Innovatieve dijkversterkingen Friese Waddenzeekust · 2018. 11. 23. · Innovatieve...

Eindrapport

Innovatieve dijkversterkingen Friese

Waddenzeekust

Opdrachtgever: Projectnummer: Datum:

Hogeschool Van Hall Larenstein Afst201702 31 mei 2017

Innovatieve dijkversterkingen Friese Waddenzeekust – Eindrapport

AOR-R01-tbs-jfn1 I

Innovatieve dijkversterkingen Friese Waddenzeekust

Eindrapport

AOR-R01-tbs-jfn1

Projectgegevens

Naam: Innovatieve dijkversterkingen Friese Waddenzeekust

Nummer: Afst201702

Documentnummer: AOR-R01-tbs-jfn1

Status: Definitief

Datum: 31 mei 2017

Auteur: Jurriën Feijen; Tjitte Bouwhuis

Opdrachtgever

Hogeschool Van Hall Larenstein

Postbus 9001

6880 GB Velp

Autorisatie

Naam: Ing J. Gerbrandy

Handtekening:

Datum: 31 mei 2017

Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op

welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de auteur. Noch mag het zonder dergelijke toestemming

worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

Bezoekadres

Dorpsstraat 20

7683 BJ Den Ham

Postadres

Postbus 12

7683 ZG Den Ham

T +31 (0) 546 67 88 88

F +31 (0) 546 67 28 25

E [email protected]

Tevens vestigingen in

Stadskanaal

Steenwijk

Veenendaal


AOR-R01-tbs-jfn1 II


AOR-R01-tbs-jfn1 III

Inhoudsopgave

Voorwoord ........................................................................................................................ VII

Samenvatting .................................................................................................................. VIII

Inleiding ............................................................................................................................. X

Aanleiding ................................................................................................................. X

Probleemstelling ......................................................................................................... X

Doelstelling ............................................................................................................... XI

Kader ....................................................................................................................... XI

Methode .................................................................................................................. XII

Doelgroep ................................................................................................................ XII

Leeswijzer .............................................................................................................. XIII

Deel A .................................................................................................................... XIII

Deel B .................................................................................................................... XIII

Inleiding Deel A ............................................................................................................... XVI

1 Bodemdaling en zeespiegelstijging ................................................................................ 1

1.1 Bodemdaling ................................................................................................. 1

1.2 Zeespiegelstijging .......................................................................................... 2

1.3 Toetsingsmodel ............................................................................................. 2

1.4 Conclusie...................................................................................................... 3

2 Wensen en eisen ........................................................................................................ 4

2.1 Doelgroep..................................................................................................... 4

2.2 Eisenverificatiematrix ..................................................................................... 6

2.3 Toetsing ....................................................................................................... 7

3 Referentieprojecten ................................................................................................... 10

3.1 Geschikte referentieprojecten ........................................................................ 10

3.2 Zonnedijk Eemshaven ................................................................................... 11

3.3 Dijkverbetering Ameland ............................................................................... 11

3.4 Dijkversterking Den Oever ............................................................................. 13

3.5 Prins Hendrik(zand)dijk Texel ........................................................................ 15

3.6 Waterdunen ................................................................................................. 17

3.7 Breebaart polder .......................................................................................... 17

3.8 Ellewoutsdijk ............................................................................................... 18

3.9 Referentieonderzoek ..................................................................................... 19

3.10 Strand Harlingen .......................................................................................... 21

3.11 Zonne-energie ............................................................................................. 21

3.12 Conclusie..................................................................................................... 22


AOR-R01-tbs-jfn1 IV

4 Technieken ............................................................................................................... 23

4.1 RAMS-methodiek .......................................................................................... 23

4.2 Overslagbestendige energiedijk ...................................................................... 24

4.3 Ringdijk ...................................................................................................... 27

4.4 Dijk met voorstrand/ Waddennatuur ............................................................... 29

4.5 Getrapte dijk ............................................................................................... 30

4.6 Tussenpresentatie ........................................................................................ 32

4.7 Conclusie..................................................................................................... 33

Inleiding Deel B ................................................................................................................... I

5 Getrapte dijk ............................................................................................................ 35

5.1 Materiaal ..................................................................................................... 35

5.2 Recreatie ..................................................................................................... 36

5.3 Conclusie..................................................................................................... 36

6 Locatiestudie ............................................................................................................ 37

6.1 Vlieland ....................................................................................................... 37

6.2 Huidige situatie ............................................................................................ 38

6.3 Conclusie..................................................................................................... 39

7 Detailontwerp ........................................................................................................... 40

7.1 Technische randvoorwaarden ......................................................................... 40

7.2 Dimensies ................................................................................................... 40

7.3 Dijkmeubilair ............................................................................................... 41

7.4 Kabels en Leidingen ...................................................................................... 42

7.5 Zakking- en stabiliteitsberekening .................................................................. 42

7.6 Wettelijk Beoordeling Instrumentarium 2017 ................................................... 45

7.7 Conclusie..................................................................................................... 46

8 Duurzaam onderhoud en beheer ................................................................................. 47

8.1 Technisch onderhoud .................................................................................... 47

8.2 Functioneel onderhoud .................................................................................. 47

8.3 Conclusie..................................................................................................... 47

9 Kostenraming ........................................................................................................... 49

10 Conclusie en discussie ................................................................................................ 50

10.1 Conclusie..................................................................................................... 50

10.2 Discussie ..................................................................................................... 52

11 Aanbevelingen .......................................................................................................... 54

11.1 Duurzaamheid ............................................................................................. 54

11.2 Bodemdaling ................................................................................................ 54

11.3 Zeespiegelstijging ......................................................................................... 54


AOR-R01-tbs-jfn1 V

11.4 Eisen en Wensen .......................................................................................... 54

11.5 Krachten op getrapte betonconstructie ............................................................ 54

11.6 Stabiliteit- en zakkingsmodellen ..................................................................... 54

11.7 Wettelijk beoordeling instrumentarium ............................................................ 55

11.8 Beton elementen .......................................................................................... 55

11.9 Kabels en Leidingen ...................................................................................... 55

11.10 Duiker ......................................................................................................... 55

12 Reflectie ................................................................................................................... 56

12.1 Jurriën Feijen ............................................................................................... 56

12.2 Tjitte Bouwhuis ............................................................................................ 57

13 Literatuurlijst ............................................................................................................ 60

Bijlagen

I. Overzichtskaart Friese Waddenzeekust

II. Eisen verificatiematrix

III. RAMS SHEEP onderbouwing

IV. Schetsontwerpen van 4 concepten

V. Stemformulieren en uitslag tussenpresentatie

VI. Bepaling milieuklasse beton

VII. Berekeningen - druk en krachten op bekleding

VIII. KLIC- melding

IX. Resultaten zakkingsberekeningen

X. Resultaten stabiliteitstoets

XI. Beheerplan getrapte dijk

XII. Kostenraming

XIII. Situatietekeningen

XIV. Dwarsprofielen

XV. Detailtekening

XVI. Logboek


AOR-R01-tbs-jfn1 VI


AOR-R01-tbs-jfn1 VII

Voorwoord

Voor u ligt de scriptie “Innovatieve dijkversterkingen Friese Waddenzeekust”. Deze scriptie is

geschreven in het kader van het afstuderen van Jurriën Feijen en Tjitte Bouwhuis aan de opleiding

Land- en Watermanagement aan de Hogeschool Van Hall Larenstein te Velp.

Het onderzoek waar deze scriptie betrekking op heeft, is in de aanloop naar het afstuderen

samengesteld door ons. Samen met Johan van der Ploeg hebben wij het onderwerp verder

gedefinieerd. Het onderwerp is afgestemd op een agendapunt van het vierde

waterhuishoudingsplan van de Provincie Fryslân. Hierin staat dat de Provincie Fryslân integrale en

innovatieve dijkversterkingen ondersteund. Voor ons is dit een interessant en toepasselijk

onderwerp gezien dat wij beide de minor Waterbouw aan de Hogeschool Rotterdam gevolgd

hebben en een passie delen voor waterbouw.

Van 13 februari 2017 tot 31 mei 2017 hebben wij gewerkt aan het onderzoek en de beoogde

producten, waaronder deze scriptie. Vanaf de start van de afstudeerperiode was het onderzoek

heel breed. Gelukkig hebben we dit op tijd kunnen trechteren zodat we een mooi eindresultaat

hebben kunnen behalen.

Graag bedanken wij onze afstudeerbegeleider Jelle Gerbrandy, Jelle heeft ons veel bijgebracht over

het onderzoeksproces en heeft ons de goede richting opgestuurd en bijgestuurd waar dit nodig

was.

Tevens willen wij graag onze collega’s bij Roelofs Groep in Sneek, Steenwijk en Stadskanaal

bedanken voor de wijze raad, uitstekende facilitaire voorzieningen en de nodige hulp bij het

tekenwerk. Daarnaast willen wij alle betrokkenen bedanken voor de informatie, contacten en

overleggen, zonder deze mensen hadden wij dit onderzoek nooit kunnen voltooien.

Wij wensen u veel leesplezier toe.

Jurriën Feijen & Tjitte Bouwhuis

Steenwijk, 31-mei-17


AOR-R01-tbs-jfn1 VIII

Samenvatting

Grote delen van de Waddenzeedijken zijn tijdens de laatste toetsingsronde afgekeurd waardoor de

dijken versterkt moeten worden. Dit komt onder andere door klimaatverandering,

zeespiegelstijging, bodemdaling en de vernieuwde normering. Vanuit het

Hoogwaterbeschermingsprogramma worden innovatieve dijkversterkingen aangemoedigd. Tot op

heden werden dijken op traditionele wijze versterkt, namelijk verhogen en verbreden. Hierdoor is

onderzoek naar innovatieve dijkversterkingen zeer welkom.

Het doel van dit onderzoek is tot het komen van een voorlopig ontwerp (VO) van een innovatieve

dijkversterking die bestemd is voor de Friese Waddenzeekust. Om dit te bereiken, is de volgende

hoofdonderzoeksvraag opgesteld: “Welke innovatieve techniek kan toegepast worden om

dijken aan de Friese Waddenzee te versterken?”. Innovatieve dijkversterkingen geven de dijk

een multifunctioneel karakter en dragen bij aan de veiligheid van de dijk.

Om de hoofdonderzoeksvraag te kunnen beantwoorden is onderzoek gedaan naar bestaande niet-

traditionele dijkontwerpen, deze worden referentieprojecten genoemd. Deze referentieprojecten

zijn de inspiratie geweest voor vier concepten schetsontwerpen. De vier concepten dragen de

volgende namen: ringdijk, overslagbestendige energiedijk, de getrapte dijk en de dijk met

voorstrand/Waddenpark. Deze vier concepten zijn gepresenteerd aan partijen die betrokken zijn

geweest gedurende het onderzoek. Tijdens deze presentatie is een voorkeursvariant gekomen die

verder uitgewerkt is, dit is de getrapte dijk.

Na de afronding van Deel A is de focus gelegd op Deel B, het technische deel. Begonnen is met een

locatiestudie. Voor het onderzoek was een locatie vereist omdat anders geen toetsing kon

plaatsvinden. Tijdens de tussenpresentatie van de 4 concepten is gesproken over een aanstaand

project op het Waddeneiland Vlieland. Vlieland telt één dijkring, en deze voldoet niet meer aan de

norm. De betreffende dijk, met de naam “Waddendijk”, ligt tussen het dorp Oost-Vlieland en het

Waddengebied in. Ruimte om uit te wijken naar het dorp is er niet, en naar de Waddenzee, wat

een natura 2000-gebied betreft, is eveneens een opgave. Een getrapte dijk biedt een goede

uitkomst in deze situatie.

Om meer te weten te komen over een getrapte constructie op een dijk is een verdieping gedaan op

het referentieproject in Den Oever. Het doel van deze verdieping was het komen tot een specifieker

ontwerp. Met een van de bedenkers van dit plan is tijdens een overleg besproken wat de kansen en

uitdagingen zijn voor een dergelijke constructie voor de Waddendijk op Vlieland.

Op basis van het concept ontwerp is getoetst welke zakking optreedt bij het nieuwe ontwerp van

de dijk. De zakkingsberekening is uitgevoerd aan de hand van de methode van Koppejan. En

resulteert in een zakking van 0,04 meter na 10.000 dagen.

Behalve de zakking is ook de stabiliteit van de getrapte dijk doorgerekend. Uit de berekening is te

concluderen dat de dijk versterkt moet worden met geotextiel. De uiteindelijke veiligheidsfactor

bedraagt minimaal 1.46 en dat is ruim voldoende. De aanvulling met geotextiel is in dit rapport

niet behandeld.

Aan de hand van software van Helpdeskwater is getoetst wat de geldende hydraulische

randvoorwaarden zijn voor de dijk. Op basis van de hydraulische randvoorwaarden is vastgesteld

welke belastingen meespelen bij een getrapte bekleding. Hierbij is gekeken naar de golf druk op

een trapelement en de golfkracht op een trapelement. De remmende werking is ook meegenomen

in deze berekeningen. Uit de berekeningen kan worden geconcludeerd dat de gemiddelde druk over

de laagste traptrede 44,28 kN/m2 bedraagt. Door dit te vermenigvuldigen met de hoogte van de

traptrede (0,46 meter) kan worden geconcludeerd dat de gemiddelde kracht op de laagste


AOR-R01-tbs-jfn1 IX

traptrede 20,37 kN/m bedraagt. De bepaling van golfbelasting is volgens de methode van

Goda/Takahashi i.c.m. Kunita/Morihira berekend.

Kort samengevat betreft het eindresultaat een nieuw dijkontwerp van de Waddendijk in Vlieland.

Hierbij wordt de kruin van de dijk 4 tot 5 meter opgeschoven en het fietspad verplaatst naar de

buitenzijde van de dijk. Dit fietspad fungeert in het ontwerp tevens als inspectieweg voor de

dijkbeheerder. De getrapte bekleding is gesitueerd op het talud tussen de kruin van de dijk en de

inspectieweg. Deze bestaat uit 4 etages van ieder 0,46 meter hoog en 1,15 meter lang. Op de

kruin van de dijk lag in de oude situatie een smal wandelpad. Deze is in de nieuwe situatie

teruggekomen als een strook van grasbetontegels. Aan het binnentalud zijn nieuwe trappen

geplaatst zodat de dijk bereikbaar is via de steegjes vanaf de Dorpstraat.

De toekomstige beheerder van de getrapte dijk (Wetterskip Fryslân) wil een eenvoudig te beheren

dijk. Om aan deze wens te voldoen is hier tijdens de ontwerpfase al nagedacht over eventuele do’s

en don’ts op het gebied van onderhoud. Dit heeft geresulteerd in een relatief onderhoudsarme dijk.

De onderhoudswerkzaamheden zijn opgenomen in een overzicht.

Op basis van het ontwerp in een kostenraming opgesteld. De totale kosten voor het inpassen van

de getrapte dijk zijn geraamd op een bedrag van € 2.940.250, --. Deze raming betreft een

globale schatting van de uitvoeringskosten. Voorbereidingskosten, aanvullend onderzoek en een

definitief ontwerp zijn in deze raming niet meegenomen.


AOR-R01-tbs-jfn1 X

Inleiding

Aanleiding

Waterkeringen beschermen ons tegen hoogwater. In het Friese landschap zijn deze waterkeringen

vaak terug te zien in de vorm van dijken. Vooral langs de Waddenzee zijn de dijken robuuste

grondlichamen waar soms nog een aantal schapen op grazen. Deze grote dijken tekenen het Friese

landschap langs de Waddenzee. De Friese kust wordt onder andere beschermd door de

Waddenzeedijk. De Friese Waddenzeekust is ongeveer 75 kilometer lang en loopt van de Afsluitdijk

tot de sluizen van Lauwersoog.

Tot voorheen werden de Waddenzeedijken iedere zes jaar getoetst op veiligheid. Uit de laatste

toetsing is gebleken dat bepaalde stukken van de waddenzeedijk niet meer voldoen1. Omdat deze

delen Waddenzeedijk moeten worden versterkt, biedt het een mogelijkheid voor mee-

koppelkansen. Op dit moment hebben nagenoeg alle dijken namelijk maar één functie; het water

keren.

Omdat de zeespiegel stijgt en de dreiging van zee steeds groter wordt, wordt een veilige

waterkering steeds belangrijker. Deze waterkeringen moeten groeien om de waterveiligheid te

waarborgen; de dijken zullen groter worden en meer ruimte in beslag nemen. Met het oog op de

toekomst, duurzaamheid, innovatie en dynamische samenleving, kan een multifunctionele

waterkering een bijdrage leveren aan veiligheid, natuurwaarde en belevingswaarde. Daarnaast kan

een dergelijke multifunctionele waterkering kosteneffectief zijn doordat er geld mee gegenereerd

kan worden. Een voorbeeld hiervan is een parkeergarage in de duinen van Katwijk2.

Omdat de Provincie Fryslân hier graag aan meewerkt, hebben zij een doel gesteld om onderzoek te

doen naar mogelijkheden voor de toepassing van innovatieve en integrale technieken die dijken

een multifunctioneel karakter geven. Deze doelen worden gepresenteerd in het vierde

waterbeheerplan 2016-2021 van de provincie Fryslân3. In dit plan worden knelpunten, uitdagingen

en nieuwe plannen omschreven. Zo ook het plan waarvoor in dit onderzoek naar mogelijkheden

wordt gekeken voor de toepassing van innovatieve waterkeringen aan de Friese waddenkust. Deze

innovaties kunnen bestaan uit compleet nieuwe ideeën, maar ook uit mee-koppelkansen van

bestaande plannen. De provincie levert graag een bijdrage aan dit onderzoek en zal op basis van

de resultaten kijken welke mogelijkheden er in Fryslân zijn voor integrale en innovatieve

dijkversterkingen.

Probleemstelling

Er zijn meerdere problemen waar rekening mee moet worden gehouden tijdens het onderzoek. Dit

zijn:

- Zeespiegelstijging;

- In de voorbije jaren is er veel onderzoek gedaan naar de effecten van de

zeespiegelstijging4. De zeespiegelstijging heeft ook invloed op de dijken die het Friese

vasteland beschermen tegen het zeewater.

- Bodemdaling;

- De bodemdaling in Nederland kent meerdere oorzaken. In Fryslân kan dit een gevolg

zijn van onder andere: gaswinning, zetting van de grond, postglaciale daling en

zoutwinning nabij Harlingen5:

1 (POV Waddenzeedijken, 2015) 2 (Gemeente Katwijk, 2015) 3 (Provincie Fryslân, 2016) 4 (Ecomare, 2015)


AOR-R01-tbs-jfn1 XI

- Herijking van de toetsing waterkeringen;

- Deze nieuwe normering is per 1 januari 2017 met een wijziging van de Waterwet

vastgelegd6. Belangrijkste wijzigingen hierbij zijn dat niet langer wordt gesproken over

overschrijdingskans maar over overstromingskans. Ook is de term dijkringen

vervangen door de term dijktrajecten.

- Duurzaamheid;

- Naast al deze aspecten is het ook nodig om met duurzame innovaties en technieken te

komen. De dijkversterking moet lang meegaan en onderhoudsvrij zijn. Door gebruik te

maken van duurzame materialen kan het ontwerp lang meegaan.

- Exploitatie.

- De dijkversterking moet “verkoopbaar” kunnen zijn. Als er bijvoorbeeld zonnepanelen

op de dijk komen, moet er een afnemer zijn die deze energie gebruikt. Indien een

oplossing ten behoeve van de recreatie wordt ontworpen, moet er wel gebruik van

worden gemaakt.

Doelstelling

Het doel van dit onderzoek is een advies geven aan de opdrachtgever(s) wat betreft innovatieve en

integrale dijken. Om een duidelijk advies te vormgeven, wordt antwoord gegeven op de volgende

hoofdvraag:

“Welke innovatieve techniek kan toegepast worden om dijken aan de Friese Waddenzee

te versterken?”

De hoofdvraag wordt beantwoord met behulp van de volgende deelvragen:

Wat zijn de (technische) eisen en wensen van de opdrachtgever;

Wat zijn de wensen en (eisen) van de doelgroep;

Wat zijn knelpunten bij vergelijkbare projecten;

Welke gepresenteerde techniek wordt uitgewerkt;

Hoe werkt de toetsing van een dijk;

Welke locaties in het dijktraject lenen zich het best voor een dergelijke toepassing;

Hoe zien deze techniek er in detailontwerp uit;

Hoe kan de toepassing duurzaam beheerd en onderhouden worden.

Deze onderzoeksvragen vormen de structuur van het onderzoeksrapport. Naarmate het onderzoek

zal vorderen, is het mogelijk dat er meerdere vragen naar boven komen. Als deze vragen

interessant zijn, worden deze ook beantwoord.

Kader

Het onderzoeksgebied strekt zich uit van Kornwerderzand bij De Afsluitdijk tot aan Moddergat,

nabij het Lauwersmeer, met uitzondering van havens en dijktrajecten die de afgelopen 15 jaar

versterkt zijn, en nog voldoen aan de eisen. Ook wordt het niet uitgesloten dat dijken van de

Waddeneilanden worden onderzocht. Voor deze

dijken langs de Waddenzee wordt een technisch

ontwerp uitgewerkt dat aan een locatie binnen

het projectgebied is gekoppeld. Het ontwerp kan

worden gezien als een volledig uitgewerkt en

getoetst dijkontwerp waar meerdere functies aan

verbonden zijn. Op Figuur 1 is het

onderzoeksgebied te zien. Hierbij wordt de

Waddenzeedijk aangeduid door de gele lijn.

5 (TNO, 2015) 6 (Rijkswaterstaat, 2017)

Figuur 1 Onderzoeksgebied (gele lijn)


AOR-R01-tbs-jfn1 XII

Methode

Een onderzoek begint met een inventarisatie, in dit onderzoek is dit een inventarisatie van de

wensen en eisen van de opdrachtgever en de wensen en eisen van de doelgroep(en). Door

communicatie met de Provincie Fryslân, Rijkswaterstaat, Wetterskip Fryslân en de betreffende

gemeenten worden de wensen en eisen achterhaald.

De eisen worden verzameld, gesorteerd en voorzien van een code. Deze worden vervolgens

verwerkt in een eisenverificatiematrix. Aan de hand van deze matrix kan tijdens de uitwerking van

resultaten verwezen worden naar de gestelde eisen. Ditzelfde wordt gedaan met de wensen en

eisen van de doelgroep, recreatie en natuur. Deze belangen worden achterhaald door

communicatie met recreatie- en natuurorganisaties, ook dit wordt verwerkt in een dergelijke

matrix. Mochten er tijdens het onderzoek nieuwe wensen of eisen naar voren komen van een

partij, dan kan dit eenvoudig toegevoegd worden aan de verificatiematrix.

Als bekend is wat de wensen en eisen zijn, wordt er een kleine studie uitgevoerd naar referentie

projecten. Dit zijn projecten (al dan niet in uitvoering) waarbij een waterkering een

multifunctionele functie heeft/krijgt. Gedurende het onderzoek wordt een netwerk opgebouwd dat

kan bijdragen aan de uitvoering van deze studie. De focus wordt eerst op nationaal niveau gelegd,

als daar niet voldoende resultaten uitvloeien wordt er ook internationaal naar referentie projecten

gekeken. Vervolgens worden de voor- en nadelen van dergelijke projecten geïnventariseerd zodat

dit geëvalueerd kan worden. Een combinatie van deze evaluaties en het “out of the box” denken

zal leiden tot innovatieve ideeën.

Tijdens de tussenpresentatie worden er minimaal 4 resultaten gepresenteerd aan de

opdrachtgever(s). Deze resultaten bestaan uit sfeerbeelden en documentatie. De opdrachtgever

kiest 2 resultaten die vervolgens technisch uitgewerkt worden. Deze technische uitwerking houdt in

dat er een technische tekening gemaakt wordt in Autocad® eveneens wordt er een

stabiliteitsberekening en een toetsing gemaakt van de dijk. Daarnaast zal het innovatieve aspect

ook technisch uitgewerkt worden. Bij de technische uitwerking wordt een beroep gedaan op de

expertise van de medewerkers bij Roelofs Groep.

Het conceptrapport wordt tijdens de technische uitwerkperiode verder aangevuld en afgerond met

de technische uitwerking. Dit conceptrapport wordt uiterlijk 11 mei 2017 aangeleverd zodat hier

een beoordeling aan gegeven kan worden. Zodra het conceptrapport is voorzien van feedback,

wordt deze verbeterd. Dit definitief rapport wordt uiterlijk 1 juni 2017 ingeleverd.

Doelgroep

Dit rapport beschrijft het afstudeeronderzoek van Tjitte Bouwhuis en Jurriën Feijen, studenten aan

Hogeschool van Hall Larenstein in Velp. Het rapport heeft een informerende, advies gevende

functie richting Provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân. Daarnaast is het een toevoeging op de

bibliotheek van Hogeschool van Hall Larenstein en van Roelofs Groep.


AOR-R01-tbs-jfn1 XIII

Leeswijzer

Het onderzoekrapport bestaat uit twee delen, respectievelijk deel A en deel B. Deel A beschrijft de

methode van onderzoek en de tussenresultaten. Deel B gaat in op de eindresultaten,

berekeningen, toetsing en conclusies.

Als in Deel A wordt gesproken over een “verdere uitwerking” wordt gedoeld op een verdieping in

Deel B.

Deel A

Zoals hierboven is vermeld wordt in deel A het onderzoek inhoudelijk gepresenteerd. In het eerste

hoofdstuk, na de inleiding, wordt geschreven over de probleemstellingen die naast de hoofdvraag

beantwoordt moeten worden. Deze probleemstellingen worden uitgelicht en waar mogelijk wordt er

een conclusie gegeven. In het tweede hoofdstuk worden de wensen en eisen van de doelgroep

uitgewerkt. Dit wordt gedaan door middel van een eisen verificatiematrix. Deze wensen en eisen

worden meegenomen in de uitwerkingsfase. Het derde hoofdstuk behandeld referentieprojecten.

Deze referentieprojecten gaan helpen bij het bepalen van de vier dijkverbeteringsconcepten die in

hoofdstuk 4 worden belicht.

Deel B

Deel B betreft het technische deel van het afstudeeronderzoek. Vanuit de vier

dijkverbeteringsconcepten wordt in eerste instantie één concept verder uitgewerkt. Hoofdstuk 5

bevat een detailontwerp van het gekozen concept. Het detailontwerp is voorzien van een

ontwerpnota. In het zesde hoofdstuk wordt gekeken of het ontwerp juridisch gezien toepasbaar is.

De relevante weten regelgeving wordt hier toegelicht en er wordt een prognose gedaan van de

knelpunten. Hoofdstuk 7 behandeld de mogelijke locaties voor de producten. Hierna wordt in

hoofdstuk 8 een beheerstrategie uitgeschreven voor een duurzaam beheer van het ontwerp.


AOR-R01-tbs-jfn1 XIV


AOR-R01-tbs-jfn1 XIV

Deel A

Innovatieve dijkversterkingen Friese

Waddenzeekust

Opdrachtgever: Projectnummer: Datum:

Hogeschool Van Hall Larenstein Afst201702 01 juni 2017


AOR-R01-tbs-jfn1 XV


AOR-R01-tbs-jfn1 XVI

Inleiding Deel A

Voor u ligt het eerste deel van het afstudeerrapport “Innovatieve dijkversterkingen langs de Friese

Waddenzeekust” In dit eerste deel wordt u meegenomen in het verkennend onderzoek dat moet

leiden tot 4 conceptontwerpen van dijkenverbeteringen met een innovatief karakter.

Scope

In dit onderdeel is de scope afgestemd de Friese waddenzeedijken. Daarnaast wordt onderzocht

aan de hand van de RAMSSHEEP-methodiek (m.u.v. Beveiliging, Gezondheid en Politiek). Over

deze methode leest u in hoofdstuk 4 meer.

Inhoudsopgave Deel A

1 Bodemdaling en zeespiegelstijging ................................................................................ 1

1.1 Bodemdaling ................................................................................................. 1

1.2 Zeespiegelstijging .......................................................................................... 2

1.3 Conclusie...................................................................................................... 2

2 Wensen en eisen ........................................................................................................ 4

2.1 Doelgroep..................................................................................................... 4

2.2 Eisenverificatiematrix ..................................................................................... 6

2.3 Toetsing ....................................................................................................... 6

3 Referentieprojecten ................................................................................................... 10

3.1 Geschikte referentieprojecten ........................................................................ 10

3.2 Zonnedijk Eemshaven ................................................................................... 11

3.3 Dijkverbetering Ameland ............................................................................... 11

3.4 Dijkversterking Den Oever ............................................................................. 13

3.5 Prins Hendrik(zand)dijk Texel ........................................................................ 15

3.6 Waterdunen ................................................................................................. 17

3.7 Breebaart polder .......................................................................................... 17

3.8 Ellewoutsdijk ............................................................................................... 18

3.9 Referentieonderzoek ..................................................................................... 19

3.10 Strand Harlingen .......................................................................................... 21

3.11 Zonne-energie ............................................................................................. 21

3.12 Conclusie..................................................................................................... 22

4 Technieken ............................................................................................................... 23

4.1 RAMS-methodiek .......................................................................................... 23

4.2 Overslagbestendige energiedijk ...................................................................... 24


AOR-R01-tbs-jfn1 XVII

4.3 Ringdijk ...................................................................................................... 27

4.4 Dijk met voorstrand/ Waddennatuur ............................................................... 29

4.5 Getrapte dijk ............................................................................................... 30

4.6 Tussenpresentatie ........................................................................................ 32

4.7 Conclusie..................................................................................................... 33


AOR-R01-tbs-jfn1 1

1 Bodemdaling en zeespiegelstijging In dit hoofdstuk wordt gekeken naar de effecten van bodemdaling en zeespiegelstijging voor de

Friese Waddenzeekust. Hierin wordt de volgende deelvraag beantwoord: “Wat zijn de effecten van

bodemdaling en zeespiegelstijging voor de Friese Waddenkust?”. Aan het eind van dit hoofdstuk

wordt hierover een conclusie getrokken.

1.1 Bodemdaling

Bodemdaling is een aspect dat steeds vaker een probleem vormt in Nederland. In de noordelijke

provinciën kent dit probleem meerdere oorzaken. Als gevolg van delfstoffenwinning en

veenoxidatie treedt forse bodemdaling op, zowel in Groningen als in Friesland.

1.1.1 Gaswinning

Vanaf de jaren ’60 wordt er aardgas gewonnen uit de bodem van Noord-Nederland. Deze

gaswinning is verantwoordelijk voor het leeuwendeel van de aardbevingen in het noorden. Het

KNMI heeft sinds 1986 meer dan 1000 aardbevingen geregistreerd. Hiervan zijn de meesten niet

zwaarder geweest dan 2,0 op de schaal van Richter. De aardbevingen die gerelateerd zijn aan de

gaswinning zijn zogeheten geïnduceerde bevingen.

Deze bevingen ontstaan op een diepte

van circa 3 kilometer in de nabijheid

van een gasveld. Het gas zit onder

hogedruk ingesloten in een poreuze

steenlaag. Door het winnen van gas

neemt de druk in de poreuze laag af

waardoor de bovenliggende lagen gaan

verzakken. Deze verzakking kan aan

het aardoppervlak verschijnen in de

vorm van bodemdaling. Deze

bodemdaling kan geleidelijk verlopen,

maar ook schoksgewijs.

Bij gasvelden met een grote inhoud,

zoals in Groningen, is de bodemdaling

vrijwel gelijk aan de compactie7 . Bij

de meeste gasvelden in Friesland

bestaat de bodemdaling uit een fractie van de compactie. In Noord-Nederland liggen veel kleine

gasvelden dicht bij elkaar. Bij deze gasvelden is het oppervlak van de bodemdaling groter dan het

gasveld met als gevolg dat de bodemdalingsschotels elkaar overlappen in deze gebieden.

De bodemdaling die wordt veroorzaakt door gaswinning betreft een platte, gelijkmatige schotel.

Hierdoor ontstaat er een scheefstand van het maaiveld die weliswaar zo gering is dat er door deze

scheefzakking geen schade aan gebouwen kan ontstaan. Hoewel de gemiddelde bodemdaling

boven de gasvelden relatief gering is, is het volume van de schotel in sommige gevallen wel

zodanig dat de waterhuishouding, mede gezien de vaak geringe hoogte van het maaiveld ten

opzichte van het zeeniveau, wordt verstoord.

7 Samendrukking van bodem t.g.v. gasonttrekking

Figuur 2 Schematisatie oorzaak bodemdaling (NAM, 2015)


AOR-R01-tbs-jfn1 2

1.1.2 Zoutwinning

Sinds 1995 wordt in Friesland zout gewonnen. Dit gebeurt op grote diepte (2800 m) waar de

temperatuur en druk hoog zijn en zout zich gaat gedragen als een stroperige vloeistof. Het gevolg

is dat het zout langzaam de voor de winning gemaakte cavernes in gaat stromen waardoor

bodemdaling aan het aardoppervlak optreedt. In Friesland bedraagt deze bodemdaling echter

enkele millimeters. Het wordt daarom buiten verdere beschouwing van dit onderzoek gelaten.

(Natuurinformatie)

1.1.3 Postglaciale zakking

In Nederland en Noord-Duitsland vindt een lichte bodemdaling plaats als effect van het wegsmelten

van het landijs in Scandinavië aan het einde van de laatste ijstijd. De buiging van de korst zorgt

ervoor dat in Scandinavië tektonische opheffing plaatsvindt, maar in aangrenzende gebieden juist

tektonische daling. Deze processen worden postglaciale bodembeweging genoemd. Exacte cijfers

over postglaciale bodembeweging in Friesland zijn niet bekend. Wel is bekend dat in Noord-

Nederland, Duitsland en Polen de bodem in de afgelopen 100 jaar ongeveer 2 centimeter gedaald

is ten gevolge van postglaciale bodemdaling. (Commissie van bodemdaling)

1.1.4 Overige oorzaken van Bodemdaling in Friesland

Naast de bovengenoemde oorzaken zijn er ook kleinere aspecten die bijdragen aan een (geringe)

bodemdaling. Bijvoorbeeld de zakking of inklinking van de bodem door drooglegging ten behoeve

van de landbouw. Veenoxidatie vormt geen probleem voor het gebied langs de Friese Waddenzee

maar is wel een oorzaak voor bodemdaling in Friesland.

1.2 Zeespiegelstijging

Volgens het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) zal de zeespiegel aan het einde

van de 21e eeuw wereldwijd met 26 tot 82 centimeter zijn gestegen. Uit satellietmetingen blijkt dat

het zeeniveau niet overal op aarde even snel stijgt. Langs de Nederlandse kust was de

zeespiegelstijging vrijwel net zo strak als de wereldwijde stijging.

1.2.1 Oorzaak zeespiegelstijging

Bij een oplopende temperatuur van de atmosfeer stijgt de zeespiegel. Deze stijging komt door

uitzetting van zeewater, het smelten van gletsjers en kleine ijskappen en het gestaag slinken van

de grote ijskappen op Groenland en Antarctica. Drijvend ijs in de zee levert geen bijdrage aan de

zeespiegelstijging. Dit komt doordat het net zoveel water als het eigen gewicht verplaatst (Wet van

Archimedes). Oceanen en ijskappen reageren erg traag op veranderingen in de atmosfeer.

Hierdoor zal de zeespiegelstijging nog eeuwen doorgaan als de temperatuurstijging niet meer

doorzet.

1.2.2 Toekomstverwachting

In dit warmere klimaat zal de ijskap op Groenland blijven slinken en een bijdrage leveren aan de

zeespiegelstijging. Als de temperatuurstijging zich gestaag blijft voordoen, zal, volgens

onderzoeken van het IPCC, de ijskap in enkele duizenden jaren volledig verdwenen zijn.

De ijskap op de Zuidpool blijft volgens dezelfde studies zo koud dat deze nauwelijks zal smelten.

Op Antarctica zal de hoeveelheid sneeuw met alle waarschijnlijkheid toenemen. Of deze ijskap zal

groeien is afhankelijk van de snelheid van de afkalving aan de randen.

1.2.3 Zeespiegel Nederland

Regionaal kan de verandering van de zeespiegel sterk afwijken van het wereldgemiddelde. Langs

de Nederlandse kust heeft het zeeniveau de afgelopen eeuw de gelijke trend gehouden met het

wereldgemiddelde maar kan in de toekomst nog afwijken. (KNMI)

1.3 Toetsingsmodel

Om te achterhalen in welke mate bodemdaling en zeespiegelstijging zijn meegenomen in het

nieuwe beoordeling- toets instrumentarium is deze vraag voorgelegd aan Helpdeskwater. Een

toetsingsmodel voor waterkeringen rekent met een periode van 6 jaar. De klimaatscenario’s voor


AOR-R01-tbs-jfn1 3

deze 6 jaar zijn verwerkt in het model. Dijken worden echter ontworpen voor een minimale periode

van 50 jaar, waardoor deze hantering opmerkelijk is te noemen. (HDW_2017)

1.4 Conclusie

Bodemdaling is een aspect dat steeds vaker een

probleem vormt in Nederland. In de noordelijke

provinciën kent dit probleem meerdere oorzaken.

Als gevolg van delfstoffenwinning en veenoxidatie

treedt forse bodemdaling op, zowel in Groningen

als in Friesland.

Zoals genoemd kent de bodemdaling aan onder

andere de Friese Waddenzeekust meerdere

oorzaken. In de kustregio is de verwachte

bodemdaling geschat op 0 tot 100 millimeter voor

de komende decennia, zie Figuur 3 Verwachte

bodemdaling Nederland .

De zeespiegelstijging is sterk afhankelijk van

verschillende factoren. Hiervoor geldt het gezegde

“de soep wordt nooit zo heet gegeten, als zij wordt

opgediend”

In de toetsingsmethoden en modellen voor

waterveiligheid is de bodemdaling en

zeespiegelstijging meegenomen als parameter. In dit rapport wordt daarom geen verdere aandacht

besteed aan zeespiegelstijging en bodemdaling (met uitzondering van zakkingsmodellen).

Figuur 3 Verwachte bodemdaling Nederland (Deltares,

2016)


AOR-R01-tbs-jfn1 4

2 Wensen en eisen In dit hoofdstuk van het rapport worden de wensen en eisen beschreven. Hier wordt antwoord

gegeven op de volgende hoofdvragen: “Wat zijn de (technische) eisen en wensen van de

opdrachtgever?” en “Wat zijn de wensen en (eisen) van de doelgroep?”. Er zijn verschillende

partijen die verschillende wensen en eisen hebben. Tijdens het onderzoek wordt rekening

gehouden met de wensen en eisen van de opdrachtgever en die van de doelgroep/functie. Deze

wensen en eisen worden apart van elkaar behandeld in dit hoofdstuk. Nadat de wensen en eisen

geïnventariseerd zijn, is een eisenverificatiematrix opgesteld. Een dergelijke matrix zorgt ervoor

dat alle eisen per stakeholder overzichtelijk gepresenteerd zijn. Ook kan duidelijk gezien worden

aan welke eisen wordt voldaan.

Een dijk moet “sober en doelmatig” zijn, zo wordt gesteld door Rijkswaterstaat. Dit heeft te maken

met de onderhoudskosten die aan een dijklichaam verbonden zijn. Hoe meer “systemen” er op een

dijklichaam zitten, hoe meer onderhoud er nodig is aan een dijklichaam. Met systemen wordt

dijkmeubilair bedoeld. Deze hebben vaak verschillende eigenaren en beheerders. Dit maakt het

systeem groter en complexer. Een innovatieve toepassing kan betekenen dat het sobere dijkbeeld

verdwijnt. Het is van belang dat een dergelijke innovatieve toepassing niet gaat zorgen voor

complexiteit in het beheer.

2.1 Doelgroep

2.1.1 Rijksoverheid

Sinds 1 januari 2017 is de nieuwe veiligheidsnormering ingevoerd. Deze normering gaat uit van

een overstromingsrisicobenadering, waarbij niet alleen naar de kans op een overstroming wordt

gekeken, maar ook de gevolgen ervan. Deze criteria zijn opgenomen in de Waterwet8. De criteria

zijn opgenomen in bijlage twee van de Waterwet als overstromingskans9. Het nieuwe

instrumentarium (Wettelijk Beoordeling Instrumentarium, WBI 2017) is volledig gebaseerd op deze

nieuwe criteria. Helpdeskwater heeft software beschikbaar die de beoordeling van de primaire

waterkeringen ondersteunen.

2.1.2 Provincie Fryslân

Wat betreft de waterveiligheid, heeft de Provincie Fryslân het volgende gesteld10:

“De inwoners van Fryslân en de Friese economie zijn goed beschermd tegen overstromingen en

wateroverlast. Fryslân is waterrobuust en klimaatbestendig ingericht waardoor de gevolgen van

wateroverlast of een overstroming zo klein mogelijk zijn.”

De Provincie Fryslân heeft de eis dat de kans op calamiteiten zeer klein is en dat de gevolgen

beperkt blijven. Het principe van meerlaagseveiligheid geeft hier invulling aan:

De eerste laag wordt als volgt beschreven: Alle waterkeringen (duinen, dijken en

boezemkaden) moeten voldoende sterk zijn en sterk blijven. Daarnaast moeten er

voldoende maatregelen getroffen worden om water vast te houden, te bergen en af te

voeren;

De tweede laag beschrijft het water robuust en klimaatbestendig inrichten van het

achterland. Hierdoor worden de gevolgen van calamiteiten zo beperkt gehouden;

De derde en laatste laag beschrijft het goed voorbereid zijn, mocht het echt een keer fout

gaan. Dit houdt in dat er voldoende vluchtwegen en vluchtplaatsen zijn. Daarnaast moet de

calamiteitenorganisatie goed zijn.

Provincie Fryslân keurt de projectplannen voor de versterkingen van de primaire waterkeringen

goed. Hierbij heeft de Provincie Fryslân een aantal punten waar in het bijzonder op gelet wordt. De

8 Artikel 2.1 Waterwet 9 Bijlage II Waterwet 10 (Provincie Fryslân, 2016)

http://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0025458&hoofdstuk=2&paragraaf=1&artikel=2.1&z=2017-01-01&g=2017-01-01http://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0025458&bijlage=II&z=2017-01-01&g=2017-01-01


AOR-R01-tbs-jfn1 5

Provincie Fryslân let in het bijzonder op landschappelijke inpassing en of er rekening gehouden is

met natuur- en cultuurwaarden. Bij grote plannen of ontwikkelingen kan de Provincie Fryslân

ondersteunen en adviseren over ruimtelijke inpassing.

2.1.3 Wetterskip Fryslân

Wetterskip Fryslân is verantwoordelijk voor de dijken in het projectgebied. Het is van belang dat de

eisen en wensen van deze partij goed in acht worden genomen bij het uitwerken van ideeën en

ontwerpen. In het waterbeheersplan van Wetterskip Fryslân staat het doel beschreven: “Het

beheergebied van Wetterskip Fryslân duurzaam beschermen tegen overstromingen vanuit het

IJsselmeer, de Waddenzee of de Noordzee.”

Net als de Provincie Fryslân hanteert Wetterskip Fryslân de meerlaagseveiligheid. Zo moeten de

primaire waterkeringen voldoende sterk zijn en worden de regionale waterkeringen ook op orde

gebracht zodat deze de gevolgen bij een overstroming vanaf het IJsselmeer of Waddenzee tot een

minimum beperken.

Opgave

In de vierde toetsing van primaire waterkeringen (2017-2023) worden de primaire waterkeringen

door Wetterskip Fryslân getoetst aan de nieuwe normen die vanaf januari 2017 gelden. Deze

toetsing is in 2023 afgerond en dan is duidelijk welke dijken verbeterd moeten worden. De

versterking van de dijken langs de Friese Waddenzee wordt door Wetterskip Fryslân uitgevoerd en

doet dit via het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Het streven is dat alle primaire waterkeringen

in 2050 voldoen aan de vernieuwde criteria.

2.1.4 Fryske Gea

Vereniging “It Fryske Gea” is de provinciale instantie voor natuurbescherming in de provincie

Fryslân. In tegenstelling tot andere provinciale natuurbeschermingsorganisaties is It Fryske Gea

een vereniging met meer dan 28.000 leden. It Fryske Gea beschermt en beheert natuur en

cultureel erfgoed in de provincie Fryslân. It Fryske Gea beheert meer dan vijftig verschillende

natuurgebieden met een totale oppervlakte van meer dan 20.000 hectare. Het waddenzeegebied is

een groot natuurgebied dat tevens een Natura2000 bestemming heeft. Dit maakt het extra

belangrijk om de wensen en eisen van It Fryske Gea te horen.

Op de website van It Fryske Gea worden een aantal beleidsstandpunten behandeld. Deze

beleidsstandpunten gaan over de volgende onderwerpen:

Recreatie;

Landschap;

Diersoorten;

Duurzaamheid.

Deze onderwerpen gaan over het volledige beheersgebied van It Fryske Gea, maar er wordt ook

een document aan de zilte zone gewijd. Hierin wordt vooral gesproken over het combineren van

verschillende functies en onderwerpen met natuur. Deze onderwerpen in het standpunt zijn:

Kustverdediging;

Visserij;

Leefbaarheid;

Landbouw;

Waterbeheer;

Kunst en cultuur.

It Fryske Gea geeft aan graag in gesprek te gaan met de betrokkenen per onderwerp. Dit zijn

onder andere waterschappen, boeren, bewoners, vissers, culturele instellingen, kunstenaars, et

cetera.


AOR-R01-tbs-jfn1 6

Type eis

Code

Omschrijving Fase van Aantonen

Methode van aantonen

Functionaris Verificatie document

Omschrijvin verificatie

Afgehandeld door:

Het ontwerp van de dijkversterking bepaalt in hoeverre It Fryske Gea een relevante doelgroep is

voor de wensen en eisen.

2.2 Eisenverificatiematrix

Om tot een acceptabel ontwerp van een dijk te komen worden de eisen en wensen van partijen

gehoord en verzameld in een matrix. Aan de hand van deze matrix worden de ontwerpen afgesteld

op de eisen, en waar mogelijke de wensen, van de betrokken partijen.

Er is onderscheidt gemaakt tussen de eisen per type. De volgende typen zijn behandeld.

- Wettelijke eisen

o Eisen die zijn vastgelegd in de Nederlandse en Europese wetten

- Technische eisen

o Eisen die gesteld worden door de beheerden

- Natuur eisen

o Eisen met betrekking tot Natuur- en Milieuwetgeving

- Overige eisen

o Eisen die niet onder bovenstaande segmenten vallen, maar wel belangrijk zijn voor het onderzoek

Naast een type wordt de eis of wens ook voorzien van een code. Dit maakt het mogelijk om tijdens

rapportage eenvoudig te verifiëren met een wens of een eis. Uiteraard krijgt de eis ook een

omschrijving van de inhoud. Daarnaast worden de eisen aangevuld met relevante onderdelen. Een

overzicht van de opbouw is weergeven in Figuur 4.

In dit onderzoek is de afweging gemaakt om een selectie te maken van belangrijke eisen en

wensen. Deze eisen en wensen zijn achterhaald doormiddel van gesprekken met onder andere

Provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân. De eisenverificatiematrix is opgenomen in Bijlage II.

Figuur 4 - Opbouw eisenverificatiematrix


AOR-R01-tbs-jfn1 7

2.3 Toetsing

2.3.1 Inleiding

In Nederland worden strenge eisen gesteld aan de sterkte van de primaire waterkeringen. In de

Waterwet is vastgelegd dat de waterkering beheerders regelmatig moeten toetsen of de

waterkeringen voldoen aan de norm. Deze normen zijn per 1 januari 2017 gewijzigd. In de oude

normen moest een waterkering een bepaalde waterstand veilig kunnen keren. De nieuwe

normering gaat uit van een overstromingsrisicobenadering, waarbij niet alleen gekeken wordt naar

overstromingskans, maar ook naar de gevolgen van een overstroming. De waterkeringen worden

getoetst met deze nieuwe normering door middel van het Wettelijk Beoordeling Instrumentarium

2017 (WBI2017) (Helpdesk Water).

2.3.2 Proces

Het beoordelingsproces bestaat uit de volgende drie fases:

1. Voorbereiding;

2. Uitvoering;

3. Rapportage.

Deze fases bestaan weer uit enkele onderdelen. Hieronder wordt een schema gepresenteerd met

de verschillende onderdelen. Daarnaast worden de fases uitgebreid toegelicht.

Voorbereiding

De voorbereiding van het toetsingsproces bestaat uit het verzamelen van relevante informatie en

het opstellen van een beoordelingsstrategie.

Uitvoering

Zoals te zien is in het schema hierboven, bestaat de fase uitvoering uit drie onderdelen:

1. Algemeen filter;

2. Toetsprocedure;

3. Veiligheidsoordeel.

De uitvoering begint met het algemene filter. Het algemene filter bevat een filter op trajectniveau

en een filter op vakniveau. Als het dijktraject voldoet aan de criteria van het filter op trajectniveau,

kan een veiligheidsoordeel over het traject opstellen. Als op vakniveau wordt voldaan aan de

criteria, kan direct een toets op maat worden uitgevoerd.

Voor dijktrajecten die niet voldoen aan de voorwaarden van het algemene filter, wordt de

beoordeling voortgezet volgens de voorgeschreven procedure.

1 - Voorbereiding

•Informatie over het traject

2 - Uitvoering

•Algemeen filter

•Toetsprocedure

•Veiligheidsoordeel

3 - Rapportage

•Rapportage


AOR-R01-tbs-jfn1 8

De procedure bestaat uit de volgende vier verschillende soorten toetsen (van globaal naar

gedetailleerd):

Eenvoudige toets:

o wordt uitgevoerd per vak en per toetsspoor;

Gedetailleerde toets per vak:

o wordt uitgevoerd per vak en toetsspoor;

Gedetailleerde toets per traject:

o wordt uitgevoerd voor het gehele dijktraject waarbij vakken of toetssporen worden

gecombineerd;

Toets op maat:

o Kan zowel per vak en per toetsspoor als voor het gehele dijktraject worden

uitgevoerd.

Toetssporen zijn faalmechanismen die ervoor kunnen zorgen dat een waterkering kan falen.

Hieronder wordt een overzicht gegeven van de verschillende toetssporen. De toetssporen die

ervoor kunnen zorgen dat een dijk faalt zijn11:

Falen langsconstructie;

Macrostabiliteit;

Piping;

Microstabiliteit;

Erosie binnentalud;

Afschuiving binnentalud;

Erosie buitentalud;

Afschuiving buitentalud;

Falen door golfklap;

Opdrukken bekleding;

Falen door langsstroming;

Falen door uitspoeling;

Afschuiving buitentalud;

Toplaag instabiliteit.

Rapportage

Nadat de uitvoering van de beoordeling is geweest, moeten de resultaten van de beoordeling

gerapporteerd worden. Deze rapportage bevat tenminste de volgende informatie:

Het veiligheidsoordeel;

Een duiding van dit veiligheidsoordeel;

Een overzicht van de te treffen voorzieningen;

Aanvullende informatie:

o Veiligheidsoordeel ten opzichte van aanvullende eisen aan de waterkeringen.

2.3.3 Producten WBI 2017

Helpdesk Water stelt producten beschikbaar die hulp bieden bij het Wettelijk Beoordeling

Instrumentarium. Deze producten zijn onder andere data, software, handleidingen en factsheets.

Op de website van de Helpdesk Water worden de producten onderverdeeld in vier lagen:

1. Wettelijke documenten;

2. Schematiseringshandleidingen, software, factsheets, etc;

3. Achtergrondrapporten (nog niet beschikbaar);

4. Bijlagen (nog niet beschikbaar).

11 (Helpdesk Water)


AOR-R01-tbs-jfn1 9

2.3.4 Software WBI 2017

Om de toetsing te vereenvoudigen wordt er door Helpdesk Water software beschikbaar gesteld. Dit

zijn individuele componenten die onderdeel zijn van het instrumentarium. Deze

softwarecomponenten zijn:

Ringtoets, met een probabilistische rekenkern en geheel nieuw gebouwde faalmechanisme

modules;

D-Soil Model, onder grondschematisatietool;

Stand alone applicaties voor de sporen duinen (MorphAn) en bekledingen (Steentoets,

Golfklap, Gras Buitentalud);

Waterstandsverlopen visualisatietool (Hydraulische belastingen), Deze presentatietool geeft

t.o.v. de waterstand bij de normfrequentie de afwijking in meters aan en de duur van de

maatregelen;

Hydra-modellen voor categorie C-keringen.

Ringtoets is de gebruikersomgeving van WBI 2017 en het meest zichtbare onderdeel van het

beoordelingsinstrumentarium, met Ringtoets wordt de beoordeling uitgevoerd. Het programma

heeft hiervoor bepaalde invoerbestanden nodig. Deze bestanden geven de informatie van de locatie

en zo kan de beoordeling berekend worden. Een belangrijk programma hiervoor is D-Soil Model.

Deze zorgt voor een groot deel voor de schematisatie van de geotechnische mechanismen. Deze

kan met behulp van D-Geostability en een GIS-programma worden ondersteund. D-Geostability en

ArcMap (GIS) worden door Van Hall Larenstein beschikbaar gesteld.


AOR-R01-tbs-jfn1 10

3 Referentieprojecten Voor het opstellen van dit hoofdstuk van het rapport is een studie uitgevoerd naar

referentieprojecten. Hier wordt antwoord gegeven op de deelvraag: “Wat zijn knelpunten bij

vergelijkbare projecten?” Door dit te doen kan worden vastgesteld wat goed is gegaan tijdens het

ontwerpen en eventueel het uitvoeren van het project. Ook kunnen knelpunten aan het licht

worden gebracht zodat deze getackeld kunnen worden tijdens dit onderzoek.

3.1 Geschikte referentieprojecten

3.1.1 Zonnedijk Eemshaven

In de Eemshaven (Gr.) zijn plannen gevormd voor een energiedijk. De plannen omschrijven dat het

dijklichaam wordt bekleed met 19.000 zonnepanelen. Er zijn reeds een aantal windmolens op deze

dijk geplaatst.

3.1.2 Dijkverbetering Ameland

Op het Waddeneiland Ameland wordt de dijk aan de Waddenzijde versterkt. Lokaal wordt een

betonnen trap toegepast. Deze trap heeft enkel een recreatieve functie.

3.1.3 Havendijk Den Oever

In het Noord-Hollandse Den Oever wordt de dijk nabij de haven versterkt. Het hoogheemraadschap

heeft een afweging gemaakt tussen verschillende alternatieven. De voorkeursvariant omvat een

dijkbekleding waardoor de dijk maximaal 1,5 meter wordt verhoogd.

3.1.4 Prinshendrik (zand)dijk Texel

De Prins Hendrikdijk op Texel beschermt het achterliggende land tegen de Waddenzee. De dijk

voldoet niet meer aan de wettelijke veiligheidseisen en wordt daarom door Hoogheemraadschap

Hollands Noorderkwartier versterkt. De versterking van de Prins Hendrikdijk verschilt zowel qua

techniek als financiering van de binnendijkse versterking van de andere dijksecties op Texel en is

daarom een apart project.

3.1.5 Waterdunen

Nabij Breskens in de Provincie Zeeland wordt het project Waterdunen ontwikkeld, dit is een natuur-

en recreatiegebied in aanbouw. Omdat het gebied onder invloed is van getijdewerking is het een

bijzonder deltawerk.

3.1.6 Breebaart polder

De Breebaart polder is een langgerekte polder van 63 hectare in de provincie Groningen. De polder

werd in 1979 ingedijkt en vormt daarmee het laatst ingepolderde stuk land van Groningen. De

polder ligt tussen twee keringen en staat met behulp van een getijdenduiker in verbinding met het

zeewater.

3.1.7 Ellewoutsdijk

Bij Ellewoutsdijk (Provincie Zeeland) bestaat de primaire kering uit twee dijken. In het tussendijks

gebied bevindt zich een fort dat onderdeel is van een negentiende-eeuwse verdedigingslinie.

3.1.8 Project Overstijgende Verkenning Waddenzeedijken

Naast deze projecten, wordt er ook onderzoek uitgevoerd door een team van de drie noordelijke

waterschappen. Dit onderzoek omvat verschillende innovatieve dijkversterkingen voor de

Waddenzee dijk (dijkring 6).


AOR-R01-tbs-jfn1 11

3.2 Zonnedijk Eemshaven

De Eemshaven wordt geëxploiteerd door Groningen Seaports. Groningen Seaports draagt zorg voor

de bereikbaarheid en beschikbaarheid van de havenvoorzieningen. Elektriciteit is een belangrijke

voorziening voor de havenindustrie. In Groningen komen meerdere datakabels binnen uit Groot

Brittannië, Scandinavië en de Verenigde Staten. Deze data worden verwerkt in grote datacenters.

Google beschikt over één data center in de Eemshaven en wil uitbreiden. Een uitbreiding vraagt om

meer energie, duurzame energie luidt de eis van Google. Om die reden is Groningen Seaports het

prestigeproject Sunports gestart. Dit project is een overkoepeling van het realiseren van

zonneweides, waaronder ook de Zonnedijk in de Eemshaven.

3.2.1 Functie van de dijk

Zoals in de inleiding is benoemd, heeft de Zonnedijk geen kerende functie meer. Het betreft een

oude zeedijk die is vervangen door een hogere dijk in het havengebied. Voor een dijk met een

overslagbestendige functie is de Afsluitdijk een actueel voorbeeld.

3.2.2 Afsluitdijk

De afsluitdijk is een iconisch deltawerk van Nederland. Het is aangelegd in de jaren ’30. Momenteel

voldoet de kering niet langer aan de gestelde normen12. Er is onderzoek uitgevoerd naar

versterkingsmogelijkheden en versoepelingen. Onderdeel van dit onderzoek beschrijft het

overslagbestendig inrichten van de Afsluitdijk. Bij een overslagbestendige dijk wordt het

waterbezwaar versoepeld. De huidige normen schrijven een maximaal overslagdebiet van 0,1 l/m/s

voor. Onderzocht wordt of deze normen kloppen met de werkelijkheid en eventueel vergroot

kunnen worden naar een groter maximaal overslagdebiet.

3.3 Dijkverbetering Ameland

Tussen 2015 en 2018 vindt het project Dijkverbetering Ameland plaats. Het project wordt

uitgevoerd door de combinatie Jansma-Herik (Jansma Drachten B.V. en Van den Herik Sliedrecht

B.V.) in opdracht van Wetterskip Fryslân.

Door de stijgende zeespiegel en het vaker voorkomen van extreem weer neemt de kracht van de

Waddenzee toe. Met het oog op een waterveilige toekomst voor Ameland krijgt de dijk over een

lengte van 16,5 kilometer nieuwe bekleding. Deze bekleding bestaat uit grove breuksteen.

Eveneens wordt de inspectieweg verhoogd en geschikt gemaakt als fietspad. Daarnaast wordt de

dijk verstevigd met een laag open steenasfalt, de kruin wordt met gemiddeld 35 centimeter

opgehoogd. Het eindbeeld resulteert in een veilige en vertrouwde groene zeedijk.

12 (Norm: 1/10.000 vs. Situatie 2001: 1/1.430)

Locatie betonnen trap

Figuur 5 Locatie betonnen trap Ameland (OpenStreetMap-auteurs)


AOR-R01-tbs-jfn1 12

3.3.1 Betonnen trap

Een vernuftige toepassing is de tribune onderaan de inspectieweg. Deze wordt plaatselijk toegepast

in de plaats van stortsteen. Na contact met Dhr. H. Stuurman (Gemeente Ameland) en Dhr. P. Van

der Meulen (uitvoerende partij Jansma Drachten B.V.), is de functie van deze betonnen trap

duidelijk geworden. In eerste instantie werd

ervan uitgegaan dat de trap een golf-remmende

functie zou hebben. Dat is niet de reden dat de

trappen geplaatst zijn. De trap heeft puur een

recreatieve functie, en is geen onderdeel van de

kering. Ook is het niet toegepast als

ruimtebesparende inpassing. De betonnen trap

is gefundeerd op de oude inspectieweg. Hierop is

een laag stelspecie aangelegd waarna de

elementen zijn geplaatst. De nieuwe

inspectieweg ligt nu hoger op de dijk.

Ondanks dat men stelt dat de betonnen trap

geen golf-remmende functie heeft, wordt het in

dit onderzoek beschouwd als een kans. In het

volgende onderdeel van deze paragraaf worden

de kansen en uitdagingen toegelicht. In

onderdeel 3.4 van dit rapport wordt de dijkversterking van de Havendijk in Den Oever behandeld.

Hier wordt eveneens een getrapte constructie toegepast. Deze trap heeft wel degelijk een

remmende functie en is daarmee een nóg beter referentieproject.

3.3.2 Kansen en uitdagingen

Aan de toepassing van de betonnen trap zitten zowel kansen- als uitdagingen verbonden.

Hieronder worden deze voor- en nadelen toegelicht. Deze kansen en uitdagingen zijn bij dit project

niet als dusdanig beoordeeld door de opdrachtgever en opdrachtnemer, in dit onderzoek wordt dat

wel gedaan.

Kansen

Ruimtebesparende inpassing Ten opzichte van traditionele dijkbekleding neemt een getrapte constructie aanzienlijk minder

ruimte in beslag. Dit kan uitkomst bieden op plaatsen waar minder ruimte beschikbaar is.

Geen/minder stortsteen nodig

Omdat de getrapte constructie de golfkracht reduceert is er geen/minder stortsteen nodig

(afhankelijk van de situatie).

Multifunctioneel

De Havendijk krijgt een multifunctioneel karakter. Het trappetje nodigt uit het wad te betreden.

Daarnaast kan het gebruikt worden als bankje om over het wad uit te kijken.

Onnatuurlijk talud

Kans Uitdaging

Recreatief Hoge kosten constructie

Bijdrage aan waterveiligheid Abrupte overgang

Figuur 6 AMELAND I


AOR-R01-tbs-jfn1 13

Weinig onderhoud

Het (nagenoeg) ontbreken van stortsteen heeft een gedeeltelijk voordeel met betrekking tot het

onderhoud.

Uitdagingen

Hoge kosten constructie

Een betonnen constructie die zoutwaterbestendig dient te zijn brengt een prijs met zich mee. Er

moet draagvlak zijn om deze constructie te bekostigen.

Abrupte overgang

Op Ameland wordt de inspectieweg ook toegankelijk voor fietsers. De overgang tussen de

inspectieweg en het verdere talud is abrupt. Een stuurfout kan vervelende gevolgen hebben.

Onnatuurlijk talud

De Waddenzee is het grootste Natura2000 gebied in Nederland. Een betonnen overgang tussen

wad en dijk oogt minder natuurlijk dan stortstenen. Ook zijn de mogelijkheden voor macrofauna bij

stortstenen uitgebreider.

3.4 Dijkversterking Den Oever

In het Noord-Hollandse Den Oever wordt de dijk nabij de haven versterkt. De 900 meter lange

Havendijk in Den Oever voldoet niet meer aan de wettelijke veiligheidseisen. De dijk is niet hoog

genoeg, waardoor er bij extreem weer, te veel water over de dijk kan slaan.

Om de veiligheid te kunnen blijven garanderen heeft het hoogheemraadschap een afweging

gemaakt tussen verschillende alternatieven. Uit deze alternatieven is een voorkeursalternatief

vastgesteld welke omschrijft dat de dijk maximaal 1,5 meter wordt verhoogd. De dijk wordt

buitenwaarts, in de richting van het haventerrein verbreed en voorzien van een buitenberm.

3.4.1 Innovatieve versterking

Om de stabiliteit aan de dorpszijde van de Havendijk te garanderen, is een verticale constructie

nodig die vrijwel volledig in de binnenteen van de dijk verdwijnt. Grotendeels is deze verticale

constructie niet zichtbaar. Daar waar de verticale constructie wel zichtbaar is, krijgt deze een

bekleding. De dijk aan de binnenzijde wordt na de werkzaamheden ingezaaid met gras, zodat de

dijk groen blijft.

De buitenzijde van de dijk, aan de kant van het water, krijgt een trapbekleding en een buitenberm

die de golven remt. Op die manier kan de verhoging van de dijk beperkt worden tot maximaal 1,5

meter. Daarnaast wordt, om de stabiliteit te garanderen, op het haventerrein een keerwand

aangebracht. Deze keerwand blijft boven de grond zichtbaar en krijgt, in lijn met de wensen uit de

omgeving een basalten uiterlijk.

Locatie dijkversterking

Figuur 7 Locatie dijkversterking Den Oever (OpenStreetMap-auteurs)


AOR-R01-tbs-jfn1 14

De traptreden aan de buitenzijde van de Havendijk hebben een dubbele functie; ze remmen de

golven af en kunnen gebruikt worden als tribune. Over de gehele lengte van de kruin komt een

verharde onderhoudsweg die tevens gebruikt kan worden als wandelpad. Ook komt er een brug

over de coupure.

Sinds 1959 worden in Den Oever jaarlijks de visserijdagen georganiseerd. Dit evenement vindt

plaats in de haven van Den Oever. Het evenement trekt jaarlijks veel bezoekers die de

vlootschouw willen beleven. Door de komst van de getrapte dijkbekleding kan het publiek in de

toekomst plaatsnemen op de tribune. Een mooi voorbeeld van een multifunctionele inpassing voor

een dijk.


Aan de Toepassing voor de Havendijk in Den Oever zitten zowel voor- als nadelen verbonden.

Hieronder worden deze voor- en nadelen toegelicht.

Kansen

Ruimtebesparende inpassing

Door een keerwand toe te passen met daarbovenop een getrapte constructie wordt de dijk

versterkt zonder dat er veel ruimte verloren gaat. Op deze manier blijft er voldoende ruimte

beschikbaar op de havenkade voor de activiteiten die er dagelijks plaatsvinden.

Multifunctioneel

De Havendijk krijgt een multifunctioneel karakter. Tijdens de Visserijdagen in de haven van Den

Oever kan de dijk gebruikt worden als tribune voor de bezoekers. In zekere zin gebeurde dat al

tijdens de voorgaande jaren. De nieuwe dijk is er op ingericht.

Weinig onderhoud

Omdat de buitenzijde van de dijk enkel uit harde materialen bestaat, is het onderhoud hiervan

eenvoudig. De onderhoudswerkzaamheden aan de binnenzijde van de dijk zullen niet veranderen.

Ruimtebesparende inpassing

Multifunctioneel

Weinig onderhoud

Kans Uitdaging


Weinig wijzigingen mogelijk na realisatie

Hangplek jongeren

Figuur 8 Den Oever I


AOR-R01-tbs-jfn1 15

Uitdagingen


Een betonnen constructie die zoutwaterbestendig dient te zijn, brengt een prijs met zich mee. Er

moet draagvlak zijn om deze constructie te bekostigen.

Weinig wijzigingen mogelijk na realisatie

Nadat de constructie is aangebracht kunnen er weinig wijzigingen worden doorgevoerd. Het is een

statische constructie die gedurende 50-100 jaar hetzelfde blijft.

Hangplek jongeren

Een aantrekkelijke openbare ruimte trekt mensen aan. Bij een herinrichting krijgen gemeenten

vaak te maken met hangjongeren. De kans bestaat dat dit ook gebeurt in Den Oever met overlast

en vandalisme als gevolg.

3.5 Prins Hendrik(zand)dijk Texel

De circa 3 kilometer lange Prins Hendrikdijk wordt op een unieke en natuurlijke manier met zand

versterkt. Vóór de huidige dijk komt een gevarieerd zandig gebied met een dynamisch karakter

passend bij het Waddengebied. Een wijze van versterken die naadloos aansluit bij de wensen van

de gemeente en de Tesselaars om agrarisch areaal, woningen en bedrijfsgebouwen te sparen.

Droge voeten en veiligheid, zonder dat er grond verloren gaat. Ministerie van Infrastructuur en

Milieu, de provincie Noord-Holland, het Waddenfonds, de gemeente Texel en Hoogheemraadschap

Hollands Noorderkwartier hebben de handen inééngeslagen om deze unieke dijkversterking aan de

Waddenzee mogelijk te maken. De innovatieve wijze van versterken biedt zekerheid dat de

veiligheid duurzaam op orde is door een ontwerp dat de flexibiliteit heeft om mee te bewegen met

de daadwerkelijke omstandigheden in het unieke Waddensysteem.

Natuurgebied

Doordat de Waddenzee Natura2000-gebied

is, is buitenwaarts versterken niet zomaar

mogelijk. De natuurwaarden die er zijn

moeten worden vervangen door andere

natuurwaarden. Door te versterken met zand

wordt veiligheid gecombineerd met natuur en

ontstaat er een buitenwaartse versterking.

Wie straks op de dijk staat, ziet eerst een

zandduin. Dit veiligheidsduin ligt voor de dijk

en wordt glooiend vormgegeven, zoals een

natuurlijk duin. Op sommige plekken steekt

Figuur 10 TEXEL I

Locatie Prins Hendrikzanddijk

Figuur 9 Locatie Prins Hendrikzanddijk Texel (OpenStreetMap-auteurs)


AOR-R01-tbs-jfn1 16

het duin boven de dijk uit. Voor dit zandduin ligt een gebied bestaande uit schorren en slikken,

delen die soms onder water, soms boven water liggen. Achter een schiereiland van zand en

schelpen ligt een lagune, een binnenmeertje dat in open verbinding staat met de zee.


Aan de toepassing betreft de Prins Hendrikzanddijk zitten zowel voor- als nadelen verbonden.

Hieronder worden deze voor- en nadelen toegelicht.

Kansen

Natuurlijk

Een dijk met een voorland zoals dat gesitueerd wordt bij de Prins Hendrikdijk is een natuurlijke

inpassing. De overgang tussen het wad en de inpassing zal zacht en natuurvriendelijk zijn.

Landschappelijk verantwoord

De toepassing past goed binnen het beeld van de Waddenzee. De overgang tussen het voorland en

de Waddenzee zal natuurlijk verlopen.

Natuurprocessen

Voor het onderhoud wordt ervan uitgegaan dat natuurlijke processen het werk zullen doen. Na de

zandsuppletie

Vaargeulen

Het suppletiemateriaal kan gewonnen worden tijdens het uitdiepen van de vaargeulen. Hierdoor

vindt er relatief weinig transport plaats wat de kosten van het project drukt.

Uitdagingen

Grondverzet

Het aanbrengen van een voorland door middel van suppletie brengt kosten met zich mee.

Daarnaast moet het opgespoten zand in model gebracht worden. Hierbij komt veel grondverzet

kijken.

(Langs)Transport

Mocht het te suppleren zand niet gewonnen kunnen worden in de Waddenzee, dan dient het

materiaal op een grotere afstand gewonnen te worden. Dit is economisch niet aantrekkelijk.

Daarnaast speelt ook het langs transport. Dit is een morfologisch verschijnsel dat plaatsvindt langs

de kust. Langstransport kan tijdens een storm een enorme hoeveelheid zand verplaatsen. Hierdoor

kan het voorland na verloop van tijd wegspoelen.

Klimaatveranderingen

Tegenwoordig kan men aan de hand van modellen veel voorspellingen doen over mogelijke

klimaatveranderingen. Echter kan het zo zijn dat de dynamiek van de Waddenzee de komende

decennia gaat veranderen, waardoor de toepassing geen stand kan houden door bijvoorbeeld een

veranderende stroming.

Natuurlijk Hoge kosten

Landschappelijk verantwoord Transport

Natuurprocessen Klimaatveranderingen

Kans Uitdaging


AOR-R01-tbs-jfn1 17

3.6 Waterdunen

Nabij Breskens in de Provincie Zeeland wordt het project Waterdunen ontwikkeld. Het project bevat

het realiseren van een groot natuur- en recreatiegebied van 250 hectare achter de primaire

waterkering. Door de aanwezigheid van getijdeduikers wordt het gebied bij vloed voorzien van slib

houdend zoutwater, hierdoor ontstaat een zilt natuurgebied. De getijdenduiker is geplaatst in de

primaire waterkering en is met twee schuiven afsluitbaar. De constructie moet bij dreigende

waterstanden hermetisch gesloten kunnen worden zodat het achterliggende gebied veilig blijft.

3.7 Breebaart polder

De Breebaart polder is een langgerekte polder van 63 hectare in de provincie Groningen. De polder

werd in 1979 ingedijkt en vormt daarmee het laatst ingepolderde stuk land van Groningen.

Tegenwoordig vormt de polder een recreatief natuurgebied waar wandelpaden, een

bezoekerscentrum en een vogelkijkhut zijn aangelegd. Dit natuurgebied bevindt zich tussen twee

dijken in en wordt daarom ook wel tussendijks gebied genoemd.

Om het natuurgebied te realiseren werd in 2000 een geul gegraven waarna in 2001 een

getijdenduiker in de primaire waterkering geplaatst werd. Tevens werd er een vistrap met vijzel

aangelegd om te vistrek te herstellen. Door deze ingreep heeft de kwelderbegroeiing zich snel

hersteld en zijn er enkele tientallen soorten zoet- en zoutwatervissen aangetroffen. Hieronder is de

locatie van de Breebaart polder gepresenteerd.

Naast het idee van een dubbele waterkering in de Breebaart polder, is de voorliggende dijk ook

overslagbestendig gemaakt. Op deze manier wordt het gehele gebied gezien als waterkering. Een

waterkering die overslagbestendig is, kan een hoger overslagdebiet hebben. Hier kan dus meer

water over de dijk lopen zonder dat de dijk sterkte verliest. Dit is gebeurd door het binnentalud te

versterken. Hierdoor is verhoging van de dijk niet nodig.

Locatie getijdenduiker Rotterdam

Figuur 11 Locatie getijdenduiker Waterdunen (OpenStreetMap-auteurs)

Locatie getijdenduiker

Locatie vistrap/vijzel

Groningen

Figuur 12 Breebaartpolder Groningen (OpenStreetMap-auteurs)

Waterdunen


AOR-R01-tbs-jfn1 18


De Breebaart polder kent zo zijn kansen en uitdagingen. Deze worden hieronder in een tabel

gepresenteerd en daarna toegelicht.

Kans Uitdaging

Multifunctioneel Badkuip effect

Functies goed bediend

Kans

Multifunctioneel

De Breebaart polder is ingericht ten behoeve van de functie natuur. Hiernaast zijn er wandelpaden

aangelegd, staat er een vogelkijkhut en is er een bezoekerscentrum aanwezig zodat liefhebbers

hier kunnen recreëren.

Functies goed bediend

Omdat de ruimte hier aanwezig is, worden alle functies goed bediend. Geen enkele functie wordt

hier nadelig beperkt door de andere functie. Zo staat er een mooie vogelkijkhut met goed zicht

zonder dat de natuur hier last van heeft.

Uitdagingen

Badkuip effect

Mocht het voorkomen dat het gebied vol komt te staan met overslaand water, is het lastig om het

weg te krijgen, omdat het ingesloten zit tussen twee dijken en zorgt voor een badkuip effect.

3.8 Ellewoutsdijk

Bij Ellewoutsdijk (Provincie Zeeland) bestaat

de primaire kering uit twee dijken. In het

tussendijks gebied bevindt zich een fort die

onderdeel is van een negentiende-eeuwse

verdedigingslinie. Bij maatgevend hoogwater

stroomt het water over de overslagbestendige

voorliggende kering en stroomt het water het

tussengebied in. De veiligheid van de tweede

dijk is berekend aan de hand van de invloed

van de voorliggende dijk. Het tussendijks

gebied kan in een dag weer leeggepompt

worden met een gemaal. Hiernaast op Figuur

13 Fort Ellewoutsdijkis een foto te zien van het

fort en de situatie van de dubbele

waterkering. Op de volgende pagina op Figuur

14 Locatie fort Ellewoutsdijk is de locatie van de gehele situatie gepresenteerd.

Figuur 13 Fort Ellewoutsdijk


AOR-R01-tbs-jfn1 19

3.9 Referentieonderzoek

Naast bovenstaande locaties loopt er ook een onderzoek naar een dergelijke dubbele dijk. Deze

wordt uitgevoerd door de Project Overstijgende

Verkenning Waddenzeedijken (POV-W). Dit onderzoek

is inmiddels zo ver dat het concept ontwerp er ligt. Het

huidige onderzoek richt zich op de definitieve inrichting

van het tussendijks gebied en de toetsing van het

ontwerp.

3.9.1 POV-Waddenzeedijken

Naast bovenstaande bestaande locaties wordt er ook

een pilot studie uitgevoerd. Deze wordt uitgevoerd door

de Project Overstijgende Verkenning (POV)-

Waddenzeedijken. Het ontwerp van de POV-W heet de

“Dubbele Dijk”. Ook in dit ontwerp ontstaat een

tussendijks gebied waar onder andere slib ingevangen

wordt. Het zeewater wordt ingelaten in het tussendijks

gebied, waarop het slib bezinkt. Daarnaast wordt het

tussendijks gebied ingericht zodat het de functies natuur en zilte teelt bevordert. Hiernaast op

Figuur 15 is een impressie van het ontwerp van de Dubbele Dijk te zien. Deze dubbele dijk wordt

gerealiseerd bij het Bierum, tussen Delfzijl en de Eemshaven in. Deze locatie is hieronder op Figuur

16 te zien.

Locatie fort Ellewoutsdijk

Rotterdam

Figuur 14 Locatie fort Ellewoutsdijk (OpenStreetMap-auteurs)

Figuur 15 Dubbele Dijk POV-W

Locatie

Dubbele Dijk

Groningen

Locatie dubbele dijk

Figuur 16 Locatie Dubbele Dijk Groningen (OpenStreetMap-auteurs)


AOR-R01-tbs-jfn1 20


Aan het concept van de Dubbele Dijk zijn zowel kansen als uitdagingen verbonden. Deze worden

hieronder in een tabel opgesomd waarna ze verder toegelicht worden.

Kansen

Multifunctioneel

Met de kans multifunctioneel wordt bedoeld dat het tussendijks gebied ten behoeve van meerdere

functies kan worden ingericht. Deze functies zijn: recreatie, natuur, kleiwinning en zilte teelt. Deze

functies kunnen ook gecombineerd worden waardoor de dubbele dijk een multifunctioneel karakter

krijgt.

Kansrijke inrichtingsmogelijkheden

Ongeacht welke inrichtingsmogelijkheid gekozen wordt, de functie waarvoor de inrichting bedoeld

is, zal zeer goed geholpen worden. Mocht het tussendijks gebied bijvoorbeeld voor zilte teelt

ingericht worden, zal zo op deze functie ingespeeld worden, dat dit goed afgestemd is op de

opbrengst van de zilte landbouw.

Ontwikkeling van omgeving

De dubbele dijk zal, ongeacht de inrichting van het gebied, een ontwikkeling zijn voor de

omgeving. Samenwerking met mensen en bedrijven uit de omgeving zal een impuls voor de

omgeving zijn. Ook worden mensen aangetrokken door natuur en recreatie.

Uitdagingen

Landschappelijke impact

Door de radicale verandering van het tussendijks gebied, zal de landschappelijke impact groot zijn.

Ongeacht wat de inrichting zal worden, er zal altijd zoutwater het gebied in- en uitstromen.

Extra risico’s door getijdenduiker

Het aanbrengen van één of twee in- en uitlaatvoorzieningen zorgt voor een extra risico in de

primaire waterkering. Er worden extra faalmechanismen toegevoegd in de primaire waterkering

door een dergelijke in- en uitlaatvoorziening aan te brengen. De kans bestaat dat de voorzieningen

falen tot sluiten op het moment dat dit nodig is. Daarnaast bestaat de kans dat er piping optreedt

bij het kunstwerk.

Interessant mits tweede kering aanwezig is

Het concept van een dubbele dijk vereist dat er een tweede kering aangelegd wordt of dat er een

tweede kering aanwezig is. In het geval waarbij geen achterliggende dijk aanwezig is, zal het

Innovatieve dijkversterkingen Friese Waddenzeekust · 2018. 11. 23. · Innovatieve...

Documents

Transcript of Innovatieve dijkversterkingen Friese Waddenzeekust · 2018. 11. 23. · Innovatieve...