Invloed van de Resource Dependence Theory op de...
Transcript of Invloed van de Resource Dependence Theory op de...
UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2008-2009
Invloed van de Resource Dependence Theory op de subsidieverstrekkers in de non-profit sector
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master in de Bedrijfseconomie
Iris Naert en Sofie Tack
Onder leiding van
Prof. dr. J. Christiaens
UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2008-2009
Invloed van de Resource Dependence Theory op de subsidieverstrekkers in de non-profit sector
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master in de Bedrijfseconomie
Iris Naert en Sofie Tack
Onder leiding van
Prof. dr. J. Christiaens
PERMISSION
Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of
gereproduceerd worden, mits bronvermelding.
Iris Naert en Sofie Tack
Woord vooraf
In de eerste plaats willen wij Prof. Dr. Christiaens bedanken voor de hulp tijdens onze
zoektocht naar een concreet thema voor deze masterproef en het aanstekelijke enthousiasme
waarmee hij ons steeds een duwtje in de rug gaf. Elke Demeulenaere danken we voor haar
suggesties de afgelopen maanden.
Wij wensen de agentschappen van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin te
bedanken voor hun medewerking aan het empirisch onderzoek. Volgende personen willen wij
in het bijzonder bedanken: Patrick Barbé, Willy Beyens, Ingrid Bombay, David Debrouwere,
Evelyne De Clercq, Geert De Sloovere, Marcel Lauwers, Bruno Naessens, Erna Scheers,
Pascale Verhaeghe en Alexander Witpas. Zonder hun hulp zou dit werk nooit geworden zijn
tot wat het nu is.
i
Inhoudsopgave
GEBRUIKTE AFKORTINGEN ................................................................................................... III
LIJST VAN DE TABELLEN ........................................................................................................ IV
LIJST VAN DE FIGUREN ............................................................................................................. V
INLEIDING ......................................................................................................................................1
1 RESOURCE DEPENDENCE THEORY ......................................................................................4
1.1 INVLOED VAN RESOURCE DEPENDENCE THEORY OP NON-PROFIT SECTOR .................................4 1.2 RESOURCE INTERDEPENDENCE ..................................................................................................5 1.3 RESOURCE DEPENDENCE THEORY EN INSTITUTIONELE THEORIE: ‘COERCIVE’ ISOMORFISME .....7
2 SOORTEN SUBSIDIES EN SUBSIDIËRINGPROCES IN BELEIDSDOMEIN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN ................................................................................................9
2.1 SUBSIDIËRING ALS BELEIDSINSTRUMENT ...................................................................................9 2.2 SOORTEN SUBSIDIES ................................................................................................................ 10
2.2.1 Indeling op basis van de mate van reglementering............................................................ 10 2.2.2 Functionele indeling ........................................................................................................ 11
2.3 SUBSIDIËRINGPROCEDURE....................................................................................................... 11 2.3.1 Erkennings- en subsidievoorwaarden ............................................................................... 12 2.3.2 Bepaling van het subsidiebedrag ...................................................................................... 16 2.3.3 Vereffening van de subsidie .............................................................................................. 17 2.3.4 Toezicht ........................................................................................................................... 17
2.4 DE TOETSING VAN FINANCIËLE CRITERIA DOOR DE SUBSIDIEVERSTREKKER ............................. 19
3 ONDERZOEKSMETHODOLOGIE .......................................................................................... 22
3.1 ONDERZOEKSOPZET ................................................................................................................ 22 3.2 STEEKPROEF ........................................................................................................................... 22 3.3 GEGEVENSVERZAMELING ........................................................................................................ 23 3.4 GEGEVENSANALYSE ................................................................................................................ 24
4 CASES .......................................................................................................................................... 26
4.1 DEPARTEMENT WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN ......................................................... 28 4.1.1. Subsidiëring .................................................................................................................... 28 4.1.2. Financiële rapportering .................................................................................................. 30 4.1.3. Toezicht en administratie ................................................................................................ 32 4.1.4. Sanctionering .................................................................................................................. 32 4.1.5. Relatie overheid en non-profit sector ............................................................................... 33 4.1.6. Sectoranalyse .................................................................................................................. 33
4.2 IVA VLAAMS AGENTSCHAP ZORG EN GEZONDHEID ................................................................ 38 4.2.1 Subsidiëring ..................................................................................................................... 39 4.2.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 40 4.2.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 41 4.2.4 Sanctionering ................................................................................................................... 42 4.2.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 43 4.2.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 44
4.3 IVA AGENTSCHAP JONGERENWELZIJN .................................................................................... 46 4.3.1 Subsidiëring ..................................................................................................................... 47 4.3.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 48 4.3.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 48 4.3.4 Sanctionering ................................................................................................................... 49 4.3.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 50
ii
4.3.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 50 4.4 IVA KIND EN GEZIN ................................................................................................................ 52
4.4.1 Subsidiëring ..................................................................................................................... 52 4.4.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 54 4.4.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 56 4.4.4 Sanctionering ................................................................................................................... 56 4.4.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 58 4.4.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 58
4.5 IVA VLAAMS AGENTSCHAP VOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP (VAPH) ............................ 60 4.5.1 Subsidiëring ..................................................................................................................... 61 4.5.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 62 4.5.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 62 4.5.4 Sanctionering ................................................................................................................... 62 4.5.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 63 4.5.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 63
4.6 VLAAMS INFRASTRUCTUURFONDS VOOR PERSOONSGEBONDEN AANGELEGENHEDEN (VIPA) . 64 4.6.1. Subsidiëring .................................................................................................................... 65 4.6.2 Financiële rapportering ................................................................................................... 67 4.6.3 Toezicht en administratie ................................................................................................. 69 4.6.4 Sanctionering ................................................................................................................... 69 4.6.5 Relatie overheid en non-profit sector ................................................................................ 70 4.6.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 70
4.7 IVA INSPECTIE WVG .............................................................................................................. 75 4.7.1 Structuur IVA Inspectie WVG ........................................................................................... 75 4.7.2 Opdracht IVA Inspectie WVG........................................................................................... 76 4.7.3 Selectie van de te inspecteren voorzieningen .................................................................... 76 4.7.4 Het inspectiebezoek .......................................................................................................... 77 4.7.5 Financiële inspectie ......................................................................................................... 79 4.7.6 Sectoranalyse ................................................................................................................... 79
5 DISCUSSIE .................................................................................................................................. 81
5.1 TOENEMENDE AANDACHT VOOR FINANCIËLE CRITERIA ........................................................... 81 5.2 GEVOLGEN VAN DE FINANCIËLE CRITERIA ............................................................................... 82
5.2.1 Positieve incentive ........................................................................................................... 83 5.2.2 Negatieve incentives......................................................................................................... 83 5.2.3 Gevolgen gekoppeld aan financiële ratio’s? ..................................................................... 85
5.3 BEPERKINGEN ......................................................................................................................... 85 5.4 HYPOTHESEN EN AANBEVELINGEN .......................................................................................... 86 5.5 BESLUIT .................................................................................................................................. 88
ALGEMEEN BESLUIT ................................................................................................................. 89
BIBLIOGRAFIE............................................................................................................................... I
BIJLAGEN ................................................................................................................................. XVI
iii
Gebruikte Afkortingen
AOGGI Administratie Overheidsopdrachten, Gebouwen en Gesubsidieerde
Infrastructuur
B.Vl.Reg. Besluit van de Vlaamse Regering
BBB Beter Bestuurlijk Beleid
CAW Centrum voor Algemeen Welzijnswerk
CIG Centrum voor Integrale Gezinszorg
CKG Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning
Consultatiebureau Consultatiebureau voor het jonge kind
EV Eigen vermogen
EVA Extern Verzelfstandigd Agentschap
IVA Intern Verzelfstandigd Agentschap
LT Lange termijn
RD Resource dependence
RDT Resource Dependence Theory
SAW Steunpunt Algemeen Welzijnswerk vzw
SLO Samenlevingsopbouw
Suggnomè Suggnomè vzw
VAPH Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap
Vlaams Netwerk Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen
Vertrouwenscentra Vertrouwenscentra Kindermishandeling
VIPA Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden
VOI Vlaamse Openbare Instelling
VTE Voltijdse Equivalent
VWI Vlaamse Wetenschappelijke Instelling
WVG Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
iv
Lijst van de tabellen
Tabel 1 Overzicht van de in te dienen financiële documenten door non-profit organisaties aan
de subsidieverstrekker ten einde de subsidie te verkrijgen ....................................... 15
Tabel 2 Overzicht van onderzoeken door het Rekenhof binnen het beleidsdomein WVG ...... 21
Tabel 3 Bijkomende eisen in verband met financiële verslagen Departement WVG .............. 30
Tabel 4 Overzicht Departement WVG .................................................................................. 38
Tabel 5 Overzicht Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid ................................................. 46
Tabel 6 Overzicht Jongerenwelzijn ....................................................................................... 51
Tabel 7 Richtlijnen financiële verslagen overige voorzieningen Kind en Gezin..................... 55
Tabel 8 Overzicht Kind en Gezin .......................................................................................... 60
Tabel 9 Overzicht VAPH ...................................................................................................... 64
Tabel 10 Overzicht VIPA ..................................................................................................... 72
Tabel 11 Overzicht Inspectie WVG ...................................................................................... 80
Tabel 12 Overzicht belangrijkste bevindingen ...................................................................... 93
v
Lijst van de figuren
Figuur 1 Resource interdependence tussen overheid en non-profit organisatie ........................6
Figuur 2 Verhouding begrotingsbedragen binnen het beleidsdomein Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin .....................................................................................................9
Figuur 3 Structuur van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin .................... 27
Figuur 4 Detail sectoranalyse voor Samenlevingsopbouw ..................................................... 36
Figuur 5 Klassieke subsidiëringprocedure ............................................................................. 73
Figuur 6 Alternatieve subsidiëringprocedure ......................................................................... 74
1
Inleiding
In de West-Europese welvaartstaten bestaat een uitgebreide samenwerking tussen de overheid
en de non-profit sector, waarbij de overheid als subsidieverstrekker optreedt en de non-profit
sector als dienstverlener (Salamon, 1999:340). Subsidiëring is een belangrijk onderwerp niet
alleen voor de non-profit sector, maar ook voor de overheid (James, 1990:21). In deze
masterproef wordt daarom de relatie tussen de overheid en de non-profit organisatie bestudeerd
vanuit het perspectief van de subsidieverstrekker.
De probleemstelling in deze masterproef heeft als uitgangspunt de Resource Dependence Theory
(RDT). Deze stelt dat organisaties afhankelijk zijn van hun omgeving, omdat zij nood hebben
aan middelen die de externe omgeving bezit. Deze organisaties zijn genoodzaakt te interageren
met hun omgeving om deze middelen te verkrijgen. Uit de literatuur blijkt dat non-profit
organisaties afhankelijk zijn van subsidieverstrekkers want subsidiëring wordt door deze
organisaties vaak beschouwd als een cruciale inkomstenbron. Non-profit organisaties zullen zich
daarom aanpassen aan de standaardcriteria van de overheid (Froelich, 1999:247-248, 256). Dit is
dus een effect van de resource dependence (RD) op de organisaties.
Wij willen echter de invloed van resource dependence op de subsidieverstrekker bestuderen. De
overheid zal subsidies gebruiken om bepaalde doelstellingen te behalen1 en zo moet de
subsidievragende organisatie bijvoorbeeld voldoen aan bepaalde erkennings- en
subsidievoorwaarden.2 In deze masterproef ligt de focus op de financiële criteria die de overheid
oplegt. Onze centrale onderzoeksvraag is concreet ‘Is het voldoen aan bepaalde financiële
criteria al dan niet van invloed op de subsidieverstrekkende overheid en wat zijn de gevolgen
hiervan?’. De centrale onderzoeksvraag omvat enkele deelvragen zoals: ‘In welke mate besteedt
de subsidieverstrekker aandacht aan de financiële criteria en koppelt deze hieraan een positieve
of negatieve incentive? Dienen non-profit organisaties aan bepaalde financiële ratio’s te voldoen
om subsidies te kunnen ontvangen? Speelt de wederzijdse afhankelijkheid een rol en welke
gevolgen kan ze hebben?’.
1 Verslag van het Rekenhof over het onderzoek naar subsidies in de Vlaamse Gemeenschap, Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1, 13. 2 Art. 3, 6-7 B.Vl.Reg. van 18 december 1998 houdende de erkenning en de subsidiëring van verenigingen en welzijnsvoorzieningen in de thuiszorg, B.S. 30 maart 1999 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999.
2
De subsidieverstrekkende overheid kan verschillende financiële criteria opleggen zoals
boekhoudkundige verplichtingen. De overheid kan zo achterhalen of de door haar verleende
middelen correct werden aangewend (Tuytten, 2008:1-2). Uit empirisch onderzoek in België
blijkt dat maar liefst 64% van de verenigingen die niet verplicht zijn een volledig schema neer te
leggen, dit toch doen en ook een commissaris aanstellen voor de jaarrekeningcontrole
(Christiaens e.a., 2008:48). De vraag is of dit wel enig effect heeft op de subsidieverstrekker.
Tevens legt de vzw-wet externe auditverplichtingen op voor zeer grote verenigingen en
stichtingen. Daarnaast zijn nog vele sectoren op basis van sectorale regelgeving onderworpen
aan bepaalde vormen van externe controle, audit of toezicht (Christiaens e.a., 2008:36).
Om onze probleemstelling te onderzoeken, spitst het empirisch onderzoek zich toe op het
beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) als subsidieverstrekker binnen de
Vlaamse overheid.
Tot slot volgt een kort overzicht van de structuur van deze masterproef. Eerst wordt stil gestaan
bij het theoretische gedeelte. Deze omvat de Resource Dependence Theory en de specifieke
subsidiecontext van het beleidsdomein WVG. In het luik van het beleidsdomein WVG ligt de
focus op de aard van de subsidies, het subsidiëringproces, de opgelegde financiële criteria en de
toetsing hiervan door de subsidieverstrekker.
Vervolgens komt de onderzoeksmethodologie aan bod. De keuze gaat uit naar een explorerende
onderzoeksopzet met de gevalstudie als onderzoeksstrategie. In dit onderdeel gaat de aandacht
naar de gegevensverzameling (het documentaire onderzoek en kwalitatieve interview), de
gegevensanalyse (de kwalitatieve inhoudsanalyse) en naar de zwakten, sterkten en hindernissen
van het onderzoeksopzet.
Na de onderzoeksmethodologie komt het empirische gedeelte aan bod waar de verschillende
cases worden onderzocht. De cases omvatten de subsidieverstrekkende agentschappen in het
beleidsdomein WVG, namelijk de agentschappen Zorg en Gezondheid, Jongerenwelzijn, Kind
en Gezin, het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH), het Departement
WVG en het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA)
(Contactpunt Vlaamse Infolijn, 2008). Daarnaast wordt ook het agentschap Inspectie WVG
opgenomen. Het agentschap is dan wel geen subsidieverstrekker maar desalniettemin een
3
belangrijke partner van de subsidieverstrekkende agentschappen bij de controle van financiële
criteria (Vanackere, s.d.:174). Na de bevindingen uit de gevalstudies volgen de discussie en het
algemeen besluit.
4
1 Resource Dependence Theory
De Resource Dependence Theory (RDT) werd in 1978 beschreven door Jeffrey Pfeffer en
Gerald R. Salancik in ‘The External Control of Organisations. A Resource Dependence
Perspective’. Er was reeds veel geschreven over hoe organisaties opereren, maar het bestaan van
deze organisaties werd als vanzelfsprekend beschouwd. De meeste auteurs hadden bovendien
enkel aandacht voor de aanwending van middelen en negeerden het probleem van het verwerven
ervan. In hun boek staat daarentegen zowel het gedrag van de organisatie om te overleven als de
invloed van en interactie met de omgeving om middelen te verwerven centraal (Pfeffer &
Salancik, 2003:2-3). RDT stelt dat de mogelijkheid om middelen te krijgen en te behouden de
sleutel is tot de overleving van een organisatie. Dit wordt echter bemoeilijkt door
omgevingsvoorwaarden zoals schaarste en onzekerheid. De graad van afhankelijkheid van een
organisatie wordt ook bepaald door het belang en de concentratie van deze middelen. Als een
organisatie beschikt over weinig bronnen voor inkomsten die noodzakelijk zijn voor haar
werking dan zal zij sterk afhankelijk zijn van externe inkomstenbronnen (Froelich, 1999:247-
248). De organisaties die deze middelen of inkomstenbronnen verstrekken, kunnen dus macht
verwerven over andere organisatie en eisen stellen. Een organisatie kan op verschillende
manieren reageren op de eisen van de omgeving. Zij kan zichzelf in overeenstemming brengen
met of aanpassen aan deze eisen, maar ze kan ook beïnvloeding vermijden door het managen
van afhankelijkheid en het vermijden ervan (Pfeffer & Salancik, 2003:92, 258).
Ondanks de grote aantrekking van de RDT in de literatuur, werd deze theorie slechts beperkt
getest en uitgebreid door empirisch onderzoek (Casciaro & Piskorski, 2005:167).
1.1 Invloed van Resource Dependence Theory op non-profit sector
Uit de literatuur blijkt dat de RDT vaak gebruikt wordt als basis om te onderzoeken hoe non-
profit organisaties overleven en presteren. In het bijzonder is er onderzoek verricht naar de
relatie tussen overheidsfinanciering en (organisationele) karakteristieken van de non-profit
organisaties zoals omvang, beleid, managementsystemen, commercieel inkomen en in mindere
mate ook raciale diversiteit. Veel onderzoek over non-profit organisaties beperkt zich tot
organisaties die overheidsfinanciering krijgen (Stone, Hager & Griffin, 2001:276, 279, 286). De
afhankelijkheid van overheidsfinanciering wordt ook geassocieerd met doelverplaatsing,
procesveranderingen, structuurveranderingen, beïnvloeding van de keuze van het cliënteel, met
missieverandering, overheidsgedreven professionalisering, bureaucratisering en verlies van
5
administratieve autonomie (Froelich, 1999:255-257). Sommige studies wijzen erop dat
overheidsfinanciering leidt tot minder vrijwilligerswerk, minder private donaties, minder
publieke steun en een non-profit organisatie die minder de belangen van de gemeenschap
verdedigt (Guo, 2007:25-26).
Wegens hun sterke afhankelijkheid van overheidsfinanciering worden non-profit organisaties
ook vaak verplicht om accounting- en rapporteringprocedures van de overheid over te nemen
(Anheier, Toepler & Sokolowski, 1997:190). De rapporteringsystemen die overheden vereisen,
kunnen evenwel vaak niet gebruikt worden voor managementdoeleinden zodat non-profit
organisaties genoodzaakt zijn om schaduwsystemen op te zetten om interne management- en
accountinginformatie te verkrijgen (Milward, 1994:73). Ook in België legt de subsidieregulering
vaak een begrotingsmodel aan verenigingen op. Het model vertrekt echter vanuit de behoefte
van de subsidiërende overheid en niet vanuit de behoefte van de vereniging. Dit document is
bijgevolg niet bruikbaar voor de interne werking (Tuytten, 2004:19-20).
Niet alle literatuur beschouwt overheidsfinanciering als een obstakel. Salamon (1987, 1995),
Kramer (1980, 1987) en anderen zien ook voordelen. Overheidsfinanciering kan ook een
opportuniteit vormen voor non-profit organisaties om hun activiteiten aanzienlijk uit te breiden
en om hogere niveaus van operationele efficiëntie en effectiviteit te bereiken. Toegang tot
overheidsfinanciering kan de non-profit organisaties ook helpen om legitimiteit op te bouwen en
om middelen, managementcapaciteiten en politieke macht aan te trekken. Er zijn dus
tegengestelde visies over de relatie tussen overheidsfinanciering en non-profit organisaties
(Frumkin & Kim, 2002:8-11).
Uit het literatuuronderzoek moeten wij toch vaststellen dat er vooral aandacht besteed is aan de
invloed van de RD op de non-profit organisaties. Ondanks deze vaststelling is er wel onderzoek
gevoerd naar de effecten van de groter wordende onderlinge afhankelijkheid tussen de overheid
en non-profit organisaties (Stone, Hager & Griffin, 2001:277).
1.2 Resource interdependence
De non-profit organisatie is niet alleen afhankelijk van de overheid maar ook de overheid is
afhankelijk van de non-profit organisatie. Men spreekt in dat geval van wederzijdse
afhankelijkheid of resource interdependence. Middelen die van overheid naar non-profit
6
organisaties stromen, zijn: inkomsten, informatie, politieke steun en legitimiteit en toegang tot
het niet-wetgevende beleidproces. Non-profit organisaties voorzien op hun beurt de overheid
van dienstverleningscapaciteit, informatie, politieke steun en legitimiteit. In dit proces wordt de
graad van afhankelijkheid bepaald door het belang van de middelen, de mogelijkheid van
alternatieven en het vermogen om het verstrekken van middelen af te dwingen. Toch zijn
overheden minder afhankelijk van non-profit organisaties dan vice versa, omdat ze deze onder
druk kunnen zetten door het al dan niet verschaffen van inkomsten (Saidel, 1991:543-547). Ook
de managers van non-profit organisaties voelen zich bij het sluiten van een contract met de
overheid de zwakkere partij (Froelich, 1999:257).
Figuur 1 Resource interdependence tussen overheid en non-profit organisatie
Bron: Aangepast naar Cho & Gillespie (2006) en Saidel (1991)
Bovendien bevinden non-profit organisaties, die voor een groot deel van hun inkomsten
afhankelijk zijn van de overheid, zich vaak in een ‘subsidievalstrik’. Dit is het geval wanneer de
organisatie haar structuur aanpast om aan de eisen van de overheid te voldoen, waardoor ze
moeilijkheden kan ondervinden om nog private bijdragen te verkrijgen (Hodge & Picollo,
2005:174-175). Beiden vertonen afhankelijkheid van elkaar, maar in het managen van deze
relatie is de overheid dus wel in het voordeel ten opzichte van de non-profit organisaties. Dit
creëert een groot verschil in macht: de overheid heeft de mogelijkheid om toezicht te houden en
controle-eisen op te leggen zoals boekhoudkundige vereisten, rapporteringprocedures en audits
(Frumkin & Kim, 2002:7).
Middelen: Inkomsten, informatie, politieke steun/legitimiteit, toegang
Overheid Non-profit organisatie
Middelen: dienstverleningscapaciteit, informatie, politieke steun/legitimiteit
7
1.3 Resource Dependence Theory en Institutionele theorie: ‘coercive’
isomorfisme
De RDT wordt in verband gebracht met verschillende theorieën, waaronder de institutionele
theorie. De institutionele theorie legt net zoals de RDT de nadruk op de effecten van de sociale
omgeving op de organisaties. De institutionele theorie benadrukt vooral de sociale regels,
verwachtingen, normen en waarden als de druk op de organisaties om zich te conformeren. De
RDT legt eerder de focus op de patronen van transacties en uitwisseling (Pfeffer & Salancik,
2003:XV).
Binnen het algemene raamwerk van de institutionele theorie bespreken DiMaggio en Powell
(1983) het concept “institutioneel isomorfisme”. Isomorfisme is een proces waardoor een
organisatie begint te lijken op andere organisaties die met dezelfde omgevingsvoorwaarden
geconfronteerd worden. Organisaties zullen door omgevingsdruk homogener worden in
bepaalde domeinen, omdat ze zich aanpassen aan de verwachtingen van de bredere institutionele
omgeving (Carpenter & Feroz, 2001:560, 570). DiMaggio en Powell onderscheiden in het
institutioneel isomorfisme drie mechanismen, namelijk ‘normative’, ‘mimetic’ en ‘coercive’
isomorfisme. ‘Normative’ isomorfisme impliceert werkprocessen die meer voorspelbaar en
minder organisatiespecifiek worden, wat te wijten is aan een toegenomen professionalisering.
Het ‘mimetic’ isomorfisme omvat de pogingen om organisaties te imiteren die het meest
succesvol lijken. Tenslotte omvat het ‘coercive’ isomorfisme de publieke wetten en reguleringen
waar elke organisatie binnen zijn werkveld moet aan voldoen (Johansson, 2003:214). ‘Coercive’
isomorfisme is het resultaat van zowel formele als informele druk op organisaties die
afhankelijk zijn van andere organisaties (DiMaggio & Powell, 1983:150). De organisaties
worden met andere woorden in een keurslijf gedwongen die bijvoorbeeld door de
subsidieverstrekker zijn opgelegd.
Het werk van Mizuchi en Fein (1999) suggereert dat druk van externe middelenverstrekkers
resulteert in ‘coercive’ isomorfisme. Het ‘coercive’ isomorfisme stipuleert volgens hen dat
organisaties, analoog met de RDT, beperkt worden door diegene waarvan ze afhankelijk zijn op
het vlak van middelen (Carpenter & Feroz, 2001:572). Een positie van afhankelijkheid leidt tot
isomorfe verandering en coërcerende druk. Dit is volgens DiMaggio en Powell ingebouwd in
uitwisselingsrelaties. De sterkere partij in de transactie kan de zwakkere partij immers dwingen
8
om gedeeltelijk praktijken aan te nemen die voldoen aan de noden van de sterkere partij. In
bepaalde omstandigheden kan organisationele verandering een direct antwoord zijn op een
mandaat van de overheid. DiMaggio en Powell illustreren ook ‘coercive’ isomorfisme bij non-
profit organisaties die het gevolg zijn van door de overheid opgelegde financiële criteria. Deze
organisaties zullen een boekhouding bijhouden en boekhouders huren om te kunnen voldoen aan
de wettelijke eisen van de overheid. Daarnaast zullen zij zich ook aanpassen aan andere legale
en technische eisen van de overheid, bijvoorbeeld door het opstellen van jaarrapporten,
financiële rapportering, … om in aanmerking te komen voor financiering door de overheid.
Hierdoor zullen non-profit organisaties homogener worden (DiMaggio & Powell, 1983:150,
154).
Zowel de RDT als ‘coercive’ isomorfisme stellen dat er een druk bestaat op non-profit
organisaties om zich in overeenstemming te brengen met de eisen van de overheid om subsidies
te verkrijgen. De vraag of dit een invloed heeft op de subsidieverstrekker, blijft voorlopig
onbeantwoord.
9
2 Soorten subsidies en subsidiëringproces in Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
2.1 Subsidiëring als beleidsinstrument
Het belang van subsidies binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG)
blijkt uit het feit dat een aanzienlijk deel van het budget van de subsidieverstrekker aan subsidies
wordt besteed. Het agentschap Kind en Gezin besteedt 82,5% van hun totale uitgaven aan
subsidies (Verhegge, 2008:80). De geraamde uitgaven van het Fonds Jongerenwelzijn bedragen
bijna 92% van het totale budget (Van Mulders, 2008:39). Bij het Vlaams Agentschap voor
Personen met een Handicap loopt dit zelfs op tot 93,5% voor het jaar 2007 (Morris,
2008b:60).De overige budgetten besteedt men hoofdzakelijk aan werkings- en personeelkosten
van het agentschap zelf. Dit gegeven komt eveneens tot uiting in de verdeling van de
begrotingsbudgetten van de verschillende agentschappen binnen het beleidsdomein WVG.
Figuur 2 Verhouding begrotingsbedragen binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en
Gezin (Morris, 2008a:20)
10
De subsidieverstrekkende entiteiten besteden vrijwel het volledige begrotingsbudget (€ 2,7
miljard voor 2007) van het beleidsdomein. De niet-subsidiërende agentschappen (IVA Inspectie
en de EVA’s Openbare Geestelijke Zorgcentra) besteden samen minder dan één percent van dat
bedrag, omdat zij enkel middelen nodig hebben om hun eigen werking te financieren (Morris,
2008a:20).
In de welzijns- en zorgsector worden nagenoeg alle voorzieningen voor een aanzienlijk deel
gefinancierd door subsidiëring. Uitzondering hierop zijn de rusthuizen die naast subsidies
ondersteund worden door bijdragen van het Rijksinstituut voor Ziekte- en
Invaliditeitsverzekering (RIZIV) (Lauwers, 2008:152).
2.2 Soorten subsidies
2.2.1 Indeling op basis van de mate van reglementering
In deze studie onderscheiden zich verschillende soorten subsidies. Een eerste indeling kan
gebeuren op basis van de mate van de reglementering van de subsidie. Er wordt een onderscheid
gemaakt tussen gereglementeerde, semi-gereglementeerde en niet-gereglementeerde subsidies.
Gereglementeerde subsidies worden volledig bepaald in een decreet én in een besluit van de
Vlaamse Regering.3 Als de aanvrager voldoet aan de vooropgestelde voorwaarden heeft deze
recht op de subsidie en moet de subsidieverstrekker de subsidie toekennen.
Semi-gereglementeerde subsidies zijn financiële bijdragen die aan de aanvrager kunnen worden
toegekend als deze aan de voorwaarden voldoet. Hierbij heeft de overheid echter niet de
verplichting de subsidie ook feitelijk uit te betalen (Departement Bestuurszaken, s.d.:36-37).
Deze subsidiesoort wordt enkel bepaald via een besluit van de Vlaamse Regering.4
Bij niet-gereglementeerde subsidies moet eveneens aan bepaalde voorwaarden worden voldaan
vooraleer de subsidie definitief wordt toegekend. Opnieuw heeft de overheid geen enkele
verplichting de subsidie toe te kennen, ook al is aan alle voorwaarden voldaan. Deze soort
subsidie wordt ook wel eens facultatieve subsidie genoemd (Departement Bestuurszaken,
3Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1, 51. 4 Ibid.
11
s.d.:36). Zoals de naam al doet vermoeden zijn deze noch gereglementeerd bij decreet noch bij
besluit.5
2.2.2 Functionele indeling
Een andere classificatie die gemaakt kan worden, is een opdeling naar functie. Deze opdeling
onderscheidt werkings- en personeelssubsidies, projectsubsidies en investeringssubsidies.
Werkings- en personeelssubsidies zijn gelden die organisaties ontvangen waarmee ze
respectievelijk de werkings- en personeelskosten dienen te financieren. De subsidies worden
toegestaan om de structurele werking van de non-profit organisaties te ondersteunen. Deze
subsidiesoorten worden vaak voor lange termijn gegeven.
Projectsubsidies daarentegen hebben een beperkte tijdsduur omdat ze dienen om een specifiek
project, passend binnen het beleid van de Vlaamse overheid, te financieren. Enkel de kosten die
gemaakt werden voor het project, kunnen met deze subsidie gedekt worden. Na afloop van het
project wordt de subsidiëring ervan uiteraard stopgezet.6
Investeringssubsidies zijn van een andere aard en worden binnen het beleidsdomein Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin verstrekt door een apart agentschap, nl. het Vlaams
Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA). Dit agentschap is
opgericht met het specifieke doel gezondheids- en welzijnsvoorzieningen financieel bij te staan
als zij infrastructuurwerken wensen te ondernemen (Morris, 2008b:6).
2.3 Subsidiëringprocedure
De procedure tot het verkrijgen van een subsidie afkomstig van de Vlaamse Gemeenschap
verloopt telkens volgens een gelijkaardig stramien. De aanvraag tot subsidiëring wordt bij
voorkeur ingediend voor de start van het project of voordat de activiteiten, waarvoor de subsidie
zal aangewend worden, van start gaan.7 De overheid kan met het beschikbare budget niet aan
elke organisatie financiële bijdrages toekennen. Om een zekere mate van redelijkheid en
rechtvaardigheid in te voeren, worden voorwaarden opgesteld waaraan de aanvrager moet
5 Ibid. 6 Art. 51 §1 & art. 55 §2-3 Decreet van 7 mei 2004 houdende regeling van de begroting, de boekhouding, de controle inzake subsidies, en de controle door het Rekenhof, B.S. 30 juni 2004 in het vervolg art. X Decreet van 7 mei 2004, B.S. 30 juni 2004 7 Art. 53 Decreet van 7 mei 2004, B.S. 30 juni 2004.
12
voldoen om in aanmerking te komen voor subsidies (Lipsky & Smith, 1990:631). In de meeste
gevallen dient de non-profit organisatie eerst erkend te worden door het agentschap waar zij een
subsidie aanvraagt. Deze erkenning kan men enkel verkrijgen als aan bepaalde voorwaarden is
voldaan. Om de subsidie te kunnen ontvangen, moet men in vele gevallen eveneens voldoen aan
bijkomende subsidievoorwaarden.8
2.3.1 Erkennings- en subsidievoorwaarden
2.3.1.1 Algemene voorwaarden
Een algemeen geldende voorwaarde voor subsidiëring is de erkenning van de non-profit
organisatie door het bevoegde agentschap. De erkenningsvoorwaarden hebben betrekking op de
infrastructuur van de voorziening, medewerkers, de hulp- en dienstverlening die ze aanbieden,
het voldoen aan bepaalde elementen van kwaliteitszorg en eventueel extra condities die
specifiek voor bepaalde voorzieningen gewenst zijn. Dit alles dient steeds afgestemd te zijn op
de capaciteit van de organisatie.9 De aanvraag tot erkenning omvat een schriftelijke
bewijsvoering dat de organisatie voldoet aan de voorwaarden, een behoeftenstudie en
verantwoordingsnota waarin de aangevraagde capaciteit verdedigd wordt.10 Sinds enkele jaren
moet ook een kwaliteitshandboek ingediend worden bij de aanvraag.11
Een erkenning is in principe van onbepaalde duur, maar er kan gevraagd worden om op
regelmatige tijdstippen bepaalde documenten voor te leggen om de erkenning gerechtvaardigd te
houden. Zo zijn de Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW’s) verplicht om om de vijf jaar
een beleidsplan in te dienen opdat de erkenning zou kunnen blijven duren. Een erkenning houdt
voor dit type voorziening een automatische subsidiëring in (Interview M. Lauwers, Brussel, 18
februari 2009). De basiserkenning geeft recht op een jaarlijkse forfaitaire subsidie. Deze
subsidies worden toegekend per schijf, bv. per aantal voltijdse equivalenten. Bijkomende
subsidies zijn mogelijk.12 Soms moeten voorzieningen eveneens voldoen aan bijkomende
8 Art. 13 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999. 9 Art. 2-33 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002 betreffende de erkenning en de subsidiëring van de centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning, B.S. 11 mei 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 10 Art. 6 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997 tot regeling van de erkenning en subsidiëring van de centra voor integrale gezinszorg, B.S. 27 november 1997 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997. 11 Art. 3 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002 & art. 21, B.Vl.Reg. van 17 mei 2002 betreffende erkenning en subsidiëring van de vertrouwenscentra voor kindermishandeling, B.S. 19 juni 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002. 12 Art. 48-51 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002.
13
subsidievoorwaarden om de subsidie te kunnen ontvangen. Deze voorwaarden kunnen
betrekking hebben tot het personeel, werking en hulp- en dienstverlening.13
2.3.1.2 Boekhoudkundige vereisten
Een erkennings- en subsidievoorwaarde, die in dit onderzoek van het grootste belang zal zijn, is
de manier waarop non-profit organisaties hun boekhouding voeren. Het besluit van de Vlaamse
Regering van 13 januari 2006 stelt dat de organisaties een boekhouding dienen te voeren
volgens hun eigen statuut. Concreet betekent dit dat OCMW’s en gemeenten de OCMW- en
gemeenteboekhouding moeten aanhouden of als ze door een andere overheid zijn opgericht,
moeten ze die specifieke boekhouding voeren. Voorzieningen die beheerd worden als een
onderneming voeren een ondernemingsboekhouding. Voor ziekenhuizen en rust- en
verzorgingstehuizen die van hen afhankelijk zijn, blijft de federale regulering bestaan. Sinds
2002 is voor vzw’s een nieuwe regulering van kracht.14 In het besluit van 13 januari 2006 werd
gekozen om voor alle subsidies de boekhoudkundige regels die verbonden zijn aan het statuut
van de vereniging (vzw, OCMW…) over te nemen. Op die manier kunnen zich geen problemen
van gelijkwaardigheid stellen tussen specifieke boekhoudregels in de subsidieregelgeving en de
algemene boekhoudregels (Lauwers, 2008:152-154). Het besluit van 13 januari 2006 heeft
betrekking op vrijwel alle non-profitorganisaties in de sectoren van het beleidsdomein WVG.15
Voor de hervorming van 2006 werd in non-profit organisaties vaak een boekhouding gevoerd
naar eigen keuze of vermogen en werd de subsidieverstrekker geconfronteerd met een mix aan
registratiemethoden van de financiële situatie van de organisatie. In de welzijnssector bestond
dus een grote diversiteit aan boekhoudkundige regels. Dit bracht extra moeilijkheden met zich
mee voor de subsidieverstrekker om zicht te krijgen op de financiële situatie van de organisatie
(Lauwers & Baele, 2008). De nood aan eenvormige boekhoudregels drong zich op. Een
stuwende kracht hierbij is de bestuurlijke reorganisatie Beter Bestuurlijk Beleid (BBB) die
aandrong op transparantie en efficiëntie, maar de grootste impuls is afkomstig uit een andere
hoek. De wet van 2 mei 2002 omtrent de vzw’s en stichtingen neemt, in tegenstelling tot de
voorgaande wet van 1921, ook boekhoudregels op waardoor grotere transparantie ontstaat in het 13 Art. 2-4 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001 tot regeling van de subsidiëring van de diensten voor logistieke hulp en aanvullende thuiszorg, B.S. 25 september 2001 in het vervolg art X B.Vl.Reg. van 10 juli 2001, B.S. 25 september 2001. 14 Art. 3-12 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 16 mei 2006 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 15 Art. 2 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.
14
financiële luik van de verenigingen. De nieuwe vzw-wet heeft ertoe geleid dat de subsidiërende
overheid sneller te werk kan gaan door de grotere uniformiteit van de boekhoudingen. Om die
reden is het mogelijk vergelijkingen te maken over de verschillende organisaties heen en
eventueel over sectoren heen (Lauwers, 2008:152-154).
Het is van zeer groot belang dat de subsidieverstrekker deze financiële informatie in handen
krijgt ten einde inzicht te krijgen in de financiële gezondheid van de organisatie. Ook wil de
Vlaamse Regering hiermee een zekerheid inbouwen dat de verleende subsidies werden ingezet
voor de bestemming die door Vlaanderen werd vooropgesteld (Interview E. Scheers, Brussel, 9
april 2009). Afhankelijk van het statuut van de organisatie is men verplicht een aantal
documenten in te dienen bij de subsidieverstrekker. Kleine vzw’s en ondernemingen moeten
jaarlijks een financieel verslag opmaken. Naargelang ze een vereenvoudigde of dubbele
boekhouding voeren, presenteren ze respectievelijk een staat van vermogen en een staat van
ontvangsten en uitgaven of een jaarrekening en resultatenrekening. Organisaties die onder een
ander statuut dan de voornoemde ressorteren, hoeven niet de volledige boekhouding in te
dienen, maar slechts een uittreksel met alle rekeningen die betrekking hebben op de voorziening
waarvoor men een subsidie aanvraagt. Elke subsidieaanvrager kan verplicht worden de
boekhouding te laten nakijken door een bedrijfsrevisor of een accountant.16 Het besluit van 13
januari 2006 bepaalt dat vzw’s hun resultatenrekening moeten opsplitsen per
activiteitencentrum, waarbij telkens een individueel financieel verslag ingediend wordt bij het
subsidiërende agentschap. Dit heeft voordelen zowel voor de vzw (namelijk er hoeft slechts één
afrekening opgesteld te worden), als voor de overheid, omdat op die manier dubbele
subsidiëring wordt uitgesloten (Lauwers, 2008:152-154). Naast het financiële verslag moet
eveneens een lijst met alle verkregen overheidssubsidies worden ingediend. Deze documenten
moeten non-profit organisaties indienen uiterlijk zeven maanden na afloop van het boekjaar.17
16 Art. 13 & 17 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 17 Art. 14-15 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.
15
Statuut Gevraagde documenten door de subsidieverstrekker
Vzw, stichting en voorzieningen
die opgericht zijn door een
natuurlijke persoon of een
onderneming
→ kleine verenigingen
Vereenvoudigde boekhouding
Jaarlijks een financieel verslag
- staat van het vermogen
- staat van ontvangsten en uitgaven (opgesplitst
per activiteitencentrum)
→ tenzij dubbele boekhouding wordt opgelegd
Lijst van alle verkregen subsidies, de subsidieverleners
en het doel van de subsidies
Verslag van bedrijfsrevisor of accountant (indien
opgelegd)
Vzw, stichting en voorzieningen
die opgericht zijn door een
natuurlijke persoon of een
onderneming
→ (zeer) grote verenigingen
Dubbele boekhouding
Jaarlijks een financieel verslag
- goedgekeurde jaarrekening
- resultatenrekening (opgesplitst per activiteiten-
centrum)
Lijst van alle verkregen subsidies, de subsidieverleners
en het doel van de subsidies
Verslag van bedrijfsrevisor of accountant
Voorzieningen opgericht door een
stadsbestuur of gemeentebestuur,
provinciebestuur, intergemeen-
telijke samenwerkingsverbanden,
andere publiekrechtelijke rechts-
persoon, landsbond of ziekenfonds
Financieel verslag
- een uittreksel uit de rekening van de
rechtspersoon met alle rekeningen die
betrekking hebben op de voorziening
Lijst van alle verkregen subsidies, de subsidieverleners
en het doel van de subsidies
Verslag van bedrijfsrevisor of accountant (indien
opgelegd)
Tabel 1 Overzicht van de in te dienen financiële documenten door non-profit organisaties aan de
subsidieverstrekker ten einde de subsidie te verkrijgen (op basis van het B.Vl.Reg. van 13 januari
2006, B.S. 16 mei 2006)
16
2.3.2 Bepaling van het subsidiebedrag
Het subsidiebedrag voor welzijnsvoorzieningen kan op verschillende manieren bepaald worden.
Een eerste werkwijze gaat de loon- en werkingskosten na waarbij de non-profitorganisatie een
afrekening opmaakt van de betaalde kosten. Op basis hiervan wordt de subsidie berekend
(Lauwers, 2008:152). Omdat de non-profit organisatie vaak volledig afhankelijk is van
subsidies, kan ze periodieke voorschotten ontvangen op basis van de geschatte kosten over het
jaar heen. Eventuele bijpassingen of terugvorderingen worden aangerekend op het eerste
voorschot van het volgende jaar.18 In het agentschap Jongerenwelzijn en het Vlaams Agentschap
voor Personen met een Handicap (VAPH) wordt deze methode geprefereerd.
Een tweede aanpak is de enveloppenfinanciering, waarbij de kosten die de non-profit organisatie
aangaat, volledig gedekt moeten worden door de subsidie-enveloppe. Deze methode wordt
aangehouden in het Departement WVG, het agentschap Zorg en Gezondheid en Kind en Gezin.
In dit geval vormt het geen vereiste dat de totale som van verkregen gelden gespendeerd wordt.
Met de overschotten kunnen non-profit organisaties reserves opbouwen (Lauwers, 2008:152).
Aan beide methoden zijn een aantal voorwaarden gekoppeld. De eerste werkwijze legt bepaalde
eisen op met betrekking tot het ingezette personeel, de functies, anciënniteit en barema’s. De
enveloppenfinanciering daarentegen legt de verantwoordelijkheid voor wat betreft de functies en
anciënniteit bij de organisaties zelf. Er wordt echter wel toegezien of er een voldoende
percentage van de enveloppe aangewend wordt voor personeelskosten. De barema’s zijn
vastgelegd in CAO’s (Lauwers, 2008:152).
De subsidiëringmethodiek van het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden
Aangelegenheden (VIPA) verschilt in sterke mate van de hierboven beschreven methodes omdat
zij subsidies verleent waarmee infrastructuurwerken worden gefinancierd. Momenteel zijn twee
methodes mogelijk, de klassieke en de alternatieve procedure. De klassieke procedure kent een
subsidiebelofte toe die maximum over vier bouwfasen kan worden gespreid (ruwbouw,
technische uitrusting, afwerking en meubilair) (Ooge, 2008:160-161). Volgens deze procedure
worden subsidies uitbetaald tijdens de bouwwerken (Interview W. Beyens, Brussel, 19 maart
18 Art. 19 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001 houdende subsidieregeling van het loon en van de sociale lasten van personen tewerkgesteld in de gehandicaptensector en wier tewerkstellingskosten voorheen in het stelsel van het derde arbeidscircuit door de overheid gedragen werden, B.S. 10 oktober 2001.
17
2009). Een andere methode is de alternatieve procedure. Hierbij verstrekt men geen
subsidiebeloftes, maar een principieel akkoord dat het recht geeft op het aanvragen van een
jaarlijkse gebruikstoelage en dit voor een maximale duurtijd van twintig jaar. Het uitbetalen van
de subsidie gebeurt tijdens en na de voltooiing van de werken (Ooge, 2008:160-161). De
specifieke procedures worden nader toegelicht in hoofdstuk 4.
2.3.3 Vereffening van de subsidie
De vereffening van de subsidie door de subsidieverstrekkende agentschappen binnen het
beleidsdomein WVG gebeurt op vrij uniforme wijze. De voorschotten worden periodiek
uitbetaald, bv. per kwartaal. Voor het volledige jaar komt dit neer op 90% van de totale subsidie.
De overige 10% wordt onder normale omstandigheden in het eerste semester van het volgende
jaar vereffend.19 De betreffende organisaties moeten na afloop van het jaar waarin de subsidies
aangewend werden, een afrekening indienen bij de subsidieverstrekker. Deze voert dan een
controle uit zowel op het inhoudelijke als financiële verslag van de afrekening. Als beide
verslagen goedgekeurd worden en de bewijsvoering voldoende is, kan het resterende bedrag aan
de aanvrager worden overgemaakt. Zo niet, dan kan besloten worden het resterende saldo niet
volledig uit te betalen en eventueel een deel van de reeds toegestane bijdrages terug te vorderen.
Als blijkt dat de organisatie een reserve heeft kunnen opbouwen die nagenoeg even hoog is als
het subsidiebedrag, dan kan een deel van de subsidie worden teruggevorderd. Met de reserves
kunnen uitzonderlijke aankopen gefinancierd worden of infrastructuurwerken worden
uitgevoerd (Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009). In elk geval is het zo dat reserves
steeds voor dezelfde doeleinden als de subsidies moeten worden aangewend.20
2.3.4 Toezicht
De Vlaamse overheid organiseert het toezicht op de boekhouding van gesubsidieerde
voorzieningen op drie niveau’s. In eerste instantie kan het betreffende agentschap een controle
uitvoeren op de boekhouding van de organisaties, aangezien de boekhouding een erkennings- en
subsidiëringsvoorwaarde is.21 De administratie van het agentschap verricht een formele en
19 Art. 53 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 20 Art. 22 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001 ter uitvoering van het decreet van 19 december 1997 betreffende het algemeen welzijnswerk, B.S. 17 november 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001 & art. 16 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000 tot uitvoering van het decreet van 26 juni 1991 houdende erkenning en subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk, B.S. 11 januari 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 21 Art. 12 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.
18
inhoudelijke controle op de boekhouding. Ze neemt ook de financiële analyse voor haar
rekening. Daarin gaat ze de financiële gezondheid van de organisatie onderzoeken aan de hand
van tien financiële indicatoren. Op het vlak van liquiditeit worden de current en quick ratio
berekend. In de analyse bekijkt ze de financiële onafhankelijkheid en de langetermijngraad
ervan alsook de vereenvoudigde cashflow om inzicht in de solvabiliteit te verkrijgen. Andere
indicatoren hebben betrekking tot de rendabiliteit en de reserves van de voorzieningen evenals
de investeringen (Lauwers & Baele, 2008 en Werkgroep Kosteninzicht, s.d.).
In tweede instantie kan het agentschap Inspectie WVG een financiële inspectie uitvoeren.
Ongeveer 10% van de subsidieaanvragers worden door Inspectie WVG gecontroleerd. De
selectie van de te controleren non-profit organisaties gebeurt via steekproeven (Lauwers &
Baele, 2008) of op vraag van een subsidiërend agentschap dat bij haar controle ongewone cijfers
opmerkt en de zaak voor verdere opvolging aan Inspectie WVG doorgeeft (Interview I.
Bombay, Brussel, 14 april 2009). Ook het Rekenhof heeft de bevoegdheid om dergelijke
situaties controles te verrichten.22
Bij de controle wordt nagegaan of aan de erkennings- en/of subsidievoorwaarden die in de
besluiten worden aangegeven, is voldaan. Indien dit niet het geval is, kan de bevoegde instantie
de erkenning intrekken of de subsidie gedeeltelijk terugvorderen.23 Het subsidiërende
agentschap en het Rekenhof kunnen alle bewijsstukken in verband met de aanwending van de
subsidie opvragen.24 De agentschappen zijn daarbij verplicht de verantwoordingsstukken ter
beschikking te houden voor controle door het Rekenhof.25 Het toezicht door Inspectie WVG en
de administratie van de subsidieverstrekker brengt het recht met zich mee om de voorziening te
bezoeken en om ter plaatse de stukken in te kijken.26
22 Art. 8 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk. 23 Art. 28 §3 Decreet van 14 juli 1998 houdende de erkenning en de subsidiëring van verenigingen en welzijnsvoorzieningen in de thuiszorg, B.S. 5 september 1998 in het vervolg art. X Decreet van 14 juli 1998, B.S. 5 september 1998. 24 Art. 7 MB van 8 juli 2008 tot toekenning van een subsidie aan dagcentra voor palliatieve verzorging in het vervolg art. X Ministerieel Besluit van 8 juli 2008. 25 Art. 5 MB van 4 april 2008 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap aan het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw voor het jaar 2008. 26 Art. 7 MB van 8 juli 2008 & art. 12 MB van 4 april 2008 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap aan het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw voor het jaar 2008.
19
2.4 De toetsing van financiële criteria door de subsidieverstrekker Onderzoek door het Rekenhof kan gedeeltelijk de vraag beantwoorden in welke mate de
subsidieverstrekkende agentschappen in de praktijk aandacht besteden aan het al dan niet
voldoen aan de opgelegde financiële criteria door non-profit organisaties en welke gevolgen
eraan gekoppeld worden. Het Rekenhof voerde een onderzoek uit naar de subsidies in de
Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 1998. De selectie van subsidies was vooral representatief
voor grote subsidies waardoor de resultaten niet veralgemeend kunnen worden voor alle
subsidies.27 De controle van de financiële verantwoording op de eigen subsidies door de
subsidieverstrekker zelf was voldoende maar de controle op dubbele subsidiëring bleek eerder
gebrekkig te zijn. Het gebrek aan overleg met andere subsidiërende overheden en het gebrek aan
transparantie qua neveninkomsten van de subsidie-ontvanger vormden de belangrijkste
knelpunten. Tenslotte was er een onduidelijke regelgeving die meestal niet aangeeft of
aanvullende vormen van financiering en reservevorming zijn toegestaan.28 Het Rekenhof merkt
op dat het onderzoek een momentopname is van de toestand midden 1998. De reden hiervoor is
dat de Vlaamse Gemeenschap snel ingrijpende veranderingsprocessen doormaakt.29 Deze
vaststelling geldt ook voor haar onderzoeken in het beleidsdomein WVG. Deze heeft ook
ingrijpende veranderingen meegemaakt bijvoorbeeld door de bestuurlijke reorganisatie BBB en
het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het
financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein WVG.
De belangrijkste vaststellingen in verband met de toetsing van de financiële criteria uit de
onderzoeken van het Rekenhof in het beleidsdomein WVG worden in onderstaande tabel
weergegeven .
Algemeen Welzijnswerk (Departement WVG)
Administratie - te weinig aandacht naar financiële aspecten CAW-werking
- meestal geen gevolg aan vastgestelde tekortkomingen
Toezicht en Inspectie - geen aandacht voor boekhouding en verantwoordingsstukken
van gemaakte kosten en geïnde opbrengsten
- geen aandacht voor de juistheid van de boordtabellen
Sanctionering
- gedurende 3 jaar komt het niet uitbetalen of gedeeltelijk
terugvorderen van het subsidiesaldo niet voor
→ nut en effectiviteit sanctiemogelijkheid wordt betwijfeld
27 Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 28-B(1998-1999) nr. 1, 19. 28 Ibid., 31-32. 29 Ibid., 9.
20
Financieel verslag - voorgelegde jaarrekening vaak onvolledig of niet conform
aan het schema in de omzendbrief Boekhouding/1995/2
- via opgelegde schema onmogelijk om een detail of
uitsplitsing van de ontvangen werkingssubsidies te krijgen
- geattesteerde jaarrekening bevat soms opvallende fouten
→ administratie aanvaardt deze gegevens zonder controle
Boordtabellen - boordtabel van financiële overzicht bevat vaak fouten
→ overname zonder controle
- personeelskost = werkelijke kost? → geen controle
- wel controle op
▫ minimum VTE tewerkgesteld
▫ Personeelskosten minstens 70% van enveloppe
Maatschappelijk Opbouwwerk (Departement WVG)
Administratie - geen systematische controle van de overeenstemming tussen
jaarverslagen en jaar- en meerjarenplannen (tijdsgebrek)
→ meer tijd dankzij invoering enveloppenfinanciering
- onvoldoende inzicht in financiële toestand en financiering
van subsidieaanvragers
- financiële controle verschuiven
▫ van controle van de verantwoordingsstukken
▫ naar doorlichting van de boekhouding
- oprichting team voor controle van financiële verslagen en
boekhoudkundige controle van de jaarrekening (augustus
2004)
Toezicht en Inspectie - geen evenredige vermindering van subsidies als een deel van
de planning niet werd uitgevoerd
→ jaarplan niet vergeleken met jaarverslag
- gebrekkige controle van financiële verslagen
▫ geen terugvordering van subsidies
▫ subsidieafwending komt niet aan het licht
- controle ter plaatse is toekomstmuziek
Financieel verslag - in het algemeen: gebrekkige kwaliteit
- belangrijke financiële rubrieken in de afrekening soms zeer
vaag beschreven en niet nader toegelicht
→ geen verklaring voor gevraagd
→ deze handelswijze en het gebrek aan controle kan leiden
tot subsidieafwending en risico op dubbele subsidiëring
- werkingstoelage niet met nodige verantwoordingsstukken
gestaafd
21
Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA)
Administratie - subsidieberekening is verantwoordelijkheid van AOGGI
- kostprijsraming bij de aanvraag wordt niet in vraag gesteld
- wel controle op naleving wetgevingsprincipes op overheids-
opdrachten
- adviezen zijn correct en gebaseerd op degelijke controle van
de ingediende stukken
Toezicht en Inspectie - volledige terugvordering van de investeringssubsidie bij het
niet naleven van het decreet en zijn uitvoeringsbesluiten
▫ gebeurde nog nooit ondanks het niet naleven van de
bepalingen
▫ opmerking: overgrote deel had betrekking op een fase
vóór de subsidie-uitbetaling (terugvordering nog niet
aan de orde)
Financiële controle
- geen financiële doorlichting van de initiatiefnemers bij het
verstrekken van subsidiebeloftes op basis van de oude
procedure
Thuiszorg (Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid)
Administratie - controle van de ingediende stukken, maar een toetsing aan de
realiteit ter plaatse ontbrak
- onvoldoende gebruik van analytische controles om de
juistheid van gegevens te controleren
Toezicht en Inspectie - inspecties pas na grote wijzigingen of klachten
- inspecties besteden te weinig aandacht aan de correctheid
van de basisgegevens voor de subsidieberekening
Tabel 2 Overzicht van onderzoeken door het Rekenhof binnen het beleidsdomein WVG (op basis
van het Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van het algemeen welzijnswerk, Parl. St. Vlaams
Parlement, Stuk 37-D (2005-2006) nr.1, Verslag van het Rekenhof over subsidiëring van het
maatschappelijk opbouwwerk, Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 37-G (2005-2006) nr. 1, Verslag van het
Rekenhof over de subsidies voor infrastructuren in de sectoren Welzijn en Gezondheid, Parl. St. Vlaams
Parlement, Stuk 37-C (2002-2003) nr.1 & Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van de
thuiszorg, Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 37-E (2006-2007) nr. 1.)
22
3 Onderzoeksmethodologie
Er is theoretisch weinig aandacht besteed aan de invloed van de resource dependence (RD) op
de subsidieverstrekker waardoor we vooral explorerend te werk zullen gaan.
3.1 Onderzoeksopzet
Het onderzoek zal gevoerd worden aan de hand van de gevalstudie of case studies. Een
gevalstudie wordt hier gehanteerd als strategie om te exploreren, wat dan kan leiden tot
vervolgstudies die wel in de mogelijkheid zijn om te generaliseren (Stake, 2000:439). De
representativiteit is een moeilijk vraagstuk omdat men slechts een klein aantal cases onderzoekt
binnen een breder fenomeen waardoor de externe validiteit zwakker is (Gerring, 2007:43).
Wij maken gebruik van een collectieve gevalstudie want deze is hier het meest aangewezen om
volgende redenen. De cases in deze masterproef worden bestudeerd om inzicht te verwerven in
het subsidiëringproces, de resource interdependence en de mogelijke invloeden van RD op de
subsidieverstrekker. De cases zullen nog steeds in de diepte bestudeerd worden, maar ze spelen
eerder een ondersteunende rol. Niet zozeer de intrinsieke kenmerken van de cases vormen onze
voornaamste bezorgdheid, maar wel de achterliggende structuren en principes (Stake,
2000:437).
3.2 Steekproef
In een collectieve gevalstudie blijft het aantal steekproeven te klein om een random steekproef
uit te voeren waardoor een doelgerichte steekproef het meest aangewezen is. Een doelgerichte
steekproef is een opportuniteit om te leren. Het is dus zeker van belang de cases goed te kiezen
(Stake, 2000:446). Een doelgerichte steekproef is in beginsel niet representatief voor een grotere
populatie (Bijleveld, 2005:154).
In een gevalstudie moet een bewuste en geëxpliciteerde keuze gemaakt worden over de cases
die men selecteert. De selectie van de cases kan gerechtvaardigd worden op basis van hun
geschiktheid, om pragmatische redenen of omdat er geen keuze is. (Denscombe, 1998:33-35).
De selectie van de cases hier gebeurt op basis van geschiktheid en pragmatische redenen. Er
wordt slechts één beleidsdomein onderzocht wegens de noodzaak om explorerend te werk te
23
gaan. Bovendien wordt het explorerende onderzoek bemoeilijkt doordat het subsidielandschap
versnipperd en ondoorzichtig is.30 De toekenning van subsidies blijkt door de Belgische
staatsstructuur een complex gebeuren te zijn en verschillende subsidieverstrekkers kunnen
betrokken zijn zoals de federale overheid, de Vlaamse overheid, de provincies en gemeenten.31
De non-profit organisaties die het meest gesubsidieerd worden door de overheid bevinden zich
in de beleidsdomeinen Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG); Cultuur, Jeugd en Sport en
Werk, Onderwijs en Vorming (Christiaens e.a., 2008:19). Een studie van de Koning
Boudewijnstichting (2005) toonde aan dat in 2001 85,4% van alle middelen van openbare
herkomst voor non-profit organisaties naar de sectoren gezondheidszorg en maatschappelijke
dienstverlening gaat. Deze sectoren omvatten 29,5% van alle verenigingen in België (Defourny
e.a., 2005:25, 32). Het beleidsdomein WVG blijkt het meest betrokken te zijn met de non-profit
sector, vandaar dat het onderzoek zich hierop toespitst.
3.3 Gegevensverzameling
Een gevalstudie is geen methode om data te verzamelen maar een strategie voor onderzoek. In
een gevalstudie maakt men gebruik van meerdere methodes om data te verzamelen, wat leidt tot
meerdere bronnen van data (Denscombe, 1998:39-40). In deze masterproef worden de gegevens
verzameld aan de hand van het documentaire onderzoek en het kwalitatieve interview.
Het documentaire onderzoek heeft twee aspecten. Het ene aspect voorziet het onderzoek van
achtergrondinformatie. Het andere aspect is een specifieke bron van data in zijn eigen recht
(Denscombe, 1998:111). In ons onderzoek kan dit bijvoorbeeld de wetgeving zijn in verband
met een subsidiëringproces of een controle op subsidies.
De tweede methode is het kwalitatieve interview. Dit heeft het voordeel dat men met een
flexibele structuur werkt en zo de ruimte krijgt om onverwachte thema’s te ontwikkelen. Het
kwalitatieve interview biedt tevens de mogelijkheid een diep, genuanceerd en complex begrip te
ontwikkelen (Mason, 2003:62-66). Het soort interview dat afgenomen zal worden, bevindt zich
tussen het halfgestructureerde interview en het gedeeltelijk gestructureerd interview. In een
halfgestructureerd interview zijn de onderwerpen op voorhand bepaald, maar de vragen en
antwoorden liggen niet vast. Men werkt hier met een topiclijst, in plaats van met gesloten vragen
30 Parl. St. Vlaams Parlement, Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1, 13. 31 Ibid., 30.
24
met vaste formulering en volgorde, zoals in het gestructureerde interview (Baarda, De Goede &
Van der Meer-Middelburg, 2007:18). De nadruk ligt op het halfgestructureerde interview,
aangezien vooral open vragen gebruikt worden en ruimte gelaten wordt voor onverwachte
thema’s. Toch is enige houvast wenselijk en daarom zal toch met een vragenlijst gewerkt
worden.
We konden rekenen op de medewerking van het Departement WVG waar Marcel Lauwers ons
te woord stond als adviseur Algemene Werking en Financiën. Daarnaast hadden we ook een
interview met Willy Beyens, financieel deskundige bij het VIPA. Wat het agentschap Zorg en
Gezondheid betreft, zijn er drie interviews afgenomen namelijk met Alexander Witpas, een
medewerker van de Afdeling Preventie; met Evelyn De Clercq, medewerker van de Afdeling
Ouderenzorg en met Erna Scheers die teamverantwoordelijke is voor de Afdeling Eerstelijn en
Thuiszorg. We hadden ook een interview met Ingrid Bombay, het afdelingshoofd Algemene
Diensten, die ons te woord stond voor Kind en Gezin. Tenslotte, hadden we een interview met
David Debrouwere, afdelingshoofd Voorzieningenbeleid en Geert De Sloovere die instaat voor
de boekhouding en personeelssubsidies en zij vertegenwoordigen het agentschap
Jongerenwelzijn. Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap kon echter niet
ingaan op onze vraag maar was wel bereid een korte vragenlijst in te vullen. Ook het
inspectieteam ‘Personen met een handicap’ vulde een vragenlijst in voor de Inspectie WVG.
3.4 Gegevensanalyse
De verzamelde gegevens worden geanalyseerd aan de hand van kwalitatieve inhoudsanalyse. De
kwalitatieve inhoudsanalyse heeft tot doel kennis en begrip van het bestudeerde onderwerp te
vergroten. Het is een onderzoeksmethode die de inhoud van de tekstdata subjectief interpreteert.
Het succes van de inhoudsanalyse hangt grotendeels af van het codeerproces (Hsieh & Shannon,
2005:1277).
De ‘conventional’ of conventionele inhoudsanalyse is hier het meest aangewezen. Dit type
design van kwalitatieve inhoudsanalyse is geschikt wanneer de bestaande theorie of
onderzoeksliteratuur over een fenomeen beperkt is en past dus bij het explorerende opzet. Dit
design helpt om nieuwe inzichten te verwerven uit de data. Bij een conventionele analyse stelt
men voor om relevante theorieën of andere onderzoeksbevindingen te bespreken in het
onderdeel discussie. De conventionele inhoudsanalyse heeft echter ook een belangrijke
25
uitdaging. De mogelijkheid bestaat dat niet de volledige context begrepen wordt met als gevolg
dat niet alle sleutelcategorieën geïdentificeerd kunnen worden. Dit kan resulteren in bevindingen
die niet accuraat de data vertegenwoordigen. We zijn hiertegen enigszins gewapend doordat
deze masterproef door twee personen wordt uitgevoerd (Hsieh & Shannon, 2005:1279-1280).
26
4 Cases
De Vlaamse overheid had tot voor kort een weinig gestructureerde opbouw waar onvoldoende
transparantie en efficiënte aanwezig was om vlot te kunnen omspringen met toekomstige
ontwikkelingen (BBB, s.d.). Er werd gezocht naar een manier om hierin verandering te brengen
en de oplossing werd gevonden in het veranderingstraject Beter Bestuurlijk Beleid (BBB). De
veranderingen zijn duidelijk zichtbaar in de structuur van de Vlaamse overheid. Deze is nu
opgedeeld in dertien beleidsdomeinen. De vroegere Vlaamse Openbare Instellingen (VOI’s) en
Vlaamse Wetenschappelijke Instellingen (VWI’s) werden omgevormd tot intern en extern
verzelfstandigde agentschappen (zonder of met rechtspersoonlijkheid) die nauwer aansluiten bij
hun beleidsdomein en waar consistentie en structuur als kernwoorden gelden. BBB werd gestart
op 19 februari 2000 en trad juridisch in werking op 1 januari 2006 (BBB, s.d.). Voor het
beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin gebeurde dit enkele maanden later, namelijk
op 1 april 2006 met uitzondering van de EVA’s die pas in werking traden op 1 januari 2007.32
Het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) heeft een tweeledige interne
structuur zoals ook in het kaderdecreet Beter Bestuurlijk Beleid werd opgelegd: enerzijds is er
het Departement WVG, anderzijds zijn er een groot aantal agentschappen (BBB, s.d.)
32 Art. 3-4 B.Vl.Reg. van 8 december 2006 houdende regeling van de inwerkingtreding van het decreet van 30 april 2004 tot oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigd agentschap Vlaams Agentschap voor Geestelijke Gezondheidszorg, en van het decreet van 31 maart 2006 houdende wijziging van decreet van 30 april 2004 tot oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigd agentschap Vlaams Agentschap voor Geestelijke Gezondheidszorg, B.S. 18 januari 2007.
27
Figuur 3 Structuur van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (Morris, 2008a:4)
Ons onderzoek spitst zich toe op deze entiteiten die als subsidieverstrekker optreden. Binnen het
beleidsdomein komt dit neer op het Departement WVG en de agentschappen Zorg en
Gezondheid, Jongerenwelzijn, Kind en Gezin en het Vlaams Agentschap voor Personen met een
Handicap. Naast deze vijf entiteiten, zullen wij eveneens onze aandacht vestigen op het VIPA
omdat deze als een van de beleidsuitvoerende taken van het Departement WVG
infrastrustuursubsidies en –waarborgen kan verlenen (Morris, 2008:8). De Openbare
Psychiatrische Zorgcentra zullen niet nader besproken worden omdat zij niet optreden als
subsidieverstrekker. Het agentschap Inspectie WVG komt echter wel aan bod, ook al is ze geen
subsidieverstrekker. Ze voert financiële inspecties uit om de aanwending van de subsidies, de
getrouwheid van de jaarrekening of de financiële gezondheid van de voorzieningen ter plaatse te
controleren (Vanackere, s.d.:174). Om die redenen vormt Inspectie WVG een belangrijke
entiteit binnen dit onderzoek.
28
4.1 Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Het Departement WVG coördineert en zet samen met de uitvoerende agentschappen van het
beleidsdomein beleidsondersteunende projecten op en geeft zo vorm aan de beleids-
ondersteuning. Zij staat ook in voor de managementondersteuning van het Vlaamse Ministerie
van WVG en heeft ook twee beleidsuitvoerende taken die niet toevertrouwd werden aan een
verzelfstandig agentschap. Het betreft hier de taken van de afdeling Welzijn en Samenleving
alsook het beheer van het VIPA (Morris, 2008a:7-8). Het VIPA verleent investeringssubsidies
en -waarborgen aan initiatiefnemers uit de gezondheids- en welzijnssector (infra, 64) (Morris,
2008a:35).
De afdeling Welzijn en Samenleving zorgt voor ondersteuning en uitvoering van het beleid en is
tevens de subsidieverstrekkende afdeling binnen het Departement. De afdeling omhelst diverse
beleidsvelden die binnen drie teams zijn ondergebracht. Een eerste is het team Algemene
Werking en Financiën die haar interne klanten adviezen verleent en de interne controle op
verrichtingen uitvoert. Het team Samenleving omvat de sectoren armoedebestrijding,
samenlevingsopbouw, schuldbemiddeling, lokaal sociaal beleid, regionaal overleg en
samenwerking en vrijwilligerswerk. Het team Algemeen en Forensisch Welzijnswerk is
samengesteld uit het algemeen welzijnswerk (o.a. CAW’s), de centra voor integrale gezinszorg,
opvoedingondersteuning en de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden (Morris, 2008a:25).
4.1.1. Subsidiëring
Het Departement WVG maakt enkel gebruik van de enveloppenfinanciering. Een algemeen
geldende subsidievoorwaarde is dat de non-profit organisatie erkend is (Interview M. Lauwers,
Brussel, 18 februari 2009). Daarnaast bepaalt de wetgeving ook waarvoor de subsidie
aangewend mag worden zoals bijvoorbeeld infrastructuurkosten, werkingskosten en
personeelskosten. Een veel voorkomende voorwaarde is dat men minimum 70 à 75% moet
besteden aan personeelskosten.33 Tal van andere subsidievoorwaarden zijn voorhanden maar
deze omvatten hoofdzakelijk inhoudelijke aspecten.
33 Art. 18 1° B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001 ter uitvoering van het decreet van 19 december 1997 betreffende het algemeen welzijnswerk, B.S. 17 november 2001; art. 3 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk; art. 3 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering” & art. 13 §1 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000 tot uitvoering van het decreet van 26 juni 1991 houdende erkenning en subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk, B.S. 11 januari 2001.
29
Het Departement WVG betaalt haar subsidies uit door middel van voorschotten van 90%. Het
Steunpunt Algemeen Welzijnswerk vzw (SAW) en Suggnomè vzw34 (namelijk voor het project
‘herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering’) krijgen twee maal per jaar een voorschot
en samenlevingsopbouw35 ontvangt het gehele voorschot na goedkeuring van de
uitgavenbegroting door de Vlaamse Gemeenschap. Uitzonderingen op die voorschottenregeling
zijn de CAW’s36 die een voorschot van 22,5% per trimester krijgen en het Vlaams Netwerk van
verenigingen waar armen het woord nemen (Vlaams Netwerk)37 dat twee maal 40% per jaar
verwerft. Het Vlaams Netwerk kan nog maximaal een saldo van 20% verwerven na de
goedkeuring van de verantwoordingstukken.38 Bij samenlevingsopbouw wordt het uiteindelijke
subsidiebedrag berekend na ontvangst van het financieel verslag.39 De andere voorzieningen
ontvangen het resterend saldo na controle en goedkeuring van het inhoudelijk en financieel
verslag. 40 Zowel de CAW’s41 en samenlevingsopbouw42 mogen reserves opbouwen. Tenzij de
reserves van samenlevingsopbouw op het ogenblik van het afsluiten van het boekjaar meer
bedragen dan de jaarlijkse subsidie-enveloppe, moet de som die de jaarlijkse subsidie-enveloppe
overschrijdt, teruggestort worden aan de Vlaamse Gemeenschap.43
In de meeste sectoren van het Departement WVG worden de subsidie-enveloppen bepaald op
basis van het aantal erkende VTE-personeelsleden. De subsidies worden aangepast aan de
evolutie van de anciënniteit van de sector, aan de index en worden verhoogd voor de uitvoering
van de Vlaamse Intersectorale akkoorden voor de Social Profitsector. Daarnaast worden de
subsidies verhoogd bij een uitbreiding van de erkenning (aantal erkende VTE of capaciteit)
(Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).
34 Art. 4 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk & art. 4 Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering”. 35 Art. 16 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 36 Art. 22 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001. 37Art. 4 §2 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. 38Ibid. 39 Art. 21 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 40 Art. 25 §1 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001; art. 4 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk & art. 4 Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering”. 41 Art. 25 §2, B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001. 42 Art. 23 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 43 Art. 16, 21 & 23 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001.
30
4.1.2. Financiële rapportering
Het besluit van de Vlaamse regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het
financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin (supra, 13) is van toepassing op het Departement WVG.44 Dit besluit
vormt de basis voor de financiële rapportering. Daarnaast worden nog specifieke eisen gesteld
voor de CAW’s, SAW, Suggnomè vzw en het Vlaams Netwerk in bijkomende wetgeving (zie
tabel 2).
Financiële verslagen
Centra voor Algemeen
Welzijnswerk (CAW’s)
- Moet geviseerd worden door bedrijfsrevisor of
OCMW-ontvanger
- Goedkeuring van bijlagen
Autonome centra en centra voor teleonthaal
- Goedgekeurde balans en resultatenrekening
- Begroting voor lopend kalenderjaar
Centra in kader van ziekenfonds
- Goedgekeurde resultatenrekening
- Begroting voor lopend kalenderjaar
Steunpunt Algemeen
Welzijnswerk vzw (SAW) en
Suggnomè vzw
- Meest recente goedgekeurde jaarrekening door de
algemene vergadering
- Overzicht van kosten en opbrengsten van het project
- Voor waar en echt verklaarde schuldvordering
- Genummerde lijst van de bewijsstukken (+ bedrag)
Vlaams Netwerk van
verenigingen waar armen het
woord nemen
- Financiële afrekening over subsidieperiode
- Goedgekeurde jaarrekening geviseerd door
bedrijfsrevisor
- Goedgekeurde jaarrekening van alle verenigingen
met toelage
Tabel 3 Bijkomende eisen in verband met financiële verslagen Departement WVG (Art.25 §2
B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001; art.5 §2 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007
betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de
ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk; art.5 §2
B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het
jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering” &
44 Art. 12 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.
31
art.6 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van
verenigingen waar armen het woord nemen)
Het Departement WVG vindt de jaarrekening het belangrijkst bij de financiële rapportering. Het
Departement vraagt ook het fiscaal attest van het sociaal secretariaat op om deze te kunnen
toetsen met de ingebrachte personeelskosten. Indien er een verschil is, moet dit verklaard
worden. In de meeste gevallen is dit verschil terecht maar het moet gestaafd worden. Tenslotte
maakt de opsplitsing van de jaarrekening en de resultatenrekening per activiteitencentrum de
controle van de dubbele subsidiëring mogelijk (Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari
2009).
Bij de boekhoudkundige controle van de jaarrekening ligt de focus op fouten in de jaarrekening
en wordt de balans met de toelichting vergeleken. Het Departement stelt vast dat daar nog veel
fouten inzitten, ook al werd dit door een bedrijfsrevisor nagekeken. Het Departement stuurt
daarom een brief met opmerkingen met vragen en uitleg over hoe de verschillen verklaard
kunnen worden. Er wordt soms gevraagd om bepaalde zaken zo snel mogelijk recht te zetten in
het volgend boekjaar aangezien de jaarrekeningen van het huidig boekjaar reeds goedgekeurd
zijn en hier dus geen wijzigingen meer aangebracht kunnen worden.
Het Departement WVG merkte op dat de richtlijnen nog niet duidelijk genoeg waren en
organiseerde hierover een informatiesessie voor samenlevingsopbouw en de CAW’s (Interview
M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).
De organisaties doen niet meer dan vereist, hoewel in het onderzoeksrapport van Verenigingen
en Stichtingen dit in bepaalde sectoren wel vaak werd vastgesteld. Het Departement WVG
merkt op dat wie op tijd een volledig dossier indient dat volkomen in orde is, veel sneller de
subsidie krijgt dan wanneer bijkomende vragen gesteld moeten worden of het dossier onvolledig
blijkt te zijn. Dit kan een stimulans vormen om aan de verplichtingen te voldoen. Het gaat hier
over grote bedragen namelijk 10% van de subsidies, wat voor sommige CAW’s zo’n €300.000 à
400.000 kan betekenen (Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).
32
4.1.3. Toezicht en administratie
De administratie oefent bij de CAW’s en samenlevingsopbouw ter plaatse of op stukken toezicht
uit op de naleving van de subsidievoorwaarden.45 De aanwending van de subsidie bij het SAW
en Suggnomé vzw valt eveneens onder het toezicht van de administratie en het Rekenhof.46 Het
Vlaams Netwerk moet de aanwending van de subsidie verantwoorden bij het Departement
WVG door een jaarverslag voor te leggen dat bestaat uit een inhoudelijk en een financieel
deel.47 Wat het vrijwilligerswerk betreft, zijn het de ambtenaren van het Ministerie van de
Vlaamse Gemeenschap die toezicht houden op de aanwending van de subsidies.48
4.1.4. Sanctionering
De subsidies kunnen verminderd of geheel/gedeeltelijk teruggevorderd worden als de non-profit
organisaties de erkennings- en subsidievoorwaarden niet naleven of indien de bewijsstukken niet
het volledig bedrag verantwoorden.49 Het Vlaams Netwerk dient de verantwoordingstukken op
tijd in te dienen, zo niet wordt 5% van de toegekende subsidies niet uitbetaald.50 Ook de
wetgeving van samenlevingsopbouw bepaalt dat bij het laattijdig indienen van het financieel of
inhoudelijk verslag (inclusief boordtabellen) 5% van de subsidie-enveloppe niet uitbetaald
wordt. Bij vastgestelde afwending van de toegekende subsidie kan de minister beslissen om de
subsidiëring stop te zetten of de ten onrechte ontvangen subsidies terug te vorderen. Bij ernstige
en niet-meegedeelde afwijkingen ten opzichte van de ingediende jaarprogramma’s en projecten
kunnen de subsidies verminderd of teruggevorderd worden in evenredigheid met het niet-
uitgevoerde deel van de planning.51
45 Art. 31 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001 & art. 25 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001. 46 Art. 8 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk & art. 8 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering”. 47 Art. 6 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. 48 Art. 16 B.Vl.Reg. van 30 mei 2008 tot uitvoering van het decreet van 23 maart 1994 betreffende het georganiseerd vrijwilligerswerk in de welzijns- en gezondheidssector. 49 Art. 32 §1 B.Vl.Reg. van 12 oktober 2001, B.S. 17 november 2001; art. 6 Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk; art. 6 B.Vl.Reg. van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project “herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering” & art. 7 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. 50 Art. 7 Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen. 51 Art. 20, 22 §2 & 26 §1-2 B.Vl.Reg. van 17 juli 2000, B.S. 11 januari 2001.
33
In de praktijk komt terugvordering of vermindering van subsidies bij gereglementeerde
subsidies niet zo veel voor. Dit gebeurt wanneer er bijvoorbeeld minder dan 70 of 75% van de
subsidie-enveloppe aan personeelskosten werd besteed (subsidievoorwaarde). Bij 1 à 2 dossiers
per jaar wordt niet de volledige subsidie uitbetaald. Bij de projectsubsidies komt een
terugvordering of vermindering van de subsidies meer voor. Dit kan als de subsidie niet volledig
verantwoord is of als de subsidie niet werd besteed waarvoor ze aangevraagd werd (Interview
M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).
Het Departement WVG vindt de mogelijkheid tot sanctionering noodzakelijk aangezien alle
subsidies volgens de wetten op de rijkscomptabiliteit steeds verantwoord moeten zijn (Interview
M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).
4.1.5. Relatie overheid en non-profit sector
Het Departement WVG beschouwt de relatie met non-profit organisaties als een
partnerschaprelatie. Zij zijn partners in de beleidsuitvoering op het terrein maar ook bij de
beleidsontwikkeling. Er wordt eveneens overleg gepleegd met de organisaties over alle
aanpassingen in de regelgeving (Interview M. Lauwers, Brussel, 18 februari 2009).
De non-profit organisaties in het beleidsdomein WVG zijn voor 80 tot bijna 100% afhankelijk
van subsidies. Sommige sectoren zoals bijvoorbeeld de CAW’s beschikken nog over belangrijke
cliëntenbijdragen terwijl andere bijna volledig afhankelijk zijn van subsidies. Anderzijds is het
Departement WVG ook afhankelijk van de non-profit organisaties. De dienstverlening aan de
gebruikers wordt bijna volledig uitbesteed door middel van subsidiëring (Interview M. Lauwers,
Brussel, 18 februari 2009).
4.1.6. Sectoranalyse
Het Departement WVG voert ook sectoranalyses uit. Daar zijn veel gegevens in terug te vinden
zoals de financiële gezondheid van voorzieningen, kosten en opbrengsten, resultatenevolutie
over verschillende jaren, personeelsinzet, verschillende soorten personeel, hoeveel gesubsidieerd
wordt door Departement WVG, totaal aantal personeel, hoe personeelskosten tegenover de
werkingskosten staan, verschillende activiteitencentra, …
Daarnaast kan de sectoranalyse gebruikt worden als een sector klaagt dat ze te weinig subsidies
ontvangen. Aan de hand van de sectoranalyse kan het Departement nagaan of deze klacht terecht
34
is. Het resultaat delen zij mee aan de minister en aan de sector zelf (Interview M. Lauwers,
Brussel, 18 februari 2009).
35
Sectoranalyse (voorbeeld samenlevingsopbouw)
1. Financiële analyse van voorzieningen volgens ratio’s
10 indicatoren/ratio’s + knipperlichtensysteem: groen licht (geen risico), oranje licht (beperkt risico), rood licht (financieel risico)
- 2 indicatoren voor liquiditeit:
▫ Current ratio: >1: groen licht; tussen 0,5 en 1: oranje licht en ≤ 0,5: rood licht
▫ Quick ratio: ≥ 0,7 groen en < 0,7 rood
- 3 indicatoren voor solvabiliteit:
▫ Financiële onafhankelijkheid: EV > 30% totaal vermogen = solvabel of groen licht;
EV ≤ 30% te afhankelijk van derden of oranje licht;
EV < 0 = schulden > activa of rood licht
▫ Langetermijngraad van financiële onafhankelijkheid: ratio ≥ 1: groen licht of eigen middelen > vreemde middelen op LT;
ratio tussen 0,5 en 1: oranje licht;
ratio < 0,5: rood licht of <50% eigen middelen t.o.v. schulden op LT
▫ Vereenvoudigde cashflow: groen licht: cashflow >0 en > LT-schulden die binnen het jaar vervallen;
oranje licht: cashflow >0 maar < LT-schulden die binnen het jaar vervallen;
rood licht: cashflow < 0
- 2 indicatoren voor rendabiliteit
▫ Rendabiliteit uit gewone bedrijfsuitoefening van het activiteitencentrum Vlaamse Overheid:
groen licht: winst > 1% van de niet-uitzonderlijke opbrengsten;
oranje licht: winst tussen 0 en 1 van de niet-uitzonderlijke opbrengsten
rood licht: verlies
▫ Rendabiliteit uit gewone bedrijfsuitoefening van de vzw: gebruik van dezelfde drempels
- indicator over de investering of ouderdomsindicator: toont aan hoe verouderd de infrastructuur is en kijkt in welke mate de
investeringen zijn afgeschreven → nood aan reservefonds voor nieuwe investering
- 2 indicatoren over de reserves
▫ Reserveratio activiteitencentrum Vlaamse Overheid:
groen licht: na 4 jaar reserveopbouw minimum 10% voor eventuele tegenslagen;
oranje licht: tussen 0 en 10%
36
rood licht: reserves < 0 (= geen reserves en overgedragen verlies)
▫ Reserveratio vzw: gebruik van dezelfde drempels
→ gecombineerde indicator van financiële gezondheid of gezondheidscoëfficiënt: < 50% met enkele rode lichten → risicovol
2. Opbrengsten, kosten en rendabiliteit volgens het resultaat
3. Het opgebouwde eigen vermogen
4. Personeelsinzet, personeelskosten en de werkingskosten
5. Subsidies
Figuur 4 Detail sectoranalyse voor Samenlevingsopbouw (LAUWERS, M. (s.d.), ‘Financiële analyse van de sector samenlevingsopbouw 2005-2007’,
intern document LDB_ML_Nota sector analyse SO_20090113.doc, Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, [ontvangen op 18 februari 2009].)
37
Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Subsidiëring (enveloppenfinanciering)
Subsidievoorwaarden
- Erkenning non-profit organisatie
- Voeren van een boekhouding volgens het B.Vl.Reg.
13 januari 2006
- Personeelskosten bedragen minimum 70-75% (vaak)
Bepaling subsidie-enveloppe - Op basis van aantal erkende VTE of capaciteit
Vereffening subsidie
- Voorschotten
▫ 22,5% per trimester (CAW)
▫ 2 x 45% (SAW, Suggnomé)
▫ 1 x 90% (SLO)
▫ 2 x 40% (Vlaams Netwerk)
- Saldo na controle en goedkeuring inhoudelijke en
financieel verslag of andere verantwoordingsstukken
- Reserves opbouwen kan in een aantal gevallen
Financiële rapportering
Vereiste stukken
- Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006 (zie fig. 3)
- Bijkomende vereisten voor CAW, SAW en Suggnomé
Aandachtspunten
- Jaarrekening belangrijkste document
- Boekhoudkundige controle met focus op
▫ fouten in de jaarrekening
▫ vergelijking balans met de toelichting
- Opsplitsing jaarrekening en resultatenrekening per
activiteitencentrum
→ controle dubbele subsidiëring mogelijk
Organisaties doen meer dan
vereist
- Komt niet voor
- Heeft geen effect op het subsidiebedrag
Toezicht en administratie
Toezichthouders - Departement WVG
- Rekenhof
- Ambtenaren van het Ministerie van de Vlaamse
Gemeenschap (vrijwilligerswerk)
Sanctionering
Wetgeving
- Vermindering of gehele/gedeeltelijke terugvordering
van de subsidie
- 5% van de toegekende subsidies wordt niet
uitbetaald bij laattijdig indienen van de vereiste
stukken (Vlaams Netwerk en SLO)
38
Praktijk - Vermindering of terugvordering van de
gereglementeerde subsidies komt weinig voor
Relatie overheid en non-profit sector
Resource (inter)dependence - Departement beschouwt relatie als
partnerschaprelatie
- Departement afhankelijk: bijna volledige uitbesteding
van de dienstverlening
- Non-profit organisaties: 80-100% afhankelijk van
subsidies
Overleg - Over alle aanpassingen in de regelgeving
Sectoranalyse
Inhoud - Financiële analyse van voorzieningen volgens ratio’s
- Opbrengsten, kosten en rendabiliteit volgens het
resultaat
- Opgebouwde eigen vermogen
- Personeelsinzet, personeelskosten en werkingskosten
- Subsidies
Gebruik - Aantal zaken uit gegevens halen
- Nagaan of de sector voldoende subsidies krijgt
Tabel 4 Overzicht Departement WVG (gebaseerd op vernoemde wetgevingen en interview M.
Lauwers, Brussel, 18 februari 2009.)
4.2 IVA Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid heeft als missie het creëren van voorwaarden
waarbinnen het welzijns- en gezondheidsniveau van de Vlaamse bevolking bevorderd, bewaakt,
behoed of hersteld kan worden. Er wordt van hieruit meegewerkt aan de realisatie van de
beleidsdoelstellingen die de Vlaamse overheid vooropstelt. De Vlaamse bevoegdheden met
betrekking tot het gezondheidsbeleid omvatten het preventieve en curatieve gezondheidsbeleid.
(Vandenreyt, 2008:308-312).
Het agentschap omvat een zevental afdelingen (Zorg en Gezondheid, s.d.):
▫ Directoraat-Generaal
▫ Afdeling Preventie, Eerstelijn en Thuiszorg
▫ Afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg
39
▫ Afdeling Vlaamse Zorgverzekering
▫ Afdeling Toezicht Volksgezondheid
▫ Afdeling Informatie en Ondersteuning
▫ Sociale Emancipatie en Duurzaamheid
In onze studie gaat de aandacht uit naar de tweede en derde afdeling omdat deze subsidies
verlenen aan non-profit organisaties binnen het agentschap. De afdeling Preventie, Eerstelijn en
Thuiszorg bestaat uit twee teams. Het team Preventie staat in voor het erkennen, subsidiëren,
opvolgen en evalueren van initiatieven en organisaties die zich richten op het preventieve werk
rond kanker, hartziekten, drugs… Het team Eerstelijn en Thuiszorg ondersteunt, erkent en
subsidieert op haar beurt initiatieven en organisaties rond eerstelijnsgezondheidszorg en
Thuiszorg. De afdeling Residentiële en Gespecialiseerde Zorg omvat enerzijds het team
Geestelijke Gezondheidszorg en Ziekenhuizen die centra voor geestelijke gezondheidszorg
erkennen, aansturen en subsidiëren naast het plannen en erkennen van psychiatrische
ziekenhuizen en verzorgingstehuizen, beschut wonen en algemene ziekenhuizen. Anderzijds
buigt het team Ouderenvoorzieningen zich over de erkenning en subsidiëring omtrent de
residentiële zorg voor bejaarden (RVT’s, serviceflats...). Tenslotte kan opgemerkt worden dat de
afdeling Vlaamse Zorgverzekering ondermeer instaat voor het beheer van het Vlaamse
Zorgfonds (IVA met rechtspersoonlijkheid) en via dit fonds verleent zij subsidies aan de
zorgkassen, maar niet aan non-profit organisaties (Vandenreyt, 2008:319-321).
4.2.1 Subsidiëring
Subsidies binnen het agentschap Zorg en Gezondheid gebeuren steeds onder de vorm van een
subsidie-enveloppe. Een aantal voorzieningen krijgen een vast subsidiebedrag dat door hogere
hand werd bepaald. De voorzieningen binnen Ouderenzorg52 en een aantal binnen Thuiszorg
(diensten voor logistieke hulp en aanvullende Thuiszorg, diensten voor oppashulp en de diensten
voor gezinszorg) berekenen de enveloppe door het hanteren van enkele parameters, zoals de
uren dat een dienst heeft geleverd of het aantal inwoners van een regio die van de dienst gebruik
maakt. Deze enveloppen betekenen daarom een prestatiegerichte subsidiëring (Interview E.
Scheers, Brussel, 9 april 2009). Voor het toekennen van de subsidie wordt rekening gehouden
52 Art. 4 §1 B.Vl.Reg. van 4 april 2003 houdende de subsidiëring van de animatiewerking in de erkende rusthuizen en de erkende centra voor kortverblijf, B.S. 28 mei 2003 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 28 mei 2003.
40
met een prioriteitenschema om zo een goede geografische spreiding van de dienstverlening te
bekomen.53
De subsidie wordt vereffend via voorschotten en een saldo. De voorschotten bedragen steeds
90% van het subsidiebedrag, maar worden in verschillende schijven aan de voorziening
uitgekeerd. Binnen Ouderenzorg gebeurt dit meestal per semester (2x45%)54 of per kwartaal in
de Thuiszorgsector (4x22,5%).55 Uitzonderingen op de 90%-regel zijn de voorschotten in de
thuisverzorging (80%)56 en bij projecten in de Thuiszorg (75%)57.
De saldi worden toegekend na een controle van een reeks verantwoordingsstukken die voor elke
voorziening verschillend kunnen zijn. Onder deze stukken begrijpt het agentschap hoofdzakelijk
een inhoudelijk verslag, waarin de werking van het afgelopen jaar wordt toegelicht, en een
financieel verslag. Thuiszorg vraagt naast deze documenten ook een kwaliteitsplanning
(Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009). Ook voor Ouderenzorg is dat het geval.58
4.2.2 Financiële rapportering
Zorg en Gezondheid hanteert eveneens het besluit van 13 januari 2006 als uitgangspunt voor de
vorm en inhoud van de financiële rapportering. Daar wordt geponeerd dat elke voorziening een
boekhouding dient te voeren die is opgelegd voor hun specifieke rechtsvorm (vzw,
OCMW,…).59
Het financiële verslag houdt voor Thuiszorg en Ouderenzorg een jaarrekening in wanneer de
vzw een dubbele boekhouding voert en een staat van vermogen en staat van ontvangsten en
uitgaven per activiteitencentrum wanneer zij een vereenvoudigde boekhouding voert (Interview
E. Scheers, Brussel, 9 april 2009 en Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009). Bij
Eerstelijnszorg wil men een overzicht van kosten en opbrengsten, een schuldvordering en een
53Art. 13 §1 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999. 54Art. 10 B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 28 mei 2003. 55 Art. 5 1-4° Leidraad voor subsidiebesluiten niet-gereglementeerde subsidies van het team preventie, versie 11 mei 2007; art. 3 MB van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de lokale dienstencentra, B.S. 15 december 1999; art. 3 MB van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de regionale dienstencentra, B.S. 15 december 1999; art. 3 MB van 7 juni 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de verenigingen van gebruikers en mantelzorgers, B.S. 21 september 1999; art. 15 §1 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001, B.S. 25 september 2001 & art. 3 MB van 4 mei 2006 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de dagverzorgingscentra, B.S. 7 juli 2006 in het vervolg art. X MB van 4 mei 2006, B.S. 7 juli 2006. 56 Art. 15 §2 B.Vl.Reg. van 21 december 1990 houdende coördinatie en ondersteuning van de thuisverzorging, B.S. 21 maart 1991. 57 Art. 4 2° MB van 2 maart 1999 houdende de nadere regels betreffende de subsidieverlening voor projecten in de thuiszorg, B.S. 20 maart 1999 in het vervolg art. X MB van 2 maart 1999, B.S. 20 maart 1999. 58 Art. 5 MB van 4 mei 2006, B.S. 7 juli 2006 & art. 5 MB van 4 mei 2006 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de centra voor kortverblijf, B.S. 7 juli 2006. 59 Art. 3-10 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006.
41
genummerde lijst van de bewijsstukken.60 De administratie vraagt in vele gevallen ook een lijst
met alle subsidies die van een overheid werden verkregen teneinde dubbele subsidiëring te
voorkomen.61
Het komt wel eens voor dat organisaties meer doen dan verplicht. Zo kan de jaarrekening
worden nagekeken door revisor, maar dit gebeurt niet vaak met het specifieke oog op
subsidiëring (Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009). In elk geval heeft dit nooit een
invloed op de subsidies (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009 en Interview E. De Clercq,
Brussel, 2 april 2009).
Bij projecten kent de financiële rapportering een andere inhoud. Voor Thuiszorgprojecten dient
de initiatiefnemer een begroting op te maken met een raming van de inkomsten en uitgaven. Bij
het verlengen van het project moet het financieel verslag van het vorige jaar of een
geactualiseerde begroting worden ingediend.62 Projecten in de Ouderenzorg zijn verplicht een
resultatenrekening, een beschrijving van middelen van derden, een lijst met gemaakte kosten,
een voor waar en echt verklaarde schuldvordering en een afschrijvingstabel in te dienen als het
financiële verslag (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009). Het opmaken van een
begroting bij projecten is nodig zodat de subsidieverstrekker weet waar de middelen vandaan
zullen komen en waaraan ze worden besteed (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).
4.2.3 Toezicht en administratie
Het toezicht op de non-profit organisaties die subsidies aanvragen bij het agentschap Zorg en
Gezondheid wordt door de regering georganiseerd.63 De administratie van Zorg en Gezondheid
is als eerste bevoegd om het toezicht uit te oefenen.64 Bij abnormale cijfers, oranje en rode
knipperlichten of klachten zal de administratie het dossier doorgeven aan Inspectie WVG die de
zaak meer diepgaand zal bestuderen (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009). Het
Rekenhof treedt eveneens op als toezichtorgaan, maar beperkt zich tot een aantal steekproeven
per jaar (Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009).
Het toezicht op de financiële rapportering is hoofdzakelijk bedoeld om de financiële gezondheid
van een organisatie te achterhalen opdat een continue dienstverlening gegarandeerd kan worden 60 Art. 5 §1 MB van 8 juli 2008. 61 Art. 14 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 62 Art. 1 MB van 2 maart 1999, B.S. 20 maart 1999. 63 Art. 34 Decreet van 18 mei 1999 betreffende de geestelijke gezondheidszorg, B.S. 17 juli 1999. 64 Art. 18 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999; art. 16 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001, B.S. 25 september 2001 & art. 12 B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 28 mei 2003.
42
(Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009). De toezichthouder moet eveneens nagaan of de
bepalingen in de decreten of besluiten zijn nageleefd.65 De aanwending van de subsidie wordt
bestudeerd via bewijsstukken om te kunnen achterhalen of de organisatie de doelstellingen van
de overheid naar behoren poogt te realiseren.66 Specifieke aandacht gaat uit naar het opsporen
van eventuele dubbele subsidiëring aangezien dit tot inefficiëntie leidt. Om dit op een
eenvoudige manier op te sporen, moeten subsidieontvangers een lijst met subsidies van andere
overheden indienen (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).
Bovendien is het niet voldoende om de financiële verantwoordingsstukken te beoordelen. Een
correcte evaluatie van de ingediende begroting lijkt in dergelijke gevallen meer gegrond
(Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009).
Binnen het agentschap Zorg en Gezondheid maakt alleen Ouderenzorg gebruik van een ratio-
analyse en een knipperlichtensysteem (8 indicatoren) om de financiële situatie van de
subsidievragers te screenen. Langs deze weg hopen ze de financiële inspecties gerichter en
efficiënter te doen verlopen (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009).
4.2.4 Sanctionering
Algemeen beschouwd bestaan er geen specifieke sancties bij formele onvolkomenheden. Wel is
het zo dat het niet tijdig indienen van (een deel van) de financiële rapportering of functionele
verantwoording als gevolg heeft dat het saldo niet uitbetaald kan worden (Interview E. De
Clercq, Brussel, 2 april 2009). Bij de Thuiszorgvoorzieningen is het zelfs zo, dat wanneer het
inhoudelijke verslag niet wordt ingediend de subsidie simpelweg teruggevorderd wordt. Door
dit verslag niet in te sturen gaat het agentschap er van uit dat er in het vorige jaar geen werking
is geweest en dat daarom ook geen reden bestaat om een beroep op subsidiëring te doen
(Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).
Een terugvordering van de subsidie komt voor wanneer blijkt dat niet het volledige
subsidiebedrag werd besteed aan de te vervullen opdracht.67 Als bij de berekening van het
definitieve subsidiebedrag blijkt dat de voorschotten dat bedrag overtreffen, vordert het
65 Art. 18 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999; art. 18 §1 Decreet van 3 maart 2004 betreffende de eerstelijnsgezondheidszorg en de samenwerking tussen de zorgaanbieders, B.S. 20 april 2004 & art. 12 B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 20 mei 2003. 66 Art. 34 & 37 B.Vl.Reg. van 3 mei 1995 houdende erkenning en subsidiëring van palliatieve netwerken, B.S. 18 augustus 1998 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 3 mei 1995, B.S. 18 augustus 1998. 67 Art. 39 B.Vl.Reg. van 3 mei 1995, B.S. 18 augustus 1998 & art. 5 §1 MB van 2 maart 1999, B.S. 20 maart 1999.
43
agentschap logischerwijs terug.68 Hetzelfde gebeurt wanneer de bewijsstukken niet de volledige
subsidie kunnen verantwoorden (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009). Een proportionele
vermindering van de subsidie kan voorkomen worden als de vooropgestelde tewerkstelling in
een voorziening niet wordt gehaald en gepaard gaat met een gedegen argumentering. Als de
subsidieverstrekker die argumentatie niet aanvaardt, wordt de subsidie voor de volle 100%
teruggevorderd.69
Ook de controle brengt enkele motieven aan het licht waardoor de toezichthouder genoodzaakt
is de subsidie stop te zetten of terug te vorderen. Een mogelijke oorzaak is het niet voldoen aan
de erkennings- en subsidiëringsvoorwaarde. In dit geval heeft de non-profit organisatie wel de
mogelijkheid om zich te herpakken door het inroepen van een remediëringsperiode van zes
maanden (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009). Subsidiefraude en het niet meewerken
aan het toezicht zijn eveneens motieven.70
Dergelijke sanctioneringmogelijkheden of terugvorderingen zijn echter uitzonderlijk. Opvallend
is wel dat ze het meest voorkomen bij niet-gereglementeerde subsidies zoals projectsubsidies.
Thuiszorg gaf mee dat slechts bij enkele dossiers per jaar dergelijke maatregelen moeten worden
genomen (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009). De afdeling Preventie vermoedt dat in 5
à 10% van de dossiers een subsidie herzien wordt. De voornaamste oorzaak is een onvoldoende
verantwoording voor de gemaakte kosten (Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009).
Ouderenzorg noemt het niet naleven van de voorwaarden voor erkenning en subsidiëring als
voornaamste reden tot sanctionering (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009).
4.2.5 Relatie overheid en non-profit sector
Deze relatie wordt door het volledige agentschap gezien als een wederzijds afhankelijke relatie.
Non-profit organisaties zijn vaak voor 100% afhankelijk van subsidiëringsgelden. Uiteraard zijn
sommigen minder afhankelijk omdat ze naast subsidiëring een beroep kunnen doen op
alternatieve financieringsbronnen zoals sponsoring of subsidies van verschillende overheden
(Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009). De voorzieningen van Ouderenzorg vormen
68 Art. 5 MB van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de lokale dienstencentra, B.S. 15 december 1999; art. 5, MB van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de regionale dienstencentra, B.S. 15 december 1999 & art. 15 §3 B.Vl.Reg. van 10 juli 2001, B.S. 25 september 2001. 69 Art. 11 §2 1° B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 20 mei 2003. 70 Art. 22 §1 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 30 maart 1999 & art. 13 §1 B.Vl.Reg. van 4 april 2003, B.S. 28 mei 2003.
44
hierop een uitzondering omdat zij via de federale RIZIV-bijdragen een aanzienlijke hoeveelheid
gelden kunnen genereren (Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009).
Een wederzijds afhankelijke relatie impliceert ook een afhankelijkheid van de overheid op de
non-profit sector. Overheden zijn quasi volledig van hen afhankelijk op het vlak van
dienstverlening. De overheid zelf voorziet geen diensten, maar besteedt deze taak uit aan niet-
commerciële organisaties en komt hen daarin tegemoet door hen subsidies te verlenen
(Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).
Tussen beide partijen bestaan er overlegmomenten voor het behandelen van belangrijke
dossiers, het invoeren van wijzigingen in de bestaande regelgeving of in het bespreken van bv.
urencontingenten71 van Thuiszorg (Interview E. Scheers, Brussel, 9 april 2009).
Overlegmomenten kunnen bovendien ingeschakeld worden met het doel het verwezenlijken van
de doelstellingen op te volgen en aan te sturen (Interview A. Witpas, Brussel, 10 maart 2009).
Er kan overleg zijn tussen het agentschap Zorg en Gezondheid en de sector, of tussen de
minister en de sector wanneer het een structureel overleg aangaat. De sector wordt
gemakkelijkheidshalve meestal vertegenwoordigd door koepelorganisaties (Interview E.
Scheers, Brussel, 9 april 2009).
4.2.6 Sectoranalyse
Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid is anno 2009 niet vertrouwd met sectoranalyses.
Het team Preventie oppert dat dit voor hen weinigzeggend zou zijn aangezien de gesubsidieerde
voorzieningen onderling te sterk verschillen om met elkaar te kunnen vergelijken (Interview A.
Witpas, Brussel, 10 maart 2009). Ouderenzorg en Thuiszorg zijn echter wel van plan om
dergelijke analyses op te bouwen, maar voorlopig is dit toekomstmuziek (Interview E. Scheers,
Brussel, 9 april 2009 en Interview E. De Clercq, Brussel, 2 april 2009).
71 Binnen Thuiszorg wordt er in sommige gevallen een maximum aantal subsidiabele uren voor een dienst vastgelegd. Deze uren wordt dan verdeeld over de verschillende dienstverlenende organisaties.
45
Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
Subsidiëring (enveloppenfinanciering)
Subsidievoorwaarden
- Erkenning
- Voeren van een boekhouding volgens B.Vl.Reg. 13
januari 2006
Bepaling subsidie-enveloppe - Op basis van een aantal parameters (gepresteerde
uren, aantal inwoners van de bediende regio)
→ prestatiegerichte subsidiëring
Vereffening subsidie
- Voorschotten
▫ 2 x 45% (Ouderenzorg)
▫ 4 x 22,5% (Thuiszorg)
▫ 80% (Thuisverzorging)
▫ 75% (Thuiszorgprojecten)
- Saldo na de controle van verantwoordingsstukken
▫ Inhoudelijk verslag
▫ Financieel verslag
▫ Kwaliteitsplanning (Ouderen- en Thuiszorg)
- Reserveopbouw mogelijk in een aantal gevallen
Financiële rapportering
Vereiste stukken
- Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006
- Financieel verslag:
▫ jaarrekening (dubbele boekhouding)
▫ staat van ontvangsten en uitgaven per
activiteitencentrum (vereenvoudigde
boekhouding)
▫ begroting (Thuiszorgprojecten)
▫ resultatenrekening (Ouderenzorgprojecten)
Aandachtspunten
- Financiële gezondheid nagaan
- Algemene evaluatie van de begroting
- Aanwending van de subsidie
- Dubbele subsidiëring voorkomen
Organisaties doen meer dan
vereist
- Komt voor
- Heeft geen effect
Toezicht en administratie
Toezichthouders - Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
- Inspectie WVG (bij oranje of rode knipperlichten)
- Rekenhof
Sanctionering
Wetgeving - Vermindering en gehele of gedeeltelijke
46
terugvordering van de subsidie
Praktijk - Slechts enkele dossiers per jaar waarbij moet
teruggevorderd worden
Relatie overheid en non-profit sector
Resource (inter)dependence - Non-profit organisaties: 100% afhankelijk
- Zorg en Gezondheid afhankelijk: uitbesteding
dienstverlening
Overleg - Belangrijke dossiers
- Wijzigingen regelgeving
- Bespreking van bv. urencontingenten
Sectoranalyse
Gebruik - Plannen om deze in de toekomst op te stellen
Tabel 5 Overzicht Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid (gebaseerd op vernoemde wetgevingen
en interviews E. Scheers, E. De Clercq & A. Witpas, Brussel, 2009)
4.3 IVA Agentschap Jongerenwelzijn
Het agentschap Jongerenwelzijn heeft een klaar en duidelijke visie, ze wil een stuwende kracht
zijn in het bieden van hulp aan jongeren in moeilijke leefsituaties. De Vlaamse overheid, in de
vorm van het agentschap Jongerenwelzijn, zet zich elke dag opnieuw in om jongeren kansen te
geven omdat iedere jongere daar recht op heeft (Van Mulders, 2008:10).
Het recent gevormde agentschap telt drie afdelingen: Voorzieningenbeleid, Preventie- en
Verwijzersbeleid en de Gemeenschapsinstellingen. Haar kerntaken bestaan uit het organiseren
van een kwaliteitsvolle hulpverlening aan jongeren tot 25 jaar, het uitvoeren en coördineren van
taken betreffende de integrale jeugdhulp, het uitvoeren van een jeugddelinquentie- en
preventiebeleid, het beheer van het Fonds Jongerenwelzijn, het verwijzersbeleid organiseren en
coördineren, de gemeenschapsinstellingen organiseren en beheren en als laatste het agentschap
Jongerenwelzijn organiseren (Bosmans, 2008:203-205). Deze kerntaken realiseert men door
samenwerkingsverbanden met private organisaties aan te gaan en door zelf een deel te realiseren
via de gemeenschapsinstellingen en consulenten (Van Mulders, 2008:6).
Jongerenwelzijn staat onder andere in voor de programmatie, erkenning en subsidiëring van
voorzieningen, de pleegzorg en projecten. Het agentschap heeft de beslissingsbevoegdheid om
47
zowel gereglementeerde als niet-gereglementeerde subsidies te verlenen. Daarnaast kan zij ook
beslissingen nemen omtrent de erkennings- en subsidievoorwaarden (Bosmans, 2008:203-205).
De erkende voorzieningen behoren steeds tot één van de erkenningscategorieën: begeleidings-
en gezinstehuizen, onthaal-, oriëntatie- en observatiecentra, dagcentra, thuisbegeleidings-
diensten, diensten voor begeleid zelfstandig wonen en pleegzorgdiensten. Deze ontvangen
subsidies afkomstig van het Fonds Jongerenwelzijn (IVA met rechtspersoonlijkheid) kunnen
dienen om de werking, infrastructuur, personeelskosten en het verblijf van minderjarigen te
financieren (Bosmans, 2008:236).
4.3.1 Subsidiëring
De subsidiëring door Jongerenwelzijn gebeurt, afhankelijk van de te subsidiëren materie, op
twee manieren. Om de werking, infrastructuur, verblijfskosten en zakgelden te financieren, staat
het agentschap subsidies toe in de vorm van enveloppen. Bij de personeelskosten daarentegen
wordt de subsidie berekend op basis van de kosten op factuur. Zo kan rekening gehouden
worden met anciënniteit en diploma’s. Het gevolg hiervan is dat de vrij besteedbare ruimte zich
beperkt tot de werkingssubsidies, wat neerkomt op 15 à 20% van de totale subsidie (Interview
D. Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009). Het subsidiebedrag wordt in beide
gevallen steeds bepaald op basis van de erkende capaciteit van de voorziening of dienst.72
De berekening van projectsubsidies verloopt steeds via het bepalen van alle kosten die
verbonden zijn aan het realiseren van het project, dus op basis van een begroting (Interview D.
Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).
Subsidies worden vastgesteld door de totale kosten te aanschouwen. De bedragen die door
openbare besturen of door de organisatie gesubsidieerde instellingen worden ontvangen, trekt
men af van de totale kosten. Kinderbijslagen en studietoelagen worden eveneens in mindering
gebracht.73
Jongerenwelzijn betaalt maandelijks voorschotten uit op basis van de geraamde, subsidieerbare,
jaarlijkse kosten. Op het einde van het jaar becijferen zij het definitieve subsidiebedrag aan de
72 Art. 30 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994 inzake de erkenningsvoorwaarden en de subsidienormen voor de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, B.S. 10 december 1994 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 73 Art. 49 §1 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994.
48
hand van de boekhouding. Daartoe wordt een regularisatiebedrag (definitieve bedrag versus
voorschotten) vastgesteld die ofwel een extra som of een terugvordering inhouden.74
Bij projecten komen de voorschotten neer op twee maal 45%. Na de goedkeuring van het
inhoudelijk en financiële verslag krijgt de organisatie het saldo van 10% toe (Interview D.
Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).
4.3.2 Financiële rapportering
Alle voorzieningen en diensten zijn verplicht een boekhouding te voeren volgens hun
rechtsvorm. Daarbij wordt wel expliciet gesteld dat alle vzw’s een boekhouding van een grote
vzw moeten volgen.75 Verder vraagt de subsidieverlener alle bewijsstukken die de uitgaven
staven.76
Voor elk van de subsidie-enveloppen is een specifieke verantwoordingsprocedure voorzien. Zo
moet voor het bepalen van de personeelssubsidie een globaal personeelsdossier van de vzw
worden ingediend en voor de verblijfssubsidies een aanwezigheidslijst van de voorziening.
Subsidies voor bijzondere kosten behandelt het agentschap per concreet geval. Subsidies voor
infrastructuur en werking hoeft de subsidieaanvrager niet te motiveren, daarvoor krijgen ze een
forfaitair bedrag (Interview D. Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).
Projecten leven een boekhoudplan na volgens een rekeningenstelsel dat door de minister is
opgelegd.77 Per project vraagt Jongerenwelzijn een apart verslag om zo transparanter te kunnen
werken.78 Het verslag houdt een begroting met alle inkomsten en uitgaven met betrekking tot het
project in en een opgave en bestemming van het gevraagde bedrag.79
4.3.3 Toezicht en administratie
Het toezicht gebeurt door de administratie van het Agentschap Jongerenwelzijn en de Inspectie
WVG. De controle door deze instanties omhelst de controle van de boekhouding, het nagaan
van de correcte aanwending van de subsidies, de controle van de verantwoordingsstukken van
74 Art. 51 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 75 Art. 3 MB van 15 maart 2006 houdende de uitvoering van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in de sectoren Welzijn, Volksgezondheid en Gezin en dit voor de Bijzondere Jeugdbijstand, B.S. 10 november 2006 in het vervolg art. X MB van 15 maart 2006, B.S. 10 november 2006. 76 Art. 49 §1 & 50 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 77 Art. 56 §6 2° B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 78 Art. 2, MB van 15 maart 2006, B.S. 10 november 2006. 79 Art. 56 §2 2° B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994.
49
de subsidie80 en het onderzoek naar het nakomen van de bepalingen in de geldende besluiten.
Als de organisaties bij een van deze elementen in gebreke is gebleven, moeten zij hun
boekhouding voorleggen aan een bedrijfsrevisor.81 De controlerende instantie heeft ook
aandacht voor extreme cijfers omdat deze vaak wijzen op onregelmatigheden (Interview D.
Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).
De toezichthouder maakt gebruik van een knipperlichtensysteem waarbij een reeks van ratio’s
worden berekend, zoals liquiditeit en solvabiliteit. Als deze een oranje of rood knipperlicht
geven, hevelt de administratie van het agentschap het dossier over naar Inspectie WVG
(Interview D. Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).
Jongerenwelzijn acht dergelijk toezicht broodnodig omdat ze op meerdere niveaus informatief
kan zijn. Door het toezicht verwerft de overheid beleidsinformatie en krijgt ze signalen als de
subsidie-enveloppen ontoereikend zijn om de opdracht van non-profit organisaties naar behoren
uit te voeren. De informatie uit de controles deelt ze eveneens mee aan de sector. Ook kan ze zo
gelijkaardige voorzieningen en diensten met elkaar vergelijken. Voorts ziet Jongerenwelzijn
vooral de responsabilisering als een belangrijke verwezenlijking van het toezicht. Zo dwingt ze
de organisaties na te denken over kwaliteit, hulpverlening en financiën (Interview D.
Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).
4.3.4 Sanctionering
Elke terugvordering of vermindering van subsidies is het gevolg van de subsidiëringsmethodiek.
Bij projecten wordt er teruggevorderd als niet alle subsidies aangewend zijn voor de omschreven
opdracht.
Financiële sanctionering is in principe onmogelijk omdat de regelgeving hier niets over zegt.
Aangezien 85% van de subsidie naar het financieren van personeelskosten gaat, zou een
vermindering of terugvordering van de subsidie een directe impact hebben op de
dienstverlening. Het is echter van primair belang om de continuïteit van de dienstverlening te
garanderen (Interview D. Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).
80 Art. 53 B.Vl.Reg. van 13 juli 1994, B.S. 10 december 1994. 81 Art. 6 MB van 15 maart 2006, B.S. 10 november 2006.
50
4.3.5 Relatie overheid en non-profit sector
Non-profit organisaties zijn volledig afhankelijk van subsidies, maar omgekeerd is de overheid
even afhankelijk van hen qua dienstverlening.
Tussen beide partijen bestaat zowel structureel als ad hoc overleg. De non-profit organisaties
zijn daarbij vertegenwoordigd door de koepelorganisaties Vlaams Welzijn Verbond,
Pluralistisch Platform Jeugdzorg en Jongerenbegeleiding (Interview D. Debrouwere en G. De
Sloovere, Brussel, 31 maart 2009).
4.3.6 Sectoranalyse
Het Agentschap Jongerenwelzijn stelt actief een sectoranalyse op. De beheersovereenkomst
tussen Jongerenwelzijn en de Vlaamse Regering verplicht het agentschap er dan ook toe de
boekhoudkundige resultaten van de erkende voorzieningen te verzamelen en te aggregeren. Ten
eerste resulteert een sectoranalyse in een vergelijking van de ontvangsten in de vorm van
verblijfs-, werkings- en infrastructuursubsidies tegenover de werkingsuitgaven en uitgaven voor
de minderjarigen. De uitkomst van dergelijke vergelijking geeft aan of de subsidie voldoende
hoog is om de kosten te dekken. Als tweede berekent het agentschap enkele ratio’s van de
inrichtende machten van de voorzieningen, waarin dus alle inkomsten en uitgaven worden
opgenomen. Door het berekenen van liquiditeits- en solvabiliteitsratio’s gaat men de financiële
situatie van de inrichtende macht na (Werkgroep Kosteninzicht, s.d.).
Jongerenwelzijn stelde na de analyse voor het boekhoudkundige jaar 2007 vast dat
subsidiebedragen voldoende hoog zijn om een gezond financieel beleid te kunnen voeren. Ze
acht het echter wel belangrijk de financiële situatie permanent te monitoren om zo gepaste
interventies te kunnen ondernemen (Werkgroep Kosteninzicht, s.d.).
Jongerenwelzijn
Subsidiëring (enveloppenfinanciering en kostenfinanciering)
Subsidievoorwaarden - Erkenning
- Boekhouding voeren volgens B.Vl.Reg. 13 januari
2006
Bepaling subsidie - Enveloppen ter financiering van de werking
- Personeelskosten op basis van de kosten op factuur
- Bedrag bepaald op basis van erkende capaciteit
51
Vereffening subsidie - Voorschotten
▫ Maandelijks op basis van geraamde jaarlijkse
kost
- Regularisatiebedrag na bepaling subsidiebedrag aan
de hand van de boekhouding
Financiële rapportering
Vereiste stukken - Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006
- Kleine vzw’s voeren eveneens dubbele boekhouding
- Begroting (projecten)
Aandachtspunten - Subsidieafwending
- Controle van de boekhouding en verantwoordings-
stukken
- Extreme cijfers en onregelmatigheden
- Ratio’s: liquiditeit en solvabiliteit
Organisaties doen meer dan
vereist
- Kan voorkomen
- Geen effect
Toezicht en administratie
Toezichthouders - Jongerenwelzijn
- Inspectie WVG
Sanctionering
Wetgeving
- Vermindering en gehele of gedeeltelijke
terugvordering van subsidies
Praktijk - Financiële sanctionering wordt niet toegepast om de
dienstverlening niet in het gedrang te laten komen
Relatie overheid en non-profit sector
Resource (inter)dependence - Non-profit organisaties: 100% afhankelijk van
subsidies
- Jongerenwelzijn afhankelijk qua dienstverlening
Overleg - Structureel en ad hoc
Sectoranalyse
Inhoud - Aggregatie van de boekhoudkundige resultaten van
erkende voorzieningen
- Financiële situatie nagaan
Gebruik - Nagaan of subsidie toereikend is
Tabel 6 Overzicht Jongerenwelzijn (gebaseerd op vernoemde wetgevingen en interview D.
Debrouwere en G. De Sloovere, Brussel, 31 maart 2009)
52
4.4 IVA Kind en Gezin
Het agentschap Kind en Gezin heeft als missie:
“Kind en Gezin wil, samen met zijn partners, voor elk kind, waar en hoe het ook geboren
is of opgroeit, zoveel mogelijk kansen creëren” (Stijnen, 2008:176).
De kerntaken van Kind en Gezin omvatten het verlenen van informatie en advies aan gezinnen
inzake gezondheid, opvoeding, voeding en veiligheid; het detecteren, opvolgen en signaleren
van individuele risico’s en structurele risicosituaties; gezinsondersteuning en preventieve
gezondheidszorg. Naast deze kerntaken zorgt Kind en Gezin ook voor crisisopvang,
hulpverlening bij kindermishandeling en adoptie (Stijnen, 2008:1. 176-177).
Het agentschap Kind en Gezin erkent en subsidieert voorzieningen om haar (kern)taken te
vervullen. Zij staat grotendeels zelf in voor de preventieve gezinsondersteuning, in
samenwerking met haar partners. Kind en Gezin subsidieert en erkent hiervoor
consultatiebureaus en inloopteams. Daarnaast erkent en subsidieert zij ook Centra voor
kinderzorg en gezinsondersteuning (CKG’s), Vertrouwenscentra Kindermishandeling,
gesubsidieerde kinderopvang, initiatieven voor buitenlandse opvang en ook een aantal
kleinschalige, buurtgerichte vormen van kinderopvang (buurt- en nabijheidsdiensten) (Stijnen,
2008:180-188).
4.4.1 Subsidiëring
Kind en Gezin hanteert een enveloppenfinanciering. De erkenning of het attest van toezicht
vormt meestal een subsidievoorwaarde waarbij de non-profit organisatie een erkenning krijgt
voor een aantal capaciteitseenheden (bv. aantal kinderen of plaatsen). De bepaling van de
subsidie gebeurt aan de hand van parameters in de wetgeving en deze omvatten meestal
capaciteit en prestatie-eenheden (Interview I. Bombay, Brussel, 14 april 2009). De organisatie
kan subsidies ontvangen voor de werkings- en personeelskosten, maar ook voor eenmalige
kosten, kosten voor de medewerking van een arts, aantal gerealiseerde onderzoeken,
dossierkosten, …82
82 Art. 44, 45 & 46 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002 tot bepaling van de voorwaarden en de procedureregels inzake erkenning en subsidiëring van de consultatiebureaus voor het jonge kind, B.S. 15 mei 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002 ; art. 8 & 12 Decreet van 15 juli 2005 tot regeling van de interlandelijke adoptie van kinderen, B.S. 16 september 2005 in het vervolg art. X Decreet van 15 juli 2005, B.S. 16 september 2005; art. 7 & 24 B.Vl.Reg. van 23 september 2005 betreffende de interlandelijke adoptie, B.S. 18
53
Kind en Gezin betaalt vaak haar subsidies uit met voorschotten. De consultatiebureaus voor het
jonge kind en Centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning (CKG’s) krijgen per kwartaal een
voorschot. Dit voorschot is maximaal een vierde van 90% van de geraamde jaarlijkse
subsidiabele kosten.83 De centra voor integrale gezinsondersteuning (CIG’s) ontvangen een
voorschot van 22,5% per trimester.84 De definitieve vaststelling en vereffening gebeurt bij
voorgaande voorzieningen door het bepalen van het regularisatiebedrag.85 Kind en Gezin
verleent elk kwartaal een voorschot van maximum 95 % van een vierde van het verschuldigde
bedrag voor een kalenderjaar aan de kinderdagverblijven, diensten voor opvanggezinnen en de
buitenschoolse opvang. Alle uitbetaalde bedragen blijven aanpasbaar zolang Kind en Gezin de
afrekening voor het werkjaar in kwestie niet heeft goedgekeurd. De voorschotten kunnen
teruggevorderd worden wanneer de activiteiten zijn stopgezet.86 Een veel voorkomende
maatregel is dat de subsidie aangepast wordt aan de bezettingsgraad of capaciteit.87
Bij Kind en Gezin mogen de voorbereidingscentra, diensten voor maatschappelijk onderzoek
inzake interlandelijke adoptie, CIG’s, CKG’s en vertrouwenscentra kindermishandeling reserves
opbouwen. Deze reserves moeten voor dezelfde doeleinden en onder dezelfde voorwaarden als
de subsidie aangewend worden.88
november 2005 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 23 september 2005, B.S. 18 november 2005; art. 13 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997 & art. 48 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 83 Art. 49 §1 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002 & art. 53 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 84 Art. 16 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997. 85 Art. 49 §2 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002; art. 16 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997 & art. 53 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002. 86 Art. 25 B.Vl.Reg. van 23 februari 2001 houdende de voorwaarden inzake erkenning en subsidiëring van kinderdagverblijven en diensten voor opvanggezinnen, B.S. 19 april 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 19 april 2001 & art. 17, B.Vl.Reg. van 23 februari 2001 houdende de voorwaarden inzake erkenning en subsidiëring van initiatieven voor buitenschoolse opvang, B.S. 27 mei 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 27 mei 2001. 87 Art. 2 §6 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997; art. 51 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002; art. 14 & 23 B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 19 april 2001; art. 16 §1 B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 27 mei 2001; art. 20 MB van 9 juli 2001 houdende de voorwaarden voor het organiseren van en de bepalingen over de toestemming voor en de subsidiëring van buitenschoolse opvang in aparte lokalen in kinderdagverblijven, B.S. 29 augustus 2001 in het vervolg art. X MB van 9 juli 2001, B.S. 29 augustus 2001 & art. 13 MB van 7 november 2003 houdende de voorwaarden tot toekenning van een financiële ondersteuning aan door Kind en Gezin erkende kinderdagverblijven en initiatieven voor buitenschoolse opvang voor het realiseren van flexibele opvang ter uitvoering van het Vlaamse werkgelegenheidsakkoord 2003-2004, B.S. 29 januari 2004. 88 Art. 7 & 24 B.Vl.Reg. van 23 september 2005 B.S. 18 november 2005; art. 14 §1 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997; art. 58 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002 & art. 32 B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002.
54
Een andere vaak voorkomende voorwaarde is dat voorzieningen een bepaald percentage moeten
besteden aan personeelskosten. Deze voorwaarde geldt voor de CIG’s (65-85%), CKG’s (min.
70%) en de vertrouwenscentra kindermishandeling (70-85%).89
4.4.2 Financiële rapportering
Het besluit van de Vlaamse regering van 13 januari 2006 is van toepassing op CIG’s,
kinderdagverblijven en diensten voor opvanggezinnen, initiatieven voor buitenschoolse opvang
en CKG’s.90 De kleine vzw’s in die voorzieningen zijn verplicht een dubbele boekhouding te
voeren en de CKG’s en de CIG’s moeten een personeelslijst aan het financieel verslag
toevoegen.91 Voor de overige voorzieningen zijn zaken in verband met de financiële
rapportering die terug te vinden zijn in de wetgeving in onderstaande tabel opgesomd.
Financiële verslagen
Consultatiebureaus voor het
jonge kind
- Boekhouding volgens richtlijnen Kind en Gezin
Vertrouwenscentra
kindermishandeling
- Boekhouding volgens richtlijnen Kind en Gezin
Jaarlijkse basissubsidie
- Boekhoudkundig verslag over voorbij werkings-
jaar + begroting voor komend werkingsjaar
- Lijst van leden van het team
- Verslag over de voorbije activiteiten
- Andere stukken over het lopende jaar
Proefproject ‘Centrum voor
Kinderopvang’
- Minstens kasboekhouding volgens richtlijnen van
Kind en Gezin waaruit besteding van de
financiële ondersteuning blijkt
89 Art. 12 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997; art. 50 §1 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002 & art. 31 B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002. 90 Art. 2 B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 91Art. 5 & 11 MB van 17 mei 2006 houdende de uitvoering van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, in de kinderdagverblijven, de diensten voor onthaalouders, de initiatieven voor buitenschoolse opvang en de centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning, B.S. 9 mei 2006 & art. 2 MB van 23 februari 2006 houdende de uitvoering voor de centra voor integrale gezinszorg van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 20 april 2007.
55
Interlandelijke adoptiediensten - Boekhoudkundige regels vastgelegd door
Vlaamse Regering
- Nadere richtlijnen door Vlaamse Centrale
Autoriteit
Tabel 7 Richtlijnen financiële verslagen overige voorzieningen Kind en Gezin (Art. 51 B.Vl.Reg.
van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002; art. 17, 30 & 33 B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002; art.
9 B.Vl.Reg. van 29 juni 2007 tot bepaling van het kader en van de financiële ondersteuning van
proefprojecten 'Centrum voor Kinderopvang', B.S. 20 juli 2007; art. 27 §3 Decreet van 15 juli 2005, B.S.
16 september 2005 & art. 68 §2 B.Vl.Reg. van 23 september 2005, B.S. 18 november 2005)
Kind en Gezin gebruikt de financiële rapportering in de eerste plaats om de financiële
gezondheid na te gaan. Het agentschap merkt wel op dat zij hier nog niet zolang mee bezig is en
zich dus nog in het beginstadium bevindt hieromtrent. Bij de financiële rapportering kijkt het
agentschap naar de schulden, de liquiditeit, het resultaat, …. (Interview I. Bombay, Brussel, 14
april 2009).
Hier komt het wel voor dat non-profit organisaties meer doen dan vereist. Dit wordt verklaard
doordat deze deel uitmaken van een grotere groep. De financiële rapportering gebeurt dan op
groepsniveau waardoor iedereen automatisch voldoet aan de maximumeisen. Dit heeft echter
geen invloed op Kind en Gezin aangezien het agentschap aan de reglementering is gebonden.
Tenzij intuïtief, als er een fout voorkomt, kan de kans groter zijn dat het eerst nagevraagd wordt
uit de veronderstelling dat het om een rekenkundige fout gaat. De financiële rapportering wordt
in grote lijnen gecontroleerd door Kind en Gezin en met de nodige flexibiliteit. Het is de
dienstverlening die primeert voor het agentschap maar ze moet wel gecontroleerd worden. De
resultatenrekening wordt per onderdeel bekeken en veranderingen met het voorgaande jaar
worden nagekeken. Het is de bedoeling om een algemeen zicht te verwerven. Als een tendens,
een specifiek cijfer of grote rekenfouten een knipperlicht aangeven, dan pluist het agentschap
Inspectie WVG dit uit op vraag van Kind en Gezin. Bij kleine rekenkundige fouten vraagt Kind
en Gezin dit zelf na.
De subsidiëring kan wel stopgezet worden als de jaarrekening of de financiële rapportering
gedurende enkele jaren niet ingediend wordt (Interview I. Bombay, Brussel, 14 april 2009).
56
4.4.3 Toezicht en administratie
Kind en Gezin houdt toezicht op de besteding van de subsidies van de consultatiebureaus voor
het jonge kind, vertrouwenscentra kindermishandeling en de CKG’s. De ambtenaren hebben
toegang tot de boekhouding en tot alle relevante documenten.92 Tenslotte, oefent Kind en Gezin
toezicht uit op de naleving van de regelgeving door kinderdagverblijven, diensten voor
opvanggezinnen en de buitenschoolse opvang. Het toezicht ter plaatse gebeurt door het
agentschap Inspectie WVG.93
Wat de voorbereidingscentra, diensten voor maatschappelijk onderzoek inzake interlandelijke
adoptie en de adoptiediensten betreft, ziet de Vlaamse Centrale Autoriteit toe op de naleving
van de bepalingen. Zij controleert de correcte besteding van de uitbetaalde bedragen. Het
toezicht op de naleving van de regelgeving wordt op stukken of ter plaatse (door het agentschap
Inspectie WVG) uitgeoefend.94 Daarnaast is het Departement WVG of Inspectie WVG
verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van de subsidiëringsvoorwaarden bij de
CIG’s.95
4.4.4 Sanctionering
De subsidies kunnen geheel of gedeeltelijk stopgezet of teruggevorderd worden. Bij de CIG’s is
deze sanctie van toepassing wanneer een centrum niet langer voldoet aan één of meer
subsidievoorwaarden, bij vastgestelde subsidiefraude of als het centrum niet meewerkt aan de
uitoefening van het toezicht. Deze sanctie is enkel mogelijk na het uiten van het voornemen tot
intrekking van de erkenning of van de hiervoor beschreven tekortkomingen.96
Bij de opvoedingsondersteuning ontvangt de initiatiefnemer geen subsidie voor de activiteiten
als deze niet voldoet aan de subsidiëringprocedure. Wanneer de initiatiefnemer niet meewerkt
aan de uitoefening van het toezicht, krijgt deze geen subsidie voor het kwartaal waarin de
vaststellingen gebeurden, noch voor het daaropvolgende kwartaal. Vanaf de tweede en elke
daaropvolgende vaststelling dat een initiatiefnemer niet voldoet aan de subsidievoorwaarden of
92 Art. 52 §2 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 15 mei 2002; art. 54 B.Vl.Reg. van 1 maart 2002, B.S. 11 mei 2002 & art. 17 B.Vl.Reg. van 17 mei 2002, B.S. 19 juni 2002. 93 Art. 27 MB van 9 juli 2001, B.S. 29 augustus 2001 & art. 23 B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 27 mei 2001. 94 Art. 7, 25 & 67 B.Vl.Reg. van 23 september 2005, B.S. 18 november 2005. 95 Art. 22 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997 & art. 5 §1 B.Vl.Reg. van 18 mei 2001 tot regeling van de subsidiëring van de activiteiten inzake opvoedingsondersteuning, B.S. 12 juli 2001 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 18 mei 2001, B.S. 12 juli 2001.. 96 Art. 23 B.Vl.Reg. van 24 juli 1997, B.S. 27 november 1997.
57
dat hij niet meewerkt aan de uitoefening van het toezicht, ontvangt deze geen subsidie voor het
kwartaal waarin de vaststellingen gebeurden en de drie daaropvolgende kwartalen.97
Bij de kinderdagverblijven en diensten voor opvanggezinnen blijven alle uitbetaalde bedragen
aanpasbaar zolang Kind en Gezin de afrekening voor het werkjaar in kwestie niet goedgekeurd
heeft. Een vordering tot bijbetaling of terugbetaling verjaart na één jaar maar deze kan 30 jaar
bedragen in geval van valse verklaringen of handelingen die de berekening en uitbetaling van
de subsidies beïnvloed hebben.98
Uitbetaalde bedragen bij erkende kinderdagverblijven en initiatieven in buitenschoolse opvang
kunnen teruggevorderd worden wanneer de voorziening haar activiteiten staakt of niet meer
voldoet aan de vastgelegde voorwaarden.99 Dit geldt ook voor het proefproject ‘Centrum
kinderopvang’.100
Bij de lokale diensten buurtgerichte kinderopvang kan Kind en Gezin de subsidiëring geheel of
gedeeltelijk intrekken als de lokale dienst niet is opgestart binnen een jaar na de startdatum, als
vastgesteld wordt dat de dienst niet langer voldoet aan de vastgelegde voorwaarden of de
psychische en/of fysieke integriteit van de opgevangen kinderen niet langer garandeert of als
het subsidieagentschap daar om verzoekt om redenen die rechtstreeks verband houden met de
tewerkstelling en/of begeleiding van doelgroepwerknemers (deze laatste voorwaarde is niet
geldig voor de lokale dienst in tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad).101 Bij de gemandateerde
voorzieningen zijn er gelijkaardige voorwaarden.102
In de praktijk blijkt de terugvordering van subsidies een heel weinig voorkomende sanctie te
zijn aangezien de subsidiebedragen in het algemeen niet dermate ruim berekend zijn dat er
langdurige afleiding mogelijk is zonder dat dit door controles wordt opgemerkt. Wanneer een
non-profit organisatie zou ‘besparen’ of frauderen op de personele inzet dan wordt dit meestal
snel ontdekt door de reguliere controles. Bovendien gebeuren er boekhoudkundige inspecties
97 Art. 5 B.Vl.Reg. van 18 mei 2001, B.S. 12 juli 2001. 98 Art. 25bis B.Vl.Reg. van 23 februari 2001, B.S. 27 mei 2001. 99 Art. 21 MB van 9 mei 2007 houdende de voorwaarden tot toestemming en een bijbehorende financiële ondersteuning voor het realiseren van een verruimd aanbod in de vorm van flexibele en/of occasionele opvang in kinderdagverblijven en initiatieven voor buitenschoolse opvang die door Kind en Gezin worden erkend, B.S. 29 mei 2007. 100 Art. 11 B.Vl.Reg. van 29 juni 2007 tot bepaling van het kader en van de financiële ondersteuning van proefprojecten 'Centrum voor Kinderopvang', B.S. 20 juli 2007 101 Art. 35 & 39 B.Vl.Reg. van 9 mei 2008 houdende de voorwaarden voor toestemming voor en subsidiëring van lokale diensten buurtgerichte kinderopvang,B.S. 20 augustus 2008. 102 Art. 12 B.Vl.Reg. van 30 maart 2007 houdende de voorwaarden voor de erkenning en subsidiëring als gemandateerde voorziening, B.S. 24 juli 2007.
58
door het agentschap Inspectie WVG die een verkeerde inzet van subsidiemiddelen aan het licht
kunnen brengen. Deze controles gebeuren proactief of op vraag van Kind en Gezin wanneer het
agentschap twijfels heeft over een dossier. Kind en Gezin vindt dat deze sanctie zeker moet
blijven bestaan om het bewust frauduleus omgaan met subsidies te bestraffen, ook al stelt het
agentschap vast dat subsidiefraude heel erg beperkt is in de praktijk (Interview I. Bombay,
Brussel, 14 april 2009).
4.4.5 Relatie overheid en non-profit sector
Kind en Gezin heeft een goede relatie met de non-profit sector en pleegt overleg met deze
sector. Dit overleg kan in functie zijn van de reglementering, het aftoetsen van trends, … De
meeste non-profit organisaties zijn sterk afhankelijk van subsidies. Sommige organisaties
kunnen een beroep doen op ouderbijdragen maar deze zijn beperkt en worden verrekend met de
subsidies.
Kind en Gezin is op hun beurt sterk afhankelijk van de non-profit organisaties aangezien ze de
meeste dienstverlening volledig uitbesteedt. Bij de consultatiebureaus voor het jonge kind zorgt
Kind en Gezin gedeeltelijk voor de eigen dienstverlening maar de andere diensten worden
volledig uitbesteed. Kind en Gezin voelt de relatie aan als een wederzijdse
afhankelijkheidsrelatie (Interview I. Bombay, Brussel, 14 april 2009).
4.4.6 Sectoranalyse
Kind en Gezin maakt sectoranalyses op. Het agentschap voert ad hoc een onderzoek naar de
leefbaarheid van een bepaalde sector of deelsector. Kind en Gezin gaat op bepaalde parameters
de trends en bepaalde gegevens opvolgen maar een echte financiële analyse binnen de sector
wordt niet constant en consequent uitgevoerd (Interview I. Bombay, Brussel, 14 april 2009).
IVA Kind en Gezin
Subsidiëring (enveloppenfinanciering)
Subsidievoorwaarden
- Erkenning of attest van toezicht → erkenning voor
capaciteit
- Boekhouding volgens B.Vl.Reg. 13 januari 2006
- Bepaald percentage besteden aan personeels- en
werkingskosten
Bepaling subsidie-enveloppe - Op basis van parameters in de wetgeving
(bv. capaciteit en prestatie-eenheden)
- Aanpassing subsidie aan bezettingsgraad of capaciteit
(vaak)
59
Vereffening subsidie
- Voorschotten
o maximum ¼ van 90% van geraamde jaarlijkse
subsidiabele kosten per kwartaal
(consultatiebureaus en CKG’s)
o 22,5% per trimester (CIG’s)
o maximum 95 % van ¼ van het verschuldigde
bedrag voor het kalenderjaar per kwartaal
(Kinderopvang)
- Reserves opbouwen kan in een aantal gevallen
Financiële rapportering
Vereiste stukken
- Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006 (zie fig. 3)
- Bijkomende vereisten voor (kleine vzw’s in)
kinderdagverblijven, initiatieven voor buitenschoolse
opvang, CKG’s,CIG’s, Vertrouwenscentra,
proefproject ‘Centrum voor Kinderopvang’ en
interlandelijke adoptiediensten
Aandachtspunten
- Financiële gezondheid na te gaan
- Focus op schulden, liquiditeit, resultaat, ….
- Controle financiële rapportering in grote lijnen met
de nodige flexibiliteit
- Resultatenrekening per onderdeel bekijken en
veranderingen nagaan ten opzichte van vorige jaar
- Doel: algemeen zicht
- → nog in een beginstadium
Organisaties doen meer dan
vereist
- Komt voor
- Heeft geen effect aangezien het gereglementeerde
subsidies betreft (tenzij intuïtief: bij een fout kan de
kans groter zijn dat het eerst nagevraagd wordt)
Toezicht en administratie
Toezichthouders - Meestal Kind en Gezin
- Inspectie WVG (ter plaatse)
- Vlaamse Centrale autoriteit (adoptie)
- Departement WVG (CIG, opvoedingsondersteuning)
- Rekenhof
Sanctionering
Wetgeving - Gehele/gedeeltelijke terugvordering van de subsidie
Praktijk - Sanctie komt weinig voor
Relatie overheid en non-profit sector
Resource (inter)dependence - Wederzijdse afhankelijkheidsrelatie
- Meeste non-profit organisaties sterk afhankelijk van
60
subsidies
- Kind en Gezin afhankelijk: bijna volledige
uitbesteding dienstverlening
Overleg - Over aanpassingen in de regelgeving, aftoetsen van
trends, …
Sectoranalyse
Inhoud - Ad hoc onderzoek naar de leefbaarheid van bepaalde
sector of deelsector
- Een echte financiële analyse binnen de sector wordt
niet constant en consequent uitgevoerd
Tabel 8 Overzicht Kind en Gezin (gebaseerd op vernoemde wetgevingen en Interview I. Bombay,
Brussel, 14 april 2009)
4.5 IVA Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)
Het agentschap heeft als missie
“de maatschappelijke integratie en de participatie aan de samenleving van personen met
een handicap te bevorderen, door ondersteuning te verlenen waardoor ze hun autonomie
en kwaliteit van leven kunnen optimaliseren” (Dewilde, 2008:265).
De kerntaken omvatten de organisatie van de ondersteuning van personen met een handicap en
van de leefomgeving waarin zij verblijven, het specificeren van de criteria met het oog op de
afbakening van de doelgroep van personen met een handicap, het organiseren van de
indicatiestelling en de toewijzing (Dewilde, 2008:265).
Het VAPH subsidieert personen met een handicap voor hulpmiddelen, aanpassingen en een
persoonlijk- assistentiebudget maar ook diensten of voorzieningen die zorg verlenen aan
personen met een handicap (VAPH, 2007). Het agentschap erkent en subsidieert voorzieningen
en diensten die op collectieve basis bijstand verlenen maar richt deze niet zelf op. Deze
voorzieningen behoren veelal tot het privé-initiatief en voorzien in opvang, behandeling en
begeleiding op residentiële, semi-residentiële of ambulante basis (Dewilde, 2008:268, 273).
61
4.5.1 Subsidiëring
Subsidies die uitgaan van het VAPH bestaan steeds uit de tegemoetkoming van alle kosten die
een voorziening heeft gemaakt. De voorzieningen ontvangen daarvoor een afrekeningsdossier
waarin zij hun personeels- en werkingskosten doorgeven (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).
Op basis daarvan en in correlatie met de erkende capaciteit kent VAPH forfaitaire bedragen toe
aan de organisatie.103 Aan deze bedragen zijn in sommige gevallen, zoals bij het Vlaams
Platform van verenigingen van personen met een handicap, plafonds ingeschakeld om de
subsidies enigszins beheersbaar te houden.104
De voorschotten maken telkens minstens 90% van het totale subsidiebedrag uit. Bij de diensten
vrijetijdszorg en –besteding is dat telkens 90%. Bij de andere voorzieningen en diensten is dat
vrijwel steeds 96%.105 Bij de ambulante diensten worden deze op kwartaalbasis betaald, voor de
residentiële voorzieningen gebeurt dit op maandbasis. Het saldo kent het agentschap toe na het
indienen of goedkeuren van een financieel verslag (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009). In de
meeste gevallen moet de subsidieontvanger daarnaast ook een activiteitenverslag insturen.106
103 Art. 19 & 21 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990 houdende de vaststelling van de erkenningsvoorwaarden, de werkings- en subsidiëringsmodaliteiten voor diensten voor zelfstandig wonen van gehandicapte personen, B.S. 26 oktober 1990 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990; art. 17 §1 B.Vl.Reg. van 17 december 1996 betreffende de erkenning en subsidiëring van thuisbegeleidingsdiensten voor personen met een handicap, B.S. 14 februari 1997 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 december 1996, B.S. 14 februari 1997; art. 12-14 B.Vl.Reg. van 18 december 1998 betreffende de erkenning en subsidiëring van diensten voor beschermd wonen voor personen met een handicap, B.S. 20 februari 1999 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 20 februari 1999; art. 14 §1 B.Vl.Reg. van 13 juli 2001 betreffende de erkenning en subsidiëring van diensten voor begeleid wonen voor personen met een handicap, B.S. 30 januari 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 13 juli 2001, B.S. 30 januari 2002; art. 10 §2 B.Vl.Reg. van 3 mei 2002 tot vaststelling van de voorwaarden en modaliteiten van erkenning en subsidiëring van organisaties inzake aangepaste vrijetijdsbesteding voor personen met een handicap, B.S. 17 juli 2002 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 3 mei 2002, B.S. 17 juli 2002; art. 6 §1 Besluit van de Vlaamse Regering van 13 december 2002 betreffende de erkenning en subsidiëring van een steunpunt voor kennisbeheer en netwerkvorming met betrekking tot de hulp- en dienstverlening aan specifieke subdoelgroepen van personen met een handicap, B.S. 29 januari 2003; art. 42 B.Vl.Reg. van 17 maart 2006 betreffende de regie van de zorg en bijstand tot sociale integratie van personen met een handicap en betreffende de erkenning en subsidiëring van een Vlaams Platform van verenigingen van personen met een handicap, B.S. 16 juni 2006 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 maart 2006, B.S. 16 juni 2006; art. 10 & 12 B.Vl.Reg. van 17 november 2006 betreffende de goedkeuring en subsidiëring van geïntegreerde woonprojecten voor personen met een handicap, B.S. 10 januari 2007 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 17 november 2006, B.S. 10 januari 2007 & art. 10 §1 B.Vl.Reg. van 19 juli 2007 tot vaststelling van de bepalingen en voorwaarden van erkenning en subsidiëring van organisaties inzake vrijetijdszorg voor personen met een handicap, B.S. 9 augustus 2007 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 19 juli 2007, B.S. 9 augustus 2007. 104 Art. 42 §1 B.Vl.Reg. van 17 maart 2006, B.S. 16 juni 2006. 105 Art. 22 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990, art. 18 B.Vl.Reg. van 17 december 1996, B.S. 14 februari 1997; art. 15 B.Vl.Reg. van 18 december 1998, B.S. 20 februari 1999; art. 15 B.Vl.Reg. van 13 juli 2001, B.S. 30 januari 2002; art. 11 B.Vl.Reg. van 3 mei 2002, B.S. 17 juli 2002; art. 13 B.Vl.Reg. van 17 november 2006, B.S. 10 januari 2007 & art. 11. B.Vl.Reg. van 19 juli 2007, B.S. 9 augustus 2007 106 Art. 17 §1 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990; art. 12 2° B.Vl.Reg. van 3 mei 2002, B.S. 17 juli 2002; art. 43 §1 3° B.Vl.Reg. van 17 maart 2006, B.S. 16 juni 2006 & art. 12 2° B.Vl.Reg. van 19 juli 2007, B.S. 9 augustus 2007;
62
4.5.2 Financiële rapportering
De voorzieningen voeren een boekhouding zoals bepaald in het besluit van 13 januari 2006.107
Vzw’s en stichtingen hanteren bovendien het uitgebreide rekeningenplan voor hun
boekhouding.108
Het financieel verslag die organisaties moeten insturen om voor subsidiëring in aanmerking te
komen, omvat een begroting met de geraamde kosten en voorziene opbrengsten. Van een aantal
diensten verlangt de overheid daarnaast een staat van inkomsten en uitgaven. Een lijst met de
subsidies afkomstig van derden wordt ook verwacht. 109 De rapportering ter verantwoording van
projectsubsidies (begroting) moet toelaten om de financiële haalbaarheid van het project aan te
tonen (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).
4.5.3 Toezicht en administratie
Het toezicht gebeurt door de administratie110 of Inspectie WVG (VAPH, Ingevulde vragenlijst,
2009). Het kan ter plaatse gebeuren aangezien de ambtenaren vrije toegang hebben tot de
diensten of op stukken. De controle heeft vooral oog voor de naleving van de erkennings- en
subsidievoorwaarden.111 Ze maakt ook gebruik van een aantal ratio’s die ze kan afleiden uit de
jaarrekening, zoals de solvabiliteit, om de financiële gezondheid te meten van de gesubsidieerde
organisatie (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).
4.5.4 Sanctionering
In een aantal gevallen worden subsidies verminderd of teruggevorderd. Dat is zo wanneer niet
aan de werkingsregels is voldaan, als erkennings- en subsidievoorwaarden niet zijn voldaan, als
de taken niet zijn gerealiseerd, de subsidie voor andere zaken werd aangewend dan waarvoor ze
bestemd zijn, in geval van fraude112 of als ze bepaalde documenten niet hebben ingediend
(VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).
Het Vlaams Agentschap voor Persoonsgebonden Aangelegenheden maakt weinig gebruik van
dergelijke maatregelen omdat hun systeem vrij accuraat werkt. Het terugvorderen geeft wel aan
107 Art. 2 11° B.Vl.Reg. van 13 januari 2006, B.S. 16 mei 2006. 108 Art. 6 MB van 28 juli 2006 tot vaststelling van de bijzondere boekhoudkundige richtlijnen voor voorzieningen voor personen met een handicap, B.S. 22 september 2006. 109 Art. 11 B.Vl.Reg. van 13 juli 2001, B.S. 30 januari 2002. 110 Art. 23 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990. 111 Art. 23 B.Vl.Reg. van 31 juli 1990, B.S. 26 oktober 1990 & art. 15 B.Vl.Reg. van 18 December 1998, B.S. 20 februari 1999. 112 Art. 45 B.Vl.Reg. van 17 maart 2006, B.S. 16 juni 2006.
63
de organisaties het signaal om in orde te blijven met hun administratie (VAPH, Ingevulde
vragenlijst, 2009).
4.5.5 Relatie overheid en non-profit sector
Non-profit organisaties zijn volgens VAPH sterk afhankelijk van hun subsidies. Vooral wanneer
het kleine organisaties betreft die over geen andere vormen van financiering beschikken, is er
een sterke afhankelijkheid. Grotere organisaties met meerdere financieringsbronnen zijn minder
afhankelijk van één subsidieverstrekker en zouden eventueel tijdelijk zelfstandig kunnen werken
in moeilijke tijden. De subsidieverstrekker is eveneens afhankelijk van die organisaties op het
vlak van dienstverlening (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).
4.5.6 Sectoranalyse
Het agentschap gebruikt geen sectoranalyses (VAPH, Ingevulde vragenlijst, 2009).
Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)
Subsidiëring (kostenfinanciering)
Subsidievoorwaarden
- Erkenning
- Boekhouding voeren volgens B.Vl.Reg 13 januari
2006
Bepaling subsidie - Op basis van afrekeningsdossier en erkende
capaciteit
- Soms maximum subsidiebedrag ingesteld
Vereffening subsidie
- Voorschotten
▫ 96%: 4 x 24% (ambulante diensten)
▫ 96%: maandelijks (residentiële voorzieningen)
▫ 90% (vrijetijdszorg en –besteding)
- Saldo na indienen en/of goedkeuren van financieel
verslag en activiteitenverslag
Financiële rapportering
Vereiste stukken
- Basis: B.Vl.Reg. 13 januari 2006
- Steeds uitgebreide rekeningenplan
- Begroting en soms staat van inkomsten en uitgaven
Aandachtspunten
- Financiële haalbaarheid (projecten)
- Subsidieafwending
Organisaties doen meer dan
vereist
- Kan voorkomen
- Heeft geen effect
64
Toezicht en administratie
Toezichthouders - VAPH
- Inspectie WVG
Sanctionering
Wetgeving
- Vermindering en gehele of gedeeltelijke
terugvordering van subsidies
Praktijk - Komt weinig voor (systeem werk accuraat)
Relatie overheid en non-profit sector
Resource (inter)dependence - Non-profit organisaties zijn sterk afhankelijk
- VAPH afhankelijk qua dienstverlening
Sectoranalyse
Gebruik - Niet
Tabel 9 Overzicht VAPH ( gebaseerd op de vernoemde wetgevingen en ingevulde vragenlijst VAPH)
4.6 Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden
(VIPA)
“Als financieringsinstrument van de Vlaamse overheid verleent het VIPA financiële
steun aan welzijns- en gezondheidsvoorzieningen die infrastructuurwerken willen
uitvoeren. Zo kan er een kwalitatief en toegankelijk aanbod aan zorgvoorzieningen
gerealiseerd worden die betaalbaar zijn en tegelijk beantwoorden aan de hedendaagse
en toekomstige woon- en zorgbehoeften van de Vlaamse bevolking” (Ooge, 2008:158).
Dit betekent concreet dat het VIPA aan initiatiefnemers uit de gezondheids- en welzijnssector
voor het oprichten, aankopen, uitbreiden, verbouwen of leasen van gebouwen en voor het
aankopen van uitrusting en apparatuur investeringssubsidies en -waarborgen verleent. Het
actieterrein van het VIPA in 2007 omvat voorzieningen in zeven sectoren namelijk de
verzorgingsvoorzieningen, voorzieningen voor preventieve en ambulante gezondheidszorg,
voorzieningen voor bejaarden en voorzieningen in de Thuiszorg, algemeen welzijnswerk,
voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, voorzieningen voor kinderopvang én
voorzieningen voor personen met een handicap. Sinds 2007 is het VIPA niet meer bevoegd voor
de investeringen in de gemeenschapsinstellingen van de bijzondere jeugdbijstand en de
Openbare Psychiatrische Zorgcentra in Geel en Rekem (Ooge, 2008:158-159).
65
4.6.1. Subsidiëring
Het VIPA beschikt over een eigen procedure voor het aanvragen van subsidies. Een voorziening
die haar infrastructuur wil verbeteren of uitbreiden, moet een aanvraagprocedure doorlopen. Dit
kan volgens de klassieke of de alternatieve procedure. Het VIPA ondersteunt de initiatiefnemer
en zorgt voor de administratieve begeleiding van de ingediende plannen tot ze door de bevoegde
adviescommissie beoordeeld worden (Ooge, 2008:159).
In het verleden werkte het VIPA bij de subsidiëring volgens het principe ‘First in, First out’
maar het VIPA werkt nu aan de bepaling van criteria aangezien er zich opnieuw schaarste van
middelen voordoet. Wie het meest beantwoordt aan die criteria, zal eerst subsidies krijgen. Het
probleem van schaarse middelen stelt zich vooral in de rusthuissector. De subsidies zijn meestal
afhankelijk van het aantal vierkante meters met eventueel een maximum qua subsidie (Interview
W. Beyens, Brussel, 19 maart 2009).
4.6.1.1 Klassieke subsidiëringsprocedure
De klassieke procedure start met een masterplan dat een globale kostenraming van de geplande
infrastructuur en een financieel plan van de verwachte exploitatie omvat. Als het VIPA het
masterplan goedkeurt, kent men het subsidiebedrag toe wat een subsidiebelofte inhoudt. In de
standaardprocedure wordt het masterplan afgehandeld in één fase namelijk de technische en
financiële aspecten worden geadviseerd door de Coördinatiecommissie. Er is echter een
specifieke procedure voor de algemene ziekenhuizen, de voorzieningen voor ouderen, de
voorzieningen in de Thuiszorg en de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand. Het
masterplan doorloopt hier twee fasen namelijk in de eerste fase wordt het zorgstrategisch plan
dat een opdrachtverklaring, een visie op de klant en een grondige omgevingsanalyse en
projectplanning omvat, beoordeeld door de Commissie Zorgstrategie en in de tweede fase wordt
de technische en financiële aspecten beoordeeld door de Commissie Coördinatiecommissie, wat
gelijkaardig is met de standaardprocedure. Sinds 1 januari 2008 is de bevoegdheid van de
zorgstrategische plannen overgedragen aan het agentschap Jongerenwelzijn en het agentschap
Zorg en Gezondheid. Na de subsidiebelofte volgt de aanvraag tot subsidiebeslissing en de
verdeling van de subsidiebelofte over maximaal vier projectfasen namelijk ruwbouw, technische
uitrusting, afwerking, uitrusting en meubilering. De aanvraag tot subsidiebeslissing kan
gebeuren voor elke projectfase afzonderlijk of voor bepaalde projectfasen samen. Na de
subsidiebeslissing moet een gunningsdossier samengesteld worden binnen 200 dagen voor
advies van het VIPA. Binnen een maand krijgt men het advies en bij een positief advies kunnen
66
de werken starten. Hierbij kan opgemerkt worden dat initiatiefnemers die een beroep doen op
investeringssubsidies ook in aanmerking komen voor een investeringswaarborg van het VIPA
(Ooge, 2008:159-160).
Bij de ruwbouw, technische uitrusting en afwerking ontvangt de initiatiefnemer een eerste schijf
van 30% van de investeringssubsidie na de overlegging van het bevel van aanvang van de
werken. De tweede en derde schijf van 30% wordt uitbetaald na controle van het werk door het
VIPA. De tweede schijf ontvangt men als meer dan 50% van het werk uitgevoerd is en de derde
schijf als meer dan 75% van het werk uitgevoerd is. Het volledig saldo wordt toegekend na
goedkeuring van het werk door het VIPA en na overlegging van bepaalde stukken door de
initiatiefnemer. Bij de uitrusting en het meubilair ontvangt de initiatiefnemer het volledige
bedrag van de investeringssubsidie na de goedkeuring van de leveringen door het VIPA en na
overlegging van bepaalde stukken. Wat de aankoop betreft, de investeringssubsidie wordt
betaald binnen veertig kalenderdagen nadat de initiatiefnemer de aankoopakte overlegd heeft.113
4.6.1.2 Alternatieve subsidiëringsprocedure
De alternatieve procedure geldt enkel voor algemene ziekenhuizen, oudervoorzieningen,
voorzieningen in de Thuiszorg en voorzieningen voor personen met een handicap met
uitzondering op de revalidatiecentra en de kleinere projecten waarvoor het basisbedrag aan
subsidies kleiner is dan 80 000 euro.
De goedkeuring van de masterplannen (zorgstrategische en technisch-financiële plannen) is
dezelfde als bij de klassieke procedure maar in plaats van een subsidiebelofte ontvangt men een
principieel akkoord. Het berekende basisbedrag wordt hierin meegedeeld. De initiatiefnemer
van het goedgekeurd project kan een jaarlijkse gebruikstoelage verkrijgen die bepaald wordt aan
de hand van het berekende basisbedrag. Hier vallen de fasen subsidiebeslissing en gunning uit
de klassieke procedure weg. Na het verkregen principieel akkoord kunnen de werken gegund en
gestart worden. Het bevel van aanvang der werken moet de initiatiefnemer naar het VIPA
sturen. De initiatiefnemer kan slechts ten vroegste de eerste gebruikstoelage aanvragen één jaar
na het bevel van aanvang der werken. Telkens het jaar nadien, kan de jaarlijkse gebruikstoelage
aangevraagd worden en dit voor een periode van 20 jaar. Na de ingebruikname worden de
aanvragen tot gebruikstoelage getoetst aan minimale gebruiksnormen. In principe zal tijdens de
113 Art. 29-32 & 34 B.Vl.Reg. van 8 juni 1999 houdende de procedureregels inzake de infrastructuur voor persoonsgebonden aangelegenheden, B.S. 10 september 1999 in het vervolg art. X B.Vl.Reg van 8 juni 1999, B.S. 10 september 1999.
67
bouwfase nagegaan worden in welke mate de gerealiseerde infrastructuur in overeenstemming is
en blijft met het principieel akkoord. Ook hier kan de initiatiefnemer in aanmerking komen voor
een alternatieve investeringswaarborg van het VIPA (Ooge, 2008:161).
Het bedrag van de gebruikstoelage kan pro rata verminderd worden als een bepaalde bezetting
niet gehaald wordt. Dit is een veel voorkomende voorwaarde voor de gebruikstoelage voor
verschillende voorzieningen. Naargelang de voorziening en/of het al dan niet om een project
gaat, stelt het VIPA andere minimumnormen. Bij de pro rata toepassing kunnen de
minimumnormen evenveel of verschillend doorwegen en deze hebben dus ook een impact op
het uiteindelijk bedrag van de gebruikstoelage.114
4.6.2 Financiële rapportering
In de regelgeving worden verschillende vormen van financiële rapportering vereist naargelang
de procedure en fase. De klassieke procedure voor de subsidiebelofte vereist een masterplan en
deze omvat onder andere een financieel plan voor de bedoelde investeringen, gedetailleerd voor
het project, vergezeld van de balans, de exploitatierekening en de winst- en verliesrekening. Bij
de subsidiebeslissing vraagt het VIPA eventueel een geactualiseerd financieel plan. Wat de
investeringswaarborg betreft, vereist de aanvraag tot het verkrijgen van een principieel akkoord
inzake de investeringswaarborg onder andere een financieel plan van het project waarbij wordt
aangetoond dat de uitbating ten minste kostendekkend is en een afdoende terugbetalingcapaciteit
waarborgt, het advies van de financier over het financieel plan voor het project en de ontwerpen
van financieringsovereenkomst die betrekking hebben op de totale financiering van het project.
De aanvraag tot het verlenen van de investeringswaarborg stelt dat de initiatiefnemers die niet
onderworpen zijn aan het Besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006, de laatst
goedgekeurde jaarrekening moeten indienen en in voorkomend geval het verslag van de
bedrijfsrevisor over de jaarrekening. De investeringswaarborg is alleen verleenbaar als uit
voorzichtige verwachtingen blijkt dat de financiële slaagkansen van het project zeer reëel zijn.115
Het masterplan van de alternatieve investeringssubsidies omvat onder andere de
uitvoeringstermijnen van de investering met kostenraming, een financieel plan van de bedoelde
investeringen, gedetailleerd voor het project en voor de initiatiefnemers die niet onderworpen
zijn aan het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 de laatst goedgekeurde
114 Art. 37-45 B.Vl.Reg. van 1 september 2006 tot regeling van de alternatieve investeringssubsidies verstrekt door het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden, B.S. 24 oktober 2006 in het vervolg art. X B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006. 115 Art. 16, 21 2°, 36 quinquies & 37 3° B.Vl.Reg. van 8 juni 1999, B.S. 10 september 1999.
68
jaarrekening en in voorkomend geval het verslag van de bedrijfsrevisor over de jaarrekening.116
Wat de alternatieve investeringswaarborg betreft, worden gelijkaardige eisen gesteld zoals bij de
klassieke procedure.117
Het VIPA maakt gebruik van de financiële rapportering om de subsidies te beoordelen. Het doel
van de financiële rapportering is om te verzekeren dat de instelling kan blijven bestaan en op
een goede manier kan blijven functioneren gedurende de ganse periode waarin het gebouw
operationeel zou moeten zijn, namelijk minimum 20 jaar. De instelling dient hiervoor financieel
gezond te zijn. Het agentschap geeft haar beoordeling over hoe de financiële toestand van de
voorziening in het verleden (de drie voorbije jaren) was. Daarnaast kijkt ze ook naar het
financieel plan dat de non-profit organisatie heeft ingediend. Het financieel plan is een prognose
van de exploitatierekening voor de volgende jaren, ten minste tot en met één jaar na de
uitvoering van het project waarvoor men subsidies vraagt. Het agentschap heeft via
omzendbrieven gevraagd om een bepaald model te hanteren zodat het agentschap een aantal
ratio’s kan berekenen. Zij controleert ook de correctheid van de financiële plannen. Het VIPA
bekijkt de rentabiliteit van het eigen vermogen en de nettomarges. Het agentschap verwacht een
winstmarge van 30%. Deze dient als buffer voor de instelling want het VIPA financiert niet
alles. Het agentschap verwacht tevens een solvabiliteit van 30%. Dit zijn eerder richtnormen dan
absolute waarden. Daarenboven wordt ook gekeken naar de liquiditeit (Interview W. Beyens,
Brussel, 19 maart 2009).
Bij OCMW-voorzieningen kijkt het VIPA naar de terugbetalingscapaciteit van de leningen, de
dekkingsgraad, de interest en de totale dekking van de lening. Deze instellingen moeten
aantonen dat ze over voldoende cash-flow beschikken om hun leningen en de interesten daarop
te kunnen terugbetalen (Interview W. Beyens, Brussel, 19 maart 2009).
Als iets niet in orde is bij de financiële rapportering, gaat het VIPA in onderhandeling met de
voorzieningen. Het agentschap merkte op dat het VIPA sinds 1997 begonnen is met de
financiële analyses. In de periode daarvoor werd het financiële luik onbelangrijk geacht
(Interview W. Beyens, Brussel, 19 maart 2009).
116 Art. 18 B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006. 117 Art. 3, 4 & 9 B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006.
69
4.6.3 Toezicht en administratie
In de klassieke procedure wordt het toezicht op de naleving van de verplichtingen ter plaatse of
op stukken uitgeoefend door de administratie van het Departement WVG of van het bevoegde
agentschap naargelang het geval, die bevoegd zijn voor het beleidsdomein waartoe het VIPA
behoort.118
Wat de alternatieve procedure betreft, oefent de bevoegde administratie toezicht ter plaatse of op
stukken uit op de naleving van de bouwfysische, technische en kwalitatieve normen alsook op
het gebruik van de gebouwen.119
4.6.4 Sanctionering
Bij de klassieke procedure zal de investeringssubsidie bij een overtreding van de verplichtingen
teruggevorderd worden voor een bedrag, berekend pro rato van op het ogenblik van de
overtreding. Deze sanctie geldt ook wanneer de initiatiefnemer de concrete bestemming van het
gesubsidieerde goed gewijzigd, vervreemd of verzwaard heeft zonder de uitdrukkelijke en
voorafgaande toestemming van de minister. Deze sanctie moet er ook voor zorgen dat de
initiatiefnemer het gesubsidieerde goed als een goede huisvader beheert en onderhoudt. De
investeringssubsidie zal geheel teruggevorderd worden als bepalingen van het decreet en zijn
uitvoeringsbesluiten geheel of gedeeltelijk niet nageleefd worden.120
De alternatieve investeringssubsidie omvat gelijkaardige sanctioneringmaatregelen. Daarnaast
zal de verleende gebruikstoelage volledig teruggevorderd worden als de initiatiefnemer een
gebruikstoelage heeft verkregen voor de uitvoering van zijn project en als dat project niet
gerealiseerd wordt of niet leidt tot uitbating binnen een redelijke uitvoeringstermijn. De
verleende gebruikstoelagen worden pro rato van het aandeel van de betreffende opdracht in het
geheel van het project teruggevorderd als de initiatiefnemer bij een bepaalde opdracht in het
kader van dat project de principes van de wetgeving betreffende de overheidsopdrachten en
sommige opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten niet heeft
gerespecteerd.121
118 Art. 41 B.Vl.Reg. van 8 juni 1999, B.S. 10 september 1999. 119 Art. 50 B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006. 120 Art. 41-42 B.Vl.Reg. van 8 juni 1999, B.S. 10 september 1999. 121 Art. 51-53 B.Vl.Reg. van 1 september 2006, B.S. 24 oktober 2006.
70
In de praktijk blijkt dat in 2008 in twee gevallen de gebruikstoelage verminderd werd. De reden
hiervoor was dat de instellingen niet beantwoordden aan de criteria die door de regelgeving
waren vooropgesteld. Hierbij merkt het VIPA op dat met het systeem van de alternatieve
financiering een gebruikstoelage verminderd kan worden wanneer een organisatie niet aan
bepaalde normen voldoet. Dit kan bijvoorbeeld het niet respecteren zijn van de wetgeving van
de overheidsopdrachten maar ook het niet behalen van een bezettingsgraad. Deze sanctie heeft
dus geen betrekking op de financiële rapportering. Naast die twee gevallen, was er ook een
terugvordering van subsidies omdat een gebouw waarvoor VIPA subsidies verleend waren,
verkocht werd zonder hiervoor een toelating te vragen aan de minister (Interview W. Beyens,
Brussel, 19 maart 2009).
4.6.5 Relatie overheid en non-profit sector
De meeste non-profit organisaties maken gebruik van de subsidies van het VIPA. Veel
voorzieningen zoals bijvoorbeeld rusthuizen, centra voor geestelijke gezondheidszorg,
instellingen voor bijzondere jeugdbijstand, … zouden niet gebouwd zijn zonder deze subsidies,
dus de afhankelijkheid van een fonds zoals VIPA is groot. Een aantal voorzieningen maakt geen
gebruik van de VIPA subsidies. Deze doen dan beroep op financiering van organisatie(s) die
achter de non-profit organisatie staat. In bepaalde gevallen is de infrastructuur zo verouderd dat
deze instellingen geen tijd meer hebben om de hele procedure te doorlopen vooraleer ze in
aanmerking komen voor de subsidies.
De relatie met de non-profit sector wordt door het VIPA niet beschouwd als één van wederzijdse
afhankelijkheid. Het VIPA is niet afhankelijk van de non-profit organisaties voor bijvoorbeeld
dienstverlening zoals de voorgaande agentschappen. Het VIPA is immers in het leven geroepen
om te beoordelen of de gebouwen voldoen aan de criteria om goede dienstverlening te kunnen
verschaffen. Het VIPA houdt geen gestructureerd overleg met de non-profit organisaties maar
wanneer normen aangepast worden, wint ze wel advies bij hen in (Interview W. Beyens,
Brussel, 19 maart 2009).
4.6.6 Sectoranalyse
Het VIPA start in de loop van dit jaar met een sectoranalyse voor de sector van de
ouderenvoorzieningen. Voor andere sectoren baseert het VIPA zich op de gegevens die ze krijgt
van het agentschap Inspectie WVG of van de afdeling die hiervoor verantwoordelijk is
(Interview W. Beyens, Brussel, 19 maart 2009).
71
Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA)
Subsidiëring (enveloppenfinanciering)
Aanvraagprocedure
- Klassieke subsidiëringsprocedure
- Alternatieve subsidiëringsprocedure
Bepaling subsidie-enveloppe - Afhankelijk van aantal m²
- Er kan een maximumbedrag bepaald worden
Vereffening subsidie
- Klassieke procedure
▫ ruwbouw, technische uitrusting, afwerking
3 schijven van 30%
volledig saldo na goedkeuring werk en
bepaalde stukken
▫ uitrusting en meubilering: volledig saldo na
goedkeuring levering en overleg van bepaalde
stukken
▫ aankoop: binnen 14 dagen na overleg
aankoopsakte
- Alternatieve procedure
▫ jaarlijkse gebruikstoelage (20 jaar)
Financiële rapportering
Vereiste stukken
- B.Vl.Reg. 13 januari 2006
- Verschillend naargelang procedure en fase
Aandachtspunten
- Financiële gezondheid nagaan
- Beoordeling financiële gezondheid in verleden en
financieel plan (prognose exploitatierekening
volgende jaren)
- Aantal ratio’s (geen absolute waarden)
▫ winstmarge van 30%
▫ solvabiliteit van 30%
▫ liquiditeit
- → sinds 1997: opmaken van financiële analyses
Toezicht en administratie
Toezichthouders - Departement WVG of het bevoegde agentschap
Sanctionering
Wetgeving - Gehele/gedeeltelijke terugvordering van de subsidie
Praktijk - 2 x gebruikstoelage verminderd → niet het gevolg van
de financiële rapportering
- Terugvordering subsidie: verkoop van gesubsidieerd
gebouw zonder toelating van de minister
72
Relatie overheid en non-profit sector
Resource (inter)dependence - Enkel non-profit organisaties zijn afhankelijk
→ geen resource interdependence
Overleg - Geen gestructureerd overleg
- Wint wel advies in van non-profit organisaties
Sectoranalyse
Gebruik - Start dit jaar voor ouderenvoorzieningen
- Voor andere sectoren baseert VIPA zich op gegevens
van Inspectie WVG of van de bevoegde afdeling
Tabel 10 Overzicht VIPA (gebaseerd op vernoemde wetgevingen en interview W. Beyens, Brussel, 19
maart 2009)
73
Klassieke subsidiëringsprocedure
- Masterplan: globale kostenraming van de geplande infrastructuur en het financieel plan van de verwachte exploitatie
- 1 of 2 fasen
1 fase (standaardprocedure): advies van de Coördinatiecommissie over technische en financiële aspecten
2 fasen (specifieke procedure): algemene ziekenhuizen; ouderenvoorzieningen, voorzieningen van Thuiszorg en Bijzondere
Jeugdbijstand
→ 1ste fase: oordeel Commissie Zorgstrategie over zorgstrategisch plan (= opdrachtverklaring, visie op de klant, grondige
omgevingsanalyse en projectplanning) (opm.: sinds 1 januari 2008 overgedragen aan agentschappen Jongerenwelzijn en Zorg en
Gezondheid)
→ 2de fase: oordeel Commissie Coördinatiecommissie over technische en financiële aspecten
- Bij goedkeuring masterplan, kent het VIPA een subsidiebedrag toe (subsidiebelofte)
- Aanvraag tot subsidiebeslissing = verdeling van de subsidiebelofte over max. vier projectfasen: ruwbouw, technische uitrusting,
afwerking, uitrusting en meubilering (opm.: aanvraag tot subsidiebeslissing voor elke projectfase afzonderlijk of voor bepaalde projectfasen
samen)
- Gunning: samenstelling gunningsdossier na subsidiebeslissing binnen 200 dagen voor advies van het VIPA → bij positief advies: start
van de werken
- Vereffening
(Opm.: initiatiefnemers komen in aanmerking komen voor een investeringswaarborg van het VIPA)
Figuur 5 Klassieke subsidiëringprocedure (Ooge, 2008:159-160)
74
Alternatieve subsidiëringsprocedure
→ enkel voor algemene ziekenhuizen, oudervoorzieningen, voorzieningen in de Thuiszorg en voorzieningen voor personen met een
handicap met uitzondering van de revalidatiecentra en de kleinere projecten waarvan het basisbedrag aan subsidies lager is dan € 80.000.
- Masterplan: globale kostenraming van de geplande infrastructuur en financieel plan van de verwachte exploitatie
- Goedkeuring masterplan: 2 fasen
1ste fase: oordeel Commissie Zorgstrategie over zorgstrategisch plan
2de fase: oordeel Commissie Coördinatiecommissie over technische en financiële aspecten
- Bij goedkeuring, ontvangt men een principieel akkoord (mededeling berekende basisbedrag) → gunning en start werken → bevel van
aanvang der werken naar VIPA sturen
- Vereffening: jaarlijkse gebruikstoelage (bepaald op basis van het berekende basisbedrag)
→ aanvraag eerste gebruikstoelage (ten vroegste 1 jaar na bevel van aanvang der werken), daarna telkens het jaar nadien (voor 20 jaar)
→ na ingebruikname: aanvraag tot gebruikstoelage toetsen aan minimale gebruiksnormen
→ tijdens bouwfase: nagaan in welke mate de gerealiseerde infrastructuur in overeenstemming is en blijft met het principieel akkoord
- Opm.: initiatiefnemer kan in aanmerking komen voor een alternatieve investeringswaarborg van het VIPA
Figuur 6 Alternatieve subsidiëringprocedure (Ooge, 2008: 161)
75
4.7 IVA Inspectie WVG
4.7.1 Structuur IVA Inspectie WVG
Voor de hervormingen van 2006 was de inspectiefunctie geïntegreerd in het toenmalige
Departement Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en de VOI’s Kind en Gezin en Vlaams
Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Daar kwam echter verandering in bij de
invoering van Beter Bestuurlijk Beleid. Vanaf dit ogenblik is het nieuw opgericht IVA Inspectie
WVG binnen het beleidsdomein WVG belast met een centrale, horizontale toezichtsfunctie
(Barbé, 2008a:334, 336). Door het concentreren van het toezicht en de controle in één
agentschap ontstaat de mogelijkheid om een congruente aanpak op te bouwen en een passende
juridische basis te ontwikkelen (Vanackere, s.d.:161).
Het realiseren van de doelstelling om tot één uniforme Inspectie te komen kon onmogelijk over
een nacht ijs gaan omdat elke sector een eigen methode en cultuur heeft gecreëerd. Daarom
werd geopteerd om de inspectiediensten voorlopig op de vertrouwde manier verder te laten
werken. Op lange termijn is het echter wel de bedoeling een geharmoniseerde Inspectie op te
bouwen (Barbé, 2008b:2).
Het agentschap Inspectie WVG heeft drie afdelingen. De afdeling Personen met een handicap en
Kind en gezin met daarbinnen twee teams die zich elk op van de doelgroepen concentreren. De
afdeling Welzijn en Gezondheid heeft naast de teams Inspectie Welzijn en Inspectie Gezondheid
een apart team Financiële Inspectie. De derde afdeling is de afdeling Beleid en Organisatie
(Barbé, 2008a:337).
Inspectie WVG heeft met het Departement en de andere agentschappen een samenwerkings-
overeenkomst gesloten met bijhorende service level agreements (Barbé, 2008a:342). Op deze
manier wordt de ontstane functiescheiding (inspectie enerzijds en erkennen en subsidiëren door
het beleidsuitvoerende agentschap anderzijds) in operationele termen uitgedrukt zodat er geen
hiaten ontstaan en de transparantie gewaarborgd blijft.122 Een essentieel aandachtspunt is dan
ook de communicatie tussen beide partijen (Fret, 2006:6).
122 Overeenkomst tussen het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid en het Vlaams Agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, 5 januari 2007, 1.
76
4.7.2 Opdracht IVA Inspectie WVG
De ultieme doelstelling van Inspectie WVG bestaat uit het verbeteren van de kwaliteit van de
dienstverlening (Barbé, 2008a:335). Haar kerntaken zijn het controleren, toetsen en vaststellen
van het concrete functioneren van de doelgroep om de conformiteit ten opzichte van de normen
te evalueren. Inspectie moet nagaan of de voorzieningen beantwoorden aan de basiskwaliteit
zoals in de regelgeving is aangegeven en of deze op continue wijze gerealiseerd kan worden.
Verder moet ze toezicht houden op de concrete aanwending van de overheidsmiddelen die aan
non-profit organisaties werden gegund.123
De doelgroep van IVA Inspectie WVG omvat alle organisaties die door de
subsidieverstrekkende agentschappen van het beleidsdomein WVG worden ondersteund (Barbé,
2008a:335).
Inspectie WVG maakt gebruik van een aantal instrumenten en afspraken om haar taak naar
behoren te kunnen vervullen en om de objectiviteit in de uitvoering van haar opdracht te
vrijwaren. Ze hanteert een afsprakensysteem zodat er een gelijkvormige aanpak van alle
inspectieambtenaren is. Ze houdt eveneens aan een planningssysteem met vastliggende
prioriteiten. De regelgeving wordt periodiek besproken zodat alle inspectieambtenaren die op
eenzelfde manier interpreteren. Ze beschikt daarenboven over een modelverslag waarvan het
gebruik verplicht is. Verder is er voor elk negatief advies een bijkomend advies nodig als
garantie dat het advies gegrond is (Kind en Gezin, 2007:9).
4.7.3 Selectie van de te inspecteren voorzieningen
Alle erkende voorzieningen van Kind en Gezin of zij die aan het toezicht van het agentschap
onderworpen zijn, krijgen met Inspectie te maken. De inspectie is vereist vooraleer het initiatief
een erkenning of attest van toezicht kan krijgen of bij een eventuele verlenging ervan. Hetzelfde
wordt gevraagd als zich een capaciteitsaanpassing opdringt. De opdracht tot een inspectiebezoek
wordt in zo’n geval gegeven vanuit het subsidiërende agentschap. Vanuit de eigen planning van
Inspectie WVG kunnen evengoed bezoeken voortvloeien. Deze planning stellen zij op aan de
hand van een risicoanalyse. Als voorheen een tekort werd vastgesteld of als er regelmatig
klachten zijn bij een voorziening, zal deze frequenter door Inspectie bezocht worden door
toedoen van de zogenaamde opvolgingsinspecties. Als daarna nog tijd over blijft, onderwerpt
123 Art. 3 B.Vl.Reg. van 26 maart 2004 tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 6 mei 2004.
77
men die voorzieningen, die het langst geleden zijn bezocht, aan een bezoek (Kind en Gezin,
2007:2-3, 7-8).
Een ander systeem, dat voor de voorzieningen van VAPH wordt gehanteerd, legt voor een
bepaald jaar de focus bij die voorzieningen die een inspectiebezoek vereisen in het kader van bv.
een verlenging van de erkenning. Bij een financiële inspectie gebeurt de selectie van te
bezoeken voorzieningen dan op basis van een aantal financiële parameters zoals eigen
vermogen, schuldgraad, resultaat… Daarbij houdt Inspectie WVG rekening met eventuele
eerdere boekhoudkundige inspecties (Naessens, 2009).
IVA Inspectie WVG voerde in 2006 in totaal ca. 4900 inspecties uit. Ongeveer de helft daarvan
gebeurde in voorzieningen die onder Kind en Gezin ressorteren. Van de overige inspecties zijn
er 730 toe te rekenen aan VAPH, ruim 500 voor Zorg en Gezondheid en de rest zijn verspreid
over de andere agentschappen (Deven & Mostinckx, 2007:309). Hieronder worden allerlei
soorten inspecties begrepen.
De financiële inspecties vormen slechts een klein aandeel binnen dit totaal. Inspectie WVG
geeft aan dat voor de voorzieningen van VAPH ongeveer 25 inspecties per jaar kunnen
doorgaan (Naessens, 2009). Voor Jongerenwelzijn voert Inspectie WVG jaarlijks ongeveer 30
financiële inspecties uit (Inspectie WVG, 2009:3).
4.7.4 Het inspectiebezoek
Inspectie WVG is het enige toezichthoudende orgaan dat de voorziening ter plaatse mag
bezoeken (Kind en Gezin, 2007:3). Het grote voordeel daarvan is dat alle
verantwoordingsstukken consulteerbaar zijn en dat er steeds bijkomende uitleg kan gevraagd
worden (Naessens, 2009). Een inspectiebezoek hoeft niet steeds op voorhand te zijn
aangekondigd. Het kan nochtans handig zijn dit wel te doen zodat de meest geschikte
gesprekspartners tijdens het bezoek zeker aanwezig zijn.
De inspectieambtenaren beschikken bij hun bezoek over een aantal werkdocumenten die op
basis van de regelgeving zijn opgemaakt (Kind en Gezin, 2007:4-5). Aan de hand hiervan voert
zij de controle uit. De inspecteur overloopt bij het bezoek een modelverslag en duidt daarbij
voor elk criterium aan of aan de regelgeving voldaan is. Er is eveneens ruimte om
aandachtspunten te noteren (Inspectie WVG, s.d.).
78
Meerdere aspecten worden in rekening gebracht bij de inspectie van voorzieningen binnen Kind
en Gezin. Naast de gesprekken met verantwoordelijken en personeelsleden behoren ook de
observaties van activiteiten, het bezoeken van lokalen en inzage in de documenten die verband
houden met de te inspecteren activiteit tot de inspectieopdracht. Een belangrijk punt dat
bevraagd wordt, is de visie van het initiatief, omdat de toezichthouder op die manier inzicht
verwerft in de algemene werking van de voorziening (Kind en Gezin, 2007:4-5). De inhoud van
de financiële inspectie wordt later besproken.
Na afloop van de inspectie bespreekt de ambtenaar zowel de positieve als negatieve
vaststellingen met de gesprekspartner van het initiatief en geeft hen daarbij de mogelijkheid om
die toe te lichten of te nuanceren. Eventuele tekorten moet de inspecteur duidelijk formuleren en
achterhalen of deze een eenmalig of terugkerend feit zijn. Hij moet eveneens peilen naar de
bereidheid van de voorziening om zich naar de regelgeving te schikken en of zij op korte termijn
eventuele tekortkomingen kunnen ombuigen naar positieve punten. De conclusie van Inspectie
WVG bestaat uit een overzicht van artikels met aanduiding of de voorziening hier al dan niet
aan voldoet. Op basis daarvan besluiten zij of de basiskwaliteit voldoende is om de activiteiten
van de voorzieningen te kunnen laten doorgaan (Kind en Gezin, 2007:5).
Inspectie WVG deelt de vaststellingen volgend uit haar bezoek mee aan het bevoegd agentschap
(Kind en Gezin, 2007:6). Het inspectieverslag wordt, vooraleer het aan het subsidiërende
agentschap door te geven, eerst aan de voorziening zelf voorgelegd om hen de kans te geven op
het verslag te reageren in geval van onenigheden. Op basis van dat verslag kan het agentschap
bepalen of ze al dan niet moet optreden (Zorg en Gezondheid, s.d.). Naast een verslag met
vaststellingen kan een bijkomend advies van de Inspectie WVG gevraagd worden door een
agentschap aangaande de erkenning. Inspectie kan echter ook op eigen initiatief een advies
formuleren als blijkt dat een negatief advies niet snel en blijvend kan worden bijgestuurd door
de non-profit organisatie. Deze adviezen zijn niet bindend, aangezien alleen het subsidiërende
agentschap bevoegd is om een finale beslissing te nemen (Kind en Gezin, 2007:7).
De informatie die tijdens inspectiebezoeken wordt verzameld, stelt Inspectie WVG ter
beschikking van meerdere gebruikersgroepen. In de eerste plaats moeten zij die gegevens
doorgeven aan het subsidiërende agentschap omdat deze in principe de inspectie vraagt en op
basis ervan een beslissing moet nemen. Elk agentschap kan deze informatie analyseren om
aanbevelingen voor het toekomstige beleid te formuleren op het vlak van regelgeving. Ten
79
tweede is de inspectie een onderdeel van de procedure tot erkenning waardoor de voorzieningen
verplicht zijn mee te werken aan de inspectie. Een laatste groep zijn degenen die actief gebruik
maken van de dienst of in een voorziening verblijven. Door toedoen van Inspectie WVG hebben
zij zekerheid over de correcte werking van het initiatief (Kind en Gezin, 2007:3-4, 7).
4.7.5 Financiële inspectie
De financiële inspectie is slechts een onderdeel van een inspectiebezoek en heeft vooral oog
voor de juridische omgeving waarbinnen de erkende voorzieningen zich begeeft (bv. welke
rechtsvorm), de mate waarin een voorziening voldoet aan het opgelegde rekeningenplan, de
financiële gezondheid van de voorziening en de concrete aanwending van de subsidie
(Naessens, 2009). Die laatste vormt een prioriteit in het toezicht (Barbé, 2008a:335). Verder
gaat Inspectie WVG na hoe een aantal sectorspecifieke transacties worden geboekt en op welke
manier die het resultaat beïnvloeden (Naessens, 2009).
De financiële inspectie gaat dieper in op de boekhoudkundige documenten van de
gesubsidieerde voorzieningen. Uit een financiële analyse van een aantal voorzieningen binnen
Jongerenwelzijn blijkt dat Inspectie WVG de jaarrekeningen over twee verschillende periodes
heeft geaggregeerd om de evolutie te analyseren. Voor een aantal rubrieken van de rekening
maakt ze statistische berekeningen waardoor een negatieve of positieve trend van de rubriek en
ook buitensporige cijfers naar voor kan komen. Volgende ratioberekeningen maken deel uit van
de analyse: liquiditeit (current ratio en netto bedrijfskapitaal), solvabiliteit, rentabiliteit
(vereenvoudigde cash-flow, netto marge en rentabiliteit van het eigen vermogen) en nog een
aantal andere ratio’s zoals de interestdekking en de totale dekking. Deze ratio’s vertonen binnen
de studie voor Jongerenwelzijn voor 2007-2008 telkens een licht stijgende trend (Inspectie
WVG, 2009:3-29).
4.7.6 Sectoranalyse
Inspectie WVG maakt geen algemene sectoranalyses meer op. Vroeger hebben zij dit wel nog
gedaan, maar de ervaring heeft geleerd dat deze gegevens steeds met de nodige voorzichtigheid
moesten worden behandeld. Ze stelt zich dan ook ernstige vragen bij de zinvolheid van
sectoranalyses. Omdat tot op heden bepaalde cijfers (zoals afschrijvingspercentages) binnen een
sector niet gelijk zijn, is het onmogelijk om over de voorzieningen heen correcte uitspraken te
doen (Naessens, 2009).
80
Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Inspectiebezoek (ter plaatse)
Opdrachtgever - Het subsidiërende agentschap
- Eigen planning Inspectie WVG op basis van risicoanalyse
Reden inspectiebezoek - Aanvraag van erkenning of attest van toezicht
- Capaciteitswijziging
- Klachten, knipperlichten, …
- Opvolgingsinspectie
Instrumenten - Modelverslag op basis van regelgeving
Financiële inspectie
Selectie - Op basis van financiële parameters (eigen vermogen,
schuldgraad, …)
Aandachtspunten - Juridische omgeving
- Voldoen aan het opgelegde rekeningenplan
- Conformiteit ten opzichte van de normen
- Subsidieaanwending
- Controle van verantwoordingsstukken
- Financiële gezondheid nagaan
Ratioberekening - Liquiditeit
- Solvabiliteit
- Rentabiliteit
- Dekkingsgraad
Verslaggeving
- Rapport met vaststellingen
- Voorzieningen hebben de mogelijkheid het rapport toe te
lichten of te nuanceren
- Definitief verslag aan het bevoegde agentschap opgestuurd
Sanctionering
- Inspectie WVG kan niet optreden als sanctionerende
instantie. Het bevoegde agentschap kan dit doen op basis
van de bevindingen van Inspectie WVG
Relatie Inspectie WVG en andere agentschappen
Aard relatie - Samenwerkingsovereenkomsten (service level
agreements)
Sectoranalyse
- Niet algemeen opgemaakt
Tabel 11 Overzicht Inspectie WVG (gebaseerd op vernoemde bronnen in 4.7 IVA Inspectie WVG)
81
5 Discussie
De meeste non-profit organisaties dienen een financieel verslag en boekhouding in bij de
subsidieverstrekkende agentschappen. Het belang van de financiële rapportering wordt
bekrachtigd in de regelgeving en zowel de non-profit organisaties als de agentschappen zijn
hieraan gebonden.
5.1 Toenemende aandacht voor financiële criteria
Uit het empirisch onderzoek blijkt dat de agentschappen toenemend belang hechten aan de
financiële criteria. Deze aandacht is eerder recent ontstaan waardoor de meeste agentschappen
zich op dat gebied nog in een groeifase bevinden. Het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid
en Gezin (WVG) heeft ingrijpende veranderingen ondergaan zoals bijvoorbeeld de bestuurlijke
reorganisatie BBB en het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006. Deze
veranderingen hebben een belangrijke rol gespeeld in het uitbreiden van de aandacht naar het
financiële aspect.
Het onderzoek van het Rekenhof werpt een licht op de situatie van het verleden voor wat betreft
het Departement WVG (algemeen welzijnswerk en maatschappelijk opbouwwerk), het
agentschap Zorg en Gezondheid (Thuiszorg) en het VIPA.
Het Departement WVG voert een boekhoudkundige controle uit en vraagt aan non-profit
organisaties uitleg over fouten of verschillen in de financiële rapportering. Dit bleek in het
verleden niet het geval te zijn. Ook het risico op dubbele subsidiëring is verminderd dankzij de
opsplitsing van de jaarrekening en resultatenrekening per activiteitencentrum. Het Departement
levert zelfs extra inspanningen om de kwaliteit van de financiële verslagen te verbeteren door
het organiseren van informatiesessies voor samenlevingsopbouw en CAW’s. Zo komt het
Departement WVG tegemoet aan de verschillende knelpunten die door het Rekenhof werden
gesignaleerd. Daarnaast voert het Departement WVG nu ook een sectoranalyse uit om de
financiële gezondheid van de sectoren op te volgen en na te gaan of de subsidies toereikend zijn.
Het onderzoek door het Rekenhof over het agentschap Zorg en Gezondheid heeft enkel
betrekking op Thuiszorg. Zo bleek dat Thuiszorg pas na grote wijzigingen of klachten de
afdeling Inspectie en Toezicht inschakelde. Na de invoering van BBB valt de inspectieopdracht
niet langer onder de bevoegdheid van Thuiszorg. Er is een overeenkomst tussen Inspectie WVG
en het agentschap Zorg en Gezondheid (waar Thuiszorg onder ressorteert), waarin de precieze
82
taak van Inspectie WVG is vastgelegd. Thuiszorg doet momenteel hoofdzakelijk een beroep op
Inspectie WVG voor het nagaan van erkenningsnormen en subsidievoorwaarden.
Tenslotte stelde het Rekenhof in haar onderzoek over het VIPA vast dat de initiatiefnemers niet
financieel werden doorgelicht bij de verstrekking van subsidiebeloftes op grond van het besluit
van de Vlaamse Regering van 6 juli 1994. De klassieke procedure in het besluit van de Vlaamse
Regering van 8 juni 1999 voor de subsidiebelofte bracht hier verandering in. Deze vereist een
masterplan dat onder andere een financieel plan voor de bedoelde investeringen, gedetailleerd
voor projecten en vergezeld van de balans, de exploitatierekening en de winst- en
verliesrekening omvat.
Deze vergelijking toont aan dat deze agentschappen meer aandacht besteden aan de financiële
rapportering in vergelijking met vroeger.
Wat het agentschap Inspectie WVG betreft, is het niet mogelijk om een vergelijking op te
maken met het verleden. Inspectie WVG zal als resultaat van de bestuurlijke reorganisatie BBB
natuurlijk ook beïnvloed zijn door het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 en
andere specifieke regelgeving in verband met financiële rapportering. Men heeft evenwel
geopteerd om de inspectiediensten voorlopig verder te laten werken op de vertrouwde manier
aangezien elke sector of subsidieverstrekkend agentschap waarin de inspectiedienst geïntegreerd
was, over een eigen methode en cultuur beschikt. De toenemende aandacht voor de financiële
criteria bij deze agentschappen en in de regelgeving zal waarschijnlijk ook een effect hebben op
de Inspectie WVG. Het is wel zeker dat de inspectiediensten aandacht hebben voor de financiële
criteria want de financiële inspectie vormt een onderdeel van het inspectiebezoek, ook al
vormen deze financiële inspecties een klein onderdeel ten opzichte van alle inspectiebezoeken.
5.2 Gevolgen van de financiële criteria
De financiële criteria, die aan de non-profit organisaties zijn opgelegd, worden bepaald door de
regelgeving en vormen een subsidievoorwaarde. De non-profit organisaties worden beperkt door
de overheid, van wie ze afhankelijk zijn voor subsidies (RDT). De subsidieverstrekker, als
sterkere partij in de transactie, kan de non-profit organisatie dwingen om aan de financiële
criteria te voldoen. De financiële rapportering dient in het beleidsdomein WVG voornamelijk
om de financiële gezondheid en de aanwending van de subsidies te controleren. In bepaalde
omstandigheden kan een organisationele verandering hierop een antwoord bieden waardoor
voorzieningen steeds homogener worden. Er kan dus sprake zijn van ‘coercive’ isomorfisme.
83
Zowel de RDT als ‘coercive’ isomorfisme stellen dat er een druk is op non-profit organisaties
om zich in overeenstemming te brengen met de eisen van de overheid om subsidies te
verkrijgen. De vraag is of dit een invloed heeft op de subsidieverstrekker. Alleszins blijkt uit het
voorgaande dat de subsidieverstrekkende agentschappen met behulp van Inspectie WVG
(toenemend) aandacht besteden aan de financiële rapportering.
5.2.1 Positieve incentive
Empirisch onderzoek (Christiaens e.a., 2008) in België toont aan dat maar liefst 64% van de
verenigingen bij de financiële rapportering meer doen dan verplicht. Bij de meeste
agentschappen binnen het beleidsdomein WVG komt dit eerder uitzonderlijk voor. Enkel bij
Kind en Gezin en het VAPH is dat af en toe het geval (Naessens, 2009). Volgens alle
agentschappen heeft dit geen enkel effect op het verstrekken van subsidies aangezien men aan
de regelgeving gebonden is. Kind en Gezin stelt dat er een intuïtief effect kan zijn. Als er een
fout voorkomt, is de kans groter dat het eerst nagevraagd wordt uit de veronderstelling dat het
om een rekenkundige fout gaat. Het Departement WVG merkt op dat hoe sneller een dossier
volledig in orde is, hoe sneller de voorzieningen de (rest van de) subsidies ontvangen. Dit vormt
een stimulans om aan de financiële criteria te voldoen. Deze opmerking geldt eigenlijk voor alle
agentschappen. Het uiteindelijke subsidiebedrag wordt bepaald en toegekend na het indienen, de
controle of goedkeuring van het financieel verslag. De wijze van vereffening illustreert dit
eveneens.
5.2.2 Negatieve incentives
Naast de positieve stimulans is er ook de mogelijkheid tot sanctionering. De wetgeving bepaalt
dat bij het laattijdig indienen van het financieel verslag door het Vlaams Netwerk en de
organisaties van samenlevingsopbouw (Departement WVG) 5% van de subsidie-enveloppe niet
uitbetaald wordt. Daarnaast stellen we in de wetgeving vast dat het niet naleven van erkennings-
en subsidievoorwaarden tot een gehele of gedeeltelijke terugvordering van de subsidie kan
leiden of zelfs een stopzetting van de subsidiëring. Dit is ook van toepassing op het financieel
verslag. De subsidiëring kan bijvoorbeeld stopgezet worden als de jaarrekening of de financiële
rapportering gedurende enkele jaren niet wordt ingediend. Ook rekenkundige of logische fouten,
afwijkingen van het rekenplan, subsidiefraude, … zijn redenen om de subsidie stop te zetten of
terug te vorderen.
84
De agentschappen zien het nut van deze sanctie in zoals bijvoorbeeld in het geval van
subsidiefraude, als een signaal om in orde te blijven, als noodzaak om de wet van de
rijkscomptabiliteit te handhaven, … In de praktijk blijkt deze sanctionering in verband met
financiële criteria (bijna) nooit voor te komen. Dit kan gedeeltelijk verklaard worden doordat de
agentschappen bij (kleine) fouten of verschillen de non-profit organisaties contacteren om
daarover uitleg te vragen. Non-profit organisaties krijgen dan ook de tijd om dit in orde te
brengen. Bij ernstigere tekortkomingen, twijfels of klachten wordt Inspectie WVG ingeschakeld.
Het agentschap Inspectie signaleert tekortkomingen en aandachtspunten aan de
subsidieverstrekkers. Meestal worden deze gedurende een langere periode opgevolgd. Het
agentschap Inspectie (team personen met een handicap) constateert dat de meeste vaststellingen
zonder gevolg blijven. Dit bevestigt de praktijk dat subsidieverstrekkende agentschappen
zelden gebruik maken van deze sanctiemogelijkheid in verband met financiële criteria
(Naessens, 2009).
Het gebruik van financiële sanctionering is volgens Jongerenwelzijn onmogelijk want
terugvordering zou een directe impact hebben op de dienstverlening en deze is primair. De
meeste non-profit organisaties in het beleidsdomein WVG zijn (zeer) sterk afhankelijk van de
subsidies. De subsidieverstrekkers zijn op hun beurt afhankelijk van de non-profit organisaties
op het vlak van de dienstverlening. Er is een wederzijdse afhankelijkheid of resource
interdependence, de voorzieningen voeren namelijk de dienstverlening uit en in ruil daarvoor
verleent de overheid hen subsidies. Alle subsidieverstrekkende agentschappen, behalve het
VIPA (aangezien zij geen dienstverlening uitbesteedt en dus ook niet afhankelijk is),
beschouwen de relatie als één van wederzijdse afhankelijkheid. Allen plegen ze overleg met de
non-profit sector en betrekken hen actief bij de vorming en wijziging van de wetgeving. Een
mogelijke verklaring voor de terughoudendheid om deze sanctionering te gebruiken, kan te
maken hebben met de wederzijdse afhankelijkheid. De subsidieverstrekkende agentschappen
zijn zich bewust van het feit dat non-profit organisaties (zeer) sterk van hen afhankelijk zijn. Het
terugvorderen van subsidies kan de dienstverlening in gevaar brengen, precies het punt waarop
de overheid volledig van de non-profit sector afhankelijk is. Deze mogelijke verklaring hangt
volgens ons ook samen met de flexibiliteit en mildheid die de agentschappen aan de dag leggen
in verband met de financiële rapportering. Een andere piste is dat er in de praktijk geen
terughoudendheid is maar dat de financiële verslagen reeds van goede kwaliteit zijn zodat
sanctionering niet eens nodig is. Deze piste is eerder twijfelachtig want bijvoorbeeld het
85
Departement WVG organiseert informatiesessies om de kwaliteit van de financiële rapportering
te verbeteren.
5.2.3 Gevolgen gekoppeld aan financiële ratio’s?
De subsidieverstrekkende agentschappen berekenen een aantal financiële ratio’s om een zicht te
krijgen op de financiële gezondheid van de non-profit organisatie of de sector. De gevolgen
gekoppeld aan het niet voldoen van deze indicatoren zijn beperkt.
Alle agentschappen gebruiken bij een controle de financiële rapportering en berekenen een
aantal financiële ratio’s om de financiële gezondheid van de non-profit organisaties op te
volgen. Bij financiële risico’s (aangegeven door een oranje of rood knipperlicht) kan Inspectie
WVG ingeschakeld worden om de situatie diepgaander te onderzoeken en verder op te volgen.
Een financieel ongezonde organisatie leidt enkel tot verhoogde waakzaamheid. De
agentschappen zullen de organisatie in kwestie hiervoor dus niet bestraffen. Ze kunnen alleen
een signaal geven aan de organisatie dat ze maatregelen zullen moeten nemen als ze blijvend
subsidies willen ontvangen en de organisatie in stand willen houden. De non-profit organisatie
moet daartoe zelf actie ondernemen maar kan eventueel wel advies inwinnen bij het agentschap.
Enkel het VIPA verwacht bepaalde ratio’s vooraleer tot subsidiëring kan worden overgegaan.
Het agentschap verwacht een winstmarge van 30%, een solvabiliteit van 30% en bekijkt ook de
liquiditeit. Ze hanteert de voornoemde percentages eerder als richtnorm dan als absolute waarde.
Dit agentschap wil zich aan de hand daarvan verzekeren dat de infrastructuur voldoende lang
gebruikt kan worden en dat de inrichtende macht over een financiële buffer beschikt. Het VIPA
subsidieert namelijk niet de volledige kostprijs
Wanneer blijkt uit de sectoranalyse van een agentschap dat een gehele sector financiële
problemen kent en dit te wijten is aan ontoereikende subsidies, kunnen de subsidies verhoogd
worden.
5.3 Beperkingen
De Resource Dependence Theory werd reeds uitvoerig bestudeerd in de literatuur, maar steeds
vanuit het standpunt van de non-profit organisatie. Het perspectief van de subsidieverstrekker
werd tot op heden ongemoeid gelaten, waardoor een exploratieve onderzoeksopzet de meest
gerechtvaardigde keuze was. Om die reden is het onderzoek beperkt gebleven tot één
beleidsdomein, zijnde Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Hierdoor is er dan ook geen
generalisatie van de onderzoeksresultaten mogelijk.
86
Andere beperkingen van het onderzoek zijn dat wij geen zicht hebben op de kwaliteit van de
controle van de financiële criteria noch waren we in staat om voor elk agentschap de toestand te
vergelijken met het verleden. Bovendien waren we bij deze vergelijking afhankelijk van de
bevindingen van het Rekenhof.
Daarnaast is het niet gelukt om van ieder agentschap een interview af te nemen. Die
agentschappen die niet werden geïnterviewd, waren wel bereid een vragenlijst in te vullen. Uit
de vragenlijst kon helaas niet dezelfde diepgaande informatie gehaald worden zoals dat bij de
interviews wel het geval was.
Een belangrijke beperking heeft betrekking op het agentschap Inspectie WVG. Wij hebben
slechts resultaten kunnen bemachtigen van het Inspectieteam Personen met een Handicap.
Daardoor was het onmogelijk om de verschillende inspectiediensten met elkaar te vergelijken.
Zo zijn we niet te weten gekomen of de inspectiediensten naargelang de cultuur en methodiek
van de subsidieverstrekkende agentschap andere accenten leggen bij de financiële rapportering,
welke agentschappen meer beroep doen op de inspectiedienst, etc.
5.4 Hypothesen en aanbevelingen
Aan de hand van onze bevindingen uit het empirisch onderzoek bouwden we enkele hypothesen
op die in toekomstig onderzoek geëxploreerd kan worden. Een eerste hypothese heeft te maken
met de gevolgen die gekoppeld zijn aan de financiële criteria en de resource interdependence.
De resource dependence van de subsidieverstrekker zou een rol kunnen spelen bij de eisen die
men stelt aan de non-profit organisatie in verband met de financiële criteria. Zo blijkt voor alle
agentschappen dat het nagaan van de financiële gezondheid van groot belang is, maar deze kan
enkel worden opgevolgd en niet bijgestuurd. Alleen het VIPA verwacht vóór de
subsidieverstrekking dat de organisatie voldoet aan bepaalde waarden voor wat de financiële
ratio’s betreft. Daarmee wil ze over de zekerheid beschikken dat de organisatie de geplande
werken financieel kan dragen. Bovendien blijkt dat enkel het VIPA zich niet afhankelijk voelt
van de non-profit organisaties. De andere subsidieverstrekkende agentschappen voelen zich wel
afhankelijk want zij besteden bijna volledig hun dienstverlening uit en de continuïteit en
kwaliteit van die dienstverlening is voor hen van primordiaal belang. Bovendien zijn de non-
profit organisaties sterk afhankelijk van subsidies waardoor het verminderen, terugvorderen of
stopzetten van die subsidies de dienstverlening in gevaar zou kunnen brengen. Een mogelijke
87
hypothese is: ‘een sterke resource interdependence heeft als gevolg dat de subsidieverstrekker
minder eisen in verband met de financiële criteria stelt.’ Hierbij moet ook rekening gehouden
worden met het aanbod van non-profit organisaties want ook deze speelt een factor in graad van
de resource dependence.
Een tweede hypothese houdt verband met ‘coercive’ isomorfisme. Deze kan niet enkel van
toepassing zijn op de non-profit organisaties maar ook op de subsidieverstrekkende
agentschappen die zelf stellen dat ze sterk gebonden zijn aan de wetgeving. Het besluit van de
Vlaamse Regering van 13 januari 2006 en de bestuurlijke reorganisatie BBB kunnen tot gevolg
hebben dat de financiële controles van de agentschappen in het beleidsdomein WVG naar elkaar
zullen toegroeien en ook meer op elkaar zullen lijken. Op dat vlak kunnen de agentschappen
steeds homogener worden. Bij Inspectie WVG blijkt dit alleszins een expliciete beleidskeuze te
zijn maar dit blijkt niet zo te zijn bij de subsidieverstrekkende agentschappen. De hypothese
luidt als volgt: ‘gemeenschappelijke wetgeving in verband met de financiële rapportering voor
non-profit organisaties kan ertoe leiden dat de financiële controlecriteria van de
subsidieverstrekkende agentschappen meer op elkaar zullen lijken’. Een logisch gevolg hieruit
zou zijn dat een gelijkmatige aanpak leidt tot een eerlijker verloop van de controle en een
gelijkwaardige behandeling van de non-profit organisatie over het gehele beleidsdomein WVG.
Verder onderzoek kan de huidige studie op verschillende manieren uitbreiden. Zo kan verder
onderzoek in het beleidsdomein WVG aandacht besteden aan de kwaliteit van de controle van
de financiële rapportering en de verschillende afdelingen van het agentschap Inspectie WVG
nader bestuderen. De huidige studie kan ook naar andere beleidsdomeinen uitgebreid worden
om zo een globaal beeld van het subsidielandschap van de Vlaamse overheid te bekomen. Hier
kan zowel de regelgeving als de specifieke gebruikswijze van de financiële rapportering door de
subsidieverstrekkende overheid het onderwerp van de studie uitmaken. Om ten volle de
resource (inter)dependence van de overheid ten aanzien van non-profit organisaties te kunnen
begrijpen, is het aangewezen om dit onderzoek aan te vullen met onderzoek vanuit andere
disciplines. Het bestuderen van het inhoudelijke luik, naast het financiële, zal beter de
wisselwerking tussen beide partijen kunnen blootleggen. De focus zou dan liggen op het
inhoudelijke verslag, waarin uitvoerig bericht wordt over de werking en activiteiten van de
dienst of voorziening.
88
5.5 Besluit
Uit het empirisch onderzoek komt naar voor dat het beleidsdomein WVG toenemend aandacht
besteedt aan de financiële rapportering. Het ene agentschap staat in deze groeifase evenwel al
verder dan het andere. Onze centrale onderzoeksvraag ‘Is het voldoen aan bepaalde financiële
criteria al dan niet van invloed op de subsidieverstrekkende overheid en wat zijn de gevolgen
hiervan?’ is hierboven aan de hand van het onderzoek beantwoordt en wordt hier nog eens kort
samengevat.
Het voldoen aan bepaalde financiële criteria is zeker van invloed op de subsidieverstrekkende
overheid. De financiële criteria zijn namelijk bekrachtigd in de wetgeving waaraan de
subsidieverstrekker zich moet houden en bepaalde eisen zoals de regels bij het opstellen van een
financieel verslag vormen een subsidievoorwaarde. Er bestaat bovendien een toenemende
aandacht voor de financiële criteria. Als de non-profit organisatie de subsidie wil binnenhalen,
heeft ze geen andere keuze dan te voldoen aan de financiële criteria die door de regelgeving zijn
opgelegd. Bij het ontbreken van een financieel verslag kan de subsidie zelfs stopgezet of
teruggevorderd worden. Meer doen dan vereist heeft dan weer geen enkel effect volgens de
subsidieverstrekkers tenzij intuïtief.
De subsidieverstrekkende agentschappen geven gevolg aan de financiële rapportering maar dit is
eerder indirect via de subsidievereffening. Hoe sneller het financieel verslag volledig in orde is,
hoe sneller de non-profit organisaties het batige saldo ontvangen. In bepaalde gevallen kan dit
evenwel om grote bedragen gaan. Financiële sanctionering komt in de praktijk nauwelijks voor.
De resource interdependence speelt hier wellicht een rol.
Tenslotte werd vastgesteld dat de financiële gezondheid van de non-profit organisaties
opgevolgd wordt aan de hand van de financiële rapportering en de berekening van een aantal
financiële ratio’s. Enkel het VIPA eist bepaalde percentages van die ratio’s, wil de organisatie
de subsidies ontvangen. De andere agentschappen volgen de financiële situatie op en een
financiële ongezonde voorziening wordt nauwgezet opgevolgd, al dan niet met de hulp van
Inspectie WVG.
Aan de hand van de sectoranalyse wordt onder andere nagegaan of de subsidies toereikend zijn
voor de sector om een financieel gezond beleid te voeren. Als dit niet het geval is, kunnen de
subsidies verhoogd worden.
89
Algemeen besluit
De laatste jaren spoelde er een golf van modernisering doorheen de Vlaamse overheid.
Kernwoorden hierbij waren transparantie, efficiëntie en accountability. Om tegemoet te komen
aan die laatste eis installeerde de overheid een aantal instrumenten die non-profit organisaties
verplichten de ontvangen subsidie te verantwoorden. De subsidieverstrekker moet er op kunnen
toezien dat de middelen die zij ter beschikking stelt op een correcte manier zijn besteed. Daartoe
vraagt de overheid een aantal financiële documenten op zoals een begroting of jaarrekening.
Binnen het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) waren er vóór 2006 geen
algemene richtlijnen betreffende het voeren van de boekhouding of het model van het financieel
verslag. Het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 bracht daar verandering in.
Daaruit volgt een toenemende aandacht voor het financiële luik van non-profit organisaties.
Uit diverse onderzoeken van het Rekenhof de voorbije tien jaar blijkt dat er in het
beleidsdomein WVG onvoldoende zinnige controles plaatsvonden van de boekhouding en van
het voldoen aan financiële criteria tot het verkrijgen van een subsidie. Om hieraan te
beantwoorden werd de controleketen op een aantal punten herbekeken.
In de eerste plaats voert de administratie van het subsidiërende agentschap een algemene
controle uit op de boekhouding en het financiële verslag, waarbij eventuele onvolkomenheden
aan het licht kunnen komen. Als het gaat om kleine afwijkingen of rekenkundige fouten zal de
administratie de non-profit organisatie om meer uitleg verzoeken. Op die manier kan al een deel
van de fouten worden rechtgezet. Dergelijke kleine fouten worden in de praktijk vrijwel nooit
gesanctioneerd. Ze kunnen hoogstens het uitstellen van het uitbetalen van het saldo tot gevolg
hebben. Voor voorzieningen die een hoog bedrag aan subsidies ontvangen, kan het laattijdig
uitbetalen van dat saldo evenwel een penibele situatie met zich meebrengen. Dubbele
subsidiëring wordt daarentegen wel bestraft, de subsidie wordt dan onmiddellijk teruggevorderd.
Bij ernstigere tekortkomingen, twijfels of klachten kunnen de agentschappen Inspectie WVG
inschakelen om deze diepgaander te onderzoeken. Hun bevindingen sturen zij door aan het
subsidiërende agentschap, die dan de beslissing tot een passende maatregel neemt. De
sanctiemogelijkheden gaan van een vermindering of terugvordering van een subsidie tot het
intrekken van de erkenning, waarbij er niet langer een basis bestaat om subsidies aan die non-
profit organisatie te verstrekken.
90
Hoewel het terugvorderen en verminderen van subsidies in de praktijk nog steeds weinig
voorkomt, wordt deze sanctiemogelijkheid meer gebruikt dan in het verleden. Wanneer tijdens
een controle ernstige gebreken worden vastgesteld zoals subsidiefraude, moet hier passend op
worden gereageerd.
Daarnaast maakt de administratie gebruik van de financiële rapportering om de financiële
gezondheid van de non-profit organisaties na te gaan. De meeste agentschappen berekenen
hiertoe financiële ratio’s. Als deze een financieel risico aangeven, kan het dossier van die
voorzieningen naar Inspectie WVG overgeheveld worden. Een financieel ongezonde
voorziening leidt slechts tot verhoogde waakzaamheid en een signaal naar de voorziening toe.
Enkel het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) vereist
bepaalde ratio’s bij het verstrekken van subsidies.
Deze voorgaande bevindingen omvatten het antwoord van ons empirisch onderzoek op de
centrale onderzoeksvraag ‘Is het voldoen aan bepaalde financiële criteria al dan niet van
invloed op de subsidieverstrekkende overheid en wat zijn de gevolgen hiervan?’. Ondanks dat
het beleidsdomein WVG belang hecht aan de financiële rapportering en de financiële
gezondheid, maken de agentschappen nauwelijks gebruik van sanctioneringmogelijkheden noch
leggen zij, behalve het VIPA, bepaalde financiële ratio’s op. De subsidieverstrekkende
agentschappen vertonen heel wat flexibiliteit en mildheid bij de financiële rapportering ondanks
het belang dat ze hier zelf aan hechten. De relatie tussen de subsidieverstrekkende overheid en
non-profit organisatie biedt volgens ons een mogelijke verklaring.
Deze relatie is er een van wederzijdse afhankelijkheid of resource interdependence, begrip
afkomstig uit de Resource Dependence Theory (RDT). Deze theorie stelt dat organisaties
afhankelijk zijn van hun omgeving, omdat zij nood hebben aan middelen die de externe
omgeving bezit. De organisaties zijn verplicht te interageren met hun omgeving om de
noodzakelijke middelen te verkrijgen. De non-profit organisatie is afhankelijk van de overheid
voor subsidies maar ook de overheid is afhankelijk van de non-profit organisatie voor de
dienstverlening. Het is net die sterke wederzijdse afhankelijkheid die ertoe leidt dat de
subsidieverstrekker minder eisen stelt aan de financiële controlecriteria. De agentschappen zijn
sterk afhankelijk van de non-profit organisaties want zij besteden bijna volledig hun
dienstverlening uit en de meeste non-profit organisaties zijn op hun beurt bijna volledig
afhankelijk van subsidies. Bovendien primeert voor het beleidsdomein WVG de continue en
91
kwaliteitsvolle dienstverlening en deze zou in het gedrang kunnen komen bij strengere
financiële criteria.
92
Graad van afhankelijkheid ten aanzien van non-profit organisaties
Voornaamste financiële criteria
Aftoetsen financiële criteria
Sanctionering Periodiciteit sanctionering
Departement WVG - Partners in de beleidsuitvoering en -ontwikkeling
- Subsidiebesteding
- Correcte gegevens in de jaarrekening
- Dubbele subsidiëring voorkomen
- Controle inhoudelijk en financieel verslag
- Verantwoording subsidiebesteding
- Balans vergelijken met toelichting
- Terugvordering
- Vermindering
- Gereglementeerde subsidies: 1 à 2 dossiers per jaar
- Meer bij projecten
Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
- Volledige afhankelijk voor dienstverlening
- Subsidiebesteding
- Afwijkende cijfers
- Dubbele subsidiëring
- Voldoen aan voorwaarden
- Verantwoording subsidiebesteding
- Financieel verslag
- Lijst met alle subsidies van overheden
- Oranje en rode knipperlichten
- Terugvordering
- Vermindering
- 5-10% van de subsidies herzien (Preventie)
- Enkele per jaar (Thuiszorg)
- Regelmatig (Ouderenzorg)
- Frequenter bij projecten
Jongerenwelzijn - Volledige afhankelijk voor dienstverlening
- Beleidsinformatie inwinnen
- Subsidieaanwending
- Extreme cijfers
- Onregelmatigheden
- Controle boek-
houding en verant-
woordingsstukken
- Ratio’s (liquiditeit
en solvabiliteit)
- Terugvordering
- Vermindering
→ gevolg van subsi-diëringsmechanisme
- Komt weinig voor
Kind en Gezin - Bijna volledig afhankelijk voor dienstverlening
- Financiële gezondheid nagaan
- Subsidieaanwending
- Fouten
- Controle financiële rapportering (globaal beeld)
- Focus op schulden, liquiditeit, resultaat
- Terugvordering (geheel of gedeeltelijk)
- Komt weinig voor
93
Graad van afhankelijkheid ten aanzien van non-profit organisaties
Voornaamste financiële criteria
Aftoetsen financiële criteria
Sanctionering Periodiciteit sanctionering
Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH)
- Volledige afhankelijk voor dienstverlening
- Subsidieaanwending
- Financiële gezondheid nagaan
- Afrekeningsdossier controleren
- Ratioberekening (solvabiliteit)
- Terugvordering
- Vermindering
- Komt weinig voor
Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA)
- Wint advies in bij non-profit organisaties
- Geen afhankelijkheid
- Financiële gezondheid nagaan (lange termijn)
- Subsidieaanwending
- Financieel plan
- Aantal ratio’s (% behalen)
- Terugvordering (geheel of gedeeltelijk)
- 2 verminderingen van de gebruikstoelage (2008)
- Bij inbreuken op regelgeving (zelden)
Inspectie WVG - Niet afhankelijk - Voldoen aan opgelegd rekeningplan
- Subsidieaanwending
- Financiële gezondheid nagaan
- Controle verant-woordingsstukken
- Ratio’s (liquiditeit, solva-biliteit, rentabiliteit, dekkingsgraad)
- Laat sanctionering over aan de andere agentschappen
/
Tabel 12 Overzicht belangrijkste bevindingen
i
Bibliografie
Literatuur
ALEXANDER, J. (1999), ‘The impact of Devolution on Nonprofits’, Nonprofit Management
and Leadership, 10(1): 57-70.
ANHEIER, H.K., TOEPLER, S. & SOKOLOWSKI, S.W. (1997), ‘The implications of
government funding for non-profit organizations: three propositions’, International Journal of
Public Sector Management, 10(3): 190-213.
BAARDA, D.B.; DE GOEDE, M.P.M. & VAN DER MEER-MIDDELBURG, A.G.E.
(2007), Basisboek Interviewen. Handleiding voor het voorbereiden en afnemen van
interviews, Groningen, Wolters-Noordhoff, 128p.
BARBÉ, P. (2008a), ‘Deel III – hoofdstuk 5 IVA Inspectie WVG’ in Wegwijzer voor de
sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-2009, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J.,
(red.), Mechelen, Kluwer, 333-345.
BIJLEVELD, C.C.J.H. (2005), Methoden en Technieken van Onderzoek in de Criminologie,
Den Haag, Boom Juridische uitgevers, 316p.
BOSMANS, J. (2008), ‘Deel III – hoofdstuk 2 IVA Jongerenwelzijn’ in Wegwijzer voor de
sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-2009, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J.,
(red.), Mechelen, Kluwer, 201-262.
CASCIARO, T. & PISKORSKI, M.J. (2005), ‘Power Imbalance, Mutual Dependence and
Constraint Absorption: A Closer Look at Resource Dependence Theory’, Administrative
Science Quarterly, 50(2): 167-199.
CARPENTER, V.L. & FEROZ, E.H. (2001), ‘Institutional theory and accounting rule choice:
an analysis of four US state governments’ decisions to adopt generally accepted accounting
principles’, Accounting, Organizations and Society, 26(7-8): 565-596.
ii
CHO, S. & GILLESPIE, D.F. (2006), ‘A Conceptual Model Exploring the Dynamics of
Government-Nonprofit Service Delivery’, Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 35(3):
493-509.
CHRISTIAENS, J, VANHEE, C., VERBRUGGEN, S. & MILLS, K. (2008), Verenigingen
en Stichtingen: Vergelijkend en empirisch onderzoek van de boekhoudregelingen, Brugge,
Die Keure, 79p.
DENSCOMBE, M. (1998), The Good Research Guide for small-social research projects,
Buckingham, Open University Press, 248p.
DEFOURNY, J., DEVELTERE, P., MAREE, M., MEIREMAN, K., MERTENS, S. &
RAYMAEKERS, P. (december 2005) ‘Het verenigingsleven in België. Een kwantitatieve en
kwalitatieve analyse.’ [PDF]. CBENM-BCSPO:
http://user.cbenm-bcspo.be/Nl/Publicatie/files/Het%20verenigingsleven%20in%20België.pdf,
[10/04/09], 1-90.
DEVEN, F & MOSTINCKX, J. (2007), ‘Deel III – Hoofdstuk 4 IVA Inspectie Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin (WVG)’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in
Vlaanderen 2007-2008, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 305-314.
DEWILDE, L. (2008), ‘Deel III – hoofdstuk 3 Vlaams Agentschap Personen met een
Handicap’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-2009,
DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 263-306.
DIMAGGIO, P.J. & POWELL, W.W. (1983), ‘The Iron Cage Revisited: Institutional
Isomorphism And Collective Rationality in Organizational Fields’, American Sociological
Review, 48(2): 147-160.
FROELICH, K.A. (1999), ‘Diversification of Revenue Strategies: Evolving Resource
Dependence in Nonprofit Organizations’, Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 28(3):
246-268.
iii
FRUMKIN, P. & KIM, M.T. (2002), ‘The Effect of Government Funding on Nonprofit
Administrative Efficiency: An Empirical Test’, [PDF]:
http: //www.ashinstitute.harvard.edu/Ash/PAQ.pdf (Ash Institute fo Democratic Governance
and Innovation. Kennedy School of Government Funding), [27/10/2008], 1-25.
GERRING, J. (2007), Case study research: principles and practices, Cambridge, Cambridge
University Press, 265p.
GUO, C. (2007), ‘When Government Becomes the Principal Philanthropist: The Effects of
Public Funding on Patterns of Nonprofit Governance’, Public Administration Review, 67(3):
458-473.
HODGE, M.M. & PICOLLO, R.F. (2005), ‘Funding source, board involvement techniques,
and financial vulnerability in nonprofit organisations: A test of resource dependence’,
Nonprofit Management and Leadership, 16(2): 171-190.
HSIEH, H-F. & SHANNON, S.E. (2005), ‘Three Approaches to Qualitative Content
Analysis’, Qualitative Health Research, 15(9):1277-1288.
JAMES, E. (1990), ‘Economic Theories of the Nonprofit sector’ in The Third Sector:
Comparative Studies of Nonprofit Organizations, ANHEIER, H.K. & SEIBEL, W. (eds.),
Berlin, De Gruyter, 21-29.
JOHANSSON, S. (2003), ‘Independent Movement of Government Subcontractor? Strategic
Responses of Voluntary Organisations to Institutional Processes’, Financial Accountability
and Management, 19(3): 209-224.
LAUWERS, M. (2008), ‘Deel II – hoofdstuk 4 Het financieel beleid ten aanzien van de
voorzieningen’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-
2009, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 151-155.
LIPSKY, M. & SMITH, S.R. (1989), ‘Nonprofit organizations, government, and the welfare
state’, Political Science Quarterly, 104(4): 625-648.
iv
MASON, J. (2003), Qualitative researching, London, Sage Publications, 223p.
MILWARD, H.B. (1994), ‘Nonprofit Contracting and the Hollow State’, Public
Administration Review, 54(1): 73-77.
PFEFFER, J. & SALANCIK, G.R. (2003), The External Control of Organisations: A
Resource Dependence Perspective, Standford, Standford Business Books, 300p.
OOGE, K. (2008), ‘Deel II – hoofdstuk 5 Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden
Aangelegenheden’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-
2009, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 157-168
SAIDEL, J.R. (1991), ‘Resource interdependence: The relationship between state agencies
and nonprofit organisations’, Public Administration Review, 51(6): 543-554.
SALAMON, L.M. (1999), ‘Government-nonprofit relations in international perspective’, in
Nonprofits and Government: Colloboration and Conflict, BORIS, E.T. & STEUERLE, C.E.
(eds.), Washington D.C., The Urban Institute Press, 329-367.
STAKE, R.E. (2000), ‘Case Studies’, Handbook of Qualitative Research, DENZIN, N.K. &
LINCOLN, Y.S. (eds.), Thousand Oaks, Sage, 435-454.
STIJNEN, L. (2008), ‘‘Deel III – Hoofdstuk 1 IVA Kind en Gezin’ in Wegwijzer voor de
sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-2009, DEVEN, F. & MOSTINCKX, J.,
(red.), Mechelen, Kluwer, 175-200.
STONE, M.M., HAGER, M.A. & GRIFFIN, J.J. (2001), ‘Organizational characteristics and
funding environments: A study of a population of united way-affiliated nonprofits’, Public
Administration Review, 61(3): 276-289.
SCHWARTZ, G. & CLEMENTS, B. (1999), ‘Government Subsidies’, Journal of Economic
Surveys, 13(2): 119-147.
TUYTTEN, S. (2004), ‘Begroting als beleidsinstrument’ in Praktijkgids V.Z.W., 99p.
v
TUYTTEN, S. (2008), ‘Welke gegevens mag een subsidiërende overheid opvragen?’, VZW
INFO, 5(12): 1-2.
VANDENREYT, R. (2008), ‘Deel III – hoofdstuk 4 Vlaams Agentschap Zorg en
Gezondheid’ in Wegwijzer voor de sociale sector: Welzijn en zorg in Vlaanderen 2008-2009,
DEVEN, F. & MOSTINCKX, J., (red.), Mechelen, Kluwer, 307-332.
Documenten
BARBE, P. (2008b), ‘Overleg met Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin’, [DOC].
http://www.vvsg.be/Welzijnsvoorzieningen/Kinderopvang/Documents/KenG%20Koepeloverl
eg%20voorjaar%202008%20synthese.doc, [30 juni 2009].
Departement Bestuurszaken, (s.d.), ‘Draaiboek begrotingsopmaak en -uitvoering en financiële
afhandeling dossiers’ [DOC]. Contactpunt Vlaamse Infolijn:
http://www2.vlaanderen.be/internecontrole/documenten/Practice_fin_dossiers.doc, [24 maart
2009].
FRET, L. (2006), ‘Kwaliteit en Inspectie. Voorbereidende nota voor overleg met het nieuwe
IVA Inspectie’, [DOC]. Pluralistisch overleg welzijnswerk vzw:
http://www.pow.be/portals/pow/Documents/pow/adviesgroep%20w&g/begeleidende%20doc
umenten/INspectie%20&%20Q0606.doc, [30 juni 2009].
INSPECTIE WVG (s.d.), ‘Modelverslag Lokaal Dienstencentrum externe versie’, [DOC].
Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, http://www.zorg-en-
gezondheid.be/uploadedFiles/NLsite/Zorgaanbod/Procedures/Thuiszorg/Lokale_dienstencentr
a/Instrument%20LDC%20Modelverslag%20externe%20versie.doc,[30 juni 2009]
INSPECTIE WVG (2009), Nota Financiële Analyse Inspecties 2007-2008: Sector
Jongerenwelzijn, [13/02/2009].
vi
KIND EN GEZIN (2007), ‘Handvest van Toezicht Inspectie Kind & Gezinsectoren’, [PDF].
Kind en Gezin: http://www.kindengezin.be/Images/Handvest_van_toezicht_2007_tcm149-
5661.pdf, [30 juni 2009].
LAUWERS, M. & BAELE, I. (2008), ‘Financiële Controle en Analyse van de
Voorzieningen’, Presentatie 10 april 2008 [PPT], Departement Welzijn, Volksgezondheid en
Gezin, [elektronisch ontvangen 18/02/09].
LAUWERS, M. (s.d.), ‘Financiële analyse van de sector samenlevingsopbouw 2005-2007’,
intern document LDB_ML_Nota sector analyse SO_20090113.doc, Departement Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin, [ontvangen op 18 februari 2009].
MORRIS, M. (2008a), Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin: Jaarverslag 2007,
[PDF]. Departement WVG:
http://www.wvc.vlaanderen.be/departementwvg/jaarverslag/pdf/jaarverslagWVG_2007.pdf
[21/02/09].
MORRIS, M., (2008b), Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden
Aangelegenheden: Jaarverslag 2007, [PDF]. VIPA:
http: //wvg.vlaanderen.be/vipa/jaarverslagen/vipa2007.pdf [4/03/09].
VANACKERE, S., (s.d.), ‘Beleidsbrief Welzijn, Volksgezondheid en Gezin:
Beleidsprioriteiten 2008-2009 ingediend door de heer Steven Vanackere, Vlaams Minister
van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin’ [PDF]. Contactpunt Vlaamse Infolijn:
http://docs.vlaanderen.be/portaal/beleidsbrieven2008-
2009/Vanackere_Welzijn_Volksgezondheid_en_Gezin.pdf [21/02/09].
VAN MULDERS, S. (2008), Jongerenwelzijn: Jaarverslag 2007, [PDF]. Jongerenwelzijn:
http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/PDF/PERS/Jaarverslag.pdf [27/02/09].
VERHEGGE, K. (2008), Kind en Gezin: Jaarverslag 2007, [PDF]. Kind en Gezin:
http://www.kindengezin.be/Images/Jaarverslag07_tcm149-55932.pdf [ 05/02/09].
vii
Verslag van het Rekenhof over het onderzoek naar subsidies in de Vlaamse Gemeenschap,
Parl. St., Vlaams Parlement, Stuk 28-B (1998-1999) nr. 1.
Verslag van het Rekenhof over de subsidies voor infrastructuren in de sectoren Welzijn en
Gezondheid, Parl. St., Vlaams Parlement, Stuk 37-C (2002-2003) nr.1.
Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van het algemeen welzijnswerk, Parl. St.,
Vlaams Parlement, Stuk 37-D (2005-2006) nr.1.
Verslag van het Rekenhof over subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk, Parl. St.,
Vlaams Parlement, Stuk 37-G (2005-2006) nr. 1.
Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van de Thuiszorg, Parl. St., Vlaams Parlement,
Stuk 37-E (2006-2007) nr. 1.
WERKGROEP KOSTENINZICHT (s.d.), ‘Analyse boekhoudingen private initiatiefnemers
van de bijzondere jeugdbijstand’, intern document JWZ/VZ/sub/0901, Agentschap
Jongerenwelzijn, [ontvangen op 31 maart 2009].
Wetgeving
Besluit van de Vlaamse Regering van 31 juli 1990 houdende de vaststelling van de
erkenningsvoorwaarden, de werkings- en subsidiëringsmodaliteiten voor diensten voor
zelfstandig wonen van gehandicapte personen, B.S. 26 oktober 1990.
Besluit van de Vlaamse Regering van 21 december 1990 houdende coördinatie en
ondersteuning van de thuisverzorging, B.S. 21 maart 1991.
Besluit van de Vlaamse Regering van 13 juli 1994 inzake de erkenningsvoorwaarden en de
subsidienormen voor de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, B.S. 10 december
1994.
viii
Besluit van de Vlaamse Regering van 17 december 1996 betreffende de erkenning en
subsidiëring van thuisbegeleidingsdiensten voor personen met een handicap, B.S. 14 februari
1997.
Besluit van de Vlaamse Regering van 24 juli 1997 tot regeling van de erkenning en
subsidiëring van de centra voor integrale gezinszorg, B.S. 27 november 1997.
Besluit van de Vlaamse Regering van 18 december 1998 betreffende de erkenning en
subsidiëring van diensten voor beschermd wonen voor personen met een handicap, B.S. 20
februari 1999.
Besluit van de Vlaamse Regering van 18 december 1998 houdende de erkenning en de
subsidiëring van verenigingen en welzijnsvoorzieningen in de Thuiszorg, B.S. 30 maart 1999.
Besluit van de Vlaamse Regering van 8 juni 1999 houdende de procedureregels inzake de
infrastructuur voor persoonsgebonden aangelegenheden, B.S. 10 september 1999.
Besluit van de Vlaamse Regering van 17 juli 2000 tot uitvoering van het decreet van 26 juni
1991 houdende erkenning en subsidiëring van het maatschappelijk opbouwwerk, B.S. 11
januari 2001.
Besluit van de Vlaamse Regering van 23 februari 2001 houdende de voorwaarden inzake
erkenning en subsidiëring van kinderdagverblijven en diensten voor opvanggezinnen, B.S. 19
april 2001.
Besluit van de Vlaamse Regering van 23 februari 2001 houdende de voorwaarden inzake
erkenning en subsidiëring van initiatieven voor buitenschoolse opvang, B.S. 27 mei 2001.
Besluit van de Vlaamse Regering van 18 mei 2001 tot regeling van de subsidiëring van de
activiteiten inzake opvoedingsondersteuning, B.S. 12 juli 2001.
Besluit van de Vlaamse Regering van 10 juli 2001 tot regeling van de subsidiëring van de
diensten voor logistieke hulp en aanvullende Thuiszorg, B.S. 25 september 2001.
ix
Besluit van de Vlaamse Regering van 10 juli 2001 houdende subsidieregeling van het loon en
van de sociale lasten van personen tewerkgesteld in de gehandicaptensector en wier
tewerkstellingskosten voorheen in het stelsel van het derde arbeidscircuit door de overheid
gedragen werden, B.S. 10 oktober 2001.
Besluit van de Vlaamse Regering van 13 juli 2001 betreffende de erkenning en subsidiëring
van diensten voor begeleid wonen voor personen met een handicap, B.S. 30 januari 2002.
Besluit van de Vlaamse Regering van 12 oktober 2001 ter uitvoering van het decreet van 19
december 1997 betreffende het algemeen welzijnswerk, B.S. 17 november 2001.
Besluit van de Vlaamse regering van 1 maart 2002 betreffende de erkenning en de
subsidiëring van de centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning, B.S. 11 mei 2002.
Besluit van de Vlaamse Regering van 1 maart 2002 tot bepaling van de voorwaarden en de
procedureregels inzake erkenning en subsidiëring van de consultatiebureaus voor het jonge
kind, B.S. 15 mei 2002.
Besluit van de Vlaamse Regering van 3 mei 2002 tot vaststelling van de voorwaarden en
modaliteiten van erkenning en subsidiëring van organisaties inzake aangepaste
vrijetijdsbesteding voor personen met een handicap, B.S. 17 juli 2002.
Besluit van de Vlaamse Regering van 17 mei 2002 betreffende erkenning en subsidiëring van
de vertrouwenscentra voor kindermishandeling, B.S. 19 juni 2002.
Besluit van de Vlaamse Regering van 13 december 2002 betreffende de erkenning en
subsidiëring van een steunpunt voor kennisbeheer en netwerkvorming met betrekking tot de
hulp- en dienstverlening aan specifieke subdoelgroepen van personen met een handicap, B.S.
29 januari 2003.
Besluit van de Vlaamse Regering van 4 april 2003 houdende de subsidiëring van de
animatiewerking in de erkende rusthuizen en de erkende centra voor kortverblijf , B.S. 28 mei
2003.
x
Besluit van de Vlaamse Regering van 26 maart 2004 tot oprichting van het intern
verzelfstandigd agentschap Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 6 mei 2004.
Besluit van de Vlaamse Regering van 23 september 2005 betreffende de interlandelijke
adoptie, B.S. 18 november 2005.
Besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het
financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin, B.S. 16 mei 2006.
Besluit van de Vlaamse Regering van 17 maart 2006 betreffende de regie van de zorg en
bijstand tot sociale integratie van personen met een handicap en betreffende de erkenning en
subsidiëring van een Vlaams Platform van verenigingen van personen met een handicap, B.S.
16 juni 2006.
Besluit van de Vlaamse Regering van 1 september 2006 tot regeling van de alternatieve
investeringswaarborg verstrekt door het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden
Aangelegenheden, B.S. 24 oktober 2006.
Besluit van de Vlaamse Regering van 1 september 2006 tot regeling van de alternatieve
investeringssubsidies verstrekt door het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden
Aangelegenheden, B.S. 24 oktober 2006.
Besluit van de Vlaamse Regering van 17 november 2006 betreffende de goedkeuring en
subsidiëring van geïntegreerde woonprojecten voor personen met een handicap, B.S. 10
januari 2007.
Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 2006 houdende regeling van de
inwerkingtreding van het decreet van 30 april 2004 tot oprichting van het publiekrechtelijk
vormgegeven extern verzelfstandigd agentschap Vlaams Agentschap voor Geestelijke
Gezondheidszorg, en van het decreet van 31 maart 2006 houdende wijziging van decreet van
30 april 2004 tot oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigd
agentschap Vlaams Agentschap voor Geestelijke Gezondheidszorg, B.S. 18 januari 2007.
xi
Besluit van de Vlaamse Regering van 30 maart 2007 houdende de voorwaarden voor de
erkenning en subsidiëring als gemandateerde voorziening, B.S. 24 juli 2007.
Besluit van de Vlaamse Regering van 29 juni 2007 tot bepaling van het kader en van de
financiële ondersteuning van proefprojecten 'Centrum voor Kinderopvang', B.S. 20 juli 2007.
Besluit van de Vlaamse Regering van 19 juli 2007 tot vaststelling van de bepalingen en
voorwaarden van erkenning en subsidiëring van organisaties inzake vrijetijdszorg voor
personen met een handicap, B.S. 9 augustus 2007.
Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 tot toekenning van een subsidie van de
Vlaamse Gemeenschap voor het jaar 2007 aan Suggnomè vzw voor het project
“herstelbemiddeling in de fase van de strafuitvoering”.
Besluit van de Vlaamse Regering van 5 oktober 2007 betreffende de toekenning van een
subsidie aan de vzw Steunpunt Algemeen Welzijnswerk voor de ondersteuning van de
forensische opdrachten in de centra voor algemeen welzijnswerk.
Besluit van de Vlaamse Regering van 9 mei 2008 houdende de voorwaarden voor
toestemming voor en subsidiëring van lokale diensten buurtgerichte kinderopvang,B.S. 20
augustus 2008.
Besluit van de Vlaamse Regering van 30 mei 2008 tot uitvoering van het decreet van 23 maart
1994 betreffende het georganiseerd vrijwilligerswerk in de welzijns- en gezondheidssector.
Ministerieel Besluit van 2 maart 1999 houdende de nadere regels betreffende de
subsidieverlening voor projecten in de Thuiszorg, B.S. 20 maart 1999.
Ministerieel besluit van 7 juni 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de
verenigingen van gebruikers en mantelzorgers, B.S. 21 september 1999.
Ministerieel besluit van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de
lokale dienstencentra, B.S. 15 december 1999.
xii
Ministerieel besluit van 28 oktober 1999 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de
regionale dienstencentra, B.S. 15 december 1999.
Ministerieel Besluit van 9 juli 2001 houdende de voorwaarden voor het organiseren van en de
bepalingen over de toestemming voor en de subsidiëring van buitenschoolse opvang in aparte
lokalen in kinderdagverblijven, B.S. 29 augustus 2001.
Ministerieel Besluit van 7 november 2003 houdende de voorwaarden tot toekenning van een
financiële ondersteuning aan door Kind en Gezin erkende kinderdagverblijven en initiatieven
voor buitenschoolse opvang voor het realiseren van flexibele opvang ter uitvoering van het
Vlaamse werkgelegenheidsakkoord 2003-2004, B.S. 29 januari 2004.
Ministerieel besluit van 23 februari 2006 houdende de uitvoering voor de centra voor
integrale gezinszorg van het besluit van de Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende
de boekhouding en het financieel verslag voor de voorzieningen in bepaalde sectoren van het
beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, B.S. 20 april 2007.
Ministerieel besluit van 15 maart 2006 houdende de uitvoering van het besluit van de
Vlaamse Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag
voor de voorzieningen in de sectoren Welzijn, Volksgezondheid en Gezin en dit voor de
Bijzondere Jeugdbijstand, B.S. 10 november 2006.
Ministerieel besluit van 4 mei 2006 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de
dagverzorgingscentra, B.S. 7 juli 2006.
Ministerieel besluit van 4 mei 2006 tot vaststelling van de subsidiëringswijze van de centra
voor kortverblijf, B.S. 7 juli 2006.
Ministerieel besluit van 17 mei 2006 houdende de uitvoering van het besluit van de Vlaamse
Regering van 13 januari 2006 betreffende de boekhouding en het financieel verslag voor de
voorzieningen in bepaalde sectoren van het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en
Gezin, in de kinderdagverblijven, de diensten voor onthaalouders, de initiatieven voor
buitenschoolse opvang en de centra voor kinderzorg en gezinsondersteuning, B.S. 9 mei 2006.
xiii
Ministerieel Besluit van 9 mei 2007 houdende de voorwaarden tot toestemming en een
bijbehorende financiële ondersteuning voor het realiseren van een verruimd aanbod in de
vorm van flexibele en/of occasionele opvang in kinderdagverblijven en initiatieven voor
buitenschoolse opvang die door Kind en Gezin worden erkend, B.S. 29 mei 2007.
Ministerieel besluit van 28 juli 2006 tot vaststelling van de bijzondere boekhoudkundige
richtlijnen voor voorzieningen voor personen met een handicap, B.S. 22 september 2006.
Ministerieel besluit van 8 juli 2008 tot toekenning van een subsidie aan dagcentra voor
palliatieve verzorging.
Ministerieel Besluit van 4 april 2008 tot toekenning van een subsidie van de Vlaamse
Gemeenschap aan het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw voor het jaar 2008.
Decreet van 14 juli 1998 houdende de erkenning en de subsidiëring van verenigingen en
welzijnsvoorzieningen in de Thuiszorg, B.S. 5 september 1998.
Decreet van 18 mei 1999 betreffende de geestelijke gezondheidszorg, B.S. 17 juli 1999.
Decreet van 7 mei 2004 houdende regeling van de begroting, de boekhouding, de controle
inzake subsidies, en de controle door het Rekenhof, B.S. 30 juni 2004.
Decreet van 15 juli 2005 tot regeling van de interlandelijke adoptie van kinderen, B.S. 16
september 2005.
Leidraad voor subsidiebesluiten (niet-gereglementeerde subsidies) van het team preventie,
versie 11 mei 2007.
Overeenkomst 2007-2009 tussen de Vlaamse Gemeenschap en de vzw Vlaams Netwerk van
verenigingen waar armen het woord nemen.
Overeenkomst tussen het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid en het Vlaams Agentschap
Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, 5 januari 2007.
xiv
Websites
BBB (s.d.), [www], Beter Bestuurlijk Beleid, http://www.vlaanderen.be/bbb, [11/03/09].
Contactpunt Vlaamse Infolijn (2008), [www] Vlaamse overheid - Welzijn, Volksgezondheid
en Gezin, http://www.wvc.vlaanderen.be/juriwel/index.htm, [2/02/2009].
VAPH (2007), [www], Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap,
http://www.vaph.be, [4/03/09].
Zorg en Gezondheid (s.d.), [www], Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid,
http://www.zorg-en-gezondheid.be, [10/03/09].
Interviews
Interview M. LAUWERS, Adviseur Algemene Werking en Financiën bij het Departement
Welzijn, Volksgezondheid & Gezin, Brussel, 18 februari 2009.
Interview A. WITPAS, Medewerker bij het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid,
Afdeling Preventie, Brussel, 10 maart 2009.
Interview W. BEYENS, Financieel deskundige, Vlaams Infrastructuurfonds voor
Persoonsgebonden Aangelegenheden, Brussel, 19 maart 2009.
Interview D. DEBROUWERE, Afdelingshoofd Voorzieningenbeleid en G. DE SLOOVERE,
Boekhouding en Personeelssubsidies, Agentschap Jongerenwelzijn, Brussel, 31 maart 2009.
Interview E. DE CLERCQ, Animatie en ex-DAC, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid,
Afdeling Ouderenzorg, Brussel, 2 april 2009.
Interview E. SCHEERS, Teamverantwoordelijke Eerstelijn en Thuiszorg,Vlaams Agentschap
Zorg en Gezondheid, Afdeling Thuiszorg, Brussel, 9 april 2009.
xv
Interview I. BOMBAY, Afdelingshoofd Algemene Diensten, Kind en Gezin, Brussel, 14 april
2009.
B. NAESSENS, ingevulde vragenlijst Inspectie WVG - Inspectieteam Personen met een
Handicap, juni 2009.
VAPH, ingevulde vragenlijst, 17 maart 2009.
Bijlagen
Bijlage 1 Interviewvragen Departement WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Agentschap Jongerenwelzijn, Kind en Gezin en Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap Bijlage 2 Interviewvragen Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) Bijlage 3 Interviewvragen Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Bijlage 1 Interviewvragen Departement WVG, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Agentschap Jongerenwelzijn, Kind en Gezin en Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap ___________________________________________________________________________
Financiële rapportering
- Wat omvat de financiële rapportering die vereist wordt van non-profit organisaties?
(boekhouding, model van begroting, financieel verslag, externe
audit/toezicht/controle)
- Vanuit welk boekhoudkader werkt men als subsidieverstrekker?
Welke boekhoudkundige richtlijnen vaardigt men uit om subsidies te regelen?
- Bij financiële rapportering:
Wat is doel van de financiële rapportering?
Wat vindt men belangrijk in de financiële rapportering?
Wat als er iets niet in orde is? (Controleert men de jaarrekening op logische en
rekenkundige fouten en dubbele subsidies?)
- Zijn er non-profit organisaties die meer doen dan verplicht? En welke invloed heeft dit
(op de subsidieverstrekker)?
bijvoorbeeld vrijwillig een volledig schema neerleggen terwijl men niet
wettelijk verplicht is.
Het gebruik maken van een bedrijfsrevisor (als controle) ook al is dit niet
verplicht.
- Heeft de (kwaliteit van de) financiële rapportering een impact op (de hoogte van)
subsidiering?
- Wordt er gebruik gemaakt van een sectoranalyse?
Wat houdt deze in?
Wat is functie ervan?
Welke gevolgen worden gegeven aan de knipperlichten die gekoppeld worden aan
indicatoren van een financiële analyse?
Relatie overheid - non-profitorganisaties
- In welke mate beschouwt men als subsidieverstrekker de non-profit organisaties
afhankelijk van subsidies?
- In welke mate voelt men zich als subsidieverstrekker afhankelijk van non-profit
organisaties ( bv voor de dienstverlening)?
- Hoe beschouwt men als subsidieverstrekker de relatie met non-profit organisaties?
- Hecht men belang aan het efficiënt inzetten van middelen door non-profit
organisaties?
Algemeen
- Wat is de relatie met Vlaams Zorgfonds / Fonds Jongerenwelzijn?
- Hoeveel van het budget gaat naar subsidies aan non-profit organisaties? (% of bedrag)
- Hoe verloopt het subsidiëringproces?
Welke soort subsidies? (opsomming)
Op basis waarvan bepaalt men de hoogte van de subsidie?
Op basis waarvan beslist men om subsidies te verhogen, behouden of
verminderen?
- Welke doelen streeft men na met subsidiëring of welke motivatie steekt achter de
subsidies?
- Pleegt men overleg met non-profit organisaties? Zo ja, met welke?
Stippelt men gezamenlijk beleid uit of worden non-profit organisaties louter
gezien als uitvoerders van het beleid?
- Wat is doel van de functionele verantwoording?
Waar let men op?
Heeft de functionele verantwoording impact op (de hoogte van) subsidiering?
Bijlage 2 Interviewvragen Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA)
Financiële rapportering
- Wat omvat de financiële rapportering die vereist wordt van non-profit organisaties?
(masterplan, financieel plan, balans, exploitatierekening, winst/verliesrekening)
- Vanuit welk boekhoudkader werkt men als subsidieverstrekker?
Welke boekhoudkundige richtlijnen vaardigt men uit om subsidies te regelen?
- Bij financiële rapportering:
Wat is doel van de financiële rapportering?
Wat vindt men belangrijk in de financiële rapportering?
Wat als er iets niet in orde is? (Controleert men bijvoorbeeld op logische en
rekenkundige fouten, dubbele subsidies?)
- Zijn er non-profit organisaties die meer doen dan verplicht? En welke invloed heeft dit
(op de subsidieverstrekker)?
- Heeft de (kwaliteit van de) financiële rapportering een impact op (de hoogte van)
subsidiering?
Relatie overheid - non-profitorganisaties
- In welke mate beschouwt men als subsidieverstrekker de non-profit organisaties
afhankelijk van subsidies?
- In welke mate voelt men zich als subsidieverstrekker afhankelijk van non-profit
organisaties ( bv voor de dienstverlening)?
- Hoe beschouwt men als subsidieverstrekker de relatie met non-profit organisaties?
- Hecht men belang aan het efficiënt inzetten van middelen door non-profit
organisaties?
Algemeen
- Hoeveel van het budget gaat naar subsidies aan non-profit organisaties? (% of bedrag)
- Hoe verloopt subsidiëringproces?
Op basis waarvan bepaalt men de hoogte van de subsidie?
Op basis waarvan beslist men om subsidies te verhogen, behouden of
verminderen?
- Krijgen aanvragen die nauwer aansluiten bij bepaalde beleidskeuzes de voorkeur
boven andere?
- Welke doelen streeft men na met subsidiëring of welke motivatie steekt achter de
subsidies?
- Pleegt men overleg met non-profit organisaties (en met welke)?
Bijlage 3 Interviewvragen Inspectie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Financiële Inspectie
- Wat omvat de financiële inspectie?
- Wat is het doel van de financiële inspectie?
- Wat vindt men belangrijk bij de financiële inspectie?
- Zijn er non-profit organisaties die meer doen dan verplicht in de regelgeving bij de
financiële rapportering t.a.v. de agentschappen? En heeft dit invloed bij de inspectie?
o bijvoorbeeld vrijwillig een volledig schema neerleggen terwijl men niet
wettelijk verplicht is.
o Het gebruik maken van een bedrijfsrevisor (als controle) ook al is dit niet
verplicht.
- Wat als er iets niet in orde is?
o kleine vs. grote tekorten + eventuele sancties
o Wordt er aan de organisatie die niet in orde blijkt te zijn, tijd gegeven om de
fouten recht te zetten of wordt er meteen gesanctioneerd?
- Welke afwijkingen komen het meest voor? (+ernst)
- Wordt het agentschap Inspectie op de hoogte gehouden van de gevolgen voor de
voorzieningen?
o Zicht op intrekking of vermindering van subsidies?
o Komt deze sanctie vaak voor?
o Voor welke afwijkingen wordt deze sanctie in de praktijk gebruikt?
- Zijn er verschillen in het resultaat als het toezicht ter plaatse of op stukken wordt
uitgeoefend? Zo ja, welke?
- Worden er sectorale analyses opgemaakt?
Algemeen
- Wat kan er allemaal gecontroleerd worden bij een inspectie van gesubsidieerde
voorzieningen?
o In welke mate is de financiële inspectie van belang ten opzichte van andere
onderdelen van de inspectie of waar ligt de nadruk op?
- Wat is het doel van de inspectie?
- Op basis waarvan beslist men om een inspectie uit te voeren bij een bepaalde
voorziening? (bv. initiatief van inspectie zelf, op verzoek van een agentschap, na
klacht)
o Hoeveel inspecties gebeuren op eigen initiatief?
o Hoeveel inspecties gebeuren na een klacht?
Van wie komen deze klachten?
Wat zijn de meest voorkomende klachten?
o Hoeveel inspecties gebeuren op verzoek van een agentschap?
Wat zijn de meest voorkomende redenen hiervoor?
Doen alle agentschappen evenveel beroep op het agentschap
inspectie WVG?
o Hoeveel inspecties gebeuren gemiddeld per jaar?