu mos wav le ar emor Ci le ba ka nons, sko lis di req to ri eTaT bi re ba

mi si oja xis wev rebs da, uSe de go di a lo gis Sem deg, mSo be li iZu le bu lia mos wav le sxva,

ker Zo sko la Si ga da iy va nos swav lis ga sag rZe leb lad. ka no nis xar ve zad Se saZ le be lia

mi viC ni oT is ga re mo e ba, rom am gvar si tu a ci a Si mos wav les uf le ba er Tme va, swav la ga ag-

rZe los sa ja ro, sa e ro da ufa so sa Su a lo sko la Si.

aR sa niS na vi a, rom ze mox se ne bu li ka no ni uk ve eq vsi we lia Za la Sia da am xnis gan mav-

lo ba Si ara erT sa sa mar Tlo da vas hqon da da aqvs ad gi li. gar da ami sa, mSo be li Ta vi dan-

ve am jo bi nebs sa ku Ta ri re li gi u ri niS nis Se sa ba mis sko la Si Ca we ros Svi li, an gvxvde ba

ise Ti Sem Txve ve bic, ro de sac mSo be li Cac mu lo bas an re li gi u ri aq se su ars sxva ti piT

anac vlebs (ma ga li Tad, mu sul ma nu ri Tav Sa lis nac vlad – ben de na).

dRem de ne bis mi e ri sa sa mar Tlo Tu sa kon sul ta cio or ga nos mi er mi iC ne va, rom

gan xi lu li ka no ni Se sa ba mi so ba Sia ada mi a nis uf le be bis ev ro pu li kon ven ci is me-9 mux-

lis moTx ov neb Tan. ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar Tlom mxo lod or saq me Si

im sje la re li gi ur niS neb Tan da kav Si re biT fran gul ka non mdeb lo ba ze. pir ve li saq-

me16 Se e xe bo da 2004 wlis ka no nam de ar se bul sa mar Tleb riv Car Cos, xo lo me o re saq me Si17

ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar Tlom mi iC ni a, rom sa e ro o bi sa da re li gi is Ta-

vi suf le bis prin ci pebs So ris ka non zo mi e re bis Se fa se bis uf le ba mo si le ba aqvs sa xel-

mwi fos. re li gi u ri ga mo xa tu lo bis Ta vi suf le ba Si Ca re va, ro me lic fran gu li ka no niT

gaT va lis wi ne bu li ga mo nak li si a, pro por ci u lia sa ja ro mi zan Tan – da vic vaT sa ja ro

sas wav lo da we se bu le be bis ne it ra li te ti da sa e ro o ba.

16 2008 wlis 4 dekembris ganaCenSi Dogru c. France, n. 27058/05.17 2009 wlis 30 ivnisis ganaCenSi X c. France, n. 53563/08.



391

b) sa ja ro siv rce ze kon tro lis gaz rda

re li gi u ri kuT vni le bis de mon stri re bas Tan mi mar Te ba Si Tavs iCens, er Ti mxriv,

rwme nis Ta vi suf le bis uf le bis dac vis au ci leb lo ba da me o re mxriv, saf ran ge Tis

mTav ro bis res pub li ku ri prin ci pe bi da sa ja ro wes ri gis dac vis val de bu le ba.

2007 wlis sap re zi den to ar Cev ne bis win, 2007 wlis 25 marts, b-n vi le pi nis mTav-

ro bam Seq mna sa e ro o bis ob ser va to ri a, ro me lic cno bi lia 2007 wlis 28 ap ri lis sa e ro-

o bis qar ti is sa xe liT. pre zi den tad ar Ce vis Sem deg res pub li kis pre zi den tma, ni ko la

sar ko zim, mo iTx o va sa ja ro siv rce Si re li gi u ri niS ne bis de mon stri re bis Se sa xeb sa ka-

non mdeb lo re gu li re ba (1), ra Ta da e sa bu Te bi na sa ka non mdeb lo in ter ven ci is au ci leb-

lo ba, ro me lic Tav da pir ve lad mxo lod re li gi u ri Tav Sa lis ta re bas ukav Sir de bo da,

mag ram mog vi a ne biT ak rZal va Se e xo sa ja ro siv rce Si sa xis da far vis ne bis mi er for mas.

re li gi u ri (mu sul ma nu ri) Tav Sa lis ta re bis ak rZal vis Se sa xeb ka no nis

pro eq ti dan sa ja ro ad gi leb Si sa xis da mal vis ak rZal vis ka no nam de

2009 wlis zam Tar Si sa ja ro gax da mu sul ma nu ri Tav Sa lis ta re bis wi na aR mdeg ka-

no nis pro eq ti, ro me lic sa zo ga do e bis, po li ti ko se bi sa da iu ris te bis far To gan xil-

vis sag nad iq ca. eq sper te bi ga moq vam dnen da sa bu Te bul SiSs, rom ar se bu li sa xiT ka non-

pro eq tis mi Re ba gax de bo da ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa sa mar Tlos mi er saf ran ge-

Tis das jis sa ba bi. eq sper Ta um rav le so ba mi iC nev da, rom ka non pro eq ti wi na aR mde go ba Si

mo di o da ada mi a nis uf le ba Ta dac vis ev ro pul kon ven ci as Tan dis kri mi na ci u li bu ne bi-

sa da re li gi is Ta vi suf le bis uf le bis aS ka ra xel yo fis sa fuZ vliT.

2010 wlis 26 ian vars ka non pro eq tis Se sa xeb mox se ne ba ga da eg zav na erov nu li asam-

ble is pre zi dents, ro mel mac 2010 wlis 11 ma iss mi i Ro re zo lu cia ra di ka lu ri qme de-

be bis Se sa xeb res pub li ku ri Ri re bu le be bis pa tiv sa ce mad. erov nu li asam blea:18

1. mi iC nevs, rom qa leb sa da ma ma ka cebs So ris Ta nas wo ruf le bi a no bi sa da Ti To e u-

li ada mi a nis pa ti vi sa da Rir se bis dac vis uf le ba aval de bu lebs saf ran ge Tis res pub-

li kas, ga na xor ci e los ra di ka lu ri qme de be bi, ro mel Ta So ri sac aris Tav Sa lis ta re-

bis ak rZal vis au ci leb lo ba, ra Ta da cu li iyos res pub li kis Rir se ba.

2. am tki cebs, rom rwme nis, az ris ga mo xa tu le bis Ta vi suf le bis uf le bis dac va ar

un da ewi na aR mde ge bo des sa ja ro in te re sebs.

3. sa ja rod aRi a rebs Rir se bis, Ta vi suf le bis, Ta nas wo ro bi sa da Zmo bis prin ci pe-

bis mi marT er Tgu le bas.

4. acx a debs mzad yof nas, rom iq ne ba ga ran ti qa leb sa da ma ma ka cebs So ris Ta nas wo-

ro bis uz run vel sa yo fad da dis kri mi na ci is wi na aR mdeg.

5. au ci leb lad mi iC nevs, rom yve la sa Wi ro sa Su a le ba iq nes ga mo ye ne bu li im qa le-

bis dac vis uz run vel sa yo fad, rom le bic ze wo la sa da Za la do bas ga nic di an, ker Zod ki,

iZu le bul ni ari an ata ron mu sul ma nu ri Tav Sa li“.19

yve la ze mox se ne bu li dek la ri re bu li val de bu le bi dan ga mom di na re, res pub li kis

pre zi den ti da mTav ro ba iZu le bu li gax da, mi e Ro im gva ri ka no ni, ro me lic ar iq ne bo da

aS ka rad dis kri mi na ci u li. am gva rad, ev ro pu li sa sa mar Tlos mxri dan saf ran ge Tis da-

da na Sa u le bis saf rTxis Ta vi dan aci le bis miz niT, ga mo sa va li Se Ta va ze bu li iq na pro-

18 <www.assamblee.nationale.fr/13/ta/ta0459.asp>.19 <www.assamblee.nationale.fr/13/ta/ta0459.asp>.


392

fe sor gi kar ka so nis mi er ka non pro eq tis sa par la men to gan xil vi sas, ro me lic pro fe-

sor ma sa xel mwi fo sab Wos mi er 2010 wlis ap ril Si20 ga moT qmu li az ris far gleb Si Ca mo-

a ya li ba.

2010 wlis 11 oq tom bers mi Re bu li ka no ni n° 2010-1192 ewi na aR mde ge ba ara mxo lod

mu sul ma nu ri Tav Sa lis ta re bas, ara med sa ja ro ad gi leb Si ne bis mi e ri sa Su a le biT krZa-

lavs sa xis da mal vas. mar Tlac, ka no nis pir ve li mux lis Ta nax mad, „a ra vis aqvs uf le-

ba, sa ja ro ad gi leb Si ia ros da fa ru li sa xiT“. me o re mux li azus tebs: „sa ja ro siv rcea

xal xi saT vis Ria sa ja ro gze bi da ad gi le bi da sa ja ro sam sa xu re bis te ri to ri e bi” da

rom ga mo nak li sia „Sem Txve ve bi, ro de sac sa xis da far va ne ba dar Tu lia sa ka non mdeb lo

Tu reg la men tis Se sa ba mi si gan kar gu le biT, Tu igi ga mar Tle bu lia jan mrTe lo bi sa Tu

pro fe si u li miz ne biT da /an Tu igi Tav sde ba spor tu li, tra di ci u li Tu ar tis tu li

Ro nis Zi e be bi sa da dRe sas wa u le bis Car Co Si“. ka no nis me-3 mux lis Ta nax mad, wi nam de ba-

re ka no nis dar Rve va „is je ba ja ri miT“, ro mel sac Se iZ le ba Tan sdev des, an Se iZ le ba Se-

ic va los sis xlis sa mar Tlis pa su xis mgeb lo biT. ka no nis me-4 mux li ki dev uf ro So ris

mi dis, da da na Sa u lad gan sazR vravs me o re ada mi a nis mi er iZu le bas, rom sa xe iyos da ma-

lu li sa ja ro siv rce Si. qme de ba das ja dia er Twli a ni pa tim ro biT da 30 000 ev rom de fu-

la di ja ri miT. ka no ni ki dev uf ro mkac ri a, ro de sac iZu le ba xor ci el de ba aras rul-

wlo va nis mi marT – sas je li iz rde ba or wli a ni pa tim ro biT da 60 000-ev ro i a ni ja ri miT.

ka no nis gar da ma va li de bu le bis Ta nax mad, mTav ro bas eZleva 18-Tvi a ni mo ni to rin gis

val de bu le ba ka no nis Ses ru le ba ze da ka no nis Se saZ lo xar ve ze bis Ses wav la ze, ris Sem-

deg ac das kvna un da wa rud gi nos par la ments.21

ze moT gan xi lu li ka no ni kon sti tu ci as Tan Se sa ba mi so bis da sad ge nad ga da e ca

saf ran ge Tis sa kon sti tu cio sab Wos, ro mel mac mi iC ni a, rom ka no ni Se sa ba mi sia kon sti-

tu ci iT ga ran ti re bul uf le beb sa da Ta vi suf le beb Tan da pro por ci u lia ka no ni er mi-

zan Tan.

dRes rTu lia sa u ba ri ka no nis efeq tu ro ba ze, vi na i dan igi Za la Si Se vi da mxo lod

2011 wlis 11 ap rils. ama ve dRes qals oq mi Se ud gi nes in teg ra lu ri Tav Sa lis ta re bi-

saT vis pa ri zis ga re ub nis er T-erT sa vaW ro cen trSi; mas ga mo u we res ja ri ma 150 ev ros

ode no biT. mag ram sa sa mar Tlo da va am mo men ti saT vis ar ar se bobs.

das kvnis sa xiT Se saZ le be lia ga mo iT qvas oTxi mo saz re ba:

1. saf ran ge Tis sa mar Tal Si uk ve ar se bobs ise Ti dad ge ni le ba ni, ro mel Ta meS ve o-

bi Tac Se saZ le be lia sa xis da mal vis zo gi er Ti Sem Txve vis Car Co Si moq ce va an ak rZal va,

rom le bic ga mar Tle bu lia sa ja ro wes ri gi sa da iden tu ro bis kon tro lis moTx ov ne-

biT. ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pul ma sa sa mar Tlom ga mar Tle bu lad mi iC nia moTx ov ne bi,

rom le bic iTx o ven sa xis ga mo Ce nas usaf rTxo e bi sa da iden tu ro bis kon tro li saT vis.

2. mo ce mu li sa xiT ze moT gan xi lu li ka no ni saf ran ge Tis sa zo ga do e ba Si ar se bul

so ci a lu ri prob le me bi sa da re li gi u ri ga er Ti a ne be bis ig no ri re bas ax dens. uf ro me-

tic, zo gi er Ti re li gi u ri niS nis ta re bis ak rZal vi dan mo yo le bu li sa ja ro ad gi leb Si

sa xis da mal vis ak rZal vam de, ka non mde bel ma mi aR wia imas, rom saf ran geT ma Ta vi dan ai-

ci la re li gi is Ta vi suf le bis uf le bis Se lax vlis ga mo pa su xis mgeb lo bis da kis re bis

20 Pastor M., AJDA, 2010, 124.21 <www.assamblee.nationale.fr/13/ta/ta0459.asp>.



393

ris ki, mag ram ga i zar da xe li suf le bis mi er sa ja ro siv rce Si in di vi du a lu ri qme de be bis

kon tro lis Se saZ leb lo be bi.

3. ra Se iZ le ba Tqvas ada mi a nis uf le ba Ta dac vis ev ro pul ma sa sa mar Tlom am ka-

no nis au ci leb lo bi sa da pro por ci u lo bis Se sa xeb? er Ti mxriv, rac Se e xe ba saf ran-

geTs, ze moT aRi niS na, rom sa sa mar Tlo yo vel Tvis ga mar Tle bu lad mi iC nevs im zo mebs,

rom le bic ewi na aR mde ge ba re li gi u ri sa mo sis ta re bas sa e ro o bi sa da sa ja ro wes ri gis

moTx ov ne bis gaT va lis wi ne biT. mag ram, me o re mxriv, sa sa mar Tlom 2010 wlis 26 Te ber-

vals Tur qe Ti22 ga kicxa imis ga mo, rom man da Sa la ma ni fes ta ci a, ro mel Sic mor wmu ne e bi

tra di ci ul sa mos Si ga mowy o bi le bi ga mo di od nen, ro mel Ta So ri sac zo gi er Ti sa xes ma-

lav da. ev ro pu li sa sa mar Tlo mi iC nevs, rom, „saq mis ma sa le bi dan ir kve va, rom mor wmu-

ne, gan sxva ve bu li Cac mu lo biT, ara na i rad ar emuq re ba sa ja ro wes rigs“. Tum ca, „is la-

mis, is la miz mi sa da is la mo fo bi is“ Se sa xeb 2010 wlis 23 iv ni sis re ko men da ci iT, ev ro pis

sab Wos sa par la men to asam ble am ev ro pis sa xel mwi fo ebs mo u wo da, Se mo e RoT „in teg ra-

lu ri Tav Sa li sa Tu sxva re li gi u ri ta ni sa mo sis ta re bis zo ga di ak rZal va“. ada mi a nis

uf le ba Ta ev ro pul ma ko mi sar ma ase ve Se a fa sa es ak rZal va 2010 wels ga moT qmul „mo-

saz re beb Si“,23 er Ti mxriv, igi aRi a rebs, rom qa le bi saT vis in teg ra lu ri Tav Sa le bis ta-

re bis iZu le ba aris „sru li ad mi u Re be li da rep re si u li zo ma“, Tum ca, me o re mxriv, is

dar wmu ne bu li a, rom in teg ra lu ri Tav Sa le bis ta re ba ver mo is po ba iu ri di u li ak rZal-

ve biT, ro me lic ki dev me tad aye nebs ris kis qveS qa le bis yve la na i ri so ci a lu ri cxov re-

bi dan ga riy vas da is la mu ri po zi ci e bis ra di ka li za ci as. is as kvnis, rom „po li ti ku ri

Tval saz ri siT esaa sxve bis sar wmu no e be bis pa ti vis ce ma sa ku Ta ri az ris ga mo xa tu le bis

Ta vi suf le bis dac viT, im Sem Txve va Si, Tu in teg ra lu ri Tav Sa le bis ta re ba miC ne u li a,

ro gorc gan sa kuT re bu li az ris ga mo xa tu le ba“.

iu ri di u li Tval saz ri siT, sa in te re so a, ada mi a nis uf le ba Ta ev ro pu li sa sa mar-

Tlo ga i zi a rebs Tu ara saf ran ge Tis sa kon sti tu cio sab Wos po zi ci as.

4. da bo los, sa ja ro siv rce Si re li gi u ri niS ne bis de mon stri re ba did xa nia po li-

ti kur aq tad iq ca. es po li ti zi re ba ueW ve lia am JRav nebs po li ti ku ri kla sis re zis ten-

to bas, win aRud ges im tran sfor ma ci ebs, rom le bic 1980-i a ni wle bi dan xde ba saf ran-

geT Si da rom le bic kar gad war mo a Ce nen kav Sirs uni ver sa liz msa da plu ra lizms So ris

da ase ve fran gu li tra di ci u li az rov ne bis er Tob Ta vi se bur ma ne ras.

frangulidan Targmna maka nucubiZem*

22 adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo, 2010 wlis 23 Tebervali, Ahmet Arslan et autres c. Turquie, n. 41135/98.

23 www.assembly.coe.int; www. coe.int/commissionner/Viewpoints/100308_fr.asp * Tsu iuridiuli fakultetis asistent-profesori, samarTlis doqtori (Paris OUEST

Nanterre la Defense-is universiteti), Paris I Panthéon-Sorbonne-is universitetis sajaro

samarTlis magistri.

394

niklas lumani

operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:samarTlis sistemis diferencireba*

I

sis te ma Ta gav rce le bu li Te o ria sis te mebs mi iC nevs „Ria sis te me bad“, rom le bic

maT ga re sam ya ros Tan gac vli Ti ope ra ci e biT ik ve be bi an. Se saZ le be lia am gac vli Ti ope-

ra ci e bis struq tu ri re ba da li mi ti re ba sis te mis sa Wi ro e bis mi xed viT, mi si „ze moq me-

de bam de“ da „Se de gam de“ day va niT. aR niS nu li cne ba Ria sis te me bi sa jer bi o lo ge bis,

Sem deg ki so ci o lo ge bis pa su xia Ter mo di na mi kis ka no neb sa da Ca moS lis al ba To ba ze

– qro ba di gan sxva ve be bis mniS vne lo biT. prob le ma iyo mo ce mu li al ba To bis ari de bis

xer xi – anu, Tu ro gor Set ri a le bu li yo es ten den cia en tro pi is mi mar Tu le biT – da

upi ra te sad, Tu ro gor mom xda ri yo im sam ya ros ax sna, ro mel sac uTu od Se uZ lia wes ri-

gis Ca mo ya li be ba da ne gen tro pi is mxar da We ra. ram de na dac Ter mo di na mi kis ka no ni gu-

lis xmobs da xu rul sis te mebs, Ria sis te me bi ga mo sa va li un da yo fi li yo. Tum ca, pa suxs

mo iTx ovs ga ma Ri zi a ne be li kiTx va: ra aris sis te ma? an, uf ro zus tad: ro gor axer xebs

sis te ma ope ri re bas im gva rad, rom mas Se iZ le ba „Ria sis te ma“ ewo dos? an, Tu sis te ma mis

ga re sam ya ro zea da mo ki de bu li, ri si meS ve o biT xer xde ba sis te ma sa da ga re sam ya ros So-

ris mzar di aR re vi sa da, kvlav Ter mo di na mi ku ri Ca moS lis ari de ba?

yve la ze ad re u li pa su xi, po pu la ru li 1950-i an wleb Si da ga zi a re bu li, ma ga li-

Tad, tol kot par son sis mi er, es iyo prob le mis for mu li re ba sis te mis an sazR vris

mxar da We ris Tval saz ri siT.1 pa su xis Ta nax mad, sis te ma, ro mel sac ar Se uZ lia sis te mis

mxar da We ris au ci leb lo bis aR sru le ba, Ta vis Ta vad da iS le ba da aRar iq ne ba ga mok vle-

vis Tvis xel mi saw vdo mi. aman te le o lo gi is aRor Zi ne ba ga mo iw via (a xa li mo du ri sa xe-

liT – fun qci o na liz mi) da kvlav, ro gorc gvsme nia mo li e ri se u li opi u mis da mam Svi de-

be li Za lis Se sa xeb, mig viy va na prob le mis tav to lo gi ur re for mu li re bam de. am de nad,

Cvens kiTx vas gverds ver avuv liT: ra sa xis ope ra ci e bi aya li be ben sis te mis mTli a no-

bas im gva rad, rom mas Se uZ lia sa ku Ta ri Ta vis mxar da We ra, anu moq me de ba da Ta vis ga re-

sam ya ros Tan ur Ti er To bis gag rZe le ba? ro gor un da ga vi az roT, rom ar se bobs ra Rac,

ra sac Se uZ lia ze moq me de ba Ta da Se deg Ta se leq cia da iri ta ci u li in for ma ci is Se nax-

va mi si ga re sam ya ros Se sa xeb, Si na ga ni sa Wi ro e bis Se sa ba mi sad?

en tro pi is xved ris asa ri deb lad yve la am mcde lo bis ukug de biT, au to po i e-

tur, TviT rep ro du ci re bad sis te ma Ta Te o ria ar axdens em pi ri ul izo li re ba Si sru-

* winamdebare Targmani Sesrulebulia Semdegi gamocemidan: Niklas Luhmann, Operational Clo-sure and Structural Coupling: The Differentiation of the Legal System. In: Cardozo Law Review, Vol. 13, 1992: 1419-1441. mTargmnelis mier Secvlilia dedanSi gamoyenebuli citirebis wesi da

misadagebulia „samarTlis Jurnalis“ moTxovnisadmi. 1 ix.: Talcott Parsons & Edward. A. Shils (eds.), Toward a General Theory of Action, 1951, 108-09.

niklas lumani, operaciuli daxuruloba da struqturuli kavSiri:

samarTlis sistemis diferencireba

395

li TviT ka u za lo bis ide is xe la xal aR mo Ce nas.2 es im Ta viT ve cxa di un da iyos. sis te mis

asax va au to po i e tu rad, av to no mi u rad, ope ra ci u li Tval saz ri siT da xu ru lad, gu-

lis xmobs mi si ope ra ci e bis qsels da ara yve la em pi ri u li mdgo ma re o bis er Tob li o bas,

anu sam ya ros. kiTxva is ki ar aris, Tu ro gor axer xebs sis te ma Tvi Tuz run vel yo fas ga-

re sam ya ros gan ne bis mi e ri mxar da We ris ga re Se. aramed, sa kiTx a vi a, Tu ra sa xis ope ra ci-

e bi aZ le ven sis te mas imis sa Su a le bas, rom Ca mo a ya li bos TviT rep ro du ci re ba di qse li,

ro me lic eq sklu zi u rad efuZ ne ba TviT ge ne ri re bad in for ma ci as da Se uZ lia ga nas xva-

os Si na ga ni moTx ov ni le ba ni imi sa gan, rac mas ga re sam ya ros prob le me bad mi aC ni a.

pa su xi uk ve ara fa ru li tav to lo gi a, ara med aS ka ra tav to lo gi a a. sis te mis mTli-

a no ba iwar mo e ba uSu a lod sis te mis mi er.3 me To do lo gi ur amo ca nad gvev li ne ba am tav-

to lo gi a Ta „a mox sna“ (ro gorc lo gi ko se bi ity od nen) da es un da gan xor ci el des im

ope ra ci a Ta em pi ri u li iden ti fi ci re biT, rom le bic ax de nen sis te mis mTli a no bis war-

mo e ba sa da kvlav war mo e bas (ma ga li Tad, bi o qi mi u ri pro ce se bi cocx al uj red Si).

ad vi li iq ne bo da aqe dan gag veg rZe le bi na su bi eq te bi sa da obi eq te bis, sa mec ni e ro

per speq ti ve bi sa da re a lo be bis gan sxva ve be biT. mag ram, jer ki dev er Txel mi vub run deT

kiTx vas, Tu ro gor awar mo ebs sis te ma sa ku Tar mTli a no bas. kiTx va „ro gor“ iw vevs axal

kiTx vas imis Se sa xeb, Tu vin svams kiTx vas; an ra Si mdgo ma re obs am kiTx vis das mis sis te-

mu ri pi ro be bi; an, ub ra lod, vin aris dam kvir ve be li? es Ta vad sis te maa Tu sxva ga re Se

er Te u li? iq neb es cno bi li su bi eq tia an ub ra lod sxva sis te ma?

ref leq su ri Se kiTx vis es teq ni ka aba Ti lebs – an xom ar meT qva, de kon stru i re bas

ax dens? – su bi eq tsa da obi eqts So ris gan sxva ve bas da gvto vebs „dak vir ve ba di / dam-

kvir ve be li sis te me bis“ mo saz re bas Tan, ro mel sac in gli sur ena Si or ma gi mniS vne lo ba

aqvs, ga mom di na re in gli su ri -ing for mi dan, ra sac gu lis xmobs „ob ser ving systems“ (sis-

te meb ze dak vir ve ba / sis te me bi, rom le bic Ta vad ak vir de bi an).4 pi ra dad Cven Se saZ loa

vi yoT dam kvir ve be li sis te me bi, rom le bic ak vir de bi an Ta vad dam kvir ve bel sis te mebs.

ari an ki Tvi Tuz run vel myo fi, TviT war mo e ba di sis te me bi au ci leb lad dam kvir ve be li

sis te me bi, ro mel Tac Se uZ li aT sa ku Ta ri Ta vis gan sxva ve ba ga re sam ya ro sa gan? ro gor

Se uZ li aT maT Ta vi si Ta vis mxar da We ra, Tu ama ve dros ar Za luZT Ta vi si Ta vis gan sxva-

ve ba da ra aris ma Ti TviT dak vir ve bis ope ra ci u li sa fuZ ve li? aris Tu ara re fe ri re bis

kla si ku ri prob le ma (ro gorc az ri sa da WeS ma ri te bis pi ro ba) Ta vad go niv ru li kiTx-

va, Tu au ci le be lia mi si tran sfor mi re ba im kiTx vad, ro mel sac ain te re sebs, Tu ro-

gor un da mox des gan sxva ve ba TviT re fe ri re ba sa da ga re re fe ri re bas So ris? Tu ase a,

ra sa xis sis te mebs Se uZ li aT am gva ri gan sxva ve ba da ra sa xis ope ra ci e bis ga mo ye ne biT?

2 pretenziebi, romlebic aRniSnul mosazrebas Seexeba, uaryofs im Teorias, romelsac

arc aravin gvTavazobs. magaliTad, ix.: Michel van Kerchove & Francois Ost, Le système juridique entre ordre et désordre, 1988, 154-59.

3 igive tavtologia Cans evoluciur TeoriaSic. sistemebi ibrZvian gadarCenisTvis

garesamyarosTan adaptirebiT da adaptireba mtkicdeba gadarCeniT. problema aris

gadawyveta, rameTu gadawyveta aris problema. da aq, aseve, aucilebelia tavtologiis

daZleva sistemaTa Semcvlel Sinagan operaciebsa da Sedegad momyol gadarCenas Soris

empiriuli gansxvavebis gziT. Sesabamisad, unda vaRiaroT is SesaZleblobac, rom sus-

tad adaptirebuli sistemebi gadarCebian. 4 ix.: Heinz von Foerster, Observing Systems, 1981.


396

gan sxva ve ba TviT re fe ri re ba sa da ga re re fe ri re bas So ris upi ro bod Si na ga ni gan sxva-

ve ba a. mag ram, lo gi ku rad, ro gor Se iZ le ba gan sxva ve ba Si na gan sa da ga re gans So ris iyos

Si na ga ni gan sxva ve ba? da em pi ri u lad, ra sa xis ope ra cia ax dens sis te ma Si am gan sxva ve bis

war mo e ba sa da kvlav war mo e bas da am gva rad axer xebs lo gi ku ri ga mo ca nis amox snas (ma-

Sin, ro ca lo gi ko sebs das Wir de bo daT uf ro ma Ra li lo gi ku ri ti pe bi sa Tu do ne e bis

gan xil va am prob le mis amo sax sne lad)?

es yo ve li ve Se saZ loa to veb des ara a u ci le be li sir Tu li sa da mxo lod epis te mo-

lo gi u ri in te re sis qo nis STa beW di le bas. mag ram Ce mi gan zrax vaa ni a da gis mom za de ba

ope ra ci u li (Tu sis te mu ri) da xu ru lo bis cne bis ga sa ge bad da me, upir ve les yov li sa,

un da mo vax di no yve la sa xis epis te mo lo gi u ri wi na aR mde go bis de kon struq ci a, ra Ta

Se saZ le be li gax des ar sis wvdo ma. Seg viZ lia miv yveT fer di nand de so si urs5 da Jak de-

ri das6 an jorj spen ser bra uns7 da, Ta nax mad mi Ti Te bi sa, yo vel Tvis da viwy oT sxva o biT

da ara iden to biT, gan sxva ve biT da ara mTli a no biT. mag ram, ase ve, Seg viZ lia ga vi zi a-

roT em pi ri ul mec ni e re ba Ta Se de ge bi, me tad re kog ni ti ur mec ni e re ba Ta da sis te ma Ta

Te o ri i sa, rom le bic aqar wyle ben on to lo gi i sa da epis te mo lo gi is kla si kur pri vi le-

gi ebs kiTx ve bi sa da pa su xe bis or ga ni ze biT.

Cve ni pir ve li kiTx va yo vel Tvis iq ne ba: vin aris dam kvir ve be li; an ra aris is sis-

te ma, ro me lic Ta vis Tavs ga nas xva vebs mi si ga re sam ya ro sa gan? am kiTx va ze pa suxs mog-

vcems ope ra ci u li da xu ru lo bis cne ba. ra sak vir ve li a, ro gorc cal ke aRe bu li cne ba,

igi ve ra fers ver „ax snis“, verc sis te mis mdgo ma re o bas da verc mis struq tu rul mi-

mar Tu le bas. igi ve iT qmis au to po i e zi sis cne bis Se sa xe bac.8 mag ram Te o ri am, rom lis mi-

za ni caa ax sna, un da sca dos da aR we ros, Tu ro gor axer xe ben sis te me bi, ga um klav dnen

da xu ru lo bi sa da Ri a o bis prob le mebs, ri si miR we vac Se uZ le be lia ka u za lur pi ro-

beb Si. Tu ga ag rZe lebT ka u za lu ri da xu ru lo bis sa kiTx is aR re vas ope ra ci u li da xu-

ru lo bis sa kiTx Tan – an, uf ro zo ga dad, ka u za lo bi sa da TviT re fe ri re bis sa kiTx Tan

– mo gi wevT sxva sag neb ze gan sxva ve bu li in stru men te biT dak vir ve ba da ve Rar miy ve biT

am naS roms.

II

ax la ki mzad varT da viwy oT Cve ni gza sa mar Tlis sis te miT, anu, mzad varT Sev-

xvdeT pir vel wi na aR mde go bas. pir ve li mo u lod ne lo ba isaa, rom zo ga di sis te me bis

do ne ze ope ra ci u li da xu ru lo bis cno bi li pro ta go nis te bi mkac rad uar yo fen mis

ga mo ye ne bas so ci a lur sis te meb Tan mi mar Te biT. ha inc fon fo er sters es idea So kis-

5 ix. zogadad: Ferdinand de Saussure, Course in General Linguistics (Charles Bally & Albert Sechehaye eds., Roy Harris trans.), 1983.

6 Jacques Derrida, Writing and Difference (Alan Bass trans.), 1978, 154-68.7 George S. Brown, Laws of Form, 1979.8 gansakuTrebulad es STambeWdavi neologizmi unda uwyobdes xels gadaWarbebuli

molodinebis Seqmnas, rac Semdgom advilad baTildeba. polemikisaTvis, magaliTad, ix.:

Bernd Marin, Contracting without Contracts – Economic Policy Concentration by Autopoietic Regimes be-yond Law? (European University Institute, Working Paper No. 87/287), 1987.



397

mom gvre lad mi aC ni a;9 arc hum ber to ma tu ra na da fran cis ko va re la da Tan xmde bod nen

so ci a lur sis te ma Ta mox se ni e bas au to po i e tur sis te me bad.10

ra to mac ara? pa su xi ad vi li a. ar ari an ra so ci o lo ge bi, es av to re bi so ci a lur

sis te mebs mi iC ne ven kon kre tu li ada mi a ne bi sa gan, sxe u li sa da go ne bis mqo ne in di vi de-

bi sa gan Sed ge ni lad. ra sak vir ve li a, Se uZ le be lia im so ci a lur sis te ma Ta da xu ru lo-

bis aRi a re ba, rom le bic mo i ca ven uj re deb Si mo le ku la Ta an sxe u leb Si uj re de bis, an da

go ne ba Si fiq re bis kvlav war mo e bas, ro gorc so ci a lur ope ra ci ebs so ci a lur sis te ma-

Si.11 mag ram es Sec do ma mxo lod mi u Ti Tebs gan mar te bis ga mo uk vle vel Se saZ leb lo beb-

ze. Cven un da vi yoT zed mi wev niT zus tni im ope ra ci is ti pis gan mar te bi sas, ro me lic,

Ta vi si war mo e bis da xu rul qsel Si, ax dens so ci a lu ri sis te mis mTli a no bis kvlav war-

mo e bas. es ope ra cia ve ra so des ver ga ni mar te ba, ro gorc si cocx lis bi o qi mi u ri war mo-

e ba, igi verc cno bi e ri sis te mis Si na gan sib ne le Si fiq re bis mi er fiq rTa kvlav war mo e-

bad iq ne ba miC ne u li.12 ope ra ci a, ro mel sac ve ZebT, Se iZ le ba iyos mxo lod ko mu ni ka ci a.

faq tob ri vad, au to po i e tur so ci a lur sis te ma Ta Te o ri as Se iZ le ba ewo dos in-

di vid Ta se ri o zu li aRi a re ba, me tad re uf ro se ri o zu li, vid re amas Cve ni hu ma nis tu-

ri tra di cia axer xebs. ro gorc in di vi di, verc er Ti ada mi a ni ver iq ne ba ro me li me sxva

sis te mis na wi li. kri ti ko se bi xSi rad ver xvde bi an Zi ri Tad arss. Tum ca, mxo lod ar Tur

je kob so ni am tki cebs, rom sa er To sa mar Ta li (Tu ara kon ti nen tu ri sa mar Ta li) mo i-

cavs „in di vi dis rol sa da sa Wi ro e bebs“.13 mag ram in di vi dis mdgo ma re o ba, ori ve ver si is

Ta nax mad, faq tob ri vad, sru le bi Tac ar gan sxvav de ba. je kob so ni ag rZe lebs da mi dis

mtki ce bam de, rom:

sa er To sa mar Tal Si in di vi de bi war mod ge nil ni ari an mxo lod im xa si a TiT, ra sac

isi ni aC ve ne ben ur Ti er Tqme de be biT, rom le bic mi mar Tu lia nor ma Ta wi na re ga mo ye ne-

ba Si ga mo xa tu li fa se u lo be bi sa ken. in di vi debs, rom le bic iye ne ben nor mebs, Se saZ loa

hqon deT mra val gva ri da mo ki de bu le ba (pi rov nu lo ba, emo ci a) nor mis ga mo ye ne bi sad mi.

da mo ki de bu le bas ar aqvs mniS vne lo ba: mxo lod ur Ti er Tqme de ba Si xa si a Tis Cve ne bas aqvs

mniS vne lo ba.14

9 hainc fon foersterma es Sexeduleba interviuSi gamoxata: Généalogies de l’auto-organisa-tion, in: Cahiers du centre de recherches et d’études appliques, Vol. 8, 1985, 263.

10 ix.: Humberto R. Maturana, Biologie der Sozialität, in: Delfi n, Band 5, 1985, 6.11 aSkaraa is politikuri mizezebic, romelTa Tanaxmadac aRniSnuli idea miuRebelia.

maturana erTxel SeewinaaRmdega ideas, romlis mixedviTac socialuri sistema, maga-

liTad, Cile pinoCetis mmarTvelobis dros, axdens individebis warmoebasa da kvlav-

warmoebas Tavisi struqturisa da procesebis meSveobiT. 12 TiTqmis hegelis citataa. hegeli mas uwodebs „die fi nstere Innerlichkeit des Gedankes“. Georg W.

F. Hegel, Vorlesungen über die Ästhetik, in: Werke, Band 13, 1970, 18.13 ix.: Arthur J. Jacobson, Autopoietic Law: The New Science of Niklas Luhmann, in: Michigan Law Review,

Vol. 87, 1989, 1647, 1683. Sdr.: Christophe Grzegorczyk, Système juridique et réalité: Discussion de la théorie autopoiétique du droit, in: Paul Amselek & Christophe Grzegorczyk (eds.), Controverses autour de l’ontologie du droit, 1989, 179, Semdegi komentariT: Gunther Teubner, How the Law Thinks: Toward a Constructivist Epistemology of Law, in: Law & Society Review, Vol. 23, 1989, 727, 739-41.

14 Arthur J. Jacobson, Autopoietic Law: The New Science of Niklas Luhmann, in: Michigan Law Review, Vol. 87, 1989, 1647, 1684.


398

es yo ve li ve Se saZ loa iTar gmnos Sem deg na i rad: mxo lod ko mu ni ka ci as aqvs mniS-

vne lo ba, ram de na dac sa mar Tleb ri vi sis te me bi so ci a lu ri sis te me bi a!

mag ram, ra tom ko mu ni ka ci a? ko mu ni ka cia er T-er Tia im iS vi aT ope ra ci a Ta gan,

rom leb sac TviT tran scen den tu ro bis ga mo ca nis amox snis una ri aqvT.15 aris ra ope ra-

ci a, igi uZ lu ria mi a to vos sa zo ga do e ba, ro gorc sis te ma, ro me lic ax dens yve la ko mu-

ni ka ci is ga er Ti a ne bas, ra me Tu arc erT sis te mas ar Se uZ lia Ta vi si sazR vre bis miR ma

imoq me dos da ko mu ni ka cia ar Se iZ le ba iyos ara ko mu ni ka ci a. mag ram, ak vir de ba ra Ta vis

Tavs da miy ve ba ra ko mu ni ka ci is sis te mas, dak vir ve bis ma war mo e bel ope ra ci as esa Wi-

ro e ba, msgav sad fix tes ego si16, gan sxva ve ba ko mu ni ka ci a sa da ara ko mu ni ka ci as, an sis-

te ma sa da ga re sam ya ros So ris. ko mu ni ka ci u ri sis te ma aris, an ar aris TviT tran scen-

den tu ri, ga mom di na re iqi dan, Tu Tqven (an uSu a lod sis te ma) ak vir de biT mas, ro gorc

ope ra ci ul an dam kvir ve bel sis te mas. ko mu ni ka ci ur sis te ma Ta evo lu ci u ri war ma te ba

da mo ki de bu lia sis te ma sa da ga re sam ya ros So ris gan sxva ve bis uSu a lod sis te ma Si ve Se-

mo Re ba ze – „for mis kvlav SeR we va for ma Si“, rom ga mo vi ye noT jorj spen ser bra u nis

sity ve bi.17

ra sak vir ve li a, ko mu ni ka ci is cne ba un da mi vu sa da goT am amo ca nas, ra me Tu, ro-

gorc cno bi li a, sxva cne be bi sxva gan sxva ve bebs awar mo e ben, sxva gan sxva ve be bi ki sxva

dam kvir veb lebs. ko mu ni ka cia ar Se iZ le ba ga ni mar tos, ro gorc ko mu ni ka ci u ri moq me-

de ba, ra me Tu es mo iTx ov da war mo ud ge nels: su bi eq ti sxe u li sa da go nis ga re Se.18 da is

ase ve ar Se iZ le ba ga ni mar tos, ro gorc Sety o bi ne bis an in for ma ci is ga da ce ma, ra me Tu

aq ase ve igu lis xme ba ga da u ce me li ko de bi da sa er To Car Co e bi, sa i da nac xde ba in for ma-

ci is ar Ce va.19 ne bis mi er Sem Txve va Si, ko mu ni ka cia ar un da iq nes miC ne u li ise Ti ra Ra cis

Sem cve lad – im Se saZ leb lo ba Ta re per tu a ri, rom li da nac xde ba in for ma ci is se leq cia

– rac ar ko mu ni cir de ba. nac vlad ami sa, ko mu ni ka cia un da iyos Ta vis Ta vad aR mo ce ne-

ba di re a lo ba, ope ra ci a Ta er Tgva ri au to po i e tu ri qse li, ro me lic Tan mim dev ro biT

ax dens imis or ga ni ze bas, ra sac ve ZebT, Tan xved ra TviT re fe ri re bi sa (Sety o bi ne ba) da

ga re re fe ri re bis (in for ma ci a). ko mu ni ka cia war mo i So ba Sety o bi ne ba sa da in for ma ci as

So ris ar se bu li sru le biT xe lov nu ri gan sxva ve bis meS ve o biT re a lo bis da na wev re bis

Se de gad, ori ve mi iC ne va ra Sem Txve viT mov le nad im mim di na re pro ces Si, ro me lic gan-

me o re bi Tad iye nebs wi na re sa fe xu re bis Se de gebs da elo de ba Sem dgoms.

15 ix.: Jean-Pierre Dupuy, On the Supposed Closure of Normative Systems, in: Gunther Teubner (ed.), Autopoi-etic Law: A New Approach to Law and Society, 1988, 51, am problemisaTvis samarTlis sistemas-

Tan dakavSirebiT.16 Johann G. Fichte, Grundlage der gesamten Wissenschaftslehre, in: Ausgewählte Werke, Band 1, 1964, 1-3.17 ix.: George S. Brown, Laws of Form, 1979, 56-57, 69-76. 18 renate maincs, gamonaklisis saxiT, uyvars Semaxsenos, rom ar arsebobs subieqti sxeu-

lisa da gonis gareSe. namdvilad ara, magram ramdenadac SeuZlebelia yvela bioqimiuri,

neirofsiqologiuri, fizikuri da sxva saxis aqtivobis CaTvla komunikaciuri proce-

sebis nawilad (kavSirad? safexurad?), aucilebelia subieqtTa gamoricxva. sakiTxavia,

Tu ratom da rogor moxerxdes individTa seriozuli aRiareba.19 ix.: Benny Shanon, Metaphors for Language and Communication, in: Revue international de systémique, Vol.

3, 1989, 43. ix. aseve: Terry Winograd & Fernando Flores, Understanding Computers and Cognition: A New Foundation for Design, 1986.



399

ko mu ni ka ci is am cne bis ga mo ye ne bis Ta na ve axal prob le mas vam CnevT. ro de sac da-

iwy e ba da Ca er Tve ba Ta vi si Ta vis rep ro du ci re ba Si, ko mu ni ka ci is ope ra cia awar mo ebs

so ci a lur sis te mas, sa zo ga do e bis yov lis mom cvel sis te mas da dRes dRe o biT msof-

lio sa zo ga do e bis glo ba lur sis te mas – arc me ti, arc nak le bi. Cve ni kon cep tu a lu ri

Tval Ta xed va aya li bebs sa zo ga do e bis, ro gorc da kav Si re bad ko mu ni ka ci a Ta da xu ru li

sis te mis na Tel cne bas, ro me lic ko mu ni ka ci is kvlav war mo e bas ko mu ni ka ci iT ve ax dens.

so ci o lo gi is am Ja min de li mdgo ma re o bis gaT va lis wi ne biT, es Se saZ loa mniS vne lo va ni

na bi ji iyos sa zo ga do e bis Te o ri i sa ken. mag ram, ro gor gan vag rZoT aqe dan? Tu sa zo ga-

do e ba aris ope ra ci u lad da xu ru li au to po i e tu ri sis te ma, Se saZ loa Tu ara sa zo ga-

do eb ri vi sis te mis Sig niT ar se bu li sis te me bic ase ve da xu rul sis te me bad mi viC ni oT?

bi o lo ge bi un da da u pi ris pir dnen kiTx vas imis Se sa xeb, rom Tu uj re de bi au to po i e tu-

ri sis te me bi a, Se saZ le be lia Tu ara or ga niz me bis miC ne vac au to po i e tur sis te me bad.

so ci o lo gebs Se uZ li aT glo ba lu rad da iwy on da ga moT qvan eW vi, rom Tu sa zo ga do e-

be bi au to po i e tu ri sis te me bi a, ma Ti qve sis te me bic Se saZ loa ase ve au to po i e tu ri sis-

te me bi iy vnen. mag ram, Se saZ loa ar se bob des au to po i e zi si au to po i e zi sis Sig niT, da xu-

ru lo ba da xu ru li sis te mis Sig niT? da ras niS navs zus tad es „Sig niT“ am Sem Txve va Si?

mi viC ni oT Cve ni gan xil vis Te ma, sa mar Tlis sis te ma, so ci a lur sis te mad sa zo ga-

do eb ri vi sis te mis Sig niT, ro gorc sa zo ga do e bis qve sis te ma. sa mar Tlis sis te mis miC-

ne va au to po i e tur sis te mad gva i Zu lebs va Ri a roT, rom sis te mis mdgo ma re o ba eq sklu-

zi u rad gan pi ro be bu lia mi si pi ra di ope ra ci e biT. ga re sam ya ros sa va ra u dod Se uZ lia

sis te mis ga nad gu re ba, mag ram igi arc ope ra ci eb Si da arc struq tu reb Si ar ere va. sis-

te mis struq tu re bi gar da iq mne bi an da ya lib de bi an sis te mis sa ku Ta ri ope ra ci is Se-

de gad da ope ra ci e bic, Ta vis mxriv, re kur si u lad rep ro du cir de bi an struq tu ru li

me di a ci is meS ve o biT. am mniS vne lo biT, sis te ma aris struq tu riT de ter mi ni re bu li

sis te ma. mag ram, ro gor Se uZ lia sa zo ga do e bas ai ta nos, an xe lic Se uwy os Ta vis Tav Si

av to no mi u ro bis am do nes? bu neb ri vi a, rom sa mar Tlis sis te ma iye nebs ko mu ni ka ci as,

ro gorc Ta vis ba zi sur ope ra ci as da mi mar Tavs enas, Tum ca spe ci fi ku ri ter mi no lo gi-

is ga mo ye ne biT. isic cxa di a, rom Cven aR mo va CenT ko mu ni ka ci is di ne bas, ro me lic ga dak-

veTs sa mar Tlis sis te mis sazR vrebs (rac, ra sak vir ve li a, ar gu lis xmobs imas, rom sa-

mar Tlis sis te mas Se uZ lia ko mu ni ci re ba da mo u ki de be li ko leq ti u ri su bi eq tis msgav-

sad). me o re mxriv, Se uZ le be lia war mo vid gi noT sa mar Tlis im gva ri sis te ma, ro mel sac

ar Se eZ le ba ic nos sa ku Ta ri sazR vre bi, ro gorc TviT ne bu rad Seq mni li ana li ti ku ri

obi eq ti ga re Se dam kvir veb le bi sa. am gva ri sis te ma uZ lu ri iq ne bo da ga nes xva ve bi na iu-

ri di u li ga dawy ve ti le bis sa mar Tleb ri vi da ga re ga ni Se de ge bi, cno bi li da wi na aR mde-

gob ri vi sa kiTxi rom vax se noT.20 igi uZ lu ri iq ne bo da epov na mi ze ze bi pre ce den teb Tan,

pre ce den tad ga mo u ye neb lo bi sa da pre ce den tis daZ le vis prin ci peb Tan dar Ce ni saT-

vis. igi verc imas SeZ leb da, ro gorc da vi na xavT, rom er Tma ne Tis gan ga ne cal ke ve bi na

kon cep tu a lu ri (Si na ga ni) sa kiTx e bi da in te re sis (ga re ga ni) sa kiTx e bi. ro gorc so ci a-

lu ri sis te ma so ci a lur sis te ma Si, igi ax dens sa zo ga do e bis rep ro du ci re bas ko mu ni-

20 ix.: Bernard Rudden, Consequences, in: Juridical Review, Vol. 24, 1979, 193; Neil MacCormick, On Legal Decisions and Their Consequences: From Dewey to Dworkin, in: New York University Law Review, Vol. 58, 1983, 239.


400

ka ci is meS ve o biT. az ri ar aqvs sa mar Tli sa da sa zo ga do e bis gan cal ke ve bas, TiT qos es

ori gan sxva ve bu li sa ga ni iyos da arc mTlad kar gi az ria sa zo ga do e bis miC ne va sa mar-

Tlis ga re sam ya rod. sa mar Tlis sis te ma, Ta vis mxriv, aris ga nu yo fe li na wi li sa zo ga-

do eb ri vi sis te mi sa – igi ub ra lod ki ar aris da mo ki de bu li so ci a lu ri mxar da We ri sa

da le gi ti ma ci is ga re gan wya ro eb ze, ara med ga nu cal ke ve be li na wi lia im qse li sa, ro-

me lic ax dens sa zo ga do e bis rep ro du ci re bas ko mu ni ka ci as Tan ko mu ni ka ci is re kur si-

u li Se kav Si re biT. mi u xe da vad ami sa, sa mar Tlis sis te ma da xu ru li sis te ma a, ro me lic

awar mo ebs Ta vis ope ra ci ebs, Ta vis struq tu rebs da Ta vis sazR vrebs Ta vi si ve ope ra-

ci e bis meS ve o biT; da amas ax dens ne bis mi e ri ga re ga ni gan ma pi ro beb lis, Tu ra i me sa xis

ga re ga ni zRva ris ga re Se. uf ro xas gas miT rom aRi niS nos, swo red imi to mac, rom sa mar-

Tlis sis te ma moq me debs, ro gorc sa zo ga do eb riv ope ra ci a Ta so ci a lu ri qse lis na wi-

li, az ri ar aqvs gan pi ro be bu lo bi sa da sazR vreb Si moq ce vis ga re ga ni wya ro e bis Zi e bas.

ro gorc sa zo ga do eb ri vi sis te mis na wi li, sa mar Tlis sis te ma aris Tvi Tor ga ni ze ba di,

TviT de ter mi ni re ba di sis te ma. sxva ve ra fe ri da verc er Ti ga re ga ni sis te ma ver Se as-

ru lebs am sa mu Sa os.

III

sis te ma Ta Te o ri is mi mom xil ve le bi da kri ti ko se bi, rom le bic sxva kon cep tu a-

lur Car Cos – an, ume tes Sem Txve va Si, arc erTs – efuZ ne bi an, aS ka rad uZ lur ni ari an

mZi me kiTx ve bis Se mu Sa ve ba Si. ro gorc we si, isi ni moq me de ben ze da pi rul da ma je reb lo-

ba Ta an ara da ma je reb lo ba Ta do ne ze da „da xu ru lo ba“, ra sak vir ve li a, sru le biT ara-

sar wmu no evo lu ci u ri mo na po va ri a. isi ni mi u Ti Te ben aS ka ra ka u za lur kav Si reb ze da

mniS vne lo van is to ri ul Tu se man ti kur Se sa ba mi so beb ze sa zo ga do eb riv sis te ma sa da

sa mar Tlis sis te mas So ris. war su li dro is ie rar qi u li sa zo ga do e ba ni, ra sak vir ve li a,

xa si aT de bod nen gan sxva ve bu li sa mar TliT, vid re Ta na med ro ve sa zo ga do e ba da, kon-

sti tu ci u ri re a lo bac Se er Te bul Sta teb Si gan sxvav de ba kon sti tu ci u ri re a lo bi sa-

gan bra zi li a Si. es eW vga re Se a, mag ram amas arc ara vin ewi na aR mde ge ba.

Se saZ le be li un da iyos Te o ri is gan xil va mi si ve prob le me bis do ne ze – TiT qmis

vgrZnob cdu ne bas, ga vix se no kri ti kis ro man ti ku li cne ba21 – da es prob le me bi uf ro

se ri o zu li da rTu li a, vid re amas uar yo fis ken mi mar Tu li kri ti ka odes me war mo id-

gen da. ro gorc ope ra ci u li da xu ru lo bis yve la Sem Txve va Si, prob le ma a, Tu ro gor ga-

ni mar tos is ope ra ci a, ro me lic ga nas xva vebs sis te mas da ax dens sis te ma sa da ga re sam-

ya ros So ris gan sxva ve bis or ga ni ze bas da imav dro u lad xels uwy obs da mo ki de bu le bi sa

da da mo u ki deb lo bis ur Ti er Tmi mar Te bas. mar Tlac da, es yve la ze rTu li kiTx va a; da

miC ne u lia ki dec sa mar Tlis sis te mis Te o ri is Zi ri Tad prob le mad.

fun qci o na liz mi sa da Sro mis da na wi le bis tra di ci u li per speq ti vi dan, sa sur-

ve li iq ne bo da spe ci fi kur fun qci a ze mi Ti Te ba da es kvlav si mar Tlis na wi li a. sa mar-

21 kritikisTvis saWiroa Refl exionsmedium an warmosaxviTi sivrce, romelSic identoba da

gansxvaveba, mTlianoba da dualizmi erTiandeba, rom gaumjobesdes xelovnebis naSromi

– an Teoriuli naSromi. ix.: Walter Benjamin, Der Begriff der Kunstkritik in der deutschen Romantik, in: Gesammelte Schriften, Band 1 (Hermann Schweppenhäuser ed.), 1974, 7.



401

Tlis sis te mis fun qcia Se iZ le ba ga ni mar tos, ro gorc imed gac ru e ba Ta sa pi ris pi ro

kon trfaq tob ri vi mo lo di ne bis war mo e ba da gam ya re ba.22 am gan zrax vis ko mu ni ci re ba

mo lo din Ta gam ya re bi saT vis, mi u xe da vad imi sa, rom es Se iZ le ba arc iq nes miR we u li (anu

faq te bis gan das kvne bis ga mo ta na ze ua ris Tqma), ga mo i ye nebs nor ma ti u lo bis sim bo lo-

ebs, ma ga li Tad, sity vas „un da“. mag ram es ar aris sak ma ri si sis te mis da xur vi saT vis, ra-

me Tu ar se bobs mra va li ara i u ri di u li nor ma da Ta vad cne ba fun qci i sa, Ta vis mxriv,

gu lis xmobs fun qci o na lu ri ek vi va len te bis Zi e bas da kiTx vis das mas – iq ne bo da Tu ara

ga moc di le biT swav la uke Te si (an, sul mci re, fun qci o na lu rad ek vi va len tu ri) sa Su-

a le ba sta bi lu ri mo lo di ne biT sis te mis aR Wur vi saT vis. ro gorc vi ciT, am kiTx va ze

pa su xi iq na ga ce mu li bu ne bi sa da aris to te les eTi kis dax ma re biT, rac mxo lod imas

gvas wav lis, Tu ro gor avi ci loT Sec do me bi karg da obi eq tur moq me de beb Tan da kav Si-

re biT. dRes dRe o biT eZe ben mo ra lur we seb sa da fa se u lo bebs imi saT vis, rom aR mo a Ci-

non sa mar Tlis sis te ma ara i u ri di ul nor meb Si – ie li ne kis, ve be ri sa da ha ber ma sis xa zi

„le gi ti ma ci i sa“,23 an ame ri ku li dis ku sia mo ra lu ri mis wra fe be bis sawy is gan zrax vas-

Tan da pi ris pi re bis Se sa xeb, ro gorc kon sti tu ci is gan mar te bis sa xel mZRva ne lo prin-

ci pi. Ce mi rCe va iq ne bo da msgav si kiTx ve bis ar das ma – an ma Ti „de kon stru i re ba“ – da Ca-

nac vle ba im kiTx viT, Tu ro gor ax dens sis te ma Ta vi si da xu ru lo bis, Ta vi si so ci a lu-

ri av to no mi is da mi si ve fun qci is gan xor ci e le bi sas Ta vi si imu ni te tis or ga ni ze bas.

iu ri di u li ar gu men ta cia iye nebs gansxvavebas nor meb sa da faq tebs, nor ma ti ul

da kog ni ti ur mo lo di nebs So ris. mas ain te re sebs, Tu ra Sem Txve va Si un da is wav los

(nam dvi lad mok la vi Ra cam qa li?) da ra Sem Txve va Si ara (un da mo ek laT Tu ara es qa li?).

iu ri di ul ar gu men ta ci as saq me mTlad kar gad ar wa u vi do da am kiTx va Ta aR re vis Sem-

Txve va Si. am mniS vne lo biT, sis te ma nor ma ti u lad da xu ru lia da imav dro u lad kog ni-

ti u rad Ri a.24 mag ram sa mar Tlis sis te mas un da Se eZ los imi si wi nas war gan sazR vra (a nu,

yo ve li spe ci fi ku ri ope ra ci is wi nas war cod na), Tu ro me li nor me bia sa mar Tlis nor-

me bi da ro me li nor me bia ub ra lod ar Ce va ni mis ga re sam ya ro Si, ma ga li Tad, eko no mi ku ri

da eko lo gi u ri ra ci o na lo bis mSve ni e ri ga mo xa tu le ba ni. sxva sity ve biT, sa mar Tlis

sis te mam un da mo ax di nos nor ma Ta sa mar Tleb ri vi moq me de bis or ga ni ze ba, moq me de bi-

sa, ro me lic war mod ge ni li a, ro gorc cir ku li re ba di sim bo lo, moZ ra o ba Si moy va ni li

ka non mdeb lo bi sa da xel Sek ru le bis meS ve o biT da ga mud me biT cvla di Si na ar sis mqo ne.

nor ma ti u li mo lo di ne bis meS ve o biT nor ma ti ul mo lo din Ta kvlav war mo e bis re kur-

22 sakiTxis Semdgomi damuSavebis Sesaxeb, ix.: Niklas Luhmann, A Sociological Theory of Law, 1985, 22-49.

23 magaliTad, ix.: Jürgen Habermas, Legitimation Crisis (Thomas McCarthy trans., 1977), 1973.24 viziareb arTur jekobsonis garkveul pretenziebs, Arthur J. Jacobson, Autopoietic Law: The

New Science of Niklas Luhmann, in: Michigan Law Review, Vol. 87, 1989, 1647, am Zalze SezRudu-

li formulis winaaRmdeg da es naSromi mcdelobaa, Cemi TvalTaxedviT, am problemis

gadamuSavebisa. magram, mxars davuWerdi mosazrebas, rom es ar aris kiTxva, romelic

cdilobs dinamizmis axsnas an organizebas. daxuruli sistemebi Tandayolilad tempo-

ralizebuli, dinamikuri sistemebia. isini eZeben mizezebs, iritaciebs, SesaZleblobebs

maT garesamyaroSi. magram Tavad mizezad, iritaciad Tu SesaZleblobad klasifikacia

(magaliTad, rogorc sarCeli) Sinagani klasifikaciaa da ara raRac, rac sistemisgan da-

moukideblad arsebobs mis garesamyaroSi.


402

si u li au to po i e tu ri qse li ga mo i ye nebs sa mar Tlis moq me de bis gan mas xva ve bel ni Sans.

mi sa Reb ma iu ri di ul ma ar gu men ta ci am un da mi mar Tos sa mar Tlis nor me biT TviT SezR-

ud vas (rac mo i cavs mo ra lu ri stan dar tis nor mebs, rom leb sac sa mar Tlis nor me bic

mi mar Ta ven, ase ve dam kvid re bul pro fe si ul praq ti kas, da a.S.).25 swo red am gva rad xde-

ba da xu ru lo bis aRi a re ba – an mas ze „dak vir ve ba“ – sis te ma Si (yo ve li sa mar Tlis Te-

o re ti ko si umal ve amo ic nobs h.l.a. har ti se ul aRi a re bis me o rad nor mebs).26 ma inc, es

mTlad da mak ma yo fi leb lad ver xsnis, Tu ro gor iwar mo e ba da xu ru lo ba pir vel rig Si.

struq tu ra, ro me lic faq tob ri vad ax dens sis te mis au to po i e zi sis, ro gorc mi si

ope ra ci e bis au ci le be li Se de gis, or ga ni ze bas, aris sis te mis or ma gi ko di; anu, mud-

mi vi au ci leb lo ba sa mar Tleb ri vad mar Tal sa da mcdars So ris ga dawy ve ti sa. es ko di

aris mkac rad Si na ga ni struq tu ra. ra i mes ara sa mar Tleb ri vad ga mocx a de ba ar gu lis-

xmobs mis kuT vni le bas sis te mis ga re sam ya ro sad mi. Cven un da mo vax di noT, er Ti mxriv,

TviT re fe ri re ba sa da ga re re fe ri re bas, me o re mxriv ki sa mar Tleb riv sa da ara sa mar-

Tleb rivs So ris gan sxva ve bis di fe ren ci re ba.27 uf ro me tic, sis te mis ko di ar aris nor-

ma; es mo saz re ba au ci leb lad mig viy vans im pa ra doq sul kiTx vam de, ro mel sac ain te-

re sebs, Ta vad es gan sxva ve ba sa mar Tleb riv sa da ara sa mar Tleb rivs So ris ram de na daa

Ta vis mxriv sa mar Tleb ri vi an ara sa mar Tleb ri vi. ko di aris ub ra lod mi mar Te bi sa da

kav Si ris we si. ro de sac iba de ba kiTx va imis Ta o ba ze, Tu ram de nad sa mar Tleb ri via an

ara sa mar Tleb ri vi ra i me, ma Sin es ko mu ni ka cia ekuT vnis sa mar Tlis sis te mas da Tu ara,

ma Sin ara. ar ar se bobs sxvag va ri san qcia Tu bu neb ri vi an sa zo ga do eb ri vi da xa ris xe ba

Te me bi sa da ko mu ni ka ci e bi sa imis mi xed viT, mi e kuT vne bi an Tu ara isi ni sa mar Tlis sis-

te mas; es wmin da faq tob ri vi sa kiTx i a. le ga lu ro bis sa kiTxi aris, an ar aris asa xu li

ko mu ni ka ci a Si,28 da swo red am faq tis sa fuZ vel ze ko mu ni ka cia mo na wi le o bas Re bu lobs

sa mar Tleb ri vi ko mu ni ka ci is re kur si ul qsel Si.29 ara vis, arc Ta vad sa mar Tlis sis te-

mas, ar Se uZ lia ua ri Tqvas kiTx vis das ma ze. ra sak vir ve li a, Se saZ le be lia kiTx is das mis

ari de ba ko mu ni ka ci is dax So biT. sa mar Tlis sis te ma Se iZ le ba ga far Tov des an Sem cir-

des sa zo ga do eb ri vi Za la do bis Se sa ba mi sad; mag ram es ar cvlis mi mar Te bi sa da kav Si-

ris wess, ic vle ba mxo lod mi si ga mo ye ne bis far gle bi.

ax dens ra Tvi Ti den ti fi ci re bas or ma gi ko dis meS ve o biT da ga nas xva vebs ra Ta vis

Tavs ga re sam ya ro sa gan am ko dis spe ci fi ku ro biT, sa mar Tlis sis te ma ar cnobs ara na ir

25 ix.: Neil MacCormick, Legal Reasoning and Legal Theory, 1978 (romelic am daxvewili pozitiv-

isturi midgomisaTvis axal saxels gvTavazobs – „samarTlis institucionaluri Teo-

ria“). 26 ix.: H.L.A. Hart, The Concept of Law, 1961.27 Tavad epistemologiamac unda aRiaros, rom dauSvebelia referirebis problemis aR-

reva WeSmaritebis problemasTan da rom ar arsebobs definiciuri kavSirebi realobis,

azris da WeSmaritebis cnebebs Soris, rogorc amas venis wre miiCnevda. 28 es, rasakvirvelia, ar gulisxmobs imas, rom yovelive, ubralod, SemTxveviTobis sakiTx-

ia. SegviZlia aseve gavixsenoT, rom zogierT sazogadoebaSi, maRali donis politikur

sakiTxTa konteqstSic, miRebulia quaesetio iuris. am mxriv cnobili iyo romis respublika. 29 ix.: Niklas Luhmann, Communication about Law in Interaction Systems, in: K. Knorr-Cetina & V. Cicourel

(eds.), Advances in Social Theory and Methodology: Toward an Integration of Micro- and Macro-Sociologies, 1981, 234.



403

Zi ri Tad nor mas (Grun dnorm), ro me lic sa zo ga do eb riv sis te ma Si mis mTli a no bas war mo-

ad gen da. sis te mis Sig niT sis te mis mTli a no bis Se mo Re ba Se uZ le be li a. sis te ma da us-

ru le be li, mim di na re prob le ma a, ro me lic struq tu ru lad mo iTx ovs Ta vi si Ta vi sa gan

imis ga dawy ve tas, Tu ro gor gan kar gos po zi ti u ri da ne ga ti u ri fa se u lo ba. ga o re ba

ga na pi ro bebs ga dawy ve ti le bebs da am de nad, Sem dgom ope ra ci ebs da ga dawy ve ti le ba ni

mo iTx o ven nor ma ti u li we se bis (prog ra me bis) for mi re bas, rom mo xer xdes ma Ti da kav-

Si re ba ga dawy ve ti le ba Ta ma war mo e bel qsel Si. nor me bi ki, Se de gad, wmin da wylis Si na-

ga ni qmni le be bi a, rom le bic ga dawy ve ti le ba Ta kri te ri u me bis Tvis sis te mis TviT ge ne-

ri re bad sa Wi ro e bebs em sa xu re bi an da ga re sam ya ro Si ara na i ri Se sa ba mi si „msgav si“ er-

Te u le bi ar mo e po ve baT. „a u to po i e zi si“ sxvas ara fers ar gu lis xmobs. is to ri u lad,

ar ar se bobs da sawy i si, gar da war su lis mud mi vad ga nax le ba di re kon struq ci isa.30 lo-

gi ku rad, nac vlad ap ri o ru lo bi sa, sa xe zea ub ra lod ko di sa da prog ra me bis cir ku la-

ru li, or mxri vi pi ro bi To ba. mxo lod prog ra mebs aqvT nor ma ti u li sta tu si da Se uZ-

li aT kon kre tul mo lo di nebs ga das cen nor ma ti u li xa ris xi. isi ni sis te mis fun qci as

em sa xu re bi an. sis te mis da xu ru lo ba war mo ebs kod sa da prog ra mebs So ris struq tu ru-

li gan sxva ve bis re a li ze biT da mxo lod es gan sxva ve ba aZ levs sa mar Tlis nor mas Ta vi-

se bur sur nels.

nor ma ti u li da xu ru lo ba, upir ve les yov li sa, gu lis xmobs, rom mo rals, ro gorc

aseTs, ar aqvs sa mar Tleb ri vi mniS vne lo ba – arc ko dis (kar gi / cu di, ke Ti li / bo ro ti)

da arc spe ci fi ku ri Se fa se bis sa xiT. sa mar Ta li sak ma ris siv rces qmnis amo ra lu ri qce-

vis Tvis. Non omne qued licet honestum est.31 es ub ra lod sa mar Tlis mo ra lu ri si sus te ki ar

aris, ara med mo ra lu ri ko mu ni ka ci is gan vi Ta re bis Ta vi su fa li da Se uzR u da vi pi ro-

ba a. am gva ri iyo sa er To mo saz re ba meT vra me te da mecx ra me te sa u ku ne eb Si, rac beW du ri

pre sis meS ve o biT ga Ce ni li re li gi u ri da mo ra lu ri plu ra liz mis au ci le be li Se de gi a.

ra sak vir ve li a, amiT xe li ar eS le ba sa mar Tlis sis te mas, ga da aq ci os mo ra lu ri SezR-

ud ve bi sa mar Tleb riv SezR ud ve bad; mag ram es un da gan xor ci el des sis te mis Sig niT da

un da Se mow mdes im Cve u li mi Ti Te be biT sa mar Tleb riv teq steb ze, pre ce den teb ze an ga-

dawy ve ti le beb ze, ri Tac SezR u du lia iu ri di u li ar gu men ta ci is sfe ro.32 is Te o ri e-

bic ki, rom le bic be da ven am tki con, rom yve la sa mar Tleb ri vi ga dawy ve ti le ba eg reT

wo de bul „rTul“ da, ase ve, „ad vil“ saq me eb Si sa Wi ro ebs mo ra lur ga mar Tle bas, mi iC ne-

30 amasTan dakavSirebiT vawydebiT „istoriul skolas“ da, kerZod, fridrix karl fon sav-

inis, romlisTvisac samarTlis normis gonivruli formulireba SesaZlebelia mxolod

maSin, Tu amgvari norma praqtikaSi moiZebneba. Friedrich C. von Savigny, System des heutigen römischen Rechts, 1840, 14. unda aRvniSnoT, rom samarTlis sistemis autopoieturi dax-

uruloba mxolod maSinaa SesaZlebeli, Tu saxezea sakmarisi preadaptaciuri winsvla,

gamocdileba davis mogvarebaSi, sanimuSo saqmeebi da a.S. saerTo samarTalTan dakav-

SirebiT ix: Sir Matthew Hale, A History of the Common Law of England (photo. reprint 1987), 1713 (sa-

dac erTmaneTisgan gamijnulia samarTlis moqmedebis sakiTxi da normanuli dapyrobis

legitimuroba, rogorc misi saTave). 31 Dig. 50.17.144 (Paulus, Ad Edictum 62) („ara yvelaferi, rac kanonieria, aris Rirseuli“).32 ix.: Neil MacCormick, Why Cases Have Rations and What These Are, in: Laurence Goldstein (ed.), Precedent

in Law, 1987, 155, 166-182.


404

ven, rom Zi e ba „sa mar Tlis ga reT ar se bu li mi ze ze bi sa“ aris „mar Tlac da ... au ci le be li

sa mar Tli saT vis“.33 ra sa xis im por tic ar un da igu lis xmon ga re mi mar Te be bi dan, es mi-

mar Te ba ni Si na ga ni ope ra ci e bis as peq te bi a. sis te mam un da iz ru nos Ta vis Tav ze.

IV

da xu ru li so ci a lu ri sis te mis mud mi vi prob le maa Si na ga ni da ga re ga ni mi mar-

Te be bis da kav Si re ba Si na ga ni ope ra ci e bis meS ve o biT. ope ra ci ul do ne ze am prob le mis

ga daW ra xor ci el de ba faq te bi sa gan nor me bis gan sxva ve biT; anu, Si na ga ni struq tu re-

bis Tval saz ri siT, nor ma ti ul mo lo din Ta gan sxva ve biT kog ni ti u ri mo lo di ne bi sa gan.

gan sxva ve ba nor ma ti ul da kog ni ti ur mo lo di nebs So ris da, igi ve exe ba yve la sa xis gan-

sxva ve bas, au ci leb lad un da gan xor ci el des; Cvens Sem Txve va Si es un da mox des sa mar-

Tlis sis te mis mi er. Se uZ le be lia mi si pov na bu ne bis Tu xe lov nur sam ya ro Si. is ar aris

sam ya ros „ka te go ri u li“ sa kuT re ba. amiT igu lis xme ba, rom is „faq te bic“ ki, rom le bic

mniS vne lo va nia sa mar Tlis sis te mi saT vis, ar aris faq te bi yve la saT vis.34 faq te bi sam-

ya ros Se sa xeb kon struq ci e bi, mtki ce be bia da frTxi li so ci o lo gi u ri ga mok vle ve biT

das tur de ba, rom sa mec ni e ro faq te bi da faq te bi, rom le bic sa mar Tleb ri vi an po li-

ti kur -ad mi nis tra ci u li ga dawy ve ti le be bis Se mad ge ne li na wi le bi a, mniS vne lov nad

gan sxvav de ba er Tma ne Ti sa gan.35 sxva sity ve biT, cod nas aqvs gan sxva ve bu li „al ba To bis

pro fi li“36 sa mar Tlis sis te mis Sig niT da ga reT. sa mar Tleb ri vi faq te bi iq mne ba im gva-

rad, rom mo er gos sa mar Tleb riv Car Cos; ram de na dac es Se saZ le be li a, maT xe li un da

Se uwy on sa mar Tlis nor ma Ta de duq ci ur ga mo ye ne bas. maT mxa ri un da da u Wi ron sa mar-

Tlis moq me de bis gan xor ci e le bas im STa beW di le bis ga mo xat viT, rom, we se bis Ta nax-

mad, ga dawy ve ti le ba mom di na re obs saq mis faq te bi dan. es da das tu re bu li faq te bi un da

iyos.37

iu ri di u li doq tri nis do ne ze, ima ve prob le mis for mu li re ba Se saZ le be lia cne-

be bi sa da in te re se bis mniS vne lo biT. miC ve ul ni varT, ana li ti ku ri iu ris pru den cia da

in te res ze ori en ti re ba mi viC ni oT sa mar Tleb ri vi az rov ne bis or gan sxva ve bul, sa pi-

ris pi ro sko lad. in te res Ta iu ris pru den cia da i ba da, yo vel Sem Txve va Si, ger ma ni a Si,

mi si mo wi na aR mde gis ga mo go ne bis meS ve o biT, sa xe lad – Begriffsjurisprudenz (cne ba Ta iu-

33 David Lyons, Justifi cation and Judicial Responsibility, in: California Law Review, Vol. 72, 1984, 178, 186, 188 (sadac moyvanilia Semdgomi gansxvavebani „am daskvnis naklebi paradoqsulobisT-

vis“). 34 da SegviZlia davamatoT, rom amgvari suraTi SesaZloa Candes pirveli rigis damkvirve-

belTa doneze, magram ara CvenTvis – ara damkvirveblebisTvis, romlebic am damkvirve-

blebs akvirdebian. 35 ix.: Roger Smith & Brian Wynne (eds.), Expert Evidence: Interpreting Science in the Law, 1989.36 es braian vinis terminia. Brian Wynne, Establishing the Rules of Laws: Constructing Expert Authority,

in: Roger Smith & Brian Wynne (eds.), Expert Evidence: Interpreting Science in the Law, 1989, 52. 37 mecnierebis sistemaSi gansazRvruloba/ganusazRvrelobis sakiTxis gansxvavebuli da-

muSavebis Sesaxeb, ix.: Brian L. Campbell, Uncertainty as Symbolic Action in Disputes Among Experts, in: Smith & Brian Wynne (eds.), Expert Evidence: Interpreting Science in the Law, 1989, 429; Susan L. Star, Scientifi c Work and Uncertainty, in: Social Study of Science, Vol. 15, 1985, 391.



405

ris pru den ci a).38 ros ko pa un dma mi ba Za am po le mi kur stils.39 aka de mi u ri sis te mis to-

mob ri vi we se biT sko lebs So ris am gva ri gan sxva ve ba ni da wi na aR mde go ba ni da fa se bu li a.

sa mar Tlis sis te ma au to po i e tu ri kvlav war mo e bis sxva pi ro be biT moq me debs. man un da

mo ax di nos Si na gan da ga re gan mi mar Te ba Ta kom bi ni re ba da im do ziT, ra do zi Tac gan-

zo ga de ba sa sar geb lo a, Se uZ lia mi mar Tos cno bil cne beb sa da cno bil in te re sebs. ara-

na i ri wi na aR mde go ba ar iq mne ba ori ve mi mar Te bis er Tdro u lad ga mo ye ne bi sas. cne be-

bi ax de nen sa mar Tleb ri vi ga dawy ve ti le be bis TviT re fe ren ci u li as peq te bis ar ti ku-

la ci as; in te re se bi, Ta vis mxriv, is ga re sam ya ro se u li faq te bi a, rom le bic un da iq nes

mi Re bu li mo ce mu li sa xiT. sis te mis mi er ve for mu li re bu li sis te mis amo ca na is aris,

rom mo xer xdes sa mar Tlis mi er da cu li in te re se bis gan sxva ve ba da sag mo bi da uar sa yo-

fi in te re se bi sa gan.40

Se uZ le be lia am gan sxva ve bis mi Re ba sis te mis ga re sam ya ro sa gan, ise ve ro gorc mi si

„da nax va“ sis te mis Tan da yo lil Tvi se bad. gan sxva ve bis kon stru i re ba un da mo xer xdes

sis te mis Si na ga ni ope ra ci e bis meS ve o biT. aR niS nu li ar gu lis xmobs imas, TiT qos gam-

yo fi xa zi, rac da cul da dag mo bil in te re sebs ga nas xva vebs, Se iZ le ba TviT ne bu rad ga-

iv los. „sa mar Tli a no bis“ ga ran tia aris ara ga re gan Tvi se beb sa Tu in te re seb Tan Se sa-

ba mi si, ara med ma Ti aR mqme li da gan mas xva ve be li Si na ga ni ope ra ci e bis Tan mim dev ru lo-

ba. swo red Tan mim dev ru lo bis es au ci leb lo ba a, ro me lic, sa Ta na do kom pleq su ro bis

pi ro beb Si, ga na pi ro bebs cne be bis Ca mo ya li be bas.

cne be bi ase ve Si na ga ni ope ra ci e bi a, rom le bic Si na ga ni gan sxva ve be bis ke naa mi mar-

Tu li, an, sul mci re, am gva rad un da mo i az re bo des. Tun dac cne ba – ma ga li Tad, ro mis

sa mar Tlis bo na fi des – yo vel dRi ur ena Si mo ra lur ko no ta ci as Se i cav des, is ver gax-

de ba sa mar Tlis na wi li, gar da eq spli ci tu ri mi mar Te bi sa. sxva sity ve biT, bo na fi des ar

aris „sa mar Tlis wya ro“.41 igi ve Se iZ le ba iT qvas im ter mi neb ze, rom le bic ga mo i ye ne ba

sa mar Tleb riv teq steb Si, mag ram ase ve xa si aT de ba mec ni e ru li mniS vne lo biT (xSi rad

38 dRes ukve kargad viciT, rom es didwilad fiqciuri istoria iyo. magaliTad, ix.: Ulrich Falk, Ein Gelehrter wie Windscheid: Erkundungen auf den Feldern der sogenannten Begriffsjurisprudenz, 1989.

39 ix.: Roscoe Pound, Mechanical Jurisprudence, in: Columbia Law Review, Vol. 8, 1908, 605. 40 ix.: Roscoe Pound, Jurisprucence, 3, 1959. igi wers: „samarTlis sistema marTlwesrigis miznebs

aRwevs (1) calkeuli individualuri, sajaro da socialuri interesebis aRiarebiT; (2)

im farglebis dadgeniT, romlebSiac es interesebi unda iqnes aRiarebuli da amoqmede-

buli Sesabamisi samarTlebrivi gankargulebebiT...“ iqve, gv. 16. Sesabamisad, zogierTi

(Tu yvela?) interesi rCeba dacvis gareSe, an sulac CaxSobilia. mocemuli pozitiuri /

negatiuri gansxvaveba SesaZloa, rasakvirvelia, arc iyos deducirebuli interesebi-

dan, rogorc aseTi, rameTu cudi interesebic interesebia. Teoria, romelic interesebs

eqskluziurad akvirdeba, ver gamoimuSavebs am gansxvavebisTvis karg mizezebs, garda

imisa, rom Tqvas – samarTlis sistemas aqvs interesi ganasxvaos daculi da daucveli

interesebi. ix.: Philipp Heck, Gesetzesauslegung und Interessenjurisprudenz, 1914, reprinted in: Philipp Heck, Das Problem der Rechtsgewinnung, 1968, 102; Benjamin Cardozo, The Nature of the Juridical Process, 1921, 112 („erT-erTi yvelaze fundamenturi interesi isaa, rom samarTali iyos erTiani

da miukerZoebeli“). 41 ix.: Antonio Carcaterra, Intorno ai bonae fi dei iudicia, 1964; Yan Thomas, La langue du droit romain: Pro-

blèmes et méthodes, in: Archives de philosophie du droit, Vol. 19, 1974, 103 (sadac am sakiTxis ufro

daxvewili semiotikuri analizia moTxovnili).


406

er Tze me tiT) sa mar Tlis miR ma. Tu cne ba eq spli ci tu rad ga mo i ye ne ba, ro gorc ci ta ta,

is aR niS navs ga re sam ya ros nor mebs, we sebs Tu Cve u le bebs im faq te bis sa xiT, ro mel Ta

dam tki ce bac un da mox des.

cal ke u li Sem Txve vis do ne ze, Se saZ loa ar se bob des upi ra te so bis mi ni We bis ar-

Ce va ni in te res Ta au ci leb lo bis an iu ri di u li cne be bis si zus ti saT vis, mag ram uSu a-

lod sis te mas ar Se uZ lia am gva ri ar Ce va nis ga ke Te ba. Tu mi si ar Ce va ni war mod ge ni lia

in te res Ta Se fa se bis sa xiT, es utol de ba kon cep tu a lu ri sa kiTx e bis ga az re bas da Tan-

mim dev ru lo bis kon tro lis uar yo fas. Tu mo ce mu li mi ze ze bi kon cep tu a lu ri a, es iq-

ne ba Se fa ru li mcde lo ba kon kre tu li in te re sis mxar da We ris an ugu le bel yo fi sa sxva

in te re seb Tan Se da re biT. Te o ri u li Tval saz ri siT, sa bo loo prob le ma yo vel Tvis ga-

re ga ni da Si na ga ni mi mar Te be bis kom bi ni re baa da nam dvi li ope ra ci e bi, rom le bic ax de-

nen am gva ri kom bi na ci e bis war mo e ba sa da kvlav war mo e bas, swo red Si na ga ni ope ra ci e bi a.

sxvas ara fers gu lis xmobs da xu ru lo ba.

V

tri vi a lu ri mtki ce ba ki dev er Txel rom ga vi me o roT, da xu ru lo ba ar gu lis mobs

em pi ri ul izo li re bas. da xu ru lo ba aris Zal ze Ser Ce vi Ti, ara sar wmu no, xe lov nu ri

mo na po va ri – ara wi nas war gan zra xu li kon struq ci is mniS vne lo biT, ara med ro gorc

evo lu ci is Se de gi.

da xu rul sis te ma Ta war mo So ba sa Wi ro ebs sis te ma sa da ga re sam ya ros So ris ur Ti-

er To bis spe ci fi kur for mas; is gu lis xmobs am gvar for mebs da amas Ta na ve Ta vad ve aris

ma Ti Se saZ leb lo bis pi ro ba. „Ria sis te ma Ta“ Te o ria am for mebs asa xavs ze moq me de bi-

sa da Se de gis ka te go ri e biT. aR niS nu li mo de li mo iTx ovs ka u za lur jaWvs, ro mel Sic

Ta vad sis te ma da ma kav Si reb lis rols as ru lebs da er Tme naT Tan akav Si rebs ze moq me-

de beb sa da Se de gebs. au to po i e tur so ci a lur sis te ma Ta Te o ria axer xebs ze moq me de-

ba/ Se de gis mo de lis Ca nac vle bas sruq tu ru li kav Si ris cne biT.42 is uar yofs yov lis-

mom cve li ka u za lo bis ide as (Tum ca, aRi a rebs mas, ro gorc ka u za lur gan sazR vre beb Si

da in te re se bu li dam kvir veb lis kon struqts), mag ram ga nam tki cebs sis te ma sa da ga re-

sam ya ros So ris ma Ra li do nis se leq ci u ri kav Si re bis ide as.

sis te mi sa da ga re sam ya ros struq tu ru li kav Si ri ar uwy obs xels ope ra ci ebs (Tu

sxva sa xis kom po nen tebs) sis te mis kvlav war mo e bis Tvis. es ub ra lod spe ci fi ku ri for-

ma a, ro mel Si ac sis te ma va ra u dobs mis ga re sam ya ro Si spe ci fi kur mdgo ma re o beb sa da

cvli le bebs da mi en do ba maT. si a ru li mxo lod viw ro mniS vnel biT gu lis xmobs de da mi-

wis gra vi ta ci is Za las, mag ram gra vi ta ci as arc erT na bij Si ar Se aqvs wvli li sxe u lis

moZ ra o bis dros. ko mu ni ka cia gu lis xmobs cno bi er sis te ma Ta aR qmis mdgo ma re o bas,

mag ram cno bi e ri mdgo ma re o ba ver gax de ba so ci a lu ri da ver Se aR wevs ko mu ni ka ci u ri

ope ra ci e bis Tan mim dev ro ba Si, ro gorc mi si na wi li; isi ni so ci a lu ri sis te me bis Tvis

42 ix.: Humberto R. Maturana, Erkennen: Die Organisation und Verkörperung von Wirklichkeit: Ausgewählte Arbeiten zur biologischen Epistemologie, 1982, 143-45, 243-44, 251-52; Humberto R. Maturana & Francis-co Varela, El arbol del conocimiento, 1984, 49-53, 64, 154-55.



407

ga re sam ya ro se ul mdgo ma re o bad rCe bi an.43 struq tu ru li kav Si ri er Tdro u li (da am-

de nad, ara ka u za lu ri) ur Ti er To be bis for ma a. is ana lo gi u ri da ara di gi ta lu ri ko-

or di na ci a a.

sis te ma, nor ma lu ri moq me de bi sas, ar ak vir de ba mis struq tu rul kav Si rebs, mag-

ram mas uwevs brZo la per tur ba ci eb Tan, iri ta ci eb Tan, mo u lod ne lo beb Tan da imed-

gac ru e beb Tan, rac mi si struq tu ru li kav Si re bi dan mom di na re obs. man un da SeZ los

am gva ri ga nu sazR vre lo bis asi mi li re ba da ako mo da cia (pi a Jes ter mi ne bi!). mag ram per-

tur ba ci e bi wmin da Si na ga ni war mo naq mne bi a, ra me Tu isi ni mxo lod mo lo din Ta gan ga dax-

ve vis sa xiT war moC nde bi an; anu, sis te mis struq tu ras Tan ur Ti er To ba Si. ga re sam ya ro

ar Se i cavs per tur ba ci ebs da arc ra i mes, rac se man ti ku ri Tval saz ri siT ma Ti msgav si a.

arc per tur ba ci a Ta ra i me sa xiT ga da ce ma xor ci el de ba ga re dan sis te ma Si. da xu ru lo-

bi sa da struq tu ru li kav Si ris tyu pi cne be bi ga mo ricx avs sis te ma Si in for ma ci is ga-

re dan „SeR we vis“ ide as. kog ni ti u ri mo lo di ne bis Sem Txve va Sic es Se uZ le be li a, ra me Tu

in for ma ci is se leq cia yo vel Tvis Si na ga nad ya lib de ba da kog ni ti u ri mo lo di ne bi sxva

ara fe ri a, Tu ara iri ta ci e bis Tvis (mo u lod ne lo ba ni, wi nas war ga nuW vre te lo ba ni) mo-

sam za de be li spe ci fi ku ri for me bi.44 mag ram struq tu ru li kav Si ris ga re Se per tur ba-

cia war mo ud ge ne lia da sis te mas ar eq ne bo da ara na i ri San si swav li sa da struq tu re bis

cvli le bi sa. am de nad, struq tu ru li kav Si ri, sak ma ris Si na gan kom pleq su ro bas Tan er-

Tad, au ci le be li wi na pi ro baa we sis Ca mo ya li be bi saT vis,45 rac miz nad isa xavs xma u ri-

sa gan wes ri gis an mra val gva ro bi sa gan er Tgva rov ne bis mi Re bas. ko mu ni ka cia ve ra so des

ga da iq ce va fiq rad, mag ram ko mu ni ka ci i sa gan ga nuwy ve te li iri ta ci is ga re Se, in di vi di

ver ga da iq ce o da so ci a li ze bul in di vi dad; igi46 da mo ki de bu li iq ne bo da aR qmis sa ku-

Tar na kad ze, anu sxva ti pis struq tu rul kav Si reb sa da Si na ga nad Ca mo ya li be bul we-

seb ze.

am gva rad, struq tu ru li kav Si re bi qmni an uwes ri go bis ga nuwy ve tel Se na kads,

rom lis wi na aR mde gac sis te ma ga nam tki cebs an ic vlis Ta vis struq tu ras. mex si e re ba

efuZ ne ba en tro pi is ken mi mar Tul am ten den ci as. mex si e re ba war su li faq te bis sa ca vi

ki ar aris (war su li ve ra so des iq ne ba aw myo), ara med wes rig sa da uwes ri go bas So ris Sua -

mav lo bis for maa – xSi rad da viwy e bis, sxva Sem Txve veb Si ki siv rcob ri vi Tu dro e bi Ti

43 ix.: Niklas Luhmann, Wie ist Bewusstsein an Kommunikation beteiligt?, in: Hans Gumbrecht & Ludwig Pfeif-fer (eds.), Materialität der Kommunikation 1988, 844; Niklas Luhmann, Die Wissenschaft der Gesellschaft, 1990.

44 es aris pasuxi uiliam evanis SeniSvnaze, romlis Tanaxmadac autopoietur socialur

sistemaTa Teoria ver axerxebs axsnas, Tu rogor gadaecema informacia (molodinebi,

moTxovnebi) samarTlis sistemas. William M. Evan, Social Structure and Law: Theoretical and Empi-rical Perspectives, 1990, 42. rasakvirvelia, saxezea normaluri komunikacia, rogorc sazo-

gadoebrivi sistemis operacia, magram gamoricxulia garegani wyaroebis mxridan daxma-

reba, rasac daxuruli sistema informaciad miiRebda. 45 Francisco J. Varela, On the Conceptual Skeleton of Current Cognitive Science, in: Niklas Luhmann (et al.),

Beobachter: Konvergenz der Erkenntnistheorien? 1990, 13, ayalibebs informaciis damuSavebis mo-

dularul (araierarqiul) wesrigs, rogorc damatebiT wanamZRvars. ix. aseve: Joseph A. Goguen & Francisco J. Varela, Systems and Distinctions: Duality and Complementarity, in: International Journal of General Systems, Vol. 5, 1979, 31.

46 igi = sistema, rogorc kaci, aseve qali.


408

wes ri gis for mi re bis gziT Se u sa ba mo ba Ta gaq ro bi saT vis. Tum ca, es Se uZ le be li iq ne-

bo da, Tu struq tu ru li kav Si re bi uSu a lo sa Wi ro e bi sa gan ar ga mo ricx av dnen ga re sam-

ya ro se u li faq te bis ume te so bas. struq tu ru li kav Si ri gu lis xmobs da axor ci e lebs

gan kav Si re bas. ko mu ni ka cia (ro me lic, Ta vad sa zo ga do e ba a) Se kav Si re bu lia cno bi e re-

bas Tan, mag ram ara fi zi ku ri, qi mi u ri Tu bi o lo gu ri faq te bis uzar ma zar ma sas Tan. am

faq tebs Se uZ li aT ko mu ni ka ci is Ta vi dan ari de ba da ga nad gu re ba, mag ram ar Se uZ li aT

mi si iri ta ci a. mo ce mu li mniS vne lo biT, kav Si ri ga ge bul un da iq nes, ro gorc gan sxva-

ve ba, ori mxa ris mqo ne for ma: Si na ga ni mxa re, ro me lic aRi a rebs iri ta ci as da ga re ga ni

mxa re, rom lis mi mar Tac sis te ma in di fe ren tu li a. struq tu ru li kav Si ri war mo i So ba

sis te meb Tan; is ar aris fi zi ku ri, qi mi u ri, bi o lo gi u ri faq ti, ro me lic ar se bobs, vid-

re sis te ma aR mo cen de ba (Tum ca es faq te bi ma nam dec ar se bo ben sis te mis Ca mo ya li be bi-

saT vis pre a dap ta ci u ri gan vi Ta re bis sa xiT).

sa zo ga do eb ri vi di fe ren ci re bis do ne ze am rTu li kon cep tu a lu ri apa ra tis

ga mo ye ne bi sas, me tad re sa mar Tlis sis te mis di fe ren ci re bas Tan mi mar Te biT, umal ve

Tval win war mog vid ge ba struq tu ru li kav Si ri, er Ti mxriv, so ci a lu ri ko mu ni ka ci is

mi er sa zo ga do e bis kvlav war mo e ba sa da, me o re mxriv, spe ci fi kur sa mar Tleb riv cne-

bebs, ro gorc sa mar Tleb ri vi moq me de bis mqo ne nor ma ti ul ga mo sa xu le bebs, So ris – sa-

mar Tleb ri vi ko di da sa gan ge bo prog ra me bi (ka no ne bi, re gu la ci e bi, xel Sek ru le ba ni).

ko mu ni ka cia is „sfe ro a“,47 ro mel Si ac Se saZ le be li xde ba sa mar Tlis sis te mis di fe ren-

ci re ba. es ar (da verc) mo iTx ovs sa mar Tlis sis te mis ko mun ika ci as sa zo ga do e bas Tan,

ro gorc ur Ti er To bas gam gzav nsa da mim Rebs So ris. sa mar Tlis sis te mas ar Se uZ lia

ko mu ni ci re ba, ro gorc mTli a no bas da sa zo ga do e bas ar aqvs mi sa mar Ti. Tum ca, mi si ve

far gleb Si ope ri re bi sas, sa mar Tlis sis te ma ax dens Ta vi si Ta vi sa da sa zo ga do eb ri vi

sis te mis kvlav war mo e bas, am er Tdro u lo bis ko mu ni ka ci is Te mad ga daq ce vis ga re Se, am

ar gu men tis sar Ce lad ga mo ye ne bis ga re Se da, ra sak vir ve li a, sa zo ga do eb ri vi sis te mi-

sa gan ne bis mi e ri „le gi ti ma ci is“ ga re Se. es xde ba, ro gorc au ci le be li faq ti, ra me Tu

(da ara Tum ca!) sa mar Tlis sis te ma ope ra ci u li da xu ru lo bis pi ro beb Si ax dens Ta vis

kvlav war mo e bas.

VI

sa zo ga do eb ri vi sis te mi sa da sa mar Tlis sis te mis struq tu ru li kav Si ris faq tis

gaT va lis wi ne biT, Se saZ le be lia Sem dgo mi struq tu ru li kav Si re bi aR mo cen des sa mar-

Tlis sis te ma sa da sxva fun qci o na lur qve sis te mas So ris. yve la qve sis te ma ima ve sfe-

ros – „ko mu ni ka ci as“ iye nebs.48 isi ni ver iq ne bod nen sa zo ga do eb ri vi sis te mis qve sis-

47 Humberto R. Maturana, Erkennen: Die Organisation und Verkörperung von Wirklichkeit: Ausgewählte Arbei-ten zur biologischen Epistemologie, 1982, 154.

48 es mtkiceba gamoricxavs Teoriebs, romlebic ewinaaRmdegebian komunikaciis semanti-

kur dones da makroekonomikur struqturebs. avtorebma, romlebic autopoiezisis

idiomis uarsayofad am an msgavs gansxvavebebs iyeneben, unda moaxerxon maTeuli gansx-

vavebis adekvatur konceptualur doneze axsna. magaliTad, ix.: Peter Nahamowitz, Au-topoiesis oder ökonomischer Staatsinterventionismus?, in: Zeitschrift für Rechtssoziologie, Band 9, 1988, 36. rasakvirvelia, miuRebelia ieriSi „empiriul“ argumentebze sakiTxis Teoriuli



409

te me bi sxva ti pis ope ra ci a Ta sa fuZ vel ze – vTqvaT, bi o lo gi u ri an cno bi e ri – mag ram,

es ver ga dawy vets kav Si ri sa da gan kav Si re bis yve la im prob le mas, rac qve sis te ma Ta ur-

Ti er To beb Si war mo i So ba. tra di ci ul sa zo ga do e beb Si vxvde biT so ci a lu ri wes ri gis,

ro gorc qve sis te ma Ta So ris ur Ti er To bis gan xor ci e le bis im gvar ga mo go ne bebs, ro-

go ri caa ur Ti er To ba ni cen trsa da pe ri fe ri as, qa laq sa da so fels So ris; an ran gob-

riv ur Ti er To bebs kas teb sa Tu wo de bebs So ris. Ta na med ro ve sa zo ga do e ba ze ga das-

vlam ga aq ro es wes ri gi mi si Ca nac vle bis ga re Se – fu ko ix se ni ebs meT vra me te sa u ku ne-

Si aR mo ce ne bul „rep re zen ta ci u lo bis da kar gvas“.49 fun qci o na lu ri di fe ren ci re bis

re Ji mis pi ro beb Si, sa zo ga do eb ri vi sis te ma kar gavs in teg ra ci ul Tvi se bas. da iy va ne ba

ra mi si struq tu ru li kav Si ris me qa niz mam de, igi ag rZe lebs ko mu ni ka ci is meS ve o biT

Ta vis au to po i e tur kvlav war mo e bas. mag ram ena, ro gorc ase Ti, Se i cavs da av rce lebs

yve la sa xis Se mo Ta va ze bis uar yo fis Se saZ leb lo bas. am pi ro beb Si, so ci a lu ri wes ri gi

mo iTx ovs yve la ze mniS vne lo va ni fun qci o na lu ri sis te me bis au to po i e tur da xu ru-

lo bas, Tvi Tor ga ni ze bas da av to no mi as, ase ve struq tu ru li kav Si ris axa li for me bis

gan vi Ta re bas am sis te ma Ta So ris ur Ti er To be bi saT vis.

eko no mi kis sis te ma da mo ki de bu lia sa kuT re bi sa da fu lis ko deb ze. sa kuT re bis

uf le bis qo na sa Tu ar qo nas So ris mka fio gan sxva ve bis ga re Se ve ra na i ri ga ri ge ba ver

gan xor ci el de bo da. mi u xe da vad ami sa, ga ri ge bis eko no mi ku ri da iu ri di u li Se de ge bi

sru le biT gan sxva ve bu li a, ra me Tu isi ni gan sxva ve bul sis te meb Si, gan sxva ve bul re-

kur si ul qse leb Si da gan sxva ve bul kri te ri u meb sa da kon kre tul pi ro beb Si ya lib de-

ba. eko no mi kis da sa mar Tlis sis te me bi aris da rCe ba gan sxva ve bul sis te me bad da ori ve

maT ga ni mu Sa obs ope ra ci u li da xu ru lo bis pi ro beb Si; mag ram es sa Wi ro ebs struq tu-

ru li kav Si ris spe ci fi kur me qa nizms, upir ve les yov li sa, sa kuT re bi sa da xel Sek ru-

le bis for miT.50

mra va li is to ri u li mtki ce bu le bis Ta nax mad, mo yo le bu li me ToTx me te sa u ku ni-

dan, sa mar Tlis sis te ma Se ewyo am moTx ov ni le bebs da ga zar da – ne la da di di yoy ma niT

– sa kuT re bi sa da xel Sek ru le bis Ta vi suf le bis ne ba dar Tu li zRva ri. sa kuT re bis Zi-

ri Tad ma cne bam, bar to lu sis51 pe ri o di dan, dac vis, ga mo ye ne bi sa da sar geb lo bis (usus,

aRwerilobis saTanado ganmartebis gareSe, rameTu es mxolod gansxvavebul sagnebze

laparaks gamoiwvevs. kritikosebma aseve unda upasuxon kiTxvebs, Tu SeuZliaT maT fi-

qri socialur sistemebze TviTtranscendentulobis an kvlavSeRwevis unaris gareSe,

TviTdakvirvebisa da TviTaRwerilobis gareSe da im saxis operaciaze, romelsac amgva-

ri sistemebi daefuZnebodnen. 49 Michel Foucault, Les mots et les choses: Une archéologie des sciences humaines, 1966, 229-61.50 sxva mniSvnelovani rekvizitebi moicavs sakorporacio samarTals – romelic, meT-

vramete da mecxramete saukuneebis manZilze, gaTavisuflda politikuri privile-

giebisa da monopoliebisagan – da sapatento samarTals, aseve unda aRiniSnos sabanko

sistemac. am ukanasknelma uzrunvelyo fulisa da sxva (uZravi) qonebis saTanado gan-

calkeveba da xelaxali SekavSireba sakredito meqanizmisaTvis, rac esaWiroeboda eko-

nomikas: gadaxdis unari, miuxedavad arasakmarisi simdidrisa. 51 ix.: Dietmar Willoweit, Dominium und Propertas: Zur Entwicklung des Eigentumsbegriffs in der mittelalterli-

chen und neuzeitlichen Rechtswissenschaft, in: Historisches Jahrbuch der Görresgesellschaft, Band 94, 1974, 131. bartolusi iyo italieli iuristi da romis samarTlis komentatori meTormete

saukuneSi. zogadad, ix.: Joseph H. Beale, Bartolus on the Confl ict of Laws, 1914.


410

fru i ti o) gver diT, mo ic va ase ve gan kar gvis uf le bac (dis po si ti o). igi ve da u je reb lo beb ma mo-

ax di na xel Sek ru le bis in sti tu tis sa xec vli le ba da gan zo ga de ba; xel Sek ru le ba ro-

mis sa mo qa la qo sa mar Tlis yve la ze mniS vne lo va ni sa mar Tleb ri vi ga mo go ne ba iyo, rac

uz run vel yof da iu ri di ul in stru ments ara mar to mim di na re da ve bis ga da sawy ve tad,

ara med maT da sa re gu li reb lad da asa ri deb lad. stra ti fi ka ci i dan, ro me lic uZ rav qo-

ne bas efuZ ne ba, fun qci o na lu ri di fe ren ci re bis ken gar da ma val pe ri od Si sa zo ga do e-

bam ga na vi Ta ra sa Wi ro e ba ni, mo ti ve bi da le gi ti ma cia sa kuT re bis ga mo ye ne bis far gle-

bi sa da sa mar Tleb ri vad dam ca vi Se saZ lo xel Sek ru le be bis far gle bis gaz rdi saT vis.

sa sa mar Tlo Ta xel mi saw vdo mo bis SezR ud va, rac uz run vel yo fi li iyo kon ti nen tu ri

ev ro pi sa da sa er To sa mar Tlis tra di ci e bis mi er da ris Tvi sac Se sa ba mi sad ga mo i ye-

ne bo da cne be bi ac tio da writ, gaq ra da bo los – in glis Si mxo lod mecx ra me te sa u ku ne Si

– xel Sek ru le ba ni iu ri di u li Za lis mqo ned Ca iT va la ma Ti „gan xil vis“ ga re Sec, ker Zo

ne bis sa fuZ vel ze.52

sa kuT re bi sa da xel Sek ru le bis Ta na med ro ve cne be bi ar ax dens sa mar Tli sa da

eko no mi kis sis te me bis in teg ri re ba sa Tu de di fe ren ci re bas. ro gorc struq tu ru li

kav Si ris me qa niz me bi, isi ni uz run vel yo fen am sis te ma Ta or mxriv iri ta ci as da ze gav-

le nas ax de nen, xan grZli vi per speq ti viT, ori ve sis te ma Si struq tu rul gan vi Ta re ba Ta

bu neb riv di ne ba ze. ker Zod, re gu la ci u ri mdgo ma re o ba gu lis xmobs am kav Sirs da iye-

nebs mas, ro gorc ori ve sis te ma Si po li ti ku ri in ter ven ci is me di ums da amas axor ci-

e lebs sa kuT re bi sa da xel Sek ru le bis ga mo ye ne bis Ta vi suf le bis do nis ki dev er Txel

SezR ud viT.

Tu sa mar Tli sa da po li ti kis sis te ma Ta kav Si ris pa ra le lur me qa nizms mo vi Zi-

ebT, mas kon sti tu ci is for miT aR mo va CenT – Ta na med ro ve ga ge biT – ro me lic re vo-

lu ci u ri moZ ra o be bi dan iwy ebs aR mo ce ne bas meT vra me te sa u ku nis me o re na xev ris gan-

mav lo ba Si.53 is to ri u li ino va ci a, sa mar Tleb ri vi for me bis mu ta ci a, gan pi ro be bu li

iyo kon kre tu li po li ti ku ri ga re mo e be biT da im Se saZ leb lo be biT, rom leb sac isi ni

iZ le vi an kon cep tu a lur va ri a ci a Ta in stru men tu li ga mo ye ne bi saT vis.54 amas xe li Se-

uwyo „sa xel mwi fos“ Ta na med ro ve cne bam, ro me lic gu lis xmobs po li ti ku ri da sa mar-

Tleb ri vi „su ve re ni te tis“ mTli a no bas. aR niS nu li mTli a no ba ar Tu lebs gan sxva ve bis

da nax vas, mag ram po li ti ku ri da sa mar Tleb ri vi sis te me bi gan cal ke ve bu li, ope ra ci u-

52 saerTo samarTlis sistemisaTvis, ix.: Patrick S. Atiyah, The Rise and Fall of Freedom of Contract, 1979; Morton J. Horwitz, The Transformation of American Law, 1780-1860, 1977; Max Rheinstein, Die Struktur des vertraglichen Schuldverhältnisses im anglo-amerikanischen Recht, 1932; Alfred W. B. Simpson, A History of Common Law of Contract: The Rise of the Action of Assumpsit, 1975; Eike von Hippel, Die Kon-trolle der Vertragsfreiheit nach anglo-amerikanischem Recht: Zugleich ein Beitrag zur Considerationslehre, 1963. kontinentze, nudum pactum aRiarebul iqna ufro adre da problema mdgomareobda

xelSekrulebebTan dakavSirebiT saxelmwifo intervenciis dozis SemcirebaSi „merkan-

tilisturi“ politikis konteqstSi. ix.: Dieter Grimm, Soziale, wirtschaftliche und politische Vor-aussetzungen der Vertragsfreiheit, in: Recht und Staat der bürgerlichen Gesellschaft, 1987, 165.

53 ufro dawvrilebiTi ganxilvisaTvis, ix.: Niklas Luhmann, Verfassung als evolutionäre Errungen-schaft, in: Rechtshistorisches Journal, Band 9, 1990, 176.

54 magaliTad, ix.: Terence Ball & John G. A. Pocock (eds.), Conceptual Change and the Constitution, 1988; Terence Ball et al. (eds.), Political Innovation and Conceptual Change, 1989.



411

lad da xu ru li, au to po i e tu ri sis te me bi a. po li ti kur ope ra ci as, ro gorc aseTs, ara-

so des ar aqvs sa mar Tleb ri vi mniS vne lo ba, Tu mas amiT ar uz run vel yofs sa mar Tlis

sis te ma da, pi ri qiT. sxva na i rad, ve ra na i ri po li ti ku ri dis kur si, ve ra na i ri po li ti-

ku ri mo la pa ra ke ba da ve ra na i ri po li ti ku ri da geg mva ver iq ne bo da Se saZ le be li sas-

wra fo sa mar Tleb ri vi ze moq me de be bis ga re Se. kon sti tu cia ga na cal ke vebs si te mebs da

uz run vel yofs maT struq tu rul kav Sirs. sa mar Tlis sis te mis Zi ri Ta di pa ra doq se bi

da tav to lo gi e bi (sa mar Ta li aris is, ra sac sa mar Ta li gan sazR vravs sa mar Tleb ri vad

Tu ara sa mar Tleb ri vad) Se iZ le ba amo ix snas po li ti kis sis te ma ze mi Ti Te biT (ma ga li-

Tad, po li ti ku ri ne ba xal xi sa, ro me lic Ta vis Tavs kon sti tu ci as aZ levs), da po li-

ti kis sis te mis pa ra doq se bi da tav to lo gi e bi (Tvi Tin klu zi u ri, mbo Wa vi, su ve re nu li

Za la uf le ba) Se saZ loa amo ix snas po zi ti ur sa mar Talze mi Ti Te biT da sa mar Tlis sis-

te mis su per ko di re biT – kon sti tu ci u ri da ara kon sti tu ci u ri le ga lu ro bis gan sxva-

ve biT.55

kon sti tu ci a Ta in sti tu ci u ri ga mar Tle ba ar Se iZ le ba day va nil iq nes arc po li-

ti kur da arc sa mar Tleb riv fun qci am de, is arc fa se u lo be biT dat vir Tul kon sti tu-

ci is ena Si mdgo ma re obs da arc mis fa se u lo ba Ta fa se u lo ba Si. kon sti tu cia em sa xu re ba

po li ti ku ri da sa mar Tleb ri vi ope ra ci e bis or mag fun qci as or mxri vi per tur ba ci e bis

in klu di re bi sa da eq sklu di re bis Se sa xeb. mi si gav le nis in klu di re bi sa da eq sklu di-

re bis or mxri vi for ma uz run vel yofs sis te ma Ta gan cal ke ve bas da iZ le va cal ke au to-

po i e tu ri rep ro du ci re bis Se saZ leb lo bas ne bis me ri uwes ri go ga da far vis ga re Se. is

ase ve gan sazR vravs im gzebs, ro mel Ta meS ve o bi Tac sa mar Tlis sis te ma (da, me o re mxriv,

po li ti kis sis te ma) Tavs ari debs izo la ci as (rac en tro pi as niS navs) da qmnis mis Si na-

gan ek rans, rac sis te mis Sig niT Se iZ le ba ga mo ye ne bul iq nes in for ma ci is sa xiT. ram de-

na dac uk ve gan vi xi leT, sis te ma moq me debs, ro gorc araT viT tran scen den tu li sis te ma

mi si ope ra ci e bis do ne ze da, ro gorc TviT tran scen den tu li sis te ma mi si dak vir ve be-

bis do ne ze; da mi u xe da vad im faq ti sa, rom dak vir ve ba aris ope ra ci a.

am aS ka rad wi na aR mde gob ri vi da pa ra doq su li mtki ce bis sav se biT ga sa az reb lad,

au ci le be lia mxed ve lo ba Si mi vi RoT dro. ope ra ci e bi xan grZli vo bis ga re Se ar se bu li

mov le ne bi a; isi ni ga mo Ce nis Ta na ve gaq re bi an. ro gorc cal ke ul mov le nebs, maT sxva-

das xva sis te ma Si Se uZ li aT mo na wi le o ba. ga da sa xa di Se saZ loa imav dro u lad iyos (mag-

ram mxo lod imav dro u lad) sa xel Sek ru le bo val de bu le bis Ses ru le ba sa mar Tlis sis-

te ma Si da, ase ve, eko no mi ku ri ur Ti er To bis na wi li, rom li Tac xor ci el de ba Sem dgo-

mi ga da sa xa de bis Se saZ leb lo bis ga da ce ma eko no mi kis sis te ma Si. igi ve iT qmis sa ka non-

mdeb lo aq tze, ro mel sac Se iZ le ba hqon des ro gorc po li ti ku ri, ase ve sa mar Tleb ri vi

mniS vne lo ba. dam kvir ve bels Se uZ lia am as peq te bis iden ti fi ci re ba erT mov le nad da

Se saZ loa ase ve verc mo a xer xos ori gan sxva ve bu li ope ra ci is amoc no ba. Tum ca sis te-

me bi, rom le bic ax de nen Ta vi an Ti ope ra ci e bis ge ne ri re bas, ase ve sa Wi ro e ben Ta vis re-

55 meTvramete saukuneSi termin „arakonstituciuris“ damajerebeli Camoyalibebis Ses-

axeb, ix.: Gerald Stourzh, Constitution: Changing Meanings of the Term from the Early Seventeenth to the Late Eighteenth Century, in: Terence Ball & John G. A. Pocock (eds.), Conceptual Change and the Constitu-tion, 1988, 35. Sdr.: Gerald Stourzh, Wege zur Grundrechtsdemokratie: Studien zur Begrifs- und Institutio-nengeschichte des liberalen Verfassungsstaates, 1989, 50-74.


412

kur si ul qsels da kav Si rebs ad rin del da gvi an del ope ra ci ebs So ris ima ve sis te ma Si,

imi saT vis, rom Ca mo a ya li bon az rob ri vi iden to ba ni. isi ni ax de nen iden to ba Ta kon den-

si re ba sa da dam tki ce bas gan me o re bi Ti ga mo ye ne bi saT vis ima ve sis te ma Si56 da maT Tvis,

sis te mi se u li mi mar Te bis Se sa ba mi sad, mov le na Ta wi na pi ro be bi da Se de ge bi sru le biT

gan sxva ve bu li a. ram de na dac au to po i e tu ri sis te me bi tem po ra li ze bu li sis te me bi a,

rom le bic da mo ki de bu lia sta bi lu ro bis TviT ge ne ri re bad di na mi kur for meb ze,57 isi-

ni au ci leb lad ax de nen ma Ti ope ra ci e bis di fe ren ci re ba sa da amoc no bas tem po ra lu ri

ori en ta ci is meS ve o biT. am de nad, ne bis mi er dam kvir ve bels, ro mel sac uSu a lod sis te-

mis per speq ti va anaR vlebs – ra sak vir ve li a, Se saZ loa sxva dam kvir veb lebs sxva xed va

da in te re si hqon deT – ar un da ae ri os mov le ne bi sazR vreb Si.

VII

er T-er Ti yve la ze xSi ri pre ten zi is Ta nax mad, ro mel sac ga moT qva men zo ga dad au-

to po i e tur sis te ma Ta Te o ri as Tan da, ker Zod, sa mar Tlis sis te mi saT vis mis ga mo ye ne-

bas Tan da kav Si re biT, am Te o ri as – Tu ki es sa er Tod Te o riaa58 – ar anaR vlebs em pi ri u li

ve ri fi ka ci a.59 es kri ti ka or ko men tars sa Wi ro ebs. pir ve li, Ta na med ro ve so ci o lo gi-

a Si em pi ri ul me Tod Ta er Tob li o ba Zli er SezR u du lia da sru le biT ara a dek va tu ria

im gva ri sag ni saT vis, ro go ri caa sa mar Tlis sis te ma, anu, TviT dak vir ve ba di obi eq te bi

ma Ra li do nis kom pleq su ro biT. mxo lod ar se bu li em pi ri u li me To de biT obi eq te bis

wvdo mis SezR ud va – da am aR niS vnas Cve u li mniS vne lo biT va ke Teb – ub ra lod ga mo iw-

vev da sa zo ga do e bi sa da mi si sa mar Tlis sis te mis ar da nax vas im sa xiT, ra sa xi Tac isi ni

Ta vis Tavs wa rad ge nen. es mo iTx ovs baz ri dan gas vlas da saq mis da to ve bas sxve bis Tvis

– ma sob ri vi me di i sa da so ci o log av to re bi saT vis. es ar un da iyos bo lo sity va. da me-

o re, Se saZ loa da vak vir deT axal kom bi na ci ebs (1) kar gad cno bi li da ara wi na aR mde gob-

ri vi (al baT cxa di an su lac tri vi a lu ri) faq te bi sa; da (2) Te o ri u li aR we ri lo be bi sa,

rom le bic cxads uC ve u lo Se fe ri lo biT war mo ad ge nen. gan sxva ve ba ope ra ci ul da xu-

ru lo ba sa da struq tu rul kav Sirs So ris er T-er Ti am Te o ri ul in stru men tTa ga ni a.

56 sakiTxis Semdgomi damuSavebisaTvis, ix.: Niklas Luhmann, Identität – was oder wie?, in: Soziologi-sche Aufklärung, Band 5, 1990, 14-30.

57 xSiri, magram sakmaod uxeSi da gauTviTcnobierebeli Secdomaa, rodesac amtkiceben,

TiTqos autopoietur sistemaTa Teoria uZluria dinamizmis (operaciebis doneze) da

cvlilebis (struqturebis doneze) mxedvelobaSi misaRebad. piriqiT, TeoriaSi ar moi-

Zebneba adgili nebismieri saxis ara-dinamizmisTvis, ucvlelobisTvis, „aucilebeli“

da „arsebiTi“ komponentebisaTvis. 58 amerikuli sociologiis konteqstSi, Teorizebis am dones zogjer „metaTeoriuladac“

moixsenieben – rogorc es mocemulia im samecniero krebulis ganyofilebis saTaurSi,

romelSic winamdebare naSromis avtoris teqsti gamoqveynda: Jeffrey C. Alexander & Paul Colomy (eds.), Differentiation Theory and Social Change: Comparative and Historical Perspectives, 1990. evropuli perspeqtividan danaxuli, es aireklavs Teoriuli miswrafebebis ufro Tav-

daWeril dones Tanamedrove amerikul sociologiaSi. Sdr.: Dag Osterberg, Metasociology: An Inquiry into the Origins and Validity of Social Thought, 1988.

59 magaliTad, ix.: William M. Evan, Social Structure and Law: Theoretical and Empirical Perspectives, 1990, 46.



413

sxva sity ve biT, mi si sfe ros struq tu ris gaT va lis wi ne biT, so ci o lo gi as ar Se uZ lia

da iy va nos so ci a lu ri re a lo bis cne ba TviT na war mo eb mo na ce me bam de. Seg viZ lia ase ve

eW vic Se vi ta noT, ar se bobs Tu ara ra i me sa xis Se sa ba mi so ba em pi ri ul kvle va sa da so ci-

a lur re a lo bas So ris, gar da Se de ge bis me To do lo gi u rad ga u mar Ta vi „aq ti u ri in ter-

pre ta ci i sa“.

Tu aR niS nu li mo saz re ba ni am tki ce ben (rom ga vi me o roT, mim di na re si tu a ci i saT-

vis) srul yo fi li Te o ri u li kvle vis upi ra te so bas, isi ni ar ga mo ricx a ven em pi ri ul

kvle vas. Cven Ca mo va ya li beT hi po Te za, ro me lic asa xavs stra ti fi ka ci i dan fun qci o-

na lur di fe ren ci re ba ze ga das vlas So ris ar se bul ur Ti er To bebs da struq tu ru li

kav Si ris axa li me qa niz me bis ga mo go ne bas an Zve li me qa niz me bis re for mu li re bas am gar-

da ma val pe ri od Si. Se saZ loa ar se bob des mra va li msgav si mo saz re ba, da kav Si re bu li,

ma ga li Tad, sa mar Tlis sis te mis Tvi TaR we ri lo bis60 de pa ra doq si re bis for meb Tan, an

iurisdictio-s er Ti a ni cne bis Ca nac vle bas Tan ka non mdeb lo bi sa da iu ris diq ci is gan cal-

ke ve bi Ta da cir ku la ru li re kom bi ni re biT, ro gorc bu ne bi Ti sa mar Tli dan po zi ti ur

sa mar Tal ze ga das vlis pi ro bi sa, sa mar Tlis sis te mis TviT va li di re bis do mi nan tu ri

for mis sa xiT. Se iZ le ba ar se bob des mra va li em pi ri u li pro eq ti, ro me lic ga mo ik vlevs

sa mar Tlis sis te mis au to po i e zi sis sen si ti u ro bas (an mis sa ve sazR vrebs) so ci a lu ri

da po li ti ku ri cvli le be bi sad mi.61 ar ar se bobs ara na i ri fun da men tu ri Se u sa ba mo ba

TviT re fe ren ci u li sis te me bis Te o ri a sa da em pi ri ul kvle vas So ris, mag ram sa xe zea

ara kom for tu li da Za bu lo ba Te o ri ul cne beb sa da em pi ri u li kvle vis ax lan del Se-

saZ leb lo bebs So ris. Te o ri is ve ri fi ka ci is Se uZ leb lo bis ga mo mi si uar yo fis nac-

vlad, kri ti ko seb ma un da da i na xon nak lo va ne ba ni ori ve mxa res.

VIII

bo los, da vub run de bi ope ra ci u li da xu ru lo bis cne bas. im ope ra ci a ze fo ku si-

re ba, ro me lic ax dens sis te mis, ro gorc qse lis, au to po i e tur kvlav war mo e bas, ro me-

lic, Ta vis mxriv, ax dens Ta vis ope ra cia Ta kvlav war mo e bas, gvTa va zobs struq tu ri sa

da pro ce sis ur Ter Tmi mar Te bas Tan da kav Si re bul axal xed vebs. au to po i e tu ri sis te-

ma ar Sed ge ba ori gan sxva ve bu li sa xis mov le ni sa gan, ker Zod struq tu ri sa da pro ce-

si sa gan. is ar ya lib de ba ori gan sxva ve bu li sa xis ma te ri i sa Tu ar si sa gan. cocx a li uj-

re dis fer men ti, ama ve dros, war mo e bis, sa war moo faq to re bis da prog ra mu li faq to-

re bis Se de gi a, rom le bic uj re dis kvlav war mo e bas ax de nen. ada mi a nis go ne ba ar Sed ge ba

ori gan sxva ve bu li sa xis na wi li sa gan, ro mel Tac – port ro i a lis lo gi ki sa62 da lo kis,63

ase ve maT mim de var Ta Ta nax mad – ide eb sa da war mod ge nebs uwo de ben. ar ar se bobs ko mu-

ni ka ci u ri sis te mis ori gan sxva ve bu li sa xe o ba, lan gue da pa ro le, ro gorc amas so si u ris

60 ix.: Niklas Luhmann, The Third Question: The Creative Use of Paradoxes in Law and Legal History, in: Jour-nal of Law and Society, Vol. 15, 1988, 153.

61 magaliTad, ix.: Michael Hutter, Die Produktion von Recht: Eine selbstreferentielle Theorie der Wirtschaft, angewandt auf den Fall des Arzneimittelpatentrechts, 1989.

62 Antonine Arnauld & Pierre Nicole, La logique ou l’art de penser, 1972, (1662).63 ix.: John Locke, An Essay Concerning Human Understanding (Peter H. Niddich ed.), 1975.


414

lin gvis tu ri Te o ria am tki cebs.64 bo los, sa kiTx a vi a, Tu ras gu lis xmobs mtki ce ba, rom-

lis mi xed vi Tac sa mar Ta li Sed ge ba „nor me bi sa da moq me de be bi sa gan“.65 nac vlad ami sa,

sis te ma ga mo i ye nebs ima ve ti pis ope ra ci as – iq ne ba es bi o qi mi u ri rep li ka ci a, az rov ne-

ba Tu ko mu ni ka cia – or ma gi fun qci iT: (1) Sem dgo mi ope ra ci e bis war mo e bi saT vis; da (2)

Sem dgo mi ope ra ci is Se sar Ce vad struq tu ris dam tki ce bi sa da cvli le bi saT vis. ha inc

fon fo er ste ris ga ge biT, es aris arat ri vi a lu ri – TviT re fe ren ci u li man qa na – man qa-

na, ro me lic yo vel ope ra ci as Ta vi si xe la xa li war mo e bi saT vis ga mo i ye nebs.66 ro gorc

dam kvir veb lebs da, ase ve ana li ti ku ri miz ne bi saT vis, Cven Seg viZ lia gan vas xva oT ope-

ra ci e bis war mo e bi sa da struq tu ra Ta ga mo ye ne bis, dam tki ce bis da Sec vlis aR niS nu li

ori fun qci a. si nam dvi le Si, es mxo lod ori as peq ti a, ro mel Tac au ci leb lad esa Wi ro e-

baT er Tma ne Ti. kom pleq sur sis te ma Si Se uZ le be lia Sem dgo mi ope ra ci is fiq si re ba mi si

Ser Ce vis ga re Se, Se uZ le be lia Ser Ce va upir ve les yov li sa ar Ce va nis Sem ci re bis ga re Se

da Se uZ le be lia xelT ar se bul Se saZ leb lo ba Ta SezR ud va Car Co e bis an, ro gorc sxve bi

ambo ben, struq tu re bis an, so ci a lu ri da sa mar Tlis sis te me bis Sem Txve va Si – mo lo di-

ne bis aRi a re bis ga re Se.

ope ra ci u li da xu ru lo ba, Se sa ba mi sad, gu lis xmobs, rom sis te ma un da mi en dos

spe ci fi ku ri ti pis (da, ra sak vir ve li a, yve la fe ri ver imu Sa vebs!) mra val miz nob riv

ope ra ci ebs. man un da ga mo i ye nos ima ve ti pis ope ra ci e bi struq tu ra Ta dam tki ce bi sa

da Sec vli saT vis (an ub ra lod da viwy e bi saT vis) da Ti To e u li ope ra cia yo vel Tvis gan-

sazR vravs Sem dgom ope ra ci as. ub ra lod, um niS vne lo va ne si faq ti a, rom au to po i e zi si

grZel de ba da grZel de ba. ar ar se bobs ope ra ci a, ro mel sac Se eZ le bo da mi si Se Ce re ba,

ra me Tu yve la ope ra cia Ta vis mTli a no bas Re bu lobs Sem dgo mi ope ra ci e bis war mo e biT.

sis te mas Se uZ lia struq tu re bis Ser Ce va, kon den si re ba, dam tki ce ba, Sec vla Tu da viwy-

e ba – mag ram es yo ve li ve aris mi si au to po i e zi sis gan grZo bis sa Su a le ba. ra sak vir ve-

li a, ar ga mo i ricx e ba des truq ci a, mag ram es grZel de ba, ram de na dac Se saZ le be lia gag-

rZel des. Tu sis te mas Se uZ lia struq tu ru li cvli le be bis or ga ni ze ba, mas Se uZ lia

mi si adap ta ci is una ris, mag ram, ase ve, sus ti adap ta ci is gaz rdac. sak ma ri si kom pleq su-

ro bis pi ro beb Si, sis te mas Se uZ lia struq tu re bis Se sac vle li pro ce du re bis da, ase-

ve im struq tu re bis, rom le bic Ta vis mxriv uz run vel yo fen struq tu ra Ta Se sac vlel

pro ce du rebs, di fe ren ci re ba. es yo ve li ve mo iTx ovs da ga mo i ye nebs im ti pis ope ra ci-

as, ro me lic ax dens sis te mis mTli a no bis war mo e ba sa da kvlav war mo e bas.

Se va ja meb tri vi a lu ri Se niS vniT: am gvar Te o ri a Si ar aris kon ser va ti u li Se go-

ne ba. sis te mas ar aqvs ara na i ri upi ra te so bis mi ni We bis sa Su a le ba sa ku Ta ri Ta vis sxva-

das xvag va ri mxar da We ri saT vis, ub ra lod ar ar se bobs ara na i ri ar Ce va ni. mas Se uZ lia

64 ix.: Ferdinand de Saussure, Course in General Linguistics (Charles Bally & Albert Sechehaye eds., Roy Har-ris trans.), 1983.

65 ix.: Torsten Eckhoff & Nils K. Sundby, Rechtssysteme: Eine systemtheoretische Einführung in die Rechtsthe-orie, 1988, 41. mimaCnia, rom samarTlis TeoretikosTa umravlesoba gaiziarebda am Sexed-

ulebas imis gaucnobiereblad, Tu ras gulisxmobs mocemul SemTxvevaSi kavSiri „da“

– normebi da moqmedebebi.66 ix.: Heinz von Foerster, Principles of Self-Organization – In a Socio-Managerial Context, in: Hans Ulrich &

Gilbert J.B. Probst (eds.), Self-Organization and Management of Social Systems: Insights, Problems, Doubts and Questions, 1984, 2, 8-10.



415

mi si struq tu ris dam tki ce bis an Sec vlis gag rZe le ba, Tu am gvar Se deg ze fo ku si re-

bi saT vis sa Wi ro ope ra ci e bi xel mi saw vdo mi a; wi na aR mdeg Sem Txve va Si, es ub ra lod mox-

de ba. dam kvir ve bel ma (ro me lic Se iZ le ba iyos Ta vad sis te ma) Se saZ loa aR mo a Ci nos, an

verc aR mo a Ci nos, rom dro is msvle lo ba Si struq tu re bic Se ic val nen. mas Se uZ lia da-

i na xos, rom gan zra xu li cvli le be bi kon ser va ti u lia im Car Co eb Tan, fa se u lo beb Tan,

pro ce du reb Tan da Se mad gen lo beb Tan da kav Si re biT, rom le bic sa Wi roa da dam tki ce-

bu lia uSu a lod gan zra xu li cvli le be bis mi er. dam kvir ve bels Se uZ lia Ta vis Tvis ga-

mo i ye nos sta ti kur da di na mi kur sis te mebs So ris gan sxva ve ba. Tum ca, sis te ma Ta Te o-

ria mas mis cems rCe vas, rom am gva ri sqe ma uxe Si ga mar ti ve ba a. au to po i e tu ri sis te me bi

di na mi ku ri sta bi lu ro bis ma war mo e be li sis te me bi a. Tu dam kvir ve be li ar ga i zi a rebs

am rCe vas da verc mi si pi ra di au to po i e zi si ver ai Zu lebs mas amas, up ri a ni iq ne ba in te-

re sis Te mis Sec vla da dak vir ve ba dam kvir ve bel ze.

in gli su ri dan Tar gmna la Sa breg va Zem*

* Ti na Tin we reT lis sa xel mwi fo sa da sa mar Tlis in sti tu tis di req to ri

416

saxelmZRvanelo principebi avtorTaTvismoTxovnebi statiis avtorTa mimarT

1. avtorTa wre

iu ri di u li fa kul te tis Jur na li aq vey nebs sta ti ebs iu ris pru den ci is yve la mi-

mar Tu le biT. ga mo saq vey neb lad sta ti i sa Tu sxva ma sa lis war dge nis uf le biT sar geb-

lo ben Sem de gi pi re bi:

Tsu -is iu ri di u li fa kul te tis pro fe sor -mas wav leb le bi (maT So ris, mow ve u li

pe da go ge bi);

iu ri di u li fa kul te tis doq to ran te bi;

sa mar Tlis sfe ro Si moR va we mec ni e re bi da praq ti ko si iu ris te bi, iu ri di u li

fa kul te tis pro fe sor Tan Ta na av to ro biT;

sxva av to re bi, rom le bic sa re daq cio ko le gi is da va le biT mo am za de ben pub li-

ka ci ebs cal ke ul sa kiTx eb ze.

2. statiis moculoba

statiis saorientacio moculoba ar unda aRematebodes 70 000 nabeWd simbolos

sityvebs Soris arsebuli manZilisa da sqolioebSi miTiTebuli wyaroebis CauT vlelad.

3. Si na ar sob ri vi moTx ov ne bi

ga mo saq vey ne bel sta ti a Ta So ris gan sa kuT re bu li mniS vne lo ba mi e ni We ba aka de-

mi u ri per so na lis mi er war mod ge nil im sta ti ebs, rom leb Sic iq ne ba war mo Ce ni-

li sa mar Tlis aq tu a lu ri prob le me bi da Se mo Ta va ze bu li ma Ti ga daW ris gze bi;

praq ti kul saq mi a no ba Si Cab mu li spe ci a lis te bis mi er war mod ge ni li im sta ti-

e bis mec ni e rul Ri re bu le bas, rom le bic exe ba sa mar Tal ga mo ye ne bis praq ti kis

ana lizs, gan sazR vravs av to ris mi er praq ti ku li sa mar Tleb ri vi prob le me bis

iden ti fi ci re ba, das ma da da sa bu Te bu li ga dawy ve ta.

4. ga mo saq vey neb lad war mod ge nis pro ce du ra da for ma ti

av tor ma sta tia un da war mo ad gi nos eleq tro nu li for ma tiT, Mic ro soft Wor d-is do-

ku men tis sa xiT, da asa xav des:

a. av to ris vi na o bas;

b. sta ti is sa xel wo de bas;

g. av to ris sa kon taq to mo na ce meb sa da eleq tro nu li fos tis mi sa marTs;

d. sta ti is ga mog zav nis Ta riRs.

sta ti is qar Tu li teq sti Ses ru le bu li un da iyos Sylfaen–12 fon tiT, ucx o e no va ni

teq sti – Ti mes New Ro man–12 fon tiT, sqo lio – ima ve fon te bis `10~ zo miT; stri qo ne bi

un da da Sor des er Ti in ter va liT, ab za ci ga mo i yos er Ti Enter -iT da ara Tab -kla vi SiT,

sti le bi un da iyos maq si ma lu rad er Tgva ro va ni da teq stSi ar Ca is vas ga da ta nis niS ne-

saxelmZRvanelo principebi avtorTaTvis

417

bi; mar jve na mxa res un da dar Ces 4 sm si ga nis min do ri. Ti To e u li gver di un da da i nom-

ros gver dis bo los, mar jve na mxa res.

naS ro mis struq tu ru lad Ca mo ya li be ba un da mox des ara mar to Se sa ba mi si Ta ve bi-

saT vis nu me ra ci is mi ni We biT, ara med gan sa xil ve li sa kiTx e bis da sa Ta u re biT. sta ti-

is Ta ve bad, qve Ta ve bad da qveq ve Ta ve bad da yo fi sas ga mo ye ne bul un da iq nes ara bu li

ricx ve bi. mag.: 1.; 1.1.; 1.1.1. da a.S., cal ke un da ga mo i yos Se sa va li da das kvna.

teq sti, Zi ri Ta dad, un da gad mo i ces III pir Si, av to ri sa ku Ta ri po zi ci is da sa fiq si-

reb lad maq si ma lu rad un da mo e ri dos I pir Si Txro bas.

sta ti as ar da er Tvis ga mo ye ne bu li li te ra tu ris sia (wya ro e bi gan Tav se bu lia

sqo li o eb Si).

5. ci ti re bis teq ni ka da sqo li os ga for me bis we si

av tor ma sqo li o Si un da mi u Ti Tos Ta vis mi er moy va ni li ci ta te bi sa da faq tob ri-

vi ga re mo e be bis wya ro.

sity vis, sa xel wo de bis, sa Ta u ris Se mok le ba teq stsa da sqo li o Si ar da iS ve ba, gar-

da sa yo vel Ta od mi Re bu li Se mok le be bi sa (mag.: pa rag ra fi – §, we li – w., ma ga li Tad –

mag., ixi le – ix., Se a da re –Se ad. da a.S.).

Tu sta ti a Si aris ab re vi a tu ra, mi si ga mo ye ne bis pir vel Sem Txve va Si is un da iyos

ga Sif ru li, ris Sem de gac frCxi leb Si mi e Ti Te ba ab re vi a tu ra, ro me lic Sem dgom iq ne ba

ga mo ye ne bu li (mag., ger ma ni is sa mo qa la qo ko deq si (Sem dgom Si – gks); ama ve prin ci piT,

xSi rad ga mo ye ne bul kon ven ci a Ta, ka non Ta Tu sxva Ta sa xel wo de be bi Se mok lde ba sak-

van Zo sity vis mi xed viT, anu mi si ga mo ye ne bis pir vel Sem Txve va Si is mox se ni e bu li un da

iyos sru lad da frCxi leb Si mi e Ti Tos sak van Zo sity va (mag., ada mi a nis uf le ba Ta ev ro-

pu li kon ven cia (Sem dgom Si – kon ven ci a).

sa mar Tleb ri vi aq tis ga mo ye ne bi sas au ci le be lia sqo li o Si mi e Ti Tos mi si sru-

li da sa xe le ba da wya ro, ro mel Sic is ga moq vey nda, ag reT ve Ta ri Ri da gver di.

li te ra tu ru li wya ro e bis ga mo ye ne bi sas au ci le be lia mi e Ti Tos:

1. wig nis Tvis – av to ris (av to re bis) gva ri, sa xe lis ini ci a li, wig nis sa Ta u ri

(ub rWya le bod), na wi lis, nak ve Tis, to mis no me ri (Tu sa Wi ro a), ga mo ce mis ad gi li, we li,

gver di (gv.-s ga re Se);

2. kre bu lis sta ti is Tvis – sta ti is av to ris (av to re bis) gva ri, sa xe lis ini ci-

a li, sta ti is sa Ta u ri (ub rWya le bod), kre bu lis sa xel wo de ba (ub rWya le bod), mi Ti Te-

biT, Tu vi si re daq ci iT ga mo dis, na wi lis, nak ve Tis, to mis no me ri (Tu sa Wi ro a), ga mo ce-

mis ad gi li, we li, gver di (gv.-s ga re Se);

3. Jur na lis (ga ze Tis) sta ti is Tvis – sta ti is av to ris (av to re bis) gva ri, sa-

xe lis ini ci a li, sta ti is sa Ta u ri (ub rWya le bod), pe ri o di kis sa xe Se mok le biT (Jurn.,

gaz.,) sa xel wo de ba (brWya leb Si), no me ri, we li (Tve, ricx vi), gver di (gv.-s ga re Se);

ucx o u ri wya ro e bis yve la bib li og ra fi u li ele men ti un da mi e Ti Tos ori gi na lis

ena ze, an im ena ze, ro mel zec mas ec no ba av to ri (Se sa ba mi si ofi ci a lu ri Tar gma nis mi-

Ti Te biT).

naSromSi miTiTebul samecniero wyaroTa saerTo raodenobis aranakleb 4/5 unda

Sead gendes dasavleTevropul enebze Sesrulebul literaturas, garda Temis speci-

fikidan gamomdinare gamonaklisi SemTxvevebisa.

sqo li o Si au ci le be lia er Ti a ni sis te mis dac va: av to ri da naS ro mis sa Ta u ri ga-

mo ik ve Tos sity va Ta sxva das xva dax ri lo biT (mag., av to ri – ita li kiT, da nar Ce ni in-


418

for ma cia – ga mar Tu lad, ase ve ita li kiT xde ba yve la ga mo ye ne bu li gva ris mi Ti Te ba,

mag., re daq to ris), ama ve dros, yve la er Te u li (gar da gva ri sa da sa xe lis ini ci a li sa)

er Tma ne Ti sa gan ga mo i yo fa mZi miT da sqo li os bo los iwe re ba wer ti li.

ma sa la, ro me lic mo po ve bu lia in ter ne tis sa Su a le biT, sa Wi ro ebs Se sa ba mi si in-

ter net gver di sa da bo lo ga nax le bis Ta ri Ris mi Ti Te bas; sta ti is Sem Txve va Si un da mi-

e Ti Tos av to ris gva ri, sta ti is sa Ta u ri, in ter net gver di, Ta ri Ri. sam kuTx ed frCxi-

leb Si (<....>) mi e Ti Te ba eleq tro nu li mi sa mar Ti, kvad ra tul frCxi leb Si ([....]) ki bo lo

ga nax le bis Ta ri Ri.

4. sa er Ta So ri so sa sa mar Tlo sa da sxva qvey ne bis ga dawy ve ti le be bi saT vis:

Co urt of Jus ti cemag: Ca se 16/62, Van Gend en Lo os, [1963] ECR 95.Eu ro pe an Co urt of Hu man Rightsmag:. Kos tov ski v. The Net her lands, [1990] ECHR (Ser. A.), 221.Inter na ti o nal Co urt of Jus ti cemag.: Ma ri ti me De li mi ta ti on and Ter ri to ri al Qu es ti ons Bet we en Qa tar and Bah ra in, [1995] ICJ Re ports, 6.saq me e bi sa da ma Ti ga dawy ve ti le be bis sa xel wo de be bi teq stSi ga mo i ye ne ba qar Tu-

lad (i ta li kiT), sru lad ki ori gi na lis ena ze Se iZ le ba iq ve mi e we ros, an sqo li o Si mi e-

Ti Tos Sem de gi Tan mim dev ro biT: mxa re mxa ris wi na aR mdeg, we li, ga mom qvey ne be li or ga-

no, gver di, sa sa mar Tlo.

mag.: di di bri ta ne Tis sa sa mar Tlo e bis Tvis: saq me ar gi li ar gi lis wi na aR mdeg (Argyll v. Argyll, [1967] 1Ch 302,324, .332));

aS S-is sa sa mar Tlo e bis Tvis: saq me bra u ni ga naT le bis sab Wos wi na aR mdeg (Brown v. Bo-ard of Edu ca ti on, 347 US 483 (1954)).

5. erov nu li sa sa mar Tlo e bis ga dawy ve ti le be bi saT vis

au ci le be lia ofi ci a lu ri erov nu li sti lis Se nar Cu ne ba. er Tgva ro va ni erov nu-

li mid go mis arar se bo bis Sem Txve va Si av tor ma un da ixel mZRva ne los Sem de gi Zi ri Ta di

we siT:

sa qar Tve los sa sa mar Tlo ga dawy ve ti le be bis ga mo ye ne bi sas un da ga mo i yos Sem-

Txve ve bi – 1. ga dawy ve ti le ba ga moq vey ne bu li a; 2. Se saZ le be lia mi si gac no ba ofi ci a-

lur eleq tro nul wya ro Si; 3. xel mi saw vdo mia mxo lod sa sa mar Tlo ar qiv Si – da Ca mo-

ya lib des er Ti a ni mid go me bi.

6. sa er Ta So ri so or ga ni za ci a Ta do ku men te bi

ga mo i ye ne ba im sti liT, ro me lic ga mo ye ne bu lia ofi ci a lu rad sa er Ta So ri so or-

ga ni za ci is mi er (ix. ofi ci a lu ri sa i te bi).

7. kon ven ci e bi da sa er Ta So ri so xel Sek ru le be bi

kon ven ci e bi da sa er Ta So ri so xel Sek ru le be bi mi e Ti Te ba, mag.: 1985 Vi en na Con ven ti-on for the Pro tec ti on of the Ozo ne La yer, Inter na ti o nal Le gal Ma te ri als, 1985, 1520

sa Ta na doa mi Ti Te ba, Tu ci ta ta Cas mu lia brWya leb Si da sqo lio ga for me bu lia

ze moT aR niS nu li we se bis mi xed viT. pe rif ra zis an cal ke u li az ris for mi re bis wya ros

mi Ti Te bi sas ga mo i ye ne ba Se sa ba mi si sity va: `i xi le~ an `Se a da re~. `Se a da re~ ga mo i ye ne ba

im SemTxvevaSi, ro de sac av tors sWir de ba gan sxva ve bul az rze mi Ti Te ba.

saxelmZRvanelo principebi avtorTaTvis

419

Zi ri Tad teq stSi da saS ve bia mxo lod naS ro mis sa Ta ur Tan uSu a lo kav Sir Si myo fi

an da sa xu li miz nis mi saR we vad au ci le be li in for ma ci i sa Tu ana li zis mi Ti Te ba. da ma-

te bi Ti in for ma cia Se saZ le be lia mi e Ti Tos sqo li o Si.

ucx o u ri ter mi ne bi da ga moT qme bi un da gad mo i ces sqo li o Si, Tu naS ro mis uSu a lo

mi za ni ar aris ter mi nis war mo So bis dad ge na.

qar Tu li teq stis Tvis un da ga mo vi ye noT `qve da~ da `ze da~ (`.~..) brWya le bi, ucx o e-

no va ni teq stis Tvis – `ze da~ (~.~..) brWya le bi;

ci ti re bu li teq stis bo los sas ve ni niS ne bi – wer ti li, wer til -mZi me, or wer ti-

li an tire mxolod daxuruli brWyalebis Semdeg daismis; kiTx vi sa da Za xi lis niS ne bi

an mravalwertili da is mis brWya lis win, Tu igi ganekuTvneba im sityvas an sityvebs,

romlebic brWyalebSia moqceuli, xolo brWya lis Sem deg, Tu igi brWyalebSi Casmul

sityvebTan erTad mTel winadadebas ganekuTvneba.

ro de sac sity vas Tan er Tdro u lad Tavs iy ris brWya li, sas ve ni ni Sa ni da sqo li os

ni Sa ni, un da da vic vaT Sem de gi Tan mim dev ro ba: 1. brWya li, 2. sas ve ni ni Sa ni, 3. sqo li os

ni Sa ni; ci ti re bu li teq stis (a nu wi na da de bis) bo los ki: 1. brWyali, 2. sasveni niSani, 3.

sqo li os ni Sa ni. er Tad ar iwe re ba ori brWya li. frCxi le bis Sem Txve va Si ki Se iZ le ba ma-

Ti gan sxva ve bu li for me bis ga mo ye ne ba;

teq stSi un da ga ir Ces ti re sa da de fi sis da we ri lo ba. de fi si aris mok le xa zi, rom-

lis win da Sem deg ar aris in ter va li, ti re ki uf ro grZe li xa zia da mis win da Sem deg

au ci le be lia in ter va lis dac va;

sqo li o Si ima ve wya ro ze mi Ti Te bi sas, ro me lic uk ve ga mo ye ne bu li iyo, sa Wi roa ga-

mo i yos Sem de gi Sem Txve ve bi:

a. zus tad wi na sqo li o Si mi Ti Te bu li wya ros nac vlad mi e Ti Te ba `iq ve~. `iq ves~ Sem-

deg ki (Tu sa Wi ro a) mi e Ti Te ba gan sxva ve bu li mo na ce me bi (to mi, we li, gver di);

b. ma nam de mi Ti Te bu li, mag ram ara wi nam de ba re, wya ros ga mo ye ne bi sas Se saZ le be lia

mi e Ti Tos am wya ros sru li da sa xe le ba Se sa ba mi si gver diT, an im sqo li os no me ri, rom-

li Tac mox da am wya ros bo lo mi Ti Te ba Se sa ba mi si gver diT (mag. ix. sqo lio 15, 20).

pasuxismgebeli gamocemaze naTia CitaSvili

gamomcemlobis redaqtori cira jiSkariani

garekanis dizaineri mariam ebraliZe

koreqtori lela wiklauri

damkabadonebeli naTia dvali

0179 Tbilisi, ilia WavWavaZis gamziri 14

14 Ilia Tchavtchavadze Avenue, Tbilisi 0179Tel 995 (32) 225 14 32www.press.tsu.edu.ge

ivane javaxiSvilis saxelobis JUR_2014-1.pdf · evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis...

Documents

Transcript of ivane javaxiSvilis saxelobis JUR_2014-1.pdf · evropis momxmarebelTa uflebebis dacvis...