ii - eBible.org - read and download the Holy Bible · Náquijie recahi eta nayehe tarrafa....

500

Transcript of ii - eBible.org - read and download the Holy Bible · Náquijie recahi eta nayehe tarrafa....

  • iiEta Turinaquene mechajiriruvahi ema Viya eta viyehe, ticaijare puito Eta Nuevo

    TestamentoNew Testament in Ignaciano (BL:ign:Ignaciano)

    copyright 2012 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: IgnacianoTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

    Copyright Information 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecommons.org/ licenses/ by-nc-nd/ 3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include the abovecopyright information:

    You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

    Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Ignaciano

    2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivativeslicense 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

    You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

    Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-25UpdateseBible.orgPDF generated using Haiola and XeLaTeX on 17 Nov 2018 from source files dated 24 Oct 2018332465cd-916c-5bfc-8721-b0114be92360

    http://www.wycliffe.orghttp://www.ethnologue.org/language/ignhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/https://eBible.org/find/details.php?id=ignNThttps://eBible.org

  • Contents

    San Mateo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1San Marcos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67San Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111San Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183Hechos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233Romanos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2941 Corintios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3192 Corintios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345Glatas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361Efesios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371Filipenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380Colosenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3861 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3922 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3971 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4002 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408Tito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413Filemn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 417Hebreos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 419Santiago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4391 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4462 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4531 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4582 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4643 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465Judas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466Apocalipsis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469

    iii

  • San Mateo 1:1 1 San Mateo 1:19

    Ema Apstole Mateo mjuequenehahi eta michararacavahi emaJesucristo, ticaijare puiti eta

    EANGELIO SEGN SAN MATEOEna achaneana mchucequeneanaini ema Jess eta acane(Lc 3.23-38)

    1 Nuvaraha numeta caheya mayehe ema Jesucristo. ma, vijaneanahi israeltahi,taicha eta mmari que nrahi ema vichucaini Abraham. neri chuvare, ema Jess rey-yarehi taicha eta mmari que nrahi ema vyarahaini rey David. Eta juca eta nalista enamchucae que neanaini ema Jess.

    2 Ema vyarahaini Abraham, macachichapa ema Isaac. Ema Isaac macachichapa emaJacob. Ema Jacob macachichapa ema Jud napa ena apamuriana mapara pe naveana.3 Ema Jud macachichapa ema Fares mapa ema Zara. (Esu naena ticaijaru Tamar.)Ema Fares macachichapa ema Esrom. Ema Esrom macachichapa ema Aram. 4 EmaAram macachichapa ema Aminadab. Ema Aminadab macachichapa ema Naasn. EmaNaasn macachichapa ema Salmn. 5 Ema Salmn macachichapa ema Booz. (Esu maenaticaijaru Rahab.) Ema Booz macachichapa ema Obed. (Esu maena ticaijaru Rut.) EmaObed macachichapa ema Isa. 6 Ema Isa macachichapa ema rey David. Ema rey Davidmacachichapa ema Salomn. (Esu menaini ticaijaru Betseba, esu mayenainihi emaUras.) 7 Ema Salomn macachichapa ema Roboam. Ema Roboam macachichapa emaAbas. Ema Abas macachichapa ema Asa. 8 Ema Asa macachichapa ema Josafat. EmaJosafat macachichapa ema Joram. Ema Joram macachichapa ema Uzas. 9 Ema Uzasmacachichapa ema Jotam. Ema Jotam macachichapa ema Acaz. Ema Acaz macachichapaema Ezequas. 10 Ema Ezequas macachichapa ema Manass. Ema Manass macachichapaema Amn. Ema Amn macachichapa ema Josas. 11 Ema Josas macachichapa emaJeconas napa ena mapara pe naveana, ena nacara ta ruanahi nmaque neanahi enaapavasana ticava sanahi te Babilonia.

    12 Te tequenepa eta juca, ema Jeconas macachichapa ema Salatiel. Ema Salatielmacachichapa ema Zorobabel. 13 Ema Zorobabel macachichapa ema Abiud. EmaAbiud macachichapa ema Eliaquim. Ema Eliaquim macachichapa ema Azor. 14 EmaAzor macachichapa ema Sadoc. Ema Sadoc macachichapa ema Aquim. Ema Aquimmacachichapa ema Eliud. 15 Ema Eliud macachichapa ema Eleazar. Ema Eleazarmacachichapa ema Matn. Ema Matn macachichapa ema Jacob. 16 Ema Jacobmacachichapa ema Jos, ema sumahi esu Mara, menahi ema Jess, ema ticaijare Cristo,ema vicucha pa quenehi.

    17 Tacahe, catorce muriana ena mmari q que nea nainihi ema Abraham. Ema reyDavid, mapa nichecuinehi eta natupa. Tacahe, ema rey David, catorce mu ria navareena mmarie que nea nainihi. Ena nacara ta ruanahi nmaque neanahi ena apava sanana teBabilonia, napa nichecuinehi eta natupa. Ema Jeconas, catorce muriana ena mmari que nea nainihi. Ema Jesucristo, mapa nichecuinehi eta natupa.

    Eta muchusira ema Jess(Lc 2.1-7)

    18 Ani tacahehi eta muchusirahi ema Jesucristo. Esu maena Mara, trturipahi etasutauchi ra yarehi ema Jos. Vuchahasera nacacha ne ca cahini. Ticaja ri pa hisera su,mvajue chirahi ema Espritu Santo. 19 Ema Jos, ttavi cavahi eta muriva. Eta tacahe,vahi tisemaimahi. Vhivare mavara hahini mimica tsi ria cahini esu Mara. Mavara ha hisera macaepaha eta matratune suyehe su. Vhisera mvara hahini nechahini ena

  • San Mateo 1:20 2 San Mateo 2:11achaneana eta tacaye ma quenehi. 20 Ema Viya mimara racahi eta mapane reruhi. Etatacahe, ticupaicapa ema ngele mameta panahi te mavapure ema Jos. nipa micha*:

    Tata Jos, tmite canuhi numeta panavi eta juca: Vahi picueamava eta ptauchi rayare esu Mara. Tjina pchavaimahi. Taicha ticaja ripahi su, mvajue chirahi emaEspritu Santo. 21 Tacahe, te muchucapa ema suchichayare, enacayare eta mijareyareJESS. ma ticatiu chayare ena achaneana tayehe eta naviure va na ya rehini taicha etanapeca turana michapa ema ngele.

    22 (Ttaucha vapahi tamutu eta juca mechaji ri ru vanahi ema Viya mayehe emavyarahaini profeta Isaas. 23 Ani tacahehi: Sutiari hiyare esu amaperu esena tmuna hi ri cavaya ticajari. Ema suchichayare, ytupi que neyare eta maira Viya, ticupau cha ha viyare ticatiu cha ha vi pa nayare tacahepa.)

    24 Tacahe, te tjamiu chavapa ema Jos eta macava pu reirahi, ichape rinehi etamasuapirahi eta mechaji ri ru vanahi ema ngele mavaneruhi ema Viya, eta mitauchi ra yarehi esu Mara. 25 Vhisera nneca cahini te jena cjeanahi eta sucaja rirahi. Tacahe,sunacapa ema surachichahi. Nanacapa eta mijarehi JESS.

    2Nejirapana ema amuya ena reye mgoana

    1 Eta muchusinehi ema Jess te avasare ticaijare Beln tayehe eta departamentoJudea. Te jena ao, ema Aluresi ema tayehehi rey eta Judea. Tsiha, tteca panapate Jerusaln ena reye mgoana tisihanahi te tayere hiquene avasare tinapaica tetuchusine eta sache. 2 Nacaya se se re ru paipahi, nipa nacahe:

    Vti, tmite cahavi eta vitanu sirahi ema amuya muchurehi rey-yarehi eyehe etiisraeltana. Taicha vmahahi eta arairu jarairiqui, vmetearuhi micutiarahi ema Viyaeta muchusinehi ema amuya rey-yare. Titupihapa eta te juca eyehe. Puiti vivarahahivjira pa nayare ma. Tvihapuca mvihahi ema amuya? nacahepa.

    3 Te masamai ri ricapa ema Aluresi, ichape rinehi eta mapane r que ne hirahi. Vaipamurisa mu rehni. Ena achaneana te tajuhe eta avasare, neri chuvare napane r que nehahi na apanavare eta juca tchacarehi. 4 Tacahe, ema Aluresi mimichu ha vacapanamutu ena tuparai ru cana napa ena tturue que nehana eta Sagrada Escritura. Mayase re ca vacapa:

    Tvihapuca muchusi ha yarehi ema vicucha pa quenehi ticaija reyare Cristo? macahepa.

    5 na najicapapa:Te Beln te tachacaya eta juca vivasa Jerusaln. Taicha tacahehi eta mjurehi ema

    vyarahaini profetaini Isaas. Mechajicahi ma eta avasare tmcu ti ji ri cavahi eta achan nahini. nipa macahe: 6 Piti avasare Beln, tachichavihi eta Judea, picuna cha ca re p nayare pti. Taicha eta muchusi ha yarehi piyehe ema ichape que ne yarehi eta mahque nu c vayare. ma, tchapa ji ri mu ri hayare namutu ena vijaneanana israeltana.

    7 Tacahe, te masamapa ema Aluresi, michuha vacapa ena mgoana. Maaji cha muripa, taicha mavaraha mechaya tjamu hupuca te tpana vainapa nimahapa etajarairiqui. 8 Te mechapa, mavane ca vacapa na te Beln. Michapa:

    Eyana etanuca ema amuya te Beln. Te tupia capuca, echava emeta ca nuyare, apaesanuyana nti apanavare njira pa nayare michavacapa.

    9 Tacahe, ena mgoana, eta nasamirahi, tiyana na varepa. Tsiha, nimaha varepa etajarairiqui nehirupahi. Tiyanapa te namirahu. tapa te Beln eta tatupi haiyahi, tetinahu eta mvihahi ema amuya. 10 Ttavicava eta nurisa mu revahi ena mgoana etanimairahi eta tatupi hai raripa. 11 Tteca p na vanepa eta te peti mvihahi ema amuya.Nimahapa ma, supa esu maena Mara. Tsiha, tpuyu canapa natsiucapa ema amuya.* 1:20 Ema ngele, eta mecha ji si rahi ema Jos, mana cahi eta naye he repi necha ji sira ena israel tana. Ani maca hehi:Piti Jos, machicha ema David.

  • San Mateo 2:12 3 San Mateo 3:2

    Navecuhapa eta nmava hua napahi. Nijara ca sichapa eta oro, eta incienso tapa etatijiyequene perfume. 12 Te tequenepa eta nejirairahi ema amuya, tichava na yarepate nvasa. Apana pasera eta achene eta nayani hapahi, taicha ticame ta ca sianapa tenavapure vaipa nacueta vajica te mvihahi ema Aluresi.

    Ema Jos supa esu Mara nimijunapa ema amuya te Egipto13 Tacahe, te tequenepa eta nayanirahi ena mgoana, ticupaicapa ema mana ngele

    mavaneruhi ema Viya, mameta pa na yarehi ema Jos te mavapure. nipa micha:Pchepuca, Jos. Piyana pima ema amuya supa esu Mara tayehe eta Egipto.

    Pinasiyare naqui. Timainucava te numeta ca vivare eta pichavi rainapa, taicha emaAluresi ttecayare matanu cayare ema amuya, mavarairahi macapa cayare michapaema ngele.

    14 Tacahesera ema Jos tchepucapa. Ttupi r ca va na vanepa te jena yati. Tiyananapanmapa ema amuya tayehe eta Egipto. 15 Nanasipa naqui. Timainucava te tpenapaema Aluresi, ticava na hia na varepa mayehe ema ngele eta nachavi rayare. Tamutu etajuca ttauchavahi eta juca mametarapi ema Viya eta te Sagrada Escritura, ani macahehi:Te Egipto nmiju naiyahi ema nuchicha. Te tequenepa, nchuha yarepa ma.

    Ema Aluresi mimicapapajicapa ena amuyanaini te avasare Beln16 Tacahe, ema Aluresi te masamai ri ricapa eta nnucui raripa ena mgoana, tisema

    rinehi eta navayua sirahi. Mimiva ne recapa nacapa pa ji capana namutu ena amuyanaajairana tivihanahi te Beln napa ena tivihanahi te tachaca ya rahana, ena ticaye hea naripa apina ao napa ena nuchusi rvana. Mepanae que nehapa eta tuchusihahieta jarairiqui nimaha quenehi ena mgoana. 17 Tacahe, te Beln eta titauchi ravahi etamjucha quenehi ema vyarahaini profetaini Jeremas. Ani tacahehi: 18 Ttavi cavahi etanajapa nui ravahi ena esenana. Ichape eta niyairahi taicha ena suntaruana nacapa pa ji sirahi ena nachicha naveana. Njina narata hahini nacama ti na cahini taicha eta najapa nui ravahi ichape tacahepa.

    19 Tacahe, te jcani ao te tequenepa eta mepenirahi ema Aluresi, tipecha va varepaema ngele mechajicahi ema Jos te mavapure naqui te Egipto. nipa maicha:

    20 Pchepuca, Jos. Piveha ema amuya supa esu maena. Piyana pichava te pivasaIsrael taicha vaipa teama vacare. Tpenaipahi ema tipane reu chainihi ticapa ca ya rehiniema amuya michapa ema ngele.

    21 Jhesare, ema Jos tchepucapa. Ttupi ri cavapa, supa esu maena ema amuya.Tiyananapa tichavanahi tayehe eta nvasa. 22 Tacahe, eta napaisi rapahi eta nachavirapatayehe eta nvasa, masamai ri ricapa ema Jos eta mavira vaipahi aquenuca ema Arquelao,machicha ema Aluresini. Tipicapa ema Jos machavahini tayehe eta Beln. Tsiha, emangele mpecha varepa mechajicahi te mavapure eta matupi rui ra yarepa te Nazaret tetinapaica Galilea. 23 Te tteca panapa, naqui tapa nejasihahi. Tacahehi eta titauchi ravahi eta techaji ri ru vanahi eta Sagrada Escritura njureanahi ena profetanaini etamacaija re ra yarehi Nazareno ema Jess.

    3Ema Juan Tcachasiricarahi tpanavapa ticametarairu eta mechajiriruva ema Viya nayehe

    ena vmahicuruhana(Mr 1.1-8; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28)

    1 Tacahe, te jcani treinta ohi, matiari hi hivare ema achane ticaijare Juan. ma,michuha quenehi ema Viya eta macame ta rai rui rayare, metupi ri ca va cayare enaachaneana. Tacahe, masuapahi eta matupa rahahi. Tiyanapa vmahi cu ruhapa. Vipaavasa re cu ru hai nahini. Ticame ta rai rupaipa nayehe ena macuti que neanahi vmahi cu ruhana, ticava sanahi te tachausi eta Jordn te tinapaicahi eta Judea. 2 nipa macahehieta mimitu re sirahi:

  • San Mateo 3:3 4 San Mateo 3:16tsivacha eta epane reruana. neuchava mayehe ema Viya, taicha mraja painapa

    ema aquenu cayare mavaneruhi ema Viya michavacapa.3 naquia pa ripahi eta oana acane, ema Viya mametacapa ema vyarahaini profeta

    Isaas eta mapane reruhi, eta mavane si rayare ema Machicha te juca apaquehe, ticatiu ra hi yarehi eta tmite ca yarehi. neri chuvare matiari hi yareva ema apana achane michuha que ne yarehi ema Viya. Macame ta rai ru yarehi, metupi ri ca va cayare ena achaneana,ninaji si ra yarehi eta napane reruana tamauri queneana, apaesa turi eta najaca pi rayareema Machicha ema Viya. maripa ema Juan, ema mechaji si ha quenehi ema Viya,metupi ri ca va cayare ena achaneana. 4 Ema Juan, vanairucahi me Viya, profetahima. Eta mamuirihahi eta nitsameru tajiyaha eta nittiquene ticaijare camello. Etamitijuhe, vcapi jayumepi. Eta maniriji manicasare eta tsacara. Eta mattivera etampama. 5 Tiyana navare nacapayaca ena achaneana ticavasana te Jerusaln, navarairahinasama raraca eta mechaji si haquene; napa ena ticavasana te Judea, napa enativihanahi tayehe eta cajacure Jordn. 6 Tacahe, eta nametau re si ravaipa, navarai ra hivare ninajica eta napeca turana, ema Juan micacha si ca va capaipa te cajacure Jordn.

    7 naripa ena farisoana napa ena saducoana nayanau cha hivare ema Juan. Vahineneucha vahini, navara ha hisera ticaica chasiana. Tacahe, ema Juan michavacapa:

    Tjaha tacayema eta epauchi ranuhi, eti tachicha na vea na tataji eta quichare?Esamai ri ri ca hipuca eta jraja pai ra yarepa eta tiehi que neyare ecuaraqui. Evara ha hipuca ichucu hayare. 8 Tiuri puiti, te evara hapuca eta ichucuha, ytupina ttupiruvaeta epane reruana. merecava eta naji siraya eta epeca turana. 9 Vhivare ecuca ja murava eta mmari que ne hi rahehi ema vichucaini Abraham. Taicha tayanapanemmari hepuca ma, vhisera ichucu haimahi te vahi ecuitsivacha eta epane reruana.Ema Viya, tjina memaitu caimahi ma. Te mvara hapuca, vahi mejeca ra chaimahimepiyaca achaneanaina eta juca mari, mavarai rainahi ytupina ena mmarie que neanaina ema Abraham. 10 Ecauneuchava, taicha tinehipa eta titeca pau chi ra ha viyareeta ecuaraqui nayehe ena achaneana mituca ra hanahi tneuchavana, vhivare nitsiva chahini eta napane reruana. Tmicu ti ji r cavaipa te mechuca yarepa ema achane etayucuqui mhireana. Ticaechu yarehi tamutu eta tapareana. Tjuyarehi. 11 Ytupi ntincacha si cahehi te une, te neuchava mayehe ema Viya. vane pai pa hisera mcani emaytupiquene Cristo. Te ytupina ecasiava mayehe, tcacha si ca he yareva; tjara ca he yareva ema Espritu Santo. Thesera vahi ecuca si a vapuca mayehe, tcua ca heyaretayehe eta tijurequene yucu. ma, ichape quenehi nuyehe nti. Viparinehi ncuti na simahi eta mitupa ji jia si ravahi. Vipari ne hivare ncaemu a vaimahi macamu su ra nuhini nti puresami. 12 Puiti ma mraja painapa tinere ji ri cainapa ncani ytupi queneana thicana. Munacainapa na. Ticutinapa mcani achane te ticata ya jirica etaarusu. Munacainapa. Tsiha, mquijicapa eta tapiraquiji. Mijucha yarepa te yucu. Etanacaheyare ena murira hanahi, tjuaninapa te yucu, mitava ca ca yarehi eta namuruiramichavacapa ema Juan.

    Eta macaicachasirahi ema Jess(Mr 1.9-11; Lc 3.21-22)

    13 Tacahe, tteca pa varepa ema Jess te cajacure Jordn te mvihahi ema Juan. ma,msihapahi te tinapaica eta Galilea. Mavarahahi ticaica cha siyare mayehe ema Juan.14 masera ema Juan, vahi mvara hahini micacha si cahini. nipa macahe:

    Tata Jess, ntira turicahi ntivaina pcacha sicanu. Nusapihapa nti picaiju henuhieta ncacha si caviya michapa.

    15 masera ema Jess majicapapa:Tjinachucha tichava. Ticamu nu carehi ntauchayare eta mavara ha quenehi ema

    Nucaiyaquene michapa.Tsiha, ema Juan tsapavapa. 16 Te tamutupa eta macaica cha sirahi ema Jess,

    ticupaicapa tayehe eta une. Tsiha, tjah chavapa tjiaca eta anuma. Mimahapa ema

  • San Mateo 3:17 5 San Mateo 4:13-17Espritu Santo ticupai ca paipahi, mavasi ma hipaipa eta paloma. Tavene sicapa ema Jess.17 Tacahe, tirami carepa eta mahu ema Viya tsiha quenehi te anuma, nipa macahe:

    Ema maca ema ytupi quenehi nuchicha nmuna ru quenehi. Ttavi cavahi eta nrisa mu revahi micha macahepa.

    4Ema Vinaraji Satans mavaraha macaitsamaraji ema Jess(Mr 1.12-13; Lc 4.1-13)

    1 Tacahe, ema Espritu Santo enurujipa mimitu caipahi ema Jess eta mayaniraya temvapahi apaquehe. naqui macucha pa yarehi eta mitsama ra jiyare ema Vinaraji.2 Tjina manicahini ema Jess te jena cuarenta quenehi sache, cuarentavare yati etamayerevahi. Ichapepa eta mecuavahi. 3 Tsiha, ema Vinaraji tmea havapa mayehe.Mavarahapa macaete ma yarehi. nipa micha:

    Pcuhapa pti? Tacahe, pivaneca eta juca mari tepiyacava pan, taicha ptimachichavihi ema Viya, masi? michapa.

    4 Ema Jess majicapapa:Vhipuca pecha eta techaji ri ruvahi eta Sagrada Escritura, ani tacahehi: Vahi

    tacari chuimahi eta tinicacare ticaita re cayare ena achaneana. Tacacha ne yarehi etamechaji ri ruvana ema Viya. Jhevare, ta ticaita re ca ra hiyare macahepa.

    5 Tsiha, ema Vinaraji mmavarepa tayehe eta tacapi ca huquene avasare Jerusaln.Mimiapanapa te tinahu eta Templo. 6 Tsiha, michapa:

    Te ytupina machichavina ema Viya, psapa vayare pmirica te apaquehe. Tjinapchavaimahi eta pmiri si rayare. Pcharichuhi eta techaji riruva eta Sagrada Escritura,ani tacahe: Ema Viya mavanecapa ena mayeheana ngeleana tchapa ji ri caviana.Timavia nayare te navahuana, apaesa vahi picuca yutetu eta mriana eta te pipaisi rayare tacahepa. Tsiha, nmeteaca tijanea ca via nayare puiti, vahi nisapaimahipicajara te pmirica michapa ema Vinaraji.

    7 Tacahe, ema Jess majica pa varepa:neri chuvare ani tacahe eta Sagrada Escritura: Vahi picaitsa ma ra jimahi ema Viya,

    taicha Piquenuhi ma michapa.8 Tacahe, ema Vinaraji mmavarepa te tinahu eta anuquehe mari cerro.

    Mimechapa tamutu eta ichape queneana avasareana te juca apaquehe ticuti rinehitacacha ca ya ji ri ca cahini taicha eta mitupa ji jia si ra va hicacha ema Vinaraji. Mimecha varepa eta ichape queneana nimaha queneana ena achaneana. 9 Tacahe, michapa:

    Nti njara ca viyare tamutu eta juca avasareana. Ptina nquenuvina ena tvacua-nahi eta avasareana. Ppuyu ca nu masera te numirahu. Pitsiucanu apaesa njara ca vi sarepa tamutu michapa ema Vainaraji.

    10 masera ema Jess majicapapa:Pvuisi ha tataji piti Satans te juca numirahu. Vhipuca pecha eta techaji ri ruvahi

    eta Sagrada Escritura. Ani tacahehi: Macarichu ema Viya vpuyu mi rau chayare. Macari chuvare vicaema ta nea cayare tacahepa. Vhiquene turica nucaema ta nea ca vihini michapa ema Jess.

    11 Tacahe, ema Vinaraji traji cavapa. Majuni jicapa ema Jess. Tsiha, ticupai canapaena ngeleana, nechapa ji ricapa ema Jess.

    Ema Jess tpanavapa ticametarairu(Mr 1.14-15; Lc 4.14-15)

    12 Tacahe, te jena scheana, nacara tacapa ema Juan. Nmapa te jcani tayere hiquene.Tacahe, ema Jess, eta masamai ri ri sirapa eta macaera tairahi te crcel ema macheji Juan,tiyanapa tichava te mvasa Nazaret te Galilea. 13-17 Vipasera mnasihini te majuru sinehi. Tiyanapa tayehe eta avasare Caperaum. tapa mejasihahi. Eta juca avasare

  • San Mateo 4:18 6 San Mateo 5:2tvihahi te tachausi eta cquiure Galilea. Eta macame ta rai ruirahi, tamutuhi mapaicaeta tinapaica eta provincia Galilea*

    neuchava mayehe ema Viya. tsivacha eta epane reruana, taicha tinehi etascheyare tmere cavaya eyehe ema ticatiu cha heyare. Aquenu cayare mavaneruhi emaViya, tchaheyare ma michavacapa.

    Eta juca ttauchavahi eta mjureanahi ema vyarahaini profeta Isaas, ani tacahehi:Tirica ca rea nainapa ena achaneana cvasanahi te tachausi eta cquiure Galilea tayeheeta provincia Zabaln tapa eta Neftal, namutu tmairiaca ena ticavasana te apacharaeta Jordn. na, tiyerehi eta nacata ji vai ranahi, tacuti eta tavayureva eta tamapicuva.Putisera miteca pau cha va ca ripahi ema timcau cha murihi. Ticatiu cha va ca yarehitayehe eta nacata ji vairahi. ma, ttume cha va ca hivare eta mamcau chi ra vacahitacahepa.

    Ema Jess michuha ena cutroqueneana tnicarahiana, mimitureanayare(Mr 1.16-20; Lc 5.1-11)

    18 Tacahe, eta mapaisi rapahi ema Jess te tachausi eta cquiure Galilea, mimaha vacapa ena apinana ajairana, ema ticaijarehi Simn Pedro mapa ema maparape Andrs.Eta nemata nerepi ena nani, tnica ra hianahi. Nquijie recahi eta nayehe tarrafa.19 Tacahe, ema Jess michuha vacapa:

    Yare, hicanu. Nti njara ca heyare eta apana mata ne re piyare. ti tuca va pa racahieta jmana; tacaheyare eta tusi ra va yareva ena achaneana, machane ra nayare ema Viyamichavacapa.

    20 Enevanepa ninajicapa na eta nenisirahi. Tiyananapa nehicapa ema Jess.21 naqui pa na varepa mimaha varepa ema Jess ena apinana ticapa ra pe c ca navare:

    ema Jacobo mapa ema Juan. Tjacanahi te napacure. Matiari hi hivare ema naiyaZebedeo. Nititi ji ricahi eta nayehe tarrafa. Ema Jess michuha varepa. 22 Enurujipanehicavare. Nanaqui ca varepa eta napacure, mapa ema naiya. Najuni ji ca varepa.

    Ema Jess mimitucavacapa ena camuriqueneana achaneana(Lc 6.17-19)

    23 Eta mapaisirahi ema Jess tayehe eta avasareana te Galilea, mimitu ca va capahi enaachaneana te svaru muhuana tayehe eta nuruji si ra revana. Mavanecapa eta neneuchi ravaina taicha tinehipa eta scheyare tmere ca vayare ema ticatiu chayare, ema aquenu cayare mavaneruhi ema Viya. neri chuvare ema Jess macana ra ca pa hivare tamutu etaapana pa ne que neanahi jumareana eta najuma napahi ena achaneana. 24 Tacahe, nasamai ri ricapa ena achaneana ticava sanahi eta tasimu tu queneana avasareana te tinapaicaeta Siria. Tsiha, nmava capaipa ena nacaju ma queneana, apana pa ne ne ji quenehi etanajumana, nacati ru ha vanahi. naripa ena nvah ruanahi ena reanana, ena tirapa pasiana, napa ena muraca quihana. Namutu ena nani, macana ra ca va capahi ema Jess.25 Tacahe, camuriana ena achaneana thicanahi ma. na, tisihana te Galilea, te Judea,te Jerusaln, te avasareana tinapaica eta Decpolis, tapa te apachara eta Jordn.

    5Ema Jess mimitucahi nayehe ena ticunachacareanahi me Viya(Lc 6.20-23)

    1 Tacahe, eta mimaira vacahi ema Jess ena camuri queneana achaneana, tipanapatayehe eta anuque hepahi apaquehe taicha tiripanahi eta nasama ra ra si ra yarehi enaachaneana. Tjacaripa ma, napa ena mimitureana nachaya caipahi. 2 Ani tacahehieta mimitu ra pianahi:* 4:13-17 Ema profeta Isa as, ni vare maca hehi eta mecha ji si hai rahi: ...ta ripa eta provin cia tviha nite ca pi hahiena apa va sa na na. (Acane eta juca apaquehe, apina eta apana tijareanaini: eta Zabaln tapa Neftal.) Etamimitu si ra vacahi ena achaneana, nipa maicha ema Jess:

  • San Mateo 5:3 7 San Mateo 5:193 Ena nimatihi eta tacamu nu que neanahi eta nchanevana, ttavi cavahi eta nurica

    ca revaya taicha mejerare eta najaca pi rayare eta mechaji riruva ema Viya, machane ra na yarehi.

    4 Ena nani tijapa nu ji ri ca vanahi, ttavi cavahi eta nurica careva taicha maripa emaViya macuri sa mu re cha va cayare.

    5 Ena nani tisuapa ji ra hianahi me Viya, mnsuanahi mayehe, ttavi cavahi eta nurica careva taicha mijara rua nayare eta arairu apaquehe nicuchihi me Viya.

    6 Ena nani, ichape eta najamu ra chirahi eta nitare sirahi eta matapi ra vacare temamirahu ema Viya, ttavi cavahi eta nurica ca revaya taicha mijara cayare ma etanavara ha quenehi.

    7 Ena nani tijapa nu ra hianahi nayehe ena apamuriana achaneana, ttavicava etanurica ca revaya; taicha ema Viya, ma apanava majapa nu va cayare na.

    8 Ena nani vahi nisapa ji r ca vahni tahapa pi cahini eta nehisirahi ema Viya, ttavi cavahi eta nurica ca revaya; taicha na, tteca pa nainapa te mamirahu ema Viya, nimara ra cainapa ma.

    9 Ena nani ticonse ja ra hianahi nayeheana ena achaneana, nacaepa hairahi eta se-manereana, ttavicava eta nurica ca revaya na; taicha mimereu chainapa ema Viyaeta machichai ra vacahi ma.

    10 Ena nani ticata ji vanahi eta nacatia na ca sivahi nayehe ena achaneana te jucaapaquehe tichavenehi eta turivahi eta nitare sirahi, ttavi cavahi eta nurica ca revaya;taicha na aquenu ca ra hanaya majupa ha nayare ema Viya.

    11-12 Eti nuchane ranahi, jraja painapa eta sache eta nacatia na si raheya ena achaneanatichavenehi eta hisi ranuhi. Tipana ra ra cha hea nainapa, tpiyae que ne ha hea nai na varepa. Vhisera ecuarami eta juca. Ene nacahehi eta nacata ji vairahi ena profetanaini,ena ninapu reanahi machane ranahi ema Viya. Eta tacahe, te nacatia na ca hepuca, ecuri sa mu re cha vachucha, evapi na vachucha! Ttavi cavahi eta irica careva taicha ejaca payare eta cuchiyare te anuma, taicha ichape eta macuna chi rahehi ema Viya!

    Ema Jess tmitucahavi eta vicamunucareravayarehi tacutihi eta tacamunucarevahi etaicheve, tapa eta tijarahi

    (Mr 9.50; Lc 14.34-35)13 Eti miya na vayare eta ecamu nu ca re ravahi nayehe ena achaneana, tacutihi eta

    tacamu nu ca revahi eta icheve. Vahi tacuepaha eta ecamu nu careva. Vahi ecucutieta tajachira eta icheve, taicha tjina eta ticheve vai nahni. Tsiha, njinapa ticamu nuimahi. Nepuruinapa namutu.

    14 Tacutiquene ti ecutihi eta tijarahi. ti, namica hu yarehi namutu ena achaneanaeta mitu si ra vacaya, apaesa ninajica eta nehisirahi eta tamauri queneana. mereu cha ya re hivare eta iriva, ecutiya eta avasare tivihahi te tajirumane eta anuquehemari. 15 Tacutiquene, vahi ecucuti ncani snsuana tiyusta canahi jcani lmpara,tsiha nanaca pa pucaini te tajuhe eta cajune, nayumu ru si hahini. Nanaca ya re hiserate anuquehe apaesa nimairi ri ca sarepa namutu ena tivihanahi te peti, tamicau rea na yarehi. 16 Ene ecaheyare ti, mere cayare eta ejarai vayare nayehe ena achaneana apaesaeta nimairainahi eta turiqueneana chaque nea nayare; tsiha nacuna chainapa emaTata Vicaiyaquene tivihahi te anuma.

    Ema Jess tmitucahavi tayehe eta tasuapacarevahi eta Sagrada Escritura17 Vahi taina tmite canuhi nti nucaepa hahini eta mavanai ripiana ema vyarahaini

    Moiss, taripa eta nimitu ra pianaini ena profetanaini. Eta tmite canuhi nti, nmine ca pae que ne ha heyare eta njureanahi. 18 Nutupiruva numetacahe: Ttauchavaya tamutueta mechaji ri ruvana ema Tata. Tmiyanava eta tasuapa ca reirahi nayehe ena achaneanatamutu eta Sagrada Escritura. Tjina ticaepa haimahi, tayanapane titavapuca etaanuma tapuca eta apaquehe. 19 Eta tacahe, ncani tpurua nayare eta tavanai ri pianahieta Sagrada Escritura, jcani nichi cha quenehi, vahi tisiapa naimahi te anuma. Tavetijipa

  • San Mateo 5:20 8 San Mateo 5:35te nimitu capuca ena apamuriana eta nepuruiraya. Ncanisera tisuapa na yarehi,tmitu re ca na hivare eta juca nayehe ena apamuriana achaneana eta nehisiraina; na,ichapeyare eta nacuna cha ca re vayare eta nasiapiraipa te anuma. 20 Ticha te evarahatujicava esiapa te anuma, tacamunuhi tipaju cavaya eta turivahi eta eyehe repiana ti,ecachu ri cayare eta nayehe re pianahi ena escrib noana, napa ena farisoana.

    Ema Jess tmitucahavi vahi tacunasi te visamure eta visemaneva(Lc 12.57-59)

    21 Eti charichucha eta nayehe repiana ena ichuca na veanaini ani tacahe: Vahiecucapaca mcani piparaepiya; taicha mcani ticapa recahi, ticaicu a yarehi. 22 Ntiseranumetacahe eta apana: Mcani tisemahi mayehe ema maparape, neri chuvare ticaicu ayare. Mcani timehahi ema maparape, ticaya se re hiyare te namirahu ncani tuparai ru canahi tayehe eta avasare. Tacutiquene mcani ticaecahihi ema maparape, mvacu haipahi eta ecuaraqui tayehe eta infierno.

    23 Eta tacahe, te pimapahi eta pimavahu te mamirahu ema Viya, tsiha, pchapa nai na papuca eta pitapi ravahi mayehe ema piparape. 24 Vuchaha picuiya racuha etapimavahu. Tativa nu mayare piyasea panaya eta perdn ema piparape. Ptupi ri ca nu mayare tativa eta pchava que nevahi mayehe ma. Turica sarepa pichava pyara cu ha pa nainapa eta pimavahu te mamirahu ema Viya.

    25 Tacutiquene te matiari hi ya repuca mavaraha mametauchavi te namirahu enatuparai rucana, vahi picucuchapa mametauchavi. Tativayare ptupirica eta pchava que nevahi mayehe, mapurare vuchaha picaera tahini mayehe ema juez tayehe eta crcel.26 Taicha te nimisia pavipa tayehe eta crcel, ticaje rae que nnapa eta pichusiraya.

    Ema Jess tmitucahavi vicuneuchavaya eta jcani timiaquipaicahavi tayehe eta pecatu27 neri chuvare charichuhi ti eta nimitu rapihi ena ichuca na veanaini: Vahi

    ecuveha esu apana esena. 28 Putisera nti numetacahe eta apana: Mcani majamu rachahi esu apana esena, ticape ca tu raipahi te masamure taicha eta majamu ra chi-rahi. 29 Eta tacahe, eta iquiha vure, te tavara hapuca tmiaqui paicahe tayehe etapecatu, tavarairahi timahayare eta tamauri queneana tjipa racana, tiripana evecu hau quichava iquijicaya. Taicha tiripanahi tejiacava nichichaina te iquehe, vhiseratacuimi cu acahe eta te yucu infierno, tamutupahi eta iquehe. 30 taripa eta evahuvure, te tavara hapuca tmiaqui pai ca heyare tayehe eta pecatu, tapami si ra h na papucachayare eta tamauri queneana, tiripana eyuchatica iquijica. Taicha tiripanahitejiacava eta evahu, vhisera tacuimi ca siapahe tmutu eta iquehe tayehe eta yucuinfierno.

    Ema Jess manacahi eta mimiturapi nayehe ena tnajicacana(Mt 19.9; Mr 10.11-12; Lc 16.18)

    31 neri chuvare ena vichuca na veanaini nisapahi eta mejerare eta minajisiramcani achane esu mayena. Ani nacahehi: Mcani tnajicahi esu mayena, memepi ya recahi eta ajumeruca techaji si ha yarehi eta minaji siraya esu mayena. 32 Ntiseranumetacahe eta apana: Mcani achane, te minaji capuca esu mayena, ticape ca tu raipahime Viya. (Vhin nipuca sucaeca hihini mayehe ema apana achane.) neri chuvare tetipecha va hipuca ticaima su, tamuriacahi su eta maviurevahi ema suima. Tsiha,mcani arairuhi suima, mapa tamuriacahi eta mejeca pi ravahi taicha eta mavirahi esuesena sucaima quenehi.

    Ema Jess tmitucahavi eta vahi vijurachaimahi33 neri chuvare esamai ri ri cavare eta nimitu ca sivahi ena ichuca na veanaini: Machu

    vahi ecuitaucha jcani ejura chi ra hipuca. Ytupi nasera eta tauchiraina tamutu etajara si ravahi me Viquenu nacahepa. 34 Ntisera numetacahe ti: Vahi turicahinichahini eta juramento. Vaipa chaji si hahini eta anuma taicha ta, mvacurehi emaViya. 35 Vipavare chaji si hahini eta apaquehe taicha ta, macaema ta nyahi ma.

  • San Mateo 5:36 9 San Mateo 6:4

    Vipavare chaji si hahini eta Jerusaln, taicha ta, mvacu re yarehi ema ytupi quenehiRey, mavane ruyare ema Viya. 36 Vipavare chaji si hahini eta ejura chirahi te echuti,taicha vahi rata haimahi ehapa mai chahini, tsiva chi rahini eta timahi, tijapupuca,tiquisapuca. 37 Numetacahe: Te tatiari hipuca eta jara si ra vayare, tupiruva cahe:Tiuri. Te vhipuca evarahahi, tupiruva: Vahi cahe. Te muna ha ca vapucaejuracha, ema Vinaraji tturu ca heripa.

    Ema Jess tmitucahavi eta vahi vicusema ne ncani ticaetemajiricahaviana(Lc 6.29-30)

    38 neri chuvare esamai ri ricahi eta acane: Mcani achane thara recahi mapuchu quichahi ema apana achane, neri chuvare ma napuchu qui cha yareva ena tuparai rucana. Te macave tu quia he cha hipuca, neri chuvare nacave tu quia he cha yareva enatuparai rucana. 39 Ntisera numetacahe: Vahi ecujicapa te masema mcani achanevinarajihi. Tiripana, te nehahepuca ncani te emira, jara cayare eta apachacayaeta emira. 40 Tacutiquene, te natiari hipuca ena timetau chaheana, navaraha navere jicahe eta ecamisa, vahi ecusema. Vhivare ecuji ca pairihi. jara cavare eta apana etaepacuha. 41 sapayare te ncani navane ca hepuca eta enara cureca eta tijitacare. Tenavaraha imina tanaina kilmetro, evapinava eta eservi chi ra vacaina. Vahi ecobra cha va caimahi. 42 Mcaniripa tjahapuca mayaseacahe, jara cayare. Vahi ecueamihamcani ticapucahe eta ecaye he queneana.

    Ema Jess tmitucahavi eta vmunasirayare ncani ticatianacahaviana(Lc 6.27-28, 32-36)

    43 neri chuvare esamai ri ricahi eta acane eta nimitu ca sivahi ena ichuca na veanaini:muna sirahi ncani tmuna caheanahi. Tsiha, ecati cha yarepa ncani ticatia na ca heanahi. 44 Ntisera numetacahe: muna ca yareva ncani ticatia na ca heanahi.Eyaseaca ema Viya eta nayuja rahuina ncani tchaji canahi eyehe. mereca eta irivanayehe ncani ticati cha heanahi. Eyujaraucha ncani timeha heanahi ticaete ma ji ri ca heanahi. 45 Te taucha eta juca, ta tmereu cha heyare eta machicha hirahiema Vicaiyaquene te anuma. Taicha ma njina manere jiruina, namutu memuna cavaca: ena achaneana vinarajiana, napa ena tiriana. ma, tjara cahavi vimutueta sache vimcahuhi, tapa eta tiquiva. 46 ti, tjina ecuna cha ca revaina eta me Viya,te nacarichuhi munaca ncani tmuna ca heanahi ti. Apanasica ena tisipe ca tu ra ra hiana nichahi eta juca. 47 Tacutiquene, tjinavare ecuna cha ca revaina eta me Viya,te iriyare nacarichuhi ena epara pe na veanahi. Apanasica ena mimati ra hanahi emaViya tirianahi eta nayehe ena napara pe naveana. tisera tatupa racahe ecachu ri cayareeta iriva. 48 Ttavi ca va sareya eta iriva nayehe namutu. Vahi enere ji caimahi enaachaneana. Vhivare eyava naimahi eta iriva. Ecutiyare ema Vicaiyaquene te anumaeta murivahi.

    6Ema Jess tmitucahavi eta vahi vicusiavavaicapa eta vchira eta turiqueneana

    1 Eta ecaji rayare ena pureana, chapa vayare. Ema Tata Vicaiyaquene, tjina ticuna cha hemahi te evara hapuca nimaha ena achaneana eta ecajirahi, evarairahi ticuna cha hea nayare. Tjinavare mitsiri ji ca vahini ma eta eyehe. 2 Eta tacahe, te mica ta ca ya repuca ncani ticamu nu vanahi, vahi ecume ta jirica. Vahi ecucuti ena apimiranatimeta ji ri canapa te viruji si ra revana, thepa te aneca pahiana. Eta juca nichahi,navarairahi ticuna cha ca rea na yarehi nayehe ena achaneana. Ntisera numetacahe: Enanani ticaheanahi, tjina nacuna cha ca re vaimahi me Viya. 3 Te jcani pjaraca ncaniticamu nu vanahi piyehe, vahi picume ta jirica. Vhivare picumetaca ncani pmuna ca sareana. 4 Piaji chayare eta pjara si rayare ncani pjara ca si ruyare. Tacahe, ema TataVicaiyaquene te anuma mimara racahi tamutu. Jcani pchaqueneana tayumu ru revana,ma ttsiri jie que ne hayare, tjara ca viyare eta pcuchihi.

  • San Mateo 6:5 10 San Mateo 6:22-23Ema Jess tmitucahavi eta viyujarasirayare(Lc 11.2-4)

    5 Te eyuja racahi, vahi ecucuti ena apimirana tiyuja racana te viruji si ra revana,thepuca te aneca pahiana. Titupi hanahi na eta nayuja ra sirahi, navarairahi nimara ra ca yarehi ena achaneana. Ntisera numetacahe: Tjinachucha nacuna cha ca re vaimahime Viya. 6 tisera ani tacaheyare te eyujaraca. Esiapayare te eyehe cuarto, rata cayareeta tapaja. Eaji cha vayare eta chaji si rayare ema Tata Vicaiyaquene. ma, tmara ra ca havihi; masama yarehi eta piyuja racasa.

    7 Tacutiquene, vhivare ecuape pirica eta ecaye ma que nea nayare. Vaipa tcame sahini epepi ri cahini eta eyuja ra sirahi. Vahi ecucuti ena mimati ra hanahi emaViya. Tipiemanapa eta nayuja ra sirahi, nimijachaipa tisama ca reanahi mayehe emaViya. 8 Vahi ecucuti na, taicha ema Viya mimati ripahi ma jcani vivara ha quenehiviyaseaca. 9 ti, ani tacaheya eta eyuja rau chi ravaina: Tata Vicaiyaquene, piti pivihate anuma, vipicauchahi ytupi eta pjare. 10 Vivaraha ichapeina eta tasuapa ca revainaeta pivanai ripiana nayehe namutu ena achaneana ani te apaquehe, tacuti eta nasuapi ravihi ena ngeleana te anuma. 11 Pjapa nuhavi pjara cahavi puiti jena sache eta vicamu nuirava eta vinica queneana. 12 Pjapa nuhavi piperdo na chahavi eta viviurevana piyehe,tacuti eta viperdo nachira vti ena ticaviu revana viyehe. 13 Vahi picuisa pahavi eta vichaeta tamauriquene. Picatiu cha ha vivare mayehe ema Vinaraji. Taicha pti ytupi que nevihi Viquenuvihi. Njina pcuti eta ptupa ji jia si ravahi. Michecua raquire etapijaraivahi. Amn.

    14 Taicha te ytupihi eta eperdo na chirahi ncani ticaviu re vanahi eyehe, ema TataVicaiyaquene te anuma tiperdo na cha heyare ti apanava. 15 Thesera te vahi eperdo nachahi ena ticaviu re vanahi eyehe, ema Tata Vicaiyaquene vhivare tiperdo na cha hmahi eta jeca pi ra vanahi ti.

    Ema Jess tmitucahavi tayehe eta ayuna16 Tacutiquene, te ayuna hepuca, vahi ecaja pa nu ra mi raimahi te namirahu ena

    achaneana. Vahi ecucuti ena apimirana ena tmicae che ra cha vanahi eta ayunai ranahi.Nti numetacahe: Tjinachucha nacuna cha ca re vaimahi me Viya. ma, vhivarettsiri ji ca vaimahi eta nayehe. 17 tisera, te ayuna hepuca, miyanava eta esipau qui chi ravaya, etata si ca vavare, apaesa nacuija nacuima tiacahe eta ayunai rahehi. 18 EmaTata Vicaiyaquene tmara ra cahehi tamutu eta esamureana. Tisama ca re yarehi etaeyasearuhi.

    Ema Jess tmitucahavi eta vahi vicuisapava vicasamure eta vmahaqueneanahi(Lc 12.33-34; 11.34-36)

    19 Vhivare tacuava sa mu re recahe eta maha queneana te juca apaquehe. Eta jucaticami tie que ne ha careana taicha eta tajara resira eta cachusiri, tapa eta tichasi vayare.Natiari hivare ena timeye cha hea nayare. 20 Epane re chasera eta ecaima ha que neraya teanuma. naqui jararihi eta titsivayare eta chirahi eta turiqueneana te juca apaquehe.naqui, tjina cachusirina, njinavare timerahina tayehe. Tjina tmitia caimahi. 21 ti,te ecasa mu repuca eta maha que neanahi te juca apaquehe, evarahahi enasiyare te juca.Vahi vara hahini ejuni ji cahini eta maha queneana. Thesera te ecasa mu re hi chapucaeta cuchiana te anuma, naqui evara hayare eyana va neyare.

    22-23 Tacutiquene, ecuneuchava, machu tacueta viuchava eta ejamu rachira eta maha queneana. Ecara tacava, vahi ecuisapa tahapa sa mu rechahe eta ecaima ha que nerahi.Taicha te tahapa sa mu re ru he papuca eta mahaquene, ttavi cavahi eta tamapi cuvahi etate ichanevana. Thesera esuapa eta nmitu rapiana, ttavi cavahi eta tamicau chirayaeta ichanevana, tmiju ni ji cayare eta emaurivahi, tapa eta ejamu ra chi ravahi eta maha queneana. Eta tacahe, machu sapava tayanariana eta timapicu eta te ichane va nasami.Purehesami ti te sapa vapuca tanasipa!

  • San Mateo 6:24 11 San Mateo 7:4-524 Tacutiquene ti, eta tare sirahi, vahi turicahini apina nai nahini ena iquenuana.

    Taicha muna ca pa na yarehi ema mana, tisuapa ca re pa na ya re hivare; tsiha ema apana,apaesa rineya eta muna siraya, vipainapa tisuapa ca remahi ma. Ene tacahehi eta jucamaha queneana, vahi ecuisapa tahapa sa mu rechahe eta plata, machu tahapa pirica etamuna sirahi ema Viya, tapa eta ecaema ta nea sirahi ma.

    Ema Jess tmitucahavi eta majaneasirahavihi ema Viya viti machichanaveana(Lc 12.22-31)

    25-26 tasera nuvaraha ytupina eta ecasi a vairaina mayehe ema Tata Vicaiyaquene.Vahi ecucae a ma ra cavaicha tayehe eta enica que nerepi tapa eta emuiri harapi puitijuca tare si raichaha. Eta enica que nerepi, tapa eta emuiri harapi, tjina teama va ca re vahini. mara ra ca richuhi eta cyureana. Vahi tevacahini, vhivare techati ji ri cahini,tunaca hi pucaini eta tanica que neyare. masera ema Tata Vicaiyaquene mechapa ji ricahi, mijara sirahi tamutu eta tanica que ne repiana. Evetijipa ti, ipaju pa navahi etaama ca rvahi me Viya tayehe eta cyureana. 27 Tjina turicahni eta ami ravahi etajcana. ti, njina tirata haimahi tiji vai nahini ecaju ru ca vahini, tayanapane tahapa sa mu re cha he hipuca.

    28 Tacahe, tjaha tacayema tihapa sa mu re re cahehi eta emuiri harapi? mara ra ca richuhi eta tajuru sirahi eta flreana, vahi tacaea ma ra ca vahini tacaema ta nehini,tijuru re ca hi pucaini. 29 Titsiva hisera, te tpunehapa, ttavi cavahi turinavahi etataflurene. Njina tcuti eta nacamui rihaira eta turinava, maripa ema vyarahaini reySalomn eta tajanu nusira eta macamui ri hairahi. 30 Apana sicahi, ema Viya mijaracahieta turinavahi, nipi ri chu hinni eta titare sirahi. Evetijipa ti eta mechapa ji ri si rahehi, mijara si ra he yarehi eta emuiri harapi eti achaneana. Tjaha tacayema vahicasi a vahni eta mayehe? 31 Eta tacahe, vahi ecucae a ma ra cavaicha tayehe eta enica que ne repiana taripa te echuri ria capuca eta une rayare, vhivare eta emuiri harapi.32 Ena achaneana vahi nimatihini ema Viya, ichape murihi eta tacaea ma ra si ra vacahieta jcana. Vahi ncasi a vahini mayehe ema Viya, nacucha pa hi pu cahini eta mijara ru yarehi ma. tisera, charine eta marari hirahi ema Ecaiyaquene te anuma. Mimatihima tamutu eta ecamu nu que neanahi. 33 Tsihasera ti, tativayare jaracava ecaema ta neacaya ema Viya, ecasa mu reirahi eta tauchi rayare tamutu eta mavara ha que neanahi.Tihapa sa mu re cha he ya re hivare eta ttupi ru vairaya eta taresira, ecuri sa mu re chi rayarema. Mimaha rinepa ma. Tjara ca heyare tamutu eta juca ecamu nu queneana. 34 Etatacahe, casiava mayehe ma. Vahi tacuimi pa ne rechahe eta chara ra ca vayare achichu.Puiti ecuchapaipa eta mimica ta si ra heyare. miyanava eta ecucha pi rayare eta mimica ta si raheya.

    7Ema Jess tmitucahavi eta vahi vicunemahi eta nejecapiravana ena apamuriana

    achaneana; vicuneuchavasera vti(Lc 6.37-38, 41-42)

    1 Vahi ecunemahi eta nejeca pi ravana ena apamuriana achaneana, vhivare ecucae ca hivaca, machu taina timicu acahe me Viya. 2 Te ecune ra hipuca nayehe enaapamuriana achaneana, ecaheyare ti eta macune ra hnapa ema Viya tayehe tamutueta jeca pi r vanahi ti. 3 Piti ajaira, ptipa piti esena, vahi turica eta picunerahi etanichi cha queneana nejeca pi ra vanahi na. Titupa racavi ptijivaina picuneuchava etatichapeva eta pjeca pirava. 4-5 Vahi tatupa ra ca vimahi ptupirica eta jcani nejeca pi ravahi ichipichuana ena piparae piyana. Tjina piviyahini eta piconse ja chi haimahi.Ichapesera eta tatupa ra si ravihi ptupirica eta pjeca pi ra vanahi pti. Tapaenumavaptupirica eta pchava que n vanahi, turicapaini piconsejacha ema piparaepiya tayeheeta michava que nvahi.

    Ena ticaecahirahiana, vahi vicuijaraca jcani tamacareana

  • San Mateo 7:6 12 San Mateo 7:226 Vahi ecuimituca eta mechaji ri ruvana ema Viya ncani achaneana ticaeca hi rahiana,

    taicha viparinehi nuricaimahi. Machu taina temehahe. Vhivare ecuijaraca jcanitama careana, machu ncata ya yajica.

    Vahi vicuyacuji eta viyaseasiraina ema Tata Vicaiyaquene(Lc 11.9-13; 6.31)

    7-8 nivare tacahe eta mechaji riruva ema Jess:Numetacahe: chajica ema Tata Vicaiyaquene. Eyasea cayare eta ecamu nu que-

    neana. ma, tijapa nurahi. Tisama heyare, tjara ca he yareva. Vahi ecuyacuji eta eyasea siraina. neri chuvare, te tatiari hi na papuca eta jcani chiraya ichapehi eta tacaje ra va yarehi, eyasea cayare mijara ca hehini eta tupa ji jia si ravaya. ma, tjara ca heyare. Tejarari hipuca eta ticheji mi ruchahe, ma macaevui si na he yarehi.

    9 Eta juca tmicu ti ji ri cavahi te natiari hipuca ena echicha na veanahi ti, te tiyasea ca hea napuca eta pan nanicayare, viparinehi turicaimahi jara cahini ti eta mrijahi.Tmicu ti ji ricava evija rui nahini ena echicha naveana. 10 taripa te tiyasea ca hea napucaeta jima, vhivare turicaimahi jara caimahi eta quichare. 11 Etiarihi ti vahi ecaji ra hihini nayehe ena achaneana. Irihisera nayehe ena echicha naveana. Mavetijicha emaTata Ecaiyaquene tivihahi te anuma. ma, vahi ticavi ja ru hemahi eta eyase serepi. Tjara ca he yarehi tamutu eta turiqueneana eyasea rua na yarehi.

    12 Evaraha eta nurivaina ena achaneana eta eyehe, masi? Tsiha, turicahi etachiraya eta iriva nayehe. Taicha eta tacahehi eta timiturapi eta Sagrada Escrituraeta eyehe.

    Jararihi eta apina achene(Lc 13.24)

    13-14 Esama nuchaha. Jararihi eta apina achene. Eta ichape achene, vahi tcajraeta nehisira ena achaneana. Camuria napana ena thicana eta ticaijuhe tayehe etaecuaraqui. tasera eta achene nicu chi charichu, ticaijuhe tayehe eta vtare si rayare,tjina ecua raquina. Vhisera camurianaina ena thicana ta. ti epamicava esiapatayehe eta achene nicu chi charichu.

    Ema Jess mimicutichahi ena achaneana tpiyahirahiana, nacuti eta yucuqui murin-isirha eta tahi

    (Lc 6.43-44)15 chapa vayare tayehe eta nimitu rapiana ena tpiya hi rahiana tmija chavana

    machanerana ema Viya. Tpiya ca v napahi tiriana tacutihi eta tamansuva eta uvesa.Thesera te nasamureana, ttavi cavahi eta navaina rajiva, nacutihi eta ichini. 16 matia ca va ca hisera na tichavene eta nichaqueneana. Nacutihi eta yucuquiana. Eta yucuqui,tmati carehi eta thi. taripa eta sitavere, viparinehi tichucaimahi eta tacahihininarasa hi na hi pucaini. Tsiha, eta ijicaqui vipari ne hivare tacahimahi eta thi cachiche ru hi na hi pucaini. 17 Tacutiquene, tmati carehi eta thi eta yucuqui tirinisi. Tmati ca revare eta thi eta murini si rhana. 18 Eta yucuqui tirinisihi eta thi, vahi tmuna hi ri ca vaimahi vahi tacuri ni sihini eta thi. taripa eta murini si rhana, vhivare tmuna hi ri ca vaimahi turini sihini eta thi. 19 Tamutu eta yucuquiana murini si rhana ticaechu yarehi, tjuyarepa te yucu. 20 Eta tacahe, mati va cayare ena tpiya hi rahiana tichaveneeta nichaqueneana tamauri queneana.

    Vahi nmutuimahi ttujicavana tisiapanaimahi te anuma(Lc 13.25-27)

    21 Narari hinapa ena achaneana tpiya cavana nuchanerana. Vhisera ttuji ca va naimahi tisiapana tayehe eta mvasa ema Viya. Tayanapane nichanui na papuca TataViquenu, vahi tisiapa naimahi. Taicha vahi ytupi nahini eta nacaema ta nea sirahi emaTata Nucaiyaquene te anuma. 22 Te titecapapa eta juicio, camuria nayare ena tchanua nayare: Tata Viquenu, vti vchaji si ha pa racahi eta pjare. Vipiara cavihi te pjare

  • San Mateo 7:23 13 San Mateo 8:10eta viquiji sirahi ena vinarajiana, thevare te pjare vmerecahi eta tirami careananichanui na papuca. 23 Ntisera nujica painapa: ti vahi nuchane rahna. Nmatiseranti eta chaque neanahi tamauri queneana. vuisiha te numirahu nchainapa na.

    Ema Jess mimicuticha ena tisuapajirahiana napa ena masuapajirairahana(Lc 6.47-49; Mr 1.22)

    24 Ncani tisuapa nuanahi nitaucha hivare eta juca nuvanai ri pianahi, tchema ra hianahi ticha. Nacuti yarehi mcani ttucahi tpiyareca peti, manaca yarehi eta tmeanayucuqui emuruquiana. 25 Jhesare, te jrajapapa eta muraca tcaticava, timaquihatiquiva, tisiamapa eta une, vipasera tacaya ya cahini eta peti, taicha tisiapi ra vacahi.26 Narari hivare ena tpiya ca vanahi tisuapanuana, vhisera nitauchahini eta jucanuvanai ripiana. na nacutihi ema mitucaraha tpiyareca peti. Vahi manacaimahi etatmeana yucuqui, vhivare tusiapi ra va cahini micha. 27 Te jrajapapa eta muracatcaticava, timaquiha tiquiva, tisiamapa eta une, tacaji mu ya paicapa eta apaquehe.Tiquipai cavapa eta peti, tamutu samipa tmitie queneha michavacapa ema Jess.

    28 Te ttapi ricapa ema Jess eta mimitu si ra vacahi ena achaneana, ichape rinehi etanramirahi eta mimitu rapiana. 29 Vahi nasama sa r nahini. Ttavi cavahi eta mitusirahimayuna paicahi tamutu. Ttavi ca va hivare eta tasuapa ca revahi eta mimitu rapiana.

    8Ema Jess macanaraca ema mana achane leproso(Mr 1.40-45; Lc 5.12-16)

    1 Te ticupaicapa ema Jess tayehe eta cerro te mvinehi, camuriana na achaneanathica napahi. 2 Tacahe, macahepaipa ema mana achane leproso. Tmea havapamayehe ema Jess. Tpuyucapa te mamirahu. Tsiha, michapa:

    Tata, nucasi avahi eta piyehe, picana ra ca nupaini.3 Tacahe, ema Jess majicapapa:Nuvaraha nucana racavi. Tjinapa pchiravaina puiti michapa.Memama hacapa. Tsiha, enevanepa tinaracahi ema macaju ma que nnihi eta

    mechaji sirahi ema Jess. 4 Tsiha, ema Jess michapa:Pmaha, nacuija picumetaca eta ntirahi nucana ra cavihi. Piyana va nesera pmere-

    cava nayehe ena tuparai rucana, apaesa nimamacavi. nainapa timeta ji ri ca nainapa etaytupirahi pinaraca, pipachi hairapa. Piyana yareva me Viya. Picama va hu ya repahi etapihasu lu pa ya chi rayare taicha eta macana ra si ravihi michapa ema Jess.

    Ema Jess macanaraca ema mamusura ema capitn romano(Lc 7.1-10)

    5 Tacahe, ema Jess ttecapapa tayehe eta Capernam. Matiarihihi ema achaneapavasana. Comandantehi ma nayehe ena suntaruana romanoana. Capitn etamvacure. Tiyanapa mapauchapa ema Jess. 6 Mayase recapa, nipa micha:

    Tata, mararihi puiti te nupena ema amaperu numusura ticajumahi eta ire. Ttavi cavahi tacativa masama. Pjapa nupaini, picana ra si na nu panaini ma michapa.

    7 Ema Jess, majicapapa:Tiuri, nuyanayare nucana ra pa nayare michapa.8 Tsiha, ema capitn majicapapa:Tata, vahi picucae a macava eta ptesiraina eta nuyehe, taicha vahi turicahini

    pisiapahini te nupenasami. Nmeteaca taratarichu picava nairipi eta picana ra sirayaema numusura. 9 Taicha nti nusuapahi te tivane canuana ena anuque he pa nanahi etanuyehe. Ntiripa nusuapa ca re hivare nayehe ena nusunta ru ranahi. Te nuvane cavaca,thevare nchuha va capuca, tisuapa nuanahi. Te nuvane capuca ema nuvaneru, enurujipatisuapa nuvane michapa.

    10 Te masamapa ema Jess eta juca, ichape rinehi mrami eta ytupirahi macasi a vairahi eta mayehe. Michavacapa ena thica napahi:

  • San Mateo 8:11 14 San Mateo 8:24Nutupiruva numetacahe: Njina nmaha manaina vijaneana israelta mcutihini

    ema maca achane apavasana eta macasi a vairahi eta nuyehe. 11 Numetacahe puiti:Jraja painapa eta sache, niteca piraya ena camuri queneana achaneana apava sananatisiha nayare te tamutu avasareana te juca apaquehe. Tisiapa nayare eta mvasa emaTata, te mvihahi ema vichucaini Abraham, ema Isaac, mapa ema Jacob. Ttavi ca vainapa eta nurisa mu revaya. 12 Tacahe, tamapuruji eta nimatie que ne hairahiena vijaneanana israeltana eta mechaji riruva ema Tata, vhisera ncasi a vahini etanuyehe. Eta tiviucha va ca yarehi tayehe eta nacaicu aiyaya eta te tamapi cuquene tetvihahi eta tijure quenehi yucu. Ticapi ti quia he cha va nainapa eta tacati vayare nasama.Tyaha nainapa michapa.

    13 Tsiha, ema Jess michapa ema capitn:Piyana pichava te pipena. Tinara caripa ema pimusura, taicha eta picasi a vairahi

    eta nuyehe michapa.Tacahe, ema amaperu ticajumahi tinara ca ripahi te jena hora eta nechaji ri si ravahi

    na.Ema Jess macanaraca esu mimase ema Pedro(Mr 1.29-31; Lc 4.38-39)

    14 Ema Jess tiyana varepa te mapena ema Pedro. Mimahapa esu mimase emaPedro, ticajumahi eta muraca fiebre. Mapauchapa tayehe eta suvesihahi. 15 Memama hacapa, enevanepa tetaviacahi eta fiebre. Tinaracapa. Enurujipa tchepuca. Tsiha,tpanavapa su eta suttirahi ema Jess.

    Camuriana ena macanararuanapahi ema Jess(Mr 1.32-34; Lc 4.40-41)

    16 Te ytipa, tteca pa r ca na paichucha ena achaneana. Nmava capaipa ena nacaju ma queneana, napa ena nvahruana ena reanana. Tacarichu te mechaji ri ru vachuchaema Jess, macuchu chu ji ca va capaipa ena reanana tivah canahi ena nacaju ma que neanahi. Macana ra ca vacapa ena apamuriana tisamanahi eta apana jumareana. 17 Etajuca ttaucha vapahi eta techaji si hairahi eta mjurehi ema vyarahaini profeta Isaas,ani tacahehi: Masami na ha vi hivare eta vijumana eta macana ra si ra havihi.

    Tituparacahavi vahi vamavaimahi eta vjarasiravahi vhica ema Jess(Lc 9.57-62)

    18 Te mimahapa ema Jess ena camuri queneana achaneana nachayacahi, macava nai ripipa ena mimitureana natsecava eta nnuesi ra yarehi te apachara cquiure. 19 Tacahe,ema mana escribno tmea havapa mayehe ema Jess. Michapa:

    Tata mestro, nti apana nuvaraha nhicavi te jcani pivara ha que neyare pimianumichapa.

    20 Ema Jess, nipa tacahehi eta majica pirahi:Tamutu eta srareana ticape navaca. neri chuvare eta cyureana tamaca ji pa

    chuvare. Ntisera nuti Manere ji ru nuhi ema Viya, tjina nuviya nusiapi hahini michapa.

    21 Te apana varepa sache, ema mana mimiture michavarepa:Tata, nuyaseacavi psapa nuhini nuchava te nupena. Nucucha pa nu ma ya rehini eta

    mepeniraya ema ticachichanu, ncara numaya. Tsiha, nucapa ya cavipa nhicaviya macahepa.

    22 Ema Jess majicapapa:Phica nuchucha. Psamirica necara ca caichaha ena mecharaireana. Tjina tijara

    ca vimahi eta juca tihapa sa mu re re cavihi michapa.Ema Jess macaesamirica eta tepacusirahi eta une tapa eta tcaticava(Mr 4.35-41; Lc 8.22-25)

    23 Te ttapi ricapa ema Jess, tivacuhapa te pacure. napa ena mimitureana,nehicapaipa ma. 24 Te itupie re canapa, jrajapapa eta muraca tcaticava. Ichapevaca

  • San Mateo 8:25 15 San Mateo 9:6eta tepacu ruhana. Tisiapa paipahi eta une tayehe eta pacure. Ema Jess, tmaca paichucha ma. 25 Tacahe, ena mimitureana tipiara re canapa eta napisirahi. Nacaja micapa ma. nipa nicha:

    Tata maestro, picatiu chahavi. Vricainapa nichapa.26 Ema majica pa vacapa:Tjaha tacayema epica? Vahi casi a va pahini eta nutiari hi rapahi eta eyehe?

    macahepa.Tsiha, tchepucapa. Macama ti nacapa eta tcaticava tapa eta une. Enevanepa

    tsami ri cavahi eta tepacu sirahi. Tjinapa tichira vai nahini.27 Ena mimitureana ichape rinehi nrami. nipa nacahe:Ttavi cavahi eta mitupa ji jia si ravahi! Jhesare, ytupiquene eta mairahi

    machichahi ema Viya! Taicha tamutu tasuapahi, macama ti nacahi eta tcaticava tapaeta une eta tepacu sirahi! nacahepa.

    Ena apinana ajairana nvahruana ena ichapemuriqueneana reanana(Mr 5.1-20; Lc 8.26-39)

    28 Te ttecapapa ema Jess te apachara eta cquiure te apaquehe Gadara, tichuji canapa te ecari ena apinana ajairana, nvah ruanahi ena reanana. Ttavicava etaniehi va vacahi. Nehayarehi ncani tinucu ha napahi. Tacahe, napauchapa ema Jess.29 Tipiara re canapa, nipa nacahe:

    Tjaha picha pteca pipauchahavi piti Jess, Machicha que nevihi ema Viya?Pivarahapa picaete ma ji ri ca ha viyare vti? Pjapa nuhavi, vuchaha picuva ne cahavitayehe eta vicaicu ai yayare! nacahepa.

    30 Tsiha, tatiari hi hivare nacacha cayahi eta camuri queneana cchiana tinihi canahi.31 Ena reanana nayaseacapa ema Jess. nipa nicha:

    Te piquiji ca ha vi ya repuca, picata ji cahavi. Psapahavi visiapa ha cavaca eta jenacchiana nichapa.

    32 Tacahe, ema Jess misapapa:Tiuri, eyana esiapa ha cavaca michapa.Tacahe, tichucanapa ena reanana nayehe ena nvah ruanainihi. Tirame mu ri ha

    nainehi eta cchiana. Tijuna pa ra canapa tmiri ri ji canapa te tachausi eta cquiure.Triri ji canapa. 33 Ena tijanea re ca nainihi eta cchiana tiyananapa tijunana tayehe etaavasare. Timeta ji ri canapa eta nimairahi, tapa eta nanara sirahi ena nvah ruanahiena reanana. 34 Tacahe, tiyananapa ena achaneana te mvihahi ema Jess, nimaha panahi. Te nimahapa ma, nayaseacapa vahi macuite ca pahini te nvasa, machavahinite msinehi.

    9Ema Jess macanaraca ema mana achane macajumaquene eta muracaquiha(Mr 2.1-12; Lc 5.17-26)

    1 Tacahe, ema Jess tichavapa tivacu ha varepa te pacure. Tichavapa tayehe temvasahi Capernaum. 2 naqui nimipau cha varepa ema achane macaju maquene etamuracaquiha. Ema tvecahi te mayehe camilla. Te mimahapa ema Jess eta nacasi a vairahi eta mayehe, mechajicapa ema macaju maquene. nipa micha:

    Ptumechava, nuchicha! Nucaepa hai navipa eta pipeca tu ranaini michapa.3 Natiarihi ena escrib noana. Eta nasamirahi ema Jess, nipa nacahe te nasamure:

    Ema maca tpiyacava tmija chavahi Viya eta macaepa hai rahiji eta pecatuana. T-tavicava eta matapirava! 4 masera ema Jess mimatihi eta napane re ruanahi.Michavacapa:

    Tjaha tacayema eta jeca pirava nuyehe te epane re ruanahi? Nti tjina nutapi ravaina eta nchirahi eta juca. 5 Nti, eta nucaepa hairahi eta mapeca turana emamaca, tacutihi eta mejera rerahi eta nucana ra sirahi eta mquehe. 6 Tirisera puiti,

  • San Mateo 9:7 16 San Mateo 9:18nuti Manere ji runuhi ema Viya, nmereu cha vainapa eta nurata hairahi nucaepaha etapecatuana te juca apaquehe. mara racanu tacahe, michapa ema macaju maquene.Puiti, nuchicha, nuvanecavi pchepuca. Piveha eta jara piyereruva. Piyana te pipenamichapa.

    7 Eneva ne rinehi tchepuca ema macaju ma quenni. Tiyanapa te mapena. 8 Ichape rinehi eta nramirahi namutu ena achaneana natiari hi que neanahi. Ttavi ca va rinehieta nacuna chirahi ema Viya taicha eta mitupa ji jia sirava ema Jess eta mijara sirahiema Maiya.

    Ema Jess michuha ema achane ticaijare Mateo, mayeheyare apstole(Mr 2.13-17; Lc 5.27-32)

    9 Te apanapa sache, nuti Mateo njacahi eta te nucobra re sirare eta impuesto. Tacahe,tinucu hapaipa ema Jess. Te tmahanupa, tchuhanupa.

    Yare, phicanu michanupa.Enevanepa, nchepucahi. Nhicapa ma.10 Tacahe, nmapa ma te nupena, napa ena mimitureana. Nchuha vacapa ena

    nuchamuriana ticobra re ca ra hianahi eta impuesto napa ena apamuriana tisipe ca turana. Nnica va ca yarehi na. Macacha ne mu ri hivare ema Jess eta vinisirahi. 11 Tteca pa na varepa ena farisoana. Eta nimairahi namutu ena nmuna ru queneana, eta vicacha nerahi ema Jess, ticaeca hi re canapa. nipa nacahe nayehe ena mimitureana ema Jess:

    Tjaha tacayema tsapava ema eyehe maestro macacha nevaca eta manisirahi enannita tajiana ticobra re ca rahiana eta impuesto? Ticape ca tu ra rahiana na! nacahepa.

    12 Te masamai ri ricapa ema Jess eta nechaji ri ruvana, michavacapa:Ena majuma reanahi vahi ncamu nuimahi ema mdico. Nacarichu ena ticaju manahi

    nacamu nu yarehi ema mdico. 13 Ntiripa vahi taina tmite canuhi nutanu ca yarehincani matapi ra va reanahi. Nutanu capahi nti ena tisipe ca turana, apaesa neneuchava,ninajica eta napeca turana. Tsiha ti, eyana ecaravahu eta mechaji ri ru vanahi emaViya. nipa macahe: Nti nuvaraha ytupinaini eta ejapa nu rai vai nahini. Taicha tevahi, tamapu ru jiyare eta ecama va huirahi eta nuyehe macahepa ema Viya.

    Nayaserecapa ema Jess tayehe eta ayuna(Mr 2.18-22; Lc 5.33-39)

    14 Tteca panapa ena mimitureana ema Juan Tcacha si ri carahi, nayase recapa emaJess tayehe eta ayuna. nipa naicha:

    Tjaha tacayema vahi nahayunacha ena pmitureana, vahi ncuti ha vihini vitimimitureana ema Juan, napa ena farisoana?

    15 Ema Jess majica pa vacapa:Nmicu ti chinahe puiti. Vahi turicaimahi ticati sa mu revana ncani ticaichu ha ca

    sianahi tinicanahi nayehe ena araimana. Tirisa mu rea na yarehi taicha matiarihihi emaarayena. Thesera te tpenapuca ma, jhesare ticati sa mu re va na yarehi. Tacutiquene,vuchaha turicaimahi eta ayuna nai nahini ena nmitureana. Jraja pai na pasera etascheyare, ticave re ji ca sia nayare taicha ticara ta ca nua nainapa ena ticapa ca nuanaya nti.

    16-17 Esama nuchaha. Eta juca eta nmitu rapiana, amairiha arairu. Mavaraha emaViya arairuyare eta eyehe re pia nayare eti achaneana. Vahi ticuti ca caimahi eta nayehe repiana ena achaneana. Eta tusira ti eta nmitu rapiana, tavaraha najica eta ichasieyehe repiana tamauri que neanahi michavacapa ema Jess.

    Ema Jess macanaraca esu machicha ema Jairo, supa esu apana esena sucajumaquenehivare(Mr 5.21-43; Lc 8.40-56)

    18 Tchaji ri ca vai chahahi ema Jess nayehe ena achaneana, tteca pa ne chavare emamana achane ticaijare Jairo. Tuparai rucahi ma. Matupirupa tpuyucapa te mamirahuema Jess. nipa macahe:

    Ttachicha, surarihi esu nuchicha. Putirichaha tpenahi. Thesera te piyana,pinacaini eta pivahu, suchavahini sutare cahini michapa.

  • San Mateo 9:19 17 San Mateo 9:3419 Tsiha masuapapa ema Jess. Tiyanapa te mapena ema Jairo, vimutupaichu viti

    mimitureana. 20 Tsiha, sutiari hi hivare esu suna esena sucaju maquene. Doceoripahi eta sucata ji vairahi, tichirahi eta sutine. Tmea havapa te maquecuema Jess. Sumamacapa eta tacheyarapi tamatsianahi eta mamuiriha. 21 Taicha tesupanereru su, sucahehi: Taratarichu jcani te nmamaca eta imuiriha, ta ticana ra ca nuyare sucahepa. 22 masera ema Jess masama richucha eta sumama jia sirahi,macaicu tiarahi eta macana ra re sirahi. Tqueru cavapa. Mimahapa eta supisirahi esuesena. Tsiha, michapa:

    Vaipa picupica, nuchicha. Pinaracapa puiti tichavenehi eta picasi ai ranuhi michapa.

    Tacahe, tinaracapa esu esena. Vaipa tpechahini eta sujumainihi.23 Tiyana varepa ema Jess. Ttecapapa tayehe eta mapena ema Jairo. Mimahainehi

    ena msicoana. Tirianaipahi eta nmira yarehi te ecari esu supenaquene. napa enaachaneana, tijaja mu ria na ripahi eta niyairahi. 24 Tsiha, ema Jess michavacapa:

    Ichucachaha te aneca. Vhinni supenahini esu suca amaperu. Tmaca richuchasu michavacapa.

    nasera nacaeca hi richucha ma, tcavanapa. 25 Te tichucanapa ena achaneana,tisiapapa ema Jess te suvihahi esu supenaquene. Macara ta vauchapa su. Macaeche pucapa. Tichavapa ttarecahi su. 26 Te nasamai ri ricapa ena ticava sanahi eta teCapernaum, nraminehi namutu. Nacatsa tsaicapa timeta ji ri canapa.

    Ema Jess macanaraca ena apinana pchuquiana27 Tiuri, tichava yarepa ema Jess te mapena. Eta mapaisirahi te calle, nehicapaipa

    ena apinana pchuquiana. Tipiara ca na paipahi te mequene.Ttachicha Jess, pjapa nuhavi picana ra cahavi. Vicasiavi piti ytupi que nvihi

    Cristo! nichapa.28 Vhisera masuapa va nehini ma. Te tisiapapa ema Jess te mapena, ena

    pchuquiana tisiapa na varepa. Tmea ha vanapa eta mayehe. Tsiha, ma mayase re ca vacapa. nipa michavaca:

    Ytupipuca ecasi anuhi eta nucana ra si ra heyare? macahepa.Ena najicapapa:Ytupi, tata.29 Tacahe, ema Jess memamacapa eta nuquihana. Tsiha, michavacapa:Tiri, eta ecasi ai ranuhi, enara cayare michavacapa.30 Jhesare, enevanepa tinara canahi. Tmairi ri canapa. Tsiha, muracapa eta matupa

    rasira vahi nacume ta jirica eta macana ra si ra vacahi ma. 31 Vhisera ncahehini na.tarichuhi te tichucanapa, timeta ji ri canapa eta macana ra si ra vacahi. Tsiha, nechapanamutu te tachaca ya ra hanahi eta avasare eta juca michaquenehi ema Jess.

    Ema Jess macanaraca ema achane upa, macaechajicahi32 Te vichuca varepa, nacahe pai pavare ena achaneana. Nmapahi ema achane. pahi

    ma, taicha mvahruhi ema reana. 33 Tacahe, ema Jess mquijicapa ema reana,ema tivah cainihi. Tsiha, ema achane tinaracapa. Tchajicapa. Ichape ri ne hivare etanramirahi ena achaneana eta nimairahi. nipa nacahe:

    Ttavicava eta mitupa ji jia sirava ema Jess! Te vivasa Israel, njina tiratahainatchaina tcutihini eta juca vmaha quenehi nacahepa.

    34 Narari hivare ena farisoana. nipa nacahehi:Ema maca Jess, vmeteaca majupahahi ema Satans, ema nquenu murihi ena

    reanana. Mijararuhi jcani eta mitupa ji jia si ravahi eta macuchu si ra vacahi na nacahepa.

    Ema Jess majapanuvaca ena achaneana

  • San Mateo 9:35 18 San Mateo 10:1335 Ema Jess tamutuhi mapaica eta avasareana tapa eta nichi cha queneana avasa

    re chichana. Tmitu re capahi tayehe te jcani miteca pi hapahi te nuruji si ra revana.Ticame ta rai rupahi eta mechaji riruva ema Viya eta nuchucui rayare ena ticasi anahima, machane ra na yarehi na. Ticana ra re ca pa hivare ena ticata ji vanahi ticaca ti ru hanahi. 36 Camuriana ena achaneana tnana ji r ca vanahi. Taicha ticata ji vanahi na,njina ncasi ahini. Nacutihi eta uvesa te njina tijaneacaina. Eta mimaira vacahiema Jess, ichape eta majapa nui ra vacahi. 37 Tacahe, ema Jess michahavipa vitimimitureana:

    Ttavi cavapa eta vicamu nuirava ena tmica ta ca ha vianaya tayehe eta juca vmata ne repihi. 38 Eyasea ca ya resera ema Tata Vicaiyaquene, mijara cahavi ena tmica ta ca ha via nayare. Eta juca tmicu ti ji ri cavahi mcani achane eta macamu nui ravahi ena tmica ta ca canaya te mechati jicaya eta maharusura michahavipa.

    10Ena dcequeneana apostleana manerejiruanahi ema Jess(Mr 3.13-19; Lc 6.12-16)

    1 Tacahe, ema Jess tchuha havipa viti dcequeneana, mayehea nayare apstole.Tjara ca havipa eta vtupa ji jia si ra vayare virata hai ra yarehi vicuchu cavaca ena reanana,vicana ra si ra yareva ena nacaju ma queneana tapa eta nacati ru havana.

    2-4 Eta juca vjareana viti apstoleana*: Ema tnapuca ema Simn Pedro, mapa emamaparapeichu Andrs, ema Jacobo ema maparapeichu Juan, ema Felipe, ema Bartolom,ema Toms, ntipa Mateo, ema apana Jacobo, ema Lebeo, ema apana Simn, mapa emaJlasi Iscariote (ema tjara recahi ema Jess).

    Ema Jess mavanecavacapa ena dcequeneana apstoleana napaicayare tamutu avasareana,ticametarairuanayarepahi

    (Mr 6.7-13; Lc 9.1-6)5 Tacahe, ema Jess tvata ca havipa viti dcequeneana apstoleana vicame ta rai ru

    yarehi. nipa michahavi:Vahi ecuyana tayehe eta nvasana ena apava sa juecuana. Vhivare ecuyana nayehe

    ena samari t noana. 6 Eyana ya resera tayehe eta avasareana nvasanahi ena vijaneananaisraeltana. Taicha na nacutihi eta uvesana mquenureana. 7 Eyana ecame ta rai ruyare nayehe. Emeta cayare eta ntija pai rainapa nuti Nquenuyare, nuti nucuchu cu ha va cayare na, taicha mavane runuhi nti ema Viya. 8 Ecana ra ca va ca ya repahi enaleprsoana napa ncani ticata ji vanahi taicha eta apana jumare. Ecaeche pu ca yarevaena nepena queneana. Ecuchu ca yareva ena reanana. ti, vahi evacha re ruinahi etajuca tupa ji jia si ravahi, vhivare ecobra chaimahi ncani ecana ra rua nayare.

    9 Vhivare imaimahi eta oro, eta plata, eta reale. Tacuija iama eta eniru rucuha tealforja. 10 tana ri chuvare emuiriha, ta imayare. tapa eta parupeva, taripa etaeyupai riquiana. Ema ticaema ta nerahi, tatupa racahi nenica ya repahi te jcani macaema ta nei yapahi. Ene ecaheya ti, ttti hea nayare ena tijaca panaya eta ecame ta rai rui ra ya repahi.

    11 Te tecapaucha jcani avasare, etanu cayare ema achane tiuri, tmunarahi. Enasi-yare mayehe. Timainucava te titecapa eta ichusi ra yareva tayehe eta avasare,epaenu mavaya ejunijica eta teca pihahi. 12 Te esiapa yarepa tayehe eta peti, eyasea cayare ema Viya eta nurica ca revaina ena achaneana ticapenana eta peti. 13 Tetirianahi ena achaneana ticape nanahi eta peti, miyanava eyaseu chayare eta nurica * 10:2-4 Ena nani api nana ajai rana ema Jacobo mapa ema Juan, napa ra pe ca cahi, machi cha na vea nahi ema Zebedeo.Ema Mateo, eta mema ta ne re pi nihi, tico bra reca eta impuesto. Ema apana Jacobo, machi chahi ema Alfeo. EmaLebeo, mapa pihi eta mijare. Ticai ja re hi vare Tadeo tapa eta Judas. (Te piva raha pecha, pita nuca te Marcos 3.16-19tapa te Lucas 6.14-16.) Ema apana Simn, t ma ti ca rehi ma, nacha mu ri nihi ena revolucionrioana ticai ja rea nahicanan sta na. Nava raha nqui jica ena extra nje roana roma noana.

  • San Mateo 10:14 19 San Mateo 10:30ca revaina. Thesera te vahi nacuri, vhi eyaseu chaimahi. 14 taripa te vhipucanacuja capahe te jcani avasare, tapa te jcani peti teca pi hayare, vhivare nacuvarahanacusamahe, ichuca va ne yareva. tata pe va cha va n ma ya resra eta mteji te vapeana.Ticutia rayare eta micua si rayare ema Viya taicha eta namava rairahi najaca pa hehini.15 Nutupiruva numetacahe, te titecapa eta juicio, tipaju ca vainapa eta nicuayare.Tacachu ri cayare eta nacaicu ai rayare ena achaneana vinara ji queneana ticava sanainite Sodoma tapa eta Gomorra.

    Nacatianacainapa ena thicanapahi ema Jess(Lc 12.2-7)

    16 Esama nuchaha. Nti nuvane cahehi ti eyana epaica. Narari hisera ena achaneanavinara ji que neanahi tupia rua nayare. na nacutihi eta srare tiehi que nenahi.tisera ecutiyare eta uvesa eta tamansuvahi. tucayare eta ecaiche pai si rayare etanavaina ra jivana. Vhisera ecuji ca pauchava te nvara hapuca nehahe. 17 chapava,taicha narari hiyare ena achaneana ticatia na ca hea nayare tichavenehi eta hisi ranuhi.Ticara ta ca hea nainapa, caya se re hinapa nayehe ena juseana. Tstaca hea nai na varepa eta te nuruji si ra revana. 18 Tsiha, etiari hiyare ti timaheanaya te namirahuena aquenucana, thevare te namirahu ena Presidenteana gobiernoanahi, ecaviu re vayare tichavenehi eta hisi ranuhi. Esapi hasera ti, ecama pu ra vainapa chaji sia nuyare te namirahu na, apaesa nimatiyare namutu ena achaneana te avasareana etanmitu rapiana. 19 Tacahe, te jcani nmahe papuca te namirahu ena aquenucana, vahiecueamava tayehe eta jcani chajiu chi ra vayare, ecatiu chi ra vayare. chaji cayare etachaji ri ruvana mijara ru heyare ema Espritu Santo te jena sache. 20 Taicha mimaha heinepa, tmitu ca heyare eta chaji siraya. Vahi tiji vaimahi eta chaji siraya.

    21 Natiari hi yareva ncani achaneana tjara re canaya ena napara pe queneana,navarairahi nimicapaca tichave nnahi eta nehisi ranuhi nti. Natiari hi yareva enancani niyana, navara ha yareva nijarareca ena nachicha naveana tichavenehi etanehisi ranuhi nti. Natiari hi yareva ncani nachicha naveana nacana rainapa enaniyana, nimica pa cainapa tichavenehi eta nehisi ranuhi nti. 22 Namutu yarniena achaneana ticatia na ca hea nayare tichave nnahi eta hisi ranuhi nti. Theseraecamichahi tamutu, miya navahi eta hisi ranuhi te titavapa tamutu, nucuchu cu ha heyare nti. 23 Te napana ji ca hepuca te jcani avasare ivihahi, tichavenehi eta ecame ta rai ruirahi, ejunayare tayehe eta apana avasare. Jhesare, nuti Manere ji ru nuhi ema Viya,ntija pa va nnapa. Vuchaha ecuitahi epaica eta avasareana ne vijaneanana israeltana.

    24 ti nmitureana, ticatia na ca heanaya ena achaneana. Vahi epicau cha ca rimahinayehe, tichavenehi hisi ranuhi nti. Ticatia na ca he ya resera tacuti eta nacatia na si ranuhi nti. 25 Tjare cha hea nayare vinarajihe, murishi hepuca, tacuti eta numehai ranuhi nti. tisera, evapi navaya eta ecuti ra nuyare eta nacatia na si ranuhi nuti iquenu,nti eyehenuhi maestro.

    26 Vhisera ecupi cavaca ena ticatia na caheana. Ema Viya tmara ra caheya. Ticuna chaheya eta ecami chirahi, evehainapa eta cuchihi. 27 Tsiha, tumechava eta ecame ta rai ruiraya tamutu eta nmitu rapiana te tamutu avasareana. Jcani nchaji ri ru vanahi te timapicu, ti ecuchu ji ca yarehi te tijarahi, emicau chi ra vacaya ena achaneana.taripa eta nujajai ruhehi te vicarichuhi, epiara cainapa te calle. 28 Vahi ecupica ncaninacapa capuca eta iquehe, tacari chuchucha niturue que ne hayare. Vhisera narata haimahi nacami tie queneha eta ichaneva. Macarichu ema Viya epicayare, taicha mamiturue que nehahi tamutu. Maratahahi macami tie queneha eta ichanevana tayeheeta tiehiquene infierno, te ecaina jiruva tichavenehi eta episi rapuca eta nacapa si ra heyare.

    29 Nmicu ti chinahe eta cyurechicha. ti mija cha papuca vahi tasiva chahini ta.Tama ca rea na hisera me Viya. ma, tchavacahi eta titare sirahi, tapa eta tepeni-rahi. 30 Evetijipa ti, ama ca re panahi me Viya. ma, tmatipa eta tatupa eta echuti

  • San Mateo 10:31 20 San Mateo 11:3

    macana. Tchahe hivare ma tamutu eta tare sirana. 31 Eta tacahe, vahi ecuea mavahiti tayehe eta tare sirana, taicha ttavi cavahi eta emunavahi mayehe.

    Vmereuchavayare eta vhisira ema Jess(Lc 12.8-9)

    32 Tmiyanava ema Jess tmitu cahavi. nivare macahe:Namutu ena tmereu cha vanahi eta nehisi ranuhi te namirahu ena achaneana,

    nti apanavare nmereu chavaya eta nuchane rai ra vacahi na mayehe ema Tata Nu-caiyaquene, ema tivihahi te anuma. 33 Ncanisera vahi nvara hahini tmereu cha vanahieta nehisi ranuhi, nti apanava nmereuchaya eta vahi nuchane ra nai nahini na, temamirahu ema Tata Nucaiyaquene.

    Ena achaneana nepuruvacainapa ncani thicanayare ema Jess(Lc 12.51-53; 14.26-27)

    34 ti mija chai papuca eta ntesirahi te juca apaquehe, tjina tcaye ma ca rmahi,tirica ca re yarehi ncha. Vhisera ene tacahe. Nchaveneya nti, ena achaneana tpuru heanaya traji ca vanaya eyehe. Eta tacahe, nuvaraha chapirica ytupina eta juca hisi ranuhi. 35 Taicha puiti juca vicaiju heyare, mcani achane, te natiarihi ena machicha naveana, nacati cha yarehi ema naiya tichave ne yarehi eta mehisi ranuhi ma. suripaesu naena, nacatia na ca yareva. supa esu chinenaca, sucatia na ca yareva esu sumasetaicha eta suhisi ra nu hivare esu apana. 36 Ene nacaheya, narari hiyare ena tachicha naveana eta peti ticatia nacana ena niyana te peti nchavenehi nti.

    37 Ncanisera tnaji cavana eta nehisi ranuhi tichavenehi eta nacatia nasira enanachicha naveana, vipa tatupa ra cahini nuchane ra nai nahini. naripa ncani tnaji cavana eta nehisi ranuhi tichavenehi eta nacatia nasira ena niyana, neri chuvarevaipa tatupa ra cahini nuchane ra nai nahini. 38 ne richuvare ncani apaesarichu etanavarairahi thica nuanahi, vhivare nijara ca vahini timica pa cahini eta nehisi ranuhi, vaipa ttupa ra cahini nuchane ra nai nahini. 39 Taicha ncani tama vanahi etanitaresira, tivami rahuana eta nehisi ranuhi, naji vayare ticami tie que ne ha vanaya.nasera ncani ytupi tjara re ca vanahi thicanuana, timica pa rua na ya repuca etanehisi ranuhi, na tichucu ha nayare eta nitare si rayare.

    Jararihi eta vcuchihi te anuma(Mr 9.41)

    40 Ema Viya mitsiva chayare ncani tiriana ena najaca pi ra heyare nasamahe ti.Taicha eta najaca pi rahehi, ticaeche ranahi eta najaca pi ra nu hivare nti; neri chuvarenajaca pa hivare ema Tata Nucaiyaquene. 41 neri chuvare ncani tijaca panahi emaprofeta nuvaneruhi, napa ena achaneana tiuri eta nehisi ranuhi, mitsiva chayare emaTata, mijara si ra va cayare eta nicuchi. 42 naripa ena tmuna ra hianahi nayehe ena naninichi cha queneana thica nuanahi, nacumpiracha eta une tichavene eta nehisi ranuhi;neri chuvare jararihi eta nicuchiquene michahavipa ema Jess.

    11Ema Juan Tcachasiricarahi mavanecavacapa ena mimitureana(Lc 7.18-35)

    1 Te tamutupa eta mimitu si ra havihi ema Jess viti dcequeneana mayeheanaapstole, tiyana varepa eta te avasareana tayehe eta Galilea. Taicha mavarahahi mimitu cayare ena achaneana eta mechaji ri ruvana ema Viya.

    2 Tiuri puiti, ema Juan Tcacha si ri carahi, mvinehi te crcel. naqui masamai ri ricapaeta michaque neanahi ema Jess. Tacahe, mevatacapa ena apinana mimitureana,nayase re pa na yarehi ema Jess. 3 Te niteca pauchapa, nichapa:

  • San Mateo 11:4-5 21 San Mateo 11:19

    Ema viquenu Juan tivane ca havihi viyase re pa na viyare te ytupi hipuca ptiri pa hipuca Cristo ema vicucha pa quenehi, these rapuca vmiya na va ya repuca vicuchapa?nichapa.

    4-5 Ema Jess majica pa vacapa:Nuvaraha mara racaya eta nchaqueneana puiti. Nucaimai ri ri ca vacaipa ena

    pchuquiana. Nmipai siraipa ena masariana. Nucana ra ca vacaipa ena leprsoana, napaena thuquiana. Nucaeche pu si ra va cai pavare ena nepena quea neanaini. neri chuvarenchuhahi ena pureana neneuchavaya apaesa nuchucuha. Tsiha, eyana emetacaema Juan tamutu. 6 Vaipa macueamava ema Juan eta nuyehe. Ttavi cavahi eta murica ca revahi ma, te ticasi avahi eta nuyehe michavacapa.

    7 Tacahe, tichavanapa ena vanairu canahi me Juan. Tsiha, tpana va varepa tchajicaema Jess, mechaji sihapa ema Juan. nipa macahe eta mameta si ra vacahi enaachaneana:

    Nuvaraha epane reu chayare ema Juan. Te jcani vuchaha nacara ta cahini ma,te eyanapa te mvapahi apaquehe te mvihahi, tjaha eta epane reruana tayeheeta macame ta rai ruirahi? ti mija chai papuca mamapa chi chi ji ri ru vaichucha etamechaji sirahi tacutihi te vmararaca ta taflurena eta acutena te tacaya mu ri rijicaeta tcaticava. 8 mija chai pa va repuca tavayuaruhi ma tirina n ca va yarehi etamacamui ri hairahi. charichuhi ti mcani tirina na cavahi, pncanillahi eta mitaresira,viparinehi tichucaimahi te sache, vhivare tiyanaimahi te mvapahiana apaquehe.Manasi que ne yarehi te jcani tirina peti. 9 Nuyase recahe: Tjaha eta mija chirahieta mayehe? mati hipuca eta profetairahi ma? Nti numetacahe: Matupi ruvahi etamacame ta rai ruirahi ema Juan. Mavaneruhi ema Viya eta ytupi quenehi profetahi ma.Njina mcutihini ena apamuriana profetana. 10 Ema maca Juan mara mechaji si ha quenehi ema Viya eta te Sagrada Escritura, nipa macahehi: Nuvane cayare ema tnapu mi rau cha vi ya repahi ema ticame ta rai ru ya repahi, apaesa natseca vapaipa ena achaneanaeta najaca pi ra viyare tacahepa eta Sagrada Escritura. 11 Nti nutupiruva numetacahe:Ema maca Juan, njina mcuti nayehe ena achaneana. Ttavi cavahi eta macuna cha ca revahi. Tipaju pa na va hisera eta nacuna cha ca revahi ncani nuchane ranaya, apaesa chi cha pucaini eta nacaicu tia rairahi eta mapane reruana ema Tata.

    12 Ema Juan tpanavapa eta mimitu sirahi ena achaneana tacamu nuirahi etaneneuchirava me Viya. Narari hisera ena vahi nuricahini nasama ra ra cahini. tapatmica tichahi tmeca ta j vachahi ma. Puticha tanasihi ticati chanuana nti apanava,tmeca ta ji va cha nua nayare. 13 Ema vyarahaini Moiss tchaji si hanuhi eta te mjurehi.naripa ena vyara hanaini profetana nechaji sihahi eta ntesi ra yarehi nuti Manere ji runuhi ema Viya. 14 Puiti numetacahe: Ema Juan maripahi ema profeta miteru yarehimavasi yarehi ema vyarahaini Elas, eta minapu mi rau chi ra nuyare. 15 Te evara hapucaecaicutiara, tavaraha eta epane re chi navaya.

    16-17 Etiari hi hisera eti achaneana puiti juca scheana, eta emasua pa ji raivahi, nmicu ti chahesa ena amaperuana titseruanahi. Apapi pi jichucha eta nacaye ma que nea napahi.Ema apana macahe papuca: Vpiyacaya eta pistachicha. nasera ena apamurianavahi nisapa vahini. Tsiha, ema apana macahepuca: Vpiyacaya eta ecari. Vhiva resera nisapa vahini. 18 Ema Juan, te tmere cavapa, muraca eta mimitu ra pianahi.Eta manica sareana, vahi tcutihini eta nanica sareana ena achaneana. Narari hisera teemuri ena tpiyae que ne hanahi ma. Nimijachahi mvahruhi ema reana. 19 NutiManere ji ru nuhi ema Viya, eta nteca pau chi rahepa, nucacha ne hepaipa eti achaneanaeta enisirahi. Etiari hi hivare eti piyae que ne hanuhi: maha ema maca, cnisiu qui tataji,cvahrasi. Macacha ne va capaipa ena achaneana tisipe ca tu ra ra hia nahi ecahehi. Etipiya cavapa pururahi, ticuti rinehi ytupi nahini chema ra hihini. Ttavi ca va hisera etajeca pi ravahi taicha eta emasua pa ji raivahi. Te ytupi hihini chemarahi, mati nuhinieta nucava na hirahi eta me Tata michapa ema Jess.

  • San Mateo 11:20 22 San Mateo 11:30Eta ticuayare eta nvasana ena achaneana masuapajirairahana(Lc 10.13-15)

    20 Ema Jess tpanavapa mechajisiha eta ticua yarehi eta avasareana michinehieta tirami careana. Ticaicu a na yarehi ena tachicha na veanahi tichavenehi etanamasua pa ji raivahi. Vhivare neneucha vahini, ninaji ca hi pucaini eta napeca turana.Mechajicapa ena achaneana tmicu ti ji ri cavahi natiari hi nahini te mamirahu. nipamacahe:

    21 Purehesami eti nujaneanana ecava sanahi te avasare Corazn! Purehe sa mi hivare eti apamuriana nujaneanana ecava sa na hivare te avasare Betsaida! Ichape etacuayare taicha ti maharipa tamutu eta tirami careana nchaque neanahi te emirahu,vhisera vara hahini neucha vahni. Ena nani achaneana ticava sanahi te Siria, apava sa na na hinni, ttavi ca va hinni eta namaurivahi, nmetea casera nti nasapi ha hi pucainitneuchavana te nimahahini eta nchaque nea napahi. Enva ne nahni nimere ca vahiniytupi eta neneuchi ra vai nahini. 22 Numeta ca he va nesera: Te jena scheyare, muraca pa nayare eta cuayare ti, taicha eta emava rairahi neucha vahini. Tacachu ri cayareeta nacaicu airaya ena achaneana apava sanana ticava sanahi te Siria. 23 tiripa eti ecava sanahi te avasare Capernaum, tamapu rujihi eta nmitu si rahehi tapa eta mairahi etatirami careana nchaqueneana. Eti ecasi a va vaicahi, mija chai papuca eta ticaya pa heyare te anuma. Ichapesera eta etsiri ha ca re vayare, taicha puju qui cha vayare eta teyucu taicha vahi neucha vaimahi ti. Taicha te nmere cahini eta tirami careana tayeheeta avasarni vinara ji quenehi Sodoma, tcutihini eta mairahi ti, ichape hi pucaini etaneneuchi ra vai nahini, vipapuca macuicu a cahini ema Viya. 24 Numeta ca he va nesera:Ichape eta cuayare te titecapapa eta jucioyare. Tacachu ri cayare eta nicuayare enaticava sanaini te avasare Sodoma macahepa ema Jess.

    Ema Jess tirisamurinehi mayehe ema Maiya(Lc 10.21-22)

    25 tarichuhi te jena hrahi, ema Jess nipa macahe:Tata Nucaiyaquene, ttavicava eta nucuna chiravi. Jhevare pti tquenuvihi eta

    anuma tapa te juca apaquehe. Ttauchavaipa eta pipane reruhi. Vahi psapahininitucahini eta jcana ena tmija cha vanahi tchema rahiana. napasera pjaracahi enanani thica nuanahi, tjina hinni nechema rai vai nahini. Puiti nasapi ha ripahi nacachu ricahi ena ttupa ji jia ca vanahi. 26 Ttavi cavahi eta turivahi eta pipane reruhi pti, TataNucaiyaquene.

    Ema Jess michuhavaca ena navitajiruana, mavaraha macanaracavaca27 Tacahe, ema Jess michavacapa ena achaneana:Ema Tata Nucaiyaquene, ema tjara canuhi eta ntiraya nchaya tamutu. Njina

    naji vai nahini nimatihini ema Tata. Nucarichu nti nchinavahi ena nmima ti rua nayare ma. Taicha nti ytupihi eta nmatirahi ema Tata Nucaiyaquene; tacuti quenehieta ytupi ra hivare eta mimati ranuhi ma.

    28 Yare, ecasianu emutu eti evita ji ruanahi te ichanevana eti yare ca rahiana etajeca pi ravana. Nti nucana ra ca heyare. 29 sapava nunaca sicahe eta nuyehe yugo.Nucachanehe apaesa ecaravahu nuyehe, taicha nti mnsunu, ttavicava eta nriva etanusamure. ti ttavi cavaya eta irica ca revaya te ichanevana te ejacapa eta nmitu rapiana. 30 Taicha eta nuyehe yugo vahi tcajera. Tipeve jiyare esama michavacapaema Jess.

    12Ena farisoana nimipicauchahi eta nayeherepiana tayehe eta svarumuhuana. masera

    ema Jess mimereuchahi marichu tchahi eta nayeherepiana ena achaneana eta sache na-narasirayare.

    (Mr 2.23-28; Lc 6.1-5)

  • San Mateo 12:1 23 San Mateo 12:171 Eta jena svaru, ema Jess tiyanapa tipaica. Timahavipa viti mimitureana. Tmehi

    ca vanapa ena farisoana. Vtavi vi ji ca paipahi eta isanitiana. Tacahe, eta vipaisi rapahi,vcuha paipa viti mimitureana. Tsiha, vivechu qui ha paipahi taja vapahi eta trigo.Vivepi ra qui hapaipa, vpura ja ca cha va paipahi. Vinicapaipa, taicha tsapa ca reichucha.2 nasera ena farisoana eta nimara ra si rapahi, tisema ma ju heanapa. nipa naicha emaJess:

    Pmaha ena pmitureana. Ticaema ta nea na paichucha eta navepi ra qui hapahi etatrigo puiti juca sache ttavi cavahi eta tacapi ca huirahi. Vahi tsapa ca remahi eta jucanacaema ta nrahi puiti nichapa.

    3 Tsiha, majica pa vacapa ema Jess:Nmeteaca ti vahi ecaicutiara eta tacaye maquene eta Sagrada Escritura, eta

    michava que nevahi ema vyarahaini David eta mapaisi rapahi tcuhapaipa, nerichuvaena thica napahi. 4 charichuhi ti te masiapapa eta mapena ema Viya, tiyase se recapaeta manica yarehi. Nijaracapa eta pan tacapi ca hu quenehi nanaca sarehi te mamirahuema Viya. Nanica sarehi ena tiyuja ra ca rahiana, masera ema David vahi ttupa ra cahini manicahini. tasera eta mecuavahi, manicapa eta pan, napa ena macacha ne que nea napahi. 5 Vhipuca chajicuha ti eta te Sagrada Escritura eta mavanairipi emavyarahaini Moiss eta nayehe ena tiyuja ra ca rahiana tchapa ji ri canahi eta Templo. na,tjina natapi ra vai nahini eta nacaema ta nerahi te svaru muhuana. 6 Taveti ji chapucapuiti nutiari hipahi nti. Ichpe que n nu pnahi tayehe eta Templo. 7 ti vhivareecaicutiara eta juca mechaji ri ruvana ema Viya: Nti nuvaraha ytupinaini eta ejapa nu rai vainaini. Taicha te vahi, tamapu ru jiyare eta ecama va huirahi eta nuyehe macahepa.Te ecaicu tia rahini, vhiya rehini ecaeca hivaca ena nmitureana, taicha na tjina natapi ra vai napahi. 8 Tiuri puiti, numeta ca heyare: Nti Manere ji ru nuhi ema Viya, ntirichunchahi eta sache nanara siraya ena achaneana michapa.

    Ema Jess macanaraca ema achane tpenavahu(Mr 3.1-6; Lc 6.6-11)

    9 Te apana varepa svaru, tiyanavare ema Jess tisiapahi tayehe eta nuruji si rareva.10 naqui matiarihi ema achane vaipa tayamu ri cahini eta mavahu, tpena vahuipa.Natiari hi hivare ena farisoana, natanu ji ricahi eta ticaviu re va yarehi ema Jess. Nayase recapa ma:

    Turicapuca vicana ra cavaca ena nacaju ma queneana te svaru muhuana tacapi ca hu quenehi? nichapa.

    11 Ema Jess majica pa vacapa:Nmicu ti chinahe puiti. Nmeteaca mjina manaina achane vahi macuja pa nuhini

    eta mitatiquene uvesa, te tchipai ca vapuca te pusu te jena sache tacapi ca hu quenehi.Eta meamirahi, tipatsicava mavecuha eta paure srare. 12 Nti numetacahe: Emamaca achane tipaju cavahi eta tamacare tayehe eta uvesa. Tacahe, tsapa ca rchuchavchayare eta turiqueneana te svaru muhuana michavacapa.

    13 Tsiha, ema Jess michuhapa ema achane ticaju ma vahuhi:Nmaha. Picaja ru vauchava, pmereca eta pivahu michapa.Tacahe, ema achane eta macaja ru vau chi ravahi, eneva ne rinehi tinaraca eta mavahu.

    Tirivarepa tichava, tacutipa eta mavahu sapa. 14 Tisema na rinehi ena farisoana etanimairahi eta michaquenehi ema Jess. Tiyananapa. Tinacu cha vanapa eta napane re chirahi eta nacapa si ra yarehi ema Jess.

    Ema Jess tiyanavarepa tipaicahi15 Tacahe, ema Jess, te mechapa eta napane reruhi ena farisoana, navarairahi

    nacapaca, tiyana varepa tipaicahi. Nehicapa ena camuri queneana achaneana. neri chuvare, niteca pau chapaipa ena nacaju ma queneana. Macana ra ca va capaipa namutu.16 Mavane ca pai pasera ena macana ra rua napahi vahi nacume ta jirica eta mairahiticanaraca. 17 Eta juca ttaucha vapahi eta mechaji ri ruvahi ema Viya tayehe eta

  • San Mateo 12:18 24 San Mateo 12:31-32

    mjurehi ema vyarahaini profetaini Isaas. 18 nipa tacahehi: Nuvaraha matiya emavanairucahi nuyehe, nunere jiruhi nti. Ttavi cavahi eta nmuna sirahi, nrisa mu re hivare micha. matiyare ma taicha mvahruhi ema Espritu Santo mijararuhima. Ema nuvanara, tmitu ca va cayare ena achaneana te tamutu avasareana etanuvanai ri pianahi. 19 ma, tjina mitucaimahi thacaca. Vhivare tipiara re caimahi,macuna chi ravahi te clleana tayehe eta michaque neanahi. 20 Mnsuhi ma taichaticayehehi paciencia. Macami cha vacahi namutu. Vhivare macaja chaimahi ncani vahitmeanaina. Timainucava te mejacapa tayehe eta mvacu reyare, muracainapa etamvacu reyare. 21 Tsihasera, namutu ena achaneana te avasareana ticune va nayare etamayehe, navarai rayare murichayare ma macahepa ema Viya.

    Ena farisoana tjecapavanahi eta nimijachirahi ema Jess mvahruhi ema VinarajiSatans

    (Mr 3.19-30; Lc 11.14-23; 12.10)22 Tacahe, ena achaneana nmapaipa ema achane pchuqui, pavare, taicha m-

    vahruhi ema reana. Navarahahi macanaraca ema Jess. Jhesa re hisera ema Jessmacana racahi. Tiripa tchejica, tmairi ri ca varepa. 23 Ichape rinehi nrami enaachaneana. Tsiha, nipa nacahe:

    Ema maca Jess, mapa chupuca ema Cristo, ema vicucha pa quenehi mmariequeneema vyarahaini David nacahepa.

    24 nasera ena farisoana napane rechahi nepiyae que ne ha yarehi. nipa nacahe:Ema maca Jess, eta macuchu si ra vacahi ena reanana, vmeteaca mijararuhi

    eta mitupa ji jia si ravahi mayehe ema Satans, ema nquenu murihi ena reanana nacahepa.

    25 Ema Jess mimatihi eta napane reruhi na. Tacahe, michavacapa:Nmicu ti chinahe puiti ena machanerana ema gobierno. na vahi tputsi mu ri

    ha ca ca naimahi apinai na hi pucaini partido. Te tputsi mu ria ca canapa, naji ca cai pa pucaini tiquipai cacana. naripa ena achaneana te avasare, vahi turica niputsi mu ria vahini. maripa mcani achane, te camurianahi ena machicha naveana, vipari ne hivare tputsi mu ria va naimahi nehaji ri ca cahini, naji ri ca cahini nquipai ri ca cahini.26 Ene macahehi ema Vinaraji Satans, viparinehi misapahini tputsi cacana enamachamuriana, taicha mavarahahi tisimu tua na yarehi na, tmiya na va na yarehi etanacaete ma ji ri si ra ha vi yarehi. 27 ti mijachaipa ntirichu machamuri ema Satans,tichavenehi eta nurata hairahi nucuchu cavaca ena reanana. Tjina vahi tupi ca vahiniti eta juca epane reruana. Te mahipuca tmica ta canuhi ema Satans, neri chu hivareti mimica ta rua na hivare jcani ma, eta ecuchu si ravaca ena reanana. Epane re chi n vanuma. 28 maque ne hisera ema Espritu Santo, tjara canuhi eta juca nurata hairahinucuchu cavaca ena reanana. Eta juca tara cutiaraya ti eta matupa ra si ranuhi emaViya eta ntirayare ncha tamutu. Ntiripara nuti ecucha pa quenehi.

    29 Njina tisiapaimahi eta nmere cahini te jcani peti matiarihihi ema tmequenehi.Tacamunuhi nacara ta ca nu mayare, nitiaca nu ma yarehi ma. Jhesare, nituru ye cha sa re yarepa eta mimaha queneana. Ene nucahehi nti, tmepa nanuhi mayehe ema macaSatans.

    30 Te vahi hicanu, ecaema ta nea si ranuya, machamu rihehi ti ema ticatia na canuhi.Masapiha mica tacahi ma eta macaete ma ji ri si ranuhi.

    31-32 Nutupiruva numetacahe: Eperdo na cha careana eti achaneana eta epeca turana,tamutu jcani chaji sihaira eta tiema hi queneana. Jcani te ecaeca hi nu hipuca nutiManere ji ru nuhi ema Viya. Jarari hisera eta epecatura vahi tiperdo na cha ca remahi.ti mijachahi ema Satans ema tivah canuhi. Ichape eta jeca pi ravahi, taicha emativah canuhi nti, maquenehi ema Espritu Santo. ti epana ra ra caripa ma. Tsiha,tjina eperdo na cha ca rei