final marathi brochure for printing1 marathi... · 2018. 4. 14. · ८५०+ ySafxd rLdjhP;k...
Transcript of final marathi brochure for printing1 marathi... · 2018. 4. 14. · ८५०+ ySafxd rLdjhP;k...
पोल�स पि�तकाु
मानव त�कर�
gtkjks yksdkaph lqVdk djk] yk[kks yksadkps laj{k.k djk vkf.k xfjckauk U;k; feGw 'kdrks gs fl) djk-
cGhrkaph lwVdk dj.ks'kks"k.k o xSjokij gksr vlysY;k fBdk.kkaiklwu cGhrkaph lqVdk dj.;kl iksfylkauk enr djk
xqUgsxkjkauk U;k; izfdz;sr vk.kkU;k;ky;kr rLdjkauk tckcnkj Bjfo.;klkBh R;kaP;k oj [kVyk pkyfo.;klkBh enr djk
lwVdk dsysY;kaph iqu%LFkkiukR;kauk cjs gks.;klkBh o HkjHkjkVhlkBh gokvlysyk vk/kkj |k] R;kaph dkGth djk o lYyk |k++
U;k; iz.kkyh etcwr dj.ks'kfä larqyu fuekZ.k dj.;klkBh vkf.k xjhco fucZG yksdkaoj gks.kk&;k vR;kpkjkyk Fkkacfo.;klkBh
egkjk"Vª o if'Pke caxky e/;s ySafxd fo#) y<.;klkBh rLdjhps vkf.k rkfeGukMw] dukZVd o fnYyh e/;s osBfcxkjhoj vkGk ?kky.;klkBh baVjus'kuy tfLVl fe'ku ¼vk;ts,e½ 1999 iklwu iksfylkauk] ljdkjh odhykauk o lekt lq/kkjdkauk enr djhr vkgs-
८५०+ ySafxd rLdjhP;k cGhrkaph lqVdk
१०,०००+
९,000+
२००००+
osB etqjkaph lqVdk
lqVdk dsysY;kaps iquoZlu
izf'kf{kr vkf.k lqlTt vf/kdkjh
ekuo rLdjh%
ySafxd NG] dkexkj] xqykeh] läetqjh Çdok vo;o dk<.;klkBh ,dk+|k O;ähph cGtcjhus dsysyh fiGo.kwd
,d xqUgk tks R;kP;k Çdok frP;k bPNsfo:) ,d ekuoh fiGo.kwd djrks
,d xqUgk tks ,dk O;fäP;k Lora=rsyk] lekursyk] lUekukyk vkf.k U;k;kyk ukdkjrks-
ekuo rLdjhps cGh%
R;akP;k lektk o ns’kkiklwu foLFkfir dsys xsysys ¼vigj.kklkj[ks½
csdk;ns'khji.ks [kjsnh dsysys
dks.khrjh [kjsnh dsysys vkf.k@Çdok dks.khrjh fodysys
nql&;k ns'kkrwu ;k ns'kkr csdk;ns'khjjhR;k vk.kysys
pqdhP;k i)rhus Bsowu ?ksrysys Çdok canhLr dsysys
'kkjhfjdjhdjhR;k o ekufldjhR;k NG.kwd dsysys
frpk fou;Hkax dsyk vkf.k@Çdok frph Çunk dsyh
cykRdkj] lkewfgd cykRdkj Çdok okjaokj cykRdkj dsysY;k
izfrdwy ySafxd 'kks"k.kkP;k vkf.k ySafxd xqykefxjhP;k vf/kiR;k[kkyh Bsoysys
QkStnkjh dkjLFkkukpk cGh
letwu ?;k
ekuoh rLdjhe/kwu nj o"khZ csdk;ns'khj uQk 15000 dksVh
2-1 dksVh iq:'k] efgyk vkf.k eqys osBfcxkj] vuSfrd O;kikjkr vMdysys] dtkZe/;s xqyke fdaok xqykefxjh lkj[;k ifjfLFkrhr dke djhr vkgsr-
txkP;k ,dw.k la[;siSdh 56%Çdok 1-7 dksVh yksd vkf'k;k&iWflfQd foHkkxkr vkgsr
1-14 dksVh efgyk o eqyh vkf.k 9-5 yk[k iq:"k o eqys vkgsr-
4-5 yk[k yksd lähP;k ySafxd 'kks"k.kkyk cGh iMys vkgsr- (vk;,yvks 2012 vgoky)
,dV¸kk Hkkjrkr 12 yk[k eqya ySafxd rLdjhps cGh vkgsr ¼lhchvk;½
nj 6 fefuVkyk 1 ;k ljkljhus 2011 vkf.k 2014 ¼tqyS i;±r½ njE;ku Hkkjrkr 3-25 yk[k eqya csiŸkk gksrh] nj
o"khZ 1 yk[k eqya csiŸkk gksrkr] toG toG v/khZ eqya d/khp lkiMr ukghr (Hkkjrh; lalnsr vgoky)
पोल�स �वारे
आय.ट�.पी.ए. ग�हे ु
�नकालात काढणे
एनसीआरबी, २०१४
�यायालया�वारे
आय.ट�.पी.ए. ग�हे ु
�नकालात काढणे
एनसीआरबी, २०१४
मागील वषा�च ेतपासासाठे �लं�बत ग�हेु
२०१४ सालचे नवीन ग�हेु
मधार�ह�तांतरा नंतर एकण ग�हेू ु
आरोपप� सादर केले
पोल�सां माफ� त खट�यांचा �नपटरा
तपासाठ� �लं�बत ग�हे ु
मागील वषा�च ेसनावणी �लं�बतु असलेल खटले
२०१४ वष� सनावणीस पाठवीलेले खटलेु
माधार नंतर एकण सनावणीचे खटलेू ु
सनावणी झालेलेु
दोषी ठरवीळे
�नद�ष म�तताु
वषा�अखेर�स सनावणी �लं�बत असलेले खटलेु
१८५०
२६१७
४४६६
२७०६
२७५४
१७१२ १०८२६
२७०६
१३५३१
२९३६१६४१
१२९५
२२०३१
1ekuoh rLdjh gk ,d la?kVhr xqUgk vkgs T;ke/;s euq";kps 'kks"k.k vkf.k
xSjokij dj.;klkBh m?kM Çdok xqIr ;a=.kspk okij dsyk tkrks- f'kok;]
vuSfrd O;kikj dj.;ke/;s brj xqUgsxkjh izo`ÇŸkpk lekos'k vkgs tls fd
vigj.k] voS/kjhR;k idMwu Bso.ks] dSnsr Bso.ks] /kkdVin'kk]NG.ks] nq[kko.ks]
ySafxd vR;kpkj dj.ks] fou;Hkax dj.ks] cykRdkj dj.ks] euq";kaph foØh
Çdok [kjsnh dj.ks] läetwjh djowu ?ks.ks] "kM;a= jp.ks vkf.k xqUgsxkjkauk
izksRlkgu ns.ks- rLdjh dsysY;k cGhauk xksiuh;rk] U;k; vkf.k toG toG
loZ ewyHkwr ekuoh gDdkaiklwu oafpr Bsoys tkrs- dkgh nyky *,d nyky o
,d cGh* v'kk izdkjs NksV~¸kk izek.kkoj dke djrkr ftFks brj nykyka'kh
eqGhp laca/k ulrks Çdok deh izek.kkr vlrks- brj nyky eksB~¸kk usVodZe/;s
dke djrkr ftFks izR;sd nyky ,dk usVodZ'kh tksMysyk vlrks Çdok
la?kfVr xqUákr lgHkkxh vlrks-cGh iM.;kiwohZ lkekU;r%cGhrkauk nykykaph vksG[k vlrs- rs 'kgjh o xzkeh.k {ks=krhy xjhc] nqcG~;k vkf.k misf{kr lektkrhy eqyhauk ,dk uksdjhps Çdok yXukps vkfe"k nk[kowu vkiY;k tkG~;kr vks<rkr- uarj ;k eqyhauk ?ksÅu tkÅu os';ky;kP;k *ekydk*yk fodrkr- ,dk os';ky;kr Çdok nykykaP;k usVodZ }kjs ;k eqyhapk xSjokij dsyk tkrks] iksfylkaP;k rkoMhr lkiMw u;s Eg.kwu R;kauk osxosxG~;k Bhdk.kh usr jkgrkr-
lqjokrhyk eqyh iGwu tk.;kpk iz;Ru djrkr- rFkkfi] nyky R;kauk /keD;k nsrhy o 'kkjhfjdjhR;k R;kapk nq:i;ksx djrhy- vusdnk ,dk fnolkr 10 rs 15 xzkgdkauk Þlsok^^ ns.;klkBh Hkkx ikMys tkrs] gh la[;k vtwu tkLr vlw 'kdrs- ;k eqyhauk iSls] oS|dh; mipkj vkf.k lektkr felGw fnys tkr ukgh- R;k xwUgsxkjhP;k tkG;kr vMdysY;k vlrkr-
ĆÃ ĈĆÃ ČĆÃ ĊĆÃ ÇĆÃ DĆÃ ĎĆÃ ĐĆÃ ÐĆÃ EĆÃ ĈĆĆÃ
cykRdkjkph izdj.ks
vigj.k o iGowu us.ks
ySafxd vR;kpkj ¼gYyk½
eqyhph xSjorZ.kwd
fons'kkrwu eqyhaph vk;kr dj.ks ¼Hkk-n-fo-dye 366 ch½
vYio;hu eqyhaph [kjsnh ¼Hkk- n- fo- dye 366,)
os';k O;olk;klkBh eqyhaph [kjsnh ¼Hkk- n- fo- dye 373)
os';k O;olk;klkBh eqyhaph fofØ dj.ks (Hkk-n-fo- dye366ch a½
cky fookg
vo;o çR;kjksiu
cky dkexkj
vuSfrd O;kikj çfrca/k dk;nk
cky U;k; dk;nk
ySafxd vijk/kkiklwu cky laj{k.k dk;nk
ckydkafo#)ps xqUgs ,u-lh-vkj-ch 2014 egkjk"Vª Hkkjr
8990
2400
96
485
1
286
87
18
2025
2
447
11376
38555
13833138331714
2709
1944
96
11
6
14
108
15
194
ekuoh rLdjh xqUákapk xqUgk
ekuoh rLdjh xqUákapk xqUgk
xSjlet%• cGhrkauk ;k dkeklkBh iSls fnys tkrkr• cGhrkauh csdk;ns'khj —R;s dsyh • cGhrkauk ekfgr vlrs fd rs d’kkr vMdr vkgsr• cGhr fulVq 'kdys vlrs i.k rls Ökkys ukgh • rLdj vkf.k cGhr ,desdka'kh lacaf/kr vlY;kus vkjksi djrk ;sr ukgh nql&;k ns'kkrys cGhr gs csdk;ns'khj LFkykarjhr vlrkr vkf.k rLdjhps cGhr ulrkr
cGhauk Hkkx ikM.;klkBh o R;kaP;koj fu;a=.k jk[k.;klkBh rLdj cgq/kk vls djrkr% • cGhrkauk nql&;k jkT;krwu o ns'kkrwu vk.krkr] vkf.k v'kk izdkjs R;kauk ijD;k tkxh oykpkj djrkr ftFks Hkk"kk o laL—fr cnysyh vlsy• cGhrkauk ,dk tkxsgwu nql&;k tkxsoj usrkr ts.ksd:u cGhr R;kP;k Lor%P;k tkxspk Çdok rs T;k vkLFkkiue/;s vkgsr R;kpk jLrk
foljrhy • Hkkofud vkf.k ekufld vR;kpkjkP;k ;qDR;k oki:u ijkoyach djrhy • vf/kjkT; xktowu gkypkyh izfrcaf/kr djrkr• vksG[k O;Dr dj.kkjh dkxni=s tIr d:u cGhauk uohu ukos nsrkr • cGhrkauk vVdsph o rqa#xoklkph /kedh nsrkr • cGhrkauk R;kaP;k dqVqackyk gkuh dj.;kP;k /keD;k nsrkr • cGhrkaP;k dqVqackyk iSls ikBfo.;kps opu nsrkr i.k rls d/khp djr ukgh • vuqYya?kuh; ÞlDretwjh^^ lkj[kh ifjfLFkrh fuekZ.k djrkr T;ke/;s cGhrkyk dTkkZP;k /kkdkus dke djkosp ykxrs Çdok ltk Hkksxkoh
ykxrs
tk.kwu ?;k
ySafxd rLdjhyk cGh iMysY;kyk dls vksG[kkos\
• dks.krhgh O;fä T;kyk R;kP;k bPNsfo:) fu;qä dsys tkrs] 'kj.k ?ksrys tkrs]okgrwd dsyh tkrs] Bsowu ?ksrys tkrs] feGoys tkrs] dk<wu Vkdys tkrs] [kjsnh dsys tkrs] foØh dsys tkrs Çdok ,d xqyke Eg.kwu Bsoys tkrs Çdok dks.kR;kgh O;fä }kjs ,d xqyke Eg.kwu Lohdkjys tkrs] feGfoys tkrs Çdok rkC;kr ?ksrys tkrs ¼Hkk- n- fo- dye 370]371½] Çdok lwfpr laefr ?ksrY;kf'kok; R;k O;fäph bPNk feGfoyh tkrs-
• ts dk;nk 2000 Çdok xksok ckyd dk;nk 2002 varxZr xqUgsxkj letyh xsysyh 18 o"ksZ o;k[kkyhy dks.krhgh O;fä
• T;k eqykauh 16 o"kkZps o; iw.kZ dsysys ukgh] vkf.k vYio;hu eqya T;kauh 16 o"kkZps o; iw.kZ dsys vkgs ijarq 18 o"kkZps o; iw.kZ dsys ukgh] vkf.k th eqya O;olkf;d ySafxd 'kks"k.k gksr vlysY;k fBdk.kh lkiMyh vkgsr ¼vk;Vhih,P;k dye 2¼,,½ o ¼lhch½ varxZr½
• vuSfrd O;kikj gks.;kph 'kD;rk vlysys dks.krsgh ewy] tsts
dk;|kP;k dye 2 ¼Mh½ vUo;s ,d O;fDr Eg.kwu T;k *eqykyk laxksiukph o laj{k.kkph xjt vkgs*
• T;kauk cGtcjhus Çdok cGtcjhP;k /kedhus] tqywe d:u] vf/kdkjkpk xSjokij d:u b- laefr f'kok; ySafxd —R; dj.;kl Hkkx ikMys xsys@tkr vkgs v'kk 18 o"kkZojhy O;fä
• laerhus Çdok laerh f'kok; ,dk os';ky;kr Mkacwu Bsoysyh dks.krhgh O;fä ¼vk;Vhih,ph dye 6¼1½¼,½
• laerhus Çdok laerh f'kok; dks.kR;kgh ifjljkr Mkacwu Bsoysyh dks.krhgh O;fä ¼vk;Vhih,ph dye 6¼1½¼ch½
• os';ky;kr Çdok brj dks.kR;kgh O;kolkf;d ySafxd 'kks"k.k gksr vlysY;k fBdk.kh lkiMysyh dks.krhgh O;fä ftps nkfxus] diMs] iSlk] laifŸk bR;kfn xqUgsxkjkauh Lor% toG Bsoys vkgs ¼vk;Vhih,ph dye 6¼3½¼,½
• ftpk rkck] tckcnkjh] ns[kHkky Çdok vf/kdkjkph ,d fLFkrh vlysY;k dks.kR;kgh O;fädMwu os';k O;olk;klkBh izo`Ÿk dsyh xsysyh dks.krhgh O;fä ¼vk;Vhih,ph dye 9½
�ीयांवी�� ग�हे एनसीआरबी २०१४ु
letwu ?;k
१५०२९१००३८ १५०२९
२५८३ ३४३८
१५८२ ७३९बला�कार
अपहरण व पळवन नेणेू
म�हलावर ह�ले
म�हलेची गैरवतण� कू
मानव त�कर�
लगैीक छलाचे ग�हे भा.द.वी.ु
foLFkkiu%cGhauk R;kaP;k ewG fBdk.kkgwu ,dk nwjP;k fBdk.kh usys tkrs ftFks R;kaps vfuPNsus ySafxd 'kks"k.k dsys tkrs-nyky lkekU;r% R;kauk yXukps] 'kgjke/;s uksdjhps vkfe"k nk[korkr] izse&izdj.kkr vMdorkr o v'kk fofo/k izdkjs vkiY;k tkG~;kr vks<rkr- [kjsnh] foØh d:u] dkekoj BsÅu] gLrkarjhr d:u] gyowu] dtZ nsÅu vkf.k 'kj.kkFkhZ d:u cGhrakuk foLFkkfir dj.;kph izfØ;k dsyh tkrs-
'kks"k.k% os';ky;kr] dkgh elkt ikyZje/;s] ckj vkf.k ,LdksVZ lsokae/;s cGhrakoj 'kkjhfjd] lkekftd o ekufld vR;kpkj dsys tkrkr- vusdnk] nyky eqyhaph foØh vkf.k 'kks"k.k dj.;kr Lor% lgHkkxh vlrkr- rj d/kh] rs Lor% iM|kvkM jkgrkr o nql;k±uk vls xqUgs dj.;kl Hkkx ikMwu Lor% ek= fulVrkr- v'kk loZ izlaxkr] voS/k uQk feGfo.;klkBh cGhrakuk ,d -oLrw Eg.kwu okijys tkrs
O;kolkf;d uQk% yk[kks cGhrakph Qlo.kwd] foØh] [kjsnh] fiGo.kwd dsyh tkrs vkf.k R;kaP;k tx.;kP;k Çdok izfr"BsP;k ewyHkwr vf/kdkjkiklwu oafpr Bsowu R;kauk cGhr Eg.kwu tx.;klkBh Hkkx ikMys tkrs- cGhrakpk xSjokij d:u ljrs'ksoVh 'kks"k.k dj.kkjsp pkaxyk uQk feGorkr-
2ySafxd rLdjh
d'kh gksrs
y{kkr BsokySafxd rLdjhr xqUgsxkj vlysys yksd%
• uohu Hkjrh dj.kkjs Çdok R;kaps ,tUV
• mpyysY;k O;fäps [kjsnhnkj Çdok foØsrs
• okgrwd dj.kkjs] izo`Ÿk dj.kkjs] HkkMoynkj
• tk.kwucqtwu R;kaP;k eqykauk fod.kkjs vkbZoMhy Çdok ikyd
• xzkgd
• nyky] os';ky; pkyfo.kkjh *vkaVh*] O;oLFkkid ySafxd nykyhP;k izfØ;sr gsrwiwoZd VkGkVkG dj.kkjh
vkf.k@Çdok yiwu&Niwu dke dj.kkjh dks.krhgh brj O;fä
ySafxd rLdj cGhrkadMwu [kkyhy fBdk.kh cGtcjhus dke djowu ?ksrkr%
• dqaV.k[kkus
• jLR;koj os';kO;olk;
• elkt ikyZj
• ,LdksVZ lsok
• v'yhyrk fuÆerh
• e| ckj o Dyc [kktxh fuokl
ySafxd rLdjh d'kh gksrs
ekuoh rLdjh gk ,d vkarj&jkT;] vkarjns'kh; vkf.k vkarjjk"Vªh; la?kfVr xqUgk vkgs- jkT;kP;k o jk"Vªh; dk;nk vaeyctko.khe/;s] [kVys pkyfo.;ke/;s vkf.k lkekftd lsok laLFkkae/;s izHkkoh izfrlkn fuekZ.k dsys xsys ikfgtsr-
mRrjy{kh –"Vhdks.k ySafxd rLdjhps iqjkos o lwpuk feGfo.;klkBh iksfyl os';ky;kaph] ,LdksVZ lsokaph o elkt ikyZjph pkSd'kh d: 'kdrkr vkf.k orZekui=kr] lkekftd o bysDVªkWfud ek/;ekaoj tkfgjkrh ikgw 'kdrkr- vf'yy osclkbV o R;kaps izkfIrLFkku rikl.ks gk ,d mRrjy{kh n`f"Vdksu vkgs-
izfrfØ;kRed –"Vhdks.k ,dk {ks=krhy brj xqUákaph pkSd'kh djrkauk iksfyl vuSfrd nykykauk m?kM d: 'kdrhy- tsOgka tsOgka rØkjh dsyh tkrkr rsOgka iksfyl xqUákph pkSd'kh dj.;klkBh o cGhrakpk cpko dj.;klkBh rkcMrksc izfrfØ;k d: 'kdrhy- jkT; iksfylkauh vkf.k jk"Vªh; dk;nk vaeyctko.kh foHkkxkauh vls dsysp ikfgts% xqIr ekfgrhps vknkuiznku djk o cpko dk;k±ps vk;kstu ,d= feGwu dj.ks [kVys r;kj dj.;klkBh mRrjy{kh pkSd'kh vk;kstu dj.ks xqUgsxkjh VksG~;kauk m?kMs ikM.;klkBh cpko&i'Pkkr pkSd'khaph jpuk dj.ks th lR;] vpwd o dk;ns'khjjhR;k O;ogk;Z vlrhy v'kh dkxni=s xksGk vkf.k r;kj dj.ks-
tk.kwu ?;k
• csdk;ns'khj eknd æO; fod.kkjs
• dk;ns'khj@csdk;ns'khj nk: foØsrs
• xarO;@tk.;k&;s.;kph LFkGs tls fd% cl LFkkud] jsYos LFkkud] foekurG] i;ZVu LFkGs] rhFkZLFkkukaP;k vklikl] lhesojhy LFkykarj dk;kZy;s] lhesojhy dLVe dk;Zy;s
• VªWoy ,tUV ¼vf/k—r vkf.k vuf/k—r½
• i;ZVu vkWijsVj
• bfexzs'ku ,tUV
• csiRrk yksdkaP;k rdzkjh
• o/kw oj lwpd dsanz
[email protected] ekfgrh feGw 'kdrs rh izkfIrLFkkus
[kkyhy y{k.ks rqEgkyk vlk xqUgk ?kM.;kph 'kD;rk vlY;kps o n{k jkg.;kps ladsr nsrhy- tsOgka rqeP;k leksj ,d 'kadk ok<fo.kkjh ifjfLFkrh vlsy] rsOgka ySafxd rLdjhP;k 'kD;rslkBh n{k jgk-
vkLFkkiuk os';ky;kps ekyd vls Hkklorhy fd eqyh LosPNsus vkY;k vkgsr] ijarq okLrfodjhR;k R;kauk cGtcjhus vk.kys xsys vlsy-
;k O;frfjä] ckj o ic oj lq)k vuSfrd O;kikj dsys tkÅ 'kdrkr-
dkedktkph ifjfLFkrh yksdkauk lapkj Lora=rk vkgs dk;\ rs ,dkp tkxh dke djrkr vkf.k jkgrkr dk;\ ekyd R;kaP;k deZpk&;kaoj fu;a=.k Bsorkr Çdok cGtcjh djrkr dk\
laHkfor cGhapk ns[kkok ekufld vk?kkr] Fkdok]t[ke Çdok brj dks.krsgh v'kh okbZV ns[kHkky dsY;kps iqjkos vkgsr dk\ O;Drh dkeko:u fu?kwu xsY;k dh lkaxk;yk ?kkcjr vkgsr dk\ R;kaP;k’kh laokn dj.;koj fu;a=.k vkgs dk\
y{kkr Bsok
• gkWVsy C;wVh ikyZj elkt ikyZj ,LdksVZ lsok ÝsUMf'ki Dyc lkekftd usVoÉdx tkfgjkrh ySafxdrspk] vf'yyrspk izlkj dj.kk ;kZ
osclkbV csdk;ns'khji.k s xHk Zikr dj.kkjh
nok[kkus ÇizV vkf.k bysDVªkWfud tkfgjkr
letwu ?;k
O;kolkf;d ySafxd 'kks"k.kkdjhrk rLdjhP;k xqUákP;k
pkSd'khoj ekud lapkyu izfØ;k ¼,lvksih½ - यएनओडीसीु
arLdjkaoj vkf.k brj xqUgsxkjkaoj xqIr ekfgrh xksGk djk- l'kf;rkaph dlwu pkSd'kh dj.ks vko';d vkgs-
ySafxd rLdjhP;k izfØ;sph xqIr ekfgrh xksGk djk- la'kf;rkaP;k dlwu dsysY;k pkSd'kh e/kwu o cGhrakP;k eqyk[krh e/kwu gh xqIr ekfgrh feGw 'kdsy-
cGhrakph xqIr ekfgrh xksGk djk] lqVdk dsysY;k O;Çäph eqyk[kr ?;k] ts vtwu gh csiŸkk vkgsr R;kaP;k fo"k;h ekfgrh feGo.;klkBh ikBiqjkok djhr jgk] la'kf;rkaph dlwu pkSd'kh djk] ;s.;k&tk.;kP;k tkxsoj ikGr Bsok] vkfe"k nk[kowu tkG~;kr idMk] la'kf;rkaP;k Qksu laHkk"k.kkaoj y{k Bsok] ySafxd lsosP;k tkfgjkrhaps fo'ys"k.k djk] bR;kfn-
laHkkfor cGhrakfo'k;h xqIr ekfgrh xksGk djk% lqVdk dsysY;k cGhrakpk tokc ?;k vkf.k la'kf;rkaph dlwu pkSd'kh dsY;kus tkG~;kr vMd.kk&;k laHkkfor cGhrakph ekfgrh feGw 'kdrs-
nqcGh yksd jkgrkr R;k fBdk.kkaoj y{k Bsok vkf.k R;k lektkrwu laHkkfor cGhrakph ekfgrh feGw 'kdsy-
[kc&;kadMwu xqIr ekfgrh xksGk dj.ks%cGhrakph @lqVdk dsysY;kaph@[kc&;kph eqyk[kr ?ks.ks] uksanfoys xsysys vuSfrd O;kikjkps xqUákaP;k la[;sph vkf.k csiŸkk vlysY;k yksdkaP;k la[;sph dlwu pkSd'kh dj.ks] bR;kfn-
;s.;k&tk.;kP;k fBdk.kkao:u xqIr ekfgrh xksGk dj.ks% ;k fBdk.kkaoj ;s.kk&;k tk.kk&;k nksUgh cGhrakuk o xqUgsxkjkauk 'kks/k.;klkBh 'kks/k?ks.kk&;kauk] ikGr Bso.kk&;kauk] xqIrpjkauk o [kc&;kauk fu;qä djk-
xarO; fBdk.kkao:u xqIr ekfgrh xksGk dj.ks%ekx.khpk izdkj o dy dlk vkgs ;kpk vH;kl djk] ekx.kh dj.kk&;kaoj ¼xzkgd bR;kfn½] ekx.khpk iqjoBk dj.kk&;koj ¼ySafxd i;ZVukps pkyd@gkWVsy ekyd@okgrwdnkj bR;kfn½ vkf.k ftFks elkt ikyZj] ,LdksVZ lsok bR;kfnP;k ukok[kkyh O;olkf;d ySafxd 'kks"k.k dsys tkrs R;k fBdk.kkaoj ikGr Bsok-
elkt ikyZj] ,LdksVZ lsok vkf.k v’kk vusd izdkjkaP;k ukok[kkyh ySafxd 'kks"k.k dsys tkrs-
nykykapk fu;qDrh dj.kkjs] HkkaMoynkj]] la'kf;rkalfgr] la'kf;rkaP;k Qksu laHkk"k.kkaoj ns[kjs[k Bsok] nqcGh yksd jkgrkr rh fBdk.ks 'kks/kwu dk<k ftFks ySafxdrsyk izksRlkgu fnys tkrs] *xzkgd* bR;kfn½ vkf.k nqcG~;k lektkapk ,d MsVkcsl r;kj djk( loZ fgr/kkjdka'kh vknkuiznku djk-
3ySafxd nykyhP;k xqUákaph pkSd'kh dj.ks
y{kkr Bsok
ySafxd nykyhP;k xqUákaph pkSd'kh dj.ks
cpko dk;k±ph izfØ;k%
1- iksfyl LVs'kuP;k ¼ih,l½ tujy Mk;jhr ¼thMh½ izkfIrLFkkukph ekfgrh v'kk jhrhus Hkjk ts.ksd:u óksr@ihfMr@LFkGkP;k ukokckcrP;k xqIrrs'kh rMtksM Ogk;yk udks-
2- rikl dj.;kP;k fBdk.kkps losZ{k.k djk LFkkuh; Hkk"ks'kh pkaxyk ifjfpr vl.kk&;k ,dk vf/kdk&;kyk R;k fBdk.kh xqIri.ks ikBfoys ikfgts- LFkkuhd vf/kdk&;kph] ,uthvksph vkf.k lqVdk dsysY;k cGhrakph T;kauk vf/kdkj fnys vkgs o ts lgdk;Z dj.;klkBh r;kj vkgsr R;kaph enr ?;k-
3- R;k {ks=kpk ,d udk'kk r;kj djk T;kyk cpko dk;kZr lgHkkxh vlysY;k vf/kdk&;kauk o lk{khnkjkauk ekfgrh ns.;klkBh o fof'k"V dk;Z usewu ns.;klkBh okij.;kr ;sbZy-;ke/;s xjkMk ?kky.k]s izos'k o ckgsj tk.;kP;k ekxkZoj y{k Bso.ks] yi.;kph tkxk 'kks/kwu dk<.ks] cpko dk;Z iw.kZ gksbZi;±r lqVdk dsysY;k cGhrkyk Bso.;klkBh ,d lqjf{kr tkxk 'kks/k.ks] bR;kfn lkj[;k dk;k±pk lekos'k vlsy-
4- ftFks dqBs 'kD; vlsy frFks vf/kdkj{ks=kP;k naMkf/kdk&;kdMwu ,d ÖkMrh okWjaV feGokos ¼lhvkj ihlh P;k dye 166 varxZr vkf.k@Çdok vk;Vhih,P;k dye 15@16 varxZr½
5- cpko la?kkph jpuk ;ksX; vkgs ;kph [kk=h djk% ;k la?kkr dks.kR;kgh nT;kZP;k nksu efgyk vf/kdkjh vlY;k ikfgtsr ¼vk;Vhih,ph dye 15¼6,½
6- tj lqVdk dsysY;k cGhrakpk tokc ?;k;pk vlsy rj rks ,dk efgyk iksfyl vf/kdk&;kus ?ksryk ikfgts-
7- tj ,dgh efgyk iksfyl vf/kdkjh gtj ulsy rj rks tokc ,dk ekU;rkizkIr dY;k.k laLFksP;k Çdok la?kVusP;k ,dk efgyk lnL;kP;k mifLFkfrrp ?ksryk ikfgts ¼ Eg.kts ,uthvks½ ¼vk;Vhih,ph dye 15¼6,½ Eg.kwu ,dk efgyk iksfyl vf/kdk&;kyk Çdok ,dk ,uthvksP;k ,dk efgyk izfrfuf/kyk lkehy dj.ks xjtsps vkgs-
8- iap@e/;LFk@lk{khnkj Eg.kwu dke dj.;klkBh ,uthvksph enr fuf'Pkr djkoh- cpko dk;kZr nksu lk{khnkjkaph xjt vlrs% R;k iSdh ,d efgyk vlkoh ¼vk;Vhih,ph dye 15¼2½
9- cpko dk;Z gkrh ?ks.;klkBh la?kkr dk;ns'khj vf/kdkj izkIr dehr deh ,d iksfyl vf/kdkjh ¼Eg.kts vk;Vhih,P;k dye 13¼1½ varxZr vf/klwfpr ,d ,lihvks Çdok vk;Vhih,P;k dye 13¼4½ varxZr vf/klwfpr ,d lhVhihvks½ Çdok naMkf/kdk&;kus jhrlj vf/k—r dsysyk lc&baLisDVj is{kk ojP;k nT;kZpk dks.krkgh iksfyl vf/kdkjh ¼vk;Vhih,P;k dye 16¼1½ varxZr½ vlkok-
10- lqVdk dsysY;k O;ÇälkBh okgukaph o lqj{kk j{kdkaph i;kZIr la[;k vlyh ikfgts ts.ksd:u ihfMrkauk xqUgsxkjkaiklwu usgeh osxGs Bsork ;srhy-
11- dkxni=s r;kj dj.;klkBh vkf.k iqjkos xksGk dj.;klkBh ykx.kk&;k lkexzhph o lk/kukaph O;oLFkk vlkoh T;ke/;s fyfg.;kps iWM] ika<js dkxn] isu] isfUly] iqjkos us.;klkBh ,d isVh] lqVdk dsysY;k O;ÇäP;k phtoLrqauk lqjf{kr Bso.;klkBh ,d isVh] dsesjk] fofM;ks o vkWfM;ks jsdksÉMxps lk/ku] izFkeksipkj fdV] VkWpZ] gkrksMs] dVj]xjkMk ?kky.;klkBh nksjh bR;kfnpk lekos'k vlsy-
12- xksiuh;rk /;kukr Bsowu Nkik Vkdk;ps fBdk.k cpko dk;kZP;k osGslg izLrkfor xfrfof/k lacaf/kr ekfgrh ;ksX; vf/kdk;k±uk ¼iksfyl uksMy vf/kdkjh 19 lfgr½ dGok-
13- ljdkjh vf/kdk&;kauk Çdok toGiklP;k ekU;rkizkIr ,uthvksP;k dk;kZy;kauk lqVdk dsY;k tk.kk;kZ O;Çäph vankftr la[;k o R;kauk rsFks fdrh oktrk usys tkbZy ;k fo"k;h dGokos-
14- cpko dk;Z Rojhr djk tj m'khj u djrk vusd Bhdk.kh 'kks/k ?;k;ph ifjfLFkrhph ekx.kh vlsy rj Rojk djk vkf.k rikl djk - gs ikmy mpy.;klkBhps vk/kkj vgokykr Li"Vi.ks uewn djkos-
15- lqVdk dsY;k tk.kk&;k O;Çäuk vf/kdkjh fo"k;h vkf.k riklkP;k o cpko dk;kZpk gsrq dGok- R;kauk [kk=h |k fd R;kaph dkGth ?ksryh tkbZy-
16- lqVdk dsysY;kaiSdh eqykauk o vYio;hu ¼18 o"kkZ[kkyhy½ O;Çäuk osxGs djk] dkj.k dh R;kauk cky dY;k.k lferh ¼lhMcY;qlh½ leksj gtj djkos ykxsy-
17- gtj vlrhy rj xqUgsxkjkaph vVd djk- ihfMrkaiklwu R;kauk osxGs Bsok-
18- cpko dk;Z dsysY;k Bhdk.kko:u dkxni=s o iqjkos xksGk djk- gs dke iw<s <dyw udk-
19- lqVdk dsysY;k O;Çäuk R;kaP;k phtoLrq lkscr ?ks.;kph ijokuxh |k-
20- lqVdk dsysY;k O;Çä lkscr tj R;kaph viR;s vlrhy rj R;kaP;k lqVdsph lq)k [kk=h djk- tj lqVdk dsysys O;fä nql&;k jkT;krhy vlrhy rj lacaf/kr jkT;kP;k iksfyl uksMy vf/kdk&;kyk dGok- tj lqVdk dsysyk O;fä fons'kkpk vlsy rj jkT;kP;k iksfyl uksMy vf/kdk&;kyk dGok vkf.k vko';d ikBiqjkO;klkBh ;ksX; ,uthvks'kh laidZ djk-
y{kkr Bsok
4cpko dk;Z
dj.ks
cGhrakuk lkaxk fd rs vkjksih ukfgr-cGhrak’kh lUekukus okxk-
cGhraklkBh ,dk nqHkk";kph lsok ?;k cGhrakph vksG[k m?kM gks.kkj ukgh o xksiuh;rk jk[kyh
xsyh vkgs ;kph [kkrjtek djk- cGhrakuk vkjksihaiklwu osxGs Bsok( tsts dk;|kP;k dye
21 o Hkk-na-fo-P;k dye 228, P;k rjrwnhaps ikyu pkSd'khP;k osxosxG~;k VII;ka'kh cGhrakuk oxr djhr jgk cGhraklg R;kaP;k viR;kaph i.k lqVdk dsyh xsyh vkgs gs
y{kkr Bsok
ekufld vk?kkrk[kkyhy cGhr tj f'kfoxkG djhr vlsy Çdok lgdk;Z djhr ulsy rj R;kaP;koj jkxkow udk-
cGhrakP;k jks[kkus viekuLin] ykthjok.kh Hkk"kspk okij Çdok r'kh orZ.kwd o gkrokjs d: udk-
ek/;ekarwu cGhrakph v'kh izflf) gksÅ nsÅ udk ts.ksd:u R;kaph vksG[k m?kM gksbZy
cpko dk;kZnjE;ku o uarj cGhrakuk o xqUgsxkjkauk ,d= Vsow udk
tk.kwu ?;kvk;Vhih, 1956 vUo;s xqUgs rikl.khlkBh vf/k—r iksfyl vf/kdkjh vlrkr%
vk;Vhih,P;k dye 13 ¼1½]¼2½ vUo;s vf/klwfpr iksfyl vf/kdkjh dye 13 ¼3½¼,½18 vUo;s jkT; ljdkjk}kjs vf/k—r] nq¸;e iksfyl vf/kdkjh dye 13¼4½ vUo;s dsfUæ; rLdjh ¼fojks/kh½ iksfyl vf/kdkjh% vf/k—r iksfyl vf/kdk&;kus fo'ks"k iksfyl vf/kdkjh ¼,lihvks½ P;k
ns[kjs[kh[kkyh dke dsys ikfgts] fo'ks"k iksfyl vf/kdkjh ¼,lihvks½ P;k vf/klwpuk Ø- ihih, 0206@lhvkj&57@,lih,y&6 vUo;s] izdj.k izekf.kr dsys xsys ;kP;k [kk=hlkBh pkSd'khr] cpko dk;kZr vkf.k vVd izfØ;sr ,lihvksyk lkfey dsys ikfgts-
xqUgsxkjkaph vVd dj.;klkBh vf/k—r iksfyl vf/kdkjh% dye 14¼i½ vUo;s ,dk fo'ks"k iksfyl vf/kdkjh ¼,lihvks½ }kjs Çdok R;kP;k ekxZn'kZuk[kkyh dke dj.kk;kZa dks.kR;kgh O;fDrOnkjs
vf/ki=kf’kok; vVd dsyh tkÅ 'kdrs- vVd djko;kP;k O;fäps uko vkf.k dks.kR;k xqUák[kkyh vVd djk;ph vkgs gs ys[kh Lo:ikr tsOgka ,d ,lihvks fuÆn"V o vf/k—r djrks
rsOgka dye 14 ¼ii½ vUo;s nq¸;e vf/kdk&;k}kjs vf/ki=kf’kok; vVd dsyh tkÅ 'kdrs-
dye 14 ¼iii½ vUo;s ,lihvksP;k ,dk ys[kh vkns'kk f'kok; dks.kR;kgh iksfyl vf/kdk&;k}kjs] tj rks Çdok rh lc&baLisDVj ¼,lvk;½ Çdok ojP;k nT;kZpk@ph vlsy] lq)k vVd dsyh tkÅ 'kdrs
vk;Vhih,P;kdye 14 ¼iii½ vUo;s] xqUgsxkjkyk vf/k—r iksfyl vf/kdkjh ,dk ys[kh vkns'kk f'kok; rjp vVd d: 'kdrks tj R;kyk okVrs fd [kkyhy izek.ksP;k ckch ?kMw 'kdrkr%
m'khj dsY;kl iqjkO;kpk uk'k dsyk tkbZy Çdok R;kyk yioys tkbZy xqUgsxkj fulV.;kph 'kD;rk vlsy O;fä [kksVs uko Çdok irk lkaxrks v'kk la'k; vlsy
y{kkr Bsok
cpko dk;Z dj.ks
cGhrakph eqyk[kr ?ks.ks
cGhr osxosxG~;k lektkps] laL—frps vkf.k tkfrps vlrkr] ts pkSd'kh dj.kk&;k vf/kdk&;kaiklwu osxG~;k vlrhy
cGhr vkf.k pkSd'kh vf/kdk&;kaP;k Hkk"kk osxG~;k vlw 'kdrkr
cGhrakuk R;kaP;k vf/kdkjkaph iw.kZi.ks ekfgrh ulsy Çdok R;kauk R;kph tk.kwucqtwu pwdhph ekfgrh fnyh xsyh vlsy
cGhrakuk u dsoG R;kaP;k Lor%P;k lqjf{krrsphp Hkhrh vlrs ijarq R;kaP;k dqVqackph lq)k vlrs
cGhrakoj ekufld vk?kkr dsysyk vlY;kewGs rs [kjh ekfgrh lkax.;kP;k voLFksr ulrkr T;keqGs vtwu fn'kkHkwy gksrs ¼mnk. vYio;hu cGhrk lkaxrs fd rh 18 o"kkZis{kk eksBh vkgs½
cGhr iksfylkoj fo’okl dj.kkj ukgh vkf.k R;kaP;k'kh cksy.kkj lq)k ukgh dkj.k dh nykykauh@os';ky;kP;k ekydkus R;kauk lkafxrys vlrs fd R;kauh dk;|kps mYYak?ku dsys
cGhr eknd inkFkZ@nk#P;k izHkkok[kkyh vlrhy ¼’kks'k.kdR;kZanokjs R;kaP;koj yknysys½ vkf.k Çgld orZ.kwd d: 'kdrkr
cGhrakdMs ifgyk izfrlkn
cGh iMysY;k O;ÇädMs ifgyk izfrlkn ekufld&lkekftd vlyk ikfgts T;kewGs R;kauk xqUákP;k ekufld vk?kkrkrwu ckgsj
iM.;kph enr gksbZy- gk izfrlkn R;kauk ,d O;fä Eg.kwu lUekukph okx.kwd nsbZy- gk izfrlkn R;kauk iq<s dkgh vik; gks.kkj ukgh ;kph
“kk'orh nsbZy vkf.k iq<s dk; gks.kkj vkgs gs dGsy- R;k }kjs R;kauk vUUk] fuokjk] diMs vkf.k oS|dh; mikpkj xjtk iqjfoY;k tkrhy
rLdjhpk cGh iMysY;k O;fäP;k laidkZr ;s.kk&;k lok±ps gs drZO; vkgs fd R;kauh R;kaP;k loZ miØekar R;kauk lkekowu ?;kos ts.ksd:u
cGhrakP;k loZ xjtk o Çprk vyf{kr jkg.kkj ukghr- v'kk izdkjpk lq&lefUor izFke izfrlkn [kk=h nsrks fd lqVdk dsysY;k cGhrkps
*loksZŸke fgr* lqjf{kr vkgs-
cGhrkP;k lqjf{krrsph [kk=h djk
xqUgsxkjkaP;k pkSd'khe/;s o R;kaP;koj [kVys pkyo.;ke/;s lgk¸;d gks.;kiwohZ cGhrkae/;s lqjf{krrsph Hkkouk vlyh ikfgts- fofo/k
?kVdkapk ,d ifj.kke Eg.kwu cGhr /kksD;kr vlw 'kdrkr tls rLdjkaP;k usVodZpk foLrkj] rLdjkph let fd cGhrkph lk{k fdrh
gkuhdkjd vlw 'kdrs vkf.k Çglspk mi;ksx dj.;kph rLdjkph uSlÆxd izo`fŸk-
lUekukus okx
ekufld vk?kkrkP;k izHkkokaoj o ifj.kkekaoj Lor%yk f'kf{kr djk] Çdok eqyk[kr ?ks.;kdjhrk ,dk lektlsodkpk lg;ksx ?;k-cGhrkauk
dGr ukgh fd rs cGh iMys vkgsr vkf.k Eg.kwu R;kaP;ke/;s Lor%ph ykt okV.;kph Hkkouk :< Ökkysyh vlrs- ykt okV.;kP;k R;kaP;k
Hkkoukauk lUekukP;k] n;kGwi.kkP;k o fou;'khyrsP;k orZ.kwdhus nwj djk-
Þrq ,d os';k vkgs dk\Þ Çdok Þrq ,d vuSfrd O;kikjkyk cGh iMyh vkgsl dk\Þ vls d/khp fopk: udk-cGhrsyk vk/kkj Eg.kwu
eqyk[krh [kktxhjhR;k] ,dk odhykP;k Çdok lektlsodkP;k mifLFkrhr ?;k-
y{kkr vlw |k fd ySafxd rLdjhyk cGh iMysY;k eqyhaoj lekt dkGhek Qklrks vkf.k d/kh d/kh ?kjpsp yksda eqyhaP;k foØhe/;s
lkfey vlrkr Eg.kwu eqyh ?kjh ijr ;sr ukghr- tjh R;k ?kjh ijrY;k] rjh R;kaP;koj dk; dk; vR;kpkj dsys xsys rs lglk ?kjP;k
yksdkauk dks.kh lkaxr ukghr-
tk.kwu ?;k
letwu ?;k
¼ekufld & lkekftd gLr{ksi oj esU;qvy igk] UNODC] 2007½
5cGhrkalkscr
dke dj.ks
Qlo.kwdhph lq:okr fo'okl eksMwu gksrs- vusdnk rLdj vlk O;fä vlrks T;kP;koj cGhrkus Hkjkslk Bsoysyk vlrks- Hkjkslk rwV.ks gkp ewGkr cGhrklkBh ,d ekufld vk?kkr vlrks- ekufld vk?kkrkyk vkGk ?kky.;kP;k iz;Rukr cGhr osxosxG~;k cpkokRed i)rhapk voyac djrkr T;ke/;s rs vlk fopkj djrkr fd R;kauk tkG~;kr vks<.kkjk O;fä R;kph enr djhr vkgs rks R;kuk =kl dk nsbZy- rs vls Lohdkj.;kl r;kj gksr ukghr fd T;kP;koj R;kauh fo’okl Bsoyk R;kauhp R;kaph Qlo.kwd dsyh vkgs vkf.k R;kaP;k rLdjkojP;k fu"BsP;k] —rKrsP;k Çdok fuHkZjrsP;k Hkkouk eukrwu dk<wp 'kdr ukghr-
iksfyl rqEgkyk enr dj.;k,soth rqepk NG djrhy vls rLdjkauh cGhrakuk lkafxrysys vlrs- iksfylka'kh lqjokrhP;k laidkZr Eg.kwup cGhr iqu%iqUgk rLdjkauh f'kdoysY;k xks"Vh lkaxrks- iksfyl rqEgky rq:axkr Vkdrhy vls lkafxrysys vlY;kewGs vkf.k dk;nk iz.kkyhph vksG[k ulY;kewGs rs [kjh gdhdr lkax.kkj ukgh-
rLdjka}kjs cGhrkauk dkcwr Bso.;kP;k v'kk izdkjP;k i/nrhapk okij dsY;kewGs cGhrke/;s fo’okl fuekZ.k dj.ks o R;kaP;kdMwu lR; gdhdr onowu ?ks.ks rqeP;klkBh ,d vkOgku vlsy- R;kp osGh]cGhrkauk vkre/kwu ykthjok.ks okVsy vkf.k euke/;s ,d Hkhrh okVsy dh R;kaps dqVqac o lekt R;kauk ukdkjsy vkf.k R;kauk f'k{kk nsrhy-
ue#eele þsJeedk;ns'khj dkxni= r;kj dj.;ke/;s dsoG cGhrsP;k eqyk[krhojp folacqu jkgq udk- v'kk izdkjs cGhrake/; fo’okl fuekZ.k gks.kkj ukgh- ,d iksfyl vf/kdkjh Eg.kwu] cGhr R;kapk iw.kZ vuqHko lkaxsu v'kh vis{kk ckGxw udk- R;kaP;k xks"Vh rqVd rqVd lkaxk;php cGhrakph ekufldrk vlrs- riklfulkus R;kP;k vDdygq'kkjhus vls rqVd rqVd lkaxhrysys tksMwu cGhrakyk R;kph Lor%ph xks"V letwu lkax.;kr enr dsyh ikfgts-
cGhrsph ekufldrk letwu uksan dj.;klkBh dkgh eqÌs%
cGhrkauk tk.kho ulrs dh rs cGh iMys vkgsr dkj.k dh R;kauk R;kaps vf/kdkj ekfgr ulrkr
cGhrkauk iksfylkaph Hkhrh okVrs dkj.k dh R;kauk lkafxrysys vlrs dh R;kauh dk;|kps mYya?ku dsys vkgs
cGhrdk;|kP;k vaeyctko.kh izfØ;srwu tk.;k,soth xSjorZukyk lgu dj.ks ilan djrkr
R;kaP;kdMwu djowu ?ksrysY;k dkek fo"k;h cGhrkauk ykt okVrs
lkekftd dkfGesewGs R;k ?kjh ijr ;s.;kps VkGrkr
cGhrkalkscr dke dj.ks
iksfylka ekQZr ckydkafo#)P;k xqUg;kP;k [kVY;kapk fuiVjk एनसीआरबी, „僆
23629
89423
56724
77024
35881
112905
ekxhy o"kkZiklwu çyafcr
uohu [kVys ,dw.k rikl[kVys
vkjksi&i= nk[ky fuiVjk o"kkZv[ksjhl çyafcr [kVys
mRrjy{kh pkSd'kh tsOgka rLdjh gks.kkj v'kh ,d ifjfLFkrh vk<Grs] rsOgka R;kP;koj
y{k Bsok vkf.k dk;Zokgh lq: dj.;klkBhps vko';d o iqjsls iqjkos 'kks/kk
dkGthiwoZd pkSd'kh djk- loZ dk;ns'khj o pkSd'khP;k izfØ;kaps ikyu djk-
LFkkfud iksfyl] lkekftd laLFkk vkf.k vko';d vlsy rj LFkkfud iz'kkluk'kh leUo; lk/kk
la'kf;r] ihfMr]LFkG bR;kÇn lfgr ekfgrh ph uksan djk] fo'ys"k.k djk] vkf.k ekfgrh tiwu Bsok-
cpko dk;kZr lgdk;Z djk dqBs] dsOgka] dks.k] dk; o d'kh ;kalg cpko dk;k±ph lfoLrj
;kstuk vk[kk vpwd jkgk o LFkkfud iksfyl]efgyk cky fodkl vkf.k
lkekftd laLFkk lg loZ foHkkxkauk c&;kiSdh lgdk;Z djk dkGthiwoZd 'kks/k eksfge gkrh ?;k o loZ vksG[k iVysY;k
ihfMrkauk 'kks/kk cGhrakuk xqUgsxkjkaiklwu osxGs Bsok- loZ iqjkos tIr djk cGhrakuk vkRefo'okl vkf.k /khj |k & R;kaP;k cktqus mHks jkgk izFke ekfgrh vgokyke/;s okLrfod vkf.k lR; gdhdr]
izyksHkukph oäO;s] ihfMrkaph oäO;s o iapukek fygk-
lefUor [kVyk pkyw Bso.;kph fØ;k vkjksi i= r;kj dj.;klkBh vkf.k leh{kk dj.;klkBh ljdkjh
odhykalkscr dke djk U;k;ky;kyk vko';drk vlsy rsOgka lk{k ns.;klkBh mifLFkr
jkgk
lefUor mipkj lsok lqVdsP;k jk=h cGhrakuk rqeph dkGth o vk/kkj nk[kok cGhrakuk oS|dh; mipkj iwjok R;kauk ofLrx`gkr nk[ky djk]Bsok vkf.k dsaæ o lkeakftd laLFkk
e/;s leUo; vkgs ;kph [kk=h d:u ?;k
nks"k flf)ps vf/kd izek.k lk/; dj.;kr ;ksxnku ns.kkjs ?kVd
U;k;ky;k ekQZr ckydkafo#)P;k xqUg;kP;k [kVY;kapk fuiVjk , एनसीआरबी २०१४
95658
56724
152050
20097
664313454
130925
ekxhy o"kkZiklwuçyafcr
lquko.khl ikBfoysys
,dw.k lquko.khps [kVys
lquko.kh >kysys
nks"k flf) funksZ"k eqärk lquko.kh çyafcr vlysys
vkjksi&i= çek.k87.60%
çyafcrsps çek.k 31.70%
nks"k flf)ps çek.k
33.10%
çyafcrsps çek.k 86.10%
dk;nk vaeyctko.khpk [kjk mÌs'k rsOgka lk/; gksrks tsOgka U;k;ky;kr xqUgsxkjkauk nks"kh Bjoys tkrs vkf.k U;k; fnyk tkrks- tsOgka xqUgsxkjkauk vijk/kh] nks"kh Bjoys tkrs o f'k{kk BksBkoyh tkrs R;kewGs iqjoBk Ük`a[kysr vMFkGk o vojks/k fuekZ.k gksrks- gh ewyr% ,d izfrca/k ;a=.kk Eg.kwu dke djrs th 'ksoVh ySafxd rLdjhP;k xqUákyk frP;k ewGkrwu fuewZyu d: 'kdsy-
lefUor pkSd'kh] cpko dk;Z] izkekf.kdi.ks [kVys pkyfo.ks vkf.k cGhr &dsafær mipkj lsok gs loZ feGwu 'käh larqyu lk/; dj.;klkBh ;ksxnku nsrkr- 'ksoVh U;k; iz.kkyhdMwu 'kfä larqyu r;kj dj.ks xjtsps vkgs ts.ksd:u rLdj f'k{ksph ekQh feGowu iqu% vls dk;Z d: 'kd.kkj ukgh-
६nks"k flf)ps
izeak.k lk/; dj.ks nks"k flf)ps
izeak.k lk/; dj.ks
U;k;ky;k ekQZr fL=;kafo#)P;k xqUg;kP;k [kVY;kapk fuiVjk एनसीआरबी, २०१४
iksfylka ekQZr fL=;kafo#)P;k xqUg;kP;k [kVY;kapk fuiVjk एनसीआरबी „僆
123687
337922
460665252682
315722
144938
874388
252682
1123423
124970
2666098310
982516
vkjksi&i= çek.k 91.00%
çyafcrsps çek.k 31.40%
nks"k flf)ps çek.k 21.30%
çyafcrsps çek.k 87.50%
ekxhy o"kkZiklwu çyafcr uohu xqUgs ,dw.k rikl xqUgs
vkjksi&i= nk[ky fuiVjko"kkZv[ksjhl çyafcr xqUgs
ekxhy o"kkZiklwu çyafcr
lquko.khl ikBfoysys ,dw.k lquko.khps [kVys lquko.kh >kysys
nks"k flf)funksZ"k eqärk lquko.kh çyafcr vlysys
INTERNATIONAL JUSTICE MISSION
PO Box 9004Goregaon East Mumbai - 400 063
www.ijmindia.org