GENDER ACTION PLAN FOR LOCAL COUNCILS IN MOHALE’S...
Transcript of GENDER ACTION PLAN FOR LOCAL COUNCILS IN MOHALE’S...
GENDER ACTION PLAN FOR LOCAL
COUNCILS IN MOHALE’S HOEK DISTRICT
List of Acronyms AIDS Acquired Immune Deficiency Syndrome CBO Community Based Organisation CC Community Council CCS Community Council Secretary CGPU Child & Gender Protection Unit CRS Catholic Relief Services CSO Civil Society Organisations DA District Administrator DANIDA Danish International Development Agency DC District Council DCS District Council Secretary DGO District Gender Officer DMA Disaster Management Authority DPU District Planning Unit FIDA Federation of Women Lawyers GL Gender links GMS Gender Management System GTZ German Technical Assistance HBCSG’s Home Based Care Support Groups IEC Independent Electoral Commission LCC Lesotho Council of Churches LEC Lesotho Electricity Cooperation LPPA Lesotho Planned Parenthood Association LRC Lesotho Red Cross MoACM Ministry of Agriculture Cooperatives & Marketing MoGYSR Ministry of Gender, Youth, Sports and Recreation MoH Ministry of Health MoJHR Ministry of Justice & Human Rights MoLGC Ministry of Local Government and Chieftainship MoNR Ministry of Natural Resources MoTEC Ministry of Tourism, Environment & Culture MoTI Ministry of Trade & Industry MoTT Ministry of Traffic and Transport NAC National AIDS Commission NAS National AIDS Secretariat NGO Non- Governmental Organization PEP Post Exposure Prophylaxis PHELA PHELA Health and Development Communication RWS Rural Water Supply SADC Southern African Development Community TRC Transformation Resource Centre WAD Women and Development WASA Water and Sewerage Authority WFP World Food Programme WID Women In Development WLSA Women and Law in Southern Africa WV World Vision
Summary This action plan follows the launch of the study, At the Coalface, Gender and Local Government which took place on the 17th September 2007 at the National Convention Centre, Maseru. It was developed by local authorities during an action plan workshop from the 8-10 September 2008 in Mohale’s Hoek. The study was launched by The Principal Secretary in the Ministry of Gender, Mr Makalo Theko who emphasised in his official speech, the importance of recognising gender dynamics at all levels of governance. The study found out that at 58%, Lesotho has the highest proportion of women in local government in the Southern African Development Community (SADC). A key conclusion of the study was the more need to be done to systematically mainstream gender considerations into the work of local government including providing the necessary support to ensure an enabling environment within which women can participate effectively. Following the book launch the book launch, a gender strategy workshop was conducted at Thaba-Bosiu which brought together chairpersons, councillors and secretaries from district and community councils as well as district gender officers and officials from the Ministries of Gender, Youth, Sports and Recreation and Local Government and Chieftainship. The participants contributed remarkably to the development of gender strategy. The Deputy Principal Secretary in the Ministry of Local Government Mr Ntai Makoetje, applauded efforts exerted by all stakeholders in promoting gender in the local government. These events were organised by Gender Links and Women and Law in Southern Africa in partnership with the District Councils and the two Ministries aforementioned. In November 2007 the district gender officers and a representative from the Ministry of Gender joined a Training of Trainers workshop that was held in Johannesburg, South Africa. At this workshop, participants adapted and developed the country specific manual to be used to roll-out gender action plans in all districts of Lesotho. Background to the region Mohale’s Hoek is one of the ten administrative regions of Lesotho and it constitutes an area of 3,530 Km2. It is located in the southwest direction of the country and borders with the Free State Province. Domestically, it borders with Mafeteng, Maseru, Thaba-Tseka, Qacha’s Nek and Quthing districts. The 2006 Lesotho Census of the Population and Housing Preliminary Results Report estimates Mohale’s Hoek to have a population of 174,924 and this constitutes 9.3% of the total population of which men are 85,792 (49%) and 89,132 (51%) are women. Mohale’s Hoek hosts several government departments and public service points.
The Map of Lesotho by Districts:
Letter 6 represents the district of Mohale’s Hoek Economy In recent years, internal migration in Lesotho has escalated because many people are in search of better economic opportunities. Like all other districts, Mohale’s Hoek has lost most of its labour force to the growing textile industries in Maseru and Maputsoe. Despite all this, subsistence farming and livestock rearing remains major economic activity for many of communities in this region. HIV and AIDS Lesotho is one of the countries struggling to cope with the HIV and AIDS in Southern Africa. More than 23% of the population are HIV positive and there are over 110,000 AIDS orphans. In 2003, King Letsie III declared HIV and AIDS a national disaster and the government of Lesotho then introduced an innovative strategy called The “Know your status campaign” in 2004. The aim of the campaign was to increase HIV testing, raise awareness and reduce stigma for the whole population. By 2005, National AIDS Commission and National AIDS Secretariat were established to coordinate existing strategies for tackling the AIDS epidemic in the country. In addition, the National AIDS Policy and Strategic Plan for 2006-2011 were developed to guide efforts on AIDS. Considering that more than half of the country’s population live in poverty, declining productivity as a result of HIV and AIDS remains a threat to the overall survival of the country. HIV has had a particular impact on women. According to the 2004 Lesotho Demographic and Health Survey, Mohale’s Hoek has HIV prevalence rate of 20.7% of which 20.9% are women and 20.4% are men. Local government The local government is comprised of 14 community councils whose chairpersons and deputies sit in the district council. The district council secretary provides administrative support in the district council and community council secretaries perform a similar role within community councils.
There are 167 local councillors of which 78 are women and 89 are men and as shown in the table below, women make up 46.7% of all local councils in all community councils, this is 11.3% lower than the national figure of 58%.
Percentage of women in the 14 community councils of Mohale’s Hoek
Community Council & Code
No. of Male Councillors
No. of Female Councillors
Total no. of Councillors
Siloe F01 4 7 11 Mashaleng F02 7 5 12 Motlejoeng F03 8 4 12 Khoelenya F04 5 8 13 Teke F05 8 3 11 Mootsinyane F06 7 5 12 Phamong F07 4 7 11 Thaba-Mokhele F08 6 7 13 Qobong F09 9 4 13 Qhoobeng F10 5 6 11 Seroto F11 9 4 13 Likhutloaneng F12 5 6 11 Nkau F13 6 6 12 Qabane F14 6 6 12 Total 89 78 167 Percentage of women councillors in the 18 community councils: 46.7 %
Source: The District Council, Mohale’s Hoek
References:
District Council, Mohale’s Hoek
2006 Lesotho Census of Population and Housing Preliminary Results Report
2002 Lesotho Core Welfare Indicators Questionnaire CWIQ National Survey
2004 Lesotho Demographic and Health Survey
www.state.govt/r/pa/ei/bgn/2831.htm
6
TŠEBETSO HO LATELA TLHATLHAMANO EA LINTLHA
TŠEBETSO EA NAKO E KHUTŠOANE (Mphalane 2008-Tlhakubele, 2009) Puso
Ho fa basali boemeli ba karolo ea mashome a mahlano lekholong (50%) maemong a tsamaiso le likomiting tsa tšebetso.
Ho fa basali karolo ea mashome a mahlano lekholong (50%) maemong ohle a tsamaiso.
Seabo pusong
Tlhahlobo ea litsebo tseo basali le banna ba nang le tsona mafapheng a ikhethang pusong ea libaka.
Matšolo a tlhokomeliso ho banna le basali ka tekano le ntlafatso ea naha. Ho tšoarela bakhethoa ba Puso ea Libaka ba banna le ba basali lithupelo mabapi
le litaba tsa tekano. Ho khothaletsa liphetoho mabapi le hore molao o lumelle basali ba marena hore
e be bahlahlami boreneng ka morao ho hore marena a theohe litulo tsa borena ’me bara ba je borena lefa ho bo-’m’a bona.
Tlhokomeliso ea sechaba
Ho tšoarela basali liphutheho ba le bang hore ba hlahise maikutlo a bona ba phuthulohile molemong oa ho matlafatsa boikitlaetso ka sehlahlo ntlafatsong.
Likhokahanyo
Tlhatlhobo ea liphatlalatso tsa lekhotla molemong oa ho ngola lithusa-thuto tse qholotsang litloaelo tse fetuhileng tumelo.
Tlhekefetso tekanong
Ho tšoara matšolo a tlhokomeliso malebana le tekano le tlhekefetso. Ho rala mokhoa oa ho kenyeletsa makhotla a puso ea libaka letšolong la matsatsi
a leshome le metso e tšeletseng khahlanong le tlhekefetso. Ho etsa lingoloa tse rutang ka tlhekefetso le melao eohle e tšireletsang basali le
bana khahlanong le tlhekefetso. Tšoara tlhahlobo ea maemo a tlhekefetso mabatooeng a puso ea libaka
metseng. Tšireletso le litšebeletso tsa tšohanyetso
Hloaea libaka tse ratoang ke likoluoa le ho rala mekhoa e tla bontša e sale nako matšoao a likoluoa le hore li ka thibeloa joang.
Ho kenyeletsa le ho tšehetsa bohle ba fanang ka litšebeletso tsa boiketlo ba sechaba.
Setsi sa phano ea thepa le litšebeletso
Ho eketsa seabo sa basali kamohelong ea thepa le ho tšehetsa likonteraka tsa bona.
Tšehetsa mekhatlo ea metseng le e ikemetseng e seng e sebetsana le malapa a fumanehileng.
Kabo ea mobu
7
Basali ba fuoe monyetla oa pele kabong ea mobu. Ho ellellisoa marena le makhotla a puso ea libaka ka molao o fang basali tokelo
ea ho fumana mobu. Lipalangoang
Ka ho bokella litlhoko tsa sechaba tsa lipalangoang le ho etsa meralo ea polokeho.
TŠEBETSO EA NAKO E TELELE (Tlhakubele 2009- Ho ea pele) Puso Seabo pusong
Theha mokhatlo oa basali ka hare ho puso ea libaka. Theha litšia tsa khokahano ea makhotla a mathomo a puso ea libaka, mabatooa
a naha le mokhatlo oa basali oa maparamente. Thupelo holima litsebo tse hloailoeng ke bakhethoa ele likhaello molemong oa ho
ntlafatsa basali litabeng tse ba amang. Koetliso ea basali pusong ea libaka ho ipapisitsoe le litlhoko tsa bona molemong
oa ho ntlafatsa bophelo ba bona. Ho tšoarela banna lithupelo ka litaba tsa tekano.
Tlhokomeliso ea sechaba
Ho epa lipitso e le ho khothaletsa basali hore ba kenye letsoho ka sehlahlo ntlafatsong ea metse ea bona.
Ho tšoarela lihlopha tsa banna lithupelo mabapi le tekano. Tlhekefetso tekanong
Ho tšoara lithupelo le bohle ba chang ba tšola litabeng tsa tekano. Ho rala mananeo a matla a thibelang tlhekefetso mabapi le tekano metseng. Ho bonesoe libakeng tsa bohlokoa joaloka mabitleng, seterateng, libaka tsa
boithapollo. Thuto ea motheho
Khaho ea litsi tse ngata tsa tlhokomelo ea bana metseng. Tšireletso le litšebeletso tsa tšohanyetso
Manane a tlhokomeliso a reretsoeng basali thibelong le taolong ea likoluoa. Kenyeletsa basali le banna ntlafatsong ea moruo metseng. Makhotla a puso ea libaka a hire palo e lekanang ea basali le banna. Kenyeletsa tekano mananeng a maano a likhoebo tse nyenyane. Akofisa seabo sa basali moruong.
Setsi sa phano ea thepa le litšebeletso
Ho abela likonteraka tsa basali mesebetsi.
8
Ho hapella tekano phanong ea thepa le litšebeletso. Ho sebelisoe mekhatlo ea metseng le e ikemetseng tšebelisong ea matlo. Ho hlophisa maoa a phokotso ea bofuma a amang basali. Ho etsa maoa a ntlafatso ea maphelo a mafutsana. Khahlametso ea batho ba fumanehileng. Kenya tšebetsong mananeo a polokeho ea lijo le phepo e nepahetseng. Kenya tšebetsong merero ea boipheliso metseng.
Tšehetso ea khoebo
Hokela likhoebo tsa basali menyetleng e teng ea khoebo tse kholo. Phano ea leseli le boeletsi ka menyetla ea khoebo. Ho Khothaletsa tšebelisano ’moho lipakeng tsa mafapha a sechaba a khoebo le a
ikemetseng. Ho akofisa ntšetsopele ea basali ka malebela le tšehetso ea lichelete khoebong
tsa basali. Ho akofisa seabo sa lik’hamphani tse etelletsoeng pele ke basali le ho ba fa leseli
le tšehetso. Ho hokela likhoebo tsa basali le banna menyetleng ea li’maraka. Hokahanya mekhatlo ea basali khoebong boemong ba metse, setereke le ba
naha.
Lipalangoang Ntlafatsa marang-rang a litsela tse oelang tlasa puso ea libaka. Khaho ea litsela tse nyenyane le tokiso ea merero ea ntlafatso ka har’a metse
9
SETŠOANTŠO SA MORALO OA TŠEBETSO OA TEKANO PUSONG EA LIBAKA, MOHALE’S HOEK
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
I. PUSO
BOEMELI
Ho etsa bonnete ba hore basali ba emeloa ka ho lekana le banna maemong a tsamaiso ka har’a makhotla a puso ea libaka
Ho fa basali boemeli ba karolo ea mashome a mahlano lekholong (50%) maemong a tsamaiso le likomiting tsa tšebetso
Komiti ea lekhotla la setereke la puso ea libaka, likomiti tsa tšebetso tsa makhotla a mathomo a puso ea libaka, ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng
Basali ha ba bangata joalo ka banna maemong a tsamaiso le likomiting tsa tšebetso tsa makhotla a puso ea libaka
Phihlelo ea boemeli ba basali ba karolo ea mashome a mahlano lekholong (50%) maemong a tsamaiso le likomiting tsa tšebetso
Loetse 2008-2010
Ho matlafatsa basali hore ba be maemong a tsamaiso le ho qothisana lehlokoa le banna pusong ea naha
Ho fa basali karolo ea mashome a mahlano lekholong (50%) maemong ohle a tsamaiso
Lekhotla la setereke esita le makhotla a mathomo a puso ea libaka, MoLGC, MGYSR WLSA, PHELA
Ho na le mananeo a keneng tšebetsong, a reretsoeng ho matlafatsatsa boiphihlelo ba basali tsamaisoang
Phihlelo ea karolo ea mashome a mahlano (50%) ea basali maemong ohle a tsamaiso
Tšebetso e tsoelang pele
SEABO
Ho phahamisa seabo sa basali boetapeleng ka hare ho puso ea libaka
Theha mokhatlo oa basali ka hare ho puso ea libaka
Makhanselara a basali, ofisiri ea lekala la tekano, mekha ea lipolotiki, FIDA, WLSA, TRC
Mokhatlo oa basali ba makhanselara ha o so thehoe
Mokhatlo oa basali ba makhanselara pusong ea libaka
2009
10
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
Theha litšiea tsa khokahano ea makhotla a mathomo a puso ea libaka, mabatooa a naha le mokhatlo oa basali oa maparamente
Mongoli oa lekhotla la setereke, bangoli ba makhotla a mathomo, bakhethoa ba mabatooa komiti ea mokhatlo oa basali ba maparemente
Khokahano ea basali ba maparamente e kile ea etsoa
Khokahano ea makhotla a mathomo, mabatooa a naha le mokhatlo oa basali ba maparamente
2009-Ho ea pele
Ho matlafatsa bakhethoa ba puso ea libaka ba basali le banna
Tlhahlobo ea litsebo tseo basali le banna ba nang le tsona mafapheng a ikhethang pusong ea libaka
MoLGC, MGYSR, GTZ, WLSA
Ha ho tlhahlobo ea litsebo e kileng ea etsoa
Tlaleho ea tlhathlobo e etsoeng
Hang-hang M 500,000.00
Thupelo holima litsebo tse hloailoeng ke bakhethoa ele likhaello molemong oa ho ntlafatsa basali litabeng tse ba amang
MoLGC, MGYSR, GTZ, WLSA
Thupelo e le ’ngoe lekhotleng la mathomo ka leng
Hang ka mora tlhahlobo ea litsebo
M 140,000.00
Koetliso ea basali pusong ea libaka ho ipapisitsoe le litlhoko tsa bona molemong oa ho
Ofisiri ea lekala la tekano, FIDA, WLSA, PHELA, MoLGC
Koetliso ea basali pusong ea libaka moo e leng bona feela ha e so be teng
Koetliso ea basali ba puso ea libaka seterekeng
2009- Ho ea pele
M 250,000.00
11
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
ntlafatsa bophelo ba bona
Ho hlahlella le ho khothaletsa banna le basali ho tšehetsa litaba tsa tekano
Matšolo a tlhokomeliso ho banna le basali ka tekano le ntlafatso ea naha
Ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, Makhotla a puso ea libaka, FIDA, WLSA, PHELA,
Matšolo a tlhokomeliso ka litaba tsa tekano a kile a etsoa
Tlhokomeliso ka litaba tsa tekano nakong ea letšolo la matsatsi a leshome le metso e tšeletseng khahlanong le tlhekefetso
Pulungoan-a 2008
Baetapele ba moetlo, baruti le balisana ba hloka ho hlokomelisoa ka litaba tsa tekano
Ho tšoarela bakhethoa ba Puso ea Libaka ba banna le ba basali lithupelo mabapi le litaba tsa tekano
MGYSR, WLSA
Molao oa banyalani ha o so tsebahale
Thupelo e le ’ngoe lekhotla ka leng
Hang-hang M 350,000.00
Ho tšoarela banna lithupelo ka litaba tsa tekano
Ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, WLSA, PHELA
Lithupelo ka litaba tsa tekano ha li so tšoareloe lihlopha tsa banna
Kakaretso ea lithupelo tse 14 ho ikaba ka makhotla a puso ea libaka
2009-Ho ea pele
M 165,000.00
Ho eketsa seabo sa marena a basali (Basali ba marena kapa bo ’m’a bona)
Ho khothaletsa liphetoho mabapi le hore molao o lumelle basali ba marena hore e be bahlahlami boreneng ka morao ho hore marena a theohe
Lekala la borena-MoLGC, lekala la tekano, lekala la toka, paramente, marena, TRC
Molao oa borena ha o tšehetse basali e le bahlahlami empa o ba lumella ho ba batšoareli
Tlhomathiso ea molao o tsamaisang litaba tsa bohlahlami ba borena, Lesotho
2008- Ho ea pele
12
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
litulo tsa borena ’me bara ba je borena lefa ho bo-’m’a bona
TLHOKOMELISO EA SECHABA
Ho tsosolosa seabo se lekanang lipakeng tsa basali le banna mabapi le hore ba kenye letsoho ka tsela e lekanang litabeng tse amang sechaba
Ho epa lipitso e le ho khothaletsa basali hore ba kenye letsoho ka sehlahlo ntlafatsong ea metse ea bona
Likomiti tsa litšebeletso tsa mantlha tsa makhotla apuso ea libaka, ofisiri ea lekala la tekano, mekhatlo e ikemetseng
Boikitlaetso ba basali mabapi le ho kenela liphutheho tsa metse ha joale bo phahame haholo
Pitso tikolohong e tlas’a lekhotla ka leng
2009-Ho ea pele
Ho matlafatsa basali pusong ea libaka
Ho tšoarela basali liphutheho ba le bang hore ba hlahise maikutlo a bona ba phuthulohile molemong oa ho matlafatsa boikitlaetso bo sehlahlo ntlafatsong
Ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, ofisiri ea lekala la puso ea libaka, mongoli oa lekhotla la setereke
Ho na le basali ba kenyang letsoho litabeng tsa ntlafatso
Liphutheho tsa basali ba le bang
2008-Ho ea pele
Ho lemosa, ho khoba matšoafo a banna, esita le ho ba hlokomelisa, ho ruta hore ba se tšoenyehe ka litaba tsa tekano
Ho tšoarela lihlopha tsa banna lithupelo mabapi le tekano
Ofisiri e kholo ea lekala la tekano, makhotla a puso ea libaka, WLSA, PHELA
Ho na le lithupelo tse kileng tsa tšoareloa lihlopha tsa banna
Thupelo tlas’a lekhotla ka leng
2009-2010
13
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
LIKHOKAHANYO
Ho etsoe bonnete ba hore liphatlalatso ka makhotla a puso ea libaka ha li mpefatse maemo a tekano
Tlhatlhobo ea liphatlalatso tsa lekhotla molemong oa ho ngola lithusa-thuto tse qholotsang litloaelo tse fetuhileng tumelo
Ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, Mongoli oa lekhotla la setereke, bangoli ba makhotla a mathomo, WLSA, PHELA
Liphatlalatso tse hlahlobiloeng
2008-Ho ea pele
II. MANANEO A IKHETHANG A TEKANO
TLHEKEFETSO TEKANONG
Ho theha mekhoa ea tšebelisano ’moho ho bohle ba chang ba tšola litabeng tsa tekano
Ho tšoara lithupelo le bohle ba chang ba tšola litabeng tsa tekano
Ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, makhotla a mathomo a puso ea libaka, CGPU, LCC
Mekhoa ea tšebelisano ’moho ha e ea hlaka
Likamano tse ntlafetseng ho ba chang ba tšola litabeng tsa tekano
2009- 2010
M 70, 000.00
Ho rala mananeo a matla a thibelang tlhekefetso mabapi le tekano metseng
Mapolesa, marena, makhotla a puso ea libaka, banna, basali, bashanyana, banana, batho phelang le bokooa
Lenaneo la mapolesa a metse le se ntse le kene tšebetsong metseng e mengata
Ho theoha ha sekhahla sa tlhekefetso
2009
M 7,000.00
Ho ruta sechaba ka tlhekefetso eo sesosa sa eona e leng ho se lekane hoa matla lehoja e sa bonahale. Leha ho le joalo, sena ke qholotso e
Ho tšoara matšolo a tlhokomeliso malebana le tekano le tlhekefetso
Makhotla a mathomo a puso ea libaka, lekala la tekano, WLSA, CGPU le mekhatlo e meng ea sechaba
Letšolo la matsatsi a leshome le metso e tšeletseng khahlanong le tlhekekefetso le tsoela pele selemo le selemo
Matšolo a ipapisitseng le Moralo oa Naha oa matsatsi a 365 khahlanong le tlhekefetso
Pulungoana 2008- Ho ea pele
M100,000.00
14
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
matla e tobaneng le Makhotla a Mathomo
Moralo oa Naha oa matsatsi a 365 khahlanong le tlhekefetso
Ho rala mokhoa oa ho kenyeletsa makhotla a puso ea libaka letšolong la matsatsi a leshome le metso e tšeletseng
Ofisiri ea lekala la tekano, likomiti tsa makhotla a mathomo, CGPU, komiti ea phethahatso letšolo le boletsoeng
Makhotla a mang a puso ea libaka a kentse letsoho matšolong a fetileng ka kotloloho
Tšebetso e kopanetsoeng nakong ea letšolo lena
Oct. 2008
Komiti ea setereke ea thibelo ea tlhekefetso
Ho etsa lingoloa tse rutang ka tlhekefetso le melao eohle e tšireletsang basali le bana khahlanong le tlhekefetso
Ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, mongoli oa lekhotla la setereke, bangoli ba makhotla a mathomo, likomiti tsa litšebeletso tsa sechaba, CGPU
Lingoloa tse rutang ka tlhekefetso le melao li teng WLSA, FIDA, PHELA esita le lekala la tekano
Lingoloa tse rutang sechaba ka tlhekefetso le melao
Loetse 2008-Ho ea pele
Ho fumana lipalo-palo ka litaba tsa tlhekefetso ea tekano metseng
Tšoara tlhahlobo ea maemo a tlhekefetso mabatooeng a puso ea libaka
Mongoli oa lekhotla la setereke, bangoli ba makhotla a mathomo, ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, CGPU
Ha ho manane a bokelletsoeng
Lipalo-palo tse bontšang maemo a tlhekefetso metseng
Loetse 2008- Ho ea pele
M20, 000.00
Ho etsa hore metseng e be sebaka se bolokehileng kaha
Ho bonesoe libakeng tsa bohlokoa joaloka
Lekhotla la setereke, lekala la lihloliloeng
Ha ho mabone ka har’a metse e mengata
Mabone libakeng tsa bohlokoa
’Mesa 2009- 2020
15
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
ho ba lefifi bosiu mabitleng, seterateng, libaka tsa boithapollo
THUTO EA MOTHEHO
Ho fana ka litšebeletso tsa tlhokomelo ea bana e le ho fa basali monyetla oa ho ea mosebetsing
khaho ea litsi tse ngata tsa tlhokomelo ea bana metseng
Makhotla a puso ea libaka, lekala la thuto
Keketseho ea litsi tsa tlhokomelo ea bana le keketseho ea meputso ea bahlokomeli ba bana
Nov. 2008 -2010
III. TEKANO MANANENG A LE TENG
Tšireletso le litšebeletso tsa tšohanyetso
Ho fokotsa palo ea batho ba timelang ka lebaka la likoluoa le boemo bo amang basali ho feta banna metseng
Hloaea libaka tse ratoang ke likoluoa le ho rala mekhoa e tla bontša e sale nako matšoao a likoluoa le hore li ka thibeloa joang
Lekala la likoluoa, lekhotla la setereke la puso ea libaka
Tlhoaeo ea libaka tse ratoang ke likoluoa
Pulungoana 2008 -2010
M 50,000.00
Ho kenyeletsa le ho tšehetsa bohle ba fanang ka litšebeletso tsa boiketlo ba sechaba
Marena, likomiti tsa litšebeletso tsa mantlha tsa sechaba, lihlopha tsa tšehetso ea bakuli metseng
Tšebelisano ’moho le tšehetso ho bohle
Loetse 2008 -2010
M 120,000.00
Ho ruta basali ho akofisa tlhokomeliso ka likoluoa
Manane a tlhokomeliso a reretsoeng basali thibelong le
Lekala la likoluoa Ha ho thuto e seng e fanoe
Litlaleho 2008 -2010 M 70,000.00
16
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
taolong ea likoluoa
Ho thehoa hoa moralo oa khiro ele ho akofisa mesebetsi e lekanang ho basali le banna
Kenyeletsa basali le banna ntlafatsong ea moruo metseng
likomiti tsa meralo le lichelete
Litlaleho 2009-2010
Makhotla a puso ea libaka a hire palo e lekanang ea basali le banna
likomiti tsa litšebeletso tsa mantlha tsa sechaba, likomiti tsa meralo le lichelete
Palo e lekanang ea banna le basali ba hiroang
2009-2010
Kenyeletsa tekano mananeng a maano a likhoebo tse nyenyane
likomiti tsa meralo le lichelete, lekala la likhoebo
Molao o se o lumella basali ho kena tumellanong ea likalimo tsa lichelete libankeng
Kenyeletso ea tekano mananeng a maano a likhoebe tse nyenyana
Oct. 2009 -2010
M100,000.00
Akofisa seabo sa basali moruong
likomiti tsa lichelete le meralo, lekala la likhoebo
Litlaleho 2009- 2011
SETSI SA PHANO EA THEPA LE LITŠEBELETSO
Ho etsa bonnete ba hore basali le bona ba una molemo ka ho lekana le banna kamohelong ea thepa le litšebeletso
Ho eketsa seabo sa basali kamohelong ea thepa le ho tšehetsa likonteraka tsa bona
likomiti tsa litšebeletso tsa mantlhla tsa sechaba, lekala la tekano
Ha ho tšehetso eo basali ba e fuoang
Loetse 2008 -2012
Ho abela likonteraka tsa basali mesebetsi
Komiti ea lehokela ea setereke, lekhotla la puso ea
Ha ho leseli ka tšebetso ea likonteraka tsa basali
Kabelo ea mesebetsi ho likonteraka tsa basali
2008-Ho ea pele
17
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
libaka, Lekala la litsela
Ho hapella tekano phanong ea thepa le litšebeletso
Lekala la tekano, likomiti tsa litšebeletso tsa mantlha tsa sechaba
Khapello ea tekano phanong ea thepa le lišebeletso
2008-2010 M 250,000.00
Ho sebelisoe mekhatlo ea metseng le e ikemetseng tšebelisong ea matlo
likomiti tsa kabo le kamoho ea mobu, mokhatlo o ikemetseng oa matlo
Mesebetsi eo thuso e batloang haholo metseng ke: litsela, khaho ea matloana, metsi a ntlafetseng, ho kata mangope
Litlaleho 2008-2010 M 500,000.00
Ho rala maoa a tekano toantšong ea bofuma
Ho hlophisa maoa a phokotso ea bofuma a amang basali
Likomiti tsa meralo le lichelete, lekala la khoebo, lekala la temo
Palo e phahameng ea basali e angoa ke bofuma
Litlaleho 2009-2012
Ho etsa maoa a ntlafatso ea maphelo a mafutsana
Likomiti tsa litšebeletso tsa mantlha tsa sechaba, likomiti tsa lichelete le meralo, likomiti tsa kabo le kamoho ea mobu
Litlaleho 2009-2012
Khahlametso ea batho ba fumanehileng
Lefapha la likoluoa Lekala la temo, mokhatlo oa sefapano se sefubelu, WFP
Lithuso kapa liphallelo tseo basali ba li fuoang ke lijo, liaparo, lithupelo temong ea meroho,
Litlaleho 2009- 2012
18
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
litanka tsa pokello ea metsi
Kenya tšebetsong mananeo a polokeho ea lijo le phepo e nepahetseng
likomiti tsa litšebetso tsa mantlhla tsa sechaba, lihlopha tsa tšehetso ea bakuli metseng, basebeletsi ba bophelo metseng, lekala la temo, lekala la bophelo
Mananeo a phepo e nepaheng e se ntse a tsoelapele litikolohong tse ling
Litlaleho 2009- 2012
Kenya tšebetsong merero ea boipheliso metseng
likomiti tsa litšebeletso tsa mantlha tsa sechaba ka har’a makhotla, lekala la temo
Merero e seng e ntse e le teng metseng ea temo ea majarete a kopanelo, leruho la likhoho le likolobe
Litlaleho
2009 -2012
Tšehetsa mekhatlo ea metseng le e ikemetseng e seng e sebetsana le malapa a fumanehileng
Komiti ea lichelete le meralo ea lekhotla la setereke, lekala tekano
Ka hoba epela lipitso le hoba thusa ka manane a malapa a futsanehileng
Tšehetso ea mekhatlo metseng e sebetsanang le malapa a fumanehileng
2008- 2010 M 140,000.00
TŠEHETSO EA KHOEBO
Ho ntlafatsa seabo sa basali khoebong moo ba se nang boemeli
Hokela likhoebo tsa basali menyetleng e teng ea khoebo tse kholo
Komiti ea lichelete le meralo ea lekhotla la setereke, lekala la likhoebo le
Khokelo ea likhoebo tsa basali menyetleng e teng ea likhoebo tse kholo
2009-Ho ea pele
19
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
mesebetsi e meholo
Phano ea leseli le boeletsi ka menyetla ea khoebo
Komiti ea lichelete le meralo ea lekhotla la setereke, lekala la likhoebo le mesebetsi e meholo
Liphatlalatso li ea etsoa ha ho ena le menyetla ea khoebo
2009- 2015
Ho Khothaletsa tšebelisano ’moho lipakeng tsa mafapha a sechaba a khoebo le a ikemetseng
komiti ea litšebeletso tsa mantlha tsa sechaba lekhotleng la setereke, lekala la khoebo, lekala la temo
Tšebelisano ’moho ha e so be teng
Litlaleho 2009- 2012
Ho hlahlella basali ka malebela a khoebo le tšebetso
Ho akofisa ntšetsopele ea basali ka malebela le tšehetso ea lichelete khoebong tsa basali
Komiti ea meralo le lichelete ea lekhotla la setereke,Lekala la khoebo, lekala la tekano
Litlaleho 2009- 2010
Ho akofisa seabo sa lik’hamphani tse etelletsoeng pele ke basali le ho ba fa leseli le tšehetso
Komiti ea meralo le lichelete ea lekhotla la setereke,Lekala la khoebo, lekala la tekano
Ntšetso pele ha e sobe teng
Litlaleho 2009- 2012
Ho tšehetsa le ho fana ka menyetla e lekanang li’marakeng
Ho hokela likhoebo tsa basali le banna
Komiti ea meralo le lichelete ea lekhotla la setereke, lekala
Khokelo ea likhoebo tsa basali le banna menyetleng ea li’maraka
2009- 2010
20
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
menyetleng ea li’maraka
la khoebo, lekala la temo, lekala la tekano
Hokahanya mekhatlo ea basali khoebong boemong ba metse, setereke le ba naha
Komiti ea meralo le lichelete ea lekhotla la setereke, lekala la khoebo, lekala la temo, lekala la tekano
Khokelo ea basali mekhatlong e meholo e ba ka lithupelo
Litlaleho 2009- 2012
KABO EA MOBU
Ho netefatsa hore kabo ea mobu ha e sekisetse mafapha a mang
Basali ba fuoe monyetla oa pele kabong ea mobu
likomiti tsa mobu tsa makhotla a mathomo a puso
E se e kaba 45% ea basali ba fuoeng mobu ke puso ea libaka
Karolo e fetang 50% ea basali ba fumaneng mobu
2008- 2012
Ho ellellisoa marena le makhotla a puso ea libaka ka molao o fang basali tokelo ea ho fumana mobu
Ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, WLSA, FIDA
Molao oa banyalani o na le sehlomathiso se lumellang basali ba nyetsoeng kabelo ea mobu
Ho kengoa tšebetsong hoa karolo ena ea molao
2008-Ho ea pele
LIPALANGOANG
Ho etsa bonnete ba hore litlhoko tsa sechaba tsa lipalangoang li kengoa tsebetsong le hore lipalangoang
Ka ho bokella litlhoko tsa sechaba tsa lipalangoange le ho etsa meralo ea polokeho
Komiti ea litšebeletso tsa mantlha le sechaba, lekala la lipalangoang, mekhatlo ea
Meralo ea polokeho makoloing a baeti
2008- 2010
21
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
tseo li bolokehe bakeng sa basali le bana
makoloi a baeti
Ntlafatsa marang-rang a litsela tse oelang tlasa puso ea libaka
likomiti tsa meralo le lichelete, lekala la litsela
Ntlafatso ea litsela Tlhakubele2009 -2012
Khaho ea litsela tse nyenyane le tokiso ea merero ea ntlafatso
likomiti tsa meralo le lichelete, lekala la litsela
Meralo e seng e le tšebetsong ke litsela tse kenang metseng
Khaho ea litsela tse nyenyane le tokiso ea merero ea ntlafatso
2008- 2010
Netefatsa hore makoloi a baeti le liemelo tsa ona lia laoloa ho ntlafatsa maeto a batho bohle haholo a basali le bana
Komiti ea litšebeletso tsa mantlha tsa sechaba ea lekhotla la setereke, lekala la lipalangoang
Mapolesa a sephethe-phethe a teng ho laola tšubuhlellano ea makoloi
Balaoli liemelong tsa makoloi a baeti haholo nakong ea sephethe-phethe se matla j.j. Matsatsi a phomolo a keresemese la a paseka
2008- Ho ea pele
Thuto ka leano la litsela le lipalangoang
Komiti ea litšebeletso tsa mantlha le sechaba, lekala la lipalangoang, mekhatlo ea makoloi a baeti
Mananeo a sealemoea a boipaballo ’mileng a ntse a tsoela-pele
2008- 2012
METSI LE LIKHOERE-KHOERE
Hore basali ba fumantšoe metsi a hloekileng, le tsamaiso ea likhoerekhoere molemong oa
Ho etsa moralo le ho kenya tšebetsong phepelo ea metsi le tsamaiso ea likhoerekhoere
likomiti tsa litšebeletso tsa manthla tsa sechaba,lekala la lihloliloeng, RWS, WASA
Merero ea metsi le tsamaiso ea likhoerekhoere ha e so anele metse e meng
Litlaleho tsa khoeli le khoeli
2009- 2010 M 100,000.00
22
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
tikoloho le bophelo bo botle ka litheko tse tlaase a bile a fumaneha haufi
Makhotla a puso ea libaka a sebetse ’moho le sechaba e le ho fana ka thuto tšebelisong le baballong ea thepa
likomiti tsa litšebeletso tsa sechaba
Bosebeletsi bo fokolang, chelete e sa aneleng merero, mokhoa o thata oa ho tsamaea libakeng tse ling
2008- Ho ea pele
Kenya mananeo tšebetsong a morero o moholo oa metsi le likhoere-khoere
Komiti ea lekhotla la setereke, WASA
Litlaleho tsa khoeli- e khoeli
2008- 2010
THIBELO LE KALAFO EA HIV LE AIDS
Ho fokotsa sekhahla sa HIV le AIDS ka ho kenyeletsa bo-’me le bo ntate kalafong ea bakuli ka ho lekana
Khothaletsa hore banna ba nke karolo booking ba batho ba phelang le AIDS
Likomiti tsa litšebeletso tsa sechaba tsa makhotla, ofisiri e kholo ea lekala la tekano seterekeng, lihlopha tsa tšehetso, NAC
Banna ba ntse ba le leqe ho kena lihlopheng tsa tšehetso ea bakuli metseng
Sekhahla sa lihlopha tsa tšehetso tse kenyelelitseng banna
2008- 2010
IV. PHETOLO EA LITSI
BOEMO BA BASEBETSI
Ho eketsa lenane la basali ba sebetsang lekhotleng
Epa lipitso e le ho etsa tlhokomeliso ka litaba tsa tekano
Makhotla puso ea libaka, lekala la tekano
Basali ba etsa 58 % pusong ea libaka
2009- 2010
Basali ba ipabolang ba
Makhotla a puso ea libaka
Khiro ea banna le basali e etsoa ho
Manane a khiro 2008- Ho ea pele
23
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
nyolleloe maemong a boeta-pele
latela tlhahlamano ea phapanyetsano
Ho akofisa le ho anetsa tekano
Matšolo ka litaba tsa tekano
Makhotla a puso ea libaka, bangoli ba makhotla
Ho na le basali ba seng ba ntse ba le boemong ba boeta-pele hona joale
Ho amohela le ho sebelisa leano la thibelo ea tlhekefetso ka motabo lekhotleng la mathomo
Kamohelo le ho kenngoa tšebetseng hoa leano
Likomiti tsa makhotla a puso ea libaka
CGPU e ntse e phethahatsa leano lena
Litlaleho tsa tlhekefetso ka har’e ho makhotla
2008-Ho ea pele
Ho etsa bonnete ba hore basali ba sebetsang bosiu ba bolokehile
Tlhokomeliso le ho katoa hoa libaka tse sa bolokehang
Likomiti tsa litšebeletso tsa sechaba tsa makhotla, sepolesa, mapolesa a metse
Likomiti tsa thibelo ea botlokotsebe li ea sebetsa
Polokeho libakeng tse kotsi
Loetse 2008- Ho ea pele
V. LITŠIEA TSA TEKANO PUSONG EA LIBAKA
Ho theha komiti ea kakofiso ea tekano
Phitiso le kamohelo ea leano la tekano ka har’a makhotla
Komiti ea lekhotla la setereke, likomiti ea Litšebeletso tsa mantlha tsa sechaba
Leano la tekano ha le so fetisoe makhotleng
Phethahatso ea leano Loetse 2008- Ho ea pele
Ho amohela le ho sebelisa leano la thibelo ea tlhekefetso ka motabo hara lekhotla la mathomo
kamohelo le tšebeliso ea leano la thibelo ea tlhekefetso ka motabo
Makhotla a puso ea libaka
Leano la thibelo ea tlhekefetso ka motabo ha le so be teng ka har’a makhotla
Phethahatso ea leano Loetse 2008-Ho ea pele
24
SEPHEEO KETSO BAPHETHAHATSI MAEMO HA JOALE TŠUPISO NAKO LIKHAKANYO TSA CHELETE
Ho etsa bonnete ba hore basali ba sebetsang bosiu ba bolokehile
Ho fana ka tšireletso sebakeng sa basali ba sebetsang bosiu
Likomiti tsa litšebeletso tsa sechaba, mahokela a metse a thibelo ea botlokotsebe, sepolesa
Hona le sehlopha sa mahokela se tšireletsang metse
Phokotseho ea liketso tsa bohlekefetsi
Loetse 2008- Ho ea pele
VI. KHAPELLO EA TEKANO LICHELETENG
Ho etsa moralo oa khapello ea tekano likhakanyong tsa lichelete
Khapello ea litaba tsa tekano likhakanyong tsa lichelete
Balula-litulo ba makhotla, Likomiti tsa meralo le lichelete, bangoli ba makhotla
Ha ho so entsoe letho ka khapello ea tekano likhakanyong tsa lichelete
khapello ea tekano likhakanyong tsa lichelete ka hara lekhotla la setereke le a mathomo
Loetse 2008-Ho ea pele
Ho theha le ho tiisa ka molao maemo a etsang hore litaba tsa tekano li hakanyetsoe lichelete
Makhotla a puso ea libaka
Ha ho melaoana e tlamang ha joale
Melaoana ea makhotla e tlamang khapello ea tekano meralong ea lichelete
Tlhakubele 2008-2009
Ho thehoe komiti e tla shebana le ho akofisa tekano
Komiti ea lekhotla la setereke
Komiti e joalo ha e so be teng
Boteng ba komiti e shebanang le kakofiso ea litaba tsa tekano
Loetse 2008
Ho thehoe moifo oa lipuisano oa makhotla a kopaneng
Litho tsa makhotla li thakelane ka malebela a ho araba liqholotso tsa makhotla
Makhotla a amehang a Mohale’s Hoek
Moifo oa lipuisano ha o so thehoe
Boteng ba moifo o joalo Pulungoana 2008-Pherekhong 2009