i

Í≥‹≈Ï¡Ωø◊˜∂Ï ÂØ∫ Ó≈¿»∫‡ÏÀ‡È º’ «¬«Â‘≈√

ii

iii

¡Ωø◊˜∂Ï ÂØ∫ Ó≈¿»∫‡ÏÀ‡È º’ «¬«Â‘≈√

≈‹ÓØ‘È ◊ªËΔ

¡ÈπÚ≈Á’‘Í≈Ò «√øÿ Í≥È»

Í≥‹≈Ï

UNiSTAR

iv

PunjabAurangzeb Ton Mountbatten Tak

by

Rajmohan GandhiTranslated by

Harpal Singh Pannu

2015Unistar Books Pvt. Ltd.

S.C.O. 26-27, Sector 34 A, Chandigarh-160022India

Ph. +91-172-5077427, 5077428Printed & bound at Unistar Books Pvt. Ltd.

301, Industrial Area, Phase-9,S.A.S. Nagar, Mohali-Chandigarh (India)

email : unistarbooks@gmail.comwebsite : www.unistarbooks.com

© 2015Produced and bound in India

All rights reserved This book is sold subject to the condition that it shall not, by way of trade or otherwise, be lent,resold, hired out, or otherwise circulated without the publisher's prior written consent in any form ofbinding or cover other than that in which it is published and without a similar condition including thiscondition being imposed on the subsequent purchaser and without limiting the rights under copyright

reserved above, no part of this publication may be reproduced, stored in or introduced into a retrievalsystem, or transmitted in any form or by any means(electronic, mechanical, photocopying, recording

or otherwise), without the prior written permission of both the copyright owner and the above-mentioned publisher of this book.

First published Aleph Book Company

ISBN : 978-93-5204-

v

«¬È√≈ÈΔ¡Â Á∂ ÓÙ≈Ò⁄Δ ¡Â∂ «Í¡≈∂ «ÓºÂª ÷πÙÚ≥ «√≥ÿ («‹√ È∂

√◊ØË∂ ¡Â∂ Ò≈‘Ω ÂØ∫ Ù∞»¡≈ ’ΔÂΔ Â∂ Ï≈Á «Ú⁄ «ÁºÒΔ Ú«√¡≈);

ÓπÏ≈«Ù ‘√È (Í≈‰ΔÍ ÂØ∫ Ù∞± ’’∂ Ò≈‘Ω Ú«√¡≈);

«Í¡≈∂ Ò≈Ò ÈºÔ (AHII-AIHB), «‹√È∂ Í≥‹≈Ï Ï≥◊≈Ò Â∂ Ì≈Â

˘ Ú≥‚ ÂØ∫ Í«‘Òª ¡Â∂ Ú≥‚ ÂØ∫ Ï≈Á «Í¡≈ ’ΔÂ≈, Á∂ È≈Ó

vi

vii

ÂÂ’≈

L ¡È∞Ú≈Á’Δ viiL ¡≈«Á ’ÊÈ xvL Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ «’™ : ‹≈‰ ͤ≈‰ A¡«Ë¡≈«¬ Í«‘Ò≈

¡Ωø◊˜∂Ï ÁΔ ÓΩ ÂØ∫ Í«‘Òª Í≥‹≈Ï I¡«Ë¡≈«¬ Á»‹≈

AG@G-AGEG : ‘’»Ó Á≈ ÍÂÈ DC¡«Ë¡≈«¬ ÂΔ‹≈

AGEG-AGII : ¡ÁΔÈ≈ Ï∂◊, ¡Î◊≈È ¡Â∂ «√º÷ GF¡«Ë¡≈«¬ ⁄ΩÊ≈

AGII-AHDI : ‰‹Δ «√øÿ ¡Â∂ ¿π√Á∂ Ú≈«√ A@F¡«Ë¡≈«¬ Í≥‹Úª

AHDI-AHEI : «Ïë‡Ù Í≥‹≈Ï ¡Â∂ AHEG Á≈ ◊Á AFC¡«Ë¡≈«¬ ¤∂Úª

AHEI-AIAI : √≈Ó≈‹ Á≈ «√÷ ÁπÍ«‘≈ BAC¡«Ë¡≈«¬ √ºÂÚª

AIAI-AIBB : ¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ ¬∂’≈ BEH¡«Ë¡≈«¬ ¡º·Úª

AIBB-AIDB : «ÓÒÚ‰ ¡Â∂ Úø‚ Á≈ ‘Ø’≈ BGI¡«Ë¡≈«¬ ÈΩÚª

AIDB-AIDG : ¡≈˜≈ÁΔ ¡Â∂ √ÁÓ≈ C@G¡«Ë¡≈«¬ Á√

AIDG : ˛Ú≈ÈΔ¡Â «Ú⁄ «¬È√≈ÈΔ¡Â CEH¡«Ë¡≈«¬ «◊¡≈ª

¡◊Ò≈ Ò∂÷≈ ‹Ø÷≈:Úø«‚¡≈ Í≥‹≈Ï ¡Â∂ Í≥‹≈ÏΔ¡Â Á≈ Ì«Úμ÷ CFH

Notes 383Bibliography

viii

¡ÈπÚ≈Á’Δ

Í≈·’ª ˘ ¡ÈπÚ≈Á’Δ ÒΘ Ù≈«¬Á ˙Í≈ Òº◊∂, Í«‘ÒØ∫ «Ò÷∂ È؇ ˘‹∂ √øÍ≈Á’Δ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ª ¡ÈππÚ≈Á’ ÁΔ «Ò÷ ¡ÈπÚ≈Á’Δ«’¿π∫ È‘ƒ ‘Ø √’ÁΔ? «‘øÁΔ ¡Â∂ ¡ø◊∂˜Δ ‹◊ ÈÚ∂∫ ÒΘª ÁΔ¡ª ÒØÛ¡Èπ√≈ Â∂˜Δ È≈Ò ÿ≈Ûª ÿÛÁ≈ ˛, Í≥‹≈ÏΔ ÍÃÔØ◊ Óº·Δ ⁄≈Ò ⁄ºÒ«‘≈ ˛Õ

√≈Ò B@AC «Ú⁄ »Í≈ ÍÏ«ÒÙ˜ È∂ ÍÃØ. ≈‹ÓØ‘È ◊ªËΔ ÁΔ «’Â≈ÏPunjab : A History From Aurangjeb to Mountbettan ¤≈ÍΔ, «¬√ÁΔ«ÒΔ˜ ‘؉ ÁΔ ÷Ï ÍÛ∑ΔÕ ◊ªËΔ ‹Δ ÁΔ «Ò÷ ÂØ∫ Á∂ Í«‘Òª Á≈ ’∂ÚÒ‹≈‰» È‘ƒ, ÍÃÌ≈«Ú ‘ªÕ ¿π‘ ÿ‡È≈Úª Á» ÂØ∫ Á∂÷Á∂ ‘È, ‹ØÛ ÿ‡≈’È Ú’Â, ÈÂΔ‹∂ ’º„‰ Ú’Â ’≈‘Ò È‘ƒ ’Á∂, Á≈¡Ú≈ È‘ƒ ’Á∂¿πÈ∑ª Á∂ ÈÂΔ‹∂ ·Δ’ ‘ÈÕ ºÏ È∂ «√‹‰≈ ’ «ÁºÂΔ ˛, ¿π‘ ¡≈Í‰Δ«√‹‰≈ Á∂ ‘º’ «Ú⁄ Ú’≈Ò ȑƒ ’Á≈, «‹√ È∂ ¿π√ ÁΔ ’πÁ «‹Ú∂∫Á∂÷Δ √Ø ÌÒ≈Õ «’√∂ ˘ Óª‘ Ï≈ÁΔ «’√∂ ˘ Óª‘ √π¡≈ÁΔÕ

«’Â≈Ï Óø◊Ú≈¬Δ ¡Â∂ ÍÛ∑ΔÕ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬«Â‘≈√ Á≈ ⁄≈ Á‘≈«’¡ªÂØ∫ «Ú«Á¡≈ÊΔ ‘ªÕ Í»ÏΔ Í≥‹≈Ï Á∂ Ò∂÷’ª, «¬«Â‘≈√’≈ª È∂ AIDG ÂØ∫Ï≈¡Á Í≥‹≈ÏΔ «Ú⁄ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ «Ò«÷¡≈, Í«Û∑¡≈«◊¡≈Õ «¬È∑ª «¬«Â‘≈√’≈ª «Ú⁄ «‘øÁ» «√º÷ ÁØÚ∂∫ «ÁzÙ‡Δ’Ø‰ √≈‘Ó‰∂¡≈¬∂ Í «Í¤Ò∂ √≈„∂ ¤∂ Á‘≈«’¡ª ÂØ∫ ͺ¤ÓΔ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ÚΔ Í≥‹≈Ï Á≈«¬«Â‘≈√ Í«Û∑¡≈ ¡Â∂ «Ò«÷¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛, ¿π√ Á≈ «‘øÁπ√Â≈ÈΔ Í≥‹≈ÏΔ¡ª˘ ÍÂ≈ È‘ƒÕ ¿π‘ «¬«Â‘≈√ «’√ ˜≈ÚΔ¬∂ ÂØ∫ «Ò«÷¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛, «¬ËÒ∂«¬«Â‘≈√ ÂØ∫ «’øÈ≈ Â∂ «’Ú∂∫ «ÌøÈ ‘À, ‹≈‰È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ‘ÀÕ ≈‹ÓØ‘È ◊ªËΔ√≈‘Ó‰∂ ÁØÚ∂∫ Í≥‹≈Ϫ Á∂ √ÃØ ‘È, ¿πÈ∑ª √≈‘Ó‰∂ Òø‚È ¡≈’≈¬ΔÚ˜ ˛ Â∂Ò≈‘Ω ¡≈’≈¬ΔÚ˜ ÚΔÕ Òø‚È ¡≈’≈¬ΔÚ˜ ¡Â∂ Ò≈‘Ω ¡≈’≈¬ΔÚ˜√≈‘Ó‰∂ ≈‹ÓØ‘È ◊ªËΔ ˛ «‹√ È∂ √Óº◊Δ ÁΔ ⁄؉ ’«Á¡ª Á»-«ÁzÙ‡Δ, ◊«‘≈¬Δ ¡Â∂ «Èͺ÷Â≈ ÂØ∫ ’øÓ «Ò¡≈Õ

«’Â≈Ï ÍÛ∑’∂ ÓÀ∫ «¬√ ¿πÍ ΔÚΔ¿» ¡≈‡Δ’Ò «Ò«÷¡≈ ‹Ø ¡÷Ï≈ª√≈«Ò¡ª È∂ Ê≈«Í¡≈Õ «ÚΔ¿» ¤Í‰ √≈ ¡‰«◊‰Â ÎØÈ ¡Â∂ ͺ«ÓÒ∂Õ Óø◊ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «’ «¬√ ˘ ◊πÓπ÷Δ «ÒÍΔ, Í≥‹≈ÏΔ Ì≈Ù≈ «Ú⁄¡ÈπÚ≈Á ’’∂ ¤ÍÚ≈¿πÕ «ÁÒ Ó∂≈ ÚΔ ’Á≈ √Δ Í √≈„∂ ⁄≈ √Ω

ix

Í≥«È¡≈ ÁΔ «’Â≈Ï Á≈ ¡ÈπÚ≈Á √Óª ¡Â∂ «Ó‘È Óø◊∂◊≈Õ ÍÃØ. ◊ªËΔ◊π‹≈Â Ó»Ò Á∂ ‘Ø ’∂ Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ «Ò÷‰ Ò¬Δ √≈Òª Á≈ √Óª ’º„√’Á∂ ‘È Âª ÓÀ∫ Í≥‹≈ÏΔ ‘Ø ’∂ «¬√ È≈Ô≈Ï ÂØ‘Î∂ ˘ Í≥‹≈ÏΔ¡ª ¡º◊∂ Í∂Ù’È Ú≈√Â∂ ’πºfi Ó‘ΔÈ∂ È‘ƒ ’º„ √’Á≈?

¡Î√Ø√ «’ Í≥‹≈ÏΔ¡ª Ú≈√Â∂ «Ò«÷¡≈ ¡ø◊∂˜Δ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï Á≈«¬«Â‘≈√ I@% Í≥‹≈ÏΔ Í≈·’ È‘ƒ ÍÛ∑Á∂Õ «‹È∑ª ˘ ÍÛ∑È ÁΔ π⁄Δ ˛ ¿π‘¡ø◊∂˜Δ È‘ƒ ‹≈‰Á∂, ¡ø◊∂˜Δ ‹≈‰È Ú≈«Ò¡ª ÁΔ «¬Ë π⁄Δ È‘ƒÕ¡ÈπÚ≈Á Ú≈√Â∂ Ò∂÷’ ÁΔ «¬‹≈˜Â ÒÀ‰Δ ˜»Δ √ΔÕ ‘ÊÒΔ «’Â≈Ï ¿πÍÈ≈ ÎØÈ ÈøÏ, È≈ ¬ΔÓ∂Ò ¡≈¬Δ. ‚Δ., ’Δ ’Δ¬∂?Õ √Ø«⁄¡≈ Ó∂Δ ÚÀμÏ√≈¬Δ‡‘Ø √’ÁΔ ˛ ª ◊ªËΔ ‹Δ ÁΔ «’¿π∫ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊Δ? ÒºÌ ◊¬Δ, √≈∂ Ú∂Ú∂ «ÓÒ◊¬∂, Ó∂Ò ≈‘ƒ ÍÃÚ≈È◊Δ Ò¬Δ Ï∂ÈÂΔ ’ΔÂΔÕ ¡ºË∂ ÿø‡∂ Ï≈¡Á ¡ÓΔ’≈ ÂØ∫¿πÈ∑ª Á∂ √À’‡Δ È∂ ‹Ú≈Ï «ÁºÂ≈ó Ó∂Ò Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁÕ ÍÃØÎÀ√ ◊ªËΔ ¡‹∂ÁΠȑƒ Íπº‹∂Õ ‹ÁØ∫ ¡≈¬∂, Âπ‘≈‚Δ Ó∂Ò «Á÷≈ ’∂ ¿πÈ∑ª È≈Ò «¬√ Ó√Ò∂”Â∂ ◊ºÒ ’ª◊≈, ‹Ø ÎÀ√Ò≈ ‘Ø«¬¡≈, Âπ‘≈˘ ‹≈‰» ’Ú≈Úª◊≈Õ «¬√ Ó∂ÒÂØ∫ ¡ºË∂ ÿø‡∂ Ï≈¡Á ◊ªËΔ ‹Δ ÁΔ Ó∂Ò ¡≈ ◊¬Δ, «Ò«÷¡≈ √Δó¡√»ÒÈÍÃØÎÀ√ ÁΔ Ó∂Ò Á≈ ‹Ú≈Ï Á∂‰≈ Ó∂≈ Θ ωÁ≈ √Δ √’ºÂ Á≈ È‘ƒÕ Í√’ºÂ È∂ Á∂ ’È ÁΔ Êª ‹Ú≈Ï Á∂‰≈Õ Ú≈‹Ï √Ó«fi¡≈Õ ÓÀ˘ ÷πÙΔ‘ØÚ∂◊Δ ‹∂ Âπ‘≈‚∂ ≈‘ƒ «’Â≈Ï Í≥‹≈ÏΔ «Ú⁄ ¤Í∂Õ ·Δ’ Òº◊Δ «’Â≈Ï ? ÓÀ∫‹Ú≈Ï «Ú⁄ «Ò«÷¡≈- ‹∂ ÓÀ˘ ’Ø¬Δ ’‘∂∏ ◊π‹≈ Á≈ «¬«Â‘≈√ «Ò÷∂∫◊≈?ÓÀºø ¿π «Á¡ªó ◊π‹≈ Á≈ «¬«Â‘≈√ ª Á«’È≈, Ó∂∂ ÂØ∫ ª √‘ΔÂ∑ª Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ È‘ƒ «Ò«÷¡≈ ‹ªÁ≈Õ

¡≈͉∂ ΔÚΔ¿» ¡≈‡Δ’Ò ÁΔ ’≈ÍΔ ◊ªËΔ ‹Δ ˘ Ì∂‹ «ÁºÂΔ √ΔիͤÒ∂ √≈Ò B@AC «Ú⁄ ÍÂ≈ Òº◊≈ ¿π‘ «ÁºÒΔ ¡≈¬∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ÎØÈ ’’∂«ÓÒ‰ ⁄Ò≈ «◊¡≈Õ ¿πÈ∑ª È≈Ò «ÏÂ≈«¬¡≈ ÷πÙ◊Ú≈ √Óª Ô≈Á◊≈Δ ‘Ø«◊¡≈Õ ≈‹ÓØ‘È ◊ªËΔ È∂ «’Â≈Ï «Ú⁄ ’πfi ¡«‹‘∂ Í«‘¨ ¤»‘∂ ‘È «‹ÈŒ∑ªÏ≈∂ Í«‘ÒØ∫ «¬«Â‘≈√’≈ª Á≈ «Ë¡≈È È‘ƒ «◊¡≈Õ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ Á≈ÍØÂ≈ ‘؉ ÁΔ ˛√Δ¡Â ’≈È ¡≈͉∂ Ï≈Ï∂ È≈Ò È≈ «¡≈«¬Â ’ΔÂΔ, È≈¿πÈ∑ª ÁΔ Ï∂Ú√Δ ¿πÍ ÍÁ≈ Í≈«¬¡≈Õ ¡≈˜≈ÁΔ Á∂ √≈Ò AIDG «Ú⁄ ¡Â∂¿π√ ÂØ∫ «Í¤Ø∫ Ó‘≈ÂÓ≈ ‹Δ ¡Òº◊ ÊÒ◊, «¬’ºÒ∂ «‘ ◊¬∂ √È, √≈∂ ÎÀ√Ò∂Í≥. ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» ¡Â∂ √Á≈ ͇∂Ò ’Á∂Õ ¿πÁ≈√ ‘Ø ’∂ ¿πÈ∑ª È∂Ò≈‚ Ó≈¿»∫‡Ï∂‡È ˘ ͺ «Ú⁄ ¡≈÷ «Ò÷ «ÁºÂ≈ √Δ- Ó∂∂ È≈Ò ¡ÏÁπÒˆÎ≈ ÷ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ’Ø¬Δ È‘ƒÕ ¡≈͉∂ √Ò≈‘’≈ª ÁΔ «Ò√‡ «Ú⁄Ø∫‘π‰ Ó∂≈ È≈Ó ’º‡ «Á¿πÕ

x

√≈Δ «’Â≈Ï Á≈ ’∂∫ÁΔ ÓπºÁ≈ ˛ó ‹ÁØ∫ ¡Ωø◊˜∂Ï ÂØ∫ Ï≈¡Á Óπ◊Ò‘’»Ó Á≈ √»‹ ‚πºÏ «◊¡≈ ¿πÁØ∫ Ï‘π«◊‰ÂΔ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Óπ√ÒÓ≈ȪÈ∂ Í≥‹≈Ï Á∂Ù ¿πÍ Ì≈ ÂØ∫ √πÂø ‘’»Ó ’≈«¬Ó ’È Á≈ ÔÂÈ«’¿π∫ È≈ ’ΔÂ≈? ¡Ωø◊˜∂Ï ÂØ∫ «Í¤Ø∫ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹Δ «√øÿ ÚºÒØ∫ ‘’»ÓÂ√øÌ≈Ò‰ Á∂ «Ú⁄’≈Ò∂ √Ó∂∫ ¿πÍ Ì≈ Â∂ Í≈«’√Â≈È «Ú⁄ ◊øÌΔ ’øÓÈ‘ƒ ‘Ø«¬¡≈, «Úʪ «‘ ◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ ¡Ωø◊˜∂Ï ÂØ∫ Ùπ» ’’∂ Á∂Ù Úø‚ º’ÓÀ∫ ¿π‘ «ÚºÊª ÌÈ Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈ ˛Õ

ÍÃØ. ◊ªËΔ «Ò÷Á∂ ‘È- ¡ø◊∂˜Δ ‘’»Ó ’≈«¬Ó ‘؉ º’ Í≥‹≈ÏΔÓπ√ÒÓ≈È ÿº‡ «◊‰ÂΔ «√º÷ª Á∂ È≈Ò È≈Ò Íä≈Ú∂∫ Úª◊ ◊πÓÈ≈ÓΔ «Ú⁄«‘øÁ∂ ‘∂Õ ¿π‘ ’Δ ’Á∂ ‘∂? ¿πÈ∑ª ÁΔ¡ª ¿πÓΔÁª, ‚, «¬≈Á∂ Â∂ ‹ºÁØ‹«‘Á«’‘Ø «‹‘∂ √È? «¬È∑ª √Ú≈Òª Á∂ ‹Ú≈Ï ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈÷ Í≥‹≈Ï Úø‚‰Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’È Ú≈√Â∂ «ÂøÈ ÏøÁ∂ È’Ù≈ «Ú¤≈ ’∂ ÏÀ· ◊¬∂ó È«‘», ͇∂Ò¡Â∂ «‹È≈‘Õ «¬È∑ª «ÂøȪ «Ú⁄Ø∫ ’Ø¬Δ Í≥‹≈ÏΔ È‘ƒÕ ¡≈Í‰Δ ‘Ø‰Δ Á≈ ÎÀ√Ò≈Í≥‹≈ÏΔ ÷πÁ ’ÁØ∫ ’È Òº◊‰◊∂? Í≥‹≈Ï Úø‚ Ò¬Δ « ø̃Ó∂Ú≈ À̂ Í≥‹≈ÏΔÈ≈Úª ˘ ÍÛ∑ ’∂ Òº◊∂◊≈ «¬‘ Í≥‹≈Ï ¿πÍ ’Ø¬Δ «Ú¡ø◊ ˛Õ «¬‘Ø «Ú¡ø◊ ªÍ≥‹≈Ï ÁΔ Ùı√Δ¡Â ‹≈‰È Ú≈√Â∂ √‘≈¬Δ ‘ØÚ∂◊≈Õ

Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ ÁΔ ’ΩÓΔ ’ª◊√ È∂ AIAI ÂØ∫ AIDG º’ Ì≈«Ú⁄ ‘È∂Δ fiπÒ≈ «ÁºÂΔ √Δ Í≥‹≈Ï ¿πÍ ¿π√Á≈ ’Ø¬Δ ¡√ «’¿π∫ È≈‘Ø«¬¡≈ ‘≈Òª«’ AIAI «Ú⁄ ‹«Ò∑¡≈Ú≈Ò∂ Ï≈◊ ÁΔ ÿ‡È≈ ÿ‡ ¸º’Δ √Δ?Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ’ª◊√ Á≈ È‘ƒ Ô»ÈΔ¡«È√‡ Í≈‡Δ Á≈ ÏØÒÏ≈Ò≈ √Δ «‹√È∂ Í≈«’√Â≈È ÁΔ Óø◊ È‘ƒ ’ΔÂΔ, «Î Ï≈¡Á «Ú⁄ «‹È≈‘ Á∂ «Íº¤∂ Òº◊’∂ Óπ√ÒÓ≈È «’¿π∫ Í≈«’√Â≈È Óø◊‰ Òº◊∂ ‹ÁØ∫ «’ «‹È≈‘ È≈ Í≥‹≈ÏΔ √ΔÈ≈ ¿π√ ÁΔ Óπ√«ÒÓ ÒΔ◊ ÁΔ Ùπ» «ÁȪ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ’Ø¬Δ √≈÷ √Δ?

Í≈«’√Â≈È Ï«‰¡ª Á∂Ù Úø‚ ‘Ø¬Δ Í «‘ø√≈ «’¿π∫ ‘Ø ◊¬Δ, ¿π‘ ÚΔÊØ’ «Ú⁄? Óπ√ÒÓ≈È √»ÎΔ ¯’Δ Ï∂‘ºÁ √«Â’≈ÔØ◊ √È ÂÁ∂ ¿πÈ∑ª ÁΔÏ≈‰Δ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ ‘جΔ, «Î «√º÷-Óπ√ÒÓ≈È «¬’ Á»‹∂ Á∂÷»È Á∂ «Í¡≈√∂ «’¿π∫ ‘Ø ◊¬∂? «¬‘ «’Â≈Ï «¬È∑ª √Ú≈Òª Á∂ ‹Ú≈Ï ÂÒ≈Ù∂◊ΔÕ◊πÒ≈Ó Ïø√, ÒØËΔ Ïø√ ‹ª Óπ◊Òª Ú∂Ò∂ º’ «’√∂ ‘’»Ó È∂ Í≥‹≈ÏΔ,Óπ√ÒÓ≈Ȫ ¿πÍ «¬ÂÏ≈ È‘ƒ ’ΔÂ≈, È≈ ¿πÈ∑ª ˘ ¬∂√ ’Á «√¡≈‰∂Óø«È¡≈ «’ ¿πÈ∑ª ˘ Í≥‹≈Ï ÁΔ √»Ï∂Á≈Δ «ÁºÂΔ ‘ØÚ∂Õ Í≥‹≈Ï Á≈ √»Ï∂Á≈¬Δ≈È, Âπ’Δ ‹ª ¡Î◊≈«È√Â≈È ÂØ∫ ¡≈¿π∫Á≈ ‹ª ‘≈’Ó Á≈ ı≈ÈÁ≈ÈΔ«Í¤Ø’Û «¬È∑ª Á∂Ùª Á≈ ‘πøÁ≈Õ Ù≈‘Δ ÎπÓ≈È √Δ «’ «‹‘Û∂ «‘øÁ», ÁΔÈÏÁÒ ’∂ Óπ√ÒÓ≈È ‘ج∂ ‘È ¿πÈ∑ª ˘ ÎΩ‹ «Ú⁄ ÌÂΔ È‘ƒ ’È≈Õ «¬¿π∫

xi

«¬È∑ª ‘≈Ò≈ «Ú⁄ Í≥‹≈ÏΔ Óπ√ÒÓ≈È «ÁÈ ’‡Δ ’ «‘≈ √Δ ’∂ÚÒ, Úº‚∂ÎÀ√«Ò¡ª «Ú⁄ ¿π√ Á≈ ’Ø¬Δ Á÷Ò È‘ƒ √ΔÕ «¬‘Δ ’≈È ˛ «’ «ÁÒΔÂı Ú≈√Â∂ ‹ÁØ∫ ÷≈È≈‹ø◊Δ ‘πøÁΔ ¿πÁØ∫ Í≥‹≈ÏΔ Óπ√ÒÓ≈È «˜ÓΔÁ≈ª È∂«’√∂ «Ë ÁΔ ÓÁÁ, «’√∂ ËÛ∂ Á≈ «ÚØË È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ

«¬√ ÷»ÈΔ ÁΩ «Ú⁄ «’Ë∂ «¬’ªÂ «Ú⁄ ÏÀ·≈ Ú≈√ Ù≈‘ ‘Δ Á≈«’º√≈ ⁄ «‘≈ √Δ, ◊≈ ’∂ √π‰≈ «‘≈ √ΔÕ Ò‘»-´‘≈‰ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ‘∂’ÏøÁ≈ ‘Δ ªfi∂ Úª◊ «ÚÔØ◊ «Ú⁄ ˜÷ÓΔ √Δ, ‘ ؘ ÈÚ∂∫ «Ú¤Ø«Û¡ª Á∂√ºÒ «Á√Á∂; ’ÂÒØ◊≈ «Ú⁄ «’‘Û≈ ’ÁØ∫ «’Ê∂ ÷Í ‹≈¬∂ ’Δ ÍÂ≈?Ú≈«√ Á∂ «’º√∂ «’√Ó È∂ «Í¡≈ Á≈ ¡ø ’ «ÁºÂ≈, ÔπºË È∂ ¡È∂’ª ÁΔÓπ‘ºÏ ‚ø◊ «ÁºÂΔ √ΔÕ ‘Δ Á≈ «ÚÒ≈Í ¡·≈Úƒ, √ÁΔ Á∂ Í≥‹≈Ï Á≈πÁÈ ˛Õ ÿ ÿ «Ú⁄ ÚÀ‰ ÍÀ ‘∂ √ÈÕ ≈‹ ’È≈ Â∂ ¿π‹≈Û≈ ÌØ◊‰≈Í≥‹≈ÏΔ ¡ÈπÌÚ √Δ, «Í¡≈ ’È≈ Â∂ «Ú¤Û ‹≈‰≈ ‘Δ Á≈ ’∂∫ÁΔ √π ˛,«¬‘ ÁØÚ∂∫ ¡ÈπÌÚ «¬’Ø Ë≈◊∂ Á∂ ÁØ «√∂ ‘ÈÕ Ú≈«√ È∂ Í≥‹≈ÏΔ¡ª ˘πÁÈ, «ÚÒ≈Í Ú≈√Â∂ ÏØÒ Á∂ «ÁºÂ∂Õ ÓÈ Á∂ ÍÁ∂ ¿πÍ ÿØ«Û¡ª ÁΔ‡≈ͪ, ÷»È È≈Ò ÒÊ ÍÊ ˜ÓΔÈ Â∂ «‚◊ÁΔ¡ª Ò≈Ùª «Í¤Ø∫ ‘Δ Á∂ √π ¿πÂ∂Õ

AHEG Á∂ ◊Á Ú’Â Í≥‹≈ÏΔ¡ª È∂ ¡ø◊∂˜ª Á≈ √≈Ê «’¿π∫ «ÁºÂ≈,«¬√ Ï≈∂ ≈‹ÓØ‘È ’πfi Èπ’Â∂ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ÷Á∂ ‘ÈÕ «√º÷ª Á∂ ÓÈ «Ú⁄Óπ√ÒÓ≈Ȫ «ÚπºË ◊πº√≈ √ΔÕ «’™«’ ¿πÈ∑ª ‘ºÊØ∫ Â√Δ‘∂ «ÓÒ∂Õ Í «√º÷ª È∂‹ÁØ∫ Ú≈‘ Òº◊Δ ÏÁÒ∂ ÚΔ Ò¬∂Õ «’√∂ ËÓ, ‹≈ Á≈ ‘ØÚ∂, Í≥‹≈ÏΔ , ◊ÀÍ≥‹≈ÏΔ¡ª ˘ ÏøÁ∂ È‘ƒ √ÓfiÁ≈Õ ’øÍÈΔ ÁΔ «È◊≈ÈΔ «Ú⁄ «ÁºÒΔ ˘ ´º‡‰Á≈ ¡≈͉≈ ‘Δ Ó˜≈ ˛Õ «‹È∑ª ˘ ´º‡‰≈ ˛, ¿π‘ Íπ»ÏΔ¬∂ ‘È; ¿π‘Ø Í»ÏΔ¬∂«‹È∑ª È∂ ¡ø◊∂˜ª ÁΔ «È◊≈ÈΔ «Ú⁄ ÊØÛ∑∂ √≈Ò Í«‘Òª Í≥‹≈Ï ´º«‡¡≈ Â∂√’≈ ÷≈Ò√≈ Á≈ ÌØ◊ Í≈ «ÁºÂ≈ √ΔÕ ¡ø◊∂˜ª È∂ «√º÷ª Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘«¬√ Í≈ÒËΔ È≈Ò ‘«Ê¡≈ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈ «’ ‹∂ «¬‘ ‘«Ê¡≈ ’ÁΔ ⁄ºÒ∂ÚΔ, «¬’ Á»‹∂ Á∂ «÷Ò≈¯ ⁄ºÒ‰◊∂, ¡ø◊∂˜ «÷Ò≈¯ È‘ƒÕ

¡ø◊∂˜ª È∂ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈«¬¡≈ «’ «√º÷ ͺ’∂ «√º÷ ‘؉ Â∂ Óπ√ÒÓ≈È,ÁΔÈ Á∂ ͺ’∂ ÓØ«ÓÈ ‘Ø‰Õ «√º÷ Ò¬Δ √≈Ï √»Â «‘‰≈ ¡Â∂ ¡ø«ÓÃÂË≈Δ‘Ø‰≈ Ò≈˜ÓΔ √ΔÕ «¬’ «Ë Ï◊≈Ú ’∂ ª Á»‹Δ «Ë ¿π√ ˘ Îπø‚‰ Ò¬Δ«Â¡≈ Ï «Â¡≈ ‘∂Õ «¬’ «Ë Á≈ Á»‹Δ È≈Ò ’Ø¬Δ √øÍ’ È‘ƒ ÍÁØÚ∂∫ «Ëª ◊Ø«¡ª ÁΔ¡ª Ú¯≈Á≈ «‘‰◊Δ¡ªÕ

◊À Í≥‹≈ÏΔ Óπ√ÒÓ≈È ¡≈͉∂ È≈Úª È≈Ò ÍÀ◊øÏ ‹ª ÷ÒΔ«Î¡ª Á∂÷≈ÈÁ≈Ȫ Á∂ ‹≈ ◊ØÂ, «ÚÙ∂Ù‰ Ò≈ ’∂ Î÷ ’Á∂ √È «’™«’ «¬√È≈Ò ¿πÈ∑ª Á≈ πÂÏ≈ ÚËÁ≈ «Á÷≈¬Δ «ÁøÁ≈ «‹Ú∂∫ √ºÔÁ, ’πÀÙΔ, ¡ÒΔ,

xii

«√ÁΔ’Δ, Î≈»÷Δ ‹ª Ù∂ı ¡≈«Á’Õ Í≥‹≈ÏΔ¡ª È∂ ¡≈͉∂ È≈Úª È≈Ò √Ê≈È’◊Ø Ò≈¬∂ «‹Ú∂∫ È»È, «‡Ú≈‰≈, «ÓÈ‘≈√, Úº‡», ̺‡Δ, ’øÏØ‹, øË≈Ú≈¡≈«Á’Õ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ÍÀ◊øÏ Á∂ ÷≈ÈÁ≈È «Ú⁄Ø∫ «’¿π∫ È≈Óø«È¡≈? «’™«’ ¿π√ ÷≈ÈÁ≈È «Ú⁄Ø∫ ¿π‘ ˛ ¬Δ È‘ƒ √ÈÕ È≈Ò∂ ¿πÈ∑ª Á≈’«‘‰≈ √Δ √≈‚∂ ¡≈͉∂ ÷≈ÈÁ≈È «’‘Û≈ Ó≈Û∂ ‘È ‹Ø ¡√ƒ ÷≈‘Ó÷≈‘fi»·∂ «ÚÙ∂Ù‰ Ò≈ ’∂ Îı ’Á∂ «Î«¬∂? ‹º‡ ¡Â∂ ≈‹Í»Â ¡÷Ú≈¿π‰ «Ú⁄’Δ ‘‹?

√Ó≈‹ √πË≈’ Ë≈«Ó’ Ò«‘ª AHEG Á∂ ˆÁ «Í¤Ø∫ «’¿π∫ Ùπ»π‘Ø¬Δ¡ª, ≈‹ÓØ‘È È∂ «¬√ Á≈ ’≈È Áº«√¡≈ ˛ó«√º÷ √Ø⁄‰ Òº◊∂, √’≈÷≈Ò√≈ Á∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È «√º÷Δ ÚºÒ «’√∂ È∂ «Ë¡≈È È‘ƒ «ÁºÂ≈Õ ‰‹Δ«√øÿ Á∂ ≈‹ «Ú⁄ Ï‘π «‘øÁ» √Óª Δª ‘πøÁΔ¡ª √ÈÕ ‰‹Δ «√øÿ ¡Â∂¿π√ Á∂ ¡«‘Ò’≈, ◊π» ¡≈Ù∂ ÓπÂ≈«Ï’ È‘ƒ ⁄ºÒ∂Õ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ ÚΔ «¬¿π∫Òº◊‰ Òº◊≈ «’ ¡ºËΔ √ÁΔ Í«‘Òª Óπ◊Ò ‘’»Ó «¬√ ’’∂ ‡πº‡Δ «’¿π∫«’«¬√Ò≈Ó ÂØ∫ Á» ‘º‡ ◊¬Δ √ΔÕ ◊Á È∂ Î∂Ò ‘؉≈ ‘Δ √Δ «’™«’ «¬√ Á≈ÒΔ‚ Ï≈ÁÙ≈‘ Ï‘≈Á Ù≈‘ ˜Î ÷πÁ «ÌzÙ‡ √ΔÕ Ì«Ú÷ √øÚ≈È Ò¬Δ’∂ÚÒ «¬’ √Â≈ Ï⁄Á≈ ˛, ¡ø◊∂̃ ª Á∂ ÚÎ≈Á≈ «‘ ’∂ ⁄ø◊∂ Óπ√ÒÓ≈È Ï‰ØÕ

«√º÷ª ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ È≈ÒØ∫ «‘øÁ», ¡ø◊∂˜Δ ≈‹ Á∂ ÚËΔ’ ‘Ó≈«¬ÂΔ√È «’™«’ ¡ø◊∂˜ª È∂ Óπ◊Ò ≈‹ ÂØ∫ ÷«‘Û≈ ¤π‚Ú≈«¬¡≈Õ «‘øÁ» Ú◊˘ Òº◊≈ ‘π‰ ÚÍ≈ «Ú⁄ ÚΔ ÚËΔ’ ⁄ø◊Δ¡ª √øÌ≈ÚÈ≈Úª ‘È Â∂ √’»ÒΔ«Úº«Á¡≈ ’øÓ ¡≈¬∂◊Δ «’™«’ √’≈Δ ÈΩ’Δ¡ª «ÓÒ‰◊Δ¡ª, √≈‚∂ Ϻ⁄∂‚≈’‡, Ú’ΔÒ, «¬ø‹ΔÈΔ¡ ω √’‰◊∂Õ

Í≥‹≈ÏΔ «‘øÁ»¡ª, «√º÷ª ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ «Ú⁄ ¡≈Í√Δ ¬∂’Â≈ È‘ƒ‘πøÁΔ È≈ ‘ØÚ∂ Í √≈«¡ª È∂ √Ø«⁄¡≈∏ √≈‚∂ Ú≈√Â∂ Í«ÚºÂÂ≈ ÚËΔ’˜»Δ ˛Õ «¬È∑ª «ÂøȪ ËÓª ¡º◊∂ «¬’ √ªfiΔ ¸‰ΩÂΔ ¬Δ√≈¬Δ ËÓ ÁΔ ÚΔ√Δ, «’Â∂ √≈‚∂ Ϻ⁄∂ ¡≈͉≈ ËÓ ¤º‚ ’∂ ¬Δ√≈¬Δ È≈ ‘Ø ‹≈‰Õ «‹øÈ≈ ‚√Δ, ¬Δ√≈¬Δ Ӻ ˙È≈ È‘ƒ Ú«Ë¡≈-Îπ«Ò¡≈ Í «‘øÁ» Óπ√«ÒÓ «√º÷ ¬∂’Â≈ÚΔ È‘ƒ ÚËΔ ÎπºÒΔÕ «√º÷ «ÚÁÚ≈È Ì≈¬Δ ’≈È «√øÿ È≈Ì≈ ÁΔ ¿πÈ∑ª «ÁȪ«Ú⁄ «Ò÷Δ «’Â≈Ï ‘Ó «‘øÁ» È‘ƒ, ¡º‹ º’ Úº÷Δ «√º÷ ÍÎ≈‰ ÁΔ ’Ò≈«√’‡À’√‡ ˛Õ «√º÷ √πË≈’ª ˘ Òº◊≈, ¬Δ√≈¬Δ Ӻ ‹ª «¬√Ò≈Ó ÂØ∫ ’Ø¬Δ ÷Â≈È‘ƒ, ÷Â≈ Í≥Ê ˘ ¡≈Δ¡≈ √Ó≈‹ ÂØ∫ ˛Õ

AIAI «Ú⁄ ØÒ‡ ¡À’‡ Ï«‰¡≈ ª Ï∂⁄ÀÈ Ì≈ È∂ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔÁΔ ¡≈Ú≈˜ √π‰Δ «‹√È∂ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «’ ¡√ƒ «¬√ ¡À’‡ «ÚπºË√«Â¡≈◊ë‘ ’ª◊∂, √«Â¡≈◊ë‘ Á≈ ÓÂÒÏ √º⁄ Á≈ ÒÛ ÎÛ ’∂ ÙªÂÓ¬Δ

xiii

«ÚØË ’ª◊∂Õ Í≥‹≈ÏΔ¡ª Ú≈√Â∂ «¬‘ ÏÛ≈ ¡‹ΔÏ ◊Ø÷ËøÁ≈ √ΔÕ ¿πÈ∑ª È∂Í«‘ÒΔ Ú≈ √π«‰¡≈ «’ «’√∂ ’≈˘È Á≈ Ù∂¡≈Ó «ÚØË ÚΔ ‘Ø √’Á≈ ˛;’Ø¬Δ ÏøÁ≈ ‹ª ËÛ≈ ’«‘ √’Á≈ ˛ «’ ¡√ƒ ÈΔ «¬‘ ◊Ò ’≈˘È ÓøÈÁ∂ÕÍø‹≈Ï ˛≈È ‘Ø«¬¡≈Õ

Í«‘ÒΔ Ú≈ AIBD «Ú⁄ Ò≈Ò≈ Ò≈‹Í ≈«¬ È∂ «’‘≈ «’ Í≥‹≈Ï Á≈Ï‘π«◊‰ÂΔ «Ú⁄ «‘øÁ≈ Óπ√ÒÓ≈È √Ó≈‹, «‘øÁ» «√º÷ «‘ª ˘ ȘÏøÁ’ «‘≈ ˛, Í≥‹≈Ï Á∂ «¬’ «‘º√∂ «Ú⁄ «‹Ë «‘øÁ» «√º÷ª ÁΔ Ï‘π«◊‰ÂΔ ˛,¿π√ ˘ Óπ√«ÒÓ Ï‘π«◊‰ÂΔ Ú≈Ò∂ «‘º√∂ ÂØ∫ Úº÷ ’ Á∂‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ Ò≈Ò≈‹Δ È∂ «¬‘Ø ÁÒΔÒ Ïø◊≈Ò Úø‚ Ï≈∂ «ÁºÂΔÕ ≈‹≈ È«øÁ È≈Ê È∂ «’‘≈Í≥‹≈Ï «Ú⁄ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ÁΔ ⁄ΩË È≈ÒØ∫ ª ⁄ø◊≈ ‘ØÚ∂◊≈ ‹∂ √Ú≈‹ÍÃ≈ÍÂΔ ÁΔ Óø◊ ˘ «‘øÁ» Á» √’≈ Á∂‰Õ Ì≈¬Δ ÍÓ≈ÈøÁ È∂ AICB «Ú⁄«’‘≈ó √≈˘ Óπ√«ÒÓ Ï‘π«◊‰ÂΔ Ú≈Ò∂ Í≥‹≈ÏΔ «¬Ò≈’∂ Â∂ ’Ø¬Δ «¬Â≈˜È‘ƒ ‹∂ «¬√ «Ú⁄Ø∫ «‘øÁ» Ï‘π«◊‰ÂΔ Ú≈Ò∂ «¬Ò≈’∂ ’º„ ’∂ «ÁºÒΔ ‹ª Ô». ÍΔ.È≈Ò «ÓÒ≈ «ÁºÂ∂ ‹≈‰Õ ’À∫Ï«‹ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ «Ú⁄ ÍÛ∑Á∂ ÏÒ≈⁄Ω Á∂◊πº‹ «‘ÓÂΔ ¡ÒΔ È∂ AICC «Ú⁄ È’Ù≈ ¤≈Í «ÁºÂ≈ «‹√ «Ú⁄ ͺ¤ÓΔÍ≥‹≈Ï, ’ÙÓΔ, «√øË, ÏÒØ«⁄√Â≈È Â∂ ¡Î◊≈«È√Â≈È È≈Ò Ò◊Á∂ «¬Ò≈’∂«Á÷≈¬∂, «¬√ Á≈ È≈Ó Í≈«’√Â≈È º«÷¡≈Õ «‹È≈‘ ÁΔ Óπ√«ÒÓ ÒΔ◊,«‹√ Á∂ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ’ÁΔ ÍÀ È‘ƒ Òº◊∂ √È, «¬√ ÿ‡È≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹Û∑ÎÛÈ Òº◊Δ, Ô»ÈΔ¡«È√‡ª Á∂ «ÁÈ Íπº◊‰ Òº◊ ͬ∂Õ

’È≈Ò ÂØ∫ Í≥‹≈Ï Óπ√«ÒÓ ÒΔ◊ Á∂ √À’‡Δ «Ò¡≈’ ¡ÒΔ ÷≈È È∂«’‘≈∏ ‹ÁØ∫ ¡√ƒ Í≥‹≈Ï ’«‘øÁ∂ ‘ª «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ ˛ «’ ¿π‘ √‡∂‡ «‹√ÁΔ ‘ºÁ ◊πÛ◊≈¿π∫ ‘ØÚ∂◊Δ; «ÁÒΔ ¡ÒΔ◊Û∑ «¬√ «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉◊∂ ‹Ø «’√≈‚∂ ’Ò⁄ Á∂ ’∂∫Á ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª Á∂ «Ï¡≈Ȫ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√º÷ ÒΔ‚’«‘‰ Òº◊∂ √≈‚∂ Í»ÏΔ Í≥‹≈Ï ÁΔ¡ª ‘ºÁª ͺ¤Ó ÚºÒ ÈÈ’≈‰≈ √≈«‘Ϻ’ ‘؉◊Δ¡ª, Ò≈‘Ω «¬√ «Ú⁄ ‘ØÚ∂◊≈ ‘ΔÕ «√º÷ª ÁΔ «¬‘ Óø◊ ’∂ÚÒ «¬√Ò¬Δ √Δ «’ «’Â∂ ¡ø«ÓÃÂ√ Í≈«’√Â≈È «Ú⁄ È≈ ⁄Ò≈ ‹≈Ú∂Õ √πøÁ «√øÿÓ‹Δ·Δ¡≈ ª «¬‘ ’«‘‰ º’ ⁄Ò≈ «◊¡≈ «’ «‹Ê∂ «‹Ê∂ º’ Ó‘≈≈‹≈‰‹Δ «√øÿ Á≈ ≈‹ √Δ, ¿πÊ∂ º’ «√º÷ª Á≈ ‘ØÓÒÀ∫‚ ‘ØÚ∂◊≈Õ

Ô»ÈΔ¡«È√‡ Í≥‹≈ÏΔ È∂Â≈ ¿πÓ ‘Ô≈ ÷≈È «‡Ú≈‰≈ È∂ «‹È≈‘ ˘Ô≈Á ’≈«¬¡≈ «’ «√’øÁ-«‹È≈‘ ÍÀ’‡ ¡Èπ√≈ ÒΔ◊ Í≥‹≈Ï «Ú⁄«√¡≈√ ȑƒ ’ √’ÁΔÕ «‹È≈‘ È∂ ¿πμ «ÁºÂ≈- ÒΔ◊ Í≈«’√Â≈È’≈«¬Ó ’È Ò¬Δ ÒÛ ‘Δ ˛ Â∂ Í≈«’√Â≈È ÏøÏ∂ «Ú⁄ È‘ƒ, Í≥‹≈Ï «Ú⁄ω∂◊≈Õ «‡Ú≈‰∂ ͺ’∂ Ù¬Δ Óπ√ÒÓ≈È, ’ÁΔ Ø˜≈ ÈÓ≈˜ È≈ ¤‚Á∂, «Îº’∂

xiv

ÍÀ∫Á∂ ◊¬∂, Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ Òº◊‰ Òº◊≈ «‹Ú∂∫ «¬‘ Óπ√ÒÓ≈È È‘ƒ ‘∂ Í«‹È≈‘ «‹‘Û≈ È≈ ؘ≈ º÷Á≈ √Δ È≈ ÈÓ≈˜Δ √Δ, Â≈’ ÎÛÈ Òº◊≈,Óπ√ÒÓ≈Ȫ Á≈ ‘ΔØ ‘Ø «◊¡≈Õ

¡ø◊∂˜ª ˘ ÍÂ≈ √Δ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ »√ È≈Ò ‡’≈¿π‘ØÚ∂◊≈, √Ø ‹∂ Í≈«’√Â≈È Ï‰≈¿π‰≈ ÍÀ «◊¡≈ «¬‘ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ͺ÷Δ Á∂√‘ØÚ∂, Ì»◊Ø«Ò’ ÂΩ ”Â∂ »√ Á∂ ÚºË ÂØ∫ ÚºË È∂Û∂Õ ‹ÁØ∫ ¡ø◊∂˜ª È∂ Ì≈¤º‚‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ «Ò¡≈ ¿πÁØ∫ ¿πÈ∑ª ˘ ’∂ÚÒ «¬√ ◊ºÒ ÁΔ «⁄øÂ≈ √Δ «’◊Ø∂ √πº«÷¡Â Ú≈Í√ Íπº‹ ‹≈‰Õ Ì≈ÂΔ ÒΔ‚ª È∂ ¿πÈ∑ª ˘ «’‘≈óÏ≈¡Á «Ú⁄ «‘ø√≈ ‘Ø √’ÁΔ ˛, ‹≈‰ «Ú⁄ «¬øÈΔ ’≈‘Ò «’¿π∫ ’ ‘∂ ‘Ø?¡ø◊∂˜ª È∂ «’‘≈- Âπ√ƒ ‘Δ Âª «’‘≈ √Δ∏ ÁÎ≈ ‘ØÚØ (Quit India) Ï√·Δ’ ˛, ÁÎ≈ ‘؉ Òº◊∂ ‘ªÕ ≈‹ÓØ‘È Á≈ «¬Ê∂ Ó≈√»Ó √Ú≈Ò ˛óÌ≈ÂΔ¡ªÈ∂ «’‘≈ ⁄Ò∂ ‹≈˙, Âπ√ƒ ⁄Ò∂ ◊¬∂, ¡º◊∂ ª Ì≈ÂΔ¡ª ÁΔ¡ª Óø◊ª Âπ√ƒ¬∂ÈΔ ¡≈√≈ÈΔ È≈Ò ’ÁΔ ÓøÈΔ¡ª È‘ƒ √ÈÕ

Óπ‘øÓÁ ¡ÒΔ «‹È≈‘ È∂ Á∂«÷¡≈ «’ «√º÷ Óπ√ÒÓ≈È «¬’ Á»‹∂ Á∂ ÷»πÈÁ∂ «Í¡≈√∂ ‘Ø ‘∂ ‘È Âª ¿π√ È∂ BC ‹»È AIDG ˘ Ó≈¿»∫‡ÏÀ‡È Ú≈«¬√≈«¬¡◊∂ Ï∂ÈÂΔ ’ΔÂΔ∏ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ◊ÛÏÛ Ø’‰ Ò¬Δ Ï∂«‘Ó ‘Ø ‹≈¿πÕÓπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ ◊ØÒΔ¡ª Ó≈ «Á˙ ‹ª È≈, ÓÀ˘ ÍÚ≈‘ È‘ƒ, ◊πø‚≈◊ÁΔπ’‰Δ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ ¿π√ √≈Ó≈‹ ¿πÍ «¬È∑ª Ï∂ÈÂΔ¡ª Á≈ ’Δ ¡√«‹‘Û≈ ¡≈͉≈ ÏØΔ «Ï√ ÏøÈ∑‰ «Ú⁄ πºfi≈ ‘Ø«¬¡≈ √Δ? «‹È≈‘ ÁΔ «¬‘«¬º¤≈ «’Ú∂∫ Í»Δ ‘Ø √’ÁΔ √Δ «’ Ì≈ Úø«‚¡≈ ‹≈Ú∂ Í Í≥‹≈Ï È≈Úø«‚¡≈ ‹≈Ú∂Õ

’ª◊√ Í≈‡Δ ÁΔ¡ª ÓΔ«‡ø◊ª «Ú⁄ ‘ ÓÂ≈ Í»Δ Ï«‘√ ¡Â∂ ÙØÙ≈Ï∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á Í≈√ ‘Ø«¬¡≈ ’Á≈ √Δ, ’∂ÚÒ ÙØ’ ÓÂ≈ ÙªÂΔ È≈Ò Í≈√‘Ø«¬¡≈ ’Á≈Õ Í≥‹≈Ï ÁΔ Úø‚ Á≈ ÓÂ≈ ¸Í⁄≈Í ÙØ’ ÓÂ∂ Úª◊ Í≈√ ‘Ø«◊¡≈Õ ÍÏ«Ò’ ÁØ «Ëª «Ú⁄ Úø‚Δ ◊¬Δ󫬑 Ï∂◊≈È∂ ‘È, Ó≈∂ ‹≈‰ Á∂‘º’Á≈, ¡Ωª ÏÒ≈Â’≈ ÁΔ¡ª ‘º’Á≈Õ √≈«¡ª ËÓª ˘ ¡ø◊∂˜ ÂØ∫È‘ƒ «¬’ Á»‹∂ ÂØ∫ ÷Â≈ «Á«√¡≈Õ ‘«Ê¡≈ÏøÁ √≈Ï’ ÎΩ‹Δ ÁØ‘ª «Ëª Á∂‹ÈÀÒ ‘Ø ◊¬∂Õ

¡≈÷Δ ¡«Ë¡≈«¬ «Ú⁄ ≈‹ÓØ‘È Á∂ Ú≈’ ‘ÈóAG@G ÂØ∫ ÒÀ ’∂AIDG º’ Í≥‹≈Ï ÒøÓΔ ‘È∂Δ √πø◊ «Ú⁄ ÁΔ ÒøÿÁ≈ «‘≈, «¬√ ˘ «¬√√πø◊ «Ú⁄Ø∫ Ï≈‘ ’º„‰≈ ˛Õ «‹√ ˘ Í≥‹≈ÏΔ¡Â ¡≈÷Á∂ ‘È Á∂÷‰≈ ˛ ¿π√«Ú⁄ ’Δ ’Δ Â≈’ Â∂ «’‘ÛΔ «’‘ÛΔ ’Ó˜ØΔ ˛Õ ÍÃØ. ≈‹ÓØ‘È ˘ Í≥‹≈ÏΔÈ‘ƒ ¡≈™ÁΔ, ÎÒ√»Í ¿πÈ∑ª ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∂ √≈∂ ‘Ú≈Ò∂ ¡ø◊∂˜Δ Á∂ Áπ‹ÀÒ∂

xv

√Ãت «Ú⁄Ø∫ ‘ÈÕ «‹Ê∂ «’Â∂ √»¯Δ¡ª, «’º√≈’≈ª ‹ª ◊πÏ≈‰Δ Á∂ ‘Ú≈Ò∂¡≈¬∂ ÓÀ∫ Ó»Ò ‡»’ª Á∂ «ÁºÂΔ¡ªÕ ’πfi √ت «Ú⁄ √π‰∂ √π‰≈¬∂ ‘Ú≈Ò∂ «Ò÷«ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‹Ø Á¡√Ò √‘Δ È‘ƒ √È, ¿πÊ∂ ÓÀ∫ √øÍ≈Á’ ÁΔ ‡»’ Á∂‰Δ Ú≈‹Ï‹≈‰ΔÕ ¡«‹‘≈ ’È È≈Ò «Ò÷ «Ú⁄Ø∫ Ï∂◊≈È◊Δ Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÷ÂÓ ‘Ø«¬¡≈Õ

BB, BD ÈÚøÏ B@AD ˘ ¿πμÂΔ Ì≈ Á∂ √≈∂ ¡÷Ï≈ª «Ú⁄¡«‹‘Δ¡ª ÷Ϫ ¤ÍΔ¡ª ‘È «’ ◊Ó«÷¡≈ÒΔ «√º÷ «√¡≈√Δ ‹Ê∂ÏøÁΔ¡ªÈ∂ «¬’ √ªfi≈ ÍÒ∂‡Î≈Ó «Â¡≈ ’’∂ «¬√ Á≈ È≈Ó Ô»È≈¬Δ«‡‚ ¡’≈ÒΔÁÒ º«÷¡≈ ˛Õ Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «’ «√º÷ ¡≈͉∂ «√˪ª, √º«Ì¡≈⁄≈,ËÓ ¡Â∂ Ì≈Ù≈ ÂØ∫ ‡π‡Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘È, Í≥‹≈Ï È«Ù¡ª ÁΔ Ó≈ ‘∂· ¡≈ ¸º’≈˛ Â∂ ≈‹ ¿πÍ «ÚºÂΔ √ø’‡ Óø‚≈ «‘≈ ˛Õ ÷≈«Ò√Â≈È ÁΔ Óø◊ ÓπÒÂÚΔ’«Á¡ª «¬√ ÈÚƒ ‹Ê∂ÏøÁΔ È∂ Í≥‹≈ÏΔ¡Â ˘ Әϻ ’È «‘ ¿π√≈»’ÁÓ ¸º’‰ Á≈ ‘º¬Δ¡≈ ’ΔÂ≈ ˛Õ

«‹√ Ï≈∂ ÍÃØ. Í»È «√øÿ È∂ «’‘≈ √Δó Í≥‹≈Ï È≈ «‘øÁ», È≈ Óπ√ÒÓ≈È,Í≥‹≈Ï √≈≈ ‹ƒÁ≈ ◊πª Á∂ È≈Ó ”Â∂, ¿π√ Í≥‹≈Ï Ï≈∂ ’πÒÚø ◊∂Ú≈Ò ÁΔÍ≥’ÂΔ ˛ó

Í≥‹≈Ï È≈ √ΔÓ≈ È≈ ¡√ΔÓÕÍ≥‹≈Ï Â’√ΔÓ Á Â’√ΔÓ Á Â’√ΔÓÕÓÀ˘ ¿πÓΔÁ ˛ ÁØ‘ª Í≥‹≈Ϫ ˘ «¬√ «’Â≈Ï «Ú⁄Ø∫ ’πfi ¡«‘Ó ‹≈‰’≈Δ

«ÓÒ∂◊Δ, ¡«‹‘Δ ‹≈‰’≈Δ «‹√ «Ú⁄Ø∫ ÓΔ˜ ¡≈Í‰Δ «ÏÓ≈Δ Á∂ «¬Ò≈‹Ú≈√Â∂ Èπ√÷≈ ÒºÌ √’∂Õ ‹ÁØ∫ ÷πÁ ÷øÈΔ È≈Ò ◊π˜≈≈ ’È≈ ÓøÈ ’∂ ◊Úª„Δ˘ Í»Δ Ø‡Δ Á∂‰ Á≈ ÓÈ Ï«‰¡≈ ¿πÁØ∫ ºÏ ÚΔ «Ó‘Ï≈È ‘Ø ‹≈¬∂◊≈Õ

Í≈‰Δ ÊØÛ∑≈ ÓØ‘ ÿ‰≈»ø ÍΔ Â»ø ÍΔ ‘Ø‘π®

ó‘Í≈Ò «√øÿ Í≥È» (‚≈.)A Á√øÏ, B@AD ÍÃØÎÀ√ ËÓ ¡«Ë¡ÀÈharpalsinghpannu.com √≈Ï’ ‚ΔÈ «√⁄,

Í≥‹≈ÏΔ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ Í«‡¡≈Ò≈IDFDB-EADED

harpalsinghpannu@gmail.com

xvi

¡≈«Á ’ÊÈ

«¬‘ ’Ê≈ «Ò÷‰ Á∂ ’≈È ÓÀ∫ ¡º◊∂ Ì»«Ó’≈ «Ú⁄ Áº√ª◊≈, «ÁÒ È∂ ÓÀ˘«Èº‹Δ ÂΩ Â∂ ÚΔ «¬‘ Ó≈‹≈ √Ófi‰ √Ófi≈¿π‰ Ú≈√Â∂ Ó‹Ï» ’ΔÂ≈ÕAIDG «Ú⁄ Ú◊Δ ˜«‘ΔÒΔ ‘È∂Δ È∂ «‹È∑ª Òº÷ª ˘ ¿π÷≈Û √πº«‡¡≈ ¿πÈ∑ª«Ú⁄Ø∫ «¬’ ÓÀ∫ ÚΔ √ª «‹√È∂ «¬‘ √∂’ Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈Õ ÓÀ∫ ¿πÁØ∫ «◊¡≈∑ª Á≈ ‘Ø’∂ Ï≈∑Ú∂∫ √≈Ò «Ú⁄ ⁄«Û∑¡≈ √ª, «ÁºÒΔ «‘øÁ≈ √ª, «¬√ Ù«‘ «Ú⁄ ÚΔ«‘ø√≈ È∂ ¡≈͉≈ ’» «⁄‘≈ «Á÷≈«¬¡≈ √ΔÕ

¡≈˜≈ÁΔ ÂØ∫ ÁØ √≈Ò Í«‘Òª ÈÚøÏ AIDE ÁΔ «¬’ ËπøÁÒΔ Ô≈Á Ó∂∂«˜‘È «Ú⁄ «ÂøÈ Í≥‹≈ÏΔ Ïø«Á¡ª ÁΔ ˛ : «¬’ «‘øÁ», «¬’ «√º÷, «¬’Óπ√ÒÓ≈ÈÕ «¬‘ √È «„ºÒØ∫, Ù≈‘ ÈÚ≈˜ Â∂ √«‘◊ÒÕ √πÌ≈Ù ⁄øÁ ÁΔ ÎΩ‹«¬ø‚Δ¡È ÈÀÙÈÒ ¡≈ÓΔ Á∂ «¬‘ ¡Î√ ÏÂ≈ÈΔ¡≈ «ÚπºË ◊ºÁ≈Δ Á∂ÁØÙª Á≈ Óπ’ºÁÓ≈ ÒÛ ‘∂ √È, «ÁºÒΔ ÁΔ «Î˜≈ «Ú⁄ «¬È∑ª È≈Úª Á≈⁄⁄≈ √ΔÕ

¡ºËΔ √ÁΔ ÏΔ‰ ¿πÍø ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ Í«‘ÒΔ Ú≈ Ò≈‘Ω «◊¡≈, ‘ØȪڪ◊ ÓÀ˘ ÚΔ «¬™ Òº◊≈ «‹Ú∂∫ «ÁºÒΔ ¡Â∂ Ò≈‘Ω «Ú⁄ Ï‘π √Ó≈ÈÂ≈¬Δ¡ª‘È, Óπ◊Ò ¡Â∂ «Ïë‡Ù «¬Ó≈ª «¬’Ø «‹‘Δ¡ªÕ «ÁÒ⁄√ÍΔ ◊»Û∑Δ √ªfi«Ú⁄ ÏÁÒ ◊¬ΔÕ ’¬Δ Ú≈ Í≈«’√Â≈È «◊¡≈, ‘ Ú≈ ÈÚª ’πfi ‘≈√Ò‘πøÁ≈Õ B@@E «Ú⁄ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ¡≈Í‰Δ ÍÂÈΔ ¿»Ù≈ È≈Ò «◊¡≈ ÂÁ ÁΩ≈Ô≈Á◊≈Δ ‘Ø «◊¡≈ ‹ÁØ∫ ¡√ƒ ÁØ ’π Á‹‰ Ïø«Á¡ª ÁΔ¡ª «¬ø‡«Ú¿»˜ÒÀ∫«Á¡ª ‹≈«‰¡ª «’ «’Ú∂∫ «‘øÁ»¡ª «√º÷ª È∂ Óπ√ÒÓ≈È Ï⁄≈¬∂ Â∂ Óπ√ÒÓ≈ȪÈ∂ «‘øÁ» «√º÷Õ ¿π√ Í≈◊Ò͉ Á∂ √≈Ò «Ú⁄ «¬È√≈ÈΔ¡Â Á∂ ͪ‚Δ ÚΔ √È«‹È∑ª È∂ Á«øÁ◊Δ ˘ ‘≈«¬¡≈Õ ‘π‰ º’ Ò≈‘Ω «Ú⁄ ¡«‹‘∂ ÏøÁ∂ «ÓÒ‹ªÁ∂ ‘È «‹‘Û∂ «‘øÁ» «√º÷ª Á∂ ¿π‹≈Û∂ ÂØ∫ ¿πÁ≈√ ‘ÈÕ

«‹‘Û≈ Íπ≈‰≈ Í≥‹≈Ï ‘π‰ Á∂ ÁØ ÈÚ∂∫ Í≥‹≈Ϫ ÂØ∫ «ÏÒ’πÒ Úº÷≈ √Δ,¿π√˘ ‹≈‰È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ √≈Ò AIH@ «Ú⁄ «¬‘ «ÁÒ⁄√ÍΔ ‘Ø ÚΔ ÚºË◊¬Δ ‹ÁØ∫ Ì≈ÂΔ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ÷≈Û’» ÁΩ ÁΔ Ùπ»¡≈ ‘جΔ, «Î ‘«ÓøÁ√≈«‘Ï ¿∞μÍ √ÀÈ≈ ⁄Û∑ ¡≈¬Δ, «¬øÁ≈ ◊ªËΔ ÁΔ ‘º«Â¡≈ ‘جΔ, ¿πÍø«ÁºÒΔ «Ú⁄ «√º÷ª Á≈ «Ú¡≈Í’ ’«ҡ≈Ó, Ó∂∂ «√º÷ ÁØ√ª È∂ ’Δ ’ΔÓπ√ΔϪ fiºÒΔ¡ª, «¬È∑ª √≈Δ¡ª ÿ‡È≈Úª È∂ «ÁÒ ¿∞μÍ ¡√ Í≈«¬¡≈Õ

AIDH «Ú⁄ Ó’Â»Ò Ó∂≈ Ï≈Ï≈ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ Í≥‹≈Ï ¡Â∂ ‘Ø

xvii

¡‰«◊‰Â ÍΔÛ ÒØ’ª Á∂ ◊πº√∂ Á≈ «Ù’≈ ‘Ø«¬¡≈Õ Í≥‹≈Ï Ó∂Δ «˜øÁ◊ΔÁ≈ «‘º√≈ ‘Ø «◊¡≈, √Ú≈Ò ÷Û∑∂ ’È Ú≈Ò≈ ’ΔÓÂΔ «‘º√≈Õ √º⁄Δ ◊ºÒÍ«‘ÒØ∫ Áº√ «Á¡ª «’ «ÁºÒΔ «Ú⁄ Í«Ò¡≈ √ª, Ó∂∂ ÓÈ ¿∞μÍ Í≥‹≈ÏΔ¡ª Á≈√π‘‰≈ ¡’√ È‘ƒ √ΔÕ ‹ÁØ∫ AICE «Ú⁄ ÓÀ∫ ‹ø«Ó¡ª √ª ¿πÁØ∫ «ÁºÒΔ Í≥‹≈ÏΔÚº√Ø∫ Ú≈Ò≈ Ù«‘ È‘ƒ √Δ «‹Ú∂∫ «¬‘ AIDG ÂØ∫ Ï≈Á ω «◊¡≈Õ Ï∂Ù’AHEH ÂØ∫ AIAA º’ ¡≥◊∂˜ª È∂ «ÁºÒΔ ˘ Í≥‹≈Ï Íê Á≈ «‘º√≈ ω≈ ’∂º«÷¡≈ Í «¬‘ Í≥‹≈ÏΔ √πÌ≈¡ ÂØ∫ «ÌøÈ √ΔÕ ◊Á ÁÏ≈¿π‰ Ú≈√Â∂ Úº‚Δ«◊‰ÂΔ «Ú⁄ ¡≥◊∂˜ª È∂ Í≥‹≈ÏΔ «√º÷ª, Óπ√ÒÓ≈Ȫ, ‚Ø◊«¡ª ¡Â∂ ◊Ø«÷¡ªÁΔ ÌÂΔ ’ΔÂΔÕ

AIDG ÂØ∫ Í«‘Òª «Á√Á≈ È‘ƒ √Δ «’ «ÁºÒΔ Á≈ Í≥‹≈Ï È≈Ò ’جΔ√Ø’≈ ˛Õ Ó∂∂ Ú◊∂ ÒØ’ª ˘ ¿∞μÊ∂ Ï≈‰Δ¬∂, Ïø◊≈ÒΔ, ‹ÀÈ, Ó≈Ê ¡Â∂Óπ√ÒÓ≈È «Á√Á∂ √È «‹‘Û∂ ‹ΔÚÈ ¿∞μÍ ¡√¡≥Á≈˜ √ÈÕ

AIAA «Ú⁄ ‹ÁØ∫ «ÁºÒΔ Á∂√ ÁΔ ≈‹Ë≈ÈΔ √Δ, ͺ’≈, Ò∂÷≈’≈,’Ò’, ‡≈¬Δ«Í√‡ ËÛ≈ËÛ «¬Ê∂ ¡≈¿π‰ Òº◊∂, Áº÷‰ ÂØ∫ ÚΔÕ Ó∂Δ Óª«’™«’ «ÓÒ √Δ «¬√ ’’∂ Ï‘πÂ∂ Áº÷‰Δ Ì≈ÂΔ¡ª Á∂ ÿ √≈‚≈ ¡Ω‰‹≈‰ √ΔÕ Ó∂∂ Á≈Á’∂ ◊π‹≈ÂΔ √È Í «ÁºÒΔ «Ú⁄ ◊π‹≈ÂΔ Ï‘π ÊØÛ∑∂√È √Ø √≈‚∂ «¬’ ◊Úª„Δ Íª‚∂ Í«Ú≈ È≈Ò √≈‚Δ Ú≈’ÎΔ √Δ ’∂ÚÒÕ

AIDG ÂØ∫ Ï≈Á È√ÒΔ, Ì≈Ù≈¬Δ ÂÏÁΔÒΔ ¡≈¬ΔÕ ÷≈‰ÍΔ‰ √Ì ÏÁÒ‰Òº◊≈Õ Ó∂∂ √’»Ò «Ú⁄ ÊØÛ∑∂ ’π Óπ√ÒÓ≈È «Ú«Á¡≈ÊΔ √ÈÕ «¬’ «¬’ ’’∂ÒØÍ ‘Ø ◊¬∂Õ «¬’ Ó∂≈ ‹Ó≈ÂΔ ‹≈Ú∂Á ¡ı √ΔÕ ¿π√Á≈ ¡ºÏ≈ ⁄ΩËΔÓπ‘øÓÁ ¡ÒΔ «ÁºÒΔ Á≈ Úº‚≈ ¡Î√ √Δ ‹Ø AIE@ «Ú⁄ Í≈«’√Â≈È Á≈ÍÃË≈È ÓøÂΔ «ÈÔπ’ ‘Ø«¬¡≈Õ Ï≈Á «Ú⁄ ÓÀ̆ ÍÂ≈ Òº◊≈ ¿π‘ ¡≈¬ƒ √ÈÕ‹ÈÀÒ «˜¡≈ ¿πÒ ‘º’, ‹ÒøË √∂∫‡ √‡ΔÎÈ ’≈Ò‹ Á≈ «Ú«Á¡≈ÊΔ ÚΔ¡≈¬ƒ √ΔÕ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ¡≈¬Δ¡ª ÁΔ ’≈ÎΔ «◊‰ÂΔ √ΔÕ

Ó∂∂ √’»Ò «Ú⁄Ø∫ «‹™ «‹™ Óπ√ÒÓ≈È «Ú«Á¡≈ÊΔ «÷√’‰ Òº◊∂, ÈÚ∂∫«‘øÁ» «√º÷ «Ú«Á¡≈ÊΔ Á≈÷Ò ‘؉ Òº◊∂Õ ¡⁄≈È’ ’¬Δ Í≥‹≈ÏΔ Ó≈√‡ ¡≈◊¬∂Õ «¬‘ √’»Ò ÏÑÓØ √Ó≈‹Δ Ïø◊≈ÒΔ ÓÀ‚Ó «ÍÃø√ΔÍÒ, «¬’ ÚΔÒ∑⁄∂¡¿∞μÍ ÏÀ·∂ ‹ÀÈ, «¬’ «√º÷ ÚÒØ∫ ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ √ΔÕ «¬‘ «ÂøÈ∂ «Íº¤∂ «‘’∂ ’øÓ ’≈‹ ’Á∂ ‘∂Õ √’»Ò «Ú⁄ Í≥‹≈ÏΔ «ÍÃø√ΔÍÒ ¡≈ «◊¡≈Õ Ó≈‰ ¡Â∂¿πÁ≈√Δ È≈Ò ’Í» √≈«‘Ï ’ÁΔ ’Á≈¬ƒ ¡≈͉∂ √’≈Δ ’≈Ò‹ Ò≈‘Ω Á≈«˜’ ’«¡≈ ’Á∂Õ

’Í» √≈«‘Ï ¡Â∂ ‘Ø «‹‘Û∂ ÚΔ Í≥‹≈ÏΔ √’»Ò «Ú⁄ ¡≈¬∂ ¿πÈ∑ª ˘ Á∂÷’∂ ÓÀ∫ ‹≈«‰¡ª «¬‘ «’øÈ∂ Ù≈ÈÁ≈ ÁØ√ ‘È, «‹‘ÛΔ¡ª Ê≈Úª ÂØ∫ ¡≈¬∂

xviii

¿πÈ∑ª ˘ Ï∂‘ºÁ «Í¡≈ ’Á∂ √ÈÕ «Í¤Ø∫ ÓÀ∫ ‹≈«‰¡ª «’ ¿π‘ ª «ÓÒª ˘ÚΔ «Í¡≈ ’Á∂ ‘È Â∂ ‚Ø√∂ ÚΔ ˜≈«¬’∂ È≈Ò ÷ªÁ∂ ‘ÈÕ Ó∂∂∂ Ó»÷ ÂΩ÷Ò∂Á» ‘Ø ◊¬∂Õ

‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï AIDG Á∂ ˜ıÓª ÂØ∫ ÍΔÛ √Δ, «ÁºÒΔ «Ú⁄ Í≥‹≈ÏΔ¡Â¡Ω‰ Òº◊ΔÕ «‘øÁπ√Â≈ÈΔ Â∂ Í≈«’√Â≈ÈΔ Í≥‹≈Ï ÁΔ¡ª ÁØ ÍΔÛ∑Δ¡ª È∂ «¬‘ÁÁ fiº«Ò¡≈Õ ÁØÚª Í≥‹≈Ϫ ÁΔ ÂΔÏ ÷≈‘Ù ˛ «’ «¬√ √ÁÓ∂ ÂØ∫ Óπ’Â‘Ø‰Õ ⁄≈«‘¡≈, «¬√ «Ú⁄ ÊØÛ∑≈ Ï‘π ÓÀ∫ ÚΔ √‘≈¬Δ ‘ØÚªÕ √º⁄ ÁΔ Í÷ ‘π‰«’Ú∂∫ ‘ØÚ∂ ‹ÁØ∫ «’ Ìππ◊‰ Ú≈Ò∂ √≈∂ ◊Ú≈‘ √Á≈ Ò¬Δ ‹≈ ¸º’∂ ‘ÈÕ ‘ªÒ∂÷’ª ÁΔ¡ª ‚≈«¬Δ¡ª ‘È, Ô≈Áª ‘È, ÍπÒ√ Í؇ª ‘È, ¡ıÏ≈ªÁΔ¡ª ’‘≈‰Δ¡ª ‘È, «È‹Δ ı ‘È, fi»·Δ¡ª √º⁄Δ¡ª ‹ΔÚÈΔ¡ª ‘È,«¬‘ ’º⁄≈ Ó≈Ò «¬√ ’Ê≈ Ú≈√Â∂ √‘≈¬Δ ‘ØÚ∂◊≈Õ

«√º÷, Óπ√ÒÓ≈È, «‘øÁ» ¡Â∂ «Ïë‡Ù √Ø ں÷-Úº÷ È˜Δ¬∂ ÂØ∫ «Ò÷∂ ◊¬∂‘È Âª ÚΔ √Óπº⁄∂ ÂΩ Â∂ √øÂπÒÈ º÷«Á¡ª Í≥‹≈Ï Á∂√ Á≈ «Èͺ÷ ¡«Ë¡ÀÈ‘Ø √’Á≈ ˛Õ ̻’≈Ò Á≈ √øÍ»È √º⁄ Ï∂Ù’ È≈ ÎÛ √’Δ¬∂ ª ÚΔ «¬√ ˘√Ófi‰ Á∂ ÔÂÈ √ÁÌ≈ÚÈ≈ ÍÀÁ≈ ’È◊∂Õ

‘ÊÒ∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ Á≈¡Ú≈ È‘ƒ «’ ¡√ƒ ¿π‘ √Ø ҺÌ∂‘È «‹È∑ª Á≈ Í«‘Òª «’√∂ ˘ ÍÂ≈ È‘ƒ √ΔÕ ˜ÓΔÈ Áؘ ◊ØÁ≈Ó «Ú⁄Ø∫ÏØÂÒª ÁΔ Úº‚Δ ÷∂Í È‘ƒ ÒºÌΔ, ‘ª ÍÃ≈Í Ú≈¬ΔȘ ˘ «‚√«‡Ò ’ΔÂ≈ ˛,Ș¡øÁ≈˜ ºʪ ˘ ÍÃ◊‡ ’ΔÂ≈ ˛Õ ’πfi ¿π‘ √Ú≈Ò ’ΔÂ∂ ‘È «‹‘Û∂Í«‘Òª È‘ƒ Íπº¤∂ ◊¬∂ ª «’ ¤≈‰ ’∂ √øÂπ«Ò «Ò÷ ω √’∂Õ

‹ÁØ∫ ÓÀ∫ «¬√ ’Ê≈ ÁΔ ÷Ø‹ ’ «‘≈ √Δ, «Ò÷ «‘≈ √Δ, Ó∂∂ «˜‘È «Ú⁄Íπ≈‰∂ Í≈ ¡≈ ’∂ ÓÀ˘ ‹˜Ï≈ÂΔ ’ ‹ªÁ∂ó«ÍÃø. Ó«‘øÁ È≈Ê ’Í»,Íπ≈‰∂ Í«Ú≈’ ÁØ√Â, «Ó«√˜ ¡Â∂ ‚≈. «’ÙÈ, ‘√Óπ÷, ◊ªËΔ ‹Δ Á≈ͺ’≈ ‘Ó≈«¬ÂΔ «Í¡≈∂ Ò≈Ò ÈÀÔ, ‚≈. √πÙΔÒ≈, «‹√ È∂ λ‹Δ¡ª Á∂ Ú√∂Ï∂Ò¬Δ ¡‰Ê’ ’øÓ ’ΔÂ≈, Ì≈ ÓØ‘È Ò≈Ò, Óª Â≈≈ ‹Δ Â∂ ≈‹Íπ∂ ÂØ∫«È‚ ¡ÓÂπ√ √Ò≈Ó «‹√ Á∂ ¡È∂’ «ÙÂ∂Á≈ Á∂√ Úø‚ ÁΔ Ì∂‡ ⁄Û∑ ◊¬∂Õ≈‹’πÓ≈Δ ¡≥«Óà’Ω «‹√È∂ ¡≈˜≈ÁΔ ¡≥ÁØÒÈ «‘ ӫ‘Ò Á∂ √π÷ ¡≈≈ӫ¡≈◊∂, ¿π√Á∂ ÷≈ÈÁ≈È Á∂ Ïø«Á¡ª ˘ ÓÀ∫ ÷Ø‹ ÁΩ≈È «Ó«Ò¡≈Õ ◊πÒ˜≈ΔÒ≈Ò ÈøÁ≈ ‹Ø ÊØÛ∑∂ ÊØÛ∑∂ √Ó∂∫ Ò¬Δ ÁØ Ú≈ Ì≈ Á∂ ÍÃË≈ÈÓøÂΔ ‘∂,¡≈«Á’ ˘ ÚΔ «Ó«Ò¡≈Õ

¡º‹ «‹™Á∂ ‘πøÁ∂ «¬√ ¡«Ë¡ÀÈ «Ú⁄ Ó∂Δ ¡◊Ú≈¬Δ ’È «Ú⁄ ¿π‘ÏÛ∂ √‘≈¬Δ ‘πøÁ∂Õ ÍëÂÌ≈Ú≈È «¬«Â‘≈√’≈, ‹ΔÚÈΔ Ò∂÷’ Â∂ «Á¡≈¨«ÓºÂ ÏÒ≈Ó ÈøÁ≈ B@A@ º’ ‹ΔÚ ‘∂Õ ¿π‘ ÚΔ Ó∂∂ Ú≈√Â∂ √≈Ò ÁØ

xix

√≈Ò ‘Ø ÓΩ ˘ È≈ ‡≈Ò √’∂Õ Ó∂∂ √’»Ò Á∂ ¡≈ÂÓ «ÚÙÚ≈√Δ ‹Ó≈ÂΔÓØ‘È‹Δ «√øÿ, ÏπºËΔÚ≈È Â∂ ÷≈ «Ú‹∂ ⁄ΩËΔ ÚΔ È‘ƒ ‘∂Õ

«¬È∑ª È∂ ¡Â∂ «‹‘Û∂ ÊØÛ∑∂ ’π ¡‹∂ ‹ΔÚ ‘È È∂ ÓÀ˘ ¡·≈‘Úƒ Â∂¿πÈ∑ΔÚƒ √ÁΔ Á∂ Í≥‹≈ÏΔ¡ª È≈Ò ‹ØÛΔ º«÷¡≈ ‹Ø Ó∂Δ ‘ÊÒΔ ÷Ø‹ Á≈¡≈Ë≈ ˛Õ ‘Ø Ï‘π √≈«¡ª È∂ ÓÀ˘ √»fi «ÁºÂΔ, √»⁄È≈ «ÁºÂΔ, √Ú≈Ò«ÁºÂ∂, AIDG ÁΔ¡ª Ô≈Áª, Í«‘ÒØ∫ ‘Ø ¸º’∂ ’≈‹ª Ï≈∂ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒΔÕ

Ò≈‘Ω ¡≈’≈¬ΔÚ˜ È≈Ò ‹πÛΔ ‡ΔÓ Á≈ Ùπ’≈È≈ «‹√È∂ ÁπÒÌ«ÈÙ≈ÈΔ¡ª √øÌ≈ÒΔ¡ª ‘Ø¬Δ¡ª ‘È, ¡È≈’ÒΔ Á≈ Ó’Ï≈ ÚΔÕ «¬Ê∂ «Í¤Ò∂∂Óπ◊Òª, Ó‘≈≈‹≈ ‰‹Δ «√øÿ ¡Â∂ «Ïë‡Ù ’≈Ò ÁΔ √Óº◊Δ ˛Õ Ò≈‘ΩÔ»ÈΔÚ«√‡Δ ¡≈Î ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡ Á∂ √ºÔÁ Ï≈Ï ¡ÒΔ ¡Â∂ ¿π√Á∂ √‡≈Î È∂B@AA «Ú⁄ Ó∂Δ Ï‘π ӺÁÁ ’ΔÂΔÕ Ò≈‘Ω «Ó¿»˜Δ¡Ó ÚΔ √‘≈¬Δ ‘Ø«¬¡≈,Ó∂Δ «’√Ó ⁄ø◊Δ, «¬Ê∂ ’ª◊Û≈ ÙÀÒΔ «Ú⁄ «⁄«¡≈ ¡·≈‘Úƒ √ÁΔÍ≥‹≈Ï Á∂ √»Ï∂Á≈ ¡ÁΔÈ≈ Ï∂◊ Á≈ Í؇z∂‡ «Í¡≈ Á∂«÷¡≈Õ «Ó‘Ï≈È ‘Ø ’∂√‡≈Î È∂ ÓÀ˘ ¿π√ÁΔ ÎØ‡Ø «÷º⁄‰ ÁΔ ¡≈«◊¡≈ Á∂ «ÁºÂΔ ‹Ø «¬√ «’Â≈Ï «Ú⁄˛Õ ÓÀ̆ È‘ƒ Òº◊Á≈ ¡º‹ º’ «¬‘ «⁄ºÂ Í«‘ÒØ∫ «’Ë∂ ¤«Í¡≈ ‘ØÚ∂Õ

Ó∂∂ ¡«Ë¡ÀÈ Ú≈√Â∂ √Ì ÂØ∫ ÚËΔ’ √Óº◊Δ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ ¡≈Ϋ¬ºÒΔÈ≈«¬√ Á∂ ¡ÓΔ √≈¿±Ê ¬∂ÙΔ¡È √ø◊ë‘¡≈Ò∂ «Ú⁄ «ÓÒΔ «‹Ê∂ ÓÀ∫AIIG ÂØ∫ B@AB º’ Í≥Áª √≈Ò ÁΩ≈È √ÀÓÀ√‡ «ÏÂ≈¬∂Õ

«‹√ √Óº◊Δ Á≈ ÓÀ∫ ¡«Ë¡ÀÈ ’ΔÂ≈, ¿π√ Á∂ Ò∂÷’ª ÂØ∫ ◊˜Ï ÁΔ√»⁄È≈ ª «ÓÒΔ ‘Δ, Ó∂∂ √«‘’ÓΔ¡ª È∂ Ò≈‘Ω ‹≈ ’∂ B@AA «Ú⁄ ÷Ø‹’È Ò¬Δ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ ÂØ∫ Îø‚ «ÁÚ≈¬∂Õ ‹Ω◊ÎΔ Á∂ ◊ÃÀ‹»¬∂‡ «Ú«Á¡≈ÊΔÚπ‰ ◊Ø«¬Ò È∂ È’Ù∂ √Ófi‰ «Ú⁄ Ó∂Δ ÓÁÁ ’ΔÂΔÕ

⁄ø◊∂ Ì≈◊ª ˘ Ò≈‘Ω Á≈ ‹ÓÍÒ Íπ«Ò‡Δ’Ò √≈«¬ø«‡√‡ «¬Ù«Â¡≈’¡«‘ÓÁ «ÓÒ «◊¡≈ ‹Ø ÒøÓ≈ √Óª √ÚΔ‚È «Ú⁄ «‘≈, ¿π√È∂ Ó∂≈ ÷Û≈ÍÛ∑ ’∂ ÓπºÒÚ≈È √πfi≈¡ «ÁºÂ∂Õ Í≥‹≈Ï Á∂ AIDG Á∂ Áπ÷ªÂ ¿∞μÍ ¿π√ Á≈«ÚÙ≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ B@AA «Ú⁄ ÍÃ’≈«Ù ‘Ø«¬¡≈, ÏÛ≈ Ò≈‘∂ÚøÁ «‘≈, ÓÀ∫¿π√Á≈ «‰Δ ‘ªÕ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ ¡≈Î «¬ºÒΔÈ≈«¬√ ÁΔ ÍÃØÎÀ√ ¡«ÓÂ≈ «√È‘≈È∂ ’ΔÓÂΔ √πfi≈¡ «ÁºÂ∂Õ «¬√ «Ò÷ Ï≈∂ Í≈·’ª ÁΔ «‹‘ÛΔ ¡≥«ÂÓ ≈«¬Ï‰∂◊Δ Â∂ ÷≈ÓΔ¡ª Һ̉◊Δ¡ª, ¿πÈ∑ª Á≈ «˜øÓ∂Ú≈ ÓÀ∫ ‘ªÕ

Á≈¿»Á ÁÚΔÁ≈ È∂ Í≥‹≈Ï ’Ê≈ ¤≈͉ Ú≈√Â∂ ¿πÂÙ≈‘ «Ú÷≈«¬¡≈Õ¿π√Á≈, ¿π√ÁΔ ¡«ÒÎ ‡ΔÓ Á≈, «Â» Ú≈‹Í∂¬Δ ÓØ‘È Á≈, ¡ÀÈÒ≈ ˙˜»’πÓÁ≈ ËøÈÚ≈ÁΔ ‘ª «‹È∑ª È∂ ‡À’√‡ ÍÛ∑Δ, «¬√ ˘ ‘Ø «È÷≈«¡≈, Ï∂È≈ ÙΔ’È∂ ¡‰Úø‚∂ Í≥‹≈Ï Á≈ È’Ù≈ «Â¡≈ ’ΔÂ≈ ‹Ø ’Ú ÁΔ Ù≈È Ï«‰¡≈Õ

xx

ÍÂÈΔ ¿±Ù≈, ËΔ √π«Íá≈, ‹Ú≈¬Δ Âz≈«Ú√ ¡Â∂ ÍπºÂ Á∂Ï» È∂ «Í¡≈¡Â∂ ¡≈ÒØ⁄È≈ ≈‘ƒ √‘≈«¬Â≈ ’ΔÂΔ, ¿πÈ∑ª Á≈ Ùπ’≈È≈Õ

ÓπÙ’Òª, ¡Ω’Ûª «Ú⁄Ø∫ Òøÿ ’∂ ¡≈÷ «¬‘ «’Â≈Ï «Â¡≈ ‘Ø ◊¬ΔÕ ÓÀ∫«¬√ Ï≈∂ ¡˜ ’Á≈ ‘ª «’ «¬‘ «’Â≈Ï Ù≈«¬Á «’√∂ ‘Ø Ò¬Δ Í≥‹≈Ï Á≈«¬«Â‘≈√ «Ò÷‰ Ò¬Δ ÍÃ∂’ ω∂, ÈÚ∂∫ √Ú≈Ò ÷Û∑∂ ‘؉, ÍÛ∑«Á¡ª Í≈·’ª˘ Ù≈«¬Á Òº◊∂ «’ «‹øÈ≈ ¿πÈ∑ª È∂ √Ø«⁄¡≈ √Δ, Í≥‹≈Ï ÁΔ ’‘≈‰Δ ¿π√ ÂØ∫Úº‚Δ ˛, ◊πøfiÒÁ≈ ˛, ˜÷∂˜ ˛, Á»‹∂ Í≈√∂ ÓÈπº÷Â≈ ¡≥Á≈˜∂ È≈ÒØ∫ ÌÒΔ ˛,Í≥‹≈Ï Á∂ «¬«Â‘≈√ È≈Ò ’Δ ’Δ Ú≈Í«¡≈, ◊πøfiÒÁ≈ ÌÓ Ù≈«¬Á √≈Î ‘Ø‹≈‰Õ

∏≈‹ÓØ‘È ◊ªËΔ¿πÏ≈È≈, «¬ºÒΔÈ≈«¬√

BF ÈÚøÏ B@AB

1/ Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ «’™ : ‹≈‰ ͤ≈‰

Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ «’™ : ‹≈‰ ͤ≈‰

¡º‹ ‹ÁØ∫ ¡√ƒ Í≥‹≈Ï ÙÏÁ ÏØÒÁ∂ ‘ª, «¬√Á≈ ¡’√ ÓÂÒÏ ‘πøÁ≈ ˛Í≈«’√Â≈È «Ú⁄Ò≈ Úº‚≈ ’Ï≈ «‹√ «Ú⁄ B@AB «Ú⁄ ÈΩ∫ ’ØÛ ¡≈Ï≈ÁΔ√Δ, ‹ª «Î «¬√Á∂ Í»Ï «Ú⁄ Ì≈ÂΔ Í≥‹≈Ï ˛ «‹√ÁΔ ¡≈Ï≈ÁΔ „≈¬Δ ’ØÛ˛Õ Î≈√Δ Á∂ Í≥‹+¡≈Ï ÂØ∫ «¬‘ Ȫ «Ó«Ò¡≈, Í≥‹ Á«¡≈Úª Á≈ Á∂√Õ Í≥‹≈ÏΔÙÏÁ Í»ÏΔ ‹ª ͺ¤ÓΔ, ‹ª ÁØ‘ª Í≥‹≈Ϫ Á∂ ÒØ’ª Á∂ ÂΩ ÂΔ’∂ Á√≈™Á≈ÍÛÈ≈™ ˛Õ

‘ÊÒΔ «Ò÷ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï ¿π√ «÷ºÂ∂ ˘ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ «‹Ê∂ ÒØ’ Í≥‹≈ÏΔÏØÒÁ∂ ‘È, «¬√˘ ¡‰Úø«‚¡≈ Í≥‹≈Ï ‹ª «Ïë‡Ù Í≥‹≈Ï ÚΔ «’‘≈ ‹ªÁ≈ «‘≈˛Õ √Ω √≈Ò Í«‘Òª, AIAD «Ú⁄ «Ïë‡Ù Í≥‹≈Ï ¿∞μ «Ú⁄ ¡‡’ ÂØ∫ ÒÀ ’∂«ÁºÒΔ ÁΔ ‘ºÁ È≈Ò Òº◊Á≈ √Δ, ¡≈Ê’ ͺ÷Ø∫ Á∂√ Á≈ √Ì ÂØ∫ ÚºË ¿πÍ‹≈¿»«÷ºÂ≈, Úº÷-Úº÷ «Î«’¡ª Á∂ Ú√ÈΔ’ ‹Ø «¬’ Á»‹∂ ˘ √Ófi‰ Á≈ ÔÂÈ’Á∂Õ ≈‹ («‹ºÊ∂ ≈‹ ÙÏÁ ÍÛ∑Ø, ¿π√Á≈ ¡Ê ˛ «Ïë‡Ù √‡∂‡) È∂ ÈΩ Á‘≈’∂«¬Ê∂ √«ÊÂ≈ ’≈«¬Ó º÷ΔÕ «ÌøÈ «ÌøÈ ËÓ, «Î’∂, ‹≈ª, ‹Ó≈ª Á∂ ‘πø«Á¡ªÚº‚Δ «◊‰ÂΔ ÁΔ Í‹≈ Í≥‹≈ÏΔ ‹ª Í≥‹≈ÏΔ È≈Ò ÒÁΔ «ÓÒÁΔ ÏØÒΔ ÏØÒÁΔÕÚº‚∂ Á«¡≈Úª ¡Â∂ È«‘ª «Ú⁄ Ú◊Á∂ Í≈‰Δ¡ª È∂ Í≥‹≈Ï ˘ ÷∂ª ≈‘ƒÓ≈Ò≈Ó≈Ò ’ «ÁºÂ≈Õ

AIAB º’ ÍÃÀ√ «Ú⁄ ‹ª √‡∂‹ª ÂØ∫ Óπ√ÒÓ≈Ȫ, «‘øÁ»¡ª ‹ª «√º÷ª ÁΔÁÙ≈ «Ï¡≈È ’«Á¡ª Í≥‹≈ÏΔ ÒÛ «Í¡≈ ’Á∂ √È Âª ÚΔ ’πºÒ «ÓÒ≈ ’∂¡ÓÈ ¡Ó≈È √ΔÕ «Ïë‡Ù ≈‹ ÂØ∫ Í«‘Òª Ó‘≈≈‹≈ ‰‹Δ «√øÿ È∂ ӘϻÂÁ∂√Δ ‘’»Ó ’≈«¬Ó ’ΔÂΔ ‹ÁØ∫ «’ Ï≈’Δ «‘øÁπ√Â≈È ¡√«Ê √Δ «‹√ ’’∂«‹ºÂ‰ «Ú⁄ ¡≥◊∂̃ ª ˘ √Ω÷ ‘ΔÕ

«Î «¬√ ÷πÙ‘≈Ò Í≥‹≈Ï ˘ ’Δ ‘Ø «◊¡≈ «‹√˘ AIDG Á≈ ’π‘≈ÓÁ∂÷‰≈ «Í¡≈? ’≈‰ Һ̉ Ú≈√Â∂ Í«‘ÒΔ √ø√≈ ‹ø◊ ÂØ∫ AIDG º’ Á≈È‘ƒ, «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª Á≈ «¬«Â‘≈√ Á∂÷‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ Í≥‹≈Ï Á≈ ̻’≈Ò‹≈‰È Á∂ ◊ÒØÏÒ ’≈È ÚΔ ‘ÈÕ ¡◊√ B@AB, «¬’ ◊Ø∂ ÏøÁ»’Ë≈Δ È∂˙’ ’Δ’ «Ú√’ª«√È ◊πÁπ¡≈∂ ¡≥Á ÿπ√ ’∂ ‹ÁØ∫ ¤∂ Ó≈√»Ó «√º÷ Îπø‚«ÁºÂ∂, ¡·≈ª √≈Ò ÁΔ «√º÷ ’πÛΔ ‘ÍÃΔÂ, «‹√È∂ ‡À’√≈√ ÁΔ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ«Ú⁄ Á≈÷Ò ‘؉≈ √Δ È∂ «¬’ Úº‚≈ ÍØ√‡ «Â¡≈ ’ΔÂ≈ «‹√ Â∂ «Ò«÷¡≈óÓÀ∫ «√º÷ ‘ª, ÍÒΔ˜ ÓÀ˘ ÈΠÈ≈ ’ØÕ «¬‘ ÍØ√‡ Î∂√Ïπº’, ‡«Úº‡ ¿∞μÂ∂

2/ Í≥‹≈Ï : ¡Ωø◊ ∂̃Ï ÂØ∫ Ó≈¿±∫‡ÏÀ‡È º’ Á≈ «¬«Â‘≈√

Í≈«¬¡≈ Â∂ √Δ.¡ÀÈ.¡ÀÈ. ˘ «¬ø‡«Ú¿» «Áø«Á¡ª «’‘≈ó‘ª, Ó∂Δ ⁄ÓÛΔÌ»Δ ˛ Â∂ ’∂√ ’≈Ò∂ Í «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ «¬‘ È‘ƒ «’ ¡√ƒ Óπ√ÒÓ≈È ‘ª‹ª ¡ºÂÚ≈ÁΔ ‘ªÕ

Ï‘π √≈∂ ¡ÓΔ’‰ «√º÷ª È∂ «¬√ ÍØ√‡ Á≈ Ïπ≈ ÓÈ≈«¬¡≈ «’™«’«¬√ ÂØ∫ «¬™ Òº◊Á≈ √Δ «‹Ú∂∫ Óπ√ÒÓ≈È ¡ºÂÚ≈ÁΔ ‘ÈÕ ¡≈ͪ ÌÒΔ-̪‹≈‰Á∂ ‘ª «’ ‘ÍÃΔ Á≈ ¡«‹‘≈ ’Ø¬Δ «¬≈Á≈ È‘ƒ √ΔÕ ¿π√È∂ ª ’∂ÚÒ«¬‘ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ √Δ «’ ¿π‘ È≈ Óπ√ÒÓ≈È ˛ È≈ ¡ºÂÚ≈ÁΔÕ ‘ÍÃΔ ÁΔ«‡ºÍ‰Δ ÂØ∫ √ø’∂ «Ó«Ò¡≈ «’ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ «√º÷-Óπ√«ÒÓ √øÏø˪ ¿∞μÂ∂ √Ú≈ÒΔ¡≈«⁄øÈ∑ √ÁΔ¡ª º’ Òº◊≈ «‘≈ √Δ Â∂ ‘π‰ √ø√≈ «Ú⁄ «Î «¬‘ ÓπºÁ≈ ¿πÌ«¡≈˛Õ

Í≈«’√Â≈ÈΔ Í≥‹≈Ï ‹Ø ‘π‰ Í»≈ Óπ√ÒÓ≈È «÷ºÂ≈ ˛, «¬√ ÁΔ ¡≈Ï≈ÁΔ«Ó√, ¬Δ≈È ¡Â∂ Âπ’Δ ÂØ∫ ÚËΔ’ ˛ «¬√ ’’∂ ÁπÈΔ¡ª Á≈ «¬‘ √Ì ÂØ∫Úº‚≈ «¬√Ò≈ÓΔ «÷ºÂ≈ ˛Õ Í≥‹≈Ï, Í≈«’√Â≈È Á≈ ¡ºË ˛Õ «√øË, ÏÒØ«⁄√Â≈È¡Â∂ ÷ÀÏ Í÷»È÷Ú≈ √»«Ï¡ª È≈Ò Í≥‹≈Ï Á∂ √øÏøË ’ÁΔ √π÷≈Ú∂∫ È‘ƒ ‘∂,«¬‘ ÂºÊ ¿∞√ Á∂√ Á∂ Ì«Úº÷ Ò¬Δ Èπ’√≈ÈÁ≈«¬’ ‘ØÚ∂◊≈Õ

Ì≈ÂΔ Í≥‹≈Ï È∂ Á∂√ ˘ ÁØ ÍÃË≈È ÓøÂΔ «¬øÁ ’πÓ≈ ◊π‹≈Ò ¡Â∂ÓÈÓØ‘È «√øÿ «ÁºÂ∂ Â∂ ◊πÒ˜≈Δ Ò≈Ò ÈøÁ≈ ÁØ Ú≈ ¡≈˜Δ ÍÃË≈È ÓøÂΔ‘∂Õ «◊¡≈ÈΔ ‹ÀÒ «√øÿ ≈Ù‡ÍÂΔ ÌÚÈ Âº’ Íπº‹∂Õ «¬øÁ≈ ◊ªËΔ Á∂ ’≈ÂÒÚΔ Í≥‹≈ÏΔ √ÈÕ «‘øÁπ√Â≈È Ú≈√Â∂ «‹Ê∂ Í≥‹≈Ï È∂ ’¬Δ Ú≈ ÓπÙ’Òª ÷Û∑Δ¡ª’ΔÂΔ¡ª ¿∞μÊ∂ «¬‘ Ì≈ Á≈ ◊ÃØÊ «¬ø‹È ÚΔ ˛, «¬√ È∂ Á∂√ Á≈ ¡≥È Ìø‚≈Ì«¡≈ ¡Â∂ ÌÂΔ ‘Ø ’∂ «ÓÒ‡Δ ˘ Әϻ ’ΔÂ≈Õ Í≈«’√Â≈ÈΔ Í≥‹≈Ï È∂ÚΔ ¡≥È Ìø‚≈ ¡Â∂ «ÓÒ‡Δ ˘ Әϻ ’ΔÂ≈Õ

ÚΔ‘Úƒ √ÁΔ Á∂ ¡‰Úø‚∂ Í≥‹≈Ï È∂ ’ÀÈ∂‚≈ ¡Â∂ ’ÀÒΔÎØÈΔ¡≈ ‹≈ ’∂ ¿πÊØ∫ÁΔ ’≈«¬¡≈ ’ÒÍ ’ «ÁºÂΔÕ Í»ÏÒΔ¡ª √ÁΔ¡ª «Ú⁄ ‘ÓÒ≈Ú Í≥‹≈Ï«Ú⁄ ¡≈«¬¡≈ ’Á∂ √ÈÕ ÚΔ‘Úƒ √ÁΔ Á∂ ÓºË «Ú⁄ Í≥‹≈Ï ¡Â∂ Ïø◊≈Ò Á∂ ‡Ø‡∂‘ج∂ ª «¬‘ √»Ï∂ √ÁÓ≈◊Ã√ ‘Ø ◊¬∂ ‹ÁØ∫ «’ Ï≈’Δ «‘øÁπ√Â≈È «Ê «‘≈Õ

Ï‘π √≈∂ Èπ’«Â¡ª ÂØ∫ Í≥‹≈Ï Ó‘ºÂÚÍ»È Âª «‘≈ Í «¬√Á≈ «¬«Â‘≈√«Ò÷ «Ú⁄ ÿº‡ ˛Õ √Ú≈ √Ω √≈Ò Í«‘Òª AHHI «Ú⁄ Ò≈‘ΩØ∫ √ºÔÁ Óπ‘øÓÁÒÂΔÎ Á≈ Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ ¤«Í¡≈Õ «¬√ «Íº¤Ø∫ ¡≥◊∂˜ ¡Î√ª È∂ «˜Ò∑≈◊˜‡Δ¡ «Ò÷∂, «√º÷ «¬«Â‘≈√ ¿∞μÍ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ Úº‚ÓπºÒΔ¡ª «’Â≈Ϫ«Ò÷Δ¡ª, √Ó’≈ÒΔ¡ª È∂ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹Δ «√øÿ Á∂ ≈‹ (AGII-AHCI)ÁΔ¡ª ÿ‡È≈Úª «’≈‚ ’ΔÂΔ¡ª «‹È∑ª Á≈ ¡≥◊∂˜ª È∂ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’ΔÂ≈Õ«Ïë‡Ù Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ÌÚÈ «ÈÓ≈‰ ’Ò≈ Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈, AIDG Á∂

3/ Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ «’™ : ‹≈‰ ͤ≈‰

’π‘≈Ó ¿∞μÍ È≈ÚÒ «Ò÷∂ ◊¬∂ «‹È∑ª «Ú⁄ ¿π√ √≈Ò Á∂ √ÁÓ∂ ÂØ∫ ÍÃÌ≈«ÚÂÙÓÈ≈’ «ÁzÙ, ’ÂÒ, ÍÚ≈√ ’ÒÓÏøÁ ‘ج∂Õ

«¬«Â‘≈√’≈ª È∂ Í≥‹≈Ï ’Ê≈ ˘ «¬È∑ª ˜≈ÚΔ¡ª ÂØ∫ Á∂«÷¡≈ :A. ¡·≈‘Úƒ √ÁΔ Í≥‹≈Ï Á∂ Ù≈«¬ª ÏπÒ∑∂ Ù≈‘ ¡Â∂ Ú≈«√ Ù≈‘ Á≈

¡√B. AHEG Á≈ ◊Á ¡Â∂ Í≥‹≈ÏC. ¡≥◊∂˜Δ ≈‹ Á≈ Әϻ ÎΩ‹Δ «’Ò∑≈D. AIBI-CA √. Ì◊ «√øÿ Á≈ ¡√E. Óπ√«ÒÓ ÒΔ◊ ÚÒØ∫ Ó≈⁄ AID@ «Ú⁄ Í≈√ ’ΔÂ≈ “Í≈«’√Â≈È” Á≈

ÓÂ≈ÕÒÂΔÎ ÁΔ «ÚÚ≈Á‹È’ «‘√‡Δ Á≈ «˜’ ¡’√ ‘πøÁ≈ «‘≈ Í Óπ◊Ò

‘’»Ó ÁΔ √Ó≈ÍÂΔ ÂØ∫ ÒÀ’∂ ¡≥◊∂˜ª Á∂ ≈‹ ÁΔ √Ó≈ÍÂΔ Âº’ Í»≈ Í≥‹≈Ï«¬«Â‘≈√ «Ú√Ê≈ È≈Ò È‘ƒ «Ò«÷¡≈ «◊¡≈Õ «¬’≈Ó ¡ÒΔ Ó«Ò’ È∂AGII-AIDG º’ Á≈ «¬«Â‘≈√ «Ò«÷¡≈ Í ¿π√ «Ú⁄ ¡·≈Úƒ √ÁΔˆ≈«¬Ï ˛Õ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ÒΔ «√º÷ ’Ê≈ ¡’√ «Ò÷Δ ÍÛ∑Δ, ◊≈¬Δ ‹ªÁΔ ‘ΔÍ Úº‚∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ «¬’ ¡≈Í‰Δ ÚΔ Ùı√Δ¡Â √Δ, ¿π‘ Í’Û «Ú⁄ È‘ƒ¡≈¬ΔÕ

¡‰Úø‚∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ Ùı√Δ¡Â ¡Â∂ «‘√‡Δ È≈ ‹≈‰Δ ◊¬Δ ª «¬√ Á∂Ú≈√ª Ì≈ÂΔ Í≥‹≈Ï, ‘«¡≈‰≈, «‘Ó≈⁄Ò ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È Á∂ Í≥‹≈Ï ˘È‘ƒ √Ófi √’ª◊∂, ¡≈Ëπ«È’ Ì≈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È ˘ È‘ƒ ‹≈‰ √’ª◊∂Õ

¡º‹ «√º÷ «ÚÁÚ≈Ȫ ÚÒØ∫ Í≥‹≈Ï Á≈ Ù≈ÈÁ≈ «√º÷ «¬«Â‘≈√ «Ò«÷¡≈«ÓÒÁ≈ ˛, Í≥‹≈Ï ÁΔ ËÂΔ, Í≥‹≈ÏΔ ÏØÒΔ Ï≈∂ «√º÷ª È∂ √Ì ÂØ∫ ÚºË «Ò«÷¡≈˛ Í Í»∂ Úº‚∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ ¿π√ «Ú⁄Ø∫ ӻ ȑƒ «Á√ÁΔÕ ¡º‹ ÚΔ «‘øÁ»¡ª «√º÷ªÈ≈ÒØ∫ Í≥‹≈ÏΔ ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ÁΔ «◊‰ÂΔ «’Â∂ ÚËΔ’ ˛Õ

√Ó’≈ÒΔ ÏπºËΔ‹ΔÚΔ¡ª È∂ «¬’ ¡«‘Ó √Ú≈Ò ÚºÒ ’ÁΔ «Ë¡≈È È‘ƒ«ÁºÂ≈, ¿π‘ «¬‘- ‹ÁØ∫ Óπ◊Ò ‘’»Ó Á≈ √»‹ ‚πºÏ «◊¡≈ ¿πÁØ∫ Ï‘π«◊‰ÂΔ‘Ø‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Óπ√ÒÓ≈Ȫ È∂ Í≥‹≈Ï Á∂√ ¿∞μÍ Ì≈ ÂØ∫ √πÂø ‘’»ÓÂ’≈«¬Ó ’È Á≈ ÔÂÈ «’™ È≈ ’ΔÂ≈? ¡Ωø◊ ∂̃Ï ÂØ∫ «Í¤Ø∫ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹Δ«√øÿ ÚÒØ∫ ‘’»Ó √øÌ≈Ò‰ Á∂ «Ú⁄’≈Ò∂ √Ó∂∫ ¿∞μÍ Ì≈ Â∂ Í≈«’√Â≈È«Ú⁄ ◊øÌΔ ’øÓ ‘Ø«¬¡≈ ‘Δ È‘ƒÕ ’¬Δ Ê≈Úª Â∂ «Úʪ «‘ ◊¬Δ¡ª ‘È,¡Ωø◊˜∂Ï ÂØ∫ Ùπ» ’’∂ Á∂√ Úø‚ º’ ÓÀ∫ ¿π‘ «Úʪ ÌÈ Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈ ˛Õ

¡≈÷Δ Â≈’ÂÚ Óπ◊Ò Ï≈ÁÙ≈‘ ¡Ωø◊˜∂Ï ÁΔ ÓΩ ¿πÍø Í≥‹≈Ï÷πÈ≈ Ùπ» ‘Ø «◊¡≈Õ ˆÀ Í≥‹≈ÏΔ Â≈’ª, ¡Î◊≈Ȫ Â∂ Ó≈«·¡ª È∂ Í≥‹≈Ï

4/ Í≥‹≈Ï : ¡Ωø◊ ∂̃Ï ÂØ∫ Ó≈¿±∫‡ÏÀ‡È º’ Á≈ «¬«Â‘≈√

¿∞μÍ ‘’»Óª ’≈«¬Ó ’È Á∂ ¿πÍ≈Ò∂ ’ΔÂ∂Õ Í≥‹≈Ï Á∂ Óπ◊Ò ◊ÚȪÈ∂ ’ÁΔ ’Á≈¬ƒ ¡≈˜≈ÁΔ Ú≈√Â∂ ÔÂÈ ’ΔÂ∂ Í ¿π‘ ¡Î◊≈«È√Â≈È ÁΔ¤ÂΔ ‘∂· ‘ج∂, √πÂø ȑƒÕ «√º÷ Ï∂Ù’ Ï‘π ÿº‡ «◊‰ÂΔ «Ú⁄ √È Í¿πÈ∑ª ‘øÌÒ≈ Ó≈«¡≈Õ

Í≥‹≈Ï ÁΔ √Ê≈È’ Ï‘π«◊‰ÂΔ Óπ√«ÒÓ Ú√Ø∫ «¬√ Óπ’≈ÏÒ∂ «Ú⁄ È‘ƒ¡≈¬Δ «‹√Á≈ «√º÷ª ˘ Ò≈Ì ‘Ø«¬¡≈Õ ÍÃ≈Í √ت ÂØ∫ ÍÂ≈ Òº◊Á≈ ˛ «’¡≥◊∂˜Δ ‘’»Ó ’≈«¬Ó ‘؉ º’ Í≥‹≈ÏΔ Óπ√ÒÓ≈È ÿº‡ «◊‰ÂΔ «√º÷ª Á∂È≈Ò-È≈Ò Íä≈Ú∂∫ Úª◊ ◊πÓÈ≈ÓΔ «Ú⁄ «‘øÁ∂ ‘∂Õ ¿π‘ ’Δ ’Á∂ ‘∂? ¿πÈ∑ªÁΔ¡ª ¿πÓΔÁª, ‚, «¬≈Á∂ Â∂ ‹ÁØ ‹«‘Á «’‘Ø «‹‘∂ √È? «¬È∑ª √Ú≈Òª Á∂‹Ú≈Ï ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ

Í≈«’√Â≈ÈΔ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ’¬Δ ’ÏΔÒ∂, ¿πÍ-Ì≈÷≈Úª Â∂ √Ê≈È’ ΔÂΔ-«Ú≈‹ª «Ú⁄ Î’ ‘È Âª ÚΔ √≈«¡ª «Ú⁄ «¬’ √ªfi ˛, √Ì Óπ√ÒÓ≈È‘È, √Ì Í≥‹≈ÏΔ ‘È, Ï≈‘Ò≈ ÏøÁ≈ ÚΔ «¬‘Ø ÍÃÌ≈Ú ÒÀ∫Á≈ ̨ Õ ¡º‹ Í≈«’√Â≈ÈÁΔ ÎΩ‹ «Ú⁄ ¿πÈ∑ª Á≈ ÏØÒÏ≈Ò≈ ˛Õ Í≈«’√Â≈È Á≈ ÚÍ≈, ¿πÁÔØ◊ ¡Â∂÷∂ÂΔ ÚΔ ¿πÈ∑ª Á∂ ’Ϙ∂ «Ú⁄ ̨ Õ Ï‘π«◊‰ÂΔ ‘Ø؉ ’≈È «√¡≈√ ¿∞μÍ ¿πÈ∑ªÁ≈ ÁÏÁÏ≈ ˛Õ ¤Ø‡Δ¡ª √Ó≈‹’ «¬’≈¬Δ¡ª «‹Ú∂∫ «√øËΔ, Í÷»È, ÏÒØ⁄,Óπ‘≈‹ (¿πÁ» ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂ Ì≈ ÂØ∫ «‘‹Â ’’∂ ◊¬∂ λ‹Δ¡ª ˘ Óπ‘≈‹’«‘øÁ∂ ‘È) Ù∂¡≈Ó Í≥‹≈ÏΔ ËΩ∫√ ÁΔ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’Á∂ ‘ÈÕ

ª ÚΔ Í≈«’√Â≈ÈΔ Í≥‹≈ÏΔ¡ª ÁΔ ’‘≈‰Δ «¬«Â‘≈√’≈ª È∂ Í≈«’√Â≈È«Ú⁄ ÚΔ È˜¡≥Á≈˜ ’Δ º÷ΔÕ «¬√ Ș¡≥Á≈˜Δ Á≈ «Òø’ ¿∞μÊ∂ Í≥‹≈ÏΔÏØÒΔ ÁΔ ˛√Δ¡Â È≈Ò ÚΔ ‹πÛÁ≈ ˛Õ Úø‚ ÂØ∫ Í«‘Òª ¿∞μÂΔ Ì≈ «Ú⁄Óπ√ÒÓ≈È ¡Â∂ Ï‘π √≈∂ «‘øÁ» ¿πÁ» ÏØÒÁ∂ √È Í √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ √Δ «¬‘Óπ√ÒÓ≈Ȫ ÁΔ ÏØÒΔ ̨ Õ Í≥‹≈ÏΔ È∂ ¿πÁ» Á∂ «Ú’≈√ «Ú⁄ Â’Û≈ «‘º√≈ Í≈«¬¡≈Õ‘π‰ Í≈«’√Â≈È ÁΔ ’ΩÓΔ ˜Ï≈È ¿πÁ» ˛ Í≥‹≈ÏΔ È‘ƒÕ «ÁÒ⁄√Í ÂºÊ «¬‘«’ ¿πÁ» ÁΔ ÍÃÌ»√ºÂ≈ Í≥‹≈ÏΔ¡ª È∂ ’≈«¬Ó ’ΔÂΔÕ Í≈«’√Â≈ÈΔ Í≥‹≈ÏΔ¡ª ̆Òº«◊¡≈ «¬√Ò≈Ó Ú≈√Â∂ ¿πÁ» ·Δ’ ˛Õ Í Í≥‹≈ÏΔ ÁΔ Êª ¿πÁ» ˘ Í«‘ÒÁ∂‰ È≈Ò «¬√Ò≈Ó Á≈ ’Δ √øÏøË? ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª «√øËΔ, ÏÒØ⁄ Â∂ Í÷»Ȫ¿∞μÍ Í≥‹≈ÏΔ ·Ø√‰Δ ·Δ’ È‘ƒ, ¿πÁ» ÁΔ ⁄؉ «¬√ ’’∂ ÚΔ È‘ƒ ‘جΔÕ¡≈Ó Óπ√ÒÓ≈È Á≈ «÷¡≈Ò ˛ «’ Í≥‹≈ÏΔ ÏØÒΔ ÚÂØ∫ «Ú‘≈ Ú≈√Â∂ ·Δ’ ˛,¡ÁÏ (√≈«‘Â’≈Δ) Ú≈√Â∂ È‘ƒÕ «√º÷ª È≈Ò «√¡≈√Δ ‡º’ ‘؉ ’≈È ÚΔ¿πÈ∑ª √Ó«fi¡≈, Í≥‹≈ÏΔ «√º÷ª ÁΔ ÏØÒΔ ˛, ¡≈͉∂ Ò¬Δ ¿πÁ» ·Δ’ ˛Õ ‹ÁØ∫Í≈«’√Â≈È Á∂ Í≥‹≈ÏΔ¡ª È∂ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «’ Í≥‹≈ÏΔ È‘ƒ, ¿πÈ∑ª ÁΔ ÏØÒΔ¿πÁ» ˛, ¿πÁØ∫ Ì≈ÂΔ Í≥‹≈ÏΔ «‘øÁ»¡ª È∂ ¡≈Í‰Δ ÏØÒΔ «‘øÁΔ Áº√Δ Â∂ Á‹

5/ Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ «’™ : ‹≈‰ ͤ≈‰

’Ú≈¬ΔÕ «¬™ Í≥‹≈ÏΔ «√º÷ª ÁΔ, ¿πÁ» Óπ√ÒÓ≈Ȫ ÁΔ Â∂ «‘øÁΔ «‘øÁ»¡ª ÁΔ˜Ï≈È ‘Ø ◊¬ΔÕ Í≥‹≈ÏΔ ÏØÒΔ ËÂΔ «Ú⁄Ø∫ ¿π÷Û ’∂ ËÓ È≈Ò ‹πÛ ◊¬ΔÕ ÂªÚΔ ÁØÚª Í≥‹≈Ϫ Á∂ «‘øÁ» «√º÷ Óπ√ÒÓ≈È Í≥‹≈ÏΔ ÏØÒÁ∂ ‘È, Í≥‹≈ÏΔ ◊ΔÂ◊≈™Á∂ ‘ÈÕ Á∂√ Úø‚ ̆ ¤∂ Á‘≈’∂ ÏΔ ◊¬∂ ‘È, ÁØ‘ª Í≥‹≈Ϫ «Ú⁄ Í≥‹≈ÏΔ¡Â’≈«¬Ó ˛ Ï∂Ù’ Í≥‹≈ÏΔ¡Â ÁΔ Í«Ì≈Ù≈ Á∂‰Δ √Ω÷≈ ’øÓ È‘ƒÕ

Í≥‹≈ÏΔ¡Â Í«Ì≈«Ù ’ÈΔ Áπ◊Ó ’≈‹ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á «¬√ ÁΔͤ≈‰ ¡≥«ÓÃÂ≈ ÍÃΔÂÓ ¡Â∂ ÎÀ˜ ¡«‘ÓÁ ÎÀ˜ ÁΔ Ù≈«¬Δ «Ú⁄Ø∫ fiÒ’ÁΔ ˛,√≈¡Á ‘√È Óø‡Ø ¡Â∂ ÷πÙÚø «√øÿ Á∂ ’Ê≈ √≈◊ «Ú⁄Ø∫ «Á√ÁΔ ˛Õ ‹øÓ»«Ú⁄ ‹øÓ∂ ’πøÁÈ Ò≈Ò √«‘◊Ò (ÓΩ AIDG), ’√» ÁΔ È»‹‘≈È (ÓΩ B@@@),¡≥«ÓÃÂ√ Á∂ Óπ‘øÓÁ ÎΔ (ÓΩ AIH@), ¡Â∂ Ò≈«¬ÒÍπ (‘π‰ ÎÀ√Ò≈Ï≈Á) Á∂Èπ√ Ϋ‘ ¡ÒΔ ÷≈È (ÓΩ AIIG) È∂ Í≥‹≈ÏΔ, «‘øÁΔ, ¿πÁ» «Ú⁄ ◊ΔÂ◊≈ ’∂ Í≥‹≈ÏΔ¡Â ̆ Ó≈Ò≈Ó≈Ò ’ΔÂ≈Õ Ï≈ÒΔÚπº‚ «Ú⁄ È«◊√ (ÓΩ AIHA),Á∂Ú≈ÈøÁ (‹ÈÓ AIBC ◊πÁ≈√Íπ ÁΔ Ù’◊Û∑ «‘√ΔÒ, ‘π‰ Í≈«’√Â≈È«Ú⁄, ÓΩ B@AA), ≈‹ ’Í» (‹ÈÓ Í∂Ù≈Ú AIBD ¡Â∂ ÓΩ AIHH),√πÈΔÒ ÁºÂ (‹ÈÓ «‹‘ÒÓ AIBI, ÓΩ B@@E) ¡Â∂ ¡≥«ÓÃÂ√ Á∂ ≈‹∂Ù÷øÈ≈ (ÓΩ B@AB) È∂ Ì«Úº÷ ÁΔ¡ª ÍΔÛ∑Δ¡ª Ú≈√Â∂ Í≥‹≈ÏΔ¡Â ’≈«¬Ó º÷ΔÕ

¡º‹ Í≈«’√Â≈ÈΔ ‹π¡≈ÈΔ ˘ ıÏ È‘ƒ «’ Ò≈‘Ω, ≈ÚÒ«Í≥‚Δ,ÎÀ√Ò≈Ï≈Á, ÓπÒÂ≈È ¡Â∂ Í≥‹≈Ï Á∂ ‘Ø Ï‘π √≈∂ «¬Ò≈«’¡ª «Ú⁄ ’ÁΔÚº‚Δ «◊‰ÂΔ «‘øÁ» ¡Â∂ «√÷ ÚΔ Ú«√¡≈ ’Á∂ √È Â∂ Ì≈ÂΔ Í≥‹≈Ï Á∂¡≥«ÓÃÂ√, ‹ÒøË, ´«Ë¡≈‰≈, «ÎؘÍπ «˜«Ò∑¡ª «Ú⁄ Ï‘π Óπ√ÒÓ≈È‘Ø«¬¡≈ ’Á∂ √È, Ì≈ÂΔ ‹π¡≈ÈΔ ̆ ÚΔ «¬√Á≈ ¡«‘√≈√ È‘ƒÕ ÁØÚ∂∫ Í≥‹≈ϪÁ∂ Í∂∫‚» ÷∂ª «Ú⁄ “Í≈¬∂” ÚΔ Ú√Á∂ ‘πøÁ∂ √ÈÕ «‹‘Û∂ √Ø⁄Á∂ È∂ Í≥‹≈Ï Á≈«¬«Â‘≈√ AIDG ÂØ∫ Ï≈Á Ùπ» ‘πøÁ≈ ˛ ¿π‘ ÁØ‘ª Í≥‹≈Ϫ «Ú⁄’≈ ͺʪ ÁΔ√ı ’øË ¿π√≈ ‘∂ È∂ «‹√ È≈Ò ¡≈͉∂ Ú‚∂«¡ª Ï≈∂ ‹≈‰È≈ ÓπÙ«’Ò ‘Ø‹≈Ú∂◊≈Õ

& & &¡‰Úø‚∂ Íπ≈‰∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ «Óº‡Δ, Â≈ÍÓ≈È, ÈÓΔ, ÷πÙ’Δ, Ú√Ø∫, ËÓ,

‹≈Â, «Î’∂ ¡È∂’ √ÈÕ ‹∂ «¬È∑ª «Ú⁄ √ªfi ÁΔ ’Ø¬Δ ˜ø‹Δ √Δ ¿π‘ √ΔÍ≥‹≈ÏΔ ˜Ï≈È, Ï∂Ù’ «¬‘ ˜Ï≈È ÚΔ ’¬Δ «ÒÍΔ¡ª «Ú⁄ «Ò÷Δ ‹ªÁΔ √ΔÕ√≈∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ Í≥‹≈ÏΔ Á≈ √π ÚΔ «¬’ È‘ƒ √Δ Âª ÚΔ Í≥‹≈ÏΔ Í≥‹≈ÏΔ √Δ Â∂Í≥‹≈ÏΔ ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ Ï≈’Δ ‹‘≈È ÂØ∫ Úº÷∂ √ÈÕ

Í≥‹≈Ï ÁΔ ¿∞μ ͺ¤ÓΔ √‘ºÁ «√øË ¡Â∂ ÏÒØ«⁄√Â≈È √Δ ‹Ø ‹øÓ» ’ÙÓΔº’ ⁄ÒÁΔ ‹ªÁΔ «‹ºÊ∂ Í÷Â»È ‹ª Í·≈‰ ’ÏΔÒ≈ Ú√Á≈, Í»Ï «Ú⁄ ‹ÓÈ≈

6/ Í≥‹≈Ï : ¡Ωø◊ ∂̃Ï ÂØ∫ Ó≈¿±∫‡ÏÀ‡È º’ Á≈ «¬«Â‘≈√

ÈÁΔ, Áº÷‰ ¡Â∂ Áº÷‰ ͺ¤Ó «Ú⁄ ¡≈ÚÒΔ Í‘≈Û Â∂ Ê≈ Ó≈»ÊÒ √ÈÕÁº÷‰Δ ͺ¤ÓΔ Í≥‹≈Ï Á∂ ’πfi «‘º√∂ Ïø‹ Í Ï≈’Δ Á«¡≈Úª È≈Ò «√ø‹∂ ‹ªÁ∂«¬Ò≈’∂ ¿πÍ‹≈¿» √ÈÕ Í≥‹≈Ï ˘ ’¬Δ ÒØ’ª È∂ Áπ¡≈«Ï¡ª «Ú⁄ Úøø‚ ’∂ ÚΔÁ∂«÷¡≈ «’ ‘∂’ Áπ¡≈Ï∂ Á≈ ¡≈͉≈ ¡≈͉≈ √«Ì¡≈⁄≈, ÏØÒΔ, ΔÂΔ «Ú≈‹¡Â∂ Î√Òª ‘È, Úº÷ Úº÷ «√¡≈√ ˛Õ «¬™ Òº◊Á≈ ˛ «‹Ú∂∫ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª¡’Ï Á∂ √Ó∂∫ ÁØ¡≈«Ï¡ª Á≈ «˜’ ‘Ø«¬¡≈ÕB fiÈ≈ ¡Â∂ «‹‘ÒÓ «Ú⁄’≈ÒΔ˜ÓΔÈ ˘ ⁄º‹ Áπ¡≈Ï, ≈ÚΔ ¡Â∂ fiÈ≈ «Ú⁄’≈Ò∂ «÷Â∂ ˘ ⁄È≈ Áπ¡≈Ï,«Ï¡≈√ ¡Â∂ ≈ÚΔ «Ú⁄’≈Ò∂ «¬Ò≈’∂ ˘ Ï≈Δ Áπ¡≈Ï, «Ï¡≈√ ¡Â∂ √´‹«Ú⁄’≈ÒΔ Ú√Ø∫ ̆ «Ï√ ‹ª Ï∂‡ Áπ¡≈Ï «’‘≈ «◊¡≈Õ Í≥‹≈Ï Á∂ Í≥‹∂ Á«¡≈«√øË «Ú⁄ «‚◊Á∂ √ÈÕ «√øË ¡Â∂ «‹‘ÒÓ «Ú⁄’≈ ˜ÓΔÈ ˘ «√øË √≈◊Áπ¡≈Ï «’‘≈ «◊¡≈Õ

ͺ¤ÓΔ «‘º√∂ ˘ «√øË √≈◊ Áπ¡≈Ï È≈Ó «Ó«Ò¡≈ ª «¬√Á∂ ¿πÒ‡ ËπÁº÷‰-Í»Ï Ú≈Ò∂ Í≈√∂ ˘ ÏΔ»È Í≥⁄ÈÁ «’‘≈ «◊¡≈, Î≈√Δ ÏΔ»È Ó≈«¬È∂Ï≈‘, Í≥⁄ÈÁ (√ø√«¥Â) Í≥‹≈Ï, Ô≈ÈΔ «’ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ Ï≈‘Ò≈ ÷∂ÂÕ ÓπÒÂ≈ÈÈ∂Û∂ Áº÷‰ ÚºÒ ¿π√ ʪ ˘ ÚΔ Í≥⁄ÈÁ «’‘≈ ‹ªÁ≈ √Δ «‹Ê∂ Í≥‹∂ Á«¡≈ «¬’‘Ø ’∂ «√øË «Ú⁄ Ú◊Á∂ √È Â∂ ÏΔ»È Á∂ Í»Ï «Ú⁄ ‹ÓÈ≈ Ú◊ÁΔ √ΔÕ «’™«’‹ÓÈ≈ «ÁºÒΔ È≈Ò ÷«‘ ’∂ Ú◊ÁΔ √Δ «¬√ ’’∂ ÏΔ»È ˘ «ÁºÒΔ Áπ¡≈Ï ÚΔ«’‘≈ ‹ªÁ≈Õ «Í¤Ø∫ «√º÷ª È∂ «¬√ «¬Ò≈’∂ ˘ Ó≈ÒÚ≈ «’‘≈ Â∂ ¡≥◊∂˜ª È∂«√√-√´‹ «Ò«÷¡≈ (¡≥◊∂˜Δ Cis Ó≈«¬È∂ ¿π≈, √´‹ ÂØ∫ Í«‘Òª)Õ

Áπ¡≈«Ï¡ª Á∂ È≈Úª ÂØ∫ ÏøÁ∂ ¡Â∂ Ê≈Úª ÂÒ≈Ù‰Δ¡ª √Ω÷Δ¡ª ‘Ø ‹ªÁΔ¡ª‘È Í ¡≥◊∂˜ª È∂ Ù«‘ª Á∂ È≈Úª ‘∂· Í≥‹≈Ï ˘ «‚ÚΔ˜Èª «Ú⁄ ÚΔÚø«‚¡≈Õ ¿∞μ ͺ¤ÓΔ Í≥‹≈Ï ÁΔ ≈ÚÒ«Í≥‚Δ «‚ÚΔ˜È «Ú⁄ ◊π‹≈Â,Ù≈‘Íπ, «‹‘ÒÓ, ≈ÚÒ«Í≥‚Δ, ¡‡’ ¡Â∂ ÓΔ¡ªÚ≈ÒΔ «˜Ò∑∂ √ÈÕ Í≥‹≈Ï Á∂’∂∫Á «Ú⁄ Ò≈‘Ω «‚ÚΔ˜È √Δ «‹√ «Ú⁄ Ò≈‘Ω, ¡≥«ÓÃÂ√, ◊πÁ≈√Íπ,«√¡≈Ғ؇, ◊π‹ªÚ≈Ò≈, Óπ‹Î◊Û∑ ¡Â∂ ‚∂≈ ◊≈˜Δ ÷ª «˜Ò∑∂ √ÈÕ Í»ÏÚ≈Ò∂ Í≈√∂ ‹ÒøË «‚ÚΔ˜È «Ú⁄ ‹ÒøË, ’ª◊Û≈, ‘π«Ù¡≈Íπ, ´«Ë¡≈‰≈¡Â∂ «ÎؘÍπ «˜Ò∑∂ √ÈÕ Í≥‹Úƒ «ÁºÒΔ «‚ÚΔ˜È √Δ «‹√ ˘ Ï≈Á «Ú⁄¡≥Ï≈Ò≈, «‚ÚΔ˜È «Ú⁄ ÏÁÒ «ÁºÂ≈, «¬√ «Ú⁄ «‘√≈, Ø‘Â’, ’È≈Ò,¡≥Ï≈Ò≈, «ÙÓÒ≈ ¡Â∂ «ÁºÒΔ «˜Ò∑∂ √ÈÕ ¡≥◊∂˜ª È∂ EC √≈Ò «ÁºÒΔ ˘ Í≥‹≈Ï÷∂ «Ú⁄ º«÷¡≈Õ

Í≥‹ª «Ú⁄Ø∫ Ò≈‘Ω ¡Â∂ ‹ÒøË «‚ÚΔ˜Èª √Ì ÂØ∫ ÚËΔ’ ¿πÍ‹≈¿» √ÈÕ≈ÚÒ«Í≥‚Δ, ÓπÒÂ≈È Â∂ Ò≈‘Ω «‚ÚΔ˜Èª «Ú⁄ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ÁΔ Ï‘π «◊‰ÂΔÚº√Ø∫ √Δ Í ‹ÒøË ¡Â∂ ¡≥Ï≈Ò≈ «‚ÚΔ˜Èª «Ú⁄ ¿π‘ ÿº‡ «◊‰ÂΔ «Ú⁄

7/ Í≥‹≈Ï Á≈ «¬«Â‘≈√ «’™ : ‹≈‰ ͤ≈‰

√ÈÕ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ «¬’ ¤∂Úª «÷ºÂ≈ ÚΔ √Δ «‹√ ˘ «‚ÚΔ˜È Á≈ È≈Ó È‘ƒ«ÁºÂ≈ «◊¡≈, ¿π‘ √È Í≥‹≈ÏΔ «¡≈√ª «‹È∑ª ¿∞μÍ ¡≥◊∂˜ª Á≈ «√ºË≈≈‹ ª È‘ƒ √Δ Í √È ¿π‘ «¬È∑ª ÁΔ «È◊≈ÈΔ «Ú⁄, Â≈«Ï¡≈Á≈Δ «Ú⁄ÕÏ‘πÂΔ¡ª «¡≈√ª «‘Ó≈Ò≈ Í‘≈ÛΔ¡ª «Ú⁄ ≈ÚÒ«Í≥‚Δ Á∂ ¡≈√ Í≈√, Ò≈‘ΩÂ∂ ‹ÒøË Á∂ ¿∞μÂ Í»Ï ÚºÒ √È, «‹Ú∂∫ Ï‘≈ÚÒÍπ Á∂ ÓÀÁ≈È, Í«‡¡≈Ò≈,È≈Ì≈, ‹ƒÁ «¡≈√ª ¡≥Ï≈Ò≈ «‚ÚΔ˜È «Ú⁄Õ Ï‘≈ÚÒÍπ ¡Â∂ ’ÙÓΔ«¡≈√ª «Ú⁄ Óπ√ÒÓ≈È Ú√Ø∫ ÁΔ Ï‘π«◊‰ÂΔ √Δ, Ï≈’Δ ¿∞μÂΔ Í≥‹≈Ï «Ú⁄«¬‘ ÿº‡ «◊‰ÂΔ «Ú⁄ √ÈÕ ‘π‰ Á≈ Ì≈ÂΔ Í≥‹≈Ï, ‘«¡≈‰≈, «‘Ó≈⁄Ò¡Â∂ Í≈«’√Â≈ÈΔ Í≥‹≈Ï È≈Ò «¡≈√ª «ÓÒ≈ ’∂ ¡≥◊∂˜Δ Í≥‹≈Ï Ï‰Á≈ ˛Õ

& & &Í≥‹≈Ï Á∂ «¬«Â‘≈√ Á≈ «Í¤Ø’Û Áº√ ’∂ ‘ÊÒ≈ ¡«Ë¡ÀÈ AG@G ¬Δ√ÚΔ

¡Ωø◊˜∂Ï ÁΔ ÓΩ ÂØ∫ Ï≈Á Ùπ» ‘πøÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ÷Ò≈¡ Í√È ’’∂Â≈’ ‘«Ê¡≈¿π‰ ÁΔ ⁄ø«◊¡≈ÛΔ Óÿ ͬΔÕ «¬√ √≈Δ ¡·≈‘Úƒ √ÁΔ«Ú⁄ ¡√«ÊÂ≈, Ï∂⁄ÀÈΔ ¤≈¬Δ ‘ΔÕ ¡Î◊≈È ‘’»Óª, Óπ◊Ò √»Ï∂Á≈ ¡Â∂ËÂΔ Á∂ ‹≈¬∂ «√º÷ Í≥‹≈Ï ¿∞μÍ ’≈Ϙ ‘؉ Ò¬Δ «ÌÛ ‘∂ √ÈÕ «¬È∑ª «ÂøÈÂ≈’ª Á∂ ‡’≈¿π «Ú⁄ ÁØ Ú≈ «ÚÿÈ «Í¡≈, Í«‘Òª AGCI «Ú⁄ ‹ÁØ∫¬Δ≈ÈΔ Ï≈ÁÙ≈‘ È≈Á Ù≈‘ È∂ Í≥‹≈Ï ¡Â∂ «ÁºÒΔ ¿∞μÍ ‘ÓÒ≈ ’ΔÂ≈, Á»‹≈AGEH «Ú⁄ ‹ÁØ∫ Ó≈«·¡ª È≈Ò ◊º·‹ØÛ ’’∂ ¡ÁΔÈ≈ Ï∂◊ È∂ Í≥‹≈Ï ¿∞μÍ≈‹ ’ΔÂ≈Õ

¡·≈‘Úƒ √ÁΔ Á∂ «Í¤Ò∂ «ÂøÈ Á‘≈’∂ Ò≈‘Ω ¿∞μÍ «√º÷ √Á≈ ’≈Ϙ‘∂Õ √≈Ò AGII «Ú⁄ Ò≈‘Ω «‹ºÂ ’∂ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹Δ «√øÿ È∂ ‹Ø ‘’»ÓÂ’≈«¬Ó ’ΔÂΔ ¿π‘ ¡ºËΔ √ÁΔ Âº’ Í≥‹≈Ï Â∂ ’≈Ϙ ‘ΔÕ AHDF ¡Â∂ «ÎAHDI ÁØ ‹ø◊ª Ï≈Á ¡≥◊∂˜ª È∂ √ºÂ≈ ‘«Ê¡≈ Ò¬Δ Â∂ AIDG º’ ’≈Ϙ‘∂Õ Ò≈‚ Ó≈¿»∫‡ÏÀ‡È È∂ Íπ≈‰≈ Í≥‹≈Ï Í≈Û ’∂ ÁØ ‡Ø«‡¡ª «Ú⁄ Úø‚ «ÁºÂ≈,«¬‘Δ «¬√ «’Â≈Ï ÁΔ ’∂∫ÁΔ √π ̨ Õ ¡Ωø◊˜∂Ï ÂØ∫ Ó≈¿»∫‡ÏÀ‡È º’ ÁΔ Í≥‹≈ÏΔ’‘≈‰Δ √π‰≈¿π‰ ÂØ∫ Í«‘Òª Í≥‹≈Ï Á≈ ÍÃ≈⁄ΔÈ «Í¤Ø’Û Á∂‰≈ ωÁ≈ ‘Δ √ΔÕÍ≥‹≈Ï Úø‚ Ò¬Δ ‹πøÓ∂Ú≈ ˆÀ Í≥‹≈ÏΔ È≈Úª ˘ ÍÛ∑ ’∂ Òº◊∂◊≈ «¬‘ Í≥‹≈Ï¿∞μÍ ’Ø¬Δ «Ú¡≥◊ ˛Õ «¬‘Ø «Ú¡≥◊ ª Í≥‹≈Ï ÁΔ Ù÷√Δ¡Â ‹≈‰È Ú≈√Â∂√‘≈¬Δ ‘ØÚ∂◊≈Õ

Í≥‹≈Ï Á≈ √Ó≈‹, ¡Ê⁄≈≈ «¬√ ¡«Ë¡ÀÈ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ ̨ Í Óπ√ÒÓ≈È«√º÷, «‘øÁ» ¡Â∂ ¡≥◊∂̃ «ÁÒ⁄√Í Í≈ª Á≈ «√¡≈√Δ «¬«Â‘≈√ «√Ò«√Ò∂Ú≈«Ï¡≈È ’ª◊∂Õ ◊π»¡ª, √»ÎΔ¡ª, ÏÁÒ≈÷ت, ÙªÂΔÁ»Âª, «˜Ò∑≈ ¡Î√ª,«√¡≈√Δ ÒΔ‚ª, ͺ’≈ª ¡≈«Á’ ˘ ÚΔ Á∂÷ª◊∂Õ «¬√ ÍÃ√ø◊ «Ú⁄ ’πfi

8/ Í≥‹≈Ï : ¡Ωø◊ ∂̃Ï ÂØ∫ Ó≈¿±∫‡ÏÀ‡È º’ Á≈ «¬«Â‘≈√

«√¡≈√Δ √Ú≈Òª Á∂ ‘ºÒ Һ̪◊∂ «’ AGF@ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ AHDI º’ «√º÷ª ÁΔ⁄Û∑ Á≈ ≈˜ ’Δ √Δ, ‹ÁØ∫ «√º÷, Ó≈·∂, ¡Î◊≈È, Í≥‹≈Ï ¿∞μÍ ’≈Ϙ ‘Ø‰Ò¬Δ √øÿÙ ’ ‘∂ √È, Í≥‹≈ÏΔ Óπ√ÒÓ≈È Ï‘π«◊‰ÂΔ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á÷≈ÓØÙ ÁÙ’ «’™ «‘≈, ¡≥◊∂˜ ≈‹ Á∂ ÈÎ∂ Èπ’√≈È Á∂÷ª◊∂, Í≥‹≈Ï ¿πÍ«˜¡≈ÁÂΔ¡ª Â∂ «˜¡≈ÁÂΔ¡ª Á≈ ÏÁÒ≈ ÒÀ‰ Á∂ «Ïª Á∂÷ª◊∂, Í≥‹≈ÏΔ¡ªÁΔ ¡≈Í√ «Ú⁄ ’Ø¬Δ Ì≈¬Δ⁄≈’ √ªfi √Δ, Ó∂Ò «ÓÒ≈Í, «Í¡≈ √Δ, «¬√ Í≈√∂ÿº‡ Ș Ó≈Δ ◊¬Δ ˛, «¬√ ÚºÒ fi≈ Ó≈ª◊∂Õ

«¬√ ¡«Ë¡ÀÈ «Ú⁄ Í≥‹≈ÏΔ ¡Ω ÁΔ ÁÙ≈ Á∂÷ª◊∂, «‘øÁ» «√º÷ª ÁΔ «√¡≈√ÂÁ∂÷ª◊∂, Í≥‹≈ÏΔ Óπ√ÒÓ≈Ȫ Á≈ ¡≥◊∂˜ª È≈Ò √øÏøË Á∂÷ª◊∂, Á» Áπ≈‚∂ Ú√∂,Ș¡≥Á≈˜ Í÷»Ȫ ÚºÒ «¬’ fi≈ Ó≈ª◊∂Õ

Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ ÁΔ ’ΩÓΔ ’ª◊√ È∂ ‹ÁØ∫ AIAI ÂØ∫ AIDG º’ Ì≈«Ú⁄ ‘È∂Δ fiπÒ≈ «ÁºÂΔ √Δ, Í≥‹≈Ï ¿∞μÍ ¿π√Á≈ ’Ø¬Δ ¡√ «’™ È≈ ‘Ø«¬¡≈‘≈Òª«’ AIAI «Ú⁄ ‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈◊ ÁΔ ÿ‡È≈ ÿ‡ ̧ º’Δ √ΔÕ «¬√ √Ú≈ÒÁ≈ ‹Ú≈Ï ÒºÌª◊∂; AIB@ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ Ô»ÈΔ¡«È√‡ Í≈‡Δ È∂ ÷≈ÓØÙΔË≈Δ º÷Δ Â∂ «Î Óπ√ÒÓ≈Ȫ È∂ Í≈«’√Â≈È ÁΔ Óø◊ «’™ ’ «ÁºÂΔ, Á∂÷ª◊∂Õ

¡÷Δ «Ú⁄ ¿π√ √Ú≈Ò Á≈ ¿∞μ Һ̪◊∂ «‹‘Û≈ Í≥‹≈ÏΔ ¡Â∂ ˆÀ-Í≥‹≈ÏΔ √≈∂ ’Á∂ ‘È-Í≥‹≈Ï ÁΔ Úø‚ «’™ ‘جΔ? Úø‚ ‘Ø ◊¬Δ √Ø ‘Ø ◊¬Δ,«‘ø√≈ «’™ ‘جΔ? AIDG Á∂ Í≈◊Ò ÁΩ «Ú⁄ «¬È√≈ÈΔ¡Â «’Ë∂ «’Ë∂ ‘ΔÚΔ, ¿π√ Ï≈∂ ‹≈‰≈◊∂Õ Úø‚∂ Í≥‹≈Ï È≈Ò AIDG ÂØ∫ Ï≈Á ’Δ Ú≈Í«¡≈,Ì«Úº÷ «Ú⁄ ’Δ √øÌ≈ÚÈ≈Úª ‘È, «¬‘ ¡÷ΔÒ∂ ¡«Ë¡≈«¬ «Ú⁄ «Ò÷ª◊∂ÕÒ¿π ‹Δ, ‘π‰ Ùπ» ’Á∂ ‘ª Í≥‹≈Ï ÁΔ √≈÷ΔÕ

¡«Ë¡≈«¬ Í«‘Ò≈¡Ωø◊˜∂Ï ÁΔ ÓΩ ÂØ∫ Í«‘Òª Í≥‹≈Ï

«‹√ ÁΩ Ï≈∂ «¬√ «’Â≈Ï È∂ ’∂∫Á«Â ‘؉≈ ˛, ¿π√ ÂØ∫ Í«‘Òª Í≥‹≈Ï«’‘Ø «‹‘≈ ‘Ø«¬¡≈ ’Á≈ √Δ, «¬‘ «Í¤Ø’Û ‹≈‰È≈ Ò≈‘∂ÚøÁ ‘∂◊≈ÕÍ≥‹≈Ï Á∂ Ú≈ÚØÒ∂ «ÂøÈ «‘º«√¡ª «Ú⁄ Úø‚ª◊∂, Í«‘Ò≈ Í»Ï Óπ◊Ò ’≈ÒÁ≈ Í≥‹≈Ï, «Î Óπ◊Ò Í≥‹≈Ï Â∂ ÂΔ‹≈ «√º÷ ◊π» √≈«‘Ï≈È Á≈ Í≥‹≈ÏÕ

Í≥‹≈Ï ÍÃ≈⁄ΔÈ ‘ÛºÍ≈ √º«Ì¡Â≈ ÁΔ Êª √ΔÕ ¤∂Úƒ √ÁΔ Í»Ï ¬Δ√≈«Ú⁄ «¬Ê∂ ¬Δ≈È ÁΔ ‘’»Ó √Δ «‹√ÁΔ √‘ºÁ «Ï¡≈√ Á«¡≈ √ΔÕ«√’øÁ Á∂ ‘ºÒ∂ ÁØ √ÁΔ¡ª Ï≈Á ‘ج∂Õ Ó’Á»ÈΔ¡ª «Í¤Ø∫ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ⁄øÁ◊πÍÂÓΩΔ¡≈ Â∂ ¿π√Á∂ ÓπÙÁ ’Ω‡ÒÔ≈ È∂ ≈‹ ’ΔÂ≈, «Î ¡ÙØ’ Ú’Â Í≥‹≈Ï«Ú⁄ ÏØËӺ Á≈ ÍÃ’≈Ù ‘Ø«¬¡≈Õ «‹‘ÒÓ ¡Â∂ «√øË «Ú⁄’≈ ‡À’√Ò≈È◊ Ú«√¡≈ «‹‘Û≈ «Úº«Á¡≈ ¡Â∂ ÚÍ≈ Á≈ ’∂∫Á Ï«‰¡≈Õ ¬Δ√ÚΔ√ÁΔ Ùπ» ‘Ø‰ Ú∂Ò∂ ÓΔȪÁ («Ó«ÒøÁ) È∂ ͺ¤ÓΔ Áπ¡≈«Ï¡ª Â∂ ≈‹ ’ΔÂ≈Õ√ø√«¥Â Á∂ Í«‘Ò∂ «Ú¡≈’‰ ¡≈⁄≈Δ¡≈ Í≈«‰ÈΔ È∂ ⁄ΩÊΔ √ÁΔ Í»Ï¬Δ√≈ «Ú⁄ «√øË Á∂ Í»Ï ÚºÒ ¡‡’ «Ú÷∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈Õ

Í«‘ÒΔ¡ª «ÂøÈ ¬Δ√ÚΔ √ÁΔ¡ª ÁΩ≈È ’«ÈÙ’ ¡Â∂ ¿π√Á∂ ’πÙ≈‰‹≈ÈÙΔȪ È∂ Í≥‹≈Ï Á∂ Úº÷-Úº÷ «‘º«√¡ª ¿∞μÍ ’Ϙ∂ ’ΔÂ∂Õ «¬‘ ÏØËÍ≥‹≈Ï Á≈ ÁΩ √ΔÕ «Î ◊πÍ √ÒÂÈ ¡≈ ◊¬ΔÕ ÏØË Á∂√ Á∂÷‰ Ú≈√Â∂⁄ΔÈΔ Ô≈» Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ¡≈ ¿πÂ∂Õ √ºÂÚƒ √ÁΔ «Ú⁄ ‘Ù ¡≈«¬¡≈Õ¡º·Úƒ √ÁΔ Á∂ ¡≈øÌ «Ú⁄ √ÓπøÁ Òøÿ ’∂ ¡Ïª È∂ ‘ÓÒ∂ ’ΔÂ∂ Â∂ «‹ºÂª‘≈√Ò ’ΔÂΔ¡ªÕ ¿π‘ ÓπÒÂ≈È Âº’ Íπº‹ ◊¬∂ Í ¡‹∂ «Ê ≈‹ ’≈«¬ÓÈ‘ƒ ‘Ø«¬¡≈Õ

«‹‘ÒÓ È◊ Á∂ ͺ¤Ó ÚºÒ BE ÓΔÒ Á» CB@@ Îπº‡ ¿∞μ⁄≈ ◊Ø÷ È≈ÊÁ≈ «‡ºÒ≈ √Δ, ‹Ø Íπ≈ÂÈ ‹Ø◊ Ӻ Á≈ ¡≈ÙÓ √ΔÕ ◊Ø÷ È≈Ê Á√Úƒ √ÁΔ«Ú⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ

«◊¡≈‘Úƒ √ÁΔ Á∂ Ùπ» «Ú⁄ Âπ’Δ Ó»Ò Á∂ Ó«‘Ó»Á ◊˜ÈÚΔ È∂ Í«‘ÒØ∫Í»ÚΔ-’∂∫ÁΔ ¡Î◊≈«È√Â≈È Î«Â‘ ’ΔÂ≈, «Î «‘øÁπ√Â≈È ÚºÒ π÷ ’ΔÂ≈ª Í≥‹≈Ï ¡Â∂ Ì≈ «Ú⁄ Úº‚Δ¡ª ÂÏÁΔÒΔ¡ª ‘Ø¬Δ¡ªÕ Í≈Ò ’ÏΔÒ∂ Á∂«‘øÁ»Ù≈‘Δ ≈«‹¡ª È∂ Óπ’≈ÏÒ≈ ’ΔÂ≈ Í ¿π÷Û ◊¬∂Õ ’πfi «ÚÁÚ≈È ¿πÈ∑ª˘ ‹ø‹»¬∂ Á√Á∂ ‘È ‹Ø «√øË ¡Â∂ «‹‘ÒÓ «Ú⁄’≈ Әϻ ËÛ≈ √ÈÕA

10/ Í≥‹≈Ï : ¡Ωø◊ ∂̃Ï ÂØ∫ Ó≈¿±∫‡ÏÀ‡È º’ Á≈ «¬«Â‘≈√

◊º÷Û, ÷Ø÷, «√¡≈Ò ¡Â∂ ̺‡Δ ÚΔ Ï‘≈Áª Úª◊ ÒÛ∂ Í Ó«‘Ó»Á¡º◊∂ Í∂Ù È≈ ◊¬ΔÕB √≈Ò A@@H-I «Ú⁄ Ï‘π √≈∂ ¿∞μÂΔ Í≥‹≈ÏΔ ≈‹Í»Â≈«‹¡ª È∂ «¬’ ¡‰«’¡≈«√¡≈ ◊º·‹ØÛ ÚΔ ’ «Ò¡≈ ª ÚΔ ÷ÀÏÍ÷»ÈÚ≈ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï È≈ Ï⁄ √’∂Õ Í≈Ò ’ÏΔÒ∂ È∂ ÈøÁÈ «’Ò∑∂ «Ú⁄Ø∫«‹‘ÒÓ «’È≈∂ √ı Óπ’≈ÏÒ≈ ’ΔÂ≈ Í ¡≈÷ A@AE ¬Δ. «Ú⁄ ‘≈◊¬∂, Ò≈‘Ω A@BA «Ú⁄ ‘≈∂Õ Ò≈‘Ω Ï∂Ù’ Úº‚≈ Ù«‘ √Δ Í ÚÍ≈ «Ú⁄ÓπÒÂ≈È «¬√ ÂØ∫ ¡º◊∂ √ΔÕ ÓπÒÂ≈È Ó«‘Ó»Á Á∂ ‘Ó«Ò¡ª Á≈ Í«‘ÒØ∫ «Ù’≈‘Ø«¬¡≈ «’™«’ ÷ÀÏ ÂØ∫ B@@ ÓΔÒ Áº÷‰ ÚºÒ ◊ØÓÒ Áº∂ ≈‘ƒ ◊˜ÈΔ ÂØ∫¡≈™Á≈ Ó«‘Ó»Á, ÓπÒÂ≈È ˘ ¡≈≈Ó◊≈‘ Ú‹Ø∫ ګ¡≈ ’Á≈ √ΔÕ

ÓπÒÂ≈È ÁΔ Ì»◊Ø«Ò’ √«ÊÂΔ Ï‘π ÚËΔ¡≈ √ΔÕ ÓπÒÂ≈È Íπº‹‰ ÂØ∫Í«‘Òª ‘Δ «ÂøÈ Á«¡≈ ¡≈Í√ «Ú⁄ «ÓÒ ’∂ «√øË «Ú⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ Òº◊ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÓπÒÂ≈È ÂØ∫ «√øË ÚºÒ, «Î ¡Ï √≈◊ º’ Í≈‰Δ ≈‘ƒ ÚÍ≈‘πøÁ≈ √ΔÕ «ÏȪ ÷⁄ «’ÙÂΔ¡ª ¿πË ˘ ÂÀΔ ‹ªÁΔ¡ªÕ √´‹ ÚΔÓπÒÂ≈È ÂØ∫ Ï‘πÂΔ Á» È‘ƒ √Δ Â∂ «◊¡≈Úƒ √ÁΔ «Ú⁄ ÿº◊ ÚΔ È∂«Û˙∫ÁΔ ÒøÿÁ≈ √Δ ‹Ø ‘π‰ ÒØÍ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ

ÍÙΔ¡≈, ’∂∫ÁΔ ¬∂ÙΔ¡≈ ¡Â∂ ¡Ïª È≈Ò ˜ÓΔÈΔ √«Â¡ª Ê≈‰ƒ¡≥Â≈Ù‡Δ ÚÍ≈ Á≈ ’∂∫Á ÚΔ ÓπÒÂ≈È √ΔÕ ≈ÚΔ «’È≈∂ Ú√∂ Ò≈‘Ω ˘Ó«‘Ó»Á È∂ ¡≈Í‰Δ Á»‹Δ ≈‹Ë≈ÈΔ Ï‰≈ ’∂ √π÷Í≈Ò (ÈÚ≈˜ Ù≈‘) ˘ «‹ºÂ∂‘ج∂ «¬Ò≈«’¡ª Á≈ ÍÃÏøË √øÌ≈Ò‰ Ò¬Δ «’‘≈Õ

’∂∫ÁΔ ¬∂ÙΔ¡≈ «Ú⁄Ø∫ ¡≈¬∂ ÊØÛ∑∂ ’π Ïø«Á¡ª Á∂ Ì≈◊ ‹≈◊∂Õ «¬’ √ºÔÁ¡ÒΔ ‘π‹ÚΔΔ √Δ «‹√ ˘ Á≈Â≈ ◊ø‹ ÏıÙ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛, ’ÙÎπÒ Ó«‘‹»Ï(ÍÁ≈ÈÙƒ ˘ Ï∂ÍÁ ’È≈) ◊ÃøÊ ⁄ ’∂ A@G@ ¬Δ. «Ú⁄ ‹‘≈ÈØ ’»⁄ ’«◊¡≈Õ Î≈√Δ «Ú⁄ «Ò÷Δ «¬‘ √»ÎΔ ÓºÂ Á∂ «√˪ª ÁΔ «’Â≈Ï ˛Õ ¿π√˘«¬ÊØ∫ Á≈ Ó≈‘ΩÒ Ì≈«¬¡≈ È‘ƒ, «Ò÷Á≈ ˛ó ÓπÒÂ≈È ¡ËΔÈ «‘øÁπ√Â≈È Á∂Ò≈‘Ω Ù«‘ «Ú⁄ ÓÀ∫ ‹≈‘Ò ÒØ’ª «Ú⁄ ’ÀÁΔ Úª◊ «‘≈Õ

¿π√ ÂØ∫ ÁØ √ÁΔ¡ª Ï≈Á ‘ج∂ √»ÎΔ Î’Δ Óπ¬Δ¿πÁΔÈ «⁄ÙÂΔ, ’πÂÏπºÁΔÈ’≈’Δ, Ï≈Ï≈ ÎΔÁ, «È˜≈ÓπºÁΔÈ ¡ΩÒΔ¡≈ È≈ÒØ∫ ‘π‹ÚΔΔ ’º‡Û Ó»ÒÚ≈ÁΔÓπ√ÒÓ √ΔÕ Ï≈Ï≈ ÎΔÁ ÓπÒÂ≈È «Ú⁄ ¡Â∂ «È˜≈ÓπºÁΔÈ È∂ ÏÁ≈Ô»ø «Ú⁄‹ÈÓ «Ò¡≈Õ ÏÁ≈Ô»ø ‘π‰ Ô»ÍΔ «Ú⁄ ◊ø◊≈ ȘÁΔ’ Ú«√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ«¬È∑ª ⁄≈ª Ú’Â «ÁºÒΔ ¿∞μÍ √πÒÂ≈Ȫ Á≈ ≈‹ «‘≈Õ Ó«‘Ó»Á Á∂‹≈ÈÙΔÈ Óπ‘øÓÁ ◊ΩΔ È∂ «¬√ ‘’»Ó ÁΔ Èƒ‘ «ÁºÒΔ «Ú⁄ º÷ΔÕ ◊ΩΔ ˘Óπ‘øÓÁ, Óπ¬ΔÈ∞ºÁΔÈ ¡Â∂ Ù‘≈ÏπºÁΔÈ ÚΔ «Ò«÷¡≈ «ÓÒÁ≈ ˛Õ Ó«‘Ó»Á Úª◊¿π‘ ÚΔ «Í¤Ø∫ Âπ’Δ Á≈ √ΔÕ

11/ ¡Ωø◊˜∂Ï ÁΔ ÓΩ ÂØ∫ Í«‘Òª Í≥‹≈Ï

AAIA «Ú⁄ ¡‹Ó∂ Á≈ ≈«¬ «ÍÊΩ≈ «‹√ Á≈ È≈Ó «ÍÃÊÚΔ ≈‹⁄Ω‘≈È ÚΔ √Δ, È∂ Í»ÏΔ Í≥‹≈Ï Á∂ Â≈¬Δ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ ◊ΩΔ ˘ ‘≈ «ÁºÂ≈Õ¡◊Ò∂ √≈Ò ¿π√∂ ʪ Â∂ ‘ÓÒ≈ ’’∂ ◊ΩΔ È∂ ⁄Ω‘≈È ˘ ‘≈ «ÁºÂ≈Õ «¬‘Ï‘π ں‚Δ «‹ºÂ √Δ «’™«’ «ÍÃÊÚΔ ≈‹ Í≈√ Ï≈’Δ «¬Ò≈«’¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈«ÁºÒΔ ÚΔ √Δ «‹‘ÛΔ √ÁΔ¡ª º’ «‘øÁπ√Â≈È ÁΔ ≈‹Ë≈ÈΔ ‘ΔÕ «ÍÃÊÚΔ≈‹ È≈Ò ¿π√Á≈ ÁÏ≈Δ ’ÚΔ ⁄ªÁ ÏÁ≈¬Δ ÚΔ «◊ÃÎÂ≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ⁄ªÁ Ò≈‘Ω «Ú⁄ Í«Ò¡≈ √Δ, ¿π√È∂ «ÍÃÊÚΔ ≈‹ ≈√Ø ◊ÃøÊ «⁄¡≈ «‹√«Ú⁄Ø∫ Í≥‹≈ÏΔ ˜Ï≈È ÁΔ Ó«‘’ ¡≈™ÁΔ ˛ÕE

Ó«‘Ó»Á ◊˜ÈÚΔ ¡Â∂ Óπ‘øÓÁ ◊ΩΔ Á∂ ÿØÛ∂ ÏÛ∂ ÎπÂΔÒ∂ √È, ‹Ú≈ȑث١≈ √È Â∂ ’Ó≈È «’Ú∂∫ √øÌ≈Ò‰Δ ˛, ‹ÈÀÒ ’πÙÒ √ÈÕ Âπ’ª Á∂Óπ’≈ÏÒ∂ ≈‹Í»Âª ÁΔ «◊‰ÂΔ ÚËΔ’ √Δ, ¿π‘ Ï‘≈ÁΔ «Ú⁄ ÚΔ «’√∂ Â∑ª«Íº¤∂ È‘ƒ √È, ÒΔ‚«ÙÍ ¡Â∂ ÔØ◊ ÍÃÏøË ÁΔ ÿ≈‡ ’≈È ‘≈ ◊¬∂Õ ‘∂’≈‹Í»Â ’Óª‚ ¡≈Í‰Δ ¡≈Í‰Δ ÈΔÂΔ ÿÛÁ≈ ‹ÁØ∫ «’ √≈∂ Âπ’ ’Óª‚¡ÈπÙ≈√È ¡Â∂ ÚÎ≈Á≈Δ È≈Ò √πÒÂ≈È Á≈ ‘π’Ó ÓøÈÁ∂ÕF

Â≈¬Δ ÂØ∫ Ú≈Í√Δ Ú’Â ◊ΩΔ È∂ Ò≈‘Ω ¡Â∂ ÓπÒÂ≈È Á∂ ¿π‘ √≈∂ÍÃÏøË’ ‘‡≈ «ÁºÂ∂ «‹‘Û∂ Ó«‘Ó»Á «ÈÔπ’ ’ «◊¡≈ √ΔÕ ¿π√È∂ ÎÀ√Ò≈’ΔÂ≈ «’ ¿π‘ «‘øÁπ√Â≈È «Ú⁄ È‘ƒ ‘∂◊≈, Á»Ø∫ ¡≈͉∂ ÚÂÈØ∫ ‘’»ÓÂ⁄Ò≈¬∂◊≈Õ ¡≈͉∂ ◊πÒ≈Ó ¡ÀÏ’ ˘ ¿π√È∂ «‹ºÂ∂ «¬Ò≈«’¡ª Á≈ ÍÃÏøË’Ê≈Í «ÁºÂ≈ Â∂ ¡≈Í Ú≈Í√ ¡≈ «◊¡≈Õ ÊØÛ∑∂ √Ó∂∫ Ï≈Á ¡ÀÏ’ È∂ «ÁºÒΔ «Ú⁄¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ √πÒÂ≈È ÿث٠’ «ÁºÂ≈Õ ¿π√Á≈ Ú≈√ ¡ÒÂÓÙ, ≈«¬«ÍÊΩ≈ Á∂ «’Ò∑∂ «Ú⁄ «‘‰ Òº◊≈Õ «¬‘ ‘È Í«‘Ò∂ ÁØ Ï≈ÁÙ≈‘ «‹È∑ª È∂∂√πÒÂ≈È ‘’»Ó ’≈«¬Ó ’’∂ «ÂøÈ √ÁΔ¡ª ≈‹ ’ΔÂ≈Õ «¬È∑ª Á∂¿∞μÂ≈«Ë’≈Δ¡ª «Ú⁄ ◊πÒ≈Ó, «÷Ò‹Δ, Âπ◊Ò’ ¡Â∂ ÒØËΔ ‘ÈÕ Í«‘Ò∂√≈∂ Âπ’ ‘È Â∂ ÒØËΔ ¡Î◊≈È ‘ÈÕ ’πfi «¬«Â‘≈√’≈ª È∂ «÷Ò‹Δ¡ª ˘ÚΔ ¡Î◊≈È «Ò«÷¡≈ ˛Õ «Í¤Ø’Û «’™«’ ÍÙΔ¡È ’Ò⁄ Á≈ √Δ «¬√’’∂ √’≈Δ ˜Ï≈È Î≈√Δ Ï‰ΔÕ

√πÒÂ≈Ȫ Á≈ Í≥‹≈Ï ¿∞μÍ ’ø‡ØÒ Áπ◊Ó ’≈‹ √Δ «’™«’ Â∂Úƒ⁄ΩËÚƒ √ÁΔ «Ú⁄ ’∂∫ÁΔ ¬∂ÙΔ¡≈ Á∂ Óø◊ØÒ, Í≥‹≈Ï ¿∞μÍ ‘ºÒ∂ ÏØÒÁ∂ ‘∂Õ¿πÈ∑ª ÁΔ √À«È’ ’πÙÒÂ≈ ¬∂ÈΔ ◊˜Ï ÁΔ √Δ «’ ÊØÛ∑∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ ‘Δ ¿πÈ∑ªÔØÍ, ¬Δ≈È, ¡Ï ¡Â∂ «‘øÁπ√Â≈È Îøπ‚ «ÁºÂ∂ ı≈√ ’’∂ Í≥‹≈ÏÕ Óø◊ØÒ«ÁºÒΔ Âº’ ª È‘ƒ ◊¬∂, Í≥‹≈Ï ÁΔ Í»Δ ÂÏ≈‘Δ ’ΔÂΔÕ

÷ÀÏ Ú≈Ò∂ Í≈«√˙∫ ◊º÷Û «¬È∑ª Á≈ ‚º‡ ’∂ Óπ’≈ÏÒ≈ ’Á∂ «‹√ ’≈ÈÓø◊ØÒ ÓπÒÂ≈È Ú≈Ò∂ Í≈«√˙∫ ¡≈™Á∂Õ «ÂøÈ √ÁΔ¡ª º’ ÓπÒÂ≈È Ò◊≈Â≈ÒÂ≈«Û¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ÕG Í≥‹≈Ï Á∂ Ï≈’Δ «‘º√∂ «’‘Û≈ Ï⁄∂ ‘∂Õ ÒøÓ≈ √Óª

12/ Í≥‹≈Ï : ¡Ωø◊ ∂̃Ï ÂØ∫ Ó≈¿±∫‡ÏÀ‡È º’ Á≈ «¬«Â‘≈√

Óø◊ØÒª ¡Â∂ √πÒÂ≈Ȫ ÁΔ ‘ºÁ «Ï¡≈√ Ï«‰¡≈ «‘≈, √Ø Á«¡≈ Á∂ ͺ¤Ó«Ú⁄ Óø◊ØÒª ‘∂· Úº‚≈ Í≥‹≈Ï √ΔÕ

«‘øÁ» Í≥‹≈ÏΔ Ò∂÷’ √π‹≈È ≈«¬ Ìø‚≈Δ AFIF «Ú⁄ «Ò÷Á≈ ˛ó‘√≈Ò ÏÒ÷ ¡Â∂ Ïπ÷≈∂ ÂØ∫ ⁄ºÒ ’∂ Óø◊ØÒª È∂ Í≥‹≈Ï ¿∞μÂ∂ ‘ÓÒ∂ ’ΔÂ∂Õ ⁄≈∂Í≈√∂ ÏÏ≈ÁΔ ‘Δ ÏÏ≈ÁΔ «Á√ÁΔÕH «ÁºÒΔ ÁΔ ÎΩ‹ ÓÁÁ Ú≈√Â∂ ¡≈ ◊¬Δª ·Δ’, Í≥‹≈Ï ÁΔ ¡≈Í‰Δ ’Ø¬Δ ÎΩ‹, ¡≈͉≈ ’Ø¬Δ ÒΔ‚ È‘ƒ √ΔÕ ‹≈ÈÏ⁄≈¿π‰ Ò¬Δ ◊Úª„Δ «¬Ò≈«’¡ª «Ú⁄ ̺‹ ‹ªÁ∂Õ ¡≈Ï≈ÁΔ Ï‘π ÿº‡ «‘◊¬Δ √ΔÕ

‹≈È Ï⁄≈¿π‰ Ú≈√Â∂ Í≥‹≈ÏΔ, √πÒÂ≈Ȫ ˘ Ì≈Δ ‡À’√ «ÁøÁ∂ «‹‘Û≈¿πÈ∑ª ÁΔ ¡ºÔ≈ÙΔ Ú≈√Â∂ ‹Ó≈ ‘πøÁ≈Õ ⁄ΩËÚƒ √ÁΔ «Ú⁄ ÓØ≈’Ø ÂØ∫ ¡≈«¬¡≈Ô≈» «¬Ï«È Ï»Â≈ «¬√ √Ó∂∫ ÁΔ Â√ÚΔ «Á÷≈™Á≈ ˛Õ ¿π√Á∂ ‹ºÊ∂ «Ú⁄÷π≈√≈È, ÏØ÷≈≈ ¡Â∂ √Ó’øÁ ÂØ∫ ÏπºËΔÚ≈È Ù÷√ √È «‹È∑ª ˘ √πÒÂ≈ÈÈ∂ ¿∞μ⁄ ÍÁÚΔ¡ª ¿∞μÍ «ÈÔπ’ ’È≈ √ΔÕ √≈Ò ACCC «Ú⁄ ÓπÒÂ≈È ÂØ∫⁄ºÒ ’∂ ¡‹ØËÈ (Ï≈Ï≈ ÎΔÁ Á∂ Ó’Ï∂ Ú≈Ò≈ È◊) ≈‘ƒ «ÁºÒΔ ÚºÒ ◊¬∂Õ√πÒÂ≈È ÁΔ √À�