fo”ofo|ky; vuqnku vk;ksx }kjk nloha ;kstuk ds varxZr izLrqr 1.pdf · 2015-08-28 · Final Report...

fo”ofo|ky; vuqnku vk;ksx }kjk

nloha ;kstuk ds varxZr izLrqr

y?kq”kks/k izdYi

-izLrqrd+=hZ-

MkW- Lokrh jes”k ukj[ksMs

Lkgk;d izk/;kfidk] fganh foHkkx

Hkqlkoy dyk] foKku ,oa iq- vksa- ukgkVk

okf.kT; egkfo|ky;] Hkqlkoy]

ft- tyxkWo ¼ egkjk’Vª½

tqykbZ&2010

vafre n”kd dh efgyk ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa

ukjh l{kehdj.k dh vfHkO;fDr

;Dr vk

To,

The Joint Secretary,

U.G.C.Western Regional Office,

Ganeshkhind, Pune-7

Sub :- Financial assistance to teachers in college for undertaking

Minor Research Project.

Ref :- Your letter No. F 23-425/07(WRO) dated 03/06/2008

Respected Sir,

I am to state that as per U.G.C. Circular No. cited above Dr. S. R. Narkhede,

lecturer in Hindi of this college was awarded Rs. 70,000/- Financial Assistance under

Minor Research Project as Ist installment.

Dr. S. R. Narkhede has completed his research project entitled ^^vafre n’kd dh

efgyk ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa ukjh l{kehdj.k dh vfHkO;fDr** under the scheme.

The following documents are enclosed herewith directed as per rules.

1) Utilization Certificate and Statement of Expenditure = 80,032/-, duly signed by

Chartered Account.

2) Asset Certificate duly signed by Dr. S. R. Narkhede and countersigned by

Principal.

3) Progress Report of Minor Reseach Project of Dr. S. R. Narkhede.

4) Undertaking by Dr. S. R. Narkhede

5) Final copy of research report of Dr. S. R. Narkhede on the project.

Thus Dr. S. R. Narkhede from this college has completed his research project

under UGC Financial Assistance sanctioned to him.

Kindly finalize the accounts of this project and obligue.

Thanking you.

Yours Faithfully,

Encl : As above & Project Report in two copies PRINCIPAL

Copy to: The Director

B.C.U.D.

North Maharashtra University, Jalgaon.

Annexure –IV

UNIVERSITY GRANTS COMMISSION

BAHADUR SHAH ZAFAR MARG,

NEW DELHI – 110002

Utilization Certificate in respect of Minor Research Project

Certified that the grant of Rs. 1,00,000/- (Rupees One Lakh only) sanctioned

from the University Grant Commission, Western Regional Office, Pune-7 for Minor

Research Project entitled “vafre n’kd dh efgyk ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa ukjh l{kehdj.k dh

vfHkO;fDr** in the subject – Hindi to Dr. S. R. Narkhede of this college vide letter No.

F.23- 425/07 (WRO) dated 03/06/2008. Out of the sanctioned grant, an amount of Rs.

70,000/- (Seventy Thousand Rupees only) has been received vide letter No. F. 23-

425/07 (Account WRO) dated 03/06/2008 and fully utilized in accordance with the

terms and conditions laid down by the University Grants Commission.

An amount of Rs.80,032/- (Eighty Thousand Thirty Two Rupees only) has

already been utilized against Rs. 70,000/- received from the UGC, Pune office.

It is further certified that of permanent and semi permanent assets

created/aquired in the prescribed from and are kept-to-date, and these assets have not

been disposed off encumbered or utilized for any other purposes.

INVESTIGATOR PRINCIPAL AUDITOR

Annexure - V




STATEMENT OF EXPENDITURE INRESPECT OF MINOR

RESEARCH PROJECT

1. Name of the Principal Investigator : Dr. S. R. Narkhede

2. Deptt. And University/College : Department of Hindi

Bhusawal Arts, Sci. & P. O. Nahata

Comm. College, Bhusawal.

Dist: Jalgaon

3. UGC Reference No. : F 23-425/07 Dated 3rd

June 2008

4. Title of research Project : ^^vafre n’kd dh efgyk ysf[kdkvksa ds

miU;klksa esa ukjh l{kehdj.k dh

vfHkO;fDr**

5. Effective date of starting of the project : 18th

July 2008

6. (a) Period of expenditure from 18th

July 2008 to 17th

July 2010

(b) Total Amount sanctioned: Rs. 1,00,000/-

(c) Amount Received: Rs. 70,000/-

(d) Amount Utilized Details of Expenditure are as below:

Sr. No. Item Amount Approved Rs. Expenditure

Incurred Rs.

1. Books & Journals 30,000/- 30,187/-

2. Equipment

(please enclose the quotation)

10,000/- -

3. Contingency 30,000/- 19,806/-

4. Field Work / Travel (Give details in the

progarma at Annexure – VI)

30,000 /- 30,039/-

Grand Total 1,00,000/- 80,032/-

(e) Amount Receivable from UGC: Rs. 10,032/-

PRINCIPAL INVESTIGATOR PRINCIPAL CHARATERED ACCOUNTANT

Annexure –III




Final Report of the work done on the Minor Research Project

1. Project report (Nature& ) : Final

2.UGC Reference No : F 23-425/07 dated 3rd

June 2008

3. Period of report : From 18th

July 2008 to 17th

July 2010

4. Title of research project : ^^vafre n’kd dh efgyk ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa ukjh

l{kehdj.k dh vfHkO;fDr**

5. (a) Name of the Principal Investigator : DR. S. R. NARKHEDE

(b) Deptt. And University/College where work has progressed: Department of Hindi

Bhusawall Arts, Sci. and P.

O. Nahata Comm. College,

BHUSAWAL,

Dist- Jalgaon (m.s.)

6. Effective date of starting of the project : 18th

July 2008

7. Grant approved and expenditure incurred during the period of the report :

(a) Total amount approved Rs. : 1,00,000 /-

(b) Total expenditure Rs. : 80,032/-

(c) Report of the work done : (Separate Sheet attached)

SIGNATURE OF THE PRINCIPAL PRINCIPAL

INVESTIGATOR

REPORT OF THE WORK DONE

i) Brief objective of the project :

vafre n’kd ds ysf[kdkvksa ds miU;klksa dh tkudkjh izkIr djukA

vafre n’kd ds ysf[kdkvksa ds miU;klksa dk ladyu] oxhZdj.k ,oa fo’ys”k.k djukA

vafre n’kd ds ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa vfHkO;Dr l{kehdj.k dk ewY;kadu djukA

vafre n’kd ds ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa vfHkO;Dr l{kehdj.k dks js[kkafdr djukA

ii) Work done so far and results achieved and publications, if any, resulting from the work

(Give details of the papers and names of the journals in which it has been published or

accepted for publication : Nil

iii) Has the progress been according to original plan of work and towards achieving the

objective. If not, state reasons : Nil

vi) Please indicate the difficulties, if any, experienced in implementing the project : Nil

v) If project has not been completed, please indicate the approximate time by which it is

likely to be completed. A summary of the work done for the period (Annual basis) may

please be sent to the Commission on a separate sheet : Nil

vi) If the project has been completed, please enclose a summary of the findings of the study.

Two bound copies of the final report of work done may also be sent to the Commission :

Summary of the study and two bound copies of the project sending with this letter.

vii) Any other information which would help in evaluation of work done on the project. At

the completion of the project, the first report should indicate the output, such as

(a) Manpower trained (b) Ph. D. awarded

(c) Publication of the results (d) other impact, if any : Nil

Dr. S. R. NARKHEDE Dr. M. V. WAYKOLE SIGNATURE OF THE PRINCIPAL PRINCIPAL

INVESTIGATOR

Annexure – VIII




PROFORMA FOR SUBMISSION OF INFORMATION AT THE

TIME OF SENDING THE FINAL REPORT OF THE WORK

DONE ON THE PROJECT

1. Name and Address of the Principal Investigator :- Dr. S. R. Narkhede

Shriram Nagar, Wanjola

Raod, Bhusawal Dist:

Jalgaon

2. Name and Address of Institution: Bhusawal Arts, Sci. & P. O. Nahata

Comm. College, Bhusawal Dist: Jalgaon

3. UGC Approved No. and Date: F 23-425/07 Dated 3rd

June 2008

4. Date of Implemention : 18th

July 2008

5. Tenure of the Project : 2 years

6. Total Grant Allocated : 1,00,000/-

7. Total Grant Received : 70,000/-

8. Final Expenditure : 80,032/-

9. Title of the Project : ^^vafre n’kd dh efgyk ysf[kdkvksa ds

miU;klksa esa ukjh l{kehdj.k dh vfHkO;fDr**

10. Objective of the Project: i) vafre n’kd ds ysf[kdkvksa ds miU;klksa dh tkudkjh izkIr

djukA

ii) vafre n’kd ds ysf[kdkvksa ds miU;klksa dk ladyu]

oxhZdj.k ,oa fo’ys”k.k djukA

iii) vafre n’kd ds ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa vfHkO;Dr

l{kehdj.k dk ewY;kadu djukA

iv) vafre n’kd ds ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa vfHkO;Dr

l{kehdj.k dks js[kkafdr djukA

11. Whether objectives were achieved : chloh ‘krkCnh ds vafre n’kd esa efgykvksa us

(Give Details) vR;f/kd ys[ku fd;k gSA mldk izeq[k fo”k; gS ukjh

foe’kZA dqN efgyk ysf[kdkvksa us ukjh dks la?k”kZ ds

e/; l{ke cukus ds n<+rk dk Hkh fu:i.k fd;k gSA

vkt ukjh dk viuk otwn gSA

12. Achievement from the Project : bl ‘kks/kdk;Z }kjk efgyk ysf[kdkvksa ds fganh

lkfgR; dh tkudkjh jk”Vªh; Lrj rd igqWapsxhA jk”Vªh;

Lrj ij buds ;ksxnku ij lkFkZd cgl gks ik;sxhA

blls ukjh foe’kZ le>us esa lgk;rk gksxhA

13. Summary of the Findings

†Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë «üÖ´üÖ ×·Ö×�ÖŸÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ²ÖÂüŸºÖ ‡¿Ö×·Ö‥ Âîü ×�ú ‡¿Ö²Öë ¯ÖÏÖµÖ: ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë �úÖ

¾µÖ£ÖÔ ²ÖÖê†Ö œüÖêÖêºÖÖ·Öß, †¯ÖÖÖ ¿ºÖŸºÖ �ÖÖê “Öã�úß Û¿¡ÖµÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ÖÂüà Âîü… †Ö„Ö †ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú

ÖÖ´üß †¯ÖÖß ²ÖÖÖºÖßµÖ �Ö×´ü²ÖÖ †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´ü �úÖê ¿Ö²Ö†Öê… ŸÖÖ×�ú ºÖÂü ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖê ¿Ö�êú… ¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, ¿¡Öß †¯ÖÖê

†Û¿ŸÖŸºÖ, †Û¿²ÖŸÖÖ ‥ºÖÓ †×¬Ö�úÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö“ÖêŸÖ ÂüÖê�ú´ü ×ºÖ×±ÖÖ �Öê¡ÖÖë †ÖÙ£Ö�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, »Öî�Ö×�Ö�ú,

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ŸÖ£ÖÖ †ÖµÖ �Öê¡ÖÖë ²Öë †¯ÖÖê ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úÖê ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ×¯ÖŸÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü…

°Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß •¯ÖµÖÖ¿Ö ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ �úÖê ¯ÖÂü“ÖÖÖ�ú´ü •¿Öê ÂüÖ×»ÖµÖê ¿Öê

¯Ö×´ü×¬Ö ¯Ö´ü ·ÖÖÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�úµÖÖ Âîü… ‡¿Ö ¥üÛ¾™ü ¿Öê ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ �úÖ `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö, ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ �êú

•¯ÖµÖÖ¿Ö `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` †Öî ü `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü´êü`, ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �úÖ `†ÖºÖÖÓ , ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �êú `‡¤üÖ²Ö²ÖË

‥ºÖÓ `“ÖÖ�ú`, �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö`, `¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö`, “Ö¦ü�úÖŸÖÖ �úÖ `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê

�úÖê�ÖÖ�Ôú`, »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �úÖ `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö`†Ö×¤ü •¯ÖµÖÖ¿Ö ×ºÖ»Öê¾Ö •··Öê�ÖÖßµÖ Âîü…

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �êú °ÖÖ¤ü ÖÖ´üß �êú „ÖßºÖÖ ²Öë ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ †ÖµÖÖ… „ÖÖê ¿¡Öß »ÖŸÖÖ°¤üß ¿Öê »ÖÖê×¾ÖŸÖ, �ãÓú×šüŸÖ †Öî ü

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú °ÖÓ¬ÖÖÖë ¿Öê „Ö�ú›Íüß Âãü‡Ô £Öß, •¿Öê ²ÖãÛ…ŸÖ ×²Ö·Öß… ºÖÂü ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ¯Öæ�ÖÔ „ÖßºÖÖ „ÖßÖê �êú ×·Ö‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ

�ú´üÖê ·Ö�Öß… •¿Ö²Öë ÖºÖßÖ “ÖêŸÖÖÖ ŸÖ£ÖÖ ÖºÖßÖ ±ÖÖºÖÖÖ �úÖ ¿ÖÓ“ÖÖ´ü Âãü†Ö… †Ö„Ö �úß ÖÖ´üß Âü´ü �Öê¡Ö ²Öë †¯ÖÖê

†Ö¯Ö�úÖê ¿Ö�Ö²Ö ×¿Ö¬¤ü �ú´ü ´üÂüß Âîü… ‡¿Ö�úÖ ¯ÖÏ²Öã�Ö �úÖ´ü�Ö Âîü - †ÖÙ£Ö�ú ¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°ÖÖ… ×»Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö

ºÖÂü ÖÖî�ú´üß �ú´üŸÖß Âîü… †ŸÖ‥ºÖ †¯ÖÖß †ÖÙ£Ö�ú †ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ �êú ×·Ö‥ ºÖÂü ×�ú¿Öß ¯Ö´ü ×Ö±ÖÔ ü ÖÂüà Âîü…

¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ÖÖ´üß †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ „ÖÖ�Öµý�ú Âîü… „µÖÖë-„µÖÖë •¿Ö�úß ¯ÖÏ×ŸÖ±Ö-¯ÖÏ‟ÖÖ †¯ÖÖê �úÖµÖÔ�Öê¡Ö

²Öë ¯ÖÏ�ú™ü ÂüÖêŸÖß „ÖÖµÖê�Öß •¿Öê ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿ºÖß�éú×ŸÖ ×²Ö·ÖŸÖß „ÖÖµÖê�Öß… †Ö„Ö •¿Öê †Öã±ÖºÖ„ÖµÖ ‟ÖÖÖ ÃÖê µÖÆü

¿Ö““ÖÖ‡Ô †ºÖ�ÖŸÖ ÂüÖê “Öã�úß Âîü ×�ú †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ×·Ö‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ †ºÖ»µÖÓ±ÖÖºÖß Âîü… ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú �Öê¡Ö ²ÖêÓ Û¿¡ÖµÖÖÑ

¬Öß¸êü-¬Öß´êü ¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö �ú´ü ´üÂüß Âïü… •¿Öê ×¿Ö Ôú ÖÖ´üß ¿Ö²Ö†Ö�ú´ü †°Ö ´üÖê�úÖ ÖÂüà „ÖÖ ¿Ö�úŸÖÖ… ¿ÖÓ×ºÖ¬ÖÖÖ ¿Öê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ

°Ö´üÖ°Ö´ü �êú †×¬Ö�úÖ´ü �úÖê †°Ö ºÖÂü ¯Öæ�ÖÔŸÖ: ¿Ö²Ö†Ö �Ö‡Ô Âîü…

†Ö„Ö ÖÖ´üß ²Öë †ÖÙ£Ö�ú “ÖêŸÖÖÖ •¢Ö´üÖê¢Ö´ü °ÖœÍüŸÖß „ÖÖ ´üÂüß Âîü… ‡¿Ö “ÖêŸÖÖÖ �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü ¿ºÖŸÖÓ¡Ö µý¯Ö ¿Öê „ÖßÖê

�êú ×·Ö‥ ¿Ö²Ö£ÖÔ °ÖÖß Âîü… ÖÖ´üß ²Öë ¯ÖÏÖ¯ŸÖ †ÖÙ£Ö�ú “ÖêŸÖÖÖ �úß µÖÂü ‥�ú °ÖÂãüŸÖ °Ö›Íüß •¯Ö·ÖÛ°¬Ö Âîü… ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß

ÃÖ¾ÖÔÆüÖ¸üÖ ÂüÖêÖê �úê �úÖ´ü�Ö ¯Öãµý¾Ö ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê »ÖÖê×¾ÖŸÖ ´üÂüß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß

²Öë Âãü‥ ÖÖ´üß „ÖÖ�Ö´ü�Ö �úê †ÖÓ¤üÖê·ÖÖÖë, ¯ÖÏµÖÖ¿ÖÖë �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¤êü�ÖÖê �úß ¥üÛ¾™ü ²Öë °Ö¤ü·ÖÖºÖ †Ö ´üÂüÖ Âîü…

¾ÖÆü ¿ºÖµÖÓ �úß †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ †Öî ü †Û¿²ÖŸÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ “Öê×ŸÖŸÖ Âîü… †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß �úß

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú „ÖÖ�Öé×ŸÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ Âãü‡Ô Âîü… ºÖÂü ¯ÖÏÖ“ÖßÖ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú µý×œÍüµÖÖë �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö ±Öß �ú´üŸÖß Âîü… †°Ö ºÖÂü

¿ÖÓ�ãú×“ÖŸÖ „ÖÖ×ŸÖµÖŸÖÖ �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¯ÖŸÖß �êú µý¯Ö ²Öë �Öã·ÖÖ²Ö °ÖÖ�ú´ü „ÖßÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß…

¿ÖÖ²ÖÖµÖŸÖ: ÖÖ´üß ²ÖÖÖ×¿Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¤ãü°ÖÔ·Ö ²ÖÖÖß „ÖÖŸÖß Âîü… †�êú·Öê ÖÖ �úß ¯Öß›ÍüÖ, †ÖÙ£Ö�ú †±ÖÖºÖ, µÖÖîÖ

»ÖÖê¾Ö�Ö, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú °ÖÓ¬ÖÖ †Ö×¤ü �úÖ´ü�ÖÖê ¿Öê ºÖÂü ¤ãü°ÖÔ·Ö °ÖÖŸÖß “Ö·Öß �Ö‡Ô… ¯Ö´ÓüŸÖã •¢Ö´ü †Ö¬Öã×Ö�úŸÖÖ �êú µÖã�Ö ²Ö ë

•¿Ö�úß ²ÖÖÖ×¿Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë °Ö¤ü·ÖÖºÖ †ÖµÖÖ… †°Ö •¿Ö�úÖ ²ÖÖ ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë ¿Öê ×°Ö�Ö´üŸÖÖ †ºÖ»µÖ Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã

™æü™üŸÖÖ ÖÂüà Âîü… ºÖÂü ×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ °ÖÖŸÖß „ÖÖ ´üÂüß Âîü… ¬Ö²ÖÔ �êú �Öê¡Ö ²ÖêÓ ÖÖ´üß µý×œÍüµÖÖë ¿Öê �ÖÏ¿ŸÖ, ¬ÖÖÙ²Ö�ú †Ö›Óü²Ö¸üÖë •êú

¯ÖÏ×ŸÖ †¯ÖÖß �úÖê‡Ô µý×“Ö ÖÂüà „ÖŸÖÖŸÖß… •¿Ö²Öë ‡Ô¼ºÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ½Ö¬¤üÖ †ºÖ»µÖ Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã †Ó¬Ö½Ö¬¤üÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö

±Öß Âîü…

µÖÂü ×ÖÙºÖºÖÖ¤ü ¿ÖŸµÖ Âîü ×�ú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ²Öë ÖÖ×´üµÖÖÑ °Ö›Íüß ¿ÖÓ�µÖÖ ²Öë ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �êú �Öê¡Ö ²Öë †¯ÖÖß ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ ×¿Ö¬¤ü

•ú¸ü ´üÂüß Âîü… �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß, ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ, “Ö¦ü�úÖŸÖÖ, ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö, ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ †Ö×¤ü �êú

•¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ×ºÖ»Öê¾Ö µý¯Ö ¿Öê †ÖÙ£Ö�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú �Öê¡Ö ²Öë ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖêŸÖß ÖÖ×´üµÖÖë �úÖ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ»Öß·Ö ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ

×ÖÙ²ÖŸÖ Âãü†Ö Âîü… ‡Ö ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �úß ÖÖ´üß ×ºÖ¾ÖµÖ�ú ¥üÛ¾™ü ¯ÖÏ»ÖÓ¿ÖÖßµÖ Âîü, ºÖÓ¤üÖßµÖ Âîü…

14. Contribution to the Society

(Give Details ) : izLrqr ‘kks/k dk;Z }kjk efgykvksa ds miU;klksa dh

tkudkjh izkIr gksxhA ysf[kdkvksa us vius miU;klksaa esa

L=h ‘kfDr dks igpkudj mls gkf’k;s ls ifjf/k ij

ykus dk iz;kl fd;k gSA lekt esa tks ‘kksf”kr fL=;kWa

gS og mls ns[kdj L=h ‘kfDr dh vksj vkdf”kZr gksxhA

og vius vfLrRo] vfLerk vkSj vf/kdkj ds izfr

lpsr gksdj vkfFkZd] lkekftd] ‘kS{kf.kd] jktuhfrd

rFkk vU; {ks=ksa esa viuh l{kerk dks fl/n djsxhA

QyLo:i fL=;ksa dk Hkfo”; mTToy gksxkA

15. Whether any Ph. D. Enrolled/Produced

Out of the Project : Nil

16. No. of Publications out of the Project

(Please Attach Re-Prints) : Nil

Dr. S. R. NARKHEDE Dr. M. V. WAYKOLE SIGNATURE OF THE PRINCIPAL PRINCIPAL

INVESTIGATOR

Annexure – VII




UNDERTAKING CERTIFICATE

I, Dr. S. R. Narkhede, Assistance Professor in Hindi, Bhusawal Arts, Science

and P. O. Nahata Commerce College, Bhusawal, hereby undertake to refund to

amount in excess of expenditure and disallowed by U. G. C. over the sanctioned

amount under Minor Research Scheme to me if any.

Recovery if any, directed by U. G. C. on account of expenditure not recurred

as per the guidelines under U. G. C. MRP scheme can be recovered from my account

or payable to me.

Dr. S. R. Narkhede

Department of Hindi

ASSET CERTIFICATE

It is certified that inventories of permanent or semi permanent assets acquired

wholly or mainly out of grants given by University Grants Commission are mentioned

as per the prescribed form and kept up to date and have not been utilized for any other

purpose.

Dr. S. R. Nakhede Principal

Principal Investigator Bhusawal Arts, Sci & P. O. Nahata

Minor Research Project Commerce College, Bhusawal.

vafre n’kd dh efgyk ysf[kdkvksa ds miU;klksa esa

ukjh l+{kehdj.k dhvfHkO;fDr

y?kq’kks/k izdYi

vuqØe

fooj.k i- la[;k

Û izkDdFku 1 & 4

Û izFke v/;k; % ukjh l{kehdj.k ls rkRi;Z ,oa Lo:Ik 4 & 16

Û f}rh; v/;k; % fganh dh efgyk ysf[kdk,Wa ,oa

muds miU;klksa dk ifjp;kRed v/;;u 17& 53

Û rrh; v/;k; % vkfFkZd #i ls ukjh l{kehdj.k

dh vfHkO;fDr 54& 67

Û prqFkZ v/;k; % Lkkekftd #i ls ukjh l{kehdj.k

Dh vfHkO;fDr 68&103

Û iape v/;k; % jktuSfrd #i ls ukjh l{kehdj.k

Dh vfHkO;fDr 104&110

Û ‘k’B v/;k; % vU; {ks= esa ukjh l{kehdj.k

Dh vfHkO;fDr 111&120

Û lIre v/;k; % milagkj 121&126

Û ifjf”k’V % lanHkZ xzaFk 127&137

-

¯ÖÏÖŒ�ú£ÖÖü

†Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë «üÖ´üÖ ×·Ö×�ÖŸÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ²ÖÂüŸºÖ ‡¿Ö×·Ö‥ Âîü ×�ú ‡¿Ö²Öë ¯ÖÏÖµÖ:

¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë �úÖ ºµÖ£ÖÔ °ÖÖê†Ö œüÖêÖêºÖÖ·Öß, †¯ÖÖÖ ¿ºÖŸºÖ �ÖÖê “Öã�úß Û¿¡ÖµÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ÖÂüà Âîü… †Ö„Ö

†ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú ÖÖ´üß †¯ÖÖß ²ÖÖÖºÖßµÖ �Ö×´ü²ÖÖ †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ¸ü •úÖê ÃÖ´Ö†Öê… ŸÖÖ×�ú ºÖÂü ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖê

¿Ö�êú… ¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, ¿¡Öß †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ, †Û¿²ÖŸÖÖ ‥ºÖÓ †×¬Ö�úÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö“ÖêŸÖ ÂüÖê�ú´ü ×ºÖ×±ÖÖ �Öê¡ÖÖë

†ÖÙ£Ö�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, »Öî�Ö×�Ö�ú, ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ŸÖ£ÖÖ †ÖµÖ �Öê¡ÖÖë ²Öë †¯ÖÖê ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úÖê ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ×¯ÖŸÖ �ú´ü

´üÂüß Âîü… ‡¿Öß ¿Ö““ÖÖ‡Ô �úÖê ¥üÛ¾™ü�êú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê †¯ÖÖê ×ºÖ“ÖÖ´ü ºµÖ…ŸÖ ×�ú‥ ÂîüÓ - ``¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

²ÖãÛ…ŸÖ �úß ‡¿Ö �úÖ²ÖÖÖ �úÖê ºÖÂü †¯ÖÖê ·Öê�ÖÖ „Ö�ÖŸÖ ²Öë ×„ÖŸÖÖß ×»Ö§üŸÖ ¿Öê ²ÖÂü¿Öæ¿Ö �ú´üŸÖß Âîü µÖÖ ×„ÖŸÖÖß

�Ö‡´üÖ‡Ô ¿Öê ŸÖ²ÖµÖ ÂüÖê�ú´ü †¯ÖÖê •Ÿ¯Öß›ÍüÖ, »ÖÖê¾Ö�Ö †Öî ü ¤ü·ÖÖ �úÖê †×±ÖºµÖ…ŸÖ �ú´ü ¿Ö�úŸÖß Âîü, •ŸÖÖÖ

»ÖÖµÖ¤ü ¯Öãµý¾Ö ÖÂüà �ú´ü ¿Ö�úŸÖÖ… †Ö×�Ö´ü ¿¡Öß Öê ¯Öãµý¾Ö¿Ö¢ÖÖ �úÖê, •¿Ö�êú ¤ü²ÖÖ �úÖê ×„ÖŸÖÖÖ �ú´üß°Ö ¿Öê ¤êü�ÖÖ

†Öî ü †Öê·ÖÖ Âîü, •ŸÖÖÖ ×�ú¿Öß †Öî ü Öê ÖÂüà… .........¿¡Öß ·Öê�ÖÖ �êú ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²Öë ¿Öß×„ÖµÖ¿Ö ×·Ö�ÖŸÖß Âîü - `Ã¡Öß

�êú ·Öê�ÖÖ ²Öë ¿Ö°Ö �ãú”û ×�úŸÖÖÖ †ÖŸÖ, ×ºÖ¿ŸÖéŸÖ, Ö‡Ô ¿Ö²±ÖÖºÖÖÖ†Öë ¿Öê ±Ö´ü¯Öæ ü, »ÖÖ¼ºÖŸÖ, ¤ü·ÖÖ �êú

×�Ö·ÖÖ¯ú »ÖÛ…ŸÖ»ÖÖ·Öß ÂüÖê�ú´ü •±Ö´üŸÖÖ Âîü…``1

(†Öî üŸÖ †Û¿ŸÖŸºÖ †Öî ü †Û¿²ÖŸÖÖ - † ü×ºÖ¤ü „ÖîÖ, ¯Öé. 25)

°Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß •¯ÖµÖÖ¿Ö ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ �úÖê ¯ÖÂü“ÖÖÖ�ú´ü •¿Öê

ÂüÖ×»ÖµÖê ¿Öê ¯Ö×´ü×¬Ö ¯Ö´ü ·ÖÖÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�úµÖÖ Âîü… ‡¿Ö ¥üÛ¾™ü ¿Öê ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ �úÖ `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö,

¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ �êú •¯ÖµÖÖ¿Ö `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` †Öî ü `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü êü`, ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �úÖ `†ÖºÖÖÓ`, ²Öî¡ÖêµÖß

¯Öã¾¯ÖÖ �êú `‡¤üÖ²Ö²ÖË` ‥ºÖÓ `“ÖÖ�ú`, �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö`, `¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö`, “Ö¦ü�úÖŸÖÖ �úÖ

`†¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú`, »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �úÖ `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö`†Ö×¤ü •¯ÖµÖÖ¿Ö ×ºÖ»Öê¾Ö •··Öê�ÖÖßµÖ

Âîü…

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ·Ö‧Öã »ÖÖê¬Ö ¯ÖÏ°ÖÓ¬Ö �úÖê ¿Ö²Öã×“ÖŸÖ ¯ÖÏ¿ŸÖã×ŸÖ �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö¯ŸÖ²Öü †¬µÖÖµÖÖë ²Öë ×ºÖ±ÖÖ×„ÖŸÖ ×�úµÖÖ

•ÖµÖÖ ÆîüÓ - ¯ÖÏ£Ö´Ö †¬µÖÖµÖ ²Öë ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �êú ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ ‥ºÖÓ •¿Ö�êú ¿ºÖµý¯Ö �úÖê ¿¯Ö¾™ü ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âî… ‡¿Ö

¯Ö×´ü¯ÖÏê�µÖ ²Öë †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú •Ö •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ¿Ö²ÖÖºÖê»Ö ×�úµÖÖ Âî, ×„ÖÖ²Öë ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö ¿Ö²ÖÖ×ÂüŸÖ

Âîü… µÖ£ÖÖ - ´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ - `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö`, ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ - `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ`, `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü´êü`, ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö

- `†ÖºÖÖÓ , ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ -`‡¤üÖ²Ö²ÖË , `“ÖÖ�ú`, �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß -`×¤ü»ÖÖê ¤üÖ×Ö¿Ö`, `ÃÖ´ÖµÖ ÃÖ¸ü•Ö´Ö`,

“Ö¦ü�úÖŸÖÖ - `†¯ÖÖê †¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú`, »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß - `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` ‡ŸµÖÖ×¤ü…

×«üŸÖßµÖ †¬µÖÖµÖ ²Öë ×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �êú ¿ÖÖ×ÂüÛŸµÖ�ú ¯ÖÏ¤êüµÖ �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖÖŸ²Ö�ú

†¬µÖµÖÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ×„Ö¿Ö¿Öê •Ö�êú ×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖê „ÖÖÖÖê-ÃÖ´Ö†ÖÖê ²Öë ¿ÖÂüÖµÖŸÖÖ Âãü‡Ô Âîü…

ŸÖéŸÖßµÖ †¬µÖÖµÖ ²Öë `†ÖÙ£Ö�ú µý¯Ö ¿Öê ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß †×±ÖºµÖÛ…ŸÖ` �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ

Âîü… ×„Ö¿Ö²Öë `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö`, `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö`, `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ`, `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü ê ü, `†ÖºÖÖÓ , `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê

�úÖê�ÖÖ�Ôú` †Ö×¤ü •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úß ÖÖ×µÖ�úÖ†ÖêÓ �úß †ÖÙ£Ö�ú ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ �úÖê †×±ÖºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

“ÖŸÖã£ÖÔ †¬µÖÖµÖ ²Öë `¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú µý¯Ö ¿Öê ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß †×±ÖºµÖÛ…ŸÖ` �úÖ ×ºÖºÖê“ÖÖ ×�úµÖÖ

�ÖµÖÖ Âîü… †Ö„Ö �úß ÖÖ´üß ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú µý×œÍüµÖÖë �úÖ �ÖÓ›üÖ �ú´ü�êú †¯ÖÖê ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úÖê ºµÖ…ŸÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü…

‡¿Ö�úÖ êü�ÖÖÓ�úÖ °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖê ¥üÛ¾™ü¯Ö£Ö ²Öë ´ü�Ö�ú´ü

×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü…

¯ÖÓ“Ö²Ö †¬µÖÖµÖ ²Öë `´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú �Öê¡Ö ²Öë ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß †×±ÖºµÖÛ…ŸÖ` �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö Âîü…

²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �êú `‡¤üÖ²Ö²ÖË , `“ÖÖ�ú` †Öî ü ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �êú `†ÖºÖÖÓ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ×ºÖ»Öê¾Ö µý¯Ö ¿Öê

†¬µÖµÖÖ ×ºÖ»·Öê¾Ö�Ö ×�úµÖÖ Âîü…

¾Ö¾šü †¬µÖÖµÖ ²Öë `†µÖ �Öê¡Ö ²Öë ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß †×±ÖºµÖÛ…ŸÖ` »Öß¾ÖÔ�ú ¿Öê ÖÖ´üß �úß ¬ÖÖÙ´Ö•ú

�Öê¡Ö ²Öë, ¿ÖÖ×ÂüÛŸµÖ�ú �Öê¡Ö ²Öë ŸÖ£ÖÖ ²ÖÖÖêºÖî‟ÖÖ×Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê µÖ£ÖÖ£ÖÔ Û¿£Ö×ŸÖ �úÖ ×ºÖºÖê“ÖÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü…

¿Ö¯ŸÖ²Ö †¬µÖÖµÖ ²Öë ¯ÖÏ£Ö²Ö †¬µÖÖµÖ ¿Öê ¾Ö¾šü †¬µÖÖµÖ �úÖ •¯Ö¿ÖÓÂüÖ´üÖŸ²Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ×ºÖºÖê“ÖÖ ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ

Âîü…

´Öã†Öê ×¾Ö¿¾ÖÖÃÖ Âîü ×�ú ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ·Ö‧Öã»ÖÖê¬Ö ¯ÖÏ°ÖÓ¬Ö `†Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß ²Ö×Âü·ÖÖ ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �êú

•¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß †×±ÖºµÖÛ…ŸÖ` �úÖê ¿Ö²Ö†ÖÖê ²Öë ¿Ö²Öß“ÖßÖ ×¿Ö¬¤ü ÂüÖê�ÖÖ…

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ·Ö‧Öã»ÖÖê¬Ö ¯ÖÏ°ÖÓ¬Ö �êú ×·Ö‥ ²Öï ×ºÖ¼ºÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ †Öã¤üÖÖ †ÖµÖÖê�Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ �éúŸÖ‟ÖŸÖÖ ºµÖ…ŸÖ

�ú´üŸÖß ÂæÑü ×„ÖÂüÖëÖê ²Öã†Öê †ÖÙ£Ö�ú †Öã¤üÖÖ ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�úµÖÖ… ‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü •¢Ö´ü ²ÖÂüÖ´üÖ¾™Òü ×ºÖ¼ºÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ,

„Ö·Ö�ÖÖÑºÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ±Öß †Ö±ÖÖ´ü ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖß ÂæÑü… ²Öï ŸÖÖ¯ŸÖß ‥„µÖã�êú»ÖÖ ¿ÖÖê¿ÖÖµÖ™üß, ±Öã¿ÖÖºÖ·Ö �êú †¬µÖ�Ö

½Öß. ²ÖÖêÂüÖ±ÖÖ‣ú ¯úÖ·Ö�ú ŸÖ£ÖÖ ¿Ö²Ö¿ŸÖ ¿ÖÓ“ÖÖ·Ö�ú ²ÖÓ›ü·Ö �êú ¿Ö¤ü¿µÖ, ¯ÖÏÖ“ÖÖµÖÔ ›üÖò. ¿ÖÖî. ²ÖßÖÖ�Öß ºÖÖµÖ�úÖê·Öê

‡ÂüÖëÖê ¿ÖŸÖŸÖ ²Öã†Öê ¯ÖÏÖêŸ¿ÖÖ×ÂüŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… •¢Ö´ü ²ÖÂüÖ´üÖ¾™Òü ×ºÖ¼ºÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ, „Ö·Ö�ÖÖÑºÖ �êú ØÂü¤üß †¬µÖµÖÖ

²ÖÓ›ü·Ö �êú ¯ÖæºÖÔ †¬µÖ�Ö ¯ÖÏÖ. ²ÖÖÖêÂü´ü ¿Ö´üÖ¯ú ‥ºÖÓ ¯ÖÏÖ. ›üÖò. ²Ö¬Öã�ú´ü �Ö´üÖ™êü, †×¬Ö¾šüÖŸÖÖ, �ú·ÖÖ ‥ºÖÓ ·Ö×·ÖŸÖ

�ú·ÖÖ (•²Ö×ºÖ) „Ö·Ö�ÖÖÑºÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ․ú�Ö ×Ö¤ìü»Ö �ú´üŸÖß ÂæÑü… ×„ÖÂüÖëÖê ¿Ö¤îüºÖ »Öî�Ö×�Ö�ú �úÖµÖÔ ÂêüŸÖã ²ÖÖ�ÖÔ¤ü»ÖÔÖ

×�úµÖÖ Âîü ‥ê¿Öê ²Öê êü ×ºÖ±ÖÖ�Ö �úß ×ºÖ±ÖÖ�ÖÖ¬µÖ�ÖÖ ¯ÖÏÖ. ›üÖò. ´êü�ÖÖ �ÖÖ„Ö´êü ‥ºÖÓ ¯ÖÏÖ. ²ÖÖÖê„Ö ¯ÖÖ™üß·Ö, ²Öê êü ¯Ö×ŸÖ ½Öß.

´ü²Öê»Ö „Öß ÖÖ´ü�Öê›êü �úÖ ¿ÖÂüµÖÖê�Ö ×Ö´ÓüŸÖ´ü ´üÂüÖ Âîü…

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ·Ö‧Öã»ÖÖê¬Ö ¯ÖÏ°ÖÓ¬Ö ÂêüŸÖã •¯Ö„ÖßºµÖ �ÖÏÓ£ÖÖë, ¯Ö¡Ö-¯Ö×¡Ö�úÖ†Öë �úß •¯Ö·ÖÛ°¬Ö �êú ×·Ö‥ ²Öï ±Öã¿ÖÖºÖ·Ö

•ú»ÖÖ, ×¾Ö‟ÖÖÖ ‥ºÖÓ ¯Öã. †Öë. ÖÖÂüÖ™üÖ ºÖÖ×�Ö„µÖ ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ, ±Öã¿ÖÖºÖ·Ö �êú �ÖÏÓ£Ö¯ÖÖ·Ö ›üÖò. ×¤ü·Öß¯Ö ¤êü»Ö²Öã�Ö

ŸÖ£ÖÖ „ÖµÖ�ú´ü �ÖÏÓ£ÖÖ·ÖµÖ, ×ºÖ¼ºÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ¯Öã�Öê, ›üÖò. °ÖÖ°ÖÖ¿ÖÖÂêü°Ö †ÖÓ°Öê›ü�ú´ü ²Ö´üÖšüºÖÖ›üÖ ×ºÖ¼ºÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖ,

†Öî Óü�ÖÖ°ÖÖ¤ü, ²Öã·Ö„Öß „ÖêšüÖ ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ, „Ö·Ö�ÖÖÑºÖ, ¬ÖÖÖ„Öß ÖÖÖÖ ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ, ¯îú„Ö¯Öã ü †Ö×¤ü �ÖÏÓ£ÖÖ·ÖµÖÖë

�êú �ú²ÖÔ“ÖÖ×´üµÖÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ․ú�Ö-×Ö¤ìü»Ö �ú´üÖÖ †¯ÖÖÖ �úŸÖÔºµÖ ¿Ö²Ö†ÖŸÖß ÂæÑü…

¯ÖÏÖ. ›üÖò. Ã¾ÖÖŸÖß ü´Öê¿Ö ÖÖ¸ü�Öê›êü

³ÖãÃÖÖ¾Ö»Ö •ú»ÖÖ, ×¾Ö‟ÖÖÖ ‥ºÖÓ ¯Öã. †Öë. ÖÖÂüÖ™üÖ

ºÖÖ×�Ö„µÖ ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ, ±Öã¿ÖÖºÖ·Ö

¯ÖÏ£Ö´Ö †¬µÖÖµÖ

``ÖÖ¸üß ÃÖ�Ö´Öß�ú¸ü�Ö ÃÖê ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ ‹¾ÖÓ •ÃÖ�úÖ Ã¾Öºþ¯Ö``

¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö ¿Öê ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ Âîü ¿¡Öß �úÖ †¯ÖÖê ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ †Öî ü †¯ÖÖß �Ö²ÖŸÖÖ �úÖ ê ×ºÖ�ú×¿ÖŸÖ �ú´üÖÖ…

•¿Ö²Öë ×Ö�ÖÔµÖ ·Ö êÖê �úß �Ö²ÖŸÖÖ �úÖ ×Ö²ÖÖÔ�Ö �ú´üÖÖ… •¿Ö²Öë †ÖŸ²Ö×ºÖ»ºÖÖ¿Ö „ÖÖ�ÖéŸÖ �ú´üÖÖ… µÖÂü �Ö²ÖŸÖÖ

†ÖÙ£Ö�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, »Öî×�Ö�ú †Öî ü ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ÂüÖêÖÖ †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü… †Ó�ÖÏê„Öß ²Öë ‡¿Öê

`Empowerment` �úÂüÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… `Woman Empowerment` �úß †ºÖ¬ÖÖ´ü�ÖÖ ¿ÖºÖÔ ÖÏ£Ö²Ö

Öî üÖê°Öß ¿ÖÖË 1985 ²Öë Âãü‥ ²Ö×Âü·ÖÖ †ÓŸÖ´üÖÔ¾™ÒüßµÖ ¿ÖÓ²Öê·ÖÖ �úß ¯Öé¾šü±Öæ×²Ö �êú µý¯Ö ²Öë Âãü‡Ô… ‡¿Ö�úÖ •§êü»µÖ

Û¿¡ÖµÖÖë �úÖê †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´ü, †¯ÖÖß „Ö°ÖÖ°Ö¤üÖ´üß �úÖê ¯ÖÂü“ÖÖÖ�ú´ü „ÖßºÖÖ ²Öë †ÖÖêºÖÖ·Öê †ÖÙ£Ö�ú,

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, »Öî×�Ö�ú †Öî ü ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú †ºÖ¿Ö´üÖë �úÖ ·ÖÖ±Ö •šüÖÖÖ Âîü…`Woman Empowerment`

�êú ×·Ö‥ ØÂü¤üß ²Öë ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö, ¿Ö°Ö·Öß�ú´ü�Ö, ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö »Ö°¤üÖë �úÖ ¯ÖÏµÖÖê�Ö ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ²Ö×Âü·ÖÖ

ÃÖ•Ö´Öß�ú´ü�Ö ‥�ú †ÖºÖ´üŸÖ ×Ö´ÓüŸÖ´ü “Ö·ÖÖêºÖÖ·Öß �Ö×ŸÖ»Öß·Ö ¯ÖÏ×�ÎúµÖÖ Âîü… ‡¿Ö�úÖ ²Öã�µÖ •§êü»µÖ ¯Öã¶þ¾Ö ºÖ“ÖÔ¿ºÖ

�êú �úÖ´ü�Ö Öî Ö£µÖ ²Öë µÖÖ ÂüÖ×»Ö‥ ¯Ö´ü ´üÂüß ¿¡Öß �úÖê ¯Ö×´ü×¬Ö ²Öë ·ÖÖÖÖ Âîü…

‡×ŸÖÂüÖ¿Ö ¿ÖÖ�Öß Âîü ×�ú ºÖî×¤ü�ú �úÖ·Ö ¿Öê ·Öê�ú´ü ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ µÖã�Ö ŸÖ�ú ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖê ÂüÖ×»Ö‥ ¯Ö´ü Âüß

´ü�ÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ºÖî×¤ü�ú �úÖ·Ö ²Öë ¿Ö²ÖÖ„ÖºµÖºÖ¿£ÖÖ ×¯ÖŸÖé¿Ö¢ÖÖŸ²Ö�ú ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¿¡Öß �úÖê �ÖÖî�Ö ¿£ÖÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ

Âãü†Ö… ¯Öã¡Ö¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ ÂêüŸÖã °ÖÂãü×ºÖºÖÖÂü �úÖ ê ²ÖÖµÖŸÖÖ ×²Ö·Öß… ¿ÖÓŸÖÖÖÂüßÖ ¯ÖŸÖß ¯Ö×´üŸµÖ…ŸÖÖ ÂüÖê ¿Ö�úŸÖß £Öß… •¿Öê ºÖê¤üÖë

�úÖ †¬µÖµÖÖ �ú´üÖê �úÖ †×¬Ö�úÖ´ü ÖÂüà £ÖÖ… •¿Öê ×�ú¿Öß Ö ×�ú¿Öß �êú †Ö½ÖµÖ ²Öë Âüß ´üÂüÖÖ ¯Ö› ÍüŸÖÖ £ÖÖ…

ºÖ×¿Ö¾šü ¬Ö²ÖÔ¿Öæ¡Ö ²Öë ×·Ö�ÖÖ Âîü ×�ú - `×¯ÖŸÖÖ ´ü�Ö×ŸÖ �úÖî²ÖÖµÖÔ, ±ÖÏÖŸÖÖ ´ü�Ö×ŸÖ µÖÖîºÖÖê, ´ü�Ö×ŸÖ Ã£Ö×¾Ö¸êü¯Öã¡ÖÖ Ö Ã¡Öß

¿ºÖÖÓŸÖ¡µÖ ²ÖÂü×ŸÖ…` (28/2-3) †£ÖÖÔŸÖ ×�ú»ÖÖê üß †ºÖ¿£ÖÖ ²Öë ×¯ÖŸÖÖ �êú «üÖ´üÖ, µÖãºÖÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë ¯Ö×ŸÖ �êú «üÖ´üÖ ‥ºÖÓ

ºÖé¬¤üÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë ¯Öã¡Ö �êú «üÖ´üÖ ´ü×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… •¿Öê ×�ú¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ ¿ºÖÖŸÖÓ¡µÖ ¤êüÖÖ •×“ÖŸÖ ÖÂüà Âîü… ´üÖ²ÖÖµÖ�Ö,

²ÖÂüÖ±ÖÖ´üŸÖ µÖã�Ö ²Öë ÖÖ´üß �úß Û¿£Ö×ŸÖ †Öî ü ¤üµÖÖßµÖ Âãü‡Ô… •¿Ö¿Öê µÖÂüß †¯Öê�ÖÖ �úß �Ö‡Ô ×�ú ºÖÂü ¯Ö×ŸÖ �úß †Ö‟ÖÖ

•úÖ ¯ÖÖ»ÖÖ •ú¸êÓü †Öî ü •¿Ö�úß ¿ÖêºÖÖ ²Öë ×Ö²Ö�Ö ´üÂêü… µÖÂü ‥�ú ¯ÖÏ�úÖ´ü �úß ¤üÖ¿ÖŸÖÖ Âüß £Öß… •¿Öê †ÖÙ£Ö�ú,

¬ÖÖÙ´Ö�ú †×¬Ö�úÖ´ü ÖÂüà �êú °Ö´üÖ°Ö´ü £Öê… ²ÖÂüÖ±ÖÖ´üŸÖ �úÖ·Ö ²Öë ŸÖÖê †Öî ü ¬ÖÖ �úß ºÖ¿ŸÖã ÂüÖê �Ö‡Ô… ×„Ö¿Öê „Öã‥Ñ ²Öë

¤üÖÑºÖ ¯Ö´ü ±Öß ·Ö�ÖÖµÖÖ „ÖÖ ¿Ö�úŸÖÖ £ÖÖ… ²Ö¬µÖ�úÖ·Ö ŸÖ�ú †ÖŸÖê-†ÖŸÖê „Ö²Ö ·ÖêŸÖê Âüß ¯Öã¡Öß �úß ÂüŸµÖÖ,

°ÖÖ·Ö×ºÖºÖÖÂü, ¿ÖŸÖß¯ÖÏ£ÖÖ, ×ºÖ¬ÖºÖÖ �úÖ ¯ÖãÖÙºÖºÖÖÂü Ö �ú´üÖÖ †Ö×¤ü †Öã×“ÖŸÖ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ‥Ñ ¯ÖÏÖ´Óü±Ö Âãü‡Ô… •¿Öê ×»Ö�ÖÖ

¿Öê ºÖÓ×“ÖŸÖ �ú´üÖê �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü ¯Öã üÖÖß µý×œÍüµÖÖë †Öî ü †Ó¬Ö×ºÖ»ºÖÖ¿Ö �êú „ÖÖ·Ö ²Öë •·Ö†ÖŸÖß ´üÂüß… ¿ÖÖ²ÖÓŸÖß µÖã�Ö

´Öë ¾ÖÆü ¯Öã¹ýÂÖÖë •úÖ ×¸ü†ÖÖÖê¾ÖÖ»Öß Ö éŸµÖÖÓ�ÖÖÖ °ÖÖß… �Ö×�Ö�úÖ �êú µý¯Ö ²Öë ´üÂüÖê �êú ×·Ö‥ ºÖÂü °ÖÖ¬µÖ Âãü‡Ô… ºÖÂü

¯Öã¶þ¾Ö �úß �úÖ²ÖºÖÖ¿ÖÖÖ �úß ºÖ¿ŸÖã °ÖÖß… ´üÖ„ÖÖ, ²ÖÂüÖ´üÖ„ÖÖ†Öë, ÖºÖÖ°ÖÖë †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÓŸÖÖë �êú «üÖ´üÖ ¿ÖÖï¤üµÖÔºÖŸÖß

Û¿¡ÖµÖÖë �úÖ †¯ÖÂü´ü�Ö ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… ¬ÖÖÙ²Ö�ú ×ºÖ“ÖÖ´üÖë �êú ¯ú·Ö¿ºÖ¶þ¯Ö ¤êüºÖ¤üÖ¿Öß ¯ÖÏ£ÖÖ �úÖ „Ö²Ö Âãü†Ö… „ÖÖê

¯Öã üÖê×ÂüŸÖÖë †Öî ü ¬Ö×Ö�úÖë �úß �úÖ²ÖºÖÖ¿ÖÖÖ �úß ŸÖéÛ¯ŸÖ �úÖ ²ÖÖ¬µÖ²Ö °ÖÖß…

†Ö¬Öã×Ö�ú �úÖ·Ö ²Öë ´üÖ„ÖÖ ´üÖ²Ö²ÖÖêÂüÖ ´üÖµÖ, ¿ºÖÖ²Öß ¤üµÖÖÖÓ¤ü ¿Ö´ü¿ºÖŸÖß, ²ÖÂüÖ¤êüºÖ ´üÖÖ›êü,

„µÖÖê×ŸÖ´üÖêºÖ ¯ãú·Öê „Öî¿Öê ¿Ö²ÖÖ„Ö¿Öã¬ÖÖ´ü�úÖë Öê ÖÖ´üß �úÖê •¿Ö�úß ¤üµÖÖßµÖ Û¿£Ö×ŸÖ ¿Öê •°ÖÖ´üÖê �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖŸÖ

×�ú‥… ÖÖ´üß ×»Ö�ÖÖ �úÖ ²ÖÂüŸºÖ ¯ÖÏ×ŸÖ¯ÖÖ×¤üŸÖ ×�úµÖÖ… ¿ÖŸÖß ¯ÖÏ£ÖÖ �úÖê ×ºÖ×¬Ö ¿Öê ¿Ö²ÖÖ¯ŸÖ �ú´ü ×¤üµÖÖ �ÖµÖÖ… ×ºÖ¬ÖºÖÖ

×¾Ö¾ÖÖÆü •úÖê ´ÖÖµÖŸÖÖ ¿¡Öß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ µÖÖµÖ �úÖ Âüß ªÖêŸÖ�ú Âîü… ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË ×ºÖ×ºÖ¬Ö ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú †Öî ü ¿ÖÖÓ¿�éú×ŸÖ�ú

¿ÖÓ¿£ÖÖ†Öë Öê ÖÖ´üß •Ÿ£ÖÖÖ �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�ú‥… ¿ÖÖË 1917 ²Öë `‡Û�›üµÖÖ ×ºÖ²Öê¿Ö ‥ê¿ÖÖê×¿Ö‥»ÖÖ` �úß

¿£ÖÖ¯ÖÖÖ �úß �Ö‡Ô… ½Öß²ÖŸÖß ¿Ö´üÖê×„ÖÖß ÖÖµÖ›æü �êú ÖêŸÖéŸºÖ ²Öë Û¿¡ÖµÖÖë Öê ²ÖŸÖÖ×¬Ö�úÖ´ü �úß ²ÖÖÑ�Ö �úß… ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ

¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úß ¤üµÖÖßµÖ Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë ¿Öã¬ÖÖ´ü ÂêüŸÖã ¯ÖÏµÖŸÖÖë �úÖê �Ö×ŸÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü‡Ô… ¿ÖÖË 1975

�úÖê ²Ö×Âü·ÖÖ ºÖ¾ÖÔ ‧ÖÖê×¾ÖŸÖ �ú´üŸÖê Âãü‥ •¿Ö�úß Û¿£Ö×ŸÖ ¯Ö´ü †Öê�ú ¿ÖÓ�ÖÖêÛ¾šüµÖÖÑ, ¿Ö²²Öê·ÖÖ †ÖµÖÖê×„ÖŸÖ ×�ú‥ �Ö‥…

¯ÖÂü·Öß °ÖÖ´ü ÖÖ´üß ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö �úß ¬ÖÖ´ü�Ö ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ Âãü‡Ô… •¢Ö´ü»ÖŸÖß �úÖ ¿Ö²ÖµÖ ²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß

¥üÛ¾™ü ¿Öê ²ÖÂüŸºÖ¯Öæ�ÖÔ Âîü… ‡¿Öß �êú ¿ÖÖ£Ö µÖÂü ×ºÖ“ÖÖ´ü Âãü†Ö ×�ú ¿¡Öß •úÖê ¯Öã¹ýÂÖ •êú ÃÖ´ÖÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö •Öê¡ÖÖë ´Öë

†ºÖ¿Ö´ü ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�úµÖÖ „ÖÖµÖ… ¿ÖÂü†Û¿ŸÖŸºÖ �úÖê ²ÖÂüŸºÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü†Ö… ¿¡Öß ×»Ö�ÖÖ �úÖ ×ºÖ�úÖ¿Ö ·Ö�Ö�ÖßµÖ µý¯Ö

²Öë Âãü†Ö… „ÖÖê �Öê¡Ö ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú ×·Ö‥ ºÖÙ„ÖŸÖ ²ÖÖÖê „ÖÖŸÖê £Öê… •Ö �Öê¡ÖÖë ²Öë Û¿¡ÖµÖÖÑ ¯Ö ÏºÖê»Ö �ú´ü “Öã�úß Âîü…

•¿ÖÖê ÖÖî�ú´üß ‥ºÖÓ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ¿ÖÓ°ÖÓ¬Öß ¯Öãµý¾ÖÖë �êú ‥�úÖ×¬Ö�úÖ´ü �úÖê “ÖãÖÖîŸÖß ¤üß… ¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, ºÖÂü ×ºÖ×ºÖ¬Ö

�úÖµÖÖÔ·ÖµÖÖë, �úÖ´ü�ÖÖÖÖë, »ÖÖØ¯Ö�Ö ¿Öë™ü´üÖë ²Öë �úÖ²Ö �ú´ü ´üÂüß Âîü… †×¬ÖºÖ…ŸÖÖ, ›üÖò…™ü´ü, ¯ÖÏÖ¬µÖÖ¯Ö�ú, ºÖî‟ÖÖ×Ö•ú,

ºÖÖ×�Ö„µÖ ºµÖºÖ¿£ÖÖ¯ÖÖ •¿Ö�êú ¯ÖÏ²Öã�Ö �Öê¡Ö ´üÂêü Âîü… ºÖÂü ¿ÖÖÂü¿Ö †Öî ü „ÖÖê×�Ö²Ö ±Ö´êü �úÖµÖÔ �ú´üÖê �úÖê ŸÖŸ¯Ö´ü Âãü‡Ô

Âîü †Öî ü •¿Ö²Öë ¿Ö¯ú·Ö ±Öß Âãü‡Ô Âîü… ¯ÖÖµÖ·Öê™ü, ‡Ó„Öß×ÖµÖ´ü, ¿Öî×Ö�úß �Öê¡Ö, ¯ÖºÖÔŸÖÖ´üÖêÂü�Ö, ŸÖî üÖ�úß †Ö×¤ü �Öê¡Ö †°Ö

•¿Ö�êú ×·Ö‥ �ú·¯ÖÖÖ²ÖÖ¡Ö ÖÂüà ´üÂêü… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: µÖê ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �êú •¤üÖÂü´ü�Ö Âîü…

¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, †Öê�ú ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ †ÖÙ£Ö�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú, ¿ÖÖ×ÂüÛŸµÖ�ú �Öê¡Ö ²ÖÓê

†¯ÖÖÖ †Û¿ŸÖŸºÖ ×¿Ö¬¤ü �ú´ü ´üÂüß Âîü… ¿¡Öß ¿Ö¤îüºÖ ¿Öê †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ �úß ¯ÖÂü“ÖÖÖ ¤êüŸÖß ´üÂüß Âîü… �ú±Öß ¤îüºÖß

»ÖÛ…ŸÖ °ÖÖ�ú´ü ŸÖÖê �ú±Öß ²Ö²ÖŸÖÖ �úß ²ÖæÙŸÖ °ÖÖ�ú´ü �ú±Öß ±Öæ×²Ö �úµÖÖ °ÖÖ�ú´ü… ºÖÂü †ÖÖÓ¿Öß �úß ´üÖÖß ŸÖÖê �ú±Öß

‡Ó×¤ü´üÖ �ÖÖÓ¬Öß °ÖÖ�ú´ü ¤êü»Ö �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸºÖ �ú´üŸÖß ´üÂüß… ¿Ö²ÖµÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ¿¡Öß Öê ×ÃÖ¬¤ü •ú¸ü ×¤üµÖÖ ×•ú µÖÆü

„Ö²Öà •¿Ö�úß Âîü µÖÂü †Ö¿Ö²ÖÖÓ •¿Ö�úÖ Âîü… µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ×�ú ×„Ö¿Ö ¿Ö²ÖÖ„Ö µÖÖ ´üÖ¾™Òü ²Öë ÖÖ´üß �úß

»ÖÛ…ŸÖ �úÖê ¿Ö²Ö†Ö�ú´ü •¿Öê ×ºÖ×±ÖÖ �Öê¡ÖÖë ²Öë †ºÖ¿Ö´ü ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�ú‥… •¿ÖÖê ±Öß †¯ÖÖß ¿ÖÓ Öæ�ÖÔ �úÖµÖÔ�Ö²ÖŸÖÖ �úÖ

¯Ö×´ü“ÖµÖ ¤êüŸÖê Âãü‥ •¢Ö´ü¤üÖ×µÖŸºÖÖë �úÖ ×ÖºÖÖÔÂü ×�úµÖÖ Âîü…

²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �êú ²ÖÖ�ÖÔ ¯Ö´ü �ú×ŸÖ¯ÖµÖ µý�úÖºÖ™êü ±Öß Âïü… ºÖê ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü Âïü - 1) ¯Öã¡Ö

�úÖê ºÖÓ»Ö¤üß¯Ö�ú ‥ºÖÓ ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úÖ †Ö¬ÖÖ´ü ²ÖÖÖÖÖ ‥ºÖÓ ¯Öã¡Öß �úÖê ¯Ö´üÖµÖÖ ¬ÖÖ ²ÖÖÖ�ú´ü •¿Ö�úß •¯Öê�ÖÖ �ú´üÖÖ…

2) ¿¡Öß �úÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë �ÖÖî�Ö ¿£ÖÖÖ ²ÖÖÖ�ú´ü •¿Ö�êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úÖ •¯Öê�ÖÖ ±ÖÖºÖ… 3) Û¿¡ÖµÖÖë �úß †Öê ü

¯ÖæºÖÔ�ÖÏÂü ¤æü×¾ÖŸÖ ±ÖÖºÖ ¿Öê ¤êü�ÖÖ „ÖÖÖÖ… 4) �Ö±ÖÔ„Ö·Ö ¯Ö×´ü�Ö�Ö ‥ºÖÓ �Ö±ÖÔ¯ÖÖŸÖ… ·Ö›ü×�úµÖÖë •úß ²ÖÖ»µÖÖ¾ÖÃ£ÖÖ ´Öë

²ÖéŸµÖã �úÖ †Öã ÖÖŸÖ †×¬Ö�ú ÂüÖêÖÖ… 5) ¯Öã¡Öß �úÖê „Ö²Ö ¤êüÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë ¿¡Öß �úÖ »ÖÖê¾Ö�Ö… ‡Ö

°ÖÖ¬ÖÖ†Öë ¿Öê •°Ö´üÖê �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´üÖÖ †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü… „Öî¿Öê- ·Ö›Íü�úÖ ‥ºÖÓ ·Ö›Íü�úß ²Öë ±Öê¤ü Ö �ú´üŸÖê Âãü‥

¿Ö²ÖÖÖŸÖÖ �úÖ ±ÖÖºÖ ´ü�ÖÖÖ, „ÖßºÖÖ �êú ¯ÖÏŸµÖê�ú �Öê¡Ö ²Öë ·Ö›Íü×�úµÖÖë �úÖê ¿Ö²ÖÖÖ †ºÖ¿Ö´ü ¯ÖÏ¤üÖÖ �ú´üÖÖ, ²Ö×Âü·ÖÖ

¿Öã ü�ÖÖ �êú ×·Ö‥ •¯ÖÖµÖ µÖÖê„ÖÖÖ… µÖÂü ×ºÖ»Öê¾Ö •··Öê�ÖÖßµÖ Âîü ×�ú ²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö°Ö·Öß�ú´ü�Ö �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê �úÖÖæÖ

²ÖÖÖÖêºÖÖ·ÖÖ ²ÖÂüÖ´üÖ¾™Òü ¯ÖÏ£Ö²Ö ´üÖ„µÖ Âîü… ²ÖÂüÖ´üÖ¾™Òü »ÖÖ¿ÖÖ «üÖ´üÖ 4 „Öã·ÖÖ‡Ô ¿ÖÖË 2002 �úÖê ²Ö×Âü·ÖÖ ¿ÖÓ ü�Ö�Ö

�úÖÖæÖ ¯ÖÖ×´üŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ¿¡Öß ×»Ö�ÖÖ �úÖê ²ÖÂüŸºÖ, �Ö±ÖÔ„Ö·Ö ¯Ö×´ü�Ö�Ö ¯Ö´ü �ú›Íüß °ÖÓ¤üß, ¤üÂêü„Ö ×ºÖ´üÖê¬Öß

�úÖÖæÖ �úÖ ¿ÖÛ…ŸÖ ¿Öê ¯ÖÖ·ÖÖ, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, ´üÖ„Ö�úßµÖ �Öê¡ÖÖë ²Öë †Ö´ü×�ÖŸÖ ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖ ¯ÖÏ°Ö·Öß�ú´ü�Ö, ×ºÖ‟

ÖÖ¯ÖÖÖë ‥ºÖÓ ¤æü´ü¤ü»ÖÔÖ “ÖîÖ·ÖÖë ¯Ö´ü ¿¡Öß �úß ¯ÖÏ×ŸÖ²ÖÖ �êú ×ºÖ�éú×ŸÖ�ú´ü�Ö ¯Ö´ü ´üÖê�ú… ¿Ö²ÖÖ„Ö«üÖ´üÖ ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �êú

†Öã�æú·Ö ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö°Ö·Öß�ú´ü�Ö ÂêüŸÖã ¿ÖÂüÖµÖ�ú ×¿Ö¬¤ü ÂüÖë�Öê… ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �êú ×Ö²Ö×·Ö×�ÖŸÖ

†ÖµÖÖ²Ö Âîü…

1) †ÖÙ£Ö�ú ÃÖ�Ö´Öß�ú¸ü�Ö - ¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö Âü´ü �Öê¡Ö ²Öë ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖê ´üÂüÖ Âîü… ‡¿Ö�úÖ

�úÖ´ü�Ö µÖÂü Âîü ×�ú •¿Öê †ÖÙ£Ö�ú ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü‡Ô Âîü… ºÖÂü †¿ÖÓ�µÖ ¿ÖÓ±ÖÖºÖÖÖ†Öë �êú ¿ÖÖ£Ö †¯ÖÖê

ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úÖ ×ºÖ�úÖ¿Ö �ú´ü ´üÂüß Âîü… ÖºÖßÖ �úÖµÖÔ�Öê¡Ö °ÖÖŸÖê „ÖÖ ´üÂêü Âîü… †°Ö ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö�Ö²Ö

°ÖÖŸÖß „ÖÖ ´üÂüß Âîü… ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú †ÖÙ£Ö�ú ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß †ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ �úÖê ¥üÛ¾™ü¯Ö£Ö ²Öë ´ü�ÖŸÖê Âãü‥ ›üÖò.

¿Öã¬ÖÖ ²Ö·ÖîµÖÖ Öê ´üÖ¾™ÒüßµÖ ²Ö×Âü·ÖÖ †ÖµÖÖê�Ö �úß ×´ü¯ÖÖê™Ôü ²Öë ×·Ö�ÖÖ £ÖÖ ×�ú -``×°ÖÖÖ †ÖÙ£Ö�ú ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö �êú

×�ú¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �êú ²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö �úß �ú·¯ÖÖÖ °Öê²ÖÖÖß Âîü… �úÖ´ü�Ö Âîü ×�ú ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú ¯ÖÏŸµÖê�ú

¾µÖ£ÖÖ-�ú£ÖÖ �êú ²Öæ·Ö ²Öë †ÖÙ£Ö�ú ×Ö±ÖÔ üŸÖÖ Âîü… �úÂüÖê �úÖê ºÖÂü �ÖéÂü·Ö�²Öß Âîü, ·Öê×�úÖ †ÖÙ£Ö�ú ¤üµÖÖ �úß

×±Ö�ÖÖ×´ü�Öß Âîü… ºÖê ¿Ö°Ö¿Öê °Ö›Íüß •ª²Öß Âïü, ·Öê×�úÖ •¿Ö�úÖ •ª²Ö ×�ÖÖÖ ÖÂüà „ÖÖŸÖÖ…``1

¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖ ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö ŸÖ±Öß ¿ÖÓŸÖÖê¾Ö„ÖÖ�ú ÂüÖê�ÖÖ „Ö°Ö ºÖê †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°Öß °ÖÖê�Öß… ‡¿Ö

¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²Öë ±ÖÖ´üŸÖ »ÖÖ¿ÖÖ �úß †Öê ü ¿Öê ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖê ÖÖî�ú´üß ‥ºÖÓ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ²Öë †Ö´ü�Ö�Ö ×¤üµÖÖ „ÖÖ ´üÂüÖ Âîü…

•Ö�êú †ÖÙ£Ö�ú ×ºÖ�úÖ¿Ö ÂêüŸÖã †Öê�ú ¯ÖÏ�úÖ´ü �úß µÖÖê„ÖÖÖ‥Ñ �ëú¦ü †Öî ü ´üÖ„µÖ »ÖÖ¿ÖÖ «üÖ´üÖ ¯ÖÏÖ Óü±Ö �úß �Ö‡Ô Âîü…

†Ö„Ö Û¿¡ÖµÖÖÑ •““Ö ¯Ö¤üÖë ¯Ö´ü †Ö¿ÖßÖ Âîü… ØÂü¤ãü¿ŸÖÖÖ ™üÖ‡Ô²¿Ö ¿Ö²ÖæÂü �úß •¯ÖÖ¬µÖ�ÖÖ »ÖÖê±ÖÖÖ ±Ö´ü×ŸÖµÖÖ Âîü…

×ºÖªÖ ”ûÖ°Ö×´üµÖÖ 9200 �ú´üÖê›Íü µý¯ÖµÖê �êú „ÖÓ°ÖÖê ¿Ö²ÖæÂü �úÖ ¿ÖÓ“ÖÖ·ÖÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü… ×�ú´ü�Ö ²Ö„Öæ²Ö¤üÖ´ü �úÖê

±ÖÖ´üŸÖ �úß ¯ÖÏ£Ö²Ö °ÖÖµÖÖê™êü�ú ²Ö×Âü·ÖÖ �úÂüÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü „ÖÖê °ÖÖµÖÖê�úÖò²Ö �Óú¯ÖÖß �úß †¬µÖ�ÖÖ ‥ºÖÓ ¯ÖÏ°ÖÓ¬Ö ×Ö¤ìü»Ö�ú

Âîü… ×„ÖÖ�úß �Óú¯ÖÖß �êú ÖÖ²Ö ¿Öê †Ö„Ö ·Ö�Ö±Ö�Ö 130 ¯Öê™ëü™ü ¤ü„ÖÔ Âîü… �úÖµÖÖê×™ü�ú ‡Ó„Öß×ÖµÖ´ü �êú �Öê¡Ö ²Öë

¿Öã·Ö„„ÖÖ ×¯ú´üÖê×¤üµÖÖ ²ÖÖê™üºÖÖÖß, †Ö‡¿Öß†Ö‡¿Öß†Ö‡ °ÖÑ�ú �úß ·Ö×·ÖŸÖÖ �Öã ŸÖê, †¯ÖÖê·ÖÖê ÂüÖòÛ¿¯Ö™ü·Ö ¿Ö²ÖæÂü �úß

¯ÖÏ°ÖÓ¬Ö ×Ö¤êü»Ö�ú ¯ÖÏßŸÖÖ ´êü›üß, ¿Öë™ü´ü ¯úÖò ü ¿ÖÖµÖ¿Ö †ò�›ü ‥ºÖÖµÖÖÔ²Öë™ü �úß †¬µÖ�ÖÖ †²ÖéŸÖÖ ¯Ö™êü·Ö †Ö×¤ü

†Öê�ú ÖÖ×´üµÖÖÑ Âîü „ÖÖê †ÖÙ£Ö�ú ‥ºÖÓ ºµÖÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú �Öê¡Ö ²Öë ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ ×¿Ö¬¤ü �ú´ü ´üÂüß Âîü… ‡Ö�êú †×ŸÖ×´ü…ŸÖ

†¿ÖÓ�µÖ ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ·Ö‧Öã •ªÖê�ÖÖë ²Öë �úÖµÖÔ üŸÖ Âîü… ºÖê ›üÖò…™ü´ü, ‡Ó„Öß×ÖµÖ´ü, ¯ÖÏÖ¬µÖÖ¯Ö�ú, Ö¿ÖÔ, ¿ÖÓ�Ö�Ö�ú �Öê¡Ö ²Öë

ÖÖî�ú´üß �ú´üŸÖß Âãü‡Ô ¿ÖÓŸÖÖê¾Ö„ÖÖ�ú †£ÖÖÔ„ÖÔÖ �ú´ü ´üÂüß ÂîüÓ… µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ×�ú †Ö„Ö �úß ÖÖ´üß ¯ÖÖî¬Öê

¿Öê °Ö´ü�Ö¤ü �úß ‣Ñú“ÖÖ‡ÔµÖÖë ŸÖ�ú ¯ÖÂãÑü“ÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… ‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �úß ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖ ¥üÛ¾™ü�ëú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü

¿ÖÖ×ÂüŸµÖ-ÃÖé„ÖÖ ÂüÖê ±Öß ´üÂüÖ Âîü…

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú †ÖÙ£Ö�ú ¿Ö°Ö·Öß�ú´ü�Ö ÂêüŸÖã »ÖÖ¿ÖÖ «üÖ´üÖ ×ºÖ×ºÖ¬Ö ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�ú‥ „ÖÖ ´üÂêü Âîü… ¿ÖÖË 1970

ŸÖ£ÖÖ ¿ÖÖË 1980 ²ÖêÓ �Ö´üß°Öß •²Öæ·ÖÖ ÂêüŸÖã ¿ºÖ´üÖê„Ö�ÖÖ´ü �úÖµÖÔ�Îú²Ö ¯ÖÏÖ Óü±Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ… ×„ÖÖ²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë •êú

×·Ö‥ ×ºÖ»Öê¾Ö ¯ÖÏÖºÖ¬ÖÖÖ ×�ú‥ �Ö‥… „ÖºÖÖÂü´ü ´üÖê„Ö�ÖÖ´ü µÖÖê„ÖÖÖ ²Öë 30 ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖŸÖ ´üÖê„Ö�ÖÖ´ü ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖê ¤êüÖÖ

†×ÖºÖÖµÖÔ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ… ´üÖê„Ö�ÖÖ´ü ÂêüŸÖã �ÖÏÖ²Öß�Ö Û¿¡ÖµÖÖë �úÖê ¯ÖÏ×»Ö�Ö�Ö �úÖµÖÔ�Îú²Ö ²Öë 40 ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖŸÖ ¯ÖÏ×»Ö�Ö�Ö

¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖêºÖÖ·Öß ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ÂüÖêÖÖ †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü… ‥�úß�éúŸÖ �ÖÏÖ²Öß�Ö ×ºÖ�úÖ¿Ö �úÖµÖÔ�Îú²Ö ²Öë �ú²Ö ¿Öê �ú²Ö 40

¯ÖÏ×ŸÖ»ÖŸÖ ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ÂüÖêÖß “ÖÖ×Âü‥… µÖÂü †×ÖºÖÖµÖÔ Âîü…

µÖÂü ¿ÖºÖÔ²ÖÖµÖ Âîü ×�ú „Ö°Ö ŸÖ�ú Û¿¡ÖµÖÖÑ †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ºÖµÖÓ Öæ�ÖÔ ÖÂüà ÂüÖêŸÖß ŸÖ°Ö ŸÖ�ú •Ö�úÖ

×ºÖ�úÖ¿Ö ¿ÖÓ±ÖºÖ ÖÂüà Âîü… †Ö„Ö Û¿£Ö×ŸÖ µÖÂü Âîü ×�ú Û¿¡ÖµÖÖÑ „ÖÖ�ÖÏŸÖ Âãü‡Ô Âîü… ºÖê ×ºÖ¢ÖßµÖ °ÖÖ„ÖÖ´ü ²Öë µý×“Ö ·ÖêÖê

·Ö�Öß Âîü… ºÖê ‥ê¿Öê †ÖÙ£Ö�ú ¯ÖÏÖºÖ¬ÖÖÖÖë �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´ü ´üÂüß Âîü „ÖÖê ¿¡Öß �êú ¿Ö²Ö£ÖÔ ÂüÖê †°Ö Û¿¡ÖµÖÖ Ñ ‥ê¿Öê

¿Ö²ÖæÂü, �Öã™ü, ¿ÖÓ�ÖšüÖ ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü „ÖÖê •Ö�úÖê ․ú�Ö ¤êü ¿Ö�êú…

2) ÃÖÖ´ÖÖ×„Ö�ú ÃÖ•Ö´Öß•ú¸ü•Ö - ¯Ö×´üºÖÖ´ü ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß ‥�ú ‡�úÖ‡Ô Âîü… ×¯ÖŸÖé ÖÏ¬ÖÖÖ ºµÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë ÖÖ´üß

¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ×·Ö‥ †ŸµÖÖ×¬Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö �ú´üŸÖê Âãü‥ ±Öß •¯Ö ê×�ÖŸÖ ´üÂüß Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë ¯Öã¡Öß �úÖ „Ö²Ö †ºÖÖÓ×”ûŸÖ

²ÖÖÖÖ „ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… ¯Ö´ÓüŸÖã †°Ö ‡¿Ö ²ÖÖÖ×¿Ö�úŸÖÖ ²Öë °Ö¤ü·ÖÖºÖ ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖê ´üÂüÖ Âîü… ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ ²Ö¬µÖºÖ�ÖÔ ²Öë ¯Öã¡Öß

�êú „Ö²Ö �úÖ ¿ºÖÖ�ÖŸÖ ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… †Öê�ú ¯Ö×´üºÖÖ´ü ‥ê¿Öê Âîü ×„ÖÖ²Öë ¯Öã×¡ÖµÖÖÑ Âîü… ×¯ú´ü ±Öß ²ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ �êú

²ÖÖ ²Öë ×�ú¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ ²Ö·ÖÖ·Ö ÖÂüà Âîü… ‡¿Öß �úÖ´ü�Ö •Ö�úß ×»Ö�ÖÖ-¤üß�ÖÖ, •Ö�êú ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ×ºÖ�úÖ¿Ö �úÖ

×ºÖ»Öê¾Ö ¬µÖÖÖ ´ü�ÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ºÖê ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë •¯Öê×�ÖŸÖ ‥ºÖÓ †¯Ö²ÖÖ×ÖŸÖ Ö ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö †ŸµÖÓŸÖ ¯ÖÏ¿ÖÖŸÖÖ ¿Öê

†¯ÖÖê ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úÖê ×ºÖ�ú×¿ÖŸÖ �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´ü ´üÂüß Âîü… †Ö„Ö �êú ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë »Öî�Ö×�Ö�ú �Öê¡Ö ²Öë

·Ö›Íü×�úµÖÖë �úÖ ¯ÖÏ£Ö²Ö �Îú²ÖÖÓ�ú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖÖ Ö‡Ô °ÖÖŸÖ ÖÂüà ´üÂüß Âîü… ¯Ö´üß�ÖÖ†Öë ²Öë ±Öß †×¬Ö•ú ÃÖÓ•µÖÖ ´Öë

·Ö›Íü×�úµÖÖÑ •¢Öß�ÖÔ ÂüÖê ´üÂüß Âîü… ‡¿Ö�úÖ ¯ÖÏ²Öã�Ö �úÖ´ü�Ö ¯Ö×´üºÖÖ´ü †Öî ü ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖ •Ö�úß †Öê ü ¬µÖÖÖ ¤êüÖÖ Âîü…

»ÖÖ¿ÖÖ «üÖ´üÖ •Âëü ×Ö»Öã·�ú ×»Ö�ÖÖ ‥ºÖÓ ¿Ö±Öß »Öî�Ö×�Ö�ú ¿Öã×ºÖ¬ÖÖ‥Ñ ¤êüÖê �úß ºµÖºÖ¿£ÖÖ Âîü… †ŸÖ‥ºÖ ºÖê †¯ÖÖß

•Ö×ŸÖ �ú´üÖê ÂêüŸÖã ¿ºÖŸÖÓ¡Ö Âîü…

†Ö¬Öã×Ö�ú µÖã�Ö ²Öë ·Ö›Íü×�úµÖÖÑ ÖÖî�ú´üß �ú´üÖê ·Ö�Öß Âïü… †ŸÖ‥ºÖ ×ºÖºÖÖÂü •Ö�êú ×·Ö‥ ¿Ö²Ö¿µÖÖ ÖÂüà

´üÂüÖ Âîü… †Ö„Ö °ÖÖ·Ö×ºÖºÖÖÂü †ºÖî¬Ö ‧ÖÖê×¾ÖŸÖ �ú´üÖê �êú �úÖ´ü�Ö °ÖÖ·Ö×ºÖºÖÖÂü †Öî ü °ÖÖ·Ö²ÖéŸµÖã �úß ¿Ö²Ö¿µÖÖ ±Öß

·Ö�Ö±Ö�Ö �ÖŸ²Ö ÂüÖê �Ö‡Ô Âîü… ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ¤üÖ²¯ÖŸµÖ-×ºÖ‧Ö™üÖ ¯Ö´ü ¿¡Öß ´üÖêŸÖß ÖÂüà ´üÂüŸÖß ºÖÂü ¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°ÖÖ �úÖ ²ÖÖ�ÖÔ

†¯ÖÖÖ ·ÖêŸÖß Âîü… ×ºÖ¬ÖºÖÖ†Öë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë •¯Öê�ÖÖ ±ÖÖºÖ ±Öß �ú²Ö ÂüÖêŸÖÖ „ÖÖ ´üÂüÖ Âîü… ºÖê ±Öß ÖÖî�ú´üß µÖÖ

·Ö‧Öã ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê †¯ÖÖß †Û¿²ÖŸÖÖ �úÖê °ÖÖÖµÖê ´ü�ÖŸÖß Âîü… ±ÖÖ´üŸÖ ²Öë Âãü‥ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú †ÖÓ¤üÖê·ÖÖÖë

Öê ÖÖ´üß �úß ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ ÂêüŸÖã ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�ú‥ Âïü…

µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ×�ú †Ö„Ö ÖÖ´üß ¿Ö²ÖÖ„Ö �êú †µÖÖµÖ ‥ºÖÓ †ŸµÖÖ“ÖÖ´üÖë �êú ×ºÖµý¬¤ü �Ö›Íüß

Âãü‡Ô Âîü… †Ö„Ö †ÖÓŸÖ´ü„ÖÖŸÖßµÖ ×ºÖºÖÖÂü �úÖê ²ÖÖµÖŸÖÖ ×²Ö·Ö ´üÂüß Âîü… ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ Û¿¡ÖµÖÖë ²Öë ¯ÖÏÖ“ÖßÖ µý×œÍüµÖÖë,

¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë, ”æûŸÖ-†”æûŸÖ „Öî¿Öß ¿ÖÓ�ãú×“ÖŸÖ ±ÖÖºÖÖÖ ¿Öê ²Öã…ŸÖ ÂüÖêÖê �úß †Ö�úÖÓ�ÖÖ Âîü… †±Öß ŸÖ�ú ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú

†µÖÖµÖÖë, †ŸµÖÖ“ÖÖ´üÖë, †¯Ö²ÖÖÖÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ²Öæ�ú Û¿¡ÖµÖÖÑ ¿Ö°Ö·ÖÖ ÂüÖê�ú´ü †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �úß ²ÖÖÑ�Ö �ú´üÖê ÂêüŸÖã

¯ÖÏµÖÖ¿Ö´üŸÖ Âîü… µÖÂü ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú±Öß ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿ÖÓ¿£ÖÖ†Öë «üÖ´üÖ, � ±Öß ¯ÖÏ¿ÖÖ´ü ²ÖÖ¬µÖ²ÖÖë �êú «üÖ´üÖ, �ú±Öß

µÖÖµÖÖ»ÖµÖ •êú «üÖ¸üÖ ×•úµÖÖ „ÖÖ ´üÂüÖ Âîü… °ÖÂæü ¯Ö´ü †µÖÖµÖ �ú´üÖêºÖÖ·Öê, •¿Öê „Ö·ÖÖÖêºÖÖ·Öê ¿Ö¿Öã üÖ·Ö �êú ·ÖÖê�ÖÖë

�úß ×�Ö´ü®ŸÖÖ´üß ¿Ö²ÖÖ“ÖÖ´ü ¯Ö¡ÖÖë ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ÂüÖê ´üÂüß Âîü… †Ö„Ö ÖÖ´üß �úÖê ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë •¢Ö´üÖ×¬Ö�úÖ´ü �êú �úÖ´ü�Ö

†ÖÙ£Ö�ú ·ÖÖ±Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÂüÖê ´üÂüÖ Âîü… ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ �úÖ·Ö ²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú †ÖÙ£Ö�ú ‥ºÖÓ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú °Ö¤ü·ÖÖºÖ �úÖê

¬µÖÖÖ ²Öë ´ü�ÖŸÖê Âãü‥ �Ö²ÖÖ »Ö²ÖÖÔ Öê ²ÖÖÖÖ Âîü ×�ú ÖÖ´üß „ÖßºÖÖ ²Öë „ÖÖê ¿ºÖ¿£Ö ×ºÖ�úÖ¿Ö ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖê ´üÂüÖ Âîü

•¿Ö�êú �úÖ´ü�Ö Âïü - ``¿ÖÖË 1975 �êú °ÖÖ¤ü ±ÖÖ´üŸÖßµÖ Û¿¡ÖµÖÖë �úß Û¿£Ö×ŸÖ ²ÖêÓ ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ Âãü†Ö Âîü… ¿ÖÓµÖã…ŸÖ ´üÖ¾™Òü

²Öë †ŸÖ´üÖÔ¾™ÒüßµÖ ²Ö×Âü·ÖÖ ºÖ¾ÖÔ �úß ‧ÖÖê¾Ö�ÖÖ, ²Öß×›üµÖÖ «üÖ´üÖ Û¿¡ÖµÖÖë �úß ¿Ö²Ö¿µÖÖ†Öë �úÖê •šüÖµÖÖ „ÖÖÖÖ,

²ÖÂüÖÖ�Ö´üÖë ²Öë Û¿¡ÖµÖÖë �úÖ †×¬Ö�ú ¿ÖÓ�µÖÖ ²Öë ÖÖî�ú´üß �ú´üÖÖ, Û¿¡ÖµÖÖë �úß Û¿£Ö×ŸÖ �úÖê ¿Öã¬ÖÖ´üÖê �êú ×·Ö‥ ×ºÖ×±ÖÖ

×´ü¯ÖÖê™Ôü¿Ö ŸÖ£ÖÖ ¿™êü™ü¿Ö †Öò ú ºÖã²ÖîÖ ‡Ö ‡Ó×›üµÖÖ, Öê»ÖÖ·Ö ¯Ö¿ÖÔ¯ÖêÛ…™üºÖ ¯·ÖÖÖ, ½Ö²Ö»ÖÛ…ŸÖ †Ö×¤ü �úÖ °ÖÖÖÖ,

°Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü, ¤üÂêü„Ö ×ºÖ´üÖê¬Öß �úÖÖæÖÖë �úÖ ÂüÖêÖÖ, ¿¡Öß ¬ÖÖ ¯Ö´ü ¿¡Öß �úÖ †×¬Ö�úÖ´ü, Öê»ÖÖ·Ö �ú²Öß»ÖÖ †Öò ú

ºÖã²ÖîÖ ŸÖ£ÖÖ ×ºÖ×±ÖÖ ´üÖ„µÖÖë ²Öë Û¿¡ÖµÖÖë ¿ÖÓ°ÖÓ¬Öß †ÖµÖÖê�ÖÖë �úÖ °ÖÖÖÖ, ²Ö×Âü·ÖÖ ¿ÖÓ�ÖšüÖÖë �úÖ °ÖÖÖÖ, �úÖµÖÔ¿£Ö·ÖÖë

¯Ö´ü ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖ •Ÿ¯Öß›ÍüÖ ´üÖê�úÖê �êú ×·Ö‥ •““ÖŸÖ²Ö µÖÖµÖÖ·ÖµÖ �êú †Ö¤êü»Ö ¯Ö´ü �ú²Öê×™üµÖÖë �úÖ °ÖÖÖÖ

†Ö×¤ü Öê Û¿¡ÖµÖÖë �úß °ÖÖß °ÖÖÖ‡Ô ”û×ºÖ �úÖê °Ö¤ü·Ö ×¤üµÖÖ Âîü…``2

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê †Öê�ú �úÖÖæÖß ¯ÖÏÖºÖ¬ÖÖÖ ×�ú‥ �Ö‥… ×„ÖÖ�úÖ ¿ÖÓ�êúŸÖ �ú´üÖÖ

†×¬Ö�ú •¯ÖµÖã…ŸÖ ÂüÖê�ÖÖ… µÖ£ÖÖ -1) ×Âü¤æü •¢Ö´üÖ×¬Ö�úÖ´ü †×¬Ö×ÖµÖ²Ö �êú †Öã¿ÖÖ´ü ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú ¿ÖÓ¯Ö×¢Ö ²Öë

¯Öã¡ÖÖë �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¯Öã×¡ÖµÖÖë �úÖê •¢Ö´üÖ×¬Ö�úÖ´ü ¯ÖÏ¤üÖÖ �ú´üÖÖ… 2) ¿Ö²ÖÖÖ °ÖêŸÖ×Ö�ú †×¬Ö×ÖµÖ²Ö ¿ÖÖË 1976 �êú

†Öã¿ÖÖ´ü ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë †Öî ü ¯Öãµý¾ÖÖë �êú ×·Ö‥ ¿Ö²ÖÖÖ �úÖµÖÔ ÂêüŸÖã ¿Ö²ÖÖÖ ºÖêŸÖÖ ºµÖºÖ¿£ÖÖ �úß �Ö‡Ô… 3) ±ÖÖ´üŸÖßµÖ

¤Óü›ü¿ÖÓ×ÂüŸÖÖ ²Öë µÖê ¯ÖÏÖºÖ¬ÖÖÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ ×�ú ¯Ö×ŸÖ †£ÖºÖÖ †µÖ ×�ú¿Öß ×´ü»ŸÖê¤üÖ´ü «üÖ´üÖ ²Ö×Âü·ÖÖ ¯Ö´ü ×Ö¤ÔüµÖŸÖÖ

�úß „ÖÖŸÖß Âîü ºÖÖê ¤Óü›ü �êú ×·Ö‥ ¯ÖÖ¡Ö ÂüÖê�ÖÖ… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �êú ¯ÖÏÖºÖ¬ÖÖÖ ÖÖ´üß �êú ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö ²ÖêÓ

¿ÖÂüÖµÖ�ú ´üÂêü Âîü… ºÖÓ¤üÖÖ ¿Ö…¿ÖêÖÖ �úÖ µÖÂü †×±Ö²ÖŸÖ Âîü ×�ú -``µÖ×¤ü †Ö„Ö ²Ö×Âü·ÖÖ †¯ÖÖÖ �ÖÖêµÖÖ

†ÖŸ²Ö×ºÖ»ºÖÖ¿Ö ¯ÖãÖ: „Ö�ÖÖ ·Öê, ŸÖÖê �úÖê‡Ô ŸÖÖ�úŸÖ •¿Öê ¿Ö»Ö…ŸÖ ÂüÖêÖê ¿Öê ÖÂüà ´üÖê�ú ¿Ö�úŸÖß… ¿ÖÖË 2001

²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö ºÖ¾ÖÔ �úê µý¯Ö ²Öë †ÖµÖÖê×„ÖŸÖ ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü, ‡¿Ö×·Ö‥ ×�ú ``²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ¿Ö»Ö…ŸÖ °ÖÖ�ú´ü

¿Ö»Ö…ŸÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö †Öî ü ´üÖ¾™Òü �úß ¿£ÖÖ¯ÖÖÖ �ú´ü ¿Ö�êú †Öî ü †¯ÖÖê ‧Ö´ü-¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü •úß ÃÖ´ÖéÛ¬¤ü ´Öë ¯ÖãºþÂÖ •êú ÃÖÖ£Ö

�ú¤ü²Ö ¿Öê �ú¤ü²Ö ×²Ö·ÖÖ�ú´ü “Ö·Ö ¿Ö�êú…``3

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úê ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö ÂêüŸÖã ÂüÖê ´üÂêü ¯ÖÏÖºÖ¬ÖÖÖÖë ‥ºÖÓ ¯ÖÏµÖÖ¿ÖÖë �úÖê ¬µÖÖÖ ²Öë ´ü�ÖŸÖê Âãü‥

·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �êú ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²Öë ·Öê�ÖÖ ×�úµÖÖ Âîü…

3) ¸üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ÃÖ•Ö´Öß•ú¸ü•Ö - ×ºÖ»ºÖ¯Ö™ü·Ö ¯Ö´ü ÖÖ´üß �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú �Öê¡ÖÖë ²Öë ±Öæ×²Ö�úÖ Ö�Ö�µÖ ´üÂüß

Âîü… †ŸÖ‥ºÖ ÖÖ´üß �úÖê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú �Öê¡Ö ²Öë ¿ÖÂü±ÖÖ�Öß �ú´üÖê ÂêüŸÖã ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�ú‥ �Ö‥… - ``·ÖÖê�úŸÖÓ¡ÖÖŸ²Ö�ú

ºµÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ †×¬Ö�úÖ×´üŸÖÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ¯ÖÏ×�ÎúµÖÖ �êú ×ºÖ�úÖ¿Ö ²Öë ‥�ú †×ÖºÖÖµÖÔ �ú¤ü²Ö Âîü… ‡¿Ö�úÖ

•§êü»µÖ ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úß ²Öã�µÖ ¬ÖÖ´üÖ ²Öë ·ÖÖÖÖ †Öî ü •Âëü ×�ú¿Öß ±Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ°ÖÓ¬Ö ºÖ

†·Ö�ÖÖºÖ ¿Öê ²ÖãÛ…ŸÖ ×¤ü·ÖÖÖÖ Âîü… ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú †×¬Ö�úÖ´ü ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�ú‥ „ÖÖÖê �úß ¯Ö×´ü�ú·¯ÖÖÖ

•Ö�êú •Ÿ£ÖÖÖ �êú ×·Ö‥ †Öî ü ·Öï×�Ö�ú †¿Ö²ÖÖÖŸÖÖ ŸÖ£ÖÖ ±Öê¤ü±ÖÖºÖ •²Öæ·ÖÖ ÂêüŸÖã ‥�ú ¿Ö»Ö…ŸÖ ‥ºÖÓ †×ÖºÖÖµÖÔ

²ÖÖ¬µÖ²Ö �êú µý¯Ö ²Öë �úß �ÖµÖß Âîü… ‡¿Ö�êú †Öã¿Ö´ü�Ö ²Öë ±ÖÖ´üŸÖ �úÖ ¿ÖÓ×ºÖ¬ÖÖÖ ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖê ¿Ö²ÖÖÖ

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú †×¬Ö�úÖ´üÖë �úß �ÖÖ´Óü™üß ¯ÖÏ¤üÖÖ �ú´üŸÖÖ Âîü…``4

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú †×¬Ö�úÖ´ü �úÖê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖê �êú ×·Ö‥

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë Öê †ÖÓ¤üÖê·ÖÖ ×�ú‥ ×„Ö¿Ö�êú ¯ú·Ö¿ºÖµý¯Ö ‡�·ÖÓ›ü ²Öë ¿ÖÖË 1918 ²ÖêÓ ¯ÏúÖ¿Ö ²ÖêÓ ¿ÖÖË 1920 ²Öë,

†²Ö×´ü�úÖ ²Öë ¿ÖÖË 1944 ²Öë †Öî ü ±ÖÖ´üŸÖ ²Öë ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ¿ÖÖ£Ö •¿Öê ²ÖŸÖÖ×¬Ö�úÖ´ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü†Ö…

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë ºµÖÖ¯ŸÖ ¤æü×¾ÖŸÖ ²ÖÖÖêºÖé×¢Ö �êú �úÖ´ü�Ö ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ‡¿Ö �Öê¡Ö ²Öë †Ö�Öê †ÖÖê ²Öë ×Âü“Ö�úŸÖß ´üÂüß Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã †°Ö Û¿£Ö×ŸÖ �ãú”û †Ó»ÖÖë ²Öë °Ö¤ü·Ö ´üÂüß Âîü… ±ÖÖ´üŸÖ ²Öë ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú �Öê¡Ö ²Öë ±Öß ²Ö×Âü·ÖÖ †Ö´ü�Ö�Ö •úÖê

¿ºÖß�úÖ´ü ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ½Öß²ÖŸÖß »Öß·ÖÖ ¤üß×�ÖŸÖ, ²Ö²ÖŸÖÖ °ÖòÖ„Öá, ¿Öã½Öß ²ÖÖµÖÖ¤êüºÖß, ½Öß²ÖŸÖß ´üÖ°Ö›üß ¤êüºÖß,

¿Öã“ÖêŸÖÖ �éú¯Ö·ÖÖÖß, „ÖµÖ ·Ö×·ÖŸÖÖ, •²ÖÖ ±ÖÖ´üŸÖß, ºÖ¿ÖÓã¬Ö´üÖ ´üÖ„Öê, †Ö×¤ü ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ²Öã�µÖ²ÖÓ¡Öß ¯Ö¤ü ¯Ö´ü †Ö¿ÖßÖ

ÂüÖê “Öã�úß Âîü… ¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, Û¿£Ö×ŸÖ µÖÂü Âîü ×�ú ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖŸÖÖ‡Ô ¯ÖÖ™üß·Ö ´üÖ¾™Òü¯Ö×ŸÖ, ²Öß´üÖ �ãú²ÖÖ´üß ·ÖÖê�ú¿Ö±ÖÖ �úß

†¬µÖ�ÖÖ, ¿ÖÖê×ÖµÖÖ �ÖÖÓ¬Öß ¿Ö¢ÖÖ ¯Ö�Ö �úß ÖêŸÖÖ, ¿Öã¾Ö²ÖÖ ¿ºÖ´üÖ„Ö ×ºÖ´üÖê¬Öß ¯Ö�Ö ÖêŸÖÖ �êú µý¯Ö ²Öë �úÖµÖÔ �ú´ü ´üÂüß

Âîü… ¿ÖÖË 2009 �êú ×ÖºÖÖÔ“ÖÖ ²Öë ¿ÖÖÓ¿Ö¤ü ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úß ¿ÖÓ�µÖÖ °ÖœÍüß Âîü… µÖÂü »Öã±Ö ¿ÖÓ�êúŸÖ Âîü… †Öê�ú

¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖÖë ²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ �ÖÏÖ²Ö ¿Ö±ÖÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖ Âîü… †Öî ü �ÖÖÑºÖÖë �êú ¿Ö²Ö�ÖÏ ×ºÖ�úÖ¿Ö �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´ü ´üÂüß Â îüÓ…

›üÖò. ¯Öß. �êú. “ÖŸÖãºÖì¤üß ×·Ö�ÖŸÖê ÆÓîü ×•ú - ``¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖ ´üÖ„Ö ¿£ÖÖ×Ö�ú ¿ŸÖ´ü ¯Ö´ü ×ºÖ�úÖ¿Ö �úÖ ¿Ö°Ö¿Öê ¿Ö»Ö…ŸÖ

²ÖÖ¬µÖ²Ö Âîü… ‡¿Ö�úß ¿Öã§éüœÍüŸÖÖ ²Öë ×ºÖ�úÖ¿Ö �úß ŸÖ£ÖÖ ²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö �úß †¯ÖÖ´ü ¿ÖÓ±ÖÖºÖÖÖ‥Ñ ×”û¯Öß Âãü‡Ô

Âîü… ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ †¯ÖÖß ¿ÖÓºÖî¬ÖÖ×Ö�ú ×„Ö²²Öê¤üÖ×´üµÖÖë �úÖ ×ÖºÖÖÔÂü ¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ¯ÖæºÖÔ�ú �ú´ü ¿Ö�êú ‡¿Ö�êú ×·Ö‥ •Ö�êú

¿ÖÖ£Ö ×ºÖ×±ÖÖ ¿ŸÖ´üÖë ¯Ö´ü ÂüÖêÖê ºÖÖ·Öê ±Öê¤ü±ÖÖºÖ �úÖê ¤æü´ü ×�úµÖÖ „ÖÖÖÖ †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü… ¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖ ¿ÖÓ¿£ÖÖ†Öë ²Öë

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úß ±ÖÖ�Öß¤üÖ´üß �úÖê †Öî ü †×¬Ö�ú ¯ÖÏ±ÖÖºÖß °ÖÖÖÖÖ ²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö �úß ¿Ö°Ö¿Öê °Ö›Íüß †Öî ü

¿ÖºÖÖÔ×¬Ö�ú ²ÖÂüŸºÖ¯Öæ�ÖÔ †ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ Âîü… ´üÖ„µÖ ¿Ö´ü�úÖ´üÖë �êú ¿ŸÖ´ü ¯Ö´ü ×�ú‥ „ÖÖÖê ºÖÖ·Öê ¿Ö�úÖ´üÖŸ²Ö�ú ¯ÖÏµÖÖ¿Ö

‡¿Ö ×¤ü»ÖÖ ²Öë ²ÖÂüŸºÖ¯Öæ�ÖÔ µÖÖê�Ö¤üÖÖ ¤êü ¿Ö�úŸÖê Âïü…``5

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úß Û¿£Ö×ŸÖ ¿ÖÓŸÖÖê¾Ö¯ÖÏ¤ü Ö ÂüÖêŸÖê Âãü‥ ±Öß †Ö»ÖÖ¤üÖµÖ�ú †ºÖ»µÖ Âîü… ²Öî¡ÖêµÖß

¯Öã¾¯ÖÖ „Öî¿Öß ·Öê×�Ö�úÖ Öê †¯ÖÖê •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ �úÖ ºÖ�ÖÔÖ �ú´ü ÖÖ´üß �úÖê

¯ÖÏê ü�ÖÖ †Öî ü ¯ÖÏÖêŸ¿ÖÖÂüÖ Âüß ×¤üµÖÖ Âîü…

‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü ¿Ö²Ö�úÖ·ÖßÖ ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ¬ÖÖÙ²Ö�ú µý×œÍüµÖÖë, ¯ÖÏÖ“ÖßÖ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë, ¬Ö²ÖÔ �êú ÖÖ²Ö ¯Ö´ü ºµÖÖ¯ŸÖ

†Ó¬Ö×ºÖ»ºÖÖ¿ÖÖë „ÖÖ×ŸÖ�ÖŸÖ ¿ÖÓ�ãú×“ÖŸÖŸÖÖ †Ö×¤ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö„Ö�Ö ÂüÖê ´üÂüß Âîü… ºÖê ¿ÖÖÓ¿�éú×ŸÖ�ú �Öê¡Ö „Öî¿Öê ¿ÖÓ�ÖßŸÖ,

ÖÖ™ü�ú, ¤æü´ü¤ü»ÖÔÖ, †Ö�úÖ»ÖºÖÖ�Öß, ×“Ö¡Ö¯Ö™ü †Ö×¤ü �Öê¡ÖÖë ²ÖÓê ¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö �ú´üŸÖß Âãü‡Ô †¯ÖÖß �ú·ÖÖ µý×“Ö �úÖê

×ºÖ�ú×¿ÖŸÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü…

4) ¿Öî×•Ö•ú ÃÖ•Ö´Öß•ú¸ü•Ö - ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖ µÖÂü ¤ãü¤ðüºÖ ´üÂüÖ Âîü ×�ú µÖÂüÖÑ ÖÖ´üß ×»Ö�ÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö¤îüºÖ

ŸÖ™ü¿£Ö ±ÖÖºÖ ´üÂüÖ Âîü… °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú ¯ÖÏÖ Óü±Ö ŸÖ�ú ÖÖ´üß �úÖê ×»Ö�ÖÖ ¿Öê ºÖÓ×“ÖŸÖ ´ü�ÖÖ „ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… ‡¿Ö�úÖ

�úÖ´ü�Ö ¯Öãµý¾Ö ºÖ“ÖÔ¿ºÖ £ÖÖ… ÖÖ´üß ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË •¿Ö�úß ¤üÖ¿ÖŸÖÖ �úÖê �îú¿Öê ¿ÖÂüÖ �ú´ü ¿Ö�úŸÖß

£Öß? µÖÂü ¿ÖÖî±ÖÖ�µÖ Âîü ×�ú °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú ¯ÖÏÖ Óü±Ö ²Öë ¿Ö²ÖÖ„Ö ¿Öã¬ÖÖ´ü�úÖë Öê ¿¡Öß ×»Ö�ÖÖ �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö

×�ú‥… ²ÖÂüÖ´üÖ¾™Òü ²Öë ¿ÖÖ×ºÖ¡Öß°ÖÖ‡Ô ¯ãú·Öê Öê ‡¿Ö ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²ÖÓê „ÖÖ�Öé×ŸÖ �úß… ¿ºÖÓŸÖ¡ÖŸÖÖ ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë

�úÖê »Öî�Ö×�Ö�ú ¿Öã×ºÖ¬ÖÖ‥Ñ ¯ÖÏ¤üÖÖ �úß �Ö‡Ô… ¤êü»Ö �êú ¿Ö±Öß ´üÖ„µÖÖë †Öî ü �ëú¦ü»ÖÖ×¿ÖŸÖ ¯ÖÏ¤êü»ÖÖë ²Öë ·Ö›Íü×�úµÖÖë �êú

×·Ö‥ ¯ÖÏÖ£Ö×²Ö�ú ×»Ö�ÖÖ ×Ö:»Öã·�ú �úß �Ö‡Ô †Öî ü †Ö„Ö Û¿£Ö×ŸÖ µÖÂü Âîü ×�ú �ú‡Ô ´üÖ„µÖÖë ²Öë ¿ÖÖŸÖ�ú ŸÖ�ú �úß

×»Ö�ÖÖ ×Ö:»Öã·�ú Âîü… ×»Ö�ÖÖ ÖÖ´üß ×ºÖ�úÖ¿Ö �úÖ †Ö¬ÖÖ´ü Âîü… ÖÖ´üß „ÖßºÖÖ �êú ²ÖÂüŸºÖ¯Öæ�ÖÔ ¯ÖÏ»ÖÖë �úÖê „ÖÖÖÖê-

ÃÖ´Ö†ÖÖê †Öî ü ¿Öã·Ö†ÖÖÖê ÂêüŸÖã †Öã¿ÖÓ¬ÖÖÖ ¿ÖÓ¿£ÖÖÖ ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ ×�ú‥ �Ö‥… ×„Ö¿Ö�êú �úÖ´ü�Ö ¿¡Öß ×»Ö�ÖÖ �úÖê »ÖÛ…ŸÖ

¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü‡Ô… ×ºÖ»ºÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ¿ŸÖ´ü ¯Ö´ü `¿Öë™ü´ü ¯úÖò ü ºÖß²Öê¿Ö ›êüºÖ·Ö¯Ö²Öê™ü ¿™ü›üß„Ö` ¯ÖÏÖ Óü±Ö ×�ú‥ �Ö‥… ‥¿Ö.

‥Ö. ›üß. ™üß. ²Ö×Âü·ÖÖ ×ºÖ»ºÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ‡¿Öß ×¤ü»ÖÖ ²Öë ‥�ú ¿Ö´üÖÂüÖßµÖ �úÖµÖÔ Âîü… ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖßÖ ¿ŸÖ´ü ¯Ö´ü ±Öß

`µÖãºÖŸÖß ¿Ö±ÖÖ†ÖÓê �úß ¿£ÖÖ¯ÖÖÖ �úß �Ö‡Ô… ¯Ö¡Ö�úÖ×´üŸÖÖ �êú ×»Ö�Ö�Ö �êú «üÖ´üÖ †Öê�ú µÖãºÖ×ŸÖµÖÖÑ †Ö„Ö ¯Ö¡Ö-

¯Ö×¡Ö�úÖ†Öë ‥ºÖÓ ²Öß×›ÍüµÖÖ ¿Öê „Öã›Íüß Âîü… ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö ÂêüŸÖã Û¿¡ÖµÖÖÑ �úÖ ¿ÖÖ�Ö´ü ‥ºÖÓ ×»Ö×�ÖŸÖ

ÂüÖêÖÖ †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü… †Ö„Ö Û¿£Ö×ŸÖ µÖÂü Âîü ×�ú ¤êü»Ö ²Öë ×»Ö×�ÖŸÖ Û¿¡ÖµÖÖÑ 23 ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖŸÖ Âîü… ²ÖÂüÖŸ²ÖÖ �ÖÖÓ¬Öß Öê

ÛÃ¡ÖµÖÖë •úß ×¿Ö•ÖÖ •êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë •úÆüÖ £ÖÖ ×•ú -`µÖ×¤ü ¯Öãµý¾Ö ×»Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖÂü �êúºÖ·Ö ºµÖÛ…ŸÖ�ÖŸÖ

„ÖßºÖÖ �êú ×·Ö‥ ×»Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ·Öê×�úÖ µÖ×¤ü ²Ö×Âü·ÖÖ ×»Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü ŸÖÖê ¯Öæ üÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü ×»Ö×�ÖŸÖ ²ÖÖÖÖ

„ÖÖŸÖÖ Âîü…` ¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú �Ö´üß°Öß �úÖ •²Öæ·ÖÖ ¿ÖÖÓ¿�éú×ŸÖ�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú „ÖßºÖÖ ²Öë ¿Öã¬ÖÖ´ü ·ÖÖÖê

ÂêüŸÖã »ÖÛ…ŸÖ»ÖÖ·Öß ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿¡Öß ×»Ö�ÖÖ Âîü… °ÖœÍüŸÖß Âãü‡Ô „ÖÖ¿ÖÓ�µÖÖ Öê ¯Ö×´üºÖÖ´ü ¿Ö²ÖÖ„Ö ‥ºÖÓ ´üÖ¾™Òü �êú „ÖßºÖÖ ²Öë

†Öê�ú ¿Ö²Ö¿µÖÖ†Öë �úÖê „Ö²Ö ×¤üµÖÖ Âîü… ¯ÖÏ„ÖÖÖ ¤ü´ü ²Öë µÖ×¤ü �ú²Öß �ú´üÖÖ ÂüÖê ŸÖÖê ¿¡Öß ×»Ö�ÖÖ †×ÖºÖÖµÖÔ Âîü…

‡¿Ö¿Öê ¿¡Öß ²Öë ×Ö�ÖÔµÖ ·ÖêÖê �úß �Ö²ÖŸÖÖ �úÖ ×ºÖ�úÖ¿Ö ÂüÖêŸÖÖ Âîü… †Öî ü ºÖÂü †£ÖÖÔ„ÖÔÖ ±Öß �ú´ü ¿Ö�úŸÖß Âîü…

°Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ŸÖ�ú †ÖŸÖê-†ÖŸÖê ÖÖ´üß ×»Ö�ÖÖ ²Öë ¯ÖÏ�Ö×ŸÖ Âãü‡Ô Âîü… †Ö„Ö ºÖÂü

»Öî�Ö×�Ö�ú ¿ŸÖ´ü ¯Ö´ü †Âü²ÖË ±Öæ×²Ö�úÖ ×Ö±ÖÖ ´üÂüß Âîü… ×»Ö�ÖÖ, ×“Ö×�úŸ¿ÖÖ, ŸÖ�úÖß�úß, ºÖî‟ÖÖ×Ö•ú, •ú»ÖÖ,

¿ÖÖ×ÂüŸµÖ †Ö×¤ü ¿Ö±Öß »Öî�Ö×�Ö�ú �Öê¡ÖÖë ²Öë ºÖÂü †¯ÖÖÖ ¯ÖÏ±ÖÖºÖ ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú´ü ´üÂüß Âïü… ×»Ö�ÖÖ �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö²Öë

†ÖŸ²Ö×ºÖ»ºÖÖ¿Ö „ÖÖ�ÖÏŸÖ Âãü†Ö Âîü… ºÖÂü †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö“ÖêŸÖ Âãü‡Ô Âîü… ›üÖò. ¿Öã»Öß·ÖÖ �Öã¯ŸÖÖ �êú »Ö°¤üÖë

´Öë - ``¿¡Öß �úÖ †ÖŸ²Ö×ºÖ»ºÖÖ¿Ö †Öî ü ¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖ ·ÖÖî™üÖµÖÖ „ÖÖ‥, •¿Öê ¿¡ÖßŸºÖ †Öî ü ¿ÖŸÖßŸºÖ �êú ¿ŸÖ´ü ¿Öê •¯Ö´ü

•šüÖ�ú´ü ¿Ö““Öê †£ÖÖí ²Öë ²ÖÖÖºÖßµÖ ¤ü„ÖÖÔ ÂüÖ×¿Ö·Ö �ú´üÖê ²Öë ¿Ö�Ö²Ö °ÖÖÖµÖÖ „ÖÖ‥, ¿ÖÖ£Ö Âüß •¿Öê ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ

×ºÖ�úÖ¿Ö �úÖ ‥ê¿ÖÖ ¯ÖÖšü ¯ÖœÍüÖµÖÖ „ÖÖ‥, ×„Ö¿Ö¿Öê ºÖÂü ¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖß ŸÖÖê °ÖÖê…``6

¿Ö²Ö�ÖÏŸÖ: ¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, ÖÖ´üß Âü´ü �Öê¡Ö ²Öë †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê ¿Ö�Ö²Ö ×¿Ö¬¤ü �ú´üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´ü ´üÂüß Âïü…

•¿Ö�úß »Öî�Ö×�Ö�ú ¯ÖÏ�Ö×ŸÖ, ¯Ö×´üºÖÖ´ü ‥ºÖÓ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖ •¿Ö�úß †Öê ü ¤êü�ÖÖê �úÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö ²ÖÓê ±Öß °Ö¤ü·ÖÖºÖ

†ÖµÖÖ Âîü… ¿¡Öß �úß ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ †Öî ü •¿Ö�úÖ ¿Ö°Ö·Öß�ú´ü�Ö �úÖ ¯ÖÏ²Öã�Ö †Ö¬ÖÖ´ü †£ÖÔ Âîü… ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê

¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°Öß ÂüÖê ´üÂüß Âîü… ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú �Öê¡Ö ²ÖÓê •¿Ö�úÖ ¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö ±Ö·Öê Âüß ²ÖÓ¤ü �Ö×ŸÖ ¿Öê ÂüÖê ´üÂüÖ ÂüÖê… ºÖÂü »Öß‧ÖÐ Âüß

‡¿Ö �Öê¡Ö ²Öë †×¬Ö�úÖ×¬Ö�ú ¿ÖÓ�µÖÖ ²Öë ¿Ö�Ö²Ö ×¿Ö¬¤ü ÂüÖê�Öß… ‡¿Ö²Öë †¿ÖÂü²Ö×ŸÖ ÖÂüà ÂüÖê ¿Ö�úŸÖß… ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ ¿¡Öß

¬ÖÖÙ²Ö�ú †Ö›Óü°Ö´üÖë, ¯ÖÖ�ÖÓ›üÖë, †Ó¬Ö×ºÖ»ºÖÖ¿ÖÖë ¿Öê •°Ö´ü�ú´ü †¯ÖÖß „Ö›ÍüºÖŸÖ Û¿£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖê ŸµÖÖ�Ö ´üÂüß Âîü… ÖÖ´üß

¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �êú •¯ÖµÖãÔ…ŸÖ ¿Ö±Öß †ÖµÖÖ²ÖÖë �úÖê ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë «üÖ´üÖ ×·Ö×�ÖŸÖ †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë

¸êü•ÖÖÓ×�úŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ×„ÖÖ�úÖ ×ºÖºÖê“ÖÖ ¯Ö´üºÖŸÖá †¬µÖÖµÖÖë ²Öë ×�úµÖÖ „ÖÖ ´üÂüÖ Âîü…

--------------

- ÃÖÓ¤ü³ÖÔ •ÖÏÓ£Ö -

1) ×´ü¿Ö“ÖÔ Ø·Ö�ú - 62 , ›üÖò. Öß´üÖ Ø¿ÖÂü - ¯Öé. 132

(›üÖò. ¿Öã¬ÖÖ ²Ö·ÖîµÖÖ- ×´ü¯ÖÖê™Ôü †ÖòÖ ºÖ�Ôú»ÖÖ¯¿Ö, Öê»ÖÖ·Ö ×´ü„ÖÖ·Ö †ò�›ü ¿™êü™ü ·ÖêºÖê·Ö 2004-05)

2) ¿¡ÖßŸºÖºÖÖ¤üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ ¿Ö²ÖÖ„Ö †Öî ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ - •Ö´ÖÖ ¿Ö´ÖÖÔ, ¯Öé. 96

3) ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖ ¿ÖÓ¿ÖÖ´ü †Öî ü †×¬Ö�úÖ´ü - ºÖÓ¤üÖÖ ¿Ö…¿ÖêÖÖ, ¯Öé. 174

4) ‡…�úß¿ÖºÖß ¿Ö¤üß �úß †Öê ü - ¿ÖÓ ÖÖ¤üÖ ¿Öã²ÖÖ �éú¾�Ö�úÖÓŸÖ, ¯Öé. 57

5) ×´ü¿Ö“ÖÔ Ø·Ö�ú-62 ²Ö‡Ô 2009 - ›üÖò. ¯Öß. �êú. “ÖŸÖãºÖì¤üß, ¯Öé. 93

6) ‡…�úß¿ÖºÖß ¿Ö¤üß �úß †Öê ü - ¿ÖÓ ÖÖ¤üÖ ¿Öã²ÖÖ �éú¾�Ö�úÖÓŸÖ, ¯Öé. 73

×«üŸÖßµÖ †¬µÖÖµÖ

``ØÆü¤üß �úß ´Ö×Æü»ÖÖ »Öê×�Ö�úÖ‹Ñ ‹¾ÖÓ •Ö�êú •¯ÖµÖÖÃÖÖë

�úÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖÖŸ´Ö�ú †¬µÖµÖÖ``

ØÂü¤üß ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �úÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö ¿ÖÖ�Öß Âîü ×�ú °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �úÖ †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ²Ö×Âü·ÖÖ ·Öê�ÖÖ �úß

¥üÛ¾™ü ¿Öê ²ÖÂüŸºÖ¯Öæ�ÖÔ ´üÂüÖ Âîü… ‡¿Ö ¤ü»Ö�ú ²Öë †Öê�ú ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê �úÂüÖÖß ‥ºÖÓ •¯ÖµÖÖ¿Ö ¤üÖêÖÖë ×ºÖ¬ÖÖ†Öë �úÖê

ÃÖ´Öé¬¤ü •ú¸ü ÖÖ¸üß ×¾ÖÂÖµÖ�ú †¯ÖÖß Ø“ÖŸÖÖ ‥ºÖÓ Ø“ÖŸÖÖ �úÖê †×±ÖºµÖÓ×„ÖŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ‡Ö�êú ·Öê�ÖÖ ²Öë ÖÖ´üß

¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö ¯ÖÏ²Öã�Ö ´üÂüÖ Âîü… ‡¿Öß ¤ü»Ö�ú ²Öë �ú‡Ô •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úß ´ü“ÖÖÖ‥Ñ Âãü‡Ô… �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß, »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ

»ÖÖ¿¡Öß, ×“Ö¡ÖÖ ²Öé¤Ëü�Ö·Ö, ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ, ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ, “Ö¦ü�úÖŸÖÖ �êú °ÖéÂüŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‥… µÖê ¿Ö±Öß

·Öê×�Ö�úÖ‥Ñ ²Ö×Âü·ÖÖ ·Öê�ÖÖ ²Öë »Öß¾ÖÔ¿£Ö ²ÖÖÖß „ÖÖŸÖß Âïü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ †¬µÖÖµÖ ²Öë ‡Ö�êú †Öî ÖµÖÖ×¿Ö�ú �éú×ŸÖŸºÖ �úÖ

¯Ö×´ü“ÖµÖÖŸ²Ö�ú †¬µÖµÖÖ ‥ºÖÓ ×ºÖ»·Öê¾Ö�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ×„Ö¿Ö¿Öê •Ö�êú ·Öê�ÖÖ �úÖ •§êü»µÖ ¿¯Ö¾™ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü…

´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ :-

²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ �úÖ „Ö²Ö �ú·Ö�ú¢ÖÖ �êú ‥�ú ¿Öã¿ÖÓ ÖÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë 25 †…™æü°Ö´ü 1938 �úÖê Âãü†Ö… µÖÂü

¯Ö×´üºÖÖ´ü ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ ‥ºÖÓ ¿Öã¿ÖÓ¿�úÖ×´üŸÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü Âîü… •Ö�êú ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë “ÖÖ´ü °ÖÂüÖë ‥ºÖÓ ‥�ú ±ÖÖ‡Ô Âîü… ¿Öã½Öß

²ÖÓ„Öã·Ö ±Ö�ÖŸÖ ØÂü¤üß �úß ¿Öã ÖÏ×¿Ö¬¤ü ·Öê×�Ö�úÖ Âîü… ¤æü¿Ö´üß °ÖÂüÖ †“Ö·ÖÖ °ÖÓ¿Ö·Ö †Ó�ÖÏê„Öß ²Öë ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¿Öé„ÖÖ

�ú´üŸÖß Âîü… ±ÖÖ‡Ô ´üÖ„ÖßºÖ „ÖîÖ �ú×ºÖ Âïü… ²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß �úÖ ×�ú»ÖÖê üÖºÖ¿£ÖÖ ¿Öê Âüß †¬µÖµÖÖ ºÖÖ“ÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ

»Ö•ÖÖ¾Ö-†Öã�úÖºÖ ´üÂüÖ Âîü… µÖª×¯Ö •ÂüÖëÖê †£ÖÔ»ÖÖ¿¡Ö ²Öë ¿ÖÖŸÖ�úÖê¢Ö´ü ¯Ö¤üºÖß ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �úß Âîü, ×¯ú´ü ±Öß ºÖê ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ

�êú ¯ÖÏ×ŸÖ †Ö�úÙ¾ÖŸÖ ´üÂüßÓ Âîü… ŸÖßÖ ºÖ¾ÖÔ ŸÖ�ú †¬µÖÖ¯ÖÖ �ú´üÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË •ÂüÖëÖê ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ-ÃÖé„ÖÖ �úß †Öê ü

¬µÖÖÖ ×¤üµÖÖ… •Ö�êú ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë „ÖÖê °ÖÖê·›üÖê¿Ö Âîü •¿Ö�úÖ ´êü�ÖÖÓ�úÖ �ú´üŸÖß Âãü‡Ô ›üÖò. »Öß·Ö¯ÖÏ±ÖÖ ºÖ²ÖÖÔ Öê ×·Ö�Ö Ö

Æîü -``½Öß²ÖŸÖß �Ö�ÖÔ °ÖÖê·›ü Âîü, •Ö�úÖ ·Öê�ÖÖ ±Öß °ÖÖê·›ü Âîü, ¿ÖÂüÖÖã±Öæ×ŸÖ Ö ºÖê “ÖÖÂüŸÖß Âïü, Ö ºÖê °ÖÖÑ™üŸÖß

Âîü........„ÖßºÖÖ ²Öë ¤ãü´üÖºÖ-×”û¯ÖÖºÖ ºÖê „ÖÖÖŸÖß ÖÂüßÓ †Öî ü †¯ÖÖê ·Öê�ÖÖ �úÖê ±Öß •ÂüÖëÖê •¿Öß �êú †Öã¶þ¯Ö

œüÖ·ÖÖ Âîü… •Ö�úß „Öî×ºÖ�ú ŸÖé¾�ÖÖ†Öë �úß ¿ÖÂü„Ö, ¿¯Ö¾™ü †×±ÖºµÖÛ…ŸÖ ±Öß †¯ÖÖê ¯ÖÏ×ŸÖ °ÖÖê·ÖÖ �ÖµÖÖ ¿Ö“Ö Âîü…

‥�ú ¿Öæ�²Ö ¯ÖÖ´ü¤ü»Öá ºÖê¤üÖÖ¬ÖÖ´üÖ •Ö�êú ·Öê�ÖÖ †Öî ü ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ²Öë °ÖÂüŸÖß Âãü‡Ô ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Âîü, ºÖÂü �ú±Öß ÂÑü¿Öß

²Öë ”û·Ö�úŸÖß Âîü ŸÖÖê �ú±Öß »Öã¬¤ü ¡ÖÖ¿Ö¤üß °ÖÖ�ú´ü •±Ö´üŸÖß Âîü…``

1

²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß �úÖ ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ‥ºÖÓ •Ö�êú „ÖßºÖÖÖÖã±ÖºÖ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �úß ¯ÖÏê ü�ÖÖ Âîü… ¿ÖÓºÖê¤üÖ»Öß·Ö ²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß ”ûÖê™êü

°Ö““ÖÖë �úÖê “Öæ›Íüß �úÖ ü�ÖÖÖÖë ²Öë †Ö�Ö �êú °Öß“Ö �úÖ“Ö �úÖ �úÖ²Ö �ú´üŸÖê Âãü‥ ¤êü�ÖŸÖß Âîü… ×„Ö¿Ö�úÖ ºÖ�ÖÔÖ `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö`

²Öë ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… 1984 ²Öë ±ÖÖê ÖÖ·Ö ²Öë ‧Ö×™üŸÖ �Öî¿Ö ¤ãü‧ÖÔ™üÖÖ ¿Öê ºÖê ‡ŸÖÖß †ÖÂüŸÖ Âãü‡Ô ×�ú •ÂüÖëÖê `•¤üÖ¿ÖßÖŸÖÖ

�úÖ „ÖÂü´ü` ÖÖ²Ö�ú ·Öê�Ö ×·Ö�ÖÖ… ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ�úÖ´ü †¯ÖÖê ¿Ö²ÖµÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖÏ×ŸÖ°Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü… †ŸÖ: Ø“ÖŸÖ�ú ²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß

Öê ¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú †ÖŸÖÓ�úºÖÖ¤ü �êú ²Öæ·Ö �úÖ´ü�ÖÖë �úß ²Öß²ÖÖÓ¿ÖÖ `´Óü�Ö-œÓü�Ö` �êú ‥�ú ×Ö°ÖÓ¬Ö ²Öë ¤üß Âîü… •Ö�úÖ ÖÖ´üß

×ºÖ²Ö»ÖÔ •Ö�êú �ÖÂüÖ ºÖî“ÖÖ×´ü�ú ‣ú„ÖÖÔ �úÖ ¯Ö×´ü�ÖÖ²Ö Âïü… `“Öã�úŸÖê ÖÂüà ¿ÖºÖÖ·Ö` ²Öë ºÖÂü ‡¿Ö ¯ÖÏ»Ö �úÖê •±ÖÖ´üŸÖß Âîü ×•ú

-``†·Ö�Ö-†·Ö�Ö ¬Ö²ÖÔ ¿Ö²Öã¤üÖµÖÖë �êú ×·Ö‥ ÖÖ�Ö×´ü�ú ¿ÖÓ×ÂüŸÖÖ †·Ö�Ö-†·Ö�Ö Âïü, ¯Ö´ü ¿Ö±Öß ¿¡Öß �êú ×ºÖ¶þ¬¤ü „ÖÖŸÖß Âîü…

²Ö¬µÖ ºÖ�ÖÔ �úß ¿¡Öß �úÖê µÖÂü †µÖÖµÖ �Ö·ÖŸÖÖ Âîü ×�ú ¯Ö×ŸÖ �úß †ÖµÖ ²ÖêÓ, ¯ÖŸÖß �úß ×Âü¿¿Öê¤üÖ´üß ÖÂüà Âîü †Öî ü ¿Ö²°Ö¬Ö

×ºÖ“”êû¤ü ÂüÖêÖê ¯Ö´ü •¿Ö�êú ºÖ °Ö““ÖÖë �êú ±Ö´ü�Ö-¯ÖÖê¾Ö�Ö �úÖ •×“ÖŸÖ ¯ÖÏÖºÖ¬ÖÖÖ ÖÂüà Âîü…``

2

²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß Öê •¯ÖµÖÖ¿Ö, �úÂüÖÖß, ÖÖ™ü�ú, ·Öê�Ö, ¿ÖÓ¿²Ö´ü�Ö ‥ºÖÓ †ÖãºÖÖ¤ü �êú �Öê¡Ö ²Öë ¯ÖµÖÖÔ ŸÖ ·Öê�ÖÖ

×�úµÖÖ Âïü… •Ö�êú ”û: •¯ÖµÖÖ¿Ö 1. •¿Ö�êú ×Âü¿¿Öê �úß ¬Öæ Ö (1975), 2. ºÖÓ»Ö„Ö (1976),

3. ×“ÖŸÖ�úÖê°Ö´üÖ (1979), 4. †×ÖŸµÖ (1980), 5. ²Öï †Öî ü ²Öï (1984), 6. �úšü�Öã·ÖÖ°Ö (1996),

12 •úÆüÖÖß ÃÖÓ•ÖÏÆü - 1. ×�úŸÖÖß �îú¤êü (1975), 2. ™ãü�ú›ÍüÖ-™ãü�ú›ÍüÖ †Ö¤ü²Öß (1977), 3. ›êü¯úÖê×›ü·Ö

„Ö·Ö ´üÂêü Âïü (1978) 4. �·Öê×»ÖµÖ´ü ¿Öê (1980), 5. •¯ÍÔú ¿Öî²Ö (1982), 6. ¤ãü×ÖµÖÖ �úÖ •úÖµÖ¤üÖ

(1983), 7. »ÖÂü´ü �êú ÖÖ²Ö (1990), 8. “ÖÙ“ÖŸÖ �úÂüÖ×ÖµÖÖÑ (1993), 9. ¿Ö²ÖÖ�Ö²Ö (1996), 10.

²Öê êü ¤êü»Ö �úß ×²Ö¸üß, †ÂüÖ! (2001), 11. Âü´üß Ø°Ö¤üß (2004), 12. ¿£Ö×�ÖŸÖ �ú·Ö (2004) ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ

Âãü‥ Âïü… ²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß Öê “ÖÖ´ü ÖÖ™ü�úÖë �úÖ ±Öß ¿Öé„ÖÖ ×�úµÖÖ Âïü - 1. ‥�ú †Öî ü †„ÖÖ°Öß (1978), 2. ŸÖã²Ö

†Öî ü ·ÖÖî™ü †Ö†Öê (1984), 3. „ÖÖ¤æü �úÖ �úÖ·ÖßÖ (1993) 4. ŸÖßÖ �ïú¤êü (1996)…

•ÂüÖëÖê ¿Ö²ÖµÖ-ÃÖ´ÖµÖ ¯Ö¸ü »Öê•Ö, ¯Ö¡Ö-¯Ö×¡Ö�úÖ†Öë ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ×�ú‥… ºÖê ·Öê�Ö ¿ÖÓ�ÖÏÂü �êú ¶þ¯Ö ´Öë ³Öß

¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‥ Âïü - 1. ¸Óü•Ö-œÓü�Ö (1995), 2. “Öã�úŸÖê ÖÂüà ¿ÖºÖÖ·Ö (1997)… •Ö�êú «üÖ´üÖ ×·Ö×�ÖŸÖ ¤üÖê

¿ÖÓ¿²Ö´ü�Ö `¤üß¤üß �úß µÖÖ¤ü ²Öë ŸÖ£ÖÖ `‥�ú ²ÖÂüÖ†Ö�µÖÖÖ ·Ö‧Öã •¯ÖµÖÖ¿Ö-¿ÖÖ ×Ö°Ö™ü �ÖµÖÖ` �Îú²Ö»Ö: ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ

†²ÖéŸÖ (×¿ÖŸÖ²°Ö´ü 1998) ‥ºÖÓ ÂÓü¿Ö (×¿ÖŸÖ²°Ö´ü 1998) ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‥ Âïü…

²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß �úÖ ØÂü¤üß ±ÖÖ¾ÖÖ �êú ¿Ö²ÖÖÖ †Ó�ÖÏê„Öß ¯Ö´ü ±Öß ¯ÖÏ±ÖãŸºÖ Âîü… •ÂüÖëÖê ¿ºÖµÖÓ �úß ´ü“ÖÖÖ†Öë �úÖ

†Ó�ÖÏê„Öß ²Öë †ÖãºÖÖ¤ü ×�úµÖÖ Âîü - µÖ£ÖÖ •¿Ö�êú ×Âü¿¿Öê �úß ¬Öæ Ö - A Touch of Sun, ›êü¯úÖê×›ü·Ö „Ö·Ö ´üÂêü

Æîü - Defodils on fire… •ÂüÖëÖê µÖÖê�Öê»Ö �Öã ŸÖ �úß �úÂüÖ×ÖµÖÖë �úÖ †ÖãºÖÖ¤ü - Sky Scraper ÖÖ´Ö ÃÖê

×�úµÖÖ Âîü… ¿ºÖµÖÓ «üÖ´üÖ ´ü×“ÖŸÖ `†�Ö·Öß ¿Öã°ÖÂü` �úÂüÖÖß �úÖ The Morning after »Öß¾ÖÔ�ú ¿Öê †ÖãºÖÖ¤ü

×�úµÖÖ Âîü… †ÖÛ¿™ÒüµÖÖ ·Öê×�Ö�úÖ ×ºÖ�úß ºÖÖ²Ö �êú •¯ÖµÖÖ¿Ö - Man Never know` �úÖ `‥�ú ×ŸÖ�úÖêÖÖ

¤üÖµÖ´üÖ` »Öß¾ÖÔ�ú ¿Öê †ÖãºÖÖ¤ü ×�úµÖÖ… ‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü ‡„Öê°Ö·Ö ‥Ó›æü¿Ö �êú ‥�úÖÓ�úß Bride from the Hills

�úÖ ØÂü¤üß ¶þ¯ÖÖÓŸÖ´ü `¤ãü·Ö×ÂüÖ ‥�ú ¯ÖÂüÖ›Íü �úß` ÖÖ²Ö ¿Öê ×�úµÖÖ Âîü…

•Ö�êú ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �úÖ †µÖ ±ÖÖ¾ÖÖ†Öë ²Öë ±Öß †ÖãºÖÖ¤ü Âãü†Ö Âîü… µÖ£ÖÖ ¿ÖÖË 1987 ²Öë `×“ÖŸÖ�úÖê°Ö´üÖ`

•¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ „Ö²ÖÔÖ ±ÖÖ¾ÖÖ ²Öë Die Gefleckte Kobra… ¿ÖÖË 1973 ²Öë `†ºÖ�úÖ»Ö` �úÂüÖÖß †Ó�ÖÏê„Öß

²Öë †Öã×¤üŸÖ ÂüÖê�ú´ü `™üÖ‡Ô²¿Ö †Öò ú ‡Ó×›üµÖÖ` �êú ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ±ÖÖ¾ÖÖ �úÂüÖÖß ×ºÖ»Öê¾ÖÖÓ�ú ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‡Ô…

ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË ¿ÖÖË 1978 ²Öë „Ö²ÖÔÖ ²Öë †Öã×¤üŸÖ ÂüÖê�ú´ü ±ÖÖ´üŸÖßµÖ �úÂüÖ×ÖµÖÖë �êú ¿ÖÓ�ú·ÖÖ ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‡Ô…

‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü `×ºÖÖÖ»Ö¤æüŸÖ` �úÂüÖÖß †Ó�ÖÏê„Öß ²Öë †Öî ü °ÖÖ¤ü ²Öë „Ö²ÖÔÖ ²ÖÓê †Öã×¤üŸÖ Âãü‡Ô…

ºÖê ‥�ú ‥ê¿Öß ·Öê×�Ö�úÖ Âîü ×„ÖÂüÖëÖê ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úÖê ¥üÛ¾™ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ¿Öé„ÖÖ

×�úµÖÖ Âîü… •Ö�êú •¯ÖµÖÖ¿Ö Âïü -

1. •ÃÖ�êú ×ÆüÃÃÖê �úß ¬Öæ¯Ö :-

`•¿Ö�êú ×Âü¿¿Öê �úß ¬Öæ Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ²ÖÖß¾ÖÖ Âîü… „ÖÖê °ÖÓ�Ö·Öæ ü �êú ¿ÖÓê™ü „ÖÖê¿Ö¯ú �úÖò·Öê„Ö ²Öë

ØÂü¤üß �úß †¬µÖÖ×¯Ö�úÖ ´üÂüß Âîü… •¿Ö�úß ºµÖ£ÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú ¯Ö×ŸÖ ×„ÖŸÖêÖ ‥�ú òú…™Òüß ²ÖòÖê„Ö´ü Âîü ¯Ö ÓüŸÖã †¯ÖÖß

ºµÖÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú ºµÖ¿ŸÖŸÖÖ �êú �úÖ´ü�Ö •¿Öê †×¬Ö�ú ¿Ö²ÖµÖ ÖÂüà ¤êü ¯ÖÖŸÖê Âïü… ‡¿Öß °Öß“Ö ²ÖÖß¾ÖÖ �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ

²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ �êú †£ÖÔ»ÖÖ¿¡Ö �êú ºµÖÖ�µÖÖŸÖÖ ²Ö¬Öã�ú´ü ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ¯Ö×´ü“ÖµÖ ×²Ö¡ÖŸÖÖ ²Öë †Öî ü ×²Ö¡ÖŸÖÖ ‧Ö×Ö¾šüŸÖÖ

²Öë °Ö¤ü·Ö „ÖÖŸÖß Âîü… †Ö¬Öã×Ö�ú ×ºÖ“ÖÖ´üÖë ¿Öê ¯ÖÏê×´üŸÖ ²ÖÖß¾ÖÖ ¯Ö×ŸÖ �úß ¿Ö²ÖµÖÖ±ÖÖºÖ �ê �úÖ´ü�Ö •¯Öê�ÖÖ ‥ºÖÓ Öß´ü¿Ö

¿ºÖ±ÖÖºÖ �êú �úÖ´ü�Ö ²Ö¬Öã�ú´ü ¿Öê ×ºÖºÖÖÂü �ú´üÖê �úÖ ×Ö»“ÖµÖ �ú´ü ·ÖêŸÖß Âîü… •¤üÖ´ü²ÖÖÖ ×„ÖŸÖêÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö ÖÂüà

�ú´üŸÖÖ Âîü… ×ºÖºÖÖÂü �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ºÖÂü †¯ÖÖß ¿ÖÖ×ÂüÛŸµÖ�ú †×±Ö¶þ×“Ö �úÖê ×ºÖ�ú×¿ÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö •úÖ

�ú£µÖ ×¡Ö�úÖê�ÖÖŸ²Ö�ú ¯ÖÏê²Ö ¯Ö´ü †Ö¬ÖÖ×´üŸÖ Âîü… µÖ£ÖÖ£ÖÔ ²Öë ²ÖÖß¾ÖÖ †¯ÖÖß ‡“”ûÖ†Öë, �úÖ²ÖÖÖ†Öë �úß ¿ºÖµÖÓ

²ÖÖ×·Ö�ú Âîü… ›üÖò. ¿ÖŸµÖÖ „ÖîÖ �êú ²ÖŸÖÖÖã¿ÖÖ´ü - ``²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß Öê ‡¿Ö ¯Öæ êü •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë †¯ÖÖß ×„Ö¯¿Öß ¯ÖÏºÖé×¢Ö

•úß ÖÖ×µÖ•úÖ •êú ²ÖÖÖ×¿Ö�ú †Öî ü ´ü“ÖÖÖŸ²Ö�ú ²ÖÖÖê±ÖÖºÖÖë, «ü«üÖë, ×ºÖ“ÖÖ´ü¬ÖÖ´üÖ†Öë, ×�ÎúµÖÖ†Öë-¯ÖÏ×ŸÖ×�ÎúµÖÖ†Öë

†Öî ü ¯ÖÏ¿Öã ŸÖ �úÖ²ÖÖÖ†Öë �úÖ †ŸµÖÓŸÖ ¿Öæ�²Ö ×ºÖ»·Öê¾Ö�Ö ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…``

3

2. ¾ÖÓ¿Ö„Ö :-

‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¯Öã üÖÖß †Öî ü ÖµÖß ¯ÖßœÍüß �êú °Öß“Ö ºÖî“ÖÖ×´ü�ú ²ÖŸÖ±Öê¤ü ×“Ö×¡ÖŸÖ Âîü… ×²Ö¿™ü´ü »Öã…·ÖÖ

†Öî ü •Ö�êú ¯Öã¡Ö �êú ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö ²Öë ¯ÖµÖÖÔ ŸÖ †ÓŸÖ´ü Âîü… †ÓŸÖ: ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ¯ÖÏÖ Óü±Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü… ×„Ö¿Ö�êú ŸÖßÖ Ø°Ö¤ãü Æîü -

×²Ö¿™ü´ü »Öã…·ÖÖ, ¯Öã¡Ö ¿Öã¬Öß´ü †Öî ü ¿Öã¬Öß´ü �úß °ÖÂüÖ ´êüºÖÖ… ¿Öã¬Öß´ü �úÖ ´üÖ¾™ÒüßµÖ ¿ÖêºÖ�ú ¿ÖÓ‧Ö ²Öë ¶þ×“Ö ·ÖêÖÖ

ºµÖÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú »Öã…·ÖÖ �úÖê °Ö¤üÖÔ»ŸÖ ÖÂüßÓ ÂüÖêŸÖÖ… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: ¿Öã¬Öß´ü, ¿ÖÓ‧Ö �úÖ ¿Ö¤ü¿µÖ °ÖÖ�ú´ü †¯ÖÖê ×¯ÖŸÖÖ �êú

†Ó�ÖÏê×„ÖµÖŸÖ ´Óü�Ö-œÓü�Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö ±Öß �ú´üŸÖÖ Âîü… ´êüºÖÖ �úÖ ×ºÖºÖÖÂü ¿ÖÓ¤üß¯Ö ¿Öê ‥ºÖÓ ¿Öã¬Öß´ü �úÖ ×ºÖºÖÖÂü

¿Ö×ºÖŸÖÖ ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ¿Ö×ºÖŸÖÖ ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ, ¿Öã¿ÖÓ¿�úÖ×´üŸÖ Âîü… ºÖÂü •¢Ö²Ö �Öé×Âü�Öß °ÖÖ�ú´ü ‧Ö´ü �êú ¤üÖ×µÖŸºÖÖë �úÖ

¿ÖãºµÖºÖÛ¿£ÖŸÖ ×ÖºÖÖÔÂü �ú´üŸÖß Âïü… ¿Öã¬Öß´ü �ú¯Ö›Íêü �úß ²Öß·Ö ²Öë †×¿Ö¿™Óü™ü ²ÖòÖê„Ö´ü ÂüÖ ê „ÖÖŸÖÖ Âîü… ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË

¬ÖÖ°ÖÖ¤ü �êú �Ö¤üÖÖÖë ²Öë �úÖµÖÔ üŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã ²Ö„Ö¤æü´üÖë ¯Ö´ü ÂüÖê ´üÂêü †µÖÖµÖ �úê ×ºÖ¶þ¬¤ü �Ö›ÍüÖ ÂüÖêÖê •êú

�úÖ´ü�Ö ÖÖî�ú´üß ¿Öê ×Ö�úÖ·Ö ×¤üµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë ºÖÂü ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… ºµÖÖºÖÃÖÖ×µÖ•ú

†¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ,¯ÖŸÖß �êú ²ÖŸÖ±Öê¤ü †Ö×¤ü �úÖ´ü�ÖÖë ¿Öê ºÖÂü ²ÖÖÖ×¿Ö�ú ¿ÖÓŸÖã·ÖÖ �ÖÖê °ÖîšüŸÖÖ Âîü…

3. ×“ÖŸÖ�úÖê²Ö¸üÖ :-

µÖª×¯Ö `×“ÖŸÖ�úÖê°Ö´üÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö ×ºÖºÖÖÂêüŸÖ´ü ¯ÖÏê²Ö¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö �êú �úÖ´ü�Ö ×ºÖºÖÖ¤üÖ¿¯Ö¤ü ´üÂüÖ Âîü… ×¯ú´ü ±Öß

‡¿Ö�úÖ ²ÖÂüŸºÖ †�Öã��Ö Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ²ÖÖã ²ÖÂêü»Ö �úß ×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖÖ Âîü, „ÖÖê †¯ÖÖê •ªÖê�Ö ²Öë ºµÖ¿ŸÖ

ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¯ÖŸÖß �úÖê ¿Ö²ÖµÖ ÖÂüà ¤êü ¯ÖÖŸÖÖ Âîü… ²ÖÖã ¿ÖÓºÖê¤üÖ»Öß·Ö ·Öê×�Ö�úÖ ±Öß Âîü… •¿Ö�úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ ×´ü“Ö› Ôü

¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ×„Ö¿Ö�êú ¿ÖÂüºÖÖ¿Ö ²Öë ¯ÖÏÖ´Óü±Ö ²Öë °ÖÖîÛ¬¤ü�úŸÖÖ �úß ¯Ö×´üŸÖéÛ¯ŸÖ �úÖ †Öã±ÖºÖ �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü ×´ü“Ö›Ôü �êú

¿ÖÖ£Ö ¤êü×Âü�ú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ±Öß ´ü�ÖŸÖß Âîü… ²ÖÖã •Ö ÖÖ×´üµÖÖë �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸºÖ �ú´üŸÖß Âîü, „ÖÖê ‥ê¼ºÖµÖÔ †Öî ü ºÖî±ÖºÖ

¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´ü ²ÖÖÖ×¿Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¤ãü:�Öß ÂÓîü… „Ö°Ö •Âëü µÖÂü ¯ÖÏê²Ö ×�ú¿Öß ×²Ö¡Ö ¿Öê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖê •¿Ö ¯Ö´ü

²Öã�¬Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ×ºÖ»Öê¾ÖŸÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú ‡¿Ö²Öë ÖÖ´üß †¯ÖÖß †ŸÖé ŸÖ ²ÖÖÖ×¿Ö�ú ‥ºÖÓ ¤êü×Âü�ú

‡“”ûÖ†Öë �úÖê ¿ÖºÖÖì Ö×´ü ²ÖÖÖŸÖß ÂîüÖ ‡¿Ö²Öë †Ö¬Öã×Ö�ú Û¿¡ÖµÖÖë �úß ²ÖÖÖ×¿Ö�úŸÖÖ

†Ö·Ö�úŸÖß Âîü… ¤æü¿Ö êü »Ö°¤üÖë ²Öëê ²Öé¤ãü·ÖÖ „Öß Öê ²ÖÖã �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ÖÖ´üß �úß •²Öã…ŸÖ ¿ºÖ±ÖÖºÖ “ÖêŸÖÖÖ �úÖê

²Öã�Ö×´üŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

4. †×ÖŸµÖ :-

·Öê×�Ö�úÖ �êú †µÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úß ŸÖã·ÖÖÖ ²Öë `†×ÖŸµÖ` �úÖ �ú£µÖ †·Ö�Ö Âîü… ‡¿Ö�êú �ëú¦ü ²Öë

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ †ÖÓ¤üÖê·ÖÖ Âîü… ¯ÖÏ²Öã�Ö ¯ÖÖ¡Ö †×ºÖ×„ÖŸÖ �ÖÖÓ¬Öß ×ºÖ“ÖÖ´ü¬ÖÖ´üÖ ¿Öê ¯ÖÏê×´üŸÖ ÂüÖê�ú´ü ±ÖÖ´üŸÖßµÖ

¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ †ÖÓ¤üÖê·ÖÖ ²Öë ¿ÖÂü±ÖÖ�Öß ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ´üÖ¾™Òü ±ÖÛ…ŸÖ �úÖê ×ºÖ¿²ÖéŸÖ �ú´ü

Ø¿Ö‧ÖÖ×ÖµÖÖ �ÖÏã Ö ²Öë „ÖÖ´ü·Ö ²ÖòÖê„Ö´ü �êú ¯Ö¤ü �úÖê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü µÖÖµÖÖ¬Öß»Ö Ø¿Ö‧Ö·Ö ¿ÖÖÂü°Ö

�úß ¯Öã¡Öß »µÖÖ²ÖÖ ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… “ÖÖ´ü ¿ÖÓŸÖÖÖÖë �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË »µÖÖ²ÖÖ �úÖ †¿ºÖ¿£Ö ´üÂüÖÖ †×ºÖ×„ÖŸÖ �úÖê Ø“Ö×ŸÖŸÖ

‥ºÖÓ ºµÖ×£ÖŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… †×ºÖ×„ÖŸÖ �úß ¯Öã¡Öß ¯ÖÏ±ÖÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú �Öê¡Ö ²Öë ¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö �ú´ü �ÎúÖÓ×ŸÖ�úÖ´üß ¤ü·Ö ²Öë

¿Ö×�ÎúµÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ŸÖÖê ¤æü¿Ö´üß ¯Öã¡Öß »Öã±ÖÖ ÖÖ™ü�ú †Öî ü ´Óü�Ö²ÖÓ“Ö ¿Öê „Öã›ÍüŸÖß Âîü… †×ºÖ×„ÖŸÖ �êú „ÖßºÖÖ ²Öë �úÖ„Ö·Ö,

¿ÖÓ�ÖßŸÖÖ, ´Óü„ÖÖÖ †Ö×¤ü µÖãºÖ×ŸÖµÖÖÑ †ÖŸÖß Âïü… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÂü ¯ÖÏê²Ö �úß ¯Öæ�ÖÔŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÖÂüà �ú´ü ¯ÖÖŸÖÖ… µÖ£ÖÖ£ÖÔ ¶þ¯Ö ´Öë

•¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ÖÖµÖ�ú †×ºÖ×„ÖŸÖ Âîü †Öî ü ¿ÖÓ Öæ�ÖÔ ŸÖ£µÖ •¿Öß �úÖê „ÖßºÖÖ ¿Öê ¿ÖÓ°ÖÓ×¬ÖŸÖ Âîü… ×¯ú´ü ±Öß •¯ÖµÖÖ¿Ö

•úÖ ÖÖ²Ö�ú´ü�Ö •¿Ö�êú †Öã„Ö †×ÖŸµÖ �êú ÖÖ²Ö ¿Öê ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ›üÖò. ×ºÖºÖê�úß´üÖµÖ �úÖ †×±Ö²ÖŸÖ Âîü ×�ú -

``ºÖÖ¿ŸÖºÖ ²Öë †×ºÖ×„ÖŸÖ �êú ±ÖßŸÖ´ü ‥�ú �ÎúÖÓ×ŸÖ�úÖ´üß ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úß ºÖÂü ¯Öæ ü�ú ”ûÖµÖÖ Âîü „ÖÖê •¿Öê ±Ö™ü�úÖê ¿Öê

·Öê�ú´ü ™æü™üÖê ŸÖ�ú ¿Ö¤üÖ ¿ÖÖ£Ö ·Ö�Öß Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö »Öß¾ÖÔ�ú �êú ¶þ¯Ö ²Öë †×ÖŸµÖ ‥�ú ¯Öß›ÍüÖ, ‥�ú ºµÖÓ�µÖ, ‥�ú

“Öã±ÖÖ †Öî ü ‥�ú �ÖÂü´üß �ú“ÖÖê™ü Âîü…``

4

5. ´Öï †Öî¸ü ´Öï :-

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ²ÖÖ¬ÖºÖß ¿ÖÓ ÖÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß Âîü †Öî ü •¿Ö�úß ²ÖÂü¢ºÖÖ�úÖÓ�ÖÖ »Öê×•Ö•úÖ

�êú ¶þ¯Ö ²Öë ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ×¯ÖŸÖ ÂüÖêÖê �úß Âîü… •¿Ö�úß ±Öë™ü ·Öê�Ö�ú �úÖî»Ö·Ö ¿Öê ÂüÖêŸÖß Âîü „ÖÖê •¿Öê ·Öê�ÖÖ �êú ×·Ö‥

¯ÖÏÖêŸ¿ÖÖ×ÂüŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�úÖ †ÖÙ£Ö�ú »ÖÖê¾Ö�Ö ±Öß �ú´üŸÖÖ Âîü… ºÖÂü ²ÖÖ¬ÖºÖß ²Öë �Öæ°Ö¿Öæ üŸÖß †Öî ü

²Öê¾Ö•æú±úß ¤üÖêÖÖë ¤êü�ÖŸÖÖ Âîü… ²ÖÖ¬ÖºÖß �êú ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �êú ¤üÖê ¶þ¯Ö Âîü - ‥�ú `²Öï �Öé×Âü�Öß ¶þ¯Ö Âîü ŸÖÖê ‥�ú `²Öï

·Öê×�Ö�úÖ ¶þ¯Ö Âîü… „Ö°Ö �Öé×Âü�Öß ¶þ¯Ö ¯ÖÏ±ÖÖºÖß ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ, †¯ÖÖß ¿ÖÓŸÖÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ

¤üÖ×µÖŸºÖÖë �úÖ ×ÖºÖÖÔÂü �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü „Ö°Ö ·Öê×�Ö�úÖ ¶þ¯Ö •¿Ö�êú ²ÖÖ-²ÖÛ¿ŸÖ¾�ú ¯Ö´ü ÂüÖºÖß ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü

†¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ ´üÖ�êú»Ö �úÖê �úÖî»Ö·Ö �úß ŸÖã·ÖÖÖ ²ÖêÓ °ÖÖîÖÖ ¿Ö²Ö†ÖŸÖß Âîü… ·Öê×�úÖ „Ö°Ö •¿Öê �úÖî»Ö·Ö �úß †£ÖÔ×·Ö¯¿ÖÖ

�úÖ †Öã±ÖºÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü •¿Ö�úß ±Öß •¯Öê�ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ�úÖ´ü �êú ¶þ¯Ö ²Öë ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖêÖ ê

�úß �úÖ²ÖÖÖ ²ÖÖ¬ÖºÖß �úÖê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ»Öß·Ö °ÖÖÖŸÖß Âîü…

6. �úšü�Öã»ÖÖ²Ö :-

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê †ŸµÖÓŸÖ ²ÖÂüŸºÖ¯Öæ�ÖÔ •¯ÖµÖÖ¿Ö Âîü… ‡¿Ö²Öë ×¾Ö×³Ö®Ö

¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë ²Öë „Ö�ú›Íüß ÖÖ×´üµÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ÖÖ²Ö�ú´ü�Ö ÖÖ´üß �úÖê �ëú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü

¯ÖÏŸÖß�úÖŸ²Ö�ú ¶þ¯Ö ²Öë ×¤üµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ›üÖò. ²Ö¬Öã ¿ÖÓ¬Öã �êú »Ö°¤üÖë ²Öë -``�úšü�Öã·ÖÖ°Ö ±Öæ êü ´Óü�Ö �úÖ �úÖšü ²Öë ŸÖ´üÖ»ÖÖ

•Öã·ÖÖ°Ö Âîü… �úšü�Öã·ÖÖ°Ö ºÖã›ü´üÖê„Ö �êú °Ö™üÖ „Öî¿Öê °Ö›Íêü ¿Ö�ŸÖ °Öß„Ö ¿Ö±Öß ÖÖ×µÖ�úÖ†Öë �êú ¿Ö�ŸÖ ¿ºÖ±ÖÖºÖ �úÖ

¯ÖÏŸÖß�ú ×·Ö‥ Âîü, ×�úŸÖã µÖ×¤ü •Âëü ±ÖÖºÖ „Ö·Ö ²Öë £ÖÖê›ÍüÖ ×±Ö�ÖÖêµÖÖ „ÖÖ‥ ŸÖÖê ºÖê Ö´ü²Ö ±Öß ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âïü †Öî´ü °Öß„ ÖÖê

¯Ö´ü ‧ÖÖß †ÖÖ›Íüß �úÖ ¶þ¯Ö ·Öê ·ÖêŸÖê Âîü…``

5

•¯ÖµÖÖ¿Ö ¯ÖÖ“Ö »Öß¾ÖÔ�úÖë ²ÖêÓ ×Ö°Ö¬¤ü Âîü… µÖê »Öß¾ÖÔ�ú ±Öß ¯ÖÖ¡ÖÖë �êú ÖÖ²Ö ¿Öê ×¤ü‥ �Ö‥ Âîü… µÖ£ÖÖ -Û¿²ÖŸÖÖ,

²ÖÖ×´üµÖÖÖ, Ö²ÖÔ¤üÖ, †¿Öß²ÖÖ †Öî ü ×ºÖ×¯ÖÖ… •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ŸÖßÖ ºÖ�ÖÔ �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸºÖ ¯Ö×´ü·Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü…

²ÖÖ×´üµÖÖÖ ¿ÖÓ ÖÖ ºÖ�ÖÔ �úÖ †²Öê×´ü�úÖ �úß ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡Ö Âîü, Û¿²ÖŸÖÖ ²Ö¬µÖºÖ�ÖáµÖ ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸºÖ

�ú´üŸÖß Âîü ‥ºÖÓ Ö²ÖÔ¤üÖ ×Ö²ÖºÖ�ÖÔ �êú ¯Ö×´üºÖê»Ö ²Öë ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ üŸÖ ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡Ö Âîü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ‥�ú †Öî ü ÖÖ´üß

¯ÖÖ¡Ö Æîü - †¿Öß²ÖÖ „ÖÖê †¯ÖÖß †Û¿²ÖŸÖÖ �úß ´ü�ÖÖ ÂêüŸÖã ¯ÖÏµÖŸÖ»Öß·Ö Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ¯ÖÏÖ´Óü±Ö µÖ£ÖÖ£ÖÔºÖÖ¤üß Âîü

†Öî ü †ÓŸÖ †Ö¤ü»ÖÔºÖÖ¤üß… ¯ÖÏÖ´Óü±Ö ²Öë Û¿²ÖŸÖÖ ¯Ö´ü ÂüÖê ´üÂêü †µÖÖµÖ-†ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �úÖ µÖ£ÖÖ£ÖÔºÖÖ¤üß ×“Ö¡Ö�Ö Âîü †Öî ü

†ÓŸÖ ²Öë ¿Ö±Öß ¯ÖÏ²Öã�Ö ¯ÖÖ¡Ö �ÖÖê¬Ö›Íü ²Öë „ÖÖ�ú´ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿Öã¬ÖÖ´ü ²Öë ¿ÖÓ·Ö�Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âîü… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß

¿Öé„ÖÖ-¯ÖÏê ü•ÖÖ •êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´ÖêÓ Ã¾ÖµÖÓ »Öê×•Ö•úÖ Öê ×»Ö•ÖÖ Æîü - ``µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ×�ú ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö

´Öë ÖÖ´üß “Ö×´ü¡ÖÖë ²Öë ºµÖÖ¯ŸÖ, †ÓŸÖ«Ôü«ü, †Âü²ÖË, �ãÓúšüÖ ‥ºÖÓ �úÖ²Ö±ÖÖºÖ �úÖ ¿Öæ�²Ö ‥ºÖÓ ×ºÖ¿ŸÖéŸÖ ×ºÖ»·Öê¾Ö�Ö ×�úµÖÖ

�ÖµÖÖ Âîü… •Ö�úÖ µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ÖÖ´üß �êú †ÓŸÖ²ÖÔÖ �úÖ ¯ÖÏÖ²ÖÖ×�Ö�ú ¤ü¿ŸÖÖºÖê„Ö Âîü…``

6

‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß �ú×ŸÖ¯ÖµÖ ÖÖ×´üµÖÖÑ »ÖÖê¾Ö�Ö ¿Öê ¡Ö¿ŸÖ Âîü ¯Ö ÓüŸÖã †¿Öß²ÖÖ „Öî¿Öß ÖÖ×´üµÖÖÑ Âïü „ÖÖê ÖÖ´üß

¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úÖ ¯ÖÏ²ÖÖ�Ö Âîü… ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ Öê ¯ÖÏ�úÖ»Ö�úßµÖ ºÖ…ŸÖºµÖ ²Öë µÖÂü ×ºÖ“ÖÖ´ü ºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ Âîü ×�ú -``µÖÆü

•¯ÖµÖÖ¿Ö �ÖÂü êü †ÖŸ²Ö×Ö´üß�Ö�Ö �úÖ †ºÖ¿Ö´ü ¤êü�ú´ü µÖÂü “ÖêŸÖÖºÖÖß ¤êüŸÖÖ Âîü ×�ú ÖÖ´üß �úÖê ‣ú¿Ö´ü �ú´üŸÖß „ÖÖ ´üÂüß

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ºµÖºÖ¿£ÖÖ †ÖŸ²Ö‧ÖÖŸÖß ÖÂüà ŸÖÖê …µÖÖ Âîü ?``

7

‡¿Ö †ÖŸ²Ö‧ÖÖŸÖß ºµÖºÖ¿£ÖÖ �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë �Ö›Íêü ÂüÖêÖÖ

ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü…

¯ÖÏ³ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ :-

†Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß ¿Ö»Ö…ŸÖ ²Ö×Âü·ÖÖ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ�úÖ´ü ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ �úÖ „Ö²Ö ¿ÖÖ 1942 ²ÖêÓ ‥�ú ¿ÖÓ ÖÖ

¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë Âãü†Ö… „Ö°Ö ºÖê ¿ÖÖŸÖºÖß �ú�ÖÖ �úß ”ûÖ¡ÖÖ £Öß ŸÖ±Öß •Ö�úß ¯ÖÂü·Öß �ú×ºÖŸÖÖ `¿Öã ÖÏ±ÖÖŸÖ` ¯Ö×¡Ö�úÖ ²Öë

¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‡Ô… ŸÖ°Ö ¿Öê ²ÖéŸµÖã ŸÖ�ú ºÖê †¯ÖÖê ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ‥ºÖÓ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ·Öê�ÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö²ÖÙ¯ÖŸÖ ´üÂüß… •ÂüÖëÖê †¯ÖÖß

†ÖŸ²Ö�ú£ÖÖ `†µÖÖ ¿Öê †ÖµÖÖ` ²Öë †¯ÖÖß ²ÖÖÑ �êú ‡¿Ö ¯ÖÏê ü�ÖÖ �úÖ •··Öê�Ö ×�úµÖÖ Âîü ×�ú -`“ÖÖÑ¤ü �úÖê ”æûÖê �úß

�ú·¯ÖÖÖ �ú´üÖê, ŸÖÖê �Ö„Öæ ü �êú ¯Öê›Íü ŸÖ�ú ¯ÖÂãÑü“ÖÖê�Öê… µÖ×¤ü ŸÖã²ÂüÖ´üß “ÖÖÂüÖÖ Âüß ¿Öß×²ÖŸÖ ÂüÖê ŸÖÖê †Ö�Öê �îú¿Öê °ÖœÍüÖê�Öê ? „ÖÖê

×²Ö·Öê •¿Öß ²Öë ¿ÖÓŸÖã¾™ü ÂüÖê ·ÖêÖÖ µÖÂü ±Öß �ú±Öß °ÖÖŸÖ Âãü‡Ô…` ‡¿Öß ¿Öß�Ö ¿Öê ¯ÖÏê ü�ÖÖ ·Öê�ú´ü ¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �úÖµÖÔ ŸÖŸ¯Ö´ü üÂüß Âîü…

¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �úÖ ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ‥�ú �Öã·Öß ×�úŸÖÖ°Ö Âîü… ×„Ö¿Ö�úÖ ×ºÖºÖê“ÖÖ •Ö�úß †ÖŸ²Ö�ú£ÖÖ ²Öë ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ

Âîü… ›üÖò. ¿Ö´üÖÔ ú �êú ¿ÖÖ£Ö •Ö�êú †ÓŸÖ Óü�Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö £Öê… •ÂüÖëÖê ¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �úÖê ×ºÖ¤êü»Ö „ÖÖÖê, ºÖÂüÖÑ °µÖæ™üß £Öê êü¯Öß •úÖ

¯ÖÏ×»Ö�Ö�Ö ·ÖêÖê �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏê×´üŸÖ ×�úµÖÖ ‥ºÖÓ ¿ÖÂüÖµÖŸÖÖ ±Öß ¯ÖÏ¤üÖÖ �úß „ÖÖê •Ö�êú ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ †Öî ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ „Ö�ÖŸÖ �úÖ

†Ö¬ÖÖ´ü °ÖÖß… ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ �úÖ ×Ö¬ÖÖ 19 ×¿ÖŸÖÓ°Ö´ü 2008 �úÖê Âãü†Ö… µÖª×¯Ö ºÖê ¯ÖÖÙ£ÖºÖ ¶þ¯Ö ¿Öê Âü²ÖÖ´ü ¿Ö²Ö�Ö

ÖÂüà Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã •Ö�úÖ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �úÖ·Ö„ÖµÖß Âïü… •Ö�êú ”û: �úÖºµÖ ¿ÖÓ�ÖÏÂü, †Öšü •¯ÖµÖÖ¿Ö, †Ö·ÖÖê“ÖÖÖŸ²Ö�ú �ÖÏÓ£Ö,

†ÖãºÖÖ´ü, †ÖŸ²Ö�ú£ÖÖ †Ö×¤ü ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ÂüÖê “Öã�êú ÂîüÓ…

•Ö�êú �úÖºµÖ ¿ÖÓ�ÖÏÂü ÂÓîü - `†¯Ö×´ü×“ÖŸÖ •„ÖÖ·Öë , `¿Öß×œÍüµÖÖÑ “ÖœÍüŸÖß Âãü‡Ô ²ÖîÓ , `‥�ú †Öî ü †Ö�úÖ»Ö �úß �ÖÖê„Ö

´Öë , `�éú¾�Ö¬Ö²ÖÖÔ ²Öï , `†Âü·µÖÖ`, `Âãü¿ÖÖ°ÖÖÖÖë †Öî ü †µÖ �ú×ºÖŸÖÖ‥Ñ … •ÂüÖëÖê `†µÖÖ ¿Öê †ÖµÖÖ` ÖÖ²Ö ¿Öê

†¯ÖÖß †ÖŸ²Ö�ú£ÖÖ ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ �úß Âîü… ‡¿Ö�êú †×ŸÖ×´ü…ŸÖ •ÂüÖëÖê `ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ �êú ¿Öã ÖÏ×¿Ö¬¤ü �ÖÏÓ£Ö `×¤ü ¿Öê�ëú›ü ¿Öê…ÃÖ`

¯Ïëú“Ö ·Öê×�Ö�úÖ ×ÃÖ´ÖÖêÖ-¤ü-°ÖÖê•ºÖÖ´ü �úÖ `¿¡Öß •¯Öê×�ÖŸÖÖ` ÖÖ²Ö ¿Öê †ÖãºÖÖ¤ü ×�úµÖÖ… `¿ÖÖ�ú·ÖÖë ²Öë �îú¤ü ×�Ö×ŸÖ„Ö` ÖÖ²Ö

¿Öê †× Ïú�úÖ �êú †šü´üÖÂü �ú×ºÖµÖÖë �úß �ú×ºÖŸÖÖ†Öë �úÖ †ÖãºÖÖ¤ü ±Öß ×�úµÖÖ… `‥�ú †Öî ü ¯ÖÂü“ÖÖÖ` •Ö�úß ¿ÖÓ ÖÖ×¤üŸÖ

�úÖºµÖ�éú×ŸÖ Âîü…

ºÖ¿ŸÖãŸÖ: ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ ‥�ú Ø“ÖŸÖ�ú ·Öê×�Ö�úÖ Âîü… `¿ÖÖ¡ÖÔ �úÖ †Û¿ŸÖŸºÖºÖÖ¤ü` ÖÖ²Ö�ú �ÖÏÓ£Ö •Ö�êú �ÖÂüÖ ‥ºÖÓ

×ºÖ¿ŸÖéŸÖ †¬µÖµÖÖ �úß ¿ÖÖ�Ö ¤êüŸÖÖ Âîü… ‡¿Ö�êú †×ŸÖ×´ü…ŸÖ •Ö�úß `¿ÖÖ¡ÖÔ »Ö°¤üÖë �úÖ ²Ö¿ÖßÂüÖ`, `†Ö·ºÖêµÖ´ü �úÖ²Öæ ºÖÂü

¯ÖÂü·ÖÖ †Ö¤ü²Öß`, `•¯Ö×ÖºÖê»Ö ²Öë ¿¡Öß`, `°ÖÖ„ÖÖ´ü �êú °Öß“Ö: °ÖÖ„ÖÖ´ü �êú ×�Ö·ÖÖ¯ú` Ø“ÖŸÖÖ¯Ö´ü�ú �éú×ŸÖµÖÖÑ ÂîüÓ…

ºÖê ‥�ú ¿Ö¯ú·Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö�úÖ´ü �êú µý¯Ö ²Öë ¯ÖÏ×ŸÖÛ¾šüŸÖ Âãü‡Ô…

1. †Ö†Öê ¯Öê¯Öê �Ö¸ü “Ö»Öë :-

¿ÖÖ 1990 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ¯Ö×´üºÖê»Ö †²Öê×´ü�úÖ Âîü… ¯ÖÏ±ÖÖ „Öß †²Öê×´ü�úÖ ²Öë

†Ö‡×·ÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ´üÂüß £Öß… „ÖÂüÖÑ ¯Öê Öê ¯ÖÖ×·ÖŸÖ �ãú¢ÖÖ £ÖÖ… ¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �úÖ ‡¿Ö ¯ÖÏºÖÖ¿Ö ²Öë †Öê�ú ºµÖÛ…¢ÖµÖÖë ¿Öê

¿ÖÓ Ö�Ôú ´üÂüÖ… †Ö‡×·ÖÖ ·Ö�Ö±Ö�Ö 70 ºÖ¾ÖÔ �úß Âüî †Öî ü •Ö�úÖ ¯ÖÏê²Öß ´üÖê†Ö´ü ×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ Âîü… ºÖÂü †Ö‡×·ÖÖ ¿Öê

10 ¿ÖÖ·Ö ”ûÖê™üÖ Âîü… †¯ÖÖê „ÖßºÖÖ ²ÖêÓ ¤üÖê ¯Ö×ŸÖ †Öî ü ¯ÖÖÑ“Ö ¯ÖÏê×²ÖµÖÖë �úÖ ¿ÖÖ×Ö¬µÖ ¯ÖÖ�ú´ü ±Öß †Ö‡×·ÖÖ †�êú·Öß

Âîü… ‡¿Öß×·Ö‥ †�êú·Öê ÖÖ ¿Öê ²Öã…ŸÖ ÂüÖêÖê �êú ×·Ö‥ ¯Öê Öê �úÖê Âüß ¿ÖÂüÖ´üÖ ²ÖÖÖŸÖß Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ Öê ²Ö´üßÖ �êú �ú£ÖÖ

•êú ´ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ¯ÖÖ»“ÖÖŸµÖ „ÖßºÖÖ �úÖê •±ÖÖ´üÖ Âîü… ²Ö´üßÖ “ÖÖ·Öß¿Ö ºÖ¾ÖÔ �úß Âîü… ¤üÖê °Ö““ÖÖë �úß ²ÖÖÑ Âîü †Öî ü

†ŸµÖÓŸÖ ²ÖÖêÂü�ú ¿ÖÖï¤üµÖÔ �úß ¬ÖÖß Âîü… •¿Ö�úÖ ¯Ö×ŸÖ •¿Öê ”ûÖê›Íü�ú´ü ‥�ú ·Ö›Íü�úß �úÖê ·Öê�ú´ü ±ÖÖ�Ö �ÖµÖÖ Âîü…

×„Ö¿Ö�úß †Öê ü ¿Öê •¿Öê 1000 ›üÖò·Ö´ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÂüÖêŸÖê Âîü †Öî ü ºÖÂü ¿ºÖµÖÓ ±Öß †×±ÖÖê×¡ÖµÖÖë �êú µÖÂüÖÑ `ºÖÖ›Ôü´üÖê°Ö`

²ÖòÖê„Ö �ú´üÖê �úÖ �úÖµÖÔ �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Öß ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ Öê †²Öê×´ü�úÖ �úß ¯ÖÏ×¿Ö¬¤ü †×±ÖÖê¡Öß ·ÖÖ´üÖ °ÖÎÖ•Ö

�úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ Âîü… ×²Ö¿Öê„Ö Âêü··ÖÖ °Öê üß �úÖ ¯Ö×ŸÖ ›üÖò…™ü´ü ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ÖÓ ÖÖ Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÂü ¿ºÖµÖÓ ‥�ú ´êü¿™üÖ Óü™ü “Ö·ÖÖŸÖß Âîü… ×„Ö¿ÖÖê ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ �úÖê †¯ÖÖê µÖÂüÖÑ �úÖ²Ö ±Öß ×¤üµÖÖ Âîü… ºÖÂüà

·Öê×�Ö�úÖ �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ �òú£Ö×´üÖ ²Öæ´ü ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ×„Ö¿Ö�úÖ ¯Ö×ŸÖ `¿ÖÖ‡×�úµÖÖ×™Òü¿™ü` Âîü †Öî´ü •¿Ö�úß †ÖµÖ

‡ŸÖÖß Âîü ×�ú �òú£Ö×´üÖ �úÖê ‥�ú Âüß �úÖ²Ö ´üÂüŸÖÖ Âîü µý¯ÖµÖê �Ö“ÖÔ �ú´üÖê �úÖ… •¿Ö�êú ×¯ÖŸÖÖ ±Öß †ŸµÖÓŸÖ ¬ÖÖ ¿ÖÓ ÖÖ

£Öê… ·Öê×�Ö�úÖ Öê �òú£Ö×´üÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê †²Öê×´ü�úÖ �êú ‥ê¼ºÖµÖÔ-ºÖî±ÖºÖ¯Öæ�ÖÔ „ÖßºÖÖ �úÖ ×“Ö¡Ö ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü `†Ö†Öê ¯Öê Öê ‧Ö´ü “Ö·Öë •¯ÖµÖÖ¿Ö †²Öê×´ü�úÖ �úß ÖÖ×´üµÖÖë �êú „ÖßºÖÖ �úÖ µÖ£ÖÖ£ÖÖÕ�úÖ

�ú´üÖê ºÖÖ·ÖÖ ØÂü¤üß �úÖ ¯ÖÏ£Ö²Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²ÖÖÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü…

2. ŸÖÖ»ÖÖ²ÖÓ¤üß :-

ÃÖÖË 1991 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö »µÖÖ²Ö°ÖÖ°Öæ �êú ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �úß ¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ †Öî ü †¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ

¯Ö´ü †Ö¬ÖÖ×´üŸÖ Âîü… »µÖÖ²Ö°ÖÖ°Öæ �úß ¯îú…™Òüß ²ÖêÓ µÖã×ÖµÖÖ �úÖ °ÖœÍüŸÖÖ ¯ÖÏ±ÖÖºÖ ¯ú·Ö¿ºÖ¶þ¯Ö ²Ö„Ö¤æü´üÖë �úÖ °ÖœÍüŸÖÖ

ºÖêŸÖÖ, ¯îú…™Òüß �úß †ÖÙ£Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ �úÖê ›üÖòºÖÖ›üÖî·Ö �ú´ü ¤êüŸÖÖ Âîü… †ÓŸÖŸÖ: ŸÖÖ·ÖÖ°ÖÓ¤üß �úÖ ×Ö�ÖÔµÖ ·ÖêÖê �êú ×·Ö‥

»µÖÖ²Ö°ÖÖ°Öæ ×ºÖºÖ»Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ ¿ºÖµÖÓ ‥�ú îú…™Òüß �úß ²ÖÖ×·Ö�ú ´üÂüß Âîü… †ŸÖ: •ÂüÖëÖê „ÖÖê †Öã±ÖºÖ

¯ÖÏÖ¯ŸÖ ×�úµÖê £Öê ºÖê †Öã±ÖºÖ ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖê ¯ÖÏÖ²ÖÖ×�Ö�ú ×¿Ö¬¤ü �ú´üŸÖê Âîü…

3. ×”û®Ö´ÖÃŸÖÖ :-

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ·Ö‧Öã »ÖÖê¬Ö ¯ÖÏ°ÖÓ¬Ö �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö •··Öê�ÖÖßµÖ Âîü… ¿ÖÖË 1993 ²Öë

¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ µÖÂü �éú×ŸÖ ÖÖ´üß „ÖßºÖÖ �úß ×ÖµÖ×ŸÖ ‥ºÖÓ ¡ÖÖ¿Ö¤üß �úÖ ¯ÖÏÖ²ÖÖ×�Ö�ú ¤ü¿ŸÖÖºÖê„Ö �úÂüà „ÖÖ ¿Ö�úŸÖß Âîü…

‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ×¯ÖÏµÖÖ �êú „ÖßºÖÖ �êú †Öê�ú ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ·Öê×�Ö�úÖ Öê †¯ÖÖê ¿ºÖÖÖã±ÖºÖÖë �úÖê ¥üÛ¾™ü�ëú¦ü

²Öë ´ü�Ö�ú´ü `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úÖ ¿Öé„ÖÖ ×�úµÖÖ Âîü… ×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß �ú£ÖÖ ÖÖ×µÖ�úÖ ²ÖÖÑ �êú «üÖ´üÖ •¯Öê×�ÖŸÖ

‥ºÖÓ †¯Ö²ÖÖ×ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß ´üÂüß Âîü… •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü ¿Ö¯ú·Ö ºµÖÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú Ö ëü¦ü ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü „ÖÖê †¯ÖÖê ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ

²ÖêÓ †ŸµÖ×¬Ö�ú ºµÖ¿ŸÖ ´üÂüŸÖÖ Âîü… ‡¿Ö�êú ×·Ö‥ ×¯ÖÏµÖÖ ºÖÖ¿ÖÖÖ¯ÖæÙŸÖ �úÖ ²ÖÖ¬µÖ²Ö ²ÖÖ¡Ö Âîü… ¯ú·Ö¿ºÖ¶þ¯Ö ×¯ÖÏµÖÖ

¿ºÖŸÖÓ¡Ö ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´üÖê �úÖ ×Ö�ÖÔµÖ ·ÖêŸÖß Âîü… ‡¿Ö ×Ö�ÖÔµÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ¤üÖ²¯ÖŸµÖ „ÖßºÖÖ ²Öë �ú™ãüŸÖÖ ×Ö²ÖÖÔ�Ö ÂüÖêŸÖß

Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ Öê ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë µÖÂü ¤ü»ÖÖÔµÖÖ Âîü ×�ú ¿ÖÓ ÖÖ ²ÖÖ´üºÖÖ›üß ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë ±Öß ÖÖ´üß ¿Öã�Öß ÖÂüßÓ Âïü…

•¿Öê •¯Öê�ÖÖ, †¯Ö²ÖÖÖ, ‡Ô¾µÖÖÔ, �Öã·ÖÖ²Öß ²Öë Âüß „ÖßºÖÖ µÖÖ¯ÖÖ �ú´üÖê ÂêüŸÖã ×ºÖºÖ»Ö ÂüÖêÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ Öê

ÖÖ×µÖ�úÖ ×¯ÖÏµÖÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê µÖÂü ¯ÖÏ×ŸÖ¯ÖÖ×¤üŸÖ ×�úµÖÖ Âîü ×�ú ÖÖ´üß �úß ×ÖµÖ×ŸÖ µÖÂü Âîü ×�ú •¿Öê ¯Öã¶þ¾Ö-ºÖ“ÖÔ¿ºÖ

•úÖê Ã¾Öß•úÖ¸ü •ú¸üÖÖ ¯Ö›üŸÖÖ Âîü… •¿Ö�êú »ÖÖê¾Ö�Ö �úÖê ²Öæ�ú ÂüÖê�ú´ü ¿ÖÂüÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü †Öî ü µÖ×¤ü ºÖÂü ‥ê¿ÖÖ ÖÂüà

�ú´üŸÖß ŸÖÖê •¿Ö�úÖ ¤üÖ²¯ÖŸµÖ „ÖßºÖÖ ×ºÖ�ÖÓ×›üŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü… „Ö°Ö ×¯ÖÏµÖÖ ¿ºÖµÖÓ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´üÖê ·Ö�Öß ŸÖ°Ö

•¿Ö�úÖ ¯Ö×ŸÖ Ö ëü¦ü ¿ºÖµÖÓ ‥�ú ºµÖÖ¯ÖÖ´üß £ÖÖ… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Öê †¯ÖÖê ¿ºÖµÖÓ ¤ü¿Ö �ú´üÖê›ü ¶þ¯ÖµÖê ¿Öê †×¬Ö�ú ×¯ÖÏµÖÖ �êú

¤ü¿Ö ·ÖÖ�Ö ¶þ¯ÖµÖê “Öã±ÖŸÖê £Öê… ×¯ú´ü ±Öß ºÖÂü ¯Ö´üÖ„ÖµÖ ¿ºÖß�úÖ´ü ÖÂüà �ú´üŸÖß ‥ºÖÓ ºµÖÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú �Öê¡Ö ²Öë µÖ»Ö

¿ÖÓ ÖÖ¤üÖ �ú´üŸÖß Âîü…

4. ¯Öß»Öß †ÖÓ¬Öß :-

¿ÖÖË 1996 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ `¯Öß·Öß †ÖÓ¬Öß` �úÖ �ú£ÖÖÖ�ú †ŸµÖÓŸÖ ×ºÖ¿ŸÖéŸÖ Âîü… ´üÖ„Ö¿£ÖÖÖ ¿Öê

ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ÂêüŸÖã †Öê�ú ²ÖÖ´üºÖÖ›üß �úÖê·Ö�úÖŸÖÖ �úß †Öê ü �ÖµÖê… „ÖÂüÖÑ •ÂüÖëÖê †¯ÖÖê ´üÖ„Ö¿£ÖÖÖß ¿Ö²ÖÖ„Ö †Öî ü

¿ÖÓ¿�éú×ŸÖ �úÖ ×ÖºÖÖÔÂü �ú´üŸÖê Âãü‥ ºµÖÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú ¯ÖÏ�Ö×ŸÖ �úß… ‡¿Öß �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë Âîü…

•¯ÖµÖÖ¿Ö �úß �ú£ÖÖ µÓý�Ö™üÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü ¯Ö´ü †Ö¬ÖÖ×´üŸÖ Âîü… ‡¿Ö²Öë ŸÖßÖ ¯Öß×œÍüµÖÖë �úÖ ºÖ�ÖÔÖ Âãü†Ö Âïü… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö

²Öë ×ºÖ»Öê¾Ö ¶þ¯Ö ¿Öê ¿ÖÖê²ÖÖ †Öî ü ¯Ö©ÖºÖŸÖß �êú „ÖßºÖÖ �úß �ú¶þ�Ö �ú£ÖÖ Âîü… ¿ÖÖê²ÖÖ ²ÖÖŸÖéŸºÖ �úß ¯ÖæÙŸÖ ÂêüŸÖã †¯ÖÖê

¯Ö×ŸÖ �úÖê ŸµÖÖ�Ö�ú´ü ¯ÖÏÖê êú¿Ö´ü ¿ÖêÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ¯ÖÏ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Ö ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ Öê ×ºÖºÖÖÂü •úß

†ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ ¯Ö´ü ¯ÖÏ»Ö •šüÖµÖÖ Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü ÖÂüà �ú´ü ¯ÖÖŸÖÖ ×�ú ²ÖÖŸÖéŸºÖ �êú ×·Ö‥ ¿ÖÖê²ÖÖ ×�ú¿Öß

¯Ö´ü ¯Öã¶þ¾Ö ¿Öê ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú´ëü †Öî ü µÖÂüà ¿Öê ¿ÖÖê²ÖÖ �êú „ÖßºÖÖ �úß ¡ÖÖ¿Ö¤ü Û¿£Ö×ŸÖ ¯ÖÏÖ Óü±Ö ÂüÖêŸÖß Âîü… ‡¿Öß

•¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ¯Ö©ÖºÖŸÖß �úÖ ×ºÖºÖÖÂü ŸÖê üÂü ºÖ¾ÖÔ �úß †ÖµÖã ²Öë •¿Ö¿Öê ¤ãü�ÖãÖê °Ö›Íêü ºµÖÛ…ŸÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü…

¯Ö×ŸÖ �úß †¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ²ÖéŸµÖã •¿Ö�êú „ÖßºÖÖ �úÖê ºµÖ×£ÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… ¯Ö×ŸÖ †¯ÖÖê ²ÖéŸµÖã �êú ¯ÖæºÖÔ †¯ÖÖê ²ÖãÖß²Ö

¯ÖÖÖ·ÖÖ·Ö ¿Öã üÖ�ÖÖ �úÖê †×±Ö±ÖÖºÖ�ú °ÖÖÖŸÖÖ Âîü… „ÖÖê ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ÂêüŸÖã ¯Ö©ÖºÖŸÖß �êú ¿ÖÓ Ö�Ôú ²Öë †ÖŸÖÖ Âîü †Öî ü

×¯ú´ü ¯ÖÏÖ´Óü±Ö ÂüÖêŸÖß Âîü ²ÖÖ ¿Öê ¤êüÂü ŸÖ�ú �úß µÖÖ¡ÖÖ… µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ºÖ�ÖÔÖÖŸ²Ö�ú Âîü… ×„Ö¿Ö²Öë �úÖê·Ö�úÖŸÖÖ �úÖ

ºµÖÖ¯ÖÖ´üß ºÖ�ÖÔ ×ºÖ¿ŸÖÖ´ü �êú ¿ÖÖ£Ö ×“Ö×¡ÖŸÖ Âãü†Ö Âîü…

5. †¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÆü êü :-

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ »ÖÖê¬Ö �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ÖÖË 1995 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ �úß ¿Ö»Ö…ŸÖ

†×±ÖºµÖÛ…ŸÖ Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö ´ü²ÖÖ �úÖê �ëú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü ×·Ö�ÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ºÖÖ¿ŸÖºÖ ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ �êú „ÖßºÖÖ �êú

†Öê�ú ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖê Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ †Öî´ü •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ´ü²ÖÖ †·Ö�Ö ÖÂüà Âîü… ´ü²ÖÖ �êú

×²Ö¿™ü´ü �ÖÖêµÖÖ�úÖ �êú ¿ÖÖ£Ö †ÖŸ²ÖßµÖ ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö Âîü… ×²Ö¿™ü´ü �ÖÖêµÖÖ�úÖ �úÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ²Öë †ÖÙ£Ö�ú ¿£ÖîµÖÔ ´ü²ÖÖ �úß

ºµÖÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú °ÖãÛ¬¤ü �êú �úÖ´ü�Ö Âîü… ºÖÂü ×²Ö¿™ü´ü �ÖÖêµÖÖ�úÖ �êú ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß †×±Ö±ÖÖºÖ�ú °ÖÖ „ÖÖŸÖß Âîü… µÖÂü

´ü²ÖÖ �êú •¤üÖ¢Ö ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ×Ö¶þ×¯ÖŸÖ Âîü…

6. †Û�ÖÃÖÓ³Ö¾ÖÖ :-

`†Û�Ö¿ÖÓ±ÖºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë “ÖßÖ �úß ²Ö×Âü·ÖÖ †Ö‡. ºÖß. �úÖ „ÖßºÖÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ Âî… ºÖÂü “ÖßÖ ¿Öê

ÂüÖÑ�Ö�úÖÑ�Ö †ÖŸÖß Âîü… ºÖÂüÖÑ ™òü…¿Öß ›ÒüÖµÖºÂü´ü �úÖ �úÖµÖÔ �ú´üŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ ‥�ú ²ÖÖ¡Ö ¯Öã¡Ö “ÖßÖ ”ûÖê›ÍüÖÖ ÖÂüà

“ÖÖÂüŸÖÖ… ºÖÂü �ÎúÖÓ×ŸÖ�úÖ´üß °ÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… †Ö‡. ºÖß. Öê ¯ÖÏÖ²ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ™òü…¿Öß ²Öë ´üÂüÖ ¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �úÖ

¯ÖÖ¿Ö¯ÖÖê™Ôü, ™ÒòüºÂü·Ö “Öê�ú, ›üÖò·Ö´ü ·ÖÖî™üÖµÖê… ŸÖ°Ö •¿Ö�úß ¯ÖÏÖ²ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ �úÖê ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´ü ¯ÖÏ±ÖÖ �êú ¯Ö×´ü×“ÖŸÖ

×»ÖºÖ •¿Öê †¯ÖÖê �úÖµÖÖÔ·ÖµÖ ²Öë ¿Ö×“ÖºÖ °ÖÖÖŸÖê Âîü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë †Ö‡. ºÖß. �úß ºµÖ£ÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö

ŸÖŸ�úÖ·ÖßÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úÖ ±Öß ×ºÖºÖê“ÖÖ Âîü…

7. Ã¡Öß¯Ö•Ö :-

¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö `¿¡Öß¯Ö�Ö` ²Öë ÖÖ×µÖ�úÖ ºÖéÓ¤üÖ �êú „ÖßºÖÖ �úÖê •�êú´üÖ �ÖµÖÖ Âîü… ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ

²Öë ¿ºÖ“”Óû¤ü „ÖßºÖÖ �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�úß ØÖ¤üÖ �úß „ÖÖŸÖß Âîü… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü ¿Öã²ÖßŸÖ ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ×ºÖ“”êû¤ü ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü… ŸÖ°Ö ¿Öê •¿Ö�êú „ÖßºÖÖ ²Öë †Ö„ÖÔºÖ †ÖŸÖÖ Âîü „ÖÖê °Öê üÖê„Ö�ÖÖ´ü Âîü… †ŸÖ: ²ÖãÓ°Ö‡Ô

„ÖÖÖê �úÖ ¯îú¿Ö·ÖÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… ¯ú·Ö¿ºÖ¶þ¯Ö ºÖéÓ¤üÖ ×¯ú´ü †�êú·Öß ´üÂüŸÖß Âîü… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ºÖéÓ¤üÖ �úê „ÖßºÖÖ �úß

¡ÖÖ¿Ö×¤üµÖÖë �úÖê ×Öµý×¯ÖŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü…

8. ‹›ËüÃÖ :-

¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ‥›Ëü¿Ö ¿ÖÖÓ ÖÏ×ŸÖ�ú ¿Ö²Ö¿µÖÖ ¯Ö´ü †Ö¬ÖÖ×´üŸÖ Âîü… ¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �úÖ ¯·ÖêÖ ²Öë ‥�ú

×ºÖ¤êü»Öß �êú ¿ÖÖ£Ö ¯Ö×´ü“ÖµÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü „ÖÖê †¯ÖÖß „ÖßºÖÖ �ú£ÖÖ ¯ÖÏ±ÖÖ �úÖê °ÖŸÖÖŸÖÖ Âîü… ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË •Ö�úß

†“ÖÖÖ�ú ±Öë™ü ¯Öò×´ü¿Ö ²Öë ÂüÖêŸÖß Âîü… ºÖÂü ¯ÖÏ±ÖÖ �úÖê °ÖŸÖÖŸÖÖ Âîü ×�ú •¿Ö�úß ¯ÖŸÖß ‥›Ëü¿Ö �úß ´üÖê�Öß Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥

•¿ÖÖê †¯ÖÖß ¯Öã¡Öß �úÖê ÖÖÖß �êú ¯ÖÖ¿Ö ×»Ö�úÖ�ÖÖê ±Öê„Ö ×¤üµÖÖ Âîü… •¿Öê ¿ºÖµÖÓ µÖÂü ±ÖµÖ Âîü ×�ú �úÂüà ºÖÂü ‡¿Ö ´üÖê�Ö

¿Öê �ÖÏ×¿ÖŸÖ Ö ÂüÖê… ¯ÖŸÖß �úÖê •¿Ö�êú ¯ÖÏê²Öß ¿Öê µÖÂü ´üÖê�Ö ×²Ö·ÖÖ Âîü… ×¯ú´ü ±Öß ºÖÂü †¯ÖÖß ¯ÖŸÖß ¿Öê ×²Ö·ÖÖê

ÂüÖÛ¿¯Ö™ü·Ö „ÖÖŸÖÖ Âîü †Öî ü •¿Öê ¤êü�Ö�ú´ü ºµÖ×£ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö “ÖÖï�úÖÖê ºÖÖ·ÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö

×¿Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü…

¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ Âüß ¯ÖÏ±ÖÖ „Öß �êú ·Öê�ÖÖ �úÖ ²Öæ·Ö •§êü»µÖ Âîü… •Ö�êú •¯ÖµÖÖ¿Ö µÖ£ÖÖ£ÖÔ �úß

¬Ö´üÖŸÖ·Ö ¯Ö´ü ×ÖÙ²ÖŸÖ Âîü …µÖÖë×�ú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë •ÂüÖëÖê †¯ÖÖê „ÖßºÖÖ �êú ×ŸÖ…ŸÖ ‥ºÖÓ ²Ö¬Öã ü †Öã±ÖºÖÖë �úÖê ÖÖ´üß

“Ö×´ü¡ÖÖë �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê †×±ÖºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

×“Ö¡ÖÖ ´Öã¤Ëü�Ö»Ö :-

×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �úÖ „Ö²Ö ¿ÖÖË 10 ×¤ü¿ÖÓ°Ö´ü 1944 ²Öë “ÖîÖ‡Ô ²Öë Âãü†Ö… •ÂüÖëÖê ²ÖÓã°Ö‡Ô ×ºÖ¼ºÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ¿Öê

¿ÖÖŸÖ�úÖê¢Ö´ü ŸÖ�ú �úß ×»Ö�ÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �úß… ·Öê�ÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ¿ÖÖ£Ö •ÂüÖëÖê ±Ö´üŸÖÖÖ™ü³²ÖË �úß ±Öß ×»Ö�ÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �úß… „Öê.

„Öê. ¿�æú·Ö †Öò ú ¯úÖ‡ÔÖ †Ö™Ôü¿Ö ¿ÖÓ¿£ÖÖ ²Öë ×›ü¯·ÖÖê²ÖÖ ×�úµÖÖ… •Ö�úÖ ¯ÖÏê²Ö ×ºÖºÖÖÂü ¿Öã ÖÏ×¿Ö¬¤ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ�úÖ´ü †ºÖ¬Ö

ÖÖ´üÖµÖ�Ö ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �êú ¿ÖÖ£Ö Âãü†Ö… `„ÖÖ�Ö´ü�Ö` ¿ÖÓ¿£ÖÖ �úß ¿Ö×“ÖºÖ �êú ¶þ¯Ö ²Öë �úÖµÖÔ �ú´üÖê �êú �úÖ´ü�Ö ‡Ö�úÖ †Öã³Ö¾Ö

�Öê¡Ö ºµÖÖ¯Ö�ú °ÖÖÖ… µÖÂü ¿ÖÓ¿£ÖÖ •““Ö ¯Ö×´üºÖÖ´üÖë ²Öë ÖÖî�ú´üÖ×ÖµÖÖë �êú »ÖÖê¾Ö�Ö �êú ×ºÖ¶þ¬¤ü �úÖµÖÔ �ú´üŸÖß £Öß… ‡¿Ö×·Ö‥

•ÂüÖëÖê �ú‡Ô †Öã±ÖºÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ×�ú‥… •Ö�êú ŸÖßÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö `‥�ú „Ö²ÖßÖ †¯ÖÖß`, `†ÖºÖÖÓ , `×�Ö×·Ö�Ö›ãü` †Öî ü †Öšü

•úÆüÖÖß ¿ÖÓ�ÖÏÂü `†¯ÖÖß ºÖÖ¯Ö¿Öß`, `�µÖÖ´üÂü ·ÖÓ°Öß �úÂüÖ×ÖµÖÖÑ , `‡¿Ö Âü²ÖÖ²Ö ²Öë , `„Ö�Ö¤ü²°ÖÖ °ÖÖ°Öæ �ÖÖÑ †Ö ´üÂêü Âïü`,

`²ÖÖ²Ö·ÖÖ †Ö�Öê °ÖœÍêü�ÖÖ †±Öß`, `×„ÖÖÖºÖ´ü`, `·Ö¯Ö™ëü`, `°ÖµÖÖÖ`, ‡Ö²Öë ¿Öê ŸÖßÖ ¿ÖÓ ÖÖ×¤üŸÖ �úÂüÖÖß ¿ÖÓ�ÖÏÂü, Ø“ÖŸÖÖ

¯Ö¸ü•ú •ÖÏÓ£Ö †Ö×¤ü ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‥ Âîü… ºÖê ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü ÂîüÓ -

1. ‹�ú „Ö´ÖßÖ †¯ÖÖß :-

¿ÖÖË 1990 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Ö¬µÖºÖ�ÖáµÖ ¿¡Öß „ÖßºÖÖ �úß ¡ÖÖ¿Ö×¤üµÖÖë ¯Ö´ü �ëú×¦üŸÖ Âîü… †Ó×�úŸÖÖ

�úß ºµÖ£ÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú •¿ÖÖê ¿Öã¬ÖÖÓ»Öã ¿Öê ¯ÖÏê²Ö ×ºÖºÖÖÂü ×�úµÖÖ ¯Ö ÓüŸÖã •¿Ö¿Öê ¯Ö×ŸÖ�ÖéÂü ²Öë ‥�ú ¤üÖ¿Öß �úß ŸÖ´üÂü ºµÖºÖÂüÖ´ü

×�úµÖÖ �ÖµÖÖ… ºÖÂü ¯ÖœÍüÖÖ-×·Ö�ÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ‡¿Ö�êú ×·Ö‥ •¿Öê ¯ÖÏê ü�ÖÖ ŸÖÖê ÖÂüà ×²Ö·ÖŸÖß †×¯ÖŸÖã •¿Ö�êú ·Öê�ÖÖ

�úÖê ¯úÖ›Íü�ú´ü ¯êú�ú ×¤üµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… †ÓŸÖŸÖ: ºÖÂü ¯Ö×´üºÖÖ´ü ¿Öê ²Öã…ŸÖ ÂüÖê�ú´ü ¿ºÖŸÖÓ¡Ö ÖÖî�ú´üß µÖÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´üÖÖ

“ÖÖÂüŸÖß Âïü… ºÖÂü ×ºÖ‟ÖÖ¯ÖÖ �êú �Öê¡Ö ²ÖêÓ ¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã ²ÖãÓ°Ö‡Ô „Öî¿Öê »ÖÂü´ü ²Öë ×ºÖ‟ÖÖ¯ÖÖ †Öî ü ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË

×±ú»´Ö •Öê¡Ö ÖÖ¸üß •úÖ µÖÖîÖ ¿ÖÖêÂÖ•Ö •ú¸üÖê •êú ×·Ö‥ °Ö¤üÖÖ²Ö ´üÂüÖ Âîü… ×„Ö¿Ö�úÖ †Öã±ÖºÖ †Ó×�úŸÖÖ �úÖê Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã ºÖÂü

‡¿Ö µÖÖîÖ »ÖÖê¾Ö�Ö �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü… „Ö°Ö ºÖÂü ‥�ú ×ºÖ‟ÖÖ¯ÖÖ ‥„Öë¿Öß �úß ¯ÖÏ°ÖÓ¬Ö�ú °ÖÖŸÖß Âîü, ŸÖ°Ö ÖÖ´üß �êú µÖÖîÖ

»ÖÖê¾Ö�Ö �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë ¿Ö×�ÎúµÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖßŸÖÖ ‡¿Ö ²ÖÖµÖÖ„ÖÖ·Ö ²Öë Ñú¿Ö „ÖÖŸÖß Âîü… ‡¿Ö “Ö�úÖ“ÖÖï¬Ö ±Ö êü

ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ¿Öê ºÖÂü †Ö�úÙ¾ÖŸÖ Âîü… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë „Ö°Ö ¿Öã¬ÖÖÓ»Öã †¯ÖÖê ºµÖºÖÂüÖ´ü �êú ×·Ö‥ �Ö²ÖÖ ²ÖÖÑ�ÖŸÖê Âãü‥ †Ó×�úŸÖÖ ¿ Öê

¯ÖãÖ: ×´ü»ŸÖÖ „ÖÖê›ÍüÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ Âîü, ŸÖ°Ö †Ó×�úŸÖÖ ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë •¿Öê µÖÂüß �úÂüŸÖß Âîü ×�ú -``¿Öã¬ÖÖÓ»Öã „Öß, †Öî üŸÖ

°ÖÖêÖ¿ÖÖ‡Ô �úÖ ¯ÖÖî¬ÖÖ ÖÂüà Âîü, „Ö°Ö „Öß “ÖÖÂüÖ, •¿Ö�úß „Ö›Íêü �úÖÑ™ü�ú´ü •¿Öê ºÖÖ¯Ö¿Ö �Ö²Ö·Öê ²Öë ´üÖê Ö ×¤üµÖÖ… ºÖÂü °ÖÖ îÖÖ

°ÖÖÖµÖê ´ü�ÖÖê �úß ‡¿Ö ¿ÖÖ×„Ö»Ö �úÖê †¿ºÖß�úÖ´ü ±Öß �ú´üŸÖß Âîü…``

8

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ÖÖ´üß „ÖßºÖÖ �úß ºµÖ£ÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ÖÖ´üß �úß ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ �úÖê ´êü�ÖÖÓ×�úŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü…

2. †Ö¾ÖÖÑ :-

°Öß¿Ö°Öß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß “ÖÙ“ÖŸÖ ‥ºÖÓ •··Öê�ÖÖßµÖ �éú×ŸÖ �êú ¶þ¯Ö ²Öë †ÖºÖÖÑ ¯ÖÏ» ÖÓÃÖÖßµÖ ¸üÆüÖ

Âîü… µÖÂü °ÖéÂüŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖÖË 1999 �úß �éú×ŸÖ Âîü… ‡¿Öê †ÓŸÖ´üÖÔ¾™ÒüßµÖ `‡¤ãü »Ö²ÖÖÔ �ú£ÖÖ ¿Ö²²ÖÖÖ` ·ÖÓ¤üÖ ¯Öã ü¿�úÖ´ü

¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü†Ö Âîü… ‡¿Ö�êú †×ŸÖ×´ü…ŸÖ ºµÖÖ¿Ö ¿Ö²²ÖÖÖ, ØÂü¤üß †�úÖ¤ü²Öß ×¤ü··Öß «üÖ´üÖ `¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �úÖ ¿Ö²²ÖÖÖ` ŸÖ£ÖÖ •¢Ö´ü

¯ÖÏ¤êü»Ö ØÂü¤üß ¿ÖÓ¿£ÖÖÖ «üÖ´üÖ `ºµÖÖ¿Ö ¿Ö²²ÖÖÖ` ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÂüÖê “Öã�úÖ ÂîüÓ… µÖÂü ¿¡Öß-×ºÖ²Ö»ÖÔ �úÖ ²ÖÂüÖ†Ö�µÖÖÖ ²ÖÖÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü…

‡¿Ö²Öë ²ÖãÓ°Ö‡Ô „Öî¿Öê ²ÖÂüÖÖ�Ö üßµÖ ¯Ö×´üºÖê»Ö ²Öë ×Ö²Ö ²Ö¬µÖºÖ�ÖáµÖ Û¿¡ÖµÖÖë �úß ¤ü»ÖÖ �úÖê •�êú´üÖ �ÖµÖÖ Âîü… †ÖÙ£Ö�ú †±ÖÖºÖ

�êú �úÖ´ü�Ö ¿¡Öß �úÖê ‧Ö´ü ¿Öê °ÖÖÂü´ü ÖÖî�ú´üß µÖÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ÂêüŸÖã ×Ö�ú·ÖÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü… †Öî ü µÖÂüß ¿Öê •¿Ö�úÖ •Ÿ¯Öß› ÍüÖ

¯ÖÏÖ´Óü±Ö ÂüÖêŸÖÖ Âîü… �ú£ÖÖÖ�ú Ö×²ÖŸÖÖ �úÖê �ëú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… �úÖ²Ö�ÖÖ´ü †Ö‧ÖÖ›Íüß �êú ²ÖÂüÖ¿Ö×“ÖºÖ

¤êüºÖß»ÖÓ�ú´ü ¯ÖÖÓ›êü �úÖ ×ºÖ üÖê¬Öß �Öã™üºÖÖ·Öê �ÖæÖ �ú´üÖê �êú •§êü»µÖ ¿Öê Âü²Ö·ÖÖ �ú´üŸÖê Âîü… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë ºÖê ·Ö�úº Öê •êú ¸üÖê•Öß

°ÖÖ�ú´ü †¿ÖÂüÖµÖ °ÖÖ „ÖÖŸÖê Âîü… •Ö�úß ¯Öã¡Öß Ö×²ÖŸÖÖ ¯ÖœÍüÖ‡Ô ”ûÖê›Íü�ú´ü ²Ö„Ö¤æü´ü µÖã×ÖµÖÖ �êú ¯ÖÏ²Öã�Ö †ÖÖ ¿ÖÖÂü°Ö �úê

�úÖµÖÖÔ·ÖµÖ ²Öë ÖÖî�ú´üß �ú´üÖê ·Ö�ÖŸÖß Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã ºÖÂüÖÑ †ÖÖ ¿ÖÖÂü°Ö �úß �úÖ²ÖºÖÖ¿ÖÖÖ ¿Öê °Ö“ÖÖê ÂêüŸÖã ºÖÂü ÖÖî�ú´ üß ”ûÖê›Íü

`½Ö²Ö„ÖßºÖÖ` ¿ÖÓ¿£ÖÖ ²Öë ¯ÖÖ¯Ö›Íü °Öê·ÖÖê „Öî¿ÖÖ �úÖ²Ö �ú´üÖê ·Ö�ÖŸÖß Âîü… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë ºÖÂü †Ó„ÖÖÖ ºÖÖ¿ÖºÖÖÖß �êú ¿ÖÖ£Ö

†Ö±Öæ¾Ö�ÖÖë �êú ²ÖÖò›üØ·Ö�Ö �úß †Öê ü •²Öã�Ö ÂüÖêŸÖß Âîü… µÖÂüÖÑ •¿Öê ¿ÖÓŸÖÖê¾Ö„ÖÖ�ú ¯Ö× ü½Ö×²Ö�ú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… µÖÂü ß •úÖµÖÔ

�ú´üŸÖê Âãü‥ •¿Ö�úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ †Ö±Öæ¾Ö�Ö ºµÖºÖ¿ÖÖµÖß ¿ÖÓ„ÖµÖ �úÖÖê‡Ô ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âî ü… „ÖÖê ×Ö:¿ÖÓŸÖÖÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö Ö×²ÖŸÖÖ

¿Öê ¿ÖÓŸÖÖÖ ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ “ÖÖÂüŸÖê Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã �Ö±ÖÔºÖŸÖß Ö×²ÖŸÖÖ �úÖ �Ö±ÖÔ ÖÖŸÖ ÂüÖê „ÖÖÖê ¿Öê ºÖê ÖÖ´üÖ„Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âîü… †ŸÖ‥ºÖ

Ö×²ÖŸÖÖ ¯ÖãÖ: ²ÖÓã°Ö‡Ô ·ÖÖî™ü�ú´ü ²Ö„Ö¤æü´ü ¿ÖÓ‧Ö ¿Öê ¿ÖÓ Öé…ŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… ‡¿Ö ²Öã�µÖ �ú£ÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²ÖÓê

†Öê�ú •¯Ö�ú£ÖÖ‥Ñ ±Öß Âîü… ×„ÖÖ�êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê �ÖÖÓ¬ÖßºÖÖ¤ü �úß ¯Öî üºÖß �úß �Ö‡Ô Âîü, ŸÖÖê ×�ú¿Öß �ú£ÖÖ ²Öë ØÂü¤æü-´ÖãÛÃ»Ö´Ö

†ÓŸÖ´ü¬ÖÙ²ÖµÖ ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö �úÖê ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ²Ö™ü�úÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ¿Öê „Öã›Íêü ¯ÖÖ¡ÖÖë �úß ‥�ú †·Ö�Ö �ú£ÖÖ “Ö·ÖŸÖß Âîü…

¿ÖÓ�Öê Ö ²Öë ‡¿Ö ²ÖÂüÖ�úÖºµÖÖŸ²Ö�ú •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ �ú£µÖ ÖÖ´üß „ÖßºÖÖ ¯Ö´ü �ëú×¦üŸÖ Âîü…

3. ×�Ö×»Ö�Ö›ãü :-

×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �úÖ ×�Ö×·Ö�Ö›ãü ²Öë ºÖé¬¤üÖë �êú ‥�úÖ�úß¯ÖÖ �êú ¯ÖÏ»Ö �úÖê •±ÖÖ´üÖ �ÖµÖÖ Âîü… �úÖÖ¯Öã ü ¿Öê

¿ÖêºÖÖ×ÖºÖé¢Ö „Ö¿ÖºÖÓŸÖØ¿ÖÂü ¯ÖŸÖß �úß ²ÖéŸµÖã �êú �úÖ´ü�Ö ‥�úÖ�úß ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë ·Ö›ü�úÖ, °ÖÂæü, ¯ÖÖêŸÖê, ¯ÖÖê×ŸÖµÖÖÑ

¿Ö±Öß Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã •Ö�úÖ „Ö¿ÖºÖÓŸÖØ¿ÖÂü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ Ø�Ö“ÖÖºÖ �êúºÖ·Ö •Ö�úß ¿ÖÓ Ö×¢Ö �êú �úÖ´ü�Ö Âîü… •Ö�úß ‡¿Ö ¤üµÖÖßµÖ

Û¿£Ö×ŸÖ �úÖê ¤êü�Ö�ú´ü ×²Ö¿™ü´ü ½ÖßºÖÖ¿ŸÖºÖ �úÖ ²ÖŸÖ Âîü ×�ú -``‥ê¿Öß �ú¿ÖÖ‡Ô †Öî·ÖÖ¤üÖë ¿Öê ŸÖÖê †Ö¤ü²Öß ×Ö¯ÖæŸÖÖ ±Ö·ÖÖ… Âü²Öë

‡¿Ö °ÖÖŸÖ �úÖ �úÖê‡Ô �Ö²Ö ÖÂüà ×�ú Âü²ÖÖ´üß �úÖê‡Ô †Öî·ÖÖ¤ü ÖÂüà…``9

ºÖ¿ŸÖãŸÖ: µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ¤üÖê ºÖé¬¤üÖë �êú †ÖŸ²ÖßµÖ

¿ÖÓ°ÖÓ¬ÖÖë ¯Ö´ü †Ö¬ÖÖ×´üŸÖ Âîü… ×„Ö¿Ö²Öë ºÖê ¯ÖÏÖŸÖ: �úÖ·ÖßÖ ¿Öî ü ²ÖÓê ×²Ö·ÖŸÖê Âîü †Öî ü †ÓŸÖ Óü�Ö ×²Ö¡Ö �êú ¶þ¯Ö ²Öë „ÖßºÖÖ •úÖ

¿Öã�Ö ŸÖ·ÖÖ»ÖÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´üŸÖê Âîü…

×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �êú •¯ÖµÖÖ¿Ö ‥�ú „Ö²ÖßÖ †¯ÖÖß, †ÖºÖÖÑ ²Öë ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ �úÖê ¬µÖÖÖ ²Öë ´ü�ÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ‡Ö

•¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úß ÖÖ×µÖ�úÖ‥Ñ „ÖßºÖÖ-¯Ö£Ö ¯Ö´ü ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úÖê ¿ºÖß�úÖ ü �ú´üŸÖß Âãü‡Ô †Ö�Öê °ÖœÍüŸÖß Âîü… ºÖê †Ö¬Öã×Ö�ú ÖÖ´üß

“Ö×´ü¡ÖÖë �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸºÖ �ú´üŸÖß ÂîüÓ…

´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ :-

ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ �úß Ø“ÖŸÖ�ú ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �úÖ „Ö²Ö ¿ÖÖË 1944 ²Öë †×·Ö�ÖœÍü ×„Ö·Öê �êú ×¿Ö�ãú´üÖ �ÖÖÑºÖ

²Öë Âãü†Ö… •ÂüÖëÖê ØÂü¤üß ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë ¿ÖÖŸÖ�úÖê¢Ö´ü •¯ÖÖ×¬Ö †ÖÖÑ¿Öß ¿Öê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �úß… ¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, ºÖê ¿ºÖŸÖÓ¡Ö ·Öê�ÖÖ ÃÖê

¿ÖÓ Öé…ŸÖ Âîü… •Ö�êú `‡¤üÖ²Ö²ÖË , `“ÖÖ�ú`, `†·²ÖÖ �ú°ÖãŸÖ´üß`, `×ºÖ„ÖÌÖ`, `†�ÖÖ¯ÖÖ�Öß` •¯ÖµÖÖ¿Ö †ŸµÖÓŸÖ

·ÖÖê�ú×¯ÖÏµÖ ´üÂêü Âïü… `×“ÖÂüÖ´ü`, `·Ö·Ö²Ö×ÖµÖÖÑ , `�ÖÖê²ÖÖÑ ÂÑü¿ÖŸÖß Âîü`, •Ö�êú �úÂüÖÖß ¿ÖÓ�ÖÏÂü Âîü Ó… •Ö�úß

†Öî ÖµÖÖ×¿Ö�ú †ÖŸ²Ö�ú£ÖÖ `�ú¿ŸÖã üß �ãÓú›ü·Ö °Ö¿Öê †ŸµÖÓŸÖ “ÖÙ“ÖŸÖ ´üÂüß Âîü… ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ ¯Ö´ü •Ö�êú ·Öê�ÖÖë �úÖ

¿ÖÓ�ÖÏÂü `�Öã·Öß ×�Ö›Íü×�úµÖÖÑ ÖÖ²Ö ¿Öê ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü†Ö Âïü…

•Ö�êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü Âïü ‟

1. ‡¤ü®Ö´Ö´ÖË :-

µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖÖË 1994 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü†Ö… ‡¿Ö²Öë °ÖãÓ¤êü·Ö�ÖÓ›ü �êú ¯ÖºÖÔŸÖßµÖ �Öê¡Ö �úß ¯Öé¾šü±Öæ×²Ö

¯Ö´ü �ú£ÖÖÖ�ú �úÖ ¿ÖÓµÖÖê„ÖÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ²Ö¤üÖ Âîü †Öî ü •¿Öß �êú �ú£µÖ ‥ºÖÓ

“Ö×´ü¡Ö �úÖê ×ºÖ¿ŸÖÖ´ü ¤êüÖê ÂêüŸÖã °Ö‣ú, ¯ÖÏê²Ö, �ãú¿Öã²ÖÖ, ¤üÖ¤üÖ ¯ÖÓ“Ö²ÖØ¿ÖÂü, �îú·ÖÖ»Ö ²ÖÖ¿™ü´ü, †²Ö´üØ¿ÖÂü •¯Ôú ¤üÖ‣ú

„Öæ, ²Ö�ú´Óü¤ü, ×ºÖ�Îú²ÖØ¿ÖÂü †Ö×¤ü ¯ÖÖ¡ÖÖë �úß µÖÖê„ÖÖÖ Âãü‡Ô Âîü…°Ö‣ú ×ºÖ¬ÖºÖÖ Âîü… •¿Ö�úß „Ö²ÖßÖ ¯Ö´ü †×¬Ö�úÖ´ü

�ú´üÖê �êú ×·Ö‥ �ÖÖê×ºÖ¤üØ¿ÖÂü, †×±Ö·ÖÖ�Ö, ´üŸÖÖ Ø¿ÖÂü µÖÖ¤üºÖ ¯ÖÏµÖŸÖ»Öß·Ö Âîü… �ÖÖÑºÖ ²Öë Âãü‥ ¤Óü�Öê-±úÃÖÖ¤ü ´Öë

•¿Ö�êú ¯Öã¡Ö ²ÖÂêü¦ü �úß ÂüŸµÖÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË, •¿Ö�úß ×ºÖ¬ÖºÖÖ ¯ÖŸÖß †¯ÖÖß ¤ü×²ÖŸÖ ‡“”ûÖ†Öë �úß

¯ÖæÙŸÖ ÂêüŸÖã ´üŸÖÖ Ø¿ÖÂü µÖÖ¤üºÖ ¿Öê ¯ÖÏ±ÖÖ×ºÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü ±ÖÖ�Ö „ÖÖŸÖß Âîü… ¤üµÖÖßµÖ Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë °Ö‣ú, ¤üÖ¤üÖ ¯ÖÓ“Ö²ÖØ¿ÖÂü �úß

»Ö´ü�Ö ²Öë †ÖŸÖß Âîü †Öî ü †¯ÖÖß ºµÖ£ÖÖ •Ö�êú ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úÖê ¿ÖãÖÖŸÖß Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß Û¿¡ÖµÖÖÑ °Ö‣ú �êú ¯ÖÏ×ŸÖ

†ÖŸ²ÖßµÖŸÖÖ ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�úß ×ºÖ¬ÖºÖÖ °ÖÂæü ¯ÖÏê²Ö �êú †¯ÖÖê „Öß„ÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ±ÖÖ�Ö „ÖÖÖê ¯Ö´ü ¯ÖÏê²Ö

�úß ØÖ¤üÖ �ú´üŸÖß Âîü… ¤üÖ¤üÖ ¯ÖÓ“Ö²ÖØ¿ÖÂü ºÖé¬¤üÖ °Ö‣ú �êú ×ÖºÖÖ¿Ö �úß ºµÖºÖ¿£ÖÖ �ú´üŸÖê Âîü… „Ö�Öê¿Ö´ü ¯ÖÏê²Ö �úÖê

²ÖÖ¬µÖ²Ö °ÖÖÖ�ú´ü °Ö‣ú �úÖê ŸÖÖÖê �ú¿ÖŸÖÖ £ÖÖ… ×ºÖ¬ÖºÖÖ °Ö‣ú, ²ÖÂêü¦ü †Öî ü ¯ÖÏê²Ö �úß ¯Öã¡Öß ´Ö¤üÖ •úÖ ¯ÖÖ»ÖÖ-

¯ÖÖê¾Ö�Ö �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ×�ú¿Öß ±Öß ÂüÖ·ÖŸÖ ²Öë ²Ö¤üÖ �úÖê ¯ÖÏê²Ö �êú µÖÂüÖÑ ÖÂüà „ÖÖÖê ¤êüÖÖ “ÖÖÂüŸÖß… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë

�ú£ÖÖ ²Ö¤üÖ �úß �Ö×ŸÖ×ºÖ×¬ÖµÖÖë �úß †Öê ü •²Öã�Ö ÂüÖêŸÖß Âîü… �ÖÏÖ²Öß�Ö ¯Ö×´üºÖê»Ö ²Öë °Ö‣ú ²Ö¤üÖ †Öî ü �ãú¿Öã²ÖÖ „ÖÖ�ÖéŸÖ

´üÂü�ú´ü ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß Âîü… ºÖê †ŸµÖÓŸÖ ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ¿ºÖÖ£Öá ·ÖÖê�ÖÖë �úß ×ºÖºÖ»Ö ÖÖ×´üµÖÖë

�úß „Ö²ÖßÖ-„ÖÖµÖ¤üÖ¤ü Âü›Íü¯ÖÖê �úß ¯ÖÏºÖé×¢Ö, �ÖÖÑºÖ ²ÖêÓ ºµÖÖ¯ŸÖ †Öß×ŸÖ ‥ºÖÓ †ÖŸÖÓ�ú �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß

Âîü… ²Ö¤üÖ ¿ÖÖêÖ¯Öã üÖ †ÖÖê ¯Ö»“ÖÖŸÖË †¯ÖÖê �úÖµÖÔ�Öê¡Ö �úÖ ×ºÖ¿ŸÖÖ´ü �ú´üŸÖß Âîü… ŸÖ°Ö •¿Öê ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú •¿Ö�êú

¤üÖ¤üÖ ¯ÖÓ“Ö²ÖØ¿ÖÂü �êú ±ÖÖ‡Ô �ÖÖë×ºÖ¤ü �ú…�úÖ Öê ‥ºÖÓ †×±Ö·ÖÖ�Ö Öê ×²Ö·Ö�ú´ü •¿Ö�úß „Ö²ÖßÖ ¯Ö´ü †×¬Ö�úÖ´ü �ú´ü

×·ÖµÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖÂü •Ö�êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²ÖêÓ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß Âîü… µÖÂüà ¿Öê ²Ö¤üÖ �úÖ †µÖÖµÖ �êú ×ºÖ¶þ¬¤ü ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ¯ÖÏÖ Óü±Ö ÆüÖê

„ÖÖŸÖÖ Âîü… ºÖÂü �êúºÖ·Ö †¯ÖÖê µÖÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ×·Ö‥ Âüß ÖÂüà †×¯ÖŸÖã ¿Ö²ÖÖ„Ö �êú ×ºÖ�úÖ¿Ö �êú ÂêüŸÖã ¯ÖÏµÖŸÖ �ú´üŸÖß

Æîü… ºÖÂü ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú �Öê¡Ö ²Öë ±Öß ¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö �ú´ü ¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ¯Ö™ü·Ö

×ºÖ¿ŸÖéŸÖ Âîü… ‡¿Ö²Öë ²Ö¤Ö �úß ¤üÖ¤üß °Ö‣ú, ²Ö¤üÖ �úß ²ÖÖÑ ¯ÖÏê²Ö †Öî ü ²Ö¤üÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ŸÖßÖ ¯Öß×œÍüµÖÖë �úÖ

¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸºÖ �ú´üÖêºÖÖ·Öß ÖÖ×´üµÖÖÑ Âïü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ •§êü»µÖ �ÖÏÖ²Öß�Ö ¯Ö×´üºÖê»Ö ²Öë Û¿¡ÖµÖÖë �úß ¤ü»ÖÖ †Öî ü ×¤ü»ÖÖ

�úÖê ×“Ö×¡ÖŸÖ �ú´üÖÖ, ºÖÂüÖÑ �úß ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ×ºÖ¾Ö²ÖŸÖÖ †Öî ü •¿Ö�êú ¯ú·Ö¿ºÖµý¯Ö »ÖÛ…ŸÖ»ÖÖ·Öß ·ÖÖê�ÖÖë �úÖ �Ö´üß°ÖÖë

¯Ö´ü †µÖÖµÖ, †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü, ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úß ×ºÖ¿ÖÓ�Ö×ŸÖ, “ÖãÖÖºÖ �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ †Ö×¤ü ×“Ö×¡ÖŸÖ �ú´üÖÖ Âïü… ×ÖÛ»“ÖŸÖ

Âüß ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ ¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú Û¿£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖê ¥üÛ¾™ü¯Ö£Ö ²Öë ´ü�ÖŸÖê Âãü‥ `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß ´ü“ÖÖÖ �úß Âîü…

2. “ÖÖ�ú :-

`“ÖÖ�ú` •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖÖË 1997 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü†Ö… ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �úÖ `“ÖÖ�ú` •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿Ö²ÖµÖ“Ö�Îú

�êú ¿ÖÖ£Ö °Ö¤ü·ÖŸÖê Âãü‥ �ÖÖÑºÖ �úß ŸÖ¿ºÖß´ü Âîü… �ú£ÖÖ �úÖ �êú¦ü †ŸÖ´ü¯Öã ü �ÖÖÑºÖ Âîü ‥ºÖÓ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ �êú¦üßµÖ

“Ö×´ü¡Ö ¿ÖÖ´Óü�Ö Âîü… ¿ÖÓ¯Öæ�ÖÔ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë �ÖÏÖ²Öß�Ö ¯Ö×´üºÖê»Ö ×“Ö×¡ÖŸÖ Âãü†Ö Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ¯ÖÏÖ´Óü±Ö �Ö±ÖÔºÖŸÖß ´êü»Ö²Ö

�úß ÂüŸµÖÖ �êú ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ´êü»Ö²Ö �úß °ÖÂüÖ, ¿ÖÖ´Óü�Ö ‡¿Ö �ÖæÖ �êú �úÖ´ü�ÖÖë ŸÖ£ÖÖ ÂüŸµÖÖ´üÖë �úÖê „ÖÖÖÖÖ

“ÖÖÂüŸÖê Âîü… ‡¿Ö¿Öê ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú †ŸÖ´ü¯Öã ü �ÖÖÑºÖ ²Öë ±Öß †µÖÖµÖ Âîü, †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü Âîü, ¯ÖÖ´ü¿¯ÖÖ×´ü�ú ºÖî²ÖÖ¿µÖ

Âîü, µÖÖîÖ ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö Âîü †Öî ü ºÖÂüÖÑ �êú ´üÖ„Ö�úßµÖ ¤üÖÑºÖ¯Öê“Ö Âîü… ´êü»Ö²Ö �úß ÂüŸµÖÖ �êú ×·Ö‥ ›üÖê×´üµÖÖ „Ö°ÖÖ°Ö¤üÖ´ü Âîü…

¿ÖÖ´Óü�Ö †¯ÖÖê ¯Öã¡Ö “Ö¤üÖ �úÖê �ÖÖÑºÖ �êú ¿�æú·Ö ²Öë ±ÖŸÖá �ú´üÖŸÖß Âîü… ¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖ ¯Ö×ŸÖ ´Óü„ÖßŸÖ �ãúÛ�šüŸÖ ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ

�úÖ Âîü… ¿�æú·Ö ²Öë ½Öß¬Ö´ü ÖÖ²Ö�ú ‥�ú ÖµÖê ×»Ö�Ö�ú �úß ×ÖµÖãÛ…ŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ¿ÖÖ´Óü�Ö ½Öß¬Ö´ü �êú ¯ÖÖÑºÖ �úÖê ¿¯Ö»ÖÔ

�ú´üŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ·ÖÖê�ÖÖë �úÖê µÖÂü µÖÖê�µÖ ÖÂüà ·Ö�ÖŸÖÖ …µÖÖÓê×�ú ½Öß¬Ö´ü ²ÖÖ¿™ü´ü ”ûÖê™üß „ÖÖ×ŸÖ �êú Âîü… ¿ÖÖ´Óü�Ö �êú

×·Ö‥ ½Öß¬Ö´ü „Öß †Ö¤ü»ÖÔ Âîü… ºÖÂü �ú‡Ô °ÖÖ´ü •Ö�úß ¿Ö·ÖÖÂü ·ÖêŸÖß Âîü… ´Óü„ÖßŸÖ �úÖê ¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖ ½Öß¬Ö´ü ¿Öê ×²Ö·ÖÖÖ-

„Öã·ÖÖÖ ¯Ö¿ÖÓ¤ü ÖÂüßÓ Âîü… »ÖÖî: »ÖÖî: ¤üÖêÖÖë �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ¥üœÍü ÂüÖêÖê ·Ö�ÖŸÖê Âîü… ”ûÖê™êü „ÖÖ×ŸÖ �úÖ ½Öß¬Ö´ü �ÖÖÑºÖ �êú

¯ÖÏ¬ÖÖÖ £ÖÖÖØ¿ÖÂü, ÖÓ°Ö´ü¤üÖ´ü †Ö×¤ü ·ÖÖê�ÖÖë �úÖê ¿ÖãÂüÖŸÖÖ ÖÂüà Âîü… •¿Ö�êú ¿ÖÖ£Ö ²ÖÖ´ü-¯Öß™ü �úß „ÖÖŸÖß Âîü… ŸÖ°Ö

‧ÖÖµÖ·Ö �úß ¿ÖêºÖÖ ¿ºÖµÖÓ ¿ÖÖ´Óü�Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¤üÖêÖÖë ²Öë ¤êü×Âü�ú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ±Öß ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âîü… �ÖÖÑºÖ �úê “ÖãÖÖºÖ ²Öë

¿ÖÖ´Óü�Ö ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¯Ö¤ü �êú ×·Ö‥ �Ö›Íüß ÂüÖêŸÖß Âîü… •¿Öê ¯ÖÏê ü�ÖÖ ‥ºÖÓ ¯ÖÏÖêŸ¿ÖÖÂüÖ ¤êüÖêºÖÖ·Öê ½Öß¬Ö´ü ²ÖÖ¿™ü´ü Âîü… ºÖÂü “ÖãÖÖºÖ

²Öë ×ºÖ„ÖµÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´ü �ÖÖÑºÖ �úÖ ¿ÖãµÖÖê�µÖ »ÖÖ¿ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü… ·Öê×�úÖ •¿Ö�úÖ ¯Ö×ŸÖ ´Óü„ÖßŸÖ µý×œÍüºÖÖ¤üß ÂüÖêÖê �êú

�úÖ´ü�Ö ¯ÖŸÖß �êú •Ÿ�ú¾ÖÔ �úÖê ¿ÖÂü ÖÂüà ¯ÖÖŸÖÖ Âîü… ‡¿Ö ²ÖÂüÖ�úÖºµÖÖŸ²Ö�ú •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ¯ÖÏ²Öã�Ö ŸÖŸºÖ

°ÖÖ�ú´ü •±Ö´üÖ Âîü… �ÖÏÖ²Öß�Ö ¯Ö×´üºÖê»Ö ²ÖêÓ ¤üÖê ¯Öß×œÍüµÖÖë ²Öë •Ÿ¯ÖÖ ºÖî“ÖÖ×´ü�ú ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ, ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ †Öî ü †Ö¬Öã×Ö�úŸÖÖ �êú

°Öß“Ö ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ, ºÖ�ÖÔ ‥ºÖÓ „ÖÖ×ŸÖºµÖºÖ¿£ÖÖ �úÖê ·Öê�ú´ü ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ, †ÖÙ£Ö�ú ×ºÖ¾Ö²ÖŸÖÖ ¿Öê •Ÿ¯ÖÖ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ, †Ö¬Öã×Ö�úŸÖÖ

†Öî ü †Ó¬Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö �êú °Öß“Ö ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ¯Ö×´ü·Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âïü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ²Öæ·Ö �ú£µÖ ÖÖ´üß �êú †Û¿ŸÖŸºÖ †Öî ü

†Û¿²ÖŸÖÖ ¿Öê ¿ÖÓ Öé…ŸÖ Âîü…

`“ÖÖ�ú` �úÖ †£ÖÔ Âîü ¿Ö²ÖµÖ“Ö�Îú… ¿Ö²ÖµÖ“Ö�Îú �êú ¿ÖÖ£Ö ¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖ ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ±Öß †Ö�úÖ´ü ·ÖêŸÖÖ Âîü…

½Öß¬Ö´ü ºÖê �ãú²ÂüÖ´ü Âîü „ÖÖê •¿Ö�êú ºµÖÛ…¢ÖŸºÖ �úÖê �ÖœÍüŸÖê Âïü… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: `“ÖÖ�ú` Ö ¯Öæ�ÖÔŸÖµÖÖ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú •¯ÖµÖÖ¿Ö

Âîü Ö ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú… ¯Ö´ÓüŸÖã ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß µÖ£ÖÖ£ÖÔ †Öî ü ±ÖµÖÖºÖÂü Û¿£Ö×ŸÖ �úÖ ¯ÖÏÖ²ÖÖ×�Ö�ú ¤ü¿ŸÖÖºÖê„Ö †ºÖ»µÖ Âîü…

‡¿Ö²Öë ¯Öã¶þ¾ÖÖë �úß »ÖÖê¾Ö�Ö ¯Ö´ü ¥üÛ¾™ü¯ÖÖŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… „Ö²Öà¤üÖ´ü ¯úŸÖêÂüØ¿ÖÂü �êú ºµÖºÖÂüÖ´ü ¿Öê ¤ãü:�Öß ´Óü„ÖßŸÖ •êú

¿Ö²¤ü Æîü - ``×�ú¿ÖÖÖ ÂüÖê�ú´ü ×�ú¿ÖÖÖÖë ¿Öê �Ö§üÖ´üß........¿Ö´ü�úÖ´üß �úÖØ´ü¤üÖê �úß ŸÖ´üÂü ¯Öê»Ö †ÖŸÖÖ Âîü… †¯ÖÖê

�ÖÖÑºÖ �êú ×�ú¿ÖÖÖÖë �úÖ ¯Ö¿ÖßÖÖ ¯ÖÖÖß ·Ö�ÖŸÖÖ Âîü ‡¿Öê…``10

„Ö²Öà¤üÖ´ü •²Öæ·ÖÖ �êú �úÖ´ü�Ö ¤ãü:�Öß ÂüÖê�ú´ü

„Ö²Öà¤üÖ´üÖë Öê �ÖÏÖ²Öß�ÖÖë ¯Ö´ü †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü Âüß ×�ú‥ Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �úß †Öê�ú ¿Ö²Ö¿µÖÖ‥Ñ ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë

×“Ö×¡ÖŸÖ Âïü - ``·Öê×�Ö�úÖ �úÖ ¿ÖÖ²Ö£µÖÔ ‡²Ö¿Öë Âîü ×�ú ¯ÖÖšü�ú †¯ÖÖß ¿ÖÂüÖÖã±Öæ×ŸÖ ÖÖ×µÖ�úÖ �êú ‡¿Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö �êú

¯ÖÏ×ŸÖ †¯ÖÔ�Ö �ú´üŸÖÖ Âîü… ºÖî¿Öê ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ «Óü«ü ØÂü¤üß ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë ÖµÖÖ ÖÂüà Âîü, ·Öê×�úÖ ¯Ö×´üºÖê»Ö †Öî ü ÖÖ´üß

�êú ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²Öë µÖÂü ×Ö»“ÖµÖ Âüß �ãú”û †·Ö�Ö Âîü… •¿Ö�êú ¿Ö¿Öã ü �úß ¿ÖÂüÖÖã±Öæ×ŸÖ °ÖÂæü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ Âîü, �ÖÖÑºÖ �úÖ ¿Ö²ÖÖ„ Ö

±Öß •¿Öê ÂêüµÖ ¥üÛ¾™ü ¿Öê ÖÂüà ¤êü�ÖŸÖÖ °ÖÛ·�ú ¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖ “ÖãÖÖºÖ ²Öë ×„ÖŸÖÖ ¤êüŸÖÖ Âîü… ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖ †Öî ü ºÖÖŸÖÖºÖ´ü�Ö �úÖ

×“Ö¡Ö�Ö ‡¿Ö �ú¤ü´ü ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü ×�ú �úÂüà ±Öß ¯Ö×´ü¥ü»µÖ ²Öë †¿ºÖÖ±ÖÖ×ºÖ�úŸÖÖ ÖÂüà †ÖŸÖß Âîü…``11

×Ö¾�ú¾ÖÔŸÖ: �úÂüÖ „ÖÖ ¿Ö�úŸÖÖ Âîü ×�ú ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �úÖ ×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö †ŸÖ´ü¯Öã ü �ÖÖÑºÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö

¿Öê ±ÖÖ´üŸÖ �êú �ÖÖÑºÖ �úß Û¿£Ö×ŸÖ †Öî ü �Ö×ŸÖ �úÖê •±ÖÖ´üŸÖÖ Âîü…

3. †Öæ»ÖÖ Ö™ü :-

´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ •úÖ `†Öæ·ÖÖ Ö™ü` •¯ÖµÖÖ¿Ö ÖÖ´üß ¯ÖÏ¬ÖÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö Âîü… ‡¿Ö²Öë »Öß·ÖÖê �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê

ÖÖ´üß �úß ²ÖÖÛ¿£Ö×ŸÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ºÖÂü †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ “Öê×ŸÖŸÖ ÖÖ´üß Âîü… »Öß·ÖÖê �úÖ

¯Ö×ŸÖ •¿Ö¿Öê ¤æ ü ±ÖÖ�ÖŸÖÖ Âîü, •¿Ö�úß •¯Öê�ÖÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã ºÖÂü ×Ö´üÖ»Ö Ö ÂüÖê�ú´ü ¯Ö×ŸÖ �úÖê †¯ÖÖê ºÖ»Ö ²Öë

�ú´üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´üŸÖß Âîü… „Ö°Ö •¿Öê ‡¿Ö²Öë †¯ÖµÖ»Ö ×²Ö·ÖŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü ¿ÖÖ¿Ö �úß °ÖÖŸÖ ²ÖÖÖŸÖß Âîü… °ÖÂãüŸÖ

¿ÖÖê“Ö-ÃÖ´Ö†Ö�ú´ü »Öß·ÖÖê †¯ÖÖê ¤êüºÖ´ü ¿Öê µÖÖîÖ ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ£ÖÖ �úÖê `°Ö×”ûµÖÖ` ¯ÖÏ£ÖÖ �êú

µý¯Ö ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ Öê ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ Öê †Ö²Öã�Ö ²Öë ×·Ö�ÖÖ Âîü - ``†Öæ·ÖÖ Ö™ü �úß »Öß·ÖÖê ØÂü¤üß

•¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë �ãú”û Ö ±Öæ·Öê „ÖÖ ¿Ö�úÖê ºÖÖ·Öê “Ö×´ü¡ÖÖë ²Öë ‥�ú Âîü… °ÖêÂü¤ü †ÖŸ²ÖßµÖ, ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú ¿ÖÂü„ÖŸÖÖ �êú

¿ÖÖ£Ö ²Öî¡ÖêµÖß Öê ‡¿Ö „Ö×™ü·Ö �úÂüÖÖß �úß ÖÖ×µÖ�úÖ »Öß·ÖÖê †Öî ü •¿Ö�úß Ã¡Öß-»ÖÛ…ŸÖ �úÖê ¯úÖê�ú¿Ö ×�úµÖÖ

Âîü.......…``12

¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú »Öß·ÖÖê Öê ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß “ÖÖî�Ö™ü ŸÖÖê›Íü�ú´ü †¯ÖÖß ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ �úÖê ¿¯Ö¾™ü ×�úµÖÖ Âîü…

‡¿Ö �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ �ú£µÖ ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú Âîü… ‡¿Ö�êú �ú£ÖÖÖ�ú ²Öë Û¿¡ÖµÖÖë �êú ¯ÖÖ´ü¿¯ÖÖ×´ü�ú ‡Ô¾µÖÖÔ±ÖÖºÖ, ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ

�úÖ ºÖ�ÖÔÖ Âîü… ¤îü×Ö�ú „ÖßºÖÖ ¯Ö´ü †Ö¬ÖÖ×´üŸÖ µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú ‥ºÖÓ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿ÖÓ°ÖÓ¬ÖÖë ¿Öê ¿ÖÓ Öé…ŸÖ

Âîü…

4. †»´ÖÖ �ú²ÖæŸÖ¸üß :-

°ÖãÓ¤êü·Ö �ÖÓ›ü �úß �ú°ÖæŸÖ´üÖ ÖÖ²Ö�ú „ÖÖ„ÖÖ×ŸÖ �úÖê �ú£µÖ �êú �êú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿Öé×„ÖŸÖ Âîü…

‡¿Ö²Öë ¤üÖê ¿Ö²ÖÖ„ÖÖë �úÖ ºÖ�ÖÔÖ Âîü - ‥�ú �ú°ÖæŸÖ´üÖ †Öî ü ¤æü¿Ö´üÖ ¿Öã¿ÖÓ¿�éúŸÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ×„Ö¿Öê `�ú„„ÖÖ` �úÂüÖ „ÖÖŸÖÖ

Âîü… ºÖî¿Öê �ú°ÖæŸÖ´üÖ „ÖÖ×ŸÖ �úÖ ¯ÖÏ²Öã�Ö ¬ÖÓ¤üÖ “ÖÖê üß �ú´üÖÖ Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ¯ÖÏÖ Óü±Ö ²Ö¿ÖÖ´üÖ²Ö †Öî ü �ú¤ü²Ö°ÖÖ‡Ô �êú

¿ÖÓ°ÖÓ¬ÖÖë �úÖê ·Öê�ú´ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü… �ú¤ü²Ö°ÖÖ‡Ô �êú ¯Ö×ŸÖ „ÖÓ�Ö×·ÖµÖÖ �úß �ú„„ÖÖ ·ÖÖê�Ö ÂüŸµÖÖ �ú´ü ¤êüŸÖê Âîü… †Öî ü

²Ö¿ÖÖ´üÖ²Ö „ÖÖê �ú„„ÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖ Âîü �ú¤ü²Ö°ÖÖ‡Ô ¿Öê ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ´ü�ÖŸÖÖ Âîü… ºÖÂü �Ö±ÖÔºÖŸÖß ÂüÖêŸÖß Âîü †Öî ü �Ö±ÖÔ ÖÖŸÖ Ö

•ú´ü ‥�ú °Ö““Öê �úÖê „Ö²Ö ¤êüŸÖß Âîü ×„Ö¿Ö�úÖ ÖÖ²Ö�ú´ü�Ö ´üÖ�ÖÖ ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ¿Öê ¤üÖêÖÖë ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë

×ºÖ´üÖê¬Ö, ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö �úß ±ÖÖºÖÖÖ ºµÖÖ¯ŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… ´üÖ�ÖÖ ²Öë �ú„„ÖÖ ·ÖÖê�ÖÖë �úß ×ºÖ»Öê¾ÖŸÖÖ‥Ñ ¯ÖÖ¯ÖÖê ·Ö�ÖŸÖß

Âïü… ºÖÂü “ÖÖê üß �ú´üÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖÖ Ö Âüß »Ö´üÖ°Ö ¯ÖßÖÖ… ºÖÂü ¯ÖœÍüÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ Âîü… µÖ£ÖÖ£ÖÔŸÖ: ´üÖ�ÖÖ †Öî ü •¿Ö�êú

¿Ö²ÖÖ„Ö �êú ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úÖê ·Öê×�Ö�úÖ Öê ×ºÖ¿ŸÖÖ´ü ¿Öê ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ �úÖ •§êü»µÖ †¯Ö´üÖ¬Öß ²ÖÖÖê

„ÖÖÖêºÖÖ·Öß �ú°ÖæŸÖ´üÖ „ÖÖ×ŸÖ �êú ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú †Ö“Ö´ü�Ö �úÖê ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ �ú´üÖÖ ²ÖÖ¡Ö ´üÂüÖ Âîü…

5. ×¾Ö„ÖÌÖ :-

²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö `×ºÖ„ÖÌÖ` ×“Ö×�úŸ¿ÖÖ ×ºÖ±ÖÖ�Ö ¯Ö´ü ¯ÖÏ»Ö×“ÖÁÖ ·Ö�ÖŸÖÖ Âîü… ›üÖò. †Ö´ü.

¯Öß. »Ö´ü�Ö †¯ÖÖê ¯Öã¡Ö †„ÖµÖ �úÖê ›üÖêÖê»ÖÖ ¤êü�ú´ü ×“Ö×�úŸ¿ÖÖ ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ²Öë ¯ÖÏºÖê»Ö ×¤ü·ÖºÖÖŸÖê Âîü… ºÖÂü Öê¡Ö

×“Ö×�úŸ¿Ö�ú °ÖÖŸÖÖ Âîü… •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü Öê¡Ö ×“Ö×�úŸ¿Ö�ú ›üÖò. ÖêÂüÖ ±Ö™üÖÖ�Ö´ü ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ×ºÖºÖÖÂü �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË

¼ºÖ¿Öã ü, ¯Öã¡Ö †Öî ü ¯Öã¡ÖºÖ¬Öæ `»Ö´ü�Ö †Ö‡Ô ¿Öë™ü´ü` ÂüÖÛ¿¯Ö™ü·Ö ²ÖêÓ �úÖµÖÔ´üŸÖ ÂüÖêŸÖê Âîü… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: †„ÖµÖ ¿Öê ÖêÂüÖ

¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖºÖÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Öê �ÖÖî�Ö ¿£ÖÖÖ ×¤üµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ›üÖò. †„ÖµÖ «üÖ´üÖ �Ö·ÖŸÖ ‡Ó„Öê…»ÖÖ ×¤üµÖê „ÖÖÖê �êú

�úÖ´ü�Ö ´üÖê�Öß �úß ²ÖÖîŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ‡¿Ö�êú ×·Ö‥ ›üÖò. ÖêÂüÖ �úÖê ¤üÖê¾Öß ²ÖÖÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ¯ú·Ö¿ºÖ¶þ¯Ö ÖêÂüÖ ²ÖÖÖ×¿Ö�ú

¿ÖÓŸÖã·ÖÖ �ÖÖê °ÖîšüŸÖß Âîü… ¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ¤æü×¾ÖŸÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú �úÖ´ü�Ö Âü²ÖÖ´êü ×“Ö×�úŸ¿ÖÖ ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ¯ÖÏ¤æü×¾ÖŸÖ

ÂüÖêŸÖê „ÖÖ ´üÂêü Âîü… „Öî¿ÖÖ ×�ú ·Öê×�Ö�úÖ Öê ›üÖò. †Ö·ÖÖê�ú �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê †×±ÖºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ Æîü - ``‧Ö×™üµÖÖ Âü²ÖÖ´üÖ

�úÖò·Öê„Ö Âîü µÖÖ †Öò·Ö ‡Ó×›üµÖÖ ‡ÓÛ¿™ü™üµÖæ™ü †Öò ú ²Öê×›ü�ú·Ö ¿ÖÖ‡Ó¿Öê„Ö ? ²ÖÂüÖ‧Ö×™üµÖÖ ‡ÓÛ¿™ü™üµÖæ»ÖÖ Âîü ¿ÖÖ·Öß ! Âü´ü

»ÖÖ�Ö ¯Öî •··Öæ °ÖîšüÖ Âîü †Ó„ÖÖ²Öê �Öã×·Ö»ŸÖÖÑ …µÖÖ

ÂüÖê�ÖÖ ? Âü´ü ×ºÖ±ÖÖ�Ö ²Öë °ÖÖ¯Ö °Öîšêü Âïü, °Öê™üÖë �êú ‥·Öß„Öß×°Ö·Ö ÂüÖêÖê ŸÖ�ú ¯ÖÖê¿™ü �ÖÖ·Öß Âîü… ¿ÖÖ·Öê Âêü›ü †Öò ú ¤ü

×›ü¯ÖÖ™Ôü²Öë™ü Âïü µÖÖ µýØ·Ö�Ö ¯ÖÖ™üá �êú †¬µÖ�Ö ?``13

·Öê×�Ö�úÖ Öê µÖÂü ±Öß ¿ÖŸµÖ ¯ÖÏ×ŸÖ¯ÖÖ×¤üŸÖ ×�úµÖÖ Âîü ×�ú

×“Ö×�úŸ¿ÖÖ �Öê¡Ö ¯Öæ�ÖÔ µý¯Ö ¿Öê ºµÖÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú ÂüÖê �ÖµÖÖ Âîü… ›üÖò. »Ö´ü�Ö �úÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö Âîü ×�ú `‧ÖÖê›ÍüÖ ‧ÖÖ¿Ö ¿Öê

µÖÖ´üß �ú´êü ŸÖÖê �ÖÖµÖê …µÖÖ ? ²Öê×›ü×¿ÖÖ �êú ×ºÖ»Öê¾Ö‟Ö µÖ×¤ü ²Ö´üß„Ö ±ÖŸÖá Ö �ú´êü ŸÖÖê ±Öæ�Öê ²Ö´ü „ÖÖ‥…` ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ

•¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ›üÖò. ÖêÂüÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ‥�ú ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ»ÖÖ·Öß ÖÖ´üß �úß ‧Öæ™üÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ �úß �Ö‡Ô Âîü…

²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ�úÖ·ÖßÖ ÖÖ´üß �úß ¿Ö²Ö¿µÖÖ†Öë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö �ú´üŸÖê Âãü‥ •Ö�êú

¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úÖê †×±ÖºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü…

6. �úÃŸÖæ¸üß �ãÓú›ü»Ö ²ÖÃÖê :-

´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ •úÖ µÖÆü †ÖŸ²Ö�ú£ÖÖŸ²Ö�ú •¯ÖµÖÖ¿Ö “ÖÙ“ÖŸÖ †Öî ü ¯ÖÏ×¿Ö¬¤ü ´üÂüÖ Âîü… ‡¿Ö

•¯ÖµÖÖ¿Ö �êú �ú£µÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ �úß ¯ÖÏ¿ŸÖã×ŸÖ Âãü‡Ô Âîü… ‡¿Ö²Öë ·Öê×�Ö�úÖ Öê �ú¿ŸÖæ üß ¤êüºÖß �êú

„ÖßºÖÖ �úÖê ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ²ÖÖÑ �ú¿ŸÖã üß †Öî ü ¯Öã¡Öß ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ ²Öë ºÖî“ÖÖ×´ü�ú ²ÖŸÖ±Öê¤ü Âîü „ÖÖê ¤üÖê ¯Öß×œÍüµÖÖë �êú

†ÓŸÖ´üÖ·Ö �úÖê ¤ü»ÖÖÔŸÖê ÂîÓü…

�éúÂ�ÖÖ ÃÖÖê²ÖŸÖß :-

�éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �úÖ „Ö²Ö ¿ÖÖË 19 ¯ú´üºÖ´üß 1925 ²ÖêÓ ¯ÖÓ„ÖÖ°Ö ²Öë Âãü†Ö… •Ö�êú ×¯ÖŸÖÖ„Öß ¯úÖî„Ö ²Öë

�úÖµÖÔ üŸÖ £Öê… ¯ú·Ö¿ºÖ¶þ¯Ö ¿£ÖÖÖÖÓŸÖ´ü�Ö ÂüÖêŸÖÖ ´üÂüÖ †ŸÖ: �éú¾�ÖÖ „Öß �úß ×»Ö�ÖÖ ×¤ü··Öß, ×»Ö²Ö·ÖÖ ²Öë ¿ÖÓ ÖÖ Âãü‡Ô

£Öß… •Âëü °Ö“Ö¯ÖÖ ²Öë Âüß ¯Öã¿ŸÖ�úÖÓê ¿Öê ·Ö�ÖÖºÖ ÂüÖê �ÖµÖÖ £ÖÖ… ×¯ÖŸÖÖ «üÖ´üÖ •Âëü µÖÂüß ¿Öß�Ö ×²Ö·Öß £Öß - `†¯ÖÖê

†Ö¤ü»ÖÖí, ¿ÖÓ¿�úÖ´üÖë ¯Ö´ü †›Íêü ´üÂüÖÖ †Öî ü Ø„Ö¤ü�Öß ²Öë �ú±Öß ÂüÖ´ü ÖÂüà ²ÖÖÖÖÖ…` ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �úß ¯ÖÏê ü�ÖÖ �êú

�úÖ´ü�Ö ºÖê †Ö„Ö ¿Ö¯ú·Ö ·Öê×�Ö�úÖ �êú ¶þ¯Ö ²Öë ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ×¯ÖŸÖ Âîü… •Ö�úß ¯ÖÏ£Ö²Ö �úÂüÖÖß `·ÖÖ²ÖÖ` ¿ÖÖË 1944 ²Öë

¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‡Ô… ‡¿Ö�êú °ÖÖ¤ü ºÖê ·Ö�ÖÖŸÖÖ´ü ¿Öé„ÖÖ �úÖµÖÔ ²Öë ´üŸÖ ´üÂüß… †°ÖŸÖ�ú �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú ”û:

•¯ÖµÖÖ¿Ö, ‥�ú �úÂüÖÖß ¿ÖÓ�ÖÏÂü, ŸÖßÖ ·ÖÓ°Öß �úÂüÖ×ÖµÖÖÑ, �ãú”û ×ºÖ“ÖÖ´üÖê¢Öê„Ö�ú ×Ö°ÖÓ¬Ö, ¤üÖê �ú×ºÖŸÖÖ‥Ñ †Öî ü ¤üÖê

¿ÖÓ¿²Ö´ü�Ö ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‥ Âïü… •Ö�êú ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ †Öî ü ÖÖ´üß �úß ²ÖãÛ…ŸÖºÖÖ¤üß “ÖêŸÖÖÖ �êú ×ºÖ×±ÖÖ

¯ÖŸÖÖì �úÖ •¤Ëü‧ÖÖ™üÖ ¥üÛ¾™ü�ÖÖê“Ö´ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü…

1. ›üÖ ü ÃÖê ×²Ö”ãû›üß :-

¯ÖÓ„ÖÖ°Ö �úß ¯Öé¾šü±Öæ×²Ö ¯Ö´ü ×·Ö�ÖÖ �ÖµÖÖ µÖÂü ¯ÖÏ£Ö²Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖÖË 1958 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü†Ö… ‡¿Ö

•¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¯ÖÖ»ÖÖê �êú „ÖßºÖÖ �úß �ú¶þ�Ö �ÖÖ£ÖÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ Âîü… ¯ÖÖ�ÖÖê �úß ²ÖÖÑ °Ö“Ö¯ÖÖ ²Öë •¿Öê ”ûÖê›Íü�ú´ü ±ÖÖ�Ö

„ÖÖŸÖß Âîü… ¯ú·Ö¿ºÖ¶þ¯Ö ¯ÖÖ»ÖÖê �úÖê †¯ÖÖß ²ÖÖÑ �êú ¤ãü¾�ú²ÖÖì �úÖ ¯ú·Ö ±Öã�ÖŸÖÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âïü… ¯Ö›ÍüÖê¿Ö �êú ·Ö›Íü�êú

�ú´üß²Öæ ¿Öê °ÖÖŸÖ �ú´üÖê ¯Ö´ü •¿Öê ‧Ö´ü ”ûÖê›ÍüÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü… •¿Ö�úß Ø„Ö¤ü�Öß ²Öë �ú‡Ô •ŸÖÖ´ü-“ÖœÍüÖºÖ †ÖŸÖê Âîü… †ÓŸÖ

²Öë ¤üßºÖÖÖ„Öß ¿Öê •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ºÖÂü †ÖµÖã ²Öë †×¬Ö�ú £Öê… ¯Ö´ÓüŸÖã ¯ÖÖ»ÖÖê ¿Öê †ŸµÖ×¬Ö�ú ¯ÖÏê²Ö �ú´üŸÖê

£Öê… ¤üßºÖÖÖ„Öß �úß ²ÖéŸµÖã �êú °ÖÖ¤ü •¿Öê ¤ãü:�Ö •šüÖÖê ¯Ö›ÍüŸÖê Âîü †Öî ü †ÓŸÖ ²Öë ºÖÂü ²ÖÖÑ �êú ¯ÖÖ¿Ö ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖß Âîü…

¤ãü±ÖÖÔ�µÖ �êú �ú‡Ô £Ö¯Öê›Íêü �ÖÖ�ú´ü •¿Öê ¯ÖãÖ: †¯ÖÖß ›üÖ´ü �úß ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü…`›üÖ´ü ¿Öê ×°Ö”ãû›üß` †£ÖÖÔŸÖ

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ºÖ„ÖÔÖÖ†Öë †Öî ü ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú �úÖµÖ¤êü �úÖÖæÖÖë �úß ×�Ö´ü®ŸÖ ¿Öê ”æû™üß ÖÖ´üß… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë

†¿ÖÂüÖµÖ ÖÖ´üß �úÖ ²ÖÖÙ²Ö�ú ×“Ö¡Ö�Ö Âîü ×„Ö¿Ö�êú �úÖ´ü�Ö ·Öê×�Ö�úÖ �úÖê †¿ÖÖ¬ÖÖ´ü�Ö �µÖÖ×ŸÖ ×²Ö·Öß Âîü…

×´Ö¡ÖÖê ´Ö¸ü„ÖÖÖß :-

¿ÖÖË 1967 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ �ú£ÖÖÖ�ú ¯ÖÓ„ÖÖ°Ö �êú �ÖÏÖ²Öß�Ö ¯Ö×´üºÖê»Ö �úß ‧Ö™üÖÖ†Öë

¯Ö´ü †Ö¬ÖÖ×´üŸÖ Âîü… �Öãµý¤üÖ¿Ö-¬ÖÖºÖÓŸÖß �êú ŸÖßÖ ¯Öã¡Ö ‥ºÖÓ ¯Öã¡ÖºÖ¬Öã†Öë �úß �ú£ÖÖ ‡¿Ö²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ Âîü… °Ö›ÍüÖ °Öê™üÖ

°ÖÖºÖÖ´üß ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úÖ ²Öã×�ÖµÖÖ Âîü †Öî ü •¿Ö�úß ¯ÖŸÖß ¿ÖãÂüÖ�ÖºÖŸÖß ¿ÖÖ¿Ö-¿Ö¿Öã ü �úß ¿ÖêºÖÖ �ú´üÖê ²Öë †ÖÖÓ¤ü

²ÖÖÖÖêºÖÖ·Öß Âîü… ²ÖÓ†Ö·ÖÖ °Öê™üÖ ¿Ö´ü¤üÖ´üß·ÖÖ·Ö †Öî ü •¿Ö�úß ¯ÖŸÖß ×²Ö¡ÖÖê (¿Öã×²Ö¡ÖÖºÖŸÖß) �êú ‡¤Ôü-×�Ö¤Ôü •¯ÖµÖÖ¿Ö

�úÖ �ú£ÖÖÖ�ú ‧Öæ²ÖŸÖÖ Âîü… ×²Ö¡ÖÖê ²Öë †ŸµÖ×¬Ö�ú �úÖ²Ö ¯ÖÏºÖé×¢Ö ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü ×Ö·ÖÔ„„ÖŸÖÖ ¿Öê ¯Öê»Ö †ÖŸÖß

Âîü… ¯Ö×ŸÖ �êú šÓü›êü¯ÖÖ �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�úß ²ÖÖÑ °ÖÖÖê �úß �úÖ²ÖÖÖ ¯Öæ üß ÖÂüà ÂüÖêŸÖß… ×²Ö¡ÖÖê ¯Ö´ü-¯ÖãºþÂÖÖë ÃÖê ÆÑüÃÖÖê-

�Öê·ÖÖê ²Öë µý×“Ö ´ü�ÖÖêºÖÖ·Öß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�êú ‥ê¿Öê †Ö“Ö´ü�Ö ¿Öê ¿Ö¿Öã üÖ·ÖºÖÖ·Öê ÖÖ´üÖ„Ö ÂüÖêŸÖê Âïü… ¿ÖÖ¿Ö �êú ¿Ö²Ö†

ÖÖÖê ¯Ö¸ü ±Öß •¿Ö�úß °ÖÖŸÖ ÖÂüà ²ÖÖÖÖê ºÖÖ·Öß ×²Ö¡ÖÖê �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏê²Öß �úÖ ‡ÓŸÖ„ÖÖ²Ö •¿Ö�úß ²ÖÖÑ �ú´üŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã

‧Ö°Ö´üÖ�ú´ü ºÖÂü †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ �êú ¯ÖÖ¿Ö ·ÖÖî™ü †ÖŸÖß Âîü… ”ûÖê™üÖ °Öê™üÖ �Öã·Ö„ÖÖ´üß ¯ÖŸÖß ±Ö…ŸÖ Âîü †Öî ü •¿Ö�úß ¯ÖŸÖß

¯æú·ÖºÖŸÖß ‧Ö²ÖÓ›üß †Öî ü ¿ºÖÖ£Öá †Öî üŸÖ Âîü… �Öã·Ö„ÖÖ´üß ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úÖê ․ú�Ö²Öã…ŸÖ �ú´üÖê �êú °Ö„ÖÖµÖ ¯ÖŸÖß �úÖê ÖµÖê

�ÖÂüÖë �Ö´üß¤üŸÖÖ Âîü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë †Ö¬Öã×Ö�ú µÖã�Ö �úß ÖÖ´üß ¯Ö´ü ¿Ö×¤üµÖÖë ¿Öê “Ö·ÖŸÖê ´üÂêü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú

²ÖÖÖ¤ü�›üÖë �úß ¯ÖãÖÔºµÖÖ�µÖÖ �úß Âîü… ×²Ö¡ÖÖê �úÖ “Ö×´ü¡Ö ÖÖ´üß �úß Ö‡Ô ²ÖÖÖ×¿Ö�úŸÖÖ �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖØ°Ö°Ö Âîü…

2. ÃÖæ¸ü„Ö´Öã�Öß †Ñ¬Öê¸êü �êú :-

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖÖË 1972 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü†Ö ×„Ö¿Ö�úß ÖÖ×µÖ�úÖ ´ü¢Öß Âîü… °Ö“Ö¯ÖÖ ²Öë ´ü¢Öß ¯Ö´ü

×�ú¿Öß †„ÖÖ°Öß «üÖ´üÖ °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ×„Ö¿Ö¿Öê •¿Ö�úÖ „ÖßºÖÖ ×ºÖ¾ÖÖ…ŸÖ °ÖÖ �ÖµÖÖ £ÖÖ… ´ü¢Öß �úÖê

¿Ö°Ö °Öã üß ·Ö›Íü�úß ¿Ö²Ö†ÖŸÖê £Öê… °Ö›Íüß ÂüÖêÖê ¯Ö´ü ·ÖÖê�Ö •¿Öê �úÖ²Öã�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¤êü�ÖŸÖê Âîü… •¯Öê�ÖÖ ±ÖÖºÖ �êú �úÖ´ü�Ö

ºÖÂü ¿�æú·Ö ²Öë ¿Ö°Ö¿Öê †·Ö�Ö ´üÂüŸÖß Âîü… •¿Öê ×“ÖœÍüÖÖê ¯Ö´ü ¿�æú·Ö ²Öë ‥�ú ·Ö›Íü�êú �úÖê ºÖÂü ‡ŸÖÖÖ ×¯Ö™üŸÖß Âêü ×�ú

•¿Ö�úß ²ÖéŸµÖã ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… �ÖÖÖ †Ó�ú·Ö �úÖ ·Ö›Íü�úÖ †¿Ö¤ü •¿Öê °ÖÂüÖ¤ãü´ü ·Ö›Íü�úß ¿Ö²Ö†Ö�ú´ü •¿Öê ¯µÖÖ´ü

�ú´üŸÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�úß ²ÖéŸµÖã ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü †Öî ü ±Öß ºµÖ×£ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… °Ö›Íüß ÂüÖêÖê ¯Ö´ü ´ü¢Öß �êú „ÖßºÖÖ

²Öë �ú‡Ô ¯Öã¶þ¾Ö †ÖŸÖê Âîü… ·Öê×�úÖ ºÖê ±Öß •¿Ö�êú šü�›êü¯ÖÖ �úÖ ×»Ö�úÖ´ü ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âîü… †ÓŸÖ ²Öë ×¤üºÖÖ�ú´ü �êú

�ãú»Ö·Ö ºµÖºÖÂüÖ´ü ¿Öê ´ü¢Öß �úß ²ÖÖÖ×¿Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë ¿Öã¬ÖÖ´ü †ÖŸÖÖ Âîü †Öî ü ºÖÂü ×¤üºÖÖ�ú´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯Öæ üß ŸÖ´üÂü

¿Ö²ÖÙ¯ÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü ŸÖé ŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü…

3. ×„Ö¤ü�ÖßÖÖ´ÖÖ :-

¿ÖÖË 1979 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ×„Ö¤ü�ÖßÖÖ²ÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �êú �úÖ´ü�Ö ·Öê×�Ö�úÖ �úÖê ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü‡Ô Âîü…

•¿Öê ¿ÖÖË 1980 ²Öë �êú¦üßµÖ †�úÖ¤ü²Öß ¯Öã ü¿�úÖ´ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü†Ö Âîü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¯ÖÓ„ÖÖ°Ö �êú ×�ú¿ÖÖÖÖë-

�ÖÏÖ²Öß�ÖÖë �êú „ÖßºÖÖ �úÖ ´êü�ÖÖÓ�úÖ Âîü… ×�ú¿ÖÖÖÖë �úß ¿ÖÓŸÖã¾™ü †Öî ²Öã…ŸÖ ×„Ö¤ü�Öß, ×„Ö¿Ö²Öë ²ÖÂüÖ„ÖÖ �úÖ »ÖÖê¾Ö�Ö

†Öî ü ¯Öã×·Ö¿Ö �úÖ †ÖŸÖÓ�ú ±Öß �ãú”û ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ ÖÂüà �ú´ü ¿Ö�úŸÖÖ… ×°ÖÎ™üß»Ö »ÖÖ¿ÖÖ �úß †„ÖêµÖŸÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ

†Ö¿£ÖÖ †Ö×¤ü �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �êú †Ó×ŸÖ²Ö ×Âü¿¿Öê ²Öë ¯ÖÏ£Ö²Ö ×ºÖ¼ºÖµÖã¬¤ü �êú ¿Ö²ÖµÖ

×°ÖÎ™üß»Ö ¿Ö´ü�úÖ´ü «üÖ´üÖ „ÖºÖÖÖÖë �úÖê ¿ÖêÖÖ ²Öë ±ÖŸÖá †Öî ü µÖã¬¤ü�úÖê»Ö �úß ºÖ¿Öæ·Öß ¿Öê •Ÿ¯ÖÖ †Ö»ÖÓ�úÖ,

†ÖŸÖÓ�úºÖÖ×¤üµÖÖë �úß ”ûÖê™üß-°Ö›üß Âü´ü�úŸÖÖÓê, ×°ÖÎ™üß»Ö Âãü�æú²ÖŸÖ �êú ¤ü²ÖÖ�úÖ´üß ´üºÖîµÖê †Ö×¤ü �úÖ •··Öê�Ö Âîü… ‡¿Ö

¯ÖÏ�úÖ´ü ×„Ö¤ü�ÖßÖÖ²ÖÖ †¯ÖÖê »Öß¾ÖÔ�ú �úß ¿ÖÖ£ÖÔ�úŸÖÖ ŸÖÖê ¯ÖÏ²ÖÖ×�ÖŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü, ¯Ö´ü ‡¿Ö²Öë ºÖÂü ×ºÖ„ÖÖ ÖÂüà Âîü „ÖÖê

×�ú¿Öß •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖê ²ÖÂüÖÖ µÖÖ ¯Öã ü¿�éúŸÖ °ÖÖÖŸÖÖ Âîü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿ÖÓºÖê¤üÖÖ �úß �ÖÂü´üÖ‡Ô †Öî ü ŸÖßºÖÎŸÖÖ

�úÖ †±ÖÖºÖ Âîü…

4. ×¤ü»ÖÖê-¤üÖ×Ö¿Ö :-

`×¤ü»ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ ¿ÖÖË 1993 ²Öë Âãü†Ö… ×„Ö¿Ö²Öë ×¤ü··Öß �êú ‥�ú ¿ÖÓµÖã…ŸÖ

¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß �ú£ÖÖ Âîü… `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö` ºÖ�úß·Ö �éú¯ÖÖÖÖ´üÖµÖ�Ö �êú ×¤ü·Ö †£ÖÖÔŸÖ ±ÖÖºÖÖÖ †Öî ü ¤üÖ×Ö»Ö †£ÖÖÔŸÖ

°ÖãÛ¬¤ü �úß �úÂüÖÖß Âîü… ºÖ�úß·Ö �éú¯ÖÖÖÖ´üÖµÖ�Ö †¯ÖÖß ²ÖÖÑ, ¯ÖŸÖß †Öî ü ¤üÖê °Öê™üÖë �êú †·ÖÖºÖÖ †Öî ü �ú‡Ô ÃÖ¤üÃµÖ

Âîü… •¿Ö�úß ¯ÖŸÖß �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß ×ºÖºÖÖÂü �êú °ÖÖ¤ü „ÖÖÖ „ÖÖŸÖß Âîü ×�ú ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖÂü°Ö �úÖ †Öî ü ‥�ú ¿¡Öß �êú

¿ÖÖ£Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö Âîü ×„ÖÖ�êú ¤üÖê °Ö““Öê ±Öß Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¯ÖÏÖ Óü±Ö ¿Öê ·Öê�ú´ü †ÓŸÖ ŸÖ�ú ‡Ö ¤üÖê †Öî üŸÖÖë �êú °Öß“Ö � úÖ

«Óü«ü †Öî ü ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖÂü°Ö �úÖ †ÖŸ²Ö¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ×“Ö×¡ÖŸÖ Âîü… °Ö¤ü¶þ �êú „Ö²Ö �êú ¿Ö²ÖµÖ ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖÂü°Ö �úß ²ÖÖÑ Öê

²ÖÂü�ú �úÖê �Óú�ÖÖ ×¤üµÖÖ £ÖÖ •¿Öê �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß ºÖÖ¯Ö¿Ö ·Öê ·ÖêŸÖß Âîü… ²ÖÂü�ú �úß ²ÖÖÑ Ö¿Öß²Ö °ÖÖÖÖë �úÖ ²Öã�ú¤ü²ÖÖ

¾Ö•úß»Ö ÃÖÖÆü²Ö Öê ·Ö›ÍüÖ £ÖÖ… Ö¿ÖßÖ°ÖÖÖÖë ²Ö´üŸÖê ¿Ö²ÖµÖ †¯ÖÖê „ÖêºÖ´üÖë �úß ¿ÖÓ¤æü�ú“Öß †Öî ü ²ÖÂü�ú �úÖê ºÖ�úß·Ö

¿ÖÖÂü°Ö �êú ÂüÖ£ÖÖë ¿ÖÖï Ö ×¤üµÖÖ £ÖÖ ŸÖ°Ö ¿Öê •Ö ¤üÖêÖÖë �êú °Öß“Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö £ÖÖ… ×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ºÖ�úß·Ö �úß

°ÖÂüÖ ”ãûÖÖ ×ºÖ¬ÖºÖÖ Âîü… ºÖÂü ×ºÖ¬ÖºÖÖ „Öî¿ÖÖ †Ö“Ö´ü�Ö �ú´üÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß… ºÖÂü ´Óü�ÖßÖ �ú¯Ö›Íêü ±Öß ¯ÖÂüÖŸÖß Âîü

†Öî ü †¯ÖÖß ¯ÖœÍüÖ‡Ô ±Öß ¯Öæ´üß �ú´üŸÖß Âîü… °ÖæœÍêü ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖÂü°Ö �úß ²ÖéŸµÖã ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… •¯ÖµÖÖÃÖ

�úÖ †Ó×ŸÖ²Ö †¬µÖÖµÖ `·ÖÖ·Ö °ÖÂüß �êú ¯ÖÖê •Ö�úß ºÖ¿ÖßµÖŸÖ Âîü…

5. ÃÖ´ÖµÖ ÃÖ¸ü•Ö´Ö :-

�éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö `¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö` �úÖ �ú£µÖ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �êú �ú£µÖ ¿Öê

×°Ö·�ãú·Ö †·Ö�Ö Âîü… ‡¿Ö²Öë ºÖé¬¤üÖë �úÖê �êú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü �ú£ÖÖÖ�ú �úÖ ŸÖÖÖÖ-°ÖÖÖÖ °ÖãÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… †Ö´ü�µÖÖ

•¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ¯ÖÏ²Öã�Ö “Ö×´ü¡Ö Âîü… ºÖÂü ·Öê×�Ö�úÖ Âîü †Öî ü †�êú·ÖÖ „ÖßºÖÖ ºµÖŸÖßŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… †×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ ´üÂüÖê

�úÖ ×Ö�ÖÔµÖ •¿ÖÖê ¿ºÖµÖÓ ×·ÖµÖÖ £ÖÖ… •¿Ö�êú ¯Ö›ÍüÖê¿Ö ²Öë ºÖé¬¤ü ‡Ô»ÖÖÖ ´üÂüŸÖê Âîü „ÖÖê ×ºÖ¬Öã ü Âîü… •Ö�êú ¯Öã¡Ö �úß ±Ö ß

²ÖéŸµÖã ÂüÖê “Öã�úß Âîü… †Ö´ü�µÖÖ †Öî ü ‡Ô»ÖÖÖ ¤üÖêÖÖë ²Öë †ÖŸ²ÖßµÖŸÖÖ Âïü - ¯ÖÖ´ü¿¯ÖÖ×´ü�ú ×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö Âîü… ‡Ô»ÖÖÖ „Ö°Ö

‥�ú ²Ö×ÂüÖê �êú ×·Ö‥ °ÖÖÂü´ü �ÖÖÑºÖ „ÖÖŸÖê Âîü ŸÖÖê „ÖÖÖê �êú ¯ÖæºÖÔ ™êü×·Ö¯úÖêÖ, ×°Ö„Ö·Öß �êú ×°Ö·Ö, ‧Ö´ü �úß “ÖÖ°Öß, “Öê•ú

†Öî ü �ãú”û Ö�ú¤ü †Ö´ü�µÖÖ �êú ¯ÖÖ¿Ö „Ö²ÖÖ �ú´ü ¤êüŸÖê Âîü… ‡ŸÖÖÖ Âüß ÖÂüà ºÖ¿ÖßµÖŸÖ �úß ‥�ú Ö�ú·Ö ±Öß ¤êü „ÖÖŸÖê

Âîü… ‡Ô»ÖÖÖ �úß ×²Ö¡Ö ¤ü²ÖµÖÓŸÖß ºÖÂü ±Öß ¯ÖÖîœÍüÖ Âîü… •¿Ö�úß Ø“ÖŸÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú •¿Ö�êú ¯ÖÖ¿Ö ¿ºÖµÖÓ �úÖ ²Ö�úÖÖ Âîü…

•¿Ö�êú °Ö““Öê •¿Ö�êú ¿ÖÖ£Ö ´üÂüŸÖê Âïü… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÂüà ‧Ö´ü “Ö·ÖÖŸÖß Âïü… °Öê™êü •¿Ö�êú ¿ÖÖ²ÖÖÖ �úÖê ‡¬Ö´ü-•¬Ö´ü �ú´üŸÖê

´üÂüŸÖê Âîü…

‡Ô»ÖÖÖ †Öî ü †Ö´ü�µÖÖ �úß ‥�ú †Öî ü ×²Ö¡Ö Âîü �úÖ×²ÖÖß… „ÖÖê ·ÖÓ¤üÖ ²Öë �úÖ²Ö �ú´üŸÖß £Öß… †×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ

£Öß… ºÖÂü †¿ºÖ¿£Ö Âîü… •¿Ö�êú ¤üÖêÖÖë ±ÖÖ‡Ô †Ö¯Ö¿Ö ²Öë ×²Ö·Ö�ú´ü •¿Öê ·Öæ™üŸÖê ´üÂüŸÖê Âïü… ºÖê ›üÖò…™ü´ü �úÖê †¯ÖÖê

¯Ö�Ö ²Öë �ú´ü �úÖ×²ÖÖß �úÖê ÖßÓ¤ü �úß �ÖÖê×·ÖµÖÖÑ ×�Ö·ÖÖŸÖê ´üÂüŸÖê Âîü †Öî ü ‡¿Ö�êú �úÖ�Ö„ÖÖŸÖ ·Öê „ÖÖŸÖê Âîü… •¿Öê ›ü´ü Æîü

×�ú •¿Ö�êú ±ÖÖ‡Ô ¿Ö°Ö-�ãú”û Âü›ü¯Ö ·ÖêÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË •¿Ö�úß ÂüŸµÖÖ Ö �ú´ü ¤êü…

¿ÖÓ Öæ�ÖÔ �ú£ÖÖÖ�ú ‡Ô»ÖÖÖ �êú †�êú·Öê ÖÖ †Öî ü ºÖé¬¤üÖë �úß ²ÖÖÖ×¿Ö�ú †Öî ü »ÖÖ´üß×´ü�ú Û¿£Ö×ŸÖ �úÖê

¥üÛ¾™ü�êú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü ×·Ö�ÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ Öê †Ö´ü�µÖÖ, ¤ü²ÖµÖÓŸÖß, �úÖ×²ÖÖß �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ÖÖ´üß

×ºÖ¾ÖµÖ�ú †¯ÖÖÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

¿Ö²Ö�ÖÏŸÖ: �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ �úß »Öß¾ÖÔ ·Öê×�Ö�úÖ �êú µý¯Ö ²Öë ¯ÖÏ�µÖÖŸÖ ´üÂüß Âîü… ÖÖ´üß

´ÖÖÖê×¾Ö‟ÖÖÖ �úÖ ×„ÖŸÖÖÖ ¿Öæ�²ÖÖÓ�úÖ �éú¾�ÖÖ „Öß Öê ×�úµÖÖ Âîü ºÖÂü †×«üŸÖßµÖ Âîü… •Ö�êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úß

ÖÖ×µÖ�úÖ‥Ñ °ÖÖê·›ü Âîü… ºÖê †¯ÖÖê ²ÖÖ �úß ¯Ö´üŸÖë �ÖÖê·ÖŸÖê Âãü‥ ×�ú¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ ¤ãü´üÖºÖ-×”û¯ÖÖºÖ ÖÂüà ´ü�ÖŸÖß…

�éú¾�ÖÖ „Öß �êú ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡Ö ¯Ö Óü¯Ö´üÖ †Öî ü ¯Öã üÖÖß ¶þ×œÍüµÖÖë ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖê Âãü‥ †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö“ÖêŸÖ

¥üÛ¾™ü ´ü�ÖŸÖê Âîü…

“Ö¦ü�úÖŸÖÖ :-

“Ö¦ü�úÖŸÖÖ „Öß �úÖ „Ö²Ö ½ÖßÖ�Ö´ü �êú ºÖæ ü¯Ö»Ö �ÖÖÑºÖ ²Öë 3 ×¤ü¿ÖÓ°Ö´ü 1938 ²Öë Âãü†Ö… ·Ö�Ö±Ö�Ö 22

ºÖ¾ÖÔ �úÖ»²Öß´ü ²Öë ×°ÖŸÖÖÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ×ºÖºÖÖÂü �êú °ÖÖ¤ü ×¯Ö·ÖÖÖß “Ö·Öß �Ö‡Ô… „ÖÂüÖÑ •ÂüÖëÖê †¯ÖÖÖ †¬µÖµÖÖ

¯Öæ�ÖÔ ×�úµÖÖ… ¿ÖÖË 1967 ²Öë •Ö�úß ¯ÖÂü·Öß �úÂüÖÖß `¯æú·Ö �êú ™êü´üÖê �ú·¯ÖÖÖ ¯Ö×¡Ö�úÖ ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‡Ô…

“Ö¦ü�úÖŸÖÖ ‥�ú ¿Öã ÖÏ×¿Ö¬¤ü �úÂüÖÖß�úÖ´ü, •¯ÖµÖÖ¿Ö�úÖ´ü, �úºÖ×µÖ×¡Ö �êú ¶þ¯Ö ²Öë ¯ÖÏ�µÖÖŸÖ ´üÂüß ÂîüÓ… •Ö�êú �úÖºµÖ

ÃÖÓ•ÖÏÆü Æîü Ó - `¿Ö·ÖÖ�ÖÖë �êú ¯Öß”êû`, `�Ö·ÖŸÖ ·ÖÖê�ÖÖë �êú °Öß“Ö`, `¯ÖÖê»ÖÖã·Ö �úß ºÖÖ¯Ö¿Öß`, `¤üÂü·Öß„Ö ¯Ö´ü µÖÖµÖ`,

`†Öê ¿ÖÖêÖ×�ú¿Ö´üß`, `�úÖêšêü ¯Ö´ü �úÖ�ÖÖ`, `¿Öã°ÖÂü ÂüÖêÖê ŸÖ�ú`… •Ö�êú �úÂüÖÖß ¿ÖÓ�ÖÏÂü Âîü Ó - `•ú£ÖÖÖ•Ö¸ü`,

`°Ö¤ü·ÖŸÖê ÂüÖ·ÖÖŸÖ ²Öë , `ŸÖïŸÖß °ÖÖ‡Ô … •Ö�êú ¿ÖÖŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‥ Âïü - `†£ÖÖÕŸÖ´ü`, `°ÖÖ�úß ¿Ö°Ö

�Öî×´üµÖŸÖ Âîü`, `‥ê·ÖÖÖ �Ö·Öß Ø„Ö¤üÖ Âîü`, `†Ó×ŸÖ²Ö ¿ÖÖ�µÖ`, `µÖÂüÖÑ ×ºÖŸÖ¿ŸÖÖ �úÂüŸÖß Âîü`, `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê

�úÖê�ÖÖ�Ôú`, `�ú£ÖÖ ¿ÖŸÖß¿Ö´ü`… ‡¿Ö�êú †×ŸÖ×´ü…ŸÖ `²Öê êü ±ÖÖê„Ö ¯Ö¡Ö`, `ÂüÖ×»ÖµÖê �úß ‡°ÖÖ´üŸÖÓê` †ÖŸ²Ö�ú£ÖÖŸ²Ö�ú

¿ÖÓ¿²Ö´ü�Ö Âîü… •Ö�úÖ ‥�ú �ú×ºÖŸÖÖ ¿ÖÓ�ÖÏÂü `µÖÂüß �úÂüß †Ö¿Ö ¯ÖÖ¿Ö` �úÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ ±Öß Âãü†Ö Âîü…

1. †Ó×ŸÖ´Ö ÃÖÖ�µÖ :-

“Ö¦ü�úÖŸÖÖ „Öß Öê †¯ÖÖê ¯ÖÏ£Ö²Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö `†Ó×ŸÖ²Ö ¿ÖÖ�µÖ` ²Öë ×´ü»ŸÖê †Öî ü ¯ÖÏê ÖÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖë •úÖ ¸êü•ÖÖÓ•úÖ

×�úµÖÖ Âîü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ²ÖßÖÖ Öê †¯ÖÖß Ø„Ö¤ü�Öß ²Öë °ÖÂãüŸÖ �ãú”û �ÖÖêµÖÖ Âîü… ºÖÂü ²ÖßÖÖ ²ÖÖî¿Öß

�êú ÖÖ²Ö ¿Öê ¯Ö×´ü×“ÖŸÖ Âîü… ²ÖßÖÖ †¯ÖÖê “ÖÖ“ÖÖ �êú ‧Ö´ü †Ö½ÖµÖ ·ÖêŸÖß Âîü… ºÖÂüÖÑ •¿Öê ÖÖî�ú´üÖë �úß ŸÖ´üÂü �úÖ²Ö

�ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü †Öî ü �Ö·ÖŸÖß ÂüÖêÖê ¯Ö´ü ²ÖÖ´ü �ÖÖÖß ¯Ö›ÍüŸÖß Âîü… ²ÖßÖÖ �êú “ÖÖ“ÖÖ ‥�ú ¯ÖÏÖîœÍü ¿Öê •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü

�ú´ü ¤êüŸÖê Âîü ×„ÖÖ�êú ¯ÖÂü·Öê ¿Öê ŸÖßÖ °Öê™êü Âîü… •Ö²Öë ¿Öê ŸÖß¿Ö´üÖ °Öê™üÖ ²ÖßÖÖ �úÖê °Öã üß Ö„Ö´ü ¿Ö ê ¤êü�ÖŸÖÖ Âîü… †ŸÖ:

•¿Ö�êú ¯Ö×ŸÖ •Âëü “ÖÖ“ÖÖ �êú ‧Ö´ü ±Öê„Ö ¤êüŸÖê Âîü… ×¯ú´ü ¿Öê “ÖÖ“ÖÖ •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü �Ö�ÖÖ ÖÖ²Ö�ú �ÖÓã›êü ¿Öê �ú´üºÖÖ ¤êüŸÖê

Âîü… ºÖÂü •¿Öê °Öê“Ö ¤êüŸÖÖ Âîü… ºÖÂüÖÑ �úÖêšêü ¯Ö´ü ²ÖßÖÖ �úß ±Öê™ü ‥�ú ¿ÖÓ�ÖßŸÖ ²ÖÖ¿™ü´ü ¿Öê ÂüÖêŸÖß Âîü †Öî´ü ºÖÂü ´êü×›ü†Öê

¿™üÖ´ü °ÖÖ „ÖÖŸÖß Âîü… �ãú”û ×¤üÖÖë °ÖÖ¤ü ²ÖßÖÖ �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ °ÖÖ‣ú„Öß (¯ÖÏŸÖÖ¯ÖØ¿ÖÂü) ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ºÖÂü •¿Ö¿Öê ¯ÖÏê²Ö

�ú´üÖê ·Ö�ÖŸÖß Âîü… ‥�ú ×¤üÖ °ÖÖ‣ú„Öß �úß ¯ÖŸÖß °Öß„Öß ²ÖßÖÖ †Öî´ü °ÖÖ‣ú„Öß �úÖê ‥�ú ¯Ö·ÖÓ�Ö ¯Ö´ü ·Öê™êü ¤êü�ÖŸÖß Âîü

ŸÖÖê ºÖÂü °Öß²ÖÖ´ü ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… °ÖÖ‣ú„Öß °Öß„Öß �úß °ÖÂãüŸÖ ¿ÖêºÖÖ �ú´üŸÖê Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÂü šüß�ú ÖÂüà ÂüÖêŸÖß… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü

²Öë °Öß„Öß �úß ²ÖéŸµÖã ÂüÖêŸÖß Âîü… °ÖÖ‣ú„Öß �êú ¤üÖêÖÖë °Öê™êü †¯ÖÖß ²ÖÖÑ �úß ²ÖéŸµÖã �úß ×„Ö²²Öê¤üÖ´ü ²ÖßÖÖ �úÖê ²ÖÖÖŸÖê Âîü…

ºÖê ¤üÖêÖÖë °Öê™êü �Ö·ÖŸÖ ´üÖ¿ŸÖê ¯Ö´ü „ÖÖŸÖê Âîü… µÖÂü ¤êü�Ö�ú´ü °ÖÖ‣ú„Öß ´üÖŸÖ-´üÖŸÖ ±Ö´ü „ÖÖ�ÖŸÖê Âîü… °Öß„Öß �úß ²ÖéŸµÖã �êú

°ÖÖ¤ü °ÖÖ‣ú„Öß �úÖ ‧Ö´ü ™æü™ü �ÖµÖÖ ŸÖÖê ×¯ú´ü ¿Öê „Öã›Íü Ö ¿Ö�úÖ… ²ÖßÖÖ �úÖ †Ö�Ö²ÖÖ ±Öß °ÖÖ‣ú„Öß �úÖê ÃÖã•Öß ÖÆüà

�ú´ü ¿Ö�úÖ… °ÖÖ‣ú„Öß �úß ²ÖéŸµÖã �êú °ÖÖ¤ü ²ÖßÖÖ †Öî ü °ÖÖ‣ú„Öß �êú °Öê™êü ‧Ö´ü °Öê“Ö�ú´ü †¯ÖÖê-†¯ÖÖê ²ÖÖ�ÖÔ ¯Ö´ü “Ö·Ö

¤êüŸÖê Âïü… `†Ó×ŸÖ²Ö ¿ÖÖ�µÖ` �êú ÖÖ´üß “Ö×´ü¡Ö ²ÖßÖÖ, °Öß„Öß °ÖêÂüŸÖ´ü „ÖßºÖÖ �úß ŸÖ·ÖÖ»Ö ²Öë ±Ö™ü�úŸÖê ´üÂüŸÖê Âïü…

‡¿Ö�êú ×·Ö‥ •Âëü ¯Öß›ÍüÖ †Öê·ÖÖß ¯Ö›ÍüŸÖß Âîü, ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü…

2. ²ÖÖ�úß ÃÖ²Ö �Öî×¸üµÖŸÖ Æïü :-

×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, †ÖÙ£Ö�ú ¯Öé¾šü±Öæ×²Ö ¯Ö´ü °Ö¤ü·ÖŸÖê ¿ÖÓ¤ü±ÖÖì ²Öë ¿ÖÓ°ÖÓ¬ÖÖë �êú †ºÖ²Öæ·µÖÖ

�úÖê ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ¿ÖÓµÖã…ŸÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß ‧Öã™üÖ †Öî ü ×ºÖ¤êü»Ö ²Öë ÖÖî�ú´üß �ú´üÖê �êú ²ÖÖêÂü �êú °Öß“Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö

�úÖ �ú£ÖÖÖ�ú ‧Öæ²ÖŸÖÖ Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ²ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ, ¤Öê ¯Öã¡Ö •Ö�úß ¯ÖÛŸÖµÖÖÑ †Öî ü ŸÖßÖ °Ö““Öê »ÖÖ×²Ö·Ö Âîü…

×¯ÖŸÖÖ„Öß �úß †Ö²Ö¤üÖß �ú²Ö ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë �ú‡Ô ŸÖ´üÂü ¿Öê •·Ö†ÖÖê ¯Öî¤üÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ”ûÖê™êü ±ÖÖ‡Ô �êú

²ÖÖ ²Öë °Ö›êü ±ÖîµÖÖ-±ÖÖ±Öß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ �Ö·ÖŸÖ¯úÂü²Öß ÂüÖêŸÖß Âîü… ¤êü»Ö †Öî ü ×ºÖ¤êü»Ö ¤üÖêÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ·Öê×�Ö�úÖ Öê

†ŸµÖÓŸÖ ¯ÖÏ±ÖÖºÖ»ÖÖ·Öß œÓü�Ö ¿Öê ×�úµÖÖ Âîü †Öî ü †ÓŸÖ ²Öë µÖÂü ¿¯Ö¾™ü ×�úµÖÖ Âîü ×�ú †£ÖÔ �êú †±ÖÖºÖ ²Öë ×Ö¾�úÖ²Ö

�ú²ÖÔ †Öî ü ×Ö¾šüÖ¯Öæ�ÖÔ ¿ÖêºÖÖ �úÖ �úÖê‡Ô ²Öæ·µÖ ÖÂüà ÂüÖêŸÖÖ…

3. ‹ê»ÖÖÖ �Ö»Öß ×„Ö¤üÖ Æîü :-

“Ö¦ü�úÖŸÖÖ „Öß �úÖ ×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �ú»²Öß´ü �úß Ø„Ö¤ü�Öß �úß ºÖÖ¿ŸÖ×ºÖ�úŸÖÖ �úÖê ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖÖ

Âîü… ‥ê·ÖÖÖ �Ö·Öß °Ö¤ü°Öæ¤üÖ´ü, †Ó¬Öê üß ŸÖÖê Âîü ¿ÖÖ£Ö Âüß ¤ü×´ü¦üŸÖÖ, †‟ÖÖÖ †Öî ü †±ÖÖºÖÖêÓ ²Öë „Öß ´üÂêü ·ÖÖê�ÖÖë �úß

Ø„Ö¤ü�Öß �úÖê ¿¯Ö¾™ü �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Ö �Ö·Öß ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ �úÖ °Ö“Ö¯ÖÖ °ÖßŸÖÖ Âîü… ‡¿Ö �Ö·Öß ²Öë ¿Ö±Öß ºÖ�ÖÔ �êú ·ÖÖê�Ö

¸üÆüŸÖê Âîü ×„ÖÖ�êú ×·Ö‥ ”û·Ö-¯ÖÏ ÖÓ“Ö, ¿Ö“Ö†ÖËæšü, ÂÑü¿Öß-µý¤üÖ, ¿Ö±Öß Ø„Ö¤ü�Öß �úß šüÖê¿Ö ¿Ö““ÖÖ‡ÔµÖÖÑ ÂÓîü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ

•¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ Öê ºÖÂüÖÑ �êú ´üÂüÖêºÖÖ·Öê ·ÖÖê�ÖÖë �úß Ø„Ö¤ü�Öß ×¤ü�ÖÖ‡Ô Âîü… ¤êü»Ö ²Öë °ÖÂãüŸÖ-¿ÖÖ ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ Âãü†Ö

¯Ö´ü `‥ê·ÖÖÖ �Ö·Öß` ²Öë �úÖê‡Ô ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ ÖÂüà †ÖµÖÖ… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ �úÖ ²ÖŸÖ Âîü ×�ú -

``²Öï ×�ú¿Öß ‥�ú ºµÖÛ…ŸÖ µÖÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß ÖÂüà °ÖÛ·�ú ‥�ú ¯Öæ êü ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖê ¥ü»µÖ¯Ö™ü·Ö ¯Ö´ü ·ÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß

£Öß… ‡¿Ö�êú ×·Ö‥ ²ÖïÖê ‥�ú ¯ÖÏŸÖß�úÖŸ²Ö�ú �Ö·Öß “ÖãÖß, ‥ê·ÖÖÖ �Ö·Öß ! „ÖÂüÖÑ „ÖßºÖÖ �úÖê “ÖãÖÖîŸÖß ²ÖÖÖ�ú´ü

„ÖßÖêºÖÖ·Öê ·ÖÖê�Ö ´üÂüŸÖê Âîü ²Ö¿ŸÖ ‥ê·ÖÖÖ…``14

¿Ö²Ö�úÖ·ÖßÖ �ú»²Öß´ü �êú ºÖÖŸÖÖºÖ´ü�Ö ²Öë „ÖÂüÖÑ †ÖŸÖÓ�úºÖÖ¤ü �êú

�úÖ´ü�Ö „ÖßºÖÖ †×ÖÛ»“ÖŸÖ Âîü… ·ÖÖê�Ö Û¿£Ö×ŸÖµÖÖë � Öê ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üŸÖê Âãü‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ¯Öæ�ÖÔ „ÖßºÖÖ „Öß ´üÂêü Âîü…

4. µÖÆüÖÑ ×¾ÖŸÖÃŸÖÖ ²ÖÆüŸÖß Æîü :-

`µÖÂüÖÑ ×ºÖŸÖ¿ŸÖÖ °ÖÂüŸÖß Âîü` •¯ÖµÖÖ¿Ö �ú»²Öß´ü �êú ¯Ö×´üºÖê»Ö ¿Öê ¿ÖÓ Öé…ŸÖ Âîü… ‡¿Ö²Öë ×ºÖŸÖ¿ŸÖÖ Ö¤üß �êú

×�úÖÖ´êü °Ö¿Öê Âãü‥ ·ÖÖê�ÖÖë �êú „ÖßºÖÖ •êú ÃÖã•Ö-¤ãü�Ö, ´üß×ŸÖ-×´üºÖÖ„Ö, †Ö“ÖÖ´ü-×ºÖ“ÖÖ´ü, ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ, ¿ÖÓ¿�éú×ŸÖ �úÖ

×“Ö¡Ö�Ö Âãü†Ö Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �êú ¯ÖÏ²Öã�Ö ¯ÖÖ¡Ö ´üÖ„ÖÖÖ£Ö Âîü… ºÖê ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ ¿ÖÓ ÖÖ ‥ºÖÓ ×ºÖªÖ£Öá ×¯ÖÏµÖ ×»Ö�Ö�ú �êú ¶þ¯Ö

²Öë ¯ÖÏ�µÖÖŸÖ £Öê… •Ö�úÖ ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú „ÖßºÖÖ ¡ÖÖ¿Ö¤ü²ÖµÖ ´üÂüÖ Âîü… ¯ÖŸÖß ¿Öã±Ö¦üÖ ´üÖê�Ö �ÖÏ¿ŸÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö

•Ö�úÖ ¤æü¿Ö´üÖ ×ºÖºÖÖÂü �ÖÖî üß ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… �ÖÖî üß °Öê™üß �úÖê „Ö²Ö ¤êüŸÖß Âîü ŸÖ±Öß ¿Öã±Ö¦üÖ �úß ²ÖéŸµÖã ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü…

�ÖÖî üß �úÖ ±Öß �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ¿Öê ×Ö¬ÖÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü… ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË ´üÖ„ÖÖÖ£Ö “ÖÖ·Öß¿Ö ºÖ¾ÖáµÖ ×ºÖ¬ÖºÖÖ ¤êüºÖ�úß ¿Öê

×ºÖºÖÖÂü �ú´üŸÖê Âîü… ¤êüºÖ�úß ´üÖ„ÖÖÖ£Ö �úß ‧Ö´ü-�ÖéÂü¿£Öß ¿ÖÓ±ÖÖ·ÖŸÖß Âîü… ·Öê×�úÖ ‥�ú ×¤üÖ ¿ÖßœÍüß ¿Öê ×�Ö´ü�ú´ü

•¿Ö�úß ±Öß ²ÖéŸµÖã ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü ŸÖßÖ ×ºÖºÖÖÂü �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ±Öß ´üÖ„ÖÖÖ£Ö ¤üÖ²¯ÖŸµÖ ¿Öã�Ö ¿Öê ºÖÓ×“ÖŸÖ Âüß

´üÂêü…

5. †¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú :-

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖÖË 1995 ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü†Ö… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �êú ¿Öé„ÖÖ �úß ¯ÖÏê ü�ÖÖ �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ²Öë

ºÖê ×·Ö�ÖŸÖß ÂîüÓ -``´Öã†Öê †¯ÖÖê ¤êü»Ö †Öî ü ×ºÖ¤êü»Ö �êú �ú‡Ô Ö�Ö´üÖë ²Öë ´üÂüÖê, „ÖÖÖê �úÖ †ºÖ¿Ö´ü ×²Ö·ÖÖ… ºÖÂüÖÑ �êú

†Öã±ÖºÖÖë �úÖê ²ÖïÖê ¿£ÖÖÖßµÖ ´Óü�ÖÖê, ×ºÖ¼ºÖÖ¿ÖÖë �êú ¿ÖÖ£Ö •�êú´üÖ… ¿ÖÖ�Ö´ü �úÖê�ÖÖ�Ôú †Öî ü „Ö�ÖÖÖ£Ö �êú ‡¿Ö ¯ÖÏ¤êü»Ö

´Öë ´Öã†Öê �ãúÖß ×²Ö·Öß „ÖÖê `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú` ×·Ö�ÖÖê �úÖ �úÖ´ü�Ö °ÖÖ �Ö‡Ô…``15

»Öê×•Ö•úÖ Öê ¯ÖÏ´Öã•Ö

¯ÖÖ¡Ö �ãúÖß �úÖê ‥ê¿Öê µý¯Ö ²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Âîü „ÖÖê ¯ÖÏÖ¬µÖÖ×¯Ö�úÖ Âîü… †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°Öß Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã

¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú ²ÖµÖÖÔ¤üÖ �êú µýœÍü ²Öæ·µÖÖë, ¤üÂêü„Ö �úß ²ÖÖÑ�Ö, ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ×„Ö²²Öê¤üÖ´üß †Ö×¤ü �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�êú

×·Ö‥ „ÖßºÖÖ ¿ÖÖ£Öß œæÑüœÍüÖÖ ²ÖãÛ»�ú·Ö ÂüÖê �ÖµÖÖ Âîü… ºÖÂü ·Ö�Ö±Ö�Ö 32 ºÖ¾ÖÔ �úß Âîü ×�úŸÖã ‥�úÖ�úß¯ÖÖ †Öî ü

†×Ö�ÖÔµÖ �úß ²ÖÖÖ×¿Ö�úŸÖÖ ²ÖêÓ „Öß ´üÂüß Âîü… �ãúÖß ×¿Ö¬¤üÖ£ÖÔ ÖÖ²Ö�ú µÖãºÖ�ú �êú ¿ÖÖ£Ö �úÖê�ÖÖ�Ôú �úß µÖÖ¡ÖÖ �ú´üŸÖß

Âïü… •¿Öê †¯ÖÖê ¿Öã�Ö-¤ãü:�Ö �úÖ ¿ÖÂü±ÖÖ�Öß °ÖÖÖŸÖß Âîü… ×¿Ö¬¤üÖ£ÖÔ †²Öê×´ü�úÖ ²Öë ¯ÖœÍüÖ‡Ô ÂêüŸÖã “Ö·ÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü †Öî ü

�ãúÖß †�êú·Öß ´üÂü „ÖÖŸÖß Âîü… �ãú”û ×¤üÖÖë ŸÖ�ú ×¿Ö¬¤üÖ£ÖÔ �êú ¯Ö¡Ö †ÖŸÖê Âîü †Öî ü °ÖÖ¤ü ²Öë ºÖÂü ×¿Ö·Ö×¿Ö·ÖÖ �ÖŸ²Ö

ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü… †ÓŸÖŸÖ: �ãúÖß ›üÖò. †×Öµý¬¤ü �úÖê †¯ÖÖê „ÖßºÖÖ-¿ÖÖ£Öß �êú µý¯Ö ²Öë ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´ü †¯ÖÖê „ÖßºÖÖ

�úÖê ¿ÖÖ£ÖÔ�úŸÖÖ ¯ÖÏ¤üÖÖ �ú´üŸÖß Âîü…

µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ¯ÖÏŸÖß�úÖŸ²Ö�ú Âîü ×„Ö¿Ö²Öë µÖÂü µÖ£ÖÖ£ÖÔ ¿Ö²ÖÖ×ÂüŸÖ Âîü ×�ú Âü²Ö ¿Ö°Ö †¯ÖÖê ²ÖÖÖë ²Öë ‥�ú

�úÖê�ÖÖ�Ôú °ÖÖÖŸÖê Âîü… �úÖê�ÖÖ�Ôú �úÖ †£ÖÔ Âîü, ¯ÖÏê²Ö, •··ÖÖ¿Ö, †Ö»ÖÖ †Öî ü •„ÖÖ¿Ö �úÖ ²ÖÓ×¤ü´ü… •¿Ö²Öë ¿ÖæµÖÔ �úÖ

ŸÖê„Ö †Öî ü ×²Ö£ÖãÖ´üŸÖ ²ÖæÙŸÖµÖÖë �úÖ ¯ÖÏê²ÖÖê²ÖÖ¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü… µÖ£ÖÖ£ÖÔ µÖÂü Âîü ×�ú �úÖê�ÖÖ�Ôú “ÖÖÂêü ×„ÖŸÖÖ ê °ÖÖÖµÖê „ÖÖ‥,

�ÖÓ›üÂü´ü ÂüÖêÖÖ †Öî ü œüÂüÖÖ •¿Ö�úß ×ÖµÖ×ŸÖ Âîü…

¿Ö×¿Ö¯ÖÏ³ÖÖ ¿ÖÖÃ¡Öß :-

»Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �úÖ „Ö²Ö †�Ö¿ŸÖ 1923 �úÖê ²Öê üšü »ÖÂü´ü ²Öë Âãü†Ö… ²ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ •¤üÖ´ü ²ÖŸÖºÖÖ¤üß

ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¿Ö±Öß °ÖÂüÖÖë �úÖ ×ºÖºÖÖÂü †ÓŸÖ„ÖÖÔŸÖßµÖ Âãü†Ö… ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ²Öë †¬µÖÖ¯ÖÖ �ú´üÖÖê �êú ¿ÖÖ£Ö ºÖê

¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¿Öé„ÖÖ �úß †Öê ü •²Öã�Ö Âãü‡Ô… •Ö�úß ¯ÖÂü·Öß �úÂüÖÖß `‡·ÖÖ` ¿Ö×´üŸÖÖ ¯Ö×¡Ö�úÖ ²Öë ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ Âãü‡Ô…

•Ö�úÖ �ú£ÖÖ-¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �ÖÂüÖ ‥ºÖÓ ×ºÖ¿ŸÖéŸÖ Âîü… •Ö�êú †Öšü �úÂüÖÖß ¿ÖÓ�ÖÏÂü ‥ºÖÓ ŸÖê üÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ÂüÖê

“Öã�êú Âïü… •Ö�úß †Öî ÖµÖÖ×¿Ö�ú �éú×ŸÖµÖÖÑ Âïü - `†²Ö·ÖŸÖÖ¿Ö`, `•²ÖÏ ‥�ú �Ö×·ÖµÖÖ êü �úß`, `�ú�Ôú´êü�ÖÖ`,

`…µÖÖë×�ú`, `�ÖÖ²ÖÖê»Ö ÂüÖêŸÖê ¿ÖºÖÖ·Ö`, `ÖÖºÖë , `¯Ö´ü”ûÖ‡ÔµÖÖë �êú ¯Öß”êû`, `¿Öß×œÍüµÖÖÑ`, `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö`

‡ŸµÖÖ×¤ü…

1. †´Ö»ÖŸÖÖÃÖ :-

»Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �úÖ `†²Ö·ÖŸÖÖ¿Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö ÖÖ×µÖ�úÖ �úÖ²Ö¤üÖ �êú „ÖßºÖÖ �úß ¤ãü:�Ö¤ü Û¿£Ö×ŸÖ �úÖê

†×±ÖºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �êú ¯ÖæºÖÔ ´üÖ„Öê-´ü„ÖºÖÖ›ÍüÖë µÖÖ ±ÖÖî×ŸÖ�úŸÖÖ ‥ê¼ºÖµÖÔ ¿ÖÓ ÖÖ „ÖßºÖÖ �úÖ †ÖÖ Ó¤ü

×·ÖµÖÖ „ÖÖ ´üÂüÖ £ÖÖ… ‥ê¿Öê Âüß ‥�ú ¿ÖÓ ÖÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë †²Ö·ÖŸÖÖ¿Ö ºÖÖ·Öß �úÖêšüß �êú ¤üßºÖÖÖ �úß ¯Öã¡ÖºÖ¬Öæ �êú µý¯Ö

²Öë �úÖ²Ö¤üÖ ¯ÖÏºÖê»Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�úÖ ‥êµµÖÖ»Ö ¯Ö×ŸÖ »ÖÂü´ü ²Öë ¯ÖœÍüÖ‡Ô �êú ÖÖ²Ö ¯Ö´ü ‥êµµÖÖ»Ö „ÖßºÖÖ „Öß ´üÂ üÖ

£ÖÖ… „Ö°Ö “ÖÖ´ü ºÖ¾ÖÔ �êú †ÓŸÖ´üÖ·Ö �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË Âü´ü¤üÖê·Ö ´üÖµÖ �úÖ²Ö¤üÖ ¿Öê ×²Ö·ÖŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖÂü •¿Ö�êú †×«üŸÖßµÖ

¿ÖÖï¤üµÖÔ �úÖ •¯Ö±ÖÖê�Ö ·ÖêÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ Âîü… ÖºÖºÖ¬Öæ �úÖê †¯Öê×�ÖŸÖ ¯ÖÏê²Ö †Öî ü ±ÖÖºÖã�úŸÖÖ •¿Ö²Öë ÖÂüà £Öß… ºÖÂü

Ö¾Ö¾Ö¬Öæ •úÖê •êú¾Ö·Ö ±ÖÖê�Ö �úß ºÖ¿ŸÖã ²ÖÖÖŸÖÖ £ÖÖ… •¿Ö�úß Âü´ü Âü ü�úŸÖ ²Öë ‥�ú ×ºÖ×“Ö¡Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ •““Ö™ü¯ÖÖ,

†±Ö¦üŸÖÖ ‥ºÖÓ ×Ö¤ÔüµÖŸÖÖ ¥üÛ¾™ü�ÖÖê“Ö´ü ÂüÖêÖê ·Ö�Öß… ºÖÂü „Ö²ÖŸÖ °Öê�Ö²Ö �êú Ö�Ö´üÖë ¯Ö´ü ×¯ú¤üÖ £ÖÖ… ‡¿Öß �úÖ´ü�Ö ºÖÂü

�úÖ²Ö¤üÖ ¿Öê µÖÂü ×»Ö�úÖµÖŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü ×�ú -``ŸÖã²ÂüÖ´üÖ µý¯Ö „ÖÖŸÖ °Öê�Ö²Ö �úß ŸÖ´üÂü ±Ö·Öê ÂüÖê, ¯Ö´ü ŸÖã²ÂüÖ´êü µý¯Ö ²Öë

ºÖÂü �ú×»Ö»Ö ÖÂüßÓ Âîü, ºÖÂü Ö„ÖÖ�úŸÖ †Öî ü Ö¯úÖ¿ÖŸÖ ÖÂüà Âîü, „ÖÖê �úÖ×ŸÖ·Ö �úÖ �úÖ²Ö �ú´üŸÖß Âïü…``16

‡¿Ö

¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ²Ö¤üÖ �úÖê ¯Ö×ŸÖ �úÖ ¯ÖÏ£Ö²Ö ¯Ö×´ü“ÖµÖ Âãü†Ö… •¿ÖÖê ŸÖÖê ¤êü×Âü�ú ¬Ö´üÖŸÖ·Ö ¯Ö´ü ¿Ö°Ö�ãú”û ¿Ö²ÖÙ¯ÖŸÖ �ú´ü

×¤üµÖÖ £ÖÖ… ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË ²ÖÂüÖ´üÖ„Ö †×„ÖŸÖØ¿ÖÂü �êú ×Ö²ÖÓ¡Ö�Ö ¯Ö´ü Âü´ü¤êüºÖ †Öî ü �úÖ²Ö¤üÖ ×¯Ö�ú×Ö�ú �êú ×·Ö‥ ÖÖÓ¤üß

�ÖÖÑºÖ �êú ºÖÖÖÓ“Ö·Ö ²Öë ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖê Âîü… „ÖÂüÖÑ †×„ÖŸÖØ¿ÖÂü �úÖ²Ö¤üÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †¯ÖÖß ¿ÖÓºÖê¤üÖÖ ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… µÖÂüÖÑ

�úÖ²Ö¤üÖ �úÖ “Ö×´ü¡Ö ²ÖÖÖêºÖî‟ÖÖ×Ö�ú Âîü… ¯Ö×ŸÖ �êú ¯ÖÏê²Ö ¿Öê ™æü™üß Âãü‡Ô �úÖ²Ö¤üÖ ×�ú¿Öß †µÖ ¯Öãµý¾Ö �úß †Öê ü

†Ö�úÙ¾ÖŸÖ ÂüÖêÖÖ ¿ºÖÖ±ÖÖ×ºÖ�ú Âüß Âîü… Âü´ü¤êüºÖ Öê „Ö²ÖŸÖ °Öê�Ö²Ö �êú ×·Ö‥ �úÖ²Ö¤üÖ �úÖê ×Ö¾�úÖ×¿ÖŸÖ �ú´ü ×¤üµÖÖ…

�úÖ²Ö¤üÖ Öê †Öã±ÖºÖ ×�úµÖÖ ×�ú - ``†Ö„Ö ºÖÂü ¯Ö×´üŸµÖ…ŸÖÖ ¿ÖßŸÖÖ Âîü, ×„Ö¿Öê •¿Ö�êú ´üÖ²Ö Öê �Ö±ÖÔºÖŸÖß †ºÖ¿£ÖÖ

²Öë Âüß ‥�ú ×¤üÖ ·Ö�²Ö�Ö �êú ¿ÖÖ£Ö ºÖÖ ²Öë ×Ö¾�úÖ×¿ÖŸÖ �ú´ü ×¤üµÖÖ £ÖÖ, •¿Ö�úÖ ±ÖÖ�µÖ ±Öß †Ö„Ö ¿ÖßŸÖÖ �êú

±ÖÖ�µÖ �úß ŸÖ´üÂü �ÖÖê™üÖ Âîü •¿Ö�êú ¿ºÖÖ²Öß ±Öß ŸÖÖê †Ö„Ö •¿Öê ·Ö�Ö±Ö�Ö •¿Öß Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë ‧Ö´ü ¿Öê ×Ö¾�úÖ×¿ÖŸÖ �ú´ü

´üÂêü Âïü… ŸÖ×Ö�ú ±Öß ŸÖÖê •¿Ö�êú ²ÖÖ ²Öë �úÖê‡Ô °ÖÖŸÖ ¯Öæ”ûÖê �úß •ÂüÖëÖê †ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ ÖÂüà ¿Ö²Ö†Öß…``17

¯Ö×ŸÖ

×Ö¾�úÖ¿ÖÖ �ú´üŸÖê ¿Ö²ÖµÖ ½Öß²ÖŸÖß ×ºÖ×¯ÖÖ °ÖÂüÖ¤ãü´ü �êú ¿ÖÖ£Ö ·Öê „ÖÖŸÖÖ Âîü ×„Ö¿Ö�úÖ “Ö×´ü¡Ö ¿ÖÓ¤êüÂüÖ¿¯Ö¤ü £ÖÖ… µÖÂü

�úÂüÖ �ÖµÖÖ £ÖÖ ×�ú ºÖÂü ×ºÖ¬ÖºÖÖ Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�êú ´üÂüÖ-¿ÖÂüÖ, ºÖê»Ö±Öæ¾ÖÖ ‥ºÖÓ †Ö“Ö´ü�Ö-¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ´Öë •úÆüà ³Öß

×¾Ö¬Ö¾ÖÖ ÂüÖêÖê �úÖ ¯ÖÏ²ÖÖ�Ö ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÖÂüà ÂüÖêŸÖÖ £ÖÖ… •¿Ö�êú ¿ÖÓ Ö�Ôú ²Öë °Öê·ÖÖ †ÖŸÖß Âîü „ÖÖê •¿Ö�êú ¿ÖÖ£Ö

·ÖêÛ¿°ÖµÖÖ ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ´ü�ÖŸÖß Âîü… †ÓŸÖŸÖ: Âü´ü¤êüºÖ ·ÖÖ·Ö �úÖ ‥ê¼ºÖµÖÔ ºÖî±ÖºÖ ¬Öß´êü-¬Öß´êü Ö¾™ü ÂüÖêÖê ·Ö�ÖŸÖÖ Âîü †Öî ü

¿Ö°Ö †Öî ü ¿Öê ÂüÖ´üÖ-£Ö�úÖ ºÖÂü �úÖ²Ö¤üÖ �êú ¯ÖÖ¿Ö ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖÖ Âîü… ¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖß �úÖ²Ö¤üÖ •¿Ö�úß ¿ÖêºÖÖ-ÃÖãÁÖãÂÖÖ

�ú´üŸÖß Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã ²ÖÖ ¿Öê •¿Öê ¿ºÖß�úÖ´ü ÖÂüà �ú´üŸÖß… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ²Ö¤üÖ �êú „ÖßºÖÖ �êú •ŸÖÖ´ü-“ÖœÍüÖºÖ

†Öî ü ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö Âîü…

2. ÖÖ¾Öë :-

`ÖÖºÖë •¯ÖµÖÖ¿Ö ¤üÖ²¯ÖŸµÖ „ÖßºÖÖ ¿Öê ¿ÖÓ°ÖÓ×¬ÖŸÖ Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ²ÖÖ·ÖŸÖß ¿ÖÖê²Ö„Öß �úß

¿ÖÂüÖµÖŸÖÖ ¿Öê �ÖÖ×„ÖµÖÖ°ÖÖ¤ü �êú �Ö·¿ÖÔ �úÖò·Öê„Ö ²Öë ¯ÖÏÖ¬µÖÖ×¯Ö�úÖ °ÖÖŸÖß Âîü… ¿ÖÖê²Ö„Öß •¿Öê †×ŸÖ×´ü…ŸÖ ·Öê�ÖÖ �úÖ

�úÖ²Ö ±Öß ¤êüŸÖê Âîü Ó… ºÖÂü ×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ ¿ÖÖê²Ö„Öß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †Ö�úÙ¾ÖŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… •¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë -`´Öã†Öê

¯Ö×´ü¯Ö…ºÖ ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ×¯ÖÏµÖ Âîü, �ú²Ö •²ÖÏ �êú †Ö�ÖœÍü ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ »ÖÖµÖ¤ü �ú±Öß ±Öß ¿Ö²ÖÙ¯ÖŸÖ Ö ÂüÖê

¯ÖÖŸÖß…` ºÖÂü ¿ÖÖê²Ö„Öß �êú «üÖ´üÖ �ãÑú†Ö´üß ²ÖÖÑ °ÖÖŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ×„Ö§üß †Öî ü ¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖß ²ÖÖ·ÖŸÖß �Ö±ÖÔ ÖÖŸÖ ÖÂüà

�ú´üºÖÖŸÖß †Öî ü Öß·Öæ ÖÖ²Ö�ú °Ö““Öß �úÖê „Ö²Ö ¤êüŸÖß Âîü… ¯ÖÏ»Ö µÖÂü •¯ÖÛ¿£ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú Öß·Öæ �êú ×¯ÖŸÖÖ �úÖ

…µÖÖ ÖÖ²Ö ¤ü„ÖÔ �ú´üÖµÖÖ „ÖÖµÖ ? ¯Ö´ÓüŸÖã ¿ÖÓµÖÖê�Ö ¿Ö ê ×¾Ö‟ÖÖ¯ÖÖ �úê �úÖ´ü�Ö •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü ×ºÖ„ÖµÖê»Ö ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü…

�úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë ×ºÖ„ÖµÖê»Ö Öß·Öæ �úÖê ¿ÖÂü ÖÂüà ¯ÖÖŸÖÖ Âîü… ¿Ö²ÖµÖ �úê ¿ÖÖ£Ö Öß·Öæ ×ºÖºÖÖÂü ÂüÖêÖê ¯Ö´ü †¯ÖÖê ×¯ÖÏµÖ �êú

¿ÖÖ£Ö ±ÖÖ�Ö „ÖÖŸÖß Âîü †Öî´ü ºÖÂü ²ÖÖÑ �úÖê ¯Ö¡Ö ²Öë µÖÂüß ×ÖºÖê¤üÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú ŸÖã²Ö ¯Ö×ŸÖ-¯ÖŸÖß †Ö¯Ö¿Öß ¿ÖÓ°ÖÓ¬ÖÖë �úÖ

×¯ú´ü ¿Öê ¯ÖÏÖ Óü±Ö �ú´üÖê ‥�ú Âüß ‧Ö´ü ²Öë ¤üÖêÖÖë �úÖ †·Ö�Ö-†·Ö�Ö „ÖßÖÖ †µÖÖê�µÖ Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü µÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö

¤üÖ²¯ÖŸµÖ „ÖßºÖÖ ²Öë †ÖµÖê šüÂü´üÖºÖ �úß ºµÖ£ÖÖ-�ú£ÖÖ Âîü…

3. ÃÖß×œÍüµÖÖÑ :-

»Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �êú •¯ÖµÖÖ¿Ö `¿Öß×œÍüµÖÖÑ` ²Öë ±Öß ¤üÖ²¯ÖŸµÖ „ÖßºÖÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö Âãü†Ö Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö

�úß ÖÖ×µÖ�úÖ ²ÖÖß¾Öß ¿Öã×ºÖ�µÖÖŸÖ ›üÖò…™ü´ü Âîü… †×«üŸÖßµÖ ¿ÖÖï¤üµÖÔ �úß ¬ÖÖß Âîü… ºÖÂü µÖãºÖÖ ¿Öã�êúŸÖ „ÖÖê µý��Ö Âîü

•¿Ö�úß ¤êü�Ö±ÖÖ·Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¿Öã�êúŸÖ ¿ºÖ¿£Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�êú ²ÖÖ ²Öë ²ÖÖß¾Öß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖÏê²Ö±ÖÖºÖ

„ÖÖ�ÖéŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü… ¬Öß´êü-¬Öß´êü ›üÖò…™ü´ü ²ÖÖß¾Öß �êú ²ÖÖ ²Öë ¿Öã�êúŸÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖÏê²Ö ‥ºÖÓ �úÖ²Ö±ÖÖºÖ „ÖÖ�ÖéŸÖ ÂüÖêŸÖÖ

Âîü… µÖÂüÖÑ ·Öê×�Ö�úÖ Öê †×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ ²ÖÖß¾Öß �êú µÖÖîÖ ²ÖÖÖê×ºÖ‟ÖÖÖ ¯Ö´ü ¿ÖÓ�êúŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ›üÖò. ×“Ö¡ÖÖ ±Ö¸üÖ“ÖÖµÖÔ

‥�ú ¯ÖÖ™üá ²Öë ²ÖÖß¾Öß �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ ›üÖò. �ú»µÖ¯Ö ¿Öê �ú´üºÖÖŸÖß Âîü †Öî ü ºÖÂü •Ö�êú ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ¿Öê †ŸµÖÓŸÖ

¯ÖÏ±ÖÖ×ºÖŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… ‡¿Ö Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë ²ÖÖß¾Öß �êú ²ÖÖ ²ÖêÓ †ŸÖ«Õü«ü ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü… ‥�ú †Öî ü ¿Öã�êúŸÖ Âîü ŸÖÖê

¤æü¿Ö´üß †Öê ü ›üÖò. �ú»µÖ¯Ö… ²ÖÖß¾Öß ¿Öã�êúŸÖ �úß †×±Ö±ÖÖºÖ�ú °ÖÖ�ú´ü •¿Ö�úÖ ×ºÖºÖÖÂü »ÖÖ´ü¤üÖ ¿Öê �ú´üÖŸÖß Âîü…

ºÖî¿Öê ±Öß ºÖÂü ¿Öã�êúŸÖ ¿Öê •²ÖÏ ²Öë °Ö›Íüß £Öß… ·Öê×�Ö�úÖ Öê ²ÖÖß¾Öß �êú „ÖßºÖÖ �úß ºµÖ£ÖÖ ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ �úß Âîü… ºÖÂü µÖãºÖÖ

†ºÖ¿£ÖÖ ²Öë Âüß ×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖê �Ö‡Ô £Öß… ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË ºÖÂü ¯Ö×´ü½Ö²Ö �ú´ü�êú ›üÖò…™ü´ü °ÖÖß… ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿ÖÓ¿�úÖ´ü �êú

�úÖ´ü�Ö ¿Öã�êúŸÖ �úÖê “ÖÖÂüŸÖê Âãü‥ ±Öß •¿Ö�úß ¯ÖŸÖß ÖÂüà °ÖÖ ¿Ö�úß… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖê ¥üÛ¾™ü�ëú¦ü ²Öë ´ü�ÖŸÖê

Âãü‥ ›üÖò. †Öê²Ö ¯ÖÏ�úÖ»Ö »Ö²ÖÖÔ ×·Ö�ÖŸÖê Âîü - ``¿Öß×œÍüµÖÖÑ ²Öë ‥�ú ‥ê¿Öß ¿¡Öß �úß ‧Öã™üÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö Âîü, „ÖÖê »ÖÖ¤üß

�êú °ÖÖ¤ü ¿Ö¿Öã üÖ·Ö ¯ÖÂãÑü“ÖÖê ¿Öê ¯ÖÂü·Öê Âüß ×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… ×¯ú´ü ×¯ÖŸÖÖ �úß ¿Ö·ÖÖÂü ²ÖÖÖ�ú´ü ›üÖò…™ü´üß ¯ÖœÍü�ú´ü

›üÖò…™ü´ü °ÖÖ „ÖÖŸÖß Âîü… †¯ÖÖê �úÖµÖÖì ¿Öê ¿Ö°Ö�úÖê ¯ÖÏ±ÖÖ×ºÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü…``18

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ Öê

‥�ú ×ºÖ¬ÖºÖÖ �úß ¿ÖÓºÖê¤üÖÖ �úÖê ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

4. ¯Ö¸ü”ûÖ‡µÖÖë �êú ¯Öß”êû :-

¿Ö×¿Ö¯ÖÏ³ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö `¯Ö´ü”ûÖ‡µÖÖë �êú ¯Öß”êû` ²Öë ¿Öã×²Ö¡ÖÖ ²Ö×Âü¯ÖÖ·Ö �úÖ ¤üÖ²¯ÖŸµÖ „ÖßºÖÖ

×“Ö×¡ÖŸÖ Âîü… ¿Öã×²Ö¡ÖÖ ÖÖî�ú´üß �ú´üŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ ºµÖÛ…¢ÖŸºÖ †Ö�ú¾ÖÔ�ú Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ¯ÖŸÖß �úÖê ·Öê�ú´ü ºÖÂü ¿Ö¤îüºÖ

†Ö»ÖÓ×�úŸÖ ´üÂüŸÖÖ Âîü… ºÖÂü ‥�ú ¯ÖÏ�úÖ´ü ¿Öê „Ö··ÖÖ¤ü Âîü „ÖÖê »Ö�ú �úê �úÖ´ü�Ö ¿Öã×²Ö¡ÖÖ �úÖê ²ÖÖ´üŸÖÖ-¯Öß™üŸÖÖ ´üÂüŸÖÖ

Âîü… †ŸÖ: ¯Ö×ŸÖ ¿Öê ”ãû™ü�úÖ´üÖ ¯ÖÖÖê ºÖÂü ±ÖÖ�Ö „ÖÖŸÖß Âîü †Öî ü †¯ÖÖß ¿ÖÂêü·Öß �ú·ÖÖ �êú µÖÂüÖÑ ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖß Âîü… ºÖÂüÖÑ

¿Öã×²Ö¡ÖÖ •¿Ö�êú ¯Ö×ŸÖ �êú ²ÖÖêÂü�ú ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ¿Öê †Ö�úÙ¾ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… †Öî ü ¤üÖêÖÖë ²Öë ¯ÖÏê²Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö °ÖÖŸÖê Âîü… „Ö°Ö-

„Ö°Ö ¿Öã×²Ö¡ÖÖ †¯ÖÖê °Ö““ÖÖë ¿Öê ×²Ö·ÖÖê ²Ö×Âü¯ÖÖ·Ö �êú µÖÂüÖÑ ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖß Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü •¿Öê ²ÖÖ´ü¯Öß™ü �ú´ü ±Ö�ÖÖ ¤êüŸÖÖ Âîü…

ºÖÂü “ÖÖ×´ü×¡Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¯Ö×ŸÖŸÖ Âîü… †¯ÖÖß Âüß µÖãºÖÖ ¯Öã¡Öß �úÖê †¯ÖÖê ×²Ö¡ÖÖë �êú ¿ÖÖ£Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö °ÖÖÖµÖê ´ü�ÖÖê �êú

×·Ö‥ ×ºÖºÖ»Ö ±Öß �ú´üŸÖÖ Âîü… ‡¿Ö¿Öê µÖÂüß ×¿Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú ¤üÖ²¯ÖŸµÖ ×ºÖ‧Ö™üÖ �úß ¿Ö„ÖÖ ¿ÖÓŸÖÖÖÖë �úÖê Âüß

±ÖÖê�ÖÖß ¯Ö›ÍüŸÖß Âïü… ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿Öã×²Ö¡ÖÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ‥�ú ‥ê¿Öß �úÖ²Ö�úÖ„Öß ÖÖ´üß �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ

�ÖµÖÖ Âîü „ÖÖê †¯ÖÖê ¿ÖÓŸÖÖÖÖë �úß ±Ö·ÖÖ‡Ô �êú ×·Ö‥ ¯Ö×ŸÖ �êú †ŸµÖÖ“ÖÖ´üÖë �úÖê ¿ÖÂüÖ �ú´üŸÖß Âîü…

5. Æü¸ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ :-

»Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �êú •¯ÖµÖÖ¿Ö `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ºÖÙŸÖ�úÖ °ÖÖ·µÖÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë Âüß ²ÖÖÑ

�úß ²ÖéŸµÖã †Öî ü �ãú”û Âüß ºÖ¾ÖÖì ¯Ö»“ÖÖŸÖË ×¯ÖŸÖÖ �úß ²ÖéŸµÖã ¿Öê µÖãºÖÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë Âüß †¯ÖÖê ”ûÖê™êü ±ÖÖ‡ÔµÖÖë �úß

†×±Ö±ÖÖºÖ�ú °ÖÖ „ÖÖŸÖß Âîü… ºÖÂü ‥�ú ‥ê¿Öß °ÖÖŸÖß Âîü „ÖÖê „ÖßºÖÖ ±Ö´ü †Öî üÖÓ �êú ×·Ö‥ „Ö·ÖŸÖß ´üÂüß, ¯ÖÏ�úÖ»Ö ¤êüŸÖß

´üÂüß… ºÖÂü ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ²Öë †¬µÖÖ¯Ö�ú Âîü ‥ºÖÓ ‧Ö´ü ²Öë ”ûÖê™êü ±ÖÖ‡ÔµÖÖë �úß †×±Ö±ÖÖºÖ�ú… ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ²Öë

´üÖ¾™ÒüßµÖ ”ûÖ¡Ö ¿ÖêÖÖ �êú ‥�ú ×»Ö°Öß´ü ²ÖÓê »ÖÖÓŸÖÖã ¿Öê ±Öë™ü ÂüÖêŸÖß Âîü… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²ÖêÓ •¿Öê ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú »ÖÖÓŸÖÖã

ŸÖÖê ×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ Âîü… •¿Ö�êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË •¿Ö�êú „ÖßºÖÖ ²ÖêÓ ›üÖò. ×¿ÖÂüÖ †ÖŸÖê Âîü „ÖÖê ×ºÖ¬Öã´ü Âîü… ºÖê ºÖÙŸÖ�úÖ ¿Öê ×ºÖºÖÖÆü

�ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖê Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÙŸÖ�úÖ ŸÖÖê ²Ö¬µÖºÖ�ÖÔ �úß ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ÖÖ´üß Âîü „ÖÖê †¯ÖÖê ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ¤üÖ×µÖŸºÖ �úÖê

×ÖºÖÖÔÂü �ú´üÖê �úÖê Âüß „ÖßºÖÖ �úÖ ½ÖêµÖ-¯ÖÏêµÖ ²ÖÖÖŸÖß Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü •¿Ö�úÖ „ÖßºÖÖ Âü´ü ×¤üÖ �úÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö Âîü

×„Ö¿Ö²Öë Û¿£Ö×ŸÖµÖÖë �êú ‧ÖÖŸÖ-¯ÖÏ×ŸÖ‧ÖÖŸÖ Âîü…

»Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß Öê �úÖ²Ö�úÖ„Öß ÖÖ´üß �êú ×ºÖ×ºÖ¬Ö ¯ÖÏ»ÖÖë ‥ºÖÓ ¿Ö²Ö¿µÖÖ†Öë �úÖê `…µÖÖë×�ú` •¯ÖµÖÖ¿Ö

²Öë ±Öß ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Âîü „ÖÖê †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°Öß ÂüÖêŸÖê Âãü‥ ±Öß ¿Öã�Öß ÖÂüà Âîü… `�ú�Ôú´êü�ÖÖ` ²Öë ‥ê¿Öß

ÖÖ´üß �úß ºµÖ£ÖÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ Âîü ×„Ö¿Ö�úÖ „ÖßºÖÖ †×±Ö»Ö¯ŸÖ¯Öæ�ÖÔ Âîü… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ŸÖÖã ¤êü×Âü�ú

»ÖÖê¾Ö�Ö �úß ¡ÖÖ¿Ö¤üß �úÖê ×ºÖºÖ»ÖŸÖÖ ¿Öê ¿ÖÂüÖ �ú´üŸÖß ´üÂüŸÖß Âîü… ¿ÖÓ�Öê Ö ²Öë »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �êú ¿Ö±Öß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë

�úß ÖÖ×µÖ�úÖ‥Ñ �úÖ²Ö�úÖ„Öß Âîü ¯Ö ÓüŸÖã •Ö�úÖ ºÖîºÖÖ×Âü�ú „ÖßºÖÖ ¿ÖÓŸÖÖê¾Ö„ÖÖ�ú ÖÂüà Âîü… ºÖÂü ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë •êú

ºÖÖŸµÖÖ“Ö�Îú ²Öë ¯Ñú¿Öß Âãü‡Ô „ÖßºÖÖ „ÖßÖê �úÖê ×ºÖºÖ»Ö Âîü…

•¯ÖµÖãÔ…ŸÖ ×ºÖºÖê“ÖÖ ¿Öê ¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú `†Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úÖ ²Ö×Âü·ÖÖ ·Öê�ÖÖ` ¿Ö²Ö�úÖ·ÖßÖ

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú „ÖßºÖÖ �úß ¡ÖÖ¿Ö¤ü Û¿£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖê •�êú´üŸÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ‡¿Ö »ÖŸÖß ŸÖ�ú †ÖŸÖê -†ÖŸÖê µÖÂü °Ö¤ü·ÖÖºÖ

±Öß ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú �ú×ŸÖ¯ÖµÖ ÖÖ×´üµÖÖÑ „ÖßºÖÖ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ²Öë ™æü™üŸÖß-×°Ö�Ö´üŸÖß ÖÂüà Âîü… †×¯ÖŸÖã †ÖÖêºÖÖ·Öê

¿ÖÓ�ú™üÖë ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß Âîü… †Öî ü †¯ÖÖê ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ ¤êüŸÖß Âîü… ×ºÖ»Öê¾Ö µý¯Ö ¿Öê �úšü�Öã·ÖÖ°Ö �úß

Û¿²ÖŸÖÖ, ×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ �úß ×¯ÖÏµÖÖ, †¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü êü �úß ¯ÖÏ±ÖÖ, †ÖÑºÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß Ö×²ÖŸÖÖ, ‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß

²ÖÓ¤üÖ, “ÖÖ�ú �úß ¿ÖÖ Óü�Ö, ×¤ü·ÖÖê ¤üÖ×Ö»Ö �úß ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖê, ¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö �úß †Ö´ü�µÖÖ, †¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú

•úß �ãúÖß, Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö �úß ºÖÙŸÖ�úÖ ‥ê¿Öê ¿¡Öß “Ö×´ü¡Ö Âîü „ÖÖê ¿Ö²Ö-¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ÖÖ´üß Ø“ÖŸÖÖ �úß ¿ÖÖ�Ö ¤êüŸÖê

Âîü…


1) ²Ö×Âü·ÖÖ ´ü“ÖÖÖ�úÖ´üÖë �úß ´ü“ÖÖÖ†Öë ²ÖÓê °Ö¤ü·ÖŸÖê ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ - ›üÖò. »Öß·Ö¯ÖÏ±ÖÖ ºÖ²ÖÖÔ, ¯Öé. 41

2) “Öã�úŸÖê ÖÂüà ¿ÖºÖÖ·Ö - ´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ, ¯Öé. 70

3) „ÖîÖê¦ü †Öî ü ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë Ö´ü-ÖÖ¸üß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö - ›üÖò. ¿ÖŸµÖÖ „ÖîÖ, ¯Öé. 161

4) ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿Ö: •¢Ö´ü»ÖŸÖß �úß •¯Ö·ÖÛ°¬ÖµÖÖÑ - ›üÖò. ×ºÖºÖê�úß´üÖµÖ, ¯Öé. 227

5) ´Ö×Æü»ÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö�úÖ´ü - ›üÖò. ²Ö¬Öã ¿ÖÓ¬Öã, ¯Öé. 96

6) �úšü�Öã·ÖÖ°Ö - ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ, ¯ÖÏ�úÖ»Ö�úßµÖ ºÖ…ŸÖºµÖ

7) ÆÓüÃÖ ¯Ö×¡Ö•úÖ , ¯Öé. 24

8) ‥�ú „Ö²ÖßÖ †¯ÖÖß - ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö, ¯Öé. 177

9) ×�Ö×·Ö�Ö›æü - ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö, ¯Öé. 138

10) “ÖÖ�ú - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ, ¯Öé. 147

11) °Öß¿ÖºÖß ¿Ö¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ¯ÖÏºÖé×¢Ö²Öæ·Ö�ú †Öã»Öß·ÖÖ - ›üÖò. ×�Ö×ŸÖ„Ö

µÖÖ¤ü¾Ö¸Ö¾Ö ¬Öã ÖÖôû - ×�úŸÖÖ°Ö ¿Öê • éüŸÖ

12) †Öæ·ÖÖ Ö™ü - ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ, †Ö²Öã�Ö

13) ×ºÖ„ÖÌÖ - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ, ¯Öé. 33

14) ²Öê êü ±ÖÖê„Ö¯Ö¡Ö - “Ö¦ü�úÖŸÖÖ, ¯Öé. 111

15) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 27

16) †²Ö·ÖŸÖÖ¿Ö - ¿Ö×¿Ö¯ÖÏ³ÖÖ ¿ÖÖÃ¡Öß, ¯Öé. 58

17) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 125

18) ÃÖ´Ö•úÖ»ÖßÖ ´Ö×Æü»ÖÖ »Öê•ÖÖ - ›üÖò. †Öê²Ö ¯ÖÏ�úÖ»Ö »Ö²ÖÖÔ, ¯Öé. 202

............................

ŸÖéüŸÖßµÖ †¬µÖÖµÖ

``†ÖÙ£Ö�ú ºþ¯Ö ÃÖê ÖÖ¸üß ÃÖ�Ö´Öß�ú¸ü�Ö �úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ``

†£ÖÔ ºÖÂü ¬Öã üß Âîü ×„Ö¿Ö ¯Ö´ü ºµÖÛ…ŸÖ, ¿Ö²ÖÖ„Ö †Öî ü ´üÖ¾™Òü �úÖ „ÖßºÖÖ ×Ö±ÖÔ ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ±ÖÖ´üŸÖßµÖ

²ÖÖß×¾ÖµÖÖë Öê ¬Ö²ÖÔ, †£ÖÔ, �úÖ²Ö †Öî ü ²ÖÖê�Ö µÖê “ÖÖ´ü ¯Öã¶þ¾ÖÖ£ÖÔ ²ÖÖÖê Âîü… ×„Ö¿Ö²Ö ë ¬Ö²ÖÔ �êú ¿ÖÖ£Ö †£ÖÔ �úß ²ÖÂü¢ÖÖ

¿ºÖß�úÖ´ü �úß �Ö‡Ô Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß ×ÖµÖÖ²Ö�ú ¿¡Öß ÂüÖêŸÖß Âîü… ºÖÂüß ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ¤îü×Ö�ú †ÖµÖ-¾µÖµÖ •úÖ »Öê•ÖÖ-

„ÖÖê�ÖÖ ´ü�ÖŸÖß Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úÖê †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö�Ö²Ö °ÖÖÖÖê ÂêüŸÖã ¿ºÖµÖÓ ÖÖî�ú´üß µÖÖ ºµÖ¾ÖÃÖÖµÖ •êú •Öê¡Ö ´Öë

¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¿Öß²ÖÖêÖ ×¤ü °Öã†Ö´ü �êú »Ö°¤üÖë ²Öë ``µÖª×¯Ö ²ÖÖÖºÖ ×ºÖ�úÖ¿Ö �êú¦ü ²Öë †ÖÙ£Ö�ú †ºÖ¿£ÖÖ

‥�ú †Ö¬ÖÖ´ü±ÖæŸÖ ŸÖŸºÖ Âîü, „ÖÖê ºµÖÛ…ŸÖ �úÖ ×ÖµÖÓŸÖÖ Âîü, Ø�úŸÖã ‡¿Ö�êú °ÖÖºÖ„Öæ¤ü Öî×ŸÖ�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, ¿ÖÖÓ¿�éú×ŸÖ�ú

†Ö×¤ü ºµÖºÖ¿£ÖÖ†Öë ²Öë ±Öß ¯Öæ´êü ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ �úß „Ö¶þ´üŸÖ Âîü, ×„Ö¿Ö�êú °Ö¤ü·Öê ×°ÖÖÖ ÖÂüà ¿¡Öß �úÖ †×ºÖ±ÖÖÔºÖ ¿ÖÓ±ÖºÖ

ÖÂüßÓ ÂüÖê�ÖÖ…``1

†Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �êú †ÖÙ£Ö�ú ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê †¯ÖÖê ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡ÖÖë

�úÖ ×ºÖºÖê“ÖÖ ×¾Ö¿»ÖêÂÖ•Ö ×•úµÖÖ Æîü -

¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ �êú `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ×¯ÖÏµÖÖ Öê µÖÂü †Öã±ÖºÖ ×�úµÖÖ ×�ú ÖÖ´üß ŸÖ±Öß ¿ºÖÓŸÖ¡Ö ÂüÖê

¿Ö�úŸÖß Âîü „Ö°Ö ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö�Ö²Ö Âîü… `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úß ×¯ÖÏµÖÖ ¿ºÖµÖÓ †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê

†ÖŸ²Ö×Ö±ÖÔ ü °ÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü ¿ºÖŸÖÓ¡Ö ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ¯ÖÏÖ Óü±Ö �ú´üŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ ¯Ö×ŸÖ Ö ëü¦ü µÖÂü ÖÂüà

“ÖÖÂüŸÖÖ ×�ú ×¯ÖÏµÖÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´ëü… †ŸÖ: ºÖÂü •¿Öê ×„ÖŸÖÖÖ µý¯ÖµÖÖ “ÖÖ×Âü‥ •ŸÖÖÖ ¤êüÖê �úÖê ŸÖŸ¯Ö´ü Âîü… »ÖŸÖÔ

•êú¾Ö»Ö µÖÆüà Æîü ×•ú ×¯ÖÏµÖÖ ¿ºÖŸÖÓ¡Ö ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ Ö �ú´êü… ¯Ö´ÓüŸÖã ÖÖ´üß �êú ¿ºÖŸÖÓ¡Ö †Û¿ŸÖŸºÖ �êú ×·Ö‥ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ

�ú´üÖÖ †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü… µÖÂü ×¯ÖÏµÖÖ �úÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö Âîü… ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ¿Öê •¿Öê „ÖßºÖÖ �úÖ ²Ö�ú¿Ö¤ü ×²Ö·Ö �ÖµÖÖ Âîü…

•¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``†Ö„Ö ²Öê üÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ²Öê üß †ÖµÖ›ëü×™ü™üß Âîü… µÖÂü †ÖµÖê ×¤üÖ ×ºÖ¤êü»ÖÖë �úß

•›ÍüÖÖ.......... µÖÂü ²Öê üß Ø„Ö¤ü�Öß �êú �òúÖºÂüÖ¿Ö �úÖê °Ö›ÍüÖ �ú´üŸÖß Âîü… ×ÖŸÖ ÖµÖê ·ÖÖê�ÖÖë ¿Öê ×²Ö·ÖÖÖ-„Öã·ÖÖÖ,

„ÖßºÖÖ �êú �úÖµÖÔ „Ö�ÖŸÖ �úÖê ¿Ö²Ö†ÖÖÖ… ²Öã†Öê Ø„Ö¤ü�Öß •§êü»µÖÂüßÖ ÖÂüà ·Ö�ÖŸÖß…``2

Ö ëü¦ü •êú ×¾Ö¸üÖê¬Ö ¯Ö¸ü ×¯ÖÏµÖÖ

�úÖ ŸÖ�Ôú Âîü ×�ú „Ö°Ö ºÖÂü µý¯ÖµÖÖ �ú²ÖÖŸÖÖ Âîü, »ÖêµÖ´ü �úÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´üŸÖÖ Âîü, ŸÖÖê •¿Öê ¯ÖŸÖß �êú µý¯ÖµÖê ¿Öê

„Ö·ÖÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ºÖÖ¿ŸÖºÖ ²Öë Ö ëü¦ü ÖÖ´üß �úß †ÖÙ£Ö�ú ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Öß Âîü… ×¯ÖÏµÖÖ �úÖê µÖÂü ¿ÖÓŸÖÖê¾Ö Âîü ×�ú

†ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ºÖÂü ¿ÖÓ ÖÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö •¿Öê ×�ú¿Öß �êú ¿Ö²Ö�Ö µý¯ÖµÖÖë �êú ×·Ö‥ ·ÖÖ“ÖÖ´ü ÖÂüà ÂüÖêÖÖ

¯Ö›Íêü�ÖÖ… •¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``²Öï †ÂÓü�úÖ´ü ÖÂüà �ú´ü ´üÂüß, ¯Ö´ü †Ö„Ö ²Öï “ÖÖÂêü „ÖÖê �Ö“Ö Ô •úºÑþ, ´Öã†Öê •Ö�úÖ

×Âü¿ÖÖ°Ö ÖÂüà ¤êüÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ......•¿Ö �ú´üÖê›ü¯Ö×ŸÖ �êú ‧Ö´ü ²Öë ²Öã†Öê ¯ÖîÃÖê-¯Öî¿Öê �úÖ ×Âü¿ÖÖ°Ö ¤êüÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ £ÖÖ…``3

†ÖÙ£Ö�ú ¿¯Ö¬ÖÖÔ �êú �úÖ´ü�Ö Ö ëü¦ü †Öî ü ×¯ÖÏµÖÖ �úÖ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ †¯ÖÖß “Ö´ü²Ö¿Öß²ÖÖ ¯Ö´ü ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖÖ Âîü… Ö´ ëü¦ü ×¯ÖÏµÖÖ •êú

ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �úÖê “ÖÖî Ö™ü �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö ×¯ÖÏµÖÖ •¿Öê “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüŸÖß Âîü ×�ú - `µÖ×¤ü ºÖÂü •¿Ö�êú ºµÖÖ¯ÖÖ´ü �úÖê

Ö¾™ü �ú´üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´êü�ÖÖ ŸÖÖê ºÖÂü ±Öß •¿Ö�êú ‡Ö�ú²Ö ™îü…¿Ö, ¿Öê·Ö ™îü…¿Ö, ‥�ú¿ÖÖ‡„Ö ™îü…¿Ö †Ö×¤ü

²Ö•Ö›üÖë �úÖ ¯Ö¤üÖÔ úÖ»Ö �ú´ü ¤êü�Öß…`

‡×ŸÖÂüÖ¿Ö ¿ÖÖ�Öß Âüî ×�ú ¿¡Öß �úÖê ¤üÖê ²ÖÖê“ÖÖì ¯Ö´ü ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüÖ Âîü… ‥�ú Âîü ‧Ö´ü †Öî ü

¤æü¿Ö´üÖ ¿Öê…¿Ö… †×¬Ö�úÖÓ»Ö ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê †ÖÙ£Ö�ú ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úÖê �êú¦ü ²Öë ´ü�ÖÖ Âîü… `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö ²ÖêÓ

×Ö´ÓüŸÖ´ü »ÖÖê×¾ÖŸÖ ×¯ÖÏµÖÖ ‡Ö ¤üÖêÖÖë ²ÖÖê“ÖÖì ¯Ö´ü ÂüÖê ´üÂêü »ÖÖê¾Ö�Ö �êú ×ºÖ¶þ¬¤ü “ÖãÖÖîŸÖß °ÖÖ�ú´ü •šü �Ö›Íüß ÂüÖêŸÖß Âîü…

†´üØºÖ¤ü „ÖîÖ �êú »Ö°¤üÖÓê ²ÖêÓ -``×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ �úÖê •““ÖºÖ�ÖáµÖ ¿ÖÓµÖã…ŸÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ×ºÖ¾Öî·Öê †Öî ü ¤ü²Ö‧ÖÖë™æü

ºÖÖŸÖÖºÖ´ü�Ö ¿Öê ×Ö�ú·Ö�ú´ü, †¯ÖÖê ºµÖÖ¯ÖÖ´ü †Öî ü ¯ÖæÑ„Öß �ú²ÖÖÖê, °ÖœÍüÖÖê �êú °ÖÖ¤ü ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �êú ×ºÖ�úÖ¿Ö �êú

×ºÖ�úÖ¿Ö µÖÖ °ÖÖîÛ¬¤ü�ú †Öî ü ²ÖÖÖ×¿Ö�ú ×ºÖ�úÖ¿Ö �êú ×·Ö‥ Âü´ü ¿Ö²±ÖºÖ ¿ÖÖÂü¿Ö (¤ãü¿¿ÖÖÂü¿Ö) †Öî ü ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´üŸÖß

`×ºÖ¦üÖêÂüß` ¿¡Öß �úß †ÖŸ²Ö�ú£ÖÖ µÖÖ †ÖŸ²Ö×ºÖ»·Öê¾Ö�Ö µÖÖ †ÖŸ²Ö¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �êú ¶þ¯Ö ²ÖêÓ Âüß ¤êü�ÖÖ „ÖÖ ¿Ö�úŸÖÖ Âîü…``4

×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß �ú¿ŸÖã üß †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ �úß ²ÖéŸµÖã �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË �êúºÖ·Ö †ÖÑ¿Öæ °ÖÂüÖŸÖß ÖÂüà

°ÖîšüŸÖß… †×¯ÖŸÖã ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß ¯ÖÏºÖé×¢Ö †¯ÖÖÖŸÖê Âãü‥ †ÖÙ£Ö�ú Û¿£Ö´üŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü †¯ÖÖß

„Ö²ÖßÖ ¯Ö´ü ²Ö�úÖÖ °ÖÖºÖÖŸÖß Âîü ×„Ö¿Ö¿Öê •¿Öê 10 Âü„ÖÖ´ü µý¯ÖµÖê ²ÖÂüßÖÖ ×�ú´üÖµÖÖ ×²Ö·ÖŸÖÖ Âîü…

`×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ×¯ÖÏµÖÖ �êú ×¯ÖŸÖÖ �úß ²ÖéŸµÖã ÂüÖê „ÖÖÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ²ÖÖÑ Öê †¯ÖÖß

�Ö²ÖŸÖÖ �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ ×¤üµÖÖ †Öî ü ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú †ÖÙ£Ö�ú ¤üÖ×µÖŸºÖ �úÖê ¿ÖÓ±ÖÖ·ÖÖ… ºÖÂü ²ÖÖÖŸÖß Âîü ×�ú - `†²²ÖÖ

²Ö„Ö°ÖæŸÖ ÖÂüà ´üÂüŸÖß ŸÖÖê “ÖÖ“ÖÖ ·ÖÖê�Ö Âü²Öë ´üÖ¿ŸÖë ¯Ö´ü °ÖîšüÖ ¤êüŸÖê… ×¯ÖÏµÖÖ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ÖÖ´üß �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¿Ö°Ö�ãú”û

ÃÖÂüŸÖê Âãü‥ ²Öæ�ú °ÖÖß ´üÂüÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß… ºÖÂü ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë Û¿¡ÖµÖÖë ¯Ö´ü ÂüÖêÖêºÖÖ·Öê †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �êú ×ºÖµý¬¤ü

†Ö�ÎúÖê»Ö ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü - ``ÖÆüà, ´Öã†Öê †²²ÖÖ �úß ŸÖ´üÂü ÖÂüà ÂüÖêÖÖ, �ú±Öß ÖÂüà… ±ÖÖ±Öß �úß ‧Öã™üÖ±Ö´üß

Ø„Ö¤ü�Öß �úß ×ÖµÖ×ŸÖ ²Öï �ú¤üÖ×¯Ö ¿ºÖß�úÖ´ü ÖÂüà �ú´ü ¿Ö�úŸÖß… ²Öï „ÖßºÖÖ �úÖê †Ö¿Öã†Öë ²Öë ÖÂüà œüÖ ¿Ö�úŸÖß… …µÖÖ

‥�ú °ÖæÑ¤ü †ÖÑ¿Öæ ²Öë Âüß ¿¡Öß �úÖ ¿ÖÖ´üÖ °ÖÎÉÖÓ›ü ¿Ö²ÖÖ „ÖÖ‥ ? …µÖÖë ? ×�ú¿Ö×·Ö‥ ? ´üÖêÖÖ, �êúºÖ·Ö ´üÖêÖÖ,

†ÖÑ¿Öã†Öë �úÖ ¿Ö²ÖãÓ¤ü´ü †ÖÑ¿Öã†Öë �úÖ ¤ü×´üµÖÖ †Öî ü ŸÖî üŸÖê ´üÂüÖê ŸÖã²Ö…``5

×ÖÛ»“ÖŸÖ Âüß •¿Ö�úÖ µÖÂü ¯ÖÏ�ÖÖê±Ö

•¢Ö´ü»ÖŸÖß �úß ÖÖ´üß �úÖ ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö Âîü…

†Ö¬Öã×Ö�ú ×ºÖ“ÖÖ´üÖë ¿Öê ¯ÖÏê×´üŸÖ ×¯ÖÏµÖÖ �êú ²ÖÖ ²Öë �ú‡Ô ¯ÖÏ»Ö •±Ö´üŸÖê ÂîüÓ… ºÖÂü „ÖÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü ×�ú

¯Öãµý¾Ö Âü²Öê»ÖÖ ×„ÖŸÖÖÖ Âüß …µÖÖë “ÖÖÂüŸÖÖ Âîü ? ¿¡Öß ¯Öãµý¾Ö �úÖ ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö …µÖÖ ²ÖÖ×·Ö�ú †Öî ü �Öã·ÖÖ²Ö �úÖ Âîü ? ±ÖÖê…ŸÖÖ

†Öî ü ±ÖÖê„µÖ �úÖ Âîü ? „Ö°Ö Ö ëü¦ü ×¯ÖÏµÖÖ �úß ºµÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú ¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ ¿Öê •¿Ö ¯Ö´ü ºµÖÓ�µÖ �ú´üŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü •¿Öê

�úÂüÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü ×�ú ‡¿Ö ¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ �êú ×·Ö‥ •¿Öê †£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö �ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüÖ Âîü… „Ö°Ö×�ú Ö ëü¦ü �úÖê

¿Ö°Ö�ãú”û °ÖÖÖ-²ÖÖÖµÖÖ ×´Ö»ÖÖ Æîü -``Ö ëü¦ü ŸÖã²Ö Âüß �úÖîÖ °Ö›Íêü ²ÖÂüÖÖ ºµÖÛ…ŸÖ ÂüÖê ? ¯ÖÖ¯ÖÖ �êú �ú²ÖÖ‥ Âãü‥ ¬ÖÖ ²Öë

�ú´üÖê›Íü-¤üÖê -�ú´üÖê›Íü †Öî ü „ÖÖê›Íü ×¤üµÖÖ †Öî ü ·ÖÖê�ÖÖë �êú °Öß“Ö ŸÖß¿Ö²ÖÖ´ü�ÖÖÑ °ÖÖê ×¯ú´üŸÖê

ÂüÖê ? ²ÖïÖê ŸÖÖê �Ö·Öß-�Ö·Öß ‧Öæ²Ö�ú´ü †¯ÖÖÖ �úÖ²Ö °Ö›ÍüÖ ×�úµÖÖ Âîü… ŸÖã²Ö �ú´ü ¯ÖÖ†Öë�Öê ? …µÖÖ ŸÖã²ÂüÖ´üß ¿Ö êú¤ü

¿Ö¯úÖ´üß ¿Öæ™ü ¯Ö´ü �úß“Ö›Íü �úÖ ¤üÖ�Ö ÖÂüà ·Ö�Ö „ÖÖ‥�ÖÖ ? ŸÖã²Ö, ×„Ö¿Ö ‥µÖ´ü�Óú›üß»ÖÓ›ü ²Ö¿Öá×›ü¿Ö ²Öë °Öîšêü-°Öîšêü

¯Ö¿ÖßÖÖ †ÖŸÖÖ Âîü, ŸÖã²Âëü …µÖÖ ²ÖÖ·Öã²Ö ×�ú †¯ÖÖß ¿Öî²¯Ö·ÖÖë �úÖ °Ö…¿ÖÖ ×·Ö‥ ²Öï ×�ú¿Ö-×�ú¿Ö „Ö�ÖÂü ‧Öæ²Öß

ÆæÑü ?``6

•¿Ö²Öë †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ÖÓ ÖÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö²Öë ‥�ú †ÖŸ²Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö „ÖÖ�ÖéŸÖ Âãü†Ö Âîü… •¿Öê

·Ö�ÖŸÖÖ Âîü ×�ú ¯Ö×ŸÖ Ö ëü¦ü †Öî ü •¿Ö�êú ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úÖê ”ûÖê›Íü ¤êüÖê �úÖ •¿Öê �úÖê‡Ô ²Ö·ÖÖ·Ö ÖÂüà Âîü…

‡¿Öß •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖßÖÖ †ºÖî¬Ö ¿ÖÓŸÖÖÖ Âîü… †ŸÖ‥ºÖ ºÖÂü ¿ºÖµÖÓ †¯ÖÖß ·Ö›ÍüÖ‡Ô •›ÍüÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü…

ºÖÂü ×Ö´üÖ»Ö, ÂüŸÖÖ»Ö †Öî ü �ãÓúšüÖ�ÖÏ¿ŸÖ ÂüÖê�ú´ü „ÖßÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß… •¿Öê µÖÂü ‟ÖÖŸÖ ÂüÖê “Öã�úÖ Âîü ×�ú †ÖÙ£Ö�ú

¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°Öß ¿¡Öß �úÖê †Ö¤ü´ü Âüß ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ºÖÂü ×¯ÖŸÖÖ �êú †Ö½ÖµÖ ²Öë Ö ´üÂü�ú´ü ¿ºÖŸÖÓ¡Ö µý¯Ö ¿Öê ÖÖî�ú´üß µÖÖ

ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü †Öî ü ¿Ö¯ú·Ö ±Öß ÂüÖêŸÖß Âîü…

¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü´êü` �úß ×²Ö¿Öê„Ö �ÖÖêµÖÖ�úÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ÖÂüà �ú´üŸÖß…

‡¿Ö×·Ö‥ •¿Öê ¯Ö×ŸÖ �úÖê ×Âü¿ÖÖ°Ö ¤êüÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü… „Ö°Ö×�ú •Ö�úÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü ¿ÖÓ ÖÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü Âîü… ‡¿Öß •¯ÖµÖÖ¿Ö

�úß ´üßŸÖæ ¿Ö¿Öã üÖ·Ö �êú †¯Ö²ÖÖÖ †Öî ü †µÖÖµÖ �úÖê ¿ÖÂüÖ Ö �ú´üÖê �êú �úÖ´ü�Ö ²ÖÖµÖ�êú ·ÖÖî™ü †ÖŸÖß Âîü… •¿Ö�êú

×¯ÖŸÖÖ �úß ¥üÛ¾™ü ²Öë ºÖÂü °ÖêºÖ�æú¯ú Âîü… •¿ÖÖê �ÖÂüÖë, µý¯ÖµÖê †¯ÖÖê ¯ÖÖ¿Ö ´ü�ÖÖÖ “ÖÖ×Âü‥ £Öê… ¿ÖÖ¿Ö �êú ¯ÖÖ¿Ö ´ü�ÖÖê

�úß …µÖÖ „Öµý´üŸÖ £Öß… ‡¿Ö�úÖ ¯Ö×´ü�ÖÖ²Ö µÖÂü Âãü†Ö ×�ú ´üßŸÖæ �êú ×·Ö‥ †£ÖÔ ‥�ú ¿Ö²Ö¿µÖÖ °ÖÖ �Ö‡Ô…

ÖÖ´üß ²Öë †¯ÖÖ´ü ‣ú„ÖÖÔ Âïü… ºÖÂü “ÖÖÂêü ŸÖÖê †¯ÖÖê �úÖê °Ö·ÖºÖŸÖß °ÖÖÖ ¿Ö�úŸÖß Âîü… `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü êü`

�úß ´ü²ÖÖ ×²Ö¿™ü´ü �ÖÖêµÖÖ�úÖ �êú µÖÂüÖÑ ´üßŸÖæ �úÖê ¯ÖœÍüÖÖê „ÖÖŸÖß £Öß… ¯Ö´ÓüŸÖã †¯ÖÖß †ÖÓŸÖ×´ü�ú ‡“”ûÖ»ÖÛ…ŸÖ �êú

†Ö¬ÖÖ´ü¯Ö´ü ºÖÂü ‣Ñú“ÖÖ‡µÖÖë �úÖê ”æûŸÖß �Ö‡Ô… ·Öê×�Ö�úÖ �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - `†Öî üŸÖ ×°ÖÖÖ ¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°Öß Âãü‥ ¿ºÖŸÖÓ¡Ö ÖÂüà

ÂüÖê ¿Ö�úŸÖß…` ‥�ú ºÖ¾ÖÔ �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ´ü²ÖÖ ×²Ö¿™ü´ü �ÖÖêµÖÖ�úÖ �úß ¿Öê�Îêú™ü´üß °ÖÖß †Öî ü •ÂêüÓ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ²Öë ¿Ö·ÖÖÂü

±Öß ¤êüÖê ·Ö�Öß… •¿ÖÖê ¿ºÖµÖÓ ¿Ö¯·ÖÖ‡Ô �êú �úÖ²Ö �êú ¿ÖÖ£Ö ·ÖÖêÂêü �úÖ ‥�ú �úÖ´ü�ÖÖÖÖ �Ö›ÍüÖ �ú´ü ×·ÖµÖÖ… ¯ÖÏ±ÖÖ

�ÖêŸÖÖÖ �êú ¤üÖêÖÖë •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úß ÖÖ×´üµÖÖÑ †£ÖÔ ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ×·Ö‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß Âîü…

ÖÖ´üß �úß ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ †Öî ü •¿Ö�êú °ÖÓ¤üß µý¯Ö ¿Öê ²Öã…ŸÖŸÖÖ �êú ×·Ö‥ •¿Ö�úÖ †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê

¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü… ¿ÖÖ²ÖÖµÖŸÖ: µÖÂü ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú „ÖÖê ÖÖ×´üµÖÖÑ †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê

¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°Öß Âîü •Ö�úÖ »ÖÖê¾Ö�Ö ÖÂüà �êú °Ö´üÖ°Ö´ü Âîü… ÖÖ´üß »ÖÛ…ŸÖ Âîü… ºÖÂü †¯ÖÖê ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß ¬Öã üß Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ ü

�êú †ÖÙ£Ö�ú †±ÖÖºÖ �úÖê ¤æü´ü �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ ºÖÂü †£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö �ú´üŸÖß Âîü… ±ÖÖ´üŸÖ ²Öë ×Ö²ÖºÖ�ÖáµÖ ½Öê�Öß �úß

Û¿¡ÖµÖÖÑ ²Ö„Ö¤æü´üß �ú´üŸÖß Âîü… ¿ÖÓ ÖÖ ¯Ö×´üºÖÖ´üÖë ²Öë ÖÖî�ú´üÖÖß �úÖ �úÖ²Ö �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü ¯Ö×ŸÖ �úß †ÖÙ£Ö�ú

°Öê„Ö°ÖÖ°Ö¤üÖ´ü ¯ÖÏºÖé×¢Ö �úÖê ¿ÖÓ±ÖÖ·ÖŸÖß Âîü… `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Ö²ÖÔ¤üÖ †£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Öß Âîü…

ÃÖ´¯ÖÏ×ŸÖ, ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë ¯Öã¡Ö †Öî´ü ¯Öã¡Öß ¤üÖêÖÖë �êú ¿Ö²ÖÖÖ †×¬Ö�úÖ´ü �úÖê ¿ºÖß�úÖ´ü ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Öß´ü„ÖÖ ¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖß Âîü… †ŸÖ: ºÖÂü ×Ö»“ÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú ºÖÂü ×¯ÖŸÖÖ �úß ¿ÖÓ Ö×¢Ö �êú ×·Ö‥

¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ÖÂüà �ú´êü�Öß… ¯Ö ÓüŸÖã ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß ¯Öî´üºÖß �ú´üŸÖê Âãü‥ †¿Öß²ÖÖ •¿Öê ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖß Âîü ×�ú - ×•úÃÖß

±Öß ÖÖ´üß �úÖê †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ×·Ö‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖÖ Âüß “ÖÖ×Âü‥… •¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``�úÖÖæÖ °Öê™êü-°Öê™üß

�úÖê ¿Ö²ÖÖÖ †×¬Ö�úÖ´ü ¤êüŸÖÖ Âîü, ¤êüÖê “ÖÖ×Âü‥… Âü´ü „ÖÖ�Öµý�ú ¿¡Öß �úÖ �úŸÖÔºµÖ Âîü ×�ú ºÖÂü †¯ÖÖê ¿Ö²ÖÖÖ

†×¬Ö�úÖ´üÖë �úß ´ü�ÖÖ �ú´ëü… ¯Ö´ü ²Öï ¤êü�ÖŸÖß ÂæÑü, �úÖÖæÖ �ãú”û ±Öß �úÂëü, “ÖÖ´üÖë ŸÖ´ü¯ú µÖÂüß ÂüÖê ´üÂüÖ Âîü… ÖÖ·ÖÖµÖ� ú

¿Öê ÖÖ·ÖÖµÖ�ú °Öê™êü �úÖê „µÖÖ¤üÖ ¤êüÖê �êú ·ÖÖ·Ö“Ö ²Öë, ŸÖ´üÂü-ŸÖ´üÂü �êú ¯ÖÏ ÖÓ“Ö �ú´ü�êú, °Öê™üß �úÖê °Öê¤ü�Ö·Ö ×�úµÖÖ

„ÖÖŸÖÖ Âîü…``7

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß ¯Ö´Óü¯Ö´üÖºÖÖ¤üß ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ²ÖÖîÖ ´üÂü�ú´ü ¿Ö°Ö�ãú”û ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´ü ·ÖêŸÖß Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã †¿Öß²ÖÖ �úß ¯ÖÏê ü�ÖÖ ¿Öê Öß´ü„ÖÖ ²Öë ¿ºÖÖ±Öß²ÖÖÖ „ÖÖ�ÖéŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü †Öî´ü ºÖÂü †¯ÖÖê †ÂÓü �úÖê ×ºÖ¿ÖÙ„ÖŸÖ ÖÂüà

ÂüÖêÖê ¤êüŸÖß… ×¯ÖŸÖé¿Ö¢ÖÖ �êú °ÖÖê†Ö ¿Öê ¤ü°Öß ÖÖ´üß †¿Öß²ÖÖ †Öî ü Öß´ü„ÖÖ �êú µý¯Ö ²Öë ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖê ´üÂüß Âîü…

¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú µÖã�Ö ²Öë ÖÖ´üß „ÖÖ�Öé×ŸÖ ÂüÖê ´üÂüß Âîü… ºÖÂü ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë •êú ÃÖ´Ö•Ö †Öã�úŸÖß ÖÂüà Âîü…

°ÖÛ·�ú ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖê †¯ÖÖê †Öã�æú·Ö °ÖÖÖ ·ÖêŸÖß Âîü… `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß †¿Öß²ÖÖ °ÖÖ´üÂüºÖà �ú�ÖÖ •¢Öß�ÖÔ

ÂüÖêŸÖê Âüß ÖÖî�ú´üß �ú´üÖê ·Ö�ÖŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ‡¿Ö¿Öê ºÖÂü ¿ÖÓŸÖã¾™ü ÖÂüà ´üÂüŸÖß… ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö�Ö²Ö °ÖÖÖÖ

“ÖÖÂüŸÖß Âîü… †ŸÖ‥ºÖ ¯Ö¡ÖÖ“ÖÖ´ü �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ¿ÖÖŸÖ�ú ¯Ö¤üºÖß ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë �úÖò™êü„Ö ‡Ó›ü¿™Òüß„Ö

²ÖêÓ ¿Öê·¿Ö �Ö·ÖÔ �êú µý¯Ö ²Öë ÖÖî�ú´üß ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË †Ö…¿Ö¯úÖ²Ö µÖæ. ‥¿Ö. ‥. �úß ×¤ü»»Öß

»ÖÖ�ÖÖ ²Öë •““Ö ¯Ö¤ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… •¿Ö�úß ²ÖÖÑ „ÖßºÖÖ ×ÖºÖÖÔÂü �êú ×·Ö‥ �ú¯Ö›Íêü ¿ÖßÖê �úÖ �úÖµÖÔ �ú´üŸÖß Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã †¯ÖÖê ¯Ö×´ü½Ö²Ö †Öî ü †¯ÖÖß ²ÖÂüŸºÖÖ�úÖÓ�ÖÖ �êú ¯ú·Ö¿ºÖµý¯Ö `¿Ö·Öß�úÖ` ÖÖ²Ö�ú °ÖãŸÖß�ú �úß ¿ÖºÖì¿ÖºÖÖÔ

°ÖÖŸÖß Âîü… ×„Ö¿Ö�êú ¯Ö×´ü¬ÖÖÖ ¤êü»Ö ²Öë ÖÂüà ×ºÖ¤êü»Ö ²Öë ±Öß ×ÖµÖÖÔŸÖ ÂüÖêŸÖê Âîü… µÖ£ÖÖ£ÖÔŸÖ: †¿Öß²ÖÖ †Öî ü •¿Ö�úß ²ÖÖÑ

•Ö ¿Ö²Ö¿ŸÖ �úÖ²Ö�úÖ„Öß Û¿¡ÖµÖÖë �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸºÖ �ú´üŸÖß Âîü „ÖÖê †¯ÖÖê „ÖßºÖÖ ²Öë ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖê Âãü‥ †ÖÙ£Ö�ú

¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö°Ö·Ö °ÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü…

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ²ÖÖ×´üµÖÖÖ ·Öê×�Ö�úÖ Âîü… ¯Ö×ŸÖ ‡ÚºÖ�Ö �êú ¬ÖÖê�ÖÖ ¤êüÖê ¯Ö´ü ºÖÂü `´üÖò` ¿ÖÓ¿£ÖÖ

²Öë �úÖµÖÔ �ú´üŸÖß Âîü… •¿ÖÖê †¯ÖÖß ¿ÖÂêü·Öß Û¿²ÖŸÖÖ �êú ¡ÖÖ¿Ö¤ü¯Öæ�ÖÔ „ÖßºÖÖ �úÖê �êú¦ü °ÖÖÖ�ú´ü „ÖÖê •¯ÖµÖÖ¿Ö

×»Ö•ÖÖ ºÖÂü †ŸµÖÓŸÖ “ÖÙ“ÖŸÖ ±Öß ´üÂüÖ… µÖÂü `¤ü ×¯ú²Öê·Ö „Öê¿™ü` •¯ÖµÖÖ¿Ö Û¿²ÖŸÖÖ �úß Âüß ÖÂüà �ú‡Ô Û¿¡ÖµÖÖë �úß

¤ü¤Ôü³Ö¸üß ¾µÖ£ÖÖ-�ú£ÖÖ £Öß… �ú‡Ô Û¿¡ÖµÖÖë Öê ·Öê×�Ö�úÖ �úÖê ¯Ö¡Ö ¯ÖÏê×¾ÖŸÖ �ú´ü ×·Ö�ÖÖ £ÖÖ µÖÂü •¿Ö�êú „ÖßºÖÖ �úÖ

¯ÖÏ×ŸÖØ°Ö°ÖÖ Âîü… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿Öê ¯ÖÏê ü�ÖÖ ·Öê�ú´ü ²Ö×´üµÖÖÖ Öê “ÖÖ´ü •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ¿Öé„ÖÖ ×�úµÖÖ… ×„ÖÖ¿Öê •Âëü

†ÖÙ£Ö�ú ·ÖÖ±Ö Âãü†Ö…

�éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú `×¤ü·ÖÖê ¤üÖ×Ö»Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖê †¯ÖÖê †ÖÙ£Ö�ú †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ×·Ö‥

¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ºÖ�úß·Ö �éú¯ÖÖÖÖ´üÖµÖ�Ö �úß ´ü�Öî·Ö Âîü… •Ö¿Öê •¿Öê ¤üÖê ¿ÖÓŸÖÖÖ Âãü‡Ô Âîü… ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖê Öê

†¯ÖÖß ²ÖÖÑ �êú �úß²ÖŸÖß „ÖêºÖ´ü ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖÂü°Ö �êú µÖÂüÖÑ ¿Öã ü×�ÖŸÖ ´ü�Öê £Öê… ºÖÂü ¯Öæ êü †×¬Ö�úÖ´ü �êú ¿ÖÖ£Ö •Âëü

¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… •¿Ö�êú ¿ÖÖ²ÖÖê °Ö´ü¿ÖÖë ¿Öê ·Ö™ü�úÖ ×“Ö·Ö²ÖÖ �úÖ ¯Ö´ü¤üÖ Âü™ü „ÖÖŸÖÖ Âîü… ºÖÂü †¯ÖÖê

†Ö¯Ö�úÖê ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü †Öî ü ‡¿Ö�êú ×·Ö‥ •¿Ö�êú ¯ÖÖ¿Ö �ÖÂüÖë †Öî ü ¬ÖÖ ÂüÖêÖÖ

†ÖºÖ»µÖ�ú Âîü… ºÖÂü ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë �úÂüŸÖß Âïü - ``Âü²ÖÖ´üß ²ÖÖÑ �êú „ÖêºÖ´ü Âü²Öë »ÖÖ²Ö ŸÖ�ú ×²Ö·Ö „ÖÖÖê “ÖÖ×Âü‥ …

†Ö¯Ö †²²Öß �êú ºÖ�úß·Ö ´üÂêü, †°Ö Âü²Ö †Ö¯Ö�úß ²ÖãºÖ×…�ú·Ö �úß °Öê™üß Âïü ×„Ö¿Ö�úÖ •Ö ¯Ö´ü ¯Öæ üÖ Âü�ú Âîü…``8

•¿Ö ¿Ö²ÖµÖ ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖÂü°Ö †¯ÖÖß ¯Öã¡Öß �êú ×ºÖºÖÖÂü ²Öë ºµÖ¿ŸÖ £Öê… †ŸÖ: ×“ÖœÍü�ú´ü �úÂüÖê ·Ö�Öê ×•ú µÖÆü ÃÖ´ÖµÖ

¿ÖÖî¤êü°ÖÖ„Öß �úÖ ÖÂüà Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖê †°Ö ×�ú¿Öß ±Öß Û¿£Ö×ŸÖ ²ÖêÓ †¯ÖÖê �ÖÂüÖê “ÖÖÂüŸÖß £Öß… •¿ÖÖê �úšüÖê ü

Ã¾Ö¸ü ´Öë •úÆüÖ - ``°Ö¤ü¶þ �êú ×¿Ö´ü �úß �ú¿Ö²Ö, Âü²Ö †¯ÖÖÖ ¯îú¿Ö·ÖÖ Ö °Ö¤ü·Öë�Öê… Âü²ÖÖ´êü „ÖêºÖ´ü †Ö„Ö Âüß Âü²Ö

ŸÖ�ú ¯ÖÂãÑü“ÖÖ‡‥ ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖ×Âü°Ö! †²²Öß �êú „ÖêºÖ´ü °Ö›Íêü �úÖ×ŸÖ·Ö ´üÂêü… ×�ú¿Öß �úÖê ¯ú·Öë�Öê ÖÂüà… ‡ŸÖÖÖ µÖÖ¤ü

´üÂêü…``9

•¿Ö�úÖ ŸÖ�Ôú µÖÂü Âîü ×�ú †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´ü �úß ‡“”ûÖ �ú´üÖÖ �úÖê‡Ô †µÖÖê�µÖ °ÖÖŸÖ ÖÂüà Âîü… ºÖÂü

²Ö¤ü¹ý×§üÖ •úÖê ÃÖ´Ö†ÖÖŸÖß Âîü ×�ú ºÖÂü †±Öß ‡¿Ö °ÖÖŸÖ �úß �ÖÓ±Öß´üŸÖÖ ÖÂüà

ÃÖ´Ö†Öê�ÖÖ… †¯ÖÖÖ Âü�ú ²ÖÖ´üÖÖ †�Ö´ü ·Ö›ÍüÖ‡Ô Âîü ŸÖÖê ¤æü¿Ö´üÖë �úÖ Âü�ú ²ÖÖ´üÖÖ ±Öß °Öê‡Ó¿ÖÖ¯úß Âîü… „Ö°Ö •¿Öê „ÖêºÖ´ü

¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü‥ ŸÖÖê •¿Öê †ÖŸ²Ö¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖ ¯Ö´ü �ÖºÖÔ Âãü†Ö… •¿Öê †Öã±ÖºÖ Âãü†Ö ×�ú ¿¡Öß �úß ±Öß †¯ÖÖß †Û¿²ÖŸÖÖ

Âîü, †×¬Ö�úÖ´ü Âîü †Öî ü •¿Öê †×¬Ö�úÖ´ü �êú ×·Ö‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ üŸÖ ÂüÖêÖÖ “ÖÖ×Âü‥… †Öî ü ºÖÂü †Öã±ÖºÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú -

``†Ö„Ö ¿Öê ¯ÖÂü·Öê ŸÖÖê Âü²Ö †Öî üŸÖ Âüß ÖÂüà £Öê… †ÖêœÍüÖß £Öß †Ó×�ÖµÖÖÑ £Öß †Öî ü ¯ÖÖÓºÖ ×�ú¿Öß �úÖê ¿ÖÖ ï Ö ¸ü•Öê

£Öê…``10

‡¿Ö ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ¿Öê µÖÂüß ×¿Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú ¯Öãµý¾Ö �úß �éú¯ÖÖ ¯Ö´ü ´üÂüÖêºÖÖ·Öß ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖê †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë

�êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö„Ö�Ö-¿ÖŸÖ�Ôú Âîü…

`†¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôúü` �úß �ãúÖß �úÖò·Öê„Ö ²Öë ¯ÖÏÖê êú¿Ö´ü ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�úß †ÖÙ£Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ

¿ÖÓŸÖÖê¾Ö„ÖÖ�ú Âîü… ºÖÂü °Ö›Íüß °ÖÂüÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö †¯ÖÖß „Ö°ÖÖ°Ö¤üÖ´üß �úÖê ¯ÖÂü“ÖÖÖŸÖß Âîü… „Ö°Ö •¿Ö�êú ×·Ö‥

ºÖÂü ¯Ö�Ö �úß †Öê ü ¿Öê •Ö�úß †ÖÙ£Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ ¿Öê †×¬Ö�ú ¤üÂêü„Ö �úß ²ÖÖÑ�Ö �úß „ÖÖŸÖß Âîü ŸÖ°Ö �ãúÖß �êú ¿ÖÖ²ÖÖê

†¯ÖÖß °ÖÂüÖÖë �úß Ø“ÖŸÖÖ •±Ö´ü †ÖŸÖß Âîü… ºÖÂü ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß •¿Ö�êú ×ºÖºÖÖÂü �ú ¤üÂêü„Ö �êú ·Ö‥ ×¯ÖŸÖÖ �ú„ÖÔ ·Öê…

ŸÖ°Ö •ÂüÖëÖê µÖÂüß �úÂüÖ ×�ú - ``šüß�ú ±Öß Âîü ! �ú²ÖÖ‣ú ·Ö›Íü�úß! ¿Öã»Öß·Ö ¿Öã�Öã�Öß, ¤üÖê „ÖÖê›Íüß �ú¯Ö›ÍüÖë ²Öë ±Öß

×„Ö¿Ö�êú ‧Ö´ü „ÖÖ‥, •¿Ö�êú ±ÖÖ�µÖ �Öã·Ö „ÖÖ‥Ñ! ¿Ö´ü¿ºÖŸÖß †Öî ü ·Ö�²Öß Âîü ²Öê üß �ãúÖß… ´ü×ŸÖÖÖ£Ö ›ëü�Öæ †Ö¤ü²Öß,

¯Ö´ü �ú¯ÖÖ·Ö ²Öë °ÖãÛ¬¤ü ÖÂüà… ‡ŸÖÖß ™üÖ�ú ×�ú †¯ÖÖê †Ö�Öê ×�ú¿Öß �úß ¤üÖê °ÖÖŸÖ Ö ¿ÖãÖê… ·Ö›Íü�úÖ ‡Ó„Öß×ÖµÖ´ü Âîü,

¿ÖÖê ŸÖÖê šüß�ú , ¯Ö´ü Âü²ÖÖ´üß ·Ö›Íü�úß ±Öß ×�ú¿Ö¿Öê �ú²Ö Âîü? ™üÖë�úÖ-™üÖë�úÖ! „ÖßºÖÖ±Ö´ü ™üÖë�úÖ ×�ÖÖŸÖÖ Âüß ¯ÖÏÖ�Ö

”ûÖê›Íü ¤êü�ÖÖ… ·Ö›ü�úß-°ÖÂæü �úÖê ±Ö·ÖÖ …µÖÖ ¿Öã�Ö ×²Ö·Öê�ÖÖ ‥ê¿Öê ‧Ö´ü-¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü ´Öë ?``11

•¿Ö�úÖ †Ö�ÎúÖê»Ö µÖÂü £ÖÖ ×�ú ºÖÂü �úÖê‡Ô °ÖÖ„ÖÖ´ü ²Öë ×°Ö�úŸÖß �ú�ú›üß ŸÖÖê ÖÂüà Âîü… ‡¿Ö�êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ºÖÂü

‧Ö´ü �úß °Ö›Íüß °Öê™üß †Öî ü ‧Ö´ü �úß °Ö›Íüß °ÖÖ �Ö‡Ô… •¿ÖÖê ×Ö»“ÖµÖ ×�úµÖÖ ×�ú ºÖÂü †Ö„Ö²Ö †×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ ´üÂêü�Öß…

•¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``²ÖïÖê †Ö„Ö²Ö �ãÑúºÖÖ´êü¯Ö´ü �úÖê ¿ºÖß�éú×ŸÖ ¤üß †Öî ü †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê ‧Ö´ü ¿Öê �ãú”û „µÖÖ¤üÖ Âüß

„Öã›ÍüÖ ¯ÖÖµÖÖ… ºÖÂüß „Öî¿Öê ²Öê üß †Ö×�Ö´üß ²ÖÓ×„Ö·Ö ÂüÖê �ÖµÖÖ… �úÖê‡Ô �ú±Öß »ÖÖ¤üß �úß °ÖÖŸÖ �ú´üŸÖÖ ŸÖÖê ²Öï �Öã¿¿Öê ²Öë

±Ö´ü •šüŸÖß… »ÖÖ¤üß �úÖ ¿ÖÖî¤üÖ ? ŸÖÖ �êú ºµÖÖ¯ÖÖ´ü �êú ×·Ö‥ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú šü¯¯ÖÖ ! ÖÂüà ²Öã†Öê µÖÆü ÃÖÖî¤üÖ ²ÖÓ„Öæ ü ÖÂüà

£ÖÖ… °Ö¿Ö ! ²Öã†Öê ²Öê üÖ ‧Ö´ü Âüß ±Ö·ÖÖ…``12

•¿Öê µÖÂü †Öã±ÖºÖ Âãü†Ö ×�ú ·Ö›Íü�úß �úß ×»Ö�ÖÖ-¤üß�ÖÖ †×¬Ö�ú

²ÖÂüŸºÖ¯Öæ�ÖÔ Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü ²ÖÖÑ �úÖê ²ÖÖÖ�ú´ü †¯ÖÖß ”ûÖê™üß °ÖÂüÖ ²Ö×ŸÖ �úÖê ¯ÖœÍüÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü †Öî ü •¿Ö�úß

×¿Ö•ÖÖ �úÖ �Ö“ÖÔ ±Öß •šüÖÖê �êú ×·Ö‥ ŸÖŸ¯Ö´ü Âîü… �ãúÖß �êú Âüß ¯ÖÏµÖŸÖ ¿Öê ²Ö×ŸÖ Öê °Öß. �úÖò²Ö. ×�úµÖÖ †Öî ü °Öï�ú ²Öë

ÖÖî�ú´üß ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �úß… �ãúÖß ²Ö×ŸÖ �êú ×·Ö‥ ²ÖÂÑü�Öß ¿ÖÖ×›ÍüµÖÖÑ �Ö´üß¤ü�ú´ü ¤êüŸÖß £Öß… ºÖÂü ×�ú¿Öß °Öã„Öã�ÖÔ †×±Ö±ÖÖºÖ�ú

�êú ¿Ö²ÖÖÖ ‧Ö´ü �úß ¿Ö²Ö¿ŸÖ „Ö°ÖÖ°Ö¤üÖ×´üµÖÖë �úÖ ×ÖºÖÖÔÂü �ú´ü ´üÂüß £Öß… - ``²Öï ¯Öæ üÖ ¯µÖÖ´ü †¯ÖÖê °ÖÂüÖ-±ÖÖ‡µÖÖë

¯Ö´ü ·Öã™üÖŸÖß ´üÂüß… ‡¿Ö †Âü¿ÖÖ¿Ö ¿Öê ±ÖßŸÖ´ü �úÖ »ÖæµÖ ¯Öæ üÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ ×�ú ¿Ö±Öß �ãú”û ×�úŸÖÖÖ †“”ûÖ “Ö·Ö ´üÂüÖ

Âîü… �úÖê‡Ô †¿Öã×ºÖ¬ÖÖ ÖÂüà… ²Öê üÖ ‧Ö´ü… ²Öê üÖ ±Ö´üÖ-¯Öæ üÖ ¯µÖÖ´ü ¿Öê ¿Öß„ÖÖ Âãü†Ö ‧Ö´ü… ²Öê üß ²ÖêÂüÖŸÖÖêÓ †Öî ü ×ºÖ¼ºÖÖ¿ÖÖë

�úÖ ‧Ö´üÖï¤üÖ… ²Öï ×�úŸÖÖß ¿Öã�Öß £Öß…``13

�ãúÖß Öê ²Ö×ŸÖ �êú ×ºÖºÖÖÂü �úÖê °Ö›Íêü ²ÖÖÖêµÖÖê�Ö ¿Öê ŸÖîµÖÖ´üß �úß… ¯Ö×´üºÖÖ´ü

²Öë �ãúÖß °Ö´ü�Ö¤üß ”ûÖÑÂü £Öß… ×„Ö¿Ö�êú Öß“Öê ×ÖÛ»“ÖŸÖ ¯Öî ü ¯îú·ÖÖ�ú´ü ¿ÖÖêÖê �úÖ ¿Öã�Ö ²Ö×ŸÖ Öê „ÖÖÖÖ £ÖÖ…

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß �úß µÖÂü ×ºÖ»Öê¾ÖŸÖÖ Âîü ×�ú ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú ¿ÖÓ�ú™üÖë ¿Öê ›ü�Ö²Ö�ÖÖŸÖß ÖÂüà, ×Ö´üÖ»Ö, ÂüŸÖÖ»Ö

ÖÂüà ÂüÖêŸÖß… °ÖÛ·�ú ‥ê¿Öß ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖê �úß »ÖÛ…ŸÖ ´ü�ÖŸÖß Âîü… `†ÖÓºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß

ÖÖ×µÖ�úÖ Ö×²ÖŸÖÖ �êú ×¯ÖŸÖÖ ½Ö×²Ö�ú ÖêŸÖÖ Âîü… ²Ö„Ö¤æü´ü -´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú �úÖ´ü�Ö •Ö�úß ¯Ößšü ²ÖêÓ ”ãû´üÖ ±ÖÖë�úÖ „ÖÖŸÖÖ

Âîü… ºÖê °Ö“Ö ŸÖÖê †ºÖ»µÖ „ÖÖŸÖê Âîü ¯Ö ÓüŸÖã ¯Ö�ÖÖ‧ÖÖŸÖ ¿Öê ¯Öß×›ÍüŸÖ ÂÖê�ú´ü †¿ÖÂüÖµÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âîü… Ö×²ÖŸÖÖ �úß ²ÖÖÑ ‥�ú

¿ÖÓ¿£ÖÖ ²Öë ¯ÖÖ¯Ö›Íü °Öê·Ö�ú´ü �ú²ÖÖ‡Ô �ú´üŸÖß Âîü… Ö×²ÖŸÖÖ ±Öß ‧Ö´ü �úß †ÖÙ£Ö�ú ºµÖºÖ¿£ÖÖ ÂêüŸÖã ¯ÖÖ¯Ö›Íü °Öê·ÖŸÖß Âïü,

¿ÖÖ×›üÍµÖÖë ²Öë ¯úÖ·Ö ™üÖÑ�úŸÖß Âîü †Öî ü ™üµÖã»ÖÖê �ú´üŸÖß Âîü… ŸÖŸ¯Ö»“ÖÖŸÖË �úÖ²Ö�ÖÖ´ü †Ö‧ÖÖ›üß �êú ÖêŸÖÖ †ÖÖ ¿ÖÖÂü°Ö

�êú �úÖ´ü�Ö †¯ÖÖê ×¯ÖŸÖÖ �êú ¿£ÖÖÖ ¯Ö´ü 1500 µý¯ÖµÖê ²ÖÂüßÖê ¯Ö´ü ÖÖî�ú´üß ¿ºÖß�úÖ´üŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ŸÖßÖ ²ÖÖÂü ²Öë

†ÖÖ ¿ÖÖÂü°Ö �êú †»·Öß·Ö ºµÖºÖÂüÖ´ü ¿Öê ŸÖÓ�Ö †Ö�ú´ü ºÖÂü ÖÖî�ú´üß �úÖ ¯Ö×´üŸµÖÖ�Ö �ú´ü ¤êüŸÖß Âîü…

°Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ŸÖ�ú †ÖŸÖê-†ÖŸÖê ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ †ÖÙ£Ö�ú ¿ÖÓ�ú™ü ¿Öê •°Ö´üÖê �êú ×·Ö‥

·Ö‧Öã•ªÖë�ÖÖë ²Öë �úÖµÖÔ üŸÖ ÂüÖê ´üÂüß Âîü… `†ÖÓºÖÖ` �úß »ÖÖÂü°ÖêÖ �êú ¿Ö²ÖÖÖ †Öê�ú ¿Ö²ÖÖ„Ö ¿Öê×ºÖ�úÖ‥Ñ Âîü „ÖÖê

»ÖÖê×¾ÖŸÖ, ¯ÖÏŸÖÖ×›ÍüŸÖ, „Öµý´üŸÖ²ÖÓ¤ü Û¿¡ÖµÖÖë �úÖê †ÖŸ²Ö×Ö±ÖÔ ü °ÖÖÖÖê �úß ×¤ü»ÖÖ ²Öë •Ö¿Öê ¿Öî�ú›ÍüÖê �êú ×Âü¿ÖÖ°Ö ¿Öê

¯ÖÖ¯Ö›Íü °ÖÖºÖÖŸÖß ÂîÓü…

Ö×²ÖŸÖÖ „Ö°Ö �úÖ²Ö�ÖÖ´ü †Ö‧ÖÖ›Íüß �úß 1500 µý¯ÖµÖê ²ÖÖÂü �úß ÖÖî�ú´üß ”ûÖê›ÍüŸÖß Âîü ŸÖÖê ‧Ö´ü �êú †ÖÙ£Ö�ú

†±ÖÖºÖ �úÖê ¤æü´ü �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ •¿ÖÖê ½Ö²Ö„ÖßºÖÖ ¿ÖÓ¿£ÖÖ ²Öë †×¬Ö�ú ¤êü´ü ŸÖ�ú ¯ÖÖ¯Ö›Íü °Öê·ÖÖê �úÖ �úÖ²Ö ×�úµÖÖ…

×„Ö¿Ö¿Öê ¿ÖÖŸÖ ¿ÖÖî, †Öšü ¿ÖÖî µý¯ÖµÖê †×ŸÖ×´ü…ŸÖ ×²Ö·ÖÖê ·Ö�Öê… µÖÂü Ö×²ÖŸÖÖ �úÖ †ÖÙ£Ö�ú ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ Âüß Âîü… ²Öò›ü²Ö

ºÖÖ¿ÖºÖÖÖß •¿Öê †¯ÖÖê ¿ÖÖ£Ö �úÖ²Ö �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ †Ö²ÖÓ×¡ÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü 3500 µý¯ÖµÖê ²ÖÂüßÖê �úÖ †Öò ú´ü

¤êüŸÖß Âîü… †ŸÖ: Ö×²ÖŸÖÖ �úÖ ¯ÖÏ¿ÖÖ ÂüÖêÖÖ ¿ºÖÖ±ÖÖ×ºÖ�ú £ÖÖ… `†ÖÑºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß Ö×²ÖŸÖÖ †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê

†ÖŸ²Ö×Ö±ÖÔ ü °ÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… ºÖÂü ¿ÖÓ„ÖµÖ ¿Öê µÖÂüß �úÂüŸÖß Âîü ×�ú `°ÖÖ°Öæ„Öß �úß °Öß²ÖÖ´üß �êú �úÖ´ü�Ö •¿Öê ¯ÖœÍüÖ‡Ô

´üÖê�ú ¤êüÖß ¯Ö›Íüß £Öß †Öî ü ºÖÂü †±Öß ŸÖ�ú ¯Öæ üß ÖÂüà ÂüÖê ¯ÖÖ‡Ô…` †Ö„Ö ×„ÖÖ ¿Öã�Ö-¿Öã×ºÖ¬ÖÖ†Öë �úÖ ±ÖÖê�Ö �ú´ü

´üÂüß Âîü ºÖÂü •¿Ö�úß ¿ºÖµÖÓ �úß †Ù„ÖŸÖ �úß Âãü‡Ô Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ Öê Ö×²ÖŸÖÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ÖÖ´üß �úß †ÖÙ£Ö�ú

¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ �úÖ †ÖÖÓ¤ü ºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ Âîü - ``¿ºÖµÖÓ †„ÖÔÖ �úÖ ×ÖŸÖÖÓŸÖ †¯ÖÖÖ Âüß †ÖŸ²Ö¿Öã�Ö ÂüÖêŸÖÖ Âîü, ¿ÖÓ„ÖµÖ!

ŸÖéÛ¯ŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… »ÖÛ…ŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ×Ö:»ÖÓ�ú ÂüÖêŸÖÖ Âîü ²ÖÖ ×”ûÖ „ÖÖÖê �êú ±ÖµÖ ¿Öê ! ×„Ö¿Ö ´üÖê„Ö ²Öã†Öê ŸÖã²Ö¿Öê ¤ü¿Ö

Âü„ÖÖ´ü �úÖ ¯ÖÖ×´ü½Ö×²Ö�ú ×²Ö·ÖÖ.............×�úŸÖÖß ŸÖ´üÂü �úß µÖÖê„ÖÖÖ‥Ñ °ÖÖà •¿Ö ¤ü¿Ö Âü„ÖÖ´ü �êú

¿ÖÖ£Ö...........×�úŸÖÖê †±ÖÖºÖÖë �úÖê Âü²ÖÖê ¯Öæ üÖ �ú´üÖÖ “ÖÖÂüÖ •¿Ö ´ü�ú²Ö ¿Öê..........…``14

ºÖ¿ŸÖãŸÖ: Ö×²ÖŸÖÖ „Öî¿Öß †Öê�ú ÖÖ×´üµÖÖÑ †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°Öß ÂüÖêÖê �êú ×·Ö‥ †£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö

�ú´üŸÖß Âïü… ‡¿Ö ¤üÖî üÖÖ •Âëü ¤êü×Âü�ú »ÖÖê¾Ö�Ö �úÖê ±Öß ¿ÖÂüÖ �ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖê ‡Ö ¿Ö±Öß °ÖÖ¬ÖÖ†Öë ¿Öê

™æü™üŸÖß ÖÂüà †×¯ÖŸÖã ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß Âïü…

»Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �êú `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ºÖÙŸÖ�úÖ �úÖ “Ö×´ü¡Ö ‥�ú

¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ»Öß·Ö ÖÖ´üß �úß ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ÖÖ£ÖÖ Âîü… ºÖÂü „Ö°Ö °ÖÖ×·Ö�úÖ £Öß ŸÖ±Öß ²ÖÖÑ �úß ²ÖéŸµÖã �êú �úÖ´ü�Ö •¿Öê ‧Ö´ü ¯Ö×´üºÖÖ´ü

¿ÖÓ±ÖÖ·ÖÖÖ ¯Ö›ÍüÖ… ºÖÙŸÖ�úÖ °Ö“Ö¯ÖÖ ¿Öê Âüß ²ÖÂüŸºÖÖ�úÖÓ�Öß Âîü… ºÖÂü ×¯ÖŸÖÖ ¿Öê �úÂüŸÖß Âîü - ``°ÖÖ°Öæ„Öß †Ö¯Ö ×„Ö¿Ö

�úÖò·Öê„Ö �êú ²ÖîÖê„Ö´ü Âïü Ö Âü²Ö ºÖÖµÖ¤üÖ �ú´üŸÖß Âïü, ×�ú ¯ÖœÍü �ú´ü ºÖÂü µÖÂü ×¿Ö¬¤ü �ú´ü�êú °ÖŸÖÖŸÖß Âîü… Âü²Ö •¿Öß

�úÖò·Öê„Ö ²Öë ¯ÖœÍüÖ‥�Öß… ‡ŸÖÖÖ �úÖ¯úß Æüî Ö ?``15

†Öî ü ×¯ÖŸÖÖ �úß °Öß²ÖÖ´üß �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÙŸÖ�úÖ ¿�æú·Ö ¿Öê

·ÖÖî™üŸÖê Âãü‥ ×¯ÖŸÖÖ �úß ¤ãü�úÖÖ ¯Ö´ü µý�úŸÖß £Öß… ¤üºÖÖ†Öë �úß �úÖîÖ-�úÖîÖ ¿Öß ¯Öê×™üµÖÖÑ †Ö‡Ô Âîü, •Ö²Öë �úÖîÖ-•úÖîÖ

¿Öß ¤üºÖÖ‥Ñ Âîü… �Óú¯ÖÖß «üÖ´üÖ ±Öê„Öß �Ö‡Ô ´ü¿Öß¤ü �êú †Öã¿ÖÖ´ü ¤üºÖÖ†Öë �úÖ ×Ö¤üÖÖ �ú´üŸÖß †Öî ü ¯Öî¿Öê �úÖ „Öã�ÖÖ›Íü

°ÖîšüÖÖê �úß �úÖê×»Ö»Ö �ú´üŸÖß… ¬Öß´êü-¬Öß´êü ºÖÂü ×¯ÖŸÖÖ ¿Öê ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´üÖê � ß �ú·ÖÖ ¿Öß�ÖŸÖß “Ö·Öß �Ö‡Ô… -

``•¿Öê µÖÂü ±Öß ²ÖÖ·Öæ²Ö ÂüÖê �ÖµÖÖ £ÖÖ ×�ú, �ÖÖÑºÖ ²Öë •¿Ö�êú ×¯ÖŸÖÖ �úß ×�úŸÖÖß „ÖÖµÖ¤üÖ¤ü Âîü, �ÖêŸÖ, �Ö×·ÖÂüÖÖ �úÂüÖÑ

Âîü, †Öî ü ºÖÂüÖÑ •Ö�êú �úÖîÖ-�úÖîÖ ¿ÖÓ°ÖÓ¬Öß ÂîüÓ… †¯ÖÖê �ÖêŸÖ •Ö ×¤üÖÖë •ÂüÖëÖê °Ö™üÖ‡Ô ¯Ö´ü •šüÖ ´ü�Öê £Öê… ‡¿Ö �úÖ²Ö

²Öë °ÖÖ°Öã „Ö�ÖŸÖ¯ÖÏ�úÖ»Ö Öê °Ö›Íêü ±ÖÖ‡Ô ´üÖ²Ö¯ÖÏ�úÖ»Ö �úß ²Ö¤ü¤ü ·Öß £Öß… ºÖÙŸÖ�úÖ �úÖê •ÂüÖëÖê ‡¿Ö °ÖÖ´êü ²Öë ¿Ö°Ö �ãú”û

ÃÖ´Ö†ÖÖ ×¤üµÖÖ £ÖÖ… µÖÂü ±Öß ×�ú �ÖÖÑºÖ ²Öë •¿Ö�êú ŸÖÖ‣ú ´üÖ²Ö¯ÖÏ�úÖ»Ö Âüß �ÖêŸÖß �úÖ ¿Ö°Ö �úÖ²Ö ¤êü�ÖŸÖê Âïü… †Öî ü

†ÖÖ„Ö �úÖ °Ö™üºÖÖ´üÖ ±Öß ºÖÂüß �ú´üŸÖê Âïü… ‡¿Ö ”ûÖê™üß ¿Öß •²ÖÏ ²Öë ºÖÙŸÖ�úÖ �úÖê ¿Ö°Ö �ãú”û ²ÖÖ·Öæ²Ö ÂüÖê �ÖµÖÖ

£ÖÖ…``16

×¯ÖŸÖÖ �úß ²ÖéŸµÖã �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ŸÖÖê ‧Ö´ü �úß ¿ÖÓ Öæ�ÖÔ †ÖÙ£Ö�ú ×„Ö²²Öê¤üÖ´üß •¿Ö�úÖê ×Ö±ÖÖÖß ¯Ö›Íüß… ×¯ÖŸÖÖ

�úß ²ÖéŸµÖã ºÖÙŸÖ�úÖ ¯Ö´ü °Ö›ÍüÖ †Ö‧ÖÖŸÖ £ÖÖ… •Ö�úß ²ÖéŸµÖã �êú °ÖÖ¤ü ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²ÖêÓ ¿ÖÓ Ö×¢Ö �úÖê ·Öê�ú´ü „ÖÖê “Ö“ÖÖÔ Âãü‡Ô

ŸÖ°Ö ºÖÙŸÖ�úÖ Öê †ŸµÖÓŸÖ ¬ÖîµÖÔ �êú ¿ÖÖ£Ö µÖÂüß �úÂüÖ ×�ú - ``ŸÖÖ‣ú„Öß, ²Öï †Ö¯Ö�úß °ÖÖŸÖ ¯Ö´ü ¿ÖÖê“ÖæÓ�Öß †Öî ü †�Ö´ü

¿Ö°Ö �ãú”û Ö ¿ÖÑ±Ö·ÖÖ ŸÖÖê ²Öï „Öµý´ü †Ö „ÖÖ‣Ñú�Öß… ºÖî¿Öê ŸÖÖê ²Öï †°Ö †ÖŸÖß Âüß ´üÂæÑü�Öß °ÖÖ°Öæ„Öß †Öî ü †°Ö Âü²Ö

·ÖÖê�ÖÖë �úß ¿ÖÓ Ö×¢Ö ŸÖÖê •¬Ö´ü Âüß Âîü Ö…``17

�úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü ²Öë ºÖÂü ‥�ú ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ²Öë ºµÖÖ�µÖÖŸÖÖ �êú µý¯Ö ²Öë

×ÖµÖã…ŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ŸÖ°Ö •¿Ö�úß †ÖÙ£Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ ¿ÖÓŸÖÖê¾Ö„ÖÖ�ú °ÖÖ „ÖÖŸÖß Âîü… ºÖÙŸÖ�úÖ „ÖÖÖŸÖß £Öß ×�ú ‧Ö´ü �úß

¯ÖÏ Öã•Ö ¾ÖÆüß ÆüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö •¿Öê †¯ÖÖê ¿ÖÓµÖã…ŸÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß ¿ÖÓ Ö×¢Ö �úß †Öê ü ¬µÖÖÖ ¤êüÖÖ †ÖºÖ»µÖ�ú Âîü…

†¯ÖÖê ×Âü¿¿Öê �úß •¯Ö„Ö ºÖÂü ¯ÖÏÖµÖ: Ö�Ö¤ü µý¯Ö ²Öë Âüß ·ÖêŸÖß £Öß… ºÖÂü ŸÖÖ‣ú„Öß ¿Öê �úÂüŸÖß ±Öß Âîü ×�ú ºÖê ×„Ö¿Ö

±ÖÖºÖ ¿Öê “ÖÖÂëü ¯ú¿Ö·Ö •šüºÖÖ ¤êü… ŸÖ°Ö •¿Öê Ö�Ö¤ü Âüß ¤ëü… …µÖÖë×�ú •¿Öê Ö�Ö¤üü �úß „Öµý´üŸÖ Âîü… ŸÖÖ‣ú„Öß Öê ¯ÖÏ»Ö

×�úµÖÖ ×�ú •¿Öê µý¯ÖµÖÖë �úß „Öµý´üŸÖ …µÖÖë Âîü… ºÖê †¯ÖÖß ±ÖŸÖß„Öß �úß “ÖÖî�ú¿Ö °ÖãÛ¬¤ü †Öî´ü ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¯Ö×´ü×“ÖŸÖ

£Öê… •Âëü µÖÂü ±Öß ×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö £ÖÖ ×�ú ºÖÙŸÖ�úÖ ‧ÖÖ™êü �úÖ ¿ÖÖî¤üÖ �ú±Öß ÖÂüà �ú´ü ¿Ö�úŸÖß… ºÖÂü †¯ÖÖê ±ÖÖ‡ÔµÖÖë �êú

×·Ö‥ ²Ö�úÖÖ °ÖÖºÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß £Öß… ºÖÂü „ÖÖÖŸÖß £Öß ×�ú ‥�ú ·Ö›Íü�úß �êú ×·Ö‥ µÖÂü ²ÖãÛ»�ú·Ö Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿ÖÖê

ŸÖµÖ ×�úµÖÖ £ÖÖ ×�ú ¯ÖÂü·Öê Ö…»ÖÖ °ÖÖºÖÖµÖê�Öß, •¿Öê ¯ÖÖ¿Ö �ú´üºÖÖµÖê�Öß †Öî ü ”ûÖê™üÖ-¿ÖÖ ²Ö�úÖÖ °ÖÖºÖÖ ·Öê�Öß… ºÖÂü

†¯ÖÖß †ÖÙ£Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ ¿Öê †ºÖ�ÖŸÖ £Öß… ‡¿Ö×·Ö‥ ŸÖÖ‣ú„Öß �úÖê ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖß Âîü ×�ú - ``†Ö¯Ö „ÖÖÖŸÖê Âïü,

²ÖÂÑü�ÖÖ‡Ô †Ö¿Ö²ÖÖÖ �úÖê ×�ú¿Ö �ú¤ü´ü ”æû ´üÂüß Âîü… ×¯ú´ü ²Öê êü †�êú·Öê �úÖ �Ö“ÖÖÔ £ÖÖê›üß Âîü, ²ÖÂê ü»Ö ±ÖîµÖÖ ±Öß ŸÖÖê ²Öê êü

¿ÖÖ£Ö Âïü, ´ü²Öê»Ö, •¿Ö�úß °ÖÂæü †Öî ü °Ö““Öê ±Öß †±Öß �ãú”û ×¤üÖÖë ¯ÖÂü·Öê ŸÖ�ú ¿ÖÖ£Ö Âüß £Öê… ²ÖÂêü»Ö ±ÖÖ‡Ô �úÖ

×¤ü²ÖÖ�Ö †°Ö ŸÖÖê †Öî ü ±Öß ¯Ö™ü›ÍüÖ ÂüÖêŸÖÖ “Ö·ÖÖ „ÖÖ ´üÂüÖ Âîü, •Ö�êú ‡·ÖÖ„Ö ²Öë ±Öß œêü´ü ¯Öî¿ÖÖ �Ö´ü“Ö ÂüÖêŸÖ Ö

Âîü.........²Ö�úÖÖ °ÖÖºÖÖÖê ²Öë ‧ÖÖÖ ¯Öî¿ÖÖ ·Ö�ÖŸÖÖ �ú×ÂüµÖê, ¿ÖÖê ×°ÖÖÖ ¤ãü�úÖÖ °Öê“Öê �úÖ²Ö ÖÂüà “Ö·Öê�ÖÖ… ×¯ú´ü ¤üº ÖÖ

•êú ÃÖÖ£Ö-¿ÖÖ£Ö ²ÖÂêü»Ö ±ÖîµÖÖ �úß ×�Ö„ÖÖ ¤üºÖÖ ¿Öê „µÖÖ¤üÖ „Öµý´üß Âîü †Öî ü „µÖÖ¤üÖ ²ÖÂÑü�Öß ±Öß…``18

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü

ºÖÙŸÖ�úÖ ‥�ú ¿¡Öß ÂüÖêŸÖê Âãü‥ ±Öß •¿ÖÖê ¯Öãµý¾ÖÖ£ÖÔ �êú ¿ÖÖ£Ö ‥�ú ”ûÖê™êü ²Ö�úÖÖ �úß „Öµý´üŸÖ ‥�ú ¯Öæ üß ¯Ö…�úß

¤ü»ÖÔÖß �úÖêšüß ŸÖîµÖÖ´ü �ú´ü ·Öß… ¯Öî¿Öê �úß ºµÖºÖ¿£ÖÖ •¿ÖÖê ¤ãü�úÖÖ °Öê“Ö�ú´ü �ú´ü ·Öß… ‡¿Ö¿Öê ×¿Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú

ºÖÙŸÖ�úÖ „Öî¿Öß ÖÖ´üß †¿ÖÂüÖµÖ ÂüÖêŸÖê Âãü‥ ±Öß ¤üµÖÖßµÖ °ÖÖ�ú´ü „ÖßÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß… ºÖÂü †¯ÖÖß °ÖãÛ¬¤ü �êú °Ö·Ö

¯Ö´ü ºÖÂü �ú´ü ¿Ö�úŸÖß Âîü „ÖÖê ¯Öã¶þ¾Ö �êú ×·Ö‥ ±Öß ‡Ö Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë †¿ÖÓ±ÖºÖ £ÖÖ…

ºÖÙŸÖ�úÖ �úÖê †¯ÖÖê „ÖßºÖÖ ²ÖêÓ †ÖÙ£Ö�ú †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ×¯ÖŸÖ ÂüÖêÖê �êú ×·Ö‥

†£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö �ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüÖ… „Ö°Ö •¿Öê ¯ÖÂü·ÖÖ ºÖêŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âãü†Ö ŸÖ°Ö •¿Ö�úß ¯ÖÏ¿ÖÖŸÖÖ ‥ºÖÓ ±Ö×ºÖ¾µÖ °ÖÖÖÖê

�úÖ •¿Ö�úÖ ¿ÖÓ�ú·¯Ö ·Öê×�Ö�úÖ Öê ‡Ö »Ö°¤üÖë ²Öë ºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ Âîü - ``”ûÂü ²ÖÂüßÖê ŸÖ�ú ºÖÙŸÖ�úÖ Öê �úÖòò·Öê„Ö ´Öë

†ºÖîŸÖ×Ö�ú �úÖµÖÔ ×�úµÖÖ £ÖÖ, ¯Ö´ü ÖµÖê ¿Ö¡Ö ²Öë „Ö°Ö •¿Ö�úß ×ÖµÖãÛ…ŸÖ �úÖò·Öê„Ö ²Öë ¿£ÖÖµÖß ŸÖÖî ü ¯Ö´ü Âãü‡Ô †Öî ü ºÖÂü

‧Ö´ü �úß ¤üÂü·Öß„Ö ¯Ö´ü †¯ÖÖê ¯ÖÂü·Öê ºÖêŸÖÖ �úÖ “Öê�ú ·Öê�ú´ü “ÖœÍüß, ŸÖÖê •¿Ö�úß †ÖÑ�Öê ¯Ö×ÖµÖÖ †ÖµÖà, ²Ö”û·Öß

„Öî¿Öß „Ö·ÖµÖã…ŸÖ †ÖÑ�ÖêÓ, †ÖÑ¿Öæ †ÖÑ�ÖÖë �úß Âü¤üÖë ²Öë £Ö²Öê Âãü‥ †Öî ü †ÖÑ�Öë ²Öã¿�ú´üÖŸÖß Âãü‡Ô…``19

ºÖÙŸÖ�úÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ·Öê×�Ö�úÖ Öê µÖÂüß ¿¯Ö¾™ü ×�úµÖÖ Âîü ×�ú ºÖÙŸÖ�úÖ •Ö †¿ÖÓ�µÖ ÖÖ×´üµÖÖë �úÖ

¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬ÖŸºÖ �ú´üŸÖß Âîü „ÖÖê ×¯ÖŸÖÖ �úß ²ÖéŸµÖã �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯Öæ�ÖÔ µý¯Ö ¿Öê ¿Ö²ÖÙ¯ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… †Öî ü

¯Ö×´üºÖÖ´ü �úÖ ×�ú¿Öß †×±Ö±ÖÖºÖ�ú �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¯ÖÖ·ÖÖ-¯ÖÖê¾Ö�Ö �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Ö�êú ×·Ö‥ ºÖê †¯ÖÖê ¿ºÖµÖÓ �êú „ÖßºÖÖ

�úÖê ºÖÙŸÖ�úÖ °ÖÖÖŸÖß Âîü…

•¯Ö´üÖê…ŸÖ ×ºÖºÖê“ÖÖ ¿Öê µÖÂüß ×Ö¾�ú¾ÖÔ ×Ö�ú·ÖŸÖÖ Âîü ×�ú °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß ÖÖ×´üµÖÖÑ

µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üŸÖß Âîü ×�ú ¿¡Öß �úß ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ µÖÖ •¿Ö�úß »ÖÖê¾Ö�Ö ¿Öê ²ÖãÛ…ŸÖ ŸÖ±Öß ¿ÖÓ±ÖºÖ Âîü „Ö°Ö ºÖê †ÖÙ£Ö�ú

¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖê… ×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ �úß ×¯ÖÏµÖÖ, †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ �êú »ÖÖê¾Ö�Ö �úÖê °Ö¤üÖÔ»ŸÖ ÖÂüà �ú´üŸÖß …µÖÖë×�ú ºÖÂü

ºµÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ºÖµÖÓ †ÖŸ²Ö×Ö±ÖÔ ü Âîü… ‡¿Öß •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß �ú¿ŸÖã üß ¯Ö×ŸÖ �úß ²ÖéŸµÖã �úê ¯Ö»“ÖÖŸÖË ´üÖê-

´üÖê�ú´ü „ÖßºÖÖ ÖÂüà ×°ÖŸÖÖŸÖß †×¯ÖŸÖã †ÖÙ£Ö�ú Û¿£Ö´üŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü ¿Ö¯ú·Ö ±Öß

ÂüÖêŸÖß Âîü… ‡¿Öß •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖßÖÖ †¯ÖÖê ×¯ÖŸÖÖ ¯Ö´ü †Ö×½ÖŸÖ Ö ´üÂü�ú´ü ¿ºÖµÖÓ †Ù„ÖŸÖ �ú´üŸÖê Âãü‥ †¯ÖÖß

†Ö‡Ô›ëü×™ü™üß ×¿Ö¬¤ü �ú´üŸÖß Âîü… `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü êü` �úß ´ü²ÖÖ �úÖ „ÖßºÖÖ †¯ÖÖÖ ¿ºÖµÖÓ �úÖ Âîü… ºÖÂü

†×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ Âîü… ºÖÂü †¯ÖÖê †£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö ¿Öê ×²Ö¿™ü´ü �ÖÖêµÖÖ�úÖ �úÖ ¿Öê�Îêú™ü´üß ¯Ö¤ü ¿ÖÓ±ÖÖ·ÖŸÖê Âãü‥ ·ÖÖêÂêü �úÖ

‥�ú �úÖ´ü�ÖÖÖÖ �Ö›ÍüÖ �ú´ü ·ÖêŸÖß Âîü… ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ µÖã�Ö ²Öë ´ü²ÖÖ �êú ¿Ö²ÖÖÖ �ú×ŸÖ¯ÖµÖ ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ Âî „ÖÖê ºµÖºÖ¿ÖÖ×µÖ�ú

•Öê¡Ö ²Öë ¯ÖÏ�Ö×ŸÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü… `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Û¿²ÖŸÖÖ, Ö²ÖÔ¤üÖ, Öß´ü„ÖÖ, †¿Öß²ÖÖ „Öî¿Öê ÖÖ´üß “Ö×´ü¡Ö ¿ºÖß�úÖ´ü

�ú´üŸÖê Âïü ×�ú ÖÖ´üß �úß ¡ÖÖ¿Ö¤üß �úÖ ²Öæ·Ö �úÖ´ü�Ö •¿Ö�úÖ †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¯Ö´üÖºÖ·ÖÓ°Öß ÂüÖêÖÖ Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖê

ÖÖî•ú¸üß, ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ �ú´üŸÖê Âãü‥ †¯ÖÖê �úÖê ¿ºÖµÖÓ Öæ�ÖÔ °ÖÖÖŸÖß Âîü… `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖê

�úÖ „ÖßºÖÖ †Öê�ú ¯ÖÏ�úÖ´ü �êú ¿ÖÓ�ú™üÖë ¿Öê ±Ö´üÖ Âãü†Ö Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ×·Ö‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß

Âîü… ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ÖÓ ÖÖ ÂüÖê „ÖÖÖê �êú �úÖ´ü�Ö †ÖŸ²Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö ¿Öê µÖÂüß �úÂüŸÖß Âîü ×�ú †Ö„Ö ¿Öê ¯ÖÂü·Öê

Âü²Ö †Öî üŸÖ ÖÂüà †ÖêœÍüÖß †Öî ü †Ó×�ÖµÖÖ £Öê ¯Ö´ÓüŸÖã †°Ö µÖÂüÖ Û¿£Ö×ŸÖ ÖÂüà ´üÂüß Âîü †Öî ü Ö ´üÂêü�Öß… `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê

•úÖê•ÖÖ•Ôú` •úß •ãúÖß ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖµÖ ´Öë †¬µÖÖ¯ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü… †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö

¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß †×±Ö±ÖÖºÖ�ú °ÖÖŸÖß Âîü… `†ÖºÖÖÓ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß Ö×²ÖŸÖÖ †Öî ü •¿Ö�úß ²ÖÖÑ ·Ö‧Öã ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �êú

«üÖ´üÖ †¯ÖÖê †ÖÙ£Ö�ú ¯ÖÏ»ÖÖë �úÖê ¿Öã·Ö†ÖÖŸÖß Âîü… •Ö�úß ¥üÛ¾™ü ²Öë �úÖê‡Ô ±Öß �úÖµÖÔ ×Ö²Ö ÖÂüà ÂüÖêŸÖÖ… Âü´ü ×¤üÖ

‡×ŸÖÂüÖ¿Ö �úß ºÖÙŸÖ�úÖ ‥�ú ¿¡Öß ÂüÖêŸÖê Âãü‥ ±Öß ×�ú¿Öß ¯Öãµý¾Ö �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¯Öã¶þ¾ÖÖ£Öá °ÖÖ�ú´ü †¯ÖÖß ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú

¿ÖÓ Ö×¢Ö �úß ´ü�ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü… †Öî ü ×¯ÖŸÖÖ �úß ²ÖéŸµÖã �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ×�ú¿Öß �úÖ ±Öß ¿ÖÂüÖ´ü Ö ·ÖêŸÖê Âãü‥ †¯ÖÖê ”ûÖê™êü

±ÖÖ‡ÔµÖÖë �úß ¿ÖÓ ü×�Ö�úÖ °ÖÖ�ú´ü ×¿Ö¬¤ü �ú´üŸÖß Âîü ×�ú ÖÖ´üß †°Ö·ÖÖ ÖÂüà ¿Ö°Ö·ÖÖ Âîü…

µÖ£ÖÖ£ÖÔŸÖ: °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úß ÖÖ×´üµÖÖÑ †£ÖÔ �úß `†£ÖÔºÖ¢ÖÖ` �úÖê

„ÖÖÖŸÖß ¿Ö²Ö†ÖŸÖß Âîü… †ŸÖ‥ºÖ ‥�ú ¿Öã�Öß ¿ÖÓ ÖÖ „ÖßºÖÖ �úß ¬ÖÖß °ÖÖŸÖß Âîü…

............................


1) ¿¡Öß •¯Öê×�ÖŸÖÖ - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, ¯Öé. 382

2) ×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, ¯Öé. 10-11

3) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 222

4) †Öî üŸÖ †Û¿ŸÖŸºÖ †Öî ü †Û¿²ÖŸÖÖ - †´ü×ºÖ¤ü „ÖîÖ, ¯Öé. 56

5) ×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, ¯Öé. 114

6) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 216

7) �úšü�Öã·ÖÖ°Ö - ´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ, ¯Öé. 215

8) ×¤ü»ÖÖê-¤üÖ×Ö¿Ö - �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß, ¯Öé. 204

9) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 205

10) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 208

11) †¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú - “Ö¦ü�úÖŸÖÖ, ¯Öé. 48

12) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 54

13) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 56

14) †ÖºÖÖÓ - ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö, ¯Öé. 522

15) Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö - ¿Ö×¿Ö¯ÖÏ³ÖÖ ¿ÖÖÃ¡Öß, ¯Öé. 7

16) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 12

17) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 15

18) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 94

19) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 48

...........................

“ÖŸÖã£ÖÔ †¬µÖÖµÖ

``ÃÖÖ´ÖÖ×„Ö�ú ºþ¯Ö ÃÖê ÖÖ¸üß ÃÖ�Ö´Öß�ú¸ü�Ö �úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ``

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¥üÛ¾™ü ²Öë †¯Ö²ÖÖ×ÖŸÖ, ¯ÖÏŸÖÖ×›ÍüŸÖ ‥ºÖÓ »ÖÖê×¾ÖŸÖ ´üÂüß Âîü… ‡¿Ö�úÖ ¯ÖÏ²Öã�Ö

•úÖ¸ü•Ö Æîü - ¯Öãµý¾Ö ºÖ“ÖÔ¿ºÖ… ×¯ÖŸÖé¿Ö¢ÖÖ�ú ¿Ö²ÖÖ„Ö ºµÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë ¿¡Öß ¿Ö¤îüºÖ ÂüÖ×»ÖµÖê ¯Ö´ü Âüß ´üÂüß Âîü… °Öß¿ÖºÖß

»ÖŸÖÖ°¤üß ŸÖ�ú •¿Öê †ÖÙ£Ö�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, »Öî�Ö×�Ö�ú †×¬Ö�úÖ´ü ÖÂüà £Öê… †ŸÖ: ºÖÂü ²ÖÖîÖ-¿Öß „Ö·ÖŸÖß Âãü‡Ô

¿Ö°Ö�úÖê ¯ÖÏ�úÖ»Ö Âüß ¤êüŸÖß ´üÂüß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã †Ö„Ö •¿Ö�úß ‡¿Ö ¤üµÖÖßµÖ Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë °Ö¤ü·ÖÖºÖ †Ö ´üÂüÖ Âîü… •¿Öê

†¯ÖÖß ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ µý×œÍü�ÖÏ¿ŸÖ ²ÖÖÖ×¿Ö�úŸÖÖ ¿Öê •°Ö´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ… ›üÖò. ¿Ö´üÖê×„ÖÖß ¯ÖÏßŸÖ²Ö �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``ÖÖ¸üß

�úß „Ö›ÍüŸÖÖ ŸÖ°Ö ŸÖ�ú ÖÂüà ™æü™üŸÖß, „Ö°Ö ŸÖ�ú ºÖÂü ¿ºÖµÖÓ ×ºÖ¦üÖêÂü ÖÂüà �ú´üŸÖß, †¯ÖÖê ¯Ö´ü ÂüÖê ´üÂêü †µÖÖµÖ �úÖê

†µÖÖµÖ ²ÖÖÖ�ú´ü, µÖÖµÖ �úß ²ÖÖÑ�Ö ÖÂüà �ú´üŸÖß… •¿Öê ¯ÖÖÑºÖ ŸÖ·Öê ºÖÂü „Ö²ÖßÖ “ÖÖ×Âü‥, „ÖÖê šüÖê¿Ö ÂüÖê… ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë

ºÖÂü †¯ÖÖê •Ö ¥üœÍü ¯ÖÖÑºÖÖê ¯Ö´ü �Ö›Íêü ÂüÖê�ú´ü †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ �úß ´ü�ÖÖ �ú êüÓ, •¿Öê ¿Öã ü×�ÖŸÖ Û¿£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖ

†Âü¿ÖÖ¿Ö ÂüÖê… ¿Öã ü×�ÖŸÖ Û¿£Ö×ŸÖµÖÖë ²Öë Âüß †ÖŸ²Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö •Ÿ¯ÖÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… †¯ÖÖê ¯ÖÏ×ŸÖ ¿ºÖµÖÓ •¢Ö´ü¤üÖµÖß ÂüÖêÖê

�úÖ �ÖÖî üºÖ †Öî ü ×¿Ö´ü ‣Ñú“ÖÖ �ú´ü�êú †Ö�úÖ»Ö ”æû ·ÖêÖê �úÖ •Ÿ¿ÖÖÂü ÂüÖêŸÖÖ Âîü… •Ÿ¿ÖÖÂü µÖ×¤ü Âü´ü ¼ºÖÖ¿Ö ²Öë †Ö

¿Ö²ÖÖµÖê ŸÖÖê „Ö›ÍüŸÖÖ �úÖ †Ó¬Ö�úÖ´ü ¤æü´ü ÂüÖê ¿Ö�úŸÖÖ Âîü…``1

±ÖÖ´üŸÖßµÖ �úÖÖæÖ �êú †Öã¿ÖÖ´ü ¯Öã¶þ¾Ö µÖ×¤ü ×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ Âîü ŸÖÖê •¿Ö�úÖ ¤æü¿Ö´üÖ ×ºÖºÖÖÂü �Öî ü �úÖÖæÖß ²ÖÖÖÖ

„ÖÖŸÖÖ Âîü… µÖÂüß ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ºµÖºÖ¿£ÖÖ ±Öß Âîü… `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Ö²ÖÔ¤üÖ �úÖ ×ºÖºÖÖÂü •¿Ö�êú „Öß„ÖÖ ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü…

„Ö°Ö×�ú ºÖÂü ×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ Âîü †Öî ü Ö²ÖÔ¤üÖ �úß °ÖÂüÖ �úÖ ¯Ö×ŸÖ ±Öß Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö �úÖê †¿Öß²ÖÖ ¿ÖÂüÖ ÖÂüà �ú´ü

¯ÖÖŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ ²ÖŸÖ Âîü ×�ú ‥�ú ¯ÖŸÖß �êú ÂüÖêŸÖê ¤æü¿Ö´üÖ ×ºÖºÖÖÂü ¿¡Öß ¯Ö´ü †µÖÖµÖ Âîü… †¿Öß²ÖÖ ŸÖÖê ¿¯Ö¾™ü

»Ö°¤üÖë ²Öë �úÂüŸÖß Âîü - ``µÖÂü ¿Ö°Ö Âü²Öë ¯ÖÂü·Öê …µÖÖë ÖÂüà °ÖŸÖ·ÖÖµÖÖ ? †Öæšü …µÖÖë °ÖÖê·ÖÖ… „ÖÖÖŸÖß Âîü, µÖÂü �Öî ü

�úÖÖæÖß Âîü… �Ö·ÖŸÖ �úÖ²Ö ²Öë ¿ÖÖ£Ö ¤êüÖê �êú †¯Ö´üÖ¬Ö ²Öë, •¿Ö�êú ¿ÖÖ£Ö ŸÖæ ±Öß „Öê·Ö „ÖÖ‥�Öß…``2

†¿Öß²ÖÖ ‡ŸÖÖß

×Ö›üÍ ü †Öî ü »ÖÛ…ŸÖ»ÖÖ·Öß Âîü ×�ú •¿ÖÖê †ŸµÖÖ“ÖÖ´üß Ö×²ÖŸÖÖ �êú ¯Ö×ŸÖ �úÖê ¯Öß™üÖ †Öî ü „Ö°Ö •¿Öê ·Ö�úºÖÖ ²ÖÖ´ü

�ÖµÖÖ ŸÖÖê ºÖÂü †ŸµÖÓŸÖ ¯ÖÏ¿ÖÖ Âãü‡Ô… ‡¿Ö ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ¯Ö´ü †¿Öß²ÖÖ �úß ²ÖÖÑ Öê ‡ŸÖÖÖ Âüß �úÂüÖ ×�ú - `ŸÖæÖê •¿Ö�êú ×�ú‥

�úß ¿Ö„ÖÖ ¤üß, †“”ûÖ ×�úµÖÖ… Ö×²ÖŸÖÖ �úÖê »ÖÛ…ŸÖ ¤üß †Öî ü †“”ûÖ ×�úµÖÖ`

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Û¿²ÖŸÖÖ †¯ÖÖê „Öß„ÖÖ «üÖ´üÖ °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü ¿Öê ×ºÖ�Öã°¬Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… ºÖÂü •¿Ö ´üÖ�Ö¿Ö

�úÖê ¿Ö„ÖÖ ×¤ü·ÖºÖÖÖê �êú °ÖÖ´êü ²Öë ¿ÖÖê“ÖŸÖß Âîü… ºÖÂü ×Ö´ÓüŸÖ´ü ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö �úß †Ö�Ö ²Öë „Ö·ÖŸÖß ´üÂüŸÖß Âî… •¿Öê ²ÖÖÑ

¤ãü�ÖÖÔ �úß »ÖÛ…ŸÖ �úÖ ¿²Ö´ü�Ö ÂüÖê †ÖŸÖÖ Âîü… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: ºÖÂü ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úÖ •¤üÖ¢Ö •¤üÖÂü´ü�Ö Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥

ºÖÂü ×Ö»“ÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - ``‥�ú ×¤üÖ.........ºÖ…ŸÖ †ÖÖê ¯Ö´ü ..........ŸÖÖ�úŸÖºÖÖ´ü ÂüÖê »ÖêÖê ¯Ö¸ü

...........°ÖÂãüŸÖ „Ö·¤üß........²Öï šüß�ú ‥ê¿Öê Âüß •¿Ö Ö´ü-×¯Ö»ÖÖ“Ö �úÖê •¿Ö�êú ×�ú‥ �úß ¿Ö„ÖÖ ¤æÑü�Öß… °Ö“Ö¯ÖÖ ²Öë

²ÖÖÑ �úÖê ¤ãü�ÖÖÔ ¯ÖÖšü �ú´üŸÖê ¿ÖãÖÖ £ÖÖ… »Ö°¤ü-¯Ö¤ü ±Öæ·Ö “Öã�êú £Öê ¯Ö´ü ·ÖµÖ-ŸÖÖ·Ö ²ÖÖ ²Öë °Öîšüß ´üÂü �Ö‡Ô £Öß… •¿Öß ¬ÖãÖ

¯Ö´ü ´üÖê„Ö, ²Öï ¯ÖÏ×ŸÖØÂü¿ÖÖ �úß ²ÖÖ·ÖÖ „Ö¯ÖŸÖß £Öß… •¿Ö�êú ×·Ö‥ ŸÖÖ�úŸÖ †Öî ü °Ö·Ö ‡�ú¹üÖ �ú´üÖê �úß ±ÖÖºÖÖÖ Öê Âüß

´Öã†Öê †²Ö´üß�úÖ „ÖÖ�ú´ü ¿Ö²Öé¬¤ü ÂüÖêÖê �úß ¯ÖÏê ü�ÖÖ ¤üß £Öß…``3

ºÖ¿ŸÖãŸÖ: ºÖÂü ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úÖ •¤üÖ¢Ö

•¤üÖÂü´ü�Ö Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü ×Ö»“ÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - ``²Öê üß ¯ÖÂü·Öß ¯ÖÏ×ŸÖ×�ÎúµÖÖ ×Ö¾�éú×ŸÖ �úß Âãü‡Ô £Öß… †“”ûÖ

Âãü†Ö, ²Öê üÖ ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö ¯ÖÏ�éú×ŸÖ Öê ·Öê ×·ÖµÖÖ… ºÖÂü ±Ö´ü¯Öæ ü „ÖºÖÖÖß ²Öë “Ö·Ö °Ö¿ÖÖ… µÖÂüß ŸÖÖê ²Öï “ÖÖÂüŸÖß ´üÂüß £Öß…

¯Ö´ü †�Ö·Öê Âüß �Ö�Ö, •¿Ö�êú ¿ÖÖ£Ö †¯ÖÖê ×·Ö‥ ±Öß ²ÖÖ ²Öë �ÖÂü´üß ×¬Ö…�úÖ´ü •šüß £Öß… ºÖÂü ²Ö´ü �ÖµÖÖ, ‡¿Ö¿Öê

²Öê üÖ ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö �úÂüÖÑ ¯Öæ üÖ Âãü†Ö ? °ÖÛ·�ú ±ÖµÖÖÖ�ú ”û·Ö Âãü†Ö ²Öê êü ¿ÖÖ£Ö… ²Öï ŸÖÖ�úŸÖ °Ö™üÖê üŸÖß ´üÂü �Ö‡Ô †Öî ü

×�ú¿Öß †Öî ü Öê •¿Ö�úÖ �úÖ²Ö ŸÖ²ÖÖ²Ö �ú´ü ×¤üµÖÖ…``4

Û¿²ÖŸÖÖ ²Öë ‥�ú ¿Ö»Ö…ŸÖ ÖÖ´üß ¿Ö²ÖÖ×ÂüŸÖ Âîü „ÖÖê ²Öæ�ú ÂüÖê�ú´ü ¿Ö°Ö �ãú”û ¿ÖÂüÖ ÖÂüà �ú´üŸÖß… °ÖÛ·�ú

¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö �úß ±ÖÖºÖÖÖ ¿Öê „Ö·ÖŸÖß ´üÂüŸÖß Âîü… „Ö°Ö ×„Ö²Ö „ÖÖ´ü×ºÖ¿Ö •¿Ö ¯Ö´ü °Öê·™ü ¿Öê ¯ÖÏÂüÖ´ü �ú´üŸÖÖ Âîü… ŸÖ°Ö ºÖÂü

¿ÖÖê“ÖŸÖß Âîü ×•ú - ``‥�ú ¤üØ´ü¤üÖ ²Ö´ü �ÖµÖÖ… ‡ÓŸÖ�úÖ²Ö �úÖ ²ÖÖî�úÖ ×¤ü‥ °Ö�Öî ü ²Ö´ü �ÖµÖÖ… ±ÖÖ�Ö ×Ö�ú·ÖÖ ºÖÖ×„Ö°Ö

¿Ö„ÖÖ �úß ×�Ö´ü®ŸÖ ¿Öê… †°Ö ‡¿Ö †Ö¤ü²Ö�ÖÖê ü, ×„Ö²Ö „ÖÖ´ü×ºÖ¿Ö, �úÖê ¯ú´üÖ´ü ÂüÖêÖê �úÖ ²ÖÖî�úÖ ÖÂüà ¤æÑü�Öß… ‥ê¿ÖÖ

°Ö¤ü·ÖÖ ·ÖæÑ�Öß ×�ú.............…``5

•¿Ö²Öë °Ö¤ü·Öê �úß ±ÖÖºÖÖÖ †Û�Ö �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¤üÂü�úŸÖß Âîü… •¿Öê •¿Ö ¦üÖê Ö¤üß

�úÖ ¿²Ö´ü�Ö ÂüÖê †ÖŸÖÖ Âîü, ×„Ö¿ÖÖê °Ö¤ü·Öê �úß †Û�Ö ²Öë „Ö·Ö�ú´ü †¯ÖÖß �êú»Ö ´üÖ×»Ö �Öã·Öß �úß £Öß -

``¤ãü:»ÖÖ¿ÖÖ Öê ¦üÖê Ö¤üß �êú ŸÖÖŸ�úÖ×·Ö�ú ºµÖÛ…¢Ö �úß †ºÖ²ÖÖÖÖÖ �úß £Öß, ‡¿Ö×·Ö‥ •¿Ö�úÖ �ÖæÖ ±ÖßŸÖ´ü †Öî ü

°ÖÖÂü´ü •Ñ›êü·Ö�ú´ü, ºÖÂü †¯ÖÖÖ ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö ¯Öæ üÖ �ú´ü ¿Ö�úŸÖß £Öß… ¯Ö´ü µÖÂü Ö´ü±Ö�Öß ŸÖÖê ²Öê üß ×ÖŸµÖŸÖÖ Âüß ×Ö�Ö·Ö

�ÖµÖÖ £ÖÖ… †ŸÖ: Û¿²ÖŸÖÖ ×Ö»“ÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú ºÖÂü ×„Ö²Ö „ÖÖ´ü×ºÖ¿Ö ¯Ö´ü ±ÖÏæ�ÖÂüŸµÖÖ�êú †Ö´üÖê Ö ²Öë ²Öã�ú¤ü²ÖÖ

¤üÖµÖ´ü �ú êü�Öß…``6

ÖÖ´üß �êú ¤üÖê µý¯Ö Âîü… ‥�ú •¿Ö�úÖ ¿ÖÂüÖ»Öß·Ö ¿ºÖ±ÖÖºÖ †Öî ü ¤æü¿Ö´üÖ ×ºÖ¦üÖê×Âü�Öß ¿ºÖ±ÖÖºÖ…

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß ²ÖÖ×´üµÖÖÖ †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ ‡ÚºÖ�Ö �êú •¯ÖµÖÖ¿Ö �êú ×·Ö‥ �ú£µÖ ¿ÖÖ²Ö�ÖÏß ‥�ú×¡ÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã „Ö°Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö •¿Ö²Öë ·Öê�Ö�ú �êú µý¯Ö ²Öë ²ÖÖ×´üµÖÖÖ �úÖ ÖÖ²Ö Ö ÂüÖêÖê ¯Ö´ü ºÖÂü

×ºÖ¦üÖêÂü �ú´üŸÖß Âîü… †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �úß ´ü�ÖÖ �êú ×·Ö‥ “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüŸÖß Âãü‡Ô •¿Öê µÖÂüß �úÂüŸÖß Âîü - ``�ú¯Ö™üß,

¬ÖæŸÖÔ, ÖÖ²Ö¤Ôü, °ÖÖ¿™ü›Ôü``, ``¯Öæ üÖ-•úÖ-¯Öæ üÖ ²Öê üÖ „Ö´üÖ·Ö ™üß¯Ö�ú´ü ”û¯ÖºÖÖ ×·ÖµÖÖ… µÖÂü ¿Ö´üÖ¿Ö´ü “ÖÖê üß Âîü…

�ú²ÖßÖê, ²Öï �ú±Öß ŸÖã²Âëü ²ÖÖ¯ú ÖÂüà �úµÑý�Öß, ‡¿Ö�úÖ °Ö¤ü·ÖÖ ·Öê�ú´ü ´üÂæÑü�Öß``, ......``µÖæ ¿ÖÖ †Öò ú † ×°Ö“Ö…

µÖæ ‡Ó ÖÖê™ëü™ü °ÖÖ¿™ü›Ôü…``........¿Ö²Ö†ÖŸÖê …µÖÖ ÂüÖê......²Öï ŸÖã²Âëü ”ûÖê›æÓü�Öß ÖÂüà… ¯·Öê×„ÖµÖ×´ü„²Ö �êú “ÖÖ„ÖÔ ¯Ö´ü „Öê·Ö

×±Ö„ÖºÖÖ�ú´ü ´üÂæÑü�Öß… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ×°Ö�Îúß ŸÖ±Öß ÂüÖê�Öß… „Ö°Ö ‡¿Ö ¯Ö´ü ²Öê üÖ ÖÖ²Ö ´üÂêü�ÖÖ, ¿Ö²Ö†Öê…``7

´ÖÖ×¸üµÖÖÖ •úÖ µÖÆü ×¾Ö¸üÖê¬Ö •êú¾Ö·Ö »ÖÖÛ°¤ü�ú ÖÂüà £ÖÖ… •¿ÖÖê ‡ÚºÖ�Ö �úß �ú²Öß„Ö �úÖê ²Öã÷üß ²Öë ¯Ö�ú›Íü�ú´ü ¯úÖ›Íü

×¤üµÖÖ †Öî ü †¯ÖÖê ¯ÖîÖê ÖÖ�ÖæÖÖê †Öî ü ¤üÖÑŸÖÖë ¿Öê •¿Ö�êú �Óú¬Öê †Öî ü ”ûÖŸÖß �úÖê ·ÖÂæü-·ÖãÂüÖÖ �ú´ü ×¤üµÖÖ… •¿Ö

¿Ö²ÖµÖ ²ÖÖ×´üµÖÖÖ �êú †ºÖ“ÖêŸÖÖ ²ÖÖ ²Öë „Öê·›üÖ ×¯ú™ü„Öì ü·›ü �êú »Ö°¤ü �ÖæÑ„ÖÖê ·Ö�Öê - ``Âü´ü †Öî üŸÖ ²Öë „Öã·²Ö

•šüÖÖê �úß ‥ê¿Öß ²ÖÂüÖ´üŸÖ ¤êü�Öß „ÖÖ ¿Ö�úŸÖß Âîü ×�ú ¿ÖÖê×¯ú¿™êü�êú™êü›ü-ÃÖê-¿ÖÖê×¯ú¿™êü�êú™êü›ü †Öî üŸÖ ±Öß, �úÂüà-Ö-

�úÂüà, ‥�ú ²ÖÖ²Öæ·Öß ×�ú¿ÖÖÖ †Öî üŸÖ �úß ŸÖ´üÂü �ú·Ö¯ÖŸÖß ¯ÖÖ‡Ô „ÖÖŸÖß Âîü…``8

ºÖÖ¿ŸÖ×ºÖ�úŸÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú †¿Öß²ÖÖ ÖÖ´üß †Û¿²ÖŸÖÖ �úß ¯ÖÏ×ŸÖ²ÖæÙŸÖ Âîü… •¿Ö�êú ×ºÖ“ÖÖ´ü �ÎúÖÓ×ŸÖ�úÖ´üß Âîü…

•¿Ö�úß ¥üÛ¾™ü ²Öë ÖÖ´üß †°Ö·ÖÖ ÖÂüà ¿Ö°Ö·ÖÖ Âîü, ¯Ö×´ü½Ö²Öß Âîü… •¿Ö�úÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö Âîü ×�ú - ``´Ö¤üÖì •êú ´Öã•úÖ²Ö»Öê

†Öî üŸÖë „µÖÖ¤üÖ †ÖÖ„Ö ¯Öî¤üÖ �ú´üŸÖß Âïü….......„Ö°Ö ŸÖ�ú †Öî üŸÖ µÖÂü ¿Ö²Ö†ÖŸÖß ´üÂêü�Öß ×�ú ²Ö¤Ôü Âüß †¿Ö·Öß

�ú²ÖÖ‣ú ÂüÖêŸÖÖ Âîü, •¿Ö�úß �ú²ÖÖ‡Ô �úÖê †Ö¤êü�ÖÖ ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ ´üÂêü�ÖÖ… Âü´ü †Öî üŸÖ �úÖê ²ÖÖ´ü-¯Öß™ü �ú´üÖÖ †ÖÖÖ

“ÖÖ×Âü‥� ŸÖ±Öß ²Ö¤üÖì �úÖê °Ö¿Ö ²Öë ´ü�Ö ¿Ö�úŸÖß Âîü…``9

„Ö°Ö •¿Öê Ö²ÖÔ¤üÖ �êú «üÖ´üÖ µÖÂü ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú •¿Ö�úß

°ÖÂüÖ �ÖÓ�ÖÖ �úÖ ¯Ö×ŸÖ •¿Öê „Ö°Ö ŸÖ°Ö ²ÖÖ´üŸÖÖ ´üÂüŸÖÖ Âîü ŸÖÖê †¿Öß²ÖÖ †Ö�ÎúÖê»Ö ¿Öê �úÂüŸÖß Âîü ×�ú •¿Öê ¯Öã×·Ö¿Ö ²Öë

¤æÑü�Öß, „Öê·Ö ²Öë ¿Ö›üÖ‣Ñú�Öß, †�ú·Ö ×šü�úÖÖê ·Ö�ÖÖ‣Ñú�Öß †Öî ü �ÖÓ�ÖÖ �úÖê µÖÂüß ¿Ö²Ö†Ö‣Ñú�Öß ×�ú •¿Ö Âü´üÖ²Öß �úÖ ‧Ö´ü

”ûÖê›Íü ¤üÖê… ¯Ö´ÓüŸÖã �ÖÓ�ÖÖ †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ �êú ×°ÖÖÖ �îú¿Öß „Öß ¿Ö�úŸÖß Âîü ? …µÖÖë×�ú •¿ÖÖê •¿Ö�êú ”ûÖê™êü ±ÖÖ‡Ô-²ÖÆüÖ •úß

„Ö°ÖÖ°Ö¤üÖ´üß ·Öê ´ü�Öß Âîü… †¿Öß²ÖÖ ²Öë ¯Öãµý¾Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †ŸµÖÓŸÖ †Ö�ÎúÖê»Ö Âîü… „Ö°Ö •¿Öê ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú Ö²ÖÔ¤üÖ

�úÖê ¤êü�ÖÖê �êú ×·Ö‥ �úÖê‡Ô ·Ö›Íü�úÖ †ÖÖêºÖÖ·ÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖÂü ×“ÖœÍü�ú´ü µÖÂüß �úÂüŸÖß Âî ×�ú -`·Ö›Íü�úÖ! ·Ö›Íü�úÖ!

·Ö›Íü�úÖ •¿Ö�êú †·ÖÖºÖÖ ±Öß �ãú”û ¿Öæ†ÖŸÖÖ Âîü ŸÖã²Ö ·ÖÖê�ÖÖê �úÖê…` †Öî ü „Ö°Ö „Öß„ÖÖ ·Ö›Íü�êú ²Öë �úÖê‡Ô Ö �úÖê‡Ô

Öã�¿Ö ×Ö�úÖ·Ö�ú´ü ‡�úÖ´ü �ú´ü ¤êüŸÖÖ ŸÖÖê †¿Öß²ÖÖ �úÖê ·Ö�ÖŸÖÖ £ÖÖ ×�ú Ö²ÖÔ¤üÖ °Ö´ü°ÖÖ¤ü ÂüÖêÖê ¿Öê °Ö“Ö �Ö‡Ô …µÖÖë×�ú

†¿Öß²ÖÖ Öê Û¿¡ÖµÖÖë �úß ¤ãü:�Ö¤ü Û¿£Ö×ŸÖ ¤êü�Öß £Öß… ‡¿Ö×·Ö‥ •¿Ö�úÖ ²ÖŸÖ £ÖÖ ×�ú ×¾Ö¾ÖÖÆü •ú¸ü•êú ÃÖ³Öß »ÖÖê•Ö

°Ö°ÖÖÔ¤ü ÂüÖê „ÖÖŸÖê Âïü… •¿ÖÖê Ö²ÖÔ¤üÖ �úÖê ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë �úÂüÖ £ÖÖ ×�ú •¿Öê ·Ö›üÍ�úÖ ×¤ü�ÖÖµÖê °Ö�Öî ü »ÖÖ¤üß Ö �ú´ êü…

†¿Öß²ÖÖ ²Öë ¯Öãµý¾Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ×ºÖ¦üÖêÂü �úß ±ÖÖºÖÖÖ †Öî ü ÖÖ´üß �êú †×¬Ö�úÖ´üÖë �úß ´ü�ÖÖ �úÖ

±ÖÖºÖ ŸÖ±Öß ¿Öê •Ÿ¯ÖÖ Âãü†Ö ŸÖ°Ö •¿Ö�êú ×¯ÖŸÖÖ Öê •¿Ö�úß ²ÖÖÑ �úÖê ”ûÖê›Íü�ú´ü ¤æü¿Ö´üß ¿¡Öß �êú ¯ÖÖ¿Ö ´üÂüÖê ·Ö�ÖÖ…

ŸÖ±Öß ¿Öê •¿Ö�êú ²ÖÖ ²Öë ¯Öãµý¾ÖÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ «êü¾Ö �úß ±ÖÖºÖÖÖ •Ÿ¯ÖÖ Âãü‡Ô… •¿ÖÖê †¯ÖÖê ¿ºÖµÖÓ �úÖ ÖÖ²Ö ¿Öß²ÖÖ �úÖê

²Ö¤ü»Ö•ú¸ü †¿Öß²ÖÖ ´ü�ÖÖ, µÖÂü ÖÖ´üß †Û¿²ÖŸÖÖ �úÖ •¤üÖÂü´ü�Ö Âïü… †¯ÖÖê ×¯ÖŸÖÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ºÖÂü ¯Öãµý¾Ö

¿Ö²ÖÖ„Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †Ö�ÎúÖê»Ö ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü - ``†°Ö †Ö‥ ŸÖÖê �úÖê‡Ô ²Ö¤Ôü ²Öê üß ¿Öß²ÖÖ ²Öë, ™üÖÑ�Ö ŸÖÖê›Íü�ú´ü ¯ÖæÑ”û

°ÖÖÖ ¤æÑü… ²Öã†Öê ´Ö¤üÖì ÃÖê Ö±ú´üŸÖ Âîü… ¿Ö°Ö ‥�ú-ÃÖê-‥�ú °ÖœÍü�ú´ü Âü´üÖ²Öß ÂüÖêŸÖê Âîü… ¿Ö°Ö¿Öê °Ö›ÍüÖ Âü´üÖ²Öß £ÖÖ, ²Öê üÖ

°ÖÖ¯Ö… ·ÖÓ°ÖÖ, ŸÖ�Ö›ÍüÖ, �Öæ°Ö¿Öæ üŸÖ Âü´üÖ²Öß… •¿Ö�êú ¿ÖÖ²ÖÖê ²Öê üß ²ÖÖÑ, Ö ×¯Ö§üß Ö ×¯Ö§üß �úÖ »ÖÖê´ü°ÖÖ… Âü´ü ŸÖ´üÂü �úß

¿Öß²ÖÖ ²Öë °ÖÑ¬Öß, ‥�ú †×›ÍüµÖ·Ö ×„Ö§üß †Öî üŸÖ…``10

†¿Öß²ÖÖ ²ÖÖÖŸÖß Âîü ×�ú ÖÖ´üß �úÖê †¯ÖÖß ´ü�ÖÖ ¿ºÖµÖÓ �ú´üÖß “ÖÖ×Âü‥… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü �ú´üÖ™êü ¿Öß�ÖŸÖß

Âîü †Öî ü „Ö°Ö �úÖê‡Ô ¯Öãµý¾Ö ×�ú¿Öß ÖÖ´üß ¯Ö´ü †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �ú´üŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖÂü “ÖßœÍü „ÖÖŸÖß Âîü - ``Æü¸üÖ´Öß ÖÓ 1 •úÖê

¯Öß™ü �ú´ü „ÖÖê †ÖÖÓ¤ü ×²Ö·ÖÖ £ÖÖ, ºÖÂü †¯ÖÖß „Ö�ÖÂü £ÖÖ… •¿Ö¿Öê °Ö›ÍüÖ ¿Öã�Ö ‡¿Ö †Âü¿ÖÖ¿Ö �úÖ £ÖÖ ×�ú ²Öï

×�ú¿Öß ±Öß ²Ö¤Ôü �úÖê ¯Öß™ü ¿Ö�úŸÖß ÂæÑü, µÖÂüà ÖÂüà, ²Öê êü ÂüÖ£Ö ‥ê¿ÖÖ �úÖ´ü�Ö´ü Öã¿�ÖÖ ·Ö�Ö �ÖµÖÖ £ÖÖ ×„Ö¿Öê ²Öï †¯ÖÖß

¿ÖÖ×£ÖÖ †Öî üŸÖÖë �êú ¿ÖÖ£Ö °ÖÖÑ™ü ¿Ö�úŸÖß £Öß… °·Öî�ú °Öê·™ü ¯ÖÖÖÖ, ²Öê êü ×·Ö‥, �ú´üÖ™êü ²Öë ×¿Ö¬¤ü Âü¿ŸÖ ÂüÖêÖÖ Âüß

ÖÂüà, ²ÖÖê�Ö ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �úß ŸÖ´üÂü £ÖÖ… „Öß×ºÖŸÖ ´üÂüŸÖê ²ÖÖê�Ö ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ, ÖÖ´üß ¿Öã·Ö±Ö �úÖê²Ö·ÖŸÖÖ †Öî ü �úµý�ÖÖ ¿Öê…``11

„Ö°Ö Ö²ÖÔ¤üÖ ¯Ö´ü Ø¯ÖÏ¿Öß¯Ö·Ö �êú ¯Ö×ŸÖ Öê �ãú¥üÛ¾™ü ›üÖ·Öß ŸÖ°Ö ºÖÂü †¿Öß²ÖÖ �êú »Ö´ü�Ö ²Öë †Ö‡Ô… †¿Öß²ÖÖ Öê ¿Öß¬Öê

„ÖÖ�ú´ü •¿Ö Âü´üÖ²Öß �úß ¬Öã·ÖÖ‡Ô �ú´ü ¤üß £Öß… µÖ£ÖÖ£ÖÔŸÖ: •¿Öê ²Ö¤üÖì �úÖê ¯Öß™üÖê ²Öë �ÖÖ¿Ö ²Ö„ÖÖ †ÖŸÖÖ £ÖÖ… „Ö°Ö

Ö²ÖÔ¤üÖ �úÖ „Öß„ÖÖ •¿Öê ×²Ö·ÖÖê †¿Öß²ÖÖ �êú µÖÂüÖÑ †ÖµÖÖ ŸÖ°Ö †¿Öß²ÖÖ �úß »ÖÛ…ŸÖ ¿Öê ¯ÖÏ±ÖÖ×ºÖŸÖ Ö²ÖÔ¤üÖ ±Öß

»Öê üÖß �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¤üÂüÖ›ÍüŸÖê Âãü‥ “Öß�Öß - ``×¯ú´ü �ú±Öß ‡¿Ö ‧Ö´ü ²Öë †ÖÖê �úß ×Âü²²ÖŸÖ �úß ŸÖÖê ¤üÖêÖÖê ™üÖÑ�Öê ŸÖÖê›Íü

�êú ¿Ö›Íü�ú ¯Ö´ü ¯êú�ú ¤æÑü�Öß… ±Ö›ãüºÖê, „ÖÖ †¯ÖÖß °Öß°Öß �úß ¯Ö··Öæ ²Ö ë „ÖÖ�êú ¿ÖÖê… ²Öï ŸÖê üß ´ü�Öê·Ö ÖÖ £Öß, ŸÖæ ²Öê üß

´ü�Öî·Ö £ÖÖ… �ú²ÖÖ-�ú²ÖÖ �êú ŸÖã†Öê ×�Ö·ÖÖµÖÖ ²Öã¿™Óü›êü, ‡¿Ö×·Ö‥ ×�ú ŸÖæ †Öî ü ŸÖê üß °Öß°Öß ×²Ö·Ö�êú ²Öê üÖ Âü�ú ²ÖÖ´üÖê…

„ÖÖ, ÖÖ²Ö¤Ôü ¿Ö²Ö†Ö �êú †¯ÖÖÖ ×Âü¿¿ÖÖ ²ÖÖ¯ú ×�úµÖÖ… ¯Ö´ü µÖÖ¤ü ´ü�Ö, ‥�ú ×¤üÖ †Ö�êú ºÖ¿Öæ·Ö �ú´ü ·ÖæÑ�Öß…``12

†Öî ü ºÖÂü •¿Ö�êú ¿ÖÖ²ÖÖê “ÖÖ�æú �ÖÖê·Ö�ú´ü �Ö›Íüß Âãü‡Ô †Öî ü ºÖÂü ±ÖÖ�Ö �ÖµÖÖ…

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` ²Öë ÖÖ´üß †ÖÓ¤üÖê·ÖÖ�úÖ×´üµÖÖë �úß †�ÖÏ�Öß ¿Öã²ÖÖ ×�Ö·Ö �úÖ µÖÂü ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö ºµÖ…ŸÖ Âãü†Ö Âîü

×•ú ÖÖ¸üß •úÖê ÃÖ•Ö´Ö ²ÖÖÖê �êú ×·Ö‥ ¿Ö¢ÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖß ÂüÖê�Öß… •¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``„Öµý´üŸÖ ‡¿Ö °ÖÖŸÖ �úß

Âîü ×�ú µÖã×ÖºÖÙ¿Ö™üß ²Öë ·Ö›Íü×�úµÖÖë �êú ×·Ö‥ †Ö´ü�Ö�Ö ÂüÖê †Öî ü •Âëü •““ÖŸÖ²Ö ×»Ö�ÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖê �êú †ºÖ¿Ö´ü

×¤ü‥ „ÖÖ‥… ‥�ú °ÖÖ´ü ºÖê ¿Ö�Ö²Ö °ÖÖ „ÖÖ‥Ó�Öß ŸÖÖê ¿ÖÖ¬ÖÖÂüßÖ †Öî üŸÖÖë �êú ×·Ö‥ �úÖ²Ö �ú´ü ¿Ö�ëú�Öß… �ÖÖÑºÖ ºÖ

»ÖÂü´ü �úß ¤ü×·ÖŸÖ †Öî üŸÖÖë �êú ×·Ö‥ ºÖê ¿ÖÂü�úÖ´üß •ªÖê�Ö †Ö×¤ü �úÖ °ÖÓ¤üÖê°Ö¿ŸÖ �ú´üºÖÖ�ú´ü, •Âëü †°Ö·ÖÖ ¿Öê

¿Ö°Ö·ÖÖ °ÖÖÖ‥Ó�Öß… ¯Ö´ü µÖÂü ŸÖ±Öß ÂüÖê�ÖÖ, „Ö°Ö ¯Öãµý¾ÖÖë ¿Öê Âü¿ŸÖÖŸÖÓ×´üŸÖ ÂüÖê �ú´ü, ¿Ö¢ÖÖ, Û¿¡ÖµÖÖë �êú ÂüÖ£ÖÖë ²Öë †Ö

„ÖÖ‥…``13

¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, Û¿¡ÖµÖÖÑ •Ö �Öê¡ÖÖë ²Öë �úÖµÖÔ üŸÖ ÂüÖê ´üÂüß Âîü… ×„ÖÖ ¯Ö´ü ¿ÖÖ²ÖÖµÖŸÖ: ¯Öãµý¾ÖÖë �úÖ †×¬Ö�úÖ´ü £ÖÖ…

¿Ö²ÖÖ„Ö �úß µÖÂü ²ÖÖµÖŸÖÖ Âîü ×�ú Û¿¡ÖµÖÖÑ ›üÖò…™ü´ü, ‡Ó×„Ö×ÖµÖ´ü ÖÂüßÓ °ÖÖ ¿Ö�úŸÖß… •Âëü “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüŸÖß Âãü‡Ô †¿Öß²ÖÖ

•êú ¿Ö²¤üÖë ´Öë - ``µÖê ÃÖÖ»Öê ´ÖÖÖê¾Öî‟ÖÖ×Ö�ú †Öî ü ¿Ö²ÖÖ„Ö»ÖÖ¿¡Öß �úÂüŸÖê ×¯ú´üŸÖê ÂîüÓ ×�ú Û¿¡ÖµÖÖë �úÖê �Ö×�ÖŸÖ ²Öë

×¤ü·Ö“Ö¿¯Öß ÖÂüà ÂüÖêŸÖß… †ºÖ¿Ö´ü ×²Ö·Öê, ŸÖ°Ö Ö ×¤ü·Ö“Ö¿¯Öß ¿Ö�úÖ´üÖŸ²Ö�ú ÂüÖê ¯ÖÖµÖê… ¿Ö“Ö, ºÖÂüÖÑ „ÖÖ�ú´ü ²Öã†Öê

·Ö�ÖÖ ×�ú ²ÖÖ�æú·Ö ²ÖÖî�êú ×²Ö·Öë ŸÖÖê µÖê ·Ö›Íü×�úµÖÖÑ …µÖÖ �ãú”û °ÖÖ�ú´ü ÖÂüßÓ ×¤ü�Ö·ÖÖ ¿Ö�úŸÖß, ›üÖò…™ü´ü ‡Ó×„Ö×ÖµÖ´ü,

¿Ö°Ö…``14

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß †¿Öß²ÖÖ, Û¿²ÖŸÖÖ „Öî¿Öß ×ºÖ¦üÖê×Âü�Öß Û¿¡ÖµÖÖë Öê �ÖÏÖ²Öß�Ö Û¿¡ÖµÖÖë •úÖê ÃÖ•Ö´Ö •ú¸üÖê

ÂêüŸÖã ¿ÖÂü�úÖ´üß ¿ÖÓ¿£ÖÖ �úß ¿£ÖÖ¯ÖÖÖ �ú´ü •¿Öê `�ãú™ãÓü°Ö` ÖÖ²Ö ×¤üµÖÖ… ‡¿Ö ¿ÖÓ¿£ÖÖ Öê „Ö°Ö †¯ÖÖÖ �úÖµÖÔ ¯ÖÏÖ Óü±Ö

×�úµÖÖ ŸÖ°Ö •Âëü ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß ²ÖÖÖêºÖé×¢Ö ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüÖ - ``�ãú™Óüã°Ö �úÖê Âü´ü ŸÖ´üÂü �úß ŸÖÖ›ÍüÖÖ, ·ÖÖÓ”ûÖ,

†¯Ö²ÖÖÖ, ×ºÖ´üÖê¬Ö †Öî ü ŸÖÖê›Íü¯úÖê›Íü ¿ÖÂüÖ �ú´üÖß ¯Ö›Íüß… ¯ÖÂü·Öê ‧Ö´ü �êú ²Ö¤üÖì Öê †Öî üŸÖÖë �úÖê ¯Öß™üÖ, ×¯ú´ü °ÖÖÂ ü¸ü

�êú ²Ö¤üÖì Öê •Âëü ¿ÖÂü�úÖ´üß „Ö²ÖßÖ ¿Öê ºÖÓ×“ÖŸÖ �ú´üÖê �úÖ †×±ÖµÖÖÖ »Öãµý �ú´ü ×¤üµÖÖ… ¯Ö´ü ºÖÂü †Ö×¤üºÖÖ¿Öß

‡·ÖÖ�úÖ £ÖÖ… †Öî üŸÖÖë �úÖê ¯Öê›ÍüÖê ¿Öê •ŸÖÖÖ Âüß ²ÖÖêÂü £ÖÖ ×„ÖŸÖÖÖ †¯ÖÖê °Ö““ÖÖë ¿Öê…``15

¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, �ú‡Ô ¿ÖÓ¿£ÖÖ‥ ¿¡Öß „ÖÖ�Öé×ŸÖ �úÖê ¥üÛ¾™ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü �úÖµÖÔ´üŸÖ Âîü… †²Öê×´ü�úÖ �úß `´üÖò ÖÖ²Ö�ú

¿ÖÓ¿£ÖÖ �úÖ •··Öê�Ö ×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë Âãü†Ö Âîü, „ÖÖê ÖÖ´üß �ú·µÖÖ�Ö �êú ×·Ö‥ �ú×™ü°Ö¬¤ü Âîü… ¯ú·Ö¿ºÖµý¯Ö

†Ö„Ö�ú·Ö �ú‡Ô Û¿¡ÖµÖÖÑ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú �Öê¡Ö ²Öë ¯ÖÏºÖé¢Ö ÂüÖê�ú´ü „ÖÖ�ú·µÖÖ�Ö �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖŸÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü… •¿Öß

¯ÖÏ�úÖ´ü ¿ÖÓ�Ö×šüŸÖ ¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ �úÖ „ºÖ·ÖŸÖ •¤üÖÂü´ü�Ö Âîü `�ÖÖê¬Ö›ü` ÖÖ²Ö�ú �ÖÖÑºÖ… Û¿²ÖŸÖÖ �úÂüŸÖß Âîü - ``�ÖÖê¬Ö›ü

²Öë ²ÖïÖê �úšü�Öã·ÖÖ°Ö ¤ãü°ÖÖ´üÖ ¤êü�Öê........²ÖÖ ŸÖÖê �úšü�Öã·ÖÖ°Ö �úß ŸÖ´üÂü Âîü, ¿Ö¤üÖ°ÖÂüÖ´ü… ¯Ö´ü.......×�úŸÖÖÖ

Ö¾™ü¯ÖÏÖµÖ ! ¿Öæ�ÖŸÖÖ ÖÂüà, °ÖãœüÖŸÖÖ ÖÂüà ¯Ö´ü „Ö´üÖ ÂüÖ£Ö ·Ö�ÖÖê ¯Ö´ü, ™æü™ü�ú´ü ×°Ö�Ö´ü „ÖÖÖê �úÖê ŸÖîµÖÖ´ü ´üÂüŸÖÖ

Âîü…``16

²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ µÖÂüß ×¿Ö¬¤ü �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü ×�ú „Ö°Ö ŸÖ�ú ¿¡Öß †¯ÖÖß »ÖÛ…ŸÖ ¯Ö´ü ×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö �ú´üÖÖ

ÖÂüà ¿Öß�Öê�Öß… ŸÖ°Ö ŸÖ�ú •¿Ö²Öë †ÖŸ²Ö¿Ö²²ÖÖÖ „ÖÖ�ÖÏŸÖ ÖÂüà ÂüÖê�ÖÖ… �ÖÖê¬Ö›Íü µÖÖê„ÖÖÖ �êú †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ×¾Ö×³Ö®Ö

†Ö½ÖµÖÖë ²Öë ´üÂüÖê ºÖÖ·Öß Û¿¡ÖµÖÖÑ †ÖŸ²Ö×Ö±ÖÔ ü °ÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü, …µÖÖë×�ú ºÖê ¯Ö´üÖºÖ·ÖÓ°ÖÖ �êú „ÖÖê×�Ö²ÖÖë �úÖê

ÃÖ´Ö†Ö “Öã�úß Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¯ÖÖÑ“Ö †Öî üŸÖÖë �úÖ ´üÖê¤üÖ ÖÂüà Âîü †Öî ü Ö Âüß ºÖê ²ÖÖŸÖéŸºÖ �úÖê

„ÖßºÖÖ �úÖ ‥�ú²ÖÖ¡Ö ·Ö�µÖ ²ÖÖÖŸÖß Âîü… ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿ÖÓ¿�éú×ŸÖ ‥ºÖÓ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ ²Öë ¿¡Öß �úÖê »ÖÛ…ŸÖ ¿ºÖµý¯ÖÖ ²ÖÖÖÖ �ÖµÖÖ

Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ Öê ±Öß ‡¿Ö ²ÖŸÖ �úÖê ¯ÖãÛ¾™ü ¤üß Âîü… ×ºÖ×¯ÖÖ �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``¯Öæ�ÖÔ, ×ÖŸµÖ, †ÖŸÖ, ¤ãü:�Ö „Öî¿Öß

»ÖÛ…ŸÖ †Öî ü ×�ú¿Ö�êú ¯ÖÖ¿Ö Âîü, ‡Ô¼ºÖ´ü �êú ×¿ÖºÖÖ… ¤ãü:�Ö Âüß ¯Ö´ü²Ö�Öãµý Âîü, ¤ãü:�Ö Âüß ×»ÖºÖ, ¤ãü:�Ö Âüß »ÖÛ…ŸÖ…

ŸÖ±Öß Ö, ×Âü¤æü ¬Ö²ÖÔ»ÖÖ¿¡Ö ¿¡Öß �úÖê »ÖÛ…ŸÖ �úÖ ÀÖÖêŸÖ ²ÖÖÖŸÖê Âîü…``17

µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ×�ú ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` ²Öë †µÖÖµÖ �úÖê ²Öæ�ú ÂüÖê�ú´ü

¿ÖÂüÖ �ú´üÖê �êú ×²Ö£Ö�ú �úÖê ŸÖÖê›ÍüÖêºÖÖ·Öß ÖÖ×´üµÖÖÑ ×“Ö×¡ÖŸÖ Âãü‡Ô Âîü…

¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, ¿¡Öß †¯ÖÖß ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ´üÂüÖ-¿ÖÂüÖ �úÖê °Ö¤ü·Ö ´üÂüß Âîü… „ÖÖê ¿Ö²ÖµÖ �úß †ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ ±Öß

Âîü… †¿Öß²ÖÖ ‥�ú ×ºÖ¤êü»Öß ¿ÖÓ¿£ÖÖ ²Öë �úÖµÖÔ �ú´ü ´üÂüß Âîü… ºÖÂü �ú´üÖ™êü ¿Öß�Ö “Öã�úß Âîü… †ŸÖ: ¯Öãµý¾ÖÖë �êú ¿Ö²ÖÖÖ

¯Öï™ü, �ú²Öß„Ö †Öî ü „ÖÖò�êú™ü •¿Ö�úÖ ¯Ö×´ü¬ÖÖÖ Âîü… •¿Ö�úÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö Âîü ×�ú - ``²ÖÖÑ �úß ŸÖ´üÂü ¬ÖãŸÖ··Öß

¯ÖÂüÖ�ú´ü ´ü®ŸÖ´ü „ÖÖÖê �úÖ ¿ÖÖÂü¿Ö †¯ÖÖê ²Öë ÖÂüà Âîü… †Öò…¿Ö¯úÖò²Ö µÖæ. ‥¿Ö. ‥. �úß ×¤ü··Öß »ÖÖ�ÖÖ ²Öë �úÖ²Ö

�ú´üÖê �úÖ ²ÖŸÖ·Ö°Ö Âîü î, ¸üÖê²Ö-¤üÖ°Ö ¿Öê ´üÂüÖÖ… ¿ÖÖ›Íüß †Öî ü ‣Ñú“Öß ‥ê›Íüß �úß ¿Öë×›ü·Ö �úß ×Ö¿°ÖŸÖ, µÖÂü ¯Öï™ü-„ÖæŸÖÖ

„µÖÖ¤üÖ †Ö´üÖ²Ö¤êüÂü ·Ö�ÖŸÖÖ Âîü…``18

ÖÖ¸üß ÃÖ•Ö´Öß•úÖ¸ü•Ö •êú ÃÖ´ÖÃÖÖ´ÖÖ×µÖ�ú µÖã�Ö ²Öë ºÖÂü †¯ÖÖê †ÂÓü �úÖê ²ÖÂüŸºÖ ¤êüŸÖß Âîü… ¿ÖÖ²ÖÖµÖŸÖ:

¯Ö×ŸÖ �êú ¤æü¿Ö êü ×ºÖºÖÖÂü �ú´ü ·ÖêÖê ¯Ö´ü ¯ÖŸÖß ´üÖêŸÖß Âîü, ×�Ö›Íü×�Ö›ÍüÖŸÖß Âîü… •¿Ö¿Öê „Öê°Ö�Ö“ÖÔ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã †¿Öß²ÖÖ �úß ²ÖÖÑ ¯Ö×ŸÖ �êú ¤æü¿Ö êü ×ºÖºÖÖÂü �ú´üÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË Ö ´üÖêŸÖß Âîü, Ö •¿Öê �úÖê¿ÖŸÖß Âîü, Ö

×�Ö›Íü×�Ö›ÍüÖŸÖß Âîü, Ö „Öê°Ö�Ö“ÖÔ ²ÖÖÑ�ÖŸÖß Âîü… °ÖÛ·�ú †ŸµÖÓŸÖ ¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ‧ÖÖê¾Ö�ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - `´Öê êü

×¿Ö¬¤üÖÓŸÖ ²Öã†Öê ‥ê¿Öê ¯Ö×ŸÖ ¿Öê ‥�ú ¯Öî¿ÖÖ ·ÖêÖê �úß ‡„ÖÖ„ÖŸÖ ÖÂüà ¤êüŸÖê, „ÖÖê ×�ú¿Öß †Öê ü �úÖ ¯Ö×ŸÖ °ÖÖ “Öã�úÖ ÂüÖê…`

×Ö²Ö ºÖ�ÖÔ �úß Û¿¡ÖµÖÖÑ †ÖÙ£Ö�ú †±ÖÖºÖ �úß ¯ÖæÙŸÖ ÂêüŸÖã ¬ÖÖß ¯Ö×´üºÖÖ´üÖë ²Öë ÖÖî�ú´üÖ×ÖµÖÖë �úÖ �úÖ²Ö

�ú´üŸÖß Âîü… „ÖÂüÖÑ •Ö¿Öê †×¬Ö�ú ¿Öê †×¬Ö�ú �úÖ²Ö ×·ÖµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü †Öî ü ºÖê ²Öæ�ú ´üÂü�ú´ü ¿Ö°Ö�ãú”û ¿ÖÂüÖ �ú´üŸÖß

´üÂüŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã „Ö°Ö •Ö�úÖ †¯Ö²ÖÖÖ ¿ÖÂüÖ»Öß·ÖŸÖÖ �úß ¿Öß²ÖÖ �úÖê ¯ÖÖ´ü �ú´ü ¤êüŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö ºÖê †¯ÖÖê †ÂÓü �úÖê

×ºÖ¿ÖÙ„ÖŸÖ ÖÂüà �ú´ü ¯ÖÖŸÖß Âîü… ÖÖ´üß „ÖÖ�Öé×ŸÖ �êú �úÖ´ü�Ö `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Ö²ÖÔ¤üÖ Ö×²ÖŸÖÖ �êú µÖÂüÖÑ �ú¾™ü �ú´üŸÖß

Âîü †Öî ü ¿Ö²ÖµÖ †ÖÖê ¯Ö´ü ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë µÖÂü �úÂü ¤êüŸÖß Âîü ×�ú - ``¿ÖÖ´üß •²Ö´ü ŸÖã²ÂüÖ´êü ×¯Ö··ÖÖë �úÖê ¯ÖÖ·ÖŸÖê

�úÖ™ü ¤üß… †´êü, ²Öï ÖÖ ÂüÖêŸÖß ŸÖÖê �ú´ü ¿Ö�êú £Öê, Öß´ü„ÖÖ-¯Ö´ü¤üß¯Ö, ‡¢Öß •Ñ“Öß ¯ÖœÍüÖ‡Ô, °ÖÖ ¿Ö�êú £Öê, µÖê °Ö›Íêü-°Ö›Íêü

²ÖÓ•Ö»Öê, •úÖ¸ü•ÖÖÖê ? •úÖîÖ ¸üÖÑ¬Ö-¸üÖÑ¬Ö �êú ×�Ö·ÖÖŸÖÖ •Öê ŸÖÖ�úŸÖ ¤êüÖêºÖÖ·ÖÖ �ÖÖÖÖ †Öî ü �úÖîÖ �ú´üŸÖÖ, ´üÖŸÖ-×¤üÖ

ŸÖã²ÂüÖ´êü ‧Ö´ü �úß ¯ÖÆü êü¤üÖ¸üß ?``19

¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �êú ¿¡Öß ¯ÖÖ¡Ö †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö„Ö�Ö Âïü… `` `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß

ÖÖ×µÖ�úÖ‥Ñ ÖÖ´üß ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �úß ¯Ö�Ö¬Ö´ü Âîü… ºÖê ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ½ÖéÓ�Ö·ÖÖ†Öë �úß ¿ÖÓ�úß�ÖÔŸÖÖ ¿Öê ²Öã…ŸÖ ÂüÖê�ú´ü ¯Öãµý¾Ö

�êú †ŸµÖÖ“ÖÖ´üÖë ¿Öê †¯ÖÖê-†Ö¯Ö�úÖê °Ö“ÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… ºÖê †¯ÖÖê †ÖŸ²Ö¿Ö²²ÖÖÖ ‥ºÖÓ †ÖŸ²Ö�ÖÖî üºÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ

¿Ö“ÖêŸÖ ÂüÖê �Ö‡Ô Âïü †Öî ü ×�ú¿Öß ±Öß Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë •¿Öê �ÖÖêÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß Âîü…``20

·Öê×�Ö�úÖ Öê `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` ²Öë

ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡ÖÖë �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê •Ö�úß ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ-�Ö×ŸÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ �úß Âîü…

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ×ºÖ¬ÖºÖÖ �úÖ „ÖßºÖÖ �úÖµý�µÖ¯Öæ�ÖÔ Âüß ´üÂüÖ Âîü… `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß °Ö‣ú †¿Ö²ÖµÖ

×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖêÖê ¯Ö´ü ±Öß †¯ÖÖê ¯Öã¡Ö �úÖ ¯ÖÖ·ÖÖ-¯ÖÖê¾Ö�Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ °ÖÖÖ‥ ´ü�ÖŸÖß Âîü ‥ºÖÓ

¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ºÖî¬ÖºµÖ „ÖßºÖÖ �úÖê ¿ºÖß�úÖ´üŸÖß Âîü… ŸÖÖê ¤æü¿Ö´üß †Öê ü †Ö¬Öã×Ö�ú ×ºÖ“ÖÖ´üÖë �úß ÖÖ´üß ¯ÖÏê²Ö Âîü… „ÖÖê

×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖêÖê ¯Ö´ü ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ×ºÖ¬ÖºÖÖ „ÖßºÖÖ �úÖê Ö�úÖ´üŸÖß Âãü‡Ô †¯ÖÖê „Öß„ÖÖ ´üŸÖÖ µÖÖ¤üºÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ±ÖÖ�Ö „ÖÖŸÖß

Âîü… °Ö‣ú �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - `Âü²ÖÖ´üê „Öî¿Öê ¯ÖÏê²Ö ×ºÖ¬ÖºÖÖ „ÖßºÖÖ �êú ÂüÖê²Ö�ãÓú›ü ²Öë Ö „Ö·Ö ¿Ö�úß…` ¯ÖÏê²Ö �úÖ †Ö“Ö´ü�Ö

¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ÖÖ´üß “ÖêŸÖÖÖ �úÖ Âüß ¯Ö×´ü�ÖÖ²Ö Âîü…

²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �êú `‡¤üÖ²Ö²ÖË` ²Öë ²ÖÓ¤üÖ �úê ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ �úß •¤üÖ¢ÖŸÖÖ ºÖÙ�ÖŸÖ Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö

²Öë ²ÖÓ¤üÖ ²Öë °Ö“Ö¯ÖÖ ¿Öê Âüß ¥üœÍü ¿ºÖ±ÖÖºÖ ‥ºÖÓ ¬µÖêµÖ ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ×·Ö‥ †Ö�úÖÓ�ÖÖ ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü „ÖÖê �úÖ·ÖÖÓŸÖ´ü

²Öë ¿¡Öß ¿ÖÓ�ÖšüÖ �úß »ÖÛ…ŸÖ °ÖÖŸÖß Âîü… ºÖÂü ‡ŸÖÖß °Ö·ÖºÖŸÖß ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü ×�ú ºµÖºÖ¿£ÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß

Âîü… ºÖÂü ‥�ú „Öã†ÖÖµý ¿¡Öß �êú µý¯Ö ²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ Âãü‡Ô Âïü… ´üÖ„Öë¦ü ¯ÖÏ¿ÖÖ¤ü ¯ÖÖ�›êü �êú †Ö ãÃÖÖ¸ü - ``´ÖÓ¤üÖ ÃÖÓ•ú»¯Ö²Ö¬¤ü

ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… †¯ÖÖÖ Âü�ú ¯ÖÖÖê �êú ×·Ö‥ Ö ¿ÖÂüß „Ö²ÖßÖ ¯Ö´ü †×¬Ö�úÖ´ü Ö ¿ÖÂüß, †¯ÖÖß „Ö²ÖßÖ ¯Ö´ü ·Ö�Öß

¯îúÛ…™ÒüµÖÖë ²Öë �úÖ²Ö �ú´üÖê �úÖ ŸÖÖê †×¬Ö�úÖ´ü ×²Ö·Öê… ‥�ú †·¯Ö×»Ö×�ÖŸÖ ·Ö›Íü�úß ¯Öæ êü �ÖÖÑºÖ �úÖê ¿ÖÓ�Ö×šüŸÖ �ú´ü

™Òêü…™ü´ü �Ö´üß¤üÖê �úÖ •¯Ö�Îú²Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¿ÖÓ�ÖšüÖ †Öî ü ¯Ö×´ü½Ö²Ö �êú «üÖ´üÖ ºÖÂü »ÖÖê¾Ö�Ö �êú ŸÖÓ¡Ö †×±Ö·ÖÖ�Ö �úß

¿Ö¢ÖÖ �úÖê “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüŸÖß Âîü… ‡ŸÖÖÖ Âüß ÖÂüà ²Ö„Ö¤æü´üÖë �úÖê „ÖÖ�ÖéŸÖ �ú´ü •Âëü •Ö�êú ¯ÖÏ×ŸÖ ÂüÖê ´üÂêü †µÖÖµÖÖë �úÖ

†Âü¿ÖÖ¿Ö ×¤ü·ÖÖ�ú´ü ºÖÂü †×±Ö·ÖÖ�Ö �êú �ú²ÖÖì �úÖ ¯ú·Ö ±Öß •¿Öê ×¤ü·ÖÖê ¤êüŸÖß Âîü…``21

²ÖÓ¤üÖ ¿ºÖµÖÓ „ÖÖ�ÖéŸÖ Âîü †Öî ü •¿Ö¿Öê †Ö¿Ö¯ÖÖ¿Ö �úß ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ±Öß ¯ÖÏê×´üŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ¯ÖÖ¿Ö �êú �ÖÖÑºÖ �úß

šü�ãú´üÖ‡ÔÖ ²Öë �ãú”û �ú´üÖê �úß ‡“”ûÖ ºµÖ…ŸÖ ÂÖêŸÖß Æîü - ``Âü²Ö ŸÖã²ÂüÖ´üß ‥�ú-‥�ú °ÖÖŸÖ ¿ÖãÖ ´üÂêü Âïü †Öî ü �ÖÖÑšü ²Öë

°ÖÖÑ¬Ö ´üÂêü Âïü… „ÖÖê ŸÖã²ÖÖê ×�úµÖÖ Âîü, ºÖÂü Âü²Ö …µÖÖë ÖÂüà �ú´ü ¿Ö�úŸÖê ? †ºÖ»µÖ �ú ëü�Öê… ŸÖã²ÂüÖ´êü ¿ÖÓ�ú™ü ¿Öê Ö

Âü²ÖÖ´üÖ ¿ÖÓ�ú™ü †·Ö�Ö Âîü †Öî ü Ö ¿Ö²ÖÖ¬ÖÖÖ „Öã¤üÖ…``22

´ÖÓ¤üÖ×�úÖß �êú ¿Ö�Ö²Ö ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ²Öë ›üÖò.

�ÖÖê ÖÖ·Ö¤üÖ¿Ö ×·Ö�ÖŸÖê Âîü - `` `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß ²ÖÓ¤üÖ×�úÖß ºÖÖ¿ŸÖ×ºÖ�ú †£ÖÖì ²Öë ‥�ú „Öã†ÖÖµý µÖãºÖŸÖß Âîü, „ÖÖê

�êúºÖ·Ö ¯Ö×´üºÖÖ´ü †Öî ü ¿Ö²ÖÖ„Ö «üÖ´üÖ †¯ÖÖê ×·Ö‥ ×ÖÙ²ÖŸÖ °ÖÓ¬ÖÖÖë �úÖê ÖÂüà ŸÖÖê›ÍüŸÖß ºÖ´üÖË •¿Ö »ÖÖê¾Ö�Ö �êú

×ºÖµý¬¤ü ±Öß ŸÖÖ�ú´ü �Ö›Íüß ÂüÖêŸÖß Âüî, „ÖÖê †Ö„Ö �êú ÖêŸÖÖ†Öë †Öî ü ²ÖÖ×¯úµÖÖ šêü�êú¤üÖ´üÖë «üÖ´üÖ †Ö×¤üºÖÖ×¿ÖµÖÖë †Öî ü

�ÖÏÖ²Öß�ÖÖë ¯Ö´ü �úÂü´ü �êú µý¯Ö ²Öë °Ö´ü¿ÖÖ „ÖÖ ´üÂüÖ Âîü…``23

ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ µÖã�Ö ²Öë ¿¡Öß ¯Öãµý¾ÖÖë �êú ¿Ö²ÖÖÖ †×¬Ö�úÖ´üÖë �úß †¯Öê�ÖÖ �ú´üŸÖß Âïü… •Ö�úÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö Âîü ×�ú

„ÖÖê ×ÖµÖ²Ö ¯Öãµý¾ÖÖë �êú ×·Ö‥ Âîü ºÖê Û¿¡ÖµÖÖë �êú ×·Ö‥ ±Öß ÂüÖêÖê “ÖÖ×Âü‥… ¯Öãµý¾Ö ‥�ú ¿Öê †×¬Ö�ú ×ºÖºÖÖÂü �ú´ü

¿Ö�úŸÖÖ Âîü ¯Ö´ü ¿¡Öß �úÖê †×¬Ö�úÖ´ü ÖÂüà… ²ÖÓ¤üÖ×�úÖß �êú †Öã¿ÖÖ´ü ¯ÖÏê²Ö ‥�ú ¿¡Öß Âîü… †ŸÖ: •¿Ö ¯Ö´ü Öî×ŸÖ�ú

²Öæ·µÖÖë �êú ¯ÖÖ·ÖÖ �úß ×„Ö²²Öê¤üÖ´üß †Ö „ÖÖŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ µÖÂü ¿ÖÖê“ÖÖÖ ×�ú - ``�ÖÖÑºÖ ²Öë ”û: †Öšü ‥ê¿Öê „ÖÖê›Íêü Âëü,

×„ÖÂüÖëÖê ¤æü¿Ö´üÖ ×ºÖºÖÖÂü ×�úµÖÖ Âîü… ²ÖÖÖÖ ×�ú ¯Öãµý¾Ö Âïü, ŸÖÖê …µÖÖ †²²ÖÖ ¿¡Öß ÂüÖêÖê �êú ÖÖŸÖê ¤ü�›ü �úß, ²Ö�ÖÖî·Ö

�úß, ÂêüµÖ ¥üÛ¾™ü �úß ±ÖÖ�Öß¤üÖ´ü Âîü ? µÖ×¤ü ‥ê¿ÖÖ ÖÂüà Âîü ŸÖÖê •Ö ¯Öãµý¾ÖÖë ¿Öê †™ü¯Ö™êü ¯ÖÏ»Ö …µÖÖë ÖÂüà ¯Öæ”ûŸÖÖ �úÖ ê‡Ô

? •Âëü …µÖÖë ÖÂüà ×Ö�úÖ·Ö ¤êüŸÖÖ ‧Ö´ü ¿Öê �úÖê‡Ô ? •Ö�úß ×Ö�ÖÖÂü Öß“Öß …µÖÖë ÖÂüà ÂüÖêŸÖß…``24

²ÖÓ¤üÖ ÖÖ´üß †Û¿²ÖŸÖÖ �úß •¤Ëü‧ÖÖê¾Ö�ú Âîü… •¿Öê ÖÖ´üß �êú ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²Öë ¯ÖÏÖ“ÖßÖ ×²Ö£Ö�ú †µÖÖê�µÖ ·Ö�ÖŸÖê ÂîüÓ…

•¿Ö�úÖ ÖÖ´üßºÖÖ¤üß ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö ¯Öãµý¾Ö ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ÖÖ´üß �úß Û¿£Ö×ŸÖ ¯Ö´ü ºµÖ×£ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü - ``¿ÖßŸÖÖ �úß

†Û�Ö¯Ö´üß�ÖÖ •¿Öê ¿ÖÂüß ÖÂüà ·Ö�ÖŸÖß… ²ÖÖŸÖÖ ¿ÖŸµÖºÖŸÖß �úÖ †¯ÖÖß °ÖÂãü†Öë �úÖê ºÖÓ»Ö “Ö·ÖÖÖê �úß �ÖÖ×ŸÖ´ü ․ú×¾Ö

ºµÖÖ¿Ö �êú ¿ÖÖ²ÖÖê ÖÓ�Öß †ºÖ¿£ÖÖ ²Öë �Ö›Íüß �ú´ü ¤êüÖÖ, •¿Öê †¯Ö´üÖ¬Ö ·Ö�ÖŸÖÖ Âîü… �ãÓúŸÖß �úÖ ¯Ö´ü¯Öãµý¾ÖÖë (‡¦ü,

†Û�Ö, ºÖµý�Ö) ¿Öê ºÖÓ»Ö “Ö·ÖÖÖê �êú ×·Ö‥ ¯Öã¡Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖÖ ŸÖ£ÖÖ ¦üÖî Ö¤üß �úÖê †¯ÖÖê ¯ÖÖÑ“ÖÖë ¯Öã¡ÖÖë ²Öë °ÖÖÑ™üÖÖ,

‥�ú †Öî üŸÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¤æü¿Ö´üß †Öî üŸÖ �úÖê ‧ÖÖê üŸÖ²Ö †µÖÖµÖ †Öî´ü �ãú�ú²ÖÔ ·Ö�ÖŸÖÖ Âîü… ¦üÖî Ö¤üß ŸÖÖê •¿Öê ×�ú¿Öß

×Ö´üßÂü †Öî ü �ãú�ú²ÖÔ ¿¡Öß ¿Öê ±Öß „µÖÖ¤üÖ ¤üµÖÖ �úÖ ¯ÖÖ¡Ö ·Ö�ÖŸÖß Âîü…``25

×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ²ÖÓ¤üÖ �êú ¿Ö°Ö·Öß�ú´ü�Ö �êú µý¯Ö �úÖê ¤êü�Ö�ú´ü ´üÖ„Öê¦ü µÖÖ¤üºÖ ×·Ö�ÖŸÖê Âîü -

``²ÖÂüÖÖ�Ö´üßµÖ ²Ö¬µÖºÖ�ÖÔ �úß ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß †Öî ü ¯ÖÖÑºÖÖë �êú Öß“Öê „Ö²ÖßÖ �úß ŸÖ·ÖÖ»Ö �ú´üŸÖß �ú£ÖÖ-ÖÖ×¸üµÖÖë •êú

°Öß“Ö �ÖÖÑºÖ �úß ²ÖÓ¤üÖ ‥�ú †„Öß°Ö ×Ö´üßÂü, ×Ö¾�úºÖ“Ö, ×Ö“”û·Ö, ¿ÖÓ�ú·¯Ö¥üœÍü ÖÖ´üß �úÖ ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ·Öê�ú´ü

•±Ö´üŸÖß Âîü…``26

`‡¤üÖ²Ö²ÖË` �úß ²ÖÓ¤üÖ×�úÖß »ÖÖê×¾ÖŸÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖê †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ „ÖÖ�ÖéŸÖ �ú´üŸÖß

Âîü, •Âëü ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úß ¯ÖÏê ü�ÖÖ ¤êüŸÖß Âîü… ºÖÂü •Âëü ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖß Âîü ×�ú †¯ÖÖê ±ÖÖ�µÖ �úÖê ·Öê�ú´ü ×ÖÛ¾�ÎúµÖ °ÖÖê ´üÂüÖÖ

†µÖÖê�µÖ Âîü… ²Öã�ú§ü´ü �úß °ÖÖŸÖ �ú²Ö„ÖÖê ü �ú´üŸÖê Âîü… ²ÖÖ×·Ö�ú ¿Öê ›ü´üÖÖ ²Ö„Ö¤æü´ü �êú ×·Ö‥ •×“ÖŸÖ ÖÂüà Âîü… ºÖÂü

•Âëü ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖß Âîü ×�ú - ``´ÖÖ×·Ö�ú ! �úÖÂêü �úÖ ²ÖÖ×·Ö�ú ? ÂüÖê�ÖÖ †¯ÖÖê �Îêú»Ö´ü �úÖ ²ÖÖ×·Ö�ú ! †¯ÖÖß

¯ÖÂüÖ×›ÍüµÖÖ �úÖ ¯ÖÖÑ“Ö ¿ÖÖ·Ö �êú ×·Ö‥ ²ÖÖ×·Ö�ú… ŸÖã²ÂüÖ´üÖ ²ÖÖ×·Ö�ú …µÖÖê Âãü†Ö ? ºÖÂü ±Öß�Ö ÖÂßÓ ¤êüŸÖÖ ŸÖã²Âëü… Ö

¿Ö¤üÖºÖÎŸÖ ·Öã™üÖŸÖÖ ŸÖã²ÂüÖ´êü ×·Ö‥… •·Ö™üÖ ŸÖã²ÂüÖ´üß ²ÖêÂüÖŸÖ �úÖ �ú„ÖÔ¤üÖ´ü ´üÂüŸÖÖ Âîü… �îú¿Öê “ÖêŸÖÖ‥Ñ ŸÖã²Ö ²Öæ ü�ÖÖë �úÖê

×�ú „Öî¿Öê ‡Ö�êú ¯ÖÖ¿Ö �Îêú»Ö´ü Âïü, ¯ÖÂüÖ×›ÍüµÖÖÑ Âïü, ²Ö»ÖàÖê Âïü, ×�ú¿ÖÖÖÖë �êú ¯ÖÖ¿Ö �ÖêŸÖ Âïü, †¯ú¿Ö´üÖë �êú ¯ÖÖ¿Ö •Ö•úß

¯Ö¤ü¾Öß Æîü, ´ÖÓ¡Öß-¿ÖÓ×¡ÖµÖÖë �êú ¯ÖÖ¿Ö •Ö�úß �Ö§üß-•ãú¿Öá Âîü, •¿Öß ŸÖ´üÂü ŸÖã²ÂüÖ´êü ¯ÖÖ¿Ö ŸÖã²ÂüÖ´üß ²ÖêÂüÖŸÖ Âîü, ŸÖã²ÂüÖ´êü

ÆüÖ£Ö-¯ÖÖÑºÖ, ŸÖã²ÂüÖ´üÖ „ÖßºÖ™ü Âîü…``27

²ÖÓ¤üÖ×�úÖß �êú �ú£ÖÖ �úÖê ¿ÖãÖ�ú´ü ²Ö„Ö¤æü´ü †Öã±ÖºÖ �ú´üÖê ·Ö�Öê ×�ú ²ÖÖÖÖë

ºÖê ±ÖÖ�ÖºÖŸÖ ¿Öê ±Öß °Ö›ÍüÖ ‟ÖÖÖ ¿ÖãÖ ´üÂêü Âîü… •Ö�êú „ÖßºÖÖ �úß ´üÖ²ÖÖµÖÖ °ÖÖÑ“Ö ´üÂüß ÂüÖê ²ÖÓ¤üÖ… •Ö²Öë

†ÖŸ²Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö „ÖÖ�ÖéŸÖ Âãü†Ö…

²ÖÓ¤üÖ×�úÖß ¿ÖÖÂü¿Öß Âîü… ºÖÂü †µÖÖµÖ �êú ×ºÖµý¬¤ü �Ö›Íüß ÂüÖêŸÖß Âîü… »ÖÖ¿Ö�úßµÖ �úÖµÖÖÔ·ÖµÖÖë ²Öë ±Öß

•¿Ö�úÖ ¤ü°Ö¤ü°ÖÖ Âîü… „Ö°Ö ºÖÂü £ÖÖÖê „ÖÖŸÖß Âîü ŸÖÖê ×¿Ö¯ÖÖÂüß µÖÂüßÓ �úÂüŸÖÖ Âïü ×�ú ·ÖÖê ×¯ú´ü †Ö �Ö‡Ô ²ÖÓ¤üÖ×�úÖß

‡¿Ö�úß °ÖÖŸÖ ¤üßºÖÖÖ ÖÂüà ²ÖÖÖê�ÖÖ… †Ó¤ü´üºÖÖ·Öê �ú²Ö êü ²Öë ¤üßºÖÖÖ Öê •¿Ö�úÖ ¿ºÖÖ�ÖŸÖ ×�úµÖÖ… •¿Ö�úß ¯ÖÏ»ÖÓ¿ÖÖ

�ú´üŸÖê Âãü‥ ºÖÂü �úÂüÖê ·Ö�ÖÖ - `²ÖÖÖ �ÖµÖÖ ŸÖã²ÂüÖ´üß ×Âü²²ÖŸÖ �úÖê �úÖê‡Ô †Öî ü ÂüÖêŸÖß ŸÖã²ÂüÖ´üß „Ö�ÖÂü ŸÖÖê ´üÖ„ÖÖ ¿ÖÖ°Ö,

¯Ö´ü ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖß †±Öß ŸÖ�ú… ×ÖÙ±Ö�ú-×Ö›ü´ü ‡¿Öß �úÖê �úÂüŸÖê Âîü…` �úÂü�ú´ü •¿ÖÖê ²ÖÓ¤üÖ×�úÖß �úÖê °ÖîšüÖê �êú ×·Ö‥

�ãú¿Öá ¤üß †Öî ü •¿Ö¿Öê ºÖÂü †×ŸÖ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ £ÖÖ ×�ú ²ÖÓ¤üÖ×�úÖß Ö ê ŸÖ›üÖ�ú ¿Öê •¿Öê ŸÖßÖ £Ö¯¯Ö›ü ·Ö�ÖÖ

×¤ü‥… µÖÂü ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ²ÖÓ¤üÖ×�úÖß �úß ×Ö±ÖÔµÖŸÖÖ ‥ºÖÓ •¿Ö�êú ¿Ö°Ö·ÖÖ µý¯Ö �úß ¿ÖÖ�Ö ¤êüŸÖÖ Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü ²Öî¡ÖêµÖß

¯Öã¾¯ÖÖ Öê ¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ¿¡Öß �êú ×ºÖ¦üÖêÂü �úÖê ²ÖÓ¤üÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê †×±ÖºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

ÖÖ´üß ×�ú¿Öß �êú †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �úÖê ‥�ú ¿Öß²ÖÖ ŸÖ�ú Âüß ¿ÖÂüÖ �ú´ü ¿Ö�úŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�êú °ÖÖ¤ü ºÖÂü

†°Ö·ÖÖ ¿Öê ¿Ö°Ö·ÖÖ °ÖÖ „ÖÖŸÖß Âîü… ¿Öã�ÖÖÖ �úÖ †×±Ö·ÖÖ�Ö ¤êü×Âü�ú »ÖÖê¾Ö�Ö �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ Âîü… •¿Ö�êú „ÖÖê ü-

„Ö°Ö´ü¤ü¿ŸÖß ¿Öê ºÖÂü †Ö�ÎúÖê×»ÖŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü †Öî ü ‥�ú ×¤üÖ “ÖÖ�æú ¿Öê •¿Ö�úß ÂüŸµÖÖ �ú´ü ¤êüŸÖß Âîü… ‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü

²ÖÓ¤üÖ �úß †¿ºÖ¿£ÖŸÖÖ ¯Ö´ü •¿Öê ×²Ö·ÖÖê �êú ×·Ö‥ �îú·ÖÖ»Ö ²ÖÖ¿ŸÖ´ü †ÖŸÖÖ Âîü †Öî ü ºÖÂü •¿Ö�úß ×ºÖºÖ»ÖŸÖÖ �úÖ

·ÖÖ±Ö •šüÖ�ú´ü •¿Ö ¯Ö´ü °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü �ú´üŸÖÖ Âîü… ŸÖ°Ö �ãú¿Öã²ÖÖ �êú †Ó¤ü´ü °Öîšüß „ÖÖ�ÖéŸÖ ÖÖ´üß �éú¬¤ü ÂüÖê�ú´ü �îú·ÖÖ»Ö

¯Ö´ü ·ÖÖšüß ¯ÖÏÂüÖ´ü �ú´üŸÖß Âãü‡Ô �úÂüŸÖß Âïü - ``†Öê ŸÖê üß ÖÖ¿Ö ÂüÖê „ÖÖ‥ ? šüšü´üß °ÖÑ¬Öî ŸÖã²ÂüÖ´üß ! Âãü·Ö�úß ¯Ö´îü ŸÖã²Ö

¯Öî......… ²ÖÖê üß ²ÖŸÖÖ´üß, „Öê �îú·Ö¿ÖºÖÖ ! �îú·ÖÖ¿Ö ²ÖÖ¿™ü´ü ! †°Ö ŸÖÖêµÖ ÖÂüà ”ûÖê›Íëü�Öê Âü²Ö…``28

ºÖÂü •¿Ö

�ãú�ú²Öá �îú·ÖÖ¿Ö ¯Ö´ü £Öæ�úŸÖß ±Öß Âîü…

•¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë �ãú¿Öã²ÖÖ �úÖ “Ö×´ü¡Ö ¯Ö Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ¿¡Öß �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ Âãü†Ö Âîü… †Ö„Ö �úß ¿¡Öß ²Öæ�ú

ÂüÖê�ú´ü •¿Ö ¯Ö´ü £ÖÖê Öê �Ö‥ ¿ÖÓ°ÖÓ¬ÖÖë ¯Ö´ü ¯ÖÏ»Ö×“ÖÂü �Ö›Íüß �ú´üŸÖß Âîü… �ãú¿Öã²ÖÖ �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``×°ÖÖæ, Âü²Öë ‥�ú

°ÖÖŸÖ ¿Ö²Ö†ÖÖ†Öë, ×�ú µÖê ×´ü»ŸÖê-ÖÖŸÖê †Öî ü ²Ö´ü„ÖÖ¤ü ×�ú¿ÖÖê °ÖÖÖ‡Ô ? ×�ú¿ÖÖê ×¿Ö´ü„Öß Âîü °ÖÓ¬ÖÓÖÖë �úß ´üßŸÖ ? „ÖÖê

ÖÖ²Ö ·ÖêŸÖß ÂüÖê •ÖÖê ? ²ÖÖã ºµÖÖ¿Ö Öê ? ×´ü×¿ÖµÖÖë-²Öã×ÖµÖÖë Öê ? ¤êüºÖŸÖÖ†Öë Öê ×�ú ´üÖ“”û¿ÖÖë Öê ?``29

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ¿ÖÖêÖ¯Öã üÖ �ÖÖÑºÖ ²Öë „ÖÖ×ŸÖµÖ †Ö¬ÖÖ´ü ¯Ö´ü ±Öê¤ü±ÖÖºÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã »µÖÖ²Ö·Öß �úÖ

¿Ö²ÖÖ„Ö ×�ú¿Öß ŸÖ´üÂü �êú ±Öê¤ü±ÖÖºÖ Ö ²ÖÖÖŸÖê Âãü‥ ‥�úÖŸ²Ö ±ÖÖºÖ ¿Öê ´üÂüŸÖÖ Âîü… »µÖÖ²Ö·Öß �ÖÖÑºÖ �úß ‡¿Ö •¤üÖ¢ÖŸÖÖ

�úß ¯ÖÏ»ÖÓ¿ÖÖ °Ö‣ú ±Öß �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Öß •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë �ÖÖÑºÖ �êú �ÖãÓ›üÖë «üÖ´üÖ ºÖî¬ÖºµÖ „ÖßºÖÖ „Öß ´üÂüß ÖÖ×´üµÖÖë �úß

„Ö²ÖßÖ-„ÖÖµÖ¤üÖ¤ü Âü›Íü¯ÖÖê �úß ¯ÖÏºÖé×¢Ö �úß †Öê ü ¿ÖÓ�êúŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×´üµÖÖë �êú

»ÖÖê¾Ö�Ö �úÖ �úÖ´ü�Ö ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ŸÖ™ü¿£ÖŸÖÖ ‥ºÖÓ •¤üÖ¿ÖßÖŸÖÖ �úß ±ÖÖºÖÖÖ Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ²ÖÓ¤üÖ ²Öë ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú

¥üÛ¾™ü Âîü… ºÖÂü ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖê ¿ÖÓ�Ö×šüŸÖ �ú´ü †¯ÖÖê »ÖÖê¾Ö�Ö �êú ×ºÖµý¬¤ü †ÖºÖÖ„Ö •šüÖÖê �êú ×·Ö‥ “Öê×ŸÖŸÖ �ú´üŸÖß

Âîü… •¿Ö�úÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö Âîü ×�ú ÖÖ´üß ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ŸÖ±Öß ¿Ö»Ö…ŸÖ ÂüÖê ¿Ö�úŸÖß Âîü „Ö°Ö ºÖÂü †¯ÖÖß

†Û¿²ÖŸÖÖ �úÖê ¯ÖÂü“ÖÖÖê †Öî ü †µÖÖµÖ �êú ×ºÖµý¬¤ü ¿ÖÖ²Öæ×Âü�ú ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú ëü…

`“ÖÖ�ú` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ¿ÖÖ´Óü�Ö �Öãµý�ãú·Ö �êú �ú×šüÖ †Öã»ÖÖ¿ÖÖ �úÖê ŸÖÖê›Íü�ú´ü ²Öã…ŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… ºÖÂü

¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖß ±Öß Âîü… †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ ´Óü„ÖßŸÖ �úÖê ¯úŸÖêÂüØ¿ÖÂü „Öî¿Öê ºµÖÛ…ŸÖ ¿Öê °Ö“Ö�ú´ü ´üÂüÖê �úß ¿Ö·ÖÖÂü ¤êüŸÖß Âîü…

ºÖÂü „ÖÖÖŸÖß Âîü ×�ú ¿Ö²Ö£ÖÔ ·ÖÖê�Ö �ÖãÖÖÂü �ú´ü�êú ±Öß ¿Ö²²ÖÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´ü ·ÖêŸÖê Âïü… •¿Ö�úß ¯ãú¯êú´üß °ÖÂüÖ ´êü»Ö²Ö

�úß ÂüŸµÖÖ ”û·Ö-�ú¯Ö™ü ¿Öê �úß „ÖÖŸÖß Âîü… ŸÖ°Ö ºÖÂü ¯ÖÏ�ÖÖê×±ÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü ²ÖÂüÖ±ÖÖ´üŸÖ �úß ¦üÖî Ö¤üß �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¯ÖÏ�Ö

�ú´üŸÖß Âîü ×�ú - `„Ö°Ö ŸÖ�ú ÂüŸµÖÖ êü �úÖê Âü£Ö�ú›Íüß ÖÂüà ·Ö�Ö „ÖÖŸÖß ŸÖ°Ö ŸÖ�ú †¯ÖÖê °ÖÖ·Ö ÖÂüà ¿Ö²Öê™êü�Öß…`

†ÓŸÖŸÖ: ºÖÂü ÂüŸµÖÖ êü �úÖê Âü£Ö�ú›Íüß ·Ö�ÖºÖÖÖê ²Öë ¿Ö¯ú·Ö ÂüÖêŸÖß Âîü…

`“ÖÖ�ú` �úß ¿ÖÖ Óü�Ö Öê †Öã±ÖºÖ ×�úµÖÖ ×�ú ¯Öãµý¾Ö ¿Ö¢ÖÖ ÖÖ´üß-µÖÖŸÖÖÖ �úÖ �úÖ´ü�Ö Âîü… ºÖÂü †°Ö·ÖÖ

„ÖßºÖÖ �êú †ÖÑ¿Öæ °ÖÂüÖŸÖß ¯ÖÏºÖé×¢Ö �úÖê °Ö¤ü·ÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü †µÖÖµÖß ›üÖê×´üµÖÖ �úÖê “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüŸÖß

Âãü‡Ô µÖÂü �úÂüŸÖß Âîü ×�ú - ``»Ö¯Ö£Ö ·Öß Âîü ×�ú, ›üÖê×´üµÖÖ, ²Öï ŸÖã†Öê ”ûšüß �úÖ ¤æü¬Ö µÖÖ¤ü �ú´üÖ ¤æÑü�Öß, “ÖÖÂêü ²Öã†Öê ‡¿Ö�êú

×·Ö‥ �ãú”û ±Öß �ú´üÖÖ ¯Ö›Íêü… ²Öê üß °ÖÂüÖ �úÖê ¿Ö„ÖÖ ¤êüÖê ºÖÖ·ÖÖ ŸÖæ �úÖîÖ ÂüÖêŸÖÖ £ÖÖ…``30

¯Öãµý¾Ö ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ºµÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë ¿¡Öß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †µÖÖµÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… „Ö°Ö ×“Ö´üÖê·ÖßºÖÖ·Öß ¯Ö´ü “Öã›îü·Ö “ÖœÍüß Âîü…

†ŸÖ: •¿Ö “Öã›Íîü·Ö �úÖê ±Ö�ÖÖÖê �êú ×·Ö‥ ×“Ö´üÖê·Öß ºÖÖ·Öß ¯Ö´ü †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü ×�ú‥ „ÖÖŸÖê Âîü •¿Öê †Öï¬ÖÖ�ú´ü ×²Ö“ÖÔ �úÖ

¬Öã†ÖÑ ×¤üµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ‥ê¿Öê ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö �úÖê ¤êü�Ö�ú´ü ¿ÖÖ´Óü�Ö �ÎúÖê×¬ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü †Öî ü µÖÂüß �úÂüŸÖß Âîü ×�ú - `‡¿Ö �ÖÖÑºÖ

²ÖêÓ ×�ú¿Öß ²Ö¤Ôü �úÖê ‡¿Ö ŸÖ´üÂü ×²Ö´ü“Öß �êú ¬ÖãÑ‥ ¯Ö´ü †Öï¬ÖÖµÖÖ ×�ú¿Öß Öê…`

µÖ£ÖÖ£ÖÔŸÖ: �ÖÖÑºÖ ²Öë ×»Ö�ÖÖ �úÖ †±ÖÖºÖ Âîü… ÖÖ´üß ×»Ö�ÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ •¤üÖ¿ÖßÖŸÖÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ×»Ö×�ÖŸÖ

¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖ �ÖÖÑºÖ ²Öë °ÖÂãü °ÖÖ�ú´ü †ÖÖÖ ¿Ö±Öß �úÖê †Ö»“ÖµÖÔ“Ö×�úŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… ¿ÖÓ¿�éúŸÖ �êú »Öã¬¤ü »·ÖÖê�ú �úÂüÖê

ºÖÖ·Öß, •¿Ö�úÖ †£ÖÔ °ÖŸÖÖÖêºÖÖ·Öß ¿ÖÖ´Óü�Ö �êú †ÖÖê ¿Öê •¿Ö�êú ¯Ö×ŸÖ, ¤êüºÖ´ü †Öî ü ¿Ö¿Öã ü �úÖ ¿Ö²²ÖÖÖ °ÖœÍü „ÖÖŸÖÖ

Âîü… ´Óü„ÖßŸÖ ŸÖÖê �úÂüŸÖÖ ±Öß Âîü ×�ú •¿Ö�êú ×²Ö¡Ö •¿Ö¿Öê ‡Ô¾µÖÖÔ �ú´üŸÖê Âîü… „ÖÖ™ü ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ‥ê¿Öß ¯ÖœÍüß-×»Ö•Öß

·Ö›Íü�úß †Öî ü ºÖÂü ±Öß �Öãµý�ãú·Ö ²Öë ¯ÖœÍüß Âãü‡Ô �úÖ ²Öã�úÖ°Ö·ÖÖ �úÖò·Öê„Ö �úß ¯ÖœÍüß ×·Ö�Öß ·Ö›Íü�úß ¿Öê …µÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ?

µÖ×¤ü µÖÂü ºÖÂü �úÖêµÖ·Ö Âîü ŸÖÖê ºÖÂü ×ŸÖŸÖ·Öß…

²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ Öê ¿¡Öß †Öî ü ¯Öãµý¾ÖÖë �êú ×·Ö‥ ×Ö¬ÖÖÔ×´üŸÖ †·Ö�Ö-†·Ö�Ö Öî×ŸÖ�ú ²ÖÖÖ¤Óü›ü ¯Ö´ü ¯ÖÏ»Ö×“ÖÂü

·Ö�ÖÖµÖÖ Âîü… `“ÖÖ�ú` �úß ´êü»Ö²Ö ×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖê „ÖÖÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË �Ö±ÖÔºÖŸÖß ÂüÖêŸÖß Âîü †Öî ü †ŸµÖÓŸÖ ×Ö±ÖÔµÖŸÖÖ �êú

¿ÖÖ£Ö ¿ÖÖ¿Ö ¿Öê µÖÂü ¯ÖÏ»Ö �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - ``ŸÖã²ÂüÖ´êü ¯ÖæŸÖ �úß ×“ÖŸÖÖ šÓü›üß ¿Öê „ÖÖÖê ¿Öê …µÖÖ ²Öê üß ¤êüÂü �úß †Ö�Ö

²Öã†Ö „ÖÖŸÖß? „ÖßŸÖÖë-²Ö´üŸÖÖë �úÖ ±Öê¤ü ±Öß ±Öæ·Ö �Ö‡Ô ŸÖã²Ö ? °Öê™üÖ �êú ¿ÖÓ�Ö ²Öï ±Öß ²Ö´üß ²ÖÖÖ ·Öß ?``31

•¿Ö�úß °Ö›Íüß °ÖÂüÖ ¿ÖÖ´Óü�Ö ¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ �úÖ ¯ÖÏŸÖß�ú Âîü… ºÖÂü †µÖÖµÖ �ú´üÖê ºÖÖ·Öê �êú ¿ÖÖ£Ö ´üÂüÖê �úê

�úÖ´ü�Ö †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ ¯Ö´ü ºµÖÓ�µÖ �ú´üŸÖß Âîü… •¿Öê ½Öß¬Ö´ü ²ÖÖ¿ŸÖ´ü †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖÏÖêŸ¿ÖÖ×ÂüŸÖ �ú´üŸÖÖ

Âîü… ºÖÂü ¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖê ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖÖ Âîü ×�ú - `„ÖÖŸÖ´ü �êú °ÖÖ¤ü †�Ö´ü ×�ú¿Öß �úÖê �ÖæÑ™êü ¿Öê °ÖÖÑ¬ÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖê

†ÖÑ�ÖÖ ×·Ö¯ÖŸÖß, ‧Ö´ü ¿ÖÂêü„ÖŸÖß †Öî´üŸÖë Âîü…` ½Öß¬Ö´ü �êú ¿ÖÂü„Ö ¿ºÖÖ±ÖÖ×ºÖ�ú ¿ºÖ±ÖÖºÖ, •¿Ö�úÖ ¿ÖÖ´Óü�Ö �êú

ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úÖê ×ºÖ�ú×¿ÖŸÖ �ú´üÖê ÂêüŸÖã ¿ÖÂüÖµÖŸÖÖ �ú´üÖÖ †Ö×¤ü ×ºÖ»Öê¾ÖŸÖÖ†Öë �êú �úÖ´ü�Ö ¿ÖÖ´Óü�Ö •¿Ö¿Öê ¤êü×Âü�ú

¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö °ÖÖÖŸÖß Âîü †Öî ü ‡¿Ö²Öë ºÖÂü ×�ú¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ ¿ÖÓ�úÖê“Ö †Öã±ÖºÖ ÖÂüà �ú´üŸÖß… •¿Ö�úÖ µÖÂü ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü

ÖÖ´üß ×ºÖ¾ÖµÖ�ú Ö‡Ô ¥üÛ¾™ü �úÖ ¯Ö×´ü“ÖÖµÖ�ú Âîü…

�éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú •¯ÖµÖÖ¿Ö `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö` �úß ”ãûÖÖ ×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖê „ÖÖÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ±Öß ºÖî¬ÖºµÖ

�úÖ ¤ãü�Öß „ÖßºÖÖ ÖÂüà „ÖßÖÖ “ÖÖÂüŸÖß… •¿Öê °Ö‣ú†Ö„Öß ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖß Âîü ×�ú ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ×ºÖ¬ÖºÖÖ �úÖê ‥�ú

×ºÖ×»Ö¾™ü ¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ †Öã»ÖÖ×¿ÖŸÖ „ÖßºÖÖ ºµÖŸÖßŸÖ �ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü… •¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - `�ú·ÖÖ‡µÖÖÑ ¿ÖæÖß ÂüÖê

„ÖÖ‥Ñ ŸÖÖê •²ÖÏ ±Ö´ü �úÖê ·ÖÖÖŸÖ-²Ö·ÖÖ²ÖŸÖ… ‥ê¿Öê ²Öë �úÖÖ †ÖÑ�Ö ²ÖæÑ¤ü�ú´ü Âüß †Ó�Öã×·ÖµÖÖë �êú °Ö·Ö “Ö·ÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ

ÂüÖêŸÖÖ Âîü… °ÖÂãüŸÖê üß ¯Ö›Íüß Âîü ‥ê¿Öß… Âü²ÖÖ´üß ²ÖÖÖÖê ŸÖÖê ¿ÖŸ¿ÖÓ�Ö ¯Öæ„ÖÖ ²Öë ²ÖÖ ·Ö�ÖÖ†Öë ”ãûÖß, •¿Öß ¿Öê ºÖ…ŸÖ

�ú™êü�ÖÖ…``32

„Ö°Ö ‧Ö´ü �úß Û¿¡ÖµÖÖÑ „Ö²ÖãÖÖ ¿ÖÖÖ �ú´üÖê „ÖÖŸÖß Âîü ŸÖÖê ºÖê ”ãûÖß ×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�êú

�ú²Ö êü �êú †Ö�Öê ¿Öê ÖÂüà ×Ö�ú·ÖŸÖß ¯Öß”êû ¿Öê ×Ö�ú·ÖŸÖß Âîü… ŸÖ°Ö ”ãûÖß �ÎúÖê×¬ÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü �úÂüŸÖß Âîü µÖÂü �îú¿ÖÖ

¿Ö²ÖÖ„Ö Âîü, „ÖÂüÖÑ ×ºÖ¬ÖºÖÖ �úÖê ‥�ú ¿¡Öß ÖÂüà ²ÖÖÖÖ „ÖÖŸÖÖ… •¿Ö�úß ºµÖ£ÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú - ``‥�ú ÖÖ²Ö ¬Ö´ü ×¤üµÖÖ

Æü´ÖÖ´üÖ, ×ºÖ¬ÖºÖÖ… ºÖÂü ŸÖÖê Âü´ü ¿Ö�Öã�Ö »ÖÖ¿¡Ö �êú °ÖÖÂü´ü, •¿Ö ¯Ö´ü ‡Ö ¿Ö°Ö �ÖÖ×²ÖµÖÖë-ÖÖ�úÖ×²ÖµÖÖë �êú ×„Ö²²Öê¤üÖ´ü

±Öß Âü²Öß… ‡Ö�êú ×·Ö‥ ¤ãü°ÖÖ´üÖ ¿Öê ×Ö�úÖ·Ö ·Öê ×°Ö”ãû‥ †Öî ü ×™ü�ãú·Öß… Âü¤ü Âîü †Ó¬Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö �úß…``33

•¿Öê

×•úÃÖß ×¾Ö¬Ö¾ÖÖÁÖ´Ö ´Öë ³Öê„ÖÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÂü •¿Ö�úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ

�úÖê “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüŸÖß Âãü‡Ô ¿Ö êú¤ü �ú¯Ö›Íêü Ö ¯ÖÂüÖ�ú´ü ´Óü�ÖßÖ �ú¯Ö›Íêü ¬ÖÖ´ü�Ö �ú´üŸÖß Âîü… †²²ÖÖ Öê •¿Ö¿Öê �úÂüÖ ±Öß £ÖÖ

×�ú ŸÖã²Ö ´Óü�Ö-×²Ö¸Óü•Öß ¬ÖÖê×ŸÖµÖÖÑ �îú¿Öê ¯ÖÂüÖÖê�Öß ? ŸÖ°Ö ”ãûÖÖ Öê �úšüÖê üŸÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö µÖÂüß �úÂüÖ ×�ú - `†²²ÖÖ` ‡Ö

×´üºÖÖ„ÖÖë ²Öë …µÖÖ ´ü�ÖÖ Âîü… Âü²Ö ‥ê¿Öß ¤ãü»²ÖÖß †¯ÖÖê ¯Ö´ü �ú±Öß Ö ·ÖÖ¤ëü�Öê… ×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖê�ú´ü ±Öß ×ºÖ¬ÖºÖÖ �úÖ

„ÖßºÖÖ Ö †¯ÖÖÖÖê ºÖÖ·Öß ”ãûÖÖ †²²ÖÖ �úß Ö„Ö´üÖë ²Öë ×°Ö�Ö›îü·Ö Âüß Âîü…

‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü ”ãûÖÖ †¯ÖÖß µý�úß Âãü‡Ô ¯ÖœÍüÖ‡Ô ¯ÖãÖ: ¯ÖÏÖ Óü±Ö �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Ö¿Öê µÖÂüß ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú

”ãûÖÖ †Ö¬Öã×Ö�ú ×ºÖ“ÖÖ´üÖë ¿Öê ¯ÖÏ±ÖÖ×ºÖŸÖ Âîü… ºÖÂü ×ºÖ¬ÖºÖÖ „ÖßºÖÖ �úÖ °ÖÓ×¤üÖß µý¯Ö, ¯ÖÏÖ“ÖßÖ µý×œÍüµÖÖë, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú

²ÖÖµÖŸÖÖ†Öë �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü…

`×¤ü»ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë �éú¯ÖÖÖÖ´üÖµÖ�Ö �úß ¯ÖŸÖß �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß �úÖê „Ö°Ö µÖÂü ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú

•¿Ö�êú ¯Ö×ŸÖ �êú ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖê ¿Öê ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö Âîü †Öî ü •¿Ö¿Öê ¤üÖê ¿ÖÓŸÖÖÖ ±Öß Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ ¿Öê °Ö¤ü·ÖÖ ·ÖêÖÖ

“ÖÖÂüŸÖß Âîü… ›üÖò. ×Ö²ÖÔ·ÖÖ „ÖîÖ �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``•ÖÖÖ¤üÖÖß ÃÖ´Ö†Öß „ÖÖÖê ºÖÖ·Öß �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß †¯ÖÖß „Ö°ÖÖÖ,

°Öê²ÖÖî�êú •¯ÖÛ¿£Ö×ŸÖ, ×�ú¿Öß „ÖêºÖ´ü �êú ×·Ö‥ ×„Ö¤ü †Öî ü ×¯ú´ü †¿ÖÂüµÖÖê�Ö ¿Öê µÖÖ ×¯ú´ü „µÖÖ¤üÖ ¿Öê „µÖÖ¤üÖ “ÖÖê üß-

×”û¯Öê ±Öî üÖê °ÖÖ°ÖÖ �úß Âü²Ö×°Ö¿ŸÖ´ü ÂüÖê�ú´ü ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö ·Öê ·ÖêŸÖß Âîü…``34

×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß

µÖª×¯Ö ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ÖÖ´üß �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖµý¯Ö Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã „Ö°Ö •¿Öê ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú •¿Ö�êú ¯Ö×ŸÖ �êú

ºÖê»µÖÖ¯Öã¡Öß ²ÖÂü�ú �êú ¿ÖÖ£Ö †ºÖî¬Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö Âîü… ŸÖ°Ö ºÖÂü �ÎúÖê×¬ÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü µÖÂüß �úÂüŸÖß Æîü ×•ú - `†Ö¯Ö ‡¿Ö

�ÖÖÖ¤üÖÖ �úß �ÖÖ�ú •›ÍüÖÖê ¯Ö´ü …µÖÖë ŸÖã·Öê Âîü… Âü²Ö †Ö¯Ö�úÖê ÖÂüà ±ÖÖŸÖê ŸÖÖê...…` ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖÂü°Ö �úÖ †¯ÖÖß

ºÖî¬Ö ¿ÖÓŸÖÖÖÖë �úÖê ”ûÖê›Íü�ú´ü †ºÖî¬Ö ¿ÖÓŸÖÖÖÖë ¿Öê ²ÖÖêÂü ´ü�ÖÖÖ •¿Öê µÖÖê�µÖ ÖÂüà ·Ö�ÖŸÖÖ… ºÖÂü ¿ÖÖî×ŸÖµÖÖ ›üÖÂ ü ÃÖê

„Ö·ÖÖê ·Ö�ÖŸÖß Âîü †Öî ü ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë �úÂüŸÖß Âîü ×�ú µÖ×¤ü ºÖÂü •Ö�úß „Ö�ÖÂü ¯Ö´ü ÂüÖêŸÖß ŸÖÖê ¿Öî ü-¿Ö¯ÖÖ™êü �êú

°ÖÂüÖÖê ²ÖÂü�ú �êú ¤üÖêÖÖë °Ö““ÖÖë �úÖê ŸÖÖ·ÖÖ°Ö ²Öë �Öã²Ö �ú´üºÖÖ ¤êüŸÖß… ºÖÂü †¯ÖÖß †Û¿²ÖŸÖÖ ¿Öê “Öê×ŸÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü ¯Ö×ŸÖ

• êú ¿¯Ö»ÖÔ �úÖê ±Öß ¿ÖÂü ÖÂüà ¯ÖÖŸÖß Âîü… ºÖÂü •Âëü ¯ú™ü�úÖ´üŸÖß Âãü‡Ô �úÂüŸÖß Âîü µÖ×¤ü •ÂüÖëÖê •¿Öê ”ãû†Ö ŸÖÖê •Âëü

´ü„„ÖÖë �úß �ú¿Ö²Ö Âîü… �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß ºÖ�úß·Ö ¯Ö´ü †¯ÖÖÖ ¤ü°ÖÖºÖ ›üÖ·ÖŸÖß Âãü‡Ô •Âëü ŸÖÖÖê ²ÖÖ´üŸÖß Âãü‡Ô �úÂüŸÖß Âî -

``×„Ö¿Ö ×¤üÖ ¿Öê °µÖÖÂü �ú´ü †Ö‥, Âü²ÖÖê �ÖÖÖ¤üÖÖ �úß ×�Ö¤ü²ÖŸÖ �úß, ‡¿Ö�úß ‡„„ÖŸÖ ×¿Ö´ü ¯Ö´ü •šüÖ‡Ô, ¯Ö´ü

†Ö¯ÖÖê Âü²Öë ¤ãü×�ÖµÖÖ´üß �ú´ü�êú Âüß ¤ü²Ö ×·ÖµÖÖ, ×°Ö´üÖ¤ü´üß ±Ö´ü ²Öë °Ö¤üÖÖ²Ö ×�úµÖÖ…``35

•¿Ö�úÖ �ÎúÖê¬Ö †ŸµÖ×¬Ö�ú

°ÖœÍü „ÖÖŸÖÖ Âîü ºÖÂü •¿Öê †¯ÖÖÖ �Ö·ÖÖ ‧ÖÖê™üÖê �úÖê �úÂüŸÖß Âîü †Öî ü ×¯ÖµµÖ�ú›ü ¯Ö×ŸÖ �úÖê �ÖÖÖ¤üÖÖ �êú ‡„„ÖŸÖ �úÖ

¿²Ö´ü�Ö �ú´üºÖÖŸÖß Âüî `†Ö¯Ö�úß ²Ö¤üÖÔÖ�Öß �êú ¯Öß”êû �ÖÖÖ¤üÖÖ �úß ‡„„ÖŸÖ †Ö°Öµý �ÖÖ�ú ²Öë ×²Ö·ÖŸÖß „ÖÖ ´üÂüß

Âîü…` ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü ºÖÂü ¤ü°ÖÓ�Ö “Ö×´ü¡Ö Âîü, „ÖÖê †µÖÖµÖ, †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë †ÖºÖÖ„Ö •šüÖŸÖß Âîü…

“Ö¦ü�úÖŸÖÖ �úÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö `†¯ÖÖê †¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú` �úß �ãúÖß ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ Âîü… •¿ÖÖê ‥²Ö. ‥.,

¯Öß‥“Ö. ›üß. �úß •¯ÖÖ×¬ÖµÖÖÑ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �úß Âîü †Öî ü ºÖÂü �úÖò·Öê„Ö ²Öë ¯ÖÏÖê êú¿Ö´ü Âîü… †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Ö ê ÃÖ•Ö´Ö ÆüÖêÖê •êú

�úÖ´ü�Ö ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë •¿Ö�êú ²ÖŸÖÖë �úÖê ²ÖÖÖ ×·ÖµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ”ûÖê™üß °ÖÂüÖ ™ãü™ãü·Ö †Öê×›ü¿Öß ÖéŸµÖ ¿Öß�ÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß

Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ �ãúÖß Öê •¿Öê ÖéŸµÖ ¿Öß�ÖÖÖê �êú ×·Ö‥ ‥�ú •““Ö ×»Ö�Ö�ú ×ÖµÖã…ŸÖ ×�úµÖÖ „ÖÖê ‧Ö´ü †Ö�ú´ü Öé ŸµÖ

¿Öß�ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… ×¯ÖŸÖÖ Öê •¿Ö�êú ×·Ö‥ †×Ö“”ûÖ „ÖŸÖÖ‡Ô… ¯Ö´ÓüŸÖã ™ãü™ãü·Ö Öê ×„Ö¤ü �úß… „Ö°Ö �ãúÖß Öê �úÂüÖ -

``¿Öß�ÖÖê ¤üÖê Ö °Ö¯¯ÖÖ ! •¿Ö�úÖ ²ÖÖ Âîü… “Ö·ÖŸÖê ºÖ…ŸÖ •¿Ö�êú ¯ÖÖÑºÖ ¤êü�Öê Âïü ? ‥ê¿Öê ×£Ö´ü�úŸÖê Âïü „Öî¿Öê ºÖÂü „Ö²Ö

¿Öê Âüß ÖéŸµÖÖÓ�ÖÖÖ ÂüÖê… †Ö¯Ö ŸÖÖê �Öã¤ü �úÂüŸÖê ÂüÖê ×�ú †Öê×›ü¿Öß ÖéŸµÖ ¿ºÖµÖÓ „Ö�ÖÖÖ£Ö ¿ºÖÖ²Öß �úÖê ±Öß ×¯ÖÏµÖ Âîü…

•Âüà �êú ¬ÖÖ²Ö ¿Öê ‡¿Ö�úß »Öã¶þ†ÖŸÖ Âãü‡Ô… †Ö„Ö�ú·Ö †“”êû ‧Ö´üÖë �úß °Öê×™üµÖÖÑ ¿Öß�Ö ´üÂüß Âïü, ¤êüºÖ¤üÖ¿Ö ¿ÖŸÖ¯ÖŸÖß

�úß °Öê™üß �úÖºÖê üß, �êú·Öæ“Ö´ü�Ö ¤üÖ¤üÖ �úß ‥·ÖÖê üÖ..........…``36

�ãúÖß �êú ×ºÖºÖÖÂü �êú ×·Ö‥ “ÖÖ´ü, ”û: ·Ö›Íü�êú ¤êü�Öê �ÖµÖê… ¯Ö´ÓüŸÖã �úÂüà „Ö²Ö�ãÓú›ü·Öß †Ö›Íêü †Ö‡Ô, �úÂüßÓ

‧Ö´ü �ÖÖÖ¤üÖÖ ²Öë �ÖÖê™ü ×Ö�ú·Öß… ‥�ú-¤üÖê „Ö�ÖÂü ¤üÂêü„Ö �úÖê ·Öê�ú´ü ¿Ö²Ö¿µÖÖ �Ö›Íüß Âãü‡Ô… ´ü×ŸÖÖÖ£Ö ×²Ö½Ö �úÖ

·Ö›Íü�úÖ ¯ÖÏ±ÖÖ�ú´ü ¿Ö°Ö ¥üÛ¾™ü ¿Öê µÖÖê�µÖ £ÖÖ… ºÖÂü ¯ÖÛ°·Ö�ú ºÖ…¿ÖÔ ×›ü¯ÖÖ™Ôü²Öë™ü ²Öë ‡Ó„Öß×ÖµÖ´ü £ÖÖ †Öê ü •Ö ¯Ö´ü

·Ö�²Öß �úß �éú¯ÖÖ �úß £Öß… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖê ¤üÂêü„Ö ²Öë �ÖÂüÖë, Ö�ú¤ü, ¿ÖÖ„ÖÖê-¿ÖÖ²ÖÖÖ, ´Óü�ÖßÖ ™üß.ºÖß. †Öî ü �úÖ´ü ´ÖÖÑ•Ö ¸üÆêü

£Öê… ¯Ö´ÓüŸÖã �ãúÖß �êú ×´ü™üÖµÖ›Ôü ×¯ÖŸÖÖ �úÖ´ü �úÂüÖÑ ¿Öê ¤êü ¿Ö�úŸÖê £Öê… ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ �ãúÖß �úÖ ‥ê¿Öê ×ºÖºÖÖÂü �êú ×·Ö‥

×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üÖÖ ¿ºÖÖ±ÖÖ×ºÖ�ú £ÖÖ… •¿ÖÖê ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë ÖÖ´üÖ„Öß ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖê Âãü‥ �úÂüÖ ×�ú - `¯Ö¯¯ÖÖ •¿Ö�êú

×·Ö‥ ×�ú¿Öß �úÖ ¯Öî ü ÖÂüà ”ãû‥Ñ�Öê… •Âëü, ¿ÖÓ¤êü»Ö ±Öê„Ö ×¤üµÖÖ „ÖÖµÖ… •¿Öê µÖÂü »ÖÖ¤üß ÖÂüà �ú´üÖß Âîü…`

�ãúÖß ‡ŸÖÖß ¿Ö�Ö²Ö Âîü ×�ú ›üÖò…™ü´ü �êú «üÖ´üÖ •¿Ö ¯Ö´ü „ÖÖê ü-„Ö°Ö´ü¤ü¿ŸÖß ×�ú‥ „ÖÖÖê ¯Ö´ü †¯ÖÖÖ °Ö“ÖÖºÖ

¿ºÖµÖÓ �ú´ü ·ÖêŸÖß Âîü… •¿ÖÖê •¿Ö�úß �ú·ÖÖ‡Ô �úÖê �úÖ™ü ×·ÖµÖÖ †Öî´ü •¿Öê `µÖæ ×°Ö“Ö` �úÂü�ú´ü •¿Ö¿Öê †·Ö�Ö ÂüÖê

�Ö‡Ô… „Ö°Ö ×¯ÖŸÖÖ Öê ›üÖò…™ü´ü �úÖê `±Ö·ÖÖ †Ö¤ü²Öß` �úÂüÖ… ŸÖ°Ö ºÖÂü �úÂüÖÖ “ÖÖÂüŸÖß £Öß ×�ú µÖÂü ›üÖò…™ü´ü ŸÖã²ÂüÖ´üÖ

ºÖÂüß `ŸÖã·Ö¿ÖßºÖÖ �úÖ °ÖÖ‧Ö` Âîü… ×„Ö¿Ö�úß �ú£ÖÖ °Ö“Ö¯ÖÖ ´Öë ´Öã†Öê ¿ÖãÖÖ‡Ô „ÖÖŸÖß £Öß - ``ŸÖã²ÂüÖ´üß °Öê™üß �úÖê

¯úÖÑ¿ÖÖê �êú ×·Ö‥ ‡¿ÖÖê †¯ÖÖß ŸÖ�Ö›Íüß × Ìú¿Ö ”ûÖê›Íü ¤üß… °ÖÖ‧Ö Öê ±Öß ŸÖÖê �ãú”û ×¤üÖ �êú ×·Ö‥ ²ÖÖÓ¿Ö �ÖÖÖÖ ”ûÖê›Íü

×¤üµÖÖ £ÖÖ… ·Öê×�úÖ °Ö¯¯ÖÖ, ŸÖã²ÂüÖ´üß �ãúÖß •¿Ö °ÖÓ¤ü´ü „Öî¿Öß ¿ÖÂü„Ö ×ºÖ¼ºÖÖ¿Öß ÖÂüà Âîü, „ÖÖê °ÖÖ‧Ö �êú ºÖî¾�ÖºÖ ¬Ö²ÖÔ

¿Öê ¯ÖÏ±ÖÖ×ºÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü •¿Ö�êú ¯ÖÖ¿Ö ¤üß�ÖÖ ·ÖêÖê “Ö·ÖÖ †ÖµÖÖ… …µÖÖë×�ú ‥ê¿Öê ²ÖÖÓ¿Ö �êú ·ÖÖê±Öß °ÖÖ‧Ö •¿ÖÖê ¯ÖÂü·Öê ±Öß

¤êü�Öê Âïü, „ÖÖê „µÖÖ¤üÖ ¿ºÖÖ×¤ü¾™ü ²ÖÖÓ¿Ö �úÖê ¯ÖÖÖê �êú ×·Ö‥ �ãú”û ×¤üÖ ºÖî¾�ÖºÖ †Öî ü ŸµÖÖ�Öß °ÖÖÖê �úÖ œüÖë�Ö �ú´üŸÖê

Âïü…``37

�ãúÖß ¿ÖÓ°Ö·Ö¯Öã ü †¯ÖÖÖ ¿£ÖÖÖÖÓŸÖ´ü�Ö �ú´üºÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü, …µÖÖë×�ú •¿Ö�êú ¯ÖÖ¿Ö †Ö×¤üºÖÖ×¿ÖµÖÖë �êú

×·Ö‥ �ãú”û µÖÖê„ÖÖÖ‥Ñ £Öß… ºÖÂü •Âëü †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´ü †Öî ü �úŸÖÔºµÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ „ÖÖ�ÖéŸÖ �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖß £Öß…

•Ö�êú °Ö““ÖÖë �úÖê †�Ö´ü ‟ÖÖÖ �ú´üÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß £Öß… •¿ÖÖê †Ö×¤üºÖÖ×¿ÖµÖÖë ²Öë ·Ö�Ö±Ö�Ö 1 ºÖ¾ÖÔ �úÖ²Ö ×�úµÖÖ

†Öî ü •Âëü ‟ÖÖÖ¤üÖÖ �ú´üÖê ·Ö�Öß… •Âëü ÖÂüÖÖê, ¿ºÖ“”û �ú¯Ö›Íêü ¯ÖÂüÖÖê �úÖ ²ÖÂüŸºÖ °ÖŸÖÖÖê ·Ö�Öß…

�ãú²Öß „Ö°Ö †¯ÖÖê ×ºÖªÖÙ£ÖµÖÖë �úÖê ¯ÖœÍüÖŸÖß ŸÖÖê •¿Ö�êú ²ÖÖ ²Öë �ú‡Ô ¯ÖÏ»Ö •±Ö´üŸÖê £Öê… ºÖÂü ¿ÖÖê“ÖŸÖß ×�ú

ºÖÂü •Âëü ¯Öãµý¾ÖÖë �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¤êü�Öß �Ö‡Ô ÖÖ´üß ×¤ü�ÖÖ ´üÂüß Âîü… ºÖÂü ÖÖ´üß �úÖ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ µý¯Ö ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖß ŸÖÖê

×¾ÖªÖ£Öá ¯ÖÖî üÖ×•Ö�ú �ú£ÖÖ†Öë ²Öë ¯Öãµý¾Öß †ÂÓü�úÖ´ü �úÖê ·Öê�ú´ü ¯ÖÏ»Ö �ú´üŸÖê - ``¯Öãµý¾ÖÖë «üÖ´üÖ °ÖÖÖ‡Ô ¿ÖÓ×ÂüŸÖÖ†Öë

�úÖ ¯ÖÖ·ÖÖ �ú´üŸÖß ÖÖ´üß ŸÖÖê �úšü¯ÖãŸÖ·Öß ²ÖÖ¡Ö ´üÂüß Âîü… ¯Öãµý¾Ö Öê †…¿Ö´ü †¯ÖÖê ¿ºÖÖ£ÖÔ �êú ×·Ö‥ •¿Öê °Ö×·Ö �úÖ

°Ö�ú´üÖ °ÖÖÖµÖÖ Âîü… ²ÖÖã �êú †Öã¿ÖÖ´ü, „Ö²Ö ¿Öê Âüß ¯ÖÂü·Öê ×¯ÖŸÖÖ ×¯ú´ü ¯Ö×ŸÖ †Öî ü ×¯ú´ü ¯Öã¡Ö �êú ¿ÖÓ ü�Ö�Ö �úÖê

¿ÖÖï Öß �Ö‡Ô ÖÖ´üß �úÖê …µÖÖ †¯ÖÖß �úÖê‡Ô †Ö�úÖÓ�ÖÖ ÖÂüà ´üÂüß ÂüÖê�Öß ?``38

ŸÖ°Ö ×ºÖªÖ£Öá ²ÖµÖÖÔ¤üÖ ¯Öãµý¾ÖÖê¢Ö²Ö ´üÖ²Ö

�êú ¯Öãµý¾Öß †ÂÓü�úÖ´ü ¯Ö´ü ¯ÖÏ»Ö �ú´üŸÖ ê £Öê ×•ú - ``²Öî›ü²Ö ! ÖÖ´üß ¿ÖßŸÖÖ °ÖÖß, ×ÖµÖÖê�Ö ¿Öê •Ÿ¯Ö×¢Ö Âãü‡Ô…

×»ÖºÖ¬ÖÖã¾Ö ŸÖÖê›Íü�ú´ü ¿ºÖµÖÓºÖ´ü ´ü“ÖÖµÖÖ �ÖµÖÖ… ×¯ú´ü °ÖÖºÖÖ¿Ö, Âü´ü�Ö †Öî ü “Ö×´ü¡Ö ¯Ö´ü ·ÖÖÓ”ûÖ ¿ÖÂêü, ×Ö´ü¯Ö´üÖ¬Ö

ÂüÖê�ú´ü †¯Ö´üÖ×¬ÖÖß °ÖÖß †Öî ü ¤ãü�Öß ºÖ †¯Ö²ÖÖ×ÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü •¿ÖÖê †ÖŸ²ÖÂüŸµÖÖ ²Öë ²ÖãÛ…ŸÖ ¯ÖÖ‡Ô… ²ÖµÖÖÔ¤üÖ ¯Öãµý¾Ö

´üÖ²Ö ±Öß ŸÖÖê •¿Ö�êú ¿ÖÖ£Ö µÖÖµÖ Ö �ú´ü ¯ÖÖµÖÖ.......…``39

ºÖê ´üÖ²ÖÖµÖ�Ö �úê Âüß ÖÂüà ²ÖÂüÖ±ÖÖ´üŸÖ �êú ¯ÖÏ¿ÖÓ�ÖÖë �úÖ

•¤üÖÂü´ü�Ö ¤êü�ú´ü „ÖÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖê £Öê ×�ú ¦üÖî Ö¤üß °ÖÖ�ú´ü ÖÖ´üß Öê �úÖîÖ¿Öß ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �úß… ¯ÖÖÑ“Ö ¯Ö×ŸÖµÖÖë �êú

¿ÖÖ²ÖÖê ±Ö´üß ¿Ö±ÖÖ ²Öë •¿Öê ×ÖºÖÔ¿¡Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ £ÖÖ… ºÖê µÖÂü „ÖÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖê £Öê ×�ú ±Öß¾²Ö �úÖê …µÖÖ †×¬Ö�úÖ´ü

£ÖÖ ×�ú †Ó°ÖÖ, †Ó×°Ö�úÖ †Öî ü †Ó°ÖÖ×·Ö�úÖ �úÖê •Ö�úß ‡“”ûÖ �êú ×ºÖµý¬¤ü ÂüÛ¿ŸÖÖÖ¯Öã´ü �úß ºÖÓ»ÖºÖéÛ¬¤ü �êú ×·Ö‥

²Ö„Ö°Öæ ü ×�úµÖÖ „ÖÖµÖ… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü ·Öê×�Ö�úÖ Öê ¯ÖÖî üÖ×�Ö�ú ×²Ö£Ö�úÖë ¯Ö´ü ¯ÖÏ»Ö×“ÖÂü ·Ö�ÖÖŸÖê Âãü‥ ÖÖ´üß �êú

†×¬Ö�úÖ´ü »ÖæµÖ �ú´üÖê ºÖÖ·Öß ¯Öãµý¾Ö ¯ÖÏºÖé×¢Ö ¯Ö´ü ±Öß ¯ÖÏ»Ö×“ÖÂü ·Ö�ÖÖµÖÖ Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ �úÖ ÖÖ´üß Ø“ÖŸÖÖ ÖÖ´üß

�êú †×¬Ö�úÖ´ü �úÖê „Ö�ÖÖÖÖ Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ �êú ²ÖÖ ²Öë µÖÂü «ü«ü •±Ö´üŸÖÖ Âîü ×�ú - ``†Ö„Ö ¿ºÖŸÖÓ¡Ö ±ÖÖ´üŸÖ ²Öë „Ö°Ö

¿ÖÓ×ºÖ¬ÖÖÖ Öê •¿Öê ŸÖ²ÖÖ²Ö †×¬Ö�úÖ´ü ×¤ü‥, …µÖÖ ¯Öãµý¾Ö Öê •¿Öê ¯ÖÏê²Ö �úÖ †×¬Ö�úÖ´ü ×¤üµÖÖ ? ºÖÂü †Ö„Ö ±Öß †¯ÖÖê

¤Óü±Ö ²Öë “Öæ ü, ¿¡Öß �úÖê ¿ÖÖî¤üµÖÔ²ÖµÖß, ŸµÖÖ�Ö²ÖµÖß, œÑü�úß-²ÖãÑ¤üß, ¯Öãµý¾Ö �êú ¯Ö¤ü×“ÖÂüÖë ¯Ö´ü “Ö·ÖŸÖß ¯ÖÏÖ�Öß �êú µý¯Ö ²Öë

¤êü�ÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… †×¬Ö�úÖ´ü ŸÖÖê ¯Öãµý¾Ö �êú �ÖÖŸÖê ²Öë „Ö²ÖÖ Âïü........…``40

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¯Öãµý¾Ö �úß

¬ÖÖ´ü�ÖÖ ²Öë ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ Âãü†Ö Âîü… ¿¡Öß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ •¿Ö�êú ¤êü�ÖÖê �êú ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö ²Öë ±Öß °Ö¤ü·ÖÖºÖ †ÖµÖÖ Âîü… †°Ö ºÖÂü

„ÖÖÖŸÖÖ Âîü ×�ú `·Ö›ü�úß †¯ÖÖê ¯Öî üÖë ¯Ö´ü �Ö›Íüß ÂüÖê �Ö‡Ô Âîü… „Ö²ÖÖÖÖ °Ö¤ü·Ö �ÖµÖÖ Âîü…` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ

“ÖãÖÖîŸÖß ±Ö êü »Ö°¤üÖë ²Öë ‧ÖÖê¾Ö�ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - ``²Öê êü ±ÖÖ‡ÔµÖÖë �úÖê ²Öê êü ºµÖÛ…ŸÖ�ÖŸÖ ²ÖÖ²Ö·ÖÖë ²Öë °ÖÖê·ÖÖê �úÖ �úÖê‡Ô

†×¬Ö�úÖ´ü ÖÂüà Âîü, …µÖÖë×�ú †Ö„Ö ŸÖ�ú •ÂüÖëÖê ²Öê êü ×·Ö‥ �ú±Öß �úÖê‡Ô ×“ÖŸÖÖ ÖÂüà �úß… †Ö„Ö ²Öï ±Öß †¯ÖÖß

Ø„Ö¤ü�Öß �êú †Âü²ÖË ¯îú¿Ö·Öê ²Öë •Ö�úß ´üÖµÖ ÖÂüà ·ÖæÓ�Öß ²Öê êü ±ÖßŸÖ´ü ¯úÖ-�úÖœÍêü ¿ÖÖÑ Ö ¿Öß ×„Ö¤ü ¯ãú¯ú�úÖ´üŸÖß ´üÂüß…

²Öê üß °Ö´ü¤üÖ»ŸÖ �úß Âü¤ëü ™æü™ü �Ö‡Ô…``41

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �ãúÖß �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú “Öê×ŸÖŸÖ ÖÖ´üß �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö

×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü…

`×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úß ×¯ÖÏµÖÖ �úÖ ×ºÖºÖÖÂü ‥�ú ¿Ö²±ÖÏÖŸÖ ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë Âãü†Ö Âîü… •¿Ö�úÖ ¯Ö×ŸÖ Ö ëü¦ü

†²Öê×´ü�úÖ ¿Öê ×»Ö�ÖÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´ü ·ÖÖî™üÖ £ÖÖ… �ú´üÖê›ÍüÖê �úß „ÖÖµÖ¤üÖ¤ü �úÖ ¿ºÖÖ²Öß ¯Ö×´üºÖÖ´ü ²Öë †�êú·ÖÖ

•¢Ö´üÖ×¬Ö�úÖ´üß £ÖÖ… ¯Ö´ÓüŸÖã ×ºÖºÖÖÂü �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË Ö ëü¦ü �êú ¬ÖÖ †Öî ü ¿Öê…¿Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ÂüºÖ¿Ö Öê ×¯ÖÏµÖÖ �úÖê ¤ãü:�Öß

×�úµÖÖ… ºÖÂü ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ¿¡Öß �êú ¿Ö²ÖÖÖ †ÖÑ¿Öæ °ÖÂüÖŸÖß ÖÂüà °ÖîšüŸÖß… ¯Ö×ŸÖ �êú ×ºÖºÖÖÂêüŸÖ´ü ¿ÖÓ°ÖÓ¬ÖÖë ¯Ö¸ü

�ÎúÖê×¬ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… •¿Ö�úß ¿ÖÂêü·Öß „Öæ›üß •¿Öê ¿Ö·ÖÖÂü ¤êüŸÖß Âîü ×�ú ºÖÂü ›üÖµÖ´üß ×·Ö�ÖŸÖß ´üÂêü… †Öî üŸÖ †Ö„Ö ±Öß

²Öæ�ú Âîü… •¿Ö�úß †ÖÑ¿Öã†Öë �úÖê ¤ãü×ÖµÖÖ ¤êü�ÖŸÖß Âîü… •¿Ö�úß ×»Ö�úÖµÖŸÖ ±Ö´üß ×Ö�ÖÖÂüÖë �úÖê ¤êü�Ö�ú´ü ¯Öãµý¾Ö

†Ö¤êü�ÖÖ �ú´ü „ÖÖŸÖÖ Âîü… ²Ö�Ö´ü »Ö°¤üÖë �úÖ †¯ÖÖÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö ÂüÖêŸÖÖ Æîü - †Öî ü µÖ×¤ü ºÖê ”û¯Ö „ÖÖ‥Ñ ŸÖÖê •Ö�úß

•¯Öê�ÖÖ �ú´üÖÖ †¿ÖÓ±ÖºÖ ÖÂüà ÂüÖêŸÖÖ Âîü… „Öæ›üß �úß µÖÂü ¿Ö·ÖÖÂü ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ Öê ¿ºÖß�úÖ´ü �úß Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥

•Ö�êú `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ×¯ÖÏµÖÖ, `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü´êü` �úß ´ü²ÖÖ „ÖßºÖÖ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ ²Öë ÂüÖ´üŸÖß ÖÂüà Âîü…

°ÖÛ·�ú †¯ÖÖê �úÖê ¿Ö�Ö²Ö ×¿Ö¬¤ü �ú´üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´üŸÖß Âîü… `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úß ×¯ÖÏµÖÖ ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú ‥ºÖÓ

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú †µÖÖµÖ �úÖê ¿ºÖß�úÖ´ü ÖÂüßÓ �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ²ÖÖ ²Öë µÖÂü ×Ö»“ÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - ``ÖÆüà, ´Öã†Öê

†²²ÖÖ �úß ŸÖ´üÂü ÖÂüà ÂüÖêÖÖ, �ú±Öß ÖÂüà… ±ÖÖ±Öß �úß ‧Öã™üÖ±Ö´üß Ø„Ö¤ü�Öß �úß ×ÖµÖ×ŸÖ ²Öï �ú¤üÖ×¯Ö ¿ºÖß�úÖ´ü ÖÂüà

�ú´ü ¿Ö�úŸÖß… ²Öï „ÖßºÖÖ � Öê †ÖÑ¿Öã†Öë ²Öë ÖÂüà œüÖ ¿Ö�úŸÖß… …µÖÖ ‥�ú °ÖæÑ¤ü †ÖÑ¿Öæ ²Öë Âüß ¿¡Öß �úÖ ¿ÖÖ´üÖ °ÖÎÉÖÓ›ü

¿Ö²ÖÖ „ÖÖ‥ ? …µÖÖë ? ×�ú¿Ö×·Ö‥ ? ´üÖêÖÖ �êúºÖ·Ö ´üÖêÖÖ, †ÖÑ¿Öã†Öë �úÖ ¿Ö²ÖãÓ¤ü´ü, †ÖÑ¿Öã†Öë �úÖ ¤ü×´üµÖÖ †Öî ü

ŸÖî üŸÖê ´üÂüÖê ŸÖã²Ö…``42

ºÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üŸÖß Âîü ×�ú ÖÖ´üß �úÖê †¯ÖÖß ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ `‡²Öê„Ö` �úÖê ”ûÖê›üÍÖÖ ÂüÖê�ÖÖ…

…µÖÖë×�ú ‡¿Ö ‡²Öê„Ö �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü †¯ÖÖê ºµÖÛ…ŸÖ�ÖŸÖ „ÖßºÖÖ ²Öë ¿Öã�ÖÖë �úÖê ²ÖÂüŸºÖ ¤êüŸÖß ÖÂüà Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú

¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö²ÖÙ¯ÖŸÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü “ÖÖ´ü ¤üßºÖÖ´üß ²Öë ×¿Ö²Ö™ü�ú´ü ´üÂüß Âîü… ×¯ÖÏµÖÖ †¯ÖÖß ²ÖÖÑ ¿Öê µÖÂüß ×ÖºÖê¤üÖ

�ú´üŸÖß Âîü ×�ú -``†²²ÖÖ, †²²ÖÖ ¯·Öß„Ö, †Ö¯Ö ¤êüºÖß ÂüÖêÖÖ ”ûÖê›Íü ×¤ü×„Ö‥… ‥�ú ¿ÖÖ¬ÖÖ´ü�Ö †Öî üŸÖ �úß ŸÖ´üÂü

„ÖßºÖÖ ²Öë £ÖÖê›ÍüÖ ¿ÖÖ ¿Öã�Ö ŸÖÖê ±ÖÖê×�Ö‥… �ú±Öß ŸÖÖê �úÂüà †ÖµÖÖ-„ÖÖµÖÖ �úß×„Ö‥…``43

¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú •¿Ö²Öë

¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ¤ü×�úµÖÖÖæ¿Öß ×ºÖ“ÖÖ´üÖë ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖê �úß »ÖÛ…ŸÖ Âîü… ¯ÖÏÖê êú¿Ö´ü ›üÖò. “Ö™ü„Öá ±Öß •¿Öê ¯ÖÏê×´üŸÖ �ú´üŸÖê

Âîü †Öî ü µÖÂüß ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖê Âîü ×�ú `¿¡Öß ÂüÖêÖÖ �úÖê‡Ô †¯Ö´üÖ¬Ö ÖÂüà Âîü, ¯Ö´üŸÖã ÖÖ´üßŸºÖ �úß †ÖÑ¿Öæ ±Ö´üß ×ÖµÖ×ŸÖ

¿ºÖß�úÖ´üÖÖ °ÖÂãüŸÖ °Ö›ÍüÖ †¯Ö´üÖ¬Ö Âîü…` •¿ÖÖê †¯ÖÖê �Öãµý �êú ‡¿Öß ¿Öß�Ö �úÖê „ÖßºÖÖ ²Öë †¯ÖÖÖÖê �úÖ ×Ö»“ÖµÖ

×�úµÖÖ £ÖÖ…

°Ö“Ö¯ÖÖ ²Öë °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü �úß ×»Ö�úÖ´ü ×¯ÖÏµÖÖ ¯Öãµý¾Ö ºÖ�ÖÔ ¿Öê °ÖêÂü¤ü ×“ÖœÍüŸÖß Âîü †Öî ü ×Ö»“ÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú

- ``²Öï †Öî üŸÖ ÂüÖêÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß… ²Öï �ú±Öß ×�ú¿Öß ¿Öê ¯ÖÏê²Ö ÖÂüà �úµÑý�Öß… �ú±Öß »ÖÖ¤üß ÖÂüà… ¿Öê…¿Ö ¿Öê ‧Öé�ÖÖ Âîü

´Öã†Öê, °ÖêÂü¤ü ‧Öé�ÖÖ… ²Öï ‥�ú šÓü›üß †Öî üŸÖ ÂæÑü, šÓü›üß ´üÂæÑü�Öß… ¯Öãµý¾Ö ¿Öê °Ö¤ü·ÖÖ ·ÖêÖê �úÖ ²Öã†Öê ‥�ú µÖÂüß ŸÖ´üß�úÖ

ÃÖ´Ö†Ö ²ÖêÓ †ÖµÖÖ…``44

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �êú •¿Ö�êú †Ö“Ö´ü�Ö ²Öë ¯Öãµý¾Ö ºÖ�ÖÔ ¿Öê ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö ·ÖêÖê �úß ¯ÖÏºÖé×¢Ö ×¤ü�ÖÖ‡Ô

¤êüŸÖß Âîü… ×¯ÖÏµÖÖ †µÖÖµÖ �úÖê ‥�ú ¿Öß²ÖÖ ŸÖ�ú Âüß °Ö¤üÖÔ»ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü „Ö°Ö ¯Ö×ŸÖ Ö ëü¦ü �úÖ †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü °ÖœÍü

„ÖÖŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖÂü “ÖãÖÖîŸÖß ±Ö êü »Ö°¤üÖë ²Öë ¯Ö×ŸÖ ¿Öê �úÂüŸÖß Âîü - ``ÂüÖÑ, …µÖÖë ÖÂüà ? �ú´ü ¿Ö�úŸÖê ÂüÖê, ¯Ö´ü £ÖÖÖê ²Öë

‥¯ú. †Ö‡Ô. †Ö´ü. �ú´ü�êú †Ö‡Ô ÂæÑü †Öî ü ²Öï ²Ö´ü ±Öß �Ö‡Ô Ö´ëü¦ü, ŸÖÖê ‡ŸÖÖÖ ¿Ö²Ö†Ö ·ÖêÖÖ, ŸÖã²Ö †Öî ü ŸÖã²ÂüÖ´üÖ

†�ÖÏºÖÖ·Ö ÂüÖ•¿Ö ¿ÖÖ°ÖãŸÖ ÖÂüà °Ö“Öê�ÖÖ…``45

†ÓŸÖŸÖ: ºÖÂü ‡¿Ö ×Ö¾�ú¾ÖÔ ¯Ö´ü ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖß Âîü ×�ú •¿Ö�úÖ ¯Ö×ŸÖ `šü¿¿Ö †Ö¤ü²Öß Âîü ×„Ö¿Ö²Öë ¿ÖÓºÖê¤üÖÖ ÖÖ²Ö

�úß �úÖê‡Ô “Öß„Ö ÖÂüà •¿Ö²Öë ²ÖÖ£ÖÖ ·Ö›ÍüÖÖÖ °Öê�úÖ´ü Âîü…`

`×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úß „Öæ›üß ¿¡Öß �êú ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú »ÖÖê¾Ö�Ö ¯Ö´ü ¯ÖÏ�ÖÖê×±ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ †×±Ö²ÖŸÖ Âîü ×�ú

- ``Âü²Ö ¿Ö²ÖÖ„Ö ¿Öê …µÖÖë ±ÖµÖ±ÖßŸÖ ´üÂêü… ¿Ö²ÖÖ„Ö ÖÖ²Ö �úß ±Öß›Íü �úÖê ¿Ö²Ö†ÖÖÖ †Ö¿ÖÖÖ ÖÂüà Âîü… †Ö¤ü²Öß ÂüÖê

Ø„Ö¤üÖ ´üÂüÖê �êú ×·Ö‥ ¯Öæ êü ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß ÖÂüà ¤üÖê “ÖÖ´ü ×²Ö¡ÖÖë �úß „Öµý´üŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü…``46

µÖÆü ÃÖ´ÖÖ„Ö ÖÂüà Âîü „ÖÖê

ºµÖºÖ¿£ÖÖ �úÖê ŸÖÖê›üÍÖêºÖÖ·Öß ¿¡Öß �úÖê ¿ÖÖî �úÖê›êü ·Ö�ÖÖŸÖÖ Âîü… ºÖÂüß ¿Ö²ÖÖ„Ö ¯Öãµý¾Ö �úÖê ²ÖÓ“Ö ¯Ö´ü �ÎúÖÓ×ŸÖ�úÖ´üß

�úÂü�ú´ü ²ÖÖÖ ¤êüŸÖÖ Âîü… `†Öî üŸÖ Âü´ü ŸÖ´üÂü ²Ö´üŸÖß Âîü…` ·Öê×�úÖ ´üÖêŸÖß Âãü‡Ô †Öî üŸÖ ²Öã†Öê †“”ûß ÖÂüà ·Ö�ÖŸÖß… ²Öã†

Öê †Öî üŸÖ �úß ‡¿Ö ×Ö¾�ÎúßµÖŸÖÖ ¯Ö´ü †ÖãÓ†Ö·ÖÖÂü™ü ÂüÖêŸÖß Âîü… µÖÂü …µÖÖ ‧Öã™ü-‧Öã™ü�ú´ü ²Ö´üÖÖ ? ‡¿Ö�êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê

·Öê×�Ö�úÖ Öê ¿¡Öß �úÖê ¿Ö“ÖêŸÖ ÂüÖêÖê �úÖ ¿ÖÓ¤êü»Ö ×¤üµÖÖ Âîü… ºÖÖ¿ŸÖºÖ ²Öë „ÖßºÖÖ „ÖßÖê �êú ×·Ö‥ ŸÖŸ¯Ö´ü Âîü ºÖÂüß

ÃÖÖ´ÖÖ×„Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö�Ö²Ö ×¿Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖß Âîü… µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ×Ö ÓüŸÖ´ü ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ»Öß·Ö ×¯ÖÏµÖÖ †ŸµÖÓŸÖ

†ÖŸ²Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö �êú ¿ÖÖ£Ö ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - `¿ÖÖ´êü „Öã·²ÖÖë �êú ¿ÖÖ²ÖÖê......¿Ö·Öß°Ö ¯Ö´ü ·Ö™ü�úŸÖê ²ÖïÖê

¯ÖÖµÖÖ ×�ú †Öî üŸÖ ¯Öæ´üß ŸÖ´üÂü Ø„Ö¤ü�Öß �úß “ÖãÖÖî×ŸÖµÖÖë �úÖ ¿ÖÖ²ÖÖÖ �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ ŸÖîµÖÖ´ü Âîü…`

×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿¡Öß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß ¥üÛ¾™ü �úÖê ×ºÖºÖê×“ÖŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ¯Öãµý¾Ö ºÖ“ÖÔ¿ºÖ

�úß ²ÖÖÖ×¿Ö�úŸÖÖ ÖÖ´üß ¿Ö²ÖÖ„Ö �êú ×·Ö‥ †×±Ö»ÖÖ¯Ö Âîü, ×¯ú´ü ±Öß ¿ÖÓŸÖÖê¾Ö µÖÂüß Âîü ×�ú ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ µÖã�Ö ²Öë ×¯ÖÏµÖÖ

„Öî¿Öê ÖÖ×´üµÖÖÑ ±Öß Âïü „ÖÖê ÖÖ´üß �úß ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë Û¿£Ö×ŸÖ †Öî ü �Ö×ŸÖ �úÖê ¿Ö²Ö†ÖŸÖê Âãü‥ •¿Öê ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ

¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖŸÖ»Öß·Ö ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âî…

`†ÖÑºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ·Öê×�Ö�úÖ ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �úß ²ÖÖµÖŸÖÖ Âîü ×�ú ¿¡Öß �êú °Öã×ÖµÖÖ¤üß †×¬Ö�úÖ´üÖë,

•¿Ö�êú †×¬Ö�úÖ´ü ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ×·Ö‥ ¯Öî üºÖß �ú´üÖÖ, „ÖÖê †×¬Ö�úÖ´ü •¿Ö�úÖê ×²Ö·ÖÖê “ÖÖ×Âü‥ †Ö×¤ü ¯Ö´ü ¿ÖÓºÖÖ¤ü

¿ÖÖ¬ÖÖÖ ÖÖ´üßºÖÖ¤ü Âîü… •Ö�êú `†ÖÑºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿ÖãÖÓ¤üÖ, Û¿²ÖŸÖÖ, ×Ö²ÖÔ·ÖÖ †Öî ü Âü¾ÖÖÔ ‥ê¿Öê ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡Ö Âïü

×„ÖÖ�êú ×ºÖ“ÖÖ´üÖë ‥ºÖÓ ºµÖºÖÂüÖ´üÖë ²Öë ¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ ¯Ö×´ü·Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… Û¿²ÖŸÖÖ •¿Ö�úß °Ö›Íüß °ÖÂüÖ ¯Ö´ü ×¯ÖŸÖÖ �êú

«üÖ´üÖ Âãü‥ °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü †Öî ü •¿Ö�êú ¯ú·Ö¿ºÖµý¯Ö °ÖÂüÖ �úÖ ¯ÖÖ�Ö·Ö¯ÖÖ �úß Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë ¯ÖÂãÑü“ÖÖÖ ¤êü�Ö�ú´ü ºÖÂü

�êúºÖ·Ö ×¯ÖŸÖÖ Âüß ÖÂüà †×¯ÖŸÖã ¿ÖÓ Öæ�ÖÔ ¯Öãµý¾Ö ºÖ�ÖÔ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ �ÎúÖê×¬ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ºÖÂü ¿ÖÓ�ú·¯Ö �ú´üŸÖß Âîü ×�ú -

`¿ÖÖ†·Öê, ²Ö¤üÖì �úÖê •Ö�úß ²Ö¤Ôü‡Ô �úÖ ¿Ö°Ö�ú Ö ×¿Ö�ÖÖµÖÖ ŸÖÖê.........…` ºÖÂü ×Ö·ÖÔ„„Ö, ²Öª×¯Ö ×¯ÖŸÖÖ �úÖê

¿Öß×œÍüµÖÖë ¿Öê ¬Ö…�úÖ ¤êü�ú´ü •Ö�úÖ ¯ÖÏÖ�ÖÖÓŸÖ �ú´ü ¤êüŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ µÖÂü ºµÖºÖÂüÖ´ü †µÖÖµÖ, †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �êú ×ºÖµý¬¤ü

¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ �úÖ ¯ÖÏ²ÖÖ�Ö Âîü…

`†ÖÑºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ¿ÖãÖÓ¤üÖ ‥�ú ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ»Öß·Ö µÖãºÖŸÖß Âîü… ºÖÂü ¿ÖãÂîü·Ö ¿Öê ¯ÖÏê²Ö �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü •¿Ö¿Öê

�Ö±ÖÔºÖŸÖß ±Öß ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âîü… †×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ µÖãºÖŸÖß �úÖ �Ö±ÖÔºÖŸÖß ÂüÖêÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �îú¿Öê °Ö¤üÖÔ»ŸÖ �ú´ü ¿Ö�úŸÖÖ Âîü ?

×�ú»ÖÖê üß ±ÖÖî„Öß �úÖê µÖÂü ¯ÖŸÖÖ “Ö·ÖÖê ¯Ö´ü ºÖÂü °ÖÂãüŸÖ ¤ãü:�Öß Âãü‡Ô… ¯Ö´ÓüŸÖã ²ÖêÂü´üÖ¶þ Öê •¿Öê †Ö¼ºÖ¿ŸÖ ×�úµÖÖ ×�ú

ºÖÂü Ø“ÖŸÖÖ Ö �ú´êü… µÖÂü ²ÖÖ²Ö·ÖÖ “Öã Ö“ÖÖ¯Ö ¿Öã·Ö†ÖÖ ¤êü�Öß… •¿ÖÖê 500 µý¯ÖµÖê ¤êü�ú´ü ‥�ú ›üÖò…™ü´ü �úÖê ¿ÖãÖ¤üÖ

�úÖ ¯Öê™ü ×�Ö´üÖÖê �úÖê ´üÖ„Öß ±Öß �ú´ü ×·ÖµÖÖ… ¯Ö ÓüŸÖã †“ÖÖÖ�ú ¿ÖãÖ¤üÖ Öê µÖÂü �úÂüÖ ×�ú - `°Ö““ÖÖ ÖÂüà ×�Ö´üÖµÖë�Öê,

•¿Ö�úÖê †¯ÖÖê „ÖÖÓ�Ö´ü ¯ÖÖ·Öë�Öê…` ¿ÖãÂêü·Ö Öê ¿ºÖß�úÖ´ü ×�úµÖÖ ×�ú ¿ÖãÖ¤üÖ �úß �úÖê�Ö ²Öë •¿Öß �úÖ °Ö““ÖÖ Âîü †Öî ü

•¿ÖÖê •¿Ö¿Öê ×ºÖºÖÖÂü �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ †¯ÖÖê ‧Ö´üºÖÖ·ÖÖë �úÖê ´üÖ„Öß �ú´ü ×·ÖµÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •Ö�úß ‥�ú Âüß »ÖŸÖÔ Âîü

×�ú ¿ÖãÖ¤üÖ �úÖê ‡¿·ÖÖ²Ö ¬Ö²ÖÔ ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ †Öî ü †¯ÖÖÖ ÖÖ²Ö ±Öß °Ö¤ü·ÖÖÖ ÂüÖê�ÖÖ… ²Ö�Ö´ü ¿ÖãÖ¤üÖ

¬Ö²ÖÔ °Ö¤ü·Ö�ú´ü ×ºÖºÖÖÂü �ú´üÖê ¯Ö´ü ¿ÖÂü²ÖŸÖ ÖÂüà Âãü‡Ô… ¿ÖãÖ¤üÖ ²Öë ‥�ú “Öê×ŸÖŸÖ ÖÖ´üß ¿Ö²ÖÖ×ÂüŸÖ Âîü… µÖÂü ‧Ö™üÖÖ

¤üÖêÖÖë ¬Ö²ÖÖì �êú ×·Ö‥ ‥�ú “ÖãÖÖîŸÖß °ÖÖ �Ö‡Ô… ¿ÖãÖ¤üÖ �úÖ ²ÖŸÖ £ÖÖ ×�ú ¬ÖÖÙ²Ö�ú •²ÖÖ¤ü ÖÂüà ÂüÖêÖÖ “ÖÖ×Âü‥…

•¿ÖÖê Û¿¡ÖµÖÖë �úÖê µÖÂü ±Öß ¿Ö²Ö†ÖÖµÖÖ ×�ú ×Âü¤ãü †Öî ü ²ÖãÛ¿·Ö²Ö Û¿¡ÖµÖÖÑ ¿ÖÓ�Ö×šüŸÖ ÂüÖê †Öî ü ‡¿Ö ¬ÖÖÙ²Ö�ú •²ÖÖ¤ü

•êú ×¾Ö¹ý¬¤ü †ÖºÖÖ„Ö °Öã·ÖÓ¤ü �ú ëü…

ºÖÖ¿ŸÖºÖ ²Öë ¿ÖãÖ¤üÖ †¯ÖÖê `¿ºÖ` �úß ·Ö›ÍüÖ‡Ô �ú¸ü´ü¯ÖÓ×£ÖµÖÖë †Öî ü ¬Ö²ÖÖÕ¬ÖÖë �êú �Óú¬ÖÖë ¯Ö´ü “ÖœüÍ�ú´ü

·Ö›ÍüÖÖ “ÖÖÂü ´üÂüß Âîü ? •¿ÖÖê ¿ÖãÂîü·Ö ¿Öê ×ºÖºÖÖÂü �ú´üÖê ¿Öê ‡�úÖ´ü ÖÂüà ×�úµÖÖ †×¯ÖŸÖã •¿ÖÖê ²Öã¿Ö·Ö²ÖÖÖ °ÖÖÖê

¿Öê ‡�úÖ´ü ×�úµÖÖ… ºÖÂü ×Âü¤ãü ÂüÖê�ú´ü ²Öã¿Ö·Ö²ÖÖÖ ¿Öê °µÖÖÂü �ú´üÖê �úÖê ´üÖ„Öß £Öß …µÖÖë×�ú ºÖÂü ×Âü¤ãü-´ÖãÛÃ»Ö´Ö

‥�úŸÖÖ �úÖê ¬Ö²ÖÔ ¿Öê ‣ú¯Ö´ü ¤êü�ÖÖÖ “ÖÖÂü ´üÂüß £Öß… •¤üÖ´ü²ÖŸÖºÖÖ¤üß ×ºÖ²Ö·ÖÖ °ÖêÖ Öê ¿ÖãÖ¤üÖ �úÖ ¯Ö�Ö ·ÖêŸÖê Âãü‥

•¤Ëü°ÖÖê¬ÖÖ ÃÖ³ÖÖ ´Öë µÖÆüà •úÆüÖ ×•ú - ``‡¿Ö ¿ÖÓ±ÖÖºÖÖÖ ¿Öê ±Öß ‡Ö�úÖ´ü ÖÂüà ×�úµÖÖ „ÖÖ ¿Ö�úŸÖÖ ×�ú ÂüÖê ¿Ö�úŸÖÖ

Âîü, ¬Ö²ÖÔ ¿Öê ‣ú¯Ö´ü •šü�ú´ü �ú·Ö ¤üÖê ¯ÖÏê²Öß †¯ÖÖê Öß›Íü �êú ×Ö²ÖÖÔ�Ö ²Öë ¿Ö²Ö£ÖÔ ÂüÖê… ¿¡Öß ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß ¬Öã üß Âîü…

†Ö�Öê †Ö‡‥… ¿ÖãÖÓ¤üÖ �úÖê µÖÖµÖ ¤üß×„Ö‥ - ¿ºÖµÖÓ †¯ÖÖê ×ºÖ¾ÖµÖ ²Öë •¿Öê ¯îú¿Ö·ÖÖ �ú´üÖê �úß ¿ÖÂæü×·ÖµÖŸÖ ¤êü�ú´ü…

†Öî ü ºÖÂü ¿ÖÂæü×·ÖµÖŸÖ Âü²Ö „ÖÖ×ŸÖ-¬Ö²ÖÔ �êú •²ÖÖ¤ü ¿Öê ²Öã…ŸÖ ÂüÖê�ú´ü Âüß ¤êü ¿Ö�úŸÖê Âïü…``47

¿ÖãÖ¤üÖ ×„Ö¿Ö �Óú¯ÖÖß ²Öë �úÖµÖÔ üŸÖ Âîü ºÖÂüÖÑ •¿ÖÖê ¯ÖÏ¿ÖºÖ ÂêüŸÖã †ºÖ�úÖ»Ö �êú ×·Ö‥ †ÖºÖê¤üÖ ×¤üµÖÖ…

¯Ö´ÓüŸÖã �Óú¯ÖÖß �úß µÖÂü Öß×ŸÖ £Öß ×�ú †�Ö´ü ºÖÂü ×ºÖºÖÖÂü �úÖ ¯ÖÏ²ÖÖ�Ö¯Ö¡Ö ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ �ú´êü�Öß ŸÖ±Öß •¿Öê †ºÖ�úÖ»Ö

²ÖÓ„Öæ ü ÂüÖê�ÖÖ… ŸÖ±Öß •¿Öê †ºÖ�úÖ»Ö �úÖ ºÖêŸÖÖ ±Öß ×²Ö·Öê�ÖÖ… ¿ÖãÖ¤üÖ ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �ê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö„Ö�Ö

ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë �úÂüŸÖß Âî ×�ú - ``¿Öã×ºÖ¬ÖÖ �úÖ ¯ÖÏÖºÖ¬ÖÖÖ �Ö±ÖÔºÖŸÖß ¿¡Öß †Öî ü °Ö““Öê �úÖê ·Öê�ú´ü

Âîü, Ö ×�ú �ãÑú†Ö´üß ²ÖÖÑ �êú ×ºÖ»Öê¾Ö�ÖÖë �êú ×·Ö‥… �ãÑú†Ö´üß ²ÖÖÑ …µÖÖ °µÖÖÂüŸÖÖ ²ÖÖÑ �êú ¿Ö²ÖÖÖ Âüß „Ö“Ö�úß �êú ‧ÖÖê ü

�ú¾™üÖë ¿Öê ÂüÖê�ú´ü ÖÂüà �Öã„Ö´üŸÖß ? •¿Öê †Ö´üÖ²Ö �úß „Öµý´üŸÖ ÖÂüà ÂüÖêŸÖß ? ²ÖÖÑ °ÖÖÖÖ ×�ú¿Öß �êú ×Ö„Öß ²ÖÖ²Ö·Öê

�úß °Ö„ÖÖµÖ �Óú¯ÖÖß �úÖ ²ÖÖ²Ö·ÖÖ �îú¿Öê ÂüÖê �ÖµÖÖ ?.......×¯ú´ü ²Öï †ÖŸ²Ö×Ö±ÖÔ ü ÂæÑü ×¤¤üß … †¯ÖÖß °Ö““Öß •úß

¯Ö´üºÖ×´ü»Ö ¿ºÖµÖÓ �ú´ü ¿Ö�úÖê ²Öë ¿Ö²Ö£ÖÔ… ²Öê üÖ ²ÖÖŸÖéŸºÖ °µÖÖÂü �êú ™ãü…“Öê ¯ÖÏ²ÖÖ�Ö¯Ö¡Ö �úÖ ²ÖÖêÂüŸÖÖ„Ö ÖÂüà…``48

†Ö„Ö ÖÖ´üß †¯ÖÖê ¿ºÖµÖÓ �êú �ú×´üµÖ´ü �úÖê ¯Ö×´üºÖÖ´ü ¿Öê ±Öß †�ÖÏ�Îú²Ö ¤êü ´üÂüß Âîü… Ö×²ÖŸÖÖ �úÖê „Ö°Ö ¯ÖŸÖÖ

“Ö·ÖÖ ×�ú •¿Öê ¯ÖÖ“ÖºÖÖÑ ²ÖÂüßÖÖ »Öãµý ÂüÖê ´üÂüÖ Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü °Ö““Öê ¿Öê †×¬Ö�ú †¯ÖÖß ¯ÖœÍüÖ‡Ô �úÖê ²ÖÂüŸºÖ ¤êüŸÖß Âîü…

ºÖÂü ¿ÖÓ„ÖµÖ ¿Öê ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë �úÂüŸÖß Âîü - ``´Öã†Öê †¯ÖÖß ¯ÖœÍüÖ‡Ô ¯Öæ üß �ú´üÖß Âîü… ¿ÖÓ„ÖµÖ ×¿Ö¬¤üÖ£ÖÔ ²ÖêÂüŸÖÖ �êú

¯ÖÏ¿ŸÖÖºÖÖë ¯Ö´ü ²ÖïÖê ‡¿Ö×·Ö‥ ·ÖÖ£Ö ²ÖÖ´üß ×�ú ²Öï ¯ÖœÍüÖÖ “ÖÖÂüŸÖß £Öß.........°Ö““ÖÖ ¯ÖÖ·ÖÖê °Öîšü „ÖÖ‣Ñú�Öß ŸÖÖê ¯ÖœÍü

ÖÂüà ¯ÖÖ‣Ñú�Öß…``49

„Ö°Ö ¿ÖÓ„ÖµÖ ‡¿Ö�úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖÖ Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úß °ÖÖŸÖ �úÂüŸÖß Âîü - ``ÖÆüà,

¿ÖÓ„ÖµÖ ÖÂüà… ²Ö�Ö´ü µÖÂü ¿ÖÖî±ÖÖ�µÖ ²ÖîÓ †�Ö·Öê ºÖ¾ÖÔ ±Öß ºÖ´ü�Ö �ú´ü ¿Ö�úŸÖß ÂæÑü… ŸÖã²ÂüÖ êü °Ö““Öê �úß ²ÖÖÑ °ÖÖÖÖ

ŸÖã²ÂüÖ´êü ×·Ö‥ Âüß ¿ÖÖî±ÖÖ�µÖ ÖÂüà, ²Öê êü ×·Ö‥ ±Öß Âîü… ·Öê×�úÖ ¯ÖœÍüÖ‡Ô ¯Öæ üß �ú´üÖÖ ²Öê üÖ ¯ÖÂü·ÖÖ ·Ö�µÖ Âîü… ²Öï

†ÖŸ²Ö×Ö±ÖÔ ü ÂüÖêÖÖ “ÖÖÂüŸÖß ÂæÑü… ×°ÖÖÖ ¿Ö�Ö²Ö Âãü‥ †ÖŸ²Ö×Ö±ÖÔ ü ÂüÖê ¯ÖÖ‣Ñú�Öß?``50

`†ÖÑºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß Û¿²ÖŸÖÖ ‥�ú ¤ü°ÖÓ�Ö µÖãºÖŸÖß Âîü… ºÖÂü „ÖÖÖŸÖß Âîü ×�ú ¿¡Öß �úÖê µÖÖîÖ •Ÿ¯Öß›ÍüÖ ¿Öê

´üÖêŸÖê Âãü‥ ÖÂüà °ÖîšüÖÖ Âîü… „Ö°Ö •¿Öê ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú †ÖÖ ¿ÖÖÂü°Ö Ö×²ÖŸÖÖ �úÖ µÖÖîÖ •Ÿ¯Öß›ÍüÖ �ú´ü ´üÂêü £Öê ŸÖ°Ö

ºÖÂü µÖÂüß �úÂüŸÖß Âîü ×�ú - ``ŸÖê üß „Ö�ÖÂü ÂüÖêŸÖß ŸÖÖê ¿ÖÖ·Öê °Öãùêü ¿Öê �Öæ°Ö `�ÖÖê-�ÖÖê �Öê·ÖŸÖß… “Ö·Ö �ú´üºÖÖ ·Öê ŸÖæ

„ÖÖê �ú´üºÖÖŸÖÖ Âîü… ÂüÖ£Ö ±Ö´ü Âüß ŸÖß ×›ü™üÖê·Ö ¿Öê ¬ÖÖêÖê ÂüÖë�Öê… ¬ÖÖê ·Öë�Öê… ²Ö�Ö´ü Âü´ü °ÖÖ¸ü •úß `•ÖÖê` ¯Ö¸ü ×Ö•úÖ»Ö

¤ü¿Ö Âü„ÖÖ´ü �úß �Öøüß``51

Ö×²ÖŸÖÖ �úß ²ÖÖÑ �úÖ “Ö×´ü¡Ö ¯Ö Óü¯Ö´üÖ ¿Öê Âü™ü�ú´ü Âîü… ºÖÂü ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ²ÖÖÑ �úß `‡²Öê„Ö`

�úÖê ¿ÖÓ±ÖÖ·Ö ÖÂüà ¯ÖÖŸÖß Âîü… ›üÖò. ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ Ö×²ÖŸÖÖ �úß ²ÖÖÑ �úß ¿ºÖ±ÖÖºÖ�ÖŸÖ ×ºÖ»Öê¾ÖŸÖÖ†Ö ë •úÖ ¸êü•ÖÖÓ•úÖ

�ú´üŸÖß Âîü - ``ØÂü¤üß ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë ×“Ö´ü�úÖ·Ö ¿Öê “Ö·Öê †Ö ´üÂêü ²ÖÖÑ �êú ²ÖÂüÖ¯ÖÖ¡Ö �úÖ ×ºÖ‧Ö™üÖ †×ºÖ¿²Ö´ü�ÖßµÖ Âîü…

†¯Ö´üÖ¬Ö °ÖÖê¬Ö ¿Öê †”æûŸÖß, †ÖŸ²Ö×·Ö¯ŸÖ, ”ûÖê™üß-”ûÖê™üß �ãú×™ü·ÖŸÖÖ†Öë ¿Öê ”ûÖê™üß-”ûÖê™üß �ãú×™ü·Ö ¿Öã×ºÖ¬ÖÖ‥Ñ „Öã™üÖŸÖß

²ÖÖÑ, ×„Ö¿Ö�êú ×·Ö‥ °Öê™üß ‥ê¿ÖÖ •¯Ö�ú´ü�Ö Âîü ×„Ö¿Öê ²ÖÖÖºÖßµÖ ¿Ö´üÖê�úÖ´ü �úß „Öµý´üŸÖ ÖÂüà Âîü… ºÖÂü •¿Ö�úÖ ¯Öî¿ÖÖ

±Öß ŸÖ±Öß ŸÖ�ú “ÖÖÂüŸÖß Âîü, „Ö°Ö ŸÖ�ú ºÖÂü •¿Öê ×ŸÖ·Ö ×ŸÖ·Ö�ú´ü �Ö™ü�ú´ü �ú²ÖÖ‥… ¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ, •Ö×ŸÖ, „ÖßºÖÖ-¸üÃÖ

�ãú”û ¯ÖÖ�ú´ü ÖÂüà… ¿ºÖµÖÓ ºÖÂü ‥�ú ´ü¿Öß·Öß †Öî üŸÖ �úß ŸÖ´üÂü ÂüÖ¿Ö-¯Ö×´üÂüÖ¿Ö �ú´ü ¿Ö�úŸÖß Âîü, Ø„Ö¤ü�Öß �úÖê

±Ö´ü¯Öæ ü „Öß ¿Ö�úŸÖß Âîü, ¯Ö´ü °Öê™üß �êú ×·Ö‥ ¤ü´üÖê�ÖÖ °ÖÖß ´üÂüŸÖß Âîü… ¿ÖÖê“ÖÖ „ÖÖ‥ ŸÖÖê „ÖßºÖÖ ²Öë ‥ê¿Öß †Öê�ú ²ÖÖÑ‥

×¤ü�Ö „ÖÖ‥Ñ�Öß ¯Ö´ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë •Ö�úÖ ¯Ö´üŸÖ-¤ü¸ü-¯Ö´üŸÖ •‧Ö›ÍüŸÖÖ µý¯Ö ×ºÖ´ü·Ö Âîü…``52

`†ÖÑºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß Öß·Ö²²ÖÖ †Ó„ÖÖÖ ºÖÖ¿ÖºÖÖÖß �úß �úÖêšüß ²Öë �úÖ²Ö �ú´üŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ ¯Ö×ŸÖ

Ö…¿Ö·ÖºÖÖ×¤üµÖÖë �úÖ ¿ÖÖ�Öß £ÖÖ… ¯Öã×·Ö¿Ö ²Öãšü±Öê›Íü ²Öë ºÖÂü ²ÖÖ´üÖ �ÖµÖÖ £ÖÖ… ºÖÂü ¤üÖê °Ö““ÖÖë �úß ²ÖÖÑ Âîü… ¿ÖÖ£Ö ²Öë

¿Ö¿Öã ü Âîü… ‥ê¿Öß Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë •¿Öê ×�ú¿Öß �êú †Ö½ÖµÖ �úß †ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ Âîü… •¿Ö�úß ±Öê™ü ´üÖ‧ÖºÖ ¿Öê ÂüÖêŸÖß Âîü… ºÖÂü

•¿Ö¿Öê ×ºÖºÖÖÂü �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã °Ö““ÖÖë �úÖê †¯ÖÖê ¿ÖÖ£Ö ´ü�ÖÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖÖ… †ŸÖ: •¿Öê †¯ÖÖß †Öê ü

†Ö�éú¾™ü �ú´üÖÖ “ÖÖÂüÖ ŸÖÖê •¿ÖÖê •¿Öê �ú´üÖ´üÖ †ÖÖ¯Ö›ü ²ÖÖ´üŸÖê Âãü‥ •¿Ö�êú ¯ÖÏ¿ŸÖÖºÖ �úÖê šãü�ú´üÖµÖÖ… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü

Öß·Ö²²ÖÖ �úÖ “Ö×´ü¡Ö ÖÖ´üß »ÖÛ…ŸÖ �úÖê •±ÖÖ´üŸÖÖ Âîü…

×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �úß µÖÂü ×ºÖ»Öê¾ÖŸÖÖ Âîü ×�ú •ÂüÖëÖê ‥ê¿Öß ÖÖ×´üµÖÖë �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ Âîü „ÖÖê †µÖÖµÖ,

†ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �úê ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß Âîü…

¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ×Ö²ÖÔ·ÖÖ �úÖÖê‡Ô ²Ö×Âü·ÖÖ •ª²Öß Âîü… ‡¿Ö �Öê¡Ö ²Öë †¯ÖÖÖ ºÖ“ÖÔ¿ºÖ ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ

�ú´üÖê �êú ×·Ö‥ †£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö ×�úµÖÖ Âîü… •¿Ö�úß ²ÖÂüŸºÖÖ�úÖÓ�ÖÖ Âîü ×�ú •¿Öê ±Öß ¯Öª½Öß ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÂüÖê …µÖÖë×�ú ºÖÂü

²Ö×Âü·ÖÖ •üª×²ÖµÖÖë ²Öë ¯ÖÏ²Öã�Ö Âü¿ŸÖß Âîü - ``¿Ö´ü�úÖ´ü Âü´ü ¿ÖÖ·Ö, ´êüºÖ×›ÍüµÖÖÓ °ÖÖÓ™ü ´üÂüß… ´êüºÖ×›ÍüµÖÖÓ ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ ±Öß

�Öæ°Ö �ÖÖ ´üÂüà, ²Ö�Ö´ü ºÖê ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ó •¯Öê×�ÖŸÖ ÂüÖê ´üÂüß Âîü „ÖÖê ºÖÖ¿ŸÖºÖ ²Öë ‡¿Ö ¿Ö²²ÖÖÖ �úß †×¬Ö�úÖ×´ü�Öß Âïü…

×„ÖÂüÖëÖê ¯Öãµý¾Ö ºÖ“ÖÔ¿ºÖ ºÖÖ·Öê �úÖµÖÔ�Öê¡ÖÖê ²Öë ×ºÖ¯Ö×´üŸÖ ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë �úÖ ¿ÖÖ²ÖÖÖ �ú´üŸÖê Âãü‥, †¯ÖÖß ·Ö�ÖÖ †Ö î ü

¯Ö×´ü½Ö²Ö �êú °Ö·Ö°ÖæŸÖê •¿Ö •ªÖê�Ö �úÖê Âüß “ÖÖê™üß ¯Ö´ü ÖÂüà ¯ÖÂãÓü“ÖÖµÖÖ, †¯ÖÖê ¤êü»Ö ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖ �ÖÖî üºÖ ×ºÖ¤êü»ÖÖë ²Öë

±Öß ¯ÖÏ×ŸÖÛ¾šüŸÖ ×�úµÖÖ…``53

‡¿Ö�êú ×·Ö‥ •¿ÖÖê ²Öã�µÖ²ÖÓ¡Öß ŸÖ�ú †¯ÖÖß ×¿Ö¯úÖ×´ü¿Ö �ú´üºÖÖ‡Ô £Öß… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÂü

¿Ö´ü�úÖ´ü ×�Ö´ü „ÖÖÖê �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�úÖ ÖÖ²Ö ‡¿Ö ¿ÖÖ·Ö ¯Ö©½Öß �úß ¿Öæ“Öß ²Öë ÖÂüà †Ö ¿Ö�úÖ £ÖÖ… •¿Öê µÖÖ¤ü Âîü

×�ú ×�ú¿Öß ±Öß ¯Öã ü¿�úÖ´ü �úß ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ �êú ×·Ö‥ †¯ÖÖß ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ �êú †·ÖÖºÖÖ „ÖÖê›Íü-ŸÖÖê›üÍ ±Öß �ú´üÖß ¯Ö›ÍüŸÖß Âîü…

•¿ÖÖê †Ö¬Öã×Ö�ú ºµÖÖºÖÂüÖ×´ü�ú ¿¡Öß �úß ±Öæ×²Ö�úÖ ×Ö±ÖÖŸÖê Âãü‥ `¯Ö´ü êú…™ü ×´ü·Öê»Ö¿Ö ‥„Öê¿Öß` �úÖê †ÖŸ²Ö¯ÖÏ“ÖÖ´ü

ÂêüŸÖã ·ÖÖ�ÖÖë µý¯ÖµÖê ×¤ü‥… ¯ú·Ö¿ºÖµý¯Ö - ``Âü´ü †�Ö°ÖÖ´ü ²Öë ×Ö²ÖÔ·ÖÖ �úÖÖê‡Ô „Öî¿Öß †¯ÖÏ×ŸÖ²Ö ²Ö×Âü·ÖÖ •ª²Öß �êú

×ºÖ¾ÖµÖ ²Öë ×ºÖ¿ŸÖéŸÖ ·Öê�Ö, ¿ÖÖ�ÖÖŸ�úÖ´ü †Ö×¤ü ¯ÖÏ�úÖ×»ÖŸÖ ÂüÖê ´üÂêü… ×„ÖÖ²Öë ·Ö�ÖÖŸÖÖ´ü µÖÂü ¿ÖÖ×°ÖŸÖ ×�úµÖÖ „ÖÖ ´üÂüÖ

Âîü ×�ú •Ö�úß „Öî¿Öß °ÖÂãü²Öã�Öß ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ �úß ¬ÖÖß, ×²Ö¿ÖÖ·Ö ²Ö×Âü·ÖÖ Âü¿ŸÖß ‡¿Ö ¤ê ü»Ö ²ÖêÓ �úÖê‡Ô †µÖ ÖÂüà… •Ö�úß

�úÖ´üÖê°ÖÖ´üß ¤ü�ÖŸÖÖ Âüß »·ÖÖ‧ÖÖßµÖ ÖÂüà, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú �úÖµÖÖí ²Öë �ÖÂü´üß †×±Öµý×“Ö ±Öß ºÖÓ¤üÖßµÖ Âîü…``54

‡¿Ö¿Öê

¿¯Ö¾™ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú ¿Ö²Ö�úÖ·ÖßÖ ²Ö×Âü·ÖÖ †¯ÖÖß ²ÖÂüŸºÖ�úÖÓ�ÖÖ �úß ¯ÖæÙŸÖ ÂêüŸÖã ×�ú¿Ö ²ÖÖ�ÖÔ �úÖ †¾Ö»ÖÓ²Ö •ú¸üÖÖ

“ÖÖ×Âü‥ ‡¿Öê ±Öß „ÖÖÖŸÖß Âîü…

†Ö¬Öã×Ö�ú ¿¡Öß ÖÖî�ú´üß µÖÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ ²Öë ¿ÖŸÖŸÖ ¯Ö×´ü½Ö²Ö �ú´ü †¯ÖÖß •Ö×ŸÖ �ú´üÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… †Öî ü

„ÖÖê Û¿¡ÖµÖÖÑ ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¤ãü:�Öß Âîü ºÖê †¯ÖÖß ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ ŸÖßºÖÎ �Ö×ŸÖ ¿Öê ×¿Ö¬¤ü �ú´üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö �ú´üŸÖß

Âîü… `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` �úß ºÖÙŸÖ�úÖ ×„Ö¿Ö ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ²Öë �úÖµÖÔ üŸÖ Âîü ºÖÂüÖÑ ºÖÂü ŸÖÖ-²ÖÖ ¿Öê �úÖµÖÔ �ú´üŸÖß

Âîü… †ŸÖ: ¯ÖÏÖ“ÖÖµÖÖÔ •¿Ö�êú �úÖµÖÔ ¯Ö´ü ¯ÖÏ¿ÖÖ Âîü †Öî ü •¿Ö ¯Ö´ü ¤üÖ×µÖŸºÖ ¿ÖÖï ÖŸÖß Âîü… ‥Ö. ¿Öß. ¿Öß. ×¾Ö³ÖÖ•Ö •êú

×·Ö‥ •¿Ö�úÖ “ÖµÖÖ ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ºÖÂü •¿Ö�úÖ ¯ÖÏ×»Ö�Ö�Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü †¯ÖÖê �úÖê ×¤üµÖê �ÖµÖê �úÖµÖÔ

�êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖÏÖ²ÖÖ×�Ö�ú ´üÂüŸÖß Âïü… ‡¿Öß ¿Ö²ÖµÖ •¿Ö�úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ »ÖÖŸÖÖã »Ö²ÖÖÔ ¿Öê ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ºÖÂüÖÑ •¿Ö�úß †Öê ü

†Ö�úÙ¾ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ºÖê ‥�ú-¤æü¿Ö êü �êú ×Ö�ú™ü ±Öß †ÖŸÖê Âïü… ¯Ö´ÓüŸÖã „Ö°Ö •¿Öê ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú »ÖÖŸÖÖã

×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ Âîü, ŸÖ°Ö •¿Ö�úÖ ²ÖÖ ¯ÖÏ�ÖÖê×±ÖŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü… »ÖÖŸÖÖã �êú ºµÖºÖÂüÖ´ü ¯Ö´ü ºÖÂü ¤ãü:�Öß ÖÂüà ÂüÖêŸÖß Âîü

†×¯ÖŸÖã ¥üœÍü ×Ö»“ÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú ºÖÂü ¯Öãµý¾Ö ¯ÖÏºÖé×¢Ö ¯Ö´ü „Öµý´ü ×·Ö�Öê�Öß - ``¿ÖÖê“ÖÖ †Ö„Ö ²ÖÖ ±Ö´ü�ú´ü

�ÖÖ×·ÖµÖÖÑ ×·Ö�Öê�Öß, ×¿Ö Ôú �ÖÖ×·ÖµÖÖÑ Âüß ÖÂüà, ‥�ú ¯Öæ üÖ ¯Ö…�úÖ ×“Ö÷üÖ, •·ÖÖÂüÖÖë †Öî ü †Ö�Öê¯ÖÖë �úÖ °Ö›ÍüÖ ¯ÖÖê£ÖÖ

ŸÖîµÖÖ´ü �ú´êü�Öß… ÖÂüà ÖÂüà, ºÖÂü »ÖÖŸÖÖã ÖÖ²Ö �êú •¿Ö ”û·Öß ‡¿ÖÖÖ �úÖ ¯Öæ üÖ �ú““ÖÖ ×“Ö¹üÖ �ÖÖê·Öê�Öß, ×„Ö¿Ö¿Öê

·ÖÖê�Ö •¿Ö�êú �úÖ´üÖÖ²ÖÖë �úÖê ¿Ö²Ö†Öë, •¿Ö¿Öê Ö¯ú´üŸÖ �ú´ëü, •¿Ö ¯Ö´ü £Öæ-£Öæ °Ö´ü¿ÖÖµÖë… ºÖÂü •¿Ö�êú Ø¯ÖÏ×¿Ö¯Ö·Ö �úÖê

×·Ö�Öê�Öß ×�ú •ÂüÖëÖê †¯ÖÖê µÖÂüÖÑ �îú¿Öê-•îú¿Öê †¬µÖÖ¯Ö�ú ´ü�Öê Âãü‥ Âïü, ×„ÖÖ²Öë ±Ö¦üŸÖÖ, Öî×ŸÖ�úŸÖÖ, †Öî ü

¿Ö„„ÖÖŸÖÖ ÖÖ²Ö ±Ö´ü �úÖê ÖÂüà Âîü…``55

·Öê×�Ö�úÖ Öê ²Ö¬µÖºÖ�ÖáµÖ µÖãºÖŸÖß ºÖÙŸÖ�úÖ �êú „ÖßºÖÖ �êú «üÖ´üÖ µÖÂü ×¿Ö¬¤ü

×�úµÖÖ Âîü ×�ú ºÖÂü ºÖÙŸÖ�úÖ �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¿ºÖµÖÓ „Ö·Ö�ú´ü ¤æü¿Ö´üÖë �úÖê ¯ÖÏ�úÖ»Ö ¤üê ´üÂüß Âîü… ×ÖÛ»“ÖŸÖ Âüß ºÖÙŸÖ�úÖ ×²Ö¸üß

�úß °ÖÖß ÂüÖêŸÖê Âãü‥ ±Öß ¿Ö�Ö²Ö Âîü…

`Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` �úß ºÖÙŸÖ�úÖ µÖãºÖŸÖß Âîü †Öî ü •¿Öê ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¤üÖ×µÖŸºÖÖë �úÖê

×Ö±ÖÖÖÖ Âîü… •¿Ö�êú ±ÖÖ‡Ô ²ÖÂêü»Ö �úß ¿Ö�ÖÖ‡Ô ºÖÂü †Öî¯Ö“ÖÖ×´ü�ú µý¯Ö ²Öë �úÂüÖÖ “ÖÖÂüŸÖß £Öß… ¯Ö´ÓüŸÖã ²ÖÂêü»Ö �êú

¿Ö¿Öã üÖ·Ö ¿Öê ¯Öæ êü ÖÖŸÖê-×´ü»ŸÖê¤üÖ´ü †Ö ´üÂêü £Öê… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿ÖÖê †¯ÖÖß »ÖÛ…¢ÖºÖ¢ÖÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ¿Ö°Ö �ãú”û

ºµÖºÖÛ¿£ÖŸÖ µý¯Ö ¿Öê ¯Öæ�ÖÔ ×�úµÖÖ - ``•¿Ö ×¤üÖ ×�úŸÖÖÖ ·ÖÓ°ÖÖ-“ÖÖî›ÍüÖ ŸÖÖ²Ö†ÖÖ²Ö ¯îú·ÖÖÖÖ ¯Ö›ÍüÖ £ÖÖ ºÖÙŸÖ�úÖ �úÖê…

•¿ÖÖê ŸÖÖê ¿Ö°Ö �ãú”û °ÖÂãüŸÖ ¿ÖÖ¤êü œÓü�Ö ¿Öê Âüß �ú´üÖê �úß ¿ÖÖê“Öß £Öß, ¯Ö´ü ×„Ö¿Ö °Ö›Íêü ¯Öî²ÖÖÖê ¯Ö´ü �úÖ´ü„Ö �ú´üÖê •úß

¿Öæ“ÖÖÖ �ÖÖî üß �êú ×¯ÖŸÖÖ Öê •¿Öê ¤üß £Öß, •¿Ö¿Öê ŸÖÖê ²ÖÖ·Öæ²Ö Âã ü†Ö ×�ú •¿Öê ±Öß †¯ÖÖê ¿Ö�Öê-¿ÖÓ°ÖÓ¬Öß †Öî ü ¯Ö×´ü×“ÖŸÖ

„ÖÖÖë �úÖê °Öã·ÖÖÖÖ ÂüÖê�ÖÖ, ŸÖÖ‣ú ŸÖÖ‡Ô †Öî ü •Ö�úÖ ¯Öæ üÖ �ãú™ãü²°Ö �ÖÖÑºÖ ¿Öê †ÖµÖÖ Âüß £ÖÖ…``56

ºÖÙŸÖ�úÖ �úÖê ›üÖò…™ü´ü ×¿ÖÂüÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ×ºÖºÖÖÂü �úÖ ¯ÖÏ¿ŸÖÖºÖ †ÖÖê ¯Ö´ü ºÖÂü ¿ÖÖê“ÖŸÖß Âîü ×�ú ‡¿Ö

¯ÖÏÖîœüÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë ×ºÖºÖÖÂü �ú´üÖÖ …µÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß ¥üÛ¾™ü ¿Öê µÖÖê�µÖ ÂüÖê�ÖÖ ? …µÖÖ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ‥Ñ ‡¿Ö�úÖê

¿ºÖß�úÖ´ü �ú êü�Öß? ŸÖ°Ö ›üÖò…™ü´ü ×¿ÖÂüÖ �êú �ú£ÖÖ ²Öë ºÖÙŸÖ�úÖ �úê ¯Öãµý¾ÖÖ£ÖÔ �úß ¯ÖÏ»ÖÓ¿ÖÖ ºµÖ…ŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü - ``µÖÆü

²ÖÖŸÖ ±Öß �Ö·ÖŸÖ ²ÖÖÖß „ÖÖÖß “ÖÖ×Âü‥ ×�ú ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë ¿Öê ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö †Ö�Öê °ÖœÍüŸÖÖ Âîü… ¯Ö´ü²¯Ö´üÖ†Öë ¿Öê Âü™ü�ú´ü ±Öß

‥�ú ÖµÖÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö �ÖœÍüÖ „ÖÖŸÖÖ Âî, �ú±Öß-�ú±Öß, °ÖÛ·�ú µÖæÑ �úÂüÖÖ “ÖÖ×Âü‥ ×�ú ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë �úÖê ´ü“ÖŸÖÖ

±Öß Âîü… ×„Ö¤ü�Öß ²Öë †Ö¤ü²Öß �êú ¿ÖÖ£Ö °ÖêŸÖÖ¤üÖ¤ü ‧Ö™üÖÖ‥Ñ ‧Ö™üŸÖß Âïü, Âü´ü ×¤üÖ ‥�ú ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö ´ü“ÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü

•¿Ö�êú ×·Ö‥, µÖÂüß ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö •¿Ö�êú ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úÖ ×Ö²ÖÖÔ�Ö �ú´üŸÖÖ Âîü, •¿Ö�êú „ÖßºÖÖ �úÖ, •¿Ö�êú ¯Öãµý¾ÖÖ£ÖÔ

�úÖ, ŸÖã²Ö ¯Öãµý¾ÖÖÙ£ÖÖß ÂüÖê ºÖÙŸÖ�úÖ!``57

†Ö·ÖÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿Ö²ÖÖ„Ö ‥ºÖÓ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ²Öë ×ºÖ“ÖÖ´ü ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ¿ÖÖ²ÖÖµÖŸÖ: ¯Öã üÖÖß

¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë �úÖê ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ µÖã�Ö ²Öë ºµÖÛ…ŸÖ �úß ¯ÖÏ�Ö×ŸÖ ²Öë °ÖÖ¬Ö�ú ×¿Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖß Âîü… ºÖÙŸÖ�úÖ „Öî¿Öß ²Ö¬µÖºÖ�ÖÔ �úß

ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡Ö ‡¿Öß ¯Ö Óü¯Ö´üÖ �êú �úÖ´ü�Ö ²ÖÖÖ×¿Ö�ú •£Ö·Ö-¯Öã£Ö·Ö �úß Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Âîü… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: ºÖÙŸÖ�úÖ

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë †Ö¤ü»ÖÔ ²Öæ·µÖÖë �úß ¿£ÖÖ¯ÖÖÖ �ú´üŸÖß Âîü…

`¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö` �úß †Ö´ü�µÖÖ ¿Ö�Ö²Ö ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡Ö �êú µý¯Ö ²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ Âãü‡Ô Âîü… ºÖÂü †Ö„ÖßºÖÖ

†×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ ´üÂü�ú´ü „ÖßºÖÖ „ÖßÖê �úÖ ×Ö�ÖÔµÖ ·ÖêŸÖß Âîü… ºÖÂü ¿ºÖµÖÓ ·Öê×�Ö�úÖ Âîü… •¿Öê †¯ÖÖê „ÖßºÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ

†Ö¿£ÖÖ Âîü… ºÖÂü „ÖßºÖÖ �úÖê †·Ö±µÖ ²ÖÖÖŸÖß Âîü… †ŸÖ: •¿Ö²Öë ×Ö´üÖ»ÖÖ, ÂüŸÖÖ»ÖÖ �êú ±ÖÖºÖ ÖÂüà Âîü… ºÖÂü ¿Ö±Öß

²ÖÖŸÖÖë �úÖ �Öã·Ö�ú´ü †ÖÖÓ¤ü ·ÖêŸÖß Âîü… „Ö°Ö ºÖ¾ÖÖÔ �êú ×¤üÖÖë ²Öë ¯ÖÂüÖ›üÍ ¯Ö´ü °Ö Ôú ×�Ö´üÖê ·Ö�Öß ŸÖ°Ö ºÖÂü °ÖÖ·�úÖß ²Ö ë

�Ö›Íüß ÂüÖê�ú´ü ÂüºÖÖ �úß ·ÖÂü´üÖŸÖß „Öã�Ö·Ö°ÖÓ¤üß �úÖê ×ÖÂüÖ´üŸÖß £Öß… ºÖÂü ×Ö�ÖÔµÖ ·ÖêŸÖß Âîü ×�ú †Ö�Öê °ÖœÍü�ú´ü ‡¿Ö

•Ö•Ö •úÖê ¯Ö�ú›Íü ·ÖêÖÖ “ÖÖ×Âü‥ „ÖÖê ×�ú ŸÖã²ÂüÖ´üÖ Âîü… µÖÂü »ÖÖ²Ö, µÖÂü �Ö�Ö, µÖÂü °ÖÖ×´ü»Ö ·Ö¯Ö�ú�ú´ü Âü£Öê·Öß ²Öë

¿Ö²Öê™ü ·ÖêÖÖ “ÖÖ×Âü‥ †Öî ü ºÖÂü •Ÿ¿ÖÖÂü ¿Öê ”ûÖŸÖÖ †Öî ü °Ö´ü¿ÖÖŸÖß ×Ö�úÖ·Öê °Ö´ü¿ÖÖŸÖ ²Öë ‧Öæ²ÖÖê ×Ö�ú·Ö „ÖÖŸÖß Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã ‡¿Ö ¯ÖÏÖ�éú×ŸÖ�ú ²ÖÖê¿Ö²Ö ²Öë ±Öß •¿Ö²Öë „ÖÖ¿ÖÖ²ÖÖµÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿ÖÓºÖê¤üÖÖ „ÖÖ�ÖéŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ºÖÂü †Öã••Öß †ÖÖê Ö›Íüß

²Öë ´üÂüÖê ºÖÖ·ÖÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †ÖŸ²ÖßµÖ ÂüÖê�ú´ü ¿ÖÖê“ÖŸÖß Âîü - ``ÃÖÖ´ÖÖê †ÖãÛ��ÖµÖÖë �êú �Öã“”ûÖ¤ü ¿Ö²ÖæÂü, ×¿Ö´ü ·Öã�úÖ‣ú

œü·ÖºÖÖÑ ”ûŸÖÖë ¯Ö¸ü Öß»Öê-¯Öß»Öê ¯ÖÖê»Öß£ÖßÖ-×£Ö�Ö×·ÖµÖÖëºÖÖ·Öê ™üÖ™ü, ¯ÖŸ£Ö´üÖë ŸÖ·Öê �ÖãÑ¿Öê Âãü‥… ¿Öã üÖ�ÖÖë �úÖê °ÖÓ¤ü ×�ú‥

¯Öß¯Öê •úß †Öã��Öß ²Öë ¿Öê °ÖÖÂü´ü ¯îú·ÖŸÖß ×¿Ö�Ö›Íüß �êú �Öß·Öê ¬Öã‥Ñ �êú ¿ÖÖ£Ö ´üÖêŸÖê °Ö““Öê �úß †ÖºÖÖ„Öë… †¬Ö�Öß·Öê

�ú““Öê ¯ú»ÖÔ ¯Ö´ü ¯Ö›Íêü-¯Ö›Íêü ¿Öæ�ÖÖ ´üÖêÖÖ… ¯ÖÖÖß “Öæ ´üÂüÖ ÂüÖê�ÖÖ… ²ÖÖÑ ÂüÖê�Öß ¯ÖÖÖß �úÖê ´üÖê�úÖê �úß „Öã�ÖÖ›Íü ²Öë…``58

‡¿Ö Ø„Ö¤ü�Öß �úÖê ¤êü�Ö�ú´ü †Ö´ü�µÖÖ ¿ÖÖê“ÖŸÖß Âîü ×�ú ‡Ö †ÖãÛ��ÖµÖÖë �êú “Ö�ÎúÖë ²Öë ¿Öê …µÖÖ �úÖê‡Ô †×±Ö²ÖµÖã °ÖÖÂü´ü

×Ö�ú·Ö ¿Ö�êú�ÖÖ ? …µÖÖ ºÖÂü �ú°ÖÖ›Íüß °ÖÖ„ÖÖ´ü ¿Öê �Ö´üß¤êü Âãü‥ �ú¯Ö›Íêü Âüß ¯ÖÂüÖŸÖÖ ´üÂêü�ÖÖ ? …µÖÖ •¿Öê �ú±Öß ›êü×Ö²Ö

�úß Ö‡Ô ²Ö�Ö´ü ¯Öã üÖÖß ×¤ü�ÖÖêºÖÖ·Öß ¯ÖÑ™ü �Ö´üß¤üÖê �úß Âü¿Ö´üŸÖ ¯Öæ üß ÂüÖê ¿Ö�êú�Öß ? ÂüÖê ¿Ö�úŸÖÖ Âîü ×�ú ºÖÂü ±Ö×ºÖÂµÖ

²Öë ÖêŸÖÖ °ÖÖ „ÖÖµÖê… µÖÖ ÂüÖê ¿Ö�úŸÖÖ Âîü ×�ú �Ö·ÖÖÖµÖ�ú… ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü †Ö´ü�µÖÖ �êú ¿ÖÖê“Ö ²Öë ÖÖ´üß ¿ÖÃü¤üµÖŸÖÖ

†Öî ü ±ÖÖ´üŸÖ �êú ±Ö×ºÖ¾µÖ �úß Ø“ÖŸÖÖ Âîü…

·Öê×�Ö�úÖ Öê ´üÖ²Ö�Öê·ÖÖºÖÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ÖÖ´üß �úß ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ Û¿£Ö×ŸÖ �úß †Öê ü ¿ÖÓ�êúŸÖ ×�úµÖÖ Âîü -

``‣Ñú“Öß „ÖÖŸÖºÖÖ·Öê, Öß“Öß ×¯Ö”û›Íüß „ÖÖŸÖ �úß ·Ö›Íü×�úµÖÖë �úÖê ‧Öê ü�ú´ü •Ö�êú ¿ÖÖ£Ö �ãú�ú²ÖÔ �ú´üŸÖê „ÖÖŸÖê Âïü, †Öî´ü

²ÖæÑ”ûÖë ¯Ö´ü ŸÖÖºÖ ¤êü ”ãû¸üÖ ‧Öæ²ÖŸÖê Âîü… µÖÂü ŸÖÖê ¿Ö´üÖ¿Ö´ü †µÖÖµÖ Âîü ¿ÖÖ×Âü°Ö… ¯ÖÖ¯Ö Âîü †Öî ü ¯Öã×·Ö¿Ö †�Ö´ü •¿Ö�úß

„ÖÖŸÖ ‣Ñú“Öß Âîü ŸÖÖê �Ö›Íêü-�Ö›Íêü ¤êü�ÖŸÖß ´üÂêü�Öß........°Öê×™üµÖÖÑ �ú²Ö„ÖÖê ü �úß ´üÖêŸÖß ´üÂêü�Öß… ”ûÖŸÖß ¯Öß™üŸÖß

´üÂëü�Öß…``59

‡¿Ö ¯Ö´ü ·Öê×�Ö�úÖ Öê †Ö´ü�µÖÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê µÖÂü �úÖºµÖÖŸ²Ö�ú ¯ÖÓÛ…ŸÖµÖÖÑ ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ �úß Âîü -

``‧Ö´ü Âîü Âü²ÖÖ´üÖ ¤êü»Ö

¯Ö¸ü¤êü ÆüºÖÖ ²Öë ¯ú›Íü¯ú›ÍüÖŸÖê ´üÂëü…

�ú²Ö„ÖÖê ü, †Ö¯ÖœÍü „ÖÖ×ŸÖµÖÖë ¯Ö´ü †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü ÂüÖêŸÖê ´üÂëü…

²ÖÆæü-°Öê×™üµÖÖë ¯Ö´ü °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü ÂüÖêŸÖê ´üÂëü…

´üÖ¾™Òü Âîü ¬Öã·Öê-¯ÖãÑ”êû ¯Öã�µÖºÖÖÖ ºÖ�ÖÖì �êú ×·Ö‥``60

†Ö´ü�µÖÖ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ „ÖÖ�ÖéŸÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ‡Ô»ÖÖÖ ¿Öê ×ÖºÖê¤üÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú Âü²ÖêÓ

¤üÖ»ÖÔ×Ö�ú °ÖÖŸÖÖë ²Öë Ö •·Ö†Ö�ú´ü ²ÖÂüÖÖ�Ö´üÖë, Ö�Ö´ü¯ÖÖ×·Ö�úÖ†Öë †Öî ü ¿ÖÓ¿£ÖÖÖÖë ¯Ö´ü °ÖÂü¿Ö �ú´üÖß “ÖÖ×Âü‥…

¿Ö›Íü�ëú, „Ö·Ö-¯ÖÏ¤ãüÂÖ•Ö, ÃÖß¾Ö¸ü-ºµÖºÖ¿£ÖÖ, µÖÖŸÖÖµÖÖŸÖ, ×°Ö„Ö·Öß, ¯ÖÖÖß †Öî ü †�Ö·Öß »ÖŸÖß ŸÖ�ú �ÖÖ¤ü °ÖÖ „ÖÖÖê

ºÖÖ·Öê ºÖ×´ü¾šü ÖÖ�Ö×´ü�úÖêÓ �êú ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ¯ÖÏ¿ÖÓ�ÖÖë ¯Ö´ü “Ö“ÖÖÔ �ú´üÖß “ÖÖ×Âü‥…

†Ö´ü�µÖÖ �êú ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úß ¥üœÍüŸÖÖ �úÖê ¥üÛ¾™ü ²Öë ´ü�ÖŸÖê Âãü‥ ›üÖò. ×°ÖÎ×„Ö™ü ¯ÖÖò·Ö ×·Ö�ÖŸÖß Âîü -

``†Ö´ü�µÖÖ �úÖê �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú †°Ö ŸÖ�ú �úê ÖÖ´üß ¯ÖÖ¡ÖÖë ²Öë ¿Ö°Ö¿Öê ¿Ö»Ö…ŸÖ ²ÖÖÖÖ „ÖÖ ¿Ö�úŸÖÖ Âîü… ºÖÂü ‡¿Ö

°ÖÖŸÖ �úß �ÖºÖÖÂüß ¤êüŸÖß Âîü ×�ú ×ºÖºÖÖÂü ºµÖÛ…ŸÖ �êú ×·Ö‥ †×ÖºÖÖµÖÔŸÖÖ ÖÂüà Âîü… ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú „ÖßºÖÖ ¿Öê †·Ö�Ö

´üÂü�ú´ü ±Öß ºÖÂü ºÖîµÖÛ…ŸÖ�ú †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ÖÖ£ÖÔ�ú „ÖßºÖÖ „Öß ¿Ö�úŸÖß Âî…``61

†Ö´ü�µÖÖ ‥�ú

¿Ö�Ö²Ö ÖÖ´üß ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü ºÖé¬¤üÖºÖ¿£ÖÖ ¿Öê Ø“Ö×ŸÖŸÖ ÖÂüà Âîü… •¿Ö�êú “ÖêÂü ëü ¯Ö´ü ¿ÖŸÖÖµÖß Âãü‡Ô ´êü�ÖÖ‥Ñ ÖÂüà…

¿Ö²ÖµÖ �úê ¿ÖÖ£Ö •�Öß ¯Ö�úß ÂîüÓ… †¯ÖÖê ºÖ…ŸÖ �úÖê �Öã¤ü „ÖßµÖÖ Âîü… ¿ÖÖ²ÖÖµÖŸÖ: ºÖé¬¤üÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë †Ö�ú´ü ²ÖéŸµÖã ‥�ú

±ÖµÖ °ÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖé¬¤üÖºÖ¿£ÖÖ �úÖê ¿ÖÂü„ÖŸÖÖ, ¿Ö´ü·ÖŸÖÖ ¿Öê ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖêºÖÖ·Öß †Ö´ü�µÖÖ �êú „ÖßºÖÖ

†Öî ü ²ÖéŸµÖã �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ²Öë ±Öß ¿ÖÓŸÖã×·ÖŸÖ ×ºÖ“ÖÖ´ü Âîü… •¿Ö�êú †Öã¿ÖÖ´ü ×„Ö¿Ö�úÖê ×„ÖŸÖÖß Ø„Ö¤ü�Öß ×²Ö·Öß Âîü, •ŸÖÖÖ

Âüß ŸÖÖê „ÖßÖÖ Âîü… ºÖÂü °ÖãÛ¬¤üºÖÖ¤üß Ø“ÖŸÖ�ú, „ÖÖ�ÖéŸÖ ¿¡Öß Âîü… ºÖÂü ±ÖÖºÖÖÖ �êú †Ö¬ÖÖ´ü ¯Ö´ü ÖÂüà ŸÖ�Ôú �úß �ú¿ÖÖî™üß

¯Ö´ü ×�ú¿Öß ±Öß ×ºÖ“ÖÖ´ü¬ÖÖ´üÖ �úÖê ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üŸÖß Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü ²ÖéŸµÖã †Öî ü „ÖßºÖÖ �úÖê ‥�ú µÖ£ÖÖ£ÖÔ �êú ¤üÖê

¯ÖÂü·Öæ ²ÖÖÖŸÖß Âîü -

``�úÖîÖ Âîü „ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ �êú ¤ü°ÖÖºÖ ²Öë ÖÂüà !

†Û�Ö ¯Öé£ºÖß �úß ²ÖéŸµÖã ¿Öê

ºÖÖµÖã †Û�Ö �úß ²ÖéŸµÖã ¿Öê

„Ö·Ö ºÖÖµÖã �úß ²ÖéŸµÖã ¿Öê

†Öî ü ¯Öé£ºÖß „Ö·Ö �úß ²ÖéŸµÖã ¿Öê „Öß×ºÖŸÖ ÂîüÓ…``62

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü ¤üÖ»ÖÔ×Ö�ú, ºÖî“ÖÖ×´ü�ú ¥üÛ¾™ü ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�êú „ÖßºÖÖ ²Öë ‧Öã™üÖ-™æü™üÖ ÖÂüà Âïü…

µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ×�ú `¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö` �úß †Ö´ü�µÖÖ ÖÖ´üß ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �úß ¯ÖÏ°Ö·Ö ¯Ö�Ö¬Ö´ü Âîü…

‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü †�êú·Öß ÂüÖê�ú´ü ±Öß ×�ú¿Öß ¯Ö´ü ×Ö±ÖÔ ü ÖÂüà ´üÂüŸÖß… ×Ö±ÖÔµÖ ÂüÖê�ú´ü ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖß

Âãü‡Ô „ÖßºÖÖ µÖÖ¯ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ‡Ô»ÖÖÖ ¿Öê �úÂüŸÖß ±Öß Âîü ×�ú - `´Öã†Öê ²Öê üÖ †¯ÖÖÖ¯ÖÖ ×Ö´ÓüŸÖ´üŸÖÖ �úÖ

†Âü¿ÖÖ¿Ö ¤êüŸÖÖ Âîü…` µÖÂüß •¿Ö�êú „ÖßºÖÖ �úÖ ¿Öæ¡Ö Âîü… •¿Ö�úß ¿ºÖµÖÓ �úß ¯ÖÂü“ÖÖÖ Âîü…

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö µý×œÍü ‥ºÖÓ ¯Ö Óü¯Ö´üÖ �úÖê ²ÖÂüŸºÖ ¤êüŸÖÖ ´üÂüÖ Âîü… ‡¿Öß �úÖ´ü�Ö ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ µÖã�Ö ²Öë ÖÖ´üß �úß

Û¿£Ö×ŸÖ Ø“ÖŸÖÖßµÖ Âîü… ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ ¿Öê ¿¡Öß �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ²Öë µÖÂü ¬ÖÖ´ü�ÖÖ “Ö·Öß †Ö ´üÂüß Âîü ×�ú ºÖÂü ‧Ö´ü �úß “ÖÖ´ü ¤üßºÖÖ´üß

²Öë °ÖÑ¬Ö�ú´ü ´üÂëü… ¯Ö ÓüŸÖã •¢Ö´ü †Ö¬Öã×Ö�úŸÖÖ �êú µÖã�Ö ²Öë ÖÖ´üß ÖÖî�ú´üß ‥ºÖÓ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �êú �úÖ´ü�Ö ‧Ö´ü ¿Öê °ÖÖÂü´ü

×Ö�ú·Öß… ºÖÂü †ÖÙ£Ö�ú †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê †¯ÖÖß †Û¿²ÖŸÖÖ ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ×¯ÖŸÖ �ú´üÖê ·Ö�Öß… ×¯ú´ü ±Öß

¯Öãµý¾Ö ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö •¿Ö¿Öê µÖÂüß †¯Öê�ÖÖ �ú´üŸÖÖ Âîü ×�ú ºÖÂü †¯ÖÖß ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ”û×°Ö �úÖê °ÖÖÖµÖê ´ü�Öê… ‡¿Öß

¿ÖÓ�ãú×“ÖŸÖ ¯ÖÏºÖé×¢Ö �êú �úÖ´ü�Ö †Ö„Ö ±Öß ÖÖ´üß �ÖÏ¿ŸÖ ‥ºÖÓ ¡Ö¿ŸÖ Âîü… °Öß¿ÖºÖà »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö•ú •úß

·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ¿ÖºÖÖÕ�Öß�Ö ¥üÛ¾™ü ¿Öê ×ºÖ“ÖÖ´ü �ú´üŸÖê Âãü‥ ÖÖ´üß �êú ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ²ÖÂüŸºÖ �úÖê •„ÖÖ�Ö´ü ×�úµÖÖ Âîü…

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß †×¬Ö�úÖÓ»Ö ÖÖ×´üµÖÖÑ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ �úÖê “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüŸÖß Âîü… ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ÖÖ´üß

•ú»µÖÖ•Ö •êú ×·Ö‥ �ú×™ü°Ö¬¤ü ¿ÖÓ¿£ÖÖ†Öë �êú •¤üÖ¢Ö �úÖµÖÔ �úÖ •··Öê�Ö ±Öß Âãü†Ö Âîü… `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß ²ÖÓ¤üÖ ¿¡Öß

¿ÖÓ�ÖšüÖ �úß »ÖÛ…ŸÖ °ÖÖŸÖß Âîü… •¿Öê ¿ÖßŸÖÖ, ²ÖÖŸÖÖ ¿ÖŸµÖºÖŸÖß, �ãÓúŸÖß, ¦üÖî Ö¤üß �êú ×²Ö£Ö�ú ¿Ö²Öß“ÖßÖ ÖÂüà ·Ö�ÖŸÖê…

•¿Ö�êú ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ²Öë ¿ÖÓ�ú·¯Ö´üŸÖ ÖÖ´üß ¿Ö²ÖÖ×ÂüŸÖ Âîü… `“ÖÖ�ú` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖ †Öã±ÖºÖ µÖÂüß ´üÂüÖ Âîü

×�ú ¯Öãµý¾Ö ºÖ“ÖÔ¿ºÖ ÖÖ´üß µÖÖŸÖÖÖ �úÖ �úÖ´ü�Ö Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü †µÖÖµÖ �êú ×ºÖµý¬¤ü •šü ×¯ú×Ö…¿Ö ¯Ö�Öß �êú

¿Ö²ÖÖÖ “ÖãÖÖîŸÖß ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üŸÖß Âãü‡Ô �Ö›Íüß ÂüÖêŸÖß Âîü… `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö` �úß ”ãûÖÖ ºÖî¬ÖºµÖ �êú ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ „ÖßºÖÖ

�úÖê Ö�úÖ´üŸÖß Âîü… •¿Ö�úÖ ¥üÛ¾™ü�úÖê�Ö Âîü ×�ú µÖÂü �îú¿ÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö Âîü „ÖÖê ×ºÖ¬ÖºÖÖ �úÖê ¿¡Öß ÖÂüà ²ÖÖÖŸÖÖ… `×¤ü·ÖÖê-

¤üÖ×Ö¿Ö` •úß ´ÖÆü•ú²ÖÖÖÖë ÖÖ¸üß-“ÖêŸÖÖÖ �úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬Ö “Ö×´ü¡Ö Âîü… `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú` �úß �ãúÖß ‡ŸÖÖß

¿Ö�Ö²Ö Âîü ×�ú ºÖÂü •¿Ö ¯Ö´ü ¯Öãµý¾Ö «üÖ´üÖ ×�ú‥ �Ö‥ †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �úÖ „Ö²Ö�ú´ü ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü… `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úß

×¯ÖÏµÖÖ ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú †µÖÖµÖ �êú ×ºÖµý¬¤ü †ÖºÖÖ„Ö •šüÖŸÖß Âîü… µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üŸÖß Âîü ×�ú ¿¡Öß

�úß Ø„Ö¤ü�Öß “ÖãÖÖî×ŸÖµÖÖë �úÖ ¿ÖÖ²ÖÖÖ �ú´üÖê �úê ×·Ö‥ Âîü… `†ÖÑºÖÖ` •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿ÖãÖ¤üÖ, Û¿²ÖŸÖÖ, ×Ö²ÖÔ·ÖÖ, Âü¾ÖÖÔ

‥ê¿Öê “Ö×´ü¡Ö Âîü „ÖÖê ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú †µÖÖµÖÖë �úÖê ¿ÖÂüÖ ÖÂüà �ú´üŸÖê Âîü… ºÖê ¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ÖÖ´üß

“ÖêŸÖÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬Ö “Ö×´ü¡Ö �úÂêü „ÖÖ ¿Ö�úŸÖê Âîü… `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` �úß ºÖÙŸÖ�úÖ †ŸµÖÓŸÖ ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö

¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú ¿ÖÓ�ú™üÖë ¿Öê „Öæ†ÖŸÖß Âîü… •¿Ö�êú “Ö×´ü¡Ö ¿Öê µÖÂüß ×¿Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ Âüß ÖÖ´üß „ÖßºÖÖ Âîü…

`¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö` �úß ¯ÖÏÖîœÍüÖ †Ö´ü�µÖÖ ‡¿Ö •²ÖÏ ²Öë ±Öß ×�ú¿Öß ¯Ö´ü ×Ö±ÖÔ ü Ö ´üÂü�ú´ü ¿ºÖŸÖÓ¡Ö „ÖßºÖÖ †ŸµÖÓŸÖ

²ÖÖÖêµÖÖê�Ö ¿Öê „ÖßŸÖß Âîü… •¿Ö²Öë ×„Ö„Öß×ºÖ¾ÖÖ �úß ¯ÖÏ°Ö·Ö »ÖÛ…ŸÖ ¿Ö²ÖÖ×ÂüŸÖ Âîü… ¿Ö²Ö�ÖÏŸÖ: ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ ÖÖ´üß

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú �Öê¡Ö ²Öë ±Öß †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ, †Û¿²ÖŸÖÖ, ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ �úê ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö“ÖêŸÖ ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü…

............................


1) ‡…�úß¿ÖºÖß ¿Ö¤üà �úß †Öê ü - ÃÖÓ ÖÖ¤üÖ- ¿Öã²ÖÖ �éú¾�Ö�úÖÓŸÖ, ¯Öé. 103


3) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 24

4) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 36

5) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 36

6) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 56

7) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 98

8) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 91

9) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 131


11) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 167

12) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 178

13) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 183

14) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 225

15) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 238

16) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 220

17) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 199

18) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 161

19) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 144

20) †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö»ÖÖ¿¡ÖßµÖ †¬µÖµÖÖ - ›üÖò. �ÖÖê ü�ÖÖÖ£Ö ×ŸÖºÖÖ´üß, ¯Öé. 64

21) ²ÖãÛ…ŸÖ �úß †Ö�úÖÓ�ÖÖ - ´üÖ„Öë¦ü ¯ÖÏ¿ÖÖ¤ü ¯ÖÖ�›êü, †Ö„Ö�ú·Ö, ²ÖÖ“ÖÔ 96

22) ‡¤üÖ²Ö²ÖË - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ, ¯Öé. 232

23) ØÂü¤üß �úß ²Ö×Âü·ÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö�úÖ´üÖë �úß ²ÖÖÖºÖßµÖ ¿ÖÓºÖê¤üÖÖ - ›üÖò. •¾ÖÖ µÖÖ¤üºÖ, ¯Öé. 260


25) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 269

26) ¾ÖÆüß - ³Öæ×´Ö•úÖ - ´üÖ„Öë¦ü µÖÖ¤üºÖ, ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ, ¯Öé. 07


28)¾ÖÆüß - ¯Öé. 106

29) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 94


31) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 19

32) ×¤ü»ÖÖê ¤üÖ×Ö¿Ö - �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß, ¯Öé. 143

33) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 142-143

34) •ú£ÖÖ ¯ÖÏÃÖÓ•Ö-µÖ£ÖÖ ¯ÖÏÃÖÓ•Ö - ›üÖò. ×Ö²ÖÔ·ÖÖ „ÖîÖ ¯Öã¿ŸÖ�ú ¿Öê •¬¥üŸÖ

35) ×¤ü»ÖÖê ¤üÖ×Ö¿Ö - �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß, ¯Öé. 54

36) †¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú - “Ö¦ü�úÖŸÖÖ, ¯Öé. 19

37) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 71

38) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 144

39) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 144

40) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 145

41) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 195

42) ×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, ¯Öé. 114

43) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 120

44) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 67

45) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 176

46) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 167

47) †ÖºÖÖÓ - ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö»Ö, ¯Öé. 123

48) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 110-111

49) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 521

50) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 522

51) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 278

52) �ú£ÖÖ¤êü»Ö, †�Ö¿ŸÖ 2000, ¯Öé. 63


54) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 282


56) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 22

57) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 186

58) ÃÖ´ÖµÖ ÃÖ¸ü•Ö´Ö - �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß, ¯Öé. 18

59) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 120

60) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 120

61) �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß : ºµÖÛ…ŸÖ ‥ºÖÓ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ - ›üÖò. ×°ÖÎ×„Ö™ü ¯ÖÖò·Ö, ¯Öé. 112

62) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 135

...........................

¯ÖÓ“Ö´Ö †¬µÖÖµÖ

``¸üÖ„ÖÖî×ŸÖ�ú ¹ý¯Ö ÃÖê ÖÖ¸üß ÃÖ�Ö´Öß�ú¸ü�Ö �úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ``

¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ‥ºÖÓ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úß ¯ÖÖ´ü¿¯ÖÖ×´ü�ú ¿ÖÓ Öé…ŸÖŸÖÖ Âîü… ¿Ö²Ö¿ÖÖ²ÖÖ×µÖ�ú µÖã�Ö ²Öë ºµÖÛ…ŸÖ, ¿Ö²ÖÖ„Ö,

´üÖ„µÖ ‥ºÖÓ ´üÖ¾™Òü �êú „ÖßºÖÖ ²Öë ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ¿Ö²ÖÖ×ÂüŸÖ ´üÂüß Âîü… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: ºÖÂü ²ÖÖÖºÖ „ÖßºÖÖ �úÖ ‥�ú †Ó�Ö-ÃÖß ²ÖÖ

�Ö‡Ô Âîü… †‟ÖêµÖ �úß ²ÖÖµÖŸÖÖ Âîü ×�ú - ``¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú �úÖ †¿Ö´ü ‥�ú ¤æü¿Ö êü ¯Ö´ü ÂüÖêÖê ¿Öê ´üÖê�úÖ ±Öß

ÖÂüßÓ „ÖÖ ¿Ö�úŸÖÖ, “ÖÖÂêü ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úÖ µÖã�Ö ÂüÖê “ÖÖÂêü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �úÖ…``1

•¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖºÖÔ×¯ÖÏµÖ ×ºÖ¬ÖÖ ´üÂüß Âîü…

†ŸÖ‥ºÖ ‡¿Ö²Öë ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úÖ ×“Ö¡ÖÖÓ�úÖ ¿ÖÂü„Ö ‥ºÖÓ ¿ºÖÖ±ÖÖ×ºÖ�ú ±Öß Âîü… °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �úÖ †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê •£Ö·Ö-¯Öã£Ö·Ö �úÖ ´üÂüÖ Âîü… ‡¿Öß ¤ü»Ö�ú ²Öë ¬Ö²ÖÔ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úÖ ‥�ú †Ó�Ö ±Öß °ÖÖÖ Âîü…

×„Ö¿Ö�úÖ ×Öµý¯Ö�Ö ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ�úÖ´üÖë Öê ×�úµÖÖ Âîü…

×ºÖºÖê“µÖ ¤ü»Ö�ú �úß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú ×Öµý¯Ö�Ö ²Öë ×ºÖ»Öê¾Ö µý×“Ö ÖÂüà ·Öß… ‡¿Ö�úÖ �úÖ´ü�Ö

µÖÂü Âîü ×�ú •¿Ö ¿Ö²ÖµÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ‡ŸÖÖß ¤æü×¾ÖŸÖ ÂüÖê “Öã�úß £Öß ×�ú ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë Öê ‡¿Ö �Öê¡Ö ²Öë †ÖÖÖ ¿ºÖß�úÖ´ü

ÖÂüà ×�úµÖÖ £ÖÖ… ºÖ¿ŸÖãŸÖ: †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ŸÖ�ú †ÖŸÖê-†ÖŸÖê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë ºµÖÖ¯ŸÖ ×ºÖ¿ÖÓ�ÖŸÖß, ×ºÖ¦æü¯ÖŸÖÖ,

�ÖãÓ›üÖ×�Ö´üß †Ö×¤ü �úÖ´ü�ÖÖë ¿Öê µÖÂü ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ ‥ºÖÓ ¿Öã¿ÖÓ¿�úÖ×´üŸÖ ·ÖÖê�ÖÖ ë �úÖ �Öê¡Ö ÖÂüà ´üÂüÖ £ÖÖ… ‡¿Ö ¤ü»Ö�ú �úß

·Öê×�Ö�úÖ†Öë ²Öë �êúºÖ·Ö ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ ‥ºÖÓ ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö Öê ×ºÖ»Öê¾Ö µý¯Ö ¿Öê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ‧Ö™üÖÖ†Öë, ¯ÖÏ¿ÖÓ�ÖÖë •úÖê

¥üÛ¾™ü�ëú¦ü ²Öë ´ü�Ö�ú´ü ×ºÖºÖê“ÖÖ ×�úµÖÖ Âîü…

²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �êú `‡¤üÖ²Ö²ÖË` �úß ²ÖÓ¤üÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë ¿Ö×�ÎúµÖ ±Öæ×²Ö�úÖ ×Ö±ÖÖÖê �úÖê ŸÖŸ¯Ö´ü ÂüÖêŸÖß Âîü…

·ÖÖê�úŸÖÖÓ×¡Ö�ú ºµÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë �ÖÖÑºÖ �êú ×·Ö‥ ¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖê ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ �úß �Ö‡Ô… ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �ÖÖÑºÖ �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú µÖÖê�Ö¤üÖÖ �úÖê ²ÖÂüŸºÖ ¤êüŸÖß Âîü… ºÖê �Öã·Öß ×�Ö›ü×�úµÖÖÑ Ø“ÖŸÖÖÖŸ²Ö�ú �ÖÏÓ£Ö ²Öë ×·Ö�ÖŸÖß ÂÓîü - ``ŸÖÖê

×¯ú´ü �úÂüÖÑ �ÖµÖß „ÖÖê †ÖÓ¤üÖê·ÖÖ ²Ö“ÖÖŸÖß, ²ÖêÂüÖŸÖß ŸÖêºÖ´ü ×¤ü�ÖÖŸÖß, ´îü·Öß ×Ö�úÖ·ÖŸÖß Âîü? •Ö�úß †ÖºÖÖ„Ö �úß

°Öã·ÖÓ¤üß Âü²ÖÖ´êü �úÖÖÖë ²Öë †°Ö ŸÖ�ú �ÖæÑ„Ö ´üÂüß Âîü… �úÖê‡Ô �úÂüŸÖÖ Âîü ×�ú ºÖê ±Öß †¯ÖÖß †ÖºÖÖ„Ö ×ºÖ¬ÖÖÖ¿Ö±ÖÖ†Öë

†Öî ü ¿ÖÓ¿Ö¤üºÖÖ¤üß †Öî üŸÖÖë �êú ¯ÖÖ¿Ö ”ûÖê›Íü †ÖµÖß… °ÖÂãüŸÖ ×¤üÖÖë ŸÖ�ú ‡ÓŸÖ„ÖÖ´ü �ú´üŸÖß �ÖæÑ„Ö�ú´ü »ÖÖ¿ÖÖ-¯ÖÏ¿ÖÖÃÖÖ

ŸÖ�ú „ÖÖµÖê�Öß… ºÖÂüß �ÖæÑ„Ö ¯µÖÖ¿Ö-±Öæ�Ö ŸÖ�ú ¤îü×Âü�ú, ²ÖÖÖ×¿Ö�ú »ÖÖêÂÖ•Ö •úß ÃÖ´ÖÃµÖÖ •úÖê •ÖÖê»Ö•ú¸ü

°ÖŸÖÖµÖê�Öß…``2

„ÖÂüÖÑ ±ÖÏ¾™üÖ“ÖÖ´ü ºµÖÖ¯ŸÖ ÂüÖê �ÖµÖÖ Âîü… ¯Öãµý¾Ö ºÖ�ÖÔ “ÖãÖÖºÖ �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë ¯ÖÖ´ü¿¯ÖÖ×´ü�ú ºÖî²ÖÖ¿µÖ

²Öë �ÖÖê �ÖµÖÖ Âîü… ‡¿Ö Û¿£Ö×ŸÖ �úÖê ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ Öê ×·Ö�ÖÖ Âîü ×�ú - ``•ÖÖÑ¾Ö ×¤üÖ-×¤üÖ °Ö¤ü·Ö ´üÂüÖ Âîü °Ö‣ú ! †°Ö

ŸÖÖê †·Ö�Ö-†·Ö�Ö ¯Öã Ö †Öî ü „Öã¤üÖ-„Öã¤üÖ ¯ÖÖ·™üß… ×¯Ö´ü¬ÖÖÖß �êú ×·Ö‥ ¿Ö²Ö†ÖÖê ×�ú �ú™üÖ-²Ö´üÖ ÂüÖê ´üÂüß… ¯ÖÂü·Öê

×ÖÙºÖ´üÖê¬Ö ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ £ÖÖ “ÖãÖÖºÖ… †°Ö ŸÖÖê Âü´ü �Ö·Öß ²Öë ‥�ú ×¯Ö´ü¬ÖÖÖ �Ö›ÍüÖ ¤êü�Ö ·ÖÖê ×„ÖÖ ²ÖÖê›ÍüÖ �úÖê „ÖÖÓ×‧ÖµÖÖÑ

°ÖÖÑ¬ÖÖê �úÖê ŸÖ²Öß„Ö ÖÂüà ºÖê ±Öß ×¯Ö´ü¬ÖÖÖß �êú •²²Öê¤üºÖÖ´ü… ¯Öã üÖÖê ·ÖÖê�ÖÖë ²Öë ×�ÖÖ-×�ÖÖ�ú´ü �ÖÖê™ü ×Ö�úÖ·ÖŸÖê Âïü…

¿ÖÖï °ÖÖŸÖÖë �úß ‥�ú °ÖÖŸÖ, †°Ö ×¯Ö´ü¬ÖÖÖß ±Öß ¿Ö¿Öã ºµÖÖ¯ÖÖ´ü ÂüÖê �Ö‡Ô Âîü… „ÖÖê „µÖÖ¤üÖ ¿Öê „µÖÖ¤üÖ �Ö´ü“Ö ¿Ö�êú ¿ÖÖê

°ÖÖ „ÖÖ†Öê ×¯Ö´ü¬ÖÖÖ †Öî ü ×¯ú´ü �úÖ™ü ·ÖÖê “ÖÖî�ÖãÖÖ ×�ú ¤ü¿Ö�ÖãÖÖ ¯Ö‡¿ÖÖ… „Öê �úÂüÖê °Ö‣ú ×�ú °ÖãÛ¬¤ü-“ÖŸÖã üÖ‡Ô �êú

„Ö²ÖÖÖê �ÖµÖê… †°Ö ŸÖÖê �ú·Ö¤üÖ´ü �ú´ü ´üÂüÖ Âîü ´üÖ„Ö… ±Ö´üß „Öê°Ö �úß ²Ö×Âü²ÖÖ Âîü “ÖÖ´üÖë ŸÖ´ü¯ú ŸÖ´ü¯úÖ…``3

ºÖÂü �ÖÖÑºÖ �êú �ú·µÖÖ�Ö ÂêüŸÖã ›üÖò…™ü´ü �úß ×ÖµÖãÛ…ŸÖ �úÖê †ÖºÖ»µÖ�ú ²ÖÖÖŸÖß Âîü… ‡¿Ö�êú ×·Ö‥ ºÖÂü

´üÖ„ÖÖêŸÖÖ†Öë ¯Ö´ü ¤ü°ÖÖºÖ ›üÖ·ÖŸÖß Âî… “ÖãÖÖºÖ ²Öë ²ÖŸÖ¤üÖÖ Ö �ú´üÖê �úÖ, �ÖÖÑºÖ ºÖÖ·ÖÖë �úÖ ×Ö»“ÖµÖ ²ÖÓ¤üÖ �úß ¿Öæ†

Ö-²Öæ†Ö •úÖ ¯Ö×¸ü•ÖÖ´Ö Æîü… „Ö°Ö µÖÂü ×Ö�ÖÔµÖ ÖêŸÖÖ ´üÖ„ÖÖ¿ÖÖ°Ö ŸÖ�ú ¯ÖÂãÑü“ÖŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖê ²ÖÓ¤üÖ �úß ±Öë™ü ·ÖêŸÖê Âîü…

•¿Ö�úß ×Âü²²ÖŸÖ �úÖê ¤êü�Ö�ú´ü ºÖê ¯ÖÏ±ÖÖ×ºÖŸÖ ±Öß ÂüÖêŸÖê Âîü… •Âüà �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``�îú¿Öß „ÖÂü´üß·Öß ÂÑü¿Öß Âîü

·Ö›Íü�úß �úß… �ú²ÖÖ·Ö Âîü �ÖÖÑºÖ-•ÖÖÑºÖ ÖêŸÖÖ Âãü‥ „ÖÖ ´üÂêü Âïü ·ÖÖê�Ö… ¯Öãµý¾Ö ŸÖÖê ¯Öãµý¾Ö ‡¿Ö ·Ö›Íü�úß �úß

×Âü²²ÖŸÖ.......… Ö �ãú”û •²ÖÏ ²Öë �îú¿Öß ‣Ñú“Öß-‣Ñú“Öß °ÖÖŸÖê �ú´üŸÖß Âîü…``4

†ÓŸÖŸÖ: •¿Ö�êú ¯ÖÏ±ÖÖºÖ �êú �úÖ´ü�Ö

�ÖÖÑºÖ ²Öë ›üÖò…™ü´ü �úß ×ÖµÖãÛ…ŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ›üÖò…™ü´ü †×¬Ö�ú ¿Ö²ÖµÖ ºÖÂÖÑ µý�úŸÖÖ ÖÂüà Âïü… ¯ú·Ö¿ºÖµý¯Ö

“ÖãÖÖºÖ ²Öë ²ÖŸÖ¤üÖÖ �úÖ °Ö×Âü¾�úÖ´ü ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü… ÖêŸÖÖ „ÖÖ·Öß ºÖÖê™ü ›üÖ·ÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖê £Öê… ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖê ‥ê¿ÖÖ ÖÂüà

�ú´ü ¯ÖÖµÖê …µÖÖë×�ú ºÖÂüÖÑ ²ÖÓ¤üÖ „Öî¿Öß ¿Ö»Ö…ŸÖ ·Ö›Íü�úß Âîü - ´ÖÆüÖ•úÖ»Öß �úÖ †ºÖŸÖÖ´ü… •¿ÖÖê “ÖãÖÖºÖ �ú×²Ö»Ö´ü

�úß ‥ºÖÓ ¿Ö²ÖÖ“ÖÖ´ü ¯Ö¡ÖÖë �úÖê µÖÂü ¿Öæ“ÖÖÖ ¯ÖÂü·Öê Âüß ¤êü ´ü�Öß £Öß ×�ú ºÖê ¿Ö±Öß “ÖãÖÖºÖ �úÖ °Ö×Âü¾�úÖ´ü �ú´ü ´üÂêü Âîü…

`“ÖÖ�ú` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ¿ÖÖ´Óü�Ö �ÖÖÑºÖ �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ¿Öê ¿ÖÓ°ÖÓ×¬ÖŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖß Âî… ºÖÂü „ÖÖ×ÂüŸÖÖ£ÖÔ “ÖãÖÖºÖ

·Ö›ÍüŸÖß Âîü †Öî ü ¿Ö¯ú·Ö ±Öß ÂüÖêŸÖß Âîü… �Öã·Ö�Óú¤üß, �ú·ÖÖºÖŸÖß “ÖÖ“Öß, ·ÖÖï�Ö×¿Ö´üß °Öß°Öß †Ö×¤ü Û¿¡ÖµÖÖÑ ¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖê

¿Ö�Ö²Ö �ú´üÖê ÂêüŸÖã •¿Ö�úÖ ¿ÖÖ£Ö ¤êüŸÖß Âîü… ›üÖò. ²Ö¬Öã ¿ÖÓ¬Öã �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``“ÖÖ�ú �úß †Öî üŸÖë ¯Öãµý¾Ö ¿Ö²ÖÖ„Ö ¯Ö´ü

±ÖÖ´üß ¯Ö›Íü ´üÂüß Âïü… �úÂüà ¤êüÂü ŸÖÖ¯Ö �êú �úÖ´ü�Ö �úÂüà ¯Öãµý¾Ö-ÖÖ´üß �êú ×·Ö‥ °ÖÖê †·Ö�Ö-†·Ö�Ö ²ÖÖÖ¤ü�›üÖë �êú

�úÖ´ü�Ö †Öî ü �úÂüà †¯ÖÖê °ÖÖîÛ¬¤ü�ú ×ºÖ�úÖ¿Ö �êú �úÖ´ü�Ö… µÖê †Öî üŸÖë •Ö �ÖÖê üß ²Öê²ÖÖë ¿Öê ±Öß †Ö�Öê Âïü, „ÖÖ ê ¸üÖÃÖ-

´Óü�Ö, ÖÖ“Ö-�ÖÖÖê �úÖ ¿ÖÖ£Ö ŸÖÖê ¤êüŸÖß £Öà, ¯Ö´ü ºÖÖµÖ¿Ö´üÖµÖ µÖÖ »ÖÖ¿Ö�ú �ú±Öß ÖÂüà °ÖÖß… “ÖÖ�ú �úß ¿ÖÖ´Óü�Ö “ÖãÖÖºÖ

„ÖßŸÖ�ú´ü †¯ÖÖÖ †Û¿ŸÖŸºÖ †Öî ü ×ºÖ¦üÖêÂü ²ÖÖ¡Ö ¿ÖÖ£ÖÔ�ú �ú´üÖê �úÖ ¿ÖÓ�ú·¯Ö ×·Ö‥ Âïü…``5

¿ÖÖ´Óü�Ö ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú

•Öê¡Ö ´Öë ¿Ö±Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �úß »ÖŸÖ´Óü„Öß “ÖÖ·ÖÖë �úÖê “Ö·ÖŸÖê Âãü‥ �ÖÖÑºÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖ °ÖÖŸÖß Âîü…

`“ÖÖ�ú` �úß ¿ÖÖ´Óü�Ö ¯Ö×ŸÖ �úß ‡“”ûÖ Ö ÂüÖêŸÖê Âãü‥ ±Öß “ÖãÖÖºÖ ²Öë �Ö›Íüß ÂüÖêŸÖß Âîü ‥ºÖÓ Âü×´ü×ÖºÖÖ¿Ö �úÖê

¯Ö´üÖ×„ÖŸÖ �ú´ü �ÖÖÑºÖ �úÖ ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¯Ö¤ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´ü ·ÖêŸÖß Âîü… ½Öß¬Ö´ü ±Öß ¿ÖÖ´Óü�Ö �úß »ÖÛ…ŸÖ ¿Öê ¯Ö×´ü×“ÖŸÖ Âîü… „Ö°Ö

¿ÖÖ´Óü�Ö ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †¯ÖÖß ŸÖ™ü¿£ÖŸÖÖ ×¤ü�ÖÖŸÖß Âîü ŸÖ°Ö ½Öß¬Ö´ü µÖÂüß ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖÖ Âîü ×�ú - `ŸÖã²ÂüÖ´êü ²ÖÖ£Öê ¯Ö´ü

ŸÖÖ„Ö ´ü�ÖÖê �úß °ÖÖŸÖ �úÖê‡Ô ÖÂüà ¿ÖÖê“Ö ´üÂüÖ Âîü, ×¿Ö¯Ôú �ÖÖÑºÖ �êú ×·Ö‥.........¯Ö´ü¬ÖÖÖß ÖÂüà, ¿ÖêºÖ�úÖ‡Ô �ú´üÖê�Öß

ŸÖã²Ö…` •Âëü ¯Öæ�ÖÔ ×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö Âîü ×�ú ¿ÖÖ´Óü�Ö ²Öë µÖÖê�µÖŸÖÖ Âîü, ×Âü²²ÖŸÖ Âîü, ¥üœÍü¿ÖÓ�ú·¯Ö »ÖÛ…ŸÖ Âîü… †ŸÖ: ºÖÂüà ¯ÖÏ¬ÖÖÖ

¯Ö¤ü �êú ×·Ö‥ ¿ÖãµÖÖê�µÖ •²²Öß¤üºÖÖ´ü Âîü „Ö°Ö ´Óü„ÖßŸÖ •¿Ö¿Öê µÖÂü „ÖÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ Âîü ×�ú …µÖÖ ºÖÂü ¯ÖÏ¬ÖÖÖ °ÖÖ�ú´ü

´üÖ²Ö´üÖ„µÖ �úß ¿£ÖÖ¯ÖÖÖ �ú´êü�Öß… ŸÖ°Ö ¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖ •¢Ö´ü ÖÖ´üß »ÖÛ…ŸÖ �úÖ ¯Ö×´ü“ÖÖµÖ�ú Âîü - ``´üÖ²Ö ´üÖ„µÖ ·Öê�ú´ü

Âü²Ö …µÖÖ �ú´ëü�Öê ? ¿ÖßŸÖÖ �úß �ú£ÖÖ ŸÖÖê ¿ÖãÖß Âîü… ¬Ö´üŸÖß ²Öë Âüß ¿Ö²ÖÖ „ÖÖÖÖ Âïü ŸÖÖê µÖÂü „Ö§üÖê„ÖÂü¤ü ? †¯ÖÖê

“Ö·ÖŸÖê �úÖê‡Ô †µÖÖµÖ Ö ÂüÖê „ÖÖÖ �úß �úß²ÖŸÖ ¤êü�ú´ü ‡ŸÖÖß ¿Öß °ÖÖŸÖ, ”ûÖê™üÖ-ÃÖÖ ÃÖÓ•ú»¯Ö •ú¸ü•êú ×Ö³ÖÖÖê •úß

‡“”ûÖ Âîü, °Ö¿Ö…``6

¿ÖÖ´Óü�Ö †Öî ü •¿Ö�êú ×ºÖ´üÖê¬Öß Âü´ü¯Ö´ü¿ÖÖ¤ü ²Öë °Ö´üÖ°Ö´üß �úÖ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ Âîü… Âü´ü¯Ö´ü¿ÖÖ¤ü �êú ‧Ö´ü ¿Ö±ÖÖ ÂüÖêŸÖß Âîü…

•¿Ö�êú µÖÂüÖÑ - �ÖÖÑ¬Öß, „ÖºÖÖÂü´ü·ÖÖ·Ö �úß ŸÖ¿ºÖß´êü ·Ö�Öß Âîü… ‡Ó×¤ü´üÖ �ÖÖÓ¬Öß †Öî ü ±Öß²Ö´üÖºÖ †Ó°Öê›ü�ú´ü �úß ŸÖ¿ºÖß´êü

±Öß Âîü… ¿ÖÖ´Óü�Ö �úÖê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Âîü… µÖÂü ×ºÖ´üÖê¬Ö ‧Ö´ü ¿Öê ¯ÖÏÖ Óü±Ö Âãü†Ö… •¿Ö�êú ¯Ö×ŸÖ ´Óü„ÖßŸÖ

�úß †¿ÖÂü²Ö×ŸÖ £Öß… •¿Ö�úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö µÖÂü Âîü ×�ú “ÖãÖÖºÖ ²Öë µý¯ÖµÖê ·Ö�ÖŸÖê Âîü „ÖÖê Âü²ÖÖ´üê ¯ÖÖ¿Ö ÖÂüà Âîü… „Ö°Ö •¿ÖÖê

�úÂüÖ ×�ú “ÖãÖÖºÖ �úÖ ‡ŸÖÖÖ »ÖÖî�ú Âî ŸÖÖê †¯ÖÖê ±ÖÖ‡Ô �êú ¯ÖÖ¿Ö ¿Öê µý¯ÖµÖê ·Öê †ÖÖÖ £ÖÖ… ŸÖ°Ö ¿ÖÖ´Óü�Ö µÖÂüß „Ö°ÖÖ°Ö

¤êüŸÖß Âîü ×�ú µÖ×¤ü ²Öê êü ±ÖÖ‡Ô �êú ¯ÖÖ¿Ö ‡ŸÖÖÖ ¯Öî¿ÖÖ ÂüÖêŸÖÖ ŸÖÖê ºÖÂü �Öã¤ü “ÖãÖÖºÖ ²Öë �Ö›ÍüÖ ÂüÖêŸÖÖ †Öî ü ºÖÂü ±Öß

ŸÖã²ÂüÖ´üß ŸÖ´üÂü ¿ÖÖê“ÖŸÖÖ Âîü “ÖãÖÖºÖ ²Öë †Ö¤ü²Öß ÖÂüà ¯Öî¿ÖÖ ·Ö›ÍüŸÖÖ Âîü… „Ö°Ö ºÖÂü “ÖãÖÖºÖ �úÖ ¯ÖÏŸµÖÖ»Öß ¯úÖ²ÖÔ ±Ö´üÖê

×Ö�ú·ÖŸÖß Âîü ŸÖÖê •¿Öê µÖÂü †Âü¿ÖÖ¿Ö ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú ´Óü„ÖßŸÖ µÖ×¤ü ‡¿Ö ×Ö�ÖÔµÖ �úÖê ¿ºÖß�úÖ´ü Ö �ú´êü ŸÖÖê ? ¯Ö´ÓüŸÖ ã

¤æü¿Ö êü Âüß �Ö�Ö ºÖÂü ×Ö�ÖÔµÖ ·ÖêŸÖß Âîü ×�ú - ÖÖºÖ �úÖ ¬ÖÖ´ü ²Öë ›üÖ·Ö�ú´ü ¿ÖÖê“Ö-×¾Ö“ÖÖ´ü �ú´üÖÖ ºµÖ£ÖÔ Âîü… †°Ö

×ºÖ¯Ö×´üŸÖ ¬ÖÖ´üÖë ²Öë ±Öß ›üÖÓ›ü “Ö·ÖÖÖß Âîü… ‡¿Ö ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ¯Ö´ü �Ö²ÖÖ »Ö²ÖÖÔ ×·Ö�ÖŸÖß Âîü - ``¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖÖë ²Öë „ÖÂüÖÑ

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú ×·Ö‥ ¿Öß™ëü †Ö´ü×�ÖŸÖ Âïü ºÖÂüÖÑ ±Öß »ÖÛ…ŸÖ»ÖÖ·Öß ·ÖÖê�Ö †¯ÖÖê ‧Ö´üÖë �úß †Öî üŸÖÖë �úÖê ×°ÖšüÖ ¤êüŸÖê Âïü

†Öî ü ¯Ö¤ìü �êú ¯Öß”êû ¿Öê ´üÖ„Ö �ú´üŸÖê Âïü… ×„Ö¿Ö ×¤üÖ ´Óü„ÖßŸÖ �ÖÏÖ²Ö ¯ÖÏ¬ÖÖÖ �úÖ ¯Ö“ÖÖÔ ±Ö´üÖê „ÖÖŸÖê Âïü… ¿ÖÖ´Óü�Ö ×°ÖÖÖ

´Óü„ÖßŸÖ �êú “ÖÖÂêü ±ÖÑºÖ´ü �úß ²Ö¤ü¤ü ¿Öê †¯ÖÖÖ ¯Ö“ÖÖÔ ±Ö´üŸÖß Âîü… ºÖÂü �ÖÖÑºÖ �úß ¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ �úÖ ¯ÖÏŸÖß�ú Âîü…

‡¿Öß×·Ö‥ •¿Ö�êú ‡¤Ôü-×�Ö¤Ôü Û¿¡ÖµÖÖÑ †Ö „Öã™üŸÖß Âïü… ºÖÂü Ö‡Ô ¿¡Öß Âîü… µÖ×¤ü •¿ÖÖê �Ö·ÖŸÖß ÖÂüà �úß ŸÖÖê ºÖÂü …µÖÖë

¤ü°Öê ? �úÂüÖêºÖÖ·Öê „ÖÖê “ÖÖÂêü �úÂüŸÖê ´üÂëü…``7

„Ö°Ö ºÖÂü ¯Ö“ÖÖÔ ±Ö´ü ´üÂüß £Öß ŸÖÖê •¿ÖÖê ÖÖ²Ö ×·Ö�ÖÖ - ¿ÖÖ´Óü�Ö ÖîÖß…

¯Ö×ŸÖ �úÖ ÖÖ²Ö - ´Óü„ÖßŸÖ Ø¿ÖÂü… ¯Ö×ŸÖ �úÖ ÖÖ²Ö ×·Ö�ÖŸÖê Âüß •¿Ö�úß •Ñ�Ö×·ÖµÖÖÑ �úÖÑ ÖÖê ·Ö�Öß, …µÖÖë×�ú ºÖÂü †¯ÖÖê

¯Ö×ŸÖ ¿Öê †Ö»ÖÓ×�úŸÖ £Öß †Öî ü •¿Ö�úß †Ö»ÖÓ�úÖ ¿ÖÂüß ×Ö�ú·Öß… ºÖÂü †¯ÖÖß ¯ÖŸÖß �úÖê �ÖÖ×·ÖµÖÖÑ ¤êüÖê ·Ö�ÖÖ †Öî ü

•¿ÖÖê �Óú¬ÖÖ ¯Ö�ú›ü�ú´ü �úÂüÖ - `ŸÖæ ‡Ö ±Ö›ãü†Öë �êú ¿ÖÓ�Ö…`

ºÖÂü �ÎúÖê¬Ö ¿Öê †¯ÖÖê °Öê™êü “ÖÓ¤üÖ �úÖê ·Öê�ú´ü ¬Ö´ü ”ûÖê›ÍüÖÖ “ÖÖÂüŸÖÖ £ÖÖ… ¯Ö´ÓüŸÖã ¿ÖÖ´Óü�Ö ±Öß •ŸÖÖß �ÎúÖê×¬ÖŸÖ

ÂüÖê�ú´ü ´ü�Ö“ÖÓ›üß °ÖÖ�ú´ü �úÂüÖê ·Ö�Öß - `†¿Ö·Ö ²Ö¤Ôü Âîü ŸÖÖê ”æû “ÖÓ¤üÖ �úÖê…` •¿ÖÖê °ÖÓ¤æü�ú •šüÖ ·Öß †Öî ü ÂüºÖÖ

²Öë ¯úÖµÖ´ü �úß… ´Óü„ÖßŸÖ †Öî ü ºÖê ¤üÖêÖÖë ¿ÖÖ´Óü�Ö �êú ‡¿Ö ´ü�Ö“ÖÓ›üß µý¯Ö ¿Öê ‧Ö°Ö´üÖ �ÖµÖê… ±ÖºÖ´ü Öê ¿ÖÖ´Óü�Ö �êú ÂüÖ£ ÖÖë ÃÖê

°ÖÓ¤æü�ú ¿Ö²ÖÙ¯ÖŸÖ �ú´üÖ ·Öß… ¿ÖÖ´Óü�Ö �úß ‡¿Ö ×Âü²²ÖŸÖ �úß °ÖÖ°ÖÖ Öê ¯ÖãÛ¾™ü �úß - `ÃÖÖ Óü�Ö ²Öï ŸÖÖê µÖÂü ¿Ö²Ö†ÖŸÖÖ £ÖÖ

×�ú ŸÖæ „ÖÖ™ü �úß °Öê™üß Âîü, ÂüÖî¿Ö·Öê-×Âü²²ÖŸÖ �úß ²ÖÖ×·Ö�ú, †Ö„Ö µÖÂüß ±Öß ‡·Ö²Ö ÂüÖê �ÖµÖÖ ×�ú ŸÖê üÖ ÖÖ„Öæ�ú °Ö¤üÖ

·ÖÖêêÂêü ²Öë œü·Ö “Öã�úÖ Âîü…` ‡¿Ö ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ¿Öê ´Óü„ÖßŸÖ Öê ‧Ö´ü ²Öë �ÖÖÖÖ-¯ÖßÖÖ, ¿ÖÖ´Óü�Ö �úß ”ãû‡Ô Âãü‡Ô “Öß„ÖÖë �úÖ ŸµÖÖ�Ö

¤êüÖê �úÖ †Ö Óü±Ö ×�úµÖÖ…

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë Û¿¡ÖµÖÖë �úß ±ÖÖ�Öß¤üÖ´üß ¯Ö´ü �ú‡Ô ¯ÖÏ»Ö †Öî ü »ÖÓ�úÖ‥Ñ •¯ÖÛ¿£ÖŸÖ �úß „ÖÖŸÖß Âîü… ¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖÖë

²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú ×·Ö‥ ¿Öß™êü †Ö´ü×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã ¿ÖÖ²ÖÖµÖŸÖ: ¯Ö×ŸÖ, ¯ÖŸÖß �úÖê ¯Ö¤ü ¯Ö´ü †Ö¿ÖßÖ �ú´ü

¤êüŸÖÖ Âîü †Öî´ü ´üÖ„Ö ºÖÂü ¿ºÖµÖÓ �ú´üŸÖÖ Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ¿ÖÖ´Óü�Ö ‥�ú ‥ê¿Öß ¿¡Öß Âîü „ÖÖê ¯Ö×ŸÖ �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö �êú °ÖÖºÖ„Öæ¤ü

†¯ÖÖÖ ¯Ö“ÖÖÔ ¿ºÖµÖÓ ±Ö´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ¿¡Öß »ÖÛ…ŸÖ �úÖê ×¿Ö¬¤ü �ú´üŸÖß Âîü… ¬Öß´êü-¬Öß´êü †µÖ Û¿¡ÖµÖÖÑ •¿Ö�úÖ ¿ÖÖ£Ö

¤êüÖê ·Ö�ÖŸÖß Âîü… ºÖÂü ×�ú¿Öß �úß Ø“ÖŸÖÖ Ö �ú´üŸÖê Âãü‥ †¯ÖÖÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úÖ ²ÖÖ�ÖÔ ¿ºÖµÖÓ ¯ÖÏ»Ö¿ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü…

`†ÖºÖÖÑ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ²Ö„Ö¤æü´ü ¿ÖÓ�ÖšüÖÖë �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ½Ö×²Ö�ú ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úÖ ¿ÖÓ�êúŸÖ ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü…

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ²ÖÂüŸºÖÖ�úÖÓ�ÖÖ †Öî ü ²Ö„Ö¤æü´ü ¿ÖÓ�ÖšüÖÖë �úß †Ö¯Ö¿Öß ¿¯Ö¬ÖÖÔ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö ‡¿Ö •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë Âãü†Ö Âîü…

Ö×²ÖŸÖÖ �úê »Ö°¤üÖë ²Öë - ``½Ö×²Ö�úÖë �úß ·Ö›ÍüÖ‡Ô ²Öë ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖ �úÖê‡Ô ¤üÖ×µÖŸºÖ ÖÂüà ²Öî²Ö ? °ÖÖ°Öæ„Öß �úÖ �úÂüÖÖ Âîü

×•ú Æü´Ö ÃÖÓ¾Öê¤ üÖÂüßÖ ÖÓ Öã¿Ö�ú ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë „Öß ´üÂêü Âîü… †¹üÖ´üÂü ²ÖÂüßÖê ·ÖÓ°Öß Ø�Ö“Öß ºÖÂü Âü›ÍüŸÖÖ·Ö �ú±Öß ×ºÖ¯ú·Ö

Ö ÂüÖêŸÖß, Ö •ŸÖÖß ·ÖÓ°Öß Ø�Ö“ÖŸÖß †�Ö´ü ¿Ö²ÖÖ„Ö �êú †µÖ ºÖ�ÖÖì Öê ²Ö„Ö¤æü´üÖë �êú ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úÖê †¯ÖÖß °Öã×ÖµÖÖ¤üß

Âü�ú �úß ·Ö›ÍüÖ‡Ô, ¿Ö²Ö†ÖÖ ÂüÖêŸÖÖ †Öî ü •¿Ö�úÖ „ÖÖê ü¤üÖ´ü ¿Ö²Ö£ÖÔÖ ×�úµÖÖ ÂüÖêŸÖÖ…``8

·Öê×�Ö�úÖ �úÖ †×±Ö²ÖŸÖ Âîü

×�ú ²Ö„Ö¤æü´ü ¿ÖÓ�ÖšüÖ ²Öë ¿ÖÂü±ÖÖ�Öß �úÖµÖÔ�úŸÖÖÔ »Öß‧ÖÐ ÖêŸÖÖ °ÖÖÖÖ “ÖÖÂüŸÖê Âîü †Öî ü ºÖÂüÖÑ ¿Öê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ¤ü·ÖÖë ´Öë

¯ÖÏºÖê»Ö �ú´üŸÖê Âîü… ‥ê¿Öê ¿ºÖÖ£Öá ·ÖÖê�ÖÖë �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ²Öë Ö×²ÖŸÖÖ �êú »Ö°¤ü Âîü - ``†¯ÖÖê ºÖ�ÖÔ �êú ²ÖÖ“Öì ²Öë ¿ºÖµÖÓ �úÖê

»Ö´üß�ú �ú´ü ·Öê�Öß ŸÖÖê †¿Öã×ºÖ¬ÖÖ†Öë �úß �úÖë“Ö �Ö·Öê�Öß ÖÂüà… †¯ÖÖê ºÖ�ÖÔ �êú †×¬Ö�úÖ´üÖë �úß ·Ö›ÍüÖ‡Ô ·Ö›ÍüÖê �êú

×·Ö‥ •¿Öê •Ö ¿Ö±Öß †¿Öã×ºÖ¬ÖÖ†Öë �úÖ ¿ÖÂü¾ÖÔ ºÖ´ü�Ö �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ „ÖÖê ×ÖŸµÖ Âüß •¿Öê ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖß ´üÂëü�Öß ×�ú

¿Ö¯ÖÖÖë �úß ¤ãü×ÖµÖÖ �úÖê †¯ÖÖê ‡¤Ôü-×�Ö¤Ôü ¤êü�ÖÖê �úß ‡“”ûÖ �ú üÖÖ †±ÖÖºÖ�ÖÏ¿ŸÖ ½Ö×²Ö�úÖë �êú ¿Ö²Ö�Ö ×�ú¿Öß

„Ö‧ÖµÖ †¯Ö´üÖ¬Ö ¿Öê �ú²Ö ÖÂüà…``9

²Ö„Ö¤æü´ü ¿ÖÓ�ÖšüÖÖë �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �ú±Öß-�ú±Öß ±ÖµÖÓ�ú´ü •�ÖÏ µý¯Ö ·ÖêŸÖß Âîü… Ö×²ÖŸÖÖ �êú ×¯ÖŸÖÖ ¤êüºÖß»ÖÓ�ú´ü

¯ÖÖÓ›êü ‥�ú ²Ö„Ö¤æü´ü ÖêŸÖÖ Âîü… „ÖÖê ×²Ö·Ö ²ÖÖ×·Ö�úÖë �êú ×ºÖµý¬¤ü ²Ö„Ö¤æü´üÖë �êú ×ÂüŸÖ �êú ×·Ö‥ †Ö²Ö´ü�Ö †Ö-¿ÖÖ •êú

×·Ö‥ °ÖîšüŸÖê ÂîüÓ… ‡¿Ö �úÖ´ü�Ö ×²Ö·Ö ²ÖÖ×·Ö�ú •Ö ¯Ö´ü ¯ÖÏÖ�Ö‧ÖÖŸÖ�ú Âü²Ö·ÖÖ �ú´üºÖÖŸÖê Âïü… Ö×²ÖŸÖÖ �êú »Ö°¤üÖë ²Öë -

``°ÖÖ°Öæ„Öß �úÖê …µÖÖ ¯ÖŸÖÖ £ÖÖ ×�ú •Ö�êú ¯Öß”êû ºÖÂüÖÑ �úÖîÖ ‧ÖÖŸÖ ·Ö�ÖÖ‥ °ÖîšüÖ ÂãüÖ Âîü… ºÖÖ¯Ö¿Öß ²Öë ºÖê „ÖÓ�Ö·Ö ¿Öê

°ÖÖÂü´ü ±Öß ÖÂüà ×Ö�ú·Ö ¯ÖÖ‥ £Öê ×�ú •Ö�úß ‧ÖÖŸÖ ²Öë °Öîšêü ÂüŸµÖÖ´üÖë Öê ¯Ößšü ¯Öß”êû ”ãû´êü ¿Öê •Ö ¯Ö´ü �ú‡Ô

¯ÖÏÖ�Ö‧ÖÖŸÖ�ú ºÖÖ´ü ×�ú‥…``10

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �úß ‧Ö™üÖÖ‥Ñ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë ¿ÖÖ²ÖÖµÖ ÂüÖê “Öã�úß Âïü…

•¯Ö´üÖê…ŸÖ ×ºÖºÖê“ÖÖ ¿Öê ¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ²Öë ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú ¯Ö Ï×ŸÖ ¿¡Öß

ºÖ�ÖÔ ²Öë ŸÖ™ü¿£ÖŸÖÖ ‥ºÖÓ •¤üÖ¿ÖßÖŸÖÖ Âüß ¯Ö×´ü·Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ×¯ú´ü ±Öß `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß ²ÖÓ¤üÖ �ÖÖÑºÖ �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ

²Öë †ŸµÖÓŸÖ ¿Ö×�ÎúµÖŸÖÖ ¿Öê †¯ÖÖß ±Öæ×²Ö�úÖ �úÖ ×ÖºÖÖÔÂü �ú´üŸÖß Âîü… •¿Ö²Öë ‥�ú ¿Ö„Ö�Ö, ¿Ö�Ö²Ö ÖÖ´üß ¿Ö²ÖÖ×ÂüŸÖ

Âîü… `“ÖÖ�ú` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ¿ÖÖ´Óü�Ö ±Öß �ÖÖÑºÖ �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë ¿ÖÂü±ÖÖ�Ö ·ÖêŸÖß Âãü‡Ô ·ÖÖê�ú×ÂüŸÖÖµÖ “ÖãÖÖºÖ ·Ö›ÍüŸÖß

Âîü †Öî ü �ÖÖÑºÖ �úß ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ±Öß °ÖÖŸÖß Âîü… ¿Ö²¯ÖÏ×ŸÖ, †Öê�úÖÖê�ú �ÖÖÑºÖÖë ²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ‥Ñ †Ö´ü�Ö�Ö �êú �úÖ´ü�Ö ¿Ö´ü¯ÖÓ“Ö

¯Ö¤ü ¯Ö¸ü •úÖµÖÔ �ú´ü ´üÂüß Âïü… `†ÖºÖÖÑ` •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ×ºÖ²Ö·ÖÖ °ÖêÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ¿Ö�Ö²Ö ÖÖ´üß �úÖ

×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ �ÖµÖÖ Âîü… ×ºÖ²Ö·ÖÖ °ÖêÖ �úÖ „ÖßºÖ™ü ²Ö×Âü·ÖÖ Âîü „ÖÖê ÖÖ´üß �ú·µÖÖ�Ö ÂêüŸÖã ×�ú¿Öß ±Öß „ÖÖê×�Ö²Ö �úÖê

•šüÖÖê �êú ×·Ö‥ ¿Ö¤îüºÖ ŸÖŸ¯Ö´ü ´üÂüŸÖß Âîü…

............................


1) ×¡Ö¿ÖÓ•ãú - †‟ÖêµÖ, ¯Öé. 74

2) �Öã·Öß ×�Ö›ü×�úµÖÖÑ - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ, ¯Öé. 230


4) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 308

5) ²Ö×Âü·ÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö�úÖ´ü - ›üÖò. ²Ö¬Öã ¿ÖÓ¬Öã, ¯Öé. 119


7) ¿¡ÖßŸºÖºÖÖ¤üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ ¿Ö²ÖÖ„Ö †Öî ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ - •Ö´ÖÖ ¿Ö´ÖÖÔ, ¯Öé. 163-164


9) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 92

10) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 69

...........................

ÂÖÂšü †¬µÖÖµÖ

``†µÖ �Öê¡Ö ´Öë ÖÖ¸üß ÃÖ�Ö´Öß�ú¸ü�Ö �úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ``

°Öß¿ÖºÖà »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ²Öë �ú×ŸÖ¯ÖµÖ �Öê¡Ö ‥ê¿Öê ±Öß Âîü ×„Ö¿Ö²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë Öê †¯ÖÖê-

†¯ÖÖê ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ ×¤üµÖÖ Âîü… ¬ÖÖÙ²Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë Öê ¯ÖÏÖ“ÖßÖ µý×œÍü, ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë,

†Ó¬Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿ÖÖë ¯Ö´ü ¯ÖÏ»Ö×“ÖÂü ·Ö�ÖÖµÖê Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ†ÖêêÓ Öê •Ö Û¿¡ÖµÖÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †¯ÖÖÖ †Ö�ÎúÖê»Ö ºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ

Âîü „ÖÖê µý×œÍüµÖÖë †Öî ü †Ó¬Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿ÖÖë �êú ¿ÖÓ�ãú×“ÖŸÖ ¤üÖµÖ êü ²Öë ×‧Ö´üß Âãü‡Ô Âîü… ‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �êú �Öê¡Ö ²Öë

²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �êú µÖÖê�Ö¤üÖÖ �úß ¿Ö´üÖÂüÖÖ ¿Ö²Öß“ÖßÖ ¯ÖÏŸÖßŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ²ÖÖÖêºÖî‟ÖÖ×Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ÖÖ²¯ÖÏ×ŸÖ�ú ¿¡Öß

†¯ÖÖê �úÖê ¿Ö„Ö�Ö, ¿Ö“ÖêŸÖÖ °ÖÖÖÖê ÂêüŸÖã ¯ÖÏµÖŸÖ»Öß·Ö ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü…

¬ÖÖÙ´Ö•ú •Öê¡Ö ´Öë ÃÖ•Ö´Öß•ú¸ü•Ö :-

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß ×ºÖ»Öê¾ÖŸÖÖ µÖÂü Âîü ×�ú ºÖÂü ¬Ö²ÖÔ �úÖê „ÖßºÖÖ �úÖ ‥�ú †Ó�Ö ²ÖÖÖŸÖÖ ´üÂüÖ Âîü…

×ºÖ»Öê¾Ö µý¯Ö ¿Öê ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß ¬Ö²ÖÔ, ¬ÖÖÙ²Ö�ú †Öã¾šüÖÖ, ºÖÎŸÖ, •¯ÖºÖÖ¿Ö †Ö×¤ü �ú²ÖÔ�úÖÓ›üÖë �úÖê ¯Öæ�ÖÔ µý¯Ö ¿Öê

¿ºÖß�úÖ´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ¯Ö×ŸÖºÖÎŸÖÖ Âîü, ŸµÖÖ�Ö •¿Ö�úÖ „ÖßºÖÖ Âîü, ¿Ö²Ö¯ÖÔ�Ö •¿Ö�úÖ �úŸÖÔºµÖ Âîü, ºÖÂü †°Ö·ÖÖ Âîü †Ö×¤ü

•¯Ö¤êü»ÖÖŸ²Ö�ú ºÖÖ…µÖÖë ¿Öê •¿Ö�úß ²ÖÖÖ×¿Ö�úŸÖÖ �úÖê °ÖœÍüÖºÖÖ ×¤üµÖÖ �ÖµÖÖ… Û¿£Ö×ŸÖ µÖÂü Âîü ×�ú ¿ÖÖ´êü ×ºÖ×¬Ö-

×ºÖ¬ÖÖÖ, ¬ÖÖÙ²Ö�ú †Ö“Ö´ü�Ö, ´üß×ŸÖ-×´üºÖÖ„Ö, µý×œÍüµÖÖÑ ¯Öãµý¾ÖÖë «üÖ´üÖ ×ÖÙ²ÖŸÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¿¡Öß ¿ÖŸÖß-ÃÖÖ×¾Ö¡Öß

�úÖ ×²Ö£Ö�ú °ÖÖ�ú´ü ´üÂü �Ö‡Ô… ¯Ö´ÓüŸÖã ¿ÖÖ²¯ÖÏ×ŸÖ�ú Û¿£Ö×ŸÖ µÖÂü Âîü ×�ú †°Ö ºÖÂü †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö„Ö�Ö

ÂüÖê „ÖÖÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¯ÖÏÖ“ÖßÖ µý×œÍüµÖÖë, ×Ö´ü£ÖÔ�ú ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë �êú ×ºÖµý¬¤ü †¯ÖÖß †ÖºÖÖ„Ö °Öã·ÖÓ¤ü �ú´ü ´üÂüß Âîü… ºÖÂü

¯Öãµý¾Ö �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¯ÖÖî üÖê×ÂüŸµÖ �úÖ �úÖµÖÔ �ú´üŸÖß Âîü ŸÖÖê †ÓŸµÖêÛ¾™ü ²Öë ±Öß ¿ÖÂü±ÖÖ�Öß ÂüÖêŸÖß Âîü…

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¬ÖÖÙ²Ö�ú ¿ÖÓ¿�úÖ´üÖë ²Öë †ÓŸµÖêÛ¾™ü �êú ¿ÖÓ¿�úÖ´ü Âîü… ‡¿Ö²Öë ×�ú¿Öß �úß ²ÖéŸµÖã ÂüÖêÖê ¯Ö´ü •¿Öê �Óú¬ÖÖ

¤êüÖê µÖÖ ²Öã�ÖÖÛ�Ö ¤êüÖê �úÖ †×¬Ö�úÖ´ü �êúºÖ·Ö ¯Öã¡Ö �úÖê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã †Ö„Ö �úß „ÖÖ�ÖéŸÖ, ¯ÖœÍüß-×·Ö�Öß ¿¡Öß ‡Ö

»ÖÖ¿¡ÖßµÖ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë �úÖê “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüÖÖ “ÖÖÂüŸÖß Âîü… Ö×²ÖŸÖÖ �êú ×·Ö‥ µÖê ¿Ö±Öß ×ºÖ¬ÖÖÖ †£ÖÔÂüßÖ ‥ºÖÓ ŸÖ�ÔúÂüßÖ

·Ö�ÖŸÖê Âïü… •¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``²Öï �ú¬ÖÖ ×�ú¿Öß †Öî üŸÖ �úß ²ÖµµÖŸÖ �úÖê ÖÂüà ¤êü ´üÂüß ÂæÑü… ×„Ö¿Ö�úÖ �Ö·ÖÖ

‧ÖÖê™üÖê �úß �úÖê×»Ö»Ö ÂüŸµÖÖ �êú °ÖÂüÖÖê Âãü‡Ô Âîü… ²Öï Âü´ü „ÖÖ×ŸÖ, ¬Ö²ÖÔ, ºÖ�ÖÔ �úß Û¿¡ÖµÖÖë �úÖ †ÖÁºÖÖÖ �ú´üŸÖß ÂæÑü ×�ú

ºÖê ¿Ö°Ö�úß ¿Ö°Ö »²Ö»ÖÖÖ “Ö·Öê †Öî ü °ÖÖ´üß-°ÖÖ´üß ¿Öê ¿ÖãÖ¤üÖ �úß ²ÖµµÖŸÖ �úÖê �ú¬ÖÖ ¤êü…``1

‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü Ö×²ÖŸÖÖ

¬ÖÖÙ´Ö•ú ×¾Ö×¬Ö-×ºÖ¬ÖÖÖ �úÖê †¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üŸÖß Âãü‡Ô †¯ÖÖê ×¯ÖŸÖÖ �úÖê ²Öã�ÖÖÛ�Ö ¤êüŸÖß Âîü „ÖÖê •¿Öê †¯ÖÖê °Öê™êü �êú

°Ö´üÖ°Ö´ü ²ÖÖÖŸÖê £Öê… ºÖÂü ¯ÖÓ×›üŸÖ„Öß �êú ¿Ö²Ö�Ö †¯ÖÖß ‡“”ûÖ ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - `×•ÎúµÖÖ•ú´ÖÔ ´Öï •ú¹Ñý•Öß,

¯ÖÓ×›üŸÖ „Öß ²Öã�ÖÖÛ�Ö ±Öß ²Öï Âüß ¤æÑü�Öß… ²Öï ¯ÖÖÓ›êü„Öß �úß °Ö›Íüß °Öê™üß ÂÑüæ, ”ãûÖæ °Ö““ÖÖ Âîü… °Ö““Öê �êú ÂüÖ£Ö ¿Öê ×�ÎúµÖÖ

�ú²ÖÔ �ú´üºÖÖÖÖ •×“ÖŸÖ ÖÂüà…` ²ÖÖÑ •¿Ö�êú ‡¿Ö ºµÖºÖÂüÖ´ü �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü ŸÖ°Ö ºÖÂü ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë �úÂüŸÖß

Âîü ×�ú „Ö°Ö °ÖÖ°Öæ„Öß „Öß×ºÖŸÖ £Öê ŸÖÖê ºÖê �úÂüÖ �ú´üŸÖê £Öê `²Ö´üÖê ¯Ö´ü ŸÖæ Âüß ²Öê üÖ ×�ÎúµÖÖ �ú²ÖÔ �ú´êü�Öß… ŸÖæ ²Öê üß ¿Ö²Ö£ÖÔ

°Öê™üß Âîü ¤ü¿Ö °Öê™üÖë �êú °Ö´üÖ°Ö´ü…` ÖÖ´üß „ÖÖ�Öé×ŸÖ �êú ¯ú·Ö¿ºÖµý¯Ö ŸÖÖ‡Ô ±Öß Ö×²ÖŸÖÖ �úÖ ¿Ö²Ö£ÖÔÖ �ú´üŸÖß Âî - ``„ÖÖê

�ú±Öß Âãü†Ö ÖÂüà, ºÖÂü ÂüÖê Âüß ÖÂüà ¿Ö�úŸÖÖ - „Öµý´üß ÖÂüà… µý×œÍü ™æü™üÖ Âüß “ÖÖ×Âü‥… °ÖÖ·Ö-×ºÖºÖÖÂü Âãü†Ö �ú´üŸÖê

£Öê ¯ÖÂü·Öê… ·Ö›Íü×�úµÖÖÑ ‧Ö´ü ²Öë ÂüÖêŸÖß Âüß ÖÂüà £Öß… ‣ú¯Ö´ü ¿Öê •Âëü ¯Ö´üÖµÖÖ ²ÖÖÖ ×·ÖµÖÖ „ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… �ú²Ö„ÖÖê´ü £Öß…

°Ö¿Ö, ÂüÖê �ÖµÖÖ Û¿¡ÖµÖÖë �êú ×·Ö‥ ²Öã�ÖÖÛ�Ö ¤êüÖÖ ºÖÙ„ÖŸÖ… »ÖÖÛ¿¡ÖµÖÖë Öê ×·Ö�Ö ×¤üµÖÖ… ¯ÖÖë�ÖÖ¯ÖÓ×£ÖµÖÖë Öê »Ö•ÖÖ ×¤üµÖÖ

šü¯¯ÖÖ… ‡ŸÖÖÖ ŸÖÖê ÂüÖê ¿Ö�úŸÖÖ Âîü - ×ºÖ×¬Ö ×ºÖ¬ÖÖÖ ²Öë ”ûÖê™êü ±ÖÖ‡Ô �êú ¿ÖÓ�Ö °Ö›Íüß °ÖÂüÖ �Ö›Íüß ´üÂêü ŸÖÖê •¿Ö²Öë ±Öß

†Ö¯Ö�úÖê †Ö¯Ö×¢Ö Âîü, ¯ÖÓ×›üŸÖ„Öß ? ŸÖÖ‡Ô �úÖ �ú™üÖ�Ö ? ²ÖÖ¡Ö ¯ÖÓ×›üŸÖ„Öß �êú ×·Ö‥ Âüß ÖÂüà £ÖÖ…``2

`†ÖºÖÖÑ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ×ºÖ¬ÖÖ×µÖ�úÖ ×ºÖ²Ö·ÖÖ °ÖêÖ ¿ÖãÖ¤üÖ �úß ²ÖµµÖŸÖ �úÖê �Óú¬ÖÖ ¤êü�ú´ü µý×œÍü ‥ºÖÓ

¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë “ÖãÖÖîŸÖß ¤êüŸÖß Âîü ×�ú - ``�æú¯Ö ²Ö�›æü�ú ¯Öãµý¾ÖÖë ¿Öê Âü²Öë

ÃÖß•ÖÖÖ ÆüÖê•ÖÖ ×•ú ÛÃ¡ÖµÖÖë • êú ×·Ö‥ �ú£ÖÖ »ÖÖ¿¡Ö ¿Ö²²ÖŸÖ Âîü / …µÖÖ ÖÂüà ? ×Ö¤üÖì¾Ö ¿¡Öß �úß Öé»ÖÓ¿Ö ÂüŸµÖÖ �ú´üÖÖ

¿ÖÖÃ¡Ö-¿Ö²²ÖŸÖ Âîü…``3

‡Ö ¯ÖÏ¿ÖÓ�ÖÖë ¿Öê µÖÂüß ×¿Ö¬¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú †Ö„Ö �úß ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ ÖÖ´üß ¯Öã´üÖÖß µý×œÍüµÖÖë �úÖê

Ö�úÖ´ü ´üÂüß Âîü… ºÖê †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö„Ö�Ö Âãü‡Ô Âîü ‥ºÖÓ ÖÖ´üß ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �úß ×¤ü»ÖÖ ²Öë †Ö�Öê °ÖœÍü ´üÂüß

Âîü… ‡¿Ö�úÖ ¯ÖÏ±ÖÖºÖ ²Ö×Âü·ÖÖ ·Öê�ÖÖ ²Öë ¯Ö×´ü·Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü… ·Öê×�Ö�úÖ ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �úÖ †×±Ö²ÖŸÖ Âîü ×�ú

µý×œÍüµÖÖë ‥ºÖÓ ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ†Öë �úê „ÖÖ·Ö �úÖê „Ö°Ö ŸÖ�ú ÖÖ´üß ÖÂüà ŸÖÖê›Íêü�Öß ŸÖ°Ö ŸÖ�ú ºÖÂü †¯ÖÖê ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úÖê

×ºÖ�ú×¿ÖŸÖ ÖÂüà �ú´ü ¿Ö�êú�Öß…

�éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú `¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß †Ö´ü�µÖÖ �úÖ ²ÖŸÖ Âîü ×�ú ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¬Ö²ÖÔ „ÖÖ×ŸÖ,

¿ÖÓ ÖÏ¤üÖµÖ ²ÖêÓ ×ºÖ±ÖÖ×„ÖŸÖ ÂüÖê �ÖµÖÖ Âîü… †ŸÖ: ±ÖÖ´üŸÖßµÖŸÖÖ �úÂüß ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÖÂüà ÂüÖê ´üÂüß Âîü - ``¯Öæ üÖ ¤êü»Ö •·Ö†ÖÖ

Âîü… ²Öï �Ö×¡ÖµÖ, ²Öï ´üÖ„Ö¯ÖæŸÖ, ²Öï †´üÖ„Ö¯ÖæŸÖ, ²Öï „ÖÖ™ü-�Öæ„Ö´ü, ²Öï �ú²Ö„ÖÖê ü ºÖ�Öá, ²Öï ¤ü×·ÖŸÖ, ²Öï †Öã¿Öæ×“ÖŸÖ…``4

•¿Ö�úß Ø“ÖŸÖÖ µÖÂüß Âîü ×�ú ±ÖÖ´üŸÖßµÖŸÖÖ �úß ±ÖÖºÖÖÖ �úÖ ·ÖÖê Ö ÂüÖêÖÖ ¤êü»Ö �êú ×·Ö‥ ¿Ö²Öß“ÖßÖ ÖÂüà Âîü…

ÃÖÖ×ÆüÛŸµÖ�ú ÃÖ�Ö´Öß�ú¸ü�Ö :-

°Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ŸÖ�ú †ÖŸÖê-†ÖŸÖê †Öê�ú ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¿Öé„ÖÖ �êú

�Öê¡Ö ²Öë †¯ÖÖß †Ö‡›ëü×™ü™üß ¯ÖÏ¿£ÖÖ×¯ÖŸÖ �úß Âîü… ŸÖ¿·Öß²ÖÖ Ö¿Ö´üßÖ „Öî¿Öß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ÖÖ´üß �úÖê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ»Öß·Ö

°ÖÖ�ú´ü †¯ÖÖê ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ �úÖê ×ºÖ�ú×¿ÖŸÖ �ú´üÖê �úß ¯ÖÏê ü�ÖÖ ¤üß £Öß… •ÂüÖëÖê ×·Ö�ÖÖ £ÖÖ -

`` ŸÖã²Ö ·Ö›Íü�úß ÂüÖê,

µÖÂü †“”ûß ŸÖ´üÂü µÖÖ¤ü ´ü�ÖÖÖ,

ŸÖã²Ö „Ö°Ö ‧Ö´ü �úß “ÖÖî�Ö™ü ·ÖÖÑ‧ÖÖê�Öß,

·ÖÖê�Ö ŸÖã²Âëü ™êüœÍüß-²ÖêœÍüß Ö„Ö´üÖë ¿Öê ¤êü�Öë�Öê !

ŸÖã²Ö „Ö°Ö �Ö·Öß ¿Öê ÂüÖê�ú´ü �Öã„Ö´üÖê�Öß,

·ÖÖê�Ö ŸÖã²ÂüÖ´üÖ ¯Öß”ûÖ �ú´ëü�Öê, ¿Öß™üß °Ö„ÖÖ‥Ñ�Öê…

ŸÖã²Ö „Ö°Ö �Ö·Öß ¯ÖÖ´ü �ú´ü�êú ²Öã�µÖ ¿Ö›Íü�ú

¯Ö´ü ¯ÖÂãÑü“ÖÖê�Öß,

·ÖÖê�Ö ŸÖã²Âëü “Ö×´ü¡ÖÂüßÖ �úÂü�ú´ü �ÖÖ×·ÖµÖÖÑ ¤ëü�Öê…

ŸÖã²Ö ºµÖ£ÖÔ ÂüÖê „ÖÖ†Öê�Öß, †�Ö´ü ¯Öß”êû ·ÖÖî™üÖê�Öß

ºÖ´üÖÖ, „Öî¿Öê „ÖÖ ´üÂüß ÂüÖê, „ÖÖ†Öê !``5

µÖÂü ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖÖ ÂüÖê�ÖÖ ×�ú ¿ÖÖ×ÂüÛŸµÖ�ú �Öê¡Ö ²Öë †Öê�ú ·Öê�Ö�úÖë Öê ¿¡Öß �êú ¿Ö�Ö´Öß•ú¸ü•Ö •úß

¯Öî üºÖß �úß Âîü… ¿¡Öß-×ºÖ²Ö»ÖÔ �úÖ �êú¦ü ÖÖ´üß ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö Âüß Âîü… ØÂü¤üß �úß †Öê�úÖÖê�ú ·Öê×�Ö�úÖ‥Ñ ‡¿Ö ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ

²Öë †¯ÖÖê ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ÖÖ´üß ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖê ‣ú„ÖÖÔ ¯ÖÏ¤üÖÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü… µÖ£ÖÖ - �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß, ²ÖÖæ

±ÖÓ›üÖ´üß, ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ, •¾ÖÖ ×¯ÖÏµÖÓºÖ¤üÖ, ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö, ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ, ÖÖ×¿Ö´üÖ »Ö²ÖÖÔ, ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, �ÖßŸÖÖÓ„Ö×·Ö

¿¡Öß, “Ö¦ü�úÖŸÖÖ, ´üÖ„Öß ¿Öêšü… ‡¿Ö ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ ²Öë �Ö²ÖÖ »Ö²ÖÖÔ �úÖ �ú£ÖÖ Âîü ×�ú -``¿¡Öß ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö �êú „ÖÖê ±Öß

¯ÖÏ»Ö ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ¯ÖÏ�ú™ü ÂüÖê ´üÂêü Âïü, ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ •Ö¿Öê ×Ö´ü¯Öê�Ö ÖÂüà ´üÂü ¿Ö�úŸÖÖ… Âü´ü �úÖ·Ö ²Öë Û¿¡ÖµÖÖë �êú

°Ö·Öß�ú´ü�Ö �êú ¯ÖÏ»Ö °Ö¤ü·ÖŸÖê ´üÂêü Âïü… †Ö„Ö Û¿¡ÖµÖÖÑ Ø·Ö�Ö±Öê¤ü, ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë ¯Ö´ü ØÂü¿ÖÖ �úÖê ´üÖê�úÖÖ, ×Ö„Öß

•úÖÖæÖÖë ´Öë ÃÖÓ¿ÖÖ ê¬ÖÖ, ²Ö×Âü·ÖÖ ¿ºÖÖ¿£µÖ ŸÖ£ÖÖ †ÖÙ£Ö�ú ¤ü»ÖÖ †Ö×¤ü ²Öë ¿Öã¬ÖÖ´üÖë �êú ²Öã§üÖë ¿Öê „Öæ†Ö ´üÂüß Âïü… Û¿¡ÖµÖÖë

�úÖê ¿Ö²ÖÖ„Ö �úß †�ÖÏ�ÖÖ²Öß ¬ÖÖ´üÖ ²Öë „ÖÖê›ÍüÖê ²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ †Ö¤üÖê·ÖÖ Öê ¯ÖÏ²Öã�Ö ±Öæ×²Ö�úÖ ×Ö±ÖÖ‡Ô Âîü… †Ö„Ö

¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë ±Öß ²Ö×Âü·ÖÖ †Ö¤üÖê·ÖÖ «üÖ´üÖ •šüÖ‥ �Ö‥ ²Öã§êü ¯ÖÏ²Öã�ÖŸÖÖ ¿Öê •±Ö´ü ´üÂêü Âïü…``6

´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ •êú

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ²ÖÖ×´üµÖÖÖ ¿Öã×»ÖÛ�ÖŸÖ Âîü… ºÖÂü ·Öê×�Ö�úÖ �êú µý¯Ö ²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ �úß �Ö‡Ô Âîü… ºÖÂü †¯ÖÖê

¯Ö×ŸÖ ‡ÚºÖ�Ö ÛºÂü™Ëü²ÖîÖ �úê ¿ÖÓ»ÖÖê¬ÖÖ ²Öë †Âü²ÖË ±Öæ×²Ö�úÖ ×Ö±ÖÖŸÖß Âîü… ¿ÖÖ£Ö Âüß ºÖÂü •¯ÖµÖÖ¿Ö ·Öê×�Ö�úÖ ±Öß Âîü…

‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ºÖÙŸÖ�úÖ �úÖê ±Öß »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß Öê ·Öê×�Ö�úÖ �êú µý¯Ö ²Öë

×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

´ÖÖÖ¾Öî‟ÖÖ×Ö�úŸÖÖ �úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê ÃÖ�Ö´Öß�ú¸ü•Ö :-

´ÖÖÖê¾Öî‟ÖÖ×Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ÖÖ´üß †�êú·Öê ÖÖ �úß ¯Öß›ÍüÖ, †ÖÙ£Ö�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ‥ºÖÓ µÖÖîÖ »ÖÖê¾Ö�Ö �êú

�úÖ´ü�Ö ²ÖÖÖ×¿Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê ¤ãü°ÖÔ·Ö †Öã±ÖºÖ �ú´üŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã ÖÖ´üß ²ÖãÛ…ŸÖ †ÖÓ¤üÖê·ÖÖ, ÖÖ´üß

×»Ö�ÖÖ, ÖÖ´üß †×¬Ö�úÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö„Ö�ÖŸÖÖ Öê •¿Ö�úê ²ÖÖ �úß ¤ãü°ÖÔ·ÖŸÖÖ ¿Öê •¿Öê •°ÖÖ´üÖ Âîü… †Ö„Ö •¿Ö�úÖ ²ÖÖ

×°Ö�Ö´üŸÖÖ †ºÖ»µÖ Âîü, ¯Ö´ÓüŸÖã ™æü™üŸÖÖ ÖÂüà Âîü… †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ÖÖ´üß �êú ²ÖÖÖê×ºÖ‟ÖÖÖ •úÖ

×“Ö¡Ö�Ö ×�úµÖÖ Âïü -

`†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü êü` �úß ´ü²ÖÖ ×�ú¿Öß ±Öß ¿¡Öß �êú ²ÖÖÖ×¿Ö�úŸÖÖ �êú †Öã¿ÖÖ´ü µÖÂüß �úÖ²ÖÖÖ �ú´üŸÖß Âîü

×�ú •¿Ö�êú ¿ºÖµÖÓ �úÖ †¯ÖÖÖ ‥�ú ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ÂüÖê… •¿Ö�úß ¿ºÖµÖÓ �úß †Ö‡›ëü×™ü™üß Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ ºÖÂü ×²Ö¿™ü´ü

�ÖÖêµÖÖ�úÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ×�ú¿Öß ¿Ö²ÖÖ´üÖêÂü ²Öë „ÖÖŸÖß ÖÂüà Âîü… ºÖÂü ×²Ö¿™ü´ü �ÖÖêµÖÖ�úÖ ¿Öê ¿¯Ö¾™ü »Ö°¤üÖë ²Öë �úÂüŸÖß Âî -

`²Öê üß †·Ö�Ö †Ö‡›ëü×™ü™üß ´üÂüÖê ¤üß×„Ö‥…`

×Ö²ÖºÖ�ÖáµÖ ÖÖ´üß †±ÖÖºÖÖë ²Öë „ÖßºÖÖµÖÖ¯ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü… ²ÖÖã¾µÖ �úß ‥�ú ¿ºÖÖ±ÖÖ×ºÖ�ú ¯ÖÏºÖé×¢Ö ÂüÖêŸÖß

Âîü… ºÖÂü „ÖÖê †¯ÖÏÖ¯µÖ Âîü •¿Öê ¯ÖÏÖ¯µÖ �ú´üÖê �úÖ ¿ºÖ¯Ö ¤êü�ÖŸÖÖ Âîü… `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Ö²ÖÔ¤üÖ �êú ²ÖÖ ²Öë �úÖê×šüµÖÖë

�úß ²ÖÖ·Ö×�úÖÖë �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¿Ö„ÖÖê-¿ÖÑºÖ´üÖê �úß ‡“”ûÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… •¿ÖÖê °ÖÖ·ÖÖë �úß “ÖÖê™üß �ÖæÑ£Öß ŸÖÖê •¿Ö�úÖ ²ÖÖ

�Ö„ÖÌ üÖ ·Ö�ÖÖÖê �úÖ Âãü†Ö… „Öî¿Öê ×¯ú·²ÖÖë ²Öë ÂüÖêŸÖÖ Âîü…

†¯Ö´üÖ¬Ö °ÖÖê¬Ö �úß ±ÖÖºÖÖÖ ÖÖ´üß ²Öë ×ºÖ»Öê¾Ö µý¯Ö ¿Öê ÂüÖêŸÖß Âîü… ”ûÖê™üß-”ûÖê™üß �Ö·Ö×ŸÖµÖÖë �êú ×·Ö‥ •¿Ö�úÖ

²ÖÖ †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê †¯Ö´üÖ¬Öß ²ÖÖÖŸÖÖ Âîü… ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` ²Öë ×·Ö�ÖŸÖß Âîü - ``°Ö““ÖÖ ±Ö´ü¯Öê™ü ÖÖ»ŸÖÖ

×�úµÖê °Ö�Öî ü ¿�æú·Ö “Ö·ÖÖ „ÖÖ‥, ŸÖÖê †¯Ö´üÖ¬Ö °ÖÖê¬Ö… °·Ö›ü¯ÖÏê»Ö´ü �úß ²ÖÖ�æú·Ö �Öã üÖ�ú Ö �ÖÖÖê ¿Öê ¯Ö×ŸÖ �úÖê

·Ö�úºÖÖ ²ÖÖ´ü „ÖÖ‥, ŸÖÖê †¯Ö´üÖ¬Ö°ÖÖê¬Ö........... … ÖÖî�ú´üß Ö �ú´ëü ŸÖÖê ¿Ö²ÖµÖ ºÖ ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ °Ö°ÖÖÔ¤ü �ú´üÖê �úÖ

×�Ö·™ü… ·Ö�ÖŸÖÖ Âîü, †Öî üŸÖ †Ö¤ü²Öß ¿Öê ÖÂüà, †¯Ö´üÖ¬Ö °ÖÖê¬Ö ¿Öê »ÖÖ¤üß �ú´üŸÖß Âîü…``7

´ÖÖÖê¾Öî‟ÖÖ×Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê †¿Öß²ÖÖ �úÖ “Ö×´ü¡Ö †¿ÖÖ²ÖÖµÖ Âîü… •¿Ö�úÖ ¯êú×²Ö×Ö„²Ö ¯Ö´ü ¯Öã¿ŸÖ�ëú ¯ÖœÍüÖÖ

µÖÂüà ¿ÖÖ×°ÖŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü… ×¯ÖŸÖÖ �êú «üÖ´üÖ ²ÖÖÑ �úÖê ”ûÖê›Íü�ú´ü ¤æü¿Ö´üß ¿¡Öß �êú ¿ÖÖ£Ö ´üÂüÖÖ †¿Öß²ÖÖ �êú ²ÖÖ �úÖê

ºµÖ×£ÖŸÖ �ú´üŸÖÖ Âîü †Öî ü •¿Ö�úÖ ŸÖ±Öß ¿Öê ¯Öãµý¾Ö �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¯ÖæºÖÔ�ÖÏÂü ¤æü×¾ÖŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü - ``²Ö¤üÖì �úÖê ¤êü�ÖŸÖê Âüß

•Âëü ¯Öß™üÖê �úÖ ²ÖÖ �ú´üŸÖÖ £ÖÖ… ÖÖ-ÖÖ ‥�ú¤ü²Ö ·ÖÖŸÖ-‧ÖæÑ¿ÖÖë ¿Öê ²ÖÖ´üÖê �úß °ÖÖŸÖ ÖÂüà �ú´ü ´üÂüà… ¯Ö´ü •Ö�êú

×¤ü·ÖÖê ×¤ü²ÖÖ�Ö ¯Ö´ü “ÖÖê™ü �ú´üÖê †Öî ü ×Ö»ÖÖÖ ”ûÖê›ÍüÖê �úÖ ²ÖÖ „Öµý´ü �ú´üŸÖÖ £ÖÖ…``8

ÖÖ´üß ²ÖÖ �úß µÖÂü ×ºÖ»Öê¾ÖŸÖÖ Âîü ×�ú ºÖÂü °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü ÂüÖêÖê �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË †Ö„ÖßºÖÖ ´üÖêŸÖß ´üÂüŸÖß Âîü µÖÖ

×¯ú´ü ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö �úß ±ÖÖºÖÖÖ ¿Öê ¤ü�¬Ö ÂüÖêŸÖß Âîü… `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Û¿²ÖŸÖÖ „Öß„Öß �êú «üÖ´üÖ °Ö·ÖÖŸ�úÖ´üß Âîü… µÖÂü

¤ãü�Ö¤ü †Öî ü ±ÖµÖÓ�ú´ü ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ºÖÂü ×ºÖ¿²ÖéŸÖ ÖÂüà �ú´ü ¯ÖÖŸÖß… ¯ÖÏŸµÖê�ú ´üÖŸÖ ×°Ö¿ŸÖ´ü ¯Ö´ü ·Öê™üŸÖê Âüß �ÎúÖê¬Ö �úÖ

¤üÖ¾ÖÖÖ»Ö •¿Ö�êú ±ÖßŸÖ´ü ¬Ö¬Ö�ú •šüŸÖÖ… „ÖÖê •Ö ¿Ö°Ö�úß ÂüŸµÖÖ �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ •�ú¿ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… ×„ÖÂüÖëÖê

•¿Ö�úß †ºÖ²ÖÖÖÖÖ �úß £Öß… ºÖÂü •““Ö †¬µÖµÖÖ ÂêüŸÖã �úÖÖ¯Öã ü “Ö·Öß �Ö‡Ô… ¯Ö´ÓüŸÖã ²ÖÖ ²ÖêÓ ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö �úß

±ÖÖºÖÖÖ †Û�Ö×»Ö�ÖÖ �úß ŸÖ´üÂü ¯ÖÏ„ºÖ×·ÖŸÖ ¸üÆüß - ``…µÖÖ-…µÖÖ �ÖµÖÖ·Ö †ÖŸÖê £Öê ²ÖÖ ²Öë ........´ü�Ö“ÖÓ›üß °ÖÖß

•¿Ö�úÖ ¿ÖÓÂüÖ´ü �ú´ü ´üÂüß ÂæÑü… �ú±Öß �Ö¤üÖ, �ú±Öß ŸÖ·ÖºÖÖ´ü, �ú±Öß °Ö´ü”ûß, �ú±Öß �Ö›Ëü�Ö, °Ö“Ö¯ÖÖ ²Öë ¿ÖãÖß

¯ÖÖî üÖ×•Ö•ú •úÆüÖ×ÖµÖÖë •úÖ Æü¸ü ¤îü¾Öß Æü×£ÖµÖÖ¸ü, ´Öê êü ÆüÖ£ÖÖë, •¿Ö�úÖ ÖÖ»Ö �ú´ü “Öã�úÖ £ÖÖ…``9

„Öß„ÖÖ«üÖ´üÖ •¿Ö ¯Ö´ü °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü, ŸÖê„Ö ¯ÖÏ�úÖ»Ö ‥�ú †Ö‡Öê �êú ¿ÖÖ²ÖÖê Âãü†Ö £ÖÖ… †ŸÖ‥ºÖ •¿Öê ŸÖê„Ö

´üÖê»ÖÖß †Öî ü °Ö›Íêü †Ö‡ÔÖê ¿Öê Ö¯ú´üŸÖ ÂüÖê �Ö‡Ô £Öß… ÂüÖê¿™ü·Ö �êú •¿Öß �ú²Ö êü ²Öë �úÖê‡Ô †Ö‡ÔÖÖ ÖÂüà £ÖÖ… •¿ÖÖê

°Ö·°Ö ±Öß ¯Ö““Öß¿Ö ºÖÖò™ü �úÖ ·Ö�ÖÖµÖÖ £ÖÖ… „Ö°Ö ºÖÂü †²Öê×´ü�úÖ ¯ÖÂãÑü“Öß ŸÖÖê ºÖÂüÖÑ �êú ‥µÖ´ü¯ÖÖê™Ôü �úß ´üÖê»ÖÖß †Öî ü

“ÖÖ´üÖë †Öê ü ·Ö�Öê †Ö¤ü²Ö�ú¤ü †Ö‡ÔÖê ¿Öê ±ÖµÖ±ÖßŸÖ ÂüÖê�ú´ü •¿ÖÖê ¤üÖêÖÖë †ÖÑ�Öê �ú¿Ö�ú´ü °ÖÓ¤ü �ú´ü ·Öß £Öß… ‡¿Ö

�ú™ãü ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË ºÖÂü ×Ö´ÓüŸÖ´ü †ÓŸÖ«Ôü«ü ¿Öê �ÖÏ×¿ÖŸÖ ´üÂüß… •¿Ö�êú ²ÖÖ ²Öë °ÖÖ´ü-°ÖÖ´ü µÖÂüß ×ºÖ“ÖÖ´ü †ÖŸÖê £Öê

×�ú …µÖÖ •¿Ö²Öë †¯Ö´üÖ¬Ö°ÖÖê¬Ö ÖÂüà Âîü… ºÖÂü „Ö°Ö °Ö·ÖÖŸ�éúŸÖ †Öî üŸÖ ¯Ö´ü �úÖê‡Ô ×¯ú·²Ö ¤êü�ÖŸÖß µÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö

¯ÖœÍüŸÖß ŸÖÖê •¿Öê †Ö»“ÖµÖÔ ÂüÖêŸÖÖ ×�ú ºÖÂü ¿ºÖµÖÓ �úÖê ¤æü×¾ÖŸÖ †Öî ü ¯ÖÖ¯Öß …µÖÖë ÖÂüà

ÃÖ´Ö†ÖŸÖß… •¿Ö�úÖ ²ÖÖ †ÖŸ²ÖÂüŸµÖÖ �ú´üÖê �úÖ …µÖÖë ÖÂüà ÂüÖêŸÖÖ… ›üÖò. „ÖÖ´ü×ºÖ¿Ö Öê •¿Ö�êú ¿ºÖ±ÖÖºÖ �úÖ

²ÖÖÖê×ºÖ»·Öê¾Ö�Ö �ú´üŸÖê Âãü‥ µÖÂüß ¿Ö²Ö†ÖÖµÖÖ £ÖÖ - ``†Ö¯Ö�úÖ †ÓŸÖ¿Ö •¿Ö¿Öê ×°Ö·�ãú·Ö †”æûŸÖÖ Âîü… †Ö¯Ö²Öë Ö

†ÖŸ²Ö-¯ÖÏ»ÖÓ¿ÖÖ �úß ²Öã�¬ÖŸÖÖ Âîü, Ö ÂüßÖ±ÖÖºÖÖÖ �úß… †Ö¯Ö �îú¿Öß ¤üß�ÖŸÖß Âïü, �îú¿Öß ÖÂüà, •¿Ö²Öë †Ö¯Ö�úß

×¤ü·Ö“Ö¿¯Öß ÖÂüà Âîü… ·ÖÖê�Ö †Ö¯Ö�úÖê ¯ÖÏ»ÖÓ¿ÖÖ �úß Ö„Ö´ü ¿Öê ¤êü�ÖŸÖê Âïü µÖÖ ÖÂüà, ‡¿Ö¿Öê ±Öß †Ö¯Ö�úÖê �úÖê‡Ô ¯ú�Ôú

ÖÂüà ¯Ö›ÍüŸÖÖ…``10

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü ×„Ö²Ö „ÖÖ´ü×ºÖ¿Ö Û¿²ÖŸÖÖ �úÖê †¯ÖÖß †Öê ü †Ö�úÙ¾ÖŸÖ �ú´ü�êú •¿Ö¿Öê ×ºÖºÖÖÂü

�ú´üŸÖÖ Âîü…

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß Û¿²ÖŸÖÖ �êú ¿Ö²ÖÖÖ `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß ²ÖÓ¤üÖ ±Öß °Ö·ÖÖŸ�úÖ´ü �úß ×»Ö�úÖ´ü Âîü… ºÖÂü ‡¿Ö

¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê ¤üÖê¾Öß ‥ºÖÓ †¯Ö´üÖ¬Öß ²ÖÖÖŸÖß Âîü… ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�êú ²ÖÖ �úÖê †Ö¼ºÖ¿ŸÖ �ú´üŸÖê Âãü‥

�ãú¿Öã²ÖÖ •¿Öê ¿Ö²Ö†ÖÖŸÖß Âîü ×�ú ‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �êú ¯ÖÏ¿ÖÓ�Ö ¿Öê ¿¡Öß �úÖ ×ºÖ“Ö×·ÖŸÖ ÂüÖêÖÖ µÖÖê�µÖ ÖÂüà Âîü - ``×²Ö®Öæ

†¯ÖÖê ²ÖÖ ²Öë ŸÖ×Ö�ú ±Öß ±ÖµÖ ²ÖŸÖ ·ÖÖÖÖ… ×†Ö†Ö•ú-×Âü“Ö�ú ²Öë ²ÖŸÖ ´üÂüÖÖ… „ÖÖê Âãü†Ö •¿Öê ±Öæ·Ö „ÖÖÖÖ… ›ü´ü

²ÖŸÖ ²ÖÖÖÖÖ �ú±Öß… ×„Ö¤ü�ÖÖÖß ²Öë, ‡ŸÖÖß °Ö›Íüß ×„Ö¤ü�Öß ²ÖêÓ †“”ûÖ-°Öã üÖ ‧Ö™ü „ÖÖŸÖÖ Âîü, ×°Ö×™üµÖÖ, •¿Ö�êú

�úÖ´ü�Ö ²ÖÖ ²ÖêÓ �ÖÖÑšü ·Ö�ÖÖÖê ¿Öê …µÖÖ ¯úÖµÖ¤üÖ ? „ÖÖê ŸÖã²ÖÖê ×�úµÖÖ Âüß ÖÂüà, •¿Ö�êú ×·Ö‥ †¯ÖÖê �úÖê ¤üÖê¾Öß …µÖÖë

²ÖÖÖÖÖ ? •¿Ö �ãú�ú´ü²Ö �úß ±ÖÖ�Öß¤üÖ´ü, ²Ö¤üÖ, ŸÖã²Ö ŸÖÖê ×°Ö·Ö�ãú·Ö ÖÂüà… ŸÖÖ�ú ¤êü´ü ¯ÖÂü·Öê †Ö „ÖÖŸÖê Âü²Ö, ŸÖÖê

�Ö×´üµÖÖ °ÖÖÖ ¤êüŸÖê ÖÖ¿Ö×²Ö™êü �úÖê…``11

‡¿Öß �êú ¿ÖÖ£Ö ºÖÂü ²ÖÓ¤üÖ �úÖê ¿Ö°Ö�ãú”û ×ºÖ¿²Ö´ü�Ö �ú´üÖê �úß ¿Ö·ÖÖÂü ¤êüŸÖß

Æîü - ``ŸÖã²Ö ¯ÖÖ£Ö´ü Ö °ÖÖÖê… ÖÖëÖê ÂÑü¿ÖÖê-�Öê·ÖÖë… ÂüÖî¿Ö·ÖÖ ´üÖ�ÖÖê, ×Âü²²ÖŸÖ ¿Öê ×„ÖµÖÖê… ºÖî¿Öê Âüß, „Öî¿Öê †°Ö ŸÖ�ú

´üÂüß ÂüÖê… †¯ÖÖß ×„Ö¤ü�ÖÖÖß �êú ¿ÖÂüß-�Ö·ÖŸÖ ×Ö´üÖµÖ ŸÖÖê Âü²Öê Âüß ·ÖêÖÖ Âîü ×°ÖÖæ… �úÖ™ü ¯êú�úÖë „ÖßºÖÖ �êú ‡¿Ö

�ãú‧Ö›Íüß �úÖê… ŸÖã²Ö †“”ûŸÖ ÂüÖê ²Ö¤üÖ…``12

´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ Öê ÖÖ¸üß µÖÖîÖ ´ÖÖÖê×¾Ö‟ÖÖÖ �úß ¯Öî üºÖß �ú´üŸÖê Âãü‥ `‡¤üÖ²Ö²ÖË` ²Öë µÖÂü ¯ÖÏ»Ö •šüÖµÖÖ Âîü ×�ú

- `×�ú¿Ö ¿¡Öß ²Öë ¤êüÂü �úß ±Öæ�Ö ÖÂüà ´üÂüŸÖß ? ×ºÖ¬ÖºÖÖ ÂüÖêÖê ¯Ö´ü …µÖÖ ¿Öæ�Ö „ÖÖŸÖê Âîü ÀÖÖêŸÖ ?`

�éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú •¯ÖµÖÖ¿Ö `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö` ²Öë ºÖ�úß·Ö ¿ÖÖÂü°Ö �úß ¯ÖŸÖß �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß �úÖê „Ö°Ö

µÖÆü ‟ÖÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú •¿Ö�êú ¯Ö×ŸÖ �êú ²ÖÂü�ú �êú ¿ÖÖ£Ö ÖÖ„ÖÖµÖ„Ö ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö Âîü ŸÖ°Ö •¿Ö�úÖ ²ÖÖ ¤ãü�Öß ÂüÖêŸÖÖ Âîü

†Öî ü †¯ÖÖß ‡¿Ö ºµÖ£ÖÖ �úÖê ºÖÂü ¿Ö±Öß �êú †¯ÖÖê ºµÖºÖÂüÖ´ü «üÖ´üÖ ºµÖ…ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü †¯ÖÖß ¿ÖÖ¿Ö-ÖÖ¤ü,

¤êü¾Ö¸üÖÖß-„ÖêšüÖÖß ¿Öê �ÎúÖê¬Ö ¯ÖÏ�ú™ü �ú´üŸÖß Âîü… °Ö‣ú†Ö„Öß ¿Öê µýšüŸÖß Âîü… ÖÖ¤ü ”ãûÖÖ ¿Öê ×»Ö�úÖµÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü…

Æü´êü�ú �êú ¯ÖÏ×ŸÖ •¿Ö�úÖ ºµÖºÖÂüÖ´ü †¿ÖÖ²ÖÖµÖ Âîü… †¯ÖÖê ²ÖÖ �úß ºµÖ£ÖÖ ºÖÂü ¯Ö×ŸÖ ¿Öê ‡Ö »Ö°¤üÖë ²Öë ºµÖ…ŸÖ

�ú´üŸÖß Âîü - `†Ö¯Ö�úß ²Ö´ü¤üÖÖ�Öß �êú ¯Öß”êû �ÖÖÖ¤üÖÖ �úß ‡„„ÖŸÖ †Ö°Ö¶þ �îú¿Öê �ÖÖ�ú ²Öë ×²Ö·Öß „ÖÖ ´üÂüß Âîü…`

‡¿Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß �êú ¤ãü�Ö �úÖê ·Öê×�Ö�úÖÖê ºµÖ…ŸÖ ×�úµÖÖ Âîü…

`¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö` �úß †Ö´ü�µÖÖ ²ÖÖ-²ÖÛ¿ŸÖ¾�ú ¿Öê ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ �úÖ ¯Ö×´ü“ÖµÖ ¤êüŸÖß Âîü… ºÖÂü ºÖé¬¤üÖºÖ¿£ÖÖ

�êú �úÖ´ü�Ö Ø“Ö×ŸÖŸÖ ‥ºÖÓ ¤ãü:�Öß ÖÂüà Âîü - `‡¿Ö “ÖêÂü êü ¯Ö´ü ¿ÖŸÖÖµÖß Âãü‡Ô ´êü�ÖÖ‥Ñ ÖÂüà… ¿Ö²ÖµÖ �êú ¿ÖÖ£Ö •�Öß ¯Ö�úß

Âîü… †¯ÖÖê ºÖ…ŸÖ �úÖê �ãú”û †Öî ü ×„ÖµÖÖ Âîü…` •¿Ö�úÖ ²ÖÖ ¿Öã¥üœÍü ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö •¿Öê Ö ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ �úß Ø“ÖŸÖÖ Âîü

Ö ±Ö×ºÖ¾µÖ �úß… •¿Öß �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``ÂüºÖÖ ¯Öß ´üÂüß ÂæÑü… †ÖŸ²ÖÖ ŸÖ�ú �Öà“Ö ´üÂüß ÂæÑü †Öò…¿Öß„ÖÖ… �Öã»Ö ÆÑüæ ×•ú

„Öß×ºÖŸÖ ÂæÑü… †¯ÖÖê ¿ÖÖ£Ö �êú ŸÖÖê �ú°Ö �êú „ÖÖ “Öã�êú… .......ºÖ…ŸÖ Âîü… †Ó×ŸÖ²Ö ¯Ö›ÍüÖºÖºÖÖ·Öß ±Öæ×²Ö�úÖ �ú±Öß ±Öß

¯ÖÖ¿Ö †Ö �Ö›Íüß ÂüÖê ¿Ö�úŸÖß Âîü… ÂüÖê�Öß… •¿Öê ÂüÖêÖÖ Âîü… ¿Ö°Ö�úß ÂüÖêŸÖß Âîü…``13

�éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß Öê †Ö´ü�µÖÖ �úÖê ²ÖÖÖ×¿Ö�ú, ¿Öã¥üœÍü “Ö×´ü¡Ö �êú µý¯Ö ²Öë ¯ÖÏ¿ŸÖãŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ºµÖÛ…ŸÖ »Ö´üß´ü

¿Öê ºÖé¬¤ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü, ²ÖÖ ¿Öê ÖÂüà… µÖÂüß Û¿£Ö×ŸÖ †Ö´ü�µÖÖ �úß Âîü… ºÖÂü ºÖé¬¤üÖºÖ¿£ÖÖ �úß �ú�ÖÖ´ü ¯Ö´ü �Ö›Íüß ÂüÖê�ú´ü

±Öß ²Ö„Ö°ÖæŸÖ Âîü… …µÖÖë×�ú ºÖÂü „ÖßºÖÖ „ÖßÖê �úß �ú·ÖÖ „ÖÖÖŸÖß Âîü… ²ÖÖ �úß ¯ÖÏ¿ÖÖŸÖÖ •¿Ö�êú ¤üß‧ÖÔ „ÖßºÖÖ �úÖ

´üÂü¿µÖ Âîü… ›üÖò. ¯Öã¾¯Ö¯ÖÖ·Ö Ø¿ÖÂü �êú »Ö°¤üÖë ²Öë - ``†Ö´ü�µÖÖ ¯Öê»Öê ¿Öê ·Öê×�Ö�úÖ Âîü… †Ö´ü�µÖÖ �úÖ ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ

†ŸµÖÓŸÖ ¿Öæ�²Ö †Öî ü ¿Ö‧ÖÖ Âîü… †Ö´ü�µÖÖ �úß ×„Ö¤ü�Öß ²Öë †�êú·Öê ÖÖ �êú °ÖæœÍêü ¯Öê›Íü Âü²Öê»ÖÖ Âü´êü±Ö êü ×¤ü�ÖŸÖê Âîü…

‡Ô»ÖÖÖ †Öî ü †µÖ ¯ÖÖ¡Ö ¤ü²ÖµÖÓ×ŸÖ, �úÖ×²ÖÖß �úÖê °ÖãœÍüÖ¯ÖÖ ‧Öê ü ´ü�ÖÖ Âîü, ¯Ö´ü †Ö´ü�µÖÖ „Ö‡Ô ú ÂüÖêÖê �êú °ÖÖºÖ„Öæ¤ü

†¯ÖÖê �úÖê ×�ú¿Öß µÖãºÖÖ ¿Öê �ú²Ö ÖÂüà ¿Ö²Ö†ÖŸÖß Âîü… •¿Ö�úß “ÖÖ·ÖœüÖ·Ö, ¯ÖÂüÖÖºÖÖ, °ÖÖê·Ö“ÖÖ·Ö, ÂüÖºÖ-³ÖÖ¾Ö

×°Ö·�æú·Ö µÖãºÖÖ†Öë „Öî¿Öê Âîü…``14

`Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` �úß ÖÖ×µÖ�úÖ ºÖÙŸÖ�úÖ �úÖê „Ö°Ö ‟ÖÖŸÖ Âãü†Ö ×�ú •¿Ö�úÖ ¯ÖÏê²Öß »ÖÖŸÖÖã ×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ

Âîü ŸÖÖê •¿Ö�êú ²ÖÖ �úÖê ŸÖßºÖÎ †Ö‧ÖÖŸÖ ¯ÖÂãÑü“ÖÖ… ºÖÂü •¿Ö�êú ¯ÖÏê²Ö¯Ö¡Ö �úÖê ¯ÖÖ�ú´ü ¿ÖÖê“ÖŸÖß Âîü ×�ú - ``µÖÆü ¯Öã¹ýÂÖ

ÖÖ²Ö �úÖ ¯ÖÏÖ�Öß ×�úŸÖÖÖ ¬ÖæŸÖÔ †Öî ü �Îæú´ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü, ×�ú¿Öß �úß ±Öß ±ÖÖºÖÖÖ†Öë ¿Öê ×�Ö·ÖºÖÖ›Íü �ú´üÖê ²Öë •¿Öê ´ü¢Öß

±Ö´ü ¤ü´êü�Ö ÖÂüßÓ ÂüÖêŸÖÖ… ºÖÂü ÖÂüà „ÖÖÖŸÖÖ, •¿ÖÖê ²Öê êü ±ÖßŸÖ´ü �úß ×�ú¿Ö “Öß„ÖÌ �úÖê °Ö›Íüß °Öê¤ü¤üá ¿Öê ŸÖÖê›Íü ›üÖ·ÖÖ

Âîü… ²Öã†Öê ºÖÂü ²ÖÖ²Öæ·Öß †Öî üŸÖ Âüß ¿Ö²Ö†ÖŸÖÖ ÂüÖê�ÖÖ, ŸÖ±Öß Ö •¿ÖÖê ²Öê êü ¿ÖÖ£Ö •ŸÖÖÖ °Ö›ÍüÖ ”û·Ö ×�úµÖÖ £ÖÖ… Âü´ü

»ÖÖŸÖÖã †¯ÖÖß »Ö�ãúŸÖ·ÖÖ ¿Öê Âü´ü µÖã�Ö ²Öë ‡¿Öß ¯ÖÏ�úÖ´ü �úÖ ”û·Ö �ú´üŸÖÖ Âîü…``15

¯Ö¸ÓüŸÖã ºÖÂü ™æü™üŸÖê-×°Ö�Ö´üŸÖê Âãü‥

±Öß †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê ¿ÖÓ±ÖÖ·Ö ·ÖêŸÖß Âîü †Öî ü †¯ÖÖê ²ÖÖ ²Öë ¥üœÍü ×Ö»“ÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü ×�ú - ``ÖÂüà, »ÖÖŸÖÖã, ºÖÂü

°ÖÖŸÖ †°Ö ÖÂüà °ÖÖ ¿Ö�úŸÖß… ŸÖã²ÖÖê ²Öê êü ²ÖÖ �êú �úÖê²Ö·Ö ÂüÖêÖê �úß ¤ãüÂüÖ‡Ô ¤üß Âîü… ÖÂüà, ÖÂüà, ŸÖã²Ö „ÖÖÖŸÖê ÂüÖê,

×„Ö¿Öê ²Öê´êü ²ÖÖ Öê †Ö¯Ö×¢Ö �êú ×ºÖ»ÖÖ·Ö�úÖµÖ ¯ÖÂüÖ›ÍüÖë �úÖê †Öê·ÖÖ Âîü, ºÖÂü ŸÖã²ÂüÖ´üß •ŸÖÖß °ÖÖŸÖ ¿Öê ™æü™üŸÖÖ ÖÂüà

†Öî ü †×¬Ö�ú ²Ö„Ö°ÖæŸÖ ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ…``16

¿¯Ö¾™ü Âîü ×�ú ºÖÂü ²ÖÖÖêºÖî‟ÖÖ×Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ±Öß †¯ÖÖß ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ �úÖê

¯Ö×´ü“ÖµÖ ¤êüŸÖß Âîü…

ºÖÙŸÖ�úÖ †¯ÖÖß ¯ÖÖ×´üºÖÖ×´ü�ú ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë �êú �úÖ´ü�Ö †×ºÖºÖÖ×ÂüŸÖ Âüß ´üÂüß… »ÖÖŸÖÖã ¿Öê ¯ÖÏê²Ö ÂüÖêŸÖê

Âãü‥ ±Öß ºÖÂü •¿Ö¿Öê ¬ÖÖê�ÖÖ �ÖÖ �Ö‡Ô… ¯ÖÏÖîœÍüÖºÖ¿£ÖÖ ²Öë ›üÖò. ×¿ÖÂüÖ „ÖÖê ×ºÖ¬Öã ü £Öê •ÂüÖëÖê •¿Ö¿Öê ×¾Ö¾ÖÖÆü •ú¸üÖê •úÖ

¯ÖÏ¿ŸÖÖºÖ ´ü�ÖÖ… ŸÖ°Ö •¿Ö�êú ²ÖÖ ²Öë «Óü«ü •±Ö´üÖ… ‥�ú †Öê ü ›üÖò. ×¿ÖÂüÖ �úÖ ¯ÖÏ¿ŸÖÖºÖ †Öî ü ¤æü¿Ö´üß †Öê ü •¿Ö�úß

¯ÖÏÖîœÍüÖºÖ¿£ÖÖ… ‡¿Öß «ü«üÖŸ²Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë ºÖÂü ¿ÖÖêÖê ·Ö�Öß ŸÖÖê •¿Öê ·Ö�ÖÖ †°Ö ºÖÂü ÖÂüà •šü ¯ÖÖµÖê�Öß… ×¤üÖ ±Ö¸ü

�úß £Ö�úÖÖ ¿Öê ±Öß ºÖÂü ¿ÖÖê ÖÂüà ¿Ö�úß… •¿Ö�úÖ ²ÖÖ †Ö»ÖÓ×�úŸÖ £ÖÖ ×�ú •¿Ö�êú ±ÖÖ‡Ô �êú ·Ö›Íü�êú „ÖÖê µÖãºÖÖ °ÖÖ

“Öã�êú Âîü †Öî ü °Öê™üÖë �êú °ÖÖ¯Ö ±Öß Âîü ºÖê ‡¿Ö ×ºÖºÖÖÂü ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ¯Ö´ü …µÖÖ ¿ÖÖê“Öë�Öê ? ·ÖÖê�Ö …µÖÖ �úÂëü�Öê ? ¤æü¿Ö´üß Ÿ Ö¸ü±ú

- ``›üÖò…™ü´ü ×¿ÖÂüÖ �êú »Ö°¤ü �úÖÖ ×¯ú´ü ¿ÖãÖÖê ·Ö�Öê £Öê, ÖÂüà ÖÂüà, ÖÂüà ¿ÖÖê“Öê�Öß ºÖÂü �ãú”û ±Öß… °Öê“ÖîÖß °ÖœÍüŸÖß

“Ö·Öß „ÖÖ ´üÂüß £Öß… °Öê“ÖîÖß, ‥�ú ×ºÖ×“Ö¡Ö ¯ÖÏ�úÖ´ü �úß �ãú·ÖÖ-�ÖÖ·Öß ·Öê™ê ´üÂüÖÖ ²ÖãÛ»�ú·Ö ·Ö�Ö ´üÂüÖ £ÖÖ… •¿Ö

†Ó¬Öê êü ²Öë Âüß ºÖÂü •šü�ú´ü °Öîšü �ÖµÖß…``17

¿Ö²Ö�ÖÏŸÖ: `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü´êü` �úß ´ü²ÖÖ `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �úß †¿Öß²ÖÖ, Û¿²ÖŸÖÖ, `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß ²ÖÓ¤üÖ,

`×¤ü·ÖÖê ¤üÖ×Ö»Ö` �úß �ãú™ãü²°Ö¯µÖÖ´üß, `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` �úß ºÖÙŸÖ�úÖ, `¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö` �úß †Ö´ü�µÖÖ †Ö×¤ü

¯ÖÖ¡ÖÖë �êú “Ö×´ü¡ÖÖë ²Öë ²ÖÖÖêºÖî‟ÖÖ×Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¯Ö×´ü·Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ‡Ö ¯ÖÖ¡ÖÖë �êú “Ö×´ü¡Ö-×“Ö¡Ö�Ö µÖÂü ×¿Ö¬¤ü

�ú´üŸÖê Âîü ×�ú ·Öê×�Ö�úÖ ²ÖÖÖêºÖî‟ÖÖ×Ö�ú ×ºÖ»·Öê¾Ö�Ö �ú´üÖê ²Öë ×¿Ö¬¤üÂü¿ŸÖ ´üÂüà Âïü…

............................



2) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 400

3) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 153


5) ‡…�úß¿ÖºÖà ¿Ö¤üß �úß †Öê ü - ¿ÖÓ ÖÖ¤üÖ ¿Öã²ÖÖ �éú¾�Ö�úÖÓŸÖ, ¯Öé. 163

6) ¿¡ÖßŸºÖºÖÖ¤üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ ¿Ö²ÖÖ„Ö †Öî ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ - •Ö´ÖÖ ¿Ö´ÖÖÔ, ¯Öé. 106


8) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 179

9) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 24

10) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 31


12) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 95


14) ÃÖ´Ö•úÖ»ÖßÖ ØÆü¤üß •úÆüÖÖß - ¯ÖãÂ¯Ö¯ÖÖ»Ö ØÃÖÆü, ¯Öé. 176-177


16) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 88

17) ¾ÖÆüß - ¯Öé. 187

...........................

ÃÖ¯ŸÖ´Öü †¬µÖÖµÖ

•¯ÖÃÖÓÆüÖ¸ü

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ �êú °ÖÖ¤ü ÖÖ´üß �êú „ÖßºÖÖ ²Öë ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ †ÖµÖÖ… „ÖÖê ¿¡Öß »ÖŸÖÖ°¤üß ¿Öê »ÖÖê×¾ÖŸÖ,

�ãÓú×šüŸÖ †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú °ÖÓ¬ÖÖÖë ¿Öê „Ö�ú›Íüß Âãü‡Ô £Öß, •¿Öê ²ÖãÛ…ŸÖ ×²Ö·Öß… ºÖÂü ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ¯Öæ�ÖÔ „ÖßºÖÖ „ÖßÖê �êú

×·Ö‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖê ·Ö�Öß… •¿Ö²Öë ÖºÖßÖ “ÖêŸÖÖÖ ŸÖ£ÖÖ ÖºÖßÖ ±ÖÖºÖÖÖ �úÖ ¿ÖÓ“ÖÖ´ü Âãü†Ö… †Ö„Ö �úß ÖÖ´üß Âü´ü

�Öê¡Ö ²Öë †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê ¿Ö�Ö²Ö ×¿Ö¬¤ü �ú´ü ´üÂüß Âîü… ‡¿Ö�úÖ ¯ÖÏ²Öã�Ö �úÖ´ü�Ö Âîü - †ÖÙ£Ö�ú ¿ºÖÖºÖ·ÖÓ°ÖÖ… ×»Ö×�ÖŸÖ

ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü ÖÖî�ú´üß �ú´üŸÖß Âîü… †ŸÖ‥ºÖ †¯ÖÖß †ÖÙ£Ö�ú †ÖºÖ»µÖ�úŸÖÖ �êú ×·Ö‥ ºÖÂü ×�ú¿Öß ¯Ö´ü

×Ö±ÖÔ ü ÖÂüà Âîü… µÖÂü »ÖŸÖÖ°¤üß ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úß »ÖŸÖÖ°¤üß Âîü… ×„Ö¿Ö²Öë Âü´ü �Öê¡Ö ²Öë ºÖÂü ¯Öãµý¾ÖÖë �êú ¿ÖÖ£Ö �úÖµÖÔ üŸÖ

Âîü… ¿ÖÖ²¯ÖÏ×ŸÖ�ú, ÖÖ×´üµÖÖÑ †¬µÖÖ¯Ö�ú, ›üÖò…™ü´ü, ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¯ÖÏ»ÖÖ¿Ö×Ö�ú ¿ÖêºÖÖ, ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¯Öã×·Ö¿Ö ¿ÖêºÖÖ ‥ºÖÓ ×ºÖ¤êü»Ö

¿ÖêºÖÖ „Öî¿Öê •““Ö ¯Ö¤üÖë ¯Ö´ü †Ö¿ÖßÖ ÂüÖê�ú´ü ‧Ö´ü, ¯Ö×´üºÖÖ´ü, ¿Ö²ÖÖ„Ö ‥ºÖÓ ¤êü»Ö �úß ²ÖµÖÖÔ¤üÖ �úß ´ü�ÖÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü…

•¿ÖÖê µÖÂü ×¿Ö¬¤ü �ú´ü ×¤üµÖÖ Âîü ×�ú ¯Öãµý¾Ö ‥ºÖÓ ¿¡Öß �úß °ÖãÛ¬¤ü ²Öë �úÖê‡Ô †ÓŸÖ´ü ÖÂüà ÂüÖêŸÖÖ… •¿Ö�úÖ

×ºÖ�ú¿ÖÖ»Öß·Ö ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ¿ºÖÖ×±Ö²ÖÖÖß ”û×°Ö ¿Öê ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖê ÖµÖÖ †£ÖÔ ¯ÖÏ¤üÖÖ �ú´ü ´üÂüÖ Âîü… µÖ×¤ü

•¿Ö�úÖ »ÖÖê¾Ö�Ö �ú´üÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�úµÖÖ „ÖÖŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖÂü •¿Ö�úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ ŸÖŸ¯Ö´ü ´üÂüŸÖß Âîü…

†Ö¬Öã×Ö�ú ÖÖ´üß Öê ¯Öã üÖÖê ×²Ö£Ö�ú �úÖê ŸÖÖê›ÍüÖ Âîü… ¿Ö×¤üµÖÖë ¯Öã üÖÖß ¯ÖÓ ü¯Ö´üÖ†Öë, †Ó¬Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿ÖÖë †Ö×¤ü �êú ¤üÖµÖ¸üÖë

²Öë ×¿Ö²Ö™ü�ú´ü Ö ´üÂüŸÖê Âãü‥ ºÖÂü ¯ÖÏ�Ö×ŸÖ ¯Ö£Ö ¯Ö´ü “Ö·Ö ´üÂüß Âîü… †¯ÖÖß ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ ‥ºÖÓ �Ö²ÖŸÖÖ �úß ‣ú„ÖÖÔ «üÖ´üÖ

¿Ö¯ú·ÖŸÖÖ �êú ²ÖÖ�ÖÔ ¯Ö´ü †�ÖÏ¿Ö´ü Âîü…

¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ÖÖ´üß †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ „ÖÖ�Öµý�ú Âîü… „µÖÖë-„µÖÖë •¿Ö�úß ¯ÖÏ×ŸÖ±Ö-¯ÖÏ‟ÖÖ †¯ÖÖê

�úÖµÖÔ�Öê¡Ö ²Öë ¯ÖÏ�ú™ü ÂüÖêŸÖß „ÖÖµÖê�Öß •¿Öê ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿ºÖß�éú×ŸÖ ×²Ö·ÖŸÖß „ÖÖµÖê�Öß… †Ö„Ö •¿Öê †Öã±ÖºÖ„ÖµÖ ‟ÖÖÖ

¿Öê µÖÂü ¿Ö““ÖÖ‡Ô †ºÖ�ÖŸÖ ÂüÖê “Öã�úß Âîü ×�ú †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ×·Ö‥ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ †ºÖ»µÖÓ±ÖÖºÖß Âîü…

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �êú �Öê¡Ö ²ÖêÓ Û¿¡ÖµÖÖÑ ¬Öß´êü-¬Öß´êü ¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö �ú´ü ´üÂüß Âïü… •¿Öê ×¿Ö Ôú ÖÖ´üß ¿Ö²Ö†Ö�ú´ü †°Ö ´üÖê�úÖ

ÖÂüà „ÖÖ ¿Ö�úŸÖÖ… ¿ÖÓ×ºÖ¬ÖÖÖ ¿Öê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ °Ö´üÖ°Ö´ü �êú †×¬Ö�úÖ´ü �úÖê †°Ö ºÖÂü ¯Öæ�ÖÔŸÖ: ¿Ö²Ö†Ö �Ö‡Ô Âîü…

°Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ŸÖ�ú †ÖŸÖê-†ÖŸÖê ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß ×ºÖ¾ÖµÖ�ú

¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ ¤üéÛ¾™ü�ÖÖê“Ö´ü ÂüÖêŸÖÖ Âîü… •ÂüÖëÖê ¿¡ÖßºÖÖ¤üß ×ºÖ“ÖÖ´üÖë �úÖê †¯ÖÖê •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ÖÖ´üß

¿Ö²Ö¿µÖÖ†Öë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ „ÖÖ�Öé×ŸÖ ×Ö²ÖÖÔ�Ö �ú´üÖêºÖÖ·Öê ŸÖ£ÖÖ •¿Ö ¿Ö²Ö¿µÖÖ �úÖê Âü·Ö �ú´ü�êú ÖÖ´üß �úÖ ¿ºÖŸÖÓ¡Ö

†Û¿ŸÖŸºÖ �úß ¯Öî üºÖß �ú´üÖêºÖÖ·Öê •¯ÖµÖÖ¿Ö ×·Ö�Öê „ÖÖÖê ·Ö�Öê… ‡Ö •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²ÖÓê ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ °ÖÓ¬ÖÖÖë �úÖê

†¿ºÖß�úÖ´ü �ú´ü †¯ÖÖß ¿ºÖŸÖÓ¡Ö ¯ÖÂü“ÖÖÖ ×Ö²ÖÖÔ�Ö �ú´üÖêºÖÖ·Öß ÖÖ´üß ¥üÛ¾™ü�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ØÂü¤üß ²Öë ·Öê×�Ö�úÖ†Öë

«üÖ´üÖ ´ü×“ÖŸÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖÖ×ÂüÛŸµÖ�ú ²Öæ·µÖÖë �êú †Ö¬ÖÖ´ü ¯Ö´ü Ö‡Ô •¯Ö·ÖÛ°¬Ö Âîü… ‡Ö ·Öê×�Ö�úÖ†Öë ²ÖêÓ �éú¾�ÖÖ

¿ÖÖê°ÖŸÖß, ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ, ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ, “Ö¦ü�úÖŸÖÖ, ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö, »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß †Ö×¤ü

·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ÖÖ´üß ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úÖê ¿ºÖ´ü ¯ÖÏ¤üÖÖ ×�úµÖÖ Âîü…

�éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �êú `×¤ü·ÖÖê ¤üÖ×Ö»Ö` •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ”ãûÖÖ °Öß°Öß ×ºÖ¬ÖºÖÖ Âîü, ¯Ö´ÓüŸÖã ºÖÂü ×ºÖ¬ÖºÖÖ „Öî¿ÖÖ

†Ö“Ö´ü�Ö ÖÂüà �ú´üŸÖß… ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖë †¯ÖÖê ²ÖÖÑ �êú �ÖÂüÖê „ÖÖê ºÖ�úß·Ö �éú¯ÖÖÖÖ´üÖµÖ�Ö �êú ¯ÖÖ¿Ö ´ü�Öê £Öê •¿Öê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ

�ú´üŸÖß Âîü… `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úß ×¯ÖÏµÖÖ †¯ÖÖê „ÖßºÖÖ �úÖ ²ÖÖ�ÖÔ ¿ºÖµÖÓ “ÖãÖ�ú´ü †¯ÖÖÖ †·Ö�Ö †Û¿ŸÖŸºÖ ×Ö²ÖÖÔ�Ö

�ú´üŸÖß Âîü… `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ·Öê×�Ö�úÖ Öê ×ºÖ×±ÖÖ ¿ŸÖ´ü †Öî ü ¯Ö×´üºÖê»Ö �úß ÖÖ´üß �êú ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �úÖê

¿¯Ö¾™ü ×�úµÖÖ Âîü… •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ¯ÖÏŸµÖê�ú ¿¡Öß “Ö×´ü¡Ö †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë �Ö›ÍüÖ ÂüÖê�ú´ü †¯ÖÖÖ †Û¿ŸÖŸºÖ

×Ö²ÖÖÔ�Ö �ú´üŸÖß Âîü… `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß ²ÖÓ¤üÖ »ÖÖê¾Ö�Ö �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë ×ºÖ¦üÖêÂü �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ ¿ÖÓ�ú·¯Ö°Ö¬¤ü Âîü…

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, ²ÖÖÖ×¿Ö�ú, ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú »ÖÖê¾Ö�Ö �úß ×»Ö�úÖ´ü ²ÖÓ¤üÖ ¿ÖÓ Öæ�ÖÔ �ÖÖÑºÖ �úÖê »ÖÖ ê¾Ö�Ö ¿Öê ²Öã…ŸÖ �ú´üÖê �êú

×·Ö‥ Âü´ü ¿ÖÓ�ú™ü �úÖ ¿ÖÖ²ÖÖÖ �ú´üŸÖß Âîü ·Öê×�úÖ ×�ú¿Öß �êú ¿ÖÖ²ÖÖê †Öã�úŸÖß ÖÂüà… `“ÖÖ�ú` ²Öë ¿ÖÖ´Óü�Ö ±Öß

†ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë �Ö›Íüß ÂüÖê�ú´ü µÖÖµÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… µÖÖµÖ �êú ²ÖÖ�ÖÔ ²Öë †ÖÖê ºÖÖ·Öê †¯ÖÖê ¯Ö×ŸÖ

´Óü„ÖßŸÖ �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë ºÖÂü ×ºÖ¦üÖêÂü �ú´üŸÖß Âîü… ºÖÂü ‧Ö´ü �úß “ÖÖî�Ö™ü ¿Öê °ÖÖÂü´ü †Ö�ú´ü “ÖãÖÖºÖ �êú ×·Ö‥ †ÖºÖê¤üÖ

¯Ö¡Ö ±Ö´ü�ú´ü †£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö ¿Öê ×ÖºÖÖÔ×“ÖŸÖ ÂüÖê�ú´ü †¯ÖÖÖ †Û¿ŸÖŸºÖ ×Ö²ÖÖÔ�Ö �ú´üŸÖß Âîü… µÖÂü •¿Ö�úÖ

´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö Âüß Âîü…

×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �êú ÖÖ´üß “Ö×´ü¡ÖÖë ¿Öê µÖÂü ŸÖ£µÖ ¿¯Ö¾™ü ÂüÖê „ÖÖŸÖÖ Âîü ×�ú ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê ÖÖ´üß �êú

¿ºÖŸÖÓ¡Ö †Û¿ŸÖŸºÖ �úÖê ¿ÖÓ Öæ�ÖÔ ¯ÖÏÖ²ÖÖ×�Ö�úŸÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö †Ó×�úŸÖ ×�úµÖÖ Âîü… ‡¿Ö¿Öê ¯ÖÏ²ÖÖ×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖÖ Âîü ×�ú

¿Ö²Ö¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ÖÖ´üß ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ�ÖŸÖ ²Öæ·µÖÖë �úß †¯Öê�ÖÖ ÖºÖßÖ ²Öæ·µÖÖë �úÖ ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´ü ´üÂüß Âîü… •¿Ö²Öë †¯ÖÖê

•§êü»µÖ �úß ¯ÖæÙŸÖ �êú ×·Ö‥ °ÖÖ¬Ö�ú ²Öæ·µÖÖë �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë ×ºÖ¦üÖêÂü �ú´üÖê �úß �Ö²ÖŸÖÖ †Ö �Ö‡Ô Âîü… ¬Ö²ÖÔ, ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ

†Ö×¤ü �úß ²ÖµÖÖÔ¤üÖ �úÖê ”ûÖê›Íü ºÖÂü †¯ÖÖÖ ¯Ö£Ö ¿ºÖµÖÓ ¯ÖÏ»Ö¿ŸÖ �ú´ü ´üÂüß Âîü… †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë Öê

†¯ÖÖê •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �êú ²ÖÖ¬µÖ²Ö ¿Öê ÖÖ´üß �úÖê ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú, ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú, †ÖÙ£Ö�ú, ¤êü×Âü�ú †Öî ü ²ÖÖÖ×¿Ö�ú

»ÖÖê¾Ö�Ö ¿Öê ²ÖãÛ…ŸÖ �úÖ ²ÖÖ�ÖÔ ×¤ü�ÖÖ�ú´ü ¿ºÖŸÖÓ¡Ö †Û¿ŸÖŸºÖ ×ÖÙ²Ö×ŸÖ �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏÖêŸ¿ÖÖÂüÖ ×¤üµÖÖ Âîü…

ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ�úÖ·ÖßÖ ÖÖ´üß Öê †¯ÖÖê ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ×�ú¿Öß ±Öß ¯Öãµý¾Ö �êú ¿Ö²ÖÖÖ ¤üÖ×µÖŸºÖ �úÖ ×ÖºÖÖÔÂü ×�úµÖÖ Âîü…

ºÖÂü ¿Öã×»Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêÖê �êú �úÖ´ü�Ö ¯Ö×´üºÖÖ´ü �êú †ÖÙ£Ö�ú †±ÖÖºÖ �úß ¯ÖæÙŸÖ ÂêüŸÖã ÖÖî�ú´üß µÖÖ ºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´üŸÖß Âîü…

‧Ö´ü †Öî ü °ÖÖÂü´ü ¤üÖêÖÖë `¯ÏÓú™ü` ¯Ö´ü ²ÖÖê“ÖÖÔ ¿ÖÓ±ÖÖ·ÖŸÖß Âîü… ¯Ö×´üºÖÖ´ü †Öî ü `�ú×´üµÖ´ü` ¤üÖêÖÖë ²Öë ¿ÖÖ²ÖÓ„Ö¿µÖ �ú´ üÖê

�úß •¿Ö²ÖêÓ †¤Ëü±ÖãŸÖ »ÖÛ…ŸÖ Âîü… •¿ÖÖê †¯ÖÖê †Öã±ÖºÖ ¿Öê µÖÂü ‟ÖÖŸÖ �ú´ü ×·ÖµÖÖ Âîü ×�ú ¿¡Öß �úß ¿ºÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ

•¿Ö�êú `¯Ö¿ÖÔ ²Öë ×Ö×ÂüŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… ‡¿Ö×·Ö‥ •¿ÖÖê ¿ÖºÖÔ ÖÏ£Ö²Ö †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖêÖê �úÖ ¯ÖÏµÖÖ¿Ö ×�úµÖÖ

Âîü… `×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úß ×¯ÖÏµÖÖ ¯Ö×ŸÖ �êú ²ÖÖ²ÖÖÖê „ÖßºÖÖ „ÖßÖê �úÖ ¿ºÖß�úÖ´ü Ö �ú´üŸÖê Âãü‥ †ÖÙ£Ö�ú ¿ÖÓ ÖÖŸÖÖ

¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… ŸÖ°Ö •¿Ö²Öë •¿Ö�êú ¯ÖÏ×ŸÖ ÂüÖê ´üÂêü †¯Ö²ÖÖÖ, †µÖÖµÖ, †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üÖê �úß »ÖÛ…ŸÖ

†Ö „ÖÖŸÖß Âîü… •¿Ö²Öë †ÖŸ²Ö×ºÖ¼ºÖÖ¿Ö †Ö „ÖÖŸÖÖ Âîü… •¿Ö�úß ²ÖÖÑ ±Öß ¯Ö×ŸÖ �úß ²ÖéŸµÖã �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË †ÖÙ£Ö�ú

¿ÖÂüÖµÖŸÖÖ �êú ×·Ö‥ †¯ÖÖÖ ‧Ö´ü ×�ú´üÖµÖê ¯Ö´ü ¤êü ¤êüŸÖß Âîü †Öî ü †¯ÖÖß �ÖéÂü¿£Öß “Ö·ÖÖŸÖß Âîü… `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü êü`

�úß ´ü²ÖÖ ×²Ö¿™ü´ü �ÖÖêµÖÖ�úÖ �úß ¿Öê�Îêú™ü´üß °ÖÖ�ú´ü ¬ÖÖÖ„ÖÔÖ �ú´üŸÖß Âîü †Öî ü ·ÖÖêÂêü �úÖ �úÖ´ü�ÖÖÖÖ �Ö›ÍüÖ �ú´üŸÖß

Âîü… `�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �êú ÖÖ´üß-“Ö×´ü¡Ö †£Ö�ú ¯Ö×´ü½Ö²Ö ¿Öê †£ÖÔ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´ü�êú »ÖÖê¾Ö�Ö ¿Öê ”ãû™ü�úÖ´üÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖê Âîü…

`×¤ü·ÖÖê ¤üÖ×Ö»Ö` �úß ²ÖÂü�ú°ÖÖÖÖê †ÖÙ£Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¿ÖÓ ÖÖ ÂüÖêÖê �êú ×·Ö‥ ºÖ�úß·Ö �éú¯ÖÖÖÖ´üÖµÖ�Ö ¿Öê ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ

�ú´üŸÖß Âîü…

`†¯ÖÖê †¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ� Ô �úß �ãúÖß ²ÖÂüÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ ²Öë ºµÖÖ�µÖÖŸÖÖ Âîü… †¯ÖÖß †ÖµÖ �êú °Ö·Ö ¯Ö´ü ºÖÂü

±ÖÖ‡Ô-°ÖÂüÖÖë �úß ¯ÖœÍüÖ‡Ô ¯Öæ üß �ú´üŸÖß Âîü… `†ÖºÖÖÓ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ÖÖ×µÖ�úÖ Ö×²ÖŸÖÖ †Öî ü •¿Ö�úß ²ÖÖÑ

·Ö‧ÖãºµÖºÖ¿ÖÖµÖ �ú´ü�êú †¯ÖÖê ¯Ö×´üºÖÖ´ü �úß ¿Ö²Ö¿µÖÖ†Öë �úÖ Âü·Ö ¤æü´ü �ú´üŸÖß Âîü… `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` �úß

ºÖÙŸÖ�úÖ ×¯ÖŸÖÖ �úß ²ÖéŸµÖã �êú ¯Ö»“ÖÖŸÖË †¯ÖÖê ×¯ÖŸÖÖ �úß ¿ÖÓ Ö×¢Ö �úß ´ü�ÖÖ �ú´üŸÖß Âîü…

×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë †ÖÙ£Ö�ú ¿Ö�Ö²ÖŸÖÖ Âü´ü „Ö�ÖÂü ¯Ö×´ü·Ö×�ÖŸÖ ÂüÖêŸÖß Âîü… †Ö„Ö ÖÖ´üß ²Öë †ÖÙ£Ö�ú

“ÖêŸÖÖÖ •¢Ö´üÖê¢Ö´ü °ÖœÍüŸÖß „ÖÖ ´üÂüß Âîü… ‡¿Ö “ÖêŸÖÖÖ �êú �úÖ´ü�Ö ºÖÂü ¿ºÖŸÖÓ¡Ö µý¯Ö ¿Öê „ÖßÖê �êú ×·Ö‥ ¿Ö²Ö£ÖÔ °ÖÖß

Âîü… ÖÖ´üß ²Öë ¯ÖÏÖ¯ŸÖ †ÖÙ£Ö�ú “ÖêŸÖÖÖ �úß µÖÂü ‥�ú °ÖÂãüŸÖ °Ö›Íüß •¯Ö·ÖÛ°¬Ö Âîü… ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß ¿ÖºÖÔÂüÖ´üÖ ÂüÖêÖê � úê

�úÖ´ü�Ö ¯Öãµý¾Ö ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê »ÖÖê×¾ÖŸÖ ´üÂüß Âîü… ¯Ö ÓüŸÖã °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß ²Öë Âãü‥ ÖÖ´üß

„ÖÖ�Ö´ü�Ö �úê †ÖÓ¤üÖê·ÖÖÖë, ¯ÖÏµÖÖ¿ÖÖë �êú �úÖ´ü�Ö •¿Ö�êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¤êü�ÖÖê �úß ¥üÛ¾™ü ²Öë °Ö¤ü·ÖÖºÖ †Ö ´üÂüÖ Âîü… ºÖÂü ¿ºÖµÖÓ

•úß †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ †Öî ü †Û¿²ÖŸÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ “Öê×ŸÖŸÖ Âîü… †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß �úß

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú „ÖÖ�Öé×ŸÖ ×“Ö×¡ÖŸÖ Âãü‡Ô Âîü… ºÖÂü ¯ÖÏÖ“ÖßÖ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú µý×œÍüµÖÖë �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö ±Öß �ú´üŸÖß Âîü… †°Ö ºÖÂü

¿ÖÓ�ãú×“ÖŸÖ „ÖÖ×ŸÖµÖŸÖÖ �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¯ÖŸÖß �êú µý¯Ö ²Öë �Öã·ÖÖ²Ö °ÖÖ�ú´ü „ÖßÖÖ ÖÂüà “ÖÖÂüŸÖß… •¿Ö²Öë

¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö �úß ±ÖÖºÖÖÖ ±Öß °Ö·ÖºÖŸÖß ÂüÖê ´üÂüß Âîü… Û¿²ÖŸÖÖ ×„Ö²Ö „ÖÖ´ü×ºÖ¿Ö ¿Öê ŸÖ£ÖÖ ²ÖÖ×´üµÖÖÖ ‡ÚºÖ�Ö ÛºÂü™ü²ÖîÖ ¿Öê

ŸÖ·ÖÖ�ú ·Öê�ú´ü ¯ÖÏ×ŸÖ»ÖÖê¬Ö ¯Öæ üÖ �ú´üŸÖß Âîü… †¿Öß²ÖÖ †¯ÖÖß ´ü�ÖÖ �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ �ú´üÖ™êü ¿Öß�ÖŸÖß Âîü…

`�úšü�Öã·ÖÖ°Ö` �êú ¿¡Öß “Ö×´ü¡Ö ¿Ö²ÖÖ„Ö �êú ¿ÖÖ²ÖÖê “ÖãÖÖîŸÖß ¤êü�ú´ü Û¿¡ÖµÖÖë �êú �ú·µÖÖ�Ö �êú ×·Ö‥ ŸÖ£ÖÖ •Âëü ¿Ö�Ö²Ö

°ÖÖÖÖê �êú ×·Ö‥ ¿ÖÂü�úÖ´üß ¿ÖÓ¿£ÖÖ†Öë �úß ¿£ÖÖ¯ÖÖÖ �ú´üŸÖê Âîü… ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ×ºÖ¬ÖºÖÖ �úÖ „ÖßºÖÖ ¤ãü:�Ö¤ü ´üÂüÖ Âîü…

¯Ö´ÓüŸÖã `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß °ÖÂãü ×ºÖ¬ÖºÖÖ Âüî ¯Ö´ÓüŸÖã †¯ÖÖê �úŸÖÔºµÖ �úÖê ¯Öæ üÖ �ú´ü�êú ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß

Âîü… ²ÖÓ¤üÖ ¿¡Öß-¯Öãµý¾ÖÖë �êú ¿Ö²ÖÖÖ †×¬Ö�úÖ´ü �úß °ÖÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… •¿Öê ¯ÖÏÖ“ÖßÖ ×²Ö£Ö�ú †µÖÖê�µÖ ·Ö�ÖŸÖê Âîü… ºÖÂü

»ÖÖê×¾ÖŸÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö �úÖê †¯ÖÖê †×¬Ö�úÖ´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö“ÖêŸÖ °ÖÖÖŸÖß Âîü… ºÖÂü †µÖÖµÖ �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë �Ö›üß ÂüÖê�ú´ü

Û¿¡ÖµÖÖë �úÖê ¿ÖÓ�Ö×šüŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… †Öî ü •Âëü »ÖÖê¾Ö�Ö �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë †ÖºÖÖ„Ö •šüÖÖê �êú ×·Ö‥ “Öê×ŸÖŸÖ �ú´üŸÖß Âîü…

`“ÖÖ�ú` �úß ¿ÖÖ Óü�Ö †¯ÖÖê †µÖÖµÖ-†ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �úÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö �ú´üŸÖß Âîü… ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖê �êú

×·Ö‥ ¯Ö×ŸÖ ´Óü„ÖßŸÖ �úß ¿ÖÂü²Ö×ŸÖ �êú ×°ÖÖÖ “ÖãÖÖºÖ ²Öë �Ö›Íüß ÂüÖêŸÖß Âîü… `×¤ü·ÖÖê-¤üÖ×Ö»Ö` �úß ” ãû®ÖÖ ²Öß²Öß ×¾Ö¬Ö¾ÖÖ

Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã ´Óü�ÖßÖ �ú¯Ö›Íêü ¯ÖÂüÖŸÖß Âîü, †¯ÖÖß µý�úß Âãü‡Ô ¯ÖœÍüÖ‡Ô ¯Öæ üß �ú´üŸÖß Âîü… †¯ÖÖê †Ö“Ö´ü�Ö ¿Öê ¯ÖÏÖ“ÖßÖ µý×œÍüµÖÖë

†Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú °ÖÓ¬ÖÖÖë �úÖê ŸÖÖê›ÍüŸÖß Âîü… `†¯ÖÖê-†¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú` �úß �ãúÖß ¤üÂêü„Ö ²ÖÖÑ�ÖÖêºÖÖ·Öê ·Ö›Íü�êú ¿Öê

×ºÖºÖÖÂü Ö �ú´üÖê �úÖ ×Ö�ÖÔµÖ ·ÖêŸÖß Âîü… °Öß²ÖÖ´üß �êú ¿Ö²ÖµÖ ‡·ÖÖ„Ö �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ †ÖÖêºÖÖ·ÖÖ ›üÖò…™ü´ü „Ö°Ö

„ÖÖê ü „Ö°Ö´ü¤ü¿ŸÖß �ú´üŸÖÖ Âîü ŸÖÖê ºÖÂü †¯ÖÖê †Ö¯Ö�úÖê °Ö“ÖÖ ·ÖêŸÖß Âîü… †¯ÖÖê ×ºÖºÖÖÂü �úÖ ×Ö�ÖÔµÖ ·ÖêŸÖß Âî ü…

`×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ` �úß ×¯ÖÏµÖÖ °Ö“Ö¯ÖÖ ¿Öê ÂüÖêÖêºÖÖ·Öê †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü ¿Öê ºµÖ×£ÖŸÖ Ö ÂüÖê�ú´ü ¿ºÖµÖÓ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖ

¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üÖê �êú ×·Ö‥ ¯ÖÏµÖŸÖ»Öß·Ö ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Âîü… `†ÖºÖÖÓ •¯ÖµÖÖ¿Ö ²Öë ¿ÖãÖÓ¤üÖ, ×Ö²ÖÔ·ÖÖ, ×Ö·Ö²²ÖÖ, Û¿²ÖŸÖÖ

‥ê¿Öê ¯ÖÖ¡Ö Âîü „ÖÖê †µÖÖµÖ-†ŸµÖÖ“ÖÖ´ü �êú ×ºÖ´üÖê¬Ö ²Öë ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ �ú´üŸÖê Âîü… `Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö` �úß ºÖÙŸÖ�úÖ

¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¤üÖ×µÖŸºÖ �úÖê ¯Öæ üÖ �ú´üŸÖß Âîü… †¯ÖÖê ”ûÖê™êü ±ÖÖ‡ÔµÖÖë �úß †×±Ö±ÖÖºÖ�ú °ÖÖ�ú´ü •Ö�úß �ÖéÂü¿£Öß ¯Öæ üÖ

�ú´üÖê ²Öë ²Ö¤ü¤ü �ú´üŸÖß Âîü… `¿Ö²ÖµÖ ¿Ö´ü�Ö²Ö` �úß †Ö´ü�µÖÖ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú †Û¿²ÖŸÖÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ „ÖÖ�ÖéŸÖ Âîü ‡¿Ö×·Ö‥

‡Ô»ÖÖÖ �êú ¿ÖÖ£Ö ´üÂüŸÖê Âãü‥ ±Öß ºÖÂü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ×ºÖ¾ÖµÖÖë ¯Ö´ü “Ö“ÖÖÔ �ú´üŸÖê Âîü… ºÖÂü †�êú·Öß ÂüÖêŸÖê Âãü‥ ±Öß „ÖßºÖÖ

†ŸµÖÓŸÖ ²ÖÖÖêµÖÖê�Ö ¿Öê „ÖßŸÖß Âîü… ¿Ö²Ö�ÖÏŸÖ: ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ ÖÖ×´üµÖÖÑ †¯ÖÖê ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú �Öê¡Ö ²Öë †¯ÖÖê †Û¿ŸÖŸºÖ �êú

¯ÖÏ×ŸÖ ¿Ö„Ö�Ö ×¤ü�ÖÖ‡Ô ¤êüŸÖß Âîü…

×ºÖºÖê“µÖ •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß �úê ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ�ú ¿Ö�Ö²Öß�ú´ü�Ö �úÖ ×ºÖ»Öê¾Ö ×“Ö¡Ö�Ö ÖÂüßÓ Âãü†Ö Âîü… ‡¿Ö�úÖ

�úÖ´ü�Ö ¿Ö²Ö¿ÖÖ²ÖÖ×µÖ�ú ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ �úÖ ‡ŸÖÖÖ †ºÖ²Öæ·µÖÖ ÂüÖê “Öã�úÖ Âîü ×�ú ¿¡Öß ¿ºÖ±ÖÖºÖ •¿Öê ¿ºÖß�úÖ´ü �ú´üÖê

�úÖê ŸÖŸ¯Ö´ü ÖÂüà Âîü… ×¯ú´ü ±Öß `‡¤üÖ²Ö²ÖË �úß ²ÖÓ¤üÖ �ÖÖÑºÖ �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²ÖÓê ¿Ö×�ÎúµÖ ±Öæ×²Ö�úÖ ×Ö±ÖÖŸÖß Âîü…

`“ÖÖ�ú` �úß ¿ÖÖ´Óü�Ö �ÖÖÑºÖ �úÖ ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¯Ö¤ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ �ú´üŸÖß Âîü… `†ÖºÖÖÓ •¯ÖµÖÖ¿Ö �úß ×ºÖ²Ö·ÖÖ ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ²Öë

¯Ö¤üÖ¯ÖÔ�Ö �ú´üŸÖß Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã •¿Ö�úÖ •§êü»µÖ ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ×ÂüŸÖ Âîü…

¿ÖÖ²ÖÖµÖŸÖ: ÖÖ´üß ²ÖÖÖ×¿Ö�ú ¥üÛ¾™ü ¿Öê ¤ãü°ÖÔ·Ö ²ÖÖÖß „ÖÖŸÖß Âîü… †�êú·Öê ÖÖ �úß ¯Öß›ÍüÖ, †ÖÙ£Ö�ú

†±ÖÖºÖ, µÖÖîÖ »ÖÖê¾Ö�Ö, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú °ÖÓ¬ÖÖ †Ö×¤ü �úÖ´ü�ÖÖê ¿Öê ºÖÂü ¤ãü°ÖÔ·Ö °ÖÖŸÖß “Ö·Öß �Ö‡Ô… ¯Ö ÓüŸÖã •¢Ö´ü

†Ö¬Öã×Ö�úŸÖÖ �êú µÖã�Ö ²Öë •¿Ö�úß ²ÖÖÖ×¿Ö�ú Û¿£Ö×ŸÖ ²Öë °Ö¤ü·ÖÖºÖ †ÖµÖÖ… †°Ö •¿Ö�úÖ ²ÖÖ ¯Ö×´üÛ¿£Ö×ŸÖµÖÖë ¿Öê

×°Ö�Ö´üŸÖÖ †ºÖ»µÖ Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã ™æü™üŸÖÖ ÖÂüà Âîü… ºÖÂü ×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ °ÖÖŸÖß „ÖÖ ´üÂüß Âîü… ¬Ö²ÖÔ �êú �Öê¡Ö ²ÖêÓ ÖÖ´üß µý×œÍüµÖÖë

¿Öê �ÖÏ¿ŸÖ, ¬ÖÖÙ²Ö�ú †Ö›Óü°Ö´üÖë �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †¯ÖÖß �úÖê‡Ô µý×“Ö ÖÂüà „ÖŸÖÖŸÖß… •¿Ö²Öë ‡Ô¼ºÖ´ü �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ½Ö¬¤üÖ †ºÖ»µÖ

Âîü ¯Ö´ÓüŸÖã †Ó¬Ö½Ö¬¤üÖ �êú ¯ÖÏ×ŸÖ ×ºÖ´üÖê¬Ö ±Öß Âîü… “Ö¦ü�úÖŸÖÖ Öê ºÖŸÖÔ²ÖÖÖ ÖÖ´üß �úß Û¿£Ö×ŸÖ †Öî ü �Ö×ŸÖ �êú ¿ÖÓ°ÖÓ¬Ö ²Öë

·Öê×�Ö�úÖ†Öë �êú ¿ÖÖ×ÂüÛŸµÖ�ú †ºÖ¤üÖÖ �úÖê ´êü�ÖÖÓ×�úŸÖ ×�úµÖÖ Âîü - ``¯Öãµý¾Ö ºÖ“ÖÔ¿ºÖ ¯ÖÏ¬ÖÖÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö ²Öë •¿Ö�úß

¿Ö²Ö¿µÖÖ‥Ñ °Öê¿Öã²ÖÖ´ü Âïü, ²Ö×Âü·ÖÖ ´ü“ÖÖÖ�úÖ´ü •Ö ¿Ö²Ö¿µÖÖ†Öë �úß ŸÖÂü ²Öë „ÖÖ�ú´ü, Û¿¡ÖµÖÖë �úß ¯Öß›ÍüÖ �úÖê ¿ºÖ´ü ¤êü

´üÂüß Âîü †Öî ü •¿Ö�êú †Ö�ÎúÖê×»ÖŸÖ ŸÖêºÖ´ü �úß ¿ºÖß�éú×ŸÖ ±Öß…``1

µÖÂü ×ÖÙºÖºÖÖ¤ü ¿ÖŸµÖ Âîü ×�ú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú ²Öë ÖÖ×´üµÖÖÑ °Ö›Íüß ¿ÖÓ�µÖÖ ²Öë ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �êú �Öê¡Ö ²Öë †¯ÖÖß

¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ ×¿Ö¬¤ü �ú´ü ´üÂüß Âîü… �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß, ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ, “Ö¦ü�úÖŸÖÖ, ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö, ²Öî¡ÖêµÖß

¯Öã¾¯ÖÖ †Ö×¤ü �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ×ºÖ»Öê¾Ö µý¯Ö ¿Öê †ÖÙ£Ö�ú, ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú �Öê¡Ö ²Öë ¿Ö�Ö²Ö ÂüÖêŸÖß ÖÖ×´üµÖÖë �úÖ

¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ»Öß·Ö ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ×ÖÙ²ÖŸÖ Âãü†Ö Âîü… ‡Ö ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �úß ÖÖ´üß ×ºÖ¾ÖµÖ�ú ¥üÛ¾™ü ¯ÖÏ»ÖÓ¿ÖÖßµÖ Âîü, ºÖÓ¤üÖßµÖ

Âîü…

..........................


1) ²Öê êü ±ÖÖê„Ö¯Ö¡Ö - “Ö¦ü�úÖŸÖÖ, ¯Öé. 58

.........................

¯Ö×¸ü×¿ÖÂ™ü

¯Ö×¸ü×¿ÖÂ™ü - 1

1) †¯ÖÖê †¯ÖÖê �úÖê�ÖÖ�Ôú - “Ö¦ü�úÖŸÖÖ

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1995

2) †¯ÖÖê-†¯ÖÖê “ÖêÂü êü - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ

×�úŸÖÖ°Ö ‧Ö´ü, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1995

3) †ÖºÖÖÓ - ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö

¿ÖÖ²ÖÖ×µÖ�ú ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1999

4) ‡¤üÖ²Ö²ÖË - ´Öê¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 1999

5) �úšü�Öã·ÖÖ°Ö - ´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ‟ÖÖÖ¯Ößšü, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1996

6) ×¤ü»ÖÖê ¤üÖ×Ö¿Ö - �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü»»Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1993

7) “ÖÖ�ú - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ


8) ×”ûÖ²Ö¿ŸÖÖ - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ


9) ÃÖ´ÖµÖ ÃÖ¸ü•Ö´Ö - �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß


10) Âü´ü ×¤üÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö - ¿Ö×¿Ö¯ÖÏ³ÖÖ ¿ÖÖÃ¡Öß

ºÖÖ�Öß ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1995

¯Ö×¸ü×¿ÖÂ™ü - 2

1) †Û�Ö�Ö±ÖÖÔ - ´ÖÖµÖÖ ¿Ö´ÖÖÔ

¿ÖÖ×ÂüŸµÖÖ�ÖÖ´ü, „ÖµÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿Ö. 2000

2) †ŸÖßŸÖ ÂüÖêŸÖß ¿Ö¤üß †Öî ü ¿¡Öß •úÖ ³Ö×¾ÖÂµÖ - ¿ÖÓ ÖÖ¤ü�ú ´üÖ„Öê¦ü µÖÖ¤üºÖ, †“ÖÔÖÖ ºÖ²ÖÖÔ


3) †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß - ›üÖò. ´üÖ²Ö“ÖÓ¦ü ²ÖÖ·Öß

×¾ÖªÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2009

4) †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë �ÖÏÖ²Öß�Ö „ÖßºÖÖ �úÖ ×“Ö¡Ö�Ö - ›üÖò. ²ÖÖêÂü²²Ö¤ü „Ö²Öß·Ö †Âü²Ö¤ü

†Ö¯Öã�ÖÖÔ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2006

5) †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ¿Ö²ÖÖ„Ö»ÖÖ¿¡ÖßµÖ †¬µÖµÖÖ - ›üÖò. �ÖÖê ü�ÖÖÖ£Ö ×ŸÖºÖÖ´üß

†Ö¯Öã�ÖÖÔ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2008

6) †ÖÖ×¤ü †ÖÓŸÖ - ²Ö¬Öã ±ÖÖ¬Öã›üß


7) †²Ö´üÖ‡Ô - ¯Ö©Ö ¿Ö“Ö¤êüºÖ


8) †Û¿²ÖŸÖÖ ×ºÖ²Ö»ÖÔ �úÖ ¿¡Öß Ã¾Ö¸ü - †“ÖÔÖÖ ºÖ²ÖÖÔ

²Öã¬ÖÖ °Öã…¿Ö, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2008

9) †Û¿ŸÖŸºÖ - ‟ÖÖÖ¯ÖÏ•úÖ¿Ö ×¾Ö¾Öê•ú

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ‟ÖÖÖ¯Ößšü, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2005

10) †·²ÖÖ �ú°ÖãŸÖ´üß - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ


11) †ÖšüºÖê ŸÖ£ÖÖ ÖºÖë ¤ü»Ö�ú �êú ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß - ›üÖò. ºÖÓ¤üÖÖ ¿ÖÖê ÖÖÖ´üÖºÖ ²ÖÖê×ÂüŸÖê

†Ö¯Öã�ÖÖÔ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿Ö. 2007

12) †Ö¤ü²Öß �úß ×Ö�ÖÖÂü ²Öë †Öî üŸÖ - ´üÖ„Öê¦ü µÖÖ¤üºÖ


13) †Ö¬Öß †Ö°ÖÖ¤üß �úÖ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ - ²Ö²ÖŸÖÖ „ÖîŸÖ·Öß, ½Öß¯ÖÏ�úÖ»Ö »Ö²ÖÖÔ

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Ößü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2006

14) †Ö¬Öã×Ö�ú ØÂü¤üß ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ : ×ºÖ×ºÖ¬Ö †ÖµÖÖ²Ö - ¸üÛ¿´Ö ´Ö»ÆüÖê¡ÖÖ

„ÖßºÖÖ„µÖÖê×ŸÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ×¤ü··Ößü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2005

15) †ÖÑ�ÖÖë �úß ¤üÂü·Öß„Ö - ²ÖêÂüµý×Ö¿ÖÖ ¯Ö´üºÖê„Ö

¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖÖ,ü ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1992

16) †Öê •°°Öß´üß .. ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ¿¡Öß �úÖ ¯ÖÏ„ÖÖÖ †Öî ü µÖÖîÖ „ÖßºÖÖ - ²Öé�ÖÖ·Ö ¯ÖÖ�›êü

´üÖ¬ÖÖ�éú¾�Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2003

17) †Öî üŸÖ •¢Ö´ü�ú£ÖÖ - ¿ÖÓ. ´üÖ„Öê¦ü ºÖ²ÖÖÔ, †“ÖÔÖÖ ºÖ²ÖÖÔ


18) †Öî üŸÖ �úß †×±ÖºµÖÛ…ŸÖ ‥ºÖÓ †Ö¤ü²Öß �úÖ †×¬Ö�úÖ´ü - ›üÖò. ¯ÖÏ²Öß·ÖÖ �êú. ¯Öß.

„ÖºÖÖÂü´ü ¯Öã¿ŸÖ�úÖ·ÖµÖ, ²Ö£Öã üÖ, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2004

19) †Öî üŸÖ †Û¿ŸÖŸºÖ †Öî ü †Û¿²ÖŸÖÖ - †´ü×ºÖ¤ü „ÖîÖ

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ×«ü. ¿ÖÓ. 2009

20) ‡…�úß¿Ö �úÂüÖ×ÖµÖÖÑ - ‟ÖÖÖ¯ÖÏ•úÖ¿Ö ×¾Ö¾Öê•ú

¿Öã×Ö·Ö ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¿Ö¤üÖ, ¤ü×´üµÖÖ�ÖÓ„Ö, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2001

21) ‡…�úß¿ÖºÖß ¿Ö¤üß �úß †Öê ü - ¿ÖÓ. ¿Öã²ÖÖ �éú¾�Ö�úÖÓŸÖ


22) ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö �êú †Ö‡Öê ²Öë ²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö - ›üÖò. ²Ö²ÖŸÖÖ �ÖÓ�ÖºÖÖ´ü

¿Ö´ü¿ºÖŸÖß ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2009

23) ‡°Öê ²Ö×´üµÖ²Ö - ÖÖ×ÃÖ¸üÖ ¿Ö´ÖÖÔ

×�úŸÖÖ°Ö‧Ö´ü ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Ößü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1994

24) •¯Ö×ÖºÖê»Ö ²Öë ¿¡Öß - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Ößü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2003

25) ‥�ú †Öî ü †„ÖÖ°Öß - ´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ

Öê»ÖÖ·Ö ¯ÖÛ°·ÖØ»Ö�Ö ÂüÖ•¿Ö, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ×«. ¿ÖÓ. 1987

26) ‥�ú �úÖê‡Ô ¤æü¿Ö´üÖ - •¾ÖÖ ×¯ÖÏµÖÓºÖ¤üÖ


27) ‥�ú „Ö²ÖßÖ †¯ÖÖß - ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏÓ ¿Ö. 1999

28) ‥ê ·Ö›ü�úß - �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1999

29) �ú£ÖÖ�úÖ´ü ´üÖ„Öß ¿Öêšü - ›üÖò. †Öã üÖ¬ÖÖ „ÖÖÖÔ¤üÖ ×²Ö´ü�Ö�Öê

†²ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2009

30) �ú£ÖÖ�úÖ´ü “Ö¦ü�úÖŸÖÖ - ›üÖò. êü�ÖÖ ²Öã·Öê

×¾Ö•úÖÃÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2005

31) �ú™üß·Öß ¯Ö�Ö›Óü×›üµÖÖÑ - �ú²Ö·ÖÖ �úÖÖî×„ÖµÖÖ

¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¿Ö¤üÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1998

32) •ú×»Ö-�ú£ÖÖ: ºÖÖµÖÖ °ÖÖ‡¯ÖÖ¿Ö - †·Ö�úÖ ¿Ö´üÖ¯Ö�Öß

†Ö¬ÖÖ´ü ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Âü×´üµÖÖ�ÖÖ, “ÖŸÖ£ÖÔ. ¿ÖÓ. 2002

33) �úÂüÖÖß �úß ŸÖ·ÖÖ»Ö ²Öë - †·Ö�úÖ ¿Ö´üÖ¯Ö�Öß


34) �úÖ²Ö�úÖ„Öß ÖÖ´üß : ²ÖÖÖºÖßµÖ ¿ÖÓ°ÖÓ¬ÖÖë �úÖ ×ºÖ‧Ö™üÖ - ›üÖò. ¬ÖÖ´üÖ„Ö ²ÖÖÖ¬ÖÖê


35) �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �úÖ �ú£ÖÖ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ‥ºÖÓ ÖÖ´üß ¿Ö²Ö¿µÖÖ‥Ñ - ›üÖò. »ÖêÂüÖÖ„Ö „ÖÖ±ú¸ü •úÖÃÖ´ÖêÆü

†±ÖµÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2009

36) �éú¾�ÖÖ ¿ÖÖê°ÖŸÖß �úÖ ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ‥ºÖÓ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ - ›üÖò. ×°Ö×„Ö™ü ¯ÖÖò·Ö

„ÖºÖÖÂü´ü ¯Öã¿ŸÖ�úÖ·ÖµÖ, ²Ö£Öã üÖ, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2007

37) �ÖÖ²ÖÖê»Ö ÂüÖêŸÖê ¿ÖºÖÖ·Ö - ¿Ö×¿Ö¯ÖÏ³ÖÖ ¿ÖÖÃ¡Öß

×¾ÖªÖ ×¾ÖÆüÖ¸ü, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1993

38) �Öã·Öß ×�Ö›ü×�úµÖÖÑ - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ

¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏÓ ¿Ö.2003

39) �Ö·Öß ÖÓ°Ö´ü ŸÖê üÂü - ‟ÖÖÖ¯ÖÏ•úÖ¿Ö ×¾Ö¾Öê•ú


40) ×�Ö×·Ö�Ö›æü - ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤ Ëü•Ö»Ö

¿ÖÖ²Ö×µÖ�ú ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ.

41) “ÖÖ´ü ×¤üÖ �úß „ÖºÖÖÖß ŸÖê üß - ²Öé�ÖÖ·Ö ¯ÖÖ�›êü

´üÖ²Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1995

42) ×“Ö¡ÖÖ ²Öã¤Ëü�Ö·Ö �êú �ú£ÖÖ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �úÖ †Öã»Öß·ÖÖ - ›üÖò. �ÖÖê ü�Ö £ÖÖê üÖŸÖ

†±ÖµÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2009

43) “Öã�úŸÖê ÖÂüà ¿ÖºÖÖ·Ö - ´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ

¿ÖÖ²ÖÖ×µÖ�ú ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1999

44) „ÖÂüÖÑ †Öî üŸÖê �ÖœÍüß „ÖÖŸÖß Âïü - ²Öé�ÖÖ·Ö ¯ÖÖ�›êü


45) „ÖîÖÓê¦ü †Öî ü ²Öé¤ãü·ÖÖ �Ö�ÖÔ �ú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë Ö´ü-ÖÖ¸üß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö - ›üÖò. ¿ÖŸµÖÖ „ÖîÖ,

»ÖÖ´ü¤üÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ.

46) †Öæ·ÖÖ Ö™ü - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ


47) ×¡Ö¿ÖÓ•ãú - †‟ÖêµÖ

ÃÖæµÖÔ ÖÏ•úÖ¿ÖÖ ´ÖÓ×¤ü¸ü ×²Ö•úÖÖê ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1973

48) ŸÖßÖ ·Ö‧Öã •¯ÖµÖÖ¿Ö - ´Ö´Ö»ÖÖ •úÖ×»ÖµÖÖ

×�úŸÖÖ°Ö‧Ö´ü ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2008

49) ×¤üÖ °ÖãÖŸÖÖ ¿Öæ ü„Ö - ´ÖÖ¬Öã üß ¿ÖÖÃ¡Öß

¿ÖÖ×ÂüŸµÖÖ�ÖÖ´ü, „ÖµÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 1998

50) ×¤ü»»Öß ¤ü´üºÖÖ„ÖÖ - ‟ÖÖÖ¯ÖÏ•úÖ¿Ö ×¾Ö¾Öê•ú


51) ¤æüÃÖ¸üß •úÆüÖÖß - †·Ö�ÖÖ ¿Ö´üÖºÖ�Öß

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖü, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2003

52) ¤êü•ÖÖ ÃÖãÖÖ - �ú²Ö·Ö »Öã…·Ö

±ÖÖ´üŸÖßµÖ �ÖÏ£Ö ×Ö�êúŸÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü»»Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1997

53) ÖºÖ²ÖË ¤ü»Ö�ú �úß �úÂüÖ×ÖµÖÖë ²Öë �úÖ²Ö�úÖ„Öß ÖÖ´üß �úß ±Öæ×²Ö�úÖ - ›üÖò. ºÖê¤üºÖŸÖß “ÖÖî¬Ö´üß


54) ÖÖ´üß †Û¿²ÖŸÖÖ �êú ×ºÖ×ºÖ¬Ö †ÖµÖÖ²Ö - ›üÖò. ‥²Ö. ¾Ö�²Öã�ÖÖ, ØÂü¤üß ×ºÖ±ÖÖ�Ö

�úÖê×“ÖÖ ×ºÖ‟ÖÖÖ ºÖ ¯ÖÏÖîªÖê×�Ö�úß ×ºÖ¼ºÖ×ºÖªÖ·ÖµÖ, �úÖê×“Ö (�êú´ü·Ö), ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2008

55) ÖÖ´üß : ‥�ú ×ºÖºÖê“ÖÖ - ¬Ö´ÖÔ ÖÖ»Ö

³ÖÖ¾ÖÖÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, ×¤ü»»Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1996

56) ÖÖ´üß �êú ¯ÖÏ×ŸÖ †ŸµÖÖ“ÖÖ´ü ‥ºÖÓ ²ÖÖÖºÖÖ×¬Ö�úÖ´ü - ½Öß²ÖŸÖß ²ÖÓ„Öæ »Ö²ÖÖÔü

²ÖÖ�Ôú ¯ÖÛ°·Ö»Ö¿ÖÔ, „ÖµÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2009

57) ÖÖ´üß “ÖêŸÖÖÖ †Öî ü ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ×ºÖ¬ÖÖÖ - ›üÖò. ²ÖßÖÖ�Öß ºµÖÖ¿Ö

¸üÖê¿ÖÖß ¯ÖÛ²»Ö•êú¿ÖÃÖ, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2008

58) ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¿Ö - ÃÖ¸ü»ÖÖ ´ÖÖÆêüÀ¾Ö¸üß

´üÖ¬ÖÖ�éú¾�Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2007

59) ÖÖ¸üß ´Ö×Æü´ÖÖ •úÖ ´ÖÆüÖ•ÖÏÓ£Ö - ›üÖò. ²Ö¬Öã°ÖÖ·ÖÖ

»ÖÖÛŸÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ×¤ü··Ößü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2005

60) ¯Ö´ü”ûÖ‡µÖÖÓ - ¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ „ÖÖîÂü´üß

¯ÖæºÖÖÕ“Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1998

61) ¯Ö×¸ü×¬Ö ¯Ö¸ü Ã¡Öß - ²Öé�ÖÖ·Ö ¯ÖÖ�›êü

¸üÖ¬ÖÖ•éúÂ•Ö ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, ×¤ü»»Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1996

62) ×¯ÖŸÖé¿Ö¢ÖÖ �êú ÖµÖê µý¯Ö - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ, ´üÖ„Öê¦ü µÖÖ¤üºÖ, †±ÖµÖ�ãú²ÖÖ´ü ¤ãü°Öê


63) ¯ÖÏ×ŸÖ×Ö×¬Ö ²Ö×Âü·ÖÖ �úÂüÖÖß�úÖ´üÖë ²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ ÖÖ´üß - ›üÖò. ²ÖßÖÖ „ÖÖê»Öß

¿Ö²ÖŸÖÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2007

64) ¯Öß·Öß †ÖÓ¬Öß - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ

·ÖÖê�ú±ÖÖ´üŸÖß ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ‡·ÖÖÂüÖ°ÖÖ¤üü, ×«ü. ¿ÖÓ. 2002

65) ¯ÖÏ¿ÖÖ¤ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë ÖÖ´üß - ¿ÖÖ¸ü¤üÖ ¿Ö´ÖÖÔ

…·ÖÖ×¿Ö�ú ¯ÖÛ°·ÖØ»Ö�Ö �ú²¯ÖÖß, Ö‡Ô ×¤ü»»Öß

66) °Ö“Öã·Öß “ÖÖî�úß¤üÖ´üßÖ �úß �úœÍüß - ²Öé�ÖÖ·Ö ¯ÖÖ�›êü


67) ²Ö×¬ÖµÖÖ Ã¡Öß - „Ö²ÖìÖ �ÖÏßµÖ´ü

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ×«ü. ¿ÖÓ. 2005

68) ²Ö¤ü •Ö×»ÖµÖÖë •êú ×¾Ö¹ý¬¤ü - ÃÖÓ ÖÖ¤ü�ú ²Öé�ÖÖ·Ö ¯ÖÖ�›êü, �Ö²ÖÖ »Ö²ÖÖÔ


69) °Öß¿ÖºÖß »ÖŸÖÖ°¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �úß �úÂüÖ×ÖµÖÖë ²Öë ÖÖ´üß - ›üÖò. °Ö°ÖÖ´üÖºÖ °ÖÖê›ü�êú

×¾Ö•úÖÃÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ.ÃÖÓ. 2008

70) ²ÖßÃÖ¾Öß ÃÖ¤üß �êú †Ó×ŸÖ²Ö ¤ü»Ö�ú �êú ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë �úÖ ¯ÖÏºÖé×¢Ö²Öæ·Ö�ú †Öã»Öß·ÖÖ - ›üÖò. ×�Ö×ŸÖ„Ö

µÖÖ¤üºÖ´üÖºÖ ¬Öã²ÖÖôû, †Ö¯Öæ�ÖÖÔ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2006

71) °ÖÖê¿ÖÖ‡Ô - �úÖ�ú·ÖŸÖÖ

¯ÖÏ×ŸÖ±ÖÖ ¯ÖÏ×ŸÖ¾šüÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1995

72) ±ÖÖºÖÖÖ†Öë �êú ¿Ö·Öß°Ö ¯Ö´ü - ×Ö²ÖÔ·ÖÖ “ÖÖîÂüÖÖ

�úßÙŸÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, †Öî Óü�ÖÖ°ÖÖ¤ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1997

73) ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß †Û¿²ÖŸÖÖ �úß ¯ÖÂü“ÖÖÖ - •²ÖÖ »Öã…·Ö

·ÖÖê�ú±ÖÖ´üŸÖß ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ‡·ÖÖÂüÖ°ÖÖ¤üü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1994

74) ±ÖÖ´üŸÖßµÖ ÖÖ´üß �ú·Ö, †Ö„Ö †Öî ü •ú»Ö - ¿Ö´üÖê„Ö �ãú²ÖÖ´ü �Öã¯ŸÖÖ

¯ÖÏ�úÖ»Ö ¿ÖÓ¿£ÖÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏü. ¿ÖÓ. 2007

75) ²Ö×Âü·ÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö�úÖ´üÖë �úß ´ü“ÖÖÖ†Öë ²Öë °Ö¤ü·ÖŸÖê ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú ¿ÖÓ¤ü±ÖÔ - ›üÖò. »Öß·Ö¯ÖÏ±ÖÖ ºÖ²ÖÖÔ

×¾ÖªÖ ×¾ÖÆüÖ¸ü, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1987

76) ²ÖÖæ ±ÖÓ›üÖ´üß �êú ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë ×“Ö×¡ÖŸÖ ¿Ö²Ö¿µÖÖ‥Ñ - ›üÖò. ²ÖÖ¬ÖºÖß „ÖÖ¬ÖºÖ


77) ²Ö×Âü·ÖÖ †×¬Ö�úÖ´ü †Öî ü ×»Ö�ÖÖ - ›üÖò. Âü×´ü¤üÖ¿Ö ´üÖ²Ö„Öß »Öê�›êü `¿Öã¤ü»ÖÔÖ`

�ÖÏ£Ö ×ºÖ�úÖ¿Ö, „ÖµÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2008

78) ²Ö×Âü·ÖÖ •¯ÖµÖÖÃÖ•úÖ¸ü - ›üÖò. ²Ö¬Öã ¿ÖÓ¬Öã

×Ö´ÖÔ»Ö ¯ÖÛ²»Ö•êú¿ÖÖ, ×¤ü»»Öß

79) ²Ö×Âü·ÖÖ �ú£ÖÖ�úÖ´ü ¿Ö²ÖÖ„Ö»ÖÖ¿¡ÖßµÖ ‥ºÖÓ ±ÖÖ×¾Ö�ú ¿ÖÓ�ú·¯ÖÖÖ - ›üÖò. �ú»²Öß´üß ·ÖÖ·Ö

³ÖÖ¾ÖÖÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, ×¤ü»»Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1994

80) ²Ö×Âü·ÖÖ ´ü“ÖÖÖ�úÖ´üÖë �úß �úÂüÖ×ÖµÖÖë ²Öë „ÖßºÖÖ´Öæ»µÖ - ›üÖò. ±ÖÖ´üŸÖß »Öêôû�êú

×¾ÖªÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ.ÃÖÓ. 2008

81) ²Ö×Âü·ÖÖ ¿Ö»ÖÛ…ŸÖ�ú´ü�Ö †Öî ü �úÖÖæÖ - ›üÖò. ‥. ‥Ö. †Û�ÖÂüÖê¡Öß

¿Ö´ü¿ºÖŸÖß ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2008

82) ²Ö×Âü·ÖÖ†Öë �úÖ ¿ÖÓ¿ÖÖ´ü †Öî ü †×¬Ö�úÖ´ü - ¾ÖÓ¤üÖÖ ¿Ö…¿ÖêÖÖ

83) ²ÖÖ‡Ô- �ÖßŸÖÖÓÓ„Ö×·Ö - ÁÖß

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ×¤ü··Öß, ŸÖé. ¿ÖÓ. 2004

84) ²Öê êü ±ÖÖê„Ö¯Ö¡Ö - “ÖÓ¦ü�úÖÓŸÖÖ

†µý�Ö ¯ÖÛ°·Ö�êú»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¿ÖÓ. 2008

85) ²ÖÖê°ÖÖ‡Ô·Ö - •Ö´ÖÖ ¿Ö´ÖÖÔ


86) ²Öî¡ÖêµÖß ¯Öã¾¯ÖÖ �êú �ú£ÖÖ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ²Öë ÖÖ´üß „ÖßºÖÖ - ›üÖò. »ÖÖê±ÖÖ µÖ»ÖºÖÓŸÖê


87) ²Öï †Öî ü ²Öï - ´Öé¤ãü»ÖÖ •Ö•ÖÔ

Öê»ÖÖ·Ö ¯ÖÛ°·ÖØ»Ö�Ö ÂüÖ•¿Ö, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ŸÖéü. ¿ÖÓ. 2001

88) µÖÆü •úÆüÖÖß ÖÆüà - ´üÖ„Öß ¿Öêšü

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ‟ÖÖÖ¯Ößšü, ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1999

89) ×¾ÖªÖ£Öá ØÆü¤üß ¿Ö²¤ü•úÖê¿Ö - ¿ÖÓ. ºÖß´êü¦üÖÖ£Ö ²Ö�›ü·Ö


90) ×ºÖ„ÖÖ - ´Öî¡ÖêµÖß ¯ÖãÂ¯ÖÖ

¾ÖÖ•Öß ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, ×¤ü»»Öß, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2002

91) »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß ¿ÖÓºÖê¤üÖÖ - ›üÖò. ´êü�Öã�úÖ ×¤ü�ÖÓ°Ö´ü ²ÖÖê êü

†·Ö�úÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2007

92) »Ö×»Ö¯ÖÏ±ÖÖ »ÖÖ¿¡Öß ºµÖÛ…ŸÖŸºÖ ‥ºÖÓ �éú×ŸÖŸºÖ - ›üÖò. ¯ÖÖºÖÔŸÖß ±Ö�ÖºÖÖÖ´üÖºÖ ¤êü»Ö²ÖÖÖê

†Ö¯Öæ•ÖÖÔ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2006

93) ×¿Ö•úÖ¸ü•ÖÖÆü - ‟ÖÖÖ¯ÖÏ•úÖ¿Ö ×¾Ö¾Öê•ú

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ‟ÖÖÖ¯Ößšü, Ö‡Ô ×¤ü··Ößü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2005

94) ×»ÖºÖÖÖß �êú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß - ›üÖò. ´üÖê×Âü�Öß ºÖÖÓ�Öß�ú´ü (†Ö¿Ö´ü›üÖêÂü�ú´ü)

†¯ÖÏ×ŸÖ²Ö ¯ÖÛ°·Ö�êú»ÖÖ, †Öî Óü�ÖÖ°ÖÖ¤ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2002

95) ¿ÖêÂÖ •ÖÖ£ÖÖ ‟․úŸÖÖ »Öã…·Ö

¿ÖŸ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1993

96) »Öê¾ÖÖŸÖß ¿ÖÖÓ†Öê - ½Öß²ÖŸÖß »Ö×»Ö ×ŸÖºÖÖ´üß, †Ö´ü.°Öß. Ø¿ÖÂü

ÖÖ•Ö¯Öã ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1992

97) »ÖæµÖ ŸÖ£ÖÖ †µÖ ´ü“ÖÖÖ‥Ñ - •¾ÖÖ ×¯ÖÏµÖÓ¾Ö¤üÖ


98) ¿Ö°ÖßÖÖ �êú “ÖÖ·Öß¿Ö “ÖÖê ü - ÖÖ×ÃÖ¸üÖ ¿Ö´ÖÖÔ

×�úŸÖÖ°Ö‧Ö´ü ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏü. ¿ÖÓ. 1997

99) ¿Ö²Ö�úÖ·ÖßÖ ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿Ö : ºÖ�ÖÔ ‥ºÖÓ ºÖ�ÖÔ ¿ÖÓ‧Ö¾ÖÔ - ›üÖò. „ÖÖØ·Ö¤ü´ü ‡Ó�Öôêû

“Ö¦ü·ÖÖê�ú ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2007

100) ¿Ö²Ö�úÖ·ÖßÖ ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿Ö²ÖµÖ ¿Öê ¿ÖÖ�ÖÖŸ�úÖ´ü - ›üÖò. ‥·ÖÖ›Ëü²Ö ×ºÖ„ÖµÖÖ·Ö�²Öß


101) ÃÖ´Ö•úÖ»ÖßÖ ´Ö×Æü»ÖÖ »Öê•ÖÖ - ›üÖò. †Öê²Ö¯ÖÏ•úÖ¿Ö ¿Ö´ÖÖÔ

¯Öæ„ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2002

102) ÃÖ´Ö•úÖ»ÖßÖ ØÆü¤üß •úÆüÖÖß - ›üÖò. ¯Öã¾¯Ö¯ÖÖ·Ö Ø¿ÖÂü,

Âü×´üµÖÖ�ÖÖ ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ †�úÖ¤ü²Öß, “ÖÓ¤üß�ÖœÍü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1987

103) ¿ÖÂüß †Ö¤ü²Öß - ÃÖã¬ÖÖ

¿ÖŸ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1993

104) ¿ÖÖŸÖ Ö×¤üµÖÖÑ ‥�ú ¿Ö²ÖãÓ¤ü´ü - ÖÖ×ÃÖ¸üÖ ¿Ö´ÖÖÔ

¯ÖÏ±ÖÖŸÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1995

105) ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ µÖÖ¡ÖÖ - ›üÖò. ²ÖÖÖêÂü´ü ¿Ö´üÖ¯ú, ¯ÖÏÖ. ´êü�ÖÖ �ÖÖ„Ö´êü, ¯ÖÏÖ. �úÖÓŸÖÖ ±ÖÖ·ÖÖ ¯ÖÏ.ÃÖÓ. 1996

106) ¿ÖÖšüÖê¢Ö´üß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �úß �úÂüÖ×ÖµÖÖë ´Öë ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü - ›üÖò. ±ÖÖ´üŸÖß »Öêôû�êú

×¾Ö•úÖÃÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, •úÖÖ¯Öã üü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2006

107) ¿ÖÖšüÖê¢Ö´üß ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ¯Ö×´üºÖÙŸÖŸÖ ÖÖ´üß „ÖßºÖÖ²Öæ·µÖ - ›üÖò. ”ûÖµÖÖ¤êüºÖß ‧ÖÖê ü¯Ö›êü


108) ¿ÖÖšüÖê¢Ö´üß ØÂü¤üß ²Ö×Âü·ÖÖ �ú£ÖÖ-·Öê�ÖÖ ²Öë †Ö¬Öã×Ö�úŸÖÖ °ÖÖê¬Ö - ›üÖò. ¿ÖÖî. ²ÖêÂü´ü ¤ü¢ÖÖ ¯ÖÖ£Ö´üß�ú´ü

»Öî·Ö„ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖã Ö´ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2007

109) ¿ÖÖšüÖê¢Ö´üß ØÂü¤üß ·Öê×�Ö�úÖ†Öë �úß �úÂüÖ×ÖµÖÖë ²Öë ÖÖ´üß - ›üÖò. ¿ÖÖî. ²ÖÓ�Ö·Ö �ú¯¯Öß�ú ê ü


110) ÃÖê¾ÖÖÖ•Ö¸ü •úÆüÖÑ Æîü - ‟ÖÖÖ¯ÖÏ•úÖ¿Ö ×¾Ö¾Öê•ú

±ÖÖ´üŸÖßµÖ ‟ÖÖÖ¯Ößšü, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ŸÖéü. ¿ÖÓ. 2007

111) ¿¡Öß •¯Öê×�ÖŸÖÖ - ¯ÖÏ±ÖÖ �ÖêŸÖÖÖ

ØÂü¤ü ¯ÖÖò�êú™ü °Öã…¿Ö, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1991

112) Û¿¡ÖµÖÖë �úß ¯Ö´üÖ¬ÖßÖŸÖÖ - ¯ÖÏ�Ö×ŸÖ ¿Ö…¿ÖêÖÖ


113) ¿¡Öß Ø“ÖŸÖÖ �úß “ÖãÖÖî×ŸÖµÖÖÑ - ´êü�ÖÖ �ú¿ŸÖ¯ÖÖ´ü


114) ¿¡Öß ¤êüÂü �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ¿Öê ¤êü»Ö �úß ´üÖ„ÖÖß×ŸÖ ŸÖ�ú - ²Öé�ÖÖ·Ö ¯ÖÖ�›êü


115) ¿¡ÖßºÖÖ¤ü †Öî ü ²Ö×Âü·ÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö�úÖ´ü - ›üÖò. ºÖî»ÖÖ·Öß ¤êü»Ö¯ÖÖÓ›êü


116) ¿¡ÖßŸºÖºÖÖ¤üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ : ¿Ö²ÖÖ„Ö †Öî ü ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ - •Ö´ÖÖ ¿Ö´ÖÖÔ

´üÖ„Ö�ú²Ö·Ö ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2002

117) ÃÖÖêÖê •úÖ ²ÖêÃÖ¸ü - ²ÖêÂüµý×Ö¿ÖÖ ¯Ö´üºÖê„Ö

¿ÖŸ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1991

118) Ã¾Öß•úÖ¸ü ×•úµÖÖ ´ÖïÖê - ¯ÖÏê²Ö·ÖŸÖÖ

ÃÖ´ÖµÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, ×¤ü»·Öß, ŸÖé. ¿ÖÓ. 1996

119) ¿ºÖµý¯Ö�ãú²ÖÖ´üß °Ö…»Öß �ÖÏÓ£ÖÖºÖ·Öß - ÃÖÓ. ×¾ÖÖÖê¤ü ¿Ö´ÖÖÔ

±ÖÖ´üŸÖßµÖ �ÖÏ£Ö²ÖÖ·ÖÖ, ·Ö�ÖÖ‣ú , ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1998

120) ¿ºÖÖŸÖÓ¡µÖÖê¢Ö´ü ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë µÖã�Ö°ÖÖê¬Ö - ›üÖò. ·ÖÖ·Ö¿ÖÖÂü°Ö Ø¿ÖÂü

†±ÖµÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 2005

121) ¿ºÖÖŸÖÓ¡µÖÖê¢Ö´ü ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ¿Ö²ÖÖ„Ö ¯Ö×´üºÖŸÖÔÖ - ›üÖò. »Öê�Ö �Ö„ÖÖÖß

×¾ÖªÖ ×¾ÖÆüÖ¸ü, •úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏü. ÃÖÓ. 2007

122) ¾ÖÖê›ü»Öß - •¾ÖÖ ºÖ²ÖÖÔ

¿ÖŸ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, Ö‡Ô ×¤ü··Öß, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1992

123) ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿Ö �úÖ ‡×ŸÖÂüÖ¿Ö - ¯ÖÏÖê. •ÖÖê ÖÖ»Ö¸üÖµÖ


124) ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿Ö : •¢Ö´ü»ÖŸÖß �úß •¯Ö·ÖÛ°¬ÖµÖÖÑ - ›üÖò. ×ºÖºÖê�úß ´üÖµÖ

125) ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿Ö ¿ÖÖ×ÂüŸµÖ �úß ×ºÖ�úÖ¿Ö ¯Ö´Óü¯Ö´üÖ ²Öë ¿ÖÖšüÖê¢Ö´üß •¯ÖµÖÖ¿Ö - ›üÖò. ¯ÖÖµý�úÖÓŸÖ ¤êü¿ÖÖ‡Ô

Ø“ÖŸÖÖ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 2002

126) ØÂü¤üß •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë �úÖ²Ö�úÖ„Öß ²Ö×Âü·ÖÖ - ›üÖò. Í üÖê×Âü�Öß †�ÖÏºÖÖ·Ö

×¤üÖ´ÖÖÖ ¯ÖÏ•úÖ¿ÖÖ, ×¤ü»»Ößü, ¯ÖÏ. ÃÖÓ. 1997

127) ØÂü¤üß �úÂüÖÖß †Öî ü ÖÖ´üß ×ºÖ²Ö»ÖÔ �êú †Âü²ÖË ¿ÖºÖÖ»Ö - ›üÖò. »ÖÖê±ÖÖ ¯ÖºÖÖ´ü (×Ö°ÖÖÓ·Ö�ú´ü)

†Ö¯Öæ�ÖÖÔ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2009

128) ØÂü¤üß �êú ¿Ö²Ö�úÖ·ÖßÖ ²Ö×Âü·ÖÖ •¯ÖµÖÖ¿Ö�úÖ´ü - ›üÖò. ‥²Ö. ºÖë�ú™êü¼ºÖ´ü

†Ö¯Öæ�ÖÖÔ ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ.¿ÖÓ. 2007

129) ØÂü¤üß �êú ¿ÖÖ²ÖÖ×„Ö�ú •¯ÖµÖÖ¿ÖÖë ²Öë ÖÖ´üß - ›üÖò. ´êü�ÖÖ �ãú·Ö�ú�Öá

“Ö¦ü·ÖÖê�ú ¯ÖÏ�úÖ»ÖÖ, �úÖÖ¯Öã ü, ¯ÖÏ. ¿ÖÓ. 1994

130) Âü²ÖÖ´üÖ »ÖÂü´ü •¿Ö °Ö´ü¿Ö - �ÖßŸÖÖÓ„Ö×·Ö ½Öß


-----------------

fo”ofo|ky; vuqnku vk;ksx }kjk nloha ;kstuk ds varxZr izLrqr 1.pdf · 2015-08-28 · Final Report...

Documents

Transcript of fo”ofo|ky; vuqnku vk;ksx }kjk nloha ;kstuk ds varxZr izLrqr 1.pdf · 2015-08-28 · Final Report...