52 | BUSINESS BUSTERS NOORD BUSINESS BUSTERS NOORD | 53

groen gas

levering nog klein. Het Platform Nieuw Gas (PNG) heeft becijferd dat in 2050 ongeveer de helft van al het binnenlandse gasverbruik met groen gas gedekt zou kunnen worden. ‘Willen we onze uitstoot van CO2 in 2020 met 20% verminderd hebben ten opzichte van 1990, dan kan de vergroening van ons gas wel eens een sleutelrol spelen: groen gas kan tegen die tijd zo’n 5% van de gasvoorziening voor zijn rekening nemen en dat betekent dat een miljoen huis-houdens van groen gas kan worden voorzien! Het realiseert dan een kwart van de Nederlandse duurzaamheidsdoelstellingen. Een com-binatie van groen gas met efficiency en energiebesparing is de snelste en de goedkoopste oplossing voor verduurzaming van de energie-voorziening in Nederland.’Niet alleen in onze huizen, maar ook in bedrijfs- en andere gebou-wen vindt de komende jaren een ingrijpende energietransitie plaats. ‘En vlak de mobiliteit niet uit, want die is verantwoordelijk voor een grote uitstoot van CO2, roet en andere luchtvervuiling. Wil-len we de kwaliteit van onze leefomgeving écht verbeteren, dan zul-len we ook de scheepvaart en het vrachtverkeer moeten aanpakken. Gasunie heeft plannen in de Rotterdamse haven om LNG- infrastructuur beschikbaar te stellen, wat noodzakelijk is om de transitie van diesel naar LNG in bijvoorbeeld scheepsmotoren te bewerkstelligen. Een veerboot met een walmende schoorsteen op de rede van Vlieland, dat kan toch niet meer!’Naast de natte vloten van kustvaart, binnenvaart en visserij lenen ook de droge vloten van het wegtransport zich goed voor transitie van diesel naar LNG, getuige de tien vrachtwagens die Vos Logistics onlangs de weg opstuurde.

Paar tientjes ParijsWroemmm, en dan onze heilige koe, ons ultieme statussymbool: de personenauto. Groeneveld is ervaringsdeskundige. ‘Ik heb vo-rig jaar 32.000 kilometer met mijn Passat Ecofuel gereden en heb maar twee keer benzine getankt. Dat heb je nodig om te kunnen

starten. Ik kan overal tanken: in Nederland, maar ook in Duitsland, Frankrijk, Italië, noem maar op. Heen en weer naar Parijs kost me maar een paar tientjes aan gas. We hebben in Nederland 50 vulpun-ten voor groen gas; aan het eind van dit jaar is dit aantal verdubbeld en daarmee is dan sprake van een goede landelijke dekking. Fiat, VW en Mercedes lopen voorop met verschillende typen personen- en bestelwagens. Binnenkort komt er een subsidieregeling die de verkoop van zulke auto’s moet stimuleren.’Groen Gas Mobiel is een vereniging met leden uit verschillende branches en sectoren, waaronder pompexploitanten, energieleve-ranciers, afvalverwerkers, automotivebedrijven en leasebedrijven.

Proeftuin Noord-NederlandZonnepanelen en windmolens als dragers van onze energiemix. En groen gas als standby voor als er even geen zon of wind is. Zo ziet volgens Groeneveld de duurzame toekomst van ons land er-uit. ‘Uiteraard in combinatie met een vergaande besparing op het energieverbruik, onder meer door warmte-isolatie, en met de inzet van nieuwe technologie, bijvoorbeeld nieuwe HR-e ketels, die thuis

warmte en elektriciteit leveren. Zo’n strategie is veel verstandiger dan inzetten op kolen en kernenergie. Groen gas speelt hierbij een belangrijke rol. Het is eigenlijk een fluitje van een cent: de infra-structuur ligt er grotendeels.’Noord-Nederland is volgens Groeneveld bij uitstek geschikt om een rol van betekenis in deze nieuwe energiestrategie te spelen. ‘We heb-ben hier veel landbouw en natuur, een sterke agro-industrie, ken-niscentra, havens en natuurlijk een sterke energiesector. We zijn dan ook dé proeftuin voor de nieuwe aanpak; de noordelijke economie vaart daar wel bij!’

www.groengasmobiel.nl

Zon en wind als dragers van onze energiemix en groen gas als standby

MaM, wanneer gaat de ZoN uit?

Sterrenkunde maakt schoolkinderen tot wereldburgers

Frederiek Westra van Holthe |

Tekst André Staas | Beeld Gerrit Das en Unawe

als je stilstaat bij de grootsheid van het heelal, realiseer je je dat er meer is dan je dorp of streek.

Het maakt je nieuwsgierig naar andere landen, culturen, mensen. Het project uNaWE richt zich op

kansarme kinderen in tientallen landen. Met behulp van sterrenkunde wordt hun blik verruimd, opdat

ze tolerante wereldburgers worden.

unawe

54 | BUSINESS BUSTERS NOORD BUSINESS BUSTERS NOORD | 55

unawe unawe

Kinderen van 4 tot 10UNAWE (voluit: Universe Awareness for Young Children) is geboren in Nederland, voortvloeiend uit een academiehoogleraar-schap van de KNAW (Koninklijke Neder-landse Academie van Wetenschappen) voor George Miley, hoogleraar sterrenkunde aan de Universiteit Leiden. Waar wetenschap-pelijk onderzoek voor de hand zou liggen, startte Miley UNAWE: dat sterrenkunde inzet als middel om te komen tot tolerantie en wereldburgerschap. UNAWE is een in-ternationaal project dat zich speciaal richt op kansarme kinderen tussen 4 en 10 jaar. Kinderen in achterstandswijken bijvoor-beeld. Kinderen over de hele wereld.Miley, die ook de bedenker is van de be-roemde LOFAR-telescoop, zette het project

op met de ambitie om in 2020 werelddek-kend te zijn. In ons land wordt het initia-tief goed ontvangen, getuige de financiële bijdrage van onder meer het Ministerie van OCW. Ook in Europa slaat UNAWE aan: zeer recent kwam een subsidie van bijna twee miljoen euro beschikbaar om drie jaar lang het project te ondersteunen in Noord-Ierland, Duitsland, Spanje, Italië, Zuid- Afrika en natuurlijk in ons land.

Meer tolerantie, minder xenofobieIntussen omvat UNAWE een wereldwijd netwerk waarin ruim vijfhonderd astrono-men, docenten en vrijwilligers actief zijn in zo’n veertig landen. Projectmanager voor Nederland is Frederiek Westra van Holthe. Nadat zij zes jaar verantwoordelijk was ge-weest voor de communicatie van ASTRON/LOFAR in Dwingeloo werd zij gevraagd om UNAWE in ons land op te zetten.‘Ik hapte meteen toe. Met sterrenkunde had ik voldoende affiniteit ontwikkeld en de idealistische insteek van professor Miley sprak me bijzonder aan. De wereld kan best wat meer tolerantie en veel minder xenofobie gebruiken.’In alle deelnemende landen zijn, net als Frederiek, diverse mensen druk doende om projecten op te zetten in een inspirerende samenwerking tussen sterrenkundige (sub)faculteiten en het primair onderwijs. ‘Ik richt me in eerste instantie op basisscholen in achterstandswijken, maar uiteindelijk zijn we er voor alle jonge kinderen. Twintig scho-len hebben projecten opgestart, die in de

praktijk worden gedragen door koppels van studenten sterrenkunde en pabo-studenten. Het is altijd maatwerk: we verzorgen com-plete sterrenkundige weken, maar geven ook gedurende drie maanden twee uur per week les. Daarbij sluiten we nauw aan bij de kern-opdracht van het primair onderwijs: taal en rekenen leren.’

WereldgevoelIn Noord-Nederland is sterrenkunde ste-vig ingebed, zowel in organisaties als in het landschap. De afdeling Sterrenkunde van de Rijksuniversiteit Groningen staat in wetenschapsland hoog aangeschreven. Dat geldt ook voor ASTRON in Dwingeloo, dat zich bezighoudt met de ontwikkeling van instrumentatie en faciliteiten voor de radio-astronomie en bovendien met het bouwen van de benodigde infrastructuur. ‘Sterren-kunde past goed bij Noord-Nederland. Niet voor niets zijn in Drenthe grote telescopen gebouwd. Het begon in 1956 in Dwingeloo, vervolgens werd in 1973 de Westerbork- telescoop gebouwd en vorig jaar opende koningin Beatrix LOFAR in Exloo.’ Het LOFAR-project omvat ’s werelds grootste radiotelescoop. Het is een uniek ICT- project dat is ontstaan uit de ambitie van Nederlandse sterrenkundigen om het prille begin van ons heelal waar te nemen. LOFAR ontwikkelde hiervoor een radio-telescoop die honderd maal gevoeliger is dan de huidige telescopen. Het is eigenlijk een netwerk van duizenden sensoren: kleine antennes, die zijn verdeeld over een gebied

met een diameter van honderd kilometer in Nederland en die zijn gekoppeld aan een supercomputer via een uitgestrekt glasvezel-netwerk. Stations met antennes in Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk en Zweden zijn aangesloten op het Nederlandse netwerk. ’Ik heb voor elkaar gekregen dat kinderen van de basisschool uit Dwingeloo de koningin mochten begeleiden bij de openingshande-ling. De hele klas had eerder via een live internet exchange met kinderen in Zuid-Afrika en Australië over sterren en planeten gesproken. Dat doet UNAWE ook.Bij de opening speelde de speciaal ontwik-kelde glow in the dark wereldbol een aan-dachttrekkende rol. Onze wereldbol heeft namelijk geen grenzen en geeft kinderen een wereldgevoel: we zijn immers allemaal af-hankelijk van één en dezelfde aarde en zon.’

Voor elkaarFrederiek is nu een jaar met UNAWE on-derweg. Twintig scholen waren of zijn bezig met een blik in de ruimte. De reacties zijn honderd procent positief. ‘De kinderen vinden het prachtig, ze komen helemaal los. De studenten zijn enthousiast en de docen-ten zien dat sterrenkunde aansluit bij zowel wereldoriëntatie als taal en rekenen. We hebben inspirerende workshops ontwikkeld waarmee de leerkracht direct aan de slag kan. We stellen informatie- en lesmateriaal gratis beschikbaar, ontwikkelen spelletjes, anima-tiefilms, liedjes, noem maar op. We brengen pabo-studenten de beginselen van de sterren-kunde bij. Vaak hebben die een aarzeling bij

Het Kapteyn Instituut, de afdeling Sterrenkunde van de Rijksuniversiteit Groningen, heeft een mobiel planeta-rium. Dit wordt ingezet bij educatieve en informatieve activiteiten.Het omvat een opblaasbare koepel van 3,5 meter hoog en 6 meter doorsnede. Met behulp van digitale planetarium-software vinden er live shows plaats on-der de sterrenhemel full dome. Met een speciale projector is het mogelijk om in HD-kwaliteit op de binnenkant van de koepel te projecteren. Je ziet zo de he-melobjecten bewegen en je kunt inzoo-men op bijzondere objecten in het heelal. Zo sta je oog in oog met planeten in het zonnestelsel en exotische bronnen als supernova’s en quasars in het verre heelal. Je hebt het gevoel dat je levensecht onder de sterren staat.Het planetarium past in enkele koffers; het staat binnen drie kwartier.

Twintig scholen bezig met een blik in de ruimte

sterrenkunde; ze denken dat het te ingewik-keld is. Maar met spelletjes - bijvoorbeeld het eetbare zonnestelsel of met een wc-rol een spectograaf maken - is het juist erg leuk en makkelijk om kinderen nieuwsgierig te krijgen.’De spin off wordt zichtbaar. Bijvoorbeeld bij UNAWE in India, waar moeders lessen Engels krijgen, zodat ze kunnen volgen waar hun kinderen mee bezig zijn. En zo is en blijft Frederiek druk in de weer met het ontwikkelen van lesmateriaal en het opleiden van leerkrachten om kinderen in achterstandswijken op een leuke en stimu-lerende manier sterrenkunde bij te brengen met als hoofdmotief: tolerantie en wereld-burgerschap.

www.unawe.org