I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara...

14
I Ma Tuge HESTORIA

Transcript of I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara...

Page 1: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

I Ma Tuge HESTORIA

Page 2: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

NOTICE THESE PILOT TEST MATERIALS ARE FOR EXPERIMENTAL

USE ONLY AND MAY NOT BE REPRODUCED WITHOUT WRITTEN PERMISSION FROM THE PALM DEVELOPMENT CENTER

These pilot rwter1als were produced pursuant to a Grant from the U.S . Offi ce of Education, Department of Health, Education and Welfare. H<:Never, the opinions expressed here1n do not necessarily reflect the positions or pollcy of the u.s. Office of Education, and no official endo rse1ttent by the U.S Of fi ce of Education should be inferred.

This prellm1nary publ1cat1 on was produced wit h funds provided by the 81llngual Education Act, Title VII of the Elementary and Secondary Education Act of 1965, a s amended by Public Law 9 3. )80.

Produced By PACIFIC AREA LANGUAGES MATERIALS DEVELOPMENT CENTER

SOCIAL SCIENCE RESEARCH INSTITUTE 2424 Haile Way, Porteus 713, University o f Hawa11 a.t Manca Honolulu, HawAu 96822

WJ

1·11

Page 3: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

I Ma 'TugC

HESTORIA

- -

Page 4: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...
Page 5: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

Haf a mohon este i

hestoria kumeke'ilek-na

para hamyo? Kao guaha

nai en basso na todu i

guaha gi hilo' tano'

manggai hestoria? Kao

guaha nai en hasso pot

i hestorian-miyu mismo?

Kao en hahasso ha' hafa

en susedi nigap? gi

ma'pos na simana? pat

Historia

1976? ma'pos na simana?

1977? nigap?

ma'pos na sakan? 1973?

ma'pos na mes?

G o

~~~

gi ma'pos na mes pat na sakkan? Hafa taimanu na inapmam tatte

sina en hasso pot hamyo?

Este i time-line gof maolek yanggen para in agonhumasso

tatte i siniseden-miyu gi manma'pos siha na tiempo. Maolek este

i time-line gi hestoria sa' ha na'dinadanche i tiempon i sinisedi

siha, yan ha na'a'annok amanu na sinisedi mofo'na pat tatatte.

Maila' ya ta taitai este i tatatte na estoria, pues nai ta

chagi fuma'tinasi time-line .

SI JOYCE

Gi chatanmak Sabalu, Disembre 15, 1979, mangguifi

si Joyce na finahani gue' as tata-na nuebo na muneka.

Gof magof si Joyce sa' gof ya-na muneka. Maseha esta

guaha kasi tres muneka-na, malalago' ha' gumai'iyu

ta'lo ottro.

Anai makmata' si Joyce guihi na ogga'an, sigi di

ha espiha i nuebo na muneka-na. Anai ti ha hulat

sumodda' i muneka ni ha aliligao, humanao guatu as

nana-na ya ilek-na, "Nang, Nang, manu nai un po'1o i

nuebo na muneka-hu?"

Page 6: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

• "Rafa na muneka?" finaisen as nana-na.

"Ayu nai i ha fahani yo' si Tang gi painge, "

ilek-na ta' lo si Joyce.

Chaka' chalek-na si nanan Joyce pues ilek-na, "Ai

hagu-hu, fa'na'an mangguifi hao adai gi painge. Rafa

taimanu un mafahani muneka gi painge, yanggen ni si

tata-mu ti malak manu nigap pat gi painge, ni sikera i

tenda. Hanao maolekna ya un amotsa pues nai un hanao

ya un hugando yan i pumalu siha na muneka-mu."

Gi talo'ani humugando ha' si Joyce yan i pumalu

siha na muiieka-na pot i ayu ha' siha na hugeti ya-na,

lao annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara

este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i

hagan-niha. Anai sinangani ni asagua-na pot i guinifen

Joyce, chumalek pues humanao ya ha espiha i prisisu-na.

Despues di mansena i familia guihi na puenge,

ilek-na i tata, "Arekla hamyo ya nihi ta fampasehu."

Magahet na manlisto todu i membro siha guihi na familia.

Tanto si Joyce. Esta maleffannaihon ha' ni piniti-iia.

Gof yan-niha este na familia mampasehu despues di sena

pot i esta i tano' frumeresko gi duranten ayu na ora.

La'apman ha' didide' gi duranten ayu na kareran­

niha i familia ha padda' i tata i ilu-na pues ilek-na,

"Lamire' adai sa' maleffa yo' ni chipa-hu." Ha atan

guatu i asagua-na pues nai ilek-na ta' lo, "Laknos fan

guennao sengkuenta sentimos ya ta famahan chupa-ta."

Anai manmatto guatu gi me'nan i tendan Joeten, ha

na'saga i tata i kareta pues ilek-na na para u manangga

ha' gue' sa' para u fanmahan ha' chupa.

Anai humuyong i tata ginen i tenda manngangatda

dos na busiyu. Unu dangkolo ya ~ ottro lamoddong ha'

esta, lao ti ma gof attende este ni familia sa' asta

mampayon na kada mampasehu siempre ha' managa gi tenda

pot para u fanmamahan gim~n yan fina'potkirias. Ha

po' lo i tata i busiyu siha gi hi lo' i kareta ya sigi di ha

Page 7: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

patte halom i familia-na siha nu i gimen yan i kukes.

Mantinane' i familia magahet ni na'-niha yan i

gimen-niha ya ni unu giya siha tumungo' pat listo

para i tatatte na sinisedi.

Ai, minagof-na si Joyce anai ha laknos i tata i

munekan dangkolo ni pa'go ha' ha fafahan ya ilek-na,

"Hafa Joyce, mungnga hao ni este?" mentras ha

gogotte i muneka. Umessalao yan gotpepe ha' hulo' si

Joyce anai para u kechule' i nuebo na muneka-na, esta

machuda' ha' i gimen-na kok.

Fuera ha' di si Joyce, guaha lokkue' tres na

hugeten kareta ni ha fahan i tata para i lahi-na

siha as Junior, Guy yan Alup.

Maila' pa'go ya ta fa'tinasi time-line i sinisedi-na si

Joyce gi un dia. Sigun gi estoria, nisisita kuatro na patte gi

hilo' i time-line para i siniseden Joyce siha gi chatanmak,

ogga'an, talo'ani yan pupuengen Disembre 15, 1979. Yanggen

para ta matka este siha na patte gi hilo' i time-line, nisisita

na u famparehu i destansian i entalo'-niha ginen i unu esta i

ottro. Debi lokkue' di u ta tuge' emfotmasion pot hafa na

tiempo i matkan kada patte ha riprisesenta gi sanhilo', ya i

emfotmasion hafa masusedi gi papa'-niha. Pot mas, nisisita

lokkue' na u ta fa'tinasi i time-line titulu pot para u ta

tungo' hafa ha endidika.

Atan este i sampapa' na time-line pot para ihemplo.

Page 8: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

• SI JOYCE GI DISEMBRE 15, 1979

machakchak ogga'an talo'ani pupuenge

1.

ogga'an

Ha aliligao si Joyce i nuebo na muneka-na.

Sigun gi titulu, hafa sina ta sangan pot i sanhilo' na

time-line?

2. Pot hafa na ha'ani i time -line gi sanhilo' ha riprise­

senta?

3. Hafa i sigundo na patt e n i time -line gi sanhilo' ha

riprisesenta? Ya i mina'kuatro?

Usa i pappet-miyu ya en kopia i time-line gi sanhilo' yan

i titulu yan i emfotmasion siha. Despues di manmonhayan hamyo,

hasso ta' lo tatte i estorian Joyce gi Dis e mbre 15 , 1979, pues

nai en taitai este siha i manatatte na emfotmasion ni siniseden

Joyce. Usa kada unu ya en tige' este siha na emfotmasion gi

papa' i dinanche na patten i time-line. Na'li'e' i ma'estron­

miyu nu i pappet-miyu yanggen manmonhayan hamyo.

Emfotmasion siniseden Joyce siha gi Disembre 15 , 1979.

a) Ti magof si Joyce.

b) Mangguifi si Joyce.

c) Mafahani si Joyce nuebo na muneka.

d) Ha espiha si Joyce i muneka-na.

Hamyo ha' fan pa'go. Chagi manmama'tinas time-line pot

i siniseden-miyu gi ma'pos na simana, desde Damenggo esta

Sabalu. Usa i sampapa' na titulu, lao usa i fechan i ma'pos

na simana. Kopia gi hilo' i pappet-miyu i time-line pues nai

Di::

Page 9: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

Damenggo

• en tige' i emfotmasion i siniseden-miyu kada dia gi ma'pos na

simana.

Titulu:

I SINISEDI-HU GI MA'POS NA SIMANA, DISEMBRE 16-20, 1979

(TITULU)

Lunes Matt~s Mctkules Huebes Betnes Sabalu

I

Page 10: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

• Despues di manmonhayan hamyo, fana t ulaika pappet ya en

taitai hafa siniseden-iiiha i mangga'chong-miyu gi ma'pos na

simana.

Kao sina en hasso tatte todu i siniseden-miyu desde i

ha'anen i mafaiiagon-miyu? Magahet na mappot para en basso todu

i siniseden-miyu siha gi lina'la'-miyu sa' esta memeggaina siha

en maleffayi. Lao, ayu siha na siniseden-miyu ni en titingo'

ha' un patten ha' entre todu i hestorian-miyu, piot ayu siha na

sinisedi ni umafekta hamyo gi lina'la'-miyu. Guaha lokkue' siha

na sinisedi gi lina' la'-miyu ni in tingo' ginen i pachot ottro

taotao. Parehu ha' este siha lokkue' na sinisedi siiia en alok

na patte gi hestorian-miyu.

Chagi fan pa' go humasso tatte todu i ilek-miyu na manimpot­

tante gi lina'la'-miyu na sinisedi siha ya en fanmama'tinas

iyon-miyu time-line. Usa i titulu, "I Hestoria-hu," para i

iyon-miyu time-line. Yanggen mandies aiios hamyo, pues debi di

u guaha onse (11) na patte gi hilo' i iyon-miyu time-line sa'

debi di u annok i sakkan ni manmafaiiagu hamyo.

Gi hilo' i matkan kada patte tuge' i numiron i sakkan siha

desde i manmafaiiagon-miyu esta i sakkan ni manggaige hit pa'go.

Gi papa' este siha na matka tuge' i aiios-miyu desde seru para i

sakkan ni manmafaiiagu hamyo esta i idat-miyu pa' go. Gi papa'­

niha tuge' hafa siha na sinisedi gi kada sakkan ni en titingo'

ha' esta pa'go pat ayu siha na sinisedi ni manmasangani hamyo

ya en pe'lo na manempottante para hamyo. Atan i time-line gi

hilo' i tatatte na pahina antes di en titihon i iyon-miyu kosaki

en tingo' mas hafa taimanu nai sina en che'gue i iyon-miyu

time-line. Yanggen manmonhayan hamyo, na'i i ma'estron-miyu nu

i pappet-miyu ya u li'e'. Pot para mas emfotmasion, faisen i

mangga' chong-miyu pat j _ ma' estron-miyu kuestion.

ATAN I IHEMPLO GI HILO' I TATATTE

NA PAHINA-----------------------

Page 11: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...

IHEM

PLO

: I

HES

TOR

IA-H

U

SAK

KA

N:

19

70

1

07

1

19

72

1

97

3

19

74

1

97

5

19

76

1

97

7

19

78

1

97

9

19

80

I I

I I

I \

\ I

I I

I 0

1 2

3 4

5 6

7 8

9 1

0 \

Maf

an

agu

y

o'

gi

10

/30

/70

I

Hu

sile

bra

i

pri

met

n

a h

a'an

en

maf

aiia

gu-h

u

Gu

aha

nu

bo

ch

e'l

hu

la

hi.

???

Mata

i si

bih

a-h

u.

Hum

alom

y

o'

gi

Man

aga

ham

G

ara

­p

an

.

Su

nia

on

ao

yo

' g

i C

ub

Sco

ut.

Bur

naka

sion

yo

' G

uam

.

pre

sc

ho

ol.

Gaig

e

yo

' p

a'g

o

gi

ku

atr

o

gra

du

.

Pri

net

ku

­m

unio

n yo

' .

Page 12: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...
Page 13: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...
Page 14: I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i hagan-niha. Anai ...