I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara...
Transcript of I Ma Tuge HESTORIA - scholarspace.manoa.hawaii.edu annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara...
I Ma Tuge HESTORIA
NOTICE THESE PILOT TEST MATERIALS ARE FOR EXPERIMENTAL
USE ONLY AND MAY NOT BE REPRODUCED WITHOUT WRITTEN PERMISSION FROM THE PALM DEVELOPMENT CENTER
These pilot rwter1als were produced pursuant to a Grant from the U.S . Offi ce of Education, Department of Health, Education and Welfare. H<:Never, the opinions expressed here1n do not necessarily reflect the positions or pollcy of the u.s. Office of Education, and no official endo rse1ttent by the U.S Of fi ce of Education should be inferred.
This prellm1nary publ1cat1 on was produced wit h funds provided by the 81llngual Education Act, Title VII of the Elementary and Secondary Education Act of 1965, a s amended by Public Law 9 3. )80.
Produced By PACIFIC AREA LANGUAGES MATERIALS DEVELOPMENT CENTER
SOCIAL SCIENCE RESEARCH INSTITUTE 2424 Haile Way, Porteus 713, University o f Hawa11 a.t Manca Honolulu, HawAu 96822
WJ
1·11
I Ma 'TugC
HESTORIA
- -
Haf a mohon este i
hestoria kumeke'ilek-na
para hamyo? Kao guaha
nai en basso na todu i
guaha gi hilo' tano'
manggai hestoria? Kao
guaha nai en hasso pot
i hestorian-miyu mismo?
Kao en hahasso ha' hafa
en susedi nigap? gi
ma'pos na simana? pat
Historia
1976? ma'pos na simana?
1977? nigap?
ma'pos na sakan? 1973?
ma'pos na mes?
G o
~~~
•
gi ma'pos na mes pat na sakkan? Hafa taimanu na inapmam tatte
sina en hasso pot hamyo?
Este i time-line gof maolek yanggen para in agonhumasso
tatte i siniseden-miyu gi manma'pos siha na tiempo. Maolek este
i time-line gi hestoria sa' ha na'dinadanche i tiempon i sinisedi
siha, yan ha na'a'annok amanu na sinisedi mofo'na pat tatatte.
Maila' ya ta taitai este i tatatte na estoria, pues nai ta
chagi fuma'tinasi time-line .
SI JOYCE
Gi chatanmak Sabalu, Disembre 15, 1979, mangguifi
si Joyce na finahani gue' as tata-na nuebo na muneka.
Gof magof si Joyce sa' gof ya-na muneka. Maseha esta
guaha kasi tres muneka-na, malalago' ha' gumai'iyu
ta'lo ottro.
Anai makmata' si Joyce guihi na ogga'an, sigi di
ha espiha i nuebo na muneka-na. Anai ti ha hulat
sumodda' i muneka ni ha aliligao, humanao guatu as
nana-na ya ilek-na, "Nang, Nang, manu nai un po'1o i
nuebo na muneka-hu?"
• "Rafa na muneka?" finaisen as nana-na.
"Ayu nai i ha fahani yo' si Tang gi painge, "
ilek-na ta' lo si Joyce.
Chaka' chalek-na si nanan Joyce pues ilek-na, "Ai
hagu-hu, fa'na'an mangguifi hao adai gi painge. Rafa
taimanu un mafahani muneka gi painge, yanggen ni si
tata-mu ti malak manu nigap pat gi painge, ni sikera i
tenda. Hanao maolekna ya un amotsa pues nai un hanao
ya un hugando yan i pumalu siha na muneka-mu."
Gi talo'ani humugando ha' si Joyce yan i pumalu
siha na muiieka-na pot i ayu ha' siha na hugeti ya-na,
lao annok ha' na ti magof guihi na ha'ani. Ha ripara
este i tata ya ha faisen i asagua-na kao malangu i
hagan-niha. Anai sinangani ni asagua-na pot i guinifen
Joyce, chumalek pues humanao ya ha espiha i prisisu-na.
Despues di mansena i familia guihi na puenge,
ilek-na i tata, "Arekla hamyo ya nihi ta fampasehu."
Magahet na manlisto todu i membro siha guihi na familia.
Tanto si Joyce. Esta maleffannaihon ha' ni piniti-iia.
Gof yan-niha este na familia mampasehu despues di sena
pot i esta i tano' frumeresko gi duranten ayu na ora.
La'apman ha' didide' gi duranten ayu na kareran
niha i familia ha padda' i tata i ilu-na pues ilek-na,
"Lamire' adai sa' maleffa yo' ni chipa-hu." Ha atan
guatu i asagua-na pues nai ilek-na ta' lo, "Laknos fan
guennao sengkuenta sentimos ya ta famahan chupa-ta."
Anai manmatto guatu gi me'nan i tendan Joeten, ha
na'saga i tata i kareta pues ilek-na na para u manangga
ha' gue' sa' para u fanmahan ha' chupa.
Anai humuyong i tata ginen i tenda manngangatda
dos na busiyu. Unu dangkolo ya ~ ottro lamoddong ha'
esta, lao ti ma gof attende este ni familia sa' asta
mampayon na kada mampasehu siempre ha' managa gi tenda
pot para u fanmamahan gim~n yan fina'potkirias. Ha
po' lo i tata i busiyu siha gi hi lo' i kareta ya sigi di ha
patte halom i familia-na siha nu i gimen yan i kukes.
Mantinane' i familia magahet ni na'-niha yan i
gimen-niha ya ni unu giya siha tumungo' pat listo
para i tatatte na sinisedi.
Ai, minagof-na si Joyce anai ha laknos i tata i
munekan dangkolo ni pa'go ha' ha fafahan ya ilek-na,
"Hafa Joyce, mungnga hao ni este?" mentras ha
gogotte i muneka. Umessalao yan gotpepe ha' hulo' si
Joyce anai para u kechule' i nuebo na muneka-na, esta
machuda' ha' i gimen-na kok.
Fuera ha' di si Joyce, guaha lokkue' tres na
hugeten kareta ni ha fahan i tata para i lahi-na
siha as Junior, Guy yan Alup.
•
Maila' pa'go ya ta fa'tinasi time-line i sinisedi-na si
Joyce gi un dia. Sigun gi estoria, nisisita kuatro na patte gi
hilo' i time-line para i siniseden Joyce siha gi chatanmak,
ogga'an, talo'ani yan pupuengen Disembre 15, 1979. Yanggen
para ta matka este siha na patte gi hilo' i time-line, nisisita
na u famparehu i destansian i entalo'-niha ginen i unu esta i
ottro. Debi lokkue' di u ta tuge' emfotmasion pot hafa na
tiempo i matkan kada patte ha riprisesenta gi sanhilo', ya i
emfotmasion hafa masusedi gi papa'-niha. Pot mas, nisisita
lokkue' na u ta fa'tinasi i time-line titulu pot para u ta
tungo' hafa ha endidika.
Atan este i sampapa' na time-line pot para ihemplo.
• SI JOYCE GI DISEMBRE 15, 1979
machakchak ogga'an talo'ani pupuenge
1.
ogga'an
Ha aliligao si Joyce i nuebo na muneka-na.
Sigun gi titulu, hafa sina ta sangan pot i sanhilo' na
time-line?
2. Pot hafa na ha'ani i time -line gi sanhilo' ha riprise
senta?
3. Hafa i sigundo na patt e n i time -line gi sanhilo' ha
riprisesenta? Ya i mina'kuatro?
Usa i pappet-miyu ya en kopia i time-line gi sanhilo' yan
i titulu yan i emfotmasion siha. Despues di manmonhayan hamyo,
hasso ta' lo tatte i estorian Joyce gi Dis e mbre 15 , 1979, pues
nai en taitai este siha i manatatte na emfotmasion ni siniseden
Joyce. Usa kada unu ya en tige' este siha na emfotmasion gi
papa' i dinanche na patten i time-line. Na'li'e' i ma'estron
miyu nu i pappet-miyu yanggen manmonhayan hamyo.
Emfotmasion siniseden Joyce siha gi Disembre 15 , 1979.
a) Ti magof si Joyce.
b) Mangguifi si Joyce.
c) Mafahani si Joyce nuebo na muneka.
d) Ha espiha si Joyce i muneka-na.
Hamyo ha' fan pa'go. Chagi manmama'tinas time-line pot
i siniseden-miyu gi ma'pos na simana, desde Damenggo esta
Sabalu. Usa i sampapa' na titulu, lao usa i fechan i ma'pos
na simana. Kopia gi hilo' i pappet-miyu i time-line pues nai
Di::
Damenggo
• en tige' i emfotmasion i siniseden-miyu kada dia gi ma'pos na
simana.
Titulu:
I SINISEDI-HU GI MA'POS NA SIMANA, DISEMBRE 16-20, 1979
(TITULU)
Lunes Matt~s Mctkules Huebes Betnes Sabalu
I
• Despues di manmonhayan hamyo, fana t ulaika pappet ya en
taitai hafa siniseden-iiiha i mangga'chong-miyu gi ma'pos na
simana.
Kao sina en hasso tatte todu i siniseden-miyu desde i
ha'anen i mafaiiagon-miyu? Magahet na mappot para en basso todu
i siniseden-miyu siha gi lina'la'-miyu sa' esta memeggaina siha
en maleffayi. Lao, ayu siha na siniseden-miyu ni en titingo'
ha' un patten ha' entre todu i hestorian-miyu, piot ayu siha na
sinisedi ni umafekta hamyo gi lina'la'-miyu. Guaha lokkue' siha
na sinisedi gi lina' la'-miyu ni in tingo' ginen i pachot ottro
taotao. Parehu ha' este siha lokkue' na sinisedi siiia en alok
na patte gi hestorian-miyu.
Chagi fan pa' go humasso tatte todu i ilek-miyu na manimpot
tante gi lina'la'-miyu na sinisedi siha ya en fanmama'tinas
iyon-miyu time-line. Usa i titulu, "I Hestoria-hu," para i
iyon-miyu time-line. Yanggen mandies aiios hamyo, pues debi di
u guaha onse (11) na patte gi hilo' i iyon-miyu time-line sa'
debi di u annok i sakkan ni manmafaiiagu hamyo.
Gi hilo' i matkan kada patte tuge' i numiron i sakkan siha
desde i manmafaiiagon-miyu esta i sakkan ni manggaige hit pa'go.
Gi papa' este siha na matka tuge' i aiios-miyu desde seru para i
sakkan ni manmafaiiagu hamyo esta i idat-miyu pa' go. Gi papa'
niha tuge' hafa siha na sinisedi gi kada sakkan ni en titingo'
ha' esta pa'go pat ayu siha na sinisedi ni manmasangani hamyo
ya en pe'lo na manempottante para hamyo. Atan i time-line gi
hilo' i tatatte na pahina antes di en titihon i iyon-miyu kosaki
en tingo' mas hafa taimanu nai sina en che'gue i iyon-miyu
time-line. Yanggen manmonhayan hamyo, na'i i ma'estron-miyu nu
i pappet-miyu ya u li'e'. Pot para mas emfotmasion, faisen i
mangga' chong-miyu pat j _ ma' estron-miyu kuestion.
ATAN I IHEMPLO GI HILO' I TATATTE
NA PAHINA-----------------------
IHEM
PLO
: I
HES
TOR
IA-H
U
SAK
KA
N:
19
70
1
07
1
19
72
1
97
3
19
74
1
97
5
19
76
1
97
7
19
78
1
97
9
19
80
I I
I I
I \
\ I
I I
I 0
1 2
3 4
5 6
7 8
9 1
0 \
Maf
an
agu
y
o'
gi
10
/30
/70
I
Hu
sile
bra
i
pri
met
n
a h
a'an
en
maf
aiia
gu-h
u
Gu
aha
nu
e
bo
ch
e'l
u
hu
la
hi.
???
Mata
i si
bih
a-h
u.
Hum
alom
y
o'
gi
Man
aga
ham
G
ara
p
an
.
Su
nia
on
ao
yo
' g
i C
ub
Sco
ut.
Bur
naka
sion
yo
' G
uam
.
pre
sc
ho
ol.
Gaig
e
yo
' p
a'g
o
gi
ku
atr
o
gra
du
.
Pri
net
ku
m
unio
n yo
' .
•