Het Financieele Dagblad - HOI Foundation · 2019. 5. 28. · Het Financieele Dagblad Subject: Uw...
2
TALENT Uw kind is dyslectisch? Gefeliciteerd! Zita: ‘Mam, kom ik ook voor in jouw artikel over dyslexie?’ Ik: ‘Zou je dat leuk vinden?’ Zita: ‘Ja, best wel.’ Ik: ‘Wat zou je erover willen zeggen?’ Zita: ‘Dat het allemaal gruwelijk veel tijd kost.’ Na jaren van dikke onvoldoendes voor spelling en van extra leesbegeleiding kwam in maart 2018 de officiële diagnose. Onze jongste dochter, Zita (10), is dyslectisch. Om haar lezen en spellen op te krikken moet ze nu dagelijks twintig minuten huiswerk maken. Elke week gaat ze braaf naar het RID (Re- gionaal Instituut Dyslexie), waar begeleider Simon haar leert nieuwe letter-klankkoppelingen te maken. Want woorden als schuur en scheur klinken voor haar hetzelfde. Het kost inderdaad allemaal ‘gruwelijk veel tijd’. Zo gaat ta- fels uit het hoofd leren bij Zita niet op de automatische piloot. Kinderen met dyslexie hebben ook moeite met rijtjes leren, au- tomatiseren. De frustratie loopt regelmatig op in huize Hueck. Zita weet alles te vertellen over de VOC, de Gouden Eeuw en Rembrandt, maar het woord ‘specerijen’ goed spellen is een on- neembare vesting. De onmacht uit zich soms met dikke tranen. ‘Ik leer het nooit.’ Zita is niet de enige die worstelt op school. Volgens het CBS is 8% van de kinderen op de basisschool dyslectisch. Toch blijken deze kinderen later uit te kunnen groeien tot succesvolle ondernemers, architecten, ingenieurs, designers en zelfs schrijvers. Uit onderzoek van Case Business School in Lon- den blijkt dat 35% van de ondernemers in de Verenigde Staten zichzelf bestempelt als dyslectisch. Zo ook Richard Branson, die op school afhaakte toen hij 15 was, waarna hij Virgin Records oprichtte. Nu is hij miljardair en zet zich in om het taboe rond dyslexie te doorbreken. De leraren van John Irving vonden hem op school dom en lui, maar op zijn 26ste werd hij in één klap wereldberoemd met zijn debuut The World According to Garp. De meest bekende dyslect is misschien wel wetenschapper Al- bert Einstein. DYSLECTISCH ZIJN Heb je dyslexie of ben je dyslectisch? Het lijkt een semantische discussie, maar dat is het niet. Wetenschappers vinden steeds meer bewijs dat de hersenen van dyslecten anders gestructu- reerd zijn dan de hersenen van niet-dyslecten. Zo leunen dyslec- ten meer op hun rechterhersenhelft dan hun linker. De rechter- helft is goed in de grootschalige verwerking van informatie, de linkerhelft in fijnmazige verwerking. Zo kan de linkerhelft wel ogen, oren, neuzen en monden onderscheiden, maar geen ge- zichten. Daar is de rechterhelft voor nodig. Manuel Casanova van de University of Kentucky ontdekte dat de hersenschors bij dyslecten anders gestructureerd is. Het dyslectische brein heeft lange connecties (axonen), waarmee het taken uitvoert, het autistische brein juist korte. Het maakt dat autisten heel goed zijn in het verwerken van details, dyslec- ten juist meer in het herkennen van algemene kenmerken of concepten. ‘Wij zeggen daarom dat je dyslectisch bent. Het is geen stoor- nis of ziekte, maar de manier waarop je de wereld ziet’, vertellen de Amerikaanse neurowetenschappers Brock en Fernette Eide via Skype. Het echtpaar heeft al twintig jaar een praktijk in Seat- tle, waar zij kinderen met leerproblemen behandelen. Zij zagen Dyslexie, moeite hebben met lezen en spellen, wordt vooral gezien als een probleem. Maar dyslecten zijn bijzonder ondernemend en creatief en zien verrassende verbanden. Allemaal eigenschappen die we op de werkvloer van de toekomst goed kunnen gebruiken. Hella Hueck Z Zita Noorbergen (10) ‘Dit vest heb ik zelf genaaid’ Raaf van Campen (12) ‘In een kwartier edit ik een filmpje’ Kiki van Delden (10) ‘Ik ben heel creatief’ steeds dezelfde patronen bij kinderen die moeite hebben met lezen en spellen. ‘Ze hebben een goed ruimtelijk inzicht, leggen verrassende verbanden, zijn heel goed in verhalen verzinnen en zijn erg creatief.’ De wetenschappers spreken daarom van ‘het dyslectisch voordeel’. Brock Eide: ‘Het dyslectische brein heeft ook eigenschappen waar je trots op mag zijn in plaats van dat je je ervoor schaamt. De maatschappij ziet dyslexie nog te veel als een probleem, we zouden juist veel meer gebruik moeten maken van de voordelen.’ In Buitenveldert bereidt een groepje van vijf kinderen hun presentatie voor die ze binnenkort aan hun ouders gaan geven. Ze hebben een eigen bedrijf be- dacht, Electric Sun, dat grote zonnepane- len in de ruimte gaat schieten. ‘Die kun- nen buiten de dampkring veel meer zon opvangen dan dat ze hier op aarde kun- nen’, legt Wobbe Wiedijk (12) uit. Wob- be, een jongen die duidelijk niet graag stilzit, ziet de technische constructie al helemaal voor zich. Zo werkt zijn brein nou eenmaal. ‘Ik vind het lastig uit te leg- gen aan mensen die niet dyslectisch zijn. De weg naar school heb ik helemaal als een kaart in mijn hoofd, helemaal in 3D. Zoals in de game Minecraft.’ Wobbe volgt de cursus NoticeAbility, die focust op de talenten van dyslecti- sche kinderen. De cursus wordt georga- niseerd door HOI Foundation, een stich- ting opgericht door Tamara Vreeken en Stephanie Raber (allebei zelf dyslect), dat de kinderen meer kennis en zelfver- trouwen wil geven. De kinderen moeten een eigen product verzinnen en daar een verdienmodel bij verzinnen. Raaf van Campen (12) blijkt een kei in het filmen en monteren van een spetterend marke- tingfilmpje. ‘O, hier heb ik niet zo lang over gedaan. Een kwartiertje of zo.’ ‘Op de pabo-opleiding wordt bijna geen tijd besteed aan hoe leerkrachten deze kinderen kunnen begeleiden’, ver- telt Vreeken. ‘Op school krijgen ze de hele tijd te horen dat ze het niet goed doen. Dat geeft de kinderen een knauw. Hier zie ik ze opbloeien.’ Uit onderzoek van de Britse non-pro- fitorganisatie Made by Dyslexia, financi- eel gesteund door de Britse ondernemer Richard Branson, blijkt dat 9 op de 10 dyslecten zichzelf dom vinden en zich schamen voor het feit dat ze niet goed lezen en spellen. ‘Hier maakt het niet uit als ik iets niet goed spel. Iedereen begrijpt wel wat ik be- doel’, zegt Nika Egbers (11). Mila Reedijk (11) uit Muiderberg durft zelfs te stellen dat ze het ‘best cool’ vindt dat ze dyslec- tisch is. ‘Eerst baalde ik er verschrikkelijk van. Ik wilde niet anders zijn dan de rest. Nu zie ik meer de pluspunten.’ WETENSCHAPPERS VINDEN STEEDS MEERBEWIJSDAT DE HERSENEN VAN DYSLECTICI ANDERS GESTRUCTUREERD ZIJN BEKENDE DYSLECTEN Behalve Albert Einstein, John Irving en Richard Branson zijn er nog tal van andere prominenten met dyslexie. Een greep: Steve Jobs De Apple-oprichter wor- stelde met lezen en school. Zijn brein bleek gemaakt voor grootsere dingen. Whoopi Goldberg De actrice ziet haar dys- lexie niet als een handicap. ‘Het geeft me een ander perspectief op dingen.’ Jamie Oliver De Naked Chef presteer- de dramatisch op school, maar des te beter in de keuken. Adriaan van Dis De auteur omschrijft zijn geheugen als ‘een grote cinema’ waaruit hij rijkelijk kan putten. Boris Veldhuijzen van Zanten De ondernemer verkocht zijn bedrijf The Next Web aan de Financial Times. Wobbe Wiedijk (12) ‘De weg naar school zie ik 3D in mijn hoofd’ Daan Limpens (11) ‘Ik heb een jam- fabriek bedacht’ Mila Reedijk (11) ‘Best cool dat ik dyslectisch ben’ Nika Egbers (11) ‘Ik kan episch denken’ a 16 pagina 14, 30-03-2019 © Het Financieele Dagblad
Transcript of Het Financieele Dagblad - HOI Foundation · 2019. 5. 28. · Het Financieele Dagblad Subject: Uw...
T A L E N T
Uwkind is dyslectisch?Gefeliciteerd!
Zita: ‘Mam,komikookvoor in jouwartikel overdyslexie?’Ik: ‘Zou jedat leukvinden?’Zita: ‘Ja, bestwel.’Ik: ‘Wat zou je eroverwillen zeggen?’Zita: ‘Dathetallemaal gruwelijk veel tijdkost.’
Na jaren vandikkeonvoldoendes voor spelling en vanextraleesbegeleidingkwam inmaart 2018deofficiële diagnose.Onze jongstedochter, Zita (10), is dyslectisch.Omhaar lezenen spellenop te krikkenmoet zenudagelijks twintigminutenhuiswerkmaken. Elkeweekgaat zebraaf naarhetRID (Re-gionaal InstituutDyslexie), waar begeleider Simonhaar leertnieuwe letter-klankkoppelingen temaken.Wantwoordenalsschuur en scheur klinken voorhaarhetzelfde.
Het kost inderdaadallemaal ‘gruwelijk veel tijd’. Zo gaat ta-fels uit het hoofd lerenbij Zitaniet opde automatischepiloot.Kinderenmetdyslexiehebbenookmoeitemet rijtjes leren, au-tomatiseren.De frustratie loopt regelmatig op inhuizeHueck.Zitaweet alles te vertellenover deVOC,deGoudenEeuwenRembrandt,maarhetwoord ‘specerijen’ goed spellen is eenon-neembare vesting.Deonmachtuit zich somsmetdikke tranen.‘Ik leer het nooit.’
Zita is niet de enigedieworstelt op school. VolgenshetCBS is8%vandekinderenopdebasisschool dyslectisch.
Tochblijkendezekinderen later uit te kunnengroeien totsuccesvolle ondernemers, architecten, ingenieurs, designers enzelfs schrijvers.Uit onderzoek vanCaseBusiness School inLon-denblijkt dat 35%vandeondernemers indeVerenigde Statenzichzelf bestempelt als dyslectisch. ZoookRichardBranson, dieop school afhaakte toenhij 15was,waarnahij VirginRecordsoprichtte.Nu ishijmiljardair en zet zich inomhet taboe ronddyslexie te doorbreken.De leraren van John Irving vondenhemopschool domen lui,maar op zijn 26stewerdhij in éénklapwereldberoemdmet zijndebuutTheWorldAccording toGarp.Demeest bekendedyslect ismisschienwelwetenschapperAl-bert Einstein.
DYSLECTISCH ZIJNHeb jedyslexie of ben jedyslectisch?Het lijkt een semantischediscussie,maardat is het niet.Wetenschappers vinden steedsmeerbewijs dat dehersenen vandyslectenanders gestructu-reerd zijndandehersenen vanniet-dyslecten. Zo leunendyslec-tenmeer ophun rechterhersenhelft danhun linker.De rechter-helft is goed indegrootschalige verwerking van informatie, delinkerhelft infijnmazige verwerking. Zokande linkerhelftwelogen, oren, neuzenenmondenonderscheiden,maar geenge-zichten.Daar is de rechterhelft voornodig.
ManuelCasanova vandeUniversity ofKentucky ontdektedat dehersenschorsbij dyslectenanders gestructureerd is.Hetdyslectischebreinheeft lange connecties (axonen),waarmeehet takenuitvoert, het autistischebrein juist korte.Hetmaaktdat autistenheel goed zijn inhet verwerken vandetails, dyslec-ten juistmeer inhet herkennen vanalgemenekenmerkenofconcepten.
‘Wij zeggendaaromdat je dyslectischbent.Het is geen stoor-nis of ziekte,maardemanierwaarop jedewereld ziet’, vertellendeAmerikaanseneurowetenschappersBrock enFernetteEidevia Skype.Het echtpaarheeft al twintig jaar eenpraktijk in Seat-tle,waar zij kinderenmet leerproblemenbehandelen. Zij zagen
Dyslexie, moeite hebben met lezen en spellen, wordt vooral gezien als eenprobleem. Maar dyslecten zijn bijzonder ondernemend en creatief en zienverrassende verbanden. Allemaal eigenschappen die we op de werkvloervan de toekomst goed kunnen gebruiken.Hella Hueck
ZZita Noorbergen (10)‘Dit vestheb ik zelfgenaaid’
Raaf van Campen (12)‘In eenkwartier editikeenfilmpje’
Kiki van Delden (10)‘Ik benheel creatief’
steedsdezelfdepatronenbij kinderendiemoeitehebbenmet lezenen spellen.‘Zehebbeneengoed ruimtelijk inzicht,leggen verrassende verbanden, zijnheelgoed in verhalen verzinnenen zijn ergcreatief.’ Dewetenschappers sprekendaaromvan ‘het dyslectisch voordeel’.BrockEide: ‘Het dyslectischebreinheeft ook eigenschappenwaar je trotsopmag zijn inplaats vandat je je ervoorschaamt.Demaatschappij ziet dyslexienog te veel als eenprobleem,we zoudenjuist veelmeer gebruikmoetenmakenvande voordelen.’
InBuitenveldert bereidt eengroepjevan vijf kinderenhunpresentatie voordie zebinnenkort aanhunouders gaangeven. Zehebbeneeneigenbedrijf be-dacht, Electric Sun, dat grote zonnepane-len inde ruimte gaat schieten. ‘Die kun-nenbuitendedampkring veelmeer zonopvangendandat zehier opaardekun-nen’, legtWobbeWiedijk (12) uit.Wob-be, een jongendieduidelijkniet graagstilzit, ziet de technische constructie alhelemaal voor zich. Zowerkt zijnbreinnoueenmaal. ‘Ik vindhet lastig uit te leg-genaanmensendieniet dyslectisch zijn.Dewegnaar school heb ikhelemaal als
eenkaart inmijnhoofd, helemaal in 3D.Zoals indegameMinecraft.’
Wobbe volgt de cursusNoticeAbility,die focust opde talenten vandyslecti-schekinderen.De cursuswordt georga-niseerddoorHOIFoundation, een stich-tingopgericht doorTamaraVreekenenStephanieRaber (allebei zelf dyslect),dat dekinderenmeer kennis en zelfver-trouwenwil geven.Dekinderenmoeteneeneigenproduct verzinnenendaar eenverdienmodel bij verzinnen.Raaf van
Campen (12) blijkt eenkei inhet filmenenmonteren vaneen spetterendmarke-tingfilmpje. ‘O, hier heb ikniet zo langover gedaan. Eenkwartiertje of zo.’
‘Opdepabo-opleidingwordt bijnageen tijdbesteedaanhoe leerkrachtendezekinderenkunnenbegeleiden’, ver-telt Vreeken. ‘Op school krijgen zedehele tijd tehorendat zehet niet goeddoen.Dat geeft dekinderen eenknauw.Hier zie ik ze opbloeien.’
Uit onderzoek vandeBritsenon-pro-fitorganisatieMadebyDyslexia, financi-eel gesteunddoordeBritse ondernemerRichardBranson, blijkt dat 9 opde10dyslecten zichzelf domvindenen zichschamenvoorhet feit dat zeniet goedlezen en spellen.
‘Hiermaakthetnietuit als ik ietsnietgoedspel. Iedereenbegrijptwelwat ikbe-doel’, zegtNikaEgbers (11). MilaReedijk(11)uitMuiderbergdurft zelfs te stellendat zehet ‘best cool’ vindtdat zedyslec-tisch is. ‘Eerstbaalde iker verschrikkelijkvan. Ikwildenietanderszijndanderest.Nuzie ikmeerdepluspunten.’
WETENSCHAPPERSVINDEN STEEDSMEER BEWIJS DATDE HERSENEN VANDYSLECTICIANDERSGESTRUCTUREERDZIJN
BEKENDE DYSLECTENBehalve Albert Einstein,John Irving en RichardBranson zijn er nog tal vanandere prominenten metdyslexie. Een greep:
Steve JobsDe Apple-oprichter wor-stelde met lezen en school.Zijn brein bleek gemaaktvoor grootsere dingen.
Whoopi GoldbergDe actrice ziet haar dys-lexie niet als een handicap.‘Het geeft me een anderperspectief op dingen.’
Jamie OliverDe Naked Chef presteer-de dramatisch op school,maar des te beter in dekeuken.
Adriaan van DisDe auteur omschrijft zijngeheugen als ‘een grotecinema’ waaruit hij rijkelijkkan putten.
Boris Veldhuijzenvan ZantenDe ondernemer verkochtzijn bedrijf The Next Webaan de Financial Times.
WobbeWiedijk (12)‘Dewegnaarschoolzie ik3D inmijnhoofd’
Daan Limpens (11)‘Ikhebeen jam-fabriekbedacht’
Mila Reedijk (11)‘Best cooldat ikdyslectischben’
Nika Egbers (11)‘Ikkanepischdenken’
a 16
pagina 14, 30-03-2019 © Het Financieele Dagblad
DE KIJK OPDYSLEXIEVERANDERT, MAARHET GAATLANGZAAM.SLECHTS 3% ZIETHET ALS IETSPOSITIEFS
Wat zijndandiepluspunten?HetechtpaarEideheeft inhet boekDyslexieals kans,waarvandeNederlande verta-lingdezemaand verscheen, de vaardig-heden vanhet dyslectischebrein samen-gevat in vier categorieën, de zogenaamdeSTER-krachten.DeS staat voor samen-hangendedenkvaardigheid: het vermo-genombelangrijke, nieuwe verbandente ontdekken tussen verschillende vor-men van informatie. ‘Alswekinderenbijeen IQ-test vragen combinaties temakentusseneenaantal plaatjes diewe latenzien, komendyslectischekinderenmetverrassende, nieuwe combinaties’, ver-telt FernetteEide. ‘Wathebbenbijvoor-beeld eenkat en eenmuis gemeen?Zehebbenallebei vier poten, het zijnhuis-dieren.Maar ze spelenookdehoofdrolinTom&Jerry. Zo’n antwoord zal eendys-lectischkind sneller geven.’
T-kracht (tijdgerichtedenkvaardig-heid) is het vermogenompatronen indewereld te lezenenopbasis daarvanreconstructies temakenof toekomstigescenario’s te schetsen. Ietswat goed in-gezet kanwordenbij veiligheidsdienstenombijvoorbeeld terroristische groepe-ringen inkaart te brengenenop te spo-ren.DeBritse geheimedienstGCHQzietdyslectenals eengeheimwapen: zewer-ven actief onderdyslecten enhebbenermeerdanhonderd indienst.
EPISODISCH DENKENDederdekrachtheet episodischdenken.Het betekentdat het breinminder goedis inhet onthouden vanabstracte feiten,zoals jaartallen, namenofhet preciezetijdstipwaaropde trein vertrekt.Maardeherinneringenbestaanuit echte gebeur-tenissen enpersoonlijke ervaringen.Wie episodischdenkt, denkt in verhalen.Zoomschrijft dedyslectische schrijverAdriaan vanDis zijn eigengeheugenals‘eengrote cinema. Ik onthoud vanalleswat ikhoor, vaakhele of halve zinnen,die ik vervolgensookweermakkelijk kangebruiken’, zei VanDis eens in een inter-viewmethet tijdschriftOnzeTaal.
Tot slot kunnendyslecten vaakgoedruimtelijk denken: ze zienmakkelijk een3D-projectie vanhunomgeving inhunhoofd. ‘Op school is erweinig aandachtvoorR-kracht,maar inberoepenals chi-rurg, loodgieter, architect, ontwerper ofgraphicsdesigner zijndeze vaardighedenonmisbaar’, lichtBrockEide toe.
Niet elkedyslect heeft ze alle vier,maar altijdwel een, en vaak tweeof drie.DeSTER-krachten zijnniet voorbehou-denaandyslecten, natuurlijk zullenookniet-dyslecten sommige vandeze eigen-schappenbij zichzelf herkennen.
Bij accountantskantoorEYbegintlangzaamhetbesef door te dringendatmensenmetdyslexie dewerkvloerkunnen verrijken. Sterkernog, dat dys-lecten vaardighedenhebbenwaar indetoekomst veel vraagnaar is.Het bedrijfpubliceerde eenhalfjaar geleden samenmetKateGriggs, dedirecteur vanMadebyDyslexia, een rapportmetde conclu-sie dat dyslecten ‘een sterke cognitieveflexibiliteit hebben, sterk zijn in visuali-seren en vaakgoed zijn inhet oplossenvan complexeproblemen. Zekunnen
waardevollemedewerkers zijn, die devierde industriële revolutie omarmen.’
De Britse tak van EYheeft daarombesloten de sollicitatieprocedure toe-gankelijker temaken voormensenmetdyslexie en andere vormen van neurodi-versiteit, vertelt Kate Griggs aan de tele-foon. Een sollicitant kan negens op zijneindexamenlijst hebben,maar dat zegtniets over of je de bestemedewerkerbinnenhaalt. Dewerkvloer van de toe-komst vraagt juist omoutside-the-box-denken. Griggs: ‘Op schoolmoet jereproducerenwat je hebt geleerd. Inhet echte levenmoet je problemen op-lossen die zich nog niet eerder hebbenvoorgedaan.’
InNederlandbegint het onderwerpook voorzichtig te leven, vertelt AnitaHuijmans, binnenEYverantwoordelijkvoordiversiteit en inclusiviteit. ‘Wedoennogniet voldoendeomdyslecten inhunkracht te zetten.’DaaromorganiseertHuijmansbinnenkort voorde afdelingrecruitment eenworkshopoverhoehetdyslectischebreinwerkt.
Dekijk opdyslexie verandert inbedrij-ven, zietGriggs,maarhet gaat langzaam.Uit onderzoek vanhaar organisatie blijktdatmaar 3%vande samenlevingdyslexieals iets positiefs ziet. Ietswatmijndoch-ter Zitaherkent.Want al kan zedemeestcomplexeLego-constructies bouwenennaait zemoeitelooshippekleertjes vooral haar knuffels, die zaken tellennietéchtmee. ‘Ik bengoed indingenwaar ikop school tochgeen cijfer voor krijg.’
‘Dyslexiemaakt je jeugdwelwat ge-compliceerder’,moet ondernemerBo-ris Veldhuijzen vanZanten toegeven.Bij hemwerdop zijn twaalfdeontdektdat hij dyslectisch is. Als kindwerdhijbestempeld als lui endom.RecentelijkverkochtVeldhuijzen vanZantenmetsucces eenmeerderheidsbelang van zijnmediabedrijf TheNextWebaandeFi-nancial Times. Vanaf een strandbij Bar-celona laat hijweten: ‘Het voordeel is datdyslectischemensenniet ongemakkelijkwordenals ze geconfronteerdwordenmet eenprobleem.Dat zijnwegewend.Als ik vanoudershoordat zehebbenont-dekt dat hunkinddyslectisch is, dan zegik “Gefeliciteerd!”.’
Hella Hueck is redacteur van het FD.
De deelnemersaan de cursusNoticeAbility,die focust opde talenten vandyslectischekinderen. Decursus wordtgeorganiseerddoor HOIFoundation,een stichtingopgericht doorTamara Vreekenen StephanieRaber, dat dekinderenmeerkennis en zelf-vertrouwenwilgeven.FOTO’S: PETER
STRELITSKI VOOR
HET FD
c 15
pagina 16 , 30-03-2019 © Het Financieele Dagblad
