Glossary of Terms for Multi-Stakeholder Engagement_MNG and ENG_2011

68

Transcript of Glossary of Terms for Multi-Stakeholder Engagement_MNG and ENG_2011

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí

òàéëáàð òîëü

2011 îí

Glossary of Terms and Definitions for Multi-stakeholder Engagement and Responsible Resource Use

ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀÀÍÓ-ûí Àçèéí ñàí íü áàéãàëü îð÷íû ÷èãëýëýýð àçèéí îðíóóäàä òºñºë õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýä 20 ãàðóé æèë áîëæ áàéíà. Ìîíãîë îðíû óðò õóãàöààíû õºãæèë äýâøëèéí òºëºº óñ áîëîí ýðäýñ áàÿëãèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûã äýìæèõ çîðèëãîîð 2006 îíîîñ õîéø àæèëëàæ áàéãàà áèëýý. Òóñ ñàí íü áàéãàëü îð÷íû ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã îðîëöîã÷ òàëóóäûã ìýäýýëëýýð õàíãàæ, õ¿÷èðõýãæ¿¿ëñíýýð îëîí íèéò, òºð çàñãèéí áàéãóóëëàãà áîëîí àæ àõóéí íýãæèéí õîîðîíäûí õàìòûí àæèëëàãààíä èäýâõòýé îðîëöîõ áîëîëöîîã õàíãàí àæèëëàæ áàéíà.

Ýíýõ¿¿ íýð òîìú¸îíû ëàâëàõ íü õî¸ð äàõü óäààãàà õýâëýãäýæ áàéãàà áºãººä ÀÍÓ-ûí Àçèéí ñàíãààñ áîëîâñðóóëàí ãàðãàñàí “Õóóëèéí ýìõòãýë” áîëîí “Áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòàä òàëóóäûí îðîëöîîã õàíãàõ íü” ãàðûí àâëàãà çýðýã ìýäýýëëèéí áàãöûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã þì.

ÒÀËÀÐÕÀËÛÍ YÃÝíýõ¿¿ ëàâëàõûã Íèäåðëàíäûí Âàíò Óëñûí Ýë÷èí ñàéäûí ÿàì áîëîí Øâåéöàðèéí õºãæëèéí àãåíòëàãèéí ñàíõ¿¿æèëòýýð õýâëýâ.

Ýíý ëàâëàõàä îðñîí ìýäýýëëèéã íýãòãýõ àæëûã ÀÍÓ-ûí Àçèéí ñàíãèéí àæèëòàí Øåëà Ðîçåíòàë, Ï¿ðýâæàâûí Áîëîðìàà, ×óëóóíáààòàðûí Ýíõçàÿà íàð ã¿éöýòãýæ, ̺íõáàòûí Íàðàí, Ýíõöýöýãèéí ×èíçîðèã íàð îð÷óóëæ, ×óëóóíû Óðàíãóà õÿíàí òîõèîëäóóëñàí.

ÝÍÝÕYY ËÀÂËÀÕ ÍÜÀÍÓ-ûí Àçèéí ñàí áîëîí ñàíõ¿¿æ¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäûí ¿çýë áîäëûã èëýðõèéëýýã¿é áºãººä óã ýìõòãýëä îðñîí ìýäýý ìýäýýëëèéã àëáàí ¸ñíû çîðèëãîîð àøèãëàõ òîõèîëäîëä òóñ ñàí õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é áîëíî.

ÀÍÓ-ÛÍ ÀÇÈÉÍ ÑÀÍÃÀÀÑ ÕÝÂËÝÍ ÃÀÐÃÀÑÀÍ ÁÓÑÀÄ ÁYÒÝÝËYYÄÕóóëèéí ýìõòãýëÁàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòàä òàëóóäûí îðîëöîîã õàíãàõ ãàðûí àâëàãàÎëáîðëîõ ñàëáàðò îëîí òàëò õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý áàéãóóëàõ ãàðûí àâëàãàÁàéãàëüä õàëã¿é óóë óóðõàéí òåõíîëîãèéí ãàðûí Áàéãàëèéí íººöèéã õàðèóöëàãàòàé àøèãëàí õàìãààëàõ ãàðûí àâëàãà

INTRODUCTIONFor more than two decades, The Asia Foundation has initiated successful environment programs throughout Asia. Since 2006, The Asia Foundation in Mongolia has been promoting, facilitating, and supporting responsible use of water and mineral resources for the long-term prosperity of all Mongolians. The Foundation’s approach is to inform, and empower key stakeholders to participate actively in decision-making that has direct consequences on how citizens, government and industry engage with each other.

This second edition of the Glossary of Terms and Definitions complements other information resources produced by The Asia Foundation, including the Compendium of Laws and the Guide to Multi-stakeholder Engagement.

ACKNOWLEDGEMENTSThis publication was produced with the generous support of the Embassy of the Kingdom of the Netherlands and the Swiss Agency for Development and Cooperation.

The Asia Foundation recognizes the contributions to this edition by Shelagh Rosenthal, Bolormaa Purevjav and Enkhzaya Chuluunbaatar who compiled the information; the external partners who reviewed it; Naran Munkhbat and Chinzo Enkhtsetseg as translators; and Urangua Chuluun as editor.

DISCLAIMERThe views expressed in this document do not necessarily reflect those of The Asia Foundation or the funders. The Asia Foundation bears no liability for use of the information in this publication for official purposes.

OTHER PUBLICATIONS BY THE ASIA FOUNDATIONCompendium of LawsGuide to Multi-stakeholder EngagementGuide to Multi-stakeholder Collaboration AgreementsGuide to Environment-Friendly Mining TechnologyGuide to Responsible Resource Use

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü6

A

ENGLISH MONGOLIANAbandoned mine Õàÿãäñàí, îðõèãäñîí óóðõàé

Abiotic Àìüäðàëã¿é, àìüä áóñ, àìüã¿é

Absorption Øèíãýýõ, çàëãèõ, øèíãýýëò

Abundant Ýëáýã, áàÿí

Accountability Õàðèóöëàãà, õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð

Accusation ßë, çýìëýë, áóðóóøààë

Acid Õ¿÷èë, èñãýëýí

Acid mine drainage (AMD) Õ¿÷èëëýã ÷óëóóëãèéí ø¿¿ðýë

Acid pollution Õ¿÷èëëýã áîõèðäîë

Acidic precipitation Õ¿÷èëëýã õóð òóíäàñ

Acid rain Õ¿÷èëëýã áîðîî

Acid rock drainage (ARD) Õ¿÷èëëýã ÷óëóóíû ø¿¿ðýë

Acid soil Õ¿÷èëëýã õºðñ

Acre 4047 êâàäðàò ìåòð òàëáàé

Acting ¯¿ðýã ã¿éöýòãýæ áóé, àæèëëàæ áàéãàà

Action ¯éëäýë, ¿éë àæèëëàãàà, àðãà õýìæýý

Adaptability Äàñàí çîõèöîõ ÷àäâàð

Adaptation Çîõèöîë, íóòàãøèëò, äàñàí çîõèöîõ

Adverse effect Ѻðºã íºëººëºë

Adverse environmental impact

Áàéãàëü îð÷èíä ñºð㺺ð íºëººëºõ

Adverse impacts Ѻðºã ¿ð ä¿í

Advertisement Çàð ñóðòàë÷èëãàà

Advisory Committee Ǻâëºëäºõ õîðîî

Advocacy ͺ뺺ëºë, ºì㺺ëºë

Advocate ªì㺺ëºõ, õàìãààëàõ, äýìæèõ

Aesthetic values Ãàäààä ¿çýìæ, õàðàãäàõ áàéäëûí ¿íý öýíý

Affected areas Íýð Íýðâýãäñýí ãàçàð íóòàã

Affirm Áàòëàõ íîòëîõ, çºâøººðºõ, òîìèëîõ

Affirmative Íààøòàé, çºâøººðñºí, çºâøººðºõ, áàòòàé

Affluent Ãîëûí öóòãàëàí, ýëáýã äýëáýã, óðñàí îðñîí

Afforest Îéæóóëàõ, ìîäæóóëàõ

Afforestation Îéæóóëàõ àæèë

Affray Íèéãìèéí õýâ æóðàì çºð÷èõ, õýð¿¿ë ìàðãààí, àéëãàõ, öî÷îîõ

Agency Áàéãóóëëàãà, òºëººëºã÷èéí ãàçàð, àãåíòëàã, ñàëáàð

Agenda Õýëýëöýõ àñóóäàë

Aggravation Äîðîéòîë, ã¿íçãèéðýë, õ¿íäðýë, äààìæèðàë

Agreement Ãýðýý õýëýëöýýð

Agricultural harvesting պ人 àæ àõóéí óðãàö õóðààëò

Agriculture պ人 àæ àõóé

Aimag-level reserve rangelands

Àéìàã äóíäûí îòðûí áýë÷ýýð

Air Àãààð

Airborne Àãààðààð òýýâýðëýäýã, àãààðò õººðñºí

Air pollutant Àãààð áîõèðäóóëàã÷

Air pollution Àãààðûí áîõèðäîë

ALARP (As Low As Reasonably Practicable)

Àëü áîëîõ áàãà áàéëãàõ

Algae Çàìàã

Alkali Ø¿ëò

Alkaline substance Ø¿ëòëýã áîäèñ

Alpine Òàãèéí, óóëûí îðîéí

Ambient air pollutant Îð÷íû àãààð áîõèðäóóëàã÷

Amendment Íýìýëò ººð÷ëºëò

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü7

B

Ammonia Àììèàê

Announce Çàðëàõ, ìýäýãäýõ

Anti-corruption Àâëèãûí ýñðýã

Anti-desertification program Öºëæèëòèéí ýñðýã/ öºëæèëòººñ õàìãààëàõ õºòºëáºð

Appraisal ¯íýëãýý, ä¿í øèíæèëãýý

Apprenticeship Äàãàëäàíãààð àæèëëàõ

Aquatic Óñàí, óñíû

Aquatic ecosystem health Óñíû ýêîñèñòåìèéí ýð¿¿ë àõóé

Aquatic insect Óñíû øàâæ

Aquatic invertebrates Óñíû ñýýðíóðóóã¿éòýí

Area susceptible to fire Ò¿éìýðò ºðòºìòãèé ãàçàð

Arid Õóóðàé, õàòñàí, óñã¿é

Aridity Õóóðàéøèë, ¿ð øèìã¿é

Arsenic Õ¿íöýë

Artesian well ÿíèé õóäàã

Artificial surface ¯¿ñìýë ãàäàðãóó

Artisanal and small-scale mining

Áè÷èë óóðõàé, õóâèàðàà àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîõ

Assay Òóðøèëò, ñîðèëò

Assertion Áàòàëãàà, ìýäýãäýë

Atmospheric stability Àòìîñôåðèéí òîãòâîðòîé áàéäàë

Audience ¯çýã÷, ñîíñîã÷, îëîí íèéò

Audit Õÿíàëò, øàëãàëò, õºíäëºíãèéí õÿíàëò

Awareness Ìýäýýëýë, ìýäýýëýë ò¿ãýýõ, ìýäýýëýëòýé áàéõ

Ballot/Ballot paper Ñàíàë õóðààëò/Ñàíàëûí õóóäàñ

Ban Õîðèî, õîðèã, õîðèã öààç õîðèã òàâèõ, õîðèãëîõ

Baseline ¯íäñýí, ñóóðü

Baseline data Àíõäàã÷ ìýäýý, ýõ ìýäýý, ñóóðü ìýäýý

Baseline environmental assessment

Áàéãàëü îð÷íû ñóóðü ¿íýëãýý

Baseline survey Ñóóðü ñóäàëãàà

Bedrock ¯íäñýí ÷óëóóëàã, îðä ãàçàð

Benchmarks Æèøèã, õàðüöóóëàëò, õàíäëàãà

Benthic ¨ðîîëûí

Benthic macro-invertebrates ¨ðîîëûí óñíû ñýýðíóðóóã¿éòýí

Best available techniques Õàìãèéí ñàéí òåõíèê, àðãà áàðèë

Best practice Øèëäýã òóðøëàãà

Bilateral agreement Õî¸ð òàëûí õýëýëöýýð

Biodata Áèîëîãèéí ºãºãäºë, ìýäýý ñýëò

Biodiversity Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäàë

Biodiversity conservation Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí õàìãààëàë

Biodiversity indices Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò

Biodiversity offset Óóë óóðõàéí ¿éë àæèëëàãààíû óëìààñ ñ¿éòãýãäñýí ãàçðûí áèîëîãèéí òºðºë ç¿éë¿¿ä áîëîí ìàë àæ àõóéã ººð èæèë õýìæýýíèé ãàçàðò øèëæ¿¿ëýí ñóóðüøóóëàõ

Biological pesticides Áèîëîãèéí õîðòîíòîé òýìöýõ ïåñòèöèä õýðýãñýë

Biological process Áèîëîãèéí ÿâö, ¿çýãäýë

Biosphere Øèì ìàíäàë

Biophysical Áèîôèçèêèéí

Bipartisan Õî¸ð íàìûí

Bituminous coal Áèòóìòàé òîñëîã í¿¿ðñ

Blast area ªðìèéí òàëáàé

Blasting Òýñýëãýý

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü8

C

Boom and bust cycle ¯ñðýíã¿é ºñºëò áà áóóðàëòûí ìº÷ëºã, ¿å øàò

Border strip land Óëñûí õèëèéí çóðâàñ ãàçàð

Bore Óõàø

Borehole mining Öîîíîãîîð îëáîðëîõ

Botanical Óðãàìëûí, óðãàìàë ñóäëàëûí

Boulder ¯õýð ÷óëóó

Boundary dispute Õèëèéí ìàðãààí

Buffer zone Áóôôåð çîí áóþó îð÷íû á¿ñ

Buffer zone management plan

Îð÷íû á¿ñèéí ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº

Bylaw Ä¿ðýì

Cadastral Registry Center Êàäàñòðûí á¿ðòãýëèéí àëáà

Calcification Øîõîéæèëò, ÷óëóóæèëò

Camp construction Êåìïèéí áàéãóóëàìæ

Capacity ×àäàâõ, á¿òýýìæ, ¿ð àøèã, áàãòààìæ

Capacity-building ×àäàâõæóóëàõ, ÷àäàâõûã äýýøë¿¿ëýõ

Carbon Í¿¿ðñòºðºã÷

Carnivore Ìàõàí èäýøòýí

Cartographic registry Çóðàãç¿éí á¿ðòãýë

Catalyst Õóðäàñãóóð, ººð÷ëºã÷

Catchments Óñ õóðààõ òàëáàé

Central Laboratory of Environmental Monitoring (CLEM)

Áàéãàëü îð÷íû õýìæèë ç¿éí òºâ ëàáîðàòîðè

Certificate Ãýð÷èëãýý

Citizen engagement Èðãýäèéã òàòàí îðîëöóóëàõ

Citizen participation Èðãýäèéí îðîëöîî

Citizens’ Guide Èðãýäýä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãà

Citizens’ Representatives Khural/Assembly (CRKh)

Èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðàë

Civic engagement Èðãýíèé îðîëöîî

Civil servant Òºðèéí àëáàí õààã÷

Civil society Èðãýíèé íèéãýì

Civil society organization (CSO)

Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãà

Claim Øààðäëàãà, íýõýìæëýõ çàðãà ìýä¿¿ëýõ

Claim for damages Õîõèðîë íºõºí àðèëãóóëàõ øààðäëàãà

Claimant Íýõýìæëýã÷ çàðãà ìýä¿¿ëýã÷

Classified/unclassified resources

Àíãèëàãäñàí/àíãèëàãäààã¿é íººö

Climate change Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò

Closure (mine closure) Õààëò (óóðõàéí õààëò)

Closure Phase Óóðõàéí òºãñãºëèéí ¿å øàò

Closure planning Õààëòûí òºëºâëºãºº

Coal Í¿¿ðñ, ÷óëóóí í¿¿ðñ

Coalbed Í¿¿ðñíèé äàâõàðãà/ ¿å

Coal deposit Í¿¿ðñíèé óóðõàé

Coalfield Í¿¿ðñíèé îðä ãàçàð

Coalition Ýâñýë

Coalmine Í¿¿ðñíèé óóðõàé

Coarse gravel Òîì õàéðãà

Cobble Áóë ÷óëóó

Code of conduct ¨ñ ç¿éí ä¿ðýì

Cogeneration Öàõèëãààí äóëààíû ¿éëäâýðëýë

Coke/coking Êîêñ, øàòàíãè í¿¿ðñ

Collaborate Õàìòðàí àæèëëàõ

Collaboration Õàìòûí àæèëëàãàà

Collaborator Õàìòðàã÷

Combating desertification Öºëæèëòòýé òýìöýõ

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü9

C

Comment Òàéëáàð

Commercial terms Àðèëæààíû íºõöºë

Common property Íèéòèéí ºì÷

Community Îëîí íèéò, íóòãèéí èðãýä

Community consultation Íóòãèéí èðãýäòýé çºâëºëäºõ, çºâøèëöºõ

Community development Îëîí íèéò èðãýäèéí õºãæèë

Community engagement Îëîí íèéòèéã òàòàí îðîëöóóëàõ

Community participation Îëîí íèéòèéí îðîëöîî

Community partnership Èðãýäèéí íºõºðëºë

Community relations Îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ

Community relations officer Îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ àæèëòàí

Community vision planning Îðîí íóòãèéã õºãæ¿¿ëýõ õýòèéí òºëºâëºãºº

Compendium of Laws Õóóëèéí ýìõòãýë

Compensation ͺõºí òºëáºð

Complaint Ãîìäîë, ñàíàë, íýõýìæëýë

Compliance Íèéöýë, òààðàìæ, áèåëýëò, õýðýãæèëò

Compliance control Äàãàõ, ìºðäºõ, ã¿éöýòãýõ, áèåë¿¿ëýõ

Component Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã

Composite index of sustainability

Òîãòâîðæèëòûí îëîí òàëò ¿ç¿¿ëýëò, èíäåêñ

Concentrate Êîíöåíòðàò, áàÿæìàë

Confiscate Óëñûí ºì÷ áîëãîõ, õóðààõ

Conflict (dispute) resolution Ǻð÷ëèéã øèéäâýðëýõ

Conflict mediation Ìàðãààíûã ýâëýð¿¿ëýõ

Conflict mitigation Ìàðãààíûã 纺ëð¿¿ëýõ

Conflict of interest Àøèã ñîíèðõëûí çºð÷èë

Consensus Ǻâøèëöºë, òîõèðîëöîî

Consequence ¯ð äàãàâàð

Conservation Õàìãààëàõ, õàäãàëàõ

Conservation area Õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàã

Conservation program Áàéãàëü õàìãààëàõ õºòºëáºð

Constituency Ñîíãóóëèéí òîéðîã

Construction materials Áàðèëãûí ìàòåðèàë

Constructive Á¿òýýë÷

Consult Ǻâëºëäºõ

Consultation ßðèà õýëýëöýý, çºâëºãººí

Consultative group Ǻâëºëäºõ á¿ëýã

Contamination control Áîõèðäëûí õÿíàëò

Content Àãóóëãà

Contract fields for oil Ãàçðûí òîñíû ãýðýýò òàëáàé

Contracting organization Ãýðýýò áàéãóóëëàãà

Control Council Õÿíàëòûí çºâëºë

Control site Õÿíàëòûí á¿ñ

Convener Õóðëûí äàðãà

Conveyors Õààëòòàé òýýâýðëýã÷èä

Cooperative Õîðøîîëîë, íºõºðëºë

Copper Çýñ

Copper concentrate Çýñèéí áàÿæìàë

Copper deposit Çýñèéí îðä/óóðõàé

Corporate crisis communica-tions planning

Êîìïàíèéí õÿìðàëûí ¿åèéí òºëºâëºãºº

Corporate income tax Àæ àõóéí íýãæèéí îðëîãûí àëáàí òàòâàð

Corporate risk management Êîìïàíèéí ýðñäëèéí ìåíåæìåíò

Corporate social responsibility (CSR)

Êîìïàíèéí íèéãìèéí õàðèóöëàãà

Correlation Õàðèëöàí õàìààðàë, õîëáîî

Corrosive substances Èäýìõèé áîäèñóóä

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü10

D

Cosmic ray/radiation Ñàíñàðûí òóÿà/öàöðàã

Cost effective ¯ð àøèãòàé, ºðòºã çàðäàë õýìíýñýí

Council Ǻâëºë

Count a claim Ýñðýã øààðäëàãà

Create a stable security environment

Òîãòâîðòîé àþóëã¿é áàéäëûí îð÷èí áèé áîëãîõ

Crop land Òàðèàëàíãèéí òàëáàé

Crude oil Ò¿¿õèé ãàçðûí òîñ/íåôòü

Crushing Áóòëàëò

Crystal Òàëñò, óóëûí áîëîð, òóíãàëàã ÷óëóó

Cultural and natural heritage

Ñî¸ëûí áîëîí áàéãàëèéí ºâ

Cultural sites Ñî¸ëûí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ãàçðóóä

Culvert Ãîëûí ãàðàì

Cumulative Íèéëìýë

Cumulative impacts Õóðèìòëàãäñàí íºëººëºë

Customs duty Ãààëèéí àëáàí òàòâàð

Dam Äàëàí, õààëò

Damage assessment Õîõèðëûí ¿íýëãýý

Dangerous goods Àþóëòàé áàðàà òàâààð

Deadline Ýöñèéí õóãàöàà

Debouchment Ãîëûí àäàã, íóóâ÷íààñ, õàâöëààñ ãàðàõ, èë ãàðàõ

Debris Õàãàðõàé, ýâäýðõèé õýìõýðõèé, áàëãàñ,

Debt ªð çýýë, çàðëàãà

Debtor ªðºíä óíàñàí õ¿í, ºðòýé õ¿í

Decentralization Òºâëºðºëèéã ñààðóóëàõ

Declaration Òóíõàã, òóíõàãëàë

Decomposition Çàäðàë

Deforestation Îéí íººö õîìñäîõ

Defray Òºëºõ

Degenerate Áóóðàõ, äîðîéòîõ

Degradation Äîðîéòîõ, ìóóäàõ, äîðîéòîë

Degradation of pasture land Áýë÷ýýðèéí äîðîéòîë

Degree of aridity Õóóðàéøëûí ò¿âøèí

Dehydrate Óñã¿é áîëãîõ, õàòààõ, óñã¿éæ¿¿ëýõ

Delaying license Ëèöåíç õîéøëóóëàõ

Delict Ýðõ ç¿éí çºð÷èë, õóóëü çºð÷èõ ¿éëäýë

Delimit Õèë õÿçãààð òîãòîîõ, çààãëàõ, çààã òîãòîîõ

Delineation Òàíèëöóóëàõ, òîäîðõîéëîõ, çóðãààð ä¿ðñëýõ

Democratic Àðä÷èëñàí

Demographics Õ¿í àì ç¿é

Denouncing Áóðóóøààõ, áóðóóòãàõ, õîâëîõ, ìàòàõ

Density Íÿãòðàë, íÿãòøèë

Denudation Í¿öãýðýõ

Department Ãàçàð, õýëòýñ, òàñàã, ÿàì

Department of Geological and Mining Cadastre

Ãåîëîãè, óóë óóðõàéí êàäàñòðûí ãàçàð

Depasture Áýë÷ýýðò ãàðãàõ, áýë÷ýýðë¿¿ëýõ, áýë÷èõ

Deplete Áàãàñàõ, õîðîãäîõ

Depletion of ozone layer Îçîíû äàâõàðãà öîîðîõ, íèìãýðýõ

Depletion of soil Õºðñíèé ¿ðæèë øèì áóóðàõ

Depollution Áîõèðäëûí óðøãèéã àðèëãàõ

Depopulation Õ¿í àì öººðºõ

Deposit Îðä ãàçàð

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü11

Deposition Òóíäàñ ¿¿ñýõ, ¿å äàâõàðãà ¿¿ñýõ

Deposits of common minerals

Ò¿ãýýìýë òàðõàöòàé àøèãò ìàëòìàëûí îðä

Deposits of conventional minerals

Åðäèéí àøèãò ìàëòìàëûí îðä

Deposits of strategic importance

Ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé îðäóóä

Desertification Öºëæèëò, öºëæèõ

Destroy Ñ¿éòãýõ, ýâäýõ, óñòãàõ, ñºíººõ

Detailed Environmental Impact Assessment (DEIA)

Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí íàðèéâ÷èëñàí ¿íýëãýý

Deterioration Ìóóäàõ, äîðäîõ, ÷àíàð íü äîîøëîõ/áóóðàõ

Detoxification Õîðäóóëàõ ÷àíàðûã àðèëãàõ, õîðûã ñààðìàãæóóëàõ

Detoxified chemicals Õîðã¿éæ¿¿ëñýí õèìèéí á¿òýýãäýõ¿¿í

Detrimental Õîðòîé, õºíººëòýé, óðøèãòàé

Detrition Ýëýãäýë

Detritus Äýòðèò

Devaluation Õàíø áóóðàëò, ¿íèéí óíàëò

Devastate Ñ¿éòãýõ, öºëìºõ

Devastation Ñ¿éðýë

Dewatering Óñã¿éæ¿¿ëýõ, óñ çàéëóóëàõ

Dialogue Õýëýëöýýð, õàðèëöàí ÿðèà

Die off Óðãàìàë ¿õýæ ìóóäàõ

Die out Óñòàæ ¿ã¿é áîëîõ, ñºíºõ ìºõºõ

Diffuse Òàðõñàí, ñàðíèñàí, òàðõàõ, ñàðíèõ

Diffusion Òàðõàö, ñàðíèëò, äýëãýðýõ

Dig Óõàõ, ìàëòàõ

Direct competition Øóóä ºðñºë人í

Direct impacts Øóóä íºëºº

Disaster Ãàìøèã, àþóë

Disaster prevention Ãàìøãààñ ñýðãèéëýõ

Discharge ßëãàðóóëàõ, õàÿõ, ãàðãàõ, óðñàö

Discharge monitoring Óðñàöûí ìîíèòîðèíã

Discharge pipe Çàéëóóëàõ õîîëîé

Disclosure Íýýõ, èëð¿¿ëýõ, îëîõ

Dispersal Òàðõàëò

Displacement of people Õ¿ì¿¿ñèéã í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ

Disposal of refuse or spoil Õîã õàÿãäàë çàéëóóëàõ

Dispute resolution Ìàðãààíûã øèéäâýðëýõ

Dispute settlement Ìàðãààíûã çîõèöóóëàõ

Dissemination Ò¿ãýýëò, äýëãýð¿¿ëýëò

Dissent Ñàíàë çºðºõ, ñàíàë ¿ë íèéëýõ, ýñýðã¿¿öýõ

Dissolve Óóñàõ

Dissolved oxygen Óóññàí õ¿÷èëòºðºã÷

Distillation Íýðýõ

Distort Ãóéâóóëàõ, ìóøãèõ, ººð÷ëºõ

Diversion channels Óñ óðñãàõ õîîëîé

Diversity (ecological) Îëîí ÿíç áàéäàë

“Dividing the pie” “Áÿëóó õóâààõ”

Domestic discharge Àõóéí õàÿãäàë

Domestic solid wastes Àõóéí õàòóó õîã õàÿãäàë

Dominant communities Çîíõèëîã÷ óðãàìàëûí òºðë¿¿ä

Downwind Ñàëõèí äîîð

Drainage system Áîõèð óñíû ñèñòåì, óñ ãàäàãøëóóëàõ ñèñòåì

Drawdown Áóóðàëò, áàãàñàëò

Dredge ¨ðîîë õàìàã÷

Dressed ore Áàÿæóóëñàí õ¿äýð

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü12

E

Drilled hole ªðºìäñºí öîîíîã/í¿õ

Drilling ªðºìäëºã, ºðºìäºëò

Drinking water Óíäíû óñ

Drought Õóóðàéøèë, ãàí

Dumper ªºðºº áóóëãàã÷

Duration ¯ðãýëæëýõ õóãàöàà

Dust suppression (watering) Óñàëæ òîîñûã äàðàõ

Dutch disease Ãîëëàíä ºâ÷èí

Earth Day Äýëõèéí ºäºð

Earth-moving Ãàçàð øîðîîíû àæèë

Earth’s crust Äýëõèéí öàðöäàñ

Ecological degradation Ýêîëîãèéí äîðîéòîë

Ecological integrity Ýêîëîãèéí öîãö áàéäàë

Ecologically sound product Ýêîëîãèéí öýâýð á¿òýýãäýõ¿¿í

Ecological pyramid Ýêîëîãèéí ïèðàìèä

Ecology Ýêîëîãè

Economic entity Àæ àõóéí íýãæ

Economic feasibility Ýäèéí çàñãèéí õóâüä àøèãòàé, çîõèñòîé áàéõ

Ecoregion Ýêîá¿ñ

Ecosphere Øèì ìàíäàë, îð÷èí ìàíäàë

Ecosystem diversity Ýêîñèñòåìèéí îëîí ÿíç áàéäàë

Education for sustainable development (ESD)

Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë

Effective date Õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ ºäºð

Effluent Øèíãýí õàÿãäàë áîäèñ

Emergency preparedness ßàðàëòàé òóñëàìæ àâàõ ¿åä áýëýí áàéõ/ áýëýí áàéäàë

Emergency response Îñëûí ¿åä àâàõ àðãà õýìæýý

Emission Õàÿãäàë (õèéí), øèíãýýëò

Emission source Õàÿãäëûí ýõ ¿¿ñâýð

Emission status Áîõèðäëûí ò¿âøèí

Employee well-being Àæèë÷äûí ñàéí ñàéõàí áàéäàë/ àæèëëàõ òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ

Empower Ýðõ ìýäýë îëãîõ, õ¿÷èðõýãæ¿¿ëýõ

Endangered animal Íýí õîâîðäñîí àí àìüòàí

Endangered species Óñòàõ àþóëä õ¿ðýýä áàéãàà ç¿éë

Enforceable action Àëáàäàí õèéëãýõ àæèë

Enforceable standard Çààâàë ìºðäºõ ñòàíäàðò

Enforcement of compliance ÿéöýòãýëèéã ìºðäºõ, õàíãàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ

Engagement Îðîëöîî, òîõèðîëöîî, õýëýëöýýð

Engaging Stakeholders for Environmental Conservation (ESEC)

Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõàä òàëóóäûí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ íü

Enhance governance Çàñàãëàëûã áýõæ¿¿ëýõ

Enrich Áàÿæóóëàõ, áîðäîõ

Environment Áàéãàëü îð÷èí

Environmental and social impact Assesment

Áàéãàëü îð÷èí, íèéãýìä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë

Environmental and social management strategy

Áàéãàëü îð÷èí, íèéãìèéí ìåíåæìåíòèéí ñòðàòåãè

Environmental appraisal/ assessment

Áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí (÷àíàðûí) ¿íýëãýý

Environmental assets Áàéãàëèéí òààòàé íºõöºë, áàéãàëèéí ºâ, áàÿëàã

Environmental attributes Áàéãàëü îð÷íû ¿ç¿¿ëýëò, øèíæ áàéäàë

Environmental awareness Áàéãàëü îð÷íû ìýäýýëýë, ñóðòàë÷èëãàà

Environmental behavior Áàéãàëü îð÷íû òºðõ áàéäàë, áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ

Environmental constraints Ýêîëîãèéí õÿçãààðëàëò

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü13

E

Environmental events Áàéãàëèéí ¿çýãäë¿¿ä

Environmental footprint Ýêîëîãèéí óë ìºð

Environmental governance Áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë

Environmental impact assessment

Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýý

Environmental impacts Áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë

Environmental incident Áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íîöòîé àþóë çàíàë

Environmental law Áàéãàëü îð÷íû òóõàé õóóëü

Environmental legislative scorecard

Áàéãàëü îð÷íû õóóëü òîãòîîìæóóäûí ¿íýëãýý

Environmental liaison center Áàéãàëü îð÷íû õîëáîîòîé àñóóäëûã çîõèöóóëàõ òºâ

Environmentally conscious Áàéãàëü îð÷íû ìýäëýã ìýäðýìæ îéëãîëò ñàéòàé

Environmentally fragile area Ýìçýã ãàçàð íóòàã

Environmentally friendly Áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé

Environmentally harmful Áàéãàëü îð÷èíä õàëòàé

Environmentally hazardous Áàéãàëü îð÷èíä àþóëòàé

Environmentally safe Áàéãàëü îð÷èíä àþóëã¿é, òààòàé

Environmental modification Îð÷íû ººð÷ëºëò

Environmental Monitoring Plan (EMP)

Áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûí òºëºâëºãºº

Environmental Monitoring Program (EMP)

Áàéãàëü îð÷íû ìîíèòîðèíãèéí õºòºëáºð

Environmental performance Áàéãàëü îð÷íû ¿ç¿¿ëýëò

Environmental protection Áàéãàëü õàìãààëàë

Environmental Protection Plan (EPP)

Áàéãàëü õàìãààëàõ òºëºâëºãºº

Environmental resistance Îð÷íû ýñýðã¿¿öýë

Environmental restoration Áàéãàëü îð÷íû íºõºí ñýðãýýëò

Environmental risk Áàéãàëü îð÷íû ýðñäýë

Environmental risk assessment

Áàéãàëü îð÷íû ýðñäýëèéí ¿íýëãýý

Environmental science Õ¿ðýýëýí áóé îð÷íûã ñóäëàõ óõààí

Environmental services Áàéãàëü îð÷íû àëáà, áàéãàëü îð÷èíòîé õîëáîîòîé àæèë ¿éë÷èëãýý

Environmental stewardship Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí íººöèéã çîõèñòîé àøèãëàõ

Environmental sustainability Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë

Environment impairment liability

Áàéãàëü îð÷íûã äîðîéòóóëñíû õàðèóöëàãà

Environment trust fund Áàéãàëü îð÷íû èòãýìæëýãäñýí ñàí

Ephermeral streams Ò¿ð çóóðûí óðñàöòàé áóëàã

Equator Principles Òýíöâýðòýé áàéäëûí çàð÷ìóóä

Equilibrium Òýíöâýð, òîãòâîðòîé áàéäàë

Eroded land Ýâäýðñýí ãàçàð

Erosion Ýëýãäýë

Escherichia coli (E.coli) Õºõòºí àìüòäûí á¿ä¿¿í ãýäñýíä áàéäàã ñàâõàí õýëáýðòýé áàêòåðè Ãýäýñíèé ñàâõàíöàð

Evaporation Óóðøèõ

Exacerbate Äîðäóóëàõ, äààìæðóóëàõ

Excavating test pits Òåñòèéí öýã¿¿ä óõàõ

Excavation Ãàçàð øîðîîíû àæèë, ìàëòàëò

Excess profit tax Èë¿¿äýë àøãèéí òàòâàð

Exchange mechanism Ñîëèëöîîíû ìåõàíèçì

Exchange of information Ìýäýýëýë ñîëèëöîõ

Excise tax Îíöãîé àëáàí òàòâàð

Exclusion zone Õàìãààëàëòûí á¿ñ

Excrement ßëãàäàñ

Exotic species Îíöãîé, ñîäîí òºðºë ç¿éë

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü14

FG

Expel Õººæ ãàðãàõ, õàñàõ

Exploitation Èëð¿¿ëýëò, àøèãëàëò

Exploration and mining companies

Õàéãóóëûí áîëîí óóë óóðõàéí àøèãëàëòûí êîìïàíèóä

Exploration area Õàéãóóëûí ãàçàð, òàëáàé

Exploration license Õàéãóóëûí ëèöåíç, òóñãàé çºâøººðºë

Exploration Phase Õàéãóóëûí ¿å øàò

Exposure Ãàäíû íºëººíä îðóóëàõ, íºëººëºë, ºðòºëò, èë÷ëýõ, èëð¿¿ëýõ

Expression of Interest (EOI) Òºñºëä îðîëöîõ ñàíàë

Extinct species ̺õñºí òºðºë ç¿éë

Extract Îëáîðëîõ

Extraction license Îëáîðëîëòûí ëèöåíç, òóñãàé çºâøººðºë

Extractive Industries Transparency Initiative (EITI)

Îëáîðëîõ ¿éëäâýðëýëèéí èë òîä áàéäëûí ñàíàà÷èëãà

Extractive industry Îëáîðëîõ ¿éëäâýðëýë

Extreme weather events Öàã óóðûí íîöòîé íºõöºë áàéäàë

Facilitator Çîõèöóóëàã÷, ñóðãàëòûí óäèðäàã÷, ÷èãë¿¿ëýã çàëàã÷

Fauna Àìüòíû àéìàã

Feasibility study Õýðýãæ¿¿ëýõ ãýæ áóé òºñëèéí òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýëèéí ñóäàëãàà

Ferrous metals Õàð ìåòàëë

Fertile Øèìòýé, óðãàö ñàéòàé

Fertile layer ¯ðæèë øèìò äàâõàðãà

Fertile soil Øèìò õºðñ

Fertilizer Áîðäîî

Field guide Õýýðèéí ãàðûí àâëàãà

Field study Õýýðèéí ñóäàëãàà

Financial security Ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãàà

Fiscal terms Òàòâàðûí íºõöë¿¿ä

Flammable Øàòàìõàé

Flora Óðãàìëûí àéìàã

Fluorspar Õàéëóóð æîíø

Food chain Èäýø òýæýýëèéí ãèíæ

Food web Èäýø òýæýýëèéí ñ¿ëæýý

Forum ×óóëãà óóëçàëò

Fossil ×óëóóæñàí ¿ëäýãäýë

Fresh water Öýâýð óñ

“Friendship” ger Ýâ íýãäëèéí ãýð

Gender equality Æåíäåðèéí òýãø áàéäàë

Gender sensitive program Æåíäåðèéí ìýäðýìæòýé õºòºëáºð

General Agency for Specialized Inspection (GASI)

Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí åðºíõèé ãàçàð

General Environmental Impact Assessment (GEIA)

Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí åðºíõèé ¿íýëãýý

Geological and Mining Inspection Agency

Ãåîëîãè, óóë óóðõàéí õÿíàëòûí àëáà

Geological survey Ãåîëîãèéí ñóäàëãàà

Geomorphology Ãåîìîðôîëîãè

Germination Ñî¸îëîõ, ñî¸îëîëò

Globalization Äàÿàð÷ëàë, äàÿàðøèë

Global warming Äýëõèéí äóëààðàë

Goal Çîðèëãî

Gold deposits Àëòíû îðä

Gold mine Àëòíû óóðõàé

Gold rush Àëòíû õàëóóðëûí ¿å

Good governance Ñàéí çàñàãëàë

Government platform Çàñãèéí ãàçðûí ìºðèéí õºòºëáºð

Granite Áîðæèí ÷óëóó

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü15

I

Grant Òýòãýëýã

Grassroots Àðä ò¿ìýí, îëîí íèéò

Gravel Õàéðãà

Grazing capacity Áýë÷ýýðèéí äààö

Greenhouse gas emissions Õ¿ëýìæèéí õèéí ÿëãàðàë

GreenStar Íîãîîí îä

Grievance Ãîìäîë ãàðãàõ, çàðãà

Grievance mechanism Ãîìäîë áàðàãäóóëàõ ìåõàíèçì

Groundwater ÿíèé óñ

Groundwater contamination ÿíèé óñíû áîõèðäîë

Gross Domestic Product (GDP)

Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í

Gross National Product (GNP)

¯íäýñíèé íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í

Habitat Àìüäðàõ îð÷èí

Habitat assessment Àìüäðàõ îð÷íû ¿íýëãýý

Habitat fragmentation Àìüäðàõ îð÷íû òóñãààðëàëò

Habitat loss Àìüäðàõ îð÷íû àëäàãäàë

Habitat management Àìüäðàõ îð÷íû ìåíåæìåíò

Hamo Õóâèàðàà àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîã÷èä

Hard rock deposit Óóðõàéí ¿íäñýí îðä

Hauling À÷èõ, òýýâýðëýõ

Hay ground Õàäëàíãèéí òàëáàé

Hayfield Íóãà, ºâñèéã íü õàäñàí íóãà

Haymaking area Õàäëàíãèéí òàëáàé

Hazard Àþóë ýðñäýë

Hazardous Àþóëòàé, õîð õºíººëòýé, õîðòîé

Hazardous materials Õîðòîé ìàòåðèàë

Hazardous rating Àþóëûí ¿íýëýìæ

Headwater Ãîëûí ýõ

Heavy industry Õ¿íä ¿éëäâýð

High risk ªíäºð ýðñäýë

Hot spot Õàëóóí öýã

Human capital Õ¿íèé íººö

Human Development Fund Õ¿íèé õºãæëèéí ñàí

Humane and ethical Õ¿ì¿¿íëýã ¸ñ ç¿éòýé áàéõ

Human rights Õ¿íèé ýðõ

Humus layer ßëçìàãò äàâõðàãà

Hydroelectronic power station

Óñàí öàõèëãààí ñòàíö

Hydrological exploration Óñíû õàéãóóë, ñóäàëãàà

Hydrology Óñ ñóäëàë

Impact Benefit Agreement (IBA)

¯ð àøãèéí íºëººëëèéí ãýðýý õýëýëöýýð

Impact site ͺ뺺ëºëä ºðòºõ á¿ñ

Inadequate rehabilitation Õàíãàëòã¿é íºõºí ñýðãýýëò

Incentive Óðàìøóóëëûí õºø¿¿ðýã

Incident reporting Àþóë îñëûã ìýäýýëýõ

Inclusive Áàãòààñàí, õàìàðñàí, îðîëöóóëñàí, àãóóëñàí, îðóóëñàí

Indicator species Áîõèðäëûí õýìæýýã èëýðõèéëýã÷ áèîëîãèéí òºðºë ç¿éë¿¿ä

Indigenous Íóòãèéí, óóãóóë

Indigenous people Íóòãèéí õ¿ì¿¿ñ

Indigenous rights Óóãóóë èðãýäèéí ýðõ

Indirect impacts Øóóä áóñ íºëºº

Industrial development ¯éëäâýðèéí õºãæèë

Industrial solid waste ¯éëäâýðèéí õàòóó õîã õàÿãäàë

Infiltration Íýâòðýõ, øóðãàæ îðîõ

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü16

JKL

Inform Ìýäýýëëýõ

Informal miner Àëáàí áóñ àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîã÷

Informed consent Ìýäýýëýëä òóëãóóðëàñàí çºâøèëöºë, òîõèðîëöîî

Infrastructure Äýä á¿òýö

Inspection Øèíæèëãýý/ñóäàëãàà

Inspector Áàéöààã÷

Integrated Water Resources Management (IWRM)

Óñíû íººöèéí íýãäñýí ìåíåæìåíò

Intergenerational equity Òýãø áàéõ çàð÷èì

Intergovernmental negotiation

Çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí õýëýëöýýð

Internal assurance process Äîòîîä áàòàëãààæóóëàëò

International best practice Îëîí óëñûí øèëäýã òóðøëàãà

Internationally recognized Îëîí óëñûí õýìæýýíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí

International standards Îëîí óëñûí ñòàíäàðò

Invalid ballot Õ¿÷èíã¿é ñàíàë

Invalidated Õ¿÷èíã¿é áîëãîõ

Invalid claim ¯íäýñëýëã¿é øààðäëàãà

Invalidating a license Òóñãàé çºâøººðºë õ¿÷èíã¿é áîëãîõ

Invertebrate Ñýýðíóðóéã¿éòýí

Investing into the future Èðýýä¿éí õºãæèëä õºðºí㺠îðóóëàõ

Investment Õºðºí㺠îðóóëàëò

Investment Agreement (IA) Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãýðýý

Investor Õºðºí㺠îðóóëàã÷

Involve Îðîëöóóëàõ, õàìðóóëàõ

Irresponsible mining Õàðèóöëàãàã¿é óóë óóðõàé

Irrigation Óñæóóëàëò

Issuance ªãºõ, îëãîõ

Issued license Îëãîãäñîí òóñãàé çºâøººðºë

Joint venture Õàìòàðñàí ¿éëäâýð

Justice and equity Øóäàðãà ¸ñ, òýãø áàéäàë

Justification Ǻâòãºõ øàëòãààí/¿íäýñëýë

Know-how Øèíý òåõíîëîãè

Knowledge gap Ìýäëýã ìýäýýëëèéí õîìñäîë, ìýäýýëýëã¿é áàéõ

Land acquisition Ãàçàð ýçýìøèëò

Land dispute Ãàçðûí ìàðãààí

Land fee Ãàçàð àøèãëàñíû òºëáºð, ãàçðûí òºëáºð

Landmark Ñîäîí õàðàãäàõ, òîìîîõîí áàðèëãà áàéãóóëàìæ

Land owner Ãàçàð ýçýìøèã÷

Land ownership Ãàçàð ýçýìøèë/ ºì÷ëºë

Land privatization law Ãàçàð ºì÷ëºõ òóõàé õóóëü

Land reform Ãàçðûí øèíý÷ëýë

Landscaped area Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò ãàçàð

Landscape protected area Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò õàìãààëàëòòàé ãàçàð

Landslide Õºðñíèé íóðàëò

Land surface Ãàçðûí ãàäàðãà

Land tenure Ãàçàð ýçýìøèõ ýðõ

Land use integrity Øóäàðãà ãàçàð ýçýìøèëò

Land user Ãàçàð àøèãëàã÷

Land use values Ãàçàð àøèãëàëòûí ¿íý öýíý

Large-scale mining Òîì îâðûí óóðõàé

Law abiding Õóóëüä çàõèðàãäñàí, õóóëèéã õ¿íäýëñýí

Law of tolerance Õ¿ëýýöòýé áàéäëûí õóóëü

Lawsuit Ø¿¿õ àæèëëàãàà

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü17

M

Law enforcement Õóóëü ñàõèóëàõ, ìºðä¿¿ëýõ

Law enforcement agency Õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãà

Layer Äàâõàðãà ¿å

Leachate Õàÿãäàë ëàã (øèíãýí)

Leaching Óóñãàõ

Lead Õàð òóãàëãà

Legacy issues ªâ çàëãàìæëàëûí ýðõ ç¿éí àñóóäëóóä

Legal person Õóóëèéí ýòãýýä

Legal prohibitions Õóóëèéí õîðèãóóä

Legislative decree Õóóëèéí äàãóó ãàðñàí òîãòîîë

Legislative framework Ýðõ ç¿éí îð÷èí, õóóëü ýðõ ç¿éí òîãòîëöîî

Legislative scorecard Õóóëü òîãòîîìæóóäûí ¿íýëãýýíèé õóóäàñ

Legislature Õóóëü òîãòîîõ áàéãóóëëàãà

Legitimate Õóóëü ¸ñíû, ç¿éä íèéöñýí, ç¿é ¸ñíû

Letter of Agreement Ǻâøèëöëèéí çàõèäàë, ãýðýý

Liability ¯¿ðýã õàðèóöëàãà

License Òóñãàé çºâøººðºë

License fee Òóñãàé çºâøººðëèéí õóðààìæ/òºëáºð

License fee for use of natural resources, except mineral resources

Àøèãò ìàëòìàëààñ áóñàä áàéãàëèéí áàÿëàã àøèãëàõàä îëãîõ çºâøººðëèéí õóðààìæ

License holder Òóñãàé çºâøººðºë ýçýìøèã÷

Licensing procedures Òóñãàé çºâøººðºë îëãîõ ¿éë ÿâö

Limestone Øîõîéí ÷óëóó

Livelihood Àìüæèðãàà

Lobbying Ëîááèäîõ

Local communities Íóòãèéí àðä èðãýä

Local decision-making Îðîí íóòàã äàõü øèéäâýð ãàðãàõ ÿâö

Local movement Îðîí íóòãèéí õºäºë㺺í

Local Multi-stakeholder Council (LMC)

Îðîí íóòàã äàõü îëîí òàëò çºâëºë

Lode mining Õ¿äðèéí äàâõðàãà

Longitude Óðòðàã

Low risk Áàãà ýðñäýë

Macroinvertebrates Ìàêðî ñýýðíóðóóã¿éòýí

Mainstream Ãîë ÷èã õàíäëàãà

Majority Îëîíõ

Manage stockpiled topsoil Õàäãàëñàí ºíãºí õºðñºíä çºâ ìåíåæìåíò àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ

Marginal land Çàõ õÿçãààðûí ãàçðóóä

Market pressure Çàõ çýýëèéí øàõàëò, äàðàìò

Mass Îëîí íèéò

Mass media Îëîí íèéòèéí ìýäýýëëèéí õýðýãñëýë

Mediate Ýâëýð¿¿ëýí çóó÷ëàõ

Mediator Çóó÷ëàã÷

Memorandum of Understanding (MOU)

Õàðèëöàí îéëãîëöëûí ñàíàìæ áè÷èã

Mercury ̺íãºí óñ

Mercury pollution ̺íãºí óñíû áîõèðäîë

Mine closure Óóðõàé õààõ

Mine closure plan Óóðõàéí õààëòûí òºëºâëºãºº

Minehole ªðºìäñºí öîîíîã

Mine life cycle Óóðõàéí ìº÷ëºã

Mine pit de-watering Óóðõàéí óñ çàéëóóëàëò

Mineral deposit Àøèãò ìàëòìàëûí îðä

Mineral exploration Àøèãò ìàëòìàëûí õàéãóóë

Mineralization Ýðäýñæèëò

Mineral mining Àøèãò ìàëòìàë àøèãëàõ

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü18

MN

Mineral processing Ýðäýñ áàÿæóóëàëò

Mineral prospecting Àøèãò ìàëòìàëûí ýðýë õàéãóóë

Mineral reserve Ýðäýñ áàÿëãèéí íººö

Mineral resource Àøèãò ìàëòìàë/ ýðäýñ áàÿëàã

Mineral Resources Authority of Mongolia (MRAM)

Àøèãò ìàëòìàëûí ãàçàð

Mineral specimens Àøèãò ìàëòìàëûí ñîðüö

Mine reclamation Óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëò

Mine reclamation plan Óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëòèéí òºëºâëºãºº

Minerology Ýðäýñ ñóäëàë, ýðäýñ ç¿é

Mine tailings Óóðõàéí õàÿãäàë, îâîîëãî

Mine tailings repository Óóðõàéí õàÿãäëûí õóðèìòëàë

Mining area Óóðõàéí òàëáàé

Mining claim Óóðõàéí ýäýëáýð ãàçàð

Mining Institute Óóë óóðõàéí õ¿ðýýëýí

Mining license Óóë óóðõàéí òóñãàé çºâøººðºë

Mining ore Óóðõàéí õ¿äýð

Mining plant Óóðõàéí ¿éëäâýð

Mining waste Óóðõàéí õîã õàÿãäàë

Ministry of Justice and Home Affairs (MOJHA)

Õóóëü ç¿é, äîòîîä õýðãèéí ÿàì

Ministry of Mineral Resources and Energy (MMRE)

Ýðäýñ áàÿëàã, ýð÷èì õ¿÷íèé ÿàì

Ministry of Nature, Environment and Tourism (MNET)

Áàéãàëü îð÷èí, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÿàì

Mismanagement Áóðóó óäèðäëàãà, áóðóó ìåíåæìåíò

Mission Ýðõýì çîðèëãî

Misuse Áóðóó õýðýãëýõ õîðòîéãîîð àøèãëàõ

Mitigate/mitigation Ǻºëð¿¿ëýõ, õºíãºëºõ, áàãàñãàõ, áóóðóóëàõ

Moderate risk Äóíä õýìæýýíèé ýðñäýë

Mongolian Law on Environmental Protection

Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü

Mongolian river monitoring network

Ìîíãîëûí ãîëóóäûí õÿíàëòûí ñ¿ëæýý

Monitoring Õÿíàëò øèíæèëãýý

Monitoring program Ìîíèòîðèíãèéí õºòºëáºð

Motherland gift Ýõ îðíû õèøèã

Multilateral cooperation Îëîí òàëûí õàìòûí àæèëëàãàà

Multi-stakeholder Collaboration Agreement (MCA)

Òàëóóäûí õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý õýëýëöýýð

Multi-stakeholder forum Îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí ÷óóëãà óóëçàëò

Multi-stakeholder process Îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí ¿éë ÿâö

Mutual benefit Õàðèëöàí àøèãòàé ºãººæòýé áàéõ

National Agency of Meteorology, Hydrology & Environment Monitoring

Óñ, öàã óóð, îð÷íû øèíæèëãýýíèé ãàçàð

National border Óëñûí õèë

National conservation park Õàìãààëàëòòàé á¿ñ íóòàã

National Development Strategy (NDS)

¯íäýñíèé õºãæëèéí ñòðàòåãè

National park Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð, áàéãàëèéí ¿íäýñíèé ïàðê

National reserve Áàéãàëèéí íººö ãàçàð

National security ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàë

National Water Committee Óñíû ¿íäýñíèé õîðîî

Natural assets Áàéãàëèéí õèøèã, ºãººæ

Natural complex area Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü19

OP

Natural disaster Áàéãàëèéí ãàìøèã

Natural gas Áàéãàëèéí õèé

Natural selection Áàéãàëèéí øàëãàðàë

Newsletter Ìýäýýëëèéí ýìõòãýë

Non-ferrous metal ªíãºò ìåòàëë

Non-government organization (NGO)

Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà

Non-partisan Íàì áóñ

Non-point pollution Öýãýí áóñ ýõ ¿¿ñâýðòýé áîõèðäîë

Non-renewable ͺõºí ñýðãýýãäýøã¿é

Non renewable natural resource

Áàéãàëèéí íºõºí ñýðãýýãäýøã¿é íººö

Non-technical language Ìýðãýæëèéí áóñ õýëëýã

Non-violence Õ¿÷èðõèéëýëýýñ àíãèä

Not-for-profit organization Àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà

Nuclear power Öºìèéí ýð÷èì õ¿÷

Nuclear power station Öºìèéí öàõèëãààí ñòàíö

Nuclear waste Öºìèéí õàÿãäàë

Nugget Öóë àëò, ãóëóóç

Nuisance Õîð óðøèã

Nutrient cycle Øèì òýæýýëèéí áîäèñûí ýðãýëò

Objectionable Òààã¿é, çîõèñã¿é

Objective Çîðèëò

Occupational disease Ìýðãýæëýýñ øàëòãààëàõ ºâ÷èí

Oil pollution Ãàçðûí òîñíû áîõèðäóóëàëò

Oil well Ãàçðûí òîñíû öîîíîã

Open cast mine Èë óóðõàé

Openness and transparency Èë òîä íýýëòòýé áàéäàë

Open-pit mine Èë óóðõàé

Operation Phase ¯éëäâýðëýëèéí ¿å øàò

Orebody Õ¿äðèéí áèåò

Ore mining Õ¿äýð îëáîðëîëò

Ore processing Õ¿äýð áîëîâñðóóëàëò

Orphaned mine Îðõèãäñîí óóðõàé

Overburden Õó÷äàñ

Over-cultivation Ãàçðûã õýò èõ õàãàëàõ

Overgrazing Áýë÷ýýðèéí òàëõàãäàë

Over-irrigation Õýò èõ óñæóóëàëò õèéõ

Owning land Ãàçàð ýçýìøèõ, ºì÷ëºõ

Oxidation Èñýëäýë

Parameters to be measured Õýìæèõ øààðäëàãàòàé ïàðàìåòð¿¿ä

Partially state-owned Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé

Participation Îðîëöîîíû

Participatory decision-making

Îðîëöîîíû àðãààð øèéäâýð ãàðãàõ

Participatory engagement Òàòàí îðîëöóóëàõ

Participatory monitoring Îðîëöîîí äýýð òóëãóóðëàñàí õÿíàëò øèíæèëãýý

Partner organization Ò¿íø áàéãóóëëàãà

Partnership ͺõºðëºë/ò¿íøëýë

Perennial plants Îëîí íàñò óðãàìàë

Performance standards ¯éë àæèëëàãààíû ñòàíäàðò

Permeability Óñ íýâòð¿¿ëýõ ÷àäâàð

Permitting process Ǻâøººðºë îëãîõ ÿâö

Pest Õîðòîí

Petroleum production sharing contracts

Á¿òýýãäýõ¿¿í õóâààõ ãýðýý

Phosphate deposit Ôîñôàòûí îðä

Pilot study Òóðøèëòûí ñóäàëãàà

Placer deposit Óóðõàéí øîðîîí îðä

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü20

R

Placer gold deposit Àëòíû øîðîîí îðä

Plant coverage Óðãàìàëàí íºìðºã

Poaching Õóëãàéí àí

Policy Áîäëîãî

Policy reform Áîäëîãûí ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýëò

Polling station Ñàíàë õóðààõ áàéð

Pollutant Áîõèðäóóëàã÷ (áîäèñ)

Pollution Áîõèðäîë

Pollution migration Áîõèðäëûí øèëæèëò

Pollution potential Áîõèðäóóëàõ ÷àäàâõ

Pollution sources Áîõèðäëûí ýõ ¿¿ñâýð

Porphyry Ïîðôèð

Post-disaster assessment Ãàìøãèéí óðøãèéã ¿íýëýõ, ãàìøãèéí ¿ð äàãàâðûã òîîöîõ

Post-mining land use Óóðõàéí õààëòûí äàðààõ ãàçàð àøèãëàëò

Post-mining phase Óóðõàé äóóññàíû äàðààõ ¿å øàò

Potable water Ǻºâðèéí óñ

Potassium Êàëè

Potential erosion risk Áîëçîøã¿é ýëýãäëèéí ýðñäýë

Potentially renewable ͺõºí ñýðãýýãäýõ áîëîìæòîé

Poverty alleviation ßäóóðëûã áóóðóóëàõ

Precautionary principle Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çàð÷èì

Prevailing environmental conditions

Áàéãàëü îð÷íû çîíõèëîã÷ íºõöºë

Prevention Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ

Preventive action Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý

Primary processing Àíõàí øàòíû áîëîâñðóóëàëò

Principles of community participation

Îëîí íèéòèéí îðîëöîîíû çàð÷èì

Principles of environmental protection

Áàéãàëü õàìãààëàõ çàð÷ìóóä

Prior assessment Óðüä÷èëñàí ¿íýëãýý

Pristine Îíãîí

Privatization ªì÷ õóâü÷ëàë

Processing Áîëîâñðóóëàëò

Product Sharing Agreement (PSA)

Á¿òýýãäýõ¿¿í õóâààõ ãýðýý

Project justification Òºñëèéí ¿íäýñëýë

Prospecting Ýðýë õàéãóóë, òàíäàëò ñóäàëãàà

Protected area Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð

Protected Area Administration (PAA)

Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçðûí çàõèðãàà

Public awareness Îëîí íèéòèéí ìýäëýã, ìýäýýëýëòýé áàéõ, ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýõ

Public consultation Îëîí íèéòèéí çºâëºë人í, õýëýëö¿¿ëýã

Public interest organization Îëîí íèéòèéí àøèã ñîíèðõëûã èëýðõèéëñýí áàéãóóëëàãà

Public land Íèéòèéí ýçýìøëèéí ãàçàð

Public participation spectrum

Îëîí íèéòèéã õàìðàõ õ¿ðýý

Public private partnership (PPP)

Òºð áà õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë

Public relations Îëîí íèéòèéí õàðèëöàà

Public reporting Îëîí íèéòèéí òàéëàãíàë

Publish what you pay Òºëñºí òºëáºðºº íèéòëýõ

Qualification Ìýðãýøèë

Quarry Èë óóðõàé

Quota Õóâü, õýìæýý, íîãäîë

Radiation Òóÿà, öàöðàã

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü21

R

Radiation accident Öºìèéí àþóë ñ¿éðýë, öºìèéí îñîë

Radiation level Öàöðàãèéí ò¿âøèí

Radiation therapy Òóÿàíû ýì÷èëãýý

Radioactive Ðàäèî èäýâõò

Radioactive substances Öàöðàã èäýâõò ýëåìåíò¿¿ä

Radioactive waste Öàöðàã èäýâõò áîäèñûí õàÿãäàë

Rangeland Áýë÷ýýðèéí íóòàã, áýë÷ýýð ãàçàð

Ranger Áàéãàëü õàìãààëàã÷, îéí öàãäàà

Rare earth elements Õîâîð ìåòàëë

Rating Çýðýãëýë

Raw materials Ò¿¿õèé ýä

Reconnaissance drilling Ýðýë õàéãóóëûí ºðºìäëºã õèéõ

Recycling Äàõèí áîëîâñðóóëàõ

Red Data Book Óëààí íîì

Refining Öýâýðø¿¿ëýõ

Reforestation/ reafforestation

Îéæóóëàëò

Regeneration ͺõºí òºëæèëò

Regulation on Foreign Investment

Ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí çîõèöóóëàëò

Regulatory impact assessment

Çîõèöóóëæ áîëîõ íºëººëëèéí ¿íýëãýý

Rehabilitation ͺõºí ñýðãýýëò

Rehabilitation risk ͺõºí ñýðãýýëòèéí ýðñäýë¿¿ä

Reimbursement ͺõºí òºëºëò

Reintroduction Äàõèí íóòàãøóóëàõ

Re-issue a license Òóñãàé çºâøººðëèéã äàõèí îëãîõ

Relinquishment Øààðäëàãà

Remediation technology ͺõºí ñýðãýýëòèéí àðãà òåõíîëîãè

Renewable ͺõºí ñýðãýýãääýã

Renewable resource ͺõºí ñýðãýýãäýõ áàÿëàã

Reserve area Áàéãàëèéí íººö ãàçàð, íººöºä àâñàí ãàçàð

Resettlement Í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ

Residual impacts ¯ëäýö íºëººëºë

Residue ¯ëäýö

Resistance Òýñâýðòýé áàéäàë

Resource curse Áàÿëãèéí õàðààë

Resource over-use/ exploitation

Áàéãàëèéí áàÿëàã/íººöèéí õýòð¿¿ëýí àøèãëàëò

Respiratory disease Àìüñãàëûí çàìûí ºâ÷èí

Responsible for environment and human security

Áàéãàëü îð÷èí, õ¿íèé àþóëã¿é áàéäëûí ºìíº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ

Responsible mining Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàé

Responsible Mining Initiative Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàéí ñàíàà÷èëãà

Responsible resource use ͺºöèéí õàðèóöëàãàé àøèãëàëò

Retention license Õàäãàëàãäàõ ëèöåíç, òóñãàé çºâøººðºë

Revegetation Óðãàìàëæóóëàëò

Revoke Öóöëàõ, õ¿÷èíã¿é áîëãîõ

Revoke a license Ëèöåíç/ òóñãàé çºâøººðºë õ¿÷èíã¿é áîëãîõ

Rich soil Áàÿëàã õºðñ

Riparian zone Äàëàéí, ýðýã õàâèéí á¿ñ

Riparian zone Ýðãèéí á¿ñ òàòìûí á¿ñ

Risk analysis Ýðñäëèéí øèíæèëãýý

Risk assessment Ýðñäëèéí ¿íýëãýý

Risk-based approach Ýðñäýëä òóëãóóðëàñàí àðãà, õàíäëàãà

Risk categories Ýðñäëèéí êàòåãîðè

Risk governance Ýðñäëèéí óäèðäëàãà, çîõèöóóëàëò

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü22

S

Risk prone area Ýðñäýëä ºðòºìòãèé ãàçàð íóòàã

Risk rating Ýðñäëèéí ¿íýëãýý/ ðåéòèíã

River Basin Council (RBC) Càâ ãàçðûí çºâëºë

River bed Ãîëûí ãîëäðèë

River realignment Ãîë ìºðíèé óðñãàëûã çîõèöóóëàõ, ººð÷ëºõ

Robust ×èéðýã, òóóøòàé, õ¿÷èðõýã

Rock armor ×óëóóí õàìãààëàëò

Rock concentration ×óëóóëãèéí õóðèìòëàë

Root zone ¯íäýñíèé á¿ñ

Routine monitoring ºäºð òóòìûí õÿíàëò øèíæèëãýý

Royalty tax Ãàçðûí õýâëèé àøèãëàñíû òºëáºð

Safeguard Õàìãààëàõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ

Saline soil Äàâñæñàí õºðñ

Salinity Äàâñæèëò

Sample Ñîðüö, äýýæ

Sampling Õýñýã÷ëýí ñóäëàõ, ñîðüö àâàõ

Sampling core Ãîë äýýæ¿¿ä

Sanitary zone Ýð¿¿ë àõóéí á¿ñ

Sanitation Ýð¿¿ë àõóé

Sapling Ñî¸î /óðãàìëûí/

Satellite observation Õèéìýë äàãóóëûí àæèãëàëò

Saturated soil Õàíàñàí õºðñ

Scarcity Õîìñäîë

Scope of the assessment ¯íýëãýýíèé õàìðàõ õ¿ðýý

Scorecard ¯íýëãýýíèé êàðò

Secure multi-stakeholder participation

Îëîí òàëûí îðîëöîîã õàíãàõ

Sediment Òóíäàñ, õóðäàñ

Seedling Òàðüö, ñóóëãàö

Self-monitoring Äîòîîä õÿíàëò

Self-sustaining ecosystem ªºðºº ººðèé㺺 òýòãýõ ÷àäâàðòàé ýêîñèñòåì

Semi-arid Õàãàñ õóóðàé, õóóðàéñàã

Sensitivity Ìýäðýìòãèé áàéäàë

Service fee ¯éë÷èëãýýíèé òºëáºð/ õóðààìæ

Sewage Õàÿãäàë áîõèð óñ

Sewage treatment Áîõèð óñûã öýâýðø¿¿ëýõ áàéãóóëàìæ

Shallow hand wells ÿåõýí õóäãóóä

Shareholders Õóâüöàà ýçýìøèã÷èä

Shareholding company Õóâüöààò êîìïàíè

Shrub Ѻºã

Silt Øàâàð, øàâðàíöàð

Slag ¯íñ, øààð

Slurry pipe Íèìãýí õîîëîé

Small-scale mining Áè÷èë óóë óóðõàé

Smelter Õàéëàõ ¿éëäâýð

Smelting Õàéëóóëàõ

Smoke concentration Óòààíû àãóóëàìæ, õýìæýý

Social exclusion Íèéãìýýñ òóñãààðëàõ

Social impact assessment (SIA)

Íèéãìèéí íºëººëëèéí ¿íýëãýý

Social inclusion Íèéãýìøèõ

Social license to operate ¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ íèéãìèéí çºâøººðºë

Social risk Íèéãìèéí ýðñäýë

Social values Íèéãìèéí ¿íýò ç¿éëñ

Soil erosion Õºðñíèé ýâäðýë

Soil fertility Õºðñíèé ¿ðæèë øèì

Soil fertility indicator Õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü23

T

Soil management Õºðñíèé ìåíåæìåíò

Soil morphology Õºðñíèé ìîðôîëîãè

Soil pollution Õºðñíèé áîõèðäîë

Soil removal Õºðñ õóóëàõ

Soil stability Õºðñíèé òîãòâîðòîé áàéäàë

Soil texture Õºðñíèé øèíæ, á¿òýö

Solid waste Õàòóó õîã õàÿãäàë

Sovereign wealth fund Òºðèéí ºì÷èò õºðºíãèéí ñàí

Special Protected Area (SPA)

Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð

Special purpose territory Òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçàð

Species Ç¿éë

Speech Õýëýõ ¿ã, èëòãýë

Spillage Àñãàðàëò

Spiritual sites Øàøíû à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ãàçðóóä

Spring camp Õàâàðæàà

Stability agreement Òîãòâîðòîé áàéäëûí ãýðýý

Stable landform Òîãòâîðòîé ãàçðûí òîãòîö

Stable tax environment Òàòâàðûí òîãòâîðòîé îð÷èí

Stakeholder (multi-stakeholder)

Îðîëöîã÷ òàëóóä

Stakeholder engagement plan

Òàëóóäûã òàòàí îðîëöóóëàõ òºëºâëºãºº

Stakeholder involvement Îðîëöîã÷ òàëóóäûí îðîëöîî

Standing committee Áàéíãûí õîðîî

Standing water Òîãòìîë óñ

State-funded operation Óëñûí òºñâèéí õºðºí㺺ð õèéñýí ¿éë àæèëëàãàà

State information database Òºðèéí ìýäýýëëèéí ñàí

State inspector Óëñûí áàéöààã÷

State owned Òºðèéí ºì÷èéí

State registration certificate Óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýý

Steady flow Òîãòóóí óðñãàë

Stockholder/stockowner Õóâüöàà ýçýìøèã÷/õóâü íèéë¿¿ëýã÷

Stockpile Îâîîëãî

Stockpile sloping Îâîîëãûí õýâãèéæ¿¿ëýëò

Stockpiling waste rock Õàÿãäàë ÷óëóóëãèéí õàäãàëàëò

Strata/stratum Äàâõàðãà

Stressor ͺ뺺ëºë ¿¿ñãýã÷

Strictly Protected Area Äàðõàí öààçàò ãàçàð

Submit a draft resolution Òîãòîîëûí òºñºë ºðãºí áàðèõ

Submit an application ªðãºäºë ãàðãàõ, ºãºõ

Subsistence Àìü çóóëãà

Subsoil Øîðîîí äàâõàðãà, õºðñíèé äîîä äàâõàðãà

Subsoil assets Õºðñºí äîîðõ íººö áàÿëàã

Sudden disaster Ãýíýòèéí ñ¿éðýë

Supply chain Õàíãàí íèéë¿¿ëýëòèéí ýðñäëèéí ¿íýëãýý

Surface geochemical survey Ãàäàðãûí ãåîõèìèéí ñóäàëãàà

Surface geological mapping Ãàäàðãûí ãåîëîãèéí çóðàãëàë

Surface water Ãàäàðãûí óñ

Survey Ñóäàëãàà

Sustainability Òîãòâîðòîé áàéäàë

Sustainable development Òîãòâîðòîé õºãæèë

Sustainable livelihoods Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà

Sylviculture Îéí àæ àõóé

Tailings ¯ëäýãäýë, õàÿãäàë, îâîîëãî

Tailings disposal Õàÿãäàë çàéëóóëàëò

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü24

UV

Tailings storage facilities Õàÿãäàë õàäãàëàõ òºõººðºìæ (õàÿãäëûí àãóóëàõ)

Target Áàé, çîðèëãî, çîðèëò

Target group Çîðèëòîò á¿ëýã

Task force Àæëûí õýñýã

Tax incentives Òàòâàðûí óðàìøóóëàë, õºø¿¿ðýã

Technologically advanced Äýâøèëò òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí áàéõ

Temporary land use Ò¿ð çóóðûí ãàçàð àøèãëàëò

Terminate a license Ëèöåíçèéã äóóñãàâàð áîëãîõ

Terminology Íýð òîìú¸î

Terms of reference Àæëûí óäèðäàìæ

Thermal pollution Äóëààíû áîõèðäîë

Thickened tailings Íÿãòàðøñàí õàÿãäàë

Third party verification Ãóðàâäàã÷ òàëûí ìàãàäëàãàà

Threshold Áîñãî

Tolerance Õ¿ëöýë, õ¿ëýýöòýé áàéäàë

Topography Áàéð ç¿éí çóðàãëàë

Topsoil ªíãºí õºðñ

Topsoil fertility Õºðñíèé ¿ðæèë øèì

Toxic waste Õîðò õàÿãäàë

Trafficking Õóóëü áóñ íàéìàà

Transboundary movement Õèë äàìæèí øèëæèõ õºäºë㺺í

Transboundary waters Õèë äàìæèí ºíãºðºõ óñ

Transfer points Øèëæèëòèéí öýã¿¿ä

Transient Ñóóðüøìàë

Transparency Èë òîä áàéäàë

Transparency foundation Èë òîä áàéäëûí ñàí

Transparent Èë òîä, òóíãàëàã

Trench Ñóâàã øóóäóó

Tributary Öóòãàë, öóòãàëàí

Tripartite agreement Õàìòûí àæèëëàãààíû ãóðâàí òàëò õýëýëöýýð

Tripartite negotiation Ãóðâàí òàëûí õýëýëöýýð

Trustee Èòãýìæëýõ ºì÷òºí

Turbulent Õóéëàðñàí, áóæèãíàñàí

Turnover (economic turnover)

Ýðãýëò

Unacceptable risk Ìàø àþóëòàé ýðñäýë

Uncertainty Òîäîðõîéã¿é áàéäàë

Underground mine Äàëä óóðõàé

United Nations Convention to Combat Desertification

Öºëæèëòòýé òýìöýõ ͯÁ-ûí êîíâåíö

Universe Äýëõèé åðòºíö

Unused Àøèãëààã¿é

Unused reserves Àøèãëààã¿é íººö

Uranium oxide Óðàíû èñýë

Urban development Õîòûí õºãæèë

Urbanization Õîòæèëò

User group Õýðýãëýã÷äèéí á¿ëýã

Value ¯íý öýíý, ¿íýò ç¿éë, à÷ õîëáîãäîë

Value Added Tax Íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàð

Vegetation communities Óðãàìëûí á¿ëãýìäýë

Vegetation cover Óðãàìëàí íºìðºã/ á¿ðõýâ÷

Vegetation map Óðãàìàëæèëòûí çóðàã

Ventilation Àãààðûí óðñãàëûí ñîëèëöîî, àãààð ñýëãýõ, àãààðæóóëàëòûí õîîëîé

Vision Àëñûí õàðàà, õýòèéí òºëºâëºãºº

Visual assessment Àæèãëàëòûí ¿íýëãýý

Void Õîîñîí çàé, òàëáàé

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü25

WZ

Voluntary commitments Ñàéí äóðûí ¿¿ðýã, àìëàëò

Voluntary principles Ñàéí äóðûí çàð÷ìóóä

Volunteer Ñàéí äóðûí àæèëòàí

Volunteer group Ñàéí äóðûí á¿ëýã

Vulnerability ªðòºìòãèé, ýìçýã áàéäàë

Waste Õîã õàÿãäàë

Waste disposal Õîã õàÿãäëûí çàéëóóëàëò

Waste incineration Õîã õàÿãäàë øàòààõ

Waste management Õàÿãäëûí ìåíåæìåíò

Waste rock Õàÿãäàë ÷óëóóëàã

Waste rock dump Õàÿãäàë ÷óëóóëãèéí îâîîëãî

Waste rock pile Õàòóó õàÿãäëûí îâîîëãî

Watchdog Õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà

Water audit Óñíû õÿíàëò øàëãàëò

Water Authority Agency Óñíû õýðýã ýðõëýõ ãàçàð

Water cycle Óñíû ýðãýëò, ìº÷ëºã

Water deficit Óñíû õîìñäîë, äóòìàãøèë

Water information system Óñíû ìýäýýëëèéí íýãäñýí òîãòîëöîî

Water inventory Óñíû òîî á¿ðòãýë

Water management plan Óñíû ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº

Water quality Óñíû ÷àíàð

Water quality monitoring Óñíû ÷àíàðûí õÿíàëò øèíæèëãýý

Water regime Óñíû ãîðèì

Water reserves Óñíû íººö

Water reservoir Óñàí ñàí

Water scarcity Óñíû õîìñäîë

Watershed Óñíû àé ñàâ/õàãàëáàð

Watershed protection Óñíû (àé ñàâ)õàãàëáàð ãàçðûí õàìãààëàëò

Water supply Óñ õàíãàìæ

Water table Óñíû ãàäàðãà, òîëèî

Water treatment facility Óñ öýâýðëýõ áàéãóóëàìæ

Water user Óñ õýðýãëýã÷

Water utilization Óñ àøèãëàëò

Well Õóäàã

Wetland Íàìàã, íàìãàðõàã ãàçàð

Wetland drainage Íàìãàðõàã ãàçðûí ñóâàã øóóäóó

Wilderness Çýë¿¿ä/àãëàã ãàçàð, àòàð ãàçàð

Wildland Îíãîí ãàçàð íóòàã

Windfall profits tax (WPT) Ãýíýòèéí àøãèéí òàòâàð

Winter camp ªâºë溺

Win-win outcome Òàëóóä ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ àðãà çàì

Working group Àæëûí õýñýã

Workshop Ñåìèíàð

Zero economic growth (ZEG)

Ýäèéí çàñãèéí òýã ºñºëò

Zero injuries Îñëûã òýãëýõ

Zero population growth (ZPG)

Õ¿í àìûí òýã ºñºëò

Zinc Öàéð

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü26

À

ÌÎÍÃÎË ÀÍÃËÈÀâëèãûí ýñðýã Anti-corruption

Àãààð Air

Àãààð áîõèðäóóëàã÷ Air pollutant

Àãààðààð òýýâýðëýäýã àãààðò õººðñºí

Airborne

Àãààðûí áîõèðäîë Air pollution

Àãààðûí óðñãàëûí ñîëèëöîî, àãààð ñýëãýõ, àãààðæóóëàëòûí õîîëîé

Ventilation

Àãóóëãà Content

Àæ àõóéí íýãæ Economic entity

Àæ àõóéí íýãæèéí îðëîãûí àëáàí òàòâàð

Corporate income tax

Àæèãëàëòûí ¿íýëãýý Visual assessment

Àæèë÷äûí ñàéí ñàéõàí áàéäàë/ àæèëëàõ òààòàé îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ

Employee well-being

Àæëûí óäèðäàìæ Terms of reference

Àæëûí õýñýã Working group

À÷àà, õýò èõ à÷àà Overburden

Àéìàã äóíäûí îòðûí áýë÷ýýð Aimag level reserve rangelands

Àëáàäàí õèéëãýõ àæèë Enforceable action

Àëáàí áóñ àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîã÷

Informal miner

Àëñûí õàðàà, õýòèéí òºëºâëºãºº Vision

Àëòíû îðä Gold deposit

Àëòíû óóðõàé Gold mine

Àëòíû õàëóóðëûí ¿å Gold rush

Àëòíû øîðîîí îðä Placer gold deposit

Àëü áîëîõ áàãà áàéëãàõ ALARP (As Low As Reasonably Practicable)

Àììèàê Ammonia

Àìü çóóëãà Subsistence

Àìüäðàëã¿é, àìüä áóñ, àìüã¿é Abiotic

Àìüäðàõ îð÷èí Habitat

Àìüäðàõ îð÷íû àëäàãäàë Habitat loss

Àìüäðàõ îð÷íû ìåíåæìåíò Habitat management

Àìüäðàõ îð÷íû òóñãààðëàëò Habitat fragmentation

Àìüäðàõ îð÷íû ¿íýëãýý Habitat assessment

Àìüæèðãàà Livelihood

Àìüñãàëûí çàìûí ºâ÷èí Respiratory disease

Àìüòíû àéìàã Fauna

Àíãèëàãäñàí/àíãèëàãäààã¿é íººö

Classified/unclassified resources

Àíõàí øàòíû áîëîâñðóóëàëò Primary processing

Àíõäàã÷ ìýäýý, ýõ ìýäýý, ñóóðü ìýäýý

Baseline data

Àðä ò¿ìýí, îëîí íèéò Community

Àðä÷èëñàí Democratic

Àðèëæààíû íºõöºë Commercial terms

Àñãàðàëò Spillage

Àòìîñôåðèéí òîãòâîðòîé áàéäàë

Atmospheric stability

Àõóéí õàòóó õîã õàÿãäàë Domestic solid waste

Àõóéí õàÿãäàë Domestic discharge

À÷èõ, òýýâýðëýõ Hauling

Àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà Not-for-profit organization

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü27

Á

Àøèãëààã¿é Unused

Àøèãëààã¿é íººö Unused reserves

Àøèãò ìàëòìàë àøèãëàõ Mineral mining

Àøèãò ìàëòìàëûí õàéãóóë Mineral prospecting

Àøèãò ìàëòìàë / ýðäýñ áàÿëàã Mineral resource

Àøèãò ìàëòìàëààñ áóñàä áàéãàëèéí áàÿëàã àøèãëàõàä îëãîõ çºâøººðëèéí õóðààìæ

License fee for use of natural resources, except mineral resources

Àøèãò ìàëòìàëûí ãàçàð Mineral Resources Authority of Mongolia (MRAM)

Àøèãò ìàëòìàëûí îðä Mineral deposit

Àøèãò ìàëòìàëûí ñîðüö Mineral specimens

Àøèãò ìàëòìàëûí õàéãóóë Mineral exploration

Àþóë îñëûã ìýäýýëýõ Incident reporting

Àþóëòàé áàðàà òàâààð Dangerous goods

Àþóëòàé, õîð õºíººëòýé, õîðòîé Hazardous

Àþóëûí ¿íýëýìæ Hazardous rating

Áàãà ýðñäýë Low risk

Áàãàñàõ, õîðîãäîõ Deplete

Áàãòààñàí, õàìàðñàí, îðîëöóóëñàí, àãóóëñàí, îðóóëñàí

Inclusion

Áàé, çîðèëãî, çîðèëò Target

Áàéãàëèéí áàÿëàã/ íººöèéí õýòð¿¿ëýí àøèãëàëò

Resource over use/exploitation

Áàéãàëèéí ãàìøèã Natural disaster

Áàéãàëèéí íººö ãàçàð National reserve

Áàéãàëèéí íººö ãàçàð, íººöºä àâñàí ãàçàð

Reserve area

Áàéãàëèéí íºõºí ñýðãýýãäýøã¿é íººö

Non-renewable natural resource

Áàéãàëèéí òààòàé íºõöºë, áàéãàëèéí ºâ, áàÿëàã

Environmental assets

Áàéãàëèéí ¿çýãäë¿¿ä Environmental events

Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò ãàçàð Landscaped area

Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò õàìãààëàëòòàé ãàçàð

Landscape protected area

Áàéãàëèéí õèé Natural gas

Áàéãàëèéí õèøèã, ºãººæ Natural assets

Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð Natural complex area

Áàéãàëèéí öîãöîëáîðò ãàçàð, áàéãàëèéí ¿íäýñíèé ïàðê

National Park

Áàéãàëèéí øàëãàðàë Natural selection

Áàéãàëü îð÷èí Environment

Áàéãàëü îð÷èí, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÿàì

Ministry of Nature, Environment and Tourism

Áàéãàëü îð÷èí, íèéãìèéí ìåíåæìåíòèéí ñòðàòåãè

Environmental and Social Management Strategy

Áàéãàëü îð÷èí, íèéãýìä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë

Environmental and Social Impact Assessment

Áàéãàëü îð÷èí, õ¿íèé àþóëã¿é áàéäëûí ºìíº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ

Responsible for environment and human security

Áàéãàëü îð÷èíä àþóëã¿é, òààòàé Environmentally safe

Áàéãàëü îð÷èíä àþóëòàé Environmentally hazardous

Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí åðºíõèé ¿íýëãýý

General Environment Impact Assessment

Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí íàðèéâ÷èëñàí ¿íýëãýý

Detailed Environmental Impact Assessment

Áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýý

Environmental Impact Assessment

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü28

Á

Áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íîöòîé àþóë çàíàë

Environmental incident

Áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ íºëººëºë

Environmental impacts

Áàéãàëü îð÷èíä õàëòàé Environmentally harmful

Áàéãàëü îð÷èíä õîðòîé íºëººëºõ

Adverse environmental impact

Áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé Environmentally friendly

Áàéãàëü îð÷íû àëáà, áàéãàëü îð÷èíòîé õîëáîîòîé àæèë ¿éë÷èëãýý

Environmental services

Áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë Environmental governance

Áàéãàëü îð÷íû çîíõèëîã÷ íºõöºë

Prevailing environmental conditions

Áàéãàëü îð÷íû èòãýìæëýãäñýí ñàí

Environment Trust Fund

Áàéãàëü îð÷íû ìîíèòîðèíãèéí õºòºëáºð

Environmental Monitoring Program

Áàéãàëü îð÷íû ìýäëýã ìýäðýìæ îéëãîëò ñàéòàé

Environmentally conscious

Áàéãàëü îð÷íû ìýäýýëýë, ñóðòàë÷èëãàà

Environmental awareness

Áàéãàëü îð÷íû íºõºí ñýðãýýëò Environmental restoration

Áàéãàëü îð÷íû ñóóðü ¿íýëãýý Baseline environmental assessment

Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë

Environmental sustainability

Áàéãàëü îð÷íû òºëºâ áàéäëûí (÷àíàðûí) ¿íýëãýý

Environmental appraisal/ assessment

Áàéãàëü îð÷íû òºðõ áàéäàë, áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ

Environmental behavior

Áàéãàëü îð÷íû òóõàé õóóëü Environmental law

Áàéãàëü îð÷íû ¿ç¿¿ëýëò Environmental performance

Áàéãàëü îð÷íû ¿ç¿¿ëýëò, øèíæ áàéäàë

Environmental attributes

Áàéãàëü îð÷íû õóóëü òîãòîîìæóóäûí ¿íýëãýý

Environmental legislative scorecard

Áàéãàëü îð÷íû õýìæèë ç¿éí òºâ ëàáîðàòîðè

Central Laboratory of Environmental Monitoring

Áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûí òºëºâëºãºº

Environmental Monitoring Plan

Áàéãàëü îð÷íû ýðñäýë Environmental risk

Áàéãàëü îð÷íû ýðñäýëèéí ¿íýëãýý

Environmental risk assessment

Áàéãàëü îð÷íûã äîðîéòóóëñíû õàðèóöëàãà

Environment impairment liability

Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü

Law on Environmental Protection

Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ, áàéãàëèéí íººöèéã çîõèñòîé àøèãëàõ

Environmental stewardship

Áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõàä òàëóóäûí îðîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ íü

Engaging Stakeholders for Environmental Conservation (ESEC)

Áàéãàëü îð÷íû õîëáîîòîé àñóóäëûã çîõèöóóëàõ òºâ

Environmental liaison center

Áàéãàëü õàìãààëàã÷, îéí öàãäàà Ranger

Áàéãàëü õàìãààëàë Environmental protection

Áàéãàëü õàìãààëàõ çàð÷ìóóä Principles of environmental protection

Áàéãàëü õàìãààëàõ òºëºâëºãºº Environmental protection plan

Áàéãàëü õàìãààëàõ õºòºëáºð Conservation program

Áàéãóóëëàãà, òºëººëºã÷èéí ãàçàð, àãåíòëàã, ñàëáàð

Agency

Áàéíãûí õîðîî Standing committee

Áàéð ç¿éí çóðàãëàë Topography

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü29

Á

Áàéöààã÷ Inspector

Áàðèëãûí ìàòåðèàë Construction material

Áàòàëãàà, ìýäýãäýë Assertion

Áàòëàõ íîòëîõ, çºâøººðºõ, òîìèëîõ

Affirm

Áàÿæóóëàõ, áîðäîõ Enrich

Áàÿæóóëñàí õ¿äýð Dressed ore

Áàÿëàã õºðñ Rich soil

Áàÿëãèéí õàðààë Resource curse

Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäàë Biodiversity

Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò

Biodiversity indices

Áèîëîãèéí îëîí ÿíç áàéäëûí õàìãààëàë

Biodiversity conservation

Áèîëîãèéí ºãºãäºë, ìýäýý ñýëò Biodata

Áèîëîãèéí õîðòîíòîé òýìöýõ ïåñòèöèä õýðýãñýë

Biological pesticides

Áèîëîãèéí ÿâö, ¿çýãäýë Biological process

Áèîôèçèêèéí Biophysical

Áèòóìòàé òîñëîã í¿¿ðñ Bituminous coal

Áè÷èë óóë óóðõàé Artisanal and small-scale mining

Áè÷èë óóðõàé, õóâèàðàà àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîõ

Small-scale mining

Áîäëîãî Policy

Áîäëîãûí ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýëò Policy reform

Áîëçîøã¿é ýëýãäëèéí ýðñäýë Potential erosion risk

Áîëîâñðóóëàëò Processing

Áîðäîî Fertilizer

Áîðæèí ÷óëóó Granite

Áîñãî Threshold

Áîõèð óñ Wastewater, effluent, drainage

Áîõèð óñíû ñèñòåì, óñ ãàäàãøëóóëàõ ñèñòåì

Drainage system

Áîõèð óñûã öýâýðø¿¿ëýõ áàéãóóëàìæ

Sewage treatment

Áîõèðäëûí ò¿âøèí Emission status

Áîõèðäëûí óðøãèéã àðèëãàõ Depollution

Áîõèðäëûí õÿíàëò Contamination control

Áîõèðäëûí øèëæèëò Pollution migration

Áîõèðäëûí ýõ ¿¿ñâýð Pollution sources

Áîõèðäîë Pollution

Áîõèðäóóëàã÷ (áîäèñ) Pollutant

Áîõèðäóóëàõ ÷àäàâõ Pollution potential

Áóë ÷óëóó Cobble

Áóðóó óäèðäëàãà, áóðóó ìåíåæìåíò

Mismanagement

Áóðóó õýðýãëýõ, õîðòîéãîîð àøèãëàõ

Misuse

Áóðóóøààõ, áóðóóòãàõ, õîâëîõ, ìàòàõ

Denouncing

Áóòëàëò Crushing

Áóóðàëò, áàãàñàëò Drawdown

Áóóðàõ, äîðîéòîõ Degenerate

Áóôôåð çîí áóþó îð÷íû á¿ñ Buffer zone

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã Component

Á¿òýýãäýõ¿¿í õóâààõ ãýðýý Product Sharing Agreement (PSA)

Á¿òýýë÷ Constructive

Áýë÷ýýðèéí äààö Grazing capacity

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü30

Ã

Áýë÷ýýðèéí äîðîéòîë Degradation of pasture land

Áýë÷ýýðèéí íóòàã, áýë÷ýýð ãàçàð Rangeland

Áýë÷ýýðèéí òàëõàãäàë Overgrazing

Áýë÷ýýðò ãàðãàõ, áýë÷ýýðë¿¿ëýõ, áýë÷èõ

Depasture

Áÿëóó õóâààõ “Dividing the pie”

Ãààëèéí àëáàí òàòâàð Customs duty

Ãàäààä ¿çýìæ, õàðàãäàõ áàéäëûí ¿íý öýíý

Aesthetic values

Ãàäààä õºðºí㺠îðóóëàëòûí çîõèöóóëàëò

Regulation on Foreign Investment

Ãàäàðãûí ãåîõèìèéí ñóäàëãàà Surface geochemical survey

Ãàäàðãûí ãåîëîãèéí çóðàãëàë Surface geological mapping

Ãàäàðãûí óñ Surface water

Ãàäíû íºëººíä îðóóëàõ, íºëººëºë, ºðòºëò, èë÷ëýõ, èëð¿¿ëýõ

Exposure

Ãàçàð àøèãëàã÷ Land user

Ãàçðûí òîñíû áîõèðäóóëàëò Oil pollution

Ãàçàð àøèãëàëòûí ¿íý öýíý Land use values

Ãàçàð àøèãëàñíû òºëáºð, ãàçðûí òºëáºð

Land fee

Ãàçàð ºì÷ëºõ òóõàé õóóëü Land Privatization Law

Ãàçàð øîðîîíû àæèë Earth-moving

Ãàçàð øîðîîíû àæèë, ìàëòàëò Excavation

Ãàçàð ýçýìøèã÷ Land owner

Ãàçàð ýçýìøèë/ ºì÷ëºë Land ownership

Ãàçàð ýçýìøèëò Land acquisition

Ãàçàð ýçýìøèõ ýðõ Land tenure

Ãàçàð, õýëòýñ, òàñàã, ÿàì Department

Ãàçðûã õýò èõ õàãàëàõ Over-cultivation

Ãàçðûí ãàäàðãà Land surface

Ãàçðûí ìàðãààí Land dispute

Ãàçðûí òîñíû á¿òýýãäýõ¿¿í õóâààõ ãýðýý

Petroleum production sharing contracts

Ãàçðûí òîñíû ãýðýýò òàëáàé Contract fields for oil

Ãàçðûí òîñíû öîîíîã Oil well

Ãàçðûí õýâëèé àøèãëàñíû òºëáºð

Royalty tax

Ãàçðûí øèíý÷ëýë Land reform

Ãàìøãààñ ñýðãèéëýõ Disaster prevention

Ãàìøãèéí óðøãèéã ¿íýëýõ, ãàìøãèéí äàðààõ ¿ð äàãàâðûã òîîöîõ ¿íýëãýý

Post-disaster assessment

Ãàìøèã, àþóë Disaster

Ãåîëîãè, óóë óóðõàéí êàäàñòðûí ãàçàð

Department of Geological and Mining Cadastre

Ãåîëîãè, óóë óóðõàéí õÿíàëòûí àëáà

Geological and Mining Inspection Agency

Ãåîëîãèéí ñóäàëãàà Geological survey

Ãåîìîðôîëîãè Geomorphology

Ãîë äýýæ¿¿ä Sampling core

Ãîë ìºðíèé óðñãàëûã çîõèöóóëàõ, ººð÷ëºõ

River realignment

Ãîë ÷èã õàíäëàãà Mainstream

Ãîëëàíä ºâ÷èí Dutch disease

Ãîëûí àäàã, íóóâ÷íààñ, õàâöëààñ ãàðàõ, èë ãàðàõ

Debouchment

Ãîëûí ãàðàì Culvert

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü31

Ä

Ãîëûí ãîëäðèë River bed

Ãîëûí öóòãàëàí, ýëáýã äýëáýã, óðñàí îðñîí

Affluent

Ãîëûí ýõ Headwater

Ãîìäîë áàðàãäóóëàõ ìåõàíèçì Grievance mechanism

Ãîìäîë, çîâóóðü, äóðã¿éöýë Grievance

Ãîìäîë, ñàíàë, íýõýìæëýë Complaint

Ãóéâóóëàõ, ìóøãèõ, ººð÷ëºõ Distort

Ãóðàâäàã÷ òàëûí ìàãàäëàãàà Third party verification

Ãóðâàí òàëûí õýëýëöýýð Tripartite negotiation

ÿåõýí õóäãóóä Shallow hand wells

ÿéöýòãýëèéã ìºðäºõ, õàíãàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ

Enforcement of compliance

ÿíèé óñ Groundwater

ÿíèé óñíû áîõèðäîë Groundwater contamination

ÿíèé õóäàã Artesian well

Ãýíýòèéí àøãèéí òàòâàð Windfall profit tax (WPT)

Ãýíýòèéí ñ¿éðýë Sudden disaster

Ãýð÷èëãýý Certificate

Ãýðýý õýëýëöýýð Agreement

Ãýðýýò áàéãóóëëàãà Contracting organization

Äàâñæèëò Salinity

Äàâñæñàí õºðñ Saline soil

Äàâõàðãà, ¿å Layer

Äàâõàðãà Strata/stratum

Äàãàëäàíãààð àæèëëàõ Apprenticeship

Äàãàõ, ìºðäºõ, ã¿éöýòãýõ, áèåë¿¿ëýõ

Compliance control

Äàëàéí ýðãèéí õàâèéí á¿ñ Riparian zone

Äàëàí, õààëò Dam

Äàëä óóðõàé Underground mine

Äàðõàí öààçàò ãàçàð Strictly Protected Area

Äàñàí çîõèöîõ ÷àäâàð Adaptability

Äàõèí íóòàãøóóëàõ Reintroduction

Äàõèí áîëîâñðóóëàõ, àøèãëàõ Recycling

Äàÿàð÷ëàë, äàÿàðøèë Globalization

Ñàëõèí äîîð Downwind

Äîðäóóëàõ, äààìæðóóëàõ Exacerbate

Äîðîéòîë, ã¿íçãèéðýë, õ¿íäðýë, äààìæèðàë

Aggravation

Äîðîéòîõ, ìóóäàõ, äîðîéòîë Degradation

Äîòîîä áàòàëãààæóóëàëò Internal assurance process

Äîòîîä õÿíàëò Self monitoring

Äîòîîäûí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿í Gross Domestic Product (GDP)

Äóëààíû áîõèðäîë Thermal pollution

Äóíä õýìæýýíèé ýðñäýë Moderate risk

Ä¿ðýì Bylaw

Äýâøèëò òåõíîëîãè Technology advanced

Äýä á¿òýö Infrastructure

Äýëõèé åðòºíö Universe

Äýëõèéí äóëààðàë Global warming

Äýëõèéí ºäºð Earth Day

Äýëõèéí öàðöäàñ Earth’s crust

Äýòðèò Detritus

Åðäèéí àøèãò ìàëòìàëûí îðä Deposit of conventional minerals

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü32

¨ÆÇÈ

¨ðîîë õàìàã÷ Dredge

¨ðîîëûí Benthic

¨ðîîëûí óñíû ñýýðíóðóóã¿éòýí Benthic macro-invertebrates

¨ñ ç¿éí ä¿ðýì Code of ethic

Æåíäåðèéí ìýäðýìæòýé õºòºëáºð

Gender sensitive program

Æåíäåðèéí òýãø áàéäàë Gender equality

Æèøèã, õàðüöóóëàëò, õàíäëàãà Benchmarks

Çààâàë ìºðäºõ ñòàíäàðò Enforceable standard

Çàäðàë Decomposition

Çàéëóóëàõ õîîëîé Discharge pipe

Çàìàã Algae

Çàð ñóðòàë÷èëãàà Advertisement

Çàðëàõ, ìýäýãäýõ Announce

Çàñàãëàëûã áýõæ¿¿ëýõ Enhance governance

Çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí õýëýëöýýð

Intergovernmental negotiation

Çàñãèéí ãàçðûí ìºðèéí õºòºëáºð

Government platform

Çàõ çýýëèéí øàõàëò, äàðàìò Market pressure

Çàõ õÿçãààðûí ãàçðóóä Marginal land

Çîíõèëîã÷ óðãàìàëûí òºðë¿¿ä Dominant communities

Çîðèëãî Goal

Çîðèëò Objective

Çîðèëòîò á¿ëýã Target group

Çîõèöîë, íóòàãøèëò, äàñàí çîõèöîõ

Adaptation

Çîõèöóóëàã÷, ñóðãàëòûí óäèðäàã÷, ÷èãë¿¿ëýã÷, çàëàã÷

Facilitator

Çîõèöóóëæ áîëîõ íºëººëëèéí ¿íýëãýý

Regulatory Impact Assessment

Ǻâëºë Council

Ǻâëºëäºõ Consult

Ǻâëºëäºõ á¿ëýã Consultative group

Ǻâëºëäºõ õîðîî Advisory Committee

Ǻâòãºõ øàëòãààí/¿íäýñëýë Justification

Ǻâøèëöëèéí çàõèäàë, ãýðýý Letter of Agreement

Ǻâøèëöºë, òîõèðîëöîî Consensus

Ǻâøººðºë îëãîõ ÿâö Permitting process

Ǻºâðèéí óñ Potable water

Ǻºëð¿¿ëýõ, õºíãºëºõ, áàãàñãàõ, áóóðóóëàõ

Mitigate/mitigation

Ǻð÷ëèéã øèéäâýðëýõ Conflict (dispute) resolution

Çóðàãç¿éí á¿ðòãýë Cartographic registry

Çóó÷ëàã÷ Mediator

Ç¿éë Species

Çýë¿¿ä/àãëàã ãàçàð, àòàð ãàçàð Wilderness

Çýðýãëýë Rating

Çýñ Copper

Çýñèéí áàÿæìàë Copper concentrate

Çýñèéí îðä/óóðõàé Copper ore/deposit

Èäýìõèé áîäèñóóä Corrosive substances

Èäýø òýæýýëèéí ãèíæ Food chain

Èäýø òýæýýëèéí ñ¿ëæýý Food web

Èë òîä áàéäàë Transparency

Èë òîä áàéäëûí ñàí Transparency foundation

Èë òîä íýýëòòýé áàéäàë Openness and transparency

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü33

ÊËÌ

Èë òîä, òóíãàëàã Transparent

Èë óóðõàé Open cast mine

Èë óóðõàé Open-pit mine

Èë óóðõàé Quarry

Èëð¿¿ëýëò, àøèãëàëò Exploitation

Èë¿¿äýë àøãèéí òàòâàð Excess profit tax

Èðãýäèéã òàòàí îðîëöóóëàõ Citizen engagement

Èðãýäèéí îðîëöîî Citizen participation

Èðãýäèéí íºõºðëºë Community partnership

Èðãýäèéí òºëººëºã÷äèéí õóðàë Citizens’ Representative Khural/Assembly

Èðãýäýä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãà Citizens’ Guide

Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãà Civil society organization (CSO)

Èðãýíèé íèéãýì Civil society

Èðýýä¿éí õºãæèëä õºðºí㺠îðóóëàõ

Investing into the future

Èñýëäýë Oxidation

Èòãýìæëýõ ºì÷òºí Trustee

Êàäàñòðûí á¿ðòãýëèéí àëáà Cadastral Registry Center

Êàëè Potassium

Êåìïèéí áàéãóóëàìæ Camp construction

Êîêñ, øàòàíãè í¿¿ðñ Coke/coking

Êîìïàíèéí íèéãìèéí õàðèóöëàãà

Corporate social responsibility

Êîìïàíèéí õÿìðàëûí ¿åèéí òºëºâëºãºº

Corporate crisis management planning

Êîíöåíòðàò, áàÿæìàë Concentrate

Êîìïàíèéí ýðñäëèéí ìåíåæìåíò

Corporate risk management

Ëèöåíç õîéøëóóëàõ Delaying license

Ëèöåíç/ òóñãàé çºâøººðºë õ¿÷èíã¿é áîëãîõ

Terminate a license

Ëèöåíçèéã äóóñãàâàð áîëãîõ Revoke a license

Ëîááèäîõ Lobby

Ìàêðî ñýýðíóðóóã¿éòýí Macroinvertebrates

Ìàðãààíûã çîõèöóóëàõ Dispute settlement

Ìàðãààíûã 纺ëð¿¿ëýõ Conflict mitigation

Ìàðãààíûã øèéäâýðëýõ Dispute resolution

Ìàðãààíûã ýâëýð¿¿ëýõ Conflict mediation

Ìàõàí èäýøòýí Carnivore

Ìàø àþóëòàé ýðñäýë Unacceptable risk

Ìîíãîëûí ãîëóóäûí õÿíàëòûí ñ¿ëæýý

Mongolian river monitoring network

Ìîíèòîðèíãèéí õºòºëáºð Monitoring program

̺íãºí óñ Mercury

̺íãºí óñíû áîõèðäîë Mercury pollution

̺õñºí òºðºë ç¿éë Extinct species

Ìóóäàõ, äîðäîõ, ÷àíàð íü äîîøëîõ/áóóðàõ

Deterioration

Ìýäëýã ìýäýýëëèéí õîìñäîë, ìýäýýëýëã¿é áàéõ

Knowledge gap

Ìýäðýìòãèé áàéäàë Sensitivity

Ìýäýýëëèéí ýìõòãýë Newsletter

Ìýäýýëëýõ Inform

Ìýäýýëýë ñîëèëöîõ Exchange of information

Ìýäýýëýë, ìýäýýëýë ò¿ãýýõ, ìýäýýëýëòýé áàéõ

Awareness

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü34

Í

Ìýäýýëýëä òóëãóóðëàñàí çºâøèëöºë, òîõèðîëöîî

Informed consent

Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí åðºíõèé ãàçàð

General Agency of Specialized Inspection

Ìýðãýæëèéí áóñ õýëëýã Non-technical language

Ìýðãýæëýýñ øàëòãààëàõ ºâ÷èí Occupational disease

Ìýðãýøèë Qualification

Måòð òàëáàé (4047 êâàäðàò ) Acre

Íààøòàé, çºâøººðñºí, çºâøººðºõ, áàòòàé

Affirmative

Íàì áóñ Non-partisan

Íàìàã, íàìãàðõàã ãàçàð Wetland

Íàìãàðõàã ãàçðûí ñóâàã øóóäóó Wetland drainage

Íèéãìèéí íºëººëëèéí ¿íýëãýý Social Impact Assessment

Íèéãìèéí ¿íýò ç¿éëñ Social values

Íèéãìèéí õýâ æóðàì çºð÷èõ, õýð¿¿ë ìàðãààí, àéëãàõ, öî÷îîõ

Affray

Íèéãìèéí ýðñäýë Social risk

Íèéãìýýñ òóñãààðëàõ Social exclusion

Íèéãýìøèõ Social inclusion

Íèéëìýë Cumulative

Íèéòèéí ºì÷ Common property

Íèéòèéí ýçýìøëèéí ãàçàð Public land

Íèéöýë, òààðàìæ, áèåëýëò, õýðýãæèëò

Compliance

Íèìãýí õîîëîé Slurry pipe

Íîãîîí îä GreenStar

ͺ뺺ëºë ¿¿ñãýã÷ Stressor

ͺ뺺ëºë, ºì㺺ëºë Advocacy

ͺ뺺ëºëä ºðòºõ á¿ñ Impact site

ͺºöèéí õàðèóöëàãàé àøèãëàëò Responsible resource use

ͺõºí ñýðãýýãääýã Renewable

ͺõºí ñýðãýýãääýãã¿é Non-renewable

ͺõºí ñýðãýýãäýõ áàÿëàã Renewable resources

ͺõºí ñýðãýýãäýõ áîëîìæòîé Potentially renewable

ͺõºí ñýðãýýëò Rehabilitation

ͺõºí ñýðãýýëòèéí àðãà òåõíîëîãè

Remediation technology

ͺõºí òºëáºð Compensation

ͺõºí ñýðãýýëòèéí ýðñäýë¿¿ä Rehabilitation risks

ͺõºí òºëºëò Reimbursement

ͺõºí òºëæèëò Regeneration

ͺõºðëºë/ò¿íøëýë Partnership

Íóãà, ºâñèéã íü õàäñàí íóãà Hayfield

Íóòãèéí èðãýä Local communities

Íóòãèéí èðãýäòýé çºâëºëäºõ, çºâøèëöºõ

Community consultation

Íóòãèéí õ¿ì¿¿ñ Indigenous people

Íóòãèéí, óóãóóë Indigenous

Í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ Resettlement

Í¿¿ðñ, ÷óëóóí í¿¿ðñ Coal

Í¿¿ðñíèé äàâõàðãà/ ¿å Coalbed

Í¿¿ðñíèé îðä ãàçàð Coalfield

Í¿¿ðñíèé óóðõàé Coal deposit

Í¿¿ðñíèé óóðõàé Coalmine

Í¿öãýðýõ Denudation

Í¿¿ðñòºðºã÷ Carbon

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü35

Î

Íýâòðýõ, øóðãàæ îðîõ Infiltration

Íýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàð Value Added Tax

Íýìýëò ººð÷ëºëò Amendment

Íýí õîâîðäñîí àí àìüòàí Endangered animal

Íýð òîìú¸î Terminology

Íýðâýãäñýí ãàçàð íóòàã Affected area

Íýðýõ Distillation

Íýõýìæëýã÷ çàðãà ìýä¿¿ëýã÷ Claimant

Íýýõ, èëð¿¿ëýõ, îëîõ Disclosure

Íÿãòàðøñàí õàÿãäàë Thickened tailings

Íÿãòðàë, íÿãòøèë Density

Îâîîëãûí õýâãèéæ¿¿ëýëò Stockpile sloping

Îâîîëãî Stockpile

Îçîíû äàâõàðãà öîîðîõ, íèìãýðýõ

Depletion of ozone layer

Îé ñóóëãàõ, ìîäæóóëàõ, îéæóóëàõ

Afforest

Îéæóóëàëò Afforestation

Îéæóóëàõ àæèë Reforestation/reforestation

Îéí àæ àõóé Sylviculture

Îéí íººö õîìñäîõ Deforestation

Îëáîðëîëòûí ëèöåíç Extraction license

Îëáîðëîõ Extract

Îëáîðëîõ ¿éëäâýðëýëèéí èë òîä áàéäëûí ñàíàà÷èëãà

Extractive Industries Transparency Initiative

Îëáîðëîõ ¿éëäâýðëýë Extractive Industry

Îëãîãäñîí òóñãàé çºâøººðºë Issued license

Îëîí íàñò óðãàìàë Perennial plants

Îëîí íèéò Mass

Îëîí íèéò, íóòãèéí èðãýä Community

Îëîí íèéòèéí îðîëöîî Community participation

Îëîí íèéòèéã òàòàí îðîëöóóëàõ Community engagement

Îëîí íèéòèéã õàìðàõ õ¿ðýý Public participation spectrum

Îëîí íèéòèéí àøèã ñîíèðõëûã èëýðõèéëñýí áàéãóóëëàãà

Public interest organization

Îëîí íèéòèéí çºâëºë人í, õýëýëö¿¿ëýã

Public consultation

Îëîí íèéòèéí ìýäëýã, ìýäýýëýëòýé áàéõ, ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýõ

Public awareness

Îëîí íèéòèéí ìýäýýëëèéí õýðýãñëýë

Mass media

Îëîí íèéòèéí îðîëöîîíû çàð÷èì

Principles of community participation

Îëîí íèéòèéí òàéëàãíàë Public reporting

Îëîí íèéòèéí õàðèëöàà Public relations

Îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ àæèëòàí Public relations officer

Îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí ¿éë ÿâö Multi-stakeholder process

Îëîí òàëò îðîëöîã÷äûí ÷óóëãà óóëçàëò

Multi-stakeholder forum

Îëîí òàëûí îðîëöîîã õàíãàõ Secure multi-stakeholder participation

Îëîí òàëûí õàìòûí àæèëëàãàà Multilateral cooperation

Îëîí óëñûí ñòàíäàðò International standards

Îëîí óëñûí õýìæýýíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí

Internationally recognized

Îëîí óëñûí øèëäýã òóðøëàãà International best practice

Îëîí ÿíç áàéäàë Diversity (ecological)

Îñëûí ¿åä àâàõ àðãà õýìæýý Emergency response

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü36

ªÏÐÑ

Îëîíõ Majority

Îíãîí Pristine

Îíãîí ãàçàð íóòàã Wildland

Îíöãîé àëáàí òàòâàð Excise tax

Îíöãîé, ñîäîí òºðºë ç¿éë Exotic species

Îðä ãàçàð Deposit

Îðîëöîã÷ òàëóóä Multi-stakeholder

Îðîëöîã÷ òàëóóäûí îðîëöîî Multi-stakeholder involvement

Îðîëöîîíû Participatory

Îðîëöîîí äýýð òóëãóóðëàñàí õÿíàëò øèíæèëãýý

Participatory monitoring

Îðîëöîîíû àðãààð øèéäâýð ãàðãàõ

Participatory decision-making

Îðîëöóóëàõ, õàìðóóëàõ Involve

Îðîí íóòàã äàõü îëîí òàëò çºâëºë

Local Multi-stakeholder Council

Îðîí íóòàã äàõü øèéäâýð ãàðãàõ ÿâö

Local decision-making

Îðîí íóòãèéã õºãæ¿¿ëýõ õýòèéí òºëºâëºãºº

Community vision planning

Îëîí íèéò èðãýäèéí õºãæèë Community development

Îðîí íóòãèéí õºäºë㺺í Local movement

Îðõèãäñîí óóðõàé Orphaned mine

Îð÷íû àãààð áîõèðäóóëàã÷ Ambient air pollution

Îð÷íû á¿ñèéí ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº

Buffer zone management plan

Îð÷íû ººð÷ëºëò Environmental modification

Îð÷íû ýñýðã¿¿öýë Environmental resistance

Îñëûã òýãëýõ Zero injuries

ªâ çàëãàìæëàëûí ýðõ ç¿éí àñóóäëóóä

Legacy issues

ªâºë溺 Winter camp

ªãºõ, îëãîõ Issuance

ªäºð òóòìûí õÿíàëò øèíæèëãýý Routine monitoring

ªì㺺ëºõ, õàìãààëàõ, äýìæèõ Advocate

ªì÷ õóâü÷ëàë Privatization

ªíãºí õºðñ Topsoil

ªíãºò ìåòàëë Non-ferrous metal

ªíäºð ýðñäýë High risk

ªºðºº áóóëãàã÷ Dumper

ªºðºº ººðèé㺺 òýòãýõ ÷àäâàðòàé ýêîñèñòåì

Self sustaining ecosystem

ªð çýýë, çàðëàãà Debt

ªðãºäºë ãàðãàõ, ºãºõ Submit an application

ªðìèéí òàëáàé Blast area

ªðºìäëºã, ºðºìäºëò Drilling

ªðºìäñºí öîîíîã Minehole

ªðºìäñºí öîîíîã/í¿õ Drilled hole

ªðºíä óíàñàí õ¿í, ºðòýé õ¿í Debt

ªðòºìòãèé, ýìçýã áàéäàë Vulnerability

Ïîðôèð Porphyry

Ðàäèî èäýâõò Radioactive

Ñàâ ãàçàðûí çºâëºë River Basin Council (RBC)

Ñàéí äóðûí àæèëòàí Volunteer

Ñàéí äóðûí á¿ëýã Volunteer group

Ñàéí äóðûí çàð÷ìóóä Voluntary principles

Ñàéí äóðûí ¿¿ðýã, àìëàëò Voluntary commitments

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü37

Ò

Ñàéí çàñàãëàë Good governance

Ñàíàë çºðºõ, ñàíàë ¿ë íèéëýõ, ýñýðã¿¿öýõ

Dissent

Ñàíàë õóðààëò/Ñàíàëûí õóóäàñ Ballot/Ballot paper

Ñàíàë õóðààõ áàéð Polling station

Ñàíñðûí òóÿà/öàöðàã Cosmic ray/radiation

Ñàíõ¿¿ãèéí áàòàëãàà Financial security

Ñåìèíàð Workshop

Ñîäîí õàðàãäàõ, òîìîîõîí áàðèëãà áàéãóóëàìæ

Landmark

Ñî¸ëûí à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ãàçðóóä

Cultural sites

Ñî¸ëûí áîëîí áàéãàëèéí ºâ Cultural and natural heritage

Ñî¸î /óðãàìëûí/ Sapling

Ñî¸îëîõ, ñî¸îëîëò Germination

Ñîëèëöîîíû ìåõàíèçì Exchange mechanism

Ñîíãóóëèéí òîéðîã Constituency

Àøèã ñîíèðõëûí çºð÷èë Conflict of Interest

Ñîðüö, äýýæ Sample

Ѻºã Shrub

Ѻðºã ¿ð ä¿í Adverse impact

Ѻðºã íºëººëºë Adverse effect

Ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé îðäóóä

Deposits of strategic importance

Cóâàã øóóäóó Trench

Ñóäàëãàà Survey

Ñóóðü ñóäàëãàà Baseline survey

Ñóóðüøìàë Transient

Ñ¿éðýë Devastation

Ñ¿éòãýõ, öºëìºõ Devastate

Ñ¿éòãýõ, ýâäýõ, óñòãàõ, ñºíººõ Destroy

Ñýýðíóðóéã¿éòýí Invertebrate

Òààã¿é, çîõèñã¿é Objectionable

Òàãèéí, óóëûí îðîéí Alpine

Òàéëáàð Comment

Òàëñò, óóëûí áîëîð, òóíãàëàã ÷óëóó

Crystal

Òàëóóä ¿ð ä¿íä õ¿ðýõ àðãà çàì “Win-win” outcome

Òàëóóäûã òàòàí îðîëöóóëàõ òºëºâëºãºº

Stakeholder engagement plan

Òàëóóäûí îðîëöîî Participatory engagement

Òàëóóäûí õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý õýëýëöýýð

Multi-stakeholder Collaboration Agreement

Òàíèëöóóëàõ, òîäîðõîéëîõ, çóðãààð ä¿ðñëýõ

Delineation

Òàðèàëàíãèéí òàëáàé Crop land

Òàðõàëò Dispersal

Òàðõàö, ñàðíèëò, äýëãýðýõ Diffusion

Òàðõñàí, ñàðíèñàí, òàðõàõ, ñàðíèõ

Diffuse

Òàðüö, ñóóëãàö Seeding

Òàòâàðûí íºõöë¿¿ä Tax conditions

Òàòâàðûí òîãòâîðòîé îð÷èí Stable tax environment

Òàòâàðûí óðàìøóóëàë, õºø¿¿ðýã Tax incentives

Òåñòèéí öýã¿¿ä óõàõ Excavating test pits

Òîãòâîðæèëòûí îëîí òàëò ¿ç¿¿ëýëò, èíäåêñ

Composite index of sustainability

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü38

Ò

Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà Sustainable livelihoods

Òîãòâîðòîé àþóëã¿é áàéäëûí îð÷èí áèé áîëãîõ

Create a stable security environment

Òîãòâîðòîé áàéäàë Sustainability

Òîãòâîðòîé áàéäëûí ãýðýý Stability agreement

Òîãòâîðòîé ãàçðûí òîãòîö Stable landform

Òîãòâîðòîé õºãæèë Sustainable development

Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áîëîâñðîë Education for sustainable development

Òîãòìîë óñ Standing water

Òîãòîîëûí òºñºë ºðãºí áàðèõ Submit a draft resolution

Òîãòóóí óðñãàë Steady flow

Òîäîðõîéã¿é áàéäàë Uncertainty

Òîì îâðûí óóðõàé Large-scale mining

Òîì õàéðãà Coarse gravel

Òºâëºðºëèéã çàäëàõ, ñààðóóëàõ Decentralization

Òºëñºí òºëáºðºº íèéòëýõ Publish what you pay

Òºëºõ Defray

Òºð áà õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë

Public Private Partnership (PPP)

Òºðèéí àëáàí õààã÷ Public servant

Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà Non-government organization (NGO)

Òºðèéí ìýäýýëëèéí ñàí State information database

Òºðèéí ºì÷èéí State owned

Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé Partially state-owned

Òºðèéí ºì÷èò õºðºíãèéí ñàí Sovereign wealth fund

Òºñëèéí ¿íäýñëýë Project justification

Òºñºëä îðîëöîõ ñàíàë Expression of Interests

Òóíäàñ ¿¿ñýõ, ¿å äàâõàðãà ¿¿ñýõ Deposition

Òóíäàñ, õóðäàñ Sediment

Òóíõàã, òóíõàãëàë Declaration

Ò¿ð çóðûí ãàçàð àøèãëàëò Temporary land use

Òóðøèëò, ñîðèëò Assay

Òóñãàé õàìãààëàëòòàé õ¿ðýýëýí National Conservation Park

Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàã

Conservation area

Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçðûí çàõèðãàà

Protected Area Administration (PAA)

Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð Protected area

Òóðøèëòûí ñóäàëãàà Pilot study

Òóñãàé çºâøººðëèéã äàõèí îëãîõ

Re-issue a license

Òóñãàé çºâøººðëèéí õóðààìæ/òºëáºð

License fee

Òóñãàé çºâøººðºë License

Òóñãàé çºâøººðºë îëãîõ ¿éë ÿâö Licensing procedures

Òóñãàé çºâøººðºë õ¿÷èíã¿é áîëãîõ

Invalidating a license

Òóñãàé çºâøººðºë ýçýìøèã÷ License holder

Òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð Special protected area

Òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçàð Special purpose territory

Òóÿà, öàöðàã Radiation

Òóÿàíû ýì÷èëãýý Radiation therapy

Ò¿ãýýëò, äýëãýð¿¿ëýëò Dissemination

Ò¿ãýýìýë òàðõàöòàé àøèãò ìàëòìàëûí îðä

Deposits of common minerals

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü39

ÒÓ

Ò¿éìýðò ºðòºìòãèé ãàçàð Area susceptible to fire

Ò¿íø áàéãóóëëàãà Partner organization

Ò¿ð çóóðûí óðñàöòàé áóëàã Ephermeral streams

Ò¿¿õèé ãàçðûí òîñ/íåôòü Crude oil

Ò¿¿õèé ýä Raw materials

Òýãø áàéõ çàð÷èì Intergenerational equity

Òýíöâýð, òîãòâîðòîé áàéäàë Equilibrium

Òýíöâýðòýé áàéäëûí çàð÷ìóóä Equator principles

Òýñâýðòýé áàéäàë Resistance

Òýñýëãýý Blasting

Òýòãýëýã Grant

Óëààí íîì Red data book

Óëñûí áàéöààã÷ State inspector

Óëñûí á¿ðòãýëèéí ãýð÷èëãýý State registration certificate

Óëñûí ºì÷ áîëãîõ, õóðààõ Confiscate

Óëñûí òºñâèéí õºðºí㺺ð õèéñýí ¿éë àæèëëàãàà

State-funded operation

Óëñûí õèë National border

Óëñûí õèëèéí çóðâàñ ãàçàð Border strip land

Óíäíû óñ Drinking water

Óðàìøóóëëûí õºø¿¿ðýã Incentives

Óðàíû èñýë Uranium oxide

Óðãàìàë ¿õýæ ìóóäàõ Die off

Óðãàìàëàí íºìðºã Plant coverage

Óðãàìàëæèëòûí çóðàã Vegetation map

Óðãàìàëæóóëàëò Revegetation

Óðãàìëàí íºìðºã/ á¿ðõýâ÷ Vegetation cover

Óðãàìëûí àéìàã Flora

Óðãàìëûí á¿ëãýìäýë Vegetation communities

Óðãàìëûí, óðãàìàë ñóäëàëûí Botanical

Óðñàöûí ìîíèòîðèíã Discharge monitoring

Óðòðàã Longitude

Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ Prevention

Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýý

Preventive action

Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ çàð÷èì Precautionary principle

Óðüä÷èëñàí ¿íýëãýý Prior assessment

Óñ àøèãëàëò Water utilization

Óñ íýâòð¿¿ëýõ ÷àäâàð Permeability

Óñ ñóäëàë Hydrology

Óñ óðñãàõ õîîëîé Diversion channels

Óñ õàíãàìæ Water supply

Óñ õóðààõ òàëáàé Catchments

Óñ õýðýãëýã÷ Water user

Óñ öýâýðëýõ áàéãóóëàìæ Water treatment facility

Óñ, öàã óóð, îð÷íû øèíæèëãýýíèé ãàçàð

National Agency of Meteorology, Hydrology & Environment Monitoring

Óñàëæ òîîñûã äàðàõ Dust suppression (watering)

Óñàí ñàí Water reservoir

Óñàí öàõèëãààí ñòàíö Hydroelectronic power station

Óñàí, óñíû Aquatic

Óñã¿é áîëãîõ, õàòààõ, óñã¿éæ¿¿ëýõ

Dehydrate

Óñã¿éæ¿¿ëýõ, óñ çàéëóóëàõ Dewatering

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü40

Ó

Óñæóóëàëò Irrigation

Óñíû (àé ñàâ)õàãàëáàð ãàçðûí õàìãààëàëò

Watershed protection

Óñíû àé ñàâ Water basin/Watershed

Óñíû ãàäàðãà, òîëèî Water table

Óñíû ãîðèì Water regime

Óñíû ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº Water management plan

Óñíû ìýäýýëëèéí íýãäñýí òîãòîëöîî

Water information system

Óñíû íººö Water reserves

Óñíû íººöèéí íýãäñýí ìåíåæìåíò

Integrated Water Resource Management

Óñíû ñýýðíóðóóã¿é àìüòàä Aquatic invertebrates

Óñíû òîî á¿ðòãýë Water inventory

Óñíû ¿íäýñíèé õîðîî National Water Committee

Óñíû õàéãóóë, ñóäàëãàà Hydrological exploration

Óñíû õîìñäîë, äóòìàãøèë Water scarcity, deficit

Óñíû õýðýã ýðõëýõ ãàçàð Water Authority Agency

Óñíû õÿíàëò øàëãàëò Water audit

Óñíû ÷àíàð Water quality

Óñíû ÷àíàðûã õÿíàõ, àæèãëàõ Monitor water quality

Óñíû ÷àíàðûí õÿíàëò øèíæèëãýý

Water monitoring

Óñíû ýêîñèñòåìèéí ýð¿¿ë àõóé Aquatic ecosystem health

Óñíû øàâüæ Aquatic insect

Óñòàæ ¿ã¿é áîëîõ, ñºíºõ ìºõºõ Die out

Óñòàõ àþóëä õ¿ðýýä áàéãàà ç¿éë Endangered species

Óòààíû àãóóëàìæ, õýìæýý Smoke concentration

Óóãóóë èðãýäèéí ýðõ Indigenous rights

Óóë óóðõàéí òóñãàé çºâøººðºë Mining license

Óóë óóðõàéí õ¿ðýýëýí Mining Institute

Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëò Climate change

Óóðõàé äóóññàíû äàðààõ ¿å øàò Post-mining phase

Óóðõàé õààõ Mine closure

Óóðõàéí õààëòûí äàðààõ ãàçàð àøèãëàëò

Post-mining land use

Óóðõàéí ìº÷ëºã Mine life cycle

Óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëò Mine reclamation

Óóðõàéí íºõºí ñýðãýýëòèéí òºëºâëºãºº

Mine reclamation plan

Óóðõàéí òàëáàé Mining area

Óóðõàéí òºãñãºëèéí ¿å øàò Closure Phase

Óóðõàéí óñ çàéëóóëàëò Mine pit de-watering

Óóðõàéí ¿éëäâýð Mining plant

Óóðõàéí ¿íäñýí îðä Hard rock deposit

Óóðõàéí õààëòûí òºëºâëºãºº Mine closure plan

Óóðõàéí õàÿãäàë, îâîîëãî Mine tailings

Óóðõàéí õàÿãäëûí õóðèìòëàë Mine tailings repository

Óóðõàéí õîã õàÿãäàë Mining waste

Óóðõàéí õ¿äýð Mining ore

Óóðõàéí øîðîîí îðä Placer deposits

Óóðõàéí ýäýëáýð ãàçàð Mining claim

Óóðøèõ Evaporation

Óóñàõ Dissolve

Óóñãàõ Leaching

Óóññàí õ¿÷èëòºðºã÷ Dissolved oxygen

Óíäíû óñ (aìíû óñ) Potable water

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü41

¯ÔÕ

Óõàõ, ìàëòàõ Dig

Óõàø Bore

¯çýã÷, ñîíñîã÷, îëîí íèéò Audience

¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ íèéãìèéí çºâøººðºë

Social license to operate

¯éë àæèëëàãààíû ñòàíäàðò Performance standards

¯éëäâýðèéí õàòóó õîã õàÿãäàë Industrial solid waste

¯éëäâýðèéí õºãæèë Industrial development

¯éëäâýðëýëèéí ¿å øàò Operation Phase

¯éëäýë, ¿éë àæèëëàãàà, àðãà õýìæýý

Action

¯éë÷èëãýýíèé òºëáºð/ õóðààìæ Service fee

¯ëäýö Residue

¯ëäýö íºëººëºë Residual impacts

¯íäñýí ÷óëóóëàã, îðä ãàçàð Bedrock

¯íäñýí, ñóóðü Baseline

¯íäýñëýëã¿é øààðäëàãà Invalid claim

¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàë National security

¯íäýñíèé á¿ñ Root zone

¯íäýñíèé õºãæëèéí ñòðàòåãè National Development Strategy

¯íñ, øààð Slag

¯ñðýíã¿é ºñºëò áà áóóðàëòûí ìº÷ëºã, ¿å øàò

Boom and bust cycle

¯íý öýíý, ¿íýò ç¿éë, à÷ õîëáîãäîë

Value

¯íýëãýý, ä¿í øèíæèëãýý Appraisal

¯íýëãýýíèé êàðò Scorecard

¯íýëãýýíèé õàìðàõ õ¿ðýý Scope of assessment

¯ð àøãèéí íºëººëëèéí ãýðýý õýëýëöýýð

Impact Benefit Agreement

¯ð àøèãòàé, ºðòºã çàðäàë õýìíýñýí

Cost effective

¯ð äàãàâàð Consequence

¯ðãýëæëýõ õóãàöàà Duration

¯ðæèë øèìò äàâõàðãà Fertile layer

¯¿ðýã ã¿éöýòãýæ áóé, àæèëëàæ áàéãàà

Acting

¯¿ðýã õàðèóöëàãà Liability

¯õýð ÷óëóó Boulder

¯¿ñìýë ãàäàðãóó artificial surface artificial surface

Ôîñôàòûí îðä Phosphate deposit

Õààëò (óóðõàéí õààëò) Closure (mine closure)

Õààëòòàé òýýâýðëýã÷èä Conveyors

Õààëòûí òºëºâëºãºº Closure planning

Õàâàðæàà Spring camp

Õàãàðõàé, ýâäýðõèé õýìõýðõèé, áàëãàñ, ÷óëóóëãèéí õýëòýðõèé

Debris

Õàãàñ õóóðàé, õóóðàéñàã Semi-arid

Õàäãàëàãäàõ ëèöåíç Retention license

Õàäãàëñàí ºíãºí õºðñºíä çºâ ìåíåæìåíò àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ

Manage stockpiled topsoil

Õàäëàíãèéí òàëáàé Hay field

Õàäëàíãèéí òàëáàé Haymaking area

Õàéãóóëûí áîëîí óóë óóðõàéí àøèãëàëòûí êîìïàíèóä

Exploration and mining companies

Õàéãóóëûí ãàçàð, òàëáàé Exploration area

Õàéãóóëûí ëèöåíç Exploration license

Õàéãóóëûí ¿å øàò Exploration Phase

Õàéëàõ ¿éëäâýð Smelter

Õàéëóóëàõ Smelting plants

Õàéëóóð æîíø Fluorspar

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü42

Õ

Õàéðãà Gravel

Õàëóóí öýã Hot spot

Õàìãààëàëòûí á¿ñ Exclusion zone

Õàìãààëàõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ Safeguard

Õàìãààëàõ, õàäãàëàõ Conservation

Õàìòàðñàí ¿éëäâýð Joint venture

Õàìòðàã÷ Collaborator

Õàìòðàí àæèëëàõ Collaborate

Õàìòûí àæèëëàãàà Collaboration

Õàìòûí àæèëëàãààíû ãóðâàí òàëò õýëýëöýýð

Tripartite negotiation

Õàìãèéí ñàéí òåõíèê, àðãà áàðèë

Best available techniques

Õàíàñàí õºðñ Saturated soil

Õàíãàëòã¿é íºõºí ñýðãýýëò Inadequate rehabilitation

Õàíãàí íèéë¿¿ëýëòèéí ýðñäëèéí ¿íýëãýý

Supply risk assessment

Õàíø áóóðàëò, ¿íèéí óíàëò Devaluation

Õàð ìåòàëë Ferrous metals

Õàð òóãàëãà Lead

Õàðèëöàí àøèãòàé ºãººæòýé áàéõ

Mutual benefit

Õàðèëöàí îéëãîëöëûí ñàíàìæ áè÷èã

Memorandum of Understanding (MOU)

Õàðèëöàí õàìààðàë, õîëáîî Correlation

Õàðèóöëàãà, õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð

Accountability

Õàðèóöëàãàã¿é óóë óóðõàé Irresponsible mining

Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàé Responsible mining

Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàéí ñàíàà÷èëãà

Responsible Mining Initiative

Õàòóó õàÿãäëûí îâîîëãî Waste rock pile

Õàòóó õîã õàÿãäàë Solid waste

Õàÿãäàë (õèéí), øèíãýýëò Emission

Õàÿãäàë áîõèð óñ Sewage

Õàÿãäàë çàéëóóëàëò Tailings disposal

Õàÿãäàë ëàã (øèíãýí) Leachate

Õàÿãäàë õàäãàëàõ òºõººðºìæ (õàÿãäëûí àãóóëàõ)

Tailings storage facility

Õàÿãäàë ÷óëóóëàã Waste rock

Õàÿãäàë ÷óëóóëãèéí îâîîëãî Waste rock dump

Õàÿãäàë ÷óëóóëãèéí õàäãàëàëò Stockpiling waste rock

Õàÿãäëûí ìåíåæìåíò Waste management

Õàÿãäëûí ýõ ¿¿ñâýð Emission source

Õèéìýë äàãóóëûí àæèãëàëò Satellite observation

Õèë äàìæèí øèëæèõ õºäºë㺺í Transboundary movement

Õèë õÿçãààð òîãòîîõ, çààãëàõ, çààã òîãòîîõ

Delimit

Õèëèéí ìàðãààí Boundary dispute

Õèë äàìæèí ºíãºðºõ óñ Transboundary water

Õîâîð ìåòàë Rare earth elements

Õîã õàÿãäàë Waste

Õîã õàÿãäàë çàéëóóëàõ Waste disposal

Õîã õàÿãäàë øàòààõ Waste incineration

Õîã õàÿãäëûí çàéëóóëàëò Disposal of refuse or spoil

Õî¸ð íàìûí Bipartisan

Õî¸ð òàëûí õýëýëöýý Bilateral agreement

Õîìñäîë Scarcity

Õîîñîí çàé, òàëáàé Void

Õîð óðøèã Nuisance

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü43

Õ

Õîðã¿éæ¿¿ëñýí õèìèéí á¿òýýãäýõ¿¿í

Detoxified chemicals

Õîðäóóëàõ ÷àíàðûã àðèëãàõ, õîðûã ñààðìàãæóóëàõ

Detoxification

Õîðèî, õîðèã, õîðèã öààç õîðèã òàâèõ, õîðèãëîõ

Ban

Õîðò õàÿãäàë Toxic waste

Õîðòîé, õºíººëòýé, óðøèãòàé Detrimental

Õîð Hazard

Õîðòîé ìàòåðèàë Hazardous material

Õîðòîí Pest

Õîðøîîëîë, õàìòëàã Cooperative

Õîòæèëò Urbanization

Õîòûí õºãæèë Urban development

Õîõèðëûí ¿íýëãýý Damage assessment

Õîõèðîë íºõºí àðèëãóóëàõ øààðäëàãà

Claim for damages

պ人 àæ àõóé Agriculture

պ人 àæ àõóéí óðãàö õóðààëò Agricultural harvesting

Õººæ ãàðãàõ õàñàõ Expel

Õºðºí㺠îðóóëàã÷ Investor

Õºðºí㺠îðóóëàëò Investment

Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ãýðýý Investment Agreement (IA)

Õºðñ õóóëàõ Soil removal

Õºðñíèé áîõèðäîë Soil pollution

Õºðñíèé ìåíåæìåíò Soil management

Õºðñíèé ìîðôîëîãè Soil morphology

Õºðñíèé íóðàëò Landslide

Õºðñíèé òîãòâîðòîé áàéäàë Soil stability

Õºðñíèé ¿ðæèë øèì Topsoil fertility

Õºðñíèé ¿ðæèë øèì Soil fertility

Õºðñíèé ¿ðæèë øèì áóóðàõ Depletion of soil

Õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò

Soil fertility indicator

Õºðñíèé øèíæ, á¿òýö Soil texture

Õºðñíèé ýâäðýë Soil erosion

Õºðñºí äîîðõ íººö áàÿëàã Subsoil asset

Õºõòºí àìüòäûí á¿ä¿¿í ãýäñýíä áàéäàã ñàâõàí õýëáýðòýé áàêòåðè. Ãýäýñíèé ñàâõàíöàð

Escherichia coli (E.coli)

Õóâü, õýìæýý, íîãäîë Quota

Õóâüöàà ýçýìøèã÷/õóâü íèéë¿¿ëýã÷

Shareholders

Õóâüöààò êîìïàíè Shareholding company

Õóäàã Well

Õóéëàðñàí, áóæèãíàñàí Turbulent

Õóëãàéí àí Poaching

Õóðäàñãóóð, ººð÷ëºã÷ Catalyst

Õóðèìòëàãäñàí íºëººëºë Cumulative impact

Õóóëèéí õîðèãóóä Legal prohibition

Õóóëèéí ýìõòãýë Compendium of Law

Õóóëèéí ýòãýýä Legal person

Õóóëü áóñ íàéìàà Trafficking

Õóóëü ¸ñíû, ç¿éä íèéöñýí, ç¿é ¸ñíû

Legitimate

Õóóëü ç¿é, äîòîîä õýðãèéí ÿàì Ministry of Justice and Home Affairs (MOJHA)

Õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãà Law enforcement agency

Õóóëü ñàõèóëàõ, ìºðä¿¿ëýõ Law enforcement

Õóóëü òîãòîîìæóóäûí ¿íýëãýýíèé õóóäàñ

Legislative scorecard

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü44

Õóóëü òîãòîîõ áàéãóóëëàãà Legislature

Õóóëèéí äàãóó ãàðñàí òîãòîîë Legislative decree

Õóóëüä çàõèðàãäñàí õóóëèéã õ¿íäýëñýí

Law abiding

Õóóðàé, õàòñàí, óñã¿é Arid

Õóóðàéøèë, ãàí Drought

Õóóðàéøèë, ¿ð øèìã¿é Aridity

Õóóðàéøëûí ò¿âøèí Degree of aridity

Õóðëûí äàðãà Convener

Õ¿äðèéí áèåò Orebody

Õ¿äýð áîëîâñðóóëàëò Ore processing

Õ¿äýð îëáîðëîëò Ore mining

Õ¿äðèéí äàâõðàãà Lode mining

Õ¿ëöýë,õ¿ëýýöòýé áàéäàë Tolerance

Õ¿ëýýöòýé áàéäëûí õóóëü Law of tolerance

Õ¿ëýìæèéí õèéí ÿëãàðàë Greenhouse gas emission

Õ¿ì¿¿íëýã ¸ñ ç¿éòýé áàéõ Humane and ethical

Õ¿ì¿¿ñèéã í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëýõ Displacement of people

Õ¿í àì ç¿é Demographics

Õ¿í àì öººðºõ Depopulation

Õ¿í àìûí òýã ºñºëò Zero population growth (ZPG)

Õ¿íä ¿éëäâýð Heavy industry

Õ¿íèé íººö Human capital

Õ¿íèé õºãæëèéí ñàí Human Development Fund

Õ¿íèé ýðõ Human rights

Õ¿íöýë Arsenic

Õ¿ðýýëýí áóé îð÷íûã ñóäëàõ óõààí

Environmental science

Õ¿÷èðõèéëýëýýñ àíãèä Non-violence

Õ¿÷èë, èñãýëýí Acid

Õ¿÷èëëýã áîðîî Acid rain

Õ¿÷èëëýã áîõèðäîë Acid pollution

Õ¿÷èëëýã õºðñ Acid soil

Õ¿÷èëëýã õóð òóíäàñ Acid precipitation

Õ¿÷èëëýã ÷óëóóëãèéí ø¿¿ðýë Acid mine drainage (AMD)

Õ¿÷èëëýã ÷óëóóíû ø¿¿ðýë Acid rock drainage (ARD)

Õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ ºäºð Effective date

Õ¿÷èíã¿é áîëãîõ Invalidated

Õ¿÷èíã¿é ñàíàë Invalid ballot

Õýëýëöýõ àñóóäàë Agenda

Õýëýëöýýð, õàðèëöàí ÿðèà Dialogue

Õýëýõ ¿ã, èëòãýë Speech

Õýìæèõ øààðäëàãàòàé ïàðàìåòð¿¿ä

Parameters to be measured

Õýðýãëýã÷äèéí á¿ëýã User group

Õýðýãæ¿¿ëýõ ãýæ áóé òºñëèéí òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýëèéí ñóäàëãàà

Feasibility study

Õýñýã÷ëýí ñóäëàõ, ñîðüö àâàõ Sampling

Õýò èõ óñæóóëàëò õèéõ Over-irrigation

Õýýðèéí ãàðûí àâëàãà Field guide

Õýýðèéí ñóäàëãàà Field study

Õÿíàëò, øàëãàëò, õºíäëºíãèéí õÿíàëò

Audit

Õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà Watchdog

Õÿíàëòûí á¿ñ Control site

Õÿíàëòûí çºâëºë Control Council

Öàã óóðûí íîöòîé íºõöºë áàéäàë

Extreme weather events

Õ

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü45

Öàéð Zinc

Öàõèëãààí äóëààíû ¿éëäâýðëýë Cogeneration

Öàöðàã èäýâõò ýëåìåíò¿¿ä Radioactive substances

Öàöðàã èäýâõò áîäèñûí õàÿãäàë Radioactive waste

Öàöðàãèéí ò¿âøèí Radiation

Öîîíîãîîð îëáîðëîõ Borehole mining

Öºëæèëò, öºëæèõ Desertification

Öºëæèëòèéí ýñðýã/ öºëæèëòººñ õàìãààëàõ õºòºëáºð

Anti-desertification program

Öºëæèëòòýé òýìöýõ Combating desertification

Öºëæèëòòýé òýìöýõ ͯÁ-ûí êîíâåíö

United Nations Convention to Combat Desertification

Öºìèéí àþóë ñ¿éðýë, öºìèéí îñîë

Radiation accident

Öºìèéí õàÿãäàë Nuclear waste

Öºìèéí öàõèëãààí ñòàíö Nuclear power station

Öºìèéí ýð÷èì õ¿÷ Nuclear power

Öóë àëò, ãóëóóç Nugget

Öóòãàë, öóòãàëàí Tributary

Öóöëàõ, õ¿÷èíã¿é áîëãîõ Revoke

Öýâýðø¿¿ëýõ Refining

Öýãýí áóñ ýõ ¿¿ñâýðòýé áîõèðäîë

Non-point pollution

×àäàâõ, á¿òýýìæ, ¿ð àøèã, áàãòààìæ

Capacity

×àäàâõæóóëàõ, ÷àäàâõûã äýýøë¿¿ëýõ

Capacity building

×èéðýã, òóóøòàé, õ¿÷èðõýã Robust

×óëóóæñàí ¿ëäýãäýë Fossil

×óëóóëãèéí õóðèìòëàë Rock concentration

×óëóóí õàìãààëàëò Rock armor

×óóëãà óóëçàëò Forum

Øààðäëàãà, íýõýìæëýõ çàðãà ìýä¿¿ëýõ

Claim

Øàâàð, øàâðàíöàð Silt

Øàòàìõàé Flammable

Øàøíû à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ãàçðóóä

Spiritual sites

Øèëäýã òóðøëàãà Best practice

Øèëæèëòèéí öýã¿¿ä Transfer points

Øèì ìàíäàë Biosphere

Øèì ìàíäàë, îð÷èí ìàíäàë Ecosphere

Øèì òýæýýëèéí áîäèñûí ýðãýëò Nutrient cycle

Øèìò õºðñ Fertile soil

Øèìòýé, óðãàö ñàéòàé Fertile

Øèíãýí õàÿãäàë áîäèñ Effluent

Øèíãýýõ, çàëãèõ, øèíãýýëò Absorption

Øèíæëýõ/õÿíàõ Inspection

Øèíý òåõíîëîãè Know-howØîðîîí äàâõàðãà, õºðñíèé äîîä äàâõàðãà

Subsoil

Øîõîéæèëò, ÷óëóóæèëò Calcification Øîõîéí ÷óëóó Limestone Øóäàðãà ¸ñ, òýãø áàéäàë Justice and equity Øóäàðãà ãàçàð ýçýìøèëò Land use integrity Øóóä áóñ íºëºº Indirect impact Øóóä íºëºº Direct impact Øóóä ºðñºë人í Direct competition Ø¿ëò AlkaliØ¿ëòëýã áîäèñ Alkaline substances Ø¿¿õ àæèëëàãàà Lawsuit Ýâ íýãäëèéí ãýð “Friendship” ger

Ö×Ø

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü46

Ýâäýðñýí ãàçàð Eroded land Ýâëýð¿¿ëýí çóó÷ëàõ Mediation Ýâñýë Coalition Ýäèéí çàñãèéí òýã ºñºëò Zero economic growth (ZEG)Ýäèéí çàñãèéí õóâüä àøèãòàé, çîõèñòîé áàéõ

Economic feasibility

Ýêîá¿ñ Ecoregion Ýêîëîãè Ecology Ýêîëîãèéí äîðîéòîë Ecological degradation Ýêîëîãèéí ïèðàìèä Ecological pyramid Ýêîëîãèéí óë ìºð Environmental footprint Ýêîëîãèéí õÿçãààðëàëò Environmental constraintsÝêîëîãèéí öîãö áàéäàë Ecological integrity Ýêîëîãèéí öýâýð á¿òýýãäýõ¿¿í Ecologically sound product Ýêîñèñòåìèéí îëîí ÿíç áàéäàë Ecosystem diversity Ýëáýã, áàÿí AbundantÝëýãäýë Erosion Ýëýãäýë Detrition Ýìçýã ãàçàð íóòàã Environmentally fragile area Ýðãýëò (ýäèéí çàñãèéí ýðãýëò) Turnover (economic turnover)Ýðäýñ áàÿæóóëàëò Mineral processing Ýðäýñ ñóäëàë, ýðäýñ ç¿é Mineralogy

Ýðäýñ áàÿëàã, ýð÷èì õ¿÷íèé ÿàì Ministry of Mineral Resources and Energy

Ýðäýñæèëò Mineralization Ýðñäëèéí êàòåãîðè Risk categoriesÝðñäëèéí ¿íýëãýý/ ðåéòèíã Risk rating Ýðñäýëä ºðòºìòãèé ãàçàð íóòàã Risk prone area Ýðñäýëä òóëãóóðëàñàí àðãà, õàíäëàãà

Risk-based approach

Ýðñäëèéí óäèðäëàãà, çîõèöóóëàëò

Risk governance

Ýðñäëèéí ¿íýëãýý Risk assessment

Ýðñäëèéí øèíæèëãýý Risk analysisÝð¿¿ë àõóéí á¿ñ Sanitary zone Ýðõ ç¿éí îð÷èí, õóóëü ýðõ ç¿éí òîãòîëöîî

Legislative framework

Ýðõ ìýäýë îëãîõ, õ¿÷èðõýãæ¿¿ëýõ EmpowerÝðõ ç¿éí çºð÷èë, õóóëü çºð÷èõ ¿éëäýë

Delict

Ýðõýì çîðèëãî Mission Ýðýë õàéãóóë, òàíäàëò ñóäàëãàà Prospecting Ýðýë õàéãóóëûí ºðºìäëºã õèéõ Reconnaissance drilling Ýñðýã øààðäëàãà Count a claimÝõ îðíû õèøèã Motherland gift Ýöñèéí õóãàöàà Deadline ßàðàëòàé òóñëàìæ àâàõ ¿åä áýëýí áàéõ/ áýëýí áàéäàë

Emergency preparedness

ßäóóðëûã áóóðóóëàõ Poverty alleviation ßë, çýìëýë, áóðóóøààë Accusation ßëãàäàñ Excrement ßëãàðóóëàõ, õàÿõ, ãàðãàõ, óðñàö Dischargeßëçìàãò äàâõðàãà Humus layer

Ýß

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü47

TERMS DEFINITIONENGLISH MONGOLIAN

(Right of) Access to Information

Mýäýýëýë àâàõ (ýðõ)

The principle behind the right of access to information is that because public bodies are elected by the people and sustained by taxpayers’ funds, the public should have a right to know how that power is being used and how that money is being spent. The right of access to information places two key obligations on governments. First, there is the obligation to publish and disseminate key information about what different public bodies are doing. Second, governments have the obligation to receive from the public requests for information and the obligation to respond, either by letting the public view the original documents or receive copies of documents and information held by the public bodies.

AccountabilityÕàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð

Accountability ensures that actions and decisions taken by public officials are subject to oversight in order to guarantee that government initiatives meet their stated objectives and respond to the needs of the community they are meant to be benefitting, thereby contributing to better governance and poverty reduction. Put simply, accountability is taking responsibility for your words and actions.

Advocacyͺ뺺ëºëèéí ¿éë àæèëëàãàà

Social advocacy is the representation done by anyone committed to the concerns of any particular group in society. Such concerns may be rights based or needs based. Social advocacy differs from the type of advocacy done by lawyers, who normally argue from the basis of the law, as social advocacy closely examines even the laws that might be perpetuating wrong behavior to the disadvantage of the voiceless and weaker members of community or society. It is also different to lobbying (see below).

Artisanal and small-scale mining (ASM) or small-scale mining (SSM)

Áè÷èë óóðõàé

ASM (SSM) refers to mining by individuals, groups and families. It is an activity of simplified mineral extraction of primary and secondary deposits. ASM activities are typically highly mobile and labor in-tensive – they generally involve small deposits and are usually exhausted after only a few years. Tools and extraction methods are simple and do not require specialized skills. In contrast to large scale min-ing, ASM has only two phases: extraction and processing. ASM creates far more jobs in rural areas than large scale mining. According to Mongolian law, “Small-Scale Mining” means the activities of an individual undertaken by unregistered partnerships established as stated in Sub-section 1 of Article 481 of the Civil Code for the purpose of extracting minerals from the deposits of non-commercial and non-economic value and artificial deposits formed by the extraction and technological waste and areas of mineral occurrences, allocated for the purpose stated in Article 16.1.11 of the Law on Land.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü48

Best practice (or international best practice)

Øèëäýã òóðøëàãà (îëîí óëñûí øèëäýã òóðøëàãà)

A technique, method, process or activity that is known to give a desired result, with results superior to those achieved by other means. These results are proven through previous experience and research by recognized authorities or by well-respected institutions. “International best practice” is a set of policies, norms, procedures and protections that industry and lawmakers in developing countries can follow to achieve relatively predictable results. International best practices result from the successful application in other countries. Examples of such international best practices are the Performance Stan-dards on Environmental and Social Sustainability published by the International Finance Corporation.

Capacity ×àäàâõ

Capacity is the ability to function and to achieve objectives successfully. Increases in capacity gener-ally lead to an improved ability to function and to achieve objectives. The capacity of an individual, organization or a system is usually measured according to decision-making ability, leadership, service delivery, accountability, transparency, financial management, ability to learn and adapt, pride and motivation, organizational integrity, and so on. Upgraded individuals can enhance the capacity of a system, and upgraded systems can enhance the capacities of individuals.

Capacity-building×àäàâõæóóëàõ/ ×àäàâõ áýõæ¿¿ëýõ

The strengthening and/or development of human resources and institutional capacities. It involves the transfer, sharing and strengthening of practical knowledge and experience to develop or build a particular skill or competence.

Citizen (or civic) engagement

Èðãýäèéí (èðãýíèéí) îðîëöîî

All measures and/or institutional arrangements that link citizens more directly into the State’s decision-making process in order to influence public policies and programs in a manner that impact positively on their economic and social lives. In processes of citizen engagement, citizens represent themselves as individuals rather than representing stakeholder groups. Although the words “civic” and “citizen” are often used interchangeably, there is a distinction between the two terms. The “civic” concept re-fers to the values, and acceptance of the idea that people should be involved in their constituencies. “Citizen engagement” refers to how people are individually involved as voters, volunteers, etc.

Citizen monitoring Èðãýäèéí õÿíàëò

An instrument to help build and implement accountability and that relies on civic engagement, i.e., where ordinary citizens and/or civil society organizations participate directly or indirectly in exacting accountability. In a public sector context, social accountability refers to a broad range of actions and mechanisms that citizens and communities can use to hold public officials and public servants accountable. Citizen-driven monitoring is a means of driving accountability measures that comple-ment and reinforce conventional mechanisms of accountability such as political checks and balances, accounting and auditing systems, administrative rules and legal procedures. Evidence suggests that social accountability mechanisms can contribute to improved governance, increased development ef-fectiveness through better service delivery, and empowerment.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü49

Civil society Èðãýíèé íèéãýì

Civil society refers to the arena of uncoerced collective action around shared interests, purposes and values. It is the arena, outside of the family, the state, and the market where people associate to advance common interests. Civil society is thus the wide array of non-governmental and not-for-profit organizations that have a presence in public life, expressing the interests and values of their members or others, based on ethical, cultural, political, scientific, religious or philanthropic considerations.

Civil society organization (CSO)

Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä

Civil Society Organizations (CSOs) refer to a wide array of organizations: community groups, non-governmental organizations (NGOs), labor unions, indigenous groups, charitable organizations, faith-based organizations, professional associations, and foundations. CSOs work to advance universal val-ues for common good, around human rights, the environment, and governance. Their role has gained special importance in aligning economic activities with social and environmental priorities.

CollaborationÕàìòûí àæèëëàãàà

A cooperative arrangement in which two or more parties (which may or may not have any previous relationship) work together towards a common goal.

Communicate effectively

¯ð ä¿íòýé õàðèëöàõ

Effective communication is a process where a message is received and understood by the receiver in the manner that the sender intended it to be. Making oneself understand properly is foundational for constructive engagement.

Community

Íóòãèéí èðãýä (íóòãèéí àðä ò¿ìýí, îðîí íóòàã, õàìò îëîí ãýæ ÿíç ÿíç õýëäýã)

A social group of any size whose members reside in a specific locality, share government, and often have a common cultural and historical heritage. Community can also mean a social, religious, occupa-tional, or other group sharing common characteristics or interests and perceived (or perceiving itself) as distinct in some respect from the larger society within which it exists.

Community consultation

(Îðîí íóòãèéí) Èðãýäèéí çºâëºãººí

Consultation is one level of community engagement and specifically involves interactions between identified groups of people. Consultation involves seeking advice on or responses to an actual issue, event, activity or process. Consultation will typically involve an authority holder informing the com-munity about activities related to the authority, listening to community feedback, and then consider-ing using this feedback when making decisions. Community consultation does not mean that mutual agreement about decisions has to be reached, rather, it acknowledges that the authority (for example, a mining company) is likely to make better decisions by using community input. “Free Prior and In-formed Consultation” is consultation that is free of intimidation or coercion and that provides timely disclosure of information that is relevant, understandable and accessible.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü50

Community development

(Îðîí) Íóòãèéí èðãýä, õàìò îëíû õºãæèë

A process of developing or building communities of people to enable empowerment, self-sufficiency, and control over their environment. Community development differs from community consultation in that it achieves deeper knowledge, empathy, active participation, and an increase in overall com-munity confidence in its capacity to make decisions.

Community engagement

(Îðîí íóòãèéí, íóòãèéí) Èðãýäèéí, õàìò îëíû îðîëöîî

Outreach activities carried out by a government, company or non-governmental organization to build or improve its relationship with a particular community. Community engagement occurs when com-munities or stakeholders decide to participate and become involved in activities, decisions, or process-es. The focus is on the collective community rather than individual concerns, involving inclusiveness to ensure consideration is made of the diversity that exists within any community.

Community participation

Èðãýä, õàìò îëíû îðîëöîî

Covers a spectrum of activities involving people in their communities, from passive involvement in community life to intensive, action-oriented participation in community development (including po-litical initiatives and strategies). Community participation means that the members of a community participate directly in decision-making about developments that affect their own community.

Conflict (Dispute) resolution

Ǻð÷ëèéã (Ìàðãààíûã) øèéäâýðëýõ

Conflict (or Dispute) Resolution is the process of resolving conflicts or disputes between parties. The process aims to meet at least some of each side’s needs and address their interests. Conflict resolu-tion refers to methods used by trained neutral facilitators (who do not take sides or represent parties) to help people to communicate more clearly, negotiate effectively, develop and evaluate solutions, or resolve conflicts. These processes may include negotiation, mediation, arbitration, collaborative law, and litigation.

Consensus Ǻâøèëöºë

Consensus is a process for group decision-making. It is a method by which an entire group of people can come to an agreement. The input and ideas of all participants are gathered and synthesized to arrive at a final decision acceptable to all. Through consensus, people work together to achieve bet-ter solutions, and to promote the growth of community and trust. Consensus does not mean that everyone thinks that the decision made is necessarily the best one possible, or even that they are sure it will work. What it does mean is that in coming to that decision, no one feels that her/his position on the matter was misunderstood or that it wasn’t given a proper hearing.

Constructive¯ð ä¿íòýé, á¿òýýë÷ õàíäëàãà

Serving to improve or advance; helpful. For example, constructive criticism is the process of offering valid and well-reasoned opinions about the work of others, usually involving both positive and nega-tive comments, in a friendly manner rather than an oppositional one.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü51

Consultation Ǻâëºãººí

A process for managing two-way communications between different parties or stakeholders. The goal is to improve decision-making, reduce risk, build understanding and potentially ensure more equitable benefits by actively involving individuals, groups, and organizations with a stake in an issue or project. Consultation processes may be initiated or facilitated by any party including a third (or uninvolved) party. An example is a meeting arranged by a soum governor with local stakeholders to review an environmental impact assessment prepared by a mining company that seeks a license to explore or to operate. Consultation processes can be managed using participatory tools such as focus group discussions, etc.

Constructive engagement

Á¿òýýë÷ îðîëöîîBring about results and positive change. Dialogue leading to problem solving. Bringing together people with differing views or positions to build consensus and mitigate conflict.

Corporate social responsibility (CSR)

Êîìïàíèé íèéãìèéí õàðèóöëàãà (ÊÍÕ)

The way that business (the private sector) integrates the social, economic and environmental expecta-tions of its stakeholders into its business practices. CSR means that a business monitors and ensures its support to laws, ethical standards, and international norms. In addition to integrating this into corporate structures and processes, CSR often involves creating innovative and proactive solutions to societal and environmental challenges, as well as collaborating with both internal and external stake-holders to improve CSR performance.

Dialogue Õàðèëöàí ÿðèà

Unlike debate, dialogue emphasizes listening to deepen understanding. It develops common perspec-tives and goals, and allows participants to express their own interests. A community dialogue is a forum that draws participants from as many parts of the community as possible to exchange infor-mation face-to-face, share personal stories and experiences, honestly express perspectives, clarify viewpoints, and develop solutions to community concerns and opportunities.

Empower Ýðõ ìýäýëæ¿¿ëýõ

To have power or control. Community empowerment is the most active form of participation. It is when members of the community are directly involved in relevant decision-making and feel they have the ability to achieve their self-determined goals, with some measure of significant control over the processes and strategies. It places final decision-making in the hands of the public.

Engagement Èäýâõòýé îðîëöîî

A process of relationship-building comprising contact, dialogue and interaction. Engagement involves any type of interaction between people and can include consultation, communication, education or public participation.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü52

Environmental governance

Áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë

Environmental governance is the formal and informal institutions/policies/rules/practices that shape how humans interact with the environment at all levels of social organization. This may be expressed in terms of the policy, legal and regulatory framework for utilization and allocation of natural resourc-es, or distribution of resulting wealth. Other governance tools include standards, codes or protocols to prevent or mitigate pollution for example. Environmental governance at the national, regional and global levels is critical for the achievement of environmental sustainability.

Environmental sustainability

Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë

Environmental sustainability is development that meets the needs of the present generation without compromising the ability of future generations to meet their own needs.

Grievance mechanism

Ìàðãààí çºð÷èë, ãîìäîë øèéäýõ ìåõàíèçì

A formal process to address and resolve disputes or grievances between two or more parties engaged in business, legal or societal relationships.

Goal Çîðèëãî A general guideline that explains what one wants to achieve. Goals are often longterm and represent a vision. A goal has an observable and measurable end result, having one or more objectives to be achieved within a more or less fixed timeframe.

Inclusive

Á¿ãäèéã õàìàðñàí, áàãòààñàí îðîëöóóëñàí/ Õàìàðóóëàí áàãòààõ

Inclusion is a sense of belonging: feeling respected, valued for who one is, and feeling a level of supportive energy and commitment from others so than one can do ones best work. Social inclusion means that all citizens participate meaningfully in the community, and are provided with equal op-portunities and basic levels of well-being.

Justice and equityØóäàðãà ¸ñ áà òýãø ýðõ

Justice and equity are fundamental in a civilized society. Social justice means equal rights for all, regardless of gender, race, class, ethnicity, citizenship, religion, age or sexual orientation. It implies economic justice – which means governments must take active steps to alleviate poverty and redress past injustices. Examples of injustice are a lack of adequate housing, poor sanitation, an inadequate supply of pure water, and environmental degradation related to industrial pollution. Equity is the qual-ity of being fair and impartial towards all concerned, based on the principle of evenhanded dealing.

LearningÑóðàëöàõ ººð÷ëºãäºõ

Learning is acquiring new or modifying existing knowledge, behaviors, skills, values, or preferences and may involve synthesizing different types of information. Human learning may occur as part of education, personal development, school or training. It may be goal-oriented and may be aided by motivation. Learning may occur consciously or without conscious awareness.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü53

Lobbying Ëîááèäîõ

Lobbying is a form of advocacy where a direct approach is made to legislators on an issue that plays a significant role in modern politics. Lobbying is the act of attempting to influence decisions made by officials in the government by individuals, other legislators or government actors, constituents, or advocacy groups. A lobbyist is a person who tries to influence legislation on behalf of a special inter-est or a member of a lobby.

Local decision-making

Îðîí íóòàãò øèéäâýð ãàðãàõ

A process for making decisions that takes place at the sub-national level. In Mongolia, this typically refers to the aimag, soum or community level and involves the local governor.

Local movementÎðîí íóòãèéí õºäºë㺺í

A group of citizens that are organized either formally (as a registered non-government organization) or informally at the sub-national level. In Mongolia, this usually refers to the aimag, soum or com-munity level. A local movement typically is focused on achieving a particular outcome, for example, protecting a nearby water source or developing a local industry.

Local Multi-stakeholder Council

Îðîí íóòãèéí îëîí òàëò îðîëöîã÷èéí çºâëºë

A group of individuals representing major stakeholders in a locality that is committed to constructive dialogue and action for the purpose of addressing mining and environment-related issues of concern. This group’s mission and working modality is articulated in a non-binding (legally) agreement. The LMC’s meetings may be facilitated by a third party that is neutral and/ or uninvolved.

Mainstream

Àæèë õýðýã áîëãîõ, æèøýýëáýë áîäëîãî, õºòºëáºðò òóñãàõ, ¿íäñýí õàíäëàãà, ãîë ÷èãëýë áîëãîõ

The prevailing current of thought, influence, or activity; representing the prevalent attitudes, values, and practices of a society or group.

Multi-stakeholder engagement

Îðîëöîã÷ òàëóóäûí îðîëöîî (Îëîí òàëò îðîëöîã÷)

A process of bringing together stakeholders for relationship building and joint problem solving com-prising contact, dialogue and interaction. Within the Engaging Stakeholders for Environmental Conser-vation (ESEC) program, multistakeholder engagement involves a tripartite of three main stakeholder groups: a mining group (company, or artisanal and smallscale miners), government, and citizens (often represented by civil society organizations). Multistakeholder engagement can take place on different levels, from national to local.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü54

Multi-stakeholder Collaboration Agreement

Îëîí òàëò õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý

A tripartite agreement based on principles of equality between a mining company, the local gov-company, the local gov-ernment, and local residents, often represented by civil society organizations. In other words, the three parties of the agreement should have equal rights in proposing terms of reference, during negotiations, finalizing the agreement, implementation, and especially in the monitoring and evalu-ation cycle. Any single party should not have the underlying authority to settle a contract without informed consent of the other two parties. The goal of a Multistakeholder Collaboration Agreement is to support human rights; mitigate environmental violations caused by mining operations; develop good governance; support regular operations of private industry; establish public participation in legal enforcement and monitoring; and to enhance both public and private social responsibility. Agreements established between mining companies and local government only without any participation of local residents cannot always be transparent and are never democratic.

Non-governmental organization

Òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà

An NGO is a form of legal entity for citizens to become organized with the goal of benefitting their members or society as a whole. It is a non-government affiliated, non-profit making, voluntary, service-oriented or development oriented organization, operating either for the benefit of members (a grassroots organization) or of other members of the population (an agency). NGO’s can be orga-nized on local, national, or international levels. Civil Society Organizations (see above) are an example of an NGO.

Objective ÇîðèëòAn objective defines a strategy or implementation steps to attain identified goals. Unlike goals, objec-tives are specific, measurable, and have a defined completion date. They are more specific and outline the “who, what, when, where, and how” of reaching the goals.

Openness and transparency

Èë òîä íýýëòòýé áàéäàë

Openness and transparency can be understood as the availability and accessibility of relevant informa-tion about how a government, agency, or organization etc. functions. Transparency suggests holders of public office should be as open as possible about all decisions and actions they take. Policy-makers should give reasons for their decisions and they should restrict information only when wider public interest demands this. The more transparent and organization is (via its web site or otherwise), the more it is willing to allow citizens to monitor its performance and to participate in its policy processes.

Participatory engagement

Òàëóóäûí îðîëöîî

A process that typically involves citizens and other major stakeholders in carrying out an action or making a decision with outcomes that affect such groups.

Policy Áîäëîãî A course of action or principle adopted or proposed by a government, party, business or individual.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü55

Policy reformÁîäëîãûí øèíý÷ëýë

A process in which changes are made to the formal “rules of the game” – including laws, regulations and institutions – to address a problem or achieve a goal such as economic growth, environmental protection or poverty alleviation. Policy reform usually involves a complex political process, particularly when it is perceived that the reform redistributes economic, political, or social power.

Problem solvingÀñóóäëûã øèéäâýðëýõ

The process of working through the details of a problem to reach a solution, enabling people to move from a given state to a desired goal state. It stimulates critical and creative thinking skills and encour-ages stakeholders to develop a vision for the future. Problem solving takes both “will” and “way” to improve a project, an organization, or an entire community or region. That is, it takes both support and commitment from stakeholders (will) as well as the needed productive capacity (way) to make an impact on conditions.

Public private partnership

Òºð, õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë /ÒÕÒ/

A public private partnership is a legally binding contract between the public (government) and pri-vate sector (business) to provide public services or infrastructure. A PPP allocates responsibilities and business risks among the various partners; the private party provides a public service or project and assumes substantial financial, technical and operational risk in the project. PPPs are usually longterm and involve services or facilities that were traditionally provided by the public sector. In a PPP, govern-ment and business work together to provide services rather than completely transferring public assets to the private sector, as with privatization.

Responsible resource use

Áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëò

The utilization of natural resources in a manner that is ecologically sustainable and socially equitable for stakeholders. These resources include water, soil, metals and minerals and many others. Activi-ties to locate, extract, process or transport these resources should be as little polluting as possible, allowing for the greatest possibility of restoration to the environment’s previous state, if not better. This is in terms of ecological stability and biological diversity, among others.

Responsible Mining Initiative for Sustainable Development (RMI)

Õàðèóöëàãàòàé óóë óóðõàéí òîãòâîðòîé õºãæèë

The RMI is a non-profit, non-governmental organization founded by representatives of government, civil society, industry, and academia, with the goal of advancing and developing a responsible mining sector in Mongolia. RMI was born out of the first Multi-Stakeholder Forum that discussed respon-sible mining in 2006, bringing together representatives from government, civil society, industry, and academia. These working groups developed a definition of responsible mining and eight guiding prin-ciples, which led to the development of a Declaration on Responsible Mining. This served as the basis for the establishment of the Responsible Mining Initiative. More than 60 organizations have signified their support of the Declaration on Responsible Mining, reinforcing the transformation of the RMI into an officially registered NGO in 2007. RMI has been implementing activities since April 2008. To achieve its mission, the RMI works toward building a common framework of responsible mining in Mongolia among the public, government, industry, and investors; providing open and transparent information; and securing the equal participation of stakeholders in these activities.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü56

Social license to operate

Íèéãìèéí çºâøººðºë

Broad acceptance of a company’s activities by society and/or local communities. The social license to operate is outside of the government or legally granted right to operate a business. Without this social approval, a business may be unable to carry on its activities without incurring serious delays and costs.

Social risk Íèéãìèéí ýðñäýë

Social risk is the potential and real challenges to companies regarding the social consequences of their business practices. It can affect not only public perception, but also product or service cost, marketability, business operations, supply networks and company reputation. Social risk occurs when stakeholders identify a company’s vulnerability on a social issue - such as an unfavorable policy, ethic, or practice - and pressure the corporation to change its approach. Common areas of social risk involve human rights, labor, or environmental sustainability, and can destroy a company’s reputation if left unchecked.

Stakeholder (Multi-stakeholder)

Îðîëöîã÷ òàë (Îëîí òàëò îðîëöîã÷)

Any person or group of people that may be affected positively or negatively by the financial, environ-mental (including health and safety) and social aspects of an exploration or mining project, including those who have an interest in or influence over project activities.

Sustainable livelihoods

Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà

Sustainable livelihoods are those livelihoods that empower individuals to earn enough money to pro-vide for basic amenities such as food, clothing and shelter. It encompasses activities intended to help economically disadvantaged members of society meet their daily subsistence needs in a manner that is dignified, locally appropriate, and environmentally sustainable.

Vision Ýðõýì çîðèëãî

Defines the way an organization or enterprise will look in the future. It is the stated aims and objec-tives of a group, business or other organization. A vision is a long term view, sometimes describing how the organization would like the world in which it operates to be. For example, an organization’s vision could be “to influence government policy and decisions affecting natural resource use and to protect citizens’ rights to live in a healthy and safe environment”.

Voluntary principlesÑàéí äóðûí çàð÷ìóóä

A set of principles which are not required by law or regulated by government, but adopted by an organization or entity in order to encourage stronger and more meaningful self regulation. Voluntary principles are often adopted as companies or organizations try to implement best practice when such practices go above and beyond current legal requirements. For example, the Voluntary Principles on Security and Human Rights an initiative by governments, NGOs, and companies provides guidance to extractives companies on maintaining the safety and security of their operations within an operating framework that ensures respect for human rights and fundamental freedoms.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü57

ÍÝÐ ÒÎÌڨΠÒAÉËÁÀÐÌîíãîë Àíãëè

Àæèãëàã÷ Watchdog ¯ð àøèãã¿é áàéäàë, õóóëü áóñ ¿éë àæèëëàãàà çýðãèéã ñýðãèéëýõ õ¿í ýñâýë á¿ëýã õ¿í.

Àæèë õýðýã áîëãîõ, æèøýýëáýë áîäëîãî, õºòºëáºðò òóñãàõ, ¿íäñýí õàíäëàãà, ãîë ÷èãëýë áîëãîõ

MainstreamÎëîí íèéòèéí äóíä ºðãºí äýëãýðñýí, ò¿ãñýí, îëíû äàâàìãàéëñàí ñàíàëûã ¿íäñýí ÷èãëýë áîëãîõ, æèøýýëáýë æåíäýðèéí òýãø áàéäëûã õàíãàõ àñóóäëûã àæèë õýðýã áîëãîõ ãýõ çýðýã.

Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ

Problem solvingÈðãýä áîëîí áóñàä îðîëöîã÷ ãîë òàëóóäûã îðîëöóóëñàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ ýñâýë ýäãýýð á¿ëã¿¿äýä íºëººëºõ øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöûã õýëíý.

Áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëò

Responsible resource use

Îðîëöîã÷ òàëóóäûí õóâüä ýêîëîãèéí òîãòâîðòîé, øóäðàãà àðãààð áàéãàëèéí íººöèéã àøèãëàõ. Áàéãàëèéí íººö ãýäýãò óñ, õºðñ, ìåòàëë áîëîí áóñàä ç¿éë áàãòàíà. Ýäãýýð íººöèéí áàéðøëûã òîäîðõîéëîõ, àøèãëàõ, áîëîâñðóóëàõ, òýýâýðëýõ ÿâöàä áàéãàëèéí óíàãàí òºðõèéã áàãà àëäàãäóóëàõ, íºõºí ñýðãýýõ íü ÷óõàë þì. Ýíý íü íýí ÿëàíãóÿà ýêîëîãèéí òýíöâýðòýé áàéäàë, áèîëîãèéí îëîí òºðºëò áàéäëûã òóñãàéëàí àíõààðàõ íü ÷óõàë.

Áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë

Environmental governance

Íèéãìèéí á¿õèé ë õ¿ðýýíä õ¿ì¿¿ñ áàéãàëü îð÷èíòîé õýðõýí õàðüöàõûã òîäîðõîéëæ áàéäàã àëáàí áîëîí àëáàí áóñ èíñòèòóö/áîäëîãî/ä¿ðýì/ æóðàìóóä áàéäàã. Áàéãàëèéí áàÿëàãèéã àøèãëàõ ìºí õóâààðüëàõ ýñâýë ¿ð ä¿íäýíä íü áèé áîëñîí õºðºíãèéã õóâààõ òàëààð ýðõ õóóëü ç¿é, áîäëîãûí ò¿âøèíä òóñãàäàã. Æèøýý íü: Áàéãàëü îð÷íû áîõèðäîëûã óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, óñòãàõ ñòàíäàðò, õýì õýìæýý, ýðõ ç¿éí áè÷èã áàðèìòóóä, çàñàãëàëûí õýðýãñýë¿¿ä þì. ¯íäýñíèé, á¿ñèéí, äýëõèé äàõèíû ãýñýí á¿õèé ë òºâøíèé áàéãàëü îð÷íû çàñàãëàë íü áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäëûã áèé áîëãîõîä íýí ÷óõàë øààðäëàãàòàé þì.

Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë

Environmental sustainability

Áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë íü èðýýä¿éí õîé÷ ¿åèéíõíèé ñàéí ñàéõàí áàéäëûã ìóóòãàõã¿éãýýð ºíºº ¿åèéí õýðýãöýý øààðäëàãà, ñàéí ñàéõàí áàéäëûã õàíãàõ ÿâö þì.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü58

Áè÷èë óóðõàé

Small-scale mining (SSM) (or Artisanal and small-scale mining (ASM))

Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷ ãýäýã íü àìüæèðãààãàà çàëãóóëàõ çîðèëãîîð àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîæ áóé õóâü õ¿íèéã õýëíý. Áè÷èë óóðõàéã àøèãò ìàëòìàëûí òºð뺺ñ øàëòãààëàí ãýð á¿ë, íàéç íºõºäòýéãýý õàìòðàí ýñâýë áèå äààí ãàíöààðàà áè÷èë óóðõàé ýðõýëäýã. Áè÷èë óóðõàé îëáîðëîëò, áàÿæóóëàëò ãýñýí õî¸ð ¿å øàòààñ á¿ðääýã. Áè÷èë óóðõàé íü õºäºëìºð, öàã õóãàöàà èõ øààðäñàí ¿éë àæèëëàãàà áºãººä õºäºë㺺í èõòýé áàéäàã. Áè÷èë óóðõàéä ýíãèéí òîíîã òºõºðººìæ õýðýãëýääýã ó÷èð áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷äýýñ òóñãàéëàñàí ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã øààðääàãã¿é. Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷èä òîì óóë óóðõàéí õàÿãäàë, òîì óóðõàéí ìàøèí òîíîã òºõººðºì溺ð îëáîðëîëò ÿâóóëàõàä ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãã¿é òàëáàé ýñâýë áàãà íººöòýé ãàçàð îëáîðëîëò ÿâóóëäàã. պ人 îðîí íóòàãò òîì óóðõàéòàé õàðüöóóëáàë áè÷èë óóðõàé íü àæëûí áàéðûã èõýýð áèé áîëãîäîã. Ìîíãîë óëñûí õóóëèàð áè÷èë óóðõàéã: “Íýãä¿ãýýðò: óóðõàéí àøèãëàëò, áàÿæóóëàõ òåõíîëîãèéí õàÿãäëààñ áèé áîëñîí ¿¿ñìýë îðä, õî¸ðäóãààðò: ¿éëäâýðëýëèéí àðãààð àøèãëàõàä ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãã¿é áîëîõ íü òîãòîîãäñîí îðä, èëýðöèéí íººöèéí àëü íýãèéã òîõèðñîí òåõíèê, òåõíîëîãè õýðýãëýí, ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãòàéãààð, îñîë ýíäýãäýëã¿é îëáîðëîæ, áàéãàëü, íèéãìèéí ºìíº òîäîðõîé ¿¿ðýã, õàðèóöëàãà õ¿ëýýäýã õóâèàðàà àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîã÷èä Èðãýíèé õóóëèéí 481.1-ä çààñíû äàãóó áàéãóóëñàí íºõºðëºëèéí ýðõëýæ áóé óóðõàéã áè÷èë óóðõàé ãýíý” õýìýýí òîìú¸îëñîí áàéäàã. Èðãýíèé õóóëèéí 481.1-ä “ Õàìòðàí àæèëëàõ ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð õýä õýäýí ýòãýýä õîëáîî áîëîí íºõºðëºëèéí õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëàãäàæ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áîëîõ áºãººä èéì áàéãóóëëàãûã óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëýõã¿é, á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëòûã ãèø¿¿ä õàðèëöàí òîõèðîëöîæ òîäîðõîéëíî” ãýæ çààæýý

Áîäëîãî PolicyÇàñãèéí ãàçàð, óëñ òºðèéí íàì, áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà ýñâýë õóâü õ¿íèé ñàíàë áîëãîõ ýñâýë áàòëàõ ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýë.

Áîäëîãûí øèíý÷ëýë Policy reform

Áîäëîãûí øèíý÷ëýë ãýäýã íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëò, áàéãàëü îð÷íû õàìãààëàë, ÿäóóðëûã áóðóóëàõ çýðýã àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîîð õóóëü, ä¿ðýì æóðàì áîëîõ àëáàí ¸ñíû “òîãëîîìûí ä¿ðýìä” ººð÷ëºëòèéã îðóóëàõ ÿâöûã õýëíý. Áîäëîãûí øèíý÷ëýë íü ÿëàíãóÿà íèéãýì, ýäèéí çàñàã, óëñ òºðèéí ýðõ ìýäëèéã äàõèí õóâààðèëàõ òîõèîäîëä òºðèéí öîãö ¿éë ÿâö ÿâàãääàã.

Á¿ãäèéã õàìàðñàí, áàãòààñàí îðîëöóóëñàí/ Õàìàðóóëàí áàãòààõ

Inclusive

Íèéãìèéí õàìààðóóëàí áàãòààõ ãýäýã áîë á¿õ èðãýä òóõàéí íèéãýìäýý á¿ðýí óòãààðàà îðîëöîæ, òýãø áîëîìæ, ñàéí ñàéõàí áàéõûí ¿íäñýí ýðõýýð õàíãàãäñàí áàéõûã õýëíý. Áóñäààñ äýìæëýã, èòãýë ¿íýìøèë àâ÷ õèéõ þìàà õàìãèéí ñàéí õèéíý ãýñýí ìýäðýìæ àâ÷, áóñäààð õ¿íäë¿¿ëæ, ººðèé㺺 áàéãààãààðàà ¿íýë¿¿ëýõ ìýäðýìæ þì.

Á¿òýýë÷ îðîëöîîConstructive engagement

Ýåðýã ººð÷ëºëò, ¿ð ä¿íã ãàðãàõ. Àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çàì. Ǻâøèëöºëä õ¿ðãýæ, çºð÷ëèéã áàãàñãàõ çîðèëãîî𠺺ð ¿çýë áîäîë, áàéð ñóóðüòàé õ¿ì¿¿ñèéã öóãëóóëàõ.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü59

Çîðèëãî Goal

Þóíä õ¿ðýõèéã ýðìýëçýæ áàéãààã òîäîðõîéëæ ãàðãàñàí åðºíõèé óäèðäàìæ. Çîðèëãî íü óðò õóãàöààíû òóðø õýðýãæèõ áà èðýýä¿éä õ¿ðýõ ¿ð ä¿íãèéí òºñººëºëòýé áàéíà. Çîðèëãî íü ¿ð ä¿í ãàðãàõûí òºëºº áàéõ áà åðºíõèé çîðèëãûã òîäîðõîé òºëºâëºñºí õóãàöààíä õàíãàí áèåë¿¿ëýõèéí òóëä õýä õýäýí çîðèëòóóäûã äýâø¿¿ëæ áèé áîëãîæ áîëíî.

Ǻâëºãººí Consultation

ßíç á¿ðèéí á¿ëýã áîëîí òàëóóä õîîðîíäûí õàðèëöààã çîõèöóóëàõ ¿éë ÿâö þì. Òóõàéí àñóóäàë ýñâýë òºñºë äýýð õóâü õ¿í, á¿ëýã áîëîí áàéãóóëëàãûã èäýâõòýéãýýð îðîëöóóëàí, øèéäâýð ãàðãàõ, ýðñäýëèéã áàãàñãàõ, õàðèëöàí îéëãîëöîë áèé áîëãîõ ò¿¿í÷ëýí èæèë àøèã øèì õ¿ðòýýõ íü çºâºë㺺íèé ãîë çîðèëãî þì. Ǻâºë㺺íèé ¿éë ÿâöûã ãóðàâäàã÷ òàëûã îðîëöóóëàí (îðîëöîîã÷ áóñ òàë) ÿâóóëæ áîëäîã. Õàéãóóë õèéõ ýñâýë ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ãýýä ëèöåíç àâàõ ãýæ áàéãàà óóë óóðõàéí êîìïàíèéí áàéãàëü îð÷èíä íºëººëºõ áàéäëûí ¿íýëãýýã ñóìûí çàñàã äàðãà òóõàéí îðîí íóòãèéí îðîëöîã÷ òàëóóäòàé õýëýëöýõ óóëçàëò íü çºâºë㺺íèé æèøýý þì. Ǻâºë㺺íèé ¿éë ÿâö íü ôîêóñ á¿ëãèéí ÿðèëöëàãà ãýõ ìýò÷èëýí îðîëöîîíû àðãààð ÿâàãäàæ áîëíî.

Ǻâøèëöºë Consensus

Ǻâøèëöºë ãýäýã íü á¿ëãèéí øèéäâýðò õ¿ðýõ ¿éë ÿâö þì. Ýíý íü á¿õýë á¿òýí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ íýãýí òîõèðîëöîîíä õ¿ðýõ àðãà þì. Á¿ëãèéí á¿õ ãèø¿¿äèéí ñàíàë áîäëûã õóðààæ, íýãòãýýä á¿õ õ¿ì¿¿ñèéí õ¿ëýýí çºâøººðºõ ýöñèéí øèéäâýðò õ¿ðíý. Ǻâøèëöºëèéí çàìààð èë¿¿ ñàéí øèéäýëä õ¿ðýõ ò¿¿í÷ëýí òóõàéí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ áîëîí èòãýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð õ¿ì¿¿ñ õàìòäàà àæèëëàäàã.Ǻâøèëöºë ãýäýã íü õ¿í á¿ð òóõàéí øèéäâýð íü õàìãèéí øèëäýã ãýæ áîääîã ýñõ¿¿ë ýíýõ¿¿ øèéäâýð íü õýðýãæèíý ãýäýãòýý èòãýëòýé áàéíà ãýñýí ¿ã áèø þì. Õàðèí ýíý íü òóõàéí øèéäâýðò õ¿ðíý ãýäýã áîë òóõàéí àñóóäàë äýýð õýí ÷ ººðèéõ íü áàéð ñóóðèéã ¿ë îéëãîñîí ýñâýë ººðèéã íü ñîíñîîã¿é ãýæ áîääîã¿é ãýñýí ¿ã þì.

Ǻð÷ëèéã (Ìàðãààíûã) øèéäâýðëýõ

Conflict/dispute resolution

Òàëóóäûí õîîðîíä ¿¿ññýí çºð÷ëèéã (ýñõ¿¿ë ìàðãààíûã) øèéäâýðëýõ ¿éë ÿâöûã õýëíý. Ýíý ¿éë ÿâö íü òàëóóäûí õýðýãöýý ìºí àøèã ñîíèðõîëûã òóñãàæ øèéäâýðëýõýä ÷èãëýäýíý. Õ¿ì¿¿ñèéã õîîðîíä íü íýýëòòýé õàðèëöóóëàõ, ¿ð ä¿íòýé õýëýëöýõ, øèéäýëä õ¿ðýõ ýñõ¿ë çºð÷ëèéã øèéäâýðëýõýä çîðèëãîîð òºâèéã ñàõèñàí áàéð ñóóðüòàé, àëü íýã òàëûã áàðèìòëàõã¿é ýâëýð¿¿ëýí çóó÷ëàõ ìýðãýæëèéí ¿éë÷èëãýý àâ÷ çºð÷ëèéã øèéäâýðëýæ áîëíî. Ìàðãààí øèéäâýðëýõ îëîí àðãà õýëáýð¿¿ä áàéäàã ¯¿íä: õýëýëöýýð, ýâëýð¿¿ëýí çóó÷ëàë, ìàðãààí øèéäâýðëýõ óóëçàëò, ø¿¿õ õóðàë çýðýã áàéäàã áàéíà.

Èäýâõòýé îðîëöîî Engagement

Õàðèëöàí õîëáîî òîãòîîõ, õàðèëöàí ÿðèõ, õàðèëöàõ çýðýã îéëãîëòóóäûã áàòààæ õàðèëöàà ¿¿ñãýõ ÿâö þì. Èäýâõòýé îðîëöîî íü õ¿ì¿¿ñèéí õîðîîíäûí õàðèëöààíû ÿíç á¿ðèéí õýëáýðèéã àãóóëæ áîëîõ áºãººä çºâºë㺺í ÿâóóëàõ, õàðèëöàí ìýäýýëýõ, ñî¸í ãýãýýð¿¿ëýõ ýñâýë îëîí íèéòèéí îðîëöóóëàõ ãýõ ìýò ÿâöûã áàòãààæ áîëíî.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü60

Èðãýä, õàìò îëíû îðîëöîî

Community participation

ªºðñäèéí îðîí íóòãèéí õºãæëèéí àñóóäëààð òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýä øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöàä øóóä îðîëöîõûã èðãýäèéí îðîëöîî ãýíý. Óëñ òºðèéí ñàíàà÷ëàãà áîëîí ñòðàòåãèèéã õàìààðàí ººðñäèéí îðîí íóòãèéã õºãæ¿¿ëýõýä òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýäèéí èäýâõã¿é îðîëöîîíîîñ ýð÷òýé ìºí ¿éë àæèëëàãàà ðóó ÷èãëýãäñýí îëîí òºðëèéí ¿éë àæèëëàãàà õàìðàãäàíà.

Èðãýäèéí (èðãýíèéí) îðîëöîî

Citizens engagement

Èðãýä íèéãýì ýäèéí çàñàã, òºðèéí áîäëîãî, õºòºëáºðò íºëººëºõ çîðèëãîîð òºðèéí øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöàä èðãýä øóóä îðîëöîõ á¿õ ¿éë ÿâöûã õýëíý. Ýíý ÿâöàä èðãýä îðîëöîã÷ òàëûí á¿ëãèéã òºëººëºõ áóñ õàðèí õóâü õ¿íèé áàéð ñóóðüíààñ îðîëöäîã. Õýäèéãýýð “èðãýäèéí”, “èðãýíèé” ãýñýí ¿ãñ õàðèëöàí áèå áèåíýý îðëîæ áîëîõóéö ÷ ÿëãààòàé òàë ýäãýýð îéëãîëòóóäàä áèé. “Èðãýäèéí” ãýäýã íü ¿íýò ç¿éë ò¿¿í÷ëýí õ¿ì¿¿ñ ººðñäèéí çàñàã çàõèðãààòàé õàìààðàëòàé ãýñýí îéëãîëò þì. “Èðãýíèé” ãýäýã íü õ¿í ñîíãîã÷, ñàéí äóðûõàí çýðãýý𠺺ðñ人 õóâü õ¿íèé áàéð ñóóðüíààñ îðîëöîõûã õýëíý.

Èðãýäèéí õÿíàëòCitizens monitoring

Òºð çàñãèéí ãàðãàæ áóé øèéäâýð àìüäðàë äýýð õýðõýí õýðýãæèæ áóéã èðãýä áèåýð ìýäýõ, õÿíàëò òàâèõûã õýëíý.

Èðãýäèéí, õàìò îëíû îðîëöîî (Îðîí íóòãèéí, íóòãèéí)

Community engagement

Òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýäòýé õàðèëöàõ õàðèëöààã áèé áîëãîæ, ñàéæðóóëàõ çîðèëãîòîé òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä, êîìïàíèèéí ÿâóóëæ áóé èðãýäýä õ¿ð÷ î÷èõ ¿éë àæèëëàãàà. Øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöàä îðîëöîõûã íóòãèéí èðãýäèéí îðîëöîî ãýíý. Õóâü õ¿íèé ¿çýë áîäîë ãýõýýñ èë¿¿ á¿ëýã äîòîðõ îëîí òàëò ¿çëèéã òóñãàñàí îëîí íèéòèéã õàìàðñàí õàìòûí øèéäâýð ãàðãàõàä ÷èãëýãäñýí áàéíà.

Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä

Civil society organizations

Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãàä îëîí òºðëèéí áàéãóóëëàãóóä õàìààðäàã. ̄ ¿íä: îðîí íóòãèéí õàìòûí á¿ëýã, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä (ÒÁÁ-óóä), ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë¿¿ä, óóãóóë èðãýäèéí á¿ëã¿¿ä, áóÿíû áàéãóóëëàãóóä, èòãýë ¿íýìøèëýýð íýãäñýí áàéãóóëëàãóóä, ìýðãýæëèéí õîëáîîíóóä áîëîí ñàíãóóä îðíî. Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä õàìòûí ñàéí ñàéõàí, õ¿íèé ýðõ, áàéãàëü îð÷èí ìºí çàñàãëàëûã ñàéæðóóëàõûí òºëºº àæèëëàäàã. Íèéãýì, áàéãàëü îð÷èíû òóëãàìäñàí àñóóäëóóäûã ýäèéí çàñãèéí ¿éë àæèëëàãààòàé õàìòðàí ÿâóóëæ áàéãàà íü òýä íàðûí ¿¿ðýã ÷óõàë áîëñîí.

Èðãýíèé íèéãýì Civil society

Èðãýíèé íèéãýì ãýäýã íü õàìòûí ñîíèðõîë, çîðèëãî áîëîí ¿íýò ç¿éëòýé õîëáîîòîé ñàéí äóðûí õàìòûí ¿éë àæèëëàãààíû òàëáàðûã õýëäýã. Èðãýíèé íèéãýì ãýð á¿ë, òºð áîëîí çàõ çýýëýýñ ãàäóóðõ òàëáàð áºãººä õ¿ì¿¿ñ õàìòûí ñîíèðõîëîî áýõæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé õîëáîãääîã. Èéì ó÷ðààñ ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýý, ñî¸ë, óëñ òºð, øèíæëýõ óõààí, øàøèí ø¿òëýã áîëîí ýíýðýíã¿é ¿çýë äýýð ¿íäýñëýí ãèø¿¿ä áîëîí áóñäûí ñîíèðõîë, ¿íýò ç¿éëèéã èëýðõèéëæ áàéäàã îëîí òîîíû òºðèéí áóñ áîëîí àøãèéí òºëºº áóñ áàéãóóëëàãóóä èðãýíèé íèéãìèéã á¿ðýëä¿¿ëäýã.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü61

Êîìïàíèé íèéãìèéí õàðèóöëàãà (ÊÍÕ)

Corporate social responsibility

Òóõàé îðîí íóòãèéí îðîëöîã÷ òàëóóäûí íèéãýì, ýäèéí çàñàã áîëîí áàéãàëü îð÷íû øèéäâýðëýõ àñóóäëûã áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà áóþó õóâèéí õýâøèë ººðñäèéí ¿éë àæèëëàãààíä òóñãàí, õýëýëöýæ áàéãàà ¿éë àæèëëàãààíû íýã õýëáýð þì. ÊÍÕ ãýäýã íü õóóëü ä¿ðýì, ̧ ñ ç¿éí ñòàíäàðò áîëîí îëîí óëñûí õýì õýìæýýã òóõàéí áàéãóóëëàãà íü õÿíàæ äàãàíà. ¯¿íèéã áàéãóóëëàãûí á¿òýö, ¿éë ÿâöäàà îðóóëàõààñ ãàäíà òóõàéí îðîí íóòãèéí íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû òóëãàìäàæ áóé àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä øèíýëýã àðãà çàìûã ñàíàà÷ëàõ ò¿¿í÷ëýí äîòîîäûí áîëîí ãàäíû îðîëöîã÷ òàëóóäòàé õàìòðàí ººðñäèéí ÊÍÕ-ã äýýøë¿¿ëýõýä àæèëëàäàã.

Ëîááèäîõ Lobbying

ªíººãèéí óëñ òºðä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîë á¿õèé àñóóäëûã õóóëü òîãòîîã÷ íàðò øóóä õ¿ðãýõ àðãà çàì áîë íºëººëëèéí ¿éë àæèëëàãààíû íýã õýëáýð áºãººä ëîááèäîõ þì. Èðãýä, áóñàä õóóëü òîãòîîã÷èä, òºðèéí àëáàí òóøààëòíóóä, ñîíãîã÷, íºëººëëèéí á¿ëãýýð çàñãèéí ãàçðûí ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòíóóäààñ ãàðãàñàí øèéäâýðò íºëººëºõ îðîëäëîãî õèéõèéã õýëíý. Ëîááè÷èí ãýæ áîë òîäîðõîé íýãýí ñîíèðõîëûí ç¿ãýýñ õóóëüä íºëººëºõèéã îðîëäîæ áàéãàà õ¿íèéã àëü ýñâýë ëîááè á¿ëãèéí ãèø¿¿íèéã õýëíý.

Ìàðãààí çºð÷èë, ãîìäîë øèéäýõ ìåõàíèçì

Grievance mechanism

Áèçíåñ, ýðõç¿é, íèéãìèéí õàðèëöààíä õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø òàëóóäûí õîîðîíä ¿¿ññýí ìàðãààí ýñâýë ãîìäîëûã áàðàãäóóëàõ, øèéäâýðëýõ ¿éë ÿâö.

Ìýäýýëýë àâàõ ýðõ(Right) of Access to information

Èðãýäýýñ òºðººñ àâàõûã õ¿ññýí ìýäýýëëèéã òºð ¿íýí çºâ øóóðõàé ºãºõ. Æèøýý íü, òºðèéí ¿éë àæèëëàãààã èðãýäèéí òºëñºí òàòâàðààð ÿâóóëäàã òóë èðãýäýýñ îëãîñîí ýíýõ¿¿ ýðõ ìýäëèéã ÿàæ àøèãëàæ, ìºíãèéã íü þóíä çàðöóóëæ áàéãàà òàëààð èðãýä ìýäýõ ýðõ íü ìýäýýëýë õ¿ðòýõ ýðõèéí çàð÷èì þì. Èðãýäèéí ýíýõ¿¿ ýðõ íü çàñãèéí ãàçàðò õî¸ð òºðëèéí ¿¿ðãèéã ºãäºã. Íýãä¿ãýýðò òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð ìýäýýëëèéã õýâëýæ ò¿ãýýõ ¿¿ðýã. Õî¸ðäóãààðò ìýäýýëýë àâàõ õ¿ñýëòèéã çàñãèéí ãàçàð èðãýä, îëîí íèéòýýñ õ¿ëýýí àâàõ, òºðèéí áàéãóóëàãóóäàä áàéãàà áàðèìò, ìýäýýëëèéí ýõ õóâèéã ¿ç¿¿ëýõ ýñõ¿¿ë õóóëáàðûã ºã÷ õàðèó ºãºõ ¿¿ðýãòýé áàéíà.

Íèéãìèéí çºâøººðºë

Social license to operate

Íèéãýì, îðîí íóòãèéí èðãýäýýñ òóõàéí êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãààã ºðãºíººð õ¿ëýýí çºâøººðºõ ÿâäàë. ̄ éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ íèéãìèéí çºâøººðºë íü çàñãèéí ãàçàð, áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà àâóóëæ áîëíî ãýñýí õóóëü ¸ñíû ýðõýýñ àíãèä ç¿éë þì. Íèéãìèéí èéì çºâøººðºëã¿éãýýð íîöòîé ñààòàé ó÷ðàõ áîëçîøã¿é áºãººä çàðèì òîõèîëäîëä êîìïàíèé ¿éë àæèëëàãàà çîãñîõ ÷ òîõèîëäîë áèé

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü62

Íèéãìèéí ýðñäýë Social risk

Àæ àõóéí íýãæ, êîìïàíèóä ¿éë àæèëëàãààíû íèéãìèéí ¿ð äàãàâàðòàé õîëáîîòîé áîäèòîîð ó÷èð÷ áîëîõ áýðõøýýëèéã íèéãìèéí ýðñäýë ãýíý. Ýíý íü çºâõºí îëîí íèéòèéí õàíäëàãò íºëººëººä çîãñîõã¿é ò¿¿í÷ëýí á¿òýýãäõ¿¿í, ¿éëäâýðëýõ ÷àäâàð, áîðëóóëàëò, íèéë¿¿ëýëò ìºí òóõàéí êîìïàíèéí íýð õ¿íäýä íºëººëäºã. Çîõèñã¿é áîäëîãî, ¸ñ ç¿é, ¿éë àæèëëàãàà çýðýã íèéãìèéí àñóóäëûã îðîëöîã÷ òàë íàð ãàðãàæ èðõýä íèéãìèéí ýðñäýë ãàð÷ èðäýã, èíãýñýíýýð òóõàéí êîìïàíè õàíäëàãàà ººð÷ëºõ øàõàëòàíä îðäîã. Õ¿íéè ýðõ, õºäºëìºð ýðõëýëò, áàéãàëü îð÷íû òîãòâîðòîé áàéäàë çýðýã àñóóäëóóä íèéãìèéí ýðñäýëä õàìðàãääàã áºãººä õÿíàëò, øàëãàëò õèéãýýã¿é òîõèîëäîëä êîìïàíèéí íýð õ¿íäèéã óñòãàõ ìàãàäëàëòàé.

ͺ뺺ëºëèéí ¿éë àæèëëàãàà

Advocacy

Íèéãýìä òîäîðõîé àñóóäëààð àëèâàà íýãýí íèéãìèéí á¿ëãèéí àñóóäëûã òàâüæ, òºëººëºëºõèéã íèéãìèéí íºëººëëèéí ¿éë àæèëëàãàà ãýíý. Òóõàéí íèéãýì áîëîí îðîí íóòãèéí ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ÷àäâàð ñóë èðãýäýä õóóëèéã çºâ òàíèóëäàãààðàà íèéãìèéí íºëººëëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÷óõàë þì.

Íóòãèéí èðãýä (íóòãèéí àðä ò¿ìýí, îðîí íóòàã, õàìò îëîí ãýæ ÿíç ÿíç õýëäýã)

Community

Òîäîðõîé íýãýí ãàçàð àìüäàð÷ áàéãàà, íýã çàñàãëàëòàé, èõýíõ òîõèîëäîëä ò¿¿õ, ñî¸ëûí íýã ºâ óëàìæëàëòàé ÿìàð íýãýí õýìæýýíèé á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéã õýëíý. Íóòãèéí èðãýä øàøèí ø¿òëýã, õèéæ áóé àæèë, ìýðãýæèë áîëîí áóñàä õ¿÷èí ç¿éëñ, ººðèéí íýãäìýë àøèã ñîíèðõîë áîëîí ¿çýë áîäëîîð íýãäýæ íèéãìèéí òîìîîõîí á¿ëýã äîòî𠺺ðñäèéí ¿çýë áîäëîîð ÿëãàð÷ æèæèã á¿ëãèéã ¿¿ñãýæ áîëíî.

Íýýëòòýé èë òîä áàéäàë

Openess and transparency

Òºð çàñàã áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààðõ õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéí îëäîö, õ¿ðòýýìæòýé áàéäëûã èëòãýñýí îéëãîëò. Èë òîä áàéäàë ãýäýã íü òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí óäèðäëàãààñ ãàð÷ áóé øèéäâýð, ÿâóóëæ áóé ¿éë àæèëëàãàà, àðãà õýìæýýíèé òàëààðõ ìýäýýëýë àëü áîëîõ íýýëòòýé õ¿ðòýýìæòýé áàéõûã õýëíý. Áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ íà𠺺ðñäèéí òóõàéí ãàðãàñàí øèéäâýðò øàëòãààíûã ºãºõ ¸ñòîé áºãººä òýä ºðãºí õ¿ðýýíèé îëîí íèéò øààðäâàë ìýäýýëëèéã õÿçãààðëàõ õýðýãòýé áàéäàã. Áàéãóóëëàãûí áîäëîãî, ¿éë àæèëëàãàà íýýëòòýé èë òîä áàéõ òóñàì èðãýä øèéäâýð ãàðãàõ ÿâöàä èäýâõèòýé îðîëöîæ, ¿éë àæèëëàãààã õÿíàõ áîëîìæ á¿ðäýíý.

Îðîëöîã÷ òàë (Îëîí òàëò îðîëöîã÷)

Stakeholder (Multi-stakeholder)

Óóë óóðõàé, õàéãóóëûí òºñëèéí ¿ð ä¿íä ñàíõ¿¿, (ýð¿¿ë ìýíä áîëîí àþóëã¿é áàéäàëûí îðîëöóóëàí) áàéãàëü îð÷èí áîëîí íèéãìèéí àñóóäàë äýýð íü ýåðýã, ñºðºã íºëºº ãàð÷ áîëîõ õóâü õ¿í áîëîí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ ýñâýë óã òºñëèéí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ, îðîëöîõ ñîíèðõîëòîé õ¿ì¿¿ñèéã õýëíý.

Îðîí íóòàãò øèéäâýð ãàðãàõ

Local decision-making

Îðîí íóòãèéí ò¿âøèíä õèéãäýæ áàéãàà øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöûã õýëíý. Ìîíãîë óëñàä áîë àéìàã, ñóì, áàãèéí ò¿âøèíä øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâö áºãººä ¿¿íä çàñàã äàðãà îðîëöîíî.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü63

Îëîí òàëò õàìòûí àæèëëàãààíû ãýðýý

Multi-stakeholder Collaboration Agreement

Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷ ãýäýã íü àìüæèðãààãàà çàëãóóëàõ çîðèëãîîð àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîæ áóé õóâü õ¿íèéã õýëíý. Áè÷èë óóðõàéã àøèãò ìàëòìàëûí òºð뺺ñ øàëòãààëàí ãýð á¿ë, íàéç íºõºäòýéãýý õàìòðàí ýñâýë áèå äààí ãàíöààðàà áè÷èë óóðõàé ýðõýëäýã. Áè÷èë óóðõàé îëáîðëîëò, áàÿæóóëàëò ãýñýí õî¸ð ¿å øàòààñ á¿ðääýã. Áè÷èë óóðõàé íü õºäºëìºð, öàã õóãàöàà èõ øààðäñàí ¿éë àæèëëàãàà áºãººä õºäºë㺺í èõòýé áàéäàã. Áè÷èë óóðõàéä ýíãèéí òîíîã òºõºðººìæ õýðýãëýääýã ó÷èð áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷äýýñ òóñãàéëàñàí ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã øààðääàãã¿é. Áè÷èë óóðõàé ýðõëýã÷èä òîì óóë óóðõàéí õàÿãäàë, òîì óóðõàéí ìàøèí òîíîã òºõººðºì溺ð îëáîðëîëò ÿâóóëàõàä ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãã¿é òàëáàé ýñâýë áàãà íººöòýé ãàçàð îëáîðëîëò ÿâóóëäàã. պ人 îðîí íóòàãò òîì óóðõàéòàé õàðüöóóëáàë áè÷èë óóðõàé íü àæëûí áàéðûã èõýýð áèé áîëãîäîã.

Îðîí íóòãèéí èðãýä, õàìò îëíû õºãæèë

Community development

Îðîí íóòãèéã õºãæ¿¿ëýõ ãýäýã íü òóõàéí íóòãèéí èðãýäýä ýðõ ìýäýë, áèå äààñàí áàéäëûã îëãîæ òóõàéí íóòãèéí áàéãàëü îð÷íû õÿíàëòûã ãàðò íü ºãºõ ¿éë ÿâö þì. Îðîí íóòãèéí õºãæèë íü èðãýäýä èë¿¿ ã¿í ã¿íçãèé ìýäëýã îëãîæ, èäýâõèéã ñàéæðóóëàõ, îðîí íóòãèéí èðãýäèéí øèéäâýð ãàðãàõ ººðòºº èòãýõ èòãýëèéã åðºíõèéä íü íýìýãä¿¿ëäýãýýðýý îðîí íóòãèéí èðãýäèéí õºãæèë îðîí íóòãèéí èðãýäèéí çºâºëãººíººñ ÿëãààòàé.

Îðîí íóòãèéí Èðãýäèéí çºâëºãººí

Community consultation

Èðãýäèéí çºâºë㺺í ãýäãèéã íèéãìèéí òîäîðõîé á¿ëã¿¿äèéí ãèø¿¿ä ººð õîîðîíäîî õàðèëöàõ íèéãìèéí õàðèëöààíû íýã õýëáýð ãýæ îéëãîæ áîëíî. Ýíý õàðèëöààíä õ¿ì¿¿ñ òîäîðõîé íýã àñóóäàë, ¿éë àæèëëàãàà, ¿éë ÿâöûí òàëààð çºâëºëäºæ õàðèó ºãäºã. Íèéãìèéí á¿ëãèéí óäèðäàõ ãèø¿¿ä èõýâ÷ëýí ýíý õàðèëöààíä îðäîã áà á¿ëãèéí óäèðäëàãààñ ÿâóóëàõ ãýæ áóé ¿éë àæèëëàãààã òàíèëöóóëàõ, ãèø¿¿äýýñ ñàíàëûã ñîíñîæ øèéäâýð ãàðãàõ ÿâöàä ãàðñàí ñàíàëûã òóñãàäàã. Îðîí íóòãèéí èðãýäèéí çºâëºãººí òóõàéí àñóóäëààð òàëóóäàä õ¿ëýýí çºâøººðäºõ¿éö íýãäñýí øèéäâýðò õ¿ðýõ ¸ñòîé áóñ õàðèí óäèðäëàãà íü (æèøýý íü, óóë óóðõàéí êîìïàíè) îðîí íóòãèéí èðãýäèéí ñàíàë, áîäëûã õ¿ëýýí àâ÷, òóñãàæ øèéäâýð ãàðãàõ íü îðîí íóòãèéí èðãýäèéí çºâºë㺺íèé à÷ õîëáîãäîë þì. “Óðüä÷èëñàí ìýäýýëëèéí ÷ºëººò çºâëºãººí” ãýäýã íü àéäàñ ò¿ãø¿¿ð, àëáàäëàãàã¿é çºâºë㺺í áºãººä öàã ¿åý îëñîí, îéëãîìæòîé, õ¿ðòýýìæòýé ìýäýýëýë ºãäºã.

Îðîí íóòãèéí îëîí òàëò îðîëöîã÷èéí çºâëºë

Local Multi-stakeholder Council

Óóë óóðõàé, ýäèéí çàñàã, íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû ÷óõàë àñóóäëûã øèéäýõ çîðèëãîòîé, ¿ð ä¿íòýé ÿðèàãààð äàìæóóëàí îðîí íóòãèéí ãîë îðîëöîã÷ òàëóóäûã òºëººëñºí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéã õýëíý. Ýíýõ¿¿ á¿ëãèéí àæèë íü ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð ÿâàãääàã. Òóñ çºâëºëèéí óóëçàëòóóäûã òºâèéã ñàõèñàí ýñâýë îðîëöîîã¿é ãóðàâäàã÷ òàë ÿâóóëæ áîëíî.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü64

Îðîí íóòãèéí õºäºë㺺í

Local movement

Òîäîðõîé àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîòîé òóõàéí îðîí íóòãèéí èðãýäèéí çîõèîí áàéãóóëëàëòòàé ¿éë àæèëëàãàà. (ÒÁÁ áîëæ) àëáàí ¸ñîîð á¿ðòã¿¿ëñýí àëü ýñâýë îðîí íóòãèéí íýãæèéí òºâøèíä àëáàí áóñààð íýãäñýí èðãýäèéí á¿ëãèéã õýëíý. Ìîíãîë óëñàä ýíý íü àéìàã, ñóì, áàãèéí òºâøèíä áàéäàã. Æèøýý íü îéð îð÷íû óñíû ýõèéã õàìãààëàõ ýñâýë îðîí íóòãèéí àæ ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ ãýõ ìýò÷èëýí àñóóäëààð îðîí íóòãèéí õºäºë㺺í òîäîðõîé íýãýí ¿ð ä¿íä õ¿ðýõýä ÷èãëýãäñýí áàéäàã.

Ñàéí äóðûí çàð÷ìóóä

Voluntary principles

Õóóëèàð øààðäàãäààã¿é, òºðººñ çîõèöóóëàãäààã¿é õàðèí áàéãóóëëàãà ººðèé㺺 èë¿¿ ñàéí çîõèöóóëàõûí òóëä õýðýãæ¿¿ëäýã çàð÷ìóóä. Áàéãóóëëàãóóä ¿éë÷èëæ áóé õóóëü òîãòîîìæîîñ ãàäíà øèëäýã òóðøëàãûã ¿éë àæèëëàãààíäàà íýâòð¿¿ëæ õýâø¿¿ëýõ çîðèëãîîð ñàéí äóðûí çàð÷ìóóäûã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëäýã. Òóõàéëáàë áàéãóóëëàãà äîòîðõ õ¿íèé ýðõ, ¿íäñýí ýðõ ÷ºëººã áàòàëãàæóóëàõàä ¿éë÷èëæ áóé îäîîãèéí õóóëü ä¿ðìèéí õ¿ðýýíä àæèë÷äûí àæëûí áàéðíû àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõàä ÷èãëýñýí óäèðäàìæèéã áèé áîëãîõ çîðèëãîîð Õ¿íèé ýðõ, àþóëã¿é áàéäëûí ñàéí äóðûí çàð÷ìûã òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóä, àæ àõóéí íýãæ êîìïàíèóä çàñãèéí ãàçðûí ñàíàà÷èëãààð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëäýã.

Ñóðàëöàõ ººð÷ëºãäºõ Learning

Ñóðàëöàõ ãýäýã áîë øèíý ìýäëýã, çàí ¿éë, ÷àäâàð, ¿íýò ç¿éë, ñîíãîëòûã îëæ àâàõ ýñâýë îäîî áàéãàà áîë ò¿¿íèéãýý ñàéæðóóëàõûã õýëíý, ìºí ýíý íü ººð òºðëèéí ìýäýýëëèéã íýãòãýõ áàéæ áîëíî. Áîëîâñðîë, õóâü õ¿íèé õºãæèë äýâøèë, ñóðãóóëü, ñóðãàëò çýðãýýð õ¿ì¿¿ñ ñóðàëöäàã. Ñóðàëöàõ ¿éë ÿâö óõàìñàðòàéãààð ìºí óõàìñàðã¿éãýýð ÿâàãäàæ áàéäàã.

Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà

Sustainable livelihoods

Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà ãýæ íààä çàõûí õýðýãëýýíèé ç¿éë áîëîõ õîîë, õóâöàñ, áàéðààð õàíãàõ õàíãàëòòàé îðëîãî îëîõ çîðèëãîòîéãîîð èðãýäýä òóñëàõàä ÷èãëýãäñýí ¿éë àæèëëàãààã õýëíý. ¯¿íä íèéãìèéí ýìçýã á¿ëýãò ºäºð òóòìûí àìüæèðãààíû õýðýãöýýã íü õàíãàõàä ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä òóñëàõ òóõàéí îðîí íóòàãò çîõèñòîé, áàéãàëü îð÷íû õóâüä òîãòâîðòîé ¿éë àæèëëààãóóíóóä îðíî.

Òºð, õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë /ÒÕÒ/

Public-private partnership (PPP)

Òºð áà õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë ãýäýã íü òºðèéí ýñâýë ñóóðü ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ çîðèëãîòîéãîîð òºðèéí áîëîí õóâèéí õýâøëèéí áàéãóóëàãûí õîîðîíäîõ õóóëèéí õ¿ðýýíä áàéãóóëñàí ãýðýý þì. ÒÕÒ íü õàðèóöëàãà, áèçíåñèéí ýðñäýëèéã îëîí òºðëèéí õàìòðàã÷ áàéãóëëàãóóäàä õóâààðüëàæ ºãäºã; õóâèéí õýâøëèéí òàë íü òºðèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëæ, ñàíõ¿¿, òåõíèê, ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã òîîöîîëæ òºðèéí ¿é÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã. ÒÕÒ íü ãîëäóó óäààí õóãàöààíûõ áàéäàã áºãººä òºðèéí ¿ç¿¿ëäýã áàéñàí ¿é÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã áàéíà. Õóâü÷ëàë øèã òºðèéí õºðºíãèéã õóâèéí õýâøèëä á¿ðýí øèëæ¿¿ëýõ áóñ õàðèí ÒÕÒ-ýýð òºð áîëîí õóâèéí õýâøèë õàìòðàí àæèëëàäàã.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü65

¯ð ä¿íòýé õàðèëöàõCommunicate (effectively)

¯ð ä¿íòýé õàðèëöàõ ãýæ ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâàã÷ òàë õ¿ëýýæ àâààä èëãýýã÷ òàëûí èëýðõèéëñýí òýð ë óòãààð îéëãîõ ¿éë ÿâöûã õýëíý. ªºðèé㺺 á¿ðýí îéëãóóëæ ÷àäàõ íü ¿ð ä¿íòýé õàðèëöààíû ñóóðü áîëäîã.

¯ð ä¿íòýé, á¿òýýë÷ õàíäëàãà

ConstructiveÑàéæðóóëàõ, áîëîâñðîíã¿é áîëãîõ; òóñòàé. Òóõàéëáàë, á¿òýýë÷ õàíäëàãàòàé ø¿¿ìæ íü áóñäûí õèéñýí àæëûã ¿ã¿éñãýõ áóñ õàðèí ýåëäýã çàìààð òîäîðõîé ýåðýã áîëîí ñºðºã ø¿¿ìæ ãàðãàõ çàìààð òóõàéí àæèëä ¿ð ä¿íòýé, ñàéí ¿íäýñëýëòýé ä¿ãíýëò ºãºõ ¿éë ÿâö þì.

Õàìòûí àæèëëàãàà Collaboration Õî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû òàëóóä íýãäýí çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä õàìòðàí àæèëëàõ.

Õàðèëöàí ÿðèà Dialogue

Ìýòãýëöýýíýýñ ÿëãààòàé íü õàðèëöàí ÿðèà íü òóõàéí àñóóäëûã èë¿¿ ã¿íçãèé, íÿãò îéëãîõ íýã àðãà õýëáýð þì. Õàðèëöàí ÿðèà íü õàìòûí ¿çýë áîäîë, çîðèëãûã õºãæ¿¿ëýõ ìºí õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ñîíèðõîëûã èëýðõèéëýõ áîëîìæèéã îëãîäîã. Íèéãýì äýõü á¿ëýã äîòîð ÿâàãäàæ áóé õàðèëöàí ÿðèàíä á¿ëãèéí äàâõàðãà á¿ðèéí ãèø¿¿ä îðîëöîí í¿¿ð í¿¿ðýý õàðàí ìýäýýëýë ñîëèëöîæ, õóâèéí òóðøëàãààñ õóâààëöàæ, ¿çýë áîäëîî ÷èí ñýòãýëýýñýý èëýðõèéëýæ, ¿çýë ñàíààã òîäðóóëæ ìºí îðîí íóòàãò òóëãàð÷ áóé àñóóäàë áîëîí áîëîìæèéí òàëààð øèéäëèéã îëîõ ¿éë ÿâö þì.

Õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð

Accountability

Òºðèéí áàéãóóëëàãà ã¿éöýòãýæ áóé àæëûíõàà òàéëàíã èðãýäýä èë òîä ìýäýýëëýõ áºãººä ººðèéí ¿ã áîëîí ¿éëäëèéã õàðèóöàõ ÷àäâàðûã õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð ãýíý. Òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí õýðýãæ¿¿ëæ áóé ¿éë àæèëëàãàà áîëîí òýäãýýðèéí øèéäâýðèéã õÿíàõ, óëìààð çàñãèéí ãàçàð òàâüñàí çîðèëãîäîî õ¿ð÷ áàéãàà ýñýõ ìºí îðîí íóòãèéí õýðýãöýý øààðäëàãûã õýð õàíãàæ áàéãàà, ÿâóóëæ áóé ¿éë àæèëëàãàà íü çàñàãëàëûã ñàéæðóóëæ, ÿäóóðëûã áóóðóóëæ áàéãàà ýñýõèéã õÿíàõûã õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð õàíãàäàã.

×àäàâõ Ñapacity

¯éë àæèëëàãààã ÿâóóëæ, çîðèëãîäîî õ¿ðýõýä øààðäëàãàòàé ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã ÷àäàâõ ãýíý. Øèéäâýð ãàðãàõ, ìàíëàéëàõ, ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëàõ, õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ, èë òîä áàéõ, ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíòòýé áàéõ, ñóðàõ, äàñàí çîõèöîõ ÷àäâàðòàé áàéõ, áàéãóóëëàãà øóäàðãà áàéõ ãýõ çýðýã õýìæ¿¿ðýýð õóâü õ¿í áîëîí áàéãóóëëàãûí òîãòîëöîîíû ÷àäàâõûã õýìæäýã. ªñºæ äýâøñýí õóâü õ¿í òîãòîëöîîíû ÷àäàâõûã ñàéæðóóëæ ÷àääàã áà áîëîâñðîíã¿é áîëñîí òîãòîëöîî õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ÷àäàâõûã ñàéæðóóëæ ÷àääàã áàéíà.

×àäàâõæóóëàõ / ×àäàâõ áýõæ¿¿ëýõ

Capacity-buildingÕ¿íèé íººö, áàéãóóëëàãûí ÷àäàâõûã ñàéæðóóëàõ áîëîí áîëîâñðîíãóé áîëãîõûã õýëíý. ¯¿íä òîäîðõîé óð ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ ïðàêòèêèéí ìýäëýã òóðøëàãûã äàìæóóëàõ, õóâààëöàõ áîëîí ñàéæðóóëàõ õàìààðíà.

Îëîí òàëò îðîëöîî, áàéãàëèéí íººöèéí õàðèóöëàãàòàé àøèãëàëòûí òàëààðõ íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëòóóäûí òàéëáàð òîëü66

Øèëäýã òóðøëàãà Best practice (or international best practice )

T¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã àðãóóäààñ èë¿¿ ¿ð ä¿í ºãñºí àðãà÷ëàë, àðãà áàðèëûã øèëäýã òóðøëàãà ãýõ áà äàäëàãà òóðøëàãà áîëîí ñóäàëãààãààð îëîíä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí áàéãóóëëàãà, ìýðãýæèëòýíýýð áàòëàãäñàí áàéäàã. Îëîí óëñûí èéì òºðëèéí øèëäýã òóðøëàãûí æèøýý áîë Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöèéí ýðõëýí ãàðãàñàí “Áàéãàë îð÷èí, íèéãìèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí òàëààðõ õýðýãæèëòèéí ñòàíäàðòóóä” þì.

Øóäàðãà ¸ñ áà òýãø ýðõ

Justice and equity

Èðãýíøñýí íèéãìèéí õàðèëöààíä øóäàðãà ¸ñ áà òýãø ýðõ ãýäýã íü ñóóðü óõàãäàõóóí þì. Íèéãìèéí øóäðàãà ¸ñ ãýæ õ¿éñ, àðüñ ºíãº, äàâõàðãà, àðüñ ºíãº, èðãýíøèë, øàøèí ø¿òëýã, íàñ áîëîí áýëãèéí ÷èã áàðèìæàà ¿ë õàìààðàí á¿õ õ¿ì¿¿ñ òýãø ýðõòýé áàéõûã õýëíý. Ýíý íü ýäèéí çàñãèéí øóäðàãà ̧ ñûã èëýðõèéëäýã, ººðººð õýëáýë Çàñãèéí ãàçàð ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, øóäàðãà áóñ ÿâäëûã çàëðóóëàõ ¿ð ä¿íòýé àðãà õýìæýýã çàñãèéí ãàçðààñ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ ãýñýí ¿ã. Îðîí ñóóöíû õàíãàëòã¿é áàéäàë, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãààã¿é áàéäàë, öýâýð óñíû õàíãàëòã¿é áàéäàë ò¿¿í÷ëýí àæ ¿éëäâýðèéí áîõèðäëîîñ ¿¿ññýí áàéãàëü îð÷íû äîðîéòîë áîë øóäðàãà áóñ ¸ñíû æèøýý þì. Øóëóóí øóäðàãà õàíäàõ çàð÷èì äýýð ñóóðüëàæ áóñàäòàé àëàã÷ëàõã¿é, ýðõ òýãø õàíäàõûã òýãø ýðõ ãýíý.

Ýðõ ìýäýëæ¿¿ëýõ Empower

Ýðõ ìýäýëòýé áàéõ ýñâýë ýðõòýé áàéõ õÿíàõ ãýñýí îéëãîëò. Õàìò îëíûã ýðõ ìýäýëæ¿¿ëýõ áîë îðîëöîîíû õàìãèéí èäýâõòýé õýëáýð þì. Ãèø¿¿ä øèéäâýð ãàðãàõ ÿâöàä øóóä îðîëöîæ, ººðñäèéí òîäîðõîéëñîí çîðèëãîäîî õ¿ð÷ ÷àäíà ãýñýí èòãýë ¿íýìøèëòýé, ñòðàòåãè áîäëîãûí õýðýãæèëòýä áîëîí ÿâöàä õÿíàëò òàâüæ áàéäàã. Ýðõ ìýäýëæ¿¿ëíý ãýäýã áîë ýöñèéí øèéäâýðèéã îëîí íèéò ãàðãàõ ÿâäàë þì.

Ýðõýì çîðèëãî Vision

Áàéãóóëëàãà, àæ ¿éëäâýð íü èðýýä¿éä þóíä õýðýõ ãýæ áàéãààãàà òîäîðõîéëñîí õýòèéí çîðèëãî. ÒÁÁ, áèçíåñèéí áàéãóóëëàãà, ººð òºðëèéí áàéãóóëëàãûí çîðèëãî, ÷èãëýë þì. Æèøýý íü Ìîíãîëûí áàéãàëü õàìãààëàõ èðãýíèé õºäºëãººí¿¿äèéí ýâñýëèéí ýðõýì çîðèëãî íü “Òîãòâîðòîé õºãæèëä òóëãóóðëàñàí, õ¿í òºâòýé, èðãýäèéí îðîëöîîòîé Íîãîîí íèéãýìèéã áàéãóóëàõàä õóâü íýìðýý îðóóëàõ” þì.