ii · 2020. 12. 6. · WâŋgiŋaPaneâŋakâ5:11 4 WâŋgiŋaPaneâŋakâ7:13...

525

Transcript of ii · 2020. 12. 6. · WâŋgiŋaPaneâŋakâ5:11 4 WâŋgiŋaPaneâŋakâ7:13...

  • iiMARO KINDENI KAWA ŊGUA

    The New Testament and Psalms in the Sio Language of Papua New GuineaNupela Testamen long tokples Sio long Niugini

    copyright © 1995 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: SioTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

    You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

    Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents. For other uses,please contact the respective copyright owners.2013-02-08PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Feb 2021 from source files dated 22 Dec 202021a9f7d3-4b3e-512c-ab21-eb25ed7aef4f

    http://www.wycliffe.orghttp://www.ethnologue.org/language/xsihttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

  • Contents

    FRT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Matai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Malaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Luka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Yoane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231Pâri Tamâta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269Rom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3161 Korin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3412 Korin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365Galesia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381Efesus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390Pilipai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399Kolosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4051 Tesalonaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4112 Tesalonaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4161 Timoti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4192 Timoti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426Titi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431Pilemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435Hibru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437Yamesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4571 Petero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4642 Petero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4711 Yoane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4762 Yoane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4823 Yoane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483Jut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484Zo Muli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 486Ŋgua Kanaŋo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 512

    iii

  • 1

    MARO KINDENI KAWA ŊGUAThe New Testament and Psalms inthe Sio Language of Papua New

    GuineaNupela Testamen long tokples Siolong Niugini

    MARO KINDENI KAWA ŊGUAThe New Testament and Psalms in the Sio

    Language of Papua New Guinea[xsi]

    Translation by Wycliffe Bible Translators© 1996 The Bible League

    Print publication, 1996 by The Bible LeaguePrint version ISBN: 0 86893 347 3

    Web version© 2013, Wycliffe Bible Translators, Inc.

    http://www.Wycliffe.orghttp://pngscriptures.org

    http://www.ScriptureEarth.orgThis translation is made available to you un-der the terms of the Creative Commons li-cense (Attribution-Noncommercial-No Deriva-tive Works).http:// creativecommons.org/ licenses/ by-nc-nd/3.0

    Your are free to share — to copy, distributeand transmit the text under the followingconditions:

    • Attribution. You must attribute the work toWycliffe Bible Translators (but not in any waythat suggests that they endorse you or youruse of the work).

    • Noncommercial. You may not use this workfor commercial purposes.

    • No Derivative Works. You may not alter,transform, or build upon this work.

    • In addition, you have permission to port thetext to different file formats, as long as youdon’t change any of the text or punctuationof the Bible.

    Notice — For any reuse or distribution, you mustmake clear to others the license terms of thiswork.Tok OraitDispela Buk Baibel i kam wantaim tok oraitna lo bilong Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works license.Em i tok olsem yu ken givim kopi long narepelamanmeri. Yu kenwokimkopi na givim longhusati laikim. Tasol, yu mas tok klia dispela samting ikam long http://tokplesbaibel.org. Yu no ken kisimmani na salim dispela. Yu mas givim nating. Natu, yu no ken senisim Tok.Ol piksa i kam wantim ol Baibel na narapela buki stap long dispela sait i gat tok orait long usimwantaim dispela samting tasol. Sapos yu laiknarapela tok orait, yu mas askim husat i papabilong copyright long dispela ol piksa.Sapos yu laik stretim samting i no orait longdispela tok orait, stretim tok, salim Buk Baibel, otainim Tok bilong God long nupela tok ples, yuken askim mipela.Olgeta tok orait na lo long tok ples English i staplong http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/legalcode.Sapos yu gat askim long dispela, plis askimmipela.

    Pepa Taitu-Taitu ŊanziSio Ŋgua[tab]Ŋgua Mbwambwana[tab]Lalau

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 1:1 2 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 3:3

    WÂŊGIŊA PANEÂŊA KÂKinzi Isrel ŋgu timbunzi Daviti, ŋga tamâta

    pinde simo muŋgani lâ, ande sisia wâŋgiŋa kie-kie ŋana sikai noŋa paMaro Kindeni ku sipanea i.Zo pinde siwawa i, aŋga zo pinde kawanzi ndaŋgepapa, aŋga zo pinde situla nenzi kalo-tawanapwataki, aŋga zo pinde sipatula nenzi kiesakapapa, aŋga zo pinde ilonzi makisa ŋanamalia kie-kie sikai ŋinde, aŋga zo pinde situla ŋgua tu Kirisima muli imâ ipâŋga (Wâŋgiŋa 2, 8, 16, 22-24, 40-41, 45, 68-69, 72, 89, 102, 118). Maro Kindeni ilo tukinda ma kalonda ŋgere ŋana i kawa ŋgua rârâniku toka muli. Itu kinda ma tamarerea i simbonâ, ku kalonda ŋgere ŋana vetâŋa arara muŋgaiveta pa kinda. Ambo taveta mine, ande nendandekâŋa ma ipâŋga ŋalae.

    1Kinzi tamâta rua nenzi vetâŋa

    1 Ambo tamâta toŋge tini pwâka ŋana ipaloŋopa kinzi tamâta sakamao nenzi ŋgua, ambo itini pwâka ŋana ipono muli pa kinzi kiesakatamwatanzi nenzi ŋgua, ambo i tini pwâka ŋanaisaŋona kunzi tamâta ŋinde uru siporo ŋguapavaligiŋa pa Yova Kindeni, ande tamâta ŋindeikura tu indeka.

    2 Tamâta ŋinde ilo ara ndo ŋana Yova Kindenine ŋgua tukuŋa kâ, aku i nde kari wa mbo wauru kalo ŋgere sondo ŋana ŋgua tukuŋa ŋinde kâ.3 Tamâta ŋinde itogo kâi toŋge imandi lââ pwali.I uru ipula kanaŋo ikura zo zo, aku ne lau uruŋgâla-ŋgâla tia ndo. Vetâŋa rârâni iveta nde uruipâŋga ara nâ.

    4 Aŋga kinzi tamâta sakamao nde simo minetia. Kinzi simandi kaika tia ndo. Kinzi sitogogawura lawea itapala kala ilâ. 5 Mine nde YovaKindeni ma ipare nia sondo panzi tamâta saka-mao. Kinzi kiesaka tamwatanzi ma sikura tu simokunzi Yova Kindeni ne tamâta, ande tia. 6Ŋana tuYova Kindeni uru ikea ŋananzi i ne tamâta. Taitukinzi tamâta sakamao ma naonzi tia lâ.

    2Maro Kindeni ipatea Koipu Ŋalae

    1Mana mana ŋana kinzi tinikoa ŋgu, a? Ŋanasâ kâ ŋga kinzi sipa ŋgua ŋana siveta paraŋa kâ,a? Ŋana sâ kâ ŋga siveta ŋgua pâŋa kaa kaa mine,a?

    2 Kinzi ŋgu ŋinde nenzi koipu ŋalaŋala silukuŋana paraŋa kâ. Kinzi nenzi tamâta mbâna-mbâna sipasau tu siroto nzâla ŋana siŋgoloaparaŋa kukuYovaKindeni tava KoipuŊalae ŋindei muŋga ipatea. 3 Kinzi situ ŋgua mine tu, “YovaKindeni kuku ne koipu ŋalae rua nde sipa wâlokaika lâ kinda tininda lâ, andeta kala ŋine kindama tapu wâlo mbutukunâŋa ŋinde ututu.”

    4 Andeta Maro Ŋalae, ina uru isaŋona koipuŋalae ne saŋonâŋa nia lâ samba lawea, andeiŋeleanzi wa iveta “a” panzi wa. 5 Ŋineŋga i wisinâna ŋalae panzi kala itu ŋgua kaika panzi. AkuMaroŊalae newisi-nânaŋinde iveta ruruŋaŋalaeŋinde panzi. 6 Aku Maro Ŋalae iporo mine tu,“Muŋgani naŋa apatea tamâta ŋinde tu ma imoKoipu Ŋalae, aku naŋa warakâŋgu ao i imo Saiontuu kulu, naneŋgu tuu sapâŋa ŋinde.”

    7 Aku Koipu Ŋalae ŋinde nde iporo tu, “Ŋinenaŋa ma atula Yova Kindeni kawa ŋgua pwataki.Muŋga Yova Kindeni ipai naŋa mine tu, ‘Nokonde naŋa natuŋgu. Kala ŋine naŋa amo nokotama.’ ” 8 Aku Yova Kindeni kala ipai naŋa minetu, “ ‘Ambo noko ma kuno pa naŋa, ande naŋama tamâta rârâni nenzi tâno alano, aku nokoma pwai poe pa nia ndoni. 9 Noko ma pwai poekaika ndo panzi tamâta rârâni, aku ma kupunzipwapwataki, itogo tamâta ipu kulo pwapwatakikala punu-punu nâ ikeno.’ ” Yova Kindeni iporoŋgua mine pa naŋa koipu ŋalae.

    10Mine nde miki koipu ŋalaŋala rârâni kaloŋonaneŋgu ŋgua ŋine sondo, aku kapakatonawarakami nemi vetâŋa sondo ndo. 11 Miki makamege ŋana Yova Kindeni kâ, aku kapanea i ŋatava ilomi ruruŋa. 12Mikima kapare tukumi nduelâ i kie tini laiti. Tiama iwisi nânawalele nâ pami,akuma izavarumi ku naomi tia lâ. Aŋga tamâta eakinzi uru silâ pa Yova Kindeni tuma ikea ŋananzi,ande i ne nzâmbe ara ikeno panzi.

    Lâ mboyo tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma iputini kaika papa i

    Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde ikâwa ŋana inatu Apsalom kâ.

    31 Yova Kindeni, naneŋgu kazâŋa tamâta

    sipâŋga kambwaŋenzi rârâ ŋinde! Kinzi simandiŋana siveta kenzi sakamao pa naŋa. 2 Kinzisiporo ŋgua ŋana naŋa kâmine tu, “Maro Kindenima ivila i tia.” 3 Taitu nenzi ŋgua ŋinde ndemao tia. Yova Kindeni, noko kutogo naneŋgu

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 3:4 3 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 5:10maramuŋa mine. Noko ma kumuŋga pana ŋanaapole paraŋa kâ. Noko nâ uru kupu tini kaika pailoŋgu kaloŋgu, ŋana naŋa akura tu amandi kaikakâ. 4 Naŋa uru asarâwa pa Yova Kindeni tu ivilanaŋa. Aku i imo tamwata ne tuu sapâŋa kulu kuipaloŋo pa naneŋgu noŋa.

    5YovaKindeni uru ikea ŋanana ikurambombo.Mine nde lâ zo ŋana naŋa akeno kenoŋa nia,ande naŋa uru akeno utu lâ lee mbwale pwataki,ŋineŋga amandi sânda kilo. 6 Kinzi kazâŋatamâta kambwaŋenzi tamâta-tamâta siŋge naŋambwaliu lâ, taitu naŋa ŋandai aruru ŋananzi ŋga.

    7 Yova Kindeni, kumandi ŋga! Naneŋgu MaroKindeni, kumâ kuvilana! Noko uru kupunzinaneŋgu kazâŋa tamâta rârâni pâta lâ, kala nenzikaika ŋana sipole naŋa kâ ande ikeno panzi tia.8 Yova Kindeni, noko simbo nâ uru kuvilanzi netamâta ŋana sipole paraŋa kâ. Noko uru kuvetakie ara nâ panzi tamâta ŋinde sipono muli pano.

    4Lâ mbo tamâta ino paMaro Kindeni tu ma ipu tini

    kaika papa iDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1OMaroKindeni, noko uru pwea ŋanana. Minende kupaloŋo pa naneŋgu noŋa! Muŋga nokopwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. Kala ŋine naŋa anopano tu kuo ne wisi-wisi imâ pana ku kutambirataŋa pa naneŋgu noŋa.

    2 Aŋga miki tamâta ŋai, miki ma kayaula naŋaŋâŋgu ikura zo ŋapia kilo, a? Miki ma ilomi koŋapa ŋgua kaa kaa wa kapono muli pa mâsi laŋeŋawa ikura zo ŋapia kilo, a? 3 Miki kalomi ŋgeresondo ŋga; Yova Kindeni nde ipateanzi tamâtapinde pa i tamwata, kinzi ŋinde uru sipono mulipa i. Mine nde lâ zo ndia naŋa ano papa i, andei uru ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. 4 Ambo mikiwisimi nâna, ande kapakatona sondo ŋga. Tiama kaveta kiesaka. Lâ zo ndia miki kakeno nemikenoŋa nia, ande ara ŋana miki ma kalomi ŋgeresondo, aku kawami buu nâ. 5 Ara ŋana miki makao patarawâŋa sondo nâ ilâ pa Yova Kindeni, akukao nemi kalo-tawana ilâ mao papa i nâ.

    6 Tamâta rârâ uru ilonzi pa mbaliŋa nâ, kalasikai noŋa mine tu, “Ea ikura tu ivilama kamo arakilo, a? O, Yova Kindeni, kalo sukâŋa ŋanama!”7 Lâ zo ŋana kâpwa ipâŋga maria lâ tâno ilo, andekinzi tamâta ŋinde uru sindeka. Taitu muŋganinoko kuo ndekâŋa ŋalae tina lâ naŋa iloŋgu, akundekâŋa ŋine ipole nenzi ndekâŋa kaa ŋinde ndolâ. 8 Yova Kindeni, noko simbo nâ uru pwatona

    naŋa kala amo ara nâ. Naŋa aruru ŋana sâ toŋgetia. Mine nde lâ zo ŋana naŋa alâ akeno naneŋgukenoŋa nia, ande naŋa uru akenowalele ku akenoutu lâ.

    5Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ikatona

    iDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu noŋa.Naŋa iloŋgu malia ndo; mine nde kutambirataŋa pa naneŋgu tiŋa. 2 Naneŋgu Koipu Ŋalae,naneŋgu Maro Kindeni noko, naŋa ano pano tukuvilana, aku kupaloŋo pa naneŋgu sarawâŋa.3 Yova Kindeni, naŋa uru amâ pano ikura mboyomboyo, aku noko kupaloŋo pa naneŋgu noŋa.Naneŋgu noŋa uru imâ pano itogo naneŋgupatarawâŋa mwasina. Naŋa akai noŋa pano lâ,ŋineŋga ao tiniŋgu pa noko tu kuvilana.

    4 Maro Kindeni, noko ŋandai kundeka ŋanavetâŋa potomule ŋga. Mine nde kinzi tamâtasakamao sikura tu simo noko tini laiti, andetia. 5 Tamâta ea kinzi uru sipasuka warakanzitininzi, kinzi ŋinde sikura tu simandi noko nao,ande tia. Noko tini pwâka ndo ŋananzi kiesakatamwatanzi. 6 Noko kuzavarunzi kinzi laŋeŋatamwatanzi, aku noko pwai kazâŋa ŋalae tinapanzi tamâta ea uru sikai laŋeŋa wa sipunzitamâta pâta simâte wa.

    7 Taitu noko tini mwasa ndo pa naŋa ikura zorârâni. Mine kala naŋa akura tu amâ pano lâ nokone luma sapâŋa, aku apare tukuŋgu pano awâŋgiawawano. 8 Yova Kindeni, kinzi kazâŋa tamâtasitu siyaula naŋa. Mine nde naŋa ano pano tukugagati iloŋgu kaloŋgu, ŋana naŋa ma avetaikura noko ne pateâŋa mine. Kutula noko nenzâla sondo ŋinde pa naŋa, ŋana naŋa ma aponomuli sondo pano. 9Naneŋgu kazâŋa tamâta nenziŋgua rârâni nde sondo tia ndo. Kinzi ilonzi ndo tuma sizavarunzi tamâta. Kinzi kawanzi nde itogomateŋa tamâta nenzi kuru mwasina, kawa maanâ ikeno, ŋana tu kinzi uru siporo ŋgua mona-mona palaŋeŋa rârâ ŋana siyaulanzi tamâta kâ.10Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuonzitamâta ŋinde lâ ŋgua nia, ŋineŋga kupare niapanzi. Naŋa iloŋgu tu nenzi ilo-kalo potomuleŋinde ma iyaula warakanzi. Kinzi uru taŋanzikaika pa noko, aku siveta kiesaka rârâ ŋinde.Mine nde naŋa iloŋgu tu noko ma kusokinzi silâsimo malawae ndo ŋanano.

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 5:11 4 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 7:1311Aŋga tamâta ea uru simâ pa noko tuma pwea

    ŋananzi, ande kinzi ŋinde rârâni ma sindeka.Kinzi ma wisinzi ara, aku ma siwâŋgi wâŋgiŋandekâŋa kâ. Naŋa anopano tu pwatonanzi sondo,kinzi ŋinde ilonzi ndo keno pano. Noko urukuveta kie ara ndo panzi; mine kala kinzi sindekaŋalae. 12 Yova Kindeni, noko uru kuveta kie arandopanzi tamâta ea siponomuli pa nokoneŋgua.Noko ne wisi-wisi ŋinde nde itogo tamâta ŋindenenzi maramuŋa mine.

    6Tamâta ilo malia kala ino pa Maro Kindeni tu ma

    ivila iDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1Yova Kindeni, noko ma wisi nâna ku kumbitanaŋa ndimo! Mao nâ, noko wisi nâna, taitu naŋaano pano tu kupare nia pa naŋa ndimo. 2 YovaKindeni, naneŋgu kaika nde ikâwa ilâ lâ. Minende kalo sukâŋa ŋanana! Naŋa tiniŋgu ndonipââsââ lâ, aku iloŋgu tu noko ma kuveta tiniŋguara kilo. 3 Naŋa iloŋgu nde malia ndo. AndetaYova Kindeni, noko ma kupaloŋo pa naneŋgunoŋa ku kuvilana lâ zo ndia, a? 4 Yova Kindeni,kulele nao pana ku kuvilana ŋga! Noko ilo ndokeno pa naŋa ikura zo rârâni. Mine nde naŋa anopano tu kutiŋgi mateŋa piti pana. 5 Tiambo kinzimateŋa tamâta sikura tu kalonzi ŋgere ŋana nokokâ, tiya? Tia ndo. Lâmateŋa nianzi, tamâta toŋgeikura tu ipanea noko ŋa, ande tia. Mine kala anopano tu kuvilana.

    6Naŋa amo ata nâ leewaloŋgu ndonimarumbulâ. Naŋa matâŋgu sulu indu indue isusuluananeŋgu kenoŋa nia ikura mbo mbo. Minende naŋa kuluŋgu kulânda nde lââ sakoa lâ.7 Naneŋgu kazâŋa tamâta nde siveta kenzi saka-mao pa naŋa. Mine kala naŋa amo atata nâ. Naŋamatâŋgu poa lâ, kala akura tu amora nia sondo,ande tia.

    8Ayo, miki tamâta sakamao, miki kakâwa kalâ!Yova Kindeni iloŋo naneŋgu tiŋa marumbu lâ.9 Naŋa asarâwa pa Yova Kindeni tu ma kalosukâŋa ŋanana, aku i ilo ara ŋana naneŋgu noŋaŋinde. 10 Yova Kindeni ma ipolenzi naneŋgukazâŋa tamâta rârâni, aku kinzi ma siruru ku mamainzi ŋalae. I ma iŋaranzi walele nâ, kala kinzima sikâwa pwapwataki silâ.

    7Tamâta ilo malia kala ikai noŋa pa Maro Kindeni

    Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde i ilo maliaŋana tamâta toŋge ne vetâŋa, i ŋa tu Kus.

    1 Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko,naŋa amâ pa noko ku ano pano tu pwea ŋanana.Kuvilana, aku pwai naŋa piti lâ kinzi tamâta urusitaŋgula naŋa ŋinde mbaunzi ilo. 2 Tia ma kinzisikai naŋa alâ pa nia bilimu, ŋineŋga ma sizavarunaŋa ndo lâ, itogo mbwâmbwa saka “leve” uruiveta panzi tamâta mine.

    3-4Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko,ambo naneŋgu soki tâ ikeno pana, ambo naŋamuŋga aveta keŋgu sakamao pa tamâta toŋgetâku, akai laŋeŋa pa niŋgu-nambwe toŋge tâku,aveta vetâŋa soki kaa nâ pa naneŋgu kazâŋatamâta toŋge tâ; 5 ambo mine, ande ara ŋanakinzi kazâŋa tamâtama sitaŋgula naŋa lee sikainakaika lâ. Ara ŋana kinzi ma kenzi nâ sipalenaŋa sizavaruna ndo lâ, aku ara ŋana ma sipilekaraeŋgu ikeno kaa nâ lâ tâno kulu. Andeta naŋaŋandai aveta vetâŋa mine ŋga.

    6 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma ku-mandi sânda ku pwai nâna panzi naneŋgu kazâŋatamâta. Kumandi ku pwai kazâŋa panzi tamâtaŋinde uru wisinzi nâna ŋalae tina pa naŋa. MaroKindeni, noko kuporo kaika lâ tu tamâta masiveta vetâŋa sondo ndo panzi tininzi pinde.Mine kala naŋa ano pano tu kupagagati tamwataku kuvilana! 7 Noko uru kusaŋona koipu ŋalaene saŋonâŋa nia lâ samba lawea. Naŋa iloŋgutu noko ma kugonanzi tamâta rârâni simâ taituku kuonzi simandi noko nao. 8 Yova Kindeni,noko uru kumandi lâ ŋgua nia ku kulea sondopa tamâta rârâni nenzi vetâŋa. Noko kusamatu naŋa aveta vetâŋa soki toŋge tia. Mine ndenaŋa ano pano tu kutula ŋinde pwataki panzinaneŋgu kazâŋa tamâta lâ ŋgua nia. 9 MaroKindeni, noko ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo.Noko kusama tamâta rârâni nenzi ilo-kalo wailonzi wa marumbu lâ. Mine kala naŋa ano panotu kutoto kinzi tamâta sakamao nenzi vetâŋapotomule ŋinde, aku kuveta kie ara panzi tamâtaea uru sipaveta kuku vetâŋa ara.

    10Naŋa kaloŋgu tawana tu Maro Kindeni i ndenaneŋgu maramuŋa. I uru ivilanzi tamâta easipaloŋo pa i kawa ŋgua. 11 Maro Kindeni nepareŋa-nia nde sondo ndo. Ikura zo rârâni i uruwisi nâna panzi kiesaka tamwatanzi. 12 Ambokinzi tamâta sakamao mine ma sipalele ilonzikalonzi tia, ande Maro Kindeni ma iwawa ne pilakazâŋa kâ. I itike ne temba kala iluku lâ ŋanaparaŋa kâ. 13 I inziu ne silâwa ku mata ruru ndo,

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 7:14 5 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 9:12ŋineŋga ikai ne temba kâki ku irae temba ŋanaipanenzi tamâta sakamao kâ.

    14 Opopo, kinzi tamâta sakamao uru kalonziŋgere ŋana vetâŋa kiesaka kie-kie nâ. Kinzisimo sitogo vetâŋa potomule rârâni tamanzi, akukawanzi laŋeŋa nâ ikura zo zo. 15Kinzi sisale tânowewe ŋalae ŋana sikainzi tamâta kâ. Taitu kinziwarakanzi patanzi sindue silâ wewe ŋinde ilo.16 Mine kala nenzi vetâŋa potomule nde iyaulakinzi warakanzi lâ. Kinzi mbaunzi nâ iveta nânapa warakanzi.

    17 Mao nâ, Yova Kindeni ne vetâŋa rârâni ndesondo ndo. Mine nde naŋa kawâŋgu ndaŋge papai. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa YovaKindeni âta Tamwata.

    8Maro Kindeni kilala ipâŋga nia yo ikura nia ndoni

    mine tu i ŋa nde ŋalae ndoDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, maka nema Maro Ŋalae noko,kinzi tamâta rârâni lâ tâno ndoni simora nokone walo ŋalae ipâŋga nia yo panzi. Kinzi simosipanea noko ŋa, aku nenzi paneâŋa ŋinde ikâkiilâ lee ipâŋga samba lawea. 2 Aku kinzi lâlukiri-kiri kala uru sipanea noko ŋa mine nâ, akunenzi paneâŋa ŋinde nde itogo ŋgumbi kaikaŋana ipono noko ne kazâŋa tamâta nzalanzi.

    3 Yova Kindeni, naŋa matâŋgu kâki alea pania maa, niani ndaina noko nia ndoyo kupuliaipâŋga lâ. Naŋa amora nzimona tavanzi piturârâni ŋinde noko muŋga kuonzi simo nianzinianzi. 4 Naŋa amora kelekele ŋinde lâ, ŋineŋgaakasoŋano lâ warakâŋgu iloŋgu mine tu, “Makatamâta nde sâ kala noko uru ilo ŋanama. Makande kelekele kaa nâ; mine nde mana mana ŋganoko uru pwatonama, a?” 5 Andeta noko muŋ-gani kuomaka kamo kelekele rârâni kulunzi, kalamaka kamo noko simbo nâ kalo. Noko kuvetamaka kakai koipu, aku kusukamaka ŋama kâki lâ.6Noko kupatea maka ŋana kakai poe pa kelekelerârâni noko muŋga kupulianzi sipâŋga ŋinde.Noko kuonzi kelekele rârâni simo maka tamâtakalomamarumbu lâ. 7Maonâ, nokopwainzi lamawa, bulmakao wa, simbi rârâni simo dugu ilo wa,8 sii rârâni wa, iŋa rârâni wa, aku kuonzi kelekelerârâni ŋinde simo maka kaloma.

    9 Yova Kindeni, maka nema Maro Ŋalae noko,kinzi tamâta rârâni lâ tâno ndoni simora noko newalo ŋalae ipâŋga nia yo panzi.

    9Tamâta kawa ndaŋge pa Maro Kindeni ŋana i ne

    vetâŋa rârâni kâDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu ndo tu aporondaŋge ŋalae pa noko. Naŋama aporo atula ŋguapanzi tamâta ŋana vetâŋa ŋalaŋala rârâni nokomuŋga kuveta ŋinde. 2Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋananoko ne vetâŋa ŋinde kâ, kala awâŋgi wâŋgiŋatava ndekâŋa ŋalae. Yova Kindeni âta Tamwata,naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko,3 ŋana tu noko kumandi lâ naneŋgu kazâŋatamâta naonzi, kala sikâwa silâ. Kinzi patanzisindue aku sipamateteu. 4 Lâ zo ŋana noko kuleapa naneŋgu kazâŋa tamâta nenzi vetâŋa lâ ŋguania, ande noko kuveta vetâŋa ŋinde sondo ndo.Mine nde noko kutula pwataki lâ kinzi naonzi tunaneŋgu soki toŋge tia. 5Noko kupa ŋgua lâ ŋanakupare nia panzi tinikoa ŋgu. Noko kuzavarunzitamâta sakamao ŋinde kala naonzi tia lâ, akutamâta toŋge ma kalo ŋgere kilo ŋana kinzi kâ,ande ma tia. 6 Noko kuzavarunzi kazâŋa tamâtakala naonzi tia ndo lâ. Mine nde kinzi ma sikuratu sikai kazâŋa pa maka kilo, ande tia. YovaKindeni, noko kuzavaru nenzi lawea ŋalaŋalamarumbu lâ, aku tamâta rârâni nde kalonzi kapaŋananzi lâ.

    7Aŋga Yova Kindeni nde imo koipu ŋalae ikurazo zo. I iluku lâ ŋana ipare nia panzi tamâta kâ. 8 Iuru ikai poe sondo ndo panzi tamâta ŋgu ndoni.Aku i ne mâsi ŋana ipare nia panzi tamâta kânde ipakura kuku nenzi vetâŋa. 9 Tamâta pindenenzi walo nde ŋalae koŋa tia, kala nenzi kazâŋatamâta uru siveta kenzi sakamao panzi. TaituYova Kindeni uru ikea ŋananzi tamâta ŋinde. Lâzo ndia malia ipâŋga panzi, ande kinzi uru silâsimuna i tini laiti, kala simo ara nâ. 10 YovaKindeni, ambo tamâta toŋge itu imâ pano, andenaŋa asama tu noko ma kupu muli pa tamâtaŋinde tia ndo. Mine kala tamâta ea sisama nokokilala sondo, ande kinzi ŋinde rârâni ma kalonzitawana noko mao nâ.

    11 Miki kaloŋo ŋga; Yova Kindeni imo koipuŋalae lâ Saion lawea! Miki ma kawâŋgi kapaneai kasuka ŋa kâki, aku katapâri panzi tamâta ŋgundoni ŋana vetâŋa ŋalaŋala i muŋga iveta ŋinde.12YovaKindeni ilo ŋananzi tamâtaŋindeuru sikainâna koa tia nâ, aku ipono taŋa ŋana nenzi tiŋakâ, ande tia. I uru ipare nia pa tamâta ea ivetasoki panzi.

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 9:13 6 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 10:1613 O Yova Kindeni, kalo sukâŋa ŋanana!

    Kumora ŋga; naneŋgu kazâŋa tamâta siveta kenzisakamao ndo pa naŋa. Naŋa ano pano tu pwainapiti lâ mateŋa ne nimbu ilo. 14 Ambo noko makuvila naŋamine, ande naŋama akura tu amandiJerusalem lawea ne ŋgumbi nzâla kawa, ku maapaneano atapâri panzi tamâta ŋana vetâŋarârâni noko muŋga kuveta pa naŋa ŋinde. Naŋama amo andeka nâ, ŋana tu noko pwaina piti lâkazâŋa ilo. 15 Muŋga kinzi tinikoa tamâta sisaletâno wewe ŋalae ŋana sitatau maka kâ. Andetakinzi warakanzi patanzi sindue silâ wewe ŋindeilo. Kinzi sio nimbu ŋana sikale maka kaika kâ,andeta nimbu ŋinde nde ikai kinzi warakanzi.16 Kinzi tamâta sakamao ŋinde siveta kelekeleŋana iyaula maka, andeta kelekele ŋinde ipaleleku izavaru kinzi warakanzi. Mine nde YovaKindeni kilala ipâŋga nia yo tu i uru ipare niasondo panzi tamâta.

    17 Tamâta ea sipu mulinzi pa Maro Kindeni,ande kinzi tamâta sakamao ŋinde rârâni nde sokanzâla ŋinde ilâ pa mateŋa nianzi nâ. 18 AndetaMaro Kindeni ma kalo kapa ŋana isuka kinzisugorai tamwatanzi, ande ma tia. Kinzi tamâtaŋinde uru sio tininzi pa Maro Kindeni tu maivilanzi, aku nenzi mâsi ŋindema ilâ kaa nâ, andetia.

    19 Yova Kindeni, kumâ ŋga! Noko ma kusâupanzi tamâta tu taŋanzi kaika pano ndimo. Naŋailoŋgu tu nokoma kuonzi tinikoa tamâta simandinokonao lâ ŋgua nia, ŋineŋgama kupa ŋgua ŋanapareŋa-nia kâ panzi. 20Yova Kindeni, naŋa iloŋgutu noko ma kuveta ruruŋa ŋalae panzi. Kutulapwataki panzi tu kinzi nde tamâta nâ, kala simonoko kalo.

    10Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila i

    1 Yova Kindeni, ŋana sâ kâ ŋga noko kumomalawae ndo ŋana naŋa kâ, a? Naŋa amo saka-mao ndo; ŋana sâ kâ ŋga noko kupavea ŋanana,a?

    2 Kinzi tamâta sakamao uru sipasukawarakanzi tininzi ku siveta kenzi sakamao panzisugorai tamwatanzi. Naŋa iloŋgu tu kinzi mapatanzi sindue wewe ilo, wewe ndainani kinziwarakanzi muŋga sisale ŋana sikainzi tamâtakâ. 3 Kinzi tamâta sakamao uru kawanzi pakâesiporo ŋana ilo-kalo potomule ŋinde ikeno ilonzikalonzi. Kinzi ilonzi yosi ŋana mbaliŋa kie-kie.Kinzi uru siporo ŋgua sakamao pa Yova Kindeni

    wa sipu mulinzi papa wa. 4Kinzi tamâta sakamaositu kinzi warakanzi nâ nde tamâta ŋalaŋala.Kinzi tininzi pwâka ndo ŋana Maro Kindeni kâ.Kinzi situ i nde maro kaa nâ. 5 Mbaliŋa kie-kie ikeno panzi, kala simo sindeka nâ. Kinzisizizâla ndo ŋana Maro Kindeni ne mâsi ŋanaipare nia panzi tamâta kâ. Kinzi uru siveta “a”pa nenzi kazâŋa tamâta. 6 Kinzi siporo lâ ilonzimine tu, “Naŋa amandi kaika nâ; sâ toŋge ikuratu ipono nzalâŋgu, ande tia. Malia toŋge maikura tu isânda naŋa kuluŋgu, ande tia ndo.”7 Ikura zo rârâni kinzi uru siporo ŋgua sakamaowa ŋgua laŋeŋa wa ŋgua ŋana itu ruruŋa panzitamâta pinde wa. Kinzi ilonzi ndo ŋana siporowisi-nâna ne ŋgua sakamao panzi tamâta pinde.8 Kinzi tamâta sakamao uru simuna simo laweailo, ku sio ŋananzi tamâta ara ŋana sipunzi pâtasimâte kâ. Kinzi simuna ku sititike sio ŋananzitamâta pinde ŋana sizavarunzi kâ, kinzi ŋindenenzi walo ŋalae koŋa tia. 9 Kinzi simo simunanâ, itogo mbwâmbwa saka “leve” uru imuna lâne ŋgânza ilo mine. Kinzi sio ŋananzi sugoraitamwatanzi lee sikainzi kaika lâ nenzi nimbu.Ŋineŋga silaenzi silâ. 10 Kinzi tamâta sakamaonenzi kaika nde ŋalae tina. Mine kala kinzisitawanzi sugorai tamwatanzi ndue ndo lâ kusipolenzi lâ. 11 Kinzi uru siporo lâ ilonzi mine tu,“Maro Kindeni kalo kapa ŋana naneŋgu vetâŋakâ. Ipono tamwata nao lâ, kala ikura tu imora sâtoŋge tia.”

    12 Mao nâ, kinzi tamâta sakamao uru sivetavetâŋa mine. Mine nde Yova Kindeni, kumandiŋga! Maro Kindeni, kuzavarunzi tamâta ŋindendo lâ. Kalo ŋgere ŋananzi tamâta ara ŋinde urusimo sikai nâna. 13 Kinzi tamâta sakamao sipumulinzi pa noko lâ, aku uru siporo lâ warakanziilonzi tu, “Maro Kindeni ma ipare nia pa naŋaŋana naneŋgu vetâŋa soki kâ, andema tia.” Kinzinenzi ilo-kalo ŋinde nde ara tia ndo. 14 Mao nâ,noko uru kumora kinzi tamâta sakamao nenzivetâŋa. Noko kusama lâ ŋana nâna wa maliaŋinde kinzi tamâta ara uru sikai, aku ikura zo zonoko ilo ara nâ ŋana kuvilanzi. Ikura zo rârâninoko uru kuvilanzi sugorai tamwatanzi wa kinzitamâta nenzi kaika tia wa, kinzi ŋinde sipauwowarakanzi lâ nokombau ilo. 15Minende naŋa anopano tu kutawa kinzi kiesaka tamwatanzi nenzikaika ndue ndo lâ, aku kupare nia panzi ŋananenzi vetâŋa soki rârâni lee, ikura lâ zo ndia kinzima sipile nenzi vetâŋa soki ŋinde.

    16Yova Kindeni imo koipu ŋalae, ma imo mine

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 10:17 7 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 13:6ku imo nâ. I ma isokinzi tinikoa tamâta lâ i netâno, aku ma naonzi tia ndo lâ. 17 Yova Kindeni,noko ma kupaloŋo panzi tamâta uru sikai nânaŋinde nenzi noŋa, aku ma kupu tini kaika pailonzi kalonzi. 18 Noko ma kupaloŋo pa kinzisugorai tamwatanzi nenzi tiŋa, aku ma kupaloŋopa kinzi tamâta uru sikai malia ŋinde nenzi tiŋatona. Noko ma kuveta kie sondo nâ panzi. Minekala kinzi tâno tamâta ma sikura tu siveta ruruŋapanzi kilo, ande ma tia.

    11Tamâta ne kalo-tawana ikeno sondo pa Maro

    KindeniDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Naŋa kaloŋgu tawana tu Yova Kindeni maikatona naŋa. Mine nde noko tamâta ŋai, ŋanasâ kâ ŋga noko kupai naŋa mine tu, “Pwâwakulâ pa tuu, itogo sii iruru ku ikâwa ilâ walelenâ mine. 2 Pwâwa kulâ, ŋana tu kinzi tamâtasakamao simuna simo nia kondoma. Kinzi sitikenenzi temba lâ, ku sisaŋa silâwa sirae silea pakinzi tamâta ara tu ma sipanenzi kâ. 3 Kinzitamâta sakamao sizavaru vetâŋa ara rârâni. Minende tamâta ara ma ikura tu iveta sâ toŋge tia.”Ayo, noko tamâta ŋai, ŋana sâ kâ ŋga noko kuporoŋgua kapa-kapa mine pa naŋa, a?

    4 Ŋana tu Yova Kindeni imo tamwata ne lumasapâŋa ilo. I imo ikai koipu lâ samba ilo, aku imata uru ilea panzi tamâta rârâni. Isama ŋanavetâŋa rârâni siveta ŋinde. 5 Yova Kindeni uruilea pa tamâta rârâni nenzi vetâŋa, kinzi saka waara wa. I tini pwâka ndo ŋananzi tamâta ŋindesivaligi i tamwata ne ŋgua tukuŋa. 6 I ma isupwayââ tavamira ndimoro imbe indue lâ kinzi tamâtasakamao kulunzi, itogo karâzi mine. Aku i maisupwa lawea kaika ilâ panzi ŋana iveta kelekelerârâni ŋgâla-ŋgâla lâ. Mao nâ, Yova Kindeniipatea tu vetâŋa mine ma ipâŋga panzi tamâtasakamao.

    7Yova Kindeni tamwata uru iveta vetâŋa sondonâ, aku i tini mwasa pa vetâŋa arara rârâni. Kinzitamâta ara ma simo kuku i.

    12Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila iDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, kuvila maka ŋga! Tamâta aratoŋge imo ŋai, ande tia. Muŋga tamâta pindesiponomuli pa noko, andeta kala ŋine kinzi ŋindende naonzi tia lâ. 2Tamâta rârâni uru sikai laŋeŋa

    panzi tininzi pinde. Kinzi uru siporo ŋgua kaŋamona-mona panzi ŋana silaŋenzi kâ.

    3 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kuponokinzi tamâta uru siporo ŋgua mona-mona kaakaa ŋinde kawanzi, kinzi ŋinde simo nâ sipasukawarakanzi tininzi. 4 Kinzi tamâta ŋinde urusiporo mine tu, “Kelekele ndia maka iloma papa,ande maka kawama nâ kaporo ŋgua, aku kakaikelekele ŋinde rârâni. Maka warakama nemaŋgua uru isukama; mine kala maka ma kapaloŋopa tamâta toŋge tia.”

    5 Andeta Yova Kindeni iporo mine tu, “Kinzitamâta sakamao uru siveta malia panzi sugoraitamwatanzi, aŋga kinzi tamâta ara uru sikaimaliawa nâna wa, kala simo sita nâ. Mine kala ŋine nânaŋa ma alâ panzi. Kinzi uru sino pa naŋa tu manavilanzi, kala naŋa ma akea ŋananzi.” 6Mao nâ,Yova Kindeni uru iveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni.I ne ŋgua rârâni nde ara ndo, itogo mira “silva”kinzi simomo lâ yââ ilo, kala zuzuli ndo.

    7-8 Yova Kindeni, kinzi tamâta sakamao simosikura nia ndoni, aku tamâta rârâni sindeka nâŋana vetâŋa potomule kâ. Mine nde maka kanopano tu pwatonama sondo. Pwea ŋanama ikurazo rârâni, ŋana kinzi tamâta sakamao ma sikuratu sizavaru maka tia.

    13Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila iDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, noko ma kalo ŋgere kilo ŋananaŋa lâ zo ndia, a? Tiambo noko ma kalo kapaŋana naŋa kâ ikura zo rârâni, a? Noko makupavea ŋanana ikura zo ŋapia kilo, a? 2 Naŋailoŋgu malia ndo, aku ikura kari wa mbo wa naŋakaloŋgu sukâŋa nâ. Naŋa ma amo mine ikura zoŋapia kilo, a? Naneŋgu kazâŋa tamâta ma sipolenaŋa ikura zo ŋapia kilo, a?

    3 Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni, naŋaano pano tu kupaloŋo pana ku kusâu pa naneŋgunoŋa. Noko newalo kaika kulua naŋa kilo. Tiamanaŋa alâ pa mateŋa nianzi. 4Naŋa tiniŋgu pwâkatu naneŋgu kazâŋa tamâta ma siporo ŋgua ŋananaŋa kâ mine tu, “Maka kapole i marumbu lâ”.Ambo kinzi ma simora naŋa patana andue, andema sindeka nâ, aku naŋa tiniŋgu pwâka tu vetâŋamine ma ipâŋga pana.

    5Andeta naŋa kaloŋgu tawana tu noko ne tini-mwasa uru imâ pana ikura zo rârâni. Naŋa maandeka nâ, ŋana tu noko ma pwai naŋa piti lâkazâŋa ilo. 6 Mao nâ, naŋa ma awâŋgi apanea

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 14:1 8 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 16:9Yova Kindeni ŋa, ŋana tu i uru iveta kie ara ndopa naŋa.

    14Kinzi tamâta nenzi vetâŋa sakamaoDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Kinzi tamâta kapa-kapa uru siporo lâwarakanzi ilonzi mine tu, “Maro Kindeni ndemaro kaa nâ”. Kinzi tamâta ŋinde nde tamâtasakamao ndo. Kinzi uru siveta vetâŋa potomulenâ. Tamâta toŋge uru iveta vetâŋa ara nâ, andetia. 2 Yova Kindeni imo samba ilo, aku i matandue ilea pa kinzi tamâta. I itu isama mine:tiambo tamâta pinde simo tava ilo-kalo ara, tiya?Tiambo tamâta pinde ilonzi tu ma simo kuku i,tiya? 3 Andeta tia. Kinzi rârâni sipile nzâla aramarumbu lâ. Kinzi rârâni nenzi vetâŋa nde kietaituni, kinzi nde tamâta sakamao ndo. Tamâtatoŋge uru iveta vetâŋa ara nâ, ande tia ndokanaŋo.

    4 Yova Kindeni ne ŋgua ikeno mine tu,“Tiambo kinzi tamâta ŋinde nenzi ilo-kalo tiatâ. Kinzi rârâni uru siveta vetâŋa sakamao.Kinzi sizavarunzi naneŋgu tamâta, itogo sikakâpwa mine, aku uru sikai noŋa pa naŋa tiando.” 5Andeta kinzi tamâta ŋindema siruru pâtakanaŋo, ŋana tu Maro Kindeni uru imo kunzitamâta ea sipono muli pa i ne ŋgua. 6 Kinzisugorai tamwatanzi ilonzi patea tu ma sivetavetâŋa ara pinde, andeta kinzi tamâta sakamaouru sipono nzalanzi. Taitu Yova Kindeni uru ikeaŋananzi sugorai tamâta ŋinde.

    7Naŋa iloŋgu tu Yova Kindenima isupwa kindaIsrel ŋgu nenda Yautâŋa Tamâta iyoka pa SaionTuu indue imâ. Mao nâ, Yova Kindeni tamwatama iyoka pa Saion imâ, ku ma ivilanzi Yakopu nevâsa ŋgu tu simo ara kilo. Aku lâ zo ŋinde kinzima sindeka ŋalae tina.

    15Maro Kindeni ilo tu kinda ma taveta vetâŋa sondoDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1Yova Kindeni, tamâta mana ikura tu iyoka ilânoko ne luma sapâŋa ilo. Tamâta mana ikura tuimo Saion Tuu kulu, noko tamwata ne tuu sapâŋaŋinde.

    2Maro Kindeni iporo ŋgua taulo imâ mine tu,“Ambo tamâta toŋge ipaveta kuku Yova Kindenine ŋgua tukuŋa rârâni, ambo iveta vetâŋa araikura zo zo, ambo iporo ŋgua mao nâ, andetamâta ŋinde ma ikura tu ilâ luma sapâŋa ilo.

    3 Ambo tamâta toŋge tini pwâka tu isowe ŋgualaŋeŋa ilâ i tini pinde tininzi, ambo i tini pwâkatu iveta soki panzi ninambwe wukale, ambo i tinipwâka tu itu tamâta laginanzi, ande tamâta ŋindema ikura tu ilâ luma sapâŋa ilo. 4 Ambo tamâtatoŋgeuru tini piti ndoŋananzi tamâta ŋindeYovaKindeni ipu muli panzi lâ, aku i uru isuka kinzitamâta uru sipono muli pa Yova Kindeni ŋindeŋanzi kâki, ande tamâta ŋinde ma ikura tu ilâluma sapâŋa ilo. Lâ zo ndia tamâta mine ipaŋgua ŋana iveta vetâŋa toŋge, ande i uru ivetavetâŋani ndaina. 5 I uru isâu panzi i tini pindetu sikai mbumbu saŋe i, aku lâ zo ndia kinzi situŋana, ande i ikaimbumbu kambwaŋendainani nâsaŋenzi. Ambo tamâta pinde situ sipu i tini, kalasiko lâ mbumbu ŋana imandi ŋgua nia ku iporoŋgua laŋeŋa ŋananzi tamâta pinde muŋga sivetavetâŋa soki tia, ande i ma iveta mine tia ndo.

    Tamâta ea sipaveta kuku vetâŋa arara ŋinde,ande kinzi ŋindema sikura tu simandi kaika ikurazo rârâni.”

    16Tamâta kalo tawana kala ino pa Maro KindeniDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1Maro Kindeni, naŋa ano pano tu pwatonana.Naŋa amâ pa noko tu ma pwea ŋanana. 2 Naŋaaporo pa Yova Kindeni tu, “Naneŋgu Maro Ŋalae,kelekele arara ndia ikeno pa naŋa, ande ŋinderârâni iyoka noko nâ mbau ilo imâ pana.” 3MaroKindeni ne tamâta kinzi nde tamâta ara ndo, akunaŋa andeka nâ tu amo kunzi. 4 Aŋga tamâtapinde uru sipalilu silâ ŋana siwâŋgi panzi marolaŋeŋa kâ. Kinzi ŋinde uru sisânda malia rârâkulu. Naŋa ma alâ taitu kunzi tamâta ŋinde ŋanaaveta patarawâŋa kâ, ande ma tia. Aku naŋa maawâŋgi apatu kinzi nenzi maro ŋanzi, ande tiando.

    5Noko simbo nâ kumo naneŋgu Maro Kindeni,aku noko uru kuveta kie ara ndo pa naŋa. Nokouru kutula nzâla pana, aku naneŋgu via nde ikenonoko mbau ilo. 6Noko kuwae kelekele ara ndo panaŋa. Mao nâ, kelekele ŋinde nde ara pâta lâ.

    7 Naŋa apanea Yova Kindeni ŋa, ŋana tu i uruikai poe sondo pana. Ikura mbo mbo i io ilo-kalo ara nâ lâ iloŋgu kaloŋgu ŋana ipananana.8 Ikura zo rârâni naŋa apasama tu Yova Kindeniimo tiniŋgu laiti. I imo naŋa tiniŋgu pa wia kâŋana ivilana. Mine nde sâ toŋge ikura tu ivetaruruŋa pa naŋa, ande tia. 9Mine kala naŋa iloŋgundeka ndo, aku kawâŋgu ndaŋge papa i. I uru

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 16:10 9 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 18:10ikatona naŋa sondo ndo, kala amo ara nâ. 10Ŋanatu Yova Kindeni, nokoma kusâu pamateŋa tu ikainaŋa kaika kâ, ande ma tia. Naŋa uru apono mulisondo pa noko, aku noko ma kupile karaeŋguisâmbu lâ kuru ilo, ande tia. 11Noko tamwata makutula nzâla pa naŋa ŋana akai via mao kâ. Nokokumo kuna, kala ndekâŋa nde ipipi ndo lâ iloŋgu.Mao nâ, noko kuveta naŋa iloŋgu ndeka ikura zorârâni.

    17Tamâta ara ne noŋaDaviti ikai noŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgusarawâŋa. Naŋa amandi noko nao atogo tamâtasondo ndo. Naŋa kawâŋgu laŋeŋa tia ndo.Mine nde naŋa iloŋgu tu noko ma kupaloŋo pananeŋgu noŋa. 2 Naŋa iloŋgu tu noko ma kuleasondo pa naneŋgu vetâŋa, aku kutula pwataki lâŋgua nia tu naneŋgu soki toŋge ikeno pana tia.3 Ilo-kalo ndia ikeno naŋa iloŋgu kaloŋgu, andeŋinde noko kusama lâ. Ambo noko ma kumâpa naŋa lâ mbo ŋana pwai samâŋa pana, andenoko ma kumora tu ilo-kalo potomule ikeno panaŋa, ande tia. 4 Tamâta pinde uru siporo ŋguasakamao, andeta naŋa ŋandai aveta mine ŋga.Naŋa apono muli sondo pa noko kawa ŋgua, akuapumuliŋgu pa kinzi nzanzare tamwatanzi nenzivetâŋa. 5 Ikura zo zo naŋa uru ayoka noko nenzâla, aku naŋa keŋgu nde kaika nâ.

    6MaroKindeni, nokouru kupaloŋopananeŋgunoŋa. Mine kala ŋine naŋa ano pano. Kutambirataŋa sondo pa naŋa kawâŋgu ŋgua, aku kuvetapana ikura naneŋgu noŋa ŋine. 7Naŋa iloŋgu tunoko ma kutula ne tini-mwasa ŋalae ŋinde kilalapwataki. Noko uru kuvilanzi ne tamâta, kinziŋinde simâ pano tu simuna ŋananzi nenzi kazâŋatamâta. 8 Naŋa ano pano tu pwatonana, itogotamâta ikatona i tamwatamatamine. Kuveanaŋasondo, itogo tatareko tina igogonzi natu simombani kalo mine. 9 Kuvea naŋa ŋananzi tamâtasakamao, kinzi ŋinde situ sizavaru naŋa ndo lâ.Kinzi sikai kazâŋa ŋalae pa naŋa, kala simâ siŋgenaŋa mbwaliu lâ.

    10 Kinzi kalonzi sukâŋa ŋananzi tamâta pindetia ndo. Kinzi uru kawanzi pakâe sipasukawarakanzi nâ tininzi. 11 Kinzi sitaŋgula naŋalee, kala ŋine simâ siŋge naŋa mbwaliu lâ, akusio ŋana sipu naŋa pâta kâ. 12 Kinzi sitogombwâmbwa saka “leve” putole ipu kala imuna ioŋana simbi tu ma ipu ika kâ. 13 Yova Kindeni,

    kumâ kupara kunzi naneŋgu kazâŋa tamâta, akukupunzi ndue! Pwai ne pila kazâŋa kâ, aku kumâpwai naŋa piti lâ kinzi tamâta sakamao mbaunziilo! 14 Yova Kindeni, kusuŋa mbau ndue kupwaina piti lâ kinzimbaunzi ilo. Kinzi simo sitogombaliŋawarakanzi lâ tânoŋine kulu. Naŋa iloŋgutu noko ma pwatu nenzi vetâŋa sakamao kulupanzi, ikura noko muŋga kupatea tu ma kuvetamine, aku kuveta nâna mine nâ panzi tamâtaŋinde natunzi-timbunzi tona. 15Aŋga naŋa avetavetâŋa soki tia, aku muli ŋga naŋa ma amandinoko nao. Lâ zo ŋana naŋa ma amandi sândakâ, ande naŋa ma amo kuno, aku ŋinde ma ivetailoŋgu ndeka ŋalae.

    18Maro Kindeni uru ivila kinda ŋana tapole kazâŋa

    kâYova Kindeni ne wurâta tamâta Daviti isia

    wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde Maro Kindeni ikai i piti lâSaulo mbau ilo wa kinzi kazâŋa tamâta mbaunzi ilowa.

    1Yova Kindeni, naŋa iloŋgu ndo ikeno pa noko!Noko uru walo kaika kulana. 2 Yova Kindeniuru ikea ŋana naŋa kâ. I imo itogo mira ŋalaenaŋa uru amuna tini mwasina, aku imo naneŋguYautâŋa Tamwata. Naŋa amo i tini laiti, kalakinzi kazâŋa tamâta sikura tu sizavaru naŋa, andetia. Maro Kindeni ikea ŋanana, aku imo itogonaneŋgu maramuŋa mine. Mao nâ, i ne kaikaikatona naŋa lâ kazâŋa ilo. 3 Naneŋgu paneâŋailâ pa Yova Kindeni! Naŋa asarâwa papa i tuivilana, kala ikaina piti lâ kinzi kazâŋa tamâtambaunzi ilo. 4 Muŋga mateŋa nao sondo imâpana, aku zavaruŋa ipole naŋa itogo tâi ilaŋaipole tamâta mine. 5 Lâ zo ŋinde mateŋa newâlo ilita naŋa kaika lâ, aku mateŋa imâ ipâŋgatiniŋgu laiti. 6Mine nde naŋa kaloŋgu loko ŋalaetina, kala asarâwa pa Yova Kindeni. Naŋa ano pananeŋgu Maro Kindeni tu ma isukana. I imo neluma sapâŋa ilo, aku iloŋo naneŋgu sarawâŋa. Iipaloŋo pa naneŋgu noŋa.

    7Ŋineŋga Maro Kindeni ivila naŋa mine; i wisinâna kala iveta tâno ririŋo ŋalae ku iveta tuu duviiyoka yâti taulo. 8 Ŋineŋga mâsi ŋalaŋala kie-kie ipâŋga tâno kulu. Mundo tava yââ ŋalae wamira ndimoro nde ipâŋga tuu ŋalaŋala ilonzi kuiyâti imâ. 9 I tamwata ipu nia maa pwataki kuindue imâ, aku take-take mâmâŋga ikeno i kiekalo. 10 I isaŋona kelekele via kâ toŋge kumbu,aku ŋinde ikai i ilou walele nâ imâ. Lawea ikai i

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 18:11 10 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 18:42pââ pââ imâ, itogo sii uru ilouwalelemwasina. 11 Iipatura tini lâ kondoma ŋalae, aku ipavea lâ take-take ŋalae toŋge ilo, io mâmâŋga ku ipâŋga togokarâzi mine. 12 Loloa salaga-salaga imuŋga papaimâ, aŋga mira “ais” tava yââ mela-mela nde iputake-takemâmâŋga ŋinde pwataki ku imbe ndue.13 Ŋineŋga Yova Kindeni isarâwa kaika lâ sambatini, itogo mbamba ipu mwasina. Yova Kindeniâta Tamwata kawa ne sarawâŋa ipâŋga lâ. 14 I iraene temba ku silâwanâ ipanenzi ne kazâŋa tamâta,kala sikâwa silâ. Mao nâ, i loloa nâ ipanenzi, akusikâwa pwapwataki silâ. 15 Yova Kindeni, lâ zoŋinde noko wisi nâna ŋalae tina kala kumbitanzine kazâŋa tamâta. Noko kumbana koroani kukuveta tâno ikeno tâi kalo ŋinde ipâŋga mâsa-mâsa lâ, aku tâno ne duvi ipâŋga nia yo.

    16 Lâ zo ŋinde naŋa atogo tamâta imbwatuke lâtâi geza-geza ilo, andeta Maro Kindeni, inani uruimo samba ilo, ande isuŋa mbau ndue isaŋa naŋakaika ku itapana akâki amâ. 17Mao nâ, itapa naŋapiti lâ kinzi kazâŋa tamâta kaika ŋinde mbaunziilo, kinzi ŋinde uru wisinzi nâna pa naŋa. Kinzinenzi kaika ipole naneŋgu kaika ndo lâ, andetaMaro Kindeni ivilana. 18 Zo sakamao nde isândanaŋa kuluŋgu lâ, aku lâ zoni ndaina kinzi simâtu sipara kuna. Andeta naŋa amarerea YovaKindeni, kala amo ara nâ. 19 I ikatona naŋa lâ.Mine nde naŋa aŋgeŋge ŋana kazâŋa ŋinde kâ.I ilo ara ndo pa naŋa, aku ŋana duvi ŋinde kâ iivilana.

    20 Naŋa uru apaveta kuku vetâŋa rârâni YovaKindeni ilo papa ŋinde. Mine kala i uru iveta kieara nâ pana. Naŋa aveta vetâŋa soki toŋge tia, akuŋana duvi ŋinde kâ Yova Kindeni io ne wisi-wisiimâ pa naŋa itogo naneŋgu vetâŋa ara ne kulumine. 21Naŋa apono muli sondo pa Yova Kindenine ŋgua tukuŋa. Naŋa ŋandai aveta vetâŋa sokiŋana apumuliŋgu pa naneŋguMaro Kindeni ŋga.22 Naŋa iloŋgu pa i ne ŋgua tukuŋa rârâni, akunaŋa ŋandai alaŋa apole i ne tukuŋa ŋinde ŋga.23 I isama tu naŋa aveta vetâŋa soki toŋge tia, akunaŋa apumuliŋgu pa kiesaka ne vetâŋamarumbulâ. 24 Naŋa iloŋgu ikeno mbâra-mbâra lâ i nao.Mine nde iveta kie ara pa naŋa, itogo naneŋguvetâŋa ara ne kulu mine. 25Yova Kindeni, tamâtaea sipono muli mao pa noko, ande noko urukuveta kie ara nâ panzi, ikura muŋga kupa ŋguatu ma kuveta mine. Tamâta ea sipaveta kukuvetâŋa ara, ande noko uru kuveta vetâŋa sondondo panzi. 26Tamâta ea simo ilonzi mbâra-mbâralâ noko nao, ande noko uru kuo ne wisi-wisi ilâ

    ŋalae tina panzi. Aŋga tamâta ea sipaveta kukulaŋeŋa ne mâsi kie-kie, ande noko uru pwatunenzi vetâŋa ŋinde kulu taulo panzi. 27Noko urukuvilanzi tamâta ea sipatawa warakanzi tininzi.Aŋga tamâta ea sipasuka warakanzi tininzi, andenoko kutawanzi ndue ndo. 28Yova Kindeni, nokotamwata nde naneŋgu sinâla. Naneŋgu MaroKindeni uru isinala kondoma ŋine itura naŋa,kala kondoma ŋinde ikâwa ilâ. 29 Noko uruwalo kaika kulua naŋa. Mine nde naŋa akura tuapolenzi naneŋgu kazâŋa tamâta. NaneŋguMaroKindeni uru ivilana. Mine nde naŋa akura tualaŋa apole nenzi lawea ne ŋgumbi ŋalae.

    30 Maro Kindeni ne vetâŋa rârâni nde ara kusondo ndo. Ambo ima ipa ŋgua ŋana iveta vetâŋatoŋge, ande i ne ŋgua ŋinde nde mao kanaŋo. Iimo itogo maramuŋa mine panzi tamâta rârânisimâ pa i tu ma ikea ŋananzi. 31 Yova Kindenisimbo nâ nde maro mao. Kinda nenda MaroKindeni i simbo nâ imo itogo mira ŋalae kindatamuna tini. 32 Inani uru kaika ilua naŋa, aku lâzo ndia naŋa atu ayoka nzâla, ande i uru ikatonanaŋa sondo ndo. 33 I iveta naŋa keŋgu kaika, itogowiki kiemine. Lâ zondia naŋa ayokania tuu, andeisuka naŋa kala patana tia. 34 I uru ipanana naŋaŋana paraŋa ne mâsi kâ. Mine kala naŋa akura tuarae temba kaika ndo. 35 Yova Kindeni, noko urupwea ŋanana ku pwaina piti lâ kazâŋa ilo. Nokone walo kaika ivila naŋa sondo lâ. Noko ne wisi-wisi iveta naŋa ŋâŋgu ipâŋga ŋalae. 36 Noko urupwatona naŋa nzalâŋgu. Mine nde kinzi kazâŋatamâta ŋandai sikai naŋa kaika ŋga. Aku naŋaŋandai patana lâ nia zuli-zuli ŋga.

    37 Naŋa apalilu ataŋgulanzi naneŋgu kazâŋatamâta lee akainzi kaika lâ. Naŋa apwarea tialee ikura lâ zo naŋa ayaula kinzi ndo lâ. 38 Naŋaapunzi ndue ndo, kala sikura tu simandi kilotia. Kinzi simâte lâ naŋa naoŋgu. 39 Nokotamwata walo kaika kulana ŋana apara kunzinaneŋgu kazâŋa tamâta. Noko tamwata kusukanaŋa, kala apolenzi lâ paraŋa ilo. 40 Noko ku-vetanzi naneŋgu kazâŋa tamâta sikâwa sipalilusilâ. Naŋa azavarunzi tamâta uru wisinzi nânapa naŋa ŋinde kala sipamateteu. 41 Kinzi sis-arâwa pa tamâta toŋge tu ma imâ isukanzi, taitutamâta toŋge isukanzi nde tia. Kinzi sino paYova Kindeni, andeta ipaloŋo pa nenzi noŋa tia.42 Naŋa azavarunzi ndo lâ, kala sipâŋga sitogotâno gawura lawea itapala kala nao tia lâ mine.Naŋa apunzi kazâŋa tamâta ŋinde ndue lâ kukeŋgunâ apalenzi, itogo tamâta kie nâ ipale nziŋa

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 18:43 11 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 19:14ikeno nzâla tini mine.

    43 Yova Kindeni, kinzi taŋa-kaika tamwatanzinde sikai kazâŋa pa naŋa lâ, andeta noko kusukanaŋa kala sipole naŋa tia. Noko kuo naŋa akaikoipu panzi tinikoa ŋgu. Muŋga naŋa azizâlaŋananzi ŋgu pinde, andeta kala ŋine kinzi tamâ-tani ndaina nde simo kaloŋgu. 44 Kinzi tamâta lâlawea malawae nde siloŋo naŋa parinâŋgu kalasiponomuli pa naneŋguŋgua. Kinzi simâ pa naŋaku tininzi ruru sipare tukunzi ndue lâ keŋgu tinilaiti. 45 Kinzi ŋinde rârâni nenzi walo nde ikâwaŋananzi. Kinzi siruru pâta ku sipile nenzi teŋgokaika simâ pa naŋa ku siporo tu, “Noko ne kaikakala kupole maka.”

    46 Yova Kindeni imo via nâ! I itogo mira ŋalaenaŋa uru amuna tini mwasina, aku naneŋgupaneâŋa ilâ pa i nâ. Maro Kindeni nde naneŋguYautâŋa Tamwata, aku naŋa ma apanea i asukaŋa kâki. 47 I simbo nâ ivila naŋa kala apolenzinaneŋgu kazâŋa tamâta. I simbo nâ ionzi tinikoaŋgu simo kaloŋgu. 48 I simbo nâ uru ivilanaŋa. Mine nde naneŋgu kazâŋa tamâta sikuratu sipole naŋa nde tia. Mao nâ, Maro Kindeni,noko simbo nâ kuvila naŋa lâ paraŋa ilo kalaapunzi naneŋgu kazâŋa tamâta ndue. Noko pweaŋanana, kala kinzi nzanzare tamwatanzi sikura tusipu naŋa pâta amâte, ande tia. 49Mine nde naŋama kawâŋgu ndaŋge pano lâ kinzi tinikoa ŋgunaonzi. Naŋa ma awâŋgi apaneano asuka nokoŋa kâki. 50Yova Kindeni ipatea naŋa Daviti tu akaikoipu, aku i uru ivila naŋa kala apole paraŋa. I tinimwasa ndo papa ne pateâŋa tamâta naŋa, aku ima tinimwasamine nâ panzi naneŋgu vâsa ŋindema sipâŋga muli-muli sikai niâŋgu.

    19Kelekele rârâni Maro Kindeni ivetanzi sipâŋga lâ,

    ande kelekele ŋinde itula i kilala pwatakiDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1Niamaa uru itulaMaro Kindeni kilala pwatakipa kinda tu i nde ara ku ara ndo. Kelekelerârâni simo âta ŋinde situla i ne vetâŋa ara kilalapwataki pa kinda. 2 Kari kari itula Maro Kindenikilala ŋinde pwataki, aŋga mbo mbo kala itulai kilala ndainani nâ pwataki kilo. 3 Mbo ŋgakari kawanzi tia. Mine nde kinzi ŋandai siporoŋgua itogo kinda tamâta nenda ŋguamine. Kindatakura tu taloŋo kaŋanzi, ande tia. 4 Taitu nenzisarawâŋa ilâ isala nia ndoni lâ tâno kulu, akutamâta lâ lawea ndoni siloŋo nenzi ŋgua ŋinde.

    Maro Kindeni ipa luma toŋge lâ nia maa ŋanakarima imo ilo, 5aku ikuramboyomboyo kari uruipile ne luma ŋinde ku iyâti imâ pa nia yo tavandekâŋa. Mao nâ, kari ilo ara nâ ku iyâti imâ ŋanaiveta ne wurâta ikura zo zo. 6 Kari uru ipâŋga pasamba warika pa mbwera kâ, aku iparuse ilâ leeilâ pa ŋgaŋe pinde. Aku kelekele toŋge ikura tuimuna ŋana kari mata ne nâna kâ, ande tia.

    7Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde sondo ndo,aku tukuŋa ŋinde uru walo wasaseki ilua kinda.Ara ŋana kinda ma kalonda tawana Yova Kindenine ŋgua. I kawa ŋgua ŋinde uru ipanananzitamâta, kinzi ŋinde nenzi ilo-kalo ŋalae koŋa tia.Mine kala nenzi ilo-kalo ipâŋga ŋalae ndo. 8YovaKindeni ne tukuŋa nde ara ndo, aku tamâta easipono muli papa, ande kinzi ŋinde uru ilonzindeka nâ. Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa ndesondo ndo, aku itula ilo-kalo ara ndo pa kinda.9Ara ŋana kinzi tamâta ma sipanea Yova Kindenisisuka i ŋa kâki ikura zo zo. Yova Kindeni nepateâŋa rârâni nde sondo ndo, aku i ne vetâŋarârâni ndemao kanaŋo. 10Kinzi tamâta uru ilonzipa mira ara “gol”. Taitu Yova Kindeni ne ŋguatukuŋa nde kelekele ara ndo, ipole mira “gol”.Aku Yova Kindeni ne tukuŋa i kaŋa mona-monando, ipole sipa siŋi ara ne mona-mona. 11 Nokone ŋgua tukuŋa ŋinde ipanana noko ne wurâtatamâta naŋa sondo ndo. Naŋa apono muli panoko ne tukuŋa, aku ŋana duvi ŋinde kâ noko urukuveta kie ara ndo pa naŋa.

    12 Andeta naŋa kaloŋgu loko ŋana ŋine kâ;tamâta toŋge ikura tu isama i tamwata ne vetâŋasoki rârâni kilala, ande tia. Yova Kindeni,zo pinde naŋa aveta vetâŋa soki pinde, an-deta azizâla ŋana. Mine nde naŋa ano panotu kuzavaru vetâŋa soki ŋinde ne muso piti lâiloŋgu. 13 Andeta zo pinde naŋa taŋâŋgu kaika,kala aveta vetâŋa pinde naŋa nanayoni asamakilala tu ŋinde nde vetâŋa soki. Naŋa ano panotu kupononewurâta tamâta naŋa nzalâŋgu, ŋananaŋa ma akura tu aveta vetâŋa soki ŋinde tia.Naŋa tiniŋgu pwâka tu vetâŋa soki mine maikai poe pa naŋa. Ambo noko ma kusuka naŋaŋana apu muliŋgu pa vetâŋa soki kâ, ande naŋama amo iloŋgu mbâra-mbâra lâ noko nao, akukiesaka ne vetâŋa sakamao ma ikeno pa naŋa tia.

    14 Yova Kindeni, noko kutogo mira ŋalaenaŋa uru amuna tini mwasina, aku noko kumonaneŋgu Yautâŋa Tamwata. Mine nde naŋailoŋgu tu naneŋgu ŋgua ndoni wa ilo-kalo ndonima imo itogo kelekele ara ndo lâ noko nao.

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 20:1 12 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 22:5

    20Kinzi situMaroKindenima isuka koipuŋalae ŋana

    ipole paraŋaDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Koipu ŋalae, lâ zo ndia malia ipâŋga pano kuiveta noko kalo loko, ande maka kano pa YovaKindeni tu ma ivilano. Maka kano tu kinda tim-bunda Yakopu ne Maro Kindeni ma ikea ŋanano.2Maka kano tu i ma io ne pavilâŋa iyoka ne lumasapâŋa ikeno Saion tuu kulu ŋinde imâ pano.3 Maka kano tu i ma kalo ŋgere ŋana noko nepatarawâŋa rârâni, aku ma ilo ara ŋana noko nepatarawâŋa ŋinde simomo lâ yââ.

    4 Kelekele ndia noko ilo papa, ande maka kanopa Maro Kindeni tu i ma kelekele ŋinde rârâniilano. Aku wurâta wa vetâŋa ndia noko ilo tukuveta, ande maka kano tu i ma isukano ŋanakuveta kâ. 5 Mine kala lâ zo ŋana noko makupole paraŋa kâ, ande maka ma kandeka, akuma kapanea nendaMaroKindeni kasuka i ŋa kâki.Maka kano pa Yova Kindeni tu ma ipaloŋo panoko ne noŋa rârâni.

    6 Kala ŋine naŋa asama tu Yova Kindeni uruisuka ne koipu ŋalae, koipu ŋinde i tamwataipatea lâ. I imo ne lawea sapâŋa lâ samba ilo,aku uru ipaloŋo pa koipu ŋalae ne noŋa. I ioi tamwata ne walo kaika imâ ŋana isuka koipuŋalae kâ. Mine nde koipu ŋalae ikura tu ipoleparaŋa rârâni. 7 Tamâta pinde kalonzi tawanatu nenzi kareta kaika ma ivilanzi lâ paraŋa ilo,aŋga pinde nde kalonzi tawana tu nenzi “hosi”ma sivilanzi. Taitu maka nde kaloma tawana tunema Maro Yova Kindeni ne walo kaika ŋinde nâma ivilama lâ paraŋa ilo. 8 Tamâta ea kalonzitawana tu nenzi kareta wa “hosi” ma ivilanzi,ande kinzi ŋinde ma patanzi. Aŋga maka nde magagatima kamandi kaika.

    9 Yova Kindeni, maka kano pano tu kuvilakoipu ŋalae tu ma ipole paraŋa kâ. Maka nemasarawâŋa imâ pano. Kupaloŋo pa maka ŋga!

    21Maro Kindeni ivila koipu ŋalae, kala koipu ŋalae

    ipanea iDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, koipu ŋalae indeka nâ, ŋanatu noko walo kaika kulua i lâ. Noko kuvila iŋana ipole paraŋa kâ. Mine nde i ilo ndekanâ. 2 Kelekele ŋinde i ilo papa, ande ŋinde nokokulua lâ. Noko kupaloŋo pa i ne noŋa. 3 Noko

    kumâ papa i ku kelekele arara kulua lâ. Nokokuo loki-loki “gol” lâ i kulu ŋana itula pwatakitu i imo koipu ŋalae. 4 Muŋga i ino pano tuma via luandondo kulua, aku noko kusâu papakala kuseŋge mbwera rârâ lâ zo ŋine i imo via.5Noko kuvila i, aku ŋana duvi ŋinde kâ i ŋa ipâŋgaŋalae ndo. Noko walo kaika kulua i, kala imokoipu ŋalae ara ndo. 6 Ikura zo rârâni noko urukuveta kie ara ndo papa i. Noko kumo kuku i, akuŋinde iveta i ilo ndeka ŋalae. 7Yova Kindeni WaloTamwata, koipu ŋalae ne kalo-tawana ikeno panoko. Aku Yova Kindeni, noko ilo ndo ikeno papai ikura zo zo. Mine kala koipu ŋalae ma imandikaika mine ku imo nâ.

    8Noko mbau nâ ma pwainzi ne kazâŋa tamâtarârâni kaika lâ. Kinzi tamâta ŋinde ilonzi saka-mao pano, andeta noko ma kusaŋa kinzi rârânikaika lâ. 9 Muli ŋga, lâ zo ŋinde noko ma kumâkupâŋga, ande noko ma kuzavarunzi ne kazâŋatamâta ndo lâ, itogo yââ ŋalae kana kelekele kunao tia lâ mine. Mao nâ, Yova Kindeni, noko mawisi nâna ŋalae tina, aku ma kupunzi ndue ndo.Aku yââ ma kananzi ndo lâ. 10 Noko ma kupunzine kazâŋa tamâta ŋinde natunzi rârâni simâte,aku nenzi vâsa muli-muli rârâni kala ma naonzitia mine nâ. 11Ambo kinzi situ simâ taitu ku sipaŋgua ŋana siveta soki pano, ande kinzi ma sikuratu siveta sâ toŋge tia. 12 Noko ma kurae tembaku silâwa nâ kupanenzi, kala ma sipalilu sikâwapwapwataki silâ.

    13Maonâ, YovaKindeni imo tava newalo kaika.Makama kawâŋgi kapanea noko ŋa ŋana noko nevetâŋa kaika ŋinde.

    22Tamâta ita ŋana ne malia kâ, ŋineŋga kawa

    ndaŋge pa Maro KindeniDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Naneŋgu Maro, naneŋgu Maro, ŋana sâ kâŋga noko kupile naŋa, a? Ŋana sâ kâ ŋga nokotini pwâka tu kuvilana, a? Ŋana sâ kâ ŋga nokokuloŋo naneŋgu tiŋa tia, a? 2Maro Kindeni, naŋaasarâwa pano lâ kari, taitu noko kupaloŋo pananeŋgu noŋa tia. Naŋa asarâwa pano lâ mbo,andeta naneŋgu nâna keno mo ŋai yo. 3 AndetaMaro Kindeni, noko nde Sapâŋa Tamwata. Nokouru kusaŋona koipu ŋalae ne saŋonâŋa nia, akumaka Isrel ŋgu kapaneano. 4 Muŋga maka tim-buma kalonzi tawanano. Kinzi nenzi kalo-tawanauru ikeno pano, kala noko pwainzi piti lâ kazâŋailo. 5 Kinzi sikai noŋa sisarâwa pano, kala noko

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 22:6 13 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 22:31pwea ŋananzi. Kinzi kalonzi tawana tu noko makuvilanzi, aku nenzi kalo-tawana ŋinde ilâ kaa nâ,ande tia.

    6 Aŋga naŋa nde atogo tâno ne mwâta-mwâtakaa nâ. Naŋa ŋandai tamâta mao ŋga. Kinzitamâta rârâni ilonzi sakamao pa naŋa ku sipumulinzi pana. 7 Tamâta rârâ simora naŋa, akukinzi ŋinde rârâni siporo ŋgua pavaligiŋa panaŋa wa siveta “a” pana wa sirurua kulunzi panawa. 8 Kinzi siporo tu, “Noko kalo tawana YovaKindeni. Mine nde mana mana ŋga ivila noko tia,a? Ambo Yova Kindeni tini mwasa pa noko, andeŋana sâ kâ ŋga i ŋandai ikaino piti lâ kazâŋa ilo,a?”

    9 Andeta Maro Kindeni, nia ndoyo, lâ zo ŋindenana ipaguguana apâŋga lâ, ande nokoni pweaŋanana kala apâŋga amo ara nâ. Aku lâ zomuŋgâŋa ŋinde naŋa amo suu tini yo, andenoko tamwata pwatonana, kala amo ara mine nâ.10 Nanayoni, lâ zo ŋinde nana ipaguguana, akuamo lee apâŋga lâ zo ŋine, ande naneŋgu kalo-tawana ikeno pa noko simbo nâ. Ikura zo rârâninaŋa amo viâŋgu lâ tâno kulu, ande noko kumonaneŋgu Maro Kindeni ku kumo nâ. 11 Kala ŋinemalia isânda naŋa kuluŋgu lâ, aku tamâta toŋgeimo ŋana ivila naŋa kâ, ande tia. Mine nde nokoma kupile naŋa ndimo.

    12 Kinzi kazâŋa tamâta rârâ siŋge naŋa lâ,sitogonzi bulmakao tamâne mine. Kinzi nenzikaika nde ŋalae ndo, itogo bulmakao tamâneŋgoi nenzi kaika mine. 13 Kinzi simandi ŋanasizavaru naŋa kâ, itogo mbwâmbwa saka “leve”isuŋa kawa kaika ku inzaŋa kawa ŋana ika simbikâ. 14 Naneŋgu walo ndoni nde marumbu ndolâ, itogo lââ imaliŋi lâ tâno kulu kala nao tialâ. Naŋa tukâŋgu ne siŋgeŋa ndoni nde pââsââlâ. Naŋa iloŋgu nde mbariri lâ, itogo lona ŋindeyââ kana kala ipâŋga itogo lââ mine. 15 Naŋaŋandolâŋgu mâsa-mâsa ndo lâ, aku memelâŋgunde ipasipa lâ kawâŋgu. Noko tamwata ndekupile naŋa kulâ lâ, kala laiti ŋana ma amâte kâ.16 Kinzi tamâta sakamao simo siŋge naŋa, itogombwâmbwa siŋge ŋgoa ŋgoi mine. Kinzi niŋonzinâ sisowe naŋa mbalauŋgu wa keŋgu wa. 17Naŋatukâŋgu ndoni ipâŋga nia yo lâ. Naneŋgu kazâŋatamâta ŋinde matanzi silea pa naŋa, aku sindekaŋana akai nâna mine. 18 Kinzi sipagui paguiŋatoŋge ŋana sipatea tu tamâta ea ma ikai naneŋgupasawaŋa. Mine kala siwae naneŋgu pasawaŋa,aku sikai nenzi nenzi.

    19 Mine nde Yova Kindeni, noko ma tini pitimine ŋana naŋa kâ ndimo! Naneŋgu PavilâŋaTamwata noko. Kumâwalele nâ kuvilana! 20Kinzikazâŋa tamâta situma pila nâ sisowe naŋa amâte.Pwai naŋa piti ŋga! Kinzi sikaika sitogonzi mb-wâmbwa mine. Pwatona naneŋgu via ara ŋine!21 Kinzi situ sizavaru naŋa, itogo mbwâmbwasaka “leve” ika ŋgoa mine. Kinzi simo sitogonzibulmakao ŋgoi situ kulunzi tando nâ ma sisowenaŋa, aku naŋa akura tu apavila warakâŋgu, andetia. Pwai naŋa piti lâ kinzi mbaunzi ilo!

    22 Ŋineŋga naŋa ma atula ŋgua pwataki panziniŋgu-nambwe ŋana mâsi ŋalaŋala noko muŋgakuveta ŋinde. Lâ zo ŋana kinzi sipasau tu siwâŋgipano, ande naŋa ma alâ amo kunzi apaneanomine nâ. 23Naŋa ma aporo panzi mine tu, “Mikitamâta ŋine uru kapono muli pa Yova Kindeni,miki ma kapanea i nâ! Miki Yakopu ne vâsa ŋgu,miki ma kasuka i ŋa kâki! Miki Isrel ŋgu, miki makamege ŋana i kâ! 24Ŋana tu i ŋandai tini pwâkaŋana kinzi sugorai tamwatanzi nenzi malia wanâna wa, ande tia. I ŋandai uru ipu muli panziŋga. I uru ipaloŋo pa nenzi noŋa.”

    25Yova Kindeni, lâ zo ŋana noko ne tamâta masipasau ŋana siwâŋgi pano, ande naŋama apaneanoko simbonâŋaŋana vetâŋa rârâni nokomuŋgakuveta ŋinde. Naŋa ma ao patarawâŋa imâpano lâ kinzi tamâta uru sipono muli pano ŋindenaonzi, ikura muŋga apa ŋgua tu ma aveta mine.26 Yova Kindeni ma ivilanzi sugorai tamwatanzi,kala kinzi ma sika lee kapwanzi pupuro ndo. Akutamâta ea kinzi uru silâ pa Yova Kindeni, andekinzi ŋinde ma sipanea i ŋa. Naŋa iloŋgu tuYova Kindeni ma ivetanzi simo ara nâ ikura zozo. 27 Kinzi tamâta ŋgu rârâni lâ tâno ndonima kalonzi ŋgere ŋana Yova Kindeni kâ, aku masipanea i sisuka ŋa kâki. Mao nâ, kinzi tamâtaŋgu ndoni ma sipalele ilonzi kalonzi kuma siparetukunzi ndue lâ i nao. 28 Ŋana tu Yova Kindeniimo koipu ŋalae, kala ikai Maro panzi tamâta ŋgundoni.

    29 Tamâta pinde sipasuka warakanzi tininzi,andeta kinzi ŋinde rârâni ma sisama i kilala, kuma sipare tukunzi ku siwâŋgi siwawa i. Kinzi tânotamâta rârâni ma sipanea i ŋa. 30 Kinzi tamâtakala simo lâ zo ŋine, ande nenzi vâsa muli-mulima siveta wurâta papa Yova Kindeni. Kinzi masiloŋo Maro Ŋalae parina. 31 Kinzi tamâta ŋindende sipâŋga tâno kulu tia yo. Taitu lâ zo ŋana masipâŋga simo vianzi kâ, ande kinzi ma siloŋo pâri

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 23:1 14 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 25:7mine tu, “Muŋgani Maro Ŋalae tamwata ikainzine tamâta piti lâ kazâŋa ilo.”

    23Maro Kindeni uru ikatonanzi ne tamâtaDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni nde imo naneŋgu katonâŋatamâta. I ikatona naŋa itogo lamanenzi katonâŋaikatonanzi lama mine. Mine nde naŋa arotoŋana kelekele toŋge tia. 2 I uru ikai naŋa alâ pania pinde unza ara keno, ŋana naŋa ma aka waapwarea wa. Aku i uru ikai naŋa alâ pa lââ arakala anu tona. 3 I uru walo wasaseki ilua naŋa,aku ikaina alâ pa nzâla ara, ikura muŋga ipa ŋguatu ma iveta mine. 4Yova Kindeni, ambo naŋa maayoka nia sakamao toŋge kondoma ŋalae iturando lâ, ande naŋa ma aruru ŋana sâ toŋge tia,ŋana tu noko kumo kuna. Naŋa asama tu nokouru kusaŋa katonâŋa ŋana lama kâ ne tukâla lâmbau ilo. Mine nde naŋa wisiŋgu puu ndue, ŋanatu noko ma pwea ŋanana.

    5 Noko kuveta kâŋa-nuŋa ŋalae pa naŋa lânaneŋgu kazâŋa tamâta naonzi. Noko kupaliŋisamimi ara lâ kuluŋgu, ŋana itula pwataki tunoko ilo ara pana. Aku noko kuwuwu waini aralâ naneŋgu kâmba ilo lee pipi ipâŋga. 6 YovaKindeni, naŋa asama tu noko ne vetâŋa ara tavanewisi-wisi ndema ikeno pa naŋa ikura zo rârâninaŋa ma amo viâŋgu, aku naŋa ma amo ara minelâ noko ne luma ilo ku amo nâ.

    24Maro Kindeni i nde koipu ŋalae taituniDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Tâno ndoni ande Yova Kindeni nâ ne, akukelekele rârâni ikeno tâno kulu ande i ne tona.Aku tamâta rârâni kala simo i ne tona. 2 Ŋana tunia ndoyo Yova Kindeni isau tâno kâki tâi geza-geza kulu, aku iŋgunu tâno duvi imandi tâi ŋgini.

    3 Tamâta mana ikura tu ikâki ilâ Yova Kindenine tuu kulu, aŋga tamâta mana ikura tu ilâ YovaKindeni tamwata ne luma sapâŋa ilo. 4 Ambotamâta toŋge uru iŋgeŋge ŋana vetâŋa potomulekâ, ambo i imo tava ilo mbâra-mbâra, ambo i ipumuli pa mâsi ŋana iwâŋgi ipaneanzi maro laŋeŋawamâsi ŋana itoto ne ŋgua pâŋawa, ande tamâtamine ikura tu ikâki Yova Kindeni ne tuu kulu kuilâ i ne luma sapâŋa ilo. 5Maro Kindeni imo kinzitamâta mine nenzi Pavilâŋa Tamâta, aku i maiveta kie ara nâ panzi. I ma iporo ŋgua panziminetu, “Miki nemi soki toŋge ikeno pami tia”. 6Kinzi

    tamâta mine uru silâ pa Maro Kindeni. Kinziilonzi tu silâ simandi kinda timbunda Yakopu neMaro Kindeni nao.

    7 Mine nde miki tamâta ndai, miki kalâ kakailuma sapâŋa siŋga ne nzâla kawa piti. Kalâ kavetanzâla ŋinde kawa maa ŋalae, ŋana koipu ŋalaetaituni ma ikura tu ilâ luma sapâŋa ilo. 8 Koipuŋalae taituni ŋinde, ande ea. Ŋinde nde YovaKindeni tamwata. I ne walo kaika nde ŋalae ndo,aku ipole paraŋa rârâni. 9Miki tamâta ndai, mikikalâ kakai luma sapâŋa siŋga ne nzâla kawa piti.Kalâ kaveta nzâla ŋinde kawa maa ŋalae, ŋanakoipu ŋalae taituni ma ikura tu ilâ luma sapâŋailo. 10 Koipu ŋalae taituni ŋinde, ande ea. Ŋindende Yova Kindeni, i Walo Tamwata. I simbo nânde koipu ŋalae taituni.

    25Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ikai poe papa

    wa ikatona waDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, kala ŋine naŋa ano pano.2 Naneŋgu Maro Kindeni, naŋa kaloŋgu tawananoko nâ. Mine nde naŋa ano pano tu kuvi-lana. Ambo noko ma kuvilana tia, ande naneŋgukazâŋa tamâta ma siŋelea naŋa, aku ma maiŋgu.3Andeta naŋa asama tu tamâta ea kinzi sio nenzikalo-tawana imâ pa noko, ande kinzi ŋinde masikai maŋeti ŋana nenzi kalo-tawana ŋinde kânde tia, ŋana tu noko ma kuvilanzi. Aŋga tamâtaea taŋanzi kaika pa noko koa tia nâ, kinzi ŋindenâ ma mainzi, ŋana tu nenzi walo ma ivilanzi tia.

    4 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma ku-pananana ŋana apaveta kuku noko ne vetâŋa ara,aku iloŋgu tu noko ma kutula ne nzâla pana.5 Noko kumo naneŋgu Yautâŋa Tamwata MaroKindeni. Mine nde kupananana ŋana apono mulipa vetâŋa ndia noko kupatea panzi ne tamâta tuma siveta. Ikura zo zo naŋa uru ao tiniŋgu panoko tu kuvilana. 6Yova Kindeni, naŋa ano panotu kalo ŋgere kilo ŋana ne wisi-wisi tava ne tini-mwasa, aku kuvila naŋa kilo. Siŋgani lâ, aku imâlee ipâŋga lâ zo ŋine, ande noko uru kuo ne wisi-wisi wa tini-mwasa ŋinde ilâ panzi ne tamâta.7Yova Kindeni, nanayoni, lâ zo ŋinde naŋa limoayo, ande naŋa aveta kiesaka wa vetâŋa potomulewa. Naŋa ano pano tu kuzavaru kiesaka ŋinde pitilâ tiniŋgu. Noko ne tini-mwasa wa wisi-wisi uruikeno mine ku imo nâ. Mine nde naŋa ano panotu pwatonana.

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 25:8 15 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 27:28 Yova Kindeni i nde ara tamwata wa wisi-wisi

    warika wa. Mine nde i ipanananzi kinzi kiesakatamwatanzi ŋana vetâŋa ndia i ilo tu kinzi masipaveta kuku. 9 I uru ikai poe panzi tamâta easipatawa warakanzi tininzi. I ipanananzi ŋana nenzâla ara kâ. 10 Yova Kindeni ilo ndo keno panzitamâta rârâni ŋinde sipaveta kuku i ne ŋgua pâŋawa ne tukuŋa wa. Aku i uru iveta panzi ikurai muŋga ipa ŋgua tu ma iveta mine. 11 YovaKindeni, kiesaka rârâ ŋinde nde ikeno tiniŋgu.Naŋa ano pano tu kuveta ikura ne ŋgua pâŋamine, aku kuzavaru naneŋgu kiesaka rârâni piti.12 Tamâta ea kinzi sipaveta kuku Yova Kindenine ŋgua, ande i ma itula nzâla ara panzi tamâtaŋinde rârâni. 13Kinzima simo ara ndo ikura zo zo,aku nenzi vâsa ma sikatona tâno ŋine. 14 Tamâtaea kinzi simege ŋana Yova Kindeni ku simo ikalo, ande i imo kinzi tamâta ŋinde rârâni ninzi-nambwe. I uru itula pwataki panzi tu i ne ŋguapâŋamuŋgâŋa ŋinde ndemao kanaŋo. 15 Ikura zozo naŋa uru ao tiniŋgu pa Yova Kindeni tu ivilana,aku ikai naŋa piti lâ kazâŋa ilo.

    16 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kupaloŋopana ku kuo ne wisi-wisi imâ pana, ŋana tu naŋasimboŋgu nâ amo, aku kinzi kazâŋa tamâta sivetakenzi sakamao pana. 17 Naŋa kaloŋgu loko nâ.Naŋa ano pano tu kuveta wisiŋgu puu ndue, akukutiŋgi malia kie-kie ŋine ilâ malawae ŋanana.18Kinzi siveta kenzi sakamao pa naŋa, kala iloŋgumalia ndo. Naŋa ano pano tu kalo ŋgere ŋananaku kuzavaru naneŋgu kiesaka piti lâ tiniŋgu.19 Kumora ŋga; naneŋgu kazâŋa tamâta kamb-waŋenzi ŋalae ŋinde, aku ilonzi sakamao ndopa naŋa. 20 Naŋa ano pano tu pwea ŋanana kupwaina piti lâ kazâŋa ŋine ilo. Ambo noko makuvila naŋa ŋana apole paraŋa kâ, ande naŋama akai maŋeti tia. Naŋa amâ pano tu amunanoko tini laiti. 21 Naŋa kaloŋgu tawana noko nâ,aku uru aveta vetâŋa ara wa aporo ŋgua mao wa.Mine nde naŋa ano pano tu pwea ŋanana.

    22 Maro Kindeni, pwainzi ne ŋgu Isrel piti lâmalia kie-kie rârâni ŋine ilo!

    26Tamâta sondo ne noŋaDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, naŋa uru aveta vetâŋa ara,aku naneŋgu kalo-tawana nde imâ mao pa nokonâ. Mine nde ano pano tu kutula ŋgua pwatakilâ ŋgua nia mine tu naŋa nde tamâta sondo,

    naneŋgu soki toŋge tia. 2 Yova Kindeni, naŋailoŋgu tu noko ma pwai samâŋa pana ŋanananeŋgu vetâŋa rârâni. Aku naŋa iloŋgu tu nokoma kulea sondo pa iloŋgu wa naneŋgu ilo-kalotona. 3 Ŋana tu noko ne tini-mwasa uru ikaipoe pa naŋa ikura zo rârâni. Noko uru kuvetaikura ne ŋgua pâŋa rârâni, aku mâsi ŋinde itulanzâla pa naŋa. 4 Naŋa uru asaŋona kunzi laŋeŋatamwatanzi tia ndo. Naŋa amo tiniŋgu piti ndoŋananzi tamâta ŋinde uru siporo ŋgua kie toŋge,aŋga ilonzi ikeno piti. 5 Naŋa tiniŋgu pwâkando ŋana asaŋona kunzi kiesaka tamwatanzi, akuuru aŋgeŋge ŋananzi tamâta sakamao. 6 YovaKindeni, lâ zo ŋana naŋa atu alâ pa noko nepatarawâŋa nia ŋana awâŋgi pano, ande naŋauru apua mbauŋgu muŋga lâ ŋga, ŋana atulapwataki tu naneŋgu soki toŋge tia. Naŋa avetamine lâ, ŋineŋga ayoka akarerea patarawâŋa niakunzi noko ne tamâta. 7 Mao nâ, naŋa awâŋgiwâŋgiŋa ŋana atu ndaŋge pano, aku aporo atulaŋgua panzi tamâta ŋana vetâŋa arara rârâni nokomuŋga kuveta ŋinde.

    8 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu ndo keno pa nokone luma sapâŋa, niani ndaina noko kumo kalatamâta simora noko kilala ara ŋinde pwataki.9 Mine nde lâ zo ŋana noko ma kuzavarunzikinzi kiesaka tamwatanzi, ande naŋa ano panotu noko ma kuzavaru naŋa tona ndimo. Lâ zoŋana noko ma kupunzi pâta sipamateteu, andenoko ma kupu naŋa tona ndimo. 10 Ikura zozo tamâta ŋinde siveta vetâŋa sakamao. Kinzimbumbu silanzi tamâta pinde sipu tininzi ŋanasiveta potomule panzi tamâta pinde. 11 Andetanaŋa warakâŋgu uru aveta vetâŋa ara. Mine ndenaŋa ano pano tu kuo ne wisi-wisi imâ pana, akupwaina piti lâ kazâŋa ilo!

    12Naŋa uru amandi kaika lâ nia papata, aku sâtoŋge ikura tu izavaruna, ande tia. Lâ zo ŋananoko ne tamâta ma sipasau ŋana siwâŋgi pano,ande naŋama amokunzi apaneaYovaKindeni ŋa.

    27Tamâta ne paneâŋa ilâ pa Maro KindeniDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni i nde naneŋgu sinâla, aku inaimo naneŋgu Pavilâŋa Tamwata tona. Mine ndenaŋa ma aruru ŋana tamâta toŋge tia. YovaKindeni taituni uru ikea ŋanana. Mine nde naŋama tiniŋgu ruru tia ndo. 2 Lâ zo ndia kinzi tamâtasakamao simâ pana ŋana sipu naŋa pâta amâte

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 27:3 16 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 29:1kâ, ande naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde ma sisâsaku ma patanzi sindue. 3 Ambo zugu tamâta ŋguŋalae ma simâ siŋge naŋa lâ, ande naŋa ma aruruŋananzi tia ndo. Ambo kinzi situ sipara kukunaŋa, ande ara, naneŋgu kalo-tawana ma ikenopa Yova Kindeni nâ.

    4Muŋga naŋa ano pa Yova Kindeni tu ma ivetavetâŋa taitu nâ pa naŋa, aku iloŋgu ndo tu i maiveta vetâŋani ndaina. Naŋa iloŋgu tu i ma isâupa naŋa, kala naŋa ma akura tu amo i ne lumailo ikura zo rârâni amo viâŋgu. Ŋineŋga naŋa maapanea i mine tu, “Noko nde ara tamwata!”, akunaŋa ma ano papa i tu ma ikai poe pana. 5 Lâ zondia malia kie-kie itu ipâŋga pa naŋa, ande i maikea ŋanana. I ma ivea naŋa lâ ne luma sapâŋailo, kala ma amo ara ndo. I ma io naŋa lâ miraŋalae toŋge kulu, aku kazâŋa toŋge ma ikura tuisânda kuluŋgu, ande ma tia. 6 Mine kala naŋama apolenzi naneŋgu kazâŋa tamâta ku apunzindue ndo, kinzi ŋinde muŋga simâ siŋge naŋa.Naŋa ma andeka asarâwa kawâŋgu ŋalae avetapatarawâŋa lâ Yova Kindeni ne luma sapâŋa ilo.Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i.

    7 Yova Kindeni, lâ zo ndia naŋa ma asarâwapano, ande naŋa iloŋgu tu noko ma kalo sukâŋaŋanana ku kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. 8Muŋganoko kupai naŋa mine tu, “Kumâ pa naŋa kukuwâŋgi pana”. Mine nde Yova Kindeni, naŋama amâ pano. 9 Taitu lâ zo ŋana naŋa amâ pano,ande noko ma kupavea tamwata ŋanana ndimo.Noko uru kuvila naŋa ikura zo zo, aku naŋa amonoko ne wurâta tamâta. Mine nde ano pano tunokomawisi nâna pana ku kusoki naŋa ndimo. OMaro Kindeni, naneŋgu Yautâŋa Tamwata noko.Mine nde naŋa ano pano tu noko ma kupile naŋawa kupu muli pana ndimo. 10 Ambo naŋa nanawa mama wa ma sipu mulinzi pa naŋa, andeYova Kindeni ma ikatonana. 11 Mine nde YovaKindeni, kupanana naŋa ŋana vetâŋa ndia nokoilo tu naŋa ma apaveta kuku. Naneŋgu kazâŋatamâta kambwaŋenzi rârâ simo. Mine nde anopano tu kuo naŋa alâ pa nzâla ara. 12 Naneŋgukazâŋa tamâta simandi ŋana siporo ŋgua laŋeŋaku situ ruruŋa pana. Noko ma kupile naŋa kalaalâ tamâta ŋinde mbaunzi ilo, mine ndimo.

    13Naŋa kaloŋgu tawana mine: lâ zo ŋine naŋaamo viâŋgu, ande naŋa ma amora Yova Kindeniiveta kie ara panzi ne tamâta. 14 Mine kala mikitamâta,mikima kalomi tawana, aku kao tinimi paYova Kindeni tu ma imâ ivilami. Kamandi kaikaŋga! Miki ma ilomi malia ndimo. Kalomi tawana

    kaika, aku kao tinimi pa Yova Kindeni tu ma imâivilami.

    28Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila iDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1Yova Kindeni, naneŋgu pavilâŋa tamâta noko,naŋa asarâwa pano. Kupaloŋo pa naneŋgu tiŋa.Ambo noko ma kupono taŋa ŋana naneŋgu noŋakâ, ande naŋa ma amâte. 2 Naŋa asarâwa panotu kalo sukâŋa ŋanana ku kuvilana. Kupaloŋo pananeŋgu noŋa ŋine. Naŋa naoŋgu pa noko neluma sapâŋa asukambauŋgukâki akai noŋapano.

    3 Mine nde Yova Kindeni, lâ zo ŋana noko makupare nia panzi tamâta sakamao, ande naŋa anopano tu noko ma kupare nia mine pa naŋa tia.Kinzi tamâta sakamao ŋinde uru siveta kiesakanâ. Kinzi uru siporo ŋgua kaŋa mona-monapanzi tininzi pinde, taitu ilo-kalo sakamao nâ ndeipipi lâ ilonzi kalonzi. 4 Naŋa iloŋgu tu noko mapwatu tamâta ŋinde nenzi vetâŋa sakamao kuluitaulo panzi, ipakura kuku vetâŋa potomule kinzimuŋga siveta ŋinde. Kupare nia sakamao panzi,ikura nenzi kiesaka rârâni ŋinde. 5 Kinzi ilonzitu Yova Kindeni ne mâsi nde kaa nâ, aku ilonzitu kelekele ŋinde i nia ndoyo ivetanzi sipâŋga lâ,ande ŋinde nde kelekele kaa nâ tona. Mine nde ima izavarunzi ndo lâ.

    6Paneâŋa ilâ pa Yova Kindeni, ŋana tu i ipaloŋopa naneŋgu noŋa. 7Yova Kindeni i simbo nâ walokaika ilua naŋa, aku ina imo naneŋgumaramuŋa.Mine nde naneŋgu kalo-tawana ikeno kaika papai. Yova Kindeni uru ivila naŋa, aku io ndekâŋaŋalae ikeno iloŋgu. Mine nde kawâŋgu ndaŋgeawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i.

    8Yova Kindeni uru walo kaika ilanzi ne tamâta.Aku ikatona wa ivila koipu ŋalae tona, tamâtaŋinde i muŋga ipatea. 9Mine nde Yova Kindeni,naŋa ano pano tu kuvilanzi ne tamâta rârâni,aku kuveta kie ara panzi tamâta ŋinde nokokupateanzi lâ tu simo noko ne ŋgu. Pwatonanzisondondo, itogo lamanenzi katonâŋa tamâta uruikatonanzi lama mine. Pwea ŋananzi ikura zo zo.

    29Kinda taloŋo Maro Kindeni ne sarawâŋa lâ karâzi

    ŋalae iloDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Miki kelekele rârâni ŋinde kamo tava nemikaika lâ samba ilo, miki kapanea Yova Kindeni ŋa.

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 29:2 17 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 31:2Kaporo katula pwataki tu i nde ara tamwata, akui ne walo nde kaika ndo. 2 Kapanea Yova Kindenikatula pwataki tu i ŋa nde ŋalae ndo. Miki makawâŋgi ku kawawa i, ŋana tu i nde sapâŋa kuzuzuli tamwata.

    3Yova Kindeni isuŋa kawa, aku sarawâŋa ŋindene nduŋeŋani nde ilâ ikura tâi ndoni. MaroKindeni, i ara tamwata, ande isarâwa kawa ŋalae,itogo mbamba ipu mine, aku ne sarawâŋa ŋindene nduŋeŋani nde ilâ isala tâi kulu ikura niandoni. 4 Yova Kindeni ne sarawâŋa nde kaikaŋinde, aku ŋinde itula i kilala pwataki tu i ŋa ndeŋalae ndo. 5Yova Kindeni iporo, aku i kawa ŋguane sarawâŋa ŋinde ilâ imbware kâi matapuruŋalaŋala imandi Lebanon tâno ŋinde nuki-nuki.6 I iruruanzi Lebanon tuu ŋalaŋala kala sisosoŋgaitogo bulmakao natu uru isoŋga mine. Mao nâ,iveta Hermon tuu isoŋga kâki, itogo bulmakaonatu isoŋga mine. 7Yova Kindeni ne sarawâŋa ilâisinala nia itogo loloa salaga-salagamine. 8 I kawaŋgua iveta nia bilimu ririŋo. I iveta Kedes niabilimu imo ririŋo nâ. 9Yova Kindeni ne sarawâŋailâ itirianzi kâi ŋalaŋala, aku iveta kâi rârânilaunzi yauru ndue. Aku kinzi tamâta rârâni simoi ne luma sapâŋa ilo ŋinde nde sisarâwa kawanziŋalae mine tu, “Paneâŋa ilâ pa Yova Kindeni!”

    10 Yova Kindeni imo koipu ŋalae, aku ikai poepa tâi geza-geza ndoni. I imo koipu ŋalae, maimo mine ku imo nâ. 11Aku inani uru walo kaikailanzi ne tamâta tona. I uru iveta kie ara panzi,aku ivetanzi simo tava wisinzi pisi nâ.

    30Tamâta kawa ndaŋge ino pa Maro KindeniDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, muŋga noko pwai naŋa pitilâ kazâŋa ilo. Noko pwea ŋanana; mine ndenaneŋgu kazâŋa tamâta sikura tu sipu naŋa ndueku siŋeleana, ande tia. Ŋana duvi ŋinde kânaŋa apaneano asuka noko ŋa kâki. 2 YovaKindeni, naneŋguMaro Kindeni noko, lâ zo ŋindepukoŋa ikai naŋa kaika lâ, kala naŋa ano panotu kusukana. Aku noko kuveta naŋa tiniŋgu arakilo. 3YovaKindeni, lâ zo ŋindenaŋa apokoŋalae,kala laiti ŋana amâte kâ. Andeta noko kutiŋgimateŋa piti ŋanana. Ŋinde itogo naŋa ayoka lânzâla ŋinde ilâ pamateŋa nianzi, andeta noko viakulua naŋa kilo.

    4Mine nde miki Yova Kindeni ne tamâta, naŋailoŋgu tu miki ma kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ

    papa i. Kalomi ŋgere ŋana vetâŋa rârâni YovaKindeni Sapâŋa Tamwatamuŋga iveta ŋinde, akukawami ndaŋge papa. 5 I uru wisi nâna ikura zombwana-mbwana nâ, andeta i ilo pa kinda kalaiveta kie ara nâ pa kinda ikura zo rârâni tamoviânda lâ tâno kulu. Mao nâ, zo pinde matândasulu ma irere ndue lâ mbo, andeta ndekâŋa imâipâŋga pa kinda lâ mbwale pwataki.

    6 Muŋga naŋa amo ara ndo, kala apandekânaaporo mine tu, “Kelekele toŋge ikura ŋana iyaulanaŋa kâ, ande tia ndo”. 7YovaKindeni, lâ zo ŋindenoko kuveta kie ara ndo pa naŋa, aku kusukanaamandi kaika, itogo lumamiramine. Naŋa iloŋgupatea tu naŋa amo ara nâ, andeta muli ŋga nokokupavea tamwata ŋanana, ande kala aruru ŋalaetina.

    8 Maro Ŋalae, lâ zo ŋinde naŋa asarâwa pano.Naŋa ano kaika pa noko tu ma kuvilana. Naŋaaporo mine tu, 9 “Ambo naŋa ma amâte, andeŋinde ma ivila noko mâsi mana, a? Ambo naŋama alâ pa mateŋa nianzi, ande vetâŋa ara ndiama ipâŋga, a? Tiambo mateŋa tamâta sikura tusipanea noko ŋa, a? Tiambo kinzi sikura ŋanasiporo situla pwataki tu noko uru kuveta kie arapanzi ikura zo zo, a? Tia ndo! 10 Mine ndeYova Kindeni, kupaloŋo pa naŋa ku kalo sukâŋaŋanana! Yova Kindeni, kumâ kuvilana ŋga!”

    11 Lâ zo ŋinde, naŋa amo awâŋgi wâŋgiŋa kalo-kalo kâ. Andeta noko kusoki kalo-lokoni ŋindepiti lâ, ku kuveta naŋa awâŋgi tava ndekâŋanâ. Muŋga naŋa amo atogo tamâta ika mâsa kuita ŋana ninambwe toŋge ne mateŋa kâ. An-deta muli ŋga noko kulele naneŋgu tiŋa ŋindeku kuveta iloŋgu ndeka mao. 12 Mine kalanaŋa ma kawâŋgu buu nâ tia ndo. Naŋa maawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko. YovaKindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko, naŋa maatu ndaŋge pano ikura zo rârâni.

    31Tamâta kalo tawana Maro Kindeni kala ikai noŋa

    papaDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1 Yova Kindeni, naŋa amâ pano tu ma pwato-nana. Noko ma kusâu panzi kazâŋa tamâta tu masipole naŋa ku siveta maŋeti pana, mine ndimo.Noko nde vetâŋa sondo warika. Mine nde anopano tu pwaina piti lâ kazâŋa ilo. 2 Kupaloŋopa naneŋgu noŋa, aku kumâ walele nâ kuvilana!Noko kumo kutogo mira ŋalae naŋa uru amunatini mwasina. Pwea ŋanana, itogo teŋgo kaika

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 31:3 18 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 32:2

    ikea ŋana tamâta lâ paraŋa ilo. 3 Mao nâ, nokokutogo naneŋgu munâŋa nia mine, aku noko urupwea ŋanana. Pwai poe pana ku kutula nzâlapana, ikura noko muŋga kupa ŋgua tu ma kuvetamine. 4 Kinzi kazâŋa tamâta nde sio nimbuŋana ikai naŋa kaika kâ. Mine nde ano pano tupwatonana, ŋana tunoko kumonaneŋgumunâŋania. 5Naŋa ao warakâŋgu lâ noko mbau ilo. Minende pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. Yova Kindeni,noko simbo nâ nde Maro mao.

    6 Noko uru wisi nâna panzi tamâta ea siwâŋgipanzi maro laŋeŋa. Aŋga naŋa nde ma kaloŋgutawana noko nâ. 7Noko tini mwasa pa naŋa ikurazo zo. Mine nde naŋa ma amo andeka nâ. Nokomata kumora naneŋgu malia ŋine lâ, aku nokokusama tu naneŋgu kazâŋa tamâta siveta vetâŋasakamao kie-kie pa naŋa. 8 Naneŋgu kazâŋatamâta situ sikai naŋa kaika, andeta noko ŋandaikusâu panzi ŋana sivetamine ŋga. Noko kuvilanakala amo ara nâ.

    9 Andeta Yova Kindeni, kala ŋine naŋa iloŋgumalia ndo. Mine nde naŋa ano pano tu kalosukâŋa ŋanana. Naŋa amo ata nâ, kala matâŋgunde poa lâ. Naŋa tiniŋgu ndoni nde pââsââ lâ.10 Naŋa iloŋgu malia ŋalae tina, aku kalo-lokoniŋine itu itoto naneŋgu via ipâŋga mbwana-mbwana nâ. Naneŋgu tiŋa ŋine nde iyaula naŋando lâ, kala akura tu amo zo luandondo, andetia. Malia kie-kie ikai naŋa kaika lee waloŋgutia lâ. Mao nâ, naŋa tukâŋgu rârâni nenzi walonde marumbu ndo lâ. 11Naneŋgu kazâŋa tamâtarârâni nde uru sivaligi naŋa. Andeta kinzi nâtia; naneŋgu mete kala ilonzi sakamao ndo panaŋa, aku niŋgu-nambwe nde tininzi pwâka ndoŋanana. Lâ zo ndia naŋa atu ayoka nzâla, ambokinzi simora naŋa ayoka amâ panzi, ande sikâwasilâ. 12 Kinzi tamâta rârâni nde kalonzi kapa lâŋana naŋa kâ, itogo tamâta kalonzi kapa ŋanatamâta toŋge imâte muŋgani lâ. Naŋa atogo kulotoŋgemâta pwapwataki kala tamâta sitambira lâ.13Naŋa aloŋonzi kazâŋa tamâta rârâ siporo ilonziŋuru-ŋuru. Kinzi situ siveta ruruŋa ŋalae tina panaŋa. Kinzi sipasau lâ taitu ku sipa ŋgua ŋanasiveta kenzi sakamao pana. Kinzi situ sipu naŋapâta amâte.

    14 Andeta kalo loko. Yova Kindeni, naneŋgukalo-tawana ikeno pa noko nâ. Naneŋgu MaroKindeni kala noko. Mine nde naŋa wisiŋgu puundue. 15Noko uru pwatona naŋa ikura zo rârâni.Naŋa ano pano tu pwaina piti lâ naneŋgu kazâŋatamâta mbaunzi ilo, kinzi ŋinde uru siveta kenzi

    sakamao pa naŋa. 16Kalo sukâŋa ŋana ne wurâtatamâta naŋa! Noko ne tini-mwasa uru ikenopanzi ne tamâta ikura zo rârâni. Mine nde naŋaano pano tu pwaina piti lâ kazâŋa ilo. 17 YovaKindeni, naŋa asarâwa pano tu kuvilana. Ambonoko ma kuvila naŋa, ande naŋa ma akai maŋetilâ naneŋgu kazâŋa tamâta naonzi tia. Naŋailoŋgu tu noko ma kuveta maŋeti pa kinzi tamâtasakamao warakanzi. Naŋa iloŋgu tu noko makusae kawanzi ku kuonzi silâ pa mateŋa nianzi.18 Ŋana tu kinzi uru sipasuka warakanzi tininziku sitalea ŋgua sakamao lâ tamâta pinde tininzi,kinzi ŋinde uru siveta vetâŋa ara. Mine ndenaŋa iloŋgu tu noko ma kutoto kinzi laŋeŋatamwatanzi ŋinde nenzi ŋgua.

    19Maro Ŋalae, naŋa asama tu noko uru kuvetakie ara ndo panzi tamâta ea simege ŋanano kalasiwâŋgi pano. Kinzi tamâta rârâni sisama tu nokouru pwatonanzi tamâta ea kalonzi tawana nokokala simâ pano. 20 Noko uru kuveanzi tamâtasondo ŋinde lâ noko tini laiti. Mine nde kinzikazâŋa tamâta sikura tu sizavarunzi kâ, ande tia.Noko uru pwea ŋananzi. Mine nde nenzi kazâŋatamâta nenzi ŋgua sakamao ikura tu iyaula ilonzikalonzi, ande tia.

    21 Paneâŋa ilâ pa Yova Kindeni, ŋana tu i netini-mwasa ikeno pa naŋa ikura zo zo! Muŋga,lâ zo ŋinde kinzi kazâŋa tamâta siŋge naŋa kusimandi ŋana sizavaruna, ande i itula ne tini-mwasa ŋinde pwataki lâ, kala naŋa amo ara nâ.22 Yova Kindeni, lâ zo ŋinde naŋa tiniŋgu ruru,aku iloŋgupatea tunokokuŋaranaŋa lâ, kala amomalawae ŋanano. Andeta naŋa asarâwa pano tukuvilana, aku kupaloŋo pa naneŋgu noŋa.

    23Miki Yova Kindeni ne tamâta, miki ma tinimimwasa ndo papa i. I uru ikea ŋananzi tamâtaea simo i kalo. Aŋga tamâta ea kinzi sipasukawarakanzi tininzi, ande ipare nia sondo panzi,ikuranenzi vetâŋa soki ŋinde. 24Miki tamâtaŋineuru kao tinimi pa Yova Kindeni tuma iveta kie arapami, ande miki rârâni kapu kaika pa warakamiilomi kalomi, aku kamandi kaika.

    32Tamâta ipatula ne kiesaka pa Maro Kindeni, kala

    Maro Kindeni izavaru ne kiesaka pitiDaviti isia wâŋgiŋa ŋine

    1Ambo Yova Kindeni ikai kiesaka piti lâ tamâtatoŋge tini ku izavarunzi i ne vetâŋa potomulerârâni piti, ande tamâta ŋinde ikura tu indekaŋalae. 2 Ambo tamâta toŋge ipu muli ndo pa

  • Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 32:3 19 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ 33:16laŋeŋa ne mâsi, aku Yova Kindeni ipatea tu i makalo ŋgere kilo tia ŋana tamâta ŋinde ne kiesakakâ, ande tamâta ŋinde ikura tu indeka ŋalae.

    3 Muŋga, lâ zo ŋinde naŋa ŋandai apatulananeŋgu kiesaka pwataki papa Yova Kindeni ŋga,ande naŋa amo ata nâ ikura zo zo. Mine kala naŋatiniŋgu ndoni nde pââsââ lâ. 4Yova Kindeni, lâ zoŋindenokombaunâ kupunaŋa ikura kariwambowa. Naneŋguwalonde ipilena ku ilâ lâ, itogounzakari kana kala ŋgâla-ŋgâla ndomwasina. 5Andetamuli ŋga naŋa apatula naneŋgu kiesaka pwatakipa noko. Naŋa ŋandai avea naneŋgu vetâŋa saka-mao toŋgeŋga. Naŋa iloŋgupateamine tu, “Naŋama apatula naneŋgu kiesaka rârâni pwataki paYova Kindeni.” Naŋa iloŋgu malia ŋana naneŋgukiesaka ŋinde kâ. Mine kala naŋa apatula lâ,ŋineŋga noko kuzavaru naneŋgu kiesaka piti, kukuveta iloŋgu kaloŋgu ipâŋga ara kilo.

    6 Mine nde lâ zo ndia malia itu ipâŋga panzitamâta ŋinde uru sipono muli pa noko, ande araŋana kinzi ma sino pano. Ŋineŋga lâ zo ŋanamalia itu ipâŋga ŋalae tina panzi, itogo lââ pondikâki ku imâ ŋana ipatukunzi mine, ande maliaŋinde ma ikura tu izavarunzi, ande ma tia. 7YovaKindeni, noko nâ kumo naneŋgu munâŋa nia.Nokouru pwatonana, kalamalia toŋge ŋandai ipunaŋa ndue ŋga. Lâ zo ndia malia itu ipâŋga pana,andenokopweaŋanana. Minendenaŋa kawâŋguŋalae awâŋgi apaneano.

    8 Yova Kindeni iporo mine tu, “Naŋa maapananano sondo, aku ma natula nzâla pano.Naŋa ma akatonano wa akai poe pano wa.9 Kupaloŋo pa naŋa kawâŋgu ŋgua nâ. Nokoma kumo kutogonzi bulmakao ndimo. Kinzibulmakao ilonzi kalonzi tia. Mine nde tamâtauru sio ‘aini’ lâ vigunzi ilo ku sitapa raveŋa ŋanakinzi ma sipaloŋo panzi. Ambo kinzi ma sivetamine tia, ande kinzi bulmakao ma soka potomulenâ.” 10Malia rârâ ŋinde ma ipâŋga panzi tamâtasakamao, andeta ikura zo zo Yova Kindeni ilondo keno panzi tamâta ea kalonzi tawana i, akuikatonanzi sondo.

    11Minendemiki tamâtaŋineuru kaveta vetâŋaara, miki ma ilomi ara ku kandeka ŋana vetâŋaarara Yova Kindenimuŋga iveta pami ŋinde. Mikitamâta ŋine kapono muli papa i, miki rârâni makawami kâki kandeka ku kapanea i ŋa.

    33Tapanea Maro Kindeni tasuka i ŋa kâki

    1Miki tamâta ŋine uru kaveta vetâŋa ara, mikirârâni kandeka ku kapanea Yova Kindeni ŋanavetâŋa rârâni i muŋga iveta ŋinde. Miki ŋineuru kapono muli pa Yova Kindeni, miki rârânikawâŋgi kasuka i ŋa kâki, ŋana tu ŋinde ndemâsiara.

    2 Miki kawami ndaŋge kawâŋgi wâŋgiŋa ka-panea Yova Kindeni. Kara wâŋgu kiri-kiri waŋalaŋala wa, aku kawâŋgi wâŋgiŋa papa i. 3Mikikawâŋgi wâŋgiŋa wasaseki pinde papa i. Karawâŋgu sondo ndo ku kawâŋgi ara nâ. Miki rârânikandeka ku kasuŋa kawami kâki.

    4Ŋana tu Yova Kindeni ne ŋgua rârâni ndemaokanaŋo, aku i uru iveta vetâŋa rârâni sondo ndo.5 Yova Kindeni indeka ŋana iveta kie ara panzitamâta, aku i ilo ara nâ ŋana ipare nia sondopanzitamâta rârâni, ikura nenzi vetâŋa mine. Akuikura zo zo i ne tini-mwasa ilâ isala nia rârâni lâtâno ndoni.

    6 Nia ndoyo Yova Kindeni iporo ŋgua, aku ikawa ŋgua ŋinde nâ ivetanzi kari wa nzimona wapitu sipâŋga samba tini. Iporo lâ kawa nâ, akukelekele rârâni ŋinde ipâŋga pa âta. 7 Igonanzi tâirârâni ku ionzi lâ nia taitu nâ, itogo tamâta itailââ lâ kulo ilo mwasina. I io tâi geza-geza lâ niasondo. 8Mine kala miki tamâta rârâni kamo tânokulu, miki kamege ŋana Yova Kindeni kâ. Mikirârâni kapare tukumi ndue lâ i nao. 9 Ŋana tunia ndoyo iporo ŋgua, aku i kawa ŋgua ŋinde nâiveta tâno ipâŋga. Iporo lâ kawa nâ, aku ndainaninâ kelekele rârâni sipâŋga lâ. 10 Mao nâ, ikaipoe pa kelekele ndoni. Lâ zo ndia kinzi tinikoatamâta simâ taitu ku sipa ŋgua ŋana siveta vetâŋapinde, ande Yova Kindeni uru iveta nenzi ŋguapâŋaŋinde ilâ kaa nâ. Kinzi sipa ŋgua, andeta isaenzâla ŋananzi, kala sikura tu siveta vetâŋa ŋindetia. 11 Andeta sâ ma ikura tu iveta Yova Kindenine ŋgua pâŋa ilâ kaa nâ, a? Tia ndo! I ne ŋguapâŋa ma ikeno kaika mine ku imo nâ. Ambo i ilopatea tu ma iveta vetâŋa toŋge, ande i ne ilo-kaloŋinde ma ikeno mine ku imo nâ.

    12 Ambo tamâta ŋgu toŋge ma sipono muli paMaro Kindeni ku simo i kalo, ande ŋgu ŋindesikura tu sindeka ŋalae. Kinzi tamâta ŋinde imuŋga ipateanzi pa i tamwata, kinzi ŋinde masindeka pâta. 13Mao nâ, Yova Kindeni imo sambailo, aku i mata indue imâ imoranzi tamâta rârâni.14 I imo koipu ŋalae lâ i tamwata ne lawea, akui mata indue imâ imoranzi tamâta rârâni simotâno kulu. 15 I tamwata iveta tamâta rârâni ilonzikalonzi, ande kala isama lâ