Luister écht naar kinderen, jongeren en hun ouders

Enthousiasme over Schotse Kansencirkel

Terugblik 6 november 2018

Getting it right for every child (Girfec)

Getting it right for every child (Girfec) | Terugblik

2

No sloppy shoulders! Als je vermoedt dat een kind hulp nodig heeft, is niets doen geen

optie. Voor niemand niet. Deze krachtige boodschap brengt Ronnie Hill 6 november op

een door het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en gemeente Tilburg georganiseerde

bijeenkomst in Tilburg. Onderwerp is het Schotse gedachtengoed Getting it right for

every child (Girfec). Tijdens de middagsessie over jongerenparticipatie is het podium aan

care leavers uit verschillende landen. Met hart en ziel zetten ze hun ervaringen in voor

een betere jeugdzorg. “Zeg me niet dat ik inspirerend ben, laat het zien!”

“Hoe maakt u het?”, start Ronnie Hill zijn inleiding over Girfec. Hij is ambassadeur voor Girfec en lid van de directie van the Health and Social Care Alliance Schotland. Ronnie begint met een waarschuwing. Opleggen van het gedachtengoed en de werkwijze van Girfec werkt niet. “Het moet groeien, van onderaf. Als mensen dat willen.” Pas dan kun je verandering bewerkstelligen, van cultuur, systeem en praktijk. Girfec gaat om een gezamenlijke focus op kinderen en hun omgeving. Met als doel het best mogelijk leven dat ze kunnen hebben.

Belangrijk uitgangspunt is écht luisteren. Niet voor niets is Girfec gebaseerd op het VN-Kinderrechtenverdrag. “Kinderen hebben het recht iets te zeggen voordat volwassenen over hen beslissen”, zegt Ronnie.

Iedereen kijkt wat hij of zij kan bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen. Iedereen hetzelfde beeld voor ogen, iedereen spreekt dezelfde taal. Dat is het streven in Schotland. Een van de instrumenten die daarbij gebruikt worden, is het Wellbeing Wheel. Het NJI heeft dit model samen met het (Tilburgse) werkveld vertaald en voorlopig Kansencirkel genoemd. Aan de hand van de cirkel kijken professionals - samen met het kind en de ouders - hoe ze de kansen voor het kind kunnen verbeteren. Wordt het bijvoorbeeld voldoende gekoesterd? In Schotland noemen ze dat nurtured. “A fancy word for love.”

Het is volle bak in de Nieuwe Koninklijke Harmonie. Zo’n 120 professionals uit heel Nederland zijn afgekomen op de verdiepingsochtend over Girfec. Good morning… begint de Tilburgse wethouder Marcelle Hendrickx. Ze wordt prompt overstemd door een paar mensen die het ‘Lang zal ze leven’ inzetten. Als snel zingt bijna de hele zaal mee.

De wethouder is geraakt door het lied voor haar verjaardag. Ze verwelkomt de aanwezigen en in het bijzonder de gasten uit Schotland, Wales en Servië. Trots is ze op het feit dat naast

de sectoren overheid en jeugdzorg, ook het onderwijs goed vertegenwoordigd is; dat past bij de ontschotting die Girfec nastreeft.

De bijeenkomst vindt plaats in het kielzog van de ‘Voor de Jeugd Dag’, op 5 november in Amsterdam, waar Carin Zandbergen (Xpect Primair) en Lian Smits (Sterk Huis) over Girfec vertelden. Zonder Marcelle dit keer, na een aantal ‘optredens’ met z’n drieën sinds hun gezamenlijke studiereis naar Schotland. “Volgend jaar een ‘Voor de Jeugd Dag’ in Tilburg?” oppert de wethouder.

Opleggen werkt niet

Luister écht naar kinderen, jongeren en hun oudersEnthousiasme over Schotse Kansencirkel

“Zeg me niet dat ik inspirerend ben, laat het zien!”

Belangrijk uitgangspunt isecht luisteren

Alles begint met een niet-pluis-gevoel over een kind of jongere. Of met een (indirecte) hulpvraag. Niemand, maar dan ook niemand mag zo’n signaal negeren. Buren, scoutingleiders, sociaal werkers, leerkrachten, wijkagenten of verpleegkundigen, iedereen in het ondersteunende netwerk dient zich af te vragen: wat kan ik doen voor dit kind? “No sloppy shoulders!” gebiedt Ronnie. Oftewel: neem zelf je verantwoordelijkheid.

Is samenwerking met andere organisaties nodig, dan is er in Schotland altijd één professional die coördineert. “Als je met Girfec verder wilt, denk daar dan goed over na”, adviseert Ronnie. Die coördinator moet ook toegang hebben tot informatie, bepaald geen eenvoudige opgave met de huidige privacywetgeving.

Maar… in de wereld van Ronnie Hill is niets onoplosbaar. Organisaties die het eigenbelang vooropstellen in plaats van dat van het kind? Ga vooral niet vingerwijzen. Bouw bruggen, geen vestingmuren”, adviseert hij. Hij pleit er zelfs voor budgetten te ontschotten, geld van samenwerkingspartners bij elkaar te leggen. “Die bedragen zijn niet van jouw organisatie, maar voor de gemeenschap.”

Na de inleiding van Ronnie splits het gezelschap op in drie groepen voor verdiepende workshops over de praktische toepassing van Girfec en de vertaling naar de eigen regio. Tijdens de plenaire nabespreking blijkt dat de aanwezigen met de Kansencirkel willen gaan werken. De workshops hebben ook aansprekende taalvondsten opgeleverd. Zoals “Niet mopperen, maar opperen’’. En deze lokale slogan, bedacht doorYvette: “Tilbruggen bouwen”.

Duidelijk is verder dat er nog veel werk valt te verzetten, in Nederland maar ook in Schotland. “Het is een marathon, geen sprint”, zegt Ronnie. Dat is ook de ervaring van Beth-Anne van WhoCares? Scotland, die haar eigen ervaring met jeugdzorg inzet om kinderen een beter leven te geven. Ze doet een oproep aan Ronnie: “Wees dapper. Zorg dat, voor je met pensioen gaat, het woord love wordt opgenomen in de Kansencirkel.”

Niet-pluis-gevoel Niet mopperen, maar opperen

3

Getting it right for every child (Girfec) | Terugblik

“No sloppy shoulders!”

“Tilbruggen bouwen”

Voor de middagbijeenkomst ‘Voices of Care - Jongeren met jeugdhulp centraal bij beleid’ hebben zich minder mensen aangemeld. Jammer, want het wordt een indrukwekkende sessie. De jonge sprekers zijn soms pijnlijk eerlijk. En ze zijn bewonderenswaardig vastberaden om veranderingen te bewerkstelligen voor jongeren en kinderen in de jeugdzorg.

Het woord care leaver valt herhaaldelijk deze middag. Bijna alle jongeren zaten in een instelling of een pleeggezin. Zo ook Lynsy. Ze werkt onder meer als ambassadeur voor Who Cares? Scotland. De organisatie bestaat al veertig jaar en koppelt kinderen in de zorg aan een eigen, persoonlijke vertrouwens persoon. Als de dag van gisteren herinnert Lynsy zich haar person. Een onafhankelijk iemand die háár een stem gaf, die háár belang verdedigde.

Beth-Anne vertelt hoe zij haar eigen stem vond, doordat anderen haar een stem gaven. Of, zoals ze het bij WhoCares? zeggen: “Als je investeert in het individu, dan voed je het collectief.”

Toch voelt Beth-Anne zich nog regelmatig niks waard. Vooral als ze weer eens voor publiek over haar jeugd heeft gesproken. Dan is iedereen haar vriend, maar een dag later blijft alles bij het oude. “Zeg me niet dat ik inspirerend ben, laat het zien!”

Chris, die werk voor Voices of Care uit Wales, heeft geen persoonlijke ervaringen met jeugdzorg. Maar zijn bevlogenheid is er niet minder om. Hij is trots op de financiële onafhankelijkheid van zijn organisatie. De keerzijde is dat kinderen vanwege geldgebrek niet meer hun eigen vertrouwenspersoon hebben zoals in Schotland. Zijn organisatie is nog steeds wel a pain in the ass.

Jong en volledig onafhankelijk is het Servische Moj Krug (Mijn cirkel). De organisatie voor en door care leavers bestaat sinds mei. Ilijana legt uit wat ze doen: “Op een gegeven moment moet je op eigen benen staan. Wij helpen daarbij.” Moj Krug brengt voormalige jeugdzorgcliënten in contact met lotgenoten en professionals, zegt medeoprichter Denis. Ilijana heeft ook een persoonlijke boodschap voor de andere care leavers in de zaal:

“We moeten eerst leren van onszelf te houden. Pas dan kunnen we van anderen houden, ons met hen verbinden.”

Pijnlijk eerlijk Niks waard

Moj Krug

4

Getting it right for every child (Girfec) | Terugblik

“Als je investeert in het individu, dan voed je het collectief.”

Last but no least is het podium aan ‘onze’ jongeren van het Jeugdwelzijnsberaad, het JWB.Het beraad is een landelijk platform, waarbij jongerenraden van 25 instellingen zijn aangesloten. Op allerlei manieren proberen ze de jeugdzorg in Nederland te verbeteren.

Confronterend is hun pamflet ‘Samenwerken 2.0’. Een van de adviezen aan professionals is: “Denk ook aan onze agenda’s. Plan liever geen bijeenkomsten onder schooltijd.” “Het delen van ons eigen levensverhaal is niet vanzelfsprekend”, luidt een andere. “Dat is niet altijd nodig om de boodschap over te brengen”, zegt Maaike. Zij is zelf ook care leaver, ondersteunt de jongerenraad van Sterk Huis en loopt daar nu ook stage.

Na de plenaire sessie gaat het gezelschap in twee werkgroepen uit elkaar. De jongeren voorzien beleidsmakers en uitvoerders van grappige tips en pittige adviezen. Hoe je jongeren bij je beleid kunt betrekken? “Pizza!” roept Lynsy. En dan niet alleen uitdelen, maar samen opeten.

Jongerenparticipatie moet meer zijn dan een paar inspraakbijeenkomsten organiseren. Beth-Anne: “Wees bereid moeilijke conversaties aan te gaan en steeds weer terug te keren naar de jongeren.” Opgemerkt wordt dat jongerenparticipatie begint met vragen stellen aan elk kind dat nieuw binnenkomt in een instelling of pleeggezin, ongeacht de leeftijd. Vraag wat het nodig heeft, of het speciale wensen heeft. Schotel een vegetarische jongere niet automatisch vlees voor.

“Ik heb een sterk en universeel geluid gehoord”, concludeert Caroline Vink van het NJI tijdens de plenaire afsluiting. “Laten we dat geluid sterk hóuden.” Vivian Jacobs van het kennisnetwerk SJS verzekert de jongeren dat ze morgen niet is vergeten wat ze vandaag heeft gehoord. De boodschap is duidelijk: “Geen verandering zonder jullie, zonder jongeren.”

Chris roept de jongeren op om samen met hem een internationale community te bouwen. Caroline pleit tot slot voor meer duurzame en onafhankelijke participatie van jongeren met zorgervaring in Nederland. Dat kan op de instemming rekenen van Ronnie Hill: “Yes!”

Samenwerken 2.0

Pizza eten

Sterk en universeel geluid

5

Getting it right for every child (Girfec) | Terugblik

“Denk ook aan onze agenda’s. Plan liever geen bijeenkomsten onder schooltijd.”

“Geen verandering zonder jullie, zonder jongeren.”