ENDODONTİYA. KLİNİKİ QEYDLƏR

Endodontiya Pocket Atlas of Endodontics kitabda Kliniki qeydlr Kazl sla Mhmmdli Emil

Bak-2015

Pocket Atlas of Endodontics

Copyright of the original English language edition 2006 by Georg Thieme

Verlag KG Stuttgart,Germany.

Prof.Dr. Rudolf Beer Prof. Dr.Michael A.Baumann

Ellen German Institute Germany

Prof. Dr. Andrej M. Kielbassa

Germany

Kk kanallarnn mekanik preparasyonu

Copyright

Prof.Dr.MELTEM DARTAR ZTAN

Trkiye, Ankara niversitesi

Di Hekimlii Fakltesi Endodonti Blm

Clinical Dentistry

Copyright Churchill Livingstone Elsevier pub.

Prof.Dr.Ivor G. Chestnutt Prof.Dr.John Gibson

School of Dentistry, Dundee Dental Hospital and School

Cardiff University Dundee,UK

Cardiff,UK

Trcm

Emil Mhmmdli Kazml slam Azrbaycan Tibb Universiteti Azrbaycan Tibb Universiteti Stomatologiya Fakltsi Stomatologiya Fakltsi Tlb Tlb

Endodontiya.Klinik qeydlr i

Diqqt!

Tibb, davaml olaraq inkiaf edn bir elmdir.Bu kitabdan alnm qeydlr tbii

ki, kitabn nri dvrndki n gncl biliklr saslanb.stifad olunmu hr

hans bir mlumatn klinikada ttbiqin gr msuliyyt tamamil di

hkimin aiddir. Hr hans bir shvliklr gr [email protected]

nvanna yazb bildirmyiniz bizi mmnun edr.

Endodontiya.Klinik qeydlr ii

n sz

Tibb elminin digr sahlri kimi Stomatologiya sahsi d

srtl inkiaf etmkddir.Dnyada gedn bu inkiaf

prosesindn knarda qalmamaq,digr dvltlrin elmi praktik

nticlrini aradrmaq, yrnmk v z lkmizd ttbiq v

tdrisinin hyata keirmk bu baxmdan ox nmli v

qanlmazdr.

ndiki dvrd xarici dvltlrd nr olunan tibb kitablarnn

Azrbaycana gtirilmsind bir sxnt olmasa da tssf ki,

bir ox tlb bu kitablar oxuma imkanna sahib deyldir.

Btn bunlar nzr alb, bucr xarici dbiyyatlar oxuyaraq

indiki v glck hmkarlarmz olan Stomatologiya

tlblrin bu kitablardak nmli qeydlri atdrmaq bizi

lbtt ox ad edr.

Hazrladmz bu kitab Endodontiya sahsind tlblrin

kiliniki tcrbd v gnc hkimlrimizin karyeralarnn ilk

illrind qarlaacaqlar bzi durumlar n qeydlr

toplusudur.

Tlblrin endodontiya barsindki qorxu sddini amalar

adna xeyirli olacan mid edirik.

Salam v dua il...

slam Kazml,Emil Mhmmdli

E& dent, Bak 2015

Endodontiya.Klinik qeydlr iii

Kitabdan nec istifad etmli?

Qeydlr toplusu tlblrin mxtlif dbiyyatlardan endodontiya

barsind biliklr yiylndikdn sonra,yrndiklri klinik bilgilri

xatrlama,konkretldirm,tdris mrkzlrind klinik tcrbd

ttbiq etmk mqsdil hazrlanmdr. Bzi qeydlr rh olaraq digr xarici dbiyyatlardak adekvat fikir

bildirilmi yaxud mqayis n yerli dbiyyatlardak fikir rh

yazlmdr.

Endodontiya.Klinik qeydlr iv

indkilr

Fsil I.Kk kanallarnn mexaniki preparasiyas

Kanallarn mexaniki preparasiyasnn mqsdi

Step-back sulu

Step-down sulu

Crown-down sulu

Fsil II.Qeydlr

Kk kanal anatomiyas

Endodontiyada diaqnoz

Preparasiya

Trepanasiya v Giri boluu

Kk kanalnn ilnilmsi

Kk kanal dezinfeksiyas

Mvqqti balama

Kk kanalnn doldurulmas

Endodontik baarszlqda retreatment

lav A. Endodontiyada ar v ikaytlr

Anamnez

Pulpa iltihab nvlrinin differensial diaqnozu

lav B. Endodontiya sahsind faydal internet shiflri

Endodontiya.Klinik qeydlr - 1 -

-Fsil I-

Kk kanal preparasiyasnn bir ox halda tlblr n qaranlq qalm trflri

olduunu nzr alaraq bu fsild Prof. Dr. Meltem DARTAR ZTANn kanallarn

mexaniki preparasiyas haqqnda mqalsinin sas mddalarn veririk.

KK KANALLARININ MEXANK PREPARASYASI:

Kk kanal malicsind mqsd, kk kanal sisteminin anatomik quruluuna

uyun olarak killndirilmsi v tmizlnmsinin sonra kanallarn hermetik

ll olaraq doldurulmasdr.

Endodontik malic srasnda kk kanallarnn killndirilmsi v tmizlnmsi

malicnin uura nail olmas yolunda hr zaman n nmli mrhldn biri

olmudur. Bugn gln qdr kk kanallar iindki organik v inorganik

toxuma artqlarnn v mikroorqanizmalarn mexaniki yolla xarlmas, kk

kanallarnn doldurulmas n mxtlif sullar hazrlanmdr.

Kk kanal malicsinin mrhllri:

Bir ncki addmda etdiyiniz xtalar mtlq nticd zn gstrckdir.

1. Doru gstri.

2. Doru giri boluunun hazrlanmas (Endodontiyada qayda: Tapdndan 1

ox kanal olma ehtimaln diqqtind saxla. Endodontiyada baarszln ilk

sbbi unudulan kanallardr.Btn alt ksici dilrin %40nda ct kk kanal

taplr, ancaq %1 ind ayr apikal foramen vardr. st 1-ci kiikaz dilrind

xstlrn txminn %84 d lav bir kk kanal taplr, bu nisbt 2. Kiik az


dilri n %58 dir. Ayrca st 1. kkaz dilrinde %8 nisbtind vya

daha ox primer kanal axlriyl qarlalr. st 1-ci byk az dilrind

%90 nda , ikinci byk azlarn is %70 ind meziobukkal kkd iki ayr

kanaln tapld gstrilmidir.)

3. alma uzunluunun hesablanmas

4. Kanallarn ilnilmsi(Xemomexaniki preparasiya=Kanal preparasiyas+Kk

kanallarnn irrigasiyas)

5. ox seansl durumlarda kanal ii preparatlarn qoyulmas

6. Kk kanallarnn doldurulmas

7. Di tacnn restavrasiyas.

Kanal formasna aid be qayda (Schilder, 1974):

-Apikaldan kuronala doru gedrk genilyn, konusvar bir kanal

formalamaldr.

-Apeksd, en kiik radiusu apikal daralmada yer alan, ox dar bir kanal olsun.

-Dileserasiya etmi kanallar hisslr ayrn v ayr-ayrlqda preparasiya edin

-Apikal foramenin mvqeyini, lateral trf doru qtiyyn dyidirmyin.

-Apikal foramenin, ola bildiyi qdr dar qalmasn tmin edin(Apikal konstriksiya

blgsinin qorunmas)

Kanal malicsind alma uzunluunun tyini


Rentgend grnn v lmlrd istifad olunan nqt; Rentgenoloji Apeks

(Anatomik Apeks) olaraq adlanr. Rentgenoloji apeks, kkn rentgendki n uc

nqtsidir.

Aparlan aradrmalar saysind, kliniki alma sahsinin bitcyi n uyun

srhddin, sement v ya dentinl hat olunub olunmamasna baxmayaraq

kanaln n dar yeri olduu mlum olmudur. Bu n dar nqt Apikal Daralma

adlandrlr v qan damarlarnn da n dar olduu nqt olaraq qbul

edilmkddir.

kil 1. Apikal daralma


A: sad konstriksiya B: getdikc daralan

C: multi konstriksiya D: paralel konstriksiya

kil 2. Apikal daralmann formalar

KK KANALLARININ MEXANK LNLMS

Bu mexaniki ilnilmni iki qrupa ayra bilrik:

1. Apikaldan kuronala doru geniltm sullar

2. Kuronaldan apikala doru geniltm sullar

1. Apikaldan kuronala doru ilnilm sullar

Step-back sulu (Weine) 1970


Final Apikal Preparasiya n tklif olunmu llr: ( Problem Solving in

Endodontics, Gutmann JL, Dumsha TC, Lovdahl PE)

Yuxar mrkzi ksicilr #35-60

Yuxar yan ksicilr #25-60

Yuxar kpk #30-50

Yuxar premolyar #25-40

Yuxar molyar(MB/DB kanallar) #25-40

Yuxar molyar (Palatinal kanal) #25-40

Aa ksicilr #25-40

Aa kpk #30-50

Aa premolyar #30-50

Aa molyar (MB/ML kanallar) #25-40

Aa molyar (Distal) #25-50

*Dz kanallarda iki l arasndak btn geniliklr qbul edilir. yilmi

kanallar olan dilrd is (10-20 ) alt ld qalmaq mslhtdir.


Step-Back sulu

Step-back sulunda sas qayda apikaldan kuronala doru

ilnilmdir.killndirmnin tamamlanmasyla kk kanallar fizioloji foramen

apikaldan balayaraq kuronala doru alan konus klini alr.

Rekapitulyasiya:

Kanal preparasiyas snasnda hr bir kanal alti il kanal ilndikdn sonra

apikalda istifad olunan son fayl vya bir kiik nmrli alt il kanala girilir, saat

qrbi istiqamtind 900-1800 dndrlrk tkrar ilnilmsin rekapitulyasiya

deyilir.

Rekapitulyasiyann mqsdlri:

1-Kanal divarlarnda dzgn sthlr ld etmek,

2-Kanal irisindki dentin yonqarlarn uzaqladrmaq,

3-Kanal iindki dentin txanmalarn ngllmk,

4-Pill formalamasnn qarsn almaq

Step-Back sulunun ttbiqi (F.S Weine)

A) Apikal hissnin genildilmsi;

Apikal hissni genilndirmy balamadan nc kanaln uzunluu tyin

edilir.Genilndirm fizioloji dlikdki daralmada ilin n kiik fayl il

balanlr.Bu balanc fayl(nitial Apical File,AF) il apikal daralmaya qdr

gedilir. ox dar kanallarda vvlc 10 nmr,daha genilrd is 15 v ya 20


nmr il yerin yetirilir. Kanaln uzunluunda ildiln ilk balanc fayldan n

az 3 nmr byy qdr apikal hiss genilndirilir.Yni,10 nmr fayl il

balamdqsa 25 nmry qdr.Apikal hissd n son istifad ediln alt

Master File deyilir.Bu mrhld fayllar 45dndrilmkl salb xarlr. Apikalda

fayl il eyni ld olan bir reamer 180 evrilmkl ildilir v bellikl debrisin

(yonqar) knarladrlmasna kmk edr.Bellikl d apikal hissd txanmann

qars alnar.Hr alti dyind kanaln yuyulmas vacibdir.Qeyd edim ki,hr K

fayldan sonra H fayl ilnmlidir (Msln: #15 K fayl sonra #15 H, sonra #20 K,

sonra #20 H kimi).

B) Kanaln orta v servikal hisssinin genilndirilmsi

Apikal hissd ildiln fayldan(MAF) bir nmr byk fayl alnaraq kanal

uzunluundan 1 mm qsa olacaq kild kanala girilir v genilndirilir.Nvbti

fayla kedikd vvlki fayldan 1mm xlaraq yenidn kanala salnb

genilndirilir.Bu genilndirm 50,60 v htta 80 nmry qdr aparla

bilr.Rekapitulyasiyann qarsn almaq n hr fayldan sonar Master File

ildilir.Yen d hr fayl dyind kanal antiseptik ilyirik.Bu mrhld

kanaln orta hisssinin genilndirilmsini bitirib servikal hissy keirik.Servikal

hiss 2 v ya 3 nmrli Gates-Glidden il ilnilir.Ntic olaraq apikaldan

koronara doru genilnn konuskilli kanal alnr.


kil 3. Step-back sulu

Misal: Step-back sulunun ttbiqi (Weine)

Kanaln uzunluu 19 mm olan 25 nmrli balanc faylla balayrq

30,35,40 nmrli fayllarla 19 mm uzunluunda genilndirm davam edilir v

son olaraq 40 nmr ildilir ki,bu da Master File adlanr.

45 nmrli fayla kedikd is artq 1 mm qsa yni 18 mm-lik bir uzunluqda

ilyirik

Bu proses 50 nmrd 17 mm,55 nmrd 16 mm olaraq davam etdirilir.

2 v 3 nmrli Gates-Gliddenlrl kuronal kkn 1/3ind genilndirm aparlr.

Sonda kk kanalnda pill yaranmasnn qarsn almaq n Master File ildilir.


25 # ------------------IAF (Initial Apical File)

30 #-------------------19 mm

35#-------------------19 mm

40 #-------------------19 mm MAF (Master Apical File)

45 #- ------------------18 mm

40 #-------------------19 mm MAF

50 # --------------------17 mm

40 #-------------------19 mm MAF

55 #-------------------16 mm

40 #-------------------19 mm MAF

Step-back sulunda fayllarn istifadsind sra beldir.

IAF MAF Son fayl

10 25 40

15 30 45

20 35 50

25 40 55


30 45 60

35 50 70

40 55 80

45 60

50 70

2. Kuronaldan apikala doru ttbiq ediln geniltme sullar

yilm 20 dn ox olduqda kk kanallarnn l altlri il preparasiyas ox

tinlrk, mkl i evrilir.Bu mqsdl yri kanallarn preparasiyasnda

yeni materiallar v preparasiya sullar ilnilmidir.

Kuronaldan apikala ttbiq ediln kanal preparasiya sullar:

a. Step-down sulu (Goering v yold. 1982)

b. Double-flared sulu (Fava 1983)

c. Crown-down tzyiqsiz preparasiya sulu (Morgan v Montgomery 1984)

Step-Down sulu

1. Kanaln kuronal 2/3nd 15, 20, 25 nolu Hedstrm fayllar ox yngl

apikal tzyiql istifad olunur. Fayllar zorlanmamaldr, kiplm

nqtsindn daha qsa bir msafy yerledirilmlidir. gr kanal artq

drcd eyri vya kalsifiy is, bu durumda nclikl 8 vya 10 nolu K-

tipi fayl ile kanal aql kontrol edilir. Gates-Glidden frezlerini


istifadsindn nc Hedstrom fayllar il kuronal girideki pulpa toxumas

knarladrlr v yetrli genilndirilir.

2. rrigasiya edildikdn sonra 2 v 3 noli Gates-Glidden frezleri il yngl

apikal tzyiql, strip perforasiya (kanaln i sthind periodonta alan

perforasiya) vya bifurkasiya blgsind perforasiya etmmy diqqt

edrk frez lateral istiqamtd istifad olunur.

3. alma uzunluu tsbit edilir, standart ardcllqla fayllarla ile apikal

preparasiya icra edilir (Step-back preparasiyada olduu gibi)

4. Kuronal blm apikal preparasiya il birletirmek n step-back sulu

ttbiq edilir.

5. Son olaraq master K-tipi fayl il rekapitulyasiya edilrk preparasiya

tamamlanr.

Double-Flared sulu

1. Fayllar bykdn kiik nmry doru kanaln apikal 1/3n atana

qdr apikal tzyiq edilmdn istifad olunur. Fayl kanal irisind

kiplmmlidir.

2. Kanaln 1/3inin tmizlnmsin yardm etmk n tez-tez irrigasiya

edilir.

3. Kiik nmrli K-tipi fayl il alma uzunluu tsbit edilir.

4. Tsbit ediln alma uzunluuna atana qdr fayllar bykdn kiiy

doru istifad olunur.


5. Apikal stop hazrlanr v step-back apikal preparasiya yaplarak

kuronaldan apikala doru step-down il eld ediln kanal ekillndirmsi

birldirilir.

6. Son olaraq kanal master K-tipi fayl il ilnilir.

Crown Down tzyiqsiz preparasiya sulu

Bu preparasiya sulu de step-back sulunun modifikasiyasdr. Daha az apikal

geniltm v daha ox kuronal geniltm bu sulun sasdr. Step-back kimi

bu sulda maksilyar v mandibulyar molyarlarn yri v inc kanallarnda rahat

suldur. Bu preparasiya sulunda fayllar bykden kiiye doru istifad

olunaraq kanaln kuronal trfinin nclikl genildilmsi sas prinsipdir.

Ttbiqi:

1. Giri boluq yaradlb kanaln gircklri myyn edilir.

2. Kanallarn gircklri l altlri v ya Gates-Glidden il genilndirilir

3. Gates-Glidden frezlr kanallara 10 v 15 nmr fayl il girdikdn sonra

ildilir.Crow-down sulunda vvlc daha byk ll Gates-Gliddenlr

istifad olunur.Daha kiik nmr il is daha drin yerlr ilnilir.Ancaq dentinin

ox yonulmas kklri zifldib perforasiyaya sbb ola bilr.

4.Kanallarn txanmasnn qarsn almaq n kanal natrium hipoxloridl sx-sx

yuyulur.


5. Koronal hiss bitdikdn sonra kanaln uzunluu llr.

6.Apikal tzyiq edilmdn fayllar byk nmrdn kiiy doru ildilrk

kanaln llm uzunluuna qdr ilnilir.

7.Kanal uzunluuna atan ilk fayldan 2 nmr byk fayla qdr apikal hiss

genilndirilir.

Kk kanalnda ilyn zaman sx-sx irriqasiya olunmazsa txanma ml

glck v fayllarn gc verrk ilnmsi snasnda is fayllar qrlaraq

kanalda qalacaq.


-Fsil II-

Qeydlr

Kk kanal anatomiyas( Vertui 1984)

Vertuinin 1 kkd olan kanallar tsnifat

1.Tk bir kanal

2.Birln 2 kanal

3.axlr ayrlan tk bir kanal

4.ki ayr kanal

5.Apikal dliyin yaxnlnda ax vern tk kanal

6.Kkn iind birln 2 kanal

7.axlr ayrlb yenidn birlndn sonra tkrar axlr ayrlan tk

kanal

8.Tk bir kkd 3 ayr kanal

kil 4. Kanal anatomiyas


Diaqnoz

Geri dnm olmayan pulpitin(irrevrsible pulpitis) simptomlar: -qcqlanmadan sonra davam edn ar

-soyuqdan daha ox istidn armas

-spontan olaraq balamas,yaylan v nbzl eynizamanda olan ar

Kskin pulpitlr:

-Spontan,tutmakilli arlar

-Zif qcqlardan uzunmddtli arnn ba vermsi

-Geclr artan arlar

Anesteziya

Xstd arn ks bilmmk hkim qar inamszlq ml gtirir.

Arn mtlq ksmlisiniz. Qonu dilrd arnn dqiq yeini tyin etmkd intraliqamentar

anesteziyadan istifad ed bilrsiz. Arnn az olmas n inyeksiya yava vurulmaldr. Sinir ddkd xst elektrik oku hissini keirir. Anesteziyadan vvl 2 df aspirasion snaq edilmlidir.Damardaxilin

dm anestetik toksik tsir gstrir.Birinci aspirasion snaqdan sonra

iyn vrtikal oxu zrind 90 v ya 180 frladlmaldr.Pasientlrin

50%-ind 2-ci snaqda karpulda qan olur.

Yuxar n dilrd anesteziya edrkn iyn dilrin boylama oxuna

paralel olmaldr.

Preparasiya

Karioz boluq knardan mrkz doru yonulmaldr.

Karioz boluqda pulpa boluunun alma thlksi olsa bel patoloji

dentinin tamamil gtrlmsi lazmdr.

*Yerli dbiyyatlarda diin vital qalmas namin piqmentlmi srt

dentinin qalmas mqbul saylr. Bu fikri Ivor G.Chestnutt v John Gibson

da z kitablarnda qeyd edirlr.(Clinical Dentistry,Elsevier pub.)

Trepanasiya


Endodontik malicnin n nmli mrhlsindn birincisi dzgn

trepanasiyadr.Pulpa boluunun dam dzgn bir kild tam olaraq

almaldr.Natamam giri boluu bzi kanallarn taplmamas-

postendodontik ar,nekrotik pulpa buynuzunun qalmas sonradan

diin tacnda rng dyimsi il nticln bilr.

Kanallarn rahat bir kild taplmas n burac pulpa boluunun

dmsin toxunmamaldr.

*Belki, tbii olaraq kanallarn gircklri uxur klinddir v bu

onlarn taplmasn ox asanladrr. Buracla dm dzlndirildikd

is bu yerlr dzlnir v bifurkasiyadan perforasiya ehtimal artr.

Kariyesin malicsindn sonra ar kemzs o zaman pulpa xarlr v

apikal periodontitin qarsnn alnmas n kanallar mvqqti olaraq

kalsium hidrooksidl doldurulur.

Pulpatomiya

Natamam pulpatomiya n n vacib rt qanamann 5 dqiq rzind

dayanmasdr,gr qanama bu zamandan ox olarsa pulpa tamamil

xarlmaldr.

Vital amputasiya

Tac pulpas xarldqdan sonra qanama dmir-sulfat hopdurulmu

steril pambq krciklrl dayandrlr v amputasiya olunmu yer sink

oksid-evgenolla doldurulur.Daha sonra zri -ionomer sement il

rtlrik kompozitl plomblanr.

Kanal gircklrinin taplmas

Trepanasiyadan sonra zond vasitsil zondlama edilir. gr zond

iliirs #15 heldstrom file (H file) il yoxlanlr.

Kanal gircklrini tapmaq n boluu metilen abs il rnglmk

olar. Bu zaman kanal daxilindki yumaq toxuma dentinl mqayisd

daha ox rnglnck.


Bzi mlliflr qsa mddtlik(10 saniy) turudan da istifad etmyi

tklif etmilr.Turu kanaln zrini rtn dentin hissciklrini

andraraq kanallarn taplmasnda kmklik edir.

Boluun metilen abs il boyanmas

Metilen abs karbon monoksid,nitritlr v anilin zhrlnmlrind

antitoksin tsir gstrir.

Boyanma hminin retroqrad crrahiyyd rezeksiya olunacaq yerlri

gstrir.

Kanalda alma uzunluunun tyini

Kanala bir 15H fayl salnaraq fayl dirnncn hrkt etdirilir.Sonra

rentgen kilrk fayln yeri v zirvy olan mnasibt tyin olunur.

l qeyd edilrk mexaniki preparasiyaya balanlr. Kanal apikal darla qdr doldurulmaldr. deal zirvdn 0.5mm

kuronala qdr doldurulma saylr.

Kanallarn kimyvi genilndirilmsi

EDTA hr kanalda 3dqiq rzind kanalda qalmaldr.

kil 5. EDTA.Kanaln kimyvi tmizlnmsi n preparat

rriqasiya

Kanallar xsusi endodontik iynlrl apeks qdr yuyulmaldr. Bunun

n iyn llmli v kanala apeks qdr salnmaldr.


kil 6. Endodontik iyn ucluu. x lateral trfddir.

Altlr

Polad altlr n ox 3 df istifad olunmaldr. Avtoklavlanma polad altlrin ksiciliyini azaltmr.

Apikal periodontit

ikinlik lokaldrsa,bu zaman kanal yolu il drenaj edil bilr amma

diffuzdursa bu zaman pasient sistemli olaraq bir antibiotikl malic

edilmli v kanal tamamil doldurulmaldr.

Kanaldan irin glmirs apeksdn 1 mm xmaqla kanallar 25 nmry

qdr ilnilir v limon turusu il yuyulur.Kanal yuduqdan sonra 20

dqiq aq buraxlr.Daha sonra kalsium hidrooksidl

doldurulur.Nvbti gli 5 gn sonra olur.Bu glid kanal 30 nmr il

apikal darla qdr genilndirilrk yenidn kalsium hidrooksil

doldurulur.4-12 hft rzind ar tamamil aradan qalxdqdan sonra

3-c glid kanallar daimi olaraq doldurulur.

zolyasiya

Endodontik malicd diin izolyasiyas ox nm dayr. zolyasiya

n kofferdamdan istifad etmk ox nmlidir. Kofferdam saysind

azn selikli qias kanal dezenfektantlarndan mdafi olunur,az


suyundak bakteriyalarn kanala dmsinin qars alnr.

Endodontiyada klemplri lateks lvh il birg taxlmas mslhtdir.

kil 7. Rubber Dam Kit. Dlici, genilndirici, klemplr v rivsi

nfraksiya

Didki qrqlar zaman ar di edil tzyiq bitdikdn sonra hiss edilir. Didki qrqlar v kanal gircklrinin tyini n metilen absndan

istifad etmk olar.

kil 8. Tooth Slooth Did qrq testi.


Travma

ntruziya zaman 85% hallarda pulpa nekrozu ml glir.

kil 9. ntruziya

Pulpa boluunun yanllqla almas

Gnc insanlarda aa xm salam pulpann 2mm altna enrk

ediln amputasiya zaman 90% hallarda msbt ntic alnmdr.

Sd dilrind endodontik mdaxil

gr pulpa boluu albsa n uyunu pulpatomiya v ya vital

amputasiyas edilmsidir.Pulpatomiya tac pulpasndan kanallarn

gircyin qdr aparlr.

Apikaldak kanal txanmalarn mexanik olaraq ilmk tin

olduundan kanallar hipoxloridl yuyulur.35 nomry qdr ilnib 10

gnlk kalsium hidrooksidl doldurulur.

Sd dilrind kanallar daimi olaraq rezorbsiya olan sink oksid evgenol

trkibli pasta il doldurulmaldr.

Kk inkiaf tamamlanmam dilr

Apikal ucu aq olan kanallar,kalsium hidrooksidl 3 il 6 ay rzind

malic olunarsa periapikalda iltihab aradan qalxar v sementoid srt

toxuma formalaar.

Zirvdki apikal geniliyi formaladrmaq n MTA(mineral trioksid)

istifad oluna bilr.(ProRoot)


Kanal MTA il doldurulacaqsa vvlc antiseptik ilnmli v plugger

vasitsi il apikal hissy 3 mm qalnlnda qoyular.Bunun ardnca

qutta pera il doldurulur.

Kk zirvsi formalamam dilrd kanal qurudulmas n kaz

konlar trsin evirib quruda bilrsiz. Zirvdn kem ehtimaln

azaldr.

Kk kanalnn sthlrinin tmizlnmsi

l altlri il ilmk,motorlulardan frqli olaraq dentin debrisini

kifayt qdr ortadan qaldrr.

EDTA ildilmsi smear tbqni tamamn aradan qaldrd n

adheziya edn bakteriyalar mhv etmk n natrium hipoxlorid

ildilir.

EDTA v 5%-lik Natrium hipoxlorid qar daha effektli bakterisid tsir

gstrir.

Kanal ilnmsi zaman nlyici tdbirlr

Az boluu kiik ald zaman(hminin digr btn yri kanall

dilrd) kanallar ilyrkn pill formalamasn v ya apikal 4 mm-

lik hissnin txanmasnn qarsn almaq n kk kanal altlri

vvlcdn bklmlidir. Fayllarn rezinlrind olan rondel( xnt v

ya frqli rngd xtt) fayln bklm istiqamtini gstrmlidir.

*Bu ox nmli v mtlq edilmlidir.

Arxa dilrin apeksind yalnz 25 nmr fayllarla ilmk lazmdr.ks

tqdird hm Nikel-Titan hm d polad fayllar olduqca fleksibl

olduundan kanaln klin poza bilr Nikel-titan trkibli fayllar ildilrkn bel,hr fayl dyiimind 15

nmr H fayl ildilmlidir.


Kanallarn daimi doldurulmas

Kk kanal,di arsz v perkusiya zaman he bir reaksiya

vrmirs,yumaq toxumada ikinlik v fistul yolu akar

olunmursa,kanal quru v qoxusuz is daimi olarak doldurula bilr.

Frontal dilrd glckd tacn rnginin dyimmsi n qutta

peralar kanalda 2mm drind ksilir.

Qutta perann lateral kondensansiyas

Apikalda n son ildiln fayln nmrsin uyun qutta pera seilir v

kanal ndki uzunluu v vziyyti rentgenl qiymtlndirilir.

Spreader,kifayt qdr tzyiq etmkl myyn edilmi msafy

qdr yeridilir v en az 15 saniy burada saxlanlr.

Vertikal kondensasiyann prinsiplri

Plugger,aralarndak msaf 5 mm olmaqla bi ne hissy

blnmdr.Bu baxmdan da n kiik plugger apikal dliyin 4-5 mm

koronalna doru getmlidir.Kanaln yuxar 1/3 hisssind is n geni

plugger kanaln divarna dymdn ildilir.

Qutta peralarn xarlmas

n uyun qutta pera ridici madd xloformdur. Amma bununla yana

xloformun karsinogen olduu bildirilir. Digr preparat evkaliptol xloforma gr daha az thri edici olsada

apeksdn xdnda iltihabi reaksiya trdir. Qutta pera xarldqdan sonra zllikl evkaliptol il yuyulmaldr.

Kanal ilndikdn sonra is NaOHCl il yana Enterrococcus faecalisl

qar %0.2 lik xlorheksidin mhlulu il yuyulmaldr. Kanallar ilndikdn sonra n sonda limon turusu il yuyulmal v

mvqqti doldurulmaldr.


Qrq altlrin xarlmas

gr alt apikal 1/3d qalbsa v srtnmdn dolay artq hrkt

etmirs ehmalca altin yanndan keilib kanal genilndirilir v alt

kanalda saxlanlaraq doldurulur. Lakin gm post qrqlar

paslanacandan mtlq xarlmaldr. Retreatment sonras 13% hallarda kskin ar reaksiyas ba vr bilir

buna gr kanal mvqqti olaraq 4hft kalsium hidrosid il

doldurulmaldr.

Perforasiya

Absorbentin yan trfindki qan,lateral bir perforasiyan gstrir.

Kanalda apikal 1/3d ediln perforasiya apikoektomiya,kk

amputasiyas v ya hemiseksiya icra edilmlidir.

Bifurkasiyada perforasiya edildikd qan steril tampon v ya adrenalin

(1:50000) hopdurulmu tamponla durdurulur.

Perforasiyan tmir etmk n dondurulmu-qurudulmu smk,

kalsium sulfat (Capset) v ya mineral trioksit (MTA) istifad oluna bilr.

-inomer sementl d uurlu ntic alndna dair dbiyyatlarda

mlumatlar var.

Kollagenlr (Collacote,Sulger Dental,Carlsbad) yax hemostaz ml

gtirir. Bu material 10-14 gn tam sorulur. Kiik kollagen paralar

teflon rtkl plugger vasitsil defekt ttbiq edilir qanama 2-5 dq

rzind dayanmaldr. Sonra yuxardak materiallar il defekt brpa

oluna bilr.

Kuronal 1/3d perforasiya sadc kalsium sulfat il brpa olunmaldr.

Di ti sviyysindki perforasiyalar bsitc plomb materiallar il

rtl bilr.

MTAya gstrilr

1.Tsadfi alan pulpa boluu

2.Tam formalamam kklr

3.Rezeksiya v kanaln retroqrad doldurulmas


4.Kanal v bifurkasiya perforasiyas zaman

Bundan baqa izoledici araqat kimi d ildilir

Byazlatma

Byazlatma ilmind istifad olunan isti 55Cni kemmlidir.

Di sthindki inad lklr qar 10 saniy rzind di sthini

turulanmaldr.

Mvqqti sarlar

Endodontik malicdn sonra tac boluu hermetik balanmazsa 48

saat rzind kanalllar yenidn infeksiyalarlar.

ntrapulpar postlar

Kk kanal n sabitlnn postlar kk qvvtlndirmy qabil

deyldir sadc lav dayaq rolunu oynayrlar. Kanal daxili postlarn uzunluu:

1.kanaln txminn 2/3 hisssi qdr olmal

2. alvol smy il hat olunan kkn yars qdr uzunlua sahib olmal

Daimi restavrasiya

Endodontik malic il daimi restavrasiya arasndak mddtin 48 saat

olduu (bzi mlliflr trfindn htta 6ay) bildirils d bu haqda

beynlxalq sviyyd mlum bir alma yoxdur. ksin tac szmasnn

qarsnn alnmas n drhal daimi restavrasiya edilmsi mslht

grlr. Apikal iltihab bel buna ks gstri deyil!

Postoperativ ar

Postoperativ arnn olmamas n kanal debrisini tamamil aradan

gtrn crow-down sulundan istifad etmkdir Kliniki aradrmalar nticsind (Torabinejad) kanaln doldurulmasnn

uzunluu il msln,zirvdn xm,postoperativ arnn iddti

arasnda bir laq taplmamdr.


Retreatment gstrilr

lkin gstri endodontik malic olunmu dilrd 4il rzind

periapikal radiolusent sahnin itmmsi v ya ilk endodontik

malicdn sonra periapikal iltihabi sahnin ml glmsidir. Klinik simptomlar olmasa da protez altna gedck yetrsiz dolmu

kanall dilr yenidn endodontik ilnilmlidr.

Endontik crrahiyyd premedikasiya

Endodontik crrahiyydn nc 800 mg ibuprofen almas mslhtdir.

Radikulyar kist

Rentgenoloji mayind radikulyar kist diaqnozu qoyulmu 230

xstd biopsiya il sadc 14 hqiqi kist akarlanmdr. Bu is

rentgenoloji mayin il radikulyar kist diaqnozunu vrnyin doru

olmadn gstrir.


lav A.

Endodontiyada ar v ikaytlr

Pulpa ars

Geri dnn pulpit (reversible pulpitis) zaman

isti,

soyuq

irin

kimi qcqlardan yaranan qsa mddtli(saniylrl) arlar olur.Analgetiklr

arn ks bilir.Arnn yerini myyn etmk tindir.

Geri dnmyn pulpit (Irreversible pulpitis) zaman is

istinin tsirindn iddtlnn,

zonquldayc,

kt

uzun mddt(dqiqlr) davam edn

ar olur.Arnn yerin myyn etmk geri dnn pulpit nisbtn

asandr.Analgetiklr he d hmi arn ks bilmir.

Periapikal periodontit zaman is

geclr yuxudan ayldc,

kt,

zonquldayc,

eynm zaman artan

ar olur.Pasient trfindn arnn yeri asan myyn edilir.Arksicilrl

arnn dayandrlmas tindir.

Arnn tipin,vaxtna v ba verm sbbin gr diaqnozu

Tipin gr:


Kskin ar Aa xm dentin kanallarn,

Kt ar Pulpada hiperemiyan,

Zonquldayc ar Geri dnmyn pulpiti,

Vaxtna gr:

Qsa mddtli(bir ne saniy) arlar Geri dnn pulpiti,bzn is 3-l

sinirin nevralgiyasn,

Uzun mddtli arlar Geri dnmyn pulpiti

Ba verm sbbin gr:

stidn Geri dnmyn pulpit reaksiya verr lakin soyuqdan yox.

Soyuqdan Geri dnn pulpit,aa xm dentin kanallar v atlar olan

mina reaksiya verir ancaq bunlar hm d istidn reaksiya ver bilr.

Tzyiqdn Periapikal absesi olan di reaksiya verr.Tzyiqin aradan

qalxmasna reaksiya vern did is atlam tac vardr.

irindn Geri dnn pulpit v aa xm dentin reaksiya verr.

*Arnn gnn hans vaxtnda ba vermsi d nmlidir.

Pulpit zaman ar sasn geclr artr.

Kliniki mayinlr

Gzl mayin:

Aq boluqlar,atlam tac,qrq restavrasiya,ilik v fistula yolunun olmas

akarlanr.

Zondla mayin:

Gzl mayinni dqiqldirmy kmk edir.

Perkussiya:

geri dnmyn pulpiti,

periapikal periodontiti


absesi

akar etmy kmk edr.Perkusiya hm vertikal hm d horizantal istiqamtd

aparlr.Cavab kontrol etmk n bu mayin salam did d aparlmaldr.


lav B.

Endodontiya sahsind faydal internet shiflri

Journal of Endodontics www.jendodon.com

British Endodontic Society-

www.britishendodonticsociety.org.uk

European Society of Endodontology- www.e-s-e.eu


lav qeydlr n-


-lav qeydlr n-

ENDODONTİYA. KLİNİKİ QEYDLƏR

Documents

Transcript of ENDODONTİYA. KLİNİKİ QEYDLƏR