ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร และผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบ

บหรในวยรนนอกระบบการศกษา

Factors Affecting Smoking Behavior in Adolescent and The

Effective Development Program of Cognitive Behavior Therapy

for Reducing Smoking Behavior in out of School Adolescent

พรรณปพร ลวโรจน

ดร.อรวรรณ คณสนอง

ผวจยรวมในชมชน คณเกสร ศรอทศ

ไดรบทนสนบสนนจาก ศนยวจยและจดการความรเพอควบคมการบรโภค

ยาสบ (ศจย)

ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

พ.ศ. 2559

สารบญ

หนา กตตกรรมประกาศ ก บทคดยอภาษาไทย ข บทคดยอภาษาองกฤษ ค บทท1 บทน า 1 หลกการและเหตผล 1

ค าถามการวจย 3 วตถประสงค 3 กรอบการศกษา 4 ขอบเขตการศกษา 6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 11 นยามศพทเฉพาะ 12 บทท2 แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ 13 ตอนท 1 แนวคดเกยวกบวยรนและเดกนอกระบบการศกษา 13 ตอนท 2 แนวคดเกยวกบบหรและงานวจยทเกยวของ 16 ตอนท 3 แนวคดเกยวกบการปรบความคดและพฤตกรรมและงานวจยท

เกยวของ 26

ตอนท 4 แนวคดเกยวกบลกษณะมงอนาคตและงานวจยทเกยวของ 35 บทท3 วธด าเนนการวจย 39 การศกษาระยะท 1 39 ประชากรและกลมตวอยาง 39 ตวแปรทใชในการศกษา 47 เครองมอทใชในการศกษา 47 การเกบรวบรวมขอมล 52 การวเคราะหขอมล 52 การศกษาระยะท 2 52 ตอนท 1 การพฒนาโปรแกรมเพอลดการดมเครองดมแอลกอฮอล

52

สารบญ (ตอ) บทท หนา ตอนท 2 การศกษาผลโปรแกรมลดการดมเครองดมแอลกอฮอล 54

ประชากรและกลมตวอยาง 55 ตวแปรทใชในการศกษา 56 เครองมอทใชในการศกษา 56 แบบแผนการทดลอง 56 วธการด าเนนการทดลอง 57 การเกบรวบรวมขอมล 58 การวเคราะหขอมล 58 บทท4 ผลการวเคราะหขอมล 60

ระยะท 1 ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหร 60

ระยะท 2 ผลการพฒนาโปรแกรมเพอเลกสบบหร ในวยรน 77

บทท5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ 95

สรปผลการศกษา 95 อภปรายผลการศกษา 102

ขอเสนอแนะ 109

บรรณานกรม 110

ภาคผนวก 116

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1.1 ขอบเขตการศกษา 5 3.1 จ านวนชมชนในเขตกรงเทพมหานครฯ 40 3.2 จ านวนชมชนเมองและชมชนแออดในเขตคลองสาน กรงเทพมหานครฯ 42 3.3 จ านวนชมชนแออดในเขตคลองสาน 45

3.4 แบบประเมนการตดบหร 48 3.5 ตวอยางการพจารณาความสอดคลองของแบบสอบถาม 51 3.6 แบบแผนการทดลองแบบสองกลม วดกอนและหลงการทดลอง 57

4.1.1 จ านวนและรอยละขอมลทวไปของกลมตวอยาง 61 4.1.2 ขอมลพฤตกรรมการสบบหร 64 4.1.3 ขอมลการประเมนการตดบหรของกลมตวอยางทสบบหร 67 4.1.4 อทธพลจากบคคลอนทสงผลตอการสบบหร 68 4.1.5 ขอมลอทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหร 69 4.1.6 การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา 71 4.1.7 ยอมรบคานยมการสบบหร 72 4.1.8 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรในสมการวเคราะหถดถอย

พหคณเพอการศกษาปจจยทมอทธพลกบการสบบหร 76

4.1.9 สรปผลการวเคราะหถดถอยพหคณเพอการศกษาการสบบหร 77 4.2.1 จ านวนและรอยละขอมลทวไปของกลมตวอยาง 78 4.2.2 ขอมลพฤตกรรมการสบบหร 82 4.2.3 ขอมลแบบทดสอบการตดบหร 85 4.2.4 เปรยบเทยบจ านวน รอยละ การสบบหรในกลมทดลอง และกลมควบคม

ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการการทดลองและระยะตดตามผล 88

4.2.5.1 เปรยบเทยบการสบบหรในกลมทดลองและกลมควบคม ภายในกลมและระหวางกลม

89

4.2.5.2 เปรยบเทยบการสบบหรในกลมทดลองและกลมควบคม ภายในกลมและระหวางกลม

89

4.2.5.3 เปรยบเทยบการสบบหรระหวางกลมทดลองและกลมควบคมกอนการทดลอง

90

4.2.5.4 เปรยบเทยบการสบบหรระหวางกลมทดลองและกลมควบคมหลงการทดลอง

90

ตารางท หนา 4.2.5.5 เปรยบเทยบการสบบหรระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ระยะ

ตดตามผล 91

4.2.6 ลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคม 91 4.2.7.1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต 93 4.2.7.2 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต ในกลมควบคม กอนและ

หลงการทดลอง 93

4.2.7.3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคมกอนการทดลอง

94

4.2.7.4 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคมหลงการทดลอง

94

4.2.7.5 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ระยะตดตามผล

95

สารบญภาพ

ตารางท หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย 5 2 รปแบบของกระบวนการคด 28 3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยการสบบหร ในกลมทดลองและกลมควบคม ใน

ระยะกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผล 87

4 คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองและกลมควบคม ในระยะกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผล

92

ค

Abstract

The study on Factors Affecting Smoking Behavior in Adolescent and The Effective

Development Program of Cognitive Behavior Therapy for Reducing Smoking Behavior in out

of School Adolescent, which is a mixed Methodology that contain: Quantitative,

Developmental and Experimental Research; in order to investigate the relations between

factors affecting smoking behaviors and smoking behaviors, to develop programs to reduce

smoking behaviors by applying factors from the early stages of the study to develop the

program to reduce smoking behaviors, to study the results of the program to reduce

smoking behaviors from the samples after joining the program. The research tools are the

questionnaire and the development program to reduce smoking behaviors. The

questionnaires are collected by the total number of 600 in out of school adolescent. The

experimental research is derived from the FTND questionnaires (Scollo and Winstanley,

2008). It scores between 4-5 which is indicated the risk of smoking behavior in the total

number of 34 drinkers. 20 persons are selected as a sampling group which is divided into 2

groups, 10 persons each. The first-10-persons group is called the controlled group and the

second-10-person group is called the voluntary group. Both groups will have to attend the

activities provided and observed the pre-test, post-test and follow-up tests. For the data

collected by experimental research gathers from the sample groups who attended the

program by 8 interviewees. The data is analyzed by statistical analysis: elementary statistics,

Multiple Regression Analysis , Paired Samples-t-test and Independent Samples-t-test.

Research findings, Quantitative research, the factors family relationship have the relations

to smoking behaviors were statistically significant at the 0.05. Therefore, these variables

would be taken to develop the program in phase 2 of the study. Developmental research,

in order to reduce smoking behaviors was the application of family relationship factors that

were related to smoking behaviors combined with the cognitive behavior therapy of Beck

(1967) and future orientation which comprised 3 steps, 8 group activities, 8 times, 06-06

minutes for each, once a week and continuously for 06 weeks. The quality of instrument was

ค

examined and brought to trial (Try Out) before use as noted in instrument design.

Experimental Research, This was the assessment of smoking behaviors and future

orientation in the pre-test, post-test, and follow-up test both within and between the

groups, the experimental group and the controlled group. As a result from the experiment, it

revealed that after the samples in experimental group attended the program to reduce

smoking behaviors, the quantity of smoking behaviors has more decreased than those in the

controlled group and their future orientation has also been higher. Thus, the program to

reduce smoking behaviors that the researcher has created can actually decrease smoking

behaviors.

Keywords: smoking behaviors, future orientation

ก

กตตกรรมประกาศ

การศกษาวจย เรอง ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร และผลการพฒนาโปรแกรมการ

ปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหรในวยรนนอกระบบการศกษา ในรายงานวจยฉบบนส าเรจ

สมบรณลลวงไดดวยด โดยการสนบสนนงบประมาณจาก จาก ศนยวจยและจดการความรเพอควบคมการ

บรโภคยาสบ (ศจย.) ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ประจ าป 2557-2559 และ

ขอขอบพระคณผน าชมชนและเยาวชนในชมชนแออดเขตคลองสาน ทใหความรวมมอในการเกบรวบรวม

ขอมล อนเปนประโยชนในการท าการศกษาครงน ขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.อ าไพรตน อกษร

พรหม ผชวยศาสตราจารย ดร.ภชงค เสนานช และ ดร.บงอร ศรสญญาลกษณ ทชวยกรณาตรวจสอบคณภาพ

เครองมอใหมประสทธภาพมากยงขน ขอขอบพระคณ อาจารยกฤษตวรรณ สาหราย และคณเกสร ศรอทศ

ทชวยสนบสนนการเกบขอมล วเคราะหขอมลและแปรผลขอมล และด าเนนการกจกรรมกลม จนงานวจยส าเรจ

ลลวงไปไดอยางสมบรณ ผวจยรสกซาบซงในความกรณาของทานทงหลายเหลานเปนอยางยง จง

ขอขอบพระคณอยางสง ไวในโอกาศน ขอขอบพระคณมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต และคณะสงคม

สงเคราะหศาสตรและสวสดการสงคม ทใหโอกาสและสนบสนนสงอ านวยความสะดวกตางๆ และขอขอบคณ

ทกทานทมไดกลาวนามทมสวนเกยวของในความส าเรจครงน

ผวจย

ข

บทคดยอ การศกษาเรอง การพฒนาโปรแกรมเพอลดการดมเครองดมแอลกอฮอล ในวยรนอาชวศกษา จงหวด

สมทรปราการ เปนการวจยแบบผสาน (Mixed Methodology) ทมทงการวจยเชงปรมาณ การวจยเชงพฒนาและการวจยเชงทดลอง เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยทมผลตอการสบบหรกบพฤตกรรมการสบบหร การพฒนาโปรแกรมลดการสบบหร โดยการน าปจจยความสมพนธในครอบครว ทไดจากการศกษาในระยะแรก น ามาพฒนาโปรแกรมเพอลดพฤตกรรมการสบบหร ศกษาผลของโปรแกรมเพอลดพฤตกรรมการสบบหร จากกลมตวอยางหลงทผานการเขารวมโปรแกรมแลว เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถาม และโปรแกรมลดการสบบหร ในสวนของการวจยเชงปรมาณ ไดเกบรวบรวมขอมล จากกลมตวอยางวยรนนอกระบบการศกษา ดวยแบบสอบถาม จ านวนทงหมด 600 คน สวนการวจยเชงทดลอง กลมตวอยางไดมาจากการคดเลอกจากแบบสอบถาม FTND questionnaires (Scollo and Winstanley, 2008) ทมระดบคะแนนระหวาง 4-5 ทแสดงวาเปนผทมพฤตกรรมการสบแบบเสยง จ านวน 34 คน และคดเลอกเขามาเปนกลมทดลองและกลมควบคมจ านวน 20 คน และใหกลมตวอยางสมครใจเปนกลมทดลอง จ านวน 10 คน และกลมควบคมจ านวน 10 คน โดยมการทดสอบกอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผลการทดลอง สวนการวจยเชงทดลอง และท าการวเคราะหขอมล ดวยสถตพนฐานและสถต Chi-square ,Paired Samples-t-test และ Independent Samples-t-test ไดผลการศกษาดงน การวจยเชงปรมาณ พบวา ปจจยความสมพนธในครอบครวมความสมพนธกบการสบบหร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ดงนนจงน าตวแปรน ไปพฒนาโปรแกรมในการศกษาในระยะท 2 ตอไป การวจยเชงพฒนา ดวยการน าปจจยความสมพนธทางครอบครวท มความสมพนธกบการสบบหร และใชกระบวนการปรบความคด (Cognitive Behavior Therapy) ของ Beck (1967) และลกษณะมงอนาคตมารวมพฒนมโปรแกรม ไดโปรแกรม ม 3 ขนตอน 8 กจกรรม จ านวน 8 ครงๆละ 60-90 นาท สปดาหละ 1 ครง รวม 8 สปดาห มการทดลองตรวจสอบคณภาพเครองมอกอนน าไปใช ดงทไดกลาวไวในการสรางเครองมอ การวจยเชงทดลอง เปนการประเมนพฤตกรรมการสบบหรและความฉลาดทางอารมณ ในระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลอง และระยะตดตามผล ทงในกลมและระหวางกลมกลมทดลองและกลมควบคม สรปผลจากการทดลอง พบวา กลมทดลองเมอเขาโปรแกรมลดการสบบหรแลว มปรมาณการสบลดลงกวากลมควบคม และมลกษณะมงอนาคตสงกวากลมควบคม ฉะนนโปรแกรมลดการการสบบหร ทผวจยไดสรางขนมานสามารถลดการบหรได

ค าส าคญ: พฤตกรรมการสบบหร, ลกษณะมงอนาคต

บทท 1 บทน า

ความส าคญและทมาของปญหา (Background and Significance of the Study) บหรเปนสารเสพตดชนดหนงทใชกนอยางแพรหลายทวโลก องคการอนามยโลกไดจดใหบหรเปนสาร

เสพตดชนดหนง ทมสารประกอบตางๆ อยประมาณ 4,000 ชนด แตอยางไรกตามยงมคนสบบหรประมาณ 11,000 ลานคน หรอ 1 ใน 3 ของประชากรโลกทงหมด จงท าใหมผเสยชวตจากการสบบหรปละประมาณ 5 ลานคน และคาดวาจะสงเพมขน 10 ลานคนตอปภายในป ค.ศ. 2030 และอาย 15 ปขนไปมประมาณ 1.8 พนลานคน ทมพฤตกรรมการสบบหร (World Health organization : WHO, 2013) แมกระทงในสหรฐอเมรกากยงคงสบบหรกนอย และมคาใชจายในการดแลสขภาพในแตละปประมาณ หมนกวาลานบาท (Center for Disease Control and Prevention [CDC], 2015)

ส าหรบประเทศไทย กลมอาย 15 ปขนไปมจ านวนทงหมด 54.8 ลานคน เปนผสบบหร 11.4 ลานคน คดเปนรอยละ 20.7 ในป พ.ศ. 2557 เพมขนจากในป พ.ศ. 2556 ทพบรอยละ 19.9 ในกลมเยาวชนอาย 15-24 ปเรมสบบหรเมออาย 15.6 ป ลดลงกวาในป พ.ศ. 2550 ทเรมสบเมออาย 16.8 ป ชใหเหนวานกสบหนาใหมมอายนอยลง (ส านกงานสถตแหงชาต, 2558, หนา 2-4) ท าใหตองสญเสยคาใชจายจากผลกระทบของบหรอยางมากมาย ทมอนตรายทงผสบและผอยขางเคยงอกดวย และบหรยงเปนสารเสพตดดานแรก ทเปนปจจยเสยงน าไปสการตดสารเสพตดชนดอนๆทรายแรงตอไป (ประภาพรรณ เอยมอนนต, 2556) แตอยางไรกตามการสบบหรกยงพบวามการสบทเพมขนๆ ทกป เมอเปรยบเทยบจากป พ.ศ. 2556 กบป พ.ศ. 2557 มอตราการสบทเพมขนรอยละ 0.8 ทงในชายและหญง แตการสบของเพศชายมากกวาเพศหญง (ส านกงานสถตแหงชาต, 2558, หนา 2) โดยอายเฉลยทเรมสบบหรครงแรกลดลงจากป พ.ศ. 2550 อาย 16.8 ป เปนอาย 15.6 ป ในป พ.ศ. 2557 โดยเฉพาะกลมเยาวชน (15-24 ป) จะมอายเฉลยทเรมสบครงแรกลดลงคอนขางมากกวากลมอนๆ (ส านกงานสถตแหงชาต, 2558, หนา 4) และจากผลการศกษาทผานมา พบวา ผทมการศกษานอยจะสบบหรมาก โดยผทส าเรจการศกษาในระดบกอนประถมศกษาและประถมศกษา จะสบบหรมากกวาผทจบการศกษาระดบมธยมศกษาและอดมศกษา และท าใหกลมวยรนนเขาสกลมอาชพทเสยงตอการสบบหรมากทสด เชน อาชพคนงานรบจาง ในกลมนจะมอตราการสบบหรมากทสด รอยละ 84 โดยเรมสบบหรครงแรกเฉลยอาย 18.4 ป มการสบบหรเฉลยประมาณ 10.4 มวนตอวน มจ านวน 1 ใน 4 ทมการสบบหรมากกวา 10 มวนตอวนละขนไป (อภนนท ปญญานภาพ, 2549).

ส าหรบวยรนแลวการสบบหรจะเปนความเสยงอยางมาก ตอการตดสารเสพตดชนดอนๆตามมา เชน วยรนทตดเหลาเรมตนสบบหรกอนพบได รอยละ 62 วยรนทตดฝนและกญชาเรมตนสบบหรกอนพบได รอยละ 72 วยรนทตดโคเคนและเฮโรอนเรมตนสบบหรกอนพบได รอยละ 95 โดยสาเหตของการสบบหรมหลายสาเหตตงแตปจจยภายในของบคคลและปจจยภายนอกทเรงเราใหสบ ถาหากวยรนไมเสพบหรไดจนถงอาย 25 ป โอกาสทเขาจะกลายเปนผสบบหรจะลดนอยลง (ของส านกงานสถตแหงชาต, 2547) ประกอบกบวยรนม

2

คานยมการสบบหรเปนสงทนาทดลอง สบแลวดเทห สงคมยอมรบและสบกนอยางแพรหลายทงครอบครว เพอนหรอบคคลทสงคมชนชอบ จงมความคดความเชอวาการสบบหรเปนบรรทดฐานทางสงคม (Aggarwal, 2014, p. 46)

ส าหรบสถานการณการสบบหรในวยรนนอกระบบโรงเรยน ในชมชนแออดยงเปนกลมวยรนทนาเปนหวง เพราะเปนผทมการศกษานอย ขาดความร อยในสงคมทแวดลอมไปดวยสงเสพตดชนดตางๆ ท าใหวยรนในชมชนแออดมการสบบหรเปนประจ ามากกวา กลมทพกอาศยในชมชนทวๆ ไป (นายสมภพ สนทวงศ ณ อยธยา, 2550) เพราะชมชนแออดตามความเปนจรงแลว เปนพนททเปนสงคมไรระเบยบ กลาวคอ เปนชมชนทมลกษณะบรรทดฐานทางสงคม ทไมสามารถทควบคมดแลคนภายในสงคมได สภาพสงคมเชนนจะเออใหมการกระท าความผดทงายมากขน (Shaw and McKay, 1969; Wilson, 1987, 1996) และสภาพบรเวณชมชนทไรระเบยบย าแย จะยงท าใหเกดการรวมตว กนเปนกลมเปนแกงมากกวาบรเวณชมชนทมการจดระเบยบ ชมชนยงประสบปญหาทางเศรษฐกจมากกวาชมชนอนๆ จงเปนผลใหคนในชมชนมความเครยด รวมทงผลกระทบจากความสมพนธของครอบครวและโรงเรยน ท าใหเดกและเยาวชนในชมชนเกดการเรยนรพฤตกรรมจากกลมเพอนมากกวาจากผปกครอง โดยเฉพาะพฤตกรรมทผดๆ (Bursik and Grasmik, 1993; Anderson, 1991 and Anderson, 991) โดยจะเขาไปรวมกลมกนกบเพอนๆ ทมพฤตกรรมเบยงเบนและใชความรนแรง จนกระทงท าใหเดกและเยาวชนเหลานน จะซมซบและยอมรบพฤตกรรมเหลานงายยงขน

ถงแมจะมมาตรการการลดการสบบหรกนอยางแพรหลายในหลายๆ รปแบบ ทงเปนการก าหนดประชาคมโลก ใหมวนงดสบบหรโลกของ WHO (World Health Organization) อกทงไดก าหนดกฎหมายบงคบใชในพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ ตงแตป พ.ศ. 2535 เปนตนมา หรอการหามขายบหรใหกบเดกอายต ากวา 18 ป หากผใดฝาฝนมโทษจาคก 1 เดอน หรอปรบไมเกน 2,000 บาท รวมทงการหามขายสนคาอนและแถมบหร หรอขายบหรและแถมสนคาอน หามโฆษณาทงทางตรงและทางออม ใหสถานประกอบการและสถานทสาธารณะเปนเขตปลอดบหร (ส านกควบคมการบรโภคยาสบ, 2554) และพระราชบญญตคมครองสขภาพของผไมสบบหร พ.ศ.2535 โดยก าหนดสถานทสาธารณะปลอดบหรและขยายพนทมากขน จนกระทงมประกาศจากกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2550 ก าหนดสถานทสาธารณะมการคมครองสขภาพของผไมสบบหรและก าหนดสวนใดสวนหนงใหเปนเขตสบบหร (ศนยวจยและการจดการความรเพอการควบคมยาสบ, 2551) การไมใหโฆษณา ณ จดขาย การออกก าลงกายอยางหนกเมอรสกอยากสบบหร (Harper et al., 2012) รวมทงมาตรการการใชยาบ าบดและทางจตบ าบดในหลายรปแบบตางๆ มาเปนระยะเวลานาน

ปรากฏวาไมสงผลใหผสบบหรมจ านวนลดนอยลงไปได กลบมผทเปนนกสบหนาใหมเกดเพมขนอยางตอเนองและอายการสบครงแรกกจะนอยลงทกท เพราะเนองจากมาตราทผานมา เปนมาตรการในการปรบพฤตกรรมและการใหความรเพยงอยางเดยว จงไมสามารถจดการปญหาใหสอดคลองกบปญหาการสบบหรของวยรนได เพราะการสบบหรของวยรนมหลายปจจย ดงน 1) ทศนคตตอการสบบหร เชน สบบหรท าใหทนสมย นาสนใจ มความมนใจ ลดความประหมา ความมนใจในการเขาสงคม คดออก มความรสกด สมาธในการท างาน ใจสงบมากขน ไมเหนอย แกเหงา คลายความเครยด กระตนใหอยากรบประทานอาหาร จตใจคกคกมความ

3

กลาและเปนการหาความสขใหกบตนเองอกรปแบบหนง 2) บรรทดฐานการยอมรบการสบบหรของเดก บดามารดายอมรบการสบของคณ และคนสวนใหญในสงคมยอมรบการสบของเดก 3) ปญหาความสมพนธในครอบครว เชน ตางคนตางอย เมอเจบปวยจะไมดแลกน ไมคอยมกจกรรมรวมกน ปรกษาใครในบานไมได รบประทานอาหารรวมกนนอยและไมคอยปฏสมพนธกน 4) อทธพลจากสอโฆษณา เชน สญลกษณของบหรตามปายโฆษณา ในภาพยนตร โทรทศน อนเตอรเนต หนงสอพมพหรอวารสาร จากสอรอบๆชมชน มแพรหลายทวๆไปและมวางขายอยางเหนไดชด 5) การยอมรบจากสงคม เชน มความรสกเปนผใหญ มความสมพนธกบเพอนมากขนและถกยอมรบจากเพอน เปนทนาสนใจตอเพอน นาสนใจตอเพศตรงขาม เลยบแบบบคคลในครอบครว เปนแฟชนตามกลมเพอน คนในสงคมเขากสบกนเปนเรองธรรมดา 6. ความรเกยวกบการสบบหร เชน การสบบหรท าใหไมดตอรางกาย ตอระบบทางเดนหายใจ โรคหวใจ การเจรญเตบโตชา ไมมความยากอาหาร ท าลายสขภาพตนเองและคนรอบขาง เปนมะเรง แกเรว สมรรถภาพทางเพศเสอมและมผลระยะยาวตอสขภาพ เหตการณนเกดจากไดรบจากประสบการณในอดตทผานมา ท าใหวยรนจดจ าในกระบวนการคด ในทสดเปนความคดอตโนมต ทฝงลกใน (Core Believe) เมอมสงกระตนเกดขน จงพรอมทจะแสดงพฤตกรรมออกมาอยางอตโนมตโดยขาดการพจารณาไตรตรอง (Beck, 1993, p. 133)

ดงนนเพอเปนการแกไขปญหาการสบบหรของวยรน ใหตรงกบประเดนปญหาทท าใหไมกลบไปสบซ าไดอก ผวจยจงศกษาปจจยทแทจรงอะไรทสมพนธกบการสบบหรของวยรนนอกระบบ และน าปจจยตางๆนน มาสรางโปรแกรม โดยใชแนวคดการปรบความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavioral Therapy; CBT) ของ Beck (1967) มาเปนพนฐานในการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดพฤตกรรมการสบบหรในวยรน ทสบแบบเสยงในชมชนแออด ทเปนแนวคดทไดรบความนยมอยางมากทวโลก และปจจบนนกยงคงใชอย แตกไมสามารถจดการปญหาไดอยางแทจรง เพราะแกไขปญหาไมสอดคลองกบประเดนของปญหา และศกษาผลการใชโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดพฤตกรรมการสบบหรในวยรน ดวยการวจยเชงทดลอง

ค าถามการวจย (Question of the Study) ปจจยดานทศนคต ปจจยทศนคตตอการสบบหร ดานสอโฆษณา ปญหาความสมพนธในครอบครว

การยอมรบจากสงคมและความรเกยวกบการสบบหร ปจจยใดปจจยหนงนาจะมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร ของวยรนนอกระบบการศกษา และโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดพฤตกรรมการสบบหรในวยรน สามารถลดพฤตกรรมการสบบหรไดอยางมประสทธภาพ

วตถประสงคการวจย (Objectives of the Study) การศกษาครงน มการศกษาแบงเปน 2 ระยะ ตามวตถประสงคของการศกษาดงตอไปน

การศกษาระยะแรก 1. เพอศกษาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร ของวยรนนอกระบบการศกษา ในชมชน

แออดกรงเทพมหานคร

4

การศกษาระยะทสอง 2. เพอพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดพฤตกรรมการสบบหร โดยน าปจจยท

มความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร มาใชในการพฒนาโปรแกรม (ทไดจากการศกษาในขอท 1) การศกษาระยะทสอง

3. เพอศกษาผลโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดพฤตกรรมการสบบหร 3.1 เปรยบเทยบปรมาณการสบบหร ภายในกลมทดลองและกลมควบคม กอน

ทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผลใน 1 เดอนหลงสนสดโปรแกรม 3.2 เปรยบเทยบปรมาณการสบบหร ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม กอนการทดลอง

หลงการทดลองและระยะการตดตามใน 1 เดอนหลงสนสดโปรแกรม 3.3 เปรยบเทยบ ภายในกลมทดลองและกลมควบคม กอน

ทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผลใน 1 เดอนหลงสนสดโปรแกรม 3.4 เปรยบเทยบระดบลกษณะมงอนาคต ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม กอน

การทดลอง หลงการทดลองและระยะการตดตามใน 1 เดอนหลงสนสดโปรแกรม กรอบแนวคดการวจย (Conceptual Framework)

จากการทบทวนงานวจยทผานมา พบวา ปจจยการสบบหรของวยรนมาจากการปจจยในหลายๆดาน เชน ดานทศนคตเกยวกบการสบบหร ปจจยดานโฆษณายาสบ ปจจยดานอทธพลจากคนอนทสบและบรรทดฐานทางสงคม ทท าใหเกดการซมซบเขาสระบบความคด ความเชอทน าไปสการมพฤตกรรมการสบบหรของวยรน ฉะนน การจะปรบพฤตกรรมการสบบหรของวยรนไดดทสด คอ ตองไปปรบทระบบความความคดและพฤตกรรมตามแนวคดของเบค (Beck, 1976) จะเปนวธการทสามารถลดพฤตกรรมการสบบหรได ตามภาพดงน

5

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย

1. Smoking among influential others and perceived smoking norms 1.1 Best friend smoking 1.2 Problem Family (Relationship, perceived smoking family) 1.3 Neighborhood or community context 1.4 Social and Family Nom

2. Influence from tobacco advertisement (Biener L,Siegel MB. 2001 pp.201–212.) 2.1 Exposure to pro-tobacco media in general 2.2 Billboards 2.3 Cinema, TV programs, newspapers, magazines 2.4 Exposure to pro-tobacco media around

community 2.5 Spread of The cigarettes

3. Attitudes toward smoking (Montano DE, Kasprzyk D., 2002 pp. 67–98.) 3.1 Psychological - Interesting - Increasing self confidence - Enhancing thinking - Feeling good - Calming 3.2 Social - Looking cool - Looking mature - Enhancing interpersonal reaction - Attractive to friends - Attractive to opposite sex - Female smokers fashionable 3.3 Physical (The knowledge of cigarette harm) - Not good for health - Harming respiratory system - Dying from heart disease - Growing slower - Suppressing appetite

Smoking Behavior

Factors

Correlation

Smoking

Behavior

Program of

Cognitive Behavior

Therapy on

Smoking Behavior

The Effective

Program of

Cognitive Behavior

Therapy on

Smoking Behavior

6

ขอบเขตการวจย (Scope of the Study) การศกษาวจยครงน ประกอบดวย 2 ระยะ การศกษาระยะแรก เปนวจยเชงปรมาณ (Quantitative research) มวตถประสงคเพอศกษาปจจย

ทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร ของวยรนนอกระบบ ในชมชนแออดกรงเทพมหานคร ขอบเขตเนอหา มรายละเอยดดงน ตวแปรตน ปจจยตอพฤตกรรมการสบบหร ประกอบดวย 3 ปจจย ดงตารางท 1 ตอไปน ตวแปรตาม พฤตกรรมการสบบหร

ตารางท 1.1 ขอบเขตเนอหา

ปจจยท ปจจยตอพฤตกรรมการสบบหร

1. Smoking among influential others and perceived smoking norms (U.S. Department of Health and Human Services, 1994, Crowder and Teachman 2004, Shaw and McKay, 1969) 1.1 Best friend smoking 1.2 Problem Family (Relationship, perceived smoking family) 1.3 Neighborhood or community context 1.4 Social and Family Nom

1.1 มเพอนสนททสบ 1.2 ปญหาครอบครว

1.3 ชมชนไมเหมาะสม 1.4บรรทดฐานของชมชน

2.

Influence from tobacco advertisement (Biener L,Siegel MB2001:201–12.) 2.1 Exposure to pro-tobacco media in general 2.2 Billboards 2.3 Cinema, TV programs, newspapers, magazines 2.4 Exposure to pro-tobacco media around community 2.5 2.5 Spread of The cigarettes

2.1 จากสอโฆษณาทวไป

2.2 จากบอรดโฆษณา 2.3 จากหนง, โทรทศนฯหนงสอพมพ, วารสาร 2.4 จากสอรอบๆชมชน 2.5 สถานทจ าหนายบหรทวๆไป

3. Attitudes toward smoking (Montano DE, Kasprzyk D., 2002:67–98.) 3.1 Psychological

3.1.1 ความสนใจ

7

ปจจยท ปจจยตอพฤตกรรมการสบบหร

3.1.1 Interesting 3.1.2 Increasing self confidence 3.1.3 Enhancing thinking 3.1.4 Feeling good 3.1.5 Calming 3.2 Social 3.2.1 Looking cool 3.2.2 Looking mature 3.2.3 Enhancing interpersonal reaction 3.2.4 Attractive to friends 3.2.5 Attractive to opposite sex 3.2.6 Female smokers fashionable 3.3 Physical (The knowledge of cigarette harm) 3.3.1 Not good for health 3.3.2 Harming respiratory system 3.3.3 Dying from heart disease 3.3.4 Growing slower 3.3.5 Suppressing appetite

3.1.2 เพมความมนใจในตนเอง 3.1.3 คดออก 3.1.4 ความรสกด 3.1.5 อารมณเยอกเยน 3.2.1 ดเท ดด 3.2.2 ดเปนผใหญ 3.2.3 มปฏสมพนธกนดขน 3.2.4 เปนทนาสนใจตอ 3.2.5 เพอนดงดดเพศตรงขาม 3.2.6 สบเปนแฟชน 3.3.1 ไมดตอสขภาพ 3.3.2 อนตรายกบระบบ 3.3.3 หายใจสาเหตตาย 3.3.4 ดวยโรคหวใจการ 3.3.5 เจรญเตบโตชา 3.3.5 ระงบความยากอาหาร

ขอบเขตประชากรและกลมตวอยาง (Sampling Frame) ประชากรและกลมตวอยาง (Population and Sample of the Study) จ านวน หรอขนาดของ

ตวอยางทใชในการศกษา และวธการสมตวอยาง ในการวจยครงแรกจะเปนการวจยเชงปรมาณ จะใชวธการคดเลอกประชากรและกลมตวอยาง ดงน

1. ประชากรทใชในการศกษา ไดแก วยรนทงเพศชายและหญงอาย 15-19 ป ในชมชนแออดเขตคลองสาน กรงเทพมหานคร เนองจากพจารณาวากรงเทพมหานคร เปนจงหวดทมชมชนแออดอยจ านวนมาก โดยเฉพาะชมชนเขตคลองสานเปนชมชนทมขนาดใหญ มความหลากหลายทางวฒนธรรมและมปญหาทสลบซบซอน ทท าใหสามารถคดเลอกกลมตวอยางทจะศกษาไดตามเกณฑทก าหนดไวได และสงส าคญยงไมมใครศกษาเกยวกบวยรนนอกระบบการศกษาในรปแบบใดๆทงสน จงด าเนนการคดเลอกชมชนในเขตน โดยชมชนแออดเขตคลองสาน กรงเทพมหานคร มจ านวนชมชนทงหมด 44 ชมชน เปนชมชนแออดจ านวน 34 ชมชนและเปนชมชนเมอง 10 ชมชน จงด าเนนการคดเลอกชมชนทมประชากรอาศยในแตละชมชนมากกวา

8

2,000 คนขนไป จงไดชมชนแออดจ านวน 5 ชมชน คอ ชมชนซอยวนาวรรณ ชมชนคลองตนไทร ชมชนหลงตลาดเจรญนคร ชมชนซอยวฒนาและชมชนซอยชางนาค-สะพานยาว รวมประชากรทงหมดจ านวน 11,238 คน เปนประชากรทใชในการวจยครงน

2. กลมตวอยางทใชในการศกษา ในการศกษาครงนมการก าหนดขนาดกลมตวอยาง โดยใชสตร Toro Yamane, 1973 ไดขนาดกลมตวอยาง (sample size) ทใชในการศกษา จ านวน 387 คน แตการศกษานเพมกลมตวอยางเปนจ านวน 600 คน เพอทจะคนหากลมวยรนทสบบหร ทอยนอกระบบการศกษา โดยใชวธการสมเลอกกลมวยรนอาย 15-19 ป และสมเลอกแบบเปนระบบ (Systematic sampling) ตามสดสวนของประชากรแตละชมชน จนกวาจะครบจ านวนตามทก าหนด

การศกษาระยะทสอง ในการวจยครงทสอง เปนการวจยเชงทดลอง (Experimental research) โดยน าปจจยทม

ความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร จากการวจยในระยะทหนง มาพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม โดยมวตถประสงคเพอลดหรอเลกพฤตกรรมการสบบหร โดยใชแนวคดการปรบความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavior Theory) ของ อารอน ทเบค (Arron T Beck, 1976) มาเปนกรอบในการศกษา ในกลมตวอยางวยรนนอกระบบโรงเรยน ทอาศยในชมชนแออดกรงเทพมหานคร การพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม ผวจยไดน าทฤษฎการปรบความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavior Theory) มาประยกตใชในการสรางกจกรรมในการลดพฤตกรรตอการสบบหร โดยแนวคดนไดอธบายไวดงน

การปรบความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavior Therapy) มการพฒนามาจาก กลมจตวเคราะหการเรยนร มการพฒนาเทคนคการด าเนนงานขนมาอยางตอเนอง และมความแตกตางกนกนไปขนอยกบพนฐานความรเดมของในแตละกลม จงท าใหมเทคนคออกมาหลากหลายรปแบบ แตทกกลมมแนวคดพนฐานเหมอนกนคอ ตวแปรทางความคดมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคล ฉะนน การสบบหร ทเกดขนได เพราะบคคลมความคดไมถกตองเปนจรง ไมสมเหตสมผล เชน สบบหรแลวท าใหมความมนใจมากขน ดเทห แสดงความเปนผใหญ เหลานเปนสงสะทอนใหเหนแงมมความคดความเชอของผสบบหร ดงนนวธการทจะปรบพฤตกรรมการสบบหรไดดทสด คอ การใหความส าคญของการปรบความความคดและความเชอทไมเหมาะสมหรอถกตองเปนจรงนน เชน การสบบหรมผลเสยมากกวาผลด กบตนเอง ครอบครวและสงคม รวมทงมสงกระตนหลายอยางทท าใหตองสบบหร คอ อทธพลจากสอ สภาวะแวดลอมทมผทสบบหร เพอใหรเทาทนและไมหลงไปกบสงกระตนเหลานน ฉะนนการปรบความคดและพฤตกรรม จะเปนวธการทสามารถลดพฤตกรรมการสบบหรได ดวยการปรบกระบวนการคดและเสรมสรางความคดใหมทเหมาะสมเปนจรง ทเปนแรงเสรม ใหกระท าในทางทดตอตนเองและครอบครว ดวยการพฒนาการมงถงเปาหมายในชวต เพอเปนแรงบนดาลใจกระท าแตสงดๆ มอนาคตทด ในทสดตดสนใจเลกสบบหรหรอสารเสพตดได

ดงนนในการศกษาครงน จงไดน าเทคนคการปรบความคดและพฤตกรรม รวมกบการใสความคดใหมๆ ทแตกตางจากความคดเดมๆ เชน การสรางสรรคแรงบนดาลใจใหกระท าแตสงดๆ ในตนเอง มงทเปาหมายในอนาคต ทน ามาใชในการสรางกจกรรมเพอใหเกดความคดใหม กจกรรมตองใหสอดคลองกบกลมเปาหมายและ

9

ประเดนปญหามากทสด คอ การวเคราะหขอดขอเสยของการสบบหร (A-D analysis) การปรบเปลยนโครงสรางทางความคด (Cognitive Restructuring) การปรบเปลยนภาษา (Changing One’s Language) การพดแบบโซเคตด (Socratic Dialogue) การใชค าพดใหม (Starting a New Internal Dialogue) การจนตนาการ (Visual imaginary) บทบาทสมมต (Role Playing) ตวแบบ (Modeling) ทไดจากการท ากจกรรมกลมและผทผานพนจากการสบบหรไดส าเรจและผทประสบผลส าเรจในชวต การใชอารมณขน (Use of Humor) ดวยวธรองเพลง การดวดทศน การฝกทกษะ (Skill Training) และเทคนคการมอบหมายงานใหท า (Homework Assignment)

จากการศกษาคนควาจะพบวา มเทคนควธการของการปรบพฤตกรรมและความคดทหลากหลาย และไดถกน ามาใชในกลมเปาหมายทหลากหลาย แตการน าไปใชยงขาดวธการทน าไปประยกตใช กบกลมตางๆ และในบางสวนยงมการน าไปใชนอยหรอไมม เชน การบ าบดโดยการเปลยนโครงสรางทางความคด ในกลมวยรนนอกระบบการศกษาทมพฤตกรรมการสบบหร (smoking behavior) ส าหรบในประเทศไทย กยงไมพบ การน าเทคนคนมาใชในกลมวยรนนอกระบบการศกษาทมพฤตกรรมการสบบหรแบบเสยงเชนกน ส าหรบการด าเนนกจกรรมทผานมาเปนการด าเนนการแบบใหความรในเชงปองกนปญหาการสบบหร ในวยรนทอยในระบบการศกษาเปนสวนใหญ ฉะนนการศกษาน จงน าแนวคดการปรบความคดและพฤตกรรมมาประยกตใช โดยใชเทคนคการปรบความคดและพฤตกรรม ทยงไมไดถกน ามาใชกบวยรนนอกระบบการศกษาในชมชน ทใชรวมกบวธการใชเทคนคมงอนาคต ในขนตอนการสรางความรใหม ใหเกดแรงจงใจผลกดนใหมความคดเชงบวก เพอมงเปาหมายทตงไวไปใหส าเรจในอนาคตและเปนแรงขบในการลดการสบบหรไดดวยตนเองในทสด และยงเปนเทคนคมงอนาคต ทไมมผใดน ามาใชในชวยเหลอในกลมเปาหมายเหลาน เนองจาก วยรนทเสพยาเสพตดจะไมมลกษณะมงอนาคต ดงนนลกษณะมงอนาคตเปนเทคนคทสามารถหยดการสบบหรได (เกษม จนทศร, 2541) นกเรยนทมลกษณะมงอนาคตสง จะไมมพฤตกรรมตดสารเสพตดมากกวาผทมลกษณะมงอนาคตต า และลกษณะมงอนาคตเปนตวแปรทส าคญทเปนภมคมกน ไมใหนกเรยนตดสารเสพตดดวย ฉะนนลกษณะมงอนาคต เปนการรบรขอมลใหม เพอไปเปลยนแปลงโครงสรางทางความคด เรยกวา Cognitive constructivism เปนการรบร (Perception) ของบคคลเกยวกบเหตการณทไดพบเหน มาสรางเปนโครงสรางทางความคด (Cognitive structure) หรอทเรยกวา สกมา (Schema) โครงสรางทางความคดของบคคล จะมการพฒนาโดยผานกระบวนการดดซม (Assimilation) เปนการน าเอาความรใหมเขามาไวในโครงสรางทางปญญา และการปรบโครงสรางทางปญญา (Accommodation) ในการรบความรใหม โดยเชอมโยงกบประสบการณเดมของตนเอง เพอใหโครงสรางทางปญญาบคคลเขาสสภาพสมดล (Equilibrium) หรอเกดการเรยนรนนเอง (สมาล ชยเจรญ, 2544) ผวจยจงมการด าเนนโครงการตามกระบวนการการปรบความคดและพฤตกรรม ดงน

1.การประเมนพฤตกรรมความคด (Cognitive Behavioral Assessment) การประเมนพฤตกรรมความคดเปนกระบวนการชวยเหลอทส าคญทสด ผเขารวมกจกรรมรวบรวมขอมล ระบปญหาจากขอมล และระบพฤตกรรมทเปนปญหารวมถงการวดพฤตกรรมทเปนปญหา สถานการณทางสงคมและสงแวดลอมทมอทธพลตอพฤตกรรมทเปนปญหา และการทบทวนจดแขงจดออนในตวผเขารวมกจกรรมการระบปญหาของ

10

ผเขารวมกจกรรมทดควรจะมความถกตองและชดเจนทสดในเบองตน ในขนตอนนกจกรรมทใช วเคราะหผลด-ผลเสย เทคนคทใช คอ การวเคราะหผลด-ผลเสยของการสบบหร (advantages-disadvantages analysis [A-D analysis])

2. ขนปฏบตการปรบพฤตกรรมทางความคด ดวยการจดกจกรรม (Increasing Activity) เนนการใหผเขารวมกจกรรมเปนผกระท า การลดพฤตกรรมทไมตองการ (Reducing Unwanted Behavior) เนนการจดการกบพฤตกรรม ทเปนปญหาการเพมความพงพอใจ (Increase pleasure) การจดกระท าตองเกดจากความพงพอใจของผรบบรการ การเพมทกษะทางสงคม ( Enhancing Social Skill) เนนการเสรมสรางทกษะในการปฏสมพนธทางสงคม ในขนตอนนกจกรรมทใช คอ การปรบโครงสรางความคด (Cognitive Restructuring) เทคนคทใช การปรบความคดโดยการเปลยนประโยคถอยค าใหม (Language Activity และ Socratic Dialogue) การปรบความคดโดยการพดและรองเพลงซ าๆ (Changing One’s Language)

3. วธการสรางความคดทถกตองขนใหม การสรางความคดขนใหมประกอบดวยขนตอนตางๆดงน การตรวจสอบความคดและความรสก (Monitoring Thoughts and Feelings) การปรบความคด เรมดวยการคนหาสงทจะเปนตวเสรมแรงกอใหเกดความคดใหมเหมาะสม และพฤตกรรมทยงเปนปญหา การใหขอมล ผจดกจกรรมจะตองใหน าหนกของแหลงขอมลทสนบสนนความคดบดเบอน การตรวจสอบทางเลอกอนๆ ( Examining Alternatives) ผเขารวมกจกรรมหลายคนมกจะรสกวาตนเองไมมหนทางแกไขปญหาทตนเองประสบอย การลองใหคาดการณถงสถานการณทรนแรงทสด เปนเทคนคทใหผเขารวมกจกรรมคาดการณถงสถานการณรนแรงทสด ทอาจเกดขน ไดคดทบทวนและประเมนสถานการณรนแรงทสดทคาดวาจะเกดขนเปนอยางไร การเปลยนมนมองเดมเปนมมมองทางบวก ( Reframing) เปนวธการเปลยนมมมองการรบรสถานการณหรอพฤตกรรม ไดแก การชวยใหผรบบรการมองปญหาในมมมองทแตกตางไปจากเดม ใหเหนในทกแงทกมม ทงขอดขอเสย จะชวยใหมมมองตอปญหาอยางรอบคอบ การใชเทคนคการมงอนาคต เปนการไปสรางกระบวนการคดใหมใหถกตองเหมาะสม มความหวง รจกอดไดรอไดเพอเปาหมายชวตทด ทท าเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการสบได ในขนตอนนกจกรรมทใช คอ การมงอนาคต ใชเทคนค จนตนาการ (Visual imaginary) วดทศน (Visual Activity) ตวแบบ (Modeling) บทบาทสมมต (Role Playing)

ตวแปรตน โปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมของวยรนเพอลดการสบบหรในวยรนนอกระบบในชมชนแออด

ตวแปรตาม พฤตกรรมการลดหรอเลกการสบบหรในวยรนกลมทดลอง

ขอบเขตประชากรและกลมตวอยาง (Sampling Frame) กลมตวอยางทใชในการทดลอง (Experimental research) ไดจากการศกษาครงแรก ทเปนผทสบ

บหร อยนอกระบบการศกษาทงเพศชายและหญงอายระหวาง 15-19 ป ในชมชนแออดส าเหรและชมชนคลองสาน กรงเทพมหานคร จากจ านวน 91 คน ทไดจากการส ารวจประเมนพฤตกรรมการสบบหรแบบเสยง (ทไดจากการศกษาในระยะท 1) จากแบบประเมนพฤตกรรมการสบบหร ทพฒนาจากแบบวด Fagerstrom test for nicotine dependence (FTND) ของ Tobaccoinaustralia.org.au (2014) ไดกลมตวอยางแบง

11

ออกเปน 4 กลม คอ กลมทเสพบหรตดนโคตนในระดบต า ระดบต า คะแนน 0-3 จ านวน 44 คน คดเปนรอยละ 48.4 มพฤตกรรมการสบบหรทมการสารนโคตน ในระดบปานกลาง คะแนน 4-5 จ านวน 34 คน คดเปนรอยละ 37.4 มพฤตกรรมการสบบหรทมการสารนโคตน ในระดบสง คะแนน 6-7 จ านวน 13 คน คดเปนรอยละ 13.2 มพฤตกรรมการสบบหรทมการสารนโคตน ในระดบสงมาก คะแนน 8-10 จ านวน 1 คน คดเปนรอยละ 1.1 ในการศกษาครงนจะเลอกกลมตวอยางทเสพบหรตดนโคตนในระดบปานกลาง ทไมไดอยในระบบการศกษาใดๆทงสน อาจจะเปนผประกอบอาชพหรอไมประกอบอาชพกได เขามาเปนกลมตวอยางในการทดลองครงนตอไป จากนนด าเนนการเลอกกลมตวอยางดวยวธการสมตวอยางแบบงาย (Simple random sampling) จากจ านวน 34 คน ดวยการเลอกสมดวยการจบฉลากจ านวน 20 คนเพอเขารวมประชมชแจงวตถประสงคในการศกษาครงน จากนนเลอกกลมตวอยางแบบสมครใจยนยอมทจะเขารวมโปรแกรมและสามารถเขารวมโปรแกรมไดตลอดระยะเวลาทด าเนนกจกรรม โดยก าหนดใหมทงเพศชายและเพศหญง จ านวน 20 คน หลงจากนนใหกลมตวอยางสมครใจทจะอยในกลมทดลอง 10 คน และกลมควบคม 10 คน (ในการท ากจกรรมกลมควรมจ านวนสมาชกกลมประมาณ 10 - 15 คน เพอใหสมาชกทกคนไดมโอกาสแสดงออกความคดเหนไดอยางทวถง มการปฏสมพนธกนอยางเหนยวแนนภายในกลม (Ottaway, 1966 p.7 and Shaw,1981 p.3) ระยะเวลาของการท ากลมบ าบด ควรอยระหวาง 1-1.30 ชวโมง (Yalom, 1995 p. 278-279) รวมประมาณ 12-14 ชวโมง (Everett & Solomon, 1974 p. 380-387) กเพยงพอกบการแกปญหาได

ขอบเขตดานพนทในการศกษา (Study Site) พนทใชในการศกษา คอ ชมชนแออดเขตคลองสาน กรงเทพมหานคร

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย 1. ไดทราบปจจยทมอทธพลโดยตรงตอพฤตกรรมการสบบหรของวยรนนอกระบบ เพอ

เปนแนวทางในการปองกนและแกไขปญหาการสบบหรของวยรนนอกระบบการศกษาตอไป 2. มโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมในวยรนเพอลดการสบบหร ในวยรนนอกระบบเพอเปน

ประโยชนตอหนวยงานตางๆ สามารถน าไปประยกตใชในการชวยเหลอกลมวยรนในกลมอนๆตอไป และเปนประโยชนตอผเขารวมโปรแกรมทสามารถน าสงทไดเรยนรในการท ากจกรรมกลมรวมกนรวมทงทกษะตางๆ น าไปประยกตใชในการด าเนนชวต เพอหลกเหลยงพฤตกรรมการสบบหรไดตอไป

3. หนวยงานองคกรตางๆ สามารถน าโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมในวยรนเพอลดการสบบหร ไปใชการการบ าบดรกษาผทตดสารเสพตดชนดอนๆได

12

นยามศพทเฉพาะ (Operation Definition) 1. วยรนนอกระบบการศกษา (Adolescent) หมายถง ผทมอายระหวาง 15-19 ป ทไมมโอกาส

เรยนในระบบการศกษาในระดบภาคบงคบการศกษา มปญหาครอบครว ครอบครวยากจน และมปญหาชวตทไมสามารถเรยนอยในระบบการศกษาได อาศยอยในสภาวะแวดลอมทไมเอออ านวย เชน ในชมชนแออด

2. บหร หมายถง ยาเสนหรอยาเสนปรง ไมวาจะมใบยาแหงหรอยาอดเจอปนหรอไม มวนดวยกระดาษหรอวตถทท าขนใชแทนกระดาษหรอใบยาแหง หรอยาอด

3. พฤตกรรมการสบบหรแบบตดระดบปานกลาง หมายถง ผทเสพบหรตดนโคตนในระดบ คะแนน 4-5 แตยงสามารถเลกบหรไดดวยตนเอง ผเสพสามารถขอความชวยเหลอในเรองการใชพฤตกรรมบ าบดจากนกจตบ าบดเพอชวยเสรมใหสามารถลด ละ เลกบหรได

4. ลกษณะมงอนาคต คอ ลกษณะมงอนาคต คอ ความสามารถทางปญญาในการอนาคตขางหนา ทงการเรยน การท างานการตดสนใจและการแกไขปญหา มการวางแผน มความเพยรพยายามเพอประสบผลส าเรจในชวต สามารถเผชญเหตการณ คดวเคราะหและสรางสรรค ใฝหาความร คดปญหาไดหลายมม ท าใหคดอยางมคณภาพ เพอแสวงหาทางเลอกสงทดทสด โดยคาดการณไกลถงผลดผลเสยทจะเกดขนในอนาคต ปจจยทสงเสรมคาดหวงในอนาคต คอ ความส าเรจในการท างาน (Performance Accomplishment) การไดเหนประสบการณของผอน (Vicarious Experience) การพดชกจงจากผอน (Verbal Persuasion) ความตนตวทางอารมณ (Emotional Arousal

5. โปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมรวมกบการมงอนาคต ในวยรนทภาวะเสยงตอการดมเครองดมแอลกอฮอล หมายถง โปรแกรมทประยกตจากทฤษฎการปรบพฤตกรรมทางความคด Cognitive Behavioral Theory (CBT) เพอลดการดมเครองดมแอลกอฮอลในวยรนทมภาวะเสยงตอการดมเครองดมแอลกอฮอล ประกอบดวยขนตอนตอไปน

ขนตอนท 1 การประเมนความคด (Cognitive Behavioral Assessment) ม 3 กจกรรม

กจกรรมครงท 1 การปฐมนเทศ ชแจงวตถประสงคของการท ากจกรรม และการ สรางสมพนธภาพ เสรมความกตญญตอพอแม กจกรรมครงท 2 พจารณาขอด-ขอเสยของการสบบหรและการเสรมสรางความร

ความรเกยวกบบหร กจกรรมครงท 3 การคนหาความคดทท าใหสบบหร

ขนตอนท 2 ขนปรบความคด ม 2 กจกรรม (Cognitive behavior therapy) กจกรรมครงท 4 ปรบความคด หาสงทดแทนการสบบหร กจกรรมครงท 5 สงคมยอมรบการสบบหร ตองฝกเตอนตนเองเมอมคน มาชวนสบบหร

ขนตอนท 3 สรางความคดขนใหม Reframing (New perception) ม 2 กจกรรม กจกรรมครงท 6 ความสมพนธในครอบครว ดวยการสรางสงยดเหนยวทางใจ

กจกรรมครงท 7 ลกษณะมงอนาคต ดวยการสรางเปาหมายในชวต

13

กจกรรมครงท 8 สรปความส าเรจของการลดการดมเครองดมแอลกอฮอลและยต โปรแกรม

บทท 2 แนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวของ

ในบทนเปนการทบทวนแนวคด ทฤษฎ และผลงานวจยทเกยวกบการศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหรในวยรนและผลโปรแกรมการปรบความคด และพฤตกรรมตอการสบบหรในวยรนนอกระบบการศกษาและสรปเปนกรอบแนวคดในการวจย ดงตอไปน

1. แนวคดเกยวกบวยรนและเดกนอกระบบการศกษา 2. แนวคดเกยวกบบหรและงานวจยทเกยวของ 3. แนวคดเกยวกบการปรบความคดและพฤตกรรมและงานวจยทเกยวของ 4. แนวคดเกยวกบลกษณะมงอนาคตและงานวจยทเกยวของ

1. แนวคดเกยวกบวยรนและเดกนอกระบบการศกษา 1.1 ความหมายของวยรน Rice (2002, p. 1) ไดใหความหมายวยรนเปนชวงวยทมการเจรญเตบโต ระหวางความเปนเดกและ

ความเปนผใหญ Steinberg (2007, p. 1) ไดใหความหมายวยรนเปนชวงวยทมการเจรญเตบโตไปสความเปนผใหญ

จากเดมทไมมวฒภาวะแบบเดกไปสความมวฒภาวะแบบผใหญ ทมการเปลยนแปลงทงทางดานรางกาย จตใจและสงคม

World Health Organization (2002, p. 20) ไดใหความหมายวยรนเปนวยทมอายระหวาง 13-19 ป ทมพฒนาการดานรางกายดานการมวฒภาวะทางเพศ และมพฒนาการทางดานจตจากเดกสทพรอมจะเปนผใหญ รวมทงมการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจจากการพงพาครอบครว มาพงพาตนเองจากการประกอบอาชพ ความเปลยนแปลงเหลาน ท าใหวยรนเกดการเรยนรสงแวดลอมรอบตวมากขน

กลาวโดยสรป ความหมายของวยรน เปนวยทมอายอยในระหวาง 13-19 ป มการเจรญเตบโต ทงทางดานรางกาย จตใจและสงคม เพอเตรยมความพรอมจากเดกไปสความเปนผใหญ ทท าใหมการเรยนรสงแวดลอมรอบตวมากขน

1.2 พฒนาการของวยรน วยรน เปนวยทมอายอยในชวง 10-19 ป (WHO, 2002) คาบเกยวระหวางวยเดกกบวยผใหญ มการ

เปลยนแปลงทงทางดานรางกาย จตใจและสงคม เพอพฒนาสความเปนผใหญ (Santrock, 1996) และเปลยนแปลงอยางรวดเรวในทก ๆ ดาน (Steinberg, 1999) เปนชวงวกฤต ทมความสบสนทางจตใจมากทสด (Erikson, 1986) อาจเปนสาเหตน าไปสการแสดงออกทางพฤตกรรมตาง ๆ ทไมเหมาะสม ท าใหวยรนมพฤตกรรมกาวราว ทะเลาะววาท (ชนกา ตจนดา, 2547) ถาสามารถปรบตวไดกจะสามารถ ประสบความส าเรจในชวตได (ศรเรอน แกวกงวาล, 2545) ชวงอาย 15-18 ป ชวงวยนจะอยในชนมธยมปลายและระดบอาชวศกษา เปนชวงทใหความส าคญกบหมเพอนเปนอยางมาก เดกจะสรางมตรภาพใหม ๆ คบเพอนในวงกวาง

15

สนใจสงคมทวไป เขารวมในชมรมหรอจดตงชมรมทตนสนใจและถนด และจะเลอกกลมเพอนทมนสยและความชอบคลาย ๆ กน จากขอมลขางตน สรปพฒนาการของวยรนในชวง 10-19 ไดวา ชวงวยนจะอยในชนมธยมปลายและระดบอาชวศกษา เปนชวงเปลยนทางดานรางกาย จตใน สงคมเปนอยางมาก จงท าใหวยรนใหความส าคญกบกลมเพอนเปนอยางมาก เพอสรางมตรภาพใหมๆ คบเพอนในวงกวาง จงท าใหตองท าพฤตกรรมตามกลมเพอน ใหมความรสกเปนพวกเดยวกน 1.3 เดกนอกระบบการศกษา

สทธชย ปญญโรจน (2553, online) ไดใหความหมายของเดกนอกระบบการศกษา วาเปนเดกทไมมโอกาสไดเรยนในระบบการศกษา ทออกจากระบบการศกษาในระดบประถมศกษาสงสด รองลงมาอยในระบบมธยมศกษา เนองจากเดกทเรยนไมเกง หวไมด มปญหาครอบครว เปนเดกยากจน มปญหาตางๆ เชน การตงครรภ ขาดคนเขาใจ เมอหลดออกจากระบบการศกษา กท าใหตองด าเนนชวตตามยถากรรม เชน อยตามรานเกมส อยตามสถานบนเทงตางๆ แลวเดกกลมดงกลาวกจะกอปญหาแกสงคม เชน ตดยาเสพตด ปญหาอาชญากรรม ปญหาการทารนกรรม และปญหาอนๆ

Unicef (2007) ไดใหความหมายของเดกนอกระบบการศกษา วาเปนเดกขาดการศกษาหรอดอยโอกาสทางการศกษา (Underprivileged Children in Education) มอายต ากวา 18 ป ทมสภาวะทยากล าบาก มโอกาสนอยทจะไดรบการเรยนร เชน เดกทมาจากครอบครวยากจน เดกทอยในชมชนแออด เดกทยายถนตามครอบครว เดกไรบาน เดกทอาศยอยในสภาวะแวดลอมทไมเอออ านวย จนขาดโอกาสในการเขารบการศกษา

สรป เดกนอกระบบการศกษา หมายถง เดกทมอายต ากวา 18 ป ทไมมโอกาสเรยนในระบบการศกษาในระดบภาคบงคบการศกษา ทมปญหาครอบครว ครอบครวยากจน และมปญหาชวตทไมสามารถเรยนอยในระบบการศกษาได อาศยอยในสภาวะแวดลอมทไมเอออ านวย เชน ในชมชนแออด

ปญหาเดกนอกระบบการศกษา ปญหาเดกนอกระบบการศกษา เปนปญหาจากสภาพเศรษฐกจทลมเหลวเกดปยหาความยากจน

ประกอบกบความออนแอของสถาบนครอบครว และสภาพการจดระบบการศกษาทยงไมเออส าหรบผทดอยโอกาศทางสงคม สงเหลานลวนเปนปจจยท าใหเดกจ านวนมากหลดออกจากระบบการศกษากอนจบการศกษาภาคบงคบ ทเปนสาเหตมาจากความยากจน ปญหาครอบครว หรอปญหาพฤตกรรมใดๆ กแลวแตท าใหเปนขอจ ากดทจะมอาชพและอนาคตทด ยงไปกวานนเดกเหลานยงมโอกาสทจะกาวเขาสวงวนของการเกดปญหาสงคมไดอกมากมาย เชน การสบบหร ตดยาเสพตดชนดตางๆ แมวยใส อาชญากรรม เปนตน ในป พ.ศ. 2555 เดกนอกระบบการศกษาหรอดอยโอกาสทางการศกษา สวนใหญเปนเดกยากจนมากทสดจ านวน 4,144,783 คน คดเปนรอยละ 95.78 รองลงมาเปนเดกดอยโอกาสประเภทอนๆ จ านวน 75,118 คดเปนรอยละ 1.7 และนอยทสดเปนเดกทอยในธรกจบรการทางเพศจ านวน 25 คน คดเปนรอยละ0.001 (กลมงานสารสนเทศ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2555) สวนใหญอาศยอยในครอบครวทเปนแรงงานขนต า ม

16

จ านวนถง 13.8 ลานคน เปนกลมเดกท อยนอกระบบการศกษา เดกพการ เดกในชนบทหางไกล และ เดกทตองคด เดกเหลานไดหลดจากระบบการศกษาตงแตประถมศกษา (สภากร บวสาย, 2554) ถงแมวาประเทศไทยไดมนโยบายขยายโอกาสทางการศกษาใหแกเดกยากจนแลวกตาม แตยงพบวายงเปนปญหาส าหรบครอบครวทยากจน ทไมสามารถเขาสระบบการศกษาไดอกเพราะสถานศกษา มการเรยกเกบคาบ ารงการศกษา ไดแก คาจางครตางประเทศ คาจางครทมความเชยวชาญเฉพาะสาขา คาสอนคอมพวเตอร คาประกนชวตนกเรยน คาประกนอบตเหตนกเรยน คาตรวจสขภาพ คาสาธารณปโภคส าหรบหองปรบอากาศ และคาจางบคลากรปฏบตงานในอาคาร คาใชจายเหลาน ลวนเปนอปสรรคส าหรบเดกทยากจน (ณฏฐากรณ เลยมจรสกล, 2555)

2. แนวคดเกยวกบบหร 2.1 ความหมายของบหร ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (2555, online) ไดใหความหมายของบหร ตาม

พระราชบญญตยาสบ พ.ศ. 2509 หมายถง ยาเสนหรอยาเสนปรง ไมวาจะมใบยาแหงหรอยาอดเจอปนหรอไม ซงมวนดวยกระดาษหรอวตถทท าขนใชแทนกระดาษหรอใบยาแหงหรอยาอด

กรองจต วาทสาธกกจ. (2553, online) ไดใหความหมายของบหร หมายถง ผลตภณฑ ยาสบทกชนด ไดแก บหรซการแรต บหรมวนเอง หรอยาสบมวนใบจากหรอกระดาษ ซการ ไปป เปนตน

มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร (2555, online) ไดใหความหมายของบหร หมายถง ผลตภณฑยาสบทกชนดทน ามาบรโภคในรปแบบการสด ดม อม เคยว เชน บหรซองทผลตจากโรงงาน (บหรขาว) ยาสบทน ามามวนเอง หรอท าฝอยเองทกชนด (ใบจาก ยาเสน) บหรสดผานน า (บาราก ฮกกา) บหรผสมสมนไพร (Katrex,Bidi) บหรอเลคทรอนค ฯลฯ

สรป บหร หมายถง สงทมลกษณะเปนทรงกระบอกมวนหอดวยกระดาษ ใบไมเพอหอยาเสนหรอยาปรงทผลตจากใบยาตากแหง มลกษณะ เปนซอง หรอมวนสบเอง รวมถง บหรซกาแรด บหรซการ ยาเสนหรอยาปรง

2.2 สถานการณและปรมาณการสบบหร ประเทศไทยอตราการสบบหร จากการส ารวจพฤตกรรมการสบบหรป 2554 พบวา ประชากรอาย 15

ปขนไป จ านวน 53.9 ลานคนเปนผทสบบหร 11.5 ลานคน รอยละ 21.4 เปนผทสบบหรเปนประจ า 9.9 ลานคน รอยละ 18.4 และเปนผทสบบหรนานๆ ครง 1.6 ลานคน รอยละ 2.9 ผชายสบมากกวาผหญง 20 เทา คอรอยละ 41.7 และ 2.1 ผทสบบหรเปนประจ ามอายเฉลยทเรมสบบหร 17.9 ป โดยมอายนอยลง เมอเทยบกบป 2550 (18.5ป) และพบวาทกกลมวยมอายเรมสบบหรนอยลง โดยเฉพาะกลมเยาวชน (15-24 ป) เรมสบบหรเมออายนอยลงคอนขางมากกวากลมอน คอจาก ป 2550 เยาวชนเรมสบบหรอายเกอบ 17 ป และในป 2554 ลดลงเปน 16.2 ป (ส านกงานสถตแหงชาต, 2555) วยรนอายระหวาง 13-15 ป สบบหร รอยละ 11.7 ส าหรบผทไมสบบหรคาดหวงวาจะเรมสบบหรในปตอไป ถงรอยละ 8.6 ในป พ.ศ. 2552 (ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ, 2553) นกเรยนในสหรฐอเมรกาทมปรมาณการสบบหร เพศชายมากกวาเพศ

17

หญง คดเปน รอยละ 13.8 และรอยละ 7.1 (Eaton et al., 2012) ในเวยตนามอาย 13-15 ป เพศชายสบมากกวาเพศหญง 6 เทา (Page et. al., 2014) และในเนปาล บงคลาเทศ และศรลงกา พศชายสงกวาเพศหญง 2 เทา (Kabir & Goh, 2013) ส าหรบประเทศไทย วยรนอายระหวาง 13-17 ป มแนวโนมการสบเพมมากขน (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550) ดงนน สถานการณและปรมาณการสบบหรทเพมสงขนจะเปนพฤตกรรมเสยงอยางหนงของวยรนทพบไดทวโลก และจะกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของผทสบบหรโดยเฉพาะผทสบบหรตงแตอายยงนอย

2.3 อายทเรมสบบหร ผทสบบหรประมาณรอยละ 80 เรมสบบหรครงแรกเมออายนอยกวา 18 ป (Steinberg,

2010) ในสหรฐอเมรกาการสบบหรในผใหญลดลงจาก 42% ในป 1965 เปน 18% ในป 2012 ผชายสบบหร 21% และผหญงสบบหร 16% ในป 2012 และระดบการศกษามความเชอมโยงกบอตราการสบบหร คอ ในกลมผทมการศกษาสงจะมการสบบหรนอยลง (Johnston, et al (2014). ส าหรบสถานการณการสบบหรของประชากรไทยจะมอายนอยลงเรอยๆ โดยในป พ.ศ. 2534-2549 พบวาอายเฉลยทเรมสบบหรจากอาย 19.03 ปในป พ.ศ. 2534 เปนอาย 18.25 ปในป พ.ศ. 2549 (ศรณญา เบญจกล และคณะ, 2550) ในป 2554 พบวา ผทสบบหรเปนกลมเยาวชน (15-24 ป) เรมสบบหรเมออายนอยลงคอนขางมากกวากลมอน จากป 2550 เรมสบบหรอาย 17 ป และในป 2554 ลดลงเปน 16.2 ป (ส านกงานสถตแหงชาต, 2554) ผทเรมสบบหรตงแตอายยงนอยจะกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพไดมากกวาผทเรมสบบหรเมออายมาก การสบบหรทอายยงนอยจะมแนวโนมทเกยวของกบการสบบหรหนกตามมา และสบทเปนอตรายในระดบทสงขน ท าใหมโอกาสของการเลกสบบหรต าและการเสยชวตทสงขน ( Royal College of Physicians, London, 2010) โดยผทเรมสบบหรตงแตอาย 15 ป จะมอตราเสยงในการเปนผสบบหรในปจจบนถง 4.96 เทา และตดสารนโคตน 1.22 เทา เมอเปรยบเทยบกบผทสบบหรมอายมากกวา 18 ป และพบวาผทตดสารนโคตนในระดบสง มากกวาหรอเทากบ 1.3 มลลกรมตอมวน จะเรมสบบหรเมออายเฉลย15.9 ป (Wilkenson, Schabath, Prokhorov, & Spitz, 2007) การเรมสบบหรตงแตอายยงนอยท าใหการเลกสบบหรเปนไปไดยากขน โดยผทเรมสบบหรกอนอาย 16 ป จะมอตราเสยงไมเลกสบบหรเปน 2.1 เทาเมอเปรยบเทยบกบผทเรมสบบหรมากกวาอาย 16 ป วยรนจะสบบหรครงแรกอาย 16.2 ป (วพรรณ ประจวบเหมาะ, 2555) วยรนเรมสบบหรตงแตในระดบมธยมศกษา การสบบหรตงแตอายยงนอยจะมผลท าใหสบบหรตดตามมา และมแนวโนมจะเปนผทสบบหรมากในอนาคต ยากตอการเลกสบบหรมากกวาผทสบอายมากขน และมโอกาสเจบปวยไดมากกวาคนทเรมสบบหรเมออายสงขน (ศรญญา เบญจกลและคณะ, 2550) ถาสมาชกในครอบครวสบบหร โดยเฉพาะพอ จะมผลตอการสบของเดกเพราะเดกไดรบอทธพลจากครอบครวทสบบหร (สขมาลย ประสมศกด, 2552) เพราะบคคลในครอบครวทสบบหร มความสมพนธกบการสบบหรอยามาก (นยม จนทรนวล และพลากร สบสาราญ, 2559) ลกษณะเฉพาะของวยรนเปนวยทอยากรอยากลอง ตองการยอมรบจากเพอนและสงคม (ปรยาพร ชเอยด, 2550)

18

จากการศกษาดงกลาวขางตน จะพบวา ผทเรมตนสบบหรตงแตอายยงนอย จะมผลผลกระทบตอสขภาพอนามยของผสบบหรไดมากกวา ผทเรมตนสบบหรเมออายมาก และยงท าใหมอตราเสยงในการตดสารนโคตนมากขน จนกระทงไมสามารถเลกสบบหรได

2.4 กลไกการเสพตดบหรและผลกระทบ การสบบหรท าใหผทสบบหรตดสารนโคตน เพราะสารนโคตนเปนสารเสพตดชนดหนงทรนแรง

เทยบเทาเฮโรอนและโคเคน เมอสบเขาสรางกายจะสงผลตอระบบสมองและประสาทสวนกลาง อยางรวดเรวภายในเวลา 10 วนาท และผานเขาสสมอง และเขาสระบบประสาทสวนกลาง สงผลใหมการหลงโดปามนเพมมากขน ท าใหรสกพงพอใจ รสกผอนคลาย เมอสบบหรไประยะหนง จะเกดอาการดอยาท าใหตองเพมปรมาณการสบเพมมากขนเรอยๆ จงท าใหผสบบหรตองเพมปรมาณการสบบหรมากขน (กรองจต วาทสาธกกจ, 2553;สมเกยรต วฒนศรชยกล, 2550) หากหยดสบบหรอยางเฉยบพลน จะท าใหระดบนโคตนในสมองลดลง การกระตนสารสอประสาทตางๆของสมองจะลดลงตามมา ท าใหเกดอาการหงดหงด วตกกงวล ซมเศรา นอนไมหลบและกระสบกระสาย จงเปนสาเหตใหผทเคยเลกสบบหรกลบมาสบบหรและไมสามารถเลกได เปนสาเหตของการเกดโรคตางๆ อกมากมาย เชน โรคมะเรงของอวยวะตาง ๆ โรคหลอดเลอดหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง โรคในระบบทางเดนหายใจ โรคปรทนต และโรคในระบบสบพนธ

กลาวโดยสรป การสบบหร ท าใหตดสารนโคตน เพราะสารนโคตนเปนสารเสพตดชนดหนง เมอเรมสบกจะท าใหเกดอาการอยากสบอยางตอเนอง เมอสบไปนานๆ จะสงผลกระทบตอสขภาพกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพในระยะยาว ท าใหเกดการเจบปวยดวยโรคเรอรงตางๆ ตามมา

2.5 เกณฑการวนจฉยการตดนโคตน Fagerstrom tolerance test การทดสอบความรนแรงในการตดนโคตนของผสบบหร (Fagerstrom

test for nicotine dependence: FTND) ของ Scollo and Winstanley (2008, online) เปนแบบประเมนความรนแรงในการตดนโคตนของผสบบหร เปนแบบสอบถามทเนนเชงปรมาณ ในประเดนค าถามเกยวกบ ขอ 1 หลงตนนอนนานเทาไร จงสบบหรมวนแรก ถาให 0 คะแนนแสดงวาสบหลงตนนอนมากกวา 60 นาท 1 คะแนนแสดงวาสบหลงตนนอน 31 นาทถง 60 นาท 2 คะแนนสบหลงตนนอนเกน 6 นาทถง 30 นาท 3 คะแนนสบทนทหลงตนนอนภายในเวลาไมเกน 5 นาท ขอ 2 รสกล าบากในการงดสบบหรในสถานทหามสบ เชน หองสมด โรงภาพยนตร ถาให0 คะแนน แสดงวา ไมใช 1 คะแนน แสดงวา ใช ขอ 3 คณคดวาบหรมวนใดงดยากทสด ถาให 0 คะแนน แสดงวา มวนใดกไดเหมอนๆกน 1 คะแนนแสดงวาการสบบหรตอนเชา ขอ 4 โดยปกตคณสบบหรวนละกมวน ถาให 0 คะแนนแสดงวา นอยกวา 10 มวน 1 คะแนน เทากบ 11-20 มวน 2 คะแนนเทากบ 21-30 มวน 3 คะแนน มากกวา 30 มวนขนไป ขอ 5 คณสบบหร 2-3 ชวโมงแรก หลงตนนอนตอนเชามากกวาชวงอนๆ ของวน ถาให 0 คะแนน ไมใช 1 คะแนน ใช ขอ 6 ขณะเจบปวยนอนอยบนเตยงเกอบตลอดเวลาแตกยงสบบหร ถาให 0 คะแนน ไมใช 1 คะแนน ใช

ระดบคะแนน 0-3 หมายถง ผทเสพบหรมการตดนโคตน (nicotine) ในระดบต า สามารถเลกเสพบหรไดดวยตนเอง ขนอยกบความมงมนของผเสพ

19

ระดบคะแนน 4-5 หมายถง ผทเสพบหรตดนโคตนในระดบปานกลาง แตยงสามารถเลกบหรไดดวยตนเอง สามารถชวยเหลอในดวยพฤตกรรมบ าบด เพอชวยเสรมใหสามารถลด ละ เลกบหรได

ระดบคะแนน 6-7 หมายถง ผเสพบหรมการตดนโคตนระดบสง มแนวโนมอยางมากในการพฒนาทจะตดสารนโคตนในระดบสง การเลกบหรจะยากถาหากยงมการเสพบหรอยางตอเนอง การชวยสามารถใชการฝงเขม การสะกดจต และควรไปพบแพทยเพอรบการปรกษาในการเลกบหร

ระดบคะแนน 8-10 หมายถง ผเสพบหรมการตดนโคตนในระดบทสงมาก ตองอาศยยาลดอาการถอนนโคตนชวยในการเลกบหร ตองพบแพทยเพอรบการปรกษาในการเลกบหร

ดงนนในการศกษาครงนใชแบบประเมน Fagerstrom tolerance test (Fagerstrom test for nicotine dependence: FTND) เพอวดประเมนพฤตกรรมการสบบหร ทงการวจยเชงปรมาณและวจยเชงทดลอง

2.6 สารพษทพบในบหร สารทพบในควนบหรมมากกวา 4,000 ชนด และในจ านวนนมมากกวา 43 ชนดทไดรบการพสจนแลววาเปนสารกอมะเรง (carcinogen) สารเคมทพบในควนบหรสามารถแบงออกไดเปน 5 กลมใหญ ตามลกษณะทางโครงสราง คอ (สทศน รงเรองหรญญา, 2553: 11-12)

1. สารพษกลมคารบอนล (carbonyl group) เปนสารอนทรยทมคารบอนอะตอมจบกบออกซเจน สารกลมคารบอนลมอยหลายชนดทพบในควนบหร เชน อะเซตลดไฮด, อะซโตน, อะโครลน, ฟอรมาลน โดยสารเหลานบางชนดเปนสารทกอใหเกดมะเรงและบางชนดมคณสมบตทท าใหเกดการระคายเคองอยางรนแรง

2. สารพษกลมไนโตรซามน (nitrosamine) ผลตภณฑจากยาสบจะมสารไนโตรซามนทพบไดจ าเพาะในควนบหร ไดแก Tobacco-specific nitrosamine (TSNA) ซงเกดจากการท าปฏกรยาของไนโตรเจนและออกซเจน และสารกลมนโคตนในยาสบ TSNA เปนสารทมความสามารถในการกอมะเรงไดสง ปจจบนพบแลวอยางนอย 9 ชนดในผลตภณฑยาสบ เชน N-nitrosononicotine, N-nitrosoanabasine เปนตน

3. สารพษกลมโลหะหนก พบวามโลหะหนกหลายชนด เชน ตะกว แคดเมยม สารหน (arsenic) ซงโลหะหนกเหลานกเปนสารกอมะเรงเชนเดยวกน

4. สารพษกลมไฮโดรคารบอน (Polycyclic aromatic hydrocarbon-PAH) ไดแก สารเคมจ าพวกฟนอล เชน Benzenediol, กรดเครซลค (cresylic acid) สารเหลานเกดจากการเผาไหมของยาสบและกระดาษหอยาสบ และเปนสวนประกอบส าคญของน ามนดบทพบในควนบหร

5. สารพษอนๆ ทปะปนอยในบหร ไดแก นโคตน, ดดท, กาซคารบอนมอนอกไซด (CO), ไซยาไนด เปนตน

2.7 การไดรบสารพษจากการสบบหร ควนทเกดจากการเผาไหมของบหรเปนแหลงส าคญทสดของสารพษตางๆ ทไดจากการสบบหร เมอมการจดบหรจะมควนทเกดจากการเผาไหมอย 2 ลกษณะ ดงน (สทศน รงเรองหรญญา, 2553: 12-13)

20

1. ควนบหรในมวน (Main-stream smoke) เปนควนทผสบสดจากมวนบหร เขาไปในระบบทางเดนหายใจและมการหายใจกลบออกมาสสงแวดลอม ผทไดรบควนชนดน คอ ตวผสบบหรโดยตรง

2. ควนบหรปลายมวน (Side-stream smoke) เปนควนบหรทเกดจากการเผาไหมบรเวณปลายมวนบหรและยงไมถกสดเขาไปโดยผสบ ท าใหควนเหลานลอยออกไปปะปนอยในอากาศรอบๆ ตวผสบ พบวารอยละ 85 ของควนบหรมอสองทพบในสงแวดลอมจะเปนควนชนดน ปจจบนพบวาควนปลายมวนมองคประกอบของสารพษตางๆ ไมแตกตางจากควนในมวนเลยตรงขามกลบมสารพษบางชนดในความเขมขนทสงกวาควนในมวนเสยอก เชน มสารเบนโซไพรนสงกวาถง 3.22 เทา, ฟอรมาลนสงกวา 14.78 เทา หรอแมแตสารนโคตนเองกมสงกวาถง 2.7 เทา 2.8 โรคทเกดจากการสบบหร

วราภรณ ภมสวสด (2547 หนา 57-58) บหรเปนสาเหตส าคญของการเกดโรคทคกคามชวตประชากรโลกอยางนอย 25 โรค ตวอยางเชน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคมะเรงปอด โรคหลอดลมอกเสบเรอรงและโรคถงลมโปงพอง โรคในชองปาก โรคระบบทางเดนหายใจ เปนตน

2.9 ปจจยทมอทธพลตอการสบบหร การทผสบบหรแตละคนยงคงสบบหรอยตอเนองนนเปนผลจากปจจยทางรางกาย ปจจยทางจตใจ

ปจจยทางสงคม ดงนนจงขอน าเสนอปจจยทอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหร ดงน 1. เพศ เปนปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหร ผลจากการส ารวจพฤตกรรมการสบบหรป

2554 พบวาประชากรทมอาย 15 ปขนไป จ านวน 53.9 ลานคนเปนผสบบหร 11.5 ลานคน หรอรอยละ 21.4 โดยอตราการสบบหรของผชายมากกวาผหญงถง 20 เทา คอรอยละ 41.7 และ 2.1 ตามล าดบ(ส านกงานสถตแหงชาต, 2555) ในป 2551 วยรนชายมอตราการสบบหรมากกวาวยรนหญง (รอยละ 32.1 และ รอยละ 2.7 ตามล าดบ) (ทวมา ศรรศม และคณะ,2553)

2. ครอบครว ในครอบครวทมพอและแมสบบหรจะท าใหลกมแนวโนมสบบหรถง 3 เทา (ประกต วาทสาธกกจ, สถาพร จรตนานนท, ชรณ พชญกลมงคล และสขสนต เสลานนท, 2553: 152) เพราะการสบบหรของพอแมมผลกระทบตอพฤตกรรมการเลยนแบบของเดก โดยเดกทมพอแมสบบหรมโอกาสทจะสบบหรเมอเตบโตมากกวาเดกทมาจากครอบครวทพอแมไมสบบหร

3. เพอน วยรนทมเพอนสนทสบบหรมโอกาสสบบหรมากกวาวยรนทมเพอนสนทไมสบบหร วยรนสบบหรเพอสรางความมนใจ ตองการแสดงความเปนผชาย เพอเขากลมสงคม และเพอนมอทธพลมากทสดทท าใหวยรนสบบหร (ประกต วาทสาธกกจ, สถาพร จรตนานนท, ชรณ พชญกลมงคล และสขสนต เสลานนท, 2553: 104,152) วยรน อาย 13-15 ป พบวา ปจจยเสยงตอการสบบหรของวยรน ไดแก มเพอนสบบหร เคยเหนการสบบหรทบานและทสาธารณะ เคยไดรบบหรฟร และการไมเคยไดรบการสอนเกยวกบโทษของบหรในหองเรยน (Kabir & Goh, 2013) นอกจากน วยรน อาย 14-15 ป มปจจยเสยงส าคญตอการสบบหร ไดแก การสบบหรของผปกครองและเพอนสนท (Scragg & Laugesen, 2007

21

4. สอโฆษณาและภาพยนตร วยรนมกเลยนแบบพฤตกรรมการสบบหร จากนกแสดงในภาพยนตร การโฆษณาบหรมอทธพลมากทสดทท าใหพวกเขาเรมตนสบบหร และจะสบบหรยหอทมการโฆษณาบอยทสด ดงนนการโฆษณาบหรจงเปนปจจยผลกดนใหเยาวชนมพฤตกรรมสบบหร เดกผชายทชอบกฬา เชน การแขงแรลล จะมแนวโนมทจะสบบหรเปน 2 เทาของเดกผชายทไมสนใจกฬาชนดน บรษทบหรตองการสรางภาพลกษณทดใหสงคมยอมรบ ดวยการสนบสนนการแขงขนกฬา โดยเฉพาะรายการทางทว ซงจะท าใหเพมจ านวนวยรนทรจกยหออยางรวดเรว (ประกต วาทสาธกกจ, สถาพร จรตนานนท, ชรณ พชญกลมงคล และสขสนต เสลานนท, 2553 หนา 153) วยรนทสบบหรเหนโฆษณาท าใหอยากสบบหรในชวง 6 เดอนทผานมา สงกวาวยรนทไมสบบหร เหนนกแสดงสบบหร เวลาทดโทรทศนหรอภาพยนตร โดยวยรนทสบบหรมดาราทชนชอบสบบหรมากกวาวยรนทไมสบบหร (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550)

5. ความเชอเกยวกบการสบบหร วยรนทไมสบบหร รอยละ 58.4 เชอวา การสบบหรเปนสงทนารงเกยจ ในขณะทมวยรนทสบบหรเพยงรอยละ 29.2 ทมความเชอดงกลาว นอกจากน วยรนทสบบหร รอยละ 32.1 ยอมรบไดทผชายอาย 15-25 ป สบบหร ในขณะทวยรนทไมสบบหรยอมรบไดเพยงรอยละ 12.2 วยรนทสบบหรรอยละ 29.2 เหนวาคนอายรนเดยวกนทไดรบความนยมสวนใหญสบบหร ในขณะทวยรนทไมสบบหรเหนดวยเพยง รอยละ 12.0 และวยรนทสบบหรมความเชอวาการสบบหรเปนสญลกษณของความทนสมยมากกวาวยรนทไมสบบหร (รอยละ 13.3 และรอยละ 5.0 ตามล าดบ) (บปผา ศรรศม และคณะ , 2550) ส าหรบวยรนมทศนคตตอการสบบหรคลายกนใน 3 ประเดนแรก คอ การสบบหรเปนสงทนารงเกยจ สงคมไทยไมยอมรบการสบบหร และการสบบหรท าใหคนอายนอยดเปนผใหญ

แนวคดพรซด-โพรซด โมเดล มความเชอวาปจจยทเกยวของกบการสบบหรของวยรน มสาเหตมาจากหลายปจจยรวมกน ไดแก ปจจยน า (predisposing factors) ปจจยเสรม (reinforcing factors) และปจจยเออ(enabling factors) (Green & Kreuter, 2005 โดยสามารถจ าแนกปจจยทเกยวของกบการสบบหรในวยรน ไดดงน

ปจจยน า (predisposing factors) ปจจยน า เปนปจจยภายในตวบคคล ประกอบดวย ความร ทศนคต ความเชอ คานยม

และการรบรทจะสงเสรมหรอขดขวางการเกดพฤตกรรม (Green & Kreuter, 2005) ส าหรบพฤตกรรมการสบบหรของวยรนทเกยวกบปจจยน า ไดแก ความร การรบรความปลอดภยของการทดลองสบบหร ความอยากรอยากลอง และทกษะปฏเสธการสบบหร

ปจจยทางดานความร มการศกษา พบวา การมความรเกยวกบผลกระทบของบหรตอสขภาพ เปนปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหรของวยรน และการรบรวาการทดลองสบบหรมความปลอดภย จะท าใหมความเสยงในการสบบหรมากขน ถง 1.94 เทาเมอเทยบกบกลมตวอยางทรบรวาการทดลองสบบหรไมมความปลอดภย วยรนอายระหวาง 15-17 ป เรมสบบหร เพราะความอยากรอยากลองเกยวกบรสชาตของบหร (Dijk, de Nooijer, Heinrich, & de Vries, 2007) การขาดทกษะปฏเสธการสบบหรเปนปจจยท านายการเรมสบบหร ความสมพนธภายในครอบครวเปนปจจยทส าคญทมอทธพลตอการสบบหรของวยรน

22

ปจจยเออ (enabling factors) ปจจยเออ หมายถง ปจจยตาง ๆ ทเอออ านวยใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยทสงแวดลอมเกอบทงหมด

เปนปจจยเออ ไดแก ความสามารถในการหาแหลงทรพยากรในชมชนเพอการดแลสขภาพ การขนสง การ

คมนาคม การเขาถงบรการ กฎหมายทเกยวของและการบงคบใชกฎหมายเพอเปลยนแปลงสงแวดลอม และ

ทกษะทไดรบมาใหมเพอใหบคคลมการเปลยนแปลงพฤตกรรม (Green & Kreuter, 2005) เชน การไดรบสอ

โฆษณาเกยวกบบหร การเขาถงบหรไดงาย ถงแมวาวยรนจะมความรเกยวกบความรนแรงของบหรมาก แตกใช

วาจะหรอไมเพยงพอทจะยบยงการเรมตนการสบบหรของวยรนได (Rogacheva. 2008) โดยวยรนทเคยเหน

โฆษณาบหร จะมความอยากสบบหร (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550) นอกจากนการเขาถงบหรไดงายยง

สามารถท านายการสบบหรของวยรนได (CDC, 2006; Ertas, 2007) การเขาถงบหรไดงายจะท าใหเพมความ

เสยงในการเรมสบบหรและเพมจ านวนการสบในผสบบหรเปนประจ า (Doubeni et al., 2008) และจาก

รายงานการส ารวจสถานการณการบรโภคยาสบของประชากรไทยในป พ.ศ. 2550 พบวา ในกลมผสบบหรทม

อายนอยกวา 18 ป รอยละ 93.60 ไมเคยถกผขายขอดบตรประจ าตวประชาชน (ศรณญา เบญจกลและคณะ,

2551)

ปจจยเสรม (reinforcing factors) ปจจยเสรม เปนการไดรบขอมลจากบคคลอนทงทางบวกและทางลบ เปนการไดรบค าแนะน า ทางดาน

สขภาพ การใหก าลงใจ การสนบสนนจากบคคลอน อทธพลกลมเพอน จะชวยสนบสนนและกระตนใหพฤตกรรมคงอยตอไปหรอท าใหเกดพฤตกรรมซ าๆ (Green & Kreuter, 2005) โดยเพอนจะมอทธพลตอการตดสนใจสบบหรของวยรนมากทสด (Norbanee et al., 2006) การสบบหรของเพอนมผลตอการสบบหรของวยรนมากทสด (Morrison, 2011) ความสมพนธภายในครอบครวเปนปจจยทส าคญอกปจจยหนงทมอทธพลตอการสบบหรของวยรน (Conrad et al., 2006) สายสมพนธทดในครอบครว การเฝาตดตามอยางเขมงวดของผปกครอง เปนปจจยท านายทท าใหการเรมสบบหรเปนประจ าทกวนนอยลง การลดความขดแยงในครอบครวชวยลด ความเสยงการเรมสบบหรของวยรนได (Hill, Hawkins, Catalano, Abbott, & Guo,2005)

การศกษาทกลาวมาแลวขางตน สรปไดวา ปจจยทเกยวของกบการสบบหรของวยรนทง 3 ปจจย ไดแก ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมลวนเปนปจจยทมอทธพลตอการสบบหรของ วยรน

พรนภา หอมสนธ (2550) สาเหตของการสบบหร อาจมปจจยเดยวหรอหลายปจจยกได ทสงผลตอการเรมตนสบบหรของวยรน จนน าไปสการเสพตดบหรในทสด ดงตอไปน

1. ปจจยจากครอบครว ความผกพนภายในครอบครวเปนสงทส าคญ สงผลตอพฤตกรรม การสบบหรในวยรน โดยวยรนทมสมพนธภาพทดในครอบครวจะมแนวโนมสบบหรนอยกวาวยรนทม สมพนธภาพใน

23

ครอบครวนอย แบบแผนการเลยงดไมถกตอง อาจสงผลใหละเลยตอบตร การใหความรกความเอาใจใสลดนอยลง บตรเปนเดกทขาดความรก ความอบอน กลายเปนบคคลทมพฤตกรรมกาวราว กอใหเกดปญหาในสงคม พอแมใชวธการสอสารกบลกไมเหมาะสม เชน การวากลาว การหามปรามหรอดแลทเขมงวดเกนไปและไมมเหตผล สงนจะกลบกลายเปนสงกระตนใหวยรนเรมรลองสบบหรมากขน

2. ปจจยจากตนเอง บคคลทประเมนคณคาความสามารถของตนเองต า รบรวาตนเองมคณคานอย มโอกาสทจะสบบหรสงกวาบคคลทรบรในคณคาของตนเองสง การเหนคณคาในตนเอง สามารถปฏเสธการถถกชกชวนใหเสพสารเสพตดได ทงนเพราะบคคลทรสกวาตนเองมคณนอย มกไมเปนตวของตวเอง ขาดความมนใจ จงมกตกอยภายใตอทธพลของเพอน ผปกครอง/บคคลใกลชด และสอตางๆ ไดโดยงาย นอกจากนทศนคตความเชอสวนบคคลกมผลตอการสบบหร

3. ปจจยจากกลมเพอน เพอนเปนปจจยทางสงคมทมผลอยางยงตอการสบบหรกลมเพอนมอทธพลตอวยรน วยรนจะใหความส าคญและคลอยตามกลมเพอนเปนหลก ทงนเพราะวยรนทตองการเปนสวนหนงของกลมและตองการเปนทยอมรบในกลมเพอน โดยเฉพาะกลมวยรนทใหความส าคญกบเพอนและมกใชเวลาในการท ากจกรรมตางๆ รวมกน เพอนจงมอทธพลตอการสบบหรทงทางตรงและทางออม วยรนทหดสบบหรมกถกชกจง หรอมกเหนเองวาการสบบหรเปนสงโกเก ท าใหชายเปนชาย ท าใหเดกเปนผใหญ วยรนทมเพอนทสบบหรอาจมอทธพลตอการสบบหรมากกวาเพอนทวๆ ไป อกทงการอยกบเพอนทสบบหรท าใหการเขาถงบหรเปนไปไดโดยงายเพราะการขอบหรจากเพอนมาทดลองสบเปนนกเรองทสะดวกมากกวาการทตองไปซอหาเองจากรานคา หรอขอจากคนในครอบครว การอยกบเพอนท าใหมโอกาสถกชกชวนหรอทาทายใหทดลองสบบหรไดมาก ซงวยรนทตกอยในสถานการณเชนน มกยากทจะปฏเสธขอเสนอดงกลาวได และไมตองการสญเสยสมพนธภาพ เพอนมไดมบทบาทส าคญเฉพาะการเรมตนสบบหรในวยรนเทานน แตยงพบวาเพอนมอทธพลทท าใหวยรนมการสบบหรอยางตอเนองในเวลาตอๆ ทงนเนองจากวยรนตองการเพอนทมลกษณะเหมอนตนเองภายในกลมวยรน จงสงเสรมสนบสนนซงกนและกนใหสบบหร

4. ปจจยจากสถานศกษา ผทอยนอกระบบการศกษามแนวโนมสบบหรมากกวาผทอยในระบบการศกษา ชนดและประเภทของสถานศกษา เชน โรงเรยนเอกชน หรอโรงเรยนรฐบาล โรงเรยนสายสามญ หรอโรงเรยนสายอาชพ กมผลตอการสบบหร

5. ปจจยดานกฎหมายและการตลาด การรกฎหมายหามจ าหนายบหรแกเยาวชนทอายต ากวา 18 ป ประมาณครงหนงของรานคาไมปฏบตตามกฎหมาย และนอกจากนกลมตวอยางยงทราบวามกฎหมายก าหนดบรเวณปลอดบหร เคยเหนโฆษณาบหรในรานขายบหร โทรทศน และนตยสารตางๆ การหามโฆษณาบหรกลมตวอยางเหนวาไมถกตอง เนองจากเปนการยวย มความรสกทาทายท าใหอยากลอง อกทงกลยทธทางการตลาดของบรษทบหร เชน สอโฆษณา รวมถงการผลตสนคาทมสญลกษณ ยหอบหร เพอใชเปนสอโฆษณา เชน เสอยด พวงกญแจ สตกเกอร ทมโลโกบหรโดยเฉพาะอยางยง เสอผาจะใชชอเดยวกบบหร หรอใกลเคยง เชน camel trophy เปนปจจยส าคญทท าใหวยรนสบบหร วยรนมแนวโนมทจะสบบหรสงขน ถาพวกเขา เคยรเคยเหน หรอมสนคายหอเดยวกบบหรไวในครอบครอง

24

ปจจยทสงเสรมใหมการสบบหรในวยรน ประกต วาทสาธกกจ และกรองจต วาทสาธกกจ (2551) ไดกลาวถงปจจยทสงเสรมใหสบบหรม

ดงตอไปน 1. ความอยากลอง วยรนเรมสบบหรเพราะเพอนชวน มเจตคตถาสบบหรจะท าใหเขากบกลมเพอนได

เพอนยอมรบเขากลม และไมสามารถเลกบหรได เพราะกลวเพอนไมใหเขากลม (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550 หนา 17)

2. สบบหรเลยนแบบคนในครอบครว เพราะเมอมสมาชกในครอบครวสบบหร ทอาศยอยบานเดยวกนสบบหร วยรนจะสบบหร เพราะเหนการสบมาตงแตเลก คดวาการสบบหรเปนเรอง ธรรมดาทวยรนหรอใครๆกสบ และคดวาเปนการแสดงออกถงความเปนผใหญ เปนผชาย ยงถาบดามารดาสบบหรจะท าใหลกมแนวโนม ในการสบบหรสงถง 3 เทา รวมทงความสมพนธในครอบครว (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550 หนา 17)

3. สบบหรเพอเขาสงคม การสบบหรเปนการเขาสงคม งานเลยสงสรรคตางๆ เพราะมความคานยมวาถาไมสบกจะเขากลมไมไดและการเจรจาธรกจไมส าเรจ

4. สบบหรเพราะความเครยด เนองจากสารนโคตนในควนบหรเมอสดเขาสรางกายจะเขาสสมองภายในเวลา 8-10 วนาท ออกฤทธท าใหเสนเลอดแดงหดรดตว ความดนโลหตสงขน หายใจเรวขน และกระตนสมองสวนกลางท าใหรสกผอนคลายในระยะตน แตเมอปรมาณนโคตนในสมองลดลงจะท าใหผสบบหรเกดอาการหงดหงดและเครยดได ในเวลาตอมา จงท าใหตองสบบหรอยอยางตอเนองเพอรกษาระดบนโคตนในรางกาย

5. สบบหรเพราะกระแสของสอโฆษณาตาง ๆ ทงทางตรงและทางออมลวนมอทธพลตอวถชวตคนอยางมาก สามารถจงใจใหเชอและนยมชมชอบในผลตภณฑทโฆษณา ตาง ๆ ทางวทย และโทรทศนและอนเตอรเนต ในตางประเทศยงมการโฆษณาแฝงทางภาพยนตรโดยใหดาราทเปนทชนชอบสบบหรและใหเหนสญลกษณของบหรนนดวย การโฆษณา ทกรปแบบจะเนนทความโกเก ทนสมย และเราใจ ซงสงผลอยางมากในการสงเสรมใหผสบบหร

งานวจยทเกยวของ สขมาลย ประสมศกด (2550) วยรนเรมสบบหรเมออาย 16-18 ปมากทสด ถงรอยละ 30.7 สาเหต

ของการสบบหร เพราะอยากลองและไดรบบหรมวนแรกจากเพอนสนท เปนชนดกนกรองและจะสบทกวน สวนใหญจะสบเมอมความเครยด คาใชจายในการสบบหรเดอนละ 101-500 บาท ถาอยในโรงเรยนจะเขาไปสบในหองน า แตไมสบเมอเหนปายหามหรอเปนเขตปลอดบหร และจะไมสบบหรตอหนาผปกครองขณะอยบาน เคยเลกสบบหรถงรอยละ 78.3 แตเลกสบไมได เพราะเพอนหรอผใกลชดยงสบอย สาเหตทตองการเลกสบบหร เพราะกลวจะเปนมะเรงปอด แตมบางรายไมตองการเลกสบบหร เพราะเหนวาสบบหรทกวนกไมมปญหาอะไร

25

นภาวรรณ หมทอง (2551) นกศกษาหญงทมพฤตกรรมการสบบหรจะมเจตคตทดตอการสบบหรและไดรบตวแบบดานการสบบหรจากบดา มารดาและเพอนมากกวาผทไมมพฤตกรรมการสบบหร แตจะมาจากครอบครวทรายไดนอยกวา และมการควบคมของบดามารดานอยกวากลมทไมมพฤตกรรมการสบบหร

ชณษฐชา บญเสรม และคณะ (2552) พบวา วยรนจะสบบหรทกวน สบวนละ 6 – 10 มวน และซอจากรานสะดวกซอ โดยสถานททสบบหร คอ บานเพอน ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสบบหร ไดแก เพศ อายและระดบการศกษา ปจจยดานการสบบหรของคนใกลชด ไดแก การสบบหรของเพอนสนท และการสบบหรของคนในครอบครว ปจจยดานทศนคตตอการสบบหร การรบรกฎหมายหามสบบหรในทสาธารณะ ปจจยดานการโฆษณาและสงเสรมการขาย ไดแก การพบเหนนกแสดงสบบหรในสอตาง ๆ การพบเหนชอยหอบหรทางโทรทศน การพบเหนการโฆษณาในงานสงคม/งานชมชนตาง ๆ การมสงของเครองใชทมยหอบหรตดอย และการไดรบแจกบหรฟรหรอตวอยางบหร ปจจยดานการสอนเกยวกบบหรในโรงเรยน ไดแก การสอนเกยวกบอนตรายจากการสบบหร การสอนเกยวกบผลกระทบจากการสบบหร

สภาวด ศรพน ( 2552) ทศนคตทมตอการสบบหรของนกเรยนอาชวศกษา อาย 15-20 ป วทยาลยการอาชพบางแกวฟา จงหวดนครปฐม กลมตวอยาง จ านวน 240 คน พบวา วยรนมบคคลใกลชดทสบบหรมากทสดและเปนบคคลในครอบครว โดยมความรเรองบหรระดบปานกลาง และมทศนคตตอการสบบหรในระดบมาก วาบหรเปนสาเหตของการเกดมะเรง เปนพฤตกรรมทไมนาเลยนแบบ และหากมผฝาฝนมการลงโทษตามกฎหมายทเหมาะสมทสด

ปรศนา ค าเงน (2553) ความคดเหนตอปจจยจงใจทสงผลตอการสบบหรของนกศกษาระดบปรญญาตร คณะพฒนาการทองเทยวมหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม กลมตวอยางเปนนกศกษาระดบปรญญาตรทมพฤตกรรมการสบบหร 100 คน พบวา ปจจยจงใจภายในทท าใหสบบบหร คอ ความอยากรอยากเหน และอยากลองสบอยในระดบปานกลาง มเจตคตทดตอการไมสบบหร เชน การสบบหรไมชวยใหเกดความมนใจ ไมเปนทสนใจของเพศตรงขาม ความเปนผน า หรอการเปนคนทนสมย ปจจยจงใจภายนอกทท าใหสบบหรอยในระดบปานกลาง คอ กลมเพอนทยงไมเลกสบบหร ดมในงานสงสรรคกบเพอน ๆ เพอใหเปนทยอมรบในกลมเพอน ฉนทนา แรงสงห (2556) พบวา ปจจยทสงเสรมใหวยรนสบบหร คอ ชวงวย เพราะวยรนมการเปลยนแปลงทงทางดานรางกาย จตใจและสงคม มความอยากร อยากลอง ตองการการยอมรบ ไดรบความรกจากบคคลอน เรมมความสมพนธอยางใกลชดกบเพศตรงขาม ถกชกจงไดงาย มความเครยดและไมสามารถจดการดวยตนเองได จงหนไปสบบหรเพอลดความเครยดของตนเอง ประกอบกบมความเชอทผด เชน สบแลวเท สบแลวไมตด ชวยดงดดความสนใจจากเพศ มความมนใจ สามารถลดความวตกกงวล ราคาไมแพง เขาถงไดงายไมผดกฏหมาย การพฒนาสวนประกอบของบหรทยวยความตองการของวยรน เชน บหรทมรสชาตแปลกใหม กลนหอม ไรควน วสดหบหอทดงดดใจ ท าใหวยรนเรมตนทดลองสบบหรจนกลายเปนผเสพตดบหรในทสด

26

นโยบายในการด าเนนงานเพอปองกนการและควบคมการสบบหร ส าหรบประเทศไทยไดก าหนดมาตรการทางกฎหมายมาบงคบใช เมอปพ.ศ. 2535 จ านวน 2 ฉบบ คอ

พระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 และพระราชบญญตคมครองสขภาพผไมสบบหร พ.ศ. 2535 โดยพระราชบญญตควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 มสาระส าคญเกยวกบการลดอปสงค เชน การขนราคาและภาษบหร หามไมใหมการโฆษณาและสงเสรมการขาย ผานทางสอสงพมพ ทางวทยกระจายเสยง ทางวทยโทรทศนหรอสงอนใดทใชเปนการโฆษณาได และก าหนดใหพมพภาพค าเตอนบนซองบหร การหามขายบหรแยกเปนมวนๆ มาตรการเกยวกบการลดอปทาน เชน การควบคมการคาผลตภณฑบหรทผดกฎหมาย หามการจ าหนายบหรใหแกเยาวชนอายต ากวา 18 ป หามจ าหนายบหรดวยเครองอตโนมต (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550)

พระราชบญญตคมครองสขภาพผไมสบบหร พ.ศ. 2535 เหตผลในการออกกฎหมายฉบบนเพอคมครองสขภาพของผไมสบบหรโดยเฉพาะเดกและเยาวชน สาระส าคญของกฎหมายฉบบน คอ การก าหนดประเภทของสถานทสาธารณะใหมการคมครองสขภาพของผทไมสบบหรและก าหนดใหสวนหนงสวนใดหรอทงหมดของสถานทสาธารณะเปนเขตสบบหรหรอเขตปลอดบหรอาศยอ านาจตามพระราชบญญตคมครองสขภาพผไมสบบหร พ.ศ. 2535 กระทรวงสาธารณสขไดออกประกาศกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2549 ก าหนดชอหรอประเภทของสถานทสาธารณะทใหเปนเขตปลอดบหรหรอเขตสบบหร สถานทสาธารณะทก าหนดใหเปนเขตปลอดบหร เชน ยานพาหนะโดยสารประจ าทาง รถรบสงนกเรยน หองประชม อบรม สมมนา หองสมด สนามเดกเลน สถานรบเลยงเดกกอนวยเรยน โรงเรยนหรอสถานศกษาหรอสถาบนการศกษาระดบทต ากวาอดมศกษา เปนตน (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550) การประเมนผลการด าเนนงานตามนโยบายปองกนและควบคมการสบบหรของประเทศไทยทผานมา พบวา การเพมภาษบหร และการหามโฆษณามประสทธภาพสงสด รองลงมา คอ การรณรงคเพอการไมสบบหรดวยสอ การหามสบบหรในทสาธารณะ ส าหรบการหามจ าหนายบหรใหแกเยาวชนอายต ากวา 18 ป นนยงคงพบไดทวไป โดย รอยละ 93.60 ของผซอทอายต ากวา 18 ปไมเคยถกผขายขอดบตรประจ าประชาชน และ รอยละ 68.25

3. แนวค ดการปร บความค ดและพฤต กรรม (Cognitive Behavior Therapy) และงานว จยท เกยวข อง

ความเป นมาของการปรบความคดและพฤต กรรม การปรบความค ดและพฤต กรรม (Cognitive Behavior Therapy) เป นการบ าบ ดท ผสมผสาน

ก นระหว างความค ดและพฤต กรรม บ คคลแรกท ต งคำว า การปร บความค ด (Cognitive Therapy) ขนมา ค อ Hans Lungwitz ม ช ว ตอย ในป ค.ศ. 1881 – 1967 แต ไม ค อยเป นท ร จ กในวงการทาง ว ชาการ ต อมา Ellis และ Beck ได ม การศ กษาต อมา จนได ร บกล าวขานว าเป นผ ค นพบการการปร บ ความค ดขนมา ต อมาได สร างทฤษฎ การบ าบ ดแบบ พจารณาเหต ผลและอารมณ (Rational Emotive Therapy, RET) ขนในป 1950 และในป ค.ศ. 1993 ได พ ฒนามาเป นการบ าบ ดแบบเหต ผล อารมณ และพฤต กรรม (Rational

27

Emotive Behavioral Therapy, REBT) จ งน บได ว าเป นผ ทม บทบาทสำค ญมาก ในกล มแนวทางการบ าบ ดความค ดและ พฤต กรรม (Cognitive Behavioral Therapy) จ งได สร างการปร บความค ด (Cognitive Therapy (CT) ขนช วงต นศตวรรษท 1960 ในช วงแรกย งไม เป นท ร จ กมากนก จนกระท งช วงปลายทศวรรษท 1970 เปนทรจกแพรหลายมากขน สาเหต ท พฒนาแนวค ดขนมาใหม เพราะเนองจากไมเห นด วยก บแนวค ดจ ต วเคราะห แบบด งเด ม ท ได รบการเรยนรและปรบพฤต กรรม (Perris & Herlofson, 1993, p. 152)

นอกจากน ย งม ทฤษฎ การปร บความค ดและพฤต กรรม (Cognitive Behavior Modification (CBM) ของโดน ลด เม ยเชนบาล ม (Donald Meichenbaum) ด วยเช นก น แต ย งไม เป นท ร จ ก แพร หลายเท าก บสองทฤษฎ แรกท กล าวมา ท งสามทฤษฎ น ถ งแม ว าจะม ความต างก นในเรองของ หล กการและว ธ การ แต ท งหมดก ม ความคล ายก นในด านป ญหาทางจ ตใจเก ดจากกระบวนการของ ความค ดท ว นวาย ถ าเปล ยนความค ดได ก จะเปล ยนอารมณ และพฤต กรรมได เนนการไปฝ กทำต อท บานและเป นช วตประจำวน รวมถ งการหาวธ การต างๆ ทางด านความค ดและกลว ธ การปร บพฤต กรรม มาใช เพอทำใหเกดการเปล ยนแปลง โดยเบคเป นนกจ ตว ทยาในแนวทางน ได พฒนาและสรางรปแบบต างๆ ขนมา จากพ นฐานทฤษฎเด ม เพอลบล างข ออ างและคำว จารณ โดยเบค พฒนาวธ การบำบดเพอใช รกษาบคคลท มปญหาด านต างๆ เช น การพยายามฆาต วตาย ป ญหาเรอร งท เป นมาอยางเนนนาน ป ญหาการต ดยา โรคว ตกก งวลประเภทต างๆ โรคซมเศร า ป ญหาทางร างกายท เป นผลมาจากจ ตใจ ป ญหาด านการก น ป ญหาทางอารมณ ป ญหาทางบ คล กภาพ ฯลฯ ด วยการ ตรวจสอบและประเมนว ธการคด วธ การแกป ญหาท ผ านมา ความพยายามหาหนทางแก ไขหร อจ ดการ ก บเหต การณ ท เก ดขน รวมถ งการแสดงออกในเหต การณ ท ผ านมา นอกจากน ย งสร างร ปแบบต างๆ ขนมาเพออธ บายถ งปญหาต างๆ วาเกดข นได อยางไร แสดงใหเหนถงความเช อมโยงส มพ นธ ก นระหว าง อาการทางกายและป ญหาทางด านจ ตใจท เก ดขน เช น ผ ท เป นโรคย าค ดย าทำก จะพยายามค ดแปล ความหมายเหต การณ หร อสถานการณ ต างๆ ท อาจเก ดขน ในทางท เลวร ายหร อในทางลบ (Will & Sanders, 1997, p.4 ) แนวค ดการปร บความค ดและพฤต กรรม (cognitive behavioral therapy) ได รบความสนใจมา และเบคเป นผ ท ทำใหการบำบดตามแนวค ดน ม ความช ดเจนมาก การปร บความค ด และพฤต กรรม ม พนฐานมาจากร ปแบบของกระบวนการค ด (cognitive model) ซ งต งอย บน สมมต ฐานว า การร บร ต อเหต การณ ม อ ทธ พลต ออารมณ และพฤต กรรมของบ คคล เบ ค (Beck, 1995) ได อธ บายเกยวกบกระบวนการร ค ด (cognitive model) ด วยไดอะแกรมดงภาพท 2

28

รปแบบของกระบวนการค ด

(cognitive Model) พฒนาการ/การเล ยงด / ความเช อพ นฐานในระด บล ก ประสบการณในอด ต (core belief)

ความเช อท อยระด บกลาง (intermediate belief)

สถานการณ ความค ดอตโนมต อารมณ (emotion) (situation) (automatic thought) พฤต กรรม (behavior)

สรระ(physiological) ภาพท 2 รปแบบของกระบวนการค ด

เมอม สถานการณ อย างใดอย างหน งเก ดขน ทำให บ คคลเก ดความค ดอ ตโนม ต ขน ความค ด อ ตโนม ต มาจากความเช อในระด บกลาง และความเช อพนฐานในระด บล ก นำไปส การตอบสนอง ทางด านอารมณ ในกระบวนการหน งท ความค ดอ ตโนม ต เก ดขน ม กจะส งผลต อพฤต กรรม และนำไปส การตอบสนองทางสรระด วย

เบ ค (Beck, 1995, p. 48) ได อธ บายล กษณะของความค ดตามแนวค ดน วา มอย 3 ระด บ ค อ 1. ความค ดอ ตโนม ต (automatic thought) หมายถ ง ความค ดท เก ดขนท นท ท นใดต อ สถานการณ

และส งผลต ออารมณ พฤต กรรม และสร ระของบ คคล โดยท บ คคลม กไม ได ตระหนกถ ง ความค ดน น เพราะเป นความค ดท ด เหม อนม เหต ผล และอาจเป นความค ดทางบวก หร อทางลบก ได เน อหาความค ดส วนใหญ จะเป นเรองเกยวก บต วเอง เกยวก บส งท ตนเองกระท า และเกยวก บอนาคต ของต วเอง ด งน นกระบวนการบ าบ ดทางความค ดและพฤต กรรม สำค ญก บความค ดอ ตโนม ต เพราะม ผลต อการกระทำ และความร ส ก ความค ดอ ตโนม ต ท เก ดขนจะถ กต ความอย างไรขน อย ก บ ประสบการณ การเรยนร หรอความเช อพ นฐานในระด บล ก (core belief) เป นความค ดท ม รากฐานมา จากการเล ยงด ในวยเด กและประสบการณท ผ านมา ล กษณะท วๆ ไปของความค ดอ ตโนม ต ทางลบ ค อ เป นความค ดท เก ดขนท นท โดยไม ได นกหร อไตร ตรอง เป นความค ดท บ ดเบ อน เมอเราตรวจสอบด จรงๆ จะพบวาความค ดน นไม ได ตรงก บความจร งท งหมด เป นความค ดท เราไม ต องการค ดถ ง แต เป น เรองไม ง ายท จะหย ดความค ดน น ม กจะเป นความค ดท ร ส กว าเป นอย างน นจร งๆ โดยท ไม ท นได ต งสต นอกจากน ความค ดอ ตโนม ต ย งสะท อนถ งเรองการมองต วเอง ว าเรามองต วเองอย างไร สะท อนถ ง วธ การท เราใหค ณค า หรอตดส นเกยวกบต วเอง สะท อนถงวธ การมองอนาคตของเรา

ด งน น การปรบความค ดและพฤต กรรม จ งให ความสำค ญก บการค นหาความค ดอ ตโนม ต ทาง

29

ลบ และปร บเปล ยนความค ดอ ตโนม ต ทางลบ ให ม ความสอดคล องก บความจร งมากขนความค ด อ ตโนม ต ทางลบ เป นความค ดท ไม ได ช วยให อะไรด ขน ด งน น กระบวนการบำบ ดทางความค ดและ พฤต กรรม จ งแนะนำให ผ ร บการบ าบ ด “หย ด” ความค ดอ ตโนม ต ทางลบด วยการ “จ บ” ความค ด ล กษณะน ใหได ด วยเหต ผลวา- ความค ดอตโนมต ทางลบ ทำใหเราไมมความส ขหรอไมสบายใจ

นอกจากน ความค ดอ ตโนม ต ย งอาจม ล กษณะท บ ดเบ อน ซ งม อย ด วยก นหลายแบบ ค อ ค ด เพ ยงด านใดด านหน ง (all-or-nothing หร อท เร ยกว า black-and-white หร อ polarized หร อ dichotomous thinking) ค อความค ดส ดขวในด านใดด านหน ง เป นด าหร อขาว บวกหร อลบไปหมด โดยไมสามารถมองอะไรกลางๆ ได เป นการค ดเพยงด านใดด านหน งมากกว าท จะค ดถ งข อม ลท สมบ รณ ท งหมด ความค ดท คาดเดาไปล วงหนา (catastrophizing / fortune telling) เป นความค ดแบบ Overgeneralization ท ร นแรง เป นการแปลสถานการณ หร อเรองราวท เก ดขนให ร นแรงส ดข ด และ คาดเดาหร อทำนายว าส งท จะเก ดขนในอนาคตก จะต องเป นเรองท ไม ด เป นความหายนะ การปฏ เสธ หรอมองขามส งด ท เกดขน (disqualifying or discounting the positive) ไมพ งพอใจในส งด ๆ ท ตนมอย ไมมองในสงๆดๆทเกดขนกบตนเอง หรอเป นอย เพราะใหความสำค ญกบส งท ไมด มากกว า หรอไมมองประสบการณด ๆ ท เกดขน หร อค ดว า เป นเรองปกต ท เก ดขนก บบ คคลอน การแปลความหมายของสถานการณ โดยปราศจากเหต ผล (emotional reasoning) ใช ความร ส กต ดส น ด เหม อนม เหต ผล แต เป นเหต ผลท มาจากอารมณ ความรส กของตนเอง การตตรา (labeling) เป นการตตราตนเอง หรอคนอนในทางลบ ไมวาทำอะไรก ม กจะย ดต ดก บความร ส กท ตนได ต ตรา การขยายต อเต มหร อต ดทอนเรองราว (magnification / minimization) เมอเก ดความผ ดพลาดก บตนเองจะมองป ญหาน นแบบขยายให ใหญ โตเก ดความเป น จรง และเมอมเรองด เกดขนก มองขอด หรอความส าเร จของตนเป นเรองเล ก ขยายหร อต อเต มเรองราว ต ดทอนเรองราว การเล อกค ดตามท ตนเองค ดหรอเช อ (mental filter) การใหความสนใจแต ข อม ลทาง ลบเท าน น ไมสนใจขอมลในทางบวก หรอเล อกท จะค ดหร อเช อแต ในส งท ไม ด และมองข ามส งท ด ๆ ไป การค ดหร อ เดาใจผ อน (mind reading) การค ดแบบเหมารวมหร อขยายความเก นเหต (overgeneralization) เป นการค ดแบบไม แยะเรองราว ด วนสร ปอย างไม ม หล กฐานหร อม หล กฐาน เพยงเล กน อย มความค ดเอนเอยงไปกบเหต การณ ท ไมเกยวของก บตนเอง (personalization) เป นการ สรปเหต การณ เข าหาตนเอง การแปล สถานการณ เหต การณ หร อพฤต กรรมภายนอกว าเป น ต วย นย น ให เห นว าตนไม ด หร อพยายามเอาต วเองไปร บผ ดชอบในเรองท ไม เก ยวข องก บตนเอง เป นการค ดต อ เหต การณ ต างๆว า “ควร” และหร อ “ต อง” (“should” and “must statements”) เป นการค ด คาดหวงใหตนเองหรอคนอนเป นอยางน นอยางน ตามท ตนเองคาดหวงหรอความต องการของตน

2. ความเช อในระด บกลาง (intermediate belief) หมายถ ง ความเช อท ม ผลมาจากความเช อ พนฐานในระด บล ก ได แก ท ศนคต กฎ และข อตกลงเบองต น ซ งเป นความค ดท ม อ ทธ พลต อความค ด อตโนมต ท เกดขนระหวางน น ส วนใหญ เป นเรองเกยวกบกฎท ส ดโต ง

30

3. ความเช อพนฐานในระด บล ก (core belief) หมายถ ง ความค ดหล กเกยวก บตนเองผ อน อนาคต รวมถ งความเช อเกยวก บโลกและช ว ต ท งในแง บวกและแง ลบ ซ งเป นความค ดท ม รากฐานมา จากการเล ยงด ในวยเด ก ประสบการณท ผ านมา และความเช อพ นฐานในระด บล กน จะเป นต วกระต นให เกดความค ดอตโนมต ขนในการศ กษาครงน เป นการศ กษาในผ ด แลเด กสมองพ การท ม ความว ตกก งวล โดยใช แนวความค ดการบำบดทางความค ดและพฤต กรรมของ เบ ค (Beck, 1995, p. 176)

ด งน นจากแนวค ดของ เบ ค ได อธ บายล กษณะความค ดท บ ดเบ อน และจะอธ บายร ปแบบ ความค ดของผ ด มแอลกอฮอล และสารเสพต ด (Cognitive model) ว า การท บ คคลเข าส การด ม เครองด มแอลกอฮอล และสารเสพต ดอย างต อเน อง เป นผลมาจากม สถานการณ กระต นท มาจากท ง ภายในและภายนอก เช น ความร ส ก การจ นตนาการ การตอบสนองทางร างกาย บ คคลร บร ก บส ง กระต นท แตกต างก น ขนอย ก บพนฐานความค ดความเช อเกยวก บสารเสพต ด (Beliefs activated) ท เป นความเช อเด มๆ เป นความค ดท บ ดเบ อน ไม เป นความจร ง ไปกระต นให เก ดความค ดอ ตโนม ต (Automatic thoughts) และนำไปส ความร ส กอยากยา (Urges and craving) ค ดถ งเรองราวการด ม ส รา มความต องการสารน น

สรปความค ดท บดเบ อนจากความเปนจร ง (Dysfunctional Thought) ค อ ความค ดความเช อ ไม ถ กต องเกยวก บการด มเครองด มแอลกอฮอล ค อ ด มทำให คลายเคร ยด ลดความว ตกก งวล แสดง ความเปนชาย เป นผ ใหญ และได รบการยอมร บจากเพอน เป นต น เปนความค ดอตโนมต ท ได เร ยนร จาก ประสบการณ ในอด ต เมอม สถานการณ มากระต น จะด งมาให แบบอ ตโนม ต โดยไม ม การตระหน กร หรอร ไมเท าท น

การปรบความคดและพฤต กรรมในผด มเคร องด มแอลกอฮอล ความเช อเกยวกบการดมแอลกอฮอล เป นความเช อเฉพาะของบ คคลท แตกต างก น ความเช อ

เกยวกบเครองด มแอลกอฮอล ส งผลยงคงมการดมต อไปและเป นสาเหต ของการกล บไปด มซ า ความค ด ความเช อเกยวกบการดมเครองด มแอลกอฮอล ท ไม เหมาะสม เช น เช อว าเครองด มแอลกอฮอล ทำให ม ความร ส กผ อนคลาย แก ไขป ญหาได ด มแล วสบายใจ เป นสาเหต ให เก ดพฤต กรรมการด มจนต ดได ความค ด ความเช อท ไมเหมาะสม ค อ จำเป นต องด มเพอให จ ตใจและอารมณ ด ช วยให เข าส งคมและ มเหต ผลด ได รบความพอใจและต นเต นจากการดม จะทำให คนม พล งและช วยเพ มพล งจะช วยประโลม ใจ ช วยลดความเบอหนาย ความว ตกก งวลความเคร ยด และความเศร า เช อท ว าไม ม ส งใดท นาพอใจ กว าการดมแอลกอฮอล อยากผ อนคลาย ความเช อเหล าน ส งผลให ย งคงม การด มต อไปและเป นสาเหต ของการกล บไปด มซ า (Beck et al., 1993) เป นความเช อพนฐานหร อความเช อท ม มาแต เด ม (core beliefs or core schemas)

31

ขนตอนการปรบความคดและพฤต กรรม พฤต กรรมและอารมณ เป นผลจากกระบวนการค ดและความเช อเมอบ คคลเผช ญก บ

เหต การณ จะเกดความค ดอตโนม ต หากม ความค ดและความเช อท บ ดเบ อน ผ ดพลาด จะทำใหเกดการตอบสนองทางอารมณ ความร ส กท ไม ด น าไปส พฤต กรรมไม เหมาะสม (Beck, 1995, p. 36) ได แนะนำขนตอนการบำบดไว 3 ขนตอน ด งน

1. การค นหาความค ดอ ตโนม ต (identify automatic thoughts) โดยการว เคราะห หา ขอความและวธ การค ดท ผ ดไปในทางลบ และบดบดเบ อนของผ รบการบำบด ทเกดขนเองแบบอ ตโนม ต (pattern of negative or distorted automatic thoughts)

2. การตรวจสอบความค ดอ ตโนม ต (evaluation automatic thoughts) ว าถ กต อง หร อ เป นไปได หรอไม

3. การปรบเปล ยนความค ดอตโนมต (response automatic thoughts) เป นการปร บเปล ยน ความค ดใหเปนไปทางท เหมาะสมและมความเปนไปได

เทคน คในการการปรบความคดและพฤต กรรม การปรบความค ดและพฤต กรรม มเทคน คมากมาย แต จ ดหมายเพอให ผ บ าบ ดร จ กปร บเปล ยน

ความค ดอ ตโนม ต ทางลบ เทคนคหล กๆ ท ใช ในการบ าบ ดตามแนวทางน ได แก (Moorey, 1996, pp. 254-281)

1. เทคน คการถามแบบโสคราต ส (socratic question) เพอใหผ รบการบำบดค นหา และ ปรบเปล ยนความค ดท ไมเหมาะสม (maladaptive thoughts)

2. เทคน คการค นหาความค ดอตโนมต เช งลบ (identifying negative thoughts) ผ บำบด จะสอนวธ การส งเกต และบนทกความค ดอตโนมต เช งลบแกผ รบการบำบด

3. เทคน คการปรบเปล ยนความค ดอตโนมต เช งลบ (modifying negative automatic thoughts) เมอผ ใช เรยนร วธ การก าหนดรความค ดท ไมเหมาะสมแล ว ผ บำบดจะสอนใหเรยนร เกยวกบการท าทายความค ดอตโนมต เช งลบนน ด วยการใช คำถามแบบโสคราต ส เพอใหผ รบการ บำบด เปล ยนแปลงความค ดเช งลบนนด วยตนเอง

สำหร บเทคนคท Beck เข ยนไว ในหนงส อเร อง Cognitive Therapy น นม หลายเทคนค ท ง ส วนท เป นความค ดและพฤต กรรม (cognitive and behavior techniques) รวมถ งการใช อ ปกรณ และเครองม อต างๆ ผสมก บเทคนคต างๆ เช น การใช ใบงานการแก ป ญหา (problem-solving worksheet) การใช กระดานก จกรรม (activity chart) การใช ว ธ การผ อนคลาย (relaxation) การใช การ ดการจ ดการก บความค ดอ ตโนม ต (coping cards) การใช เทคนคการแบ งเค ก (pie technique) เป นต น ว ธ การบ าบ ดความค ด จะม การประย กต กระบวนความค ดและพฤต กรรมเข าด วยก น ม เป าหมายของการบำบ ดและว ธ การบำบ ดท ช ดแจน (สมโภชน เอยมส ภาษ ต, 2550) ม การบ นท ก ความค ดท เก ดขนอย างอ ตโนม ต สอนให ร ถ งความส มพ นธ ระหว างความค ดท เก ดขนอย างอ ตโนม ต ทดสอบความตรงของความค ดท เก ดขน

32

อย างอ ตโนม ต ใช ความค ดท ตรงก บความเป นจร ง เร ยนร ท จะ แยกแยะและแลกเปล ยนความเช อท มอยในต วบคคลท ทำใหเกดความค ดท บดเบ อน ในการปร บความค ดและพฤต กรรมในผ ท ด มส รา ม องค ประกอบท ส าค ญในการบำบ ดด งน (Carroll, 1998 อางถงใน ณ ทธร พทยรตนเสถยร, 2551, หน า 15)

1. การแยกแยะความเช อท ส มพ นธ ก บสารเสพต ด (dentifying drugrelated beliefs) เป น การฝ กแยกแยะสถานการณ เส ยง และว ธ การเผช ญป ญหาอย างม ประส ทธ ภาพบนเส นทางความเส ยง เพอท จะปองกนหรอหยดพฤต กรรมบางอย างท ไม ต องการ ซ งใช การออกแบบใบงานให ผ ป วยทำ หร อ ยกเป นประเด นต วอย างนำมาว เคราะห ร วมก น และช ให เห นกระบวนการเก ดของพฤต กรรมและ ความส มพ นธก บป จจ ยต างๆ ซ งจะเป นการทำให เข าใจถ งความเช อมโยง ของความค ด ความเช อ และ พฤต กรรมของตนเอง ซ งสามารถนำไปพฒนาควบค มตนเองได มากขน

2. การว เคราะห ประโยชนและโทษ (Advantage disadvantage analysis) ของการหย ดด ม เครองด มแอลกอฮอล และย งคงม การด มต อไป เป นอ กเทคนคหน งท น ามาใช เน องจากผ ป วยม กจะ มองเห นแต ด านด และละเลยท จะมองด านลบของการด มเครองด มแอลกอฮอล ขณะท ผ บ าบ ดม กจะ เห นด านลบ และล มนกถ งด านบวกท ม ความสำค ญท ทำให ใช ยาอย ว ธ น ทำให มองป ญหาได อย างเป น รปธรรม ช ดเจน เป นเหต เป นผลขณะเด ยวก นผ บำบดกมความเขาใจในต วผ ปวยมากขนด วย

3. การบอกอารมณ และการประเม นอารมณ ของตนเองได (Identifying moods and rating moods) เป นการให ผ ปวยบอกอารมณ ของตนเองในป จจ บ น ซ งทำให ผ ปวยเก ดความตระหน กว า ขณะน อารมณ เป นอย างไร เพอสามารถต งเป าหมายว าจะจ ดการอารมณ อย างไร โดยอารมณ ม กจะ ส มพ นธก บเหต การณ ท เกดขนก อนท อารมณ จะเปล ยนแปลง โดยใหผ ปวยน กถงวาตอนท เก ดอารมณ น น อย ก บใคร ขณะน นทำอะไรอย (What) เหต การณ เก ดขนเม อไร (When) และตอนน นอย ท ไหน (Where) เก ดอารมณ อย างไร โดยเช อมโยงให เห นความส มพ นธ ของเหต การณ ก บอารมณ และให ประเมนระด บอารมณ วาจาก 100 คะแนน จะมระด บอารมณ เท าไร

4. การหาความค ดอ ตโนม ต (Automatic thoughts) ล กษณะของความค ดอ ตโนม ต เปน ความค ดท เก ดขนท นท ก อนท จะผ านความค ดท ม เหต ผล เป นความค ดท ผ ดขนมาเป นระยะๆ โดยเรา อาจไมร ต ว ท งๆ ท มความส มพ นธเกยวของกบอารมณ และพฤต กรรม การท จะรได ต องม การฝ กฝน โดย อาจเรมต นด วยการบอกอารมณ ท เกดขนแล วตามด วยการเล าถงเหต การณ น นวาเปนอย างไร ม ความค ด อะไรเก ดขน โดยท วไปบ คคลจะเช อในความค ดอ ตโนม ต ท นท โดยไม ม การตรวจสอบ ทำให หมกม น ครนค ดอยกบความค ดน ว ธ แก ไขความค ดน ควรสอนและฝ ก ให ผ ป วยสามารถตรวจสอบความค ดของ ตนเอง (Testing cognitive) โดยการมองอย างเป นกลางๆ ว าความค ดน เป นเพ ยงแค สมมต ฐานหร อ การคาดเดา ยงไมใช ความจร ง ให พยายามหาข อม ล หร อหล กฐานท แตกต างมาค ดค านความค ด ซ งจะ ทำใหผ ปวยเหนวาความค ดท เกดขนโดยอตโนมต ของตนเอง อาจไม ใช ความจร งตามอย างท ผ ป วยป กใจ เช อ หร อปฏ บ ต ตามน น ส งผลให ผ ปวยม สต ในการค ดพ จารณา ม ความย ดหย น ม เหต ผลอย บนข อม ล และหล กฐานของขอเท จจร งมากขน นอกจากน ในการ

33

ว เคราะห เพอปร บแก ความค ด (Dysfunctional thought) มเกณฑเบ องต นท ใช ในการประเม นใน 2 ล กษณะค อ ความค ดม ความถ กต องตรงความเป น จร งหร อไม (Validity) และการค ดเช นน นม ประโยชนเพ ยงใด (Utility) ซ งเป นการทำให สามารถ ต ดส นใจท จะเปล ยนแปลงความค ดน น

5. การใช คำถามผ ปวยเพอนำไปส การค นพบคำตอบด วยตนเอง (Guided discovery) เป นว ธ การท ช วยให ผ ปวยได เป ดเผย (Open up) ความในใจ (Closed minded) และความค ดท เป น ป ญหา (Problem perpetuating thinking) โดยนกบ าบ ดใช ท กษะการถามเพอประเม นและค นหา ความส มพ นธ ระหว างแบบความค ด (Schema) ความเช อ (Beliefs) ความค ดอ ตโนม ต (Automatic though) อารมณ ( Emotions) แ ล ะ พ ฤ ต ก ร ร ม (Behavior) จ งส งผลให ผ ปวยเปล ยน มมมองทางเล อกแบบอนๆ ด วยตนเอง การจ นตนาการ (Imagery) เป นการให ผ ปวยนกถ งเหต การณ ท ผ านมาและอธ บายส งท เกดขนในเหต การณ น น เหม อนก บเป นเรองราวท กำล งเก ดขนในป จจ บ น จะทำ ใหผ ปวยได มองเห นเรองราวตางๆ อยางช ดเจนซ งเป นการกระต นความรส กในทางลบและส งท เกยวข อง ก บความค ดอ ตโนม ต ว ธ การน สามารถช วยให ผ ปวยมองสภาพป ญหาท เก ดขน ทำให ม การควบค ม ตนเองเพอหล กเล ยงจากการใช ยาได ด ขน หร อม การจ ดการก บความร ส กอยากยาและส งกระต นได การหย ดความค ด (Thought stopping) เมอพบว า ม ความค ดท เก ดขนซ าๆ นำไปส ความว ตกก งวล หร อรบกวนจ ตใจ ให ผ ปวยพ ดด งๆก บต วเองว า หย ด” ซ งเป นการหย ดความค ดท กำล งค ดวนเว ยนน น อย และด งต วเองให กล บมาม สต อ กครง ว ธ การน จะใช ได ผลในระยะส นๆ ในการเต อนตนเองและ เบ ยงเบนความสนใจไปส เรองอนๆ

6. การใช คำพ ดบอกก บต วเอง (Self statement ) เป นว ธ การใช คำพ ดท ม ข อความท เป น ประโยชน หรอมความหมายในทางบวกบอกกบต วเอง เพอสร างความเช อม นให ก บตนเอง ซ งจะช วยให ผ ปวยคงไว ซ งความเช อ หร อพฤต กรรมท เหมาะสม (Good qualities) บ นท กประจำว น (Daily thought record) เป นแบบบ นท กท ช วยในการว เคราะห ความค ดอ ตโนม ต และความร ส กท เกยวข อง กบการใช ส ราและสารเสพตด ซ งจะเป นการบ นท กถ งส งท เก ดขนในช ว ตประจำว นในสถานการณ ต างๆ โดยให ผ ปวยบ นท กว าเก ดเหต การณ ในสถานการณ ใด ม ความค ดอะไรท เก ดขน ขณะน นม อารมณ ท ส มพ นธ ก บสถานการณ ด งกล าวอย างไร และม การตอบสนองอย างสมเหต ผลหร อไม แนวทางท เหมาะสมควรเป นอย างไร และผลล พธ ท เก ดขนเป นอย างไร แบบบ นท กน จ งประกอบด วย 5 ส วน ค อ สถานการณ ความค ด อารมณ การตอบสนอง และผลล พธ โดยในการเรมต นควรม การฝ กให ผ ปวยทำหล งจากน นเมอมความเขาใจ จ งให ทำเป นการบ าน บ นท กน ผ บ าบ ดต องนำมาอ าน พ ดค ยก นในช วโมง เพอประเมนผ ปวย และใหความช วยเหล อต อไป ซ งเทคนคน จะเป นประโยชนมากสำหร บผ ปวยทำให ม โอกาสกล บไปค ด ตร กตรองในส งต างๆ ขณะท ผ บ าบ ดก จะได ข อม ลเกยวก บผ ปวยเพมขน การฝ กฝน ท กษะซ าๆ เป นการเรยนรทกษะการเผช ญปญหา (Learning coping skills) และแก ป ญหาบนเส นทาง การไม ใช ยาเสพต ด โดยใช เทคน คต างๆ ท หลากหลายมาประย กต ในการปร บเปล ยนความค ดและ พฤต กรรม เช น การจ ดการก บความค ดท เกยวข องก บการด มส รา (Managing thoughts about alcohol and drinking) การจ ดการก บความร ส กอยากด มและส งกระต นการด ม (Coping with cravings and urges to drink) ท กษะการปฏ เสธ (Refusal skills) ท กษะการกล าแสดงออก

34

(Assertiveness) การแก ไขป ญหา (Problem solving) การผ อนคลายความต งเคร ยด (Relax) การ ต ดส นใจในส งท เหม อนไม เก ยวข องก บการด มเครองด มแอลกอฮอล (Seemingly Irrelevant decisions)

การวางแผนฉ กเฉ นและการจ ดการเมอพลาดไปด ม (Planning for emergencies and coping with a

lea) การฝ กท กษะเหล าน สามารถฝ กให ผ ปวยทำในขณะท อย ในช วโมงการบ าบ ด และมอบหมายใหฝ กท าต อเป นการบาน สำหร บร ปแบบของโปรแกรมการบ าบ ดความค ดและพฤต กรรม ท นำมาใช ในป องก นการต ดซ าหร อลดป ญหาจากการใช สารเสพต ดและการด มส รา พบว าม ก จกรรมท หลากหลายท งท มความแตกตางกน และเหมอนกน มกระบวนการจ ดกจกรรมด งน

1. การประเมนพฤต กรรมความค ด (Cognitive Behavioral Assessment) การประเมน พฤต กรรมความค ดเป นกระบวนการจ ดก จกรรมท สำค ญท ส ด ในการประเม น ผ จ ดก จกรรมจะไม ได ให ความสนใจกบบ คล กภาพ (Personality Traits) วธ การป องก นทางจ ต (Defense Mechanisms) หร อ กลไกทางจ ต แต ให ความสนใจก บพฤต กรรมหร อการกระท าของผ เข าร วมก จกรรม และผ เข าร วม กจกรรม จะเกบรวบรวมขอมล และระบ ป ญหาจากข อม ล การระบ พฤต กรรมท เป นป ญหา รวมถ งการ ว ดพฤต กรรมท เป นป ญหา ต วแปรด านส งแวดล อมท ม อ ทธ พลต อพฤต กรรมท เป นป ญหาและการ ทบทวนจ ดแข งจ ดอ อนในต วผ เข าร วมก จกรรม การระบ ป ญหาของผ เข าร วมก จกรรม ท ด ควรจะม ความถ กตองและช ดเจนท ส ดในเบองต น ควรประเม นป ญหาของผ เข าร วมก จกรรม ใช คำถามต อไปน ป ญหาค ออะไร ป ญหาเก ดขนท ไหน ป ญหาเก ดเมอใด ใครหร ออะไรทำให เก ดป ญหา ผลกระทบท เกยวของกบป ญหาน นค ออะไร

ผ จ ดก จกรรมควรประเม นถ งความถ ความร นแรงของป ญหา และระยะเวลาของป ญหาท เกดขน หล งจากผ เข ารวมกจกรรม มประสบการณ ในป ญหาน นๆ โดยอาศ ยการว เคราะห พฤต กรรม ท ประกอบด วย 3 ส วน

1.1 ส งท เกดขนก อน (Antecedent) หมายถ ง ส งกระต นใหเกดพฤต กรรมน นๆ รวม ไปถ งส งแวดล อมทางกายภาพ

1.2 พฤต กรรม (Behavior) หมายถ ง ส งท บคคลน นๆ พด ทำหรอแสดงออกมาให เห นและสามารถวดได

1.3 ผลท ตามมา (Consequence) หมายถ ง ผลท ตามมาท บ คคลน นคาดหว งไว ผล น นอาจเป นผลทางบวกท น าสนใจ หรอผลทางลบท ไมน าพอใจ

2. ขนปฏบ ต การบำบดความค ดและพฤต กรรม เนนการให ผ เข าร วมก จกรรมเป นผ กระทำ ลด พฤต กรรมท ไมต องการ (Reducing Unwanted Behavior) เนนการจ ดการก บพฤต กรรมท เป นป ญหา เพมความพ งพอใจ (Increase pleasure) การจดกระท าตองเกดจากความพงพอใจของผรบบรการ เพมท กษะทางส งคม (Enhancing Social Skill) เนนการเสรมสรางท กษะในการปฏส มพ นธทางส งคม

3. วธ การสรางความค ดท ถกต องขนใหม 4. ว ธ การเร ยนร พฤต กรรมใหม (Learning New Behavior) เนนการสร างพฤต กรรมใหม ใน

ผ เข ารวมกจกรรม เช น

35

4.1 การเล ยนแบบ (Modeling) หมายถ ง ว ธ ท ใช เพอสร างร ปแบบพฤต กรรมใหม ท ต องการใหเกดข น เพมท กษะต างๆ ท ด ท ต องการและลดพฤต กรรมการหล กเล ยง

4.2 การปร บแต งพฤต กรรม (Shaping) เป นการกระต นให ผ เข าร วมก จกรรมเก ด พฤต กรรมใหม ท ต องการโดยอาศ ยว ธ การเสร มแรง (Reinforcement) เช น การให ความสนใจ การให คำชมเชย

4.3 การใหเบยอรรถกร (Token Economy) เป นร ปแบบหน งของการเสร มแรง โดย อาศ ย หล กการของการเสรมแรง หรอการให รางวลเมอกระทำพฤต กรรมท เหมาะสม

4.4 การแสดงบทบาทสมมต (Role Playing) เป นวธ ท ช วยให ผ เข ารวมกจกรรม ได ม โอกาสฝ กซ อมการท าพฤต กรรมท รส กว ายากลำบาก โดยได รบการยอนกล บจากการแสดงพฤต กรรมน น

4.5 การฝ กท กษะทางส งคม (Social Skill Training) ท กษะทางส งคมเป นท กษะท จำเป นสำหรบการม ช วตอยรวมกบบ คคลอน งานวจยทเกยวของ Umaru et al. (2014). ไดศกษาผลการปรบเปลยนความคดของผสบบหร ในกลมวยรน มธยมศกษาตอนปลาย ในกลมทดลองและกลมควบคม ใชแนวคด Cognitive Therapy พบวา ผล โปรแกรมการปรบเปลยนความคดของผสบบหร สามารถปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมการสบบหร 4. แนวคดเกยวกบลกษณะมงอนาคตและงานวจยทเกยวของ

แนวคดเกยวกบลกษณะมงอนาคต 4.1 ความหมายของลกษณะมงอนาคต Seginer (1991 pp. 224-237) กลาววา ลกษณะมงอนาคตเปนการคาดการณในอนาคต

ประกอบดวยการวางแผน ความปรารถนา ความหวง รวมทงการจนตนาการสงทจะเกดขนในอนาคตของแตละบคคล มความตองการใหคานยมของแตละบคคล สงเสรมแรงจงใจใหเกดขนตามตองการทคาดหวงไว Mischel (1974 p. 287) กลาววา ลกษณะมงอนาคต เปนความสามารถในการคาดการณไกลและเลงเหนความส าคญ ของผลดผลเสยทจะเกดขนในอนาคต มความตองการไดรบผลทดกวาในอนาคตหรอมากกวาผลทไดรบในปจจบน โดยมการวางแผนเพอเปนแนวทางการปฏบตและควบคมตนเองใหด าเนนการตามแผน เพอน าไปสเปาหมายทตงไว

Segura (1975 p. 5823 ไดใหความหมายลกษณะมงอนาคต เปนลกษณะมงอนาคต ทมความสามารถในการมองอนาคตของตนเอง มการวางแผนและสามารถจดการอนาคตตนเองได

ดวงเดอน พนธมนาวน (2550 หนา 92) ไดใหความหมายลกษณะมงอนาคต (Future Orientation) ม 3 ขนตอนคอ 1) สามารถคดไดวาอะไรจะเกดขนในอนาคตทงไกลและใกล ทเปนนามธรรม เพราะยงไมเกดขน 2) การยอมรบความส าคญในสงทจะเกดขนไดใกลเคยงกบ

36

สงทไดเกดขนแลว การยอมรบความส าคญในสงทยงมาไมถง ยงไมเกดขนนน แสดงถงระดบสตปญญาขนสงของบคคล 3) การยอมรบวาสงนนอาจจะเกดขนกบตนได ทงสงดละไมด ยอมรบผลเสยอาจเกดขนกบตนได

ศศธร คงครบ (2558) ไดใหความหมายลกษณะมงอนาคต วาลกษณะมงอนาคต เปนการมองอนาคตของบคคลโดยผทมลกษณะมงอนาคต จะเปนผทสามารถคาดการณไกลและตดสนใจเลอกกระท าไดอยางเหมาะสม หาแนวทางแกปญหาและวางแผนการด าเนนการ เพอเปาหมายทตองการในอนาคต รจกการปฏบตใหเกดการอดไวรอไดและมความเพยรพยายามในปจจบนเพอประสบความส าเรจในชวต

จากทมผใหความหมายของลกษณะมงอนาคตดงกลาวขางตน ผวจยไดสรป ความหมายของลกษณะ

มงอนาคตวา เปนความสามารถในการคาดการณอนาคตขางหนาของบคคล สามารถวางแผนปฏบต และ

ด าเนนการตามแผนเพอใหบรรลเปาหมายในอนาคตได ทงยงสามารถเผชญปญหาอปสรรคและหาทางออกได

อยางเหมาะสม มความมานะอดทน เพยรพยายาม เพอความส าเรจในอนาคต

4.2 พฒนาการของลกษณะมงอนาคต Nurmi, (1991 pp. 1-59) กลาววา หลกพฒนาการของลกษณะมงอนาคตไว 3 ขอดงน

1. ลกษะมงอนาคตมพฒนาการ อยในสงแวดลอมดานวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณ เชน ความคาดหวงตางๆ ทเปนบรรทดฐานและเปนความรทเกยวกบอนาคต ทเปนพนฐานของความสนใจตอการมงอนาคตและการวางแผน

2. ความสนใจการวางแผนและความเชอเกยวกบอนาคต เกดจากการเรยนร การมปฏสมพนธ กบบคคลอน ไมเฉพาะพอแม แตกลมเพอนกมอทธพลตอความคดของเดกในเรองการวางแผนส าหรบอนาคต

3. ลกษณะมงอนาคตจะดโดยมอทธพลจตวทยาอนๆ ประกอบเชน พฒนาการดานสตปญญา และสงคมนอกจากน ลกษณะมงอนาคตประกอบดวยกระบวนการทางจตวทยา 3 ขนตอนดงน

3.1 ขนแรงจงใจ บคคลจะตงเปาหมายขนตนโดยเปรยบเทยบจากแรงจงใจคานยม และความคาดหวงในอนาคตของตนเองเปนพนฐานส าหรบเปาหมายในอนาคต

3.2 ขนวางแผน บคคลจะกระท าเพอใหเปาหมายเปนจรง โดยการวางแผนการ ท างานและวธการแกปญหาจดกจกรรมตางๆ เพอความส าเรจในอนาคตของตน

3.3 ขนประเมนผล บคคลจะประเมนผลถงความเปนไปได ของความสมฤทธผลของ เปาหมายและความสมบรณของแผนงาน ทบคคลวางไวและตดสนใจเลอกแนวทาง เพอความส าเรจในอนาคตของตน

บญรบ ศกดมณ (2532 หนา 16-17) ไดเสนอแนวทางการพฒนาลกษณะมงอนาคตไวดงน 1. ใหรจกความหมายของการมงอนาคต การมงอนาคต หมายถง ความสามารถทางการร และการ

คด ตลอดจนการรบรถงสงทอาจจะเกดขนไดในอนาคต ทงทเปนเวลาใกลปจจบน หรอหางไกลปจจบนออกไปทกท สงทจะเกดในอนาคตนน ในขณะทคดยงมลกษณะเปนนามธรรม ยงไมปรากฏเปนรปธรรม ฉะนนผทมเชาวปญญาและการรการคดทพฒนาแลวจงจะสามารถคดถง อนาคตไดชดเจน และเหนความส าคญของ

37

อนาคต วธการฝกใหบคคลรจก ความหมายของการมงอนาคตน กระท าโดยการกระตนใหบคคลรจกคดถงสงทอาจจะเกดในอนาคตอนใกลและไกลอยางมเหตผล โดยการยกตวอยาง ใหแบบอยางของการคดประเภทน และใหฝกการรการคดในท านองน เพอใหเขาใจความหมายของการมงอนาคตในกาลเทศะตางๆ

2. ใหเหนความส าคญของการมงอนาคต หมายถง การแจง หรอแสดงใหทราบถงประโยชนของการมงอนาคต และโทษของการไมมงอนาคต ทเคยปรากฏมาแลว หรออาจจะเกดขนตอไปโดยจะใหเหนถงประโยชนและโทษ อนจะเกดกบบคคลและสงคมในแงมมตางๆ เชน ผลเสยอนเกดจากการไมมงอนาคต อาจท าใหบคคลไมประสบความส าเรจในการด าเนนชวตใน ขณะทบคคลทมงอนาคตนนสามารถประสบความส าเรจได เปนตน วธฝกใหบคคลเหนความส าคญของการมงอนาคต กระท าโดยการใหเหนตวอยางของผลดทเกดจากการกระท ากจกรรมทมงอนาคต

3. ใหรจกการคาดการณเกยวกบอนาคต หมายถง ความสามารถทจะวางแผนการและขนตอนการด าเนนการ หรอเขาใจการเกดและการเปลยนแปลงของสงตางๆ หรอความคาดหวงเกยวกบเหตการณขางหนา และมองเหนความเปนไปไดในอนาคตจากสภาพการณในปจจบน การรจกคาดการณในอนาคต จะท าใหบคคลรจกวางแผนในการท างาน เพอใหบรรลวตถประสงคทตนตองการ ดงนน การฝกใหบคคลรจกคาดการณเกยวกบอนาคต จะชวยใหบคคลรจกทจะแลกประโยชนทจะไดรบเพยงเลกนอยในปจจบนกบประโยชนทยงใหญกวา ทจะมมาในอนาคต และตงเปาหมายเกยวของกบอนาคตได วธการฝกนน อาจจะท าไดโดยวางแผนเกยวกบชวตและการท างาน ฝกเขยนเรองราวเกยวกบความคาดหวงของตน เปนตน

ดงนน ลกษณะมงอนาคตสามารถพฒนาและสงเสรมได โดยเบองตนบคคลจะตองเขาใจถงความหมาย และความส าคญของลกษณะมงอนาคตเสยกอน จากนนใหรจกคาดการณเกยวกบอนาคต โดยใชเทคนคตางๆ ในการชวยฝก และรจกฝกการวางแผนใหกบชวตตนเอง เพอใหบรรลเปาหมายทไดก าหนดไว และสงส าคญคอตองมงเนนใหบคคลสามารถเขาใจสภาพและแนวโนมอนาคต ซงจะท าใหบคคลสามารถด ารงชวตอยในสงคมทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวไดอยางมความสข

4.3 งานวจยทเกยวของกบลกษณะมงอนาคต Robbins and Bryan (2004) ศกษาความสมพนธระหวางลกษณะมงอนาคต ความไมยงคดและ

พฤตกรรมเสยงในกลมวยรนผตองคด จากกลมตวอยาง 300 คน พบวา ลกษณะมงอนาคตมความสมพนธกบพฤตกรรมเสยงความไมยงคด สามารถคาดการณถงการใชสรา และสบบบหรได และวยรนทมลกษณะมงอนาคตสงจะมแนวโนมต าทจะใชสารเสพตด

Rise (2007) ศกษาการวางแผนและการเลกสบบหร ดวยการมงอนาคต พบวา ผลจากการใชลกษณะมงอนาคต สามารถลดการใชบหรได

เกษม จนทศร (2541) ศกษาปจจยทางจตสงคมทเกยวของกบการตานทางการเสพยาบาของนกเรยนมธยมศกษาตอนตน จ านวน 560 ราย ผลการวจยพบวา นกเรยนทมลกษณะมงอนาคตสง เปนผมพฤตกรรมตานทานการเสพยาบาสงดวย

38

นออน พณประดษฐ และคณะ (2541) ศกษาเรองปจจยทางจตสงคมกบพฤตกรรมตดสารเสพตด ของนกเรยนมธยมศกษาและนกเรยนอาชวศกษา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กลมตวอยาง จ านวน 1,491 คน เปนนกเรยนมธยมศกษา จ านวน 661 คน นกเรยนอาชวศกษา จ านวน 568 คน นกเรยนสถานพนจฯ จ านวน 225 คน และนกเรยนทมารบการบ าบดทศนยบ าบด จ านวน 37 คน ผลการวจยพบวา นกเรยนทมพฤตกรรมไมเสพสารเสพตด มลกษณะมงอนาคตสงกวานกเรยนทตดสารเสพตด และเปนตวแปรทส าคญทเปนภมคมกนทสามารถท านายพฤตกรรมการไมตดสารเสพตดได

กอบบญ พงประเสรฐ (2550) การศกษาลกษณะมงอนาคต การสนบสนนทางสงคมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ พบวา ลกษณะมงอนาคตมความสมพนธเชงบวกกบการหลกเลยงการใชสารเสพตด และตวแปรดานลกษณะมงอนาคตสามารถท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองได

พรรณ สมศกด (2550) ไดศกษาลกษณะมงอนาคตของนกเรยนระดบชวงชนท 3 ทเรยนกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม โรงเรยนศกษาสงเคราะห จนทบรโรงเรยนศกษาสงเคราะหจนทบร กลมประชากร นกเรยน จ านวน 90 คน พบวา กลมตวอยางมลกษณะมงอนาคตมากทสด ดานการศกษาตอ คอ จะมการวางแผนการศกษากอนตดสนใจศกษาตอ ทางดานการเลอกอาชพทชอบทสดการปฏบตตนในสงคมคอจะปฏบตตนเปนสมาชกทดของสงคม การสรางครอบครว ดงนนสรปลกษณะมงอนาคต คอ ความสามารถในการคาดการณไกลทจะเลงเหน ความส าคญของผลดผลเสยทจะเกดขนในอนาคต การตดสนใจและการแกไขปญหา การวางแผน การรจกเลอกทจะกระท า รอคอยและความเพยรพยายามในปจจบน เพอประสบผลส าเรจชวตในอนาคต รวมทงความเพยรพยายามตอสกบอปสรรคอนจะเกดขนตอไป สามารถเผชญเหตการณ คดวเคราะหและสรางสรรค ใฝหาความร คดปญหาไดหลายมม ท าใหคดมคณภาพ โดยปจจยทท าใหเกดความคาดหวงในอนาคต คอ ความส าเรจในการท างาน (Performance Accomplishment) การไดเหนประสบการณของผอน (Vicarious Experience) การพดชกจงจากผอน (Verbal Persuasion) ความตนตวทางอารมณ (Emotional Arousal) ลกษณะมงอนาคตสามารถพฒนาไดหลากหลายวธดวยกนขนอยกบกลมทจะศกษาและสถานการณนนๆ อกทงลกษณะมงอนาคตยงเปนปจจยทสนบสนนใหเยาวชนมพฤตกรรมทเหมาะสม ไมเปนปญหาสงคม และสามารถเปนภมตานทางในการเขาถงแหลงเสพตดตางๆได รวมทงเครองดมแอลกอฮอล จงท าใหผศกษาสนใจทจะน าเอาแนวคดดานลกษณะมงอนาคต ไปประยกตใชกบกลมผทมพฤตกรรมเสยงตอการดมเครองดมแอลกอฮอล เพอใหมลกษณะมงอนาคตในการทจะมพฤตกรรมทเหมาะสม และลดการดมเครองดมแอลกอฮอล

ผศกษาจงมความสนใจทจะศกษาผล การปรบพฤตกรรมทางปญญารวมกบการมงอนาคต ในวยรนทมความเสยงในการดมเครองดมแอลกอฮอล โดยในประเทศไทยยงไมมการศกษาตามเทคนคแนวคดน ในกลมวยรนทมความเสยงในการดมเครองดมแอลกอฮอล สวนใหญจะท ากบกลม ทมอาการตดเครองดมแอลกอฮอล ใชเทคนคการแกไขปญหาและการปฏเสธมากกวา จงประสบกบปญหาการกลบไปดมซ าอก เพราะการท ากจกรรมในแนวคดนเปนการท ากจกรรมทคอนขางสนและเปนมงเนนทการเปลยนความคด ทจ าเปนตองใชเวลานานจงเหนผล ฉะนนการน าแนวคดนไปใชกบกลมทเรมดมจะเหมาะสมกวา เพราะเปนการหยดการดม

39

เพอไมใหเกดการดมแบบตดตอไปหรอปองกนไมใหเกดการตดเครองดมนนเอง เพราะเมอดมจนตดแลว เปนสงทยากมากทจะไปปรบพฤตกรรมและความคด เพราะฤทธของเครองดมแอลกอฮอล มผลตอระบบประสาท ท าใหเกดอาการอยากดมอยางตอเนอง ถงแมจะมการบ าบดไปบางแลว ดงนนโปรแกรมการปรบพฤตกรรมทางความคด ผศกษาไดประยกตใชตามแนวคดการบ าบดทางความคดและพฤตกรรมส าหรบลดพฤตกรรมการใชสารเสพตดของเบคและคณะ (Beck et al., 1993) และจากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบการบ าบดผตดสราและสารเสพตด โดยใชแนวคดการบ าบดทางความคดและพฤตกรรม มผลท าใหพฤตกรรมการดมแอลกอฮอลในผตดสราลดลง ผศกษาจงมความสนใจทจะน าแนวคดนไปประยกตใช และใสแนวคดการมงอนาคตเพอใหเกดการคดในทางบวกเพมมากขนเพอลดพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอลตอไป

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การศกษานเปนการศกษาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร และผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหรในวยรนนอกระบบการศกษา โดยมวตถประสงค เพอศกษาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร การพฒนาโปรแกรมและผลของการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร ของวยรนนอกระบบการศกษา ในชมชนแออดกรงเทพมหานครฯ ในกลมตวอยางจ านวน 600 คน เปนการวจยตามระเบยบวธวจยแบบผสาน (Mixed Methodology) ทมทงการวจยเชงปรมาณ วจยเชงพฒนาและการวจยเชงทดลอง โดยมการศกษาแบงเปน 3 ระยะดงตอไปน

การศกษาระยะท 1 เพอศกษาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร ของวยรนนอกระบบการศกษา ในชมชนแออดกรงเทพมหานครฯ เปนระเบยบวธการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research)

การศกษาระยะท 2 เพอพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดพฤตกรรมการสบบหรในวยรนนอกระบบการศกษา ทเปนระเบยบวธการวจยเชงพฒนา (Developmental research) โดยการน าปจจยทมความสมพนธกบการสบบหร ทไดจากการวจยในระยะทหนง มาใชในการพฒนาโปรแกรม รวมกบการน าแนวคดการปรบความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavior Theory) ของ อารอน ทเบค (Arron T Beck, 1976) มาประยกตใชในการพฒนาโปรแกรมครงน เพอใหมการปรบเปลยนความคดและพฤตกรรมการสบบหรของวยรน ไดอยางมประสทธภาพและยงยนตลอดไป

การศกษาระยะท 3 เพอศกษาผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดพฤตกรรมการสบบหรในวยรน นอกระบบการศกษา โดยเอาโปรแกรมทผวจยไดพฒนาขนมาไปทดลอง เพอศกษาหาผลการพฒนาโปรแกรม เปนระเบยบวธการวจยเชงทดลอง (Experimental research) โดยมการศกษาในแตระยะดงตอไปน

การศกษาระยะท 1 ศกษาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร ของวยรน

นอกระบบการศกษา ในชมชนแออดกรงเทพมหานครฯ ในการศกษาระยะนเปนวธการศกษาวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ใชวธการส ารวจ

ความคดเหนเกยวกบปจจยตางๆ ทมตอพฤตกรรมการสบบหร ของวยรนนอกระบบ ในชมชนแออดกรงเทพมหานครฯ โดยมวธการด าเนนการศกษาดงตอไปน ประชากร กลมประชากร (Population) ทใชในการศกษาระยะน จะเปนกลมประชากรวยรนทงเพศชายและหญงอายระหวาง 15-19 ป อาศยในชมชนแออดเขตคลองสาน กรงเทพมหานครฯ เนองจากพจารณาวา

40

กรงเทพมหานครฯ เปนจงหวดทมชมชนแออดอยจ านวนมาก โดยเฉพาะชมชนเขตคลองสานเปนชมชนทมขนาดใหญ มความหลากหลายทางวฒนธรรมและมปญหาทสลบซบซอน จงเปนชมชนทจะท าใหการศกษานสามารถคดเลอกกลมตวอยางไดตามเกณฑทก าหนดไวได และสงส าคญในชมชนนยงไมมการศกษาเกยวกบวยรนนอกระบบการศกษาในรปแบบใดๆทงสน ผศกษาจงด าเนนการคดเลอกชมชนในเขตน โดยชมชนแออดเขตคลองสาน กรงเทพมหานคร มจ านวนชมชนทงหมด 44 ชมชน เปนชมชนแออดจ านวน 34 ชมชนและเปนชมชนเมอง 10 ชมชน จงด าเนนการคดเลอกชมชนแออด ทมประชากรอาศยในแตละชมชนมากกวา 2,000 คนขนไป จงไดชมชนแออดจ านวน 5 ชมชน คอ ชมชนซอยวนาวรรณ ชมชนคลองตนไทร ชมชนหลงตลาดเจรญนคร ชมชนซอยวฒนาและชมชนซอยชางนาค-สะพานยาว รวมประชากรทงหมดจ านวน 11,238 คน ทเปนประชากรทใชในการวจยครงน ดงตารางตอไปน

ตารางท 3.1 จ านวนชมชนในเขตกรงเทพมหานครฯ (ส านกงานเขต ฝายพฒนาชมชนและสวสดการสงคม, 2555 online)

เขต ชมชน

ทงหมด ชมชนแออด

ชมชนเมอง

เคหะชมชน

บานจดสรร

ชานเมอง

ประชากร จ านวนบาน

พนท ครว เรอน

รอยละพนท

1. เขตพระนคร 20 6 14 - - - 22,528 3,358 123.78 5,176 3.58 2. เขตปอมปราบศตรพาย

15 14 1 - - - 10,205 2.137 36.50 2,789 3.02

3. เขตสมพนธวงศ 19 19 - - - - 8,249 2,379 2,316 4.59 4. เขตปทมวน 17 13 1 3 - - 28,820 4,799 301.5 8,255 5.76 5. เขตราชเทว 25 19 - 6 - - 23,060 4,834 530 5,902 11.90 6. เขตบางรก 16 3 12 1 - - 18,831 3,516 110 5,933 3.18

7. เขตดสต 44 17 27 - - - 36,947 7,237 802.33 9,638 12.04 8. เขตพญาไท 29 14 1 11 3 - 32,519 7,261 543.20 7,718 9.06

9. เขตสาทร 25 7 12 6 - 5,434 7,731 339.40 7,731 5.82 10. เขตยานนาวา 19 13 6 - - - 9,467 3,376 162.30 3,691 1.56

11. เขตบางคอแหลม

29 27 2 - - - 43,482 7,033 486.60 10,818 7.13

12. เขตบางซอ 49 46 1 - 2 - 40,277 7,724 741 12,129 10.27

13. เขตจตจกร 41 25 9 - 7 - 33,424 8,014 996.80 10,637 4.85

14. เขตหวยขวาง 25 21 1 - 3 - 18,991 3,537 190.70 4,775 2.03 15. เขตดนแดง 22 6 9 4 3 - 26,109 5,893 429 6,543 8.22

41

เขต ชมชนทงหมด

ชมชนแออด

ชมชนเมอง

เคหะชมชน

บานจดสรร

ชานเมอง

ประชากร จ านวนบาน

พนท ครว เรอน

รอยละพนท

16. เขตคลองเตย 41 27 8 5 1 - 95,500 16,535 818.40 18,963 10.08 17. เขตวฒนา 17 15 2 - 15,481 3,071 145.80 5,075 1.86

18. เขตบางพลด 46 41 3 - 2 - 50,164 9,926 1,269 9,926 17.87 19. เขตบางกอกนอย

43 39 3 1 - - 106,438 14,647 749.49 23,776 10.04

20. เขตบางกอกใหญ

34 33 - - 1 - 3,575 4,428 385 4,428 9.97

21. เขตคลองสาน 44 34 10 - - - 42,208 7,908 671.73 10,578 17.76 22. เขตธนบร 44 44 - - - - 59,092 10,616 909 13,267 17.01

23. เขตดอนเมอง 85 15 2 - 64 4 91,197 21,123 3,892.6 22,134 16.92 24. เขตหลกส 74 19 13 31 11 - 66,664 16,063 1,935 4317,022 13.56 25. เขตบางเขน 74 12 15 - 34 8 79,105 18,506 4,865 20,169 18.48 26. เขตสายไหม 70 4 15 4 42 5 88,961 22,733 4,051.9 23,475 14.53 27. เขตลาดพราว 33 4 - 2 24 3 38,669 10,732 2,517.4 12,744 18.18 28. เขตบางกะป 28 9 10 - 9 - 26,915 6,527 1,892 6,700 10.61

29. เขตวงทองหลาง

19 11 1 - 1 - 20,506 4,192 675.55 5,510 5.61

30. เขตพระโขนง 44 27 2 - 15 - 26,256 5,847 702 7,777 8.03 31. เขตบางนา 39 16 17 1 4 1 42,106 8,865 957.50 9,380 ค 8.15 32. เขตประเวศ 41 3 - 2 7 29 36,647 8,143 1,472 10,198 5.31 33. เขตสวนหลวง 45 11 26 - 8 - 46,006 7,396 2,077.7 11,574 14.04 34. เขตบงกม 39 17 - - 21 1 33,281 9,617 1,304.1 9,976 8.58 35. เขตคนนายาว 40 13 - 2 20 5 32,837 8,197 1,556.7 8,115 9.59 36. เขตสะพานสง 28 4 - 1 1 22 39,929 8,225 3,235 9,284 18.40 37. เขตตลงชน 43 11 - - 2 30 24,566 5,424 2,745.7 6,458 14.90 38. เขตทววฒนา 15 - - - 9 6 11,044 3,108 3,540 3,243 11.28 39. เขตภาษเจรญ 54 45 1 1 5 2 48,907 8,344 2,158 10,803 19.36 40. เขตบางแค 46 24 2 - 8 12 37,243 7,734 2,310.7 9,381 8.32 41. เขตหนองแขม 71 4 - - 18 49 52,516 12,997 3,453.7 15,895 15.42 42. เขตราษฎรบรณะ

28 27 - - 1 - 20,167 3,913 351 5,695 3.56

43. เขตทงคร 30 - 22 2 - 6 23,358 7,080 1,296 8,433 6.75 44. เขตจอมทอง 53 3 38 1 4 7 45,048 9,078 1,816 11,738 11.06

42

เขต ชมชนทงหมด

ชมชนแออด

ชมชนเมอง

เคหะชมชน

บานจดสรร

ชานเมอง

ประชากร จ านวนบาน

พนท ครว เรอน

รอยละพนท

45. เขตมนบร 62 1 8 1 23 29 66,963 16,762 5,602.0 18,485 14.08 46. เขตคลองสามวา

73 - - 1 17 55 45,605 11,412 32,323.50

12,140 46.72

47. เขตลาดกระบง

62 1 10 16 2 33 71,775 19,941 19,465 23,565 25.14

48. เขตหนองจอก 89 - - - 13 76 58,007 12,974 45,223. 14,632 30.63 49. เขตบางขนเทยน

49 3 20 5 3 18 47,783 10,396 17,717 10,950 23.49

50. เขตบางบอน 11 3 2 - 3 - 7,978 1,757 503 1,797 2.32

ตารางท 3.2 จ านวนชมชนเมองและชมชนแอออดในเขตคลองสาน กรงเทพมหานครฯ

ล าดบ เขต ชอชมชน ประเภท สถานทตง ชาย หญง รวม ครวเรอน บาน 1 คลองสาน ชมชนซอยวด

สวรรณ แออด ซ.เจรญนคร 9 283 348 631 102 80

2 คลองสาน ชมชนสวนสมเดจยา

เมอง ซ.ตลาดบานสมเดจ

1,075 1,325 2,400 620 591

3 คลองสาน ชมชนตรอกงเหา แออด ซ.เจรญรถ 4 158 198 356 95 76

4 คลองสาน ชมชนปากคลองตนไทร

แออด ซ.เจรญนคร 17

73 87 160 65 39

5 คลองสาน ชมชนมสยดสวรรณภม

แออด ซ.เจรญนคร 6 141 249 390 114 65

6 คลองสาน ชมชนขางโรงเรยนมตรพลพณชยการ

แออด ซ.ขาง ร.ร. มตรพลพณชยการ

139 186 325 65 49

7 คลองสาน ชมชนซอยเจรญรถ 5

แออด ซ.เจรญรถ 5 144 180 324 68 50

8 คลองสาน ชมชนซอยวนาวรรณ

แออด ซ.เจรญนคร 14

1,214 1,303 2,517 532 482

9 คลองสาน ชมชนซอยเจรญนคร 20

เมอง ซ.เจรญนคร 20

231 322 553 221 180

43

ล าดบ เขต ชอชมชน ประเภท สถานทตง ชาย หญง รวม ครวเรอน บาน 10 คลองสาน ชมชนซอยเจรญ

นคร 27 เมอง ซ.เจรญนคร

27 333 394 727 94 62

11 คลองสาน ชมชนซอยรวมมตร

แออด ซ.เจรญรถ 8 311 357 668 216 155

12 คลองสาน ชมชนวดทองเพลง

แออด ซ.เจรญนคร 14

218 241 459 153 104

13 คลองสาน ชมชนหนาตลาดศรนทร

แออด ซ.เจรญนคร 6 409 503 912 137 106

14 คลองสาน ชมชนเชงสะพานสาทรฝงธนบร

แออด ถ.กรงธนบร 115 176 291 53 33

15 คลองสาน ชมชนซอยเจรญนคร 24/1

แออด ซ.เจรญนคร 24/1

142 189 331 81 41

16 คลองสาน ชมชนวดทองธรรมชาต

แออด ซ.สมเดจเจาพระยา 11,13

126 280 406 242 68

17 คลองสาน ชมชนซอยเกษมใหม

แออด ซ.เจรญนคร 40

319 411 730 146 112

18 คลองสาน ชมชนศาลเจาอาเหนยว

เมอง ซ.สมเดจพระเจาตากสน 5

384 425 809 352 240

19 คลองสาน ชมชนสองรอยหอง

เมอง ซ.กรงธนบร 36

364 463 827 305 295

20 คลองสาน ชมชนหลงโรงภาพยนตรไทยรามา

เมอง ซ.สมเดจพระเจาตากสน 5

456 575 1,031 364 275

21 คลองสาน ชมชนซอยเจรญรถ 12

เมอง ซ.เจรญรถ 12 51 65 116 83 55

22 คลองสาน ชมชน สน.สมเดจเจาพระยา

เมอง ซอยลาดหญา 21

240 280 520 276 276

23 คลองสาน ชมชนซอยราษฎรรวมเจรญ

เมอง ซ.เจรญนคร 14

317 353 670 235 176

24 คลองสาน ชมชนหลงวดพชยญาต

แออด ซ.วดพชยญาต 215 271 486 166 118

44

ล าดบ เขต ชอชมชน ประเภท สถานทตง ชาย หญง รวม ครวเรอน บาน 25 คลองสาน ชมชนซอยไทย

วานช แออด ซ.เจรญนคร 7 97 151 248 62 58

26 คลองสาน ชมชนคลองตนไทร

แออด ซ.เจรญนคร 18

969 1,196 2,165 580 517

27 คลองสาน ชมชนซอยทาดนแดง 14 และ 16

เมอง ซ.ทาดนแดง 14 และ 16

2,398 4,397 6,795 1,359 1,077

28 คลองสาน ชมชนชาวประชาทาดนแดง

เมอง ซ.ทาดนแดง 8,10

389 475 864 245 183

29 คลองสาน ชมชนซอยแยกถนนเชยงใหม

แออด ซ.แยกถนนเชยงใหม

150 183 333 156 59

30 คลองสาน ชมชนหลงโรงพยาบาลสมเดจเจาพระยา

แออด ซ.ลาดหญา 17

169 171 340 65 33

31 คลองสาน ชมชนซอยจ าเรญ

แออด ซ.เจรญนคร 34

249 324 573 156 113

32 คลองสาน ชมชนหลงโรงเรยนกลสรเทคโนโลย

แออด ซ.สมเดจเจาพระยา 16

73 134 207 50 29

33 คลองสาน ชมชนซอยสารภ 1

แออด ซ.สารภ 1 388 428 816 184 130

34 คลองสาน ชมชนซอยชางนาค-สะพานยาว

แออด ซ.ชางนาค 984 1,012 1,996 520 486

35 คลองสาน ชมชนคลองพระยาเกษม

แออด ซ.เจรญนคร 30/2

301 319 620 134 97

36 คลองสาน ชมชนซอยอใหม แออด ซ.เจรญนคร 23

144 253 397 105 60

37 คลองสาน ชมชนหลงตลาดเจรญนคร

แออด ซ.เจรญนคร 55

1,266 1,374 2,640 629 419

38 คลองสาน ชมชนวดทองนพคณ

แออด ซ.สมเดจเจาพระยา 17

720 920 1,640 329 202

39 คลองสาน ชมชนซอยวฒนา แออด ซ.กรงธนบร 4 890 1,030 1,920 337 186

45

ล าดบ เขต ชอชมชน ประเภท สถานทตง ชาย หญง รวม ครวเรอน บาน 40 คลองสาน ชมชนหลง

โรงเรยนสารพดชาง ธนบร

แออด ซ.เชยงใหม 1 305 413 718 210 98

41 คลองสาน ชมชนวดเศวตฉตร

แออด ซ.เจรญนคร 25

230 280 510 250 157

42 คลองสาน ชมชนหลวงพอโบสถบน

แออด ซ.เจรญนคร 25

183 225 408 153 113

43 คลองสาน ชมชนล าปายาพฒนา

แออด ซ.สารภ 3 (สดซอย)

348 363 711 199 193

44 คลองสาน ชมชนซอยหงษทอง

แออด ซ.กรงธนบร 2 450 427 877 219 188

45 คลองสาน ชมชนวดสทธาราม

แออด ซ.เจรญนคร 46

551 647 1,198 215 164

ตารางท 3.3 จ านวนชมชนแออดในเขตคลองสาน (ขอมลชมชนทจดตงตามระเบยบกรงเทพมหานครฯ, 2552 online)

ล าดบ เขต ชอชมชน สถานทตง ชาย หญง รวม ครวเรอน บาน

1 คลองสาน ชมชนซอยวดสวรรณ ซ.เจรญนคร 9 283 348 631 102 80

2 คลองสาน ชมชนตรอกงเหา ซ.เจรญรถ 4 158 198 356 95 76

3 คลองสาน ชมชนปากคลองตนไทร ซ.เจรญนคร 17 73 87 160 65 39

4 คลองสาน ชมชนมสยดสวรรณภม ซ.เจรญนคร 6 141 249 390 114 65

5 คลองสาน ชมชนขางโรงเรยนมตรพลพณชยการ

ซ.ขาง ร.ร. มตรพลพณชยการ

139 186 325 65 49

6 คลองสาน ชมชนซอยเจรญรถ 5 ซ.เจรญรถ 5 144 180 324 68 50

7 คลองสาน ชมชนซอยวนาวรรณ ซ.เจรญนคร 14 1,214 1,303 2,517 532 482

8 คลองสาน ชมชนซอยรวมมตร ซ.เจรญรถ 8 311 357 668 216 155

9 คลองสาน ชมชนวดทองเพลง ซ.เจรญนคร 14 218 241 459 153 104

10 คลองสาน ชมชนหนาตลาดศรนทร ซ.เจรญนคร 6 409 503 912 137 106

11 คลองสาน ชมชนเชงสะพานสาทรฝงธนบร ถ.กรงธนบร 115 176 291 53 33

46

ล าดบ เขต ชอชมชน สถานทตง ชาย หญง รวม ครวเรอน บาน

12 คลองสาน ชมชนซอยเจรญนคร 24/1 ซ.เจรญนคร 24/1 142 189 331 81 41

13 คลองสาน ชมชนวดทองธรรมชาต ซ.สมเดจเจาพระยา 126 280 406 242 68

14 คลองสาน ชมชนซอยเกษมใหม ซ.เจรญนคร 40 319 411 730 146 112

15 คลองสาน ชมชนหลงวดพชยญาต ซ.วดพชยญาต 215 271 486 166 118

16 คลองสาน ชมชนซอยไทยวานช ซ.เจรญนคร 7 97 151 248 62 58

17 คลองสาน ชมชนคลองตนไทร ซ.เจรญนคร 18 969 1,196 2,165 580 517

18 คลองสาน ชมชนซอยแยกถนนเชยงใหม ซ.แยกถนนเชยงใหม 150 183 333 156 59

19 คลองสาน ชมชนหลงโรงพยาบาลสมเดจเจาพระยา

ซ.ลาดหญา 17 169 171 340 65 33

20 คลองสาน ชมชนซอยจ าเรญ ซ.เจรญนคร 34 249 324 573 156 113

21 คลองสาน ชมชนหลงโรงเรยนกลสรเทคโนโลย

ซ.สมเดจเจาพระยา 16

73 134 207 50 29

22 คลองสาน ชมชนซอยสารภ 1 ซ.สารภ 1 388 428 816 184 130

23 คลองสาน ชมชนซอยชางนาค-สะพานยาว ซ.ชางนาค 984 1,012 1,996 520 486

24 คลองสาน ชมชนคลองพระยาเกษม ซ.เจรญนคร 30/2 301 319 620 134 97

25 คลองสาน ชมชนซอยอใหม ซ.เจรญนคร 23 144 253 397 105 60

26 คลองสาน ชมชนหลงตลาดเจรญนคร ซ.เจรญนคร 55 1,266 1,374 2,640 629 419

27 คลองสาน ชมชนวดทองนพคณ ซ.สมเดจเจาพระยา 17

720 920 1,640 329 202

28 คลองสาน ชมชนซอยวฒนา ซ.กรงธนบร 4 890 1,030 1,920 337 186

29 คลองสาน ชมชนหลงโรงเรยนสารพดชาง ธนบร

ซ.เชยงใหม 1 305 413 718 210 98

30 คลองสาน ชมชนวดเศวตฉตร ซ.เจรญนคร 25 230 280 510 250 157

31 คลองสาน ชมชนหลวงพอโบสถบน ซ.เจรญนคร 25 183 225 408 153 113

32 คลองสาน ชมชนล าปายาพฒนา ซ.สารภ 3 (สดซอย) 348 363 711 199 193

33 คลองสาน ชมชนซอยหงษทอง ซ.กรงธนบร 2 450 427 877 219 188

47

ล าดบ เขต ชอชมชน สถานทตง ชาย หญง รวม ครวเรอน บาน

34 คลองสาน ชมชนวดสทธาราม ซ.เจรญนคร 46 551 647 1,198 215 164

กลมตวอยางทใชในการศกษา

กลมตวอยาง (Sampling) ทใชในการศกษา มแนวทางการก าหนดขนาดกลมตวอยางในการศกษา ดวยวธการสมหลกความนาจะเปน (Probability sampling) แบบหลายขนตอน (Multi-stage sampling) ดวยการเลอกจงหวด เลอกเขตชมชนและเลอกกลมตวอยาง โดยมเกณฑการคดเลอกกลมตวอยาง (Inclusion criteria) ดงตอไปน

1. กลมตวอยางทใชในการศกษา มการก าหนดขนาดกลมตวอยาง โดยใชแนวคดของ โดยใชสตร Toro Yamane (1973 p.125) จากจ านวนประชากรทงหมด 11,238 คน จงไดขนาดกลมตวอยาง (sample size) ทใชในการศกษาจ านวน 387 คน แตการศกษานเพมกลมตวอยางเปนจ านวน 600 คน เพอทจะคนหากลมวยรนทสบบหร ทอยนอกระบบการศกษา โดยใชเกณฑการคดเลอกกลมตวอยาง ดวยวธการสมเลอกแบบเปนระบบ (Systematic sampling) ตามสดสวนของประชากรแตละชมชน จนกวาจะครบจ านวนตามทก าหนด เลอกเกบกลมวยรนอาย 15-19 ป

สตร Toro Yamane 1+Ne2

e คอความคลาดเคลอนทยอมใหเกดขนในรปของสดสวน .05

ตวแปรทใชในการศกษา

1.ตวแปรอสระ (Independent variable) คอ ปจจยดานทศนคตตอการสบบหร ปจจยดานโฆษณา

ยาสบ ปจจยดานอทธพลจากคนอนทสบ บรรทดฐานทางสงคม

2.ตวแปรตาม (Dependent variable) คอ พฤตกรรมการสบบหร

เครองมอทใชในการศกษา ในการศกษาครงน ผศกษาไดพฒนาเครองมอขนมา เพอใชในการเกบรวบรวมขอมล เปนแบบสอบถาม

ประกอบดวย 5 สวน ดงตอไปน สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล จ านวน 12 ขอ

สวนท 2 แบบสอบถามพฤตกรรมการสบบหร จ านวน 11 ขอ สวนท 3 แบบสอบถามการตดบหร จ านวน 6 ขอ สวนท 4 แบบสอบถามอทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหร จ านวน 14 ขอ สวนท 5 แบบสอบถามการรบขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา จ านวน 8 ขอ สวนท 6 การยอมรบคานยมการสบบหร จ านวน 37 ขอ

48

สวนท 1 แบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคล เปนค าถามปลายปด (Close end Questionnaire )

และปลายเปด (Open end Questionnaire) ประกอบดวย อาย เพศ ระดบชนการศกษา ภาวะการมงานท า สถานภาพสมรสของบดามารดา รายไดเฉลยตอเดอน การพกอาศย อาชพของบดาและมารดา สมาชกในครอบครว เปนค าถามทประกอบดวย 12 ขอค าถาม เปนการส ารวจขอมลพนฐานของวยรน ในชมชนแออดเขตคลองสาน กรงเทพมหานครฯ

สวนท 2 แบบสอบถามวดพฤตกรรมการการสบบหร เปนแบบสอบถามปลายปด (Close end Questionnaire ) ทไดจากการพฒนาขน จากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอใชเปนแนวทางในการสรางขอค าถาม (Item) ของแบบสอบถาม ใชส าหรบวดพฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยาง ขอมลประกอบดวย พฤตกรรมการสบบหร อายเรมแรกทสบ เหตผลในการสบ สมาชกในครอบครวทสบ ระยะเวลาในการสบ คาใชจายในการสบ สถานทสบ โอกาสในการสบ เหตผลทยงสบ ประกอบดวย 11 ขอค าถาม เพอวดพฤตกรรมการสบบหร

สวนท 3 แบบสอบถามการตดบหร (Fagerstrom test for nicotine dependence: FTND) เปนแบบประเมนการตดบหร มนโคตนในระดบใด ทพฒนาจากแบบวด Fagerstrom test for nicotine dependence (FTND) ของ Scollo and Winstanley (2008, online) จ านวน 6 ขอ มรายละเอยดดงตอไปน

ตารางท 3.4 แบบประเมนการตดบหร

รายละเอยด

1. หลงตนนอนนานเทาไร จงสบบหรมวนแรก ( ) 0 สบหลงตนนอนมากกวา 60 นาท ( ) 1 สบหลงตนนอน 31 นาทถง 60 นาท ( ) 2 สบหลงตนนอนเกน 6 นาทถง 30 นาท ( ) 3 สบทนทหลงตนนอนภายในเวลาไมเกน 5 นาท 2. คณรสกล าบากในการงดสบบหรในสถานทหามสบ เชน หองสมด โรงภาพยนตร ( ) 0 ไมใช ( ) 1 ใช 3. บหรมวนใดงดยากทสด ( ) 0 มวนใดกไดเหมอนๆกน ( ) 1 การสบบหรตอนเชา

4. โดยปกตสบบหรวนละกมวน ( ) 0 นอยกวา 10 มวน ( ) 1 เทากบ 11-20 มวน ( ) 2 เทากบ 21-30 มวน ( ) 3 มากกวา 30 มวนขนไป 5. คณสบบหร 2-3 ชวโมงแรก หลงตนนอนตอนเชามากกวาชวงอนๆ ของวน ( ) 0 ไมใช ( ) 1 ใช 6. แมเจบปวยนอนอยบนเตยงเกอบตลอดเวลาแตกยงสบบหร ( ) 0 ไมใช ( ) 1 ใช

49

ตารางเกณฑการประเมนการการตดบหร ระดบคะแนน ระดบการตดบหร

0-3 ต า 4-5 ปานกลาง 6-7 สง

8-10 สงมาก

การแปลผลการประเมนการการตดบหร แบงเปน 4 ระดบดงตอไปน 1. ระดบคะแนน 0-3 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตน ในระดบต า สามารถเลกสบบหรได

ดวยตนเอง 2. ระดบคะแนน 4-5 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบปานกลาง แตยงสามารถ

เลกบหรไดดวยตนเอง สามารถใชพฤตกรรมบ าบดได 3. ระดบคะแนน 6-7 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบสง มแนวโนมอยางมากใน

การพฒนาไปเปนการตดนโคตนในระดบสง การชวยดวยวธการฝงเขม การสะกดจต และควรไปพบแพทยเพอรบการปรกษาในการเลกบหร

4. ระดบคะแนน 8-10 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบสงมาก ตองอาศยยาชวยลดอาการถอนนโคตน กรณนตองพบแพทยเพอรบการปรกษาในการเลกบหร

สวนท 4 แบบสอบถามวดอทธพลทสงผลตอการสบบหร ขอค าถามเปนแบบปลายปด (Close end

Questionnaire) ใชวดอทธพลจากบคคลอนทสงผลตอการสบบหร โดยผศกษาไดพฒนาขนจากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอใชเปนแนวทางในการสรางขอค าถาม (Item) ประกอบดวยบรรทดฐานของสงคมและความสมพนธในครอบครวม 14 ขอค าถาม เปนการวดแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (Rating Scale) มคาคะแนนในแตละขอตงแต 1 ถง 5 วธการตอบใหผตอบอานขอความทละขอ และพจารณาวาขอความเหลานน ตรงกบความคดเหนในระดบมากนอยเพยงใด โดยมรายละเอยดดงตอไปน เหนดวยนอยทสด เทากบ 1 คะแนน

เหนดวยนอย เทากบ 2 คะแนน เหนดวยปานกลาง เทากบ 3 คะแนน เหนดวยมาก เทากบ 4 คะแนน

เหนดวยมากสด เทากบ 5 คะแนน

สวนท 5 แบบสอบถามการรบขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา เปนแบบสอบถามปลายปด (Close end Questionnaire ) ทผศกษาสรางขน จากการศกษาต ารา เอกสาร นยามเชงปฏบตการและ

50

งานวจยทเกยวของ มาสรางเปนแบบสอบถาม เพอใหเกดความคลอบคลมในเนอหาทจะศกษาใหมากทสด ไดขอค าถามทงหมด 8 ขอ เปนการวดแบบมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ (Rating Scale) มคาคะแนนในแตละขอตงแต 1 ถง 4 วธการตอบใหผตอบอานขอความทละขอ และพจารณาวาขอความเหลานน ตรงกบความคดเหนในระดบมากนอยเพยงใด

สวนท 6 การยอมรบคานยมการสบบหร เปนแบบสอบถามปลายปด (Close end Questionnaire )

ทผศกษาสรางขน จากการศกษาต ารา เอกสาร นยามเชงปฏบตการและงานวจยทเกยวของ มาสรางเปน

แบบสอบถาม เพอใหเกดความคลอบคลมในเนอหาทจะศกษาใหมากทสด ประกอบดวยทศนคตการสบบหร

ทางดานจตใจ ทางดานสงคมและความรเกยวกบการสบบหร ไดขอค าถามทงหมดจ านวน 37 ขอ เปนการวด

แบบมาตราสวนประมาณคา 4 ระดบ (Rating Scale) มคาคะแนนในแตละขอตงแต 1 ถง 4 วธการตอบให

ผตอบอานขอความทละขอ และพจารณาวาขอความเหลานน ตรงกบความคดเหนในระดบมากนอยเพยงใด

ขนตอนการสรางและตรวจสอบคณภาพเครองมอ 1. ศกษาจากเอกสาร ทเปนแนวคดทฤษฏและผลงานวจยทเกยวของ เพอก าหนดกรอบแนวคด

โครงสรางของตวแปรทตองการวดและรปแบบของขอค าถาม จากนยามเชงปฏบตการและคณลกษณะตาง ๆ ทไดศกษาคนควาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ เพอก าหนดขอบเขตเนอหา และน ามาพฒนาขอค าถาม โดยไดขอค าถามทงหมด 88 ขอ ทมลกษณะเปนแบบค าถามปลายปด (Close end Questionnaire) และค าถามปลายเปด (Open end Questionnaire) แบบมาตรสวนประมาณคา 4-5 ระดบ (Rating Scale)

2. สรางขอค าถามของแบบสอบถาม และการใหคะแนนส าหรบค าตอบในแตละขอค าถาม 3. น าแบบสอบถามทสรางขนไปศกษาน ารอง (Pilot Study) กบนกเรยนอาชวศกษาทไมใชกลม

ตวอยาง จ านวน 10 คน เพอดความเปนไปไดของการใชภาษา ความเหมาะสมของการเรยงล าดบสวนตางๆ รปแบบการตอบ และการใชเวลาทเหมาะสม และน าผลการศกษาน ารองมาปรบขอความในขอค าถาม และค าตอบในขอทเสนอแนะ

4. น าแบบสอบถามทแกไขปรบปรงหลงจากศกษาน ารองไปแลว ไปตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content Validity) ดงรายละเอยดดงน

4.1 น าแบบสอบถามทไดพฒนาแลวไปใหผเชยวชาญ จ านวน 3 ทาน คอ รศ.ดร อ าไพรตน อกษรพรหม ผศ.ดร.ภชงค เสนานช และดร.บงอร ศรสญลกษณ เพอตรวจสอบตรวจสอบความตรงตามเนอหา ในสวนของความสอดคลองของขอค าถามกบเนอหาทนยามศพทและจดมงหมายทตองการศกษา ความถกตองส านวนภาษา ความเหมาะสมและความสมบรณของเนอหาในขอค าถาม และน าขอคดเหนจากผเชยวชาญไปค านวณหาคาดชนความตรงตามเนอหารายขอ (content validity index [CVI]) (Polit & Back, 2008, p. 423) โดยก าหนดคา CVI 0.80 ขนไป เปนเกณฑยอมรบไดในความตรงตามเนอหา จากนนจงด าเนนการปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ การค านวณหาความตรงตามเนอหา CVI (Content Validity Index) มคะแนนความคดเหน 4 ระดบดงน

51

คะแนนความคดเหน 4 เหนดวยมากทสด คะแนนความคดเหน 3 เหนดวยมาก คะแนนความคดเหน 2 คอนขางเหนดวย คะแนนความคดเหน 1 ไมเหนดวย

4.2 น าคะแนนทผเชยวชาญใหความคดเหนมาลงในตาราง ดงน

ตารางท 3.5 ตวอยางการพจารณาความสอดคลองของแบบสอบถาม

ล าดบ ขอมล ผเชยวชาญ (คนท)

รวม CVI 1 2 3 4

1 การสบบหรเปนสงนาลองเพอหาประสบการณ -1 0 0 0 1 0.3 2 การสบบหรท าใหมความรสกดขน +1 -1 +1 0 2 0.70 3 การสบบหรท าใหคดอะไรออกมากขน 0 0 -1 0 1 0.3

นบจ านวนขอค าถามทผเชยวชาญใหคะแนน 3-4 คะแนน น ามาค านวณหาคา CVI ดงน

CVI = จ านวนผทรงคณวฒทตดสนคอนขางสอดคลองหรอสอดคลองมาก 3-4 จ านวนขอค าถามทงหมด

4.3 ตดขอทไมเหมาะสมสอดคลองออก หรอบางขอมการปรบปรงตามขอเสนอแนะของผเชยวชาญ 5. น าแบบสอบถามทไดปรบปรงแกไขตามค าแนะน าของผเชยวชาญแลว จงน าแบบสอบถามไปหาคาความเชอมน (Reliability) โดยวธการไปทดลองใช (Try Out) กบวยรนทสบบหรนอกระบบศกษา ทไมใชกลมตวอยาง ในจงหวดกรงเทพฯมหาคนร จ านวน 30 คน เพอหาคาอ านาจจ าแนก (Discrimination) ในการตรวจสอบคณภาพของแบบสอบถาม หาคาความเชอมน (Reliability) ของแบบสอบถาม ดวยคาสมประสทธแอลฟา (Alpha-Coefficient) ตามวธของครอนบาค (Cronbach, 1990, pp. 202-204) ผลจากการวเคราะหไดคาความความเชอมน รวมทกขอมคาเทากบ .98 จงด าเนนการท าแบบสอบถามฉบบสมบรณ เพอใชในการเกบรวบรวมขอมลตอไป สตรการหาคาความเชอมนของครอนบราช (Cronbach)

=

2ts

2is11n

n

คอ คาสมประสทธความเชอมนของแบบทดสอบ n คอ จ านวนขอของแบบทดสอบ

2iS คอ ความแปรปรวนของแบบทดสอบรายขอ

52

2tS คอ ความแปรปรวนของแบบทดสอบทงฉบบ

การเกบรวบรวมขอมล วธการเกบรวบรวมขอมลในการศกษาครงน มการด าเนนการเกบขอมลในกลมตวอยางจ านวนทงหมด

600 คน จากชมชนแออดเขตคลองสาน ในเขตกรงเทพมหานครฯ โดยมขนตอนการเกบรวบรวมขอมลดงตอไปน

1. ตดตอประสานงานกบผน าชมชน เพอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล ในชมชนทอยในความดแลของผน า

2. ตดตอประสานงานกบผแทนชมชนและตวแทนวยรนในชมชน เพอสรางความเขาใจในการเกบรวบรวมขอมล และชแจงสรางความเขาใจการตอบแบบสอบถาม และนดหมายวนเวลาทจะเกบรวบรวมขอมลรวมกน

3. เมอถงวน เวลา นดหมายกบชมชน น าแบบสอบถามเขาไปเกบขอมลในชมชน และสมเลอกสมตวอยางตามสดสวน พรอมทงมการชแจงวตถประสงค ในการเกบรวบรวมขอมลใหกลมตวอยางไดรบทราบ รวมถงอธบายวธการท าแบบสอบถาม กอนทกลมตวอยางจะลงมอท าแบบสอบถาม

4. เมอกลมตวอยางท าแบบสอบถามเสรจ ด าเนนการเกบรวบรวมแบบสอบถามและตรวจสอบความถกตองสมบรณของขอมลทกฉบบ การวเคราะหขอมล

1. การวเคราะหขอมลพนฐานทวไป เพศ อาย พฤตกรรมการการสบบหร วเคราะหโดยการแจกแจงความถ (Frequency) รอยละ (Percentage) คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation: S.D.) และคาเฉลย (Mean)

2. วเคราะหหาความสมพนธ โดยใชสถตการวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple Regression Analysis)

การศกษาระยะท 2 การพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร ในการศกษาระยะน เปนการศกษาวจยเชงพฒนา (Developmental research) โดยการน าปจจยทม

ความสมพนธกบการสบบหร ทไดจากการวจยในระยะทหนง คอ ความสมพนธในครอบครว และลกษณะมงอนาคต มาใชในการพฒนาโปรแกรม รวมกบการน าแนวคดการปรบความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavior Theory) ของ อารอน ทเบค (Arron T Beck, 1976) มาประยกตใชในการพฒนาโปรแกรมครงน โดยมขนตอนการพฒนาและตรวจสอบโปรแกรมดงตอไปน

ผศกษาไดทบทวนแนวคดทฤษฏและผลงานวจยทเกยวของ เพอใชเปนกรอบแนวคดในการพฒนา โปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม ในวยรนทมพฤตกรรมการสบบหร มขนตอนดงตอไปน

53

1. ศกษาแนวคดทฤษฎทใชในการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม รวมกบการมงอนาคตนน มการศกษาแนวคดและทฤษฎดงน

1.1. แนวคดเกยวกบพฤตกรรมการสบบหร เปนการศกษาหาปจจยทสงผลตอการสบบหร โดยปจจยการสบบหรมาจากหลายปจจยทงตวบคล ครอบครวและสงคม เพอทจะน าปจจยตางๆ ไปใชศกษาไปหาความสมพนธตอการสบบหรในวยรนทไดจากการศกษาระยะแรก จงพบวา ความสมพนธในครอบครวและสงคมยอมรบคานยมการสบบหรของวยรน มความสมพนธตอการสบบหรของวยรน จงน าปจจยเหลานมาก าหนดประเดนในการพฒนาโปรแกรมใหตรงกบประเดนปญหาทแทจรงของการสบบหร เพอใหโปรแกรมมประสทธภาพสามารถลดการสบบหรในวยรนไดอยางแทจรง 1.2 ทฤษฎการปรบความคดและพฤตกรรมและงานวจยทเกยวของ ไดมการประยกตทฤษฎการปรบความคดและพฤตกรรม Cognitive Behavioral Therapy (CBT) ของ Aaron T. Beck (1976) ในการพฒนาโปรแกรม แนวคดนมองวามนษยจะแสดงพฤตกรรมตางๆ เปนผลมาจากมสงเรามากระตนท าใหเกดการรบรและตความสงเรานน ทเชอมโยงกบความเชอพนฐานหรอประสบการณทไดรบมาในอดต ท าใหบคคลแสดงพฤตกรรมตอสงเรานนๆแตกตางกน ดงนนการสนองตอบของบคคลนนไมไดขนอยกบสภาพแวดลอมทเปนจรง แตทวาขนอยกบสภาพแวดลอมทรบรมาในอดต ฉะนนแนวคดนจงมงเนนทการปรบเปลยนความคด ทเปนผลใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามมา โดยการปรบเปลยนความคดทไมถกตองทรบรมา โดยการใหผเขารวมกจกรรมเขาใจกอนวาความคดทไมถกตองเหมาะสมเปนอยางไรปรบใหดขน เมอไปอยในสภาพแวดลอมทน าไปสการสบ จะท าใหเกดความคดอตโนมตในทางทเหมาะสมทท าใหไมสบ ใชการโตแยงกบความคดทไมถกตอง เมอเสรจกจกรรมกลมใหผเขารวมกจกรรมฝกท ากจกรรมตางๆ ตอทบาน เพอชวยใหผเขารวมกจกรรมประเมนรปแบบของการคด (cognitive model) วาตวเองมวธการคดอยางไร หากมวธการคดทไมเหมาะสม จะกระตนใหเกดอารมณอยางไร ทเปนตนเหตของพฤตกรรมทเปนปญหา (Aron T. Beck ,1976) 1.3 น าแนวคดเกยวกบลกษณะมงอนาคตและงานวจยทเกยวของ มาใชในการพฒนาโปรแกรม เพอเปนการสรางแนวคดใหมหรอปรบเปลยนความคดไปในทางบวกมากขน เพอเปนกระบวนการในการพฒนาปรบเปลยนความคดใหเหมาะสม ทเปนความคดใหมในลกษณะมงอนาคตเพมมากขน เพราะเมอมวยรนมเปาหมายในชวตในอนาคตและเลงเหนผลดผลเสยของอนาคต จะท าใหผเขารวมกจกรรมปรบพฤตกรรมไดในการสบบหรไดในทสด

2. จากนนด าเนนการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหรในวยรนนอกระบบการศกษา โดยใชแนวคดทฤษฎดงกลาวมาปรบใช ในการพฒนาโปรแกรม เพอใหโปรแกรมมความสอดคลองกบเนอหาทจะพฒนาและใหเหมาะกบกลมทดลองใหมากทสด

3. น าโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม ทไดพฒนา ไปใหผเชยวชาญ 3 ทาน คอ รศ.ดร.อ าไพรตน อกษรพรหม ดร.บงอร ศรสญญลกษณ และ อาจารยกฤตวรรณ สาหราย ตรวจสอบความตรงตามเนอหา ความชดเจนและความเหมาะสมของระยะเวลา ตลอดจนความเปนไปไดของการจดโปรแกรม ใหสอดคลองกบกลมทดลอง จากนนจงน ารปแบบการจดกจกรรม มาปรบปรงแกไขตามค าแนะน าของผเชยวชาญ

54

4. ทดลองใชโปรแกรมกบนกเรยนทไมใชกลมตวอยาง เพอใหเกดความชดเจนในกจกรรมและ ตรวจสอบความถกตอง โดยผานการทดลองใชกบวยรนในชมชนแออดสวนออย ทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยาง จ านวน 3 คน เพอประเมนความเขาใจในเนอหา ความเหมาะสมของกจกรรมและด าเนนการแกไขโปรแกรมกอนน าไปใชจรง โดยโปรแกรมมการด าเนนการจดกจกรรม แบงออกเปน 3 ขนตอน 8 กจกรรม ด าเนนกจกรรมสปดาหละครงๆละ 60-90 นาท โดยมรายละเอยดโปรแกรมดงตอไปน (รายละเอยดปรากฏในภาคผนวก หนา 122)

ขนตอนท 1 การประเมนความคด (Cognitive Behavioral Assessment) ม 3 กจกรรม

กจกรรมครงท 1 การปฐมนเทศ ชแจงวตถประสงคของการท ากจกรรม และการสราง สมพนธภาพ เสรมความกตญญตอพอแม กจกรรมครงท 2 พจารณาขอด-ขอเสยของการสบบหรและการเสรมสรางความร

ความรเกยวกบบหร กจกรรมครงท 3 การคนหาความคดทท าใหสบบหร

ขนตอนท 2 ขนปรบความคด ม 2 กจกรรม (Cognitive behavior therapy) กจกรรมครงท 4 ปรบความคด หาสงทดแทนการสบบหร กจกรรมครงท 5 สงคมยอมรบการสบบหร ตองฝกเตอนตนเองเมอมคน มาชวนสบบหร

ขนตอนท 3 สรางความคดขนใหม Reframing (New perception) ม 2 กจกรรม กจกรรมครงท 6 ความสมพนธในครอบครว ดวยการสรางสงยดเหนยวทางใจ

กจกรรมครงท 7 ลกษณะมงอนาคต ดวยการสรางเปาหมายในชวต กจกรรมครงท 8 สรปความส าเรจของการลดการดมเครองดมแอลกอฮอลและยต โปรแกรม

การศกษาระยะท 3 เพอศกษาผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลด

พฤตกรรมการสบบหรในวยรนนอกระบบการศกษา โดยเอาโปรแกรมทผวจยไดพฒนาขนมาไปทดลองใช เพอศกษาหาคณภาพของโปรแกรม ในระยะนเปนวธการวจยเชงทดลอง (Experimental research) ทใชการวจยเชงทดลองทแทจรง (True-Experimental Design) เพราะมการทดลองทงในกลมทดลองและกลมควบคม มการทดสอบกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผลหลงการเสรจสนการทดลอง 1 ครง หรอวธการทดลอง และมการทดสอบกอนการทดลองและหลงการทดลอง เปนวธการทดลองแบบ (Randomized Pretest – Posttest Control Group design) (Edmonds, W.A. & Kennedy, T.D. (2013, p 27) หลงจากเสรจสนโปรแกรม น าผลจากการทดลองมาเปรยบเทยบ ทงภายในกลมทงกลมทดลองและกลมควบคม ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม กอนการทดลองและหลงการทดลองและหลงจากสนสดโปรแกรมไปแลว

55

1 เดอน เพอเปรยบเทยบปรมาณการสบบหร ของผเขารวมโปรแกรม โดยมกระบวนการด าเนนการทดลองดงตอไปน ประชากรและกลมตวอยางทใชในการทดลอง

ประชากรทใชในการทดลอง ไดแก วยรนนอกระบบการศกษา ในชมชนแออดเขตคลองสาน

กรงเทพมหานครฯ ทงเพศชายและหญงอาย 15-19 ป จ านวน 91 คน ไดจากการส ารวจประเมนพฤตกรรม

การสบบหร ทไดจากการศกษาในระยะท 1 จากแบบประเมนพฤตกรรมการสบบหร ไดกลมประชากรทม

พฤตกรรมการสบบหร ในระดบต า คะแนน 0-3 จ านวน 44 คน คดเปนรอยละ 48.4 มพฤตกรรมการสบบหร

ท ในระดบปานกลาง คะแนน 4-5 จ านวน 34 คน คดเปนรอยละ 37.4 มพฤตกรรมการสบบหร ในระดบสง

คะแนน 6-7 จ านวน 12 คน คดเปนรอยละ 13.2 มพฤตกรรมการสบบหร ในระดบสงมาก คะแนน 8-10

จ านวน 1 คน คดเปนรอยละ 1.1 ในการศกษาครงนจะเลอกเฉพาะกลมตวอยางทมพฤตกรรมการสบระดบ

ปานกลาง เพราะสามารถเลกบหรไดดวยตนเอง ดวยการท าพฤตกรรมบ าบดเพอชวยเสรมใหสามารถลด ละ

เลกบหรได และเลอกเฉพาะผทอยนอกระบบการศกษา จ านวน 34 คน เขามาเปนกลมตวอยางในการทดลอง

ครงน

กลมตวอยางทใชในการทดลอง การคดเลอกกลมตวอยางเพอใชในการทดลอง จะเลอกกลมตวอยางทไดจากการคดเลอกจากแบบ

ประเมนพฤตกรรมการสบบหร ทอยในกลมทมพฤตกรรมการสบบหรทมการสารนโคตน ในระดบปานกลาง

เพอเขาเปนกลมตวอยางเพราะเปนกลมทมความเสยง ทจะมการพฒนาไปสการมพฤตกรรมการสบแบบตดตอ

ไป และสามารถพฤตกรรมการสบไดดวยวธการพฤตกรรมบ าบด ไมจ าเปนตองพงพายา จากนนด าเนนการ

เลอกกลมตวอยางดวยวธการสมตวอยางแบบงาย (Simple random sampling) จากจ านวน 34 คน จากการ

เลอกสมตวอยางดวยการจบฉลาก จ านวน 20 คน เพอเขารวมประชมรบฟงค าชแจงจากผศกษา เพอใหทราบ

ถงวตถประสงคในการศกษาครงน จากนนเลอกกลมตวอยางแบบสมครใจ (Volunteer Sampling) ยนยอมท

จะเขารวมโปรแกรมและสามารถเขารวมโปรแกรมไดตลอดระยะเวลาทด าเนนกจกรรม โดยก าหนดใหมทงเพศ

ชายและเพศหญง จ านวน 20 คน หลงจากนนใหกลมตวอยางสมครใจทจะอยในกลมทดลอง 10 คน และกลม

ควบคม 10 คน (ในการท ากจกรรมกลมควรมจ านวนสมาชกกลมประมาณ 10 - 15 คน เพอใหสมาชกทกคน

ไดม โอกาสแสดงออกความคดเหนไดอยางทวถง มการปฏสมพนธกนอยางเหนยวแนนภายในกลม

(Ottaway,1966,p.7 and Shaw,1981,p.3)

56

ตวแปรทใชในการศกษา ตวแปรตน โปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมลดการสบบหร ตวแปรตาม ปรมาณการสบบหรและลกษณะมงอนาคต เครองมอทใชในการด าเนนการทดลอง ในการศกษาในสวนน มเครองมอทใชในการศกษาแบงออกเปน 2 ประเภท ดงตอไปน

1. เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย 1.1 แบบสอบถามลกษณะมงอนาคต เปนแบบสอบถามทผศกษาไดพฒนาขนมา

เปนแบบสอบถามทใชในการเกบรวบรวมขอมลในสวนของลกษณะมงอนาคต ในการเกบรวบรวมขอมลกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผล

1.2 แบบประเมนพฤตกรรมการสบบหร ประกอบดวยค าถาม 6 ขอ เกยวกบ ปรมาณและความถของการสบบหร ทเปนแบบเดยวกบการศกษาในระยะท 1 เพอใชประเมนพฤตกรรมการสบบหร กอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผล 1.3. ใบบนทกการสบและใบงานในแตละสปดาห เปนการท าการบาน (Cognitive Homework) เพอทจดบนทกพฤตกรรมการสบบหร ปรมาณการสบบหรและสถานการณทท าใหสบ ในกลมตวอยางในชวงระหวางการทดลอง

ตวอยางใบงาน (Cognitive Homework ) ทบทวนความคด (ใหท าทกวนจนจบโครงการและ

หลงจากจบโครงการอก 1 เดอน)

ว/ด/ป

สถานการณ ความคด การตดสนใจ/พฤตกรรม ปญหาอปสรรค สบ/ปรมาณการสบ/ชนด ไมสบ

2. เครองมอทใชในการด าเนนการทดลอง คอ โปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม

แบบแผนการทดลอง การวจยครงนเปนการวจย ทใชแบบแผนการวจยเชงทดลองทแทจรง (True-Experimental Design) ทใชทงกลมทดลอง และกลมควบคม กลมตวอยางไดมาจากการสมอยางงาย และมการทดสอบกอนการทดลองหลงการทดลอง และตดตามผลหลงการเสรจสนโครงการไปแลวอก 1 ครง เปนวธการทดลองแบบ

57

(Randomized Pretest – Posttest Control Group design) (Edmonds, W.A. & Kennedy, T.D. (2013, p 27) มแบบแผนการทดลองดงน

ตารางท 3.6 แบบแผนการทดลองแบบสองกลม วดกอนและหลงการทดลอง

วดกอนทดลอง สงทดลอง วดหลงการทดลอง ตดตามผล

(R) กลมทดลอง

(R) กลมควบคม

T 1E

T 1c

X T 2E

T 2C

T 3E

T 3c

R แทน การสมตวอยางเขากลมทดลอง (E) และกลมควบคม (C)

T 1E แทน การทดสอบปรมาณการสบบหรและลกษณะมงอนาคต ในกลมทดลองกอนทดลอง (Pretest) T 1C แทน การทดสอบปรมาณการสบบหร และลกษณะมงอนาคต ในกลมควบคมกอนทดลอง (Pretest)

X แทน ตวแปรทดลอง (Experimental Variable) คอโปรแกรม T 2E แทน การทดสอบปรมาณการสบบหรและลกษณะมงอนาคต ในกลมทดลองหลงทดลอง (Posttest) T 2C แทน การทดสอบปรมาณการสบบหรและลกษณะมงอนาคต ในกลมควบคมหลงทดลอง (Posttest)

T 3E แทน การทดสอบปรมาณการสบบหรและลกษณะมงอนาคต ในกลมทดลองในระยะตดตามผล T 3C แทน การทดสอบปรมาณการสบบหร และลกษณะมงอนาคต ในกลมควบคมในระยะตดตามผล

วธการด าเนนการทดลอง แบงออกเปน 3 ขนตอน ดงน 1 ระยะกอนทดลอง มด าเนนการดงน

1.1 ส ารวจกลมตวอยาง เลอกลมตวอยางจากผสบแบบปานกลาง และคดกรองจากแบบทดสอบ ทมคะแนนระหวาง 4-5 เลอกเขาเปนกลมตวอยางในการวจยครงน เมอไดกลมตวอยางตามทก าหนดแลว จากนนจะใชการเลอกกลมตวอยางแบบสมครใจยนยอมทจะเขารวมโครงการ โดยกลมตวอยางสามารถเขารวมไดตลอดระยะเวลาทด าเนนโปรแกรม และด าเนนการเลอกกลมตวอยางทมทงเพศชายและเพศหญง จ านวน 20 ราย จากนนจะด าเนนการแบงกลมตวอยางออกเปน 2 กลม คอ กลมทดลองและกลมควบคม โดยใชวธการสมอยางงาย (Simple Random Sampling) โดยการจบฉลากกลมตวอยาง เขากลมทดลอง 10 ราย และกลมควบคม 10 ราย

58

1.2. นดประชมกลมตวอยาง เพอนดหมายวนเวลาเพอด าเนนการทดลอง รวมถงชแจงขนตอนและกระบวนการทดลอง 1.3 การจดเตรยมผจดกจกรรม ในการวจยครงนเปนการวจยทดลองทตองใชกระบวนการ วธการและเทคนคตางๆ ในการจดกจกรรม ทเปนสงทตองอาศยความละเอยดออนและความช านาญการในการท ากจกรรมกลม เพอทจะคนหาความคดความเชอและปรบความคดความเชอนน จงเปนการยากส าหรบผวจยทจะด าเนนกจกรรมเอง จงจ าเปนตองเชญผเชยวชาญในการจดกจกรรมครงน ทมความช านาญในการท ากจกรรมกลมกบเดกวยรน

2. ระยะทดลอง มด าเนนการดงน 2.1 กอนเรมด าเนนโครงการ มการตดตามกลมทดลอง เพอยนยนการเขารวมกจกรรมและมาตามสถานท วนและเวลาทไดก าหนดกนไว 2.2 ด าเนนกจกรรมตามโปรแกรม ในกลมทดลอง ตามโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม และลกษณะมงอนาคต ในวยรนทสบบหร ทไดพฒนาขนมาจากผวจย 3 ระยะหลงการทดลอง มด าเนนการเกบรวมรวมขอมลพฤตกรรมการสบบหร มการตดตามหลงเขารวมโปรแกรม การเกบรวบรวมขอมล

วธการเกบรวบรวมขอมลในการศกษาระยะน มการด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ในกลมตวอยางทใชในการทดลอง จ านวนทงหมด 20 คน มการด าเนนการเกบรวบรวมขอมลดงตอไปน

1. ตดตอประสานงานกบผแทนชมชนและตวแทนวยรนในชมชน เพอสรางความเขาใจในการท ากจกรรมและนดหมายวนเวลาทจะท ากจกรรมรวมกน

2. ตดตอประสานงานกบผแทนชมชนและตวแทนวยรนในชมชน เมอถงก าหนด วน เวลาในการท ากจกรรม ทมงานของผวจย ชแจงรายละเอยดของการท ากจกรรม ชแจงวตถประสงค ขนตอน ระยะเวลา จ านวนครงของการท ากจกรรม และการพทกษสทธของกลมตวอยาง กจกรรมมจ านวนทงหมด 8 ครงๆ ละ 60-90 นาท โดยด าเนนการสปดาหละ 1 ครง รวม 8 สปดาห และตดตามผล 1 ครงหลงสนสดโปรแกรมแลวเปนระยะเวลา 1 เดอน

3. ระหวางเขารวมโปรแกรม ผศกษารวมกนสงเกตพฤตกรรมของกลมตวอยางและใหกลมตวอยางแสดงความคดเหนเกยวกบการด าเนนกจกรรมกลม หลงจากเสรจสนการด าเนนกจกรรมในแตละครง เพอประเมนผลการท ากจกรรม 4. ส าหรบในกลมควบคม จะไมมการด าเนนกจกลมใดๆทงสน การวเคราะหขอมล

การวจยระยะน วเคราะหขอมลดวยสถต ดงน

59

1.วเคราะหคะแนนการประเมนการสบบหรและคะแนนลกษณะมงอนาคต ในระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลอง และระยะตดตามผล ดวยสถตคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐาน

2.เปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหร และคะแนนลกษณะมงอนาคต ภายในกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตท (Paired Samples-t-test)

3. เปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรและคะแนนลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยใชสถตท (Independent Samples-t-test)

บทท 4 ผลการศกษา

การศกษา ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหรในวยรน และผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร ในวยรนนอกระบบการศกษา มเปาหมายเพอศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหรของวยรนนอกระบบการศกษา ในชมชนแออดกรงเทพมหานคร เพอพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหรในวยรนนอกระบบการศกษา ไดแบงการศกษาออกเปน 2 ระยะ คอ ระยะท 1 ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหรของวยรนนอกระบบการศกษา ในชมชนแออดกรงเทพมหานคร และระยะท 2 ผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร ในวยรนนอกระบบการศกษา ไดผลการศกษาดงตอไปน

4.1 การศกษาระยะท 1 ศกษาปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสบบหรของวยรนนอกระบบการศกษา ในชมชนแออดกรงเทพมหานคร

4.1.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง กลมตวอยางทงหมด จ านวน 600 คน เปนเพศชาย 253 คน คดเปนรอยละ 42.8 และเปนเพศหญง 343 คน คดเปนรอยละ 57.2 โดยเปนผทไมสบบหร จ านวน 388 คน คดเปนรอยละ 64.7 เปนผทสบบหร จ านวน 212 คน คดเปนรอยละ 35.3 ในจ านวนผทสบบหรนจะอยในระบบโรงเรยน จ านวน 121 คน และอยนอกระบบโรงเรยน จ านวน 91 คน ในการศกษาครงนจะศกษาเฉพาะกลมตวอยางทอยนอกระบบการศกษา ในสวนของขอมลทวไป ทประกอบดวย เพศ อาย การศกษา การท างานในปจจบน อาชพ สถานภาพสมรสของบดามารดา รายไดเฉลยตอเดอน ปจจบนพกอาศยอยกบใคร บานทพกอยดวยเปนของใคร ภมล าเนาเดม จ านวนสมาชกในครอบครวและการประกอบอาชพของบดามารดา โดยมผลการศกษา จากตารางท 4.1.1 ดงตอไปน ตารางท 4.1.1 จ านวนและรอยละขอมลทวไปของกลมตวอยาง

ลกษณะกลมตวอยาง จ านวน รอยละ เพศ ชาย หญง

257 343

42.8 57.2

รวม 600 100.0 การสบบหร สบบหร ไมสบบหร

212 388

35.3 64.7

รวม 600 100.0

61

ลกษณะกลมตวอยาง จ านวน รอยละ สถานะ(เฉพาะ) คนสบบหร ในระบบ นอกระบบ

121 91

57.1 42.9

รวม 212 100.0

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมสบบหร (นอกระบบ)

จ านวน รอยละ เพศ ชาย หญง

64 27

70.3 29.7

รวม 91 100.0 อาย (ป) 15-16 ป 17-18 ป 19-20 ป

12 28 51

13.2 30.8 56.0

รวม 91 100.0 ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย/ประกาศนยบตร (ปวช.) ประกาศนยบตรชนสง (ปวส.)

6 29 42 14

6.6 31.9 46.1 15.4

รวม 91 100.0 การท างานในปจจบน ท างาน ไมไดท างาน

91 0

100.0 0.0

รวม 91 100.0 อาชพ รบจาง คาขาย

51 15

56.0 16.5

62

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมสบบหร (นอกระบบ)

จ านวน รอยละ พนกงานบรษท 25 27.5

รวม 91 100.0 สถานภาพสมรสของบดามารดา อยดวยกน แยกกนอย/หยาราง หมาย

61 27 3

67.0 29.7 3.3

รวม 91 100.0 รายไดเฉลยตอเดอน ต ากวาหรอเทากบ 5,000 บาท 5,001-10,000 บาท 10,001-15,000 บาท 15,001-20,000 บาท

5 64 13 9

5.5 70.3 14.3 9.9

รวม 91 100.0 ปจจบนพกอาศยอยกบใคร บดามารดา ผปกครอง เพอน อยคนเดยว

45 20 17 9

49.5 22.0 18.7 9.9

รวม 91 100.0 บานทพกอาศยเปนของใคร บานบดามารดา บานเชา บานเพอน บานญาต

26 37 15 13

28.6 40.6 16.5 14.3

รวม 91 100.0 ภมล าเนาเดม กรงเทพ/ปรมณฑล ภาคเหนอ ภาคกลาง

68 5 9

74.7 5.5 9.9

63

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมสบบหร (นอกระบบ)

จ านวน รอยละ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออก ภาคตะวนตก

4 4 1

4.4 4.4 1.1

รวม 91 100.0 จ านวนสมาชกทพกอาศยดวยกน 1-3 คน 4-6 คน

64 27

70.3 29.7

รวม 91 100.0 ระบ (ใครบาง) อยคนเดยว บดามารดา บดามารดา/พนอง ญาต

37 31 6 17

40.7 34.1 6.6 18.0

รวม 91 100.0 สวนใหญพกอาศยอยกบใคร อยคนเดยว บดามารดา ญาต

17 54 20

18.7 59.3 22.0

รวม 91 100.0 การประกอบอาชพของบดามารดา รบจาง คาขาย พนกงานบรษท ท านา/ท าไร/ท าสวน

68 10 12 1

74.7 11.0 13.2 1.1

รวม 91 100.0

จากตารางท 4.1.1 กลมตวอยางทสบบหร (นอกระบบ) สวนใหญเปนเพศชาย คดเปนรอยละ 70.3 และเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 29.7 มอายโดยเฉลย 18.52 ป คอ อายระหวาง 19-20 ปมากทสด คดเปน

64

รอยละ 56.0 รองลงมาอายระหวาง 17-18 ป คดเปนรอยละ 30.8 และอายระหวาง 15-16 ป คดเปนรอยละ 13.2 จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย/ประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) มากทสด คดเปนรอยละ 46.1 รองลงมาระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 31.9 ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) คดเปนรอยละ 15.4 และประถมศกษา คดเปนรอยละ 6.6 มงานท ามากทสด คดเปนรอยละ 100.0 โดยประกอบอาชพ คอ รบจางมากทสด คดเปนรอยละ 56.0 รองลงมาเปนพนกงานบรษท คดเปนรอยละ 27.5 และคาขาย คดเปนรอยละ 16.5 สถานภาพสมรสของบดามารดาอยดวยกนมากทสด คดเปนรอยละ 67.0 รองลงมาแยกกนอย/หยาราง คดเปนรอยละ 29.7 และเปนหมาย คดเปนรอยละ 3.3 มรายไดเฉลยตอเดอน 5,001 – 10,000 บาทมากทสด คดเปนรอยละ 70.3 รองลงมามรายไดเฉลยตอเดอน 10,001-15,000 บาท คดเปนรอยละ 14.3 มรายไดเฉลยตอเดอน 15,001-20,000 บาท คดเปนรอยละ 9.9 และมรายไดเฉลยตอเดอนต ากวาหรอเทากบ 5,000 บาท คดเปนรอยละ 5.5 ปจจบนพกอาศยกบบดามารดามากทสด คดเปนรอยละ 49.5 รองลงมากบผปกครอง คดเปนรอยละ 22.0 พกอาศยอยกบเพอน คดเปนรอยละ 18.7 และอยคนเดยว คดเปนรอยละ 9.9 บานทพกเปนบานเชามากทสด คดเปนรอยละ 40.7 รองลงมาทพกอาศยเปนของบดามารดา คดเปนรอยละ 28.6 เปนบานเพอน คดเปนรอยละ 16.5 และเปนบานของญาต คดเปนรอยละ 14.3 มภมล าเนาเดมเปนคนกรงเทพ/ปรมณฑลมากทสด คดเปนรอยละ 74.7 รองลงมาเปนคนภาคกลาง คดเปนรอยละ 9.9 ภาคเหนอ คดเปนรอยละ 5.5 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคตะวนออก คดเปนรอยละ 4.4 และภาคตะวนตก คดเปนรอยละ 1.1 สมาชกในครอบครวทพกอาศยอยดวยกนมากทสด จ านวน 1-3 คน คดเปนรอยละ 70.3 รองลงมามสมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน จ านวน 4-6 คน คดเปนรอยละ 29.7 สวนใหญอยคนเดยว คดเปนรอยละ 40.7 รองลงมาอยกบบดามารดา คดเปนรอยละ 34.1 อยกบญาต คดเปนรอยละ 18.0 และอยกบบดามารดา/พนอง คดเปนรอยละ 6.6 ตงแตเกดมาพกอาศยอยกบบดามารดามากทสด คดเปนรอยละ 59.3 รองลงมาเปนญาต คดเปนรอยละ 22.0 และอยคนเดยว คดเปนรอยละ 18.7 การประกอบอาชพของบดามารดา คอ รบจางมากทสด คดเปนรอยละ 74.7 รองลงมาเปนพนกงานบรษท คดเปนรอยละ 13.2 คาขาย คดเปนรอยละ 11.0 และท านา/ท าไร/ ท าสวน คดเปนรอยละ 1.1

4.1.2 ขอมลพฤตกรรมการสบบหร ประกอบดวย พฤตกรรมการสบบหร อายเรมแรกทสบ เหตผลในการสบ สมาชกในครอบครวทสบ ปรมาณการสบบหร ระยะเวลาในการสบ คาใชจายในการสบ โอกาสในการสบ สถานทสบ ปจจบนเหตผลทยงสบ ความยากงายส าหรบการหาบหรมาสบเพอวดพฤตกรรมการสบบหร โดยมผลการศกษา จากตารางท 4.1.2 ดงตอไปน

ตารางท 4.1.2 ขอมลพฤตกรรมการสบบหร

พฤตกรรมของกลมตวอยาง สบบหร (n=91) รอยละ การสบบหร สบ 91 100.0

65

พฤตกรรมของกลมตวอยาง สบบหร (n=91) รอยละ เรมสบตงแตอาย(ป) 10-15 ป 64 70.3 16-20 ป 27 29.7 สาเหตทเรมสบบหร (ตอบไดมากกวา1 ขอ) แคทดลองอยากสบ สบบหรเพอเขากลมเพอน สบบหรตามเพอน สบบหรเพอคลายเครยด สบบหรท าใหดเทห สบบหรเพอแสดงถงความเปนผใหญ สบบหรตามอยางคนในครวเรอน สบบหรตามแบบดาราหรอคนทชนชอบ มความเชอวาสบบหรท าใหมแรง

45 53 29 18 6 33 1 4 -

49.5 58.2 31.9 19.8 6.6 36.3 1.1 4.4 -

คนทสบบหรภายในครอบครว ม 17 18.7 ไมม ใครบาง(ระบเฉพาะคนทสบภายในครอบครว) พอ

74

17

81.3

18.7 ปรมาณการสบบหร/ยาสบ (มวนตอวน) 1-3 มวน 4-6 มวน 10 มวนขนไป

71 13 7

78.0 13.0 7.7

ความถในการสบบหร ทกวน วนเวนวน สปดาหละ 2-3 ครง

58 28 4

63.7 30.8 4.4

สปดาหละครง 1 1.1 ระยะเวลาทสบบหร (ป) 1-3 ป 57 62.6 4-6 ป 34 37.4

66

พฤตกรรมของกลมตวอยาง สบบหร (n=91) รอยละ คาใชจายในการสบบหรตอเดอน ต ากวาหรอเทากบ 500 บาท 63 69.2 501 -1,000 บาท 28 30.8 สบบหรเนองในโอกาส (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ดมสรา 40 44.0 สงสรรคกบเพอน 64 70.3 เหนอยลาจากการท างาน 33 36.3 อนๆ ไมระบ 10 11.0 สถานททสบบอยมากทสด (ตอบไดมากกวา1 ขอ) เธค/ผบ 28 30.8 รานอาหาร 38 41.8 ทพกอาศย 39 42.9 ทกทถามโอกาส 28 30.8 เหตผลทปจจบนยงสบบหรอย เลกไมได 88 96.7 คลายเครยด 3 3.3 เปนเรองงายหรอยากส าหรบการหาบหรมาสบ งายมาก 61 67.0 งาย 27 29.7 คอนขางยาก 3 3.3

จากตารางท 4.1.2 ขอมลกลมตวอยางทสบบหร (จ านวน 91 คน คดเปนรอยละ 100.0) สวนใหญเรมตนสบบหรครงแรกอายระหวาง 10-15 ปมากทสด คดเปนรอยละ 70.3 และอายระหวาง 16-20 ป คดเปนรอยละ 29.7 สาเหตทเรมตนสบบหร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) สบบหรเพอเขากลมเพอน คดเปนรอยละ 58.2 แคทดลองอยากสบ คดเปนรอยละ 49.5 รองลงมา สบบหรเพอแสดงถงความเปนผใหญ คดเปนรอยละ 36.3 สบบหรตามเพอน คดเปนรอยละ 31.9 สบบหรเพอคลายเครยด คดเปนรอยละ 19.8 สบบหรท าใหดเทห คดเปนรอยละ 6.6 สบบหรตามแบบดาราหรอคนทชนชอบ คดเปนรอยละ 4.4 และสบบหรตามอยางคนในครวเรอน คดเปนรอยละ 1.1 สวนใหญในครอบครวไมมผทสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 81.3 และมคนในครอบครวทสบบหร คดเปนรอยละ 18.7 ถาบคคลในครอบครวทสบบหร คอ พอ คดเปนรอยละ 18.7 ปรมาณการสบบหร/ยาสบ (มวนตอวน) 1-3 มวนมากทสด คดเปนรอยละ 78.0 รองลงมา 4-6 มวน คดเปน

67

รอยละ 14.3 และ10 มวนขนไป คดเปนรอยละ 7.7 ความถในการสบบหร สบทกวน คดเปนรอยละ 63.7 รองลงมาสบวนเวนวน คดเปนรอยละ 30.8 สปดาหละ 2-3 ครง คดเปนรอยละ 4.4 และสปดาหละครง คดเปนรอยละ 1.1 ระยะเวลาทสบบหร 1-3 ป คดเปนรอยละ 62.6 รองลงมาสบบหร 4-6 ป คดเปนรอยละ 37.4 คาใชจายในการสบบหรตอเดอนต ากวาหรอเทากบ 500 บาท คดเปนรอยละ 69.2 รองลงมา คาใชจาย 501-1,000 บาท คดเปนรอยละ 30.8 โอกาสในการสบบหร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) สบบหรในโอกาสสงสรรคกบเพอนมากทสด คดเปนรอยละ 70.3 สบบหรในโอกาสทมการดมสรา คดเปนรอยละ 44.0 เหนอยลาจากการท างาน คดเปนรอยละ 36.3 สถานททสบบอยมากทสด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) คอ ทพกอาศย คดเปนรอยละ 42.9 รองลงมารานอาหาร คดเปนรอยละ 41.8 ทกทถามโอกาส และในเธค/ผบ คดเปนรอยละ 30.8 และปจจบนยงคงสบบหรเพราะ เลกไมไดมากทสด คดเปนรอยละ 96.7 และคลายเครยด คดเปนรอยละ 3.3 บหรสามารถหามาสบไดงายมากมมากทสด คดเปนรอยละ 67.0 รองลงมาหางาย คดเปนรอยละ 29.7 และคอนขางยาก คดเปนรอยละ 3.3 ตามล าดบ

4.1.3 ขอมลการประเมนการตดบหรของกลมตวอยางทสบบหร โดยมผลการศกษา จากตารางท 4.1.3 ดงตอไปน

ตารางท 4.1.3 การประเมนการตดบหร

การประเมนการตดบหร จ านวน (n=91 คน) (เฉพาะคนทสบบหร)

รอยละ

0-3 คะแนน ระดบต า 44 48.4 4-5 คะแนน ระดบปานกลาง 34 37.4 6-7 คะแนน ระดบสง 12 13.2 8-10 คะแนน ระดบสงมาก 1 1.1

รวม คาเฉลย 3.31 (SD. 2.23) การประเมนการตดบหรในระดบตา

หมายเหต เกณฑการแปลผลการประเมนการการตดบหร แบงเปน 4 ระดบดงตอไปน

1. ระดบคะแนน 0-3 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตน ในระดบต า สามารถ เลกสบบหรไดดวยตนเอง ขนอยกบความมงมนของผเสพ

2. ระดบคะแนน 4-5 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบปานกลาง แต ยงสามารถเลกบหรไดดวยตนเอง ผเสพสามารถขอความชวยเหลอในเรองการใชพฤตกรรมบ าบดจากนกจตบ าบดเพอชวยเสรมใหสามารถลด ละ เลกบหรได

3. ระดบคะแนน 6-7 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบสง มแนวโนม

68

อยางมากในการพฒนาไปเปนการตดนโคตนในระดบสง การชวยใหเลกบหรได ดวยวธการฝงเขม การสะกดจต และควรไปพบแพทยเพอรบการปรกษาในการเลกบหร

4. ระดบคะแนน 8-10 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบสงมาก การใหก าลงใจอยางเดยวไมเพยงพอ ควรมพฤตกรรมบ าบดหรอวธอน ๆ เสรม รวมทงการใชยาชวยลดอาการถอนนโคตน กรณนตองพบแพทยเพอรบการปรกษาในการเลกบหร

จากตารางท 4.1.3 กลมตวอยางทสบบหร สวนใหญมการตดบหร อยในระดบต า 0-3 คะแนนมากทสด คดเปนรอยละ 48.4 รองลงมา อยในระดบปานกลาง 4-5 คะแนน คดเปนรอยละ 37.4 อยในระดบสง 6-7 คะแนน คดเปนรอยละ 13.2 และอยในระดบสงมาก 8-10 คะแนน คดเปนรอยละ 1.1 ตามล าดบ

4.1.4 ขอมลอทธพลจากบคคลอนทสงผลตอการสบบหร มผลการศกษา จากตารางท 4.1.4 ดงตอไปน ตารางท 4.1.4 อทธพลจากบคคลอนทสงผลตอการสบบหร อทธพลจากบคคลอน จ านวน (n=91) รอยละ เพอนทสบบหร ม 84 92.3 ไมม การสบบหรของบดา

7

7.7

ไมม 70 76.9 มสบบางโอกาส มสบบอย

12 9

13.2 9.9

การสบบหรของมารดา ไมม การสบบหรของครผชายตอนเรยนหนงสอ ไมม นอยกวารอยละ 20 รอยละ 20-50

91

20 72 18 1

100.0

9.4 85.7 9.9

4.4 การสบบหรของครผหญงตอนเรยนหนงสอ ไมม 85 93.4

69

อทธพลจากบคคลอน จ านวน (n=91) รอยละ นอยกวารอยละ 20 จ านวนผใหญในชมชนทสบบหร ไมม นอยกวารอยละ 20 รอยละ 20-50 มากกวารอยละ 50

6

60 7 9 15

6.6

65.9 7.7 9.9 16.5

จากตารางท 4.1.4 กลมตวอยางสวนใหญมเพอนทสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 92.3 รองลงมามเพอนทไมสบบหร คดเปนรอยละ 7.7 สวนใหญบดาไมไดสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 76.9 รองลงมาบดาสบบางโอกาส คดเปนรอยละ 13.2 และบดาสบบอย คดเปน รอยละ 9.9 สวนใหญมารดาไมไดสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 100.0 สวนใหญครผชายทสบบหรมนอยกวารอยละ 20 คดเปนรอยละ 85.7และครผหญงทไมมการสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 93.4 สวนใหญผใหญทในชมชนไมสบบหร คดเปนรอยละ 65.9 ทเหลอมากกวารอยละ 50 ทสบบหร คดเปนรอยละ 16.5 รอยละ 20-50 ทสบบหร คดเปนรอยละ 9.9 ต ากวารอยละ 20 ทสบบหร คดเปนรอยละ 7.7 ตามล าดบ

4.1.5 ขอมลอทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหร มผลการศกษา จากตารางท 4.1.5 ดงตอไปน

ตารางท 4.1.5 อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหร

อทธพลจากบคคลอน สงผลตอการสบบหร

ความคดเหน คา

เฉลย SD

แปลผล

เหนดวยนอยทสด (1)

เหนดวยนอย(2)

เหนดวยกลาง(3)

เหนดวยมาก (4)

เหนดวยมากทสด (5)

1. บรรทดฐานของสงคม พอแมยอมรบการสบของเดก 80

(87.9) 7

(7.7) 0

(0.0) 4

(4.4) 0

(0.0) 1.21 .659 นอย

คนสวนใหญในสงคมยอมรบการสบของเดก

86 (94.5)

1 (1.1)

0 (4.4)

4 (0.0)

0 (0.0)

1.10 .423 นอย

ในชมชนใครๆ กสบ 81 (89.0)

6 (6.6)

0 (0.0)

4 (4.4)

0 (0.0)

1.15 .470 นอย

รวม 1.15 .517 นอย 2. ความสมพนธในครอบครว สมาชกในบานตางคนตางอย

79 (86.8)

8 (8.8)

0 (0.0)

4 (4.4)

0 (0.0)

1.22 .663 นอย

70

อทธพลจากบคคลอน สงผลตอการสบบหร

ความคดเหน คา

เฉลย SD

แปลผล

เหนดวยนอยทสด (1)

เหนดวยนอย(2)

เหนดวยกลาง(3)

เหนดวยมาก (4)

เหนดวยมากทสด (5)

เมอเจบไขไมสบาย คนในครอบครวจะดแล เชน เชดตว น ายาอาหารมาใหรบประทาน

1 (3.3)

0 (0.0)

0 (0.0)

11 (12.1)

79 (86.8)

4.84 .522 มาก

เมอคณมปญหาคณไมสามารถปรกษาใครในบานได

83 (91.5)

5 (5.5)

0 (0.0)

0 (0.0)

5 (3.3)

1.19 .744 นอย

ในครอบครวไมคอยมกจกรรมรวมกน

77 (84.6)

7 (7.7)

4 (4.4)

3 (3.3)

0 (0.0)

1.26 .697 นอย

ในครอบครวไมคอยรบประทานอาหารรวมกน

73 (80.2)

6 (6.6)

0 (0.0)

8 (8.8)

4 (4.4)

1.51 1.14 นอย

ในครอบครวไมคอยปฏสมพนธกน

70 (76.9)

4 (4.4)

4 (4.4)

9 (9.9)

4 (4.5)

1.60 1.21 นอย

รวม 1.93 .829 นอย

จากตารางท 4.1.5 อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหร แบงออกเปน 2 ดาน คอ บรรทดฐานของสงคมตอการสบบหรของวยรนและความสมพนธในครอบครว กลมตวอยางแสดงความคดเหนโดยภาพรวมในดานบรรทดฐานทางสงคมทยอมรบการสบของวยรน มอยในระดบนอย คาเฉลย 1.15 (S.D = .517) เมอพจารณารายดาน พบวา อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหรดานบรรทดฐานของสงคม คอ พอแมยอมรบการสบของเดก ในชมชนใครๆ กสบ และคนสวนใหญในสงคมยอมรบการสบของเดก อยในระดบนอยทงหมด คาเฉลย 1.21, 1.15 และ 1.10 ตามล าดบ โดยสรป บรรทดฐานของสงคมทยอมรบการสบของวยรนอยในระดบทนอย ส าหรบความสมพนธในครอบครว อยในระดบนอย คาเฉลย 1.93 (S.D = .829) เมอพจารณารายขอ พบวาอทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหร เชน ในครอบครวไมคอยปฏสมพนธกน ในครอบครวไมคอยรบประทานอาหารรวมกน ในครอบครวไมคอยมกจกรรมรวมกน สมาชกในบานตางคนตางอย และเมอมปญหาไมสามารถปรกษาใครในบานได อยในระดบนอยทงหมด คาเฉลย 1.60, 1.51, 1.26, 1.22 และ 1.19 ตามล าดบ โดยสรป กลมตวอยางมความคดเหนวา ครอบครวยงมความสมพนธกนนอย มเพยงเมอเจบไขไมสบาย คนในครอบครวจะดแล เชน เชดตว น ายาอาหารมาใหรบประทาน อยในระดบมาก คาเฉลย 4.84

71

4.1.6 การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา มผลการศกษาดงตารางท 4.1.6

ตารางท 4.1.6 การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา

การรบขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา

ความคดเหน คาเฉลย

คาเบยงเบนมาตรฐาน

แปลผล เคยเหนนอย(1)

เคยเหนบางโอกาส(2)

เคยเหนมาก(3)

เคยเหนมากทสด(4)

เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงตามปายโฆษณาหรอไม

49 (53.8)

36 (39.6)

2 (2.2)

4 (4.4)

1.57 .747 นอย

เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงในภาพยนตรหรอไม

33 (36.3)

58 (63.7)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.64 .483 นอย

เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงในโทรทศนหรอไม

35 (38.5)

56 (61.5)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.62 .489 นอย

เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงในอนเตอรเนตหรอไม

39 (42.9)

51 (56.0)

1 (1.1)

0 (0.0)

1.58 .518 นอย

เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงในหนงสอพมพ/วารสารหรอไม

33 (36.3)

56 (61.5)

2 (2.2)

0 (0.0)

1.66 .521 นอย

เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงสอรอบๆชมชน

37 (40.7)

54 (59.3)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.59 .494 นอย

เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงอยางแพรหลายทวๆไปหรอไม

43 (47.3)

42 (46.2)

2 (2.2)

4 (4.4)

1.64 .738 นอย

รวม 1.61 .570 นอย

จากตารางท 4.1.6 การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา กลมตวอยางแสดงความคดเหนโดยภาพรวม การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณาอยในระดบนอย คาเฉลย 1.61 (S.D = .570) เมอพจารณารายดาน พบวา ทกดานมความคดเหนอยในระดบนอย คอ เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงในหนงสอพมพหรอวารสาร ในทแพรหลายทว ๆไป ในภาพยนตร ในโทรทศน ในชมชน ในอนเตอรเนต และตามปายโฆษณา คาเฉลย 1.66, 1.64, 1.64, 1.62, 1.59, 1.58 และ 1.57 ตามล าดบ โดยสรป การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณามอยระดบนอย

72

4.1.7 ยอมรบคานยมการสบบหร มผลการศกษา จากตารางท 4.1.7 ดงตอไปน

ตารางท 4.1.7 ยอมรบคานยมการสบบหร

ยอมรบคานยมการสบบหร ความคดเหน คา

เฉลย SD แปลผล

นอยสด(1) นอย (2) ปานกลาง(3) มาก(4) มากทสด(5) 1. ทางดานจตใจ การสบบหรท าใหมความรสกดขน

85 (93.4)

6 (6.6)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.07 .250 นอย

การสบบหรท าใหคดอะไรออกมากขน

81 (89.0)

8 (8.8)

0 (0.0)

2 (2.2)

0 (0.0)

1.15 .515 นอย

การสบบหรท าใหมสมาธในการท างาน

78 (85.7)

13 (14.3)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.14 .352 นอย

การสบบหรท าใหเปนคนทนสมย

82 (90.1)

7 (7.7)

0 (0.0)

2 (2.2)

0 (0.0)

1.14 .507 นอย

การสบบหรเพอเปน การแกเหงา

76 (83.5)

11 (12.1)

4 (4.4)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.21 .506 นอย

การสบบหรท าใหท างานไดนาน ไมเหนอยงาย

81 (89.0)

10 (11.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.11 .314 นอย

การสบบหรท าใหคลายเครยด 80 (87.9)

5 (5.5)

0 (0)

6 (6.6)

0 (0.0)

1.25 .769 นอย

การสบบหรเปนความสขอกแบบหนง

83 (91.2)

4 (4.4)

0 (0.0)

0 (0.0)

4 (4.4)

1.22 .841 นอย

การสบบหรชวยใหเกดความมนใจในการเขาสงคม

84 (92.3)

1 (1.1)

2 (2.2)

4 (4.4)

0 (0.0)

1.19 .682 นอย

การสบบหรชวยลดความประหมากบผอน

84 (92.3)

5 (5.5)

0 (0.0)

2 (2.2)

0 (0.0)

1.12 .491 นอย

รวม 1.16 .522 นอย 2. ทางดานสงคม การสบบหรเปนสงทนาลองเพอหาประสบการณ

90 (98.9)

1 (1.1)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.01 .105 นอย

การสบบหรท าใหมบคลกดนาเชอถอ

81 (89.0)

10 (11.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.11 .314 นอย

การสบบหรท าใหจตใจเยอกเยน

84 (92.3)

3 (3.3)

4 (4.4)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.12 .443 นอย

การสบบหรท าใหมความรสก 74 11 4 2 0 1.27 .651 นอย

73

ยอมรบคานยมการสบบหร ความคดเหน คา

เฉลย SD แปลผล

นอยสด(1) นอย (2) ปานกลาง(3) มาก(4) มากทสด(5) เปนผใหญ (81.3) (12.1) (4.4) (2.2) (0.0) การสบบหรท าใหมความสมพนธกบเพอนมาก

82 (90.1)

7 (7.7)

0 (0.0)

2 (2.2)

0 (0.0)

1.14 .507 นอย

การสบบหรท าใหเปนทนาสนใจตอเพอน

85 (93.4)

0 (0.0)

4 (4.4)

0 (0.0)

2 (2.2)

1.18 .709 นอย

การสบบหรท าใหเปนทนาสนใจตอเพศตรงขาม

82 (90.1)

5 (5.5)

4 (4.4)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.14 .461 นอย

ผหญงสบบหรกนเปนแฟชน 84 (92.3)

7 (7.7)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.08 .268 นอย

การสบบหรท าใหถกยอมรบจากเพอน

85 (93.4)

6 (6.6)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

1.07 .250 นอย

คณคดวาคนในสงคมเขากสบกนเปนเรองธรรมดา

89 (97.8)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

2 (2.2)

1.09 .590 นอย

เมอเขาสงคมสบบหรแลวดเทห 84 (92.3)

3 (3.3)

0 (0.0)

4 (4.4)

0 (0.0)

1.16 .637 นอย

รวม 1.12 .448 นอย 3. ทางดานความรเกยวกบการสบบหร การสบบหรท าใหไมดตอรางกาย

2 (2.2)

0 (0.0)

4 (4.4)

0 (0.0)

85 (93.4)

4.82 .709 มาก

การสบบหรเปนอนตรายตอระบบทางเดนหายใจ

1 (1.1)

5 (5.5)

0 (0.0)

2 (2.2)

83 (91.2)

4.77 .804 มาก

การสบบหรเปนสาเหตการตายดวยโรคหวใจ

2 (2.2)

0 (0.0)

4 (4.4)

2 (2.2)

83 (91.2)

4.80 .718 มาก

การสบบหรสงผลใหมการเจรญเตบโตชา

2 (2.2)

0 (0.0)

0 (0.0)

4 (4.4)

85 (93.4)

4.87 .618 มาก

การสบบหรสงผลใหไมมความอยากอาหาร

4 (4.4)

4 (4.4)

0 (0.0)

0 (0.0)

83 (91.2)

4.69 1.00 มาก

บหรเปนสงเสพตดท าลายสขภาพ

2 (2.2)

0 (0.0)

4 (4.4)

2 (2.2)

83 (91.2)

4.80 .718 มาก

การสบบหรท าลายสขภาพ คนรอบขาง

1 (1.1)

5 (5.5)

0 (0.0)

2 (2.2)

83 (91.2)

4.77 .804 มาก

74

ยอมรบคานยมการสบบหร ความคดเหน คา

เฉลย SD แปลผล

นอยสด(1) นอย (2) ปานกลาง(3) มาก(4) มากทสด(5) การสบบหรท าใหเปนมะเรง 1

(1.1) 1

(1.1) 0

(0.0) 6

(6.6) 83

(91.2) 4.86 .569 มาก

การสบบหรท าใหแกเรว 1 (1.1)

1 (1.1)

4 (4.4)

0 (0.0)

85 (93.4)

4.84 .654 มาก

การสบบหรท าใหสมรรถภาพทางเพศเสอม

1 (1.1)

1 (1.1)

4 (4.4)

0 (0.0)

85 (93.4)

4.84 .654 มาก

การสบบหรสงผลระยะยาวตอสขภาพ

2 (2.2)

0 (0.0)

0 (0.0)

0 (0.0)

89 (97.8)

4.91 .590 มาก

รวม 4.81 .712 มาก

จากตารางท 4.1.7 การยอมรบคานยมการสบบหร แบงออกเปน 3 ดาน 1) ดานจตใจ 2) ดานสงคม และ 3) ดานความรเกยวกบการสบบหร กลมตวอยางแสดงความคดเหนการยอมรบคานยมการสบบหรในภาพรวม คอ ทางดานจตใจ มการยอมรบระดบนอย คาเฉลย 1.16 (S.D = .522) และทางดานสงคม มการยอมรบระดบนอย คาเฉลย 1.12 (S.D = .448) แตดานความรเกยวกบการสบบหร อยในระดบมาก คาเฉลย 4.81 (S.D = .712)

เมอพจารณารายดานการยอมรบคานยมการสบบหรทางดานจตใจ 3 อนดบแรก คอ การสบบหรท าใหคลายเครยด เปนความสขอกแบบหนง และเปนการแกเหงาคาเฉลย 1.25, 1.22 และ 1.21 และ 1.21 ตามล าดบ ตามล าดบ โดยสรป กลมตวอยางมการยอมรบคานยมการสบบหรทางจตใจอยในระดบนอย

เมอพจารณารายขอการยอมรบคานยมการสบบหรทางดานสงคม 3 อนดบแรก คอ การสบบหรท าใหมความรสกเปนผใหญ ท าใหเปนทนาสนใจตอเพอน และเมอเขาสงคมสบบหรแลวดเทห คาเฉลย 1.27, 1.18 และ 1.16 ตามล าดบ โดยสรป กลมตวอยางมการยอมรบคานยมการสบบหร ทางดานสงคมอยในระดบนอย

เมอพจารณารายขอการยอมรบคานยมการสบบหร ทางดานความรเกยวกบการสบบหร 3 อนดบแรก คอ การสบบหรสงผลระยะยาวตอสขภาพ สงผลใหมการเจรญเตบโตชา และท าใหเปนมะเรง คาเฉลย 4.91, 4.87, และ 4.86 ตามล าดบ โดยสรป กลมตวอยางมความรเกยวกบผลของการสบบหรอยในระดบมาก

4.1.8 ปจจยทมความสมพนธกบการสบบหร

ศกษาปจจยทมความสมพนธกบการสบบหร จะใชสถตการวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple Regression Analysis) ในสมการวเคราะหถดถอยพหคณ ทมตวแปรอสระทงหมด 6 ตวแปร ไดแก 1)

75

อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหรดานบรรทดฐานของสงคม 2) อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหรความสมพนธในครอบครว 3) การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา 4) การยอมรบคานยมการสบบหรดานจตใจ 5) การยอมรบคานยมการสบบหรดานสงคม และ 5) การยอมรบคานยมการสบบหรดานความรเกยวกบการสบบหร และตวแปรตาม 1 ตวแปร ไดแก คะแนนการประเมนการตดบหร พบวา ตวแปรอสระมความสมพนธกบตวแปรตาม และตวแปรอสระสามารถอธบายความผนแปรตามรอยละ 53.5 (R2 = 28.6) โดยพบวาม 3 ตวแปรทมความสมพนธกบการสบบหร อยางมนยส าคญ ไดแก อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหรดานความสมพนธในครอบครว การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณาและอทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหรดานบรรทดฐานของสงคม

อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหร ทมความสมพนธในครอบครว พบวา ความสมพนธในครอบครวมความสมพนธเชงบวกตอการสบบหร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001 หมายความวา ในครอบครวใดทมความสมพนธทด กจะสงผลใหวยรนในครอบครวนนมการสบบหรนอย

การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา พบวา การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา มความสมพนธเชงบวกตอการสบบหร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 หมายความวา ถาวยรนไดรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณามาก จะมผลตอการสบบหรมากเชนกน

อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหรดานบรรทดฐานของสงคม พบวา บรรทดฐานของสงคมมความสมพนธเชงบวกตอการสบบหร อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 หมายความวา ถาบรรทดฐานของสงคมมการยอมรบการสบบหรในทางบวก มผลตอการสบบหรมากเชนกน

76

ตารางท 4.1.8 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรในสมการวเคราะหถดถอยพหคณเพอการศกษาปจจยทมอทธพลกบการสบบหร

ตวแปร คะแนน

ประเมนการสบบหร

บรรทดฐานของสงคม

สมพนธภาพในครอบครว

การรบขอมลเกยวกบการสบ

บหรผานสอโฆษณา

การยอมรบคานยมการสบบหรดานจตใจ

การยอมรบคานยมการสบบหรดานสงคม

การยอมรบคานยมการสบบหรความรเกยวกบการสบบหร

คะแนนประเมนการสบบหร 1.000 บรรทดฐานของสงคม .104 1.000 ความสมพนธภาพในครอบครว .362 .695 1.000 การรบขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา .187 .356 .090 1.000 การยอมรบคานยมการสบบหรดานจตใจ .253 .391 .271 .383 1.000 การยอมรบคานยมการสบบหรดานสงคม .215 .373 .276 .397 .944 1.000 การยอมรบคานยมการสบบหรดานความร เกยวกบการสบบหร

.209 .302 .230 .203 .567 .517 1.000

77

ตารางท 4.1.9 สรปผลการวเคราะหถดถอยพหคณเพอการศกษาการสบบหร

ตวแปร B Std. Error Beta t Sig.

บรรทดฐานของสงคมในการยอมรบการสบบหร .452 .231 .280 1.95 .050* ความสมพนธในครอบครว .359 .097 .490 3.68 .000*** การรบขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา .221 .095 .248 2.31 .023* การยอมรบคานยมการสบบหรดานจตใจ .275 .165 .486 1.66 .100 การยอมรบคานยมการสบบหรดานสงคม .133 .180 .209 .741 .461 การยอมรบคานยมการสบบหรดานความร เกยวกบการสบบหร

.019 .034 .063 .560 .577

R = .535 R2 = .286 Radj= .235 F = 5.6 Sig = .000

*** ระดบนยส าคญทางสถตท .001 ** ระดบนยส าคญทางสถตท .01 * ระดบนยส าคญทางสถตท .05

4.2 ผลการศกษาระยะท 2 การพฒนาโปรแกรมเพอเลกสบบหร ในวยรน

การศกษาระยะน มวตถประสงคเพอพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหร โดยน าปจจยทมความสมพนธกบการสบบหร มาพฒนาโปรแกรม (ทไดจากการศกษาในระยะแรก) และศกษาผลโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม โดยเปรยบเทยบพฤตกรรมลด การสบบหรในกลมทดลอง กอนทดลอง หลงทดลองและระยะตดตามใน 1 เดอนหลงสนสดโปรแกรม และเปรยบเทยบพฤตกรรมลดการสบบหร ในกลมทดลองและกลมควบคม กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะการตดตามใน 1 เดอนหลงสนสดโปรแกรม กลมทดลองทใชในการศกษาครงน เปนกลมวยรนทมพฤตกรรมเสยงตอการสบบหร โดยกลมตวอยางทใชในการวจยครงนเปนวยรน อายระหวาง 14-20 ป จ านวน 20 คน แบงออกเปนกลมทดลองจ านวน 10 คน และกลมควบคมจ านวน 10 คน

4.2.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง ประกอบดวย เพศ อาย การศกษา การท างานในปจจบน อาชพ สถานภาพสมรสของบดามารดา รายไดเฉลยตอเดอน ปจจบนพกอาศยอยกบใคร บานทพกอยดวยเปนของใคร ภมล าเนาเดม จ านวนสมาชกในครอบครว (ใครบาง) สวนใหญพกอาศยอยกบใคร และการประกอบอาชพของบดามารดา โดยมผลการศกษา จากตารางท 4.2.1 ดงตอไปน

78

ตารางท 4.2.1 จ านวนและรอยละขอมลทวไปของกลมตวอยาง

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลอง

(n= 10) กลมควบคม

(n=10) รวม (n= 20)

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ เพศ ชาย 5 50.0 6 60.0 11 55.0 หญง 5 50.0 4 40.0 9 45.0 อาย )ป( 14 ป 15-16 ป

1 5

10.0 50.0

- 2

0.00 20.0

1 7

5.0 35.0

17-18 ป 4 40.0 5 50.0 9 45.0 19-20 ป - 0.0 3 30.0 3 15.0 ระดบการศกษา ประถม มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช.

2 6 2

20.0 60.0 20.0

1 3 4

10.0 30.0 40.0

3 9 6

15.0 45.0 30.0

ปวส. - 0.0 2 20.0 2 10.0 การท างานในปจจบน ท างาน 7 70.0 7 70.0 14 70.0 ไมไดท างาน 3 30.0 3 30.0 6 30.0 อาชพ รบจาง คาขาย พนกงานบรษท ไมไดท างาน

6 1 - 3

60.0 10.0 0.0 30.0

4 2 1 3

40.0 20.0 10.0 30.0

10 3 1 6

50.0 15.0 5.0 30.0

สถานภาพสมรสของบดามารดา อยดวยกน 5 50.0 5 50.0 10 50.0 แยกกนอย/หยาราง 5 50.0 5 50.0 10 50.0 รายไดเฉลยตอเดอน ต ากวา,เทากบ 5,000 บาท

0

0.0

-

0.0

-

0.0

79

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลอง

(n= 10) กลมควบคม

(n=10) รวม (n= 20)

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ 5,001-10,000 บาท 10,001-15,000 บาท 15,001-20,000 บาท 20,001-25,000 บาท ไมระบรายได(ผไมไดท างาน)

6 1 - - 3

60.0 10.0 0.0 0.0 30.0

3 2 1

1 3

30.0 20.0 10.0 10.0 30.0

9 3 1 1 6

45.0 15.0 5.0 5.0 30.0

ปจจบนพกอาศยอยกบใคร พอแม ผปกครอง เพอน

9 - 1

90.0 0.0 10.0

4 3 -

40.0 30.0 0.0

13 3 1

65.0 15.0 5.0

อยคนเดยว - 0.0 3 30.0 3 15.0 บานทพกอาศยเปนของใคร พอแม 4 40.0 5 50.0 9 45.0 บานเชา บานเพอน บานญาต

6 - -

60.0 0.0 0.0

3 - 2

30.0 0.0 20.0

9 - 2

45.0 0.0 10.0

ภมล าเนาเดม กรงเทพฯ/ปรมณฑล ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคใต ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออก ภาคตะวนตก

6 1 - - 3 - -

60.0 10.0 0.0 0.0 30.0 0.0 0.0

7 - 1 - 2 - -

70.0 0.0 10.0 0.0 20.0 0.0 0.0

13 1 1 - 5 - -

65.0 5.0 5.0 0.0 25.0 0.0 0.0

จ านวนสมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน 1-3 คน 4-6 คน ระบ (ใครบาง)

5 5

50.0 50.0

7 3

70.0 30.0

12 8

60.0 40.0

80

ลกษณะของกลมตวอยาง กลมทดลอง

(n= 10) กลมควบคม

(n=10) รวม (n= 20)

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ อยคนเดยว พอแม พอแมพนอง ญาต เฉพาะแม

- 4 1 5 -

0.0 40.0 10.0 50.0 0.0

3 4 - 2 1

30.0 40.0 0.0 20.0 10.0

3 8 1 7 1

15.0 40.0 5.0 35.0 5.0

สวนใหญพกอาศยอยกบใคร พอแม อยคนเดยว พอแมพนอง

5 - 1

50.0 0.0 10.0

4 3 -

40.0 30.0 0.0

9 3 1

45.0 15.0 5.0

ญาต 4 40.0 3 30.0 7 35.0

การประกอบอาชพของบดามารดา รบจาง คาขาย พนกงานบรษท

8 2 -

80.0 20.0 0.0

6 3 1

60.0 30.0 10.0

14 5 1

70.0 25.0 5.0

จากตารางท 4.2.1 กลมตวอยางในกลมทดลอง เปนเพศชาย คดเปนรอยละ 50.0 เปนเพศหญง คดเปนรอยละ 50.0 มอายระหวาง 15-16 ป คดเปนรอยละ 50.0 รองลงมาอายระหวาง 17-18 ป คดเปนรอยละ 40.0 และอายระหวาง 14 ป คดเปนรอยละ 10.0 จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาระดบประถมศกษา และมธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. คดเปนรอยละ 20.0 ปจจบนท างานแลว คดเปนรอยละ 70.0 ยงไมไดท างาน คดเปนรอยละ 30.0 โดยผทมงานท าจะประกอบอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาคาขาย คดเปนรอยละ 10.0 สถานภาพสมรสของบดามารดา อยดวยกน แยกกนอย หรอหยาราง คดเปนรอยละ 50.0 มรายไดเฉลยตอเดอน 5,001-10,000 บาท คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมามรายไดเฉลยตอเดอน 10,001-15,000 บาทคดเปนรอยละ 10.0 ปจจบนพกอาศยอยกบพอแม คดเปนรอยละ 90.0 รองลงมาพกอาศยอยกบเพอน คดเปนรอยละ 10.0 บานทพกอาศยอยเปนบานเชา คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาเปนของพอแม คดเปนรอยละ 40.0 ภมล าเนาเดมกรงเทพฯและปรมณฑล คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คดเปนรอยละ 30.0 และภาคเหนอ คดเปนรอยละ 10.0 จ านวนสมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน 1- 3 และ 4-6 คน คดเปนรอยละ 50.0 สมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน คดเปนรอยละ 50.0 ประกอบดวยญาต คดเปน

81

รอยละ 50.0 รองลงมาพอแม คดเปนรอยละ 40.0 และพอแมพนอง คดเปนรอยละ 10.0 สวนใหญพกอาศยอยกบพอแม คดเปนรอยละ 50.0 รองลงมาพกอาศยกบญาต คดเปนรอยละ 40.0 และพอแมพนอง คดเปนรอยละ 10.0 อาชพของบดามารดามอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมาคาขาย คดเปนรอยละ 20.0

จากตารางท 4.2.1 กลมตวอยางในกลมควบคม เปนเพศชาย คดเปนรอยละ 60.0 เปนเพศหญง คดเปนรอยละ 40.0 มอายระหวาง 17-18 ป คดเปนรอยละ 50.0 รองลงมาอายระหวาง 19-20 ป คดเปนรอยละ30.0 และอายระหวาง 15-16 ป คดเปนรอยละ 20.0 จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 30.0 ระดบปวส. คดเปนรอยละ 20.0 และระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 10.0 ปจจบนท างานแลว คดเปนรอยละ 70.0 ยงไมไดท างาน คดเปนรอยละ 30.0 โดยผทมงานท าจะประกอบอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาคาขาย คดเปนรอยละ 20.0 และพนกงานบรษท คดเปนรอยละ 10.0 สถานภาพสมรสของบดามารดา อยดวยกน แยกกนอย/หยาราง คดเปนรอยละ 50.0 มรายไดเฉลยตอเดอน 5,001-10,000 บาท คดเปนรอยละ 30.0 รองลงมามรายไดเฉลยตอเดอน 10,001-15,000 บาทคดเปนรอยละ 20.0 มรายไดเฉลยตอเดอน 15,001-20,000 บาท และ 20,001-25,000 คดเปนรอยละ 10.0 ปจจบนพกอาศยอยกบพอแม คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาพกอาศยอยกบผปกครอง และพกอาศยอยคนเดยว คดเปนรอยละ 30.0 บานทพกอาศยอยเปนของพอแม คดเปนรอยละ 50.0 รองลงมาเปนบานเชา คดเปนรอยละ 30.0 และเปนของญาต คดเปนรอยละ 20.0 ภมล าเนาเดมกรงเทพฯและปรมณฑล คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คดเปนรอยละ 20.0 และภาคกลาง คดเปนรอยละ 10.0 จ านวนสมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน 1- 3 คน คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมามจ านวนสมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน 4-6 คน คดเปนรอยละ 30.0 ประกอบดวยพอแม คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาอยคนเดยว คดเปนรอยละ 30.0 ญาต คดเปนรอยละ 20.0 และเฉพาะแม คดเปนรอยละ 10.0 สวนใหญพกอาศยอยกบพอแม คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาพกอาศยกบญาต คดเปนรอยละ 30.0 ซงเทากบอยคนเดยว คดเปนรอยละ 30.0 อาชพของบดามารดามอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาคาขาย คดเปนรอยละ 30.0 และพนกงานบรษท คดเปนรอยละ 10.0

4.2.2 ขอมลพฤตกรรมการสบบหร ประกอบดวย พฤตกรรมการสบบหร อายเรมแรกทสบ เหตผลในการสบ สมาชกในครอบครวทสบ ปรมาณการสบบหร ระยะเวลาในการสบ คาใชจายในการสบ โอกาสในการสบ สถานทสบ ปจจบนเหตผลทยงสบ ความยากงายส าหรบการหาบหรมาสบเพอวดพฤตกรรมการสบบหร โดยมผลการศกษา จากตารางท 4.2.2 ดงตอไปน

82

ตารางท 4.2.2 ขอมลพฤตกรรมการสบบหร

พฤตกรรมของกลมตวอยาง กลมทดลอง

(n= 10) กลมควบคม (n=10)

รวม (n= 20)

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ การสบบหร สบ 10 100.0 10 100.0 10 100.0 เรมสบตงแตอาย (ป) 14-15 ป 7 70.0 5 50.0 12 60.0 16-18 ป 3 30.0 5 50.0 8 40.0 สาเหตทเรมสบบหร (ตอบไดมากกวา 1ขอ) แคทดลองอยากสบ สบบหรเพอเขากลมเพอน สบบหรตามเพอน สบบหรเพอคลายเครยด สบบหรท าใหดเทห สบบหรเพอแสดงถงความ เปนผใหญ สบบหรตามอยางคนในครอบครว สบบหรตามแบบดาราหรอ คนทชนชอบ มความเชอวาสบบหร ท าใหมแรง

7 4 1 6 - 2 - - -

70.0 40.0 10.0 60.0 0.0 20.0

0.0

0.0

0.0

2 7 1 1 - 6 - - -

20.0 70.0 10.0 10.0 0.0 60.0

0.0

0.0

0.0

9 11 2 7 - 8 - - -

45.0 55.0 10.0 35.0 0.0 40.0

0.0

0.0

0.0

คนทสบบหรภายในครอบครว ม ไมม

7 3

70.0 30.0

4 6

40.0 60.0

11 9

55.0 45.0

ใครบาง(ระบเฉพาะคนทสบภายในครอบครว)

83

พฤตกรรมของกลมตวอยาง กลมทดลอง

(n= 10) กลมควบคม (n=10)

รวม (n= 20)

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ พอ พนอง ญาต ลกพลกนอง

4 1 1 1

40.0 10.0 10.0 10.0

1 2 1 -

10.0 20.0 10.0 0.0

5 3 2 1

25.0 15.0 10.0 5.0

ปรมาณการสบบหร/ยาสบ (มวนตอวน)

1-3 มวน 4-6 มวน 8-10 มวน

8 1 1

80.0 10.0 10.0

9 1 -

90.0 10.0 0.0

17 2 1

85.0 10.0 5.0

ความถในการสบบหร ทกวน วนเวนวน สปดาหละ 2-3 ครง สปดาหละครง

3 2 2 3

30.0 20.0 20.0 30.0

4 3 2 1

40.0 30.0 20.0 10.0

7 5 4 4

35.0 25.0 20.0 20.0

ระยะเวลาทสบบหร (ป) 1 ป 2 ป 3 ป 5 ป

6 4 - -

60.0 40.0 0.0 0.0

4 3 2 1

40.0 30.0 20.0 10.0

10 7 2 1

50.0 35.0 10.0 5.0

คาใชจายในการสบบหรตอเดอน ต ากวา/เทากบ 500 บาท 501-1,000 บาท

7 3

70.0 30.0

5 5

50.0 50.0

12 8

60.0 40.0

สบบหรเนองในโอกาส (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ดมสรา สงสรรคกบเพอน เหนอยลาจากการท างาน

6 10 7

60.0 100.0 70.0

5 8 2

50.0 80.0

20.0

11 18 9

55.0 90.0 45.0

สถานททสบบอยมากทสด (ตอบไดมากกวา1 ขอ) เธค/ผบ 3 30.0 8 80.0 11 55.0

84

พฤตกรรมของกลมตวอยาง กลมทดลอง

(n= 10) กลมควบคม (n=10)

รวม (n= 20)

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ รานอาหาร 5 50.0 4 40.0 9 45.0 ทพกอาศย 10 10.0 3 30.0 13 65.0 ทกทถามโอกาส 2 20.0 - 0.0 2 10.0 เหตผลทปจจบนยงสบบหรอย เลกไมได 4 40.0 10 0.0 14 70.0 คลายเครยด 6 60.0 - 0.0 6 30.0 เปนเรองงายหรอยากส าหรบการหาบหรมาสบ งายมาก 2 20.0 8 80.0 10 50.0 งาย 4 40.0 2 20.0 6 30.0 คอนขางยาก 4 40.0 - 0.0 4 20.0

จากตารางท 4.2.2 กลมตวอยางในกลมทดลองมพฤตกรรมการสบบหร เรมสบบหรอายระหวาง 14-15 ป คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาอายระหวาง 16-18 ป คดเปนรอยละ 30.0 สาเหตทเรมสบบหร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) อยากทดลองสบ คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาสบเพอคลายเครยด คดเปนรอยละ 60.0 สบเพอเขากลมเพอน คดเปนรอยละ 40.0 สบเพอแสดงถงความเปนผใหญ คดเปนรอยละ 20.0 และสบตามเพอน คดเปนรอยละ 10.0 มสมาชกในครอบครวทสบบหร คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาไมมสมาชกในครอบครวทสบบหร คดเปนรอยละ 30.0 สมาชกในครอบครวทสบบหร คอ พอ คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาคอ พนอง คดเปนรอยละ 10.0, ญาต คดเปนรอยละ 10.0 และลกพลกนอง คดเปนรอยละ 10.0 ปรมาณการสบบหร 1-3 มวน/วน คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมา 4-6 มวน/วน และ 8-10 มวน/วน คดเปนรอยละ 10.0 สวนใหญสบบหรทกวน หรอสบบหรสปดาหละครง คดเปนรอยละ 30.0 รองลงมาสบบหรวนเวนวน หรอสปดาหละ 2-3 ครง คดเปนรอยละ 20.0 ระยะเวลาทสบบหร 1 ปมากทสด คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาระยะเวลาทสบบหร 2 ป คดเปนรอยละ 30.0 ระยะเวลาทสบบหร 3 ป คดเปนรอยละ 20.0 และระยะเวลาทสบบหร 5 ป คดเปนรอยละ 10.0 มคาใชจายในการสบบหร ต ากวาหรอเทากบ 500 บาท หรอ 501-1,000 บาทมากทสด คดเปนรอยละ 50.0 โอกาสในการสบบหร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) สวนใหญเปนการสงสรรคกบเพอน คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมาดมสรา คดเปนรอยละ 50.0 และเหนอยลาจากการท างาน คดเปนรอยละ 20.0 สถานทสบบหรบอยทสด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) คอ เธค/ผบ คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมารานอาหาร คดเปนรอยละ 40.0 และทพกอาศย คดเปนรอยละ 30.0 เหตผลทปจจบนยงสบบหรอย

85

เลกไมได คดเปนรอยละ 100.0 ความยากงายส าหรบการหาบหรมาสบ หางายมาก คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมางาย คดเปนรอยละ 20.0

กลมตวอยางในกลมควบคมพฤตกรรมการสบบหร เรมสบบหรอายระหวาง 14-15 ป คดเปนรอยละ 50.0 รองลงมาอายระหวาง 16-18 ป คดเปนรอยละ 50.0 สาเหตทเรมสบบหร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) คอ เพอเขากลมเพอนมากทสด คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาสบเพอแสดงถงความเปนผใหญ คดเปนรอยละ 60.0 อยากทดลองสบ คดเปนรอยละ 20.0 สบเพอคลายเครยด คดเปนรอยละ 10.0 และสบตามเพอน คดเปนรอยละ 10.0 ไมมสมาชกในครอบครวทสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมามสมาชกในครอบครวทสบบหร คดเปนรอยละ 40.0 คอ พนอง คดเปนรอยละ 20.0 รองลงมา คอ พอ และญาต คดเปนรอยละ 10.0 ปรมาณการสบบหร 1-3 มวน/วน คดเปนรอยละ 90.0 รองลงมา 4-6 มวน/วน คดเปนรอยละ 10.0 สบทกวนมากทสด คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาสบวนเวนวน คดเปนรอยละ 30.0 สบสปดาหละ 2-3 ครง คดเปนรอยละ 20.0 และสบสปดาหละครง คดเปนรอยละ 10.0 ระยะเวลาทสบบหร 1 ป คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาระยะเวลาทสบบหร 2 ป คดเปนรอยละ 40.0 มคาใชจายในการสบบหร ต ากวาหรอเทากบ 500 บาทมากทสด คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาคาใชจาย 501-1,000 บาท คดเปนรอยละ 30.0 โอกาสในการสบบหร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) สวนใหญเปนการสงสรรคกบเพอนมากทสด คดเปนรอยละ 100.0 รองลงมาเหนอยลาจากการท างาน คดเปนรอยละ 70.0 และอยากดมสรา คดเปนรอยละ 60.0 สถานทสบบหรบอยทสด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ทพกอาศยมากทสด คดเปนรอยละ 100.0 รองลงมารานอาหาร คดเปนรอยละ 50.0 เธค/ผบ คดเปนรอยละ 30.0 และทกทถามโอกาสคดเปนรอยละ 10.0 เหตผลทปจจบนยงสบบหรอย คลายเครยด คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาเลกไมได คดเปนรอยละ 40.0 ความยากงายส าหรบการหาบหรมาสบ หางาย คดเปนรอยละ 40.0 ซงเทากบคอนขางยาก คดเปนรอยละ 40.0 และงายมาก คดเปนรอยละ 20.0

4.2.3 ขอมลแบบทดสอบการตดบหร (Fagerstrom test for nicotine dependence: FTND) เปนแบบประเมนการตดบหร การแปลผลการประเมนการการตดบหร แบงเปน 4 ระดบดงตอไปน

ตารางท 4.2.3 การสบบหรในกลมทดลองและกลมควบคม ระยะกอนทดลอง ระยะหลงทดลอง และระยะตดตามผล

คนท

กลมทดลอง คน ท

กลมควบคม กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล

1 2

5 4 2 1 4 4 5 5 4 3 2 5 5 5

86

คนท

กลมทดลอง คน ท

กลมควบคม กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล

3 5 3 3 3 4 4 4 4 4 3 3 4 5 5 5 5 4 2 2 5 5 5 6 6 5 4 3 6 5 6 6 7 4 3 3 7 5 5 6 8 5 4 3 8 5 6 6 9 4 3 3 9 4 5 5 10 5 2 2 10 5 5 6

รวม 46 32 27 47 50 54 X

(SD) 4.60(.516) 3.20(.789) 2.70(.483) 4.70(.438) 5.00(.667) 5.40(.699)

หมายเหต

ระดบคะแนน 0-3 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตน ในระดบต า สามารถเลกสบบหรไดดวยตนเอง ขนอยกบความมงมนของผเสพ

ระดบคะแนน 4-5 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบปานกลาง แตยงสามารถเลกบหรไดดวยตนเอง ผเสพสามารถขอความชวยเหลอในเรองการใชพฤตกรรมบ าบดจากนกจตบ าบดเพอชวยเสรมใหสามารถลด ละ เลกบหรได

ระดบคะแนน 6-7 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบสง มแนวโนมอยางมากในการพฒนาไปเปนการตดนโคตนในระดบสง การชวยใหเลกบหรได ดวยวธการฝงเขม การสะกดจต และควรไปพบแพทยเพอรบการปรกษาในการเลกบหร

ระดบคะแนน 8-10 หมายถง เปนการสบบหรทมการสารนโคตนในระดบสงมาก การใหก าลงใจอยางเดยวไมเพยงพอ ควรมพฤตกรรมบ าบดหรอวธอน ๆ เสรม รวมทงการใชยาชวยลดอาการถอนนโคตน กรณนตองพบแพทยเพอรบการปรกษาในการเลกบหร

จากตารางท 4.2.3 แสดงคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหร ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลอง และระยะตดตามผลของวยรนนอกระบบในชมชนแออด พบวา ระยะหลงการทดลอง และระยะตดตามผล

87

กลมทดลองมการสบบหรลดลง ส าหรบกลมควบคมในระยะหลงการทดลอง และระยะตดตามผล มการสบบหรสงขน กลาวคอ ในกลมทดลองมคาเฉลย ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลอง และระยะตดตามผลเทากบ 4.60, 3.20 และ 2.70 ตามล าดบ และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .516, .789 และ .483 ตามล าดบ ส าหรบกลมควบคมมคาเฉลย ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลอง และระยะตดตามผลเทากบ 4.70, 5.00 และ 5.40 ตามล าดบ และมคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ .438, .667 และ .699 ตามล าดบ

ภาพท 1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยการสบบหร ในกลมทดลองและกลมควบคม ในระยะกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผล ดงตอไปน

จากภาพท 1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยการสบบหร ในกลมทดลอง และกลมควบคม ในระยะกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผล พบวา ในกลมทดลองหลงการทดลองและตดตามผลมการสบบหรลดลงอยางตอเนอง โดยมคะแนนเฉลยในระยะกอนการทดลอง 4.60 ระยะหลงการทดลอง 3.20 และระยะตดตามผล 2.70 ส าหรบในกลมควบคมหลงการทดลองและตดตามผล มการสบบหรสงขนอยางตอเนอง โดยมคะแนนเฉลยการสบบหร ในระยะกอนการทดลอง 4.70 ระยะหลงการทดลอง 5.00 และระยะตดตามผล 5.40

4.6 4.7

3.2

5

2.7

5.4

0

1

2

3

4

5

6

กลมทดลอง กลมควบคม คะแนนเฉลย

กอนการทดลอง หลงการทดลอง

88

ตารางท 4.2.4 เปรยบเทยบจ านวน รอยละ การสบบหรในกลมทดลอง และกลมควบคม ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการการทดลองและระยะตดตามผล

ระดบคะแนน การตดบหร

กลมทดลอง (n=10) (จ านวน/รอยละ)

กลมควบคม (n=10) (จ านวน/รอยละ)

กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล

ระดบต า (0-3 คะแนน)

- 6 (60.0)

10 (100.0)

- - -

ระดบปานกลาง (4-5 คะแนน)

10 (100.00)

4 (40.0)

-

10 (100.00)

8 (80.0)

5 (50.0)

ระดบสง (6- 7คะแนน)

- - - - 2 (20.00)

5 (50.0)

ระดบสงมาก (8-10 คะแนน)

- - - - - -

จากตารางท 4.2.4 เปรยบเทยบจ านวน รอยละ การสบบหรในกลมทดลอง และกลมควบคม ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการการทดลองและระยะตดตามผล พบวา ในระยะกอนการทดลอง กลมทดลองมการตดบหรในระดบปานกลางทงหมด จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 100.00 แตในระยะหลงการทดลอง มการตดบหรในระดบต า จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาเปนผตดบหรระดบปานกลาง จ านวน 4 คน คดเปนรอยละ 40.0 และระยะตดตามผล มการตดบหรระดบต า จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 100.0 ส าหรบในกลมควบคมในระยะกอนการทดลอง มการตดบหรระดบปานกลางทงหมด จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 100.00 ระยะหลงการทดลอง มการตดบหรระดบปานกลาง จ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมามการตดบหรระดบสง จ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 20.0 และระยะตดตามผล มการตดบหรระดบกลาง จ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 50.0 และมการตดบหรระดบสง จ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 50.0 สรปไดวา การสบบหรในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการการทดลองและระยะตดตามผล พบวา กลมทดลองมการสบบหรทลดลง แตส าหรบกลมควบคม มการสบบหรทเพมขน

89

4.2.5 เปรยบเทยบการสบบหรในกลมทดลองและกลมควบคม ภายในกลมและระหวางกลม โดยมผลการศกษา จากตารางท 4.2.5.1- 4.2.5.5 ดงตอไปน

ตารางท 4.2.5.1 เปรยบเทยบการสบบหรกอนและหลงการทดลองของกลมทดลอง (Paired t-test)

การประเมน

กอนการทดลอง (n=15)

หลงการทดลอง (n=15)

df

t

p-value

SD SD

การสบบหร 4.60 .516 3.20 .789 9 6.33 .000**

จากตารางท 4.2.5.1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงการทดลองของกลมทดลอง พบวา คะแนนเฉลยการสบบหรของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร กอนการทดลองเทากบ 4.60 และหลงการทดลองเทากบ 3.20 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรแตกตางจากคาเฉลยกอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 คอ คะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรหลงการทดลองต ากวากอนการทดลอง

ตารางท 4.2.5.2 เปรยบเทยบการสบบหรกอนและหลงการทดลองของกลมควบคม (Paired t-test)

การประเมน

กอนการทดลอง (n=15)

หลงการทดลอง (n=15)

df

t

p-value

SD SD

การสบบหร 4.70 .483 5.00 .667 9 -1.96 .081

จากตารางท 4.2.5.2 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงการทดลองของกลมควบคม พบวา คะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรของกลมควบคมกอนการทดลองเทากบ 4.70 และหลงการทดลองเทากบ 5.00 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 คอ คะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง

90

ตารางท 4.2.5.3 เปรยบเทยบการสบบหรระหวางกลมทดลองและกลมควบคมกอนการทดลอง (Independent t-test)

การประเมน กลมทดลอง (n=15) กลมควบคม (n=15)

df

t

p-value SD SD

การสบบหร 4.70 .483 4.60 .516 18 .447 .660

จากตารางท 4.2.5.3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรระหวางกลมทดลองกบกลมควบคมกอนการทดลอง พบวา คะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร กอนการทดลองเทากบ 4.60 และกลมควบคมกอนการทดลองเทากบ 4.70 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา กอนการทดลองคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรของกลมทดลองและกลมควบคมมคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ตารางท 4.2.5.4 เปรยบเทยบการสบบหรระหวางกลมทดลองและกลมควบคมหลงการทดลอง (Independent t-test)

การประเมน กลมทดลอง (n=15) กลมควบคม (n=15)

df

t

p-value SD SD

การดมสบบหร 3.20 .789 5.00 .677 18 5.51 .000**

จากตารางท 4.2.5.4 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรระหวางกลมทดลองกบกลมควบคมหลงการทดลอง พบวา คะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร หลงการทดลองเทากบ 3.20 และกลมควบคมหลงการทดลองเทากบ 5.00 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรของกลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

91

ตารางท 4.2.5.5 เปรยบเทยบการสบบหรระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ระยะตดตามผล (Independent t-test)

การประเมน กลมทดลอง (n=15) กลมควบคม (n=15)

df

t

p-value SD SD

การสบบหร 2.70 .483 5.40 .699 18 10.04 .000**

จากตารางท 4.2.5.5 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรระหวางกลมทดลองกบกลมควบคมระยะตดตามผล พบวา คะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร ระยะตดตามผลเทากบ 2.70 และกลมควบคมระยะตดตามผลเทากบ 5.40 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา ระยะตดตามผลคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรของกลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

4.2.6 ลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคม โดยมผลการศกษาดงตารางท 4.2.6

ตารางท 4.2.6 คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลอง ระยะตดตามผล ของกลมทดลองและกลมควบคม

คนท

กลมทดลอง คนท

กลมควบคม กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล

1 50 69 70 1 50 51 48 2 48 81 82 2 46 49 46 3 54 74 76 3 51 47 50 4 52 74 74 4 46 53 46 5 51 77 78 5 54 47 52 6 49 79 80 6 49 48 47 7 50 78 78 7 56 55 54 8 48 77 79 8 47 49 46 9 52 74 75 9 52 48 50

92

คนท

กลมทดลอง คนท

กลมควบคม กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล กอนการทดลอง

หลงการทดลอง

ตดตามผล

10 50 81 82 10 48 45 46 รวม 504 764 774 449 492 485

X (SD) 50.41(.89) 76.40(3.71) 77.40(3.74) 49.90(3.38) 49.20(3.01) 48.50(2.87)

จากตารางท 4.2.6 คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผล ของกลมทดลองและกลมควบคม พบวา กลมทดลองมคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตสงขน ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผล โดยมคะแนนเฉลยในกลมทดลอง ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลอง และระยะตดตามผลเทากบ 50.4, 76.40 และ 77.40 ตามล าดบ และมคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 1.89, 3.71 และ 3.74 ตามล าดบ ส าหรบกลมควบคม มคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตลดต าลง ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผลลด โดยมคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลอง และระยะตดตามผลเทากบ 49.90, 49.20 และ 48.50 ตามล าดบ และมคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 3.38, 3.01 และ 2.87 ตามล าดบ

ภาพท 2 คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองและกลมควบคม ในระยะกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผล

จากภาพท 2 พบวา วยรนนอกระบบในชมชนแออดกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร ในระยะกอนการทดลองเปน 50.40 ระยะหลงการทดลองเปน 76.40 ซงสงขนจากระยะกอนการทดลอง 26.00 สวนระยะตดตามผลมคาเฉลย 77.40 ซงสงขนจากระยะหลงการทดลอง 1.00 วยรนนอก

50.4 49.9

76.4

49.2

77.4

48.5

0

20

40

60

80

100

กลมทดลอง กลมควบคม คาเฉลย

กอนการ…

93

ระบบในชมชนแออดกลมควบคม มคามคาเฉลยลกษณะมงอนาคตในระยะกอนการทดลองเปน 49.90 ระยะหลงการทดลองเปน 49.20 ซงต ากวาระยะกอนการทดลอง 0.70 สวนระยะตดตามผลมคาเฉลย 48.50 ซงต ากวาระยะกอนการทดลอง 1.40 ต ากวาระยะหลงการทดลอง 0.70

4.2.7 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองและกลมควบคมทงภายในกลมและระหวางกลม โดยมผลการศกษาดงตารางท 4.2.7.1- 4.2.7.5

ตารางท 4.2.7.1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต ในกลมทดลอง กอนและหลงการ (Paired t-test)

การประเมน กอนการทดลอง

(n=15) หลงการทดลอง

(n=15)

df t

p-value

SD SD ลกษณะมงอนาคต 50.40 1.89 76.40 3.71 9 -16.6 .000**

จากตารางท 4.2.7.1 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงการทดลองของกลมทดลอง พบวา คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร กอนการทดลองเทากบ 50.40 และหลงการทดลองเทากบ 76.40 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตแตกตางจากคาเฉลยกอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 คอ คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง

ตารางท 4.2.7.2 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต ในกลมควบคม กอนและหลงการทดลอง (Paired t-test)

การประเมน กอนการทดลอง

(n=15) หลงการทดลอง

(n=15)

df t

p-value

SD SD ลกษณะมงอนาคต 4.90 3.38 4.20 3.01 9 .542 .601

จากตารางท 4.2.7.2 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนและหลงการทดลองของกลมควบคม พบวา คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมควบคมกอนการทดลองเทากบ 4.90 และหลงการทดลองเทากบ 4.20 เมอน ามา

94

เปรยบเทยบกน พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 คอ คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตหลงการทดลองต ากวากอนการทดลอง

ตารางท 4.2.7.3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคมกอนการทดลอง (Independent t-test)

การประเมน กลมทดลอง (n=15) กลมควบคม (n=15)

df t

p-value SD SD

ลกษณะมงอนาคต 50.40 1.89 49.90 3.38 18 -.40 .688

จากตารางท 4.2.7.3 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองกบกลมควบคมกอนการทดลอง พบวา คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร กอนการทดลองเทากบ 50.40 และกลมควบคมกอนการทดลองเทากบ 49.90 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา กอนการทดลองคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองและกลมควบคมมคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตไมแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ตารางท 4.2.7.4 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคมหลงการทดลอง (Independent t-test)

การประเมน กลมทดลอง (n=15) กลมควบคม (n=15)

df t

p-value SD SD

ลกษณะมงอนาคต 76.40 3.71 49.20 3.01 18 -17.9 .000**

จากตารางท 4.2.7.4 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต ระหวางกลมทดลองกบกลมควบคม หลงการทดลอง พบวา คะแนนเฉลยการประเมนลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร หลงการทดลองเทากบ 76.40 และกลมควบคมหลงการทดลองเทากบ 49.20 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา หลงการทดลองคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

95

ตารางท 4.2.7.5 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม ระยะตดตามผล (Independent t-test)

การประเมน กลมทดลอง (n=15) กลมควบคม (n=15)

df

t

p-value SD SD

ลกษณะมงอนาคต 77.40 3.74 48.50 2.87 18 -19.3 .000**

จากตารางท 4.2.7.5 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองกบกลมควบคมระยะตดตามผล พบวา คะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองทไดรบโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมตอการสบบหร ระยะตดตามผลเทากบ 77.40 และกลมควบคมระยะตดตามผลเทากบ 48.50 เมอน ามาเปรยบเทยบกน พบวา ระยะตดตามผลคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคตของกลมทดลองและกลมควบคมมคาเฉลยลกษณะมงอนาคตแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษา ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร และผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหรในวยรนนอกระบบการศกษา มวตถประสงค เพอศกษาปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร ศกษาผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม กลมตวอยางทงหมด จ านวน 600 คน มผทไมสบบหร จ านวน 388 คน มผทสบบหร จ านวน 212 คน ในจ านวนผสบบหรนจะอยในระบบโรงเรยน จ านวน 121 คน และอยนอกระบบโรงเรยน จ านวน 91 คนแตในการศกษาครงนจะศกษาเฉพาะกลมตวอยางทอยนอกระบบการศกษาเทานน เปนการวจยเชงพฒนา (Developmental Research) โดยใชสถตพนฐานและการวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple Regression Analysis) ไดผลการศกษามรายละเอยดดงตอไปน

5.1 สรปผลการศกษา 5.1.1 ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร ของวยรนนอกระบบการศกษา

ในชมชนแออดกรงเทพมหานคร 1) ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จ านวนทงหมด 600 คน เปนเพศชาย 253 คน คด

เปนรอยละ 42.8 และเปนเพศหญง 343 คน คดเปนรอยละ 57.2 โดยเปนผทไมสบบหร จ านวน 388 คน คดเปนรอยละ 64.7 เปนผทสบบหร จ านวน 212 คน คดเปนรอยละ 35.3 ในจ านวนผทสบบหรนจะอยในระบบโรงเรยน จ านวน 121 คน คดเปนรอยละ 57.08 และอยนอกระบบโรงเรยน จ านวน 91 คน คดเปนรอยละ 42.92

ฉะนน กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนผทสบบหร (ทอยนอกระบบการศกษา) มจ านวนทงหมด 91 คน สวนใหญเปนเพศชายมากกวาเพศหญง คดเปนรอยละ 70.3 และ 29.7 ตามล าดบ สอดคลองกบ มอายโดยเฉลย 18.52 ป โดยมอายระหวาง 19-20 ปมากทสด คดเปนรอยละ 56.0 รองลงมาอายระหวาง 17-18 ป คดเปนรอยละ 30.8 และอายระหวาง 15-16 ป คดเปนรอยละ 13.2 ป จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย/ประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) มากทสดคดเปนรอยละ 46.1 รองลงมาระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 31.9 ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) คดเปนรอยละ 15.4 และประถมศกษา คดเปนรอยละ 6.6 มงานท าทกคน คดเปนรอยละ 100.0 โดยท างานอาชพรบจางมากทสด คดเปนรอยละ 56.0 รองลงมาเปนพนกงานบรษท คดเปนรอยละ 27.5 และคาขาย คดเปนรอยละ 16.5 สถานภาพสมรสของบดามารดาอยดวยกนมากทสด คดเปนรอยละ 67.0 รองลงมาแยกกนอย/หยาราง คดเปนรอยละ 29.7 และเปนหมาย คดเปนรอยละ 3.3 มรายไดเฉลยตอเดอน 5,001 – 10,000 บาทมากทสด คดเปนรอยละ 70.3 รองลงมามรายไดเฉลยตอเดอน 10,001-15,000 บาท คดเปนรอยละ 14.3 มรายไดเฉลยตอเดอน 15,001-20,000 บาท คดเปนรอยละ 9.9 และมรายไดเฉลยตอเดอนต ากวาหรอเทากบ 5,000 บาท คดเปนรอยละ 5.5 ปจจบนพกอาศยกบบดามารดามากทสด คดเปนรอยละ 49.5 รองลงมากบผปกครอง คดเปนรอยละ 22.0 พก

96

อาศยอยกบเพอน คดเปนรอยละ 18.7 และอยคนเดยว คดเปนรอยละ 9.9 บานทพกเปนบานเชามากทสด คดเปนรอยละ 40.7 รองลงมาทเปนของบดามารดา คดเปนรอยละ 28.6 เปนบานเพอน คดเปนรอยละ 16.5 และเปนบานของญาต คดเปนรอยละ 14.3 มภมล าเนาเปนคนกรงเทพ/ปรมณฑลมากทสด คดเปนรอยละ 74.7 รองลงมาเปนคนภาคกลาง คดเปนรอยละ 9.9 ภาคเหนอ คดเปนรอยละ 5.5 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคตะวนออก คดเปนรอยละ 4.4 และภาคตะวนตก คดเปนรอยละ 1.1 สมาชกในครอบครวทพกอาศยอยดวยกนมากทสด จ านวน 1-3 คน คดเปนรอยละ 70.3 รองลงมามสมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน จ านวน 4-6 คน คดเปนรอยละ 29.7 สวนใหญอยคนเดยว คดเปนรอยละ 40.7 รองลงมาอยกบบดามารดา คดเปนรอยละ 34.1 อยกบญาต คดเปนรอยละ 18.0 และอยกบบดามารดา/พนอง คดเปนรอยละ 6.6 ตงแตเกดมาพกอาศยอยกบบดามารดามากทสด คดเปนรอยละ 59.3 รองลงมาเปนญาต คดเปนรอยละ 22.0 และอยคนเดยว คดเปนรอยละ 18.7 การประกอบอาชพของบดามารดา คอ รบจางมากทสด คดเปนรอยละ 74.7 รองลงมาเปนพนกงานบรษท คดเปนรอยละ 13.2 คาขาย คดเปนรอยละ 11.0 และท านา/ท าไร/ ท าสวน คดเปนรอยละ 1.1

2) พฤตกรรมการสบบหร ขอมลกลมตวอยางทสบบหร ในจ านวน 91 คน สวนใหญเรมตน สบบหรครงแรกอายระหวาง 10-15 ปมากทสด คดเปนรอยละ 70.3 และอายระหวาง 16-20 ป คดเปนรอยละ 29.7 สาเหตทเรมตนสบบหรเพอเขากลมเพอน คดเปนรอยละ 58.2 รองลงมาแคทดลองอยากสบ คดเปนรอยละ 49.5 สบบหรเพอแสดงถงความเปนผใหญ คดเปนรอยละ 36.3 สบบหรตามเพอน คดเปนรอยละ 31.9 สบบหรเพอคลายเครยด คดเปนรอยละ 19.8 สบบหรท าใหดเทห คดเปนรอยละ 6.6 สบบหรตามแบบ

ดาราหรอคนทชนชอบ คดเปนรอยละ 4.4 และสบบหรตามอยางคนในครวเรอน คดเปนรอยละ 1.1 ตามล าดบ สวนใหญในครอบครวไมมผทสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 81.3 และมคนในครอบครวทสบบหร คดเปนรอยละ 18.7 ถาบคคลในครอบครวทสบบหร คอ พอ คดเปนรอยละ 18.7

ปรมาณการสบบหร 1-3 มวลตอวนมากทสด คดเปนรอยละ 78.0 รองลงมา 4-6 มวน คดเปนรอยละ 14.3 และ 10 มวนขนไป คดเปนรอยละ 7.7 ความถในการสบบหรมการสบทกวนมากทสด คดเปนรอยละ 63.7 รองลงมาสบวนเวนวน คดเปนรอยละ 30.8 สปดาหละ 2-3 ครง คดเปนรอยละ 4.4 และสปดาหละครง คดเปนรอยละ 1.1 ระยะเวลาทสบบหร 1-3 ปมากทสด คดเปนรอยละ 62.6 รองลงมาสบบหร 4-6 ป คดเปนรอยละ 37.4 คาใชจายในการสบบหรตอเดอนต ากวาหรอเทากบ 500 บาท คดเปนรอยละ 69.2 รองลงมา คาใชจาย 501-1,000 บาท คดเปนรอยละ 30.8 โอกาสในการสบบหร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ สบบหรในโอกาสสงสรรคกบเพอนมากทสด คดเปนรอยละ 70.3 สบบหรในโอกาสทมการดมสรา คดเปนรอยละ 44.0 เหนอยลาจากการท างาน คดเปนรอยละ 36.3 สถานทสบบหรมากทสด คอ ทพกอาศย คดเปนรอยละ 42.9 รองลงมารานอาหาร คดเปนรอยละ 41.8 ทกทถามโอกาส และในเธค/ผบ คดเปนรอยละ 30.8 และปจจบนยงคงสบบหรเพราะ เลกไมไดมากทสด คดเปนรอยละ 96.7 และคลายเครยด คดเปนรอยละ 3.3 บหรสามารถหามาสบไดงายมากมมากทสด คดเปนรอยละ 67.0 รองลงมาหางาย คดเปนรอยละ 29.7 และคอนขางยาก คดเปนรอยละ 3.3 ตามล าดบ

97

กลมตวอยางสวนใหญมการตดบหร อยในระดบต า 0-3 คะแนนมากทสด คดเปนรอยละ 48.4 รองลงมา อยในระดบปานกลาง 4-5 คะแนน คดเปนรอยละ 37.4 อยในระดบสง 6-7 คะแนน คดเปนรอยละ 13.2 และอยในระดบสงมาก 8-10 คะแนน คดเปนรอยละ 1.1 ตามล าดบ สวนใหญมเพอนทสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 92.3 รองลงมามเพอนทไมสบบหร คดเปนรอยละ 7.7 สวนใหญบดาไมไดสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 76.9 รองลงมาบดาสบบางโอกาส คดเปนรอยละ 13.2 และบดาสบบอย คดเปน รอยละ 9.9 สวนใหญมารดาไมไดสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 100.0 สวนใหญครผชายทสบบหรมนอยกวารอยละ 20 คดเปนรอยละ 85.7 และครผหญงทไมมการสบบหรมมากทสด คดเปนรอยละ 93.4 สวน ผใหญในชมชนไมสบบหร คดเปนรอยละ 65.9 ทเหลอมากกวารอยละ 50 ทสบบหร คดเปนรอยละ 16.5 รอยละ 20-50 ทสบบหร คดเปนรอยละ 9.9 ต ากวารอยละ 20 ทสบบหร คดเปนรอยละ 7.7 ตามล าดบ

บรรทดฐานทางสงคมทยอมรบการสบของวยรน มอยในระดบนอย คาเฉลย 1.15 (S.D = .517) เมอพจารณารายดาน พบวา อทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหรดานบรรทดฐานของสงคม คอ พอแมยอมรบการสบของเดก ในชมชนใครๆ กสบ และคนสวนใหญในสงคมยอมรบการสบของเดก อยในระดบนอยทงหมด คาเฉลย 1.21, 1.15 และ 1.10 ตามล าดบ โดยสรป บรรทดฐานของสงคมทยอมรบการสบของวยรนอยในระดบทนอย

ส าหรบความสมพนธในครอบครว อยในระดบนอย คาเฉลย 1.93 (S.D = .829) เมอพจารณารายขอ พบวาอทธพลจากบคคลอนสงผลตอการสบบหร เชน ในครอบครวไมคอยปฏสมพนธกน ในครอบครวไมคอยรบประทานอาหารรวมกน ในครอบครวไมคอยมกจกรรมรวมกน สมาชกในบานตางคนตางอย และเมอมปญหาไมสามารถปรกษาใครในบานได อยในระดบนอยทงหมด คาเฉลย 1.60, 1.51, 1.26, 1.22 และ 1.19 ตามล าดบ โดยสรป กลมตวอยางมความคดเหนวา ครอบครวยงมความสมพนธกนน อย มเพยงเมอเจบไขไมสบาย คนในครอบครวจะดแล เชน เชดตว น ายาอาหารมาใหรบประทาน อยในระดบมาก คาเฉลย 4.84

การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณาอยในระดบนอย คาเฉลย 1.61 (S.D = .570) เมอพจารณารายดาน พบวา ทกดานมความคดเหนอยในระดบนอย คอ เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงในหนงสอพมพหรอวารสาร ในทแพรหลายทว ๆไป ในภาพยนตร ในโทรทศน ในชมชน ในอนเตอรเนต และตามปายโฆษณา คาเฉลย 1.66, 1.64, 1.64, 1.62, 1.59, 1.58 และ 1.57 ตามล าดบ โดยสรป การรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณามอยระดบนอย

การยอมรบคานยมการสบบหร แบงออกเปน 3 ดาน 1) ดานจตใจ 2) ดานสงคม และ 3) ดานความรเกยวกบการสบบหร กลมตวอยางแสดงความคดเหนการยอมรบคานยมการสบบหรในภาพรวม คอ ทางดานจตใจ มการยอมรบระดบนอย คาเฉลย 1.16 (S.D = .522) และทางดานสงคม มการยอมรบระดบนอย คาเฉลย 1.12 (S.D = .448) แตดานความรเกยวกบการสบบหร อยในระดบมาก คาเฉลย 4.81 (S.D = .712)

เมอพจารณารายดานการยอมรบคานยมการสบบหรทางดานจตใจ 3 อนดบแรก คอ การสบบหรท าใหคลายเครยด เปนความสขอกแบบหนง และเปนการแกเหงาคาเฉลย 1.25, 1.22 และ 1.21 และ 1.21 ตามล าดบ ตามล าดบ โดยสรป กลมตวอยางมการยอมรบคานยมการสบบหรทางจตใจอยในระดบนอย

98

เมอพจารณารายขอการยอมรบคานยมการสบบหรทางดานสงคม 3 อนดบแรก คอ การสบบหรท าใหมความรสกเปนผใหญ ท าใหเปนทนาสนใจตอเพอน และเมอเขาสงคมสบบหรแลวดเทห คาเฉลย 1.27, 1.18 และ 1.16 ตามล าดบ โดยสรป กลมตวอยางมการยอมรบคานยมการสบบหร ทางดานสงคมอยในระดบนอย

เมอพจารณารายขอการยอมรบคานยมการสบบหร ทางดานความรเกยวกบการสบบหร 3 อนดบแรก คอ การสบบหรสงผลระยะยาวตอสขภาพ สงผลใหมการเจรญเตบโตชา และท าใหเปนมะเรง คาเฉลย 4.91, 4.87, และ 4.86 ตามล าดบ โดยสรป กลมตวอยางมความรเกยวกบผลของการสบบหรอยในระดบมาก

3) ปจจยทมความสมพนธกบการสบบหร ศกษาปจจยทมความสมพนธกบการสบบหร จะ ใชสถตการวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple Regression Analysis) ในสมการวเคราะหถดถอยพหคณ ทมตวแปรอสระทงหมด 6 ตวแปร ทมผลตอการสบบหร ไดแก 1) ดานบรรทดฐานทางสงคม 2) ดานความสมพนธในครอบครว 3) ดานการรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา 4) ดานการยอมรบคานยมการสบบหรดานจตใจ 5) ดานการยอมรบคานยมการสบบหรดานสงคม และ 6) ดานความรเกยวกบการสบบหร และตวแปรตาม 1 ตวแปร ไดแก คะแนนการประเมนการตดบหร พบวา ตวแปรอสระมความสมพนธกบตวแปรตาม และตวแปรอสระสามารถอธบายความผนแปรตามรอยละ 53.5 (R2 = 28.6) โดยพบวาม 3 ตวแปร ไดแก ความสมพนธในครอบครว การรบรขอมลการสบบหรผานสอโฆษณา และบรรทดฐานทางสงคม มความสมพนธเชงบวกตอการสบบหร อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ .001 , .05 และ .05 ตามล าดบ กลาวคอ ถาครอบครวมความสมพนธกนมาก กจะสงผลใหวยรนมการสบบหร ทนอยลง แตถาวยรนไดรบรขอมลการสบบหรผานสอโฆษณามาก และบรรทดฐานทางสงคมทมการยอมรบการสบบหรของวยรนมาก จะมผลตอการสบบหรมากเชนกน

5.1.2 การพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหร ในวยรน ในการศกษาระยะน เปนการศกษาวจยเชงพฒนา (Development Research) ทใชการวจยเชง

ทดลองทแทจรง (True-Experimental Design) เพราะมการทดลองทงในกลมทดลองและกลมควบคม มการทดสอบกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผลหลงการเสรจสนการทดลอง 1 ครง และมการทดสอบกอนการทดลองและหลงการทดลอง เปนวธการทดลองแบบ (Randomized Pretest – Posttest Control Group design) (Edmonds, W.A. & Kennedy, T.D. (2013, p 27) หลงจากเสรจสนโปรแกรม น าผลจากการทดลองมาเปรยบเทยบ ทงภายในกลมทงกลมทดลองและกลมควบคม ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม กอนการทดลองและหลงการทดลองและหลงจากสนสดโปรแกรมไปแลว 1 เดอน เพอเปรยบเทยบปรมาณการสบบหร ของผเขารวมโปรแกรม โดยมกระบวนการด าเนนการทดลองดงตอไปน

การพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหร ดวยการน าปจจยทมความสมพนธตอการสบบหรในวยรน ทไดจากการศกษาระยะแรก มาก าหนดประเดนในการพฒนาโปรแกรมใหตรงกบประเดนปญหาทแทจรงของการสบบหร เพอใหการพฒนาโปรแกรมมประสทธภาพสามารถลดการสบบหรไดอยางแทจรง หรอเพอใชลดการสบบหรไดตรงกบประเดนปญหามากทสด ผลการศกษาระยะแรก พบวา ปจจยดานความสมพนธในครอบครวมความสมพนธตอการสบบหรในวยรน และน าแนวคดทฤษฎการปรบความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavior Therapy) ของ อารอน ทเบค (Arron T Beck, 1976) มาเปน

99

กรอบในการพฒนาโปรแกรม ทเนนใหความส าคญกบระบบความคด เพราะความคดเปนสงส าคญทก าหนดพฤตกรรม ถาปรบความคดไดถกตอง กจะสามารถปรบพฤตกรรมได ดงนน จะปรบพฤตกรรมไดจ าเปนจะตองปรบทระบบความคดกอน และพฒนาแนวคดใหมในการมงอนาคตและเสรมสรางความสมพนธในครอบครว เพอสรางความสมพนธกนและการมเปาหมายในชวตมากยงขน เพอใหผเขารวมกจกรรมสามารถปรบพฤตกรรมไดอยางแทจรงและน าไปสการเลกการสบบหรได จะมการก าหนดกจกรรมตามกระบวนการการปรบความคดและพฤตกรรม แบงออกเปน 3 ขนตอน และ 8 กจกรรม ดงน (รายละเอยดในภาคผนวก หนา 122) กระบวนการบ าบดความคดและพฤตกรรมประกอบดวย 3 ขนตอนดงน

ขนตอนท 1.การประเมนความคด (Cognitive Behavioral Assessment) ม 3 กจกรรม

กจกรรมครงท 1 การปฐมนเทศ ชแจงวตถประสงคของการท ากจกรรม และการสรางสมพนธภาพ เสรมความกตญญตอพอแม

กจกรรมครงท 2 พจารณาขอด-ขอเสยของการสบบหรและการเสรมสรางความร ความรเกยวกบบหร

กจกรรมครงท 3 การคนหาความคดทท าใหสบบหร ขนตอนท 2. ขนปรบความคด ม 2 กจกรรม (Cognitive behavior therapy)

กจกรรมครงท 4 ปรบความคด หาสงทดแทนการสบบหร กจกรรมครงท 5 การยอมรบคานยมการสบบหรดานสงคม

ฝกเตอนตนเองเมอมคนมาชวน (กจกรรมออกก าลงกายเพอคลายเครยด) ขนตอนท 3. สรางความคดขนใหม Reframing (New perception) ม 2 กจกรรม

กจกรรมครงท 6 ความสมพนธในครอบครว เปนการสรางสงยดเหนยวทางใจ กจกรรมครงท 7 ลกษณะมงอนาคต ดวยการสรางเปาหมายในชวต

กจกรรมครงท 8 สรปความส าเรจของการลดการดมเครองดมแอลกอฮอลและยตโปรแกรม

5.1.3 ผลการพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหร ศกษาผลโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม โดยเปรยบเทยบระดบคะแนนการสบบหรและ

ลกษณะมงอนาคต ในกลมทดลองและกลมควบคม กอนทดลอง หลงทดลองและระยะตดตามใน 1 เดอนหลงสนสดโปรแกรม กลมทดลองทใชในการศกษาครงน เปนกลมวยรนทมพฤตกรรมการสบบหรแบบปานกลาง และคดกรองจากแบบทดสอบ ทมคะแนนระหวาง 4-5 โดยกลมตวอยางอายระหวาง 14-20 ป จ านวน 20 คน แบงออกเปนกลมทดลองจ านวน 10 คน และกลมควบคมจ านวน 10 คน

ขอมลทวไปของกลมทดลอง เปนเพศชาย คดเปนรอยละ 50.0 เปนเพศหญง คดเปนรอยละ 50.0 มอายระหวาง 15-16 ป คดเปนรอยละ 50.0 จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 60.0 ปจจบนท างานมากทสด คดเปนรอยละ 70.0 ยงไมไดท างาน คดเปนรอยละ 30.0 บดามารดาอยดวยกน แยกกนอยและหยาราง คดเปนรอยละ 50.0 มรายไดเฉลย 5,001-10,000 บาทตอเดอน มากทสด คดเปนรอยละ 60.0

100

ปจจบนพกอาศยอยกบพอแมมากทสด คดเปนรอยละ 90.0 บานทพกอาศยอยเปนบานเชามากทสด คดเปนรอยละ 60.0 ภมล าเนากรงเทพฯและปรมณฑลมากทสด คดเปนรอยละ 60.0 จ านวนสมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน 1- 3 , 4-6 คน มากทสด คดเปนรอยละ 50.0 สวนใหญพกอาศยอยกบพอแมมากทสด คดเปนรอยละ 50.0 อาชพของบดามารดาสวนใหญมอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมาคาขาย คดเปนรอยละ 20.0 เรมสบบหรตงแตอาย 14-15 ป คดเปนรอยละ 70.0 สบบหรเพราะ อยากทดลองสบมากทสด คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาสบบหรเพอคลายเครยด คดเปนรอยละ 60.0 และสบบหรเพอเขากลมเพอน คดเปนรอยละ 40.0 มสมาชกในครอบครวทสบบหรมากทสด คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาไมมสมาชกในครอบครวทสบบหร คดเปนรอยละ 30.0 ผทสบในครอบครว คอ พอ คดเปนรอยละ 40.0 สบบหรวนละ 1-3 มวน คดเปนรอยละ 80.0 โดยจะสบบหรทกวน หรอสบบหรสปดาหละครง คดเปนรอยละ 30.0 ระยะเวลาทสบบหร 1 ป คดเปนรอยละ 40.0 คาใชจายในการสบบหร 500 บาท, 501-1,000 บาท คดเปนรอยละ 50.0 ปจจบนยงสบบหรอย คอ เลกไมได คดเปนรอยละ 100.0 เพราะสบเพอสงสรรคกบเพอนมากทสด คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมาอยากสบรวมกบดมสรา สบบหรบอยทสด คอ เธค/ผบ คดเปนรอยละ 80.0 งายมากส าหรบการหาบหรมาสบ คดเปนรอยละ 80.0

ขอมลทวไปของกลมตวอยางในกลมควบคม เปนเพศชาย คดเปนรอยละ 60.0 เปนเพศหญง คดเปนรอยละ 40.0 มอายระหวาง 17-18 ป คดเปนรอยละ 50.0 จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย/ปวช.มากทสด คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 30.0 ปจจบนท างาน คดเปนรอยละ 70.0 ยงไมไดท างาน คดเปนรอยละ 30.0 บดามารดาอยดวยกน แยกกนอย/หยาราง คดเปนรอยละ 50.0 มรายไดเฉลย 5,001-10,000 บาทตอเดอน มากทสด คดเปนรอยละ 30.0 รองลงมามรายไดเฉลยตอเดอน 10,001-15,000 บาทคดเปนรอยละ 20.0 ปจจบนพกอาศยอยกบพอแมมากทสด คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาพกอาศยอยกบผปกครอง และ พกอาศยอยคนเดยว คดเปนรอยละ 30.0 บานทพกอาศยอยเปนของพอแม คดเปนรอยละ 50.0 ภมล าเนากรงเทพฯและปรมณฑลมากทสด คดเปนรอยละ 70.0 จ านวนสมาชกในครอบครวทพกอาศยดวยกน 1- 3 คน คดเปนรอยละ 70.0 ประกอบดวยพอแม คดเปนรอยละ 40.0 รองลงมาอยคนเดยว คดเปนรอยละ 30.0 สวนใหญพกอาศยอยกบพอแม คดเปนรอยละ 40.0 บดามารดามอาชพรบจางมากทสด คดเปนรอยละ 60.0 เรมสบบหรตงแตอายระหวาง 14-15 ป คดเปนรอยละ 50.0 รองลงมาอายระหวาง 16-18 ป คดเปนรอยละ 50.0 เพราะสบบหรเพอเขากลมเพอน คดเปนรอยละ 70.0 รองลงมาสบบหรเพอแสดงถงความเปนผใหญ คดเปนรอยละ 60.0 ไมมสมาชกในครอบครวทสบบหร คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมามสมาชกในครอบครวทสบบหร คดเปนรอยละ 40.0 คอ พนอง คดเปนรอยละ 20.0 สบบหร 1-3 มวน/วน คดเปนรอยละ 90.0 โดยสบบหรทกวน คดเปนรอยละ 40.0 ระยะเวลาทสบบหร 1 ป คดเปนรอยละ 60.0 คาใชจายในการสบบหร 500 บาทอเดอน คดเปนรอยละ 70 ปจจบนยงสบบหรอย คอ คลายเครยด คดเปนรอยละ 60.0 สวนใหญสบในงานสงสรรคกบเพอน คดเปนรอยละ 100.0 สถานทสบบหรบอยทสด คอ ทพกอาศย คดเปนรอยละ 100.0 เปนการงายมากส าหรบการหาบหรมาสบ คดเปนรอยละ 40.0

ปรมาณการสบบหร ของกลมทดลองและกลมควบคม ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผล พบวา 1) กลมทดลองในระยะกอนการทดลอง เปนผสบบหรระดบปานกลางทงหมด

101

จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 100.00 ระยะหลงการทดลอง เปนผสบบหรระดบต า จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาเปนผสบบหรระดบปานกลาง จ านวน 4 คน คดเปนรอยละ 40.0 และระยะตดตามผล เปนผสบบหรระดบต า จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 100.0 2) กลมควบคมในระยะกอนการทดลอง เปนผสบบหรระดบสงทงหมด จ านวน 10 คน คดเปนรอยละ 100.00 ระยะหลงการทดลองเปนผสบบหรระดบปานกลาง จ านวน 8 คน คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมาเปนผสบบหรระดบสงมาก จ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 20.0 และระยะตดตามผล เปนผสบบหรระดบสง จ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 50.0 และเปนผสบบหรระดบสงมาก จ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 50.0 แสดงใหเหนวา กลมทดลองมการสบบหรลดลง แตกลมควบคมมการสบบหรเพมขน เปรยบเทยบปรมาณการสบบหร ของกลมทดลองและกลมควบคม ทงภายในกลมและระหวางกลม ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผล พบวา 1) การเปรยบเทยบภายในกลมของกลมทดลอง พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล มปรมาณการสบบหรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหร กอนการทดลองเทากบ 4.60 และหลงการทดลองเทากบ 3.20 และระยะตดตามผลเทากบ 2.70 กลาวโดยสรป ปรมาณการสบบหรหลงการทดลองนอยกวากอนการทดลอง และระยะตดตามผลนอยกวาหลงการทดลอง 2) การเปรยบเทยบภายในกลมของกลมควบคม พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล ปรมาณการสบบหรไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยมคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหร กอนการทดลองเทากบ 4.70 และหลงการทดลองเทากบ 5.00 และระยะตดตามผลเทากบ 5.40 กลาวโดยสรป ปรมาณการสบบหรกอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผลไมแตกตางกน 3) การเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล มปรมาณการสบบหรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหร กอนการทดลอง ในกลมทดลองเทากบ 4.60 และกลมควบคม เทากบ 4.70 หลงการทดลอง กลมทดลองเทากบ 3.20 และกลมควบคม เทากบ 5.00 และระยะตดตามผล กลมทดลองเทากบ 2.70 และกลมควบคม เทากบ 5.40 กลาวโดยสรป ปรมาณการสบบหรระหวางกลมทดลองและกลมควบคม หลงการทดลองและในระยะตดตามผลแตกตางกน โดยกลมทดลองมปรมาณการสบบหรลดลงกวากลมควบคม

เปรยบเทยบลกษณะมงอนาคต ของกลมทดลองและกลมควบคม ทงภายในกลมและระหวางกลม ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผล พบวา 1) การเปรยบเทยบภายในกลมของกลมทดลอง พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล ลกษณะมงอนาคตแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคะแนนเฉลยลกษณะมงอนาคต กอนการทดลองเทากบ 50.40 และหลงการทดลองเทากบ 76.40 และระยะตดตามผลเทากบ 77.40 กลาวโดยสรป ลกษณะมงอนาคตหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง และระยะตดตามผลสงกวาหลงการทดลอง 2) การเปรยบเทยบภายในกลมของกลมควบคม พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล ลกษณะมงอนาคตไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยมคะแนนเฉลยการประเมนการสบบหร กอนการทดลองเทากบ

102

49.90 และหลงการทดลองเทากบ 49.20 และระยะตดตามผลเทากบ 48.50 กลาวโดยสรป ปรมาณการสบบหรหลงการทดลองไมแตกตางกน 3) การเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล มลกษณะมงอนาคตแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01, 0.5 โดยมลกษณะมงอนาคต กอนการทดลอง ในกลมทดลองเทากบ 50.40 และกลมควบคม เทากบ 49.90 หลงการทดลอง กลมทดลองเทากบ 76.40 และกลมควบคม เทากบ 49.20 และระยะตดตามผล กลมทดลองเทากบ 77.40 และกลมควบคม เทากบ 48.50 กลาวโดยสรป ลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคม หลงการทดลองและในระยะตดตามผล กลมทดลองมลกษณะมงอนาคตมากกวากลมควบคม 5.2 อภปรายผล 5.1.1 ปจจยทมความสมพนธตอพฤตกรรมการสบบหร ของวยรนนอกระบบการศกษา ในชมชนแออดกรงเทพมหานคร

1) ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จ านวนทงหมด 600 คน เปนเพศชาย คดเปนรอยละ 42.8 และเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 57.2 โดยเปนผทไมสบบหร คดเปนรอยละ 64.7 เปนผทสบบหร คดเปนรอยละ 35.3 ในจ านวนผทสบบหรนจะอยในระบบโรงเรยน คดเปนรอยละ 57.08 และอยนอกระบบโรงเรยน คดเปนรอยละ 42.92ฉะนน กลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนผทสบบหร (ทอยนอกระบบการศกษา) สวนใหญเปนเพศชายทสบบหรมากกวาเพศหญง คดเปนรอยละ 70.3, 29.7 ตามล าดบ สอดคลองกบ Eaton et al., (2012) ทพบวา วยรนในสหรฐอเมรกาเพศชายทสบบหรมากกวาเพศหญง คดเปน รอยละ 13.8 และรอยละ 7.1 (Eaton et al., 2012) ในเวยตนามอาย 13-15 ป เพศชายสบมากกวาเพศหญง 6 เทา (Page et. al., 2014) และในเนปาล บงคลาเทศ และศรลงกา เพศชายสงกวาเพศหญง 2 เทา ) Kabir & Goh, 2013; (ส านกงานสถตแหงชาต, 2555; ทวมา ศรรศม และคณะ, 2553) มอายโดยเฉลย 18.52 ป กลาวคอ มอายระหวาง 19-20 ปมากทสด คดเปนรอยละ 56.0 รองลงมาอายระหวาง 17-18 ป คดเปนรอยละ 30.8 และอายระหวาง 15-16 ป คดเปนรอยละ 13.2 จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย/ประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.) มากทสดคดเปนรอยละ 46.1 รองลงมาระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 31.9 ระดบประกาศนยบตรวชาชพชนสง (ปวส.) คดเปนรอยละ 15.4 และประถมศกษา คดเปนรอยละ 6.6 มงานท าทกคน คดเปนรอยละ 100.0 โดยประกอบอาชพ คอ รบจางมากทสด คดเปนรอยละ 56.0 รองลงมาเปนพนกงานบรษท คดเปนรอยละ 27.5 และคาขาย คดเปนรอยละ 16.5 สถานภาพสมรสของบดามารดาอยดวยกนมากทสด คดเปนรอยละ 67.0 รองลงมาแยกกนอย/หยาราง คดเปนรอยละ 29.7 และเปนหมาย คดเปนรอยละ 3.3 มรายไดเฉลยตอเดอน 5,001 – 10,000 บาทมากทสด คดเปนรอยละ 70.3 รองลงมามรายไดเฉลยตอเดอน 10,001-15,000 บาท คดเปนรอยละ 14.3 มรายไดเฉลยตอเดอน 15,001-20,000 บาท คดเปนรอยละ 9.9 และมรายไดเฉลยตอเดอนต ากวาหรอเทากบ 5,000 บาท คดเปนรอยละ 5.5 ปจจบนพกอาศยกบบดามารดามากทสด คดเปนรอยละ 49.5 รองลงมากบผปกครอง คดเปนรอยละ 22.0 พกอาศยอยกบเพอน คดเปนรอยละ 18.7 และอยคนเดยว คดเปนรอยละ 9.9 บานทพกเปนบานเชามากทสด คดเปนรอยละ 40.7

103

รองลงมาทพกอาศยเปนของบดามารดา คดเปนรอยละ 28.6 เปนบานเพอน คดเปนรอยละ 16.5 และเปนบานของญาต คดเปนรอยละ 14.3 มภมล าเนาเดมเปนคนกรงเทพ/ปรมณฑลมากทสด คดเปนรอยละ 74.7 รองลงมาเปนคนภาคกลาง คดเปนรอยละ 9.9 ภาคเหนอ คดเปน1.1

2) พฤตกรรมการสบบหรของกลมตวอยางทสบบหร อยนอกระบบการศกษา สวนใหญเรมตน สบบหรครงแรกอายระหวาง 10-15 ปมากทสด สอดคลองกบ ชณษฐชา บญเสรม และคณะ (2552); วพรรณ ประจวบเหมาะ (2555) พบวา นกเรยนทเรมสบบหรอยในชวงอาย 11 – 16 ป ส านกงานสถตแหงชาต (2554) ยงพบวา ในป 2550 เรมสบบหรอาย 17 ป และในป 2554 ลดลงเปน 16.2 ป (ส านกงานสถตแหงชาต, 2554) การเรมสบบหรครงแรกเมออายนอยกวา 18 ป (Steinberg, 2010; ศรณญา เบญจกล และคณะ, 2550) จะสงเกตไดวาอายของผสบบหรจะลดนอยลงเรอยๆ จงเปนสญญาณทนาเปนหวงอยางยง เพราะเมอเดกเรมตนสบบหรเรวมากเทาไร ยงท าใหตดบหรและมแนวโนมสบบหรแบบหนกในเวลาตอมา ท าใหยากตอการเลกสบบหร และท าใหเจบปวยไดมากกวาคนทเรมสบบหรเมออายมากขน (Royal College of Physicians, London, 2010) ส าหรบผทตดสารนโคตนในระดบสงหรอเทากบ 1.3 มลลกรมตอมวน จะเรมสบบหรเมออายเฉลย 15.9 ป (Wilkenson, Schabath, Prokhorov, & Spitz, 2007) และสงส าคญส าหรบสถานการณการสบบหรของประชากรไทยจะมอายนอยลงเรอยๆ (ศรณญา เบญจกล และคณะ, 2550) โดยเฉพาะผทสบบหรในกลมอาย 15-24 ป เรมสบบหรอายนอยลงคอนขางมากกวากลมอน จากอายเฉลย 17 ป มาเปนอายเฉลย 16.2 ป (ส านกงานสถตแหงชาต, 2554) และวยรนอายระหวาง 13-17 ป มแนวโนมการสบเพมมากขน (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550) การเรมสบบหรตงแตอายยงนอยท าใหการเลกสบบหรไดยากขน โดยผทเรมสบบหรกอนอาย 16 ป จะมอตราเสยงไมเลกสบบหรเปน 2.1 เทาเมอเปรยบเทยบกบผทเรมสบบหรมากกวาอาย 16 ป (Khuder, Dayal, & Mutgi,1999) ยงนาเปนหวงอยางยงเพราะยงสบเรวมากเทาไรยงเปนปญหาตอสขภาพหนกตามมา สาเหตทเรมตนสบบหร เพราะจะไดเขาเปนกลมเพอนกนมากทสด รองลงมาแคทดลองอยากสบ สบบหรเพอแสดงถงความเปนผใหญ สบบหรตามเพอน สบบหรเพอคลายเครยด สบบหรท าใหดเทห สบบหรตามแบบดาราหรอคนทชนชอบ และสบบหรตามอยางคนในครวเรอน ตามล าดบ สอดคลองกบ ประกต วาทสาธกกจ และกรองจต วาทสาธกกจ (2551) ทมพบวา วยรนสบบหร เพราะเปนวยทอยากรอยากลอง มเพอนชวนสบ จะท าใหเขากบกลมเพอนได เพอนยอมรบเขากลม เคยเหนการสบบหรทบานและทสาธารณะ เคยไดรบบหรฟร และการไมเคยไดรบการสอนเกยวกบโทษของบหรในหองเรยน (ปรศนา ค าเงน, 2553; ศรญญา เบญจกลและคณะ, 2550; ปรยาพร ชเอยด, 2550; Kabir & Goh, 2013) สวนใหญในครอบครวไมมผทสบบหรมากทสด แตถาในครอบครวมบคคลทสบบหร คอ พอ มากทสด ถามคนในครอบครวทสบบหรยงท าใหวยรนมแนวโนม สบบหรมากขนถง 3 เทา (ประกต วาทสาธกกจ, สถาพร จรตนานนท, ชรณ พชญกลมงคล และสขสนต เสลานนท, 2553: 152) โดยเฉพาะการสบบหรของผปกครอง (Scragg & Laugesen, 2007) เพราะบคคลในครอบครวทสบบหร มความสมพนธกบการสบบหรอยามาก (นยม จนทรนวล และพลากร สบสาราญ, 2559) กลมตวอยางจะสบบหรทกวนละ 1-3 มวนมากทสด รองลงมา 4-6 มวนตอวน และ 10 มวนตอวนขนไป ตามล าดบ โดยมการสบบหรทกวนมากทสด รองลงมาสบวนเวนวน และสปดาหละ 2-3 ครง สบบหร

104

มาแลวเปนระยะเวลา 1-3 ปมากทสด รองลงมาสบบหร 4-6 ป มคาใชจายในการสบบหรตอเดอนต ากวาหรอเทากบ 500 บาทมากทสด รองลงมา คาใชจาย 501-1,000 บาท เสยคาใชจายในแตละเดอนในการซอบหรมาสบประมาณ 500 บาทมากทสด ปจจบนนยงสบบหรอย เพราะเลกไมได รองลงมาสบในโอกาสสงสรรค เหนอยลาจากการท างาน และสบรวมกบการดมสรา สอดคลองกบ ประกต วาทสาธกกจ และกรองจต วาทสาธกกจ (2551) สบบหรเนองในโอกาสสงสรรคกบเพอนมากทสด (ปรศนา ค าเงน, 2553) รองลงมาสบบหรในโอกาสทมการดมสราและเหนอยลาจากการท างาน จะสบในทพกอาศยมากทสด รองลงมาในรานอาหาร หรอทกทถามโอกาส และในเธค/ผบ และปจจบนยงคงสบบหรเพราะ เลกไมไดและคลายเครยด กลวเพอนไมใหเขากลม สอดคลองกบ Green & Kreuter (2005) พบวา อทธพลจากกลมเพอน จะเปนแรงกระตนใหวยรนมพฤตกรรมการสบบหรคงอยตอเนอง เพราะเพอนมอทธพลตอการตดสนใจสบบหรของวยรนมากทสด (Norbanee et al., 2006) ปจจยตอมาทท าใหวยรนสบคอ ความเครยด เพอเขาสงคม สวนใหญวยรนจะสบทบานตนเอง โอกาสในการหาบหรมาสบงายมาก สอดคลองกบ ธราดล เกงการพาณช (2551) ทพบวา วยรนเหนวาการทไดบหรมาสบนนเปนสงทไดมางายมาก โดยซอจากรานขายของช าและรานสะดวกซอมากทสด มเพอนทสบบหรมากทสด ฉะนนการไดรบสอโฆษณาเกยวกบบหร ท าใหเขาถงบหรไดงาย (Rogacheva, 2008) โดยวยรนทเคยเหนโฆษณาบหร จะมความอยากสบบหร (บปผา ศรรศม และคณะ, 2550) นอกจากนการเขาถงบหรไดงายยงสามารถท านายการสบบหรของวยรนได (CDC, 2011; Ertas, 2007) การเขาถงบหรไดงายจะท าใหเพมความเสยงในการเรมสบบหรและเพมจ านวนการสบในผสบบหรเปนประจ า (Doubeni et al., 2008) สอดคลองกบ Morgan and Groub (1991) พบวา วยรนทมเพอนทสบบหรอาจมอทธพลตอการสบบหรมากกวาเพอนทวๆ ไป เพราะเพอนมอทธพลมากทสดทท าใหวยรนสบบหร (ประกต วาทสาธกกจ, สถาพร จรตนานนท, ชรณ พชญกลมงคล และสขสนต เสลานนท, 2553: 104-152; Morrison, 2011) และกลมเพอนทไมเลกสบบหรยงท าใหวยรนมการสบอยางตอเนอง (ปรศนา ค าเงน, 2553) ส าหรบบรรทดฐานทางสงคมทยอมรบการสบของวยรน มอยในระดบนอย ถาพอแมยอมรบการสบของเดก ในชมชนใครๆ กสบ และคนสวนใหญในสงคมยอมรบการสบของเดก ส าหรบความสมพนธในครอบครว อยในระดบนอยเชนกน เชน ในครอบครวไมคอยปฏสมพนธกน ไมคอยรบประทานอาหารรวมกน ไมคอยมกจกรรมรวมกน สมาชกในบานตางคนตางอย และเมอมปญหาไมสามารถปรกษาใครในบานได มเพยงเมอเจบไขไมสบาย คนในครอบครวจะดแล เชน เชดตว น ายาอาหารมาใหรบประทาน อยในระดบมาก ส าหรบการรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณาอยในระดบนอยเชนกน เชน เคยเหนสอโฆษณาบหรแฝงในหนงสอพมพหรอวารสาร ในทแพรหลายทว ๆไป ในภาพยนตร ในโทรทศน ในชมชน ในอนเตอรเนต และตามปายโฆษณา การยอมรบคานยมการสบบหรทมผลตอจตใจ และผลทางดานสงคม มการยอมรบระดบนอยเชนกน สอดคลองกบ (ปรศนา ค าเงน, 2553) ทใหความคดวาคานยมการสบทท าใหมความรสกมนใจ เปนทสนใจของเพศตรงขาม ความเปนผน าหรอการเปนคนทนสมยมอยในระดบทนอยเชนกน แตดานความรเกยวกบการสบบหร มการรบรอยในระดบมาก ในดานการยอมรบคานยมการสบบหรทมผลตอจตใจ เชน การสบบหรท าใหคลายเครยด เปนความสขอกแบบหนง และเปนการแกเหงา ส าหรบทางดานสงคม เชน การสบ

105

บหรท าใหมความรสกเปนผใหญ ท าใหเปนทนาสนใจตอเพอน และเมอเขาสงคมสบบหรแลวดเทห และส าหรบทางดานความรเกยวกบการสบบหรมอยในระดบมาก เชน การสบบหรสงผลระยะยาวตอสขภาพ สงผลใหมการเจรญเตบโตชา และท าใหเปนมะเรง สอดคลองกบ ฉนทนา แรงสงห (2556) วยรนสบบหร เพราะ ความอยากร อยากลอง ตองการการยอมรบ มความเครยด สบแลวเท สบแลวไมตด ชวยดงดดความสนใจจากเพศ มความมนใจ สามารถลดความวตกกงวล แตจะแตกตางจากการศกษาของ สภาวด ศรพน ( 2552) พบวา วยรนอาชวศกษามความรเกยวกบการสบบหรอยในระดบปานกลาง อาจเปนเพราะเปนการศกษาในระดบพนททแตกตางกน อาจจะท าใหการรบรเกยวกบการสบบหรแตกตางกนได ถงแมวาวยรนจะมความรเกยวกบความรนแรงของบหรมาก แตกใชวาจะหรอไมเพยงพอทจะยบยงการเรมตนการสบบหรของวยรนได (Rogacheva. 2008) 3) ปจจยทมความสมพนธกบการสบบหร โดยปจจยดงกลาวมทงหมด 6 ตวดาน ไดแก ดานบรรทดฐานทางสงคม ดานความสมพนธในครอบครว ดานการรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา ดานการยอมรบคานยมการสบบหรดานจตใจ ดานการยอมรบคานยมการสบบหรดานสงคม และดานความรเกยวกบการสบบหร พบวา ตวแปรดานความสมพนธในครอบครว การรบรขอมลการสบบหรผานสอโฆษณา และบรรทดฐานทางสงคม มความสมพนธตอการสบบหร อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ .001 , .05 และ .05 ตามล าดบ กลาวคอ ถาครอบครวมความสมพนธกนมาก กจะสงผลใหวยรนมการสบบหรทนอยลง แตถาวยรนไดรบรขอมลการสบบหรผานสอโฆษณามาก และบรรทดฐานทางสงคมทมการยอมรบการสบบหรของวยรนมาก จะมผลตอการสบบหรมากเชนกน สอดคลองกบ Hill, Hawkins, Catalano, Abbott, and Guo (2005) และ Rogacheva. (2008) พบวา ความสมพนธภายในครอบครวและสภาพแวดลอม เปนปจจยทส าคญทมอทธพลตอการสบบหรของวยรน สายสมพนธทดในครอบครวเปนปจจยท านาย ทท าใหการสบบหรเปนประจ าทกวนนอยลง (พรนภา หอมสนธ, 2550) และลดความขดแยงในครอบครวไดจะชวยลดความเสยงการเรมสบบหรของวยรน บปผา ศรรศม และคณะ, 2550; Hill, Hawkins, Catalano, Abbott, & Guo, 2005) ดงนน ความสมพนธในครอบครวมผลตอการสบบหร

ฉะนนผวจยจงไดพจารณาในตวแปรทมความสมพนธกบการสบบหร คอ ความสมพนธในครอบครว และคานยมการสบบหรของวยรน ทเปนตวแปรสมพนธกบการสบบหรของวยรน มาพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหรในระยะท 2 ตอไป

2. การพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหร ในวยรน และผลการ

พฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหร ในวยรน ในการศกษาระยะน เปนการศกษาวจยเชงทดลอง (Experimental Research) ทใชการวจยเชง

ทดลองทแทจรง (True-Experimental Design) เพราะมการทดลองทงในกลมทดลองและกลมควบคม มการทดสอบกอนการทดลอง หลงการทดลองและตดตามผลหลงการเสรจสนการทดลอง 1 ครง ทเปนวธการทดลองแบบ (Randomized Pretest – Posttest Control Group design) (Edmonds, W.A. & Kennedy, T.D.

106

(2013, p 27) และน าผลจากการทดลองมาเปรยบเทยบ ทงภายในกลมและระหวางกลมทดลอง โดยมขนตอนการด าเนนการศกษาดงตอไปน

2.1 การพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดการสบบหร การพฒนาโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เรมจากการน าปจจยทมความสมพนธตอการสบ

บหรในวยรน ทไดจากการศกษาระยะแรก มาก าหนดประเดนในการพฒนาโปรแกรมใหตรงกบประเดนปญหาทแทจรงของการสบบหร เพอใหโปรแกรมมประสทธภาพมากยงขนสามารถลดการสบบหรไดอยางแทจรง โดยน าตวแปรความสมพนธในครอบครว และสงคมยอมรบคานยมการสบบหร โดยใชกระบวนการปรบความคดและพฤตกรรม (Cognitive Behavior Therapy) ของ Arron T Beck (1976) มาเปนกรอบในการสรางโปรแกรม ทเนนใหความส าคญกบระบบความคด เพราะความคดเปนสงส าคญทก าหนดพฤตกรรม ถาปรบความคดไดกจะสามารถปรบพฤตกรรมได ฉะนนจะปรบพฤตกรรมไดจ าเปนจะตองปรบทระบบความคดกอน ดวยการวเคราะหขอดขอเสยทเกยวกบการสบบหร และสรางความคดใหม ทสงเสรมใหมการเปลยนแปลงพฤตกรรมไดอยางยงยน โดยใชความสมพนธในครอบครวดวยกจกรรมการสรางสงยดเหนยวทางจตใจ การใหขอมลเกยวกบผลของบหรดวยกจกรรมการวเคราะหขอดขอเสยทเกยวกบการสบบหร ใชลกษณะมงอนาคตดวยกจกรรมปรบความคดไปในทางมงอนาคตเพอเปนแรงตานทางสงคมทยอมรบคานยมการสบบหร มาใชในการพฒนาโปรแกรม เพอปรบความคดใหมเปาหมายในชวตมากยงขน เปนกระบวนการทสามารถปรบพฤตกรรมไดยาวนานไดในทสด และน าไปสการเลกการสบบหรได โดยมการก าหนดกจกรรมแบงออกเปน 3 ขนตอน 8 กจกรรม ดงน (รายละเอยดปรากฏในภาคผนวก หนา 122)

ขนตอนท 1. การประเมนพฤตกรรมความคด (Cognitive Behavioral Assessment) ม 3 กจกรรม กจกรรมครงท 1 การปฐมนเทศและการสรางสมพนธภาพ กจกรรมครงท 2 การวเคราะหผลดผลเสยเกยวกบบหรและการเสรมสรางความร

ความรเกยวกบบหร กจกรรมครงท 3 การคนหาความคดทท าใหสบบหรหรอคานยมการสบบหร

ขนตอนท 2. ขนปรบความคดม 2 กจกรรม ดวยกจกรรมบ าบดความคดและพฤตกรรม (Cognitive behavior therapy)

กจกรรมครงท 4 ปรบความคด หาสงทดแทนการสบบหร กจกรรมครงท 5 ฝกเตอนตนเองเมอมคนชวนใหสบบหรหรออยากสบบหร และ

กจกรรมออกก าลงกายเพอคลายเครยด ขนตอนท 3. สรางความคดขนใหม Reframing (New perception) ม 2 กจกรรม

กจกรรมครงท 6 ความสมพนธในครอบครว ดวยการสรางสงยดเหนยวทางจตใจ กจกรรมครงท 7 สรางลกษณะมงอนาคต ดวยการสรางเปาหมายในชวต กจกรรมครงท 8 สรปความส าเรจของการลดการดมเครองดมแอลกอฮอลและยต

โปรแกรม

107

2.2. ผลโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม เพอลดพฤตกรรมการสบบหร ศกษาผลโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม โดยเปรยบเทยบปรมาณการสบบหรในกลม

ทดลองและกลมควบคม กอนทดลอง หลงทดลองและระยะตดตามใน 1 เดอน หลงสนสดโปรแกรม กลมตวอยางวยรนสบบหรแบบเสยง ในชมชนแออดกรงเทพมหานคร อายระหวาง 14-20 ป มจ านวน 20 คน แบงออกเปนกลมทดลองจ านวน 10 คน และกลมควบคมจ านวน 10 คน ขอมลทวไปของกลมทดลอง เปนเพศชายและเพศหญงในจ านวนทเทาๆกน อายระหวาง 15-16 ป ส าเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน เพราะระดบการศกษามความเชอมโยงกบอตราการสบบหร คอ ในกลมผทมการศกษาสงจะมการสบบหรนอยลง (Johnston, et al., 2014) สวนใหญท างานทงหมด บดามารดาอยดวยกนมากทสด มรายได 5,001-10,000 บาทตอเดอน พกอาศยอยกบพอแมมากทสด ภมล าเนาเดมกรงเทพฯและปรมณฑลมากทสด จ านวนสมาชกในครอบครว 1-6 คน บดามารดาอาชพรบจางมากทสด เรมสบบหรอายระหวาง 14-15 ป เพราะอยากทดลองสบ สบเพอคลายเครยด สบเพอเขากลมเพอน สอดคลองกบ Dijk, de Nooijer, Heinrich and de Vries (2007) วยรนเรมสบบหร เพราะความอยากรอยากลองเกยวกบรสชาตของบหร สวนใหญในครอบครวทสบบหร คอ พอมากทสด สงทนาเปนหวงคอ ถาสมาชกในครอบครวสบบหร โดยเฉพาะพอ จะมผลตอการสบของเดกเพราะเดกไดรบอทธพลจากครอบครวทสบบหร (สขมาลย ประสมศกด, 2552) สบบหรทกวน วนละ 1-3 มวน สบบหรมาแลว 1 ป โดยมคาใชจายในการสบบหรเดอนละ 501-1,000 บาท ปจจบนยงสบบหรอย เพราะเลกไมไดและสงสรรคกบเพอนมากทสด สอดคลองกบ เสาวนย อนมนคง (2551) พบวา นกเรยนหญงทมพฤตกรรมการสบบหร ไดรบอทธพลจากกลมเพอนทสบ การสบบหรของเพอนมผลตอการสบบหรของวยรนมากทสด (Morrison, 2011; Rogacheva. 2008) และวยรนสบบหรเพราะตองการยอมรบจากกลมเพอน (Aggarwal, 2014) สวนใหญจะสบบหรใน เธค/ผบ บอยทสด และเขาถงไดงาย

ขอมลทวไปของกลมตวอยางในกลมควบคม เปนเพศชายและเพศหญงคอนขางใกลเคยงกน อายระหวาง 17-18 ป จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลายและประกาศนยบตรวชาชพ (ปวช.)มากทสด สวนใหญท างาน บดามารดาอยดวยกน มรายได 5,001-10,000 บาทตอเดอน พกอาศยอยกบพอแมมากทสด บานเปนของพอแม ภมล าเนาเดมกรงเทพฯและปรมณฑล สมาชกในครอบครว 1- 3 คน บดามารดาอาชพรบจางมากทสด เรมสบบหรอายระหวาง 14-15 ป เพราะเพอเขากลมเพอน เพอแสดงถงความเปนผใหญ สวนใหญในครอบครวทสบบหร คอ พอมากทสด สบบหรทกวนๆละ 1-3 มวน สบบหรมาแลว 1 ป คาใชจายในการสบบหร 501-1,000 บาท ปจจบนยงสบบหรอย เพราะสบในงานสงสรรคกบเพอน คลายเครยด สอดคลองกบ กรองจต วาทสาธกกจ, 2551; ทศนา บญทอง, ผองศร มรกต, และ สรนธร กลมพากร, 2551; สมเกยรต วฒนศรชยกล, 2550) สบแลวท าใหเกดความพงพอใจ รสกผอนคลาย สวนใหญสบบหรทพกอาศยมากทสด และบหรหาซองายมาก

ปรมาณการสบบหร ของกลมทดลองและกลมควบคม ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผล พบวา 1) กลมทดลองในระยะกอนการทดลอง เปนผสบบหรระดบสงทงหมด คดเปนรอยละ 100.00 ระยะหลงการทดลอง เปนผสบบหรระดบต า คดเปนรอยละ 60.0 รองลงมาเปนผสบบหรระดบ

108

ปานกลาง คดเปนรอยละ 40.0 และระยะตดตามผล เปนผสบบหรระดบต า คดเปนรอยละ 100.0 2) กลมควบคมในระยะกอนการทดลอง เปนผสบบหรระดบสงทงหมด คดเปนรอยละ 100.00 ระยะหลงการทดลองเปนผสบบหรระดบสง คดเปนรอยละ 80.0 รองลงมาเปนผสบบหรระดบสงมาก คดเปนรอยละ 20.0 และระยะตดตามผล เปนผสบบหรระดบสง คดเปนรอยละ 50.0 และเปนผสบบหรระดบสงมาก คดเปนรอยละ 50.0 แสดงใหเหนวา กลมทดลองมการสบบหรลดลง แตกลมควบคมมการสบบหรเพมขน วเคราะหเปรยบเทยบปรมาณการสบบหร ของกลมทดลองและกลมควบคม ทงภายในกลมและระหวางกลม ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผล พบวา 1) การเปรยบเทยบภายในกลมทดลอง พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล มปรมาณการสบบหรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.1 โดยปรมาณการสบบหรหลงการทดลองนอยกวากอนการทดลอง และระยะตดตามผลนอยกวาหลงการทดลอง 2) การเปรยบเทยบภายในกลมของกลมควบคม พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล ปรมาณการสบบหรไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยปรมาณการสบบหรหลงการทดลอง กอนการทดลอง และระยะตดตามผลไมมความแตกตางกน 3) การเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล มปรมาณการสบบหรแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 โดยปรมาณการสบบหรระหวางกลมทดลองและกลมควบคม กอนการทดลองเทากน แตหลงการทดลองและในระยะตดตามผล กลมทดลองมปรมาณการสบบหรนอยกวากลมควบคม ดงนน โปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรม สามารถลดพฤตกรรมการสบบหรได สอดคลองกบ Umaru et al., (2014) พบวา การใชแนวคดการปรบความคดของผสบบหร ในกลมวยรน สามารถปรบเปลยนความคดได และพฤตกรรมการสบบหรไดส าเรจ

เปรยบเทยบลกษณะมงอนาคต ในกลมทดลองและกลมควบคม ทงภายในกลมและระหวางกลม ในระยะกอนการทดลอง ระยะหลงการทดลองและระยะตดตามผล พบวา 1) การเปรยบเทยบภายในกลมทดลอง พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล มลกษณะมงอนาคตแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.1 โดยลกษณะมงอนาคตหลงการทดลองมากกวากอนการทดลอง และระยะตดตามผลมากกวาหลงการทดลอง 2) การเปรยบเทยบภายในกลมของกลมควบคม พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล ลกษณะมงอนาคตไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยปรมาณการสบบหรหลงการทดลอง กอนการทดลอง และระยะตดตามผลไมมความแตกตางกน 3) การเปรยบเทยบระหวางกลมทดลองและกลมควบคม พบวา กอนการทดลอง หลงการทดลองและระยะตดตามผล มลกษณะมงอนาคตแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 โดยลกษณะมงอนาคตระหวางกลมทดลองและกลมควบคม กอนการทดลองเทากน แตหลงการทดลองและในระยะตดตามผล กลมทดลองมลกษณะมงอนาคตมากกวากลมควบคม เมอวยรนมลกษณะมงอนาคตสงจะมแนวโนมทจะใชสารเสพตดต า (Robbins & Bryan, 2004; Rise, 2007)) นอกจากนลกษณะมงอนาคตสามารถท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองได (กอบบญ พงประเสรฐ, 2550) ในขณะทวยรนทมพฤตกรรมไมเสพสารเสพตด จะมลกษณะมง

109

อนาคตสงกวานกเรยนทตดสารเสพตด และเปนตวแปรทส าคญทเปนภมคมกนทสามารถท านายพฤตกรรมการไมตดสารเสพตดได (นออน พณประดษฐ และคณะ, 2541)

3. ขอเสนอแนะ 1. ดานนโยบายเกยวกบการปองกนการสบบหรในวยรน ในระดบสงคมควรมงเนนการสรางคานยมการ

ไมสบบหร เพราะคานยมทางสงคมทยอมรบการสบบหรของวยรน มผลตอการสบบหรเปนอยางมาก และควรใหความส าคญตอการปรบกระบวนการคดทสงผลใหเปลยนพฤตกรรมไดอยางยงยนมาใชในการปรบเปลยนคานยม มากกวากระบวนการทางกฎหมาย ส าหรบนโยบายในระดบครอบครว ควรมงเนนการสรางความสมพนธในครอบครว ใหเปนครอบครวทเขมแขง เพอเปนภมคมกนในครอบครวตอการใชสารเสพตดไดตอไป

2. ดานนโยบายรณรงคเกยวกบการการสบบหรในระดบชมชน ควรใหความส าคญกบกลมเปาหมายใน การศกษานอกระบบใหมากขน เพราะเปนกลมทมปญหาทซบซอนมากกวากลมอนๆ ในรปของการสนบสนนทางดานองคความร หรอการจดกจกรรมรณรงค เพอปองกนและแกไขปญหาการสบตอไป 3. หนวยงานตางๆ ทเกยวของกบการแกไขปญหาการสบบหรในวยรน สามารถน าโปรแกรม ทผศกษาไดพฒนาขนไปประยกตใชในการชวยเหลอหรอบ าบดผมปญหาพฤตกรรมการสบบหรตอไป

3. รปแบบของการจดโครงการหรอกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบการสบบหร ตอไปในอนาคต ควรใหความส าคญกบความสมพนธในครอบครว การยอมรบคานยมการสบและการรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา เพราะเปนปจจยสงเสรมใหวยรนสบบหร อาจจะด าเนนการทงในระดบ Micro ดานความสมพนธในครอบครว และระดบ Macro ดานการรณรงคใหขอมลขาวสารเกยวกบการสบบหรอยางตอเนองควบคกนไป

การวจยครงตอไป 1. การวจยครงตอไป เกยวกบการพฒนารปแบบโปรแกรมเพอลดการสบบหร ควรใหความส าคญกบ

ความสมพนธในครอบครว การยอมรบคานยมการสบและการรบรขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณาใหมากขน เพราะเปนปจจยสงเสรมใหวยรนสบบหร และควรมระยะเวลาการท ากจกรรมมากขน ควรดงครอบครวของกลมตวอยางมาเขารวมกจกรรมดวย

2. การวจยครงตอไป ควรศกษาเจาะลกการสบบหรในกลมทสบบหรแบบเสยงสงและไมไดท างาน เพราะมความเสยงตอการใชสารเสพตดชนดอนๆตามมา

บรรณานกรม

กลมงานสารสนเทศ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. ประเภทความดอยโอกาสทาง การศกษา ปการศกษา (2555 online).สบคนจาก http://www.bopp-obec.info

กรองจต วาทสาธกกจ. (2553). ความรเรองพษภยของบหรและวธเลกสบบหรน. มลนธรณรงคเพอการไมสบ บหร. สบคนจาก ncd.surinpho.go.th/web2/SaveFile.php

กอบบญ พงประเสรฐ. (2550). การศกษาลกษณะมงอนาคต การสนบสนนทางสงคม กบพฤตกรรม

ดแลสขภาพของนกศกษาโปรแกรมนเทศศาสตร. สารนพนธการศกษามหาบณฑต, มหาวทยาลยศรนค รทรวโรฒ.

เกษม จนทศร. 2541. ปจจยทางจตสงคมทเกยวของกบการตานทานสารเสพยาบาของนกเรยน มธยมศกษาตอนตน. ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต สถาบนบณฑตพฒนบรหาร- ศาสตร.

ฉนทนา แรงสงห. 2556. การดแลวยรนทสบบหร. วารสารพยาบาลทหารบก, 14 (2): 17-24. ชณษฐชา บญเสรม, ผกามาศ สฐตวนช และวรษา รวสานนท.(2552). การส ารวจพฤตกรรมการสบ

บหรของเยาวชนในจงหวดชยภม. วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ. 3 (2), 10-25. ดวงเดอน พนธมนาวน และคณะ. (2550). ความเชอและการปฏบตทางพทธศาสนาของคนไทย :

การปลกฝงอบรมและคณภาพชวต. รายงานการวจย , คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบน บณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ทวมา ศรรศม, บปผา ศรรศม, อาร จ าปากลาย, ปรยา เกนโรจน, ธรนช กอนแกว และสรตนา พรววฒนชย. (2553). ผลกระทบจากนโยบายควบคมการบรโภคยาสบในประเทศไทย

การสารวจกลมวยรนระดบประเทศ รอบท 3 (พ.ศ.2551). สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

ธราดล เกงการพานช. (2551). สารวจพฤตกรรมการสบบหรของวยรนหญงไทย. สบคนจาก http://www.ashthailand.or.th/th/information_page.html.

ณฎฐาภรณ เลยมจรสกล. (2555). การวเคราะหคาใชจายทางการศกษาของครวเรอนไทยภายใต โครงการเรยนฟร 15 ป. เชยงใหม :ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

ณทธร พทยรตนเสถยร. (2551). Cognitive Behavior Therapy ในตาราจตเวชเดกและวยรนเลม 3. กรงเทพฯ: ชมรมจตแพทยเดกและวยรน.

นยม จนทรนวล และพลากร สบสาราญ. (2559). สถานการณการสบบหรของบคลากรและนกศกษา มหาวทยาลยอบลราชธาน : ภายใตโครงการมหาวทยาลยอบลราชธานปลอดบหร. วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยอบลราชธาน, 18(2), 1-10.

นภาวรรณ หมทอง. (2551). ปจจยเชงสาเหตทเกยวของกบพฤตกรรมการสบบหรของนกศกษา

111

อาชวศกษาหญงในเขต กรงเทพมหานคร. ปรญญานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต,มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

นออน พณประดษฐ และคณะ. (2541). ปจจยสงคมทเกยวกบพฤตกรรมการตดสารเสพตดของ นกเรยนมธยมศกษาและนกเรยนวทยาลยอาชวศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ.รายงานการวจย มหาวทยาลยขอนแกน

บปผา ศรรศม, ฟลป เกสต, ทวมา ศรรศม, วรางคณา ผลประเสรฐ, อรพนทร พทกษมหาเกต และปรยา เกนโรจน. (2550). ผลกระทบจากนโยบายควบคมการบรโภคยาสบในประเทศ

ไทย การสารวจกลมวยรนระดบประเทศ รอบท 2 (พ.ศ.2549). สถาบนวจยประชากรและ สงคม มหาวทยาลยมหดล สถาบนมะเรงแหงรฐวคตอเรย และมหาวทยาลยวอเตอรล.

บญรบ ศกดมณ. (2532). การเสรมสรางจตลกษณะเพอพฒนาพฤตกรรมการทางานราชการ. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

ประกต วาทสาธกกจ, สถาพร จรตนานนท, ชรณ พชญกลมงคล และสขสนต เสลานนท. (2553). เราพรอม...ไมยอมเปนเหยอ. กรงเทพฯ : พมพครงท 1. มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. สนบสนนการจดพมพ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

ปรศนา ค าเงน. (2553). ความคดเหนตอปจจยจงใจทสงผลตอการสบบหรของนกศกษาระดบ ปรญญาตร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาบรหารการพฒนา มหาวทยาลยแมโจ

ปรยาพร ชเอยด (2550). ปจจยคดสรรทสมพนธกบการสบบหรของนกศกษาวทยาลยสงกดกรม อาชวศกษาในเขตภาคใตตอนบนประเทศไทย. วารสารควบคมยาสบ ศนยวจยและจดการความรเพอ การควบคมยาสบ (ศจย.), 1(2), 43-55

พรนภา หอมสนธ. (2550). การเรมตนสบบหรในวยรน. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย บรพา, 15(4), 27-36.

มลนธรณรงคเพอการไมสบบหร. (2555). สบคนจาก www.smokefreezone.or.th/site/uploads/ วพรรณ ประจวบเหมาะ. (2555). บหร มมมองของประชากรศาสตรและสงคมวทยา. วารสาร

เพอคนรนใหมไมสบบหร. 13(146), เมษายน 2555. วราภรณ ภมสวสด. (2547). รายงานการวจย เรอง แนวทางเวชปฏบตเพอรกษาผตดบหร. นนทบร : กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. ศศธร คงครบ. (2558). ปจจยเชงสาเหตทมอทธพลตอลกษณะมงอนาคตของนกเรยนชนมธยมศกษาป

ท 3 สงกดสานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 27.ปรญญาการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยมหาสารคาม

ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ. (2553). กฎหมายคมยาสบโลก เพอสงคมไทยไร ควนบหร. สบคนจาก http://www.thaihealth.or.th/Content/4275

ศรณญา เบญจกล, อาทตยา โลหพฒนานนท, สนย สวางศร, ชตมา โฉมปรางค และปพช

112

คงพร. (2550). ประสทธผลของโครงการคายเยาวชนไทย. วารสารควบคมยาสบ, 1(2), 16-25 . ศนยวจยและจดการความรเพอการควบคมยาสบ. (2550). การสารวจพฤตกรรมการสบบหรของ

ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป2534-2550. สบคนจาก http://www.trc.or.th. ส านกงานสถตแหงชาต. (2558). สารวจพฤตกรรมการสบบหรและการดมสรา ป 2557. กระทรวง

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ส านกสถตพยากรณ. ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ. (2555, online). สถานการณการสบบหรของคน

ไทย. สบคนจาก http://www.thaihealth.or.th/ ส านกงานสถตแหงชาต, กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. (2555).

การสารวจพฤตกรรมการสบบหรและดมสราของประชากร พ.ศ. 2554. สบคนจาก. http://service.nso.go.th/nso/web/survey/surpop2-4-7.html

ส านกงานสถตแหงชาต. (2555). การสารวจพฤตกรรมการสบบหรและการดนสราของ ประชากร พ.ศ. 2554. ส านกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและ การสอสาร.

สภากร บวสาย. (2554). สสค. ชวยเดกดอยโอกาส 13.8 คนสการเรยนรชโมเดลกลม “ซ.โซ อาสา” ทกคนมสวนรวมทางการศกษาได. สบคนจาก http://www.qlf.or.th/8566

ส านกงานสถตแหงชาต. (2554). สรปผลทสาคญการสารวจพฤตกรรมการสบบหร และ การดมสราของประชากร พ.ศ.2554. กรงเทพ: กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสาร.

สทธชย ปญญโรจน. (2553). เดกนอกระบบ. สบคนจาก www.drsuthichai.com สทศน รงเรองหรญญา. (2553). คมอการรกษาโรคตดบหร เบองตน เลม 1 (Basic Levels).(พมพ

ครงท 1) กรงเทพฯ : เครอขายวชาชพสขภาพเพอสงคมไทยปลอดบหร. สขมาลย ประสมศกด. (2552). ปจจยและผลทเกยวของกบการสบบหร และพฤตกรรมการ

เลกบหรของนกศกษามหาวทยาลยในเขตกรงเทพมหานคร. สบคนจาก http://www.trc.or.th. สภาวด ศรพน. (2552). ทศนคตทมตอการสบหรของนกเรยนอาชวศกษา อาย 15-20 ป วทยาลย

การอาชพบางแกวฟา ตาบลบางพระ อาเภอนครชยศร จงหวดนครปฐม. วทยานพนธ ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2551). สรปผลทสาคญการสารวจพฤตกรรมการสบบหรและดมสราของ ประชากร พ.ศ. 2550. กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจ ากด บางกอกบลอก.

สมเกยรต วฒนศรชยกล. (2550). ตาราวชาการสขภาพการควบคมการบรโภคยาสบ สาหรบบคลากรและนกศกษาวชาชพดานสขภาพ. กรงเทพฯ : เครอขายวชาชพสขภาพเพอสงคมไทยปลอดบหร.

หทยรตน รงธนศกด. (2552). การพฒนาโมเดลความสมพนธเชงสาเหตตอลกษณะมงอนาคตของ

113

นกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 ของโรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาศรสะเกษ เขต 4. วทยานพนธมหาบณฑต, มหาวทยาลยมหาสารคาม.

Aggarwal,I. (2014). Albert Ellis’ Therapy of Personality and Its Influence on Youth

smoking: A Critical Review. Published on the web 12 March 2014. Canadian Young Scientist journal, (1), 43-50.

Beck, Arron T., (1995). Cognitive therapy: Basics and beyond. New York : Guilford Press.

Beck, Arron T., et al . (1993). Cognitive Therapy of Substance Abuse. USA.: The Guilford Press.

Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, NJ : Prentice-Hall,. Centers for Disease Control. (2011.a). Global youth tobacco survey overview.

Retrieved from http://apps.nccd.cdc.gov/gtssdata/Ancillary Can, G., Topbas, M., Oztuna, F., Ozgun, S., Can, E., & Yavuzyilmaz, A. (2009).

Factors contributing to regular smoking in adolescents in Turkey. Journal of School Health, 79(3), 93-97. Retrieved from CINAHL Plus with Full Text database.

Centers for Disease Control and Prevention. (2006). National Youth Tobacco Survey 2006 Questionnaire. Retrieved from http://www.cdc.gov.

Doubeni A., Wenjun Li., Hassan Fouayzi, MS and DiFranza R. (2008). Perceived Accessibility as a Predictor of Youth Smoking. Ann Family Medicine, 6(4), 323-330.

Dijk, de Nooijer, Heinrich and de Vries (2007). Adolescents' view on smoking, quitting and health education. Health Education, 107 (2), 114 – 125.

Edmonds, A. & Kennedy, D. (2013). An Applied Reference Guide to Research Designs. SAGE Publications Ltd.

Eaton, Danice K., Laura Kann, Steve Kinchen, Shari Shanklin, Katherine H. Flint, Joseph Hawkins, William A. Harris, Richard Lowry, Tim McManus, David Chyen, Lisa Whittle, Connie Lim, and Howell Wechsler. (2012). Youth Risk Behavior Surveillance - United States, 2011. Morbidity and Mortality Weekly Report: Surveillance Summaries. 61(4).

Ertas,N. (2007). Factors associated with stages of cigarette smoking among Turkish youth. The European Journal of Public Health, 155-161. DOI: http://dx.doi.org/10.1093/eurpub/ckl095

114

Green, L. W., & Kreuter, M.W. (2005). Health Program Planning an Educational and Ecological Approach. New York: Quebecor World Fairfield.

Hill, K., Hawkins, D., Catalano, R., Abbott, R., & Guo, J. (2005). Family influences on the risk of daily smoking initiation. Journal of Adolescent Health, 37, 202–210.

Johnston L.D., O'Malley P.M., Bachman J.G., Schulenberg J.E., Miech R.A. Ann Arbor: Institute for Social Research; The University of Michigan: 2014. Monitoring the Future National Survey Results on Drug Use, 1, 11975

Kabir, M. and Goh. (2013). Determinants of tobacco use among students aged 13-15 years in Nepal and Sri Lanka: Results from the Global Youth Tobacco Survey, 2007. Health Education Journal. 0(0): 1-11

Khuder, S.A., Dayal, H.H., & Mutgi, A.B. (1999). Age at smoking onset and its effect on smoking cessation. Addiction Behavior, 24, 673–677.

Morrison, Reynolds A., (2011). Parental, Peer, and Tobacco Marketing Influences on Adolescent Smoking in South Africa. Thesis, Georgia State University. Retrieved from http://scholarworks.gsu.edu/iph_theses/200

Moorey, S. (1996). Cognitive therapy. In Windy Dryden Individual therapy. Britain : The Cromwell Press.

Morgan and Grube. (1991). Closeness and peer group influence. British Journal of Social Psychology, 3(2),159–169.

Nurmi, J.E. (1991). Review How Do Adolescents See Their Future ? A Review of Development Of Future Orientation and Planning. Development Review. 11, 1-59.

Mischel, W. (1974). Process in Delay of Gratification in Advance in Experimental Social Psychology. New York : Academic Press.

Norbanee, Norhayati, Norsa’adah and Naing. (2006). Prevalence and Factors Influencing Smoking Amongst Malay Primary School Childrent. School of Medical Sciences, Universiti Sains Malaysia.

Nurmi, J.E. (1991). Review How Do Adolescents See Their Future ? A Review of Development Of Future Orientation and Planning. Development Review. 11, 1-59.

Page, Randy M., Nguyen Thanh Huong, Hoang Khanh Chi and Truong Quang Tien. (2014) Social Normative Beliefs about Smoking among Vietnamese Adolescents. Asia Pacific Journal of Public Health. 24(1): 68-81.

Perris, C., & Herlofson, J. (1993). Cognitive Therapy In Treatment of Mental Disorders

115

: A Review of Efectiveness. Sartorius N.: World Health Organization. Royal College of Physicians, London. (2010). Passive smoking and children. A report

of the Tobacco Advisory Group of the Royal College of Physicians. Department of Psychology,Temple University Philadelphia, USA.

Rogacheva. (2008). Smoking and related factors of the social environment among adolescents in the Republic of Karelia, Russia in 1995 and 2004. The European Journal of Public Health, 630-636. http://dx.doi.org/10.1093/eurpub/ckn083

Rise, (2007). The Relation Between Past Behavior, Intention, Planning, and Quitting Smoking: The Moderating Effect of Future Orientation. Journal of Applied Biobehavioral Research, 12(2), 82–100.

Robbins and Bryan. (2004). Relationships Between Future Orientation, Impulsive Sensation Seeking, and Risk Behavior Among Adjudicated Adolescents. Journal of Adolescent Health, 19(4):428-445.

Rice, P., & Dolgin, K. (2002). Adolescents in theoretical context. In The adolescent: Development,relationships and culture (10thed.). Boston: Allyn and Bacon.

Steinberg, L. (2010). A dual systems model of adolescent risk-taking. Developmental Psychobiology, 52, 216-224.

Steinberg, L. (2010). Adolescence (3thed.). New York : McGraw-Hill. Steinberg, L. (2010). Adolescent Decision Making and the Prevention of Underage

Smoking. Psychobiology, 5(2), 316-324. Scollo MM and Winstanley MH (eds) (2008) Tobacco in Australia: Facts and issues.

3rd ed. Melbourne: Cancer Council Victoria. Retrieved from www.tobaccoinaustralia.org. au

Scragg, Robert and Laugesen Murray (2007). Influence of smoking by family and best friend on adolescent tobacco smoking: results from the 2002 New Zealand national survey of Year 10 students. Australian and New Zealand Journal of Public Health. 31(3): 217–223.

Seginer, Rachael and Hoda, Halabi. (1991). “Cross – Cultural Variations of Adolescents’Future Orientation : The Case of Israeli Druze Versus Israeli Arab and Jewish Male,”. Journal of Cross – Cultural Psychology, 22(2) : 224 - 237.

Segura, V. and L. Felix. (1975). “The Relationship of Future Time Perspectives to Ego

116

Function,” Dissertation Abstracts International. 36(11) : 5822 – B ; May, Umaru, Y., Abdullahi, M.I., Oliagba, O., & Sambo, S. (2014). The effect of Cognitive

Restructuring Intervention on Tobacco Smoking Among Adolescence in Senior Seconday School in Zaria Kaduna State, Nigeria. European Scientific Journal, 10(5), 922-944.

Unicef. 2007. A Human Rights-Based Approach to Education for all.sl : United Nations children’d fund/United nations Educational,Scientific and Cultural Organization.

Wilkenson, Schabath, Prokhorov, & Spitz. (2007). Age- related differences in factors associated with smoking initiation. Cancer Causes Control, 18 (6), 635–644.

World Health Organization. (2000). WHO Commends Thailand’s Path Breaking Anti-Tobacco Efforts - Cautions Against any Let Up. Retrieved from http://www.searo.who.int/en/Section316/Section503/Section2373_12983.htm.

Wills, F. & Sanders, D. (1997). Cognitive Therapy : Transforming The Image. London:

Sage Publications.

ภาคผนวก

118

แบบสอบถาม เกยวกบพฤตกรรมการสบบหรและทศนคตเกยวกบบหร

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม 1. เพศ ( ) 1 ชาย ( ) 2 หญง 2. ปจจบนอาย ..........ป 3. จบการศกษาระดบชน………………… . 4. ขณะนท างานหรอไมท างาน

( ) 1 ท างาน ระบอาชพ...........................................สถานทท างาน ……………………………………….. ( ) 2 ไมท างาน เพราะอะไร…………………………………….

5. สถานภาพสมรสของบดามารดาเปนอยางไร ( ) อยดวยกน ( ) แยกกนอยหรอหยาราง ( ) หมาย ( ) อนๆ 6. มรายไดเฉลยตอเดอนเทาไร …………………………… 7. ปจจบนพกอาศยกบใคร ( ) 1 บดา มารดา ( ) 2 ผปกครอง ( ) 3 เพอน ( ) 4 อยคนเดยว 8. บานทพกอยเปนของใคร ( ) 1 บดามารดา ( ) 2 เชา ( ) 3 เพอน ( ) 4 ญาต ( ) 5 อนๆระบ............ 9. ภมล าเนาเดมของคณอยจงหวดอะไร…………………………………… 10. สมาชกภายในครอบครวของคณมดวยกนกคน........คน ใครบาง................................................................ 11. ตงแตเกดมาคณพกอาศยอยกบใครมากทสด............................................................................................... 12. ผปกครองของคณประกอบอาชพอะไร.......................................................

สวนท 2 พฤตกรรมการสบบหรผตอบแบบสอบถาม 1. คณสบบหรหรอไม ( ) สบ ( ) ไมสบ (กรณาขามไปท าขอ 24 สวนท 3) 2. คณเรมตนสบตงแตอายเทาไร................................ 3. สาเหตทเรมสบบหรเพราะอะไร (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) 1 ทดลองสบ ( ) 2 เพอเขาสงคม

( ) 3 สบตามเพอน ( ) 4 สบเพราะมความเครยด ( ) 5 สบท าใหดเทห ( ) 6 สบแสดถงความเปนผใหญ ( ) 7 สบตามอยางสมาชกในครวเรอน ( ) 8 สบตามแบบดาราหรอ คนททานชนชอบ ( ) 9 สบท าใหมแรง ( ) 10 อน ๆระบ)...............................................

4. ในครอบครวของคณมคนสบบหรหรอไม ( ) 1 ม ใครบางโปรดระบ ………………. ( ) 2 ไมม 5. ปจจบนคณสบบหร กมวนตอวน………มวนและสบบอยแคไหน ( ) 1 ทกวน ( ) 2 วนเวนวน ( ) 3 สปดาห

ละ 2 – 3 ครง) ( ) 4 สปดาหละครง ( ) 5 นอยกวาสปดาหละครง ( ) 6 อน ๆระบ 6. คณสบบหร/ยาสบ มานานเทาไร……………………ป 7. คาใชจายในการสบบหรตอเดอนประมาณ ........................................... บาท 8. คณสบบหรเนองในโอกาสใด (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) 1 สบรวมกบดมสรา ( ) 2 สงสรรคกบเพอน ( ) 3 ตองการคลายความเครยด ( ) 4 สบเมอมเวลาวาง ( ) 5 อน ๆ ระบ .............................................. 9. สถานทชอบสบบหรมากทสดคอ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) ( ) 1 เธค/ผบ ( ) 2 รานอาหาร ( ) 3 ทพกอาศย ( ) 4 ทกทถามโอกาส ( ) 5.อน ๆ (โปรดระบ) ......................................................... 10. ปจจบนคณยงสบบหรเพราะอะไร …………………………………………………….. 11. เปนเรองงายหรอยากส าหรบคณทจะหาบหรมาสบ ( )1. งายมาก ( ) 2.งาย ( )3. ยาก ( )4. ยากมาก

119

สวนท 3 แบบสอบถามการตดบหร รายละเอยด

1. สบบหรมวนแรกหลงตนนอนนานเทาไร ( ) 0 สบหลงตนนอนมากกวา 60 นาท ( ) 1 สบหลงตนนอน 31 นาทถง 60 นาท ( ) 2 สบหลงตนนอนเกน 6 นาทถง 30 นาท ( ) 3 สบทนทหลงตนนอนภายในเวลาไมเกน 5 นาท 2. รสกล าบากทจะงดสบบหรในสถานทตองหาม เชน หองสมด โรงภาพยนตร( ) 0 ไมใช ( ) 1 ใช 3. บหรมวนใดงดยากทสด ( ) 0 มวนใดกไดเหมอนๆกน ( ) 1 การสบบหรตอนเชา 4. โดยปกตสบบหรวนละกมวน ( ) 0 นอยกวา 10 มวน ( ) 1 เทากบ 11-20 มวน ( ) 2 เทากบ 21-30 มวน ( ) 3 มากกวา 30 มวนขนไป 5.คณสบบหรบอยครง 2-3 ชวโมงแรก หลงตนนอนตอนเชามากกวาชวงอนๆ ของวน ( ) 0ไมใช ( ) 1 ใช

6. แมจะปวยตองนอนอยบนเตยงเกอบตลอดเวลาแตกยงสบบหรอย ( ) 0 ไมใช ( ) 1 ใช

สวนท 4 อทธพลจากบคคลอนทสงผลตอการสบบหรของคณ

1. คณมเพอนทสบหรอไม ( ) 1 ม ( ) 2 ไมม 2. คณมพอทสบบหรหรอไม ( ) 1 ไมม ( ) 2 มสบบางโอกาศ ( ) 3 มสบบอย 3. คณมแมทสบบหรหรอไม ( ) 1 ไมม ( ) 2 มสบบางโอกาศ ( ) 3 มสบบอย 4. จ านวนครผชายทสบ เมอตอนทคณเรยนหนงสอ (ประมาณ) ( ) 1 ไมม ( ) 2 นอยกวารอยละ 20 ( ) 3 รอยละ 20-50 ( ) 4 มากวารอยละ50 ( ) 4. รอยละ 100 5. จ านวนครผหญงทสบ เมอตอนทคณเรยนหนงสอ (ประมาณ) ( ) 1.ไมม ( ) 2.นอยกวารอยละ 20 ( ) 3.รอยละ 20-50 ( ) 4.มากวารอยละ50 ( ) 4. รอยละ 100 6. จ านวนผใหญในสงคมทสบ (ประมาณ) ( ) 1.ไมม ( ) 2.นอยกวารอยละ 20 ( ) 3.รอยละ 20-50 ( ) 4.มาก วารอยละ50 ( ) 4. รอยละ 100 หมายเหต : เหนดวยนอยทสด (1)เหนดวยนอย (2)เหนดวยปานกลาง (3)เหนดวยมาก (4) เหนดวยมากสด (5)

ประเดน 1 2 3 4 5 1.บรรทดฐานของสงคม 7. บดามารดาเหนอยางไรกบการสบของคณ

8.คนสวนใหญในสงคมยอมรบการสบของเดก 2. ความสมพนธในครอบครว 9. สมาชกในบานคณตางคนตางอย

10. เมอเจบไขไมสบาย คนในครอบครวจะดแลคณ เชน เชดตว น ายาอาหารมาใหรบประทาน

11. เมอคณมปญหาคณไมสามารถปรกษาใครในบานได

120

ประเดน 1 2 3 4 5 12. สมาชกในครอบครวไมคอยมกจกรรมรวมกน 13. สมาชกในครอบครวไมคอยรบประทานอาหารรวมกน 14. สมาชกในครอบครวไมคอยปฏสมพนธกน

สวนท 5 การรบขอมลเกยวกบการสบบหรผานสอโฆษณา หมายเหต: เคยเหนนอย (1)เคยเหนบางโอกาส (2) เคยเหนดวยมาก (3) เหนดวยมากสด (4)

อทธพลจากสอโฆษณา 1 2 3 4 1. ทานเคยเหนการแสดงสญลกษณของบหรตามปายโฆษณาหรอไม 2. ทานเคยเหนการแสดงสญลกษณของบหรในภาพยนตรหรอไม 3. ทานเคยเหนการแสดงสญลกษณของบหรในโทรทศนหรอไม 4.ทานเคยเหนการแสดงสญลกษณของบหรในทางอนเตอรเนตหรอไม 5.ทานเคยเหนการแสดงสญลกษณของบหรในหนงสอพมพหรอวารสารหรอไม 6.ทานเคยเหนการแสดงสญลกษณของบหรจากสอรอบๆชมชน 7.ทานเคยเหนการแสดงสญลกษณของบหรอยางแพรหลายทวๆไปหรอไม 8.ทวางขายบหรมลกษณะเดนเหนงาย

สวนท 6 ยอมรบคานยมการสบบหร หมายเหต: เหนดวยนอยสด (1) เหนดวยนอย (2) เหนดวยปานกลาง (3) เหนดวยมาก (4) เหนดวยมากสด (5)

ทศนคตตอการสบบหร 1 2 3 4 5 ทางดานจตใจ 1. บหรเปนสงทนาสนใจ

2. การสบบหรท าใหมความมนใจในตนเองมากขน 3. การสบบหรท าใหมความรสกดขน 4.การสบบหรท าใหคดอะไรออกมากขน 5.การสบบหรท าใหมสมาธในการท างานและใจสงบมากขน 6. การสบบหรท าใหเปนคนทนสมยและภมฐาน 7. การสบบหรเปนการแกความเหงาในยามวาง 8. การสบบหรท าใหท างานไดนาน ไมเหนอยงาย 9.การสบบหรกระตนใหอยากรบประทานอาหารมากขน 10.การสบบหรชวยลดความอายหรอประหมาเมอตองตดตอกบผอน 11.การสบบหรท าใหจตใจคกคกมความกลามากขน

121

ทศนคตตอการสบบหร 1 2 3 4 5 12.การสบบหรชวยใหเกดความมนใจในการเขาสงคม 13.การสบบหรชวยใหคลายความเครยด 14.การสบบหรเปนการหาความสขใหกบตนเองอกรปแบบหนง ทางดานสงคม 15. การสบบหรท าใหมความรสกเปนผใหญ

16. การสบบหรท าใหมความสมพนธกบเพอนมากขน 17. การสบบหรท าใหเปนทนาสนใจตอเพอน 18. การสบบหรท าใหเปนทนาสนใจตอเพศตรงขาม 19. ผหญงสบบหรเปนแฟชน 20. วยรนสบบหรเลยบแบบบคคลในครอบครว 21. วยรนสบบหรตามกลมเพอน 22. การสบบหรท าใหมเพอนมากและถกยอมรบจากเพอน 23. ทานคดวาคนในสงคมเขากสบกนเปนเรองธรรมดา 24. การสบบหรท าใหเปนคนมจตใจเยอกเยน 25. การสบบหรท าใหมบคลกดนาเชอถอ 26. การสบบหรเปนสงนาลองเพอหาประสบการณ ความรเกยวกบการสบบหร 27. การสบบหรท าใหไมดตอรางกาย

28. การสบบหรเปนอนตรายตอระบบทางเดนหายใจ 29. การสบบหรเปนสาเหตการตายดวยโรคหวใจ 30. การสบบหรสงผลใหมการเจรญเตบโตชา 31. การสบบหรสงผลใหไมมความยากอาหาร 32. บหรเปนสงเสพตดท าลายสขภาพ 33. การสบบหรท าลายสขภาพคนรอบขาง 34. การสบบหรท าใหเปนมะเรง 35. การสบบหรท าใหแกเรว 36. การสบบหรท าใหสมรรถภาพทางเพศเสอม 37. การสบบหรสงผลระยะยาวตอสขภาพ

122

ตารางโปรแกรมการบ าบดความคดและพฤตกรรมในวยรนทสบบหร

โปรแกรมการบ าบดความคดและและพฤตกรรมในวยรนทสบบหร ในวยรนทสบบหร ในชมชนแออดส าเหร กรงเทพมหานคร ผวจยไดประยกตทฤษฎการบ าบดความคดและและพฤตกรรม Cognitive Behavioral Theory (CBT) มาใชในการพฒนาโปรแกรมเพอลดการ สบบหรในวยรนนอกระบบการศกษา แนวคดบ าบดความคดและพฤตกรรม Cognitive Behavioral Theory (CBT) ของ อารอน ทเบค (Arron T Beck, 1976) กลาววา พฤตกรรมของบคคลเกดมาจากกระบวนการคดของบคคล เมอใดทมสงเรามากระตน บคคลจะรบสงเรานนเขาไปในกระบวนความคด เกดการรบรและแปลความสงเรานน ท าใหบคคลมพฤตกรรมออกมาแตกตางกนไป ขนอยกบความเชอพนฐานเดมหรอประสบการณทไดรบมาในอดต ดงนนการสนองตอบของบคคลไมไดขนอยกบสภาพแวดลอมทเปนจรง แตขนอยกบสภาพแวดลอมทรบร ฉะนนแนวคดนจงมงเนนไปทการเปลยนแปลงความคด เพราะมความเชอวาเปลยนความคดสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมได

ดงนนในการท ากจกรรมควรใหผเขารวมกจกรรมเขาใจกอนวาความคดทไมเหมาะสมเปนอยางไร ดวยการคดวเคราะหขอดขอเสยและปรบปรงแกไขความคดทเหมาะสม ใหกลายเปนความทรงจ าทลกในใจ และเมอมสถานการณเกดขน จะท าใหบคคลเกดความคดอตโนมตทเหมาะสม ทสามารถอภปรายโตแยงความคดทไมเหมาะสมได และใหผเขารวมกจกรรมฝกท ากจกรรมตางๆ เปนการบาน เพอชวยใหผเขารวมกจกรรมประเมน วเคราะหตามรปแบบของการคด (cognitive model)

เนอหาของโปรแกรม

โปรแกรมการบ าบดทางความคดและพฤตกรรมในวยรนทสบบหร เปนโปรแกรมทสรางกระบวนการท

สงเสรมการปรบเปลยนความคดทเปนทางลบหรอความคดทไมสมเหตสมผล ใหเกดความคดทถกตอง

สมเหตสมผล เพอน าไปสการปรบพฤตกรรมการสบบหร พรอมกบปรบระบบความคดใหม ในการสงเสรม

ลกษณะมงอนาคต เพอใหมความหวงในชวต เพอความส าเรจในอนาคต โดยมกจรรมทงหมด 8 กจกรรม

วตถประสงค 1. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดเขาใจในความคดทไมถกตองและใหมการปรบเปลยนความคดนน พรอม

กบการรบรใหมสงใหมดวยการมเปาหมายในชวต เพอหนเหความคดทไมเหมาะสม น าไปสความคดทสมเหตสมผล เพอลดการสบบหร

2. เพอใหผเขารวมกจกรรมสามารถประยกตใชวธการปรบความคดและพฤตกรรม มเปาหมายในการด าเนนชวตในลกษณะมงอนาคต เพอไปลดพฤตกรรมการสบบหรตนเองได แนวคดทใชในโปรแกรม

การศกษาจะเกยวของเกยวกบ การปรบความคดและพฤตกรรมรวมกบลกษณะมงอนาคต ทมตอการลดการสบบหร มแนวคดทส าคญดงน

123

1. แนวคดบ าบดความคดและพฤตกรรม (Cognitive behavior therapy) 2. แนวคดการมงอนาคต (Future Orientation) ระยะเวลาทใชในการฝก

ใชระยะเวลาครงละ 60-90 นาท จ านวน 8 ครง เปนการท ากจกรรมกลมทกวนอาทตย จ านวน 8 สปดาหๆ ละ 1 ครง โดยมการตดตามผลหลงการเขารวมกจกรรมใน 1เดอน โดยมรายละเอยดกจกรรมดงตอไปน กระบวนการบ าบดความคดและพฤตกรรมประกอบดวย 3 ขนตอนดงน

ขนตอนท 1.การประเมนความคด (Cognitive Behavioral Assessment) ม 3 กจกรรม

กจกรรมครงท 1 การปฐมนเทศ ชแจงวตถประสงคของการท ากจกรรม และการสรางสมพนธภาพ เสรมความกตญญตอพอแม

กจกรรมครงท 2 พจารณาขอด-ขอเสยของการสบบหรและการเสรมสรางความร ความรเกยวกบบหร

กจกรรมครงท 3 การคนหาความคดทท าใหสบบหร ขนตอนท 2. ขนปรบความคด ม 2 กจกรรม (Cognitive behavior therapy)

กจกรรมครงท 4 ปรบความคด หาสงทดแทนการสบบหร กจกรรมครงท 5 สงคมยอมรบการสบบหร ตองฝกเตอนตนเองเมอมคน มาชวนสบบหร

ขนตอนท 3. สรางความคดขนใหม Reframing (New perception) ม 2 กจกรรม กจกรรมครงท 6 ความสมพนธในครอบครว เปนการสรางสงยดเหนยวทางใจ

กจกรรมครงท 7 ลกษณะมงอนาคต ดวยการสรางเปาหมายในชวต กจกรรมครงท 8 สรปความส าเรจของการลดการสบบหรและยตโปรแกรม

สถานท หองประชมสถานต ารวจ

ตารางโปรแกรมการบ าบดทางความคดและพฤตกรรม ในวยรนนอกระบบศกษาทสบบหรแบบเสยง

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ 1.การประเมน

ความคด

กจกรรมครงท 1 1.การปฐมนเทศและการสรางสมพนธภาพเสรมความกตญญตอพอแม

1.เพอสรางสมพนธภาพทดระหวางผจดกจกรรม และผเขารวมกจกรรมและระหวางผเขารวมกจกรรมดวยกนเอง 2. เพอใหผเขารวมกจกรรม

1. การสรางสมพนธภาพทดระหวางผจดกจกรรมและผเขารวมกจกรรม ดวยทาททเปนมตรไมตร แนะน าทมผจดกจกรรม และใหผเขารวมกจกรรมแตละคนแนะน าตนเองกอน และเรมเขาสกจกรรม (5 นาท)

124

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ เทคนคทใช

1. Thinking Activity 2. Visual Activity

(วดทศน) 3. Auditory Activity

(ฟง) 4. discussions (รวมแสดงความคดเหน ในการตความและสรป

ความ) 5. Direct Teaching

ทราบวตถประสงค ขอตกลงในการท ากลมเพอก าหนดเปาหมายและก าหนดขอตกลงดวยกนในการเขากลม 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดเขาใจเกยวกบประโยชนของการเขารวมโปรแกรม 4.เพอใหผเขารวมกจกรรมส ารวจความรสกของตนเองตอ พอแม

2. ผจดกจกรรมชแจงรายละเอยดเกยวกบกจกรรม วตถประสงค ขนตอน วธการจดกจกรรม ระยะเวลาทใชในการจดกจกรรมแตละครงประมาณ 60-90 นาท มจ านวนทงหมด 8 ครง สปดาหละ 1 ครง รวมทงหมด 8 สปดาห มการประเมนพฤตกรรมการสบบหร 3 ครง คอ ครงท 1 กอนการเขารวมกจกรรม ครงท 2 เมอเสรจสนกจกรรม และครงท 3 หลงสนสดกจกรรมภายใน 1 เดอน (5 นาท) 3. ผจดกจกรรมชแจงรายละเอยดการเขากลม ไดแก ระเบยบวาระของกลม ความรวมมอในการเขารวมกจกรรม การแสดงความคดเหน และความรสกของตนเอง (5 นาท) 4. ผจดกจกรรม สอบถามเกยวกบเหตผลของการเขารวมกจกรรมและใหเลาประสบการณของผเขารวมกจกรรม ทน าไปสการสบบหร เชน เกดขนเมอไร ในสถานการณใด มความรสกอยางไร ความรสกนเปนเพราะอะไร และแตละครงมวธการจดการอยางไร (5 นาท) 5. ผจดกจกรรมสรางความสมพนธในกลมโดยจดกจกรรม “สญลกษณแทนใจ”(15 นาท) 6. ใหผเขารวมกจกรรม ดวดทศน “ความรกของพอแมทเรามกลม” (10 นาท) 7. ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลม ใหท าใบงาน ระลกถงความกตญญของพอแม และใหน าเสนอผลจากทไดท ากจกรรมกลมและจากการดวดทศน (30 นาท) 8. ผจดกจกรรมกลาวสรป และใหผเขารวม

125

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ กจกรรม feedback กลาวขอบคณการเขารวมกจกรรมในครงน พรอมทงชมเชยและใหก าลงใจผเขารวมกจกรรมทสามารถรวมด าเนนกลมอยางตอเนองจนจบในการจดกจกรรมครงน (5 นาท) 9. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ท าโดย ใหส ารวจความคดตนเองและสถานการณตางๆทกระตนการสบบหรและปญหาอปสรรคตางๆ (5 นาท) 10. ใหผเขารวมกจกรรมประเมนพฤตกรรมการสบบหร 11.แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม (5 นาท)

กจกรรมครงท 2. 1. พจารณาขอด-

ขอเสยของการสบบหร(advantages-disadvantages analysis [A-D analysis])

เทคนคทใช 1.Thinking Activity 2. Visual Activity (วดทศน) 3. Auditory Activity (ฟง) 4. discussions (รวมแสดงความคดเหน ในการตความและสรป

1. เพอใหผเขารวมกจกรรมสามารถวเคราะหขอด-ขอเสยของการสบบหร 2.เพอใหผเขารวมกจกรรมส ารวจปญหาและเหนผลกระทบของการสบบหร

1. ผจดกจกรรมกลาวสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขนในวนทผานมาและกจกรรมทเกดขนในวนทผานมา (5 นาท) 2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน ใหส ารวจความคดตนเองและสถานการณตางๆ ทกระตนพฤตกรรมการสบบหรและปญหาอปสรรคตางๆ (5 นาท) 3. ใหทกคนเลาถงเสนทางชวตของการสบบหร และวเคราะหผลด-ผลเสย ของการสบบหร และน าเสนอ (5 นาท) 4. ดวดทศน “ ผลจากการสบบหร” (20 นาท) 5.ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลม รวมแสดงความคดเหน ในการตความและสรปความสงทไดด และไดฟงจากเพอนๆ

126

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ ความ)

วเคราะหรวมกนถงขอด-ขอเสยของการสบบหร และน าเสนอ (30 นาท) 5. ผจดกจกรรมกลาวสรป และใหผเขารวมกจกรรม feedback (5 นาท) 6. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ท าการบาน “สงดๆทจะเกดขน ถาฉนไมสบบหร” ลองทบทวน (5 นาท) 7. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม(5 นาท)

กจกรรมครงท 3. การคนหาความคดทท าใหสบบหร (Cognitive Restructuring)

เทคนคทใช 1. Language Activity 2.Socratic Dialogue

3. Visual Activity (วดทศน) 4. Auditory Activity (ฟง) 5. discussions (รวมแสดงความคดเหน ในการตความและสรปความ) 6. Reframing (การเปลยนมมมองเปนบวก)

1. เพอใหทราบกระบวนการเกดพฤตกรรมการสบบหรโดยเฉพาะความคดทไมจรงทเปนตนเหตของพฤตกรรมใหสบบหร และเรยนรการปรบเปลยนความความคดใหเปนจรง 2. เพอใหพจารณาความคดทไมจรง ใหเปนความคดทจรงเกยวกบความเชอในการสบบหร

1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา (5 นาท) 2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน และรวมกนวเคราะห เชน ถาฉนไมสบบหรฉนคงจะดกวาน (5 นาท) 3. ดวดทศน “ คดบวกชวตบวก” (20 นาท) 4. ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลม วเคราะหสงทไดด และใหส ารวจความคดความเชอทท าใหสบบหร จากนนใหรวมกนพจารณาความคด ความเชอท ทท าใหสบบหร โดยนกถงภาพทผานมาในอดตทมอทธพลตอการเขาสเสนทางการสบบหร ทเปนตวกระตนท าใหมความคด ความเชอแบบนน ใหเขยนลงบนกระดาษ และน าเสนอ เชน ความเครยด เพอนชวน สบแลวเทห สบเพอแสดงถงความเปนผใหญ ตองการยอมรบ (15 นาท)

127

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ

5. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรมรวมกนสรป วาความคดความเชอนนท าใหเราตองเขาสเสนทางการสบบหร และการสบจะสงผลกระทบตอตนเอง ครอบครวและสงคม ดงนนความคดความเชอนนเปนสงทไมถกตอง หรอไมเปนจรง และสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของกจกรรม (5 นาท) 6. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ท าการบาน ฝกถกกบความคดเชอของตนเอง ทเปนความคดความเชอทท าใหเราตองเขาสเสนทางการสบบหร (5 นาท) 9. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรมรวมกนสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของการท ากจกรรมในวนน (5 นาท) 10. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม (5 นาท)

2. การปรบความคด

กจกรรมครงท 4. ปรบความคด หาสงทดแทนการสบบหร เทคนคทใช 1. Changing One’s Language 2. Visual Activity (วดทศน) 3. Auditory Activity (ฟง) 4. discussions (รวมแสดงความคดเหน ใน

1. เพอใหผเขารวมกจกรรมพจารณาความคดเดมเกยวกบการสบบหร โดยการเปลยนประโยคถอยค าใหม 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมน า ประโยคถอยค าใหมมาพดซ าๆ 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมหาสงทดแทนการสบบหร

1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบบหรได (5 นาท) 2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน หลงจากฝกถกกบความคดความเชอของตนเองใหม เลาประสบการณความส าเรจ และปญหาอปสรรคตางๆ (5 นาท) 3. ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลม รวมกนน าเอาความคดความเชอทไดจากการท ากลมในขอ 4 และใหลองปรบเปลยน

128

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ การตความและสรปความ) 5. Use of Humor (Singing) 6.เทคนคการปรบโครงสรางทาง ความคด (Cognitive Restructuring) 7. การเรมบทพดในใจตนเองใหม (Starting a New Internal Dialogue)

ประโยคถอยค าใหม โดยมองความคด ความเชอทเปนจรงนน ดวยการถกอภปราย (D = Disputing Intervention) กบความคดเชอเดมทมอย ดวยการเบยงเบนความสนใจ (Distraction) และลองฝกตงค าถามโตแยงกบความคดเดมทไมถกตองเปนจรง เปลยนแปลงความเชอทไมเปนจรง ดวยการเปลยนประโยคค าพดใหม เชน ลกผชายยคใหมไมสบบหร ใหรวมกนพดคยกน (20 นาท) 7. ผเขารวมกจกรรม น าเสนอการใชค าพด ใหม ทไดจากการรวมแสดงความคดเหน และสรปรวมกนเปนค าพดกลม และน ามาพดเตอนตนเอง และฝกใหพดทละคนและทงกลมพรอมๆ กน ใหท าซ าๆ (5 นาท) 8. แนะน าหาสงทดแทนเมอรสกอยากสบบหร โดยการดมน ามะนาวหรอจบมะนาวดบๆ ใหรสกหายเปรยวปาก 8. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ท าการบาน ฝกถกกบความคดเชอของตนเอง โดยฝกพดในใจ ในค าพดใหมทเตอนตนเองซ าๆบอยๆ หรอสถานการณทท าใหตองสบบหร และเมอรสกอยากสบบหรใหการดมน ามะนาวหรอจบมะนาวดบๆ ใหรสกหายเปรยวปากแทนการสบบหร (5 นาท) 9. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรมรวมกนสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของการท ากจกรรมในวนน (5 นาท) 10.แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม (5 นาท)

129

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ กจกรรมครงท 5.

ฝกเตอนตนเองเมอมคนมาชวนใหสบบหรและกจกรรมออกก าลงกายเพอคลายเครยด

1. เพอใหผเขารวมกจกรรมน า ประโยคถอยค าใหมมาพดเตอนตนเองเมอมคนมาชวนใหสบบหร 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมมกจกรรมทดแทนการสบเพอคลายเครยด

1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชอชมผทสามารถลดการสบได (5 นาท) 2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน การจดการกบความรสกอยากสบบหรและการฝกพดเตอนตนเอง (5 นาท) 3. ฝกใหพดถอยค าใหมมาพดเตอนตนเองเมอมคนมาชวนใหสบบหรพรอมกน (5 นาท) 4. เดน-วงออกก าลงกาย รวมกบการฝกพดเตอนตนเอง (30 นาท) 5. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรม รวมสรปสาระส าคญของการท ากจกรรมในวนน พรอมทงขอคดเหนของการท ากจกรรม (5 นาท) 6. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ดวยการฝกพดเตอนตนเอง (5 นาท) 7. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม (5 นาท)

3. สรางความคดขนใหม Reframing (New perception)

กจกรรมครงท 6 ความสมพนธในครอบครว เปนการสรางสงยดเหนยวทางใจ เทคนคทใช 1. Visual imaginary จนตนาการ

วตถประสงค 1. เพอใหผเขารวมกจกรรมมสงยดเหนยวทางจตใจไมกลบไปสบบหรอกครง 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมเรยนรการสรางสมพนธภาพทดในครอบครว

1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบบหรได (5 นาท) 2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน การฝกพดเตอนตนเองทกขณะทมสาเหตใหอยากสบบหร (5 นาท) 3. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมหลบตา

130

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ 2. Visual Activity (วดทศน) 3. Auditory Activity (ฟง) 4. Modeling ตวแบบ 5. Discuss (รวมแสดงความคดเหน ในการตความ

ลงแลวจนตนาการวาอะไรเปนสงทเรานกถงและท าใหเราไมสบบหร จะเปนบคคล สงของ ค าสอน ฯลฯ นกถงเหตการณนนใหเหนภาพ (20 นาท) 4. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมลมตาขน ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมแตละคนเลาถงสงทตนจนตนาการใหสมาชกคนอน ๆ ฟง (30 นาท) โดยเชอมโยงไปสสมพนธภาพในครอบครว ตวอยางบางคนเหนภาพคณแมบอกใหเลกสบบหรเพราะเปนหวงสขภาพ ดงนนสงยดเหนยวทางใจอาจเปนคณแมทท าใหอยากเลกสบบหร 5. ผจดกจกรรมและผเขารวมกจกรรมรวมกนสรป และใหผเขารวมกจกรรม มองชวตของตนเอง วาตนเองมอะไรเปนสงยดเหนยวทางใจ และท าอยางไรจะไปถงจดหมายปลายทางนนได เชนตองมความมงมน ไมใชสารเสพตดทกชนด รกษาสมพนธภาพทดในครอบครว (5 นาท) 6. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรม รวมสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของกจกรรม (5 นาท) 7. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ท าการบาน “การจดการกบความรสกอยากสบบหร” โดยลองไปฝกปฏบตนกถงสงยดเหนยวทางใจ เมอรสกอยากสบบหรหรอเมอมสถานการณทจะท าใหสบบหร และใชการดมน ามะนาวหรอจบมะนาวดบ (5 นาท) 8. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม(5 นาท)

131

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ กจกรรมครงท 7

ตงเปาหมายชวตเพออนาคต เทคนคทใช 1. Visual imaginary จนตนาการ 2. Role Playing บทบาทสมมต 3. Auditory Activity

1. เพอใหผเขารวมกจกรรมเหนความส าคญของการมเปาหมายชวตในอนาคตของตนเอง 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมสามารถวางแผนชวตอยางเปนรปธรรมชดเจน 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดทบทวนและตระหนกถงเหตและผลของสงทตนกระท าจากอดตจนถงปจจบน 4. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดรจกมองชวตของตนในอนาคตอยางเปนขนเปนตอน

1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบบหรและคนหาคนตนแบบในการเลกสบบหร และใหเลาประสบการณ (5 นาท) 2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน การฝกการมองเปาหมายในอนาคต เมอรสกอยากสบบหรและปญหาอปสรรค (5 นาท) 3. ใหผเขารวมกจกรรมดวดทศน หรอภาพสถานการณ “ผทมความมงมนและประสบผลส าเรจทงชวต ” และรวมกนสรปวเคราะห (25 นาท) 4. ใหผเขารวมกจกรรมหลบตาจนตนาการถงภาพความส าเรจตามความคาดหวงของตนเอง และวธการทน าไปสความส าเรจนน จากนนลมตาเลาถงความรสกภาคภมใจในประสบการณแหงความส าเรจของตนเอง (10 นาท) 5. ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลมแลกเปลยนความคาดหวงทจะเปนในอนาคต วธการทจะน าไปสความส าเรจนนน าเสนอ เชน ตองมเปาหมายในอนาคต ไมสบบหรหรอตดสารเสพตดชนดใดๆทงสน (30 นาท) 6. ผจดกจกรรมสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของกจกรรมและกระตนใหผเขารวมกจกรรมตระหนกถงผลกระทบของสงทกระท าในอดตทสงผลถงปจจบน และสงทท าอยใน

132

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ ปจจบนอนจะสงผลถงอนาคต (5 นาท) 7. มอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ท าการบาน ฝกการจดการกบความรสกอยากสบบหร โดยลองไปฝกปฏบตนกถงภาพอนาคต หรอดมน ามะนาว เมอรสกอยากสบบหร เมอมสถานการณอนๆบบคน และความภาคภมใจในความส าเรจของการลดการ สบบหร (5 นาท) 8. แจงการท ากลมในครงตอไป และยตกจกรรม(5 นาท)

ปจฉมนเทศ

กจกรรมครงท 8 สรปความส าเรจของการลดการสบบหร และยตโปรแกรม เทคนคทใช 1. Modeling (ตวแบบ) 2. Auditory Activity 3. Visual Activity

1. เพอใหผเขารวมกจกรรมมการรบรความสามารถของตนเองในการเลก สบบหร 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมทบทวนความร ความเขาใจ ในกระบวนการทผานมา เพอเตรยมพรอมทจะเปนผดแลตนเองได 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมเกดแรงจงใจทจะน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวน 4. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดสะทอนความคด แลกเปลยนประสบการณ และบอกถงความกาวหนาในการลดการสบบหรทเกดขน และใหสมาชกไดระบายสงทคงคางในใจตลอดระยะเวลาการเขารวมโปรแกรม 5. เพอยตการบ าบด

1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบบหรและคนหาคนตนแบบในการเลกสบบหรและแตงตงคนตนแบบ 2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน การฝกมงอนาคต และใหมะนาวเปนทางเลอกแทนการสบบหรเมอรสกอยากสบบหรหรอเมอมสถานการณบบคน และปญหาอปสรรค 3. ใหทกคนเลาประสบการณของแตละคนในครงทหยดสบบหรได ถงแมจะเปนชวงเวลาสนๆและเรองราวเกยวกบการน าเอาสงทเรยนรจากกลมไปใชในชวตประจ าวนใหสมาชกกลมคนอน ๆ ไดรบฟง 4. ผจดกจกรรมกระตนใหผเขารวมกจกรรมมก าลงใจในการน าสงทไดและการเปลยนแปลงทเกดขนจากกลมไปใชใน

133

ขนตอน หวเรอง วตถประสงค วธด าเนนการ

ชวตประจ าวนตอไป 5. ผจดกจกรรมทบทวนกจกรรมทผานมา เปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรมไดซกถามเพอใหเกดความเขาใจมากขนและมนใจในการน าไปใชในชวตประจ าวนตอไปและสนบสนนใหน าไปใชในสถานการณทเกดขนจรง และเปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรมไดระบายความรสก 6. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมตอบแบบประเมน 7. ผจดกจกรรมนดหมายวนประเมนผลอกครงใน 1เดอน 8. ใหผเขารวมกจกรรมประเมนพฤตกรรมการสบบหร 9. ผน ากลมกลาวขอบคณผเขารวมกจกรรม พรอมกลาววาอยากใหความทรงจ าทเราไดท าสงดๆ ในครงนใหอยในใจของทกคนตลอดกาล พรอมรองเพลง ขอมอบดอกไมใหคณรวมกน และยตโปรแกรม

รายละเอยดโปรแกรมการปรบความคดและพฤตกรรมในวยรนทสบบหร

กจกรรมครงท 1 การปฐมนเทศ การสรางสมพนธภาพ แนวคดหลก

กจกรรมทจะสรางสมพนธภาพ เปนกจกรรมทเพอเตรยมความพรอมระหวางผเขารวมกจกรรกนเองและผจดกจกรรม กอนทจะจดกจกรรม เพอสรางบรรยากาศทดตอกน เปนกนเองและสรางความคนเคยซงกนและกน ท าใหบรรยากาศในระหวางจดกจกรรมมความเปนกนเองมากขน ทท าใหผเขารวมกจกรรมและผจดกจกรรมมความไววางใจกน กลาทจะพดคยเปดเผยขอมลของตนเองไดอยางอสระตามความเปนจรงได ท าใหมความรวมมอรวมใจในการท ากจกรรม ทงในเรองของความคด ความรสกและพฤตกรรมทแสดงออก จะท าใหผจดกจกรรมสามารถมองเหนความเปนตวตนของผเขารวมกจกรรม และมความเขาใจในสงทผเขารวมกจกรรมเปนอยในขณะนน ส าหรบการเสรมสรางความกตญญตอพอแม เพอใหสะทอนความรสกในสงดๆทพอแมทมเท

134

ใหกบเรา กบสงแยๆทเราไดกระท าตอพวกทานทงหลาย เปนการใหผเขารวมกจกรรมทบทวนตนเองเพอใหมการปรบความคดและพฤตกรรมไดในทสด ดวยการตระหนกตอความกตญญทมใหกบพอแมของเราใหมากขน จนในทสดปรบพฤตกรรมในทางทเหมาะสม และชแจงกระบวนการจดกจกรรม จะท าใหผเขารวมกจกรรมเขาใจ รบรในบทบาทของตนเพอน าไปสเปาหมายรวมกน

ดงนน ความสมพนธระหวางผจดกจกรรมและผเขารวมกจกรรม จงเปนสงทส าคญเปนอยางมาก ทจะท าใหการจดกจกรรมนนจะมความส าเรจไดหรอไม เพราะความสมพนธจะท าใหผจดกจกรรมและผเขารวมกจกรรมมทาททอบอน ไววางใจ เหนอกเหนใจและมความจรงใจตอกน หากปราศจากความสมพนธทด กจกรรมไมสามารถประสบความส าเรจไดเทาทจะเปน (Beck et al., 1979) วตถประสงค 1. เพอสรางสมพนธภาพทดระหวางผจดกจกรรม และผเขารวมกจกรรมและระหวางผเขารวมกจกรรมดวยกนเอง 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมทราบวตถประสงค ขอตกลงในการท ากลมเพอก าหนดเปาหมายและก าหนดขอตกลงดวยกนในการเขากลม 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดเขาใจเกยวกบประโยชนของการเขารวมโปรแกรม

4. เพอใหผเขารวมกจกรรมส ารวจความรสกตนเองตอพอแม ระยะเวลา 60-90 นาท สอ/อปกรณ

1. วดทศน และภาพสถานการณ 2. ฟลบชารต, ปากกาเคม 3. กระดาษ, ปากกา 4. แบบประเมนภาวการณดมเครองดมแอลกอฮอล 5. ใบงาน

วธการด าเนนกจกรรม การปฐมนเทศในการด าเนนกจกรรมกลม เปนการสรางความคนเคยและความไววางใจของสมาชกในกลม อบอน ปลอดภยและกลาทจะเปดเผยตนเอง ผจดกจกรรมมการประยกตใชการท ากจกรรมกลม โดยมกจกรรมดงน 1. การสรางสมพนธภาพทดระหวางผจดกจกรรมและผเขารวมกจกรรมดวยทาททเปนมตรไมตร แนะน าทมผจดกจกรรม และใหผเขารวมกจกรรมแตละคนแนะน าตนเองกอน เรมเขาสกจกรรม

2. ผจดกจกรรมชแจงรายละเอยดเกยวกบกจกรรม วตถประสงค ขนตอน วธการจดกจกรรม ระยะเวลาทใชในการจดกจกรรมแตละครงประมาณ 60-90 นาท มจ านวนทงหมด 10 ครง สปดาหละ 1 ครง รวมเปน 10 สปดาห มการประเมนพฤตกรรมการ 3 ครง คอ ครงท 1 กอนการเขารวมกจกรรม ครงท 2 เมอเสรจสนกจกรรม และครงท 3 หลงสนสดกจกรรมภายใน 1 เดอน

3. ผจดกจกรรมชแจงรายละเอยดการเขากลม ไดแก ระเบยบวาระของกลม ความรวมมอในการเขารวมกจกรรม การแสดงความคดเหน และความรสกของตนเอง

135

4. ผจดกจกรรม สอบถามเกยวกบเหตผลของการเขารวมกจกรรมและใหเลาประสบการณของผเขารวมกจกรรม ทน าไปสการสบบหร เชน เกดขนเมอไร ในสถานการณใด มความรสกอยางไร ความรสกนเปนเพราะอะไร และแตละครงมวธการจดการอยางไร

5. ผจดกจกรรมสรางความสมพนธในกลมโดยจดกจกรรม “สญลกษณแทนใจ” 6. ใหผเขารวมกจกรรม ดวดทศน “ความรกของพอแมทเรามกลม” 7. ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลม ใหท าใบงาน ระลกถงความกตญญของพอแม และใหน าเสนอ

ผลจากทไดท ากจกรรมกลมและจากการดวดทศน 8. ผจดกจกรรมกลาวสรป และใหผเขารวมกจกรรม feedback และกลาวขอบคณการเขารวม

กจกรรมในครงน พรอมทงชมเชยและใหก าลงใจผเขารวมกจกรรมทสามารถรวมด าเนนกลมอยางตอเนองจนจบในการจดกจกรรมครงน

9. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework) ท าโดย ใหส ารวจความคดตนเองและสถานการณตางๆทกระตนการสบบหรและปญหาอปสรรคตางๆ

10. ใหผเขารวมกจกรรมประเมนพฤตกรรมการสบบหร 11. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม

ประเมนผล 1. สงเกตจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม และการแสดงความคดเหน 2. ประเมนผลจากขอความทเปนค าพด ทแสดงถงแรงจงใจ ความตงใจ หรอความ

เชอมนในการทอยรวมกจกรรมจนครบก าหนด หรอในการทจะเปลยนแปลงตนเองไปสการหยดสบบหร 3. แบบประเมนภาวการณการสบบหร

เอกสารประกอบกจกรรมครงท 1 เอกสารหมายเลข 1.1 สญลกษณแทนใจ วตถประสงคเพอ สงเสรมใหเกดสมพนธภาพทดระหวางผจดกจกรรมและผเขารวมกจกรรมดวยกน เนน ความสนกสนาน ความสมพนธเพอทจะละลายพฤตกรรม ในเกดความคนเคย ไวเนอเชอใจ กนพรอมทจะเปดเผยตนเอง และสอบถามความรสกหลงการท ากจกรรม อปกรณ กระดาษ ปากกา ขนตอน

1. แจกกระดาษเปลาใหผเขารวมกจกรรมทกคน 2. ใหจนตนาการวาตนเองเปรยบเปนสญลกษณอะไร และวาดลงในแผนกระดาษ 3. ใหทกคนออกมาเลาในสงทตนเองวาด และอนญาตใหเพอนๆซกถามได 4. ผจดกจกรรมสรป

เอกสารหมายเลข 1.2 ดทศน “ความรกของพอแมทเรามกลม” ไดจาก website YouTube เอกสารหมายเลข 1.3 ใบงานความกตญญ

136

ใหระลกถงพอและแม ดวยการทบทวนถง สงแยๆ ของเขาทท ากบเรา และสงดๆ ทเราพยายามท าแตกลบไมเปนผล

สงแยๆ ของเขาทท ากบเรา สงดๆ ทเราพยายามท าแตกลบไมเปนผล ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

การคดดงกลาวมผลตอความสมพนธอยางไร……………………………………… ……

สงดๆของเขาทเรามองขาม สงแยๆทเราท ากบเขาแมไมไดตงใจกตาม

……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

การคดดงกลาวมผลตอความสมพนธอยางไร……………………………………… สรป สงทไดเรยนร………………………….. แนวทางการสรป จากการท ากจกรรมครงน ทกคนไดมโอกาสส ารวจตนเอง ท าใหไดทราบทศนคต และความคดทมตอตนเองและตอพอแม การน าเรองมาเลาใหเพอนๆ ฟง เปนการสรางความคนเคยใหรจกกนมากขน ท าใหมโอกาสไดรจกเพอนใหมเพมขน ในดานทเราไมเคยเหนมากอน ในความเปนจรงกเชนเดยวกน เราไมสามารถรจกใครไดอยางทอแท หากเราไมไดพดคยหรอท ากจกรรมรวมกน คนทเราคดอาจจะไมเปนดงทเราคดกได ท าใหเกดการยอมรบซงกนและกน ส าหรบความรกความหวงใยของพอแม เปนสงทเรามองขามและมองในแงลบ ถาเราไดหยดคดและทบทวนความรกอนยงใหญทเราไมควรลม สงส าคญควรแสดงออกถงการตอบแทนคณพอแม ดวยการกระท าดไมตดสารเสพตดทกชนด

กจกรรมครงท 2 พจารณาขอด-ขอเสยของการสบบหร แนวคดหลก

พจารณาขอด-ขอเสยของการสบบหร เปนการพจารณาวเคราะหผลด-ผลเสย (advantages-disadvantages analysis [A-D analysis]) เพราะคนทสบบหรมกมความเชอวาบหรมผลดมากกวาผลเสย การวเคราะหถงผลด-ผลเสยของการสบบหร เปนเทคนคทมประโยชนมาก (Beck et al., 1993) เปนการชวยใหผดมมองเหนดานทไมดของการสบบหร เพอปรบความคดในทางทเหมาะสม สงผลใหลดหรอเลกการสบบหรตอไป

137

เทคนคการใหการบาน การจดกจกรรมจะประสบความส าเรจได ตองใหผเขารวมกจกรรมไดกลบไปฝกท าทบาน เปนเทคนคในการฝกความคดและพฤตกรรมระหวางการท ากจกรรม เพอใหผเขารวมกจกรรมไดลองฝกทกษะทไดเรยนรมา และสามารถน าไปทดสอบในสถานการณทเปนจรง (Beck et al., 1993) วตถประสงค 1. เพอใหผเขารวมกจกรรมสามารถพจารณาขอด ขอเสยของการสบบหร 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมส ารวจปญหาและผลกระทบของการสบบหร ระยะเวลา 60-90 นาท สอ/อปกรณ

1. วดทศน 2. ฟลบชารต 3. ปากกาเคม 4. กระดาษ, ปากกา วธการด าเนนกจกรรม 1. ผจดกจกรรมกลาวสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขนในวนทผานมาและกจกรรมทเกดขนในวนทผานมา

2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน ใหส ารวจความคดตนเองและสถานการณตางๆ ทกระตนพฤตกรรมการสบบหรและปญหาอปสรรคตางๆ

3. ใหทกคนเลาถงเสนทางชวตของการสบบหร และวเคราะหผลด-ผลเสย ของการสบบหร และน าเสนอ

4. ดวดทศน “ผลจากการสบบหร” (20 นาท) 5 .ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลม รวมแสดงความคดเหน ในการตความและสรปความสงทไดด

และไดฟงจากเพอนๆ วเคราะหรวมกนถงขอด-ขอเสยของการสบบหร และน าเสนอ 6. ผจดกจกรรมกลาวสรป และใหผเขารวมกจกรรม feedback 7. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework) ท าการบาน “สงดๆท

จะเกดขน ถาฉนไมสบบหร” ลองทบทวน 8. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม

ประเมนผล 1. สงเกตจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม และการแสดงความคดเหน 2. ประเมนผลจากขอความทเปนค าพด ทแสดงถงแรงจงใจ ความตงใจ หรอความ

เชอมนในการทอยรวมกจกรรมจนครบก าหนด หรอในการทจะเปลยนแปลงตนเองไปสการหยดสบบหร

เอกสารประกอบกจกรรมครงท 2 เอกสารหมายเลข 2.1 วเคราะห ขอด ขอเสยของการสบบหร ค าชแจง ใหผเขารวมกจกรรมวเคราะห พจารณา ขอด ขอเสยของการสบบหร

138

ผลดของการสบบหร ผลเสยของการสบบหร ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

ผลดของการหยดสบบหร ผลเสยของการหยดสบบหร

……………………………………………… ……………………………………………..... ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

เอกสารหมายเลข 2.2 ใหท าการบาน “สงดๆทจะเกดขน ถาฉนไมสบบหร”

ค าชแจง ใหทานจนตนาการ สงทจะเกดขนในอนาคตถาทานสามารถหยดสบบหรได ตอตนเอง ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ตอครอบครว …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………… แนวทางการสรป จากการท ากจกรรมน ท าใหเราไดเหนถงผลดของการไมสบบหรมากกวาผลเสย ทเปนผลดตอตนเอง ครอบครวและสงคม

กจกรรมครงท 3 การคนหาความคดทท าใหสบบหร แนวคดหลก

การคนหาความคดความเชอทท าใหเสพยาเสพตด เปนรปแบบของกระบวนการคดทเกยวของกบการเสพยาเสพตด เปนความคดทเกดขนแบบอตโนมตทท าใหเสพยาเสพตด ทเปนความคดความเชอพนฐาน (เธยรชย งามทพยวฒนา, 2549) ตวอยางค าถาม เชน “อะไรคอสถานการณทท าใหคณสบ หรอ คณมกจะสบเวลาไหน” “คณมความเชอเกยวกบการสบบหรอยางไร” “เมอคณก าลงจะสบบหร คณบอกกบตวเองอยางไร”“คณมความคดเกยวกบตวคณ คนอนๆ หรอโลกแบบไหนทคณคดวามสวนเกยวของกบการสบบหร”“การสบบหรมผลอยางไรกบตวคณทงผลดานบวกและดานลบ”

139

เปนการคนหาความคดความเชอทท าใหผเขารวมกจกรรมตองเดนเขาสเสนทางของการสบบหร มความคดหรอความเชออะไร ทท าใหสบบหร โดยใหผเขารวมกจกรรมส ารวจความคดความเชอของตนเองเกยวกบการสบบหร และหามาตรการในการปองกนพฤตกรรม เชน การปรบเปลยนความคดความเชอนน ใหเปนความคดความเชอในเชงบวกหรอถกตอง และใหรบรสงใหมหรอขอมลใหม เพอไปปรบเปลยนความคดความเชอนนๆ และเมอใดทตองเผชญกบสถานการณทท าใหตองสบบหร ท าใหผเขารวมกจกรรมมการควบคมตนเองหรอยบยงใจตนเองได เปนการจดการปรบเปลยนทระบบสมองไดอยางมประสทธผล เชน การเบยงแบนไปท ากจกรรมอน (Distraction) การใชค าพดกบตนเอง (Self-talk) และการโตกบความรสกอยากดม (Urge surfing) เปนตน วตถประสงค 1. เพอใหผเขารวมกจกรรมคนหาความคดทางลบและเรยนรการปรบเปลยนความคด เพอลดการสบบหร

2. เพอใหผเขารวมกจกรรมปรบความคดทางลบ เปนความคดทางบวกเกยวกบการสบบหร 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมปรบความคดเกยวกบการสบบหร ดวยการเปลยนประโยคถอยค าใหม 4. เพอใหผเขารวมกจกรรมน าประโยคถอยค าใหมมาพดซ าๆ

ระยะเวลา 60-90 นาท สอ/อปกรณ

1. วดทศน และภาพสถานการณ 2. ฟลบชารต, ปากกาเคม 3. กระดาษ, ปากกา วธการด าเนนกจกรรม การคนหาความคดทท าใหสบบหร ในการด าเนนกจกรรมกลมจะคนหาความคดความเชอ และปรบความคดโดยการเปลยนประโยคถอยค าใหม และสรางค าพดใหมทเปนทางบวก เพอใหเกดความเชอใหม เพอทจะสามารถปฏเสธการสบบหรได ผจดกจกรรมมการประยกตใชการท ากจกรรมกลม โดยมกจกรรมดงน

1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา

2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน และรวมกนวเคราะห เชน ถาฉนไมสบบหรฉนคงจะดกวาน

3. ดวดทศน “ คดบวกชวตบวก” 4. ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลม วเคราะหสงทไดด และใหส ารวจความคดความเชอทท าให

สบบหร จากนนใหรวมกนพจารณาความคด ความเชอทท าใหสบบหร โดยนกถงภาพทผานมาในอดตทมอทธพลตอการเขาสเสนทางการสบบหร ทเปนตวกระตนท าใหมความคด ความเชอแบบนน ใหเขยนลงบนกระดาษและน าเสนอ เชน ความเครยด เพอนชวน สบแลวเทห สบเพอแสดงถงความเปนผใหญ ตองการยอมรบ

140

5. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรมรวมกนสรป วาความคดความเชอนนท าใหเราตองเขาสเสนทางการสบบหร และการสบจะสงผลกระทบตอตนเอง ครอบครวและสงคม ดงนนความคดความเชอนนเปนสงทไมถกตอง หรอไมเปนจรง และสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของกจกรรม

6. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework) ท าการบาน ฝกถกกบความคดเชอของตนเอง ทเปนความคดความเชอทท าใหเราตองเขาสเสนทางการสบบหร

7. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรมรวมกนสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของการท ากจกรรมในวนน

8. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม ประเมนผล 1. สงเกตจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม และการแสดงความคดเหน

2. ประเมนผลจากขอความทเปนค าพด ทแสดงถงแรงจงใจ ความตงใจ หรอความ เชอมนในการทอยรวมกจกรรมจนครบก าหนด หรอในการทจะเปลยนแปลงตนเองไปสการหยดสบบหร

เอกสารประกอบกจกรรมครงท 3 เอกสารหมายเลข 3.1 ดวดทศน “คดบวกชวตบวก” เอกสารหมายเลข 3.2 คนหาความคดความเชอทท าใหสบบหร วตถประสงคเพอ เพอทบทวนความคดทเปนสาเหตของความเชอทท าใหสบบหร อปกรณ กระดาษ ปากกา ขนตอน

1. แจกกระดาษเปลาใหผเขารวมกจกรรมทกกลม 2. ใหสมาชกกลมรวมกนพดคยแลกเปลยนประสบการณทท าใหสบบหร มตวกระตนอะไรบาง 3. ใหทกกลมสรปสาเหตของความเชอและออกมาน าเสนอและอนญาตใหเพอนๆซกถามได 4. ผจดกจกรรมสรป

ความคดความเชอทท าใหสบบหร

สถานการณ ความคดความเชอทท าใหสบบหร ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ……………………………………………… ………………………………………………

แนวทางการสรป

จากการท ากจกรรม ทกคนไดมโอกาสส ารวจตนเอง ท าใหไดทราบความคดความเชอทท าใหตนเองตองสบบหร การน าความเชอมาแลกเปลยนประสบการณ จะท าใหเกดการตระหนกถงผลจากการสบบหร เพอหลกเลยงการสบบหร ดงนนความคดความเชอทไดรวมกนคนหานน เปนความเชอทบดเบอนหรอไมเปนจรง

141

ท าใหตองเขาสเสนทางการสบบหร และผลกระทบจากการสบบหร มผลอยางมากตอตวเรา ครอบครวและสงคม

กจกรรมครงท 4 ปรบความคด และหาสงทดแทนการสบบหร แนวคดหลก ตามรปแบบการปรบความคดตอการสบบหร แสดงใหเหนไดวา ผเขารวมกจกรรมทสบบหร มกมความ

เชอเกยวกบการสบบหรตอไปน “ สบแลวเทห คลายเครยด แสดงความเปนผใหญ กลาแสดงออก” ผสบบหรจะมความเชอเหลาน จงเปนสาเหตใหมการสบบหรตอไป ดงนนคนแตละคนจะมลกษณะความคดความเชอพนฐานหรอความคดอตโนมต ทแตกตางกน เมอผเขารวมกจกรรมไดเขารวมกจกรรม ยอมท าใหผเขารวมกจกรรมเกดความเขาใจวา ท าไมเขาจงเสพและท าไมเขาจงไมเสพ ท าใหลดพฤตกรรมการเสพลงได (เธยรชย งามทพยวฒนา, 2549) การปรบความคดโดยการเปลยนประโยคถอยค าใหม เปนเทคนคการปรบความคด (Cognitive techniques) เรมตนจากการหาความคดอตโนมต (Eliciting automatic thoughts) เนนวเคราะหวธการคดทผด ทเปนความคดในทางลบ (Pattern of negative thoughts) หรอความคดบดเบอนทเกดขนเองแบบอตโนมต (Distorted automatic thoughts) มการทดสอบวาความคดนนถกตองหรอเปนไปไดหรอไม (Testing accuracy and viability) ท าใหผเขารวมกจกรรมเหนความความคดทผดของตน มการฝกหดใหมความคดใหมทเหมาะสมตามความเปนจรง (Developing realistic alternatives) (Beck e al., 1976) ดวยการปรบเปลยนประโยคถอยค าใหม (Changing One’s Language) เพราะการสบบหรเกดจากการใชประโยคค าพดกบตนเองในทางลบ คดกบตนเองในแงราย ประเมนตนเองต า ดถกตนเอง จนสดทาย ท าใหเกดความลมเหลวขน ดงนนถาบคคลไดเปลยนแปลงค าพดในทางบวกกบตนเอง ดวยการเปลยนค าพด ถอยค าภาษาและการสรางประโยคความคดทางบวกใหกบตนเองใหม ท าสงผลใหมผลตอการเปลยนแปลงความคดและพฤตกรรมตามมา (Corey.1996 : 322-324)และเทคนควธการแบบโซเครตส เปนการถามตอบท าใหฝายตรงขามยอมรบ วธการนท าใหผเขารวมกจกรรม ไดคนพบความคดและพฤตกรรมทบดเบอน (distorted patterns of thinking and behaving) และยงท าใหมมมมองและการตดสนใจอยางมเหตผล ท าใหเกดการถามตอบและการสะทอนความรสกไดด เพอใหผเขารวมกจกรรมไดเรยนรทจะคดอยางอสระและมเหตผลมากขน (Beck et al., 1993) วตถประสงค 1. เพอใหผเขารวมกจกรรมพจารณาความคดเดมเกยวกบการสบบหร โดยการเปลยนประโยคถอยค าใหม

2. เพอใหผเขารวมกจกรรมน า ประโยคถอยค าใหมมาพดซ าๆ 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมหาสงทดแทนการสบบหร

ระยะเวลา 60-90 นาท สอ/อปกรณ

142

1. กระดาษ ปากกา วธการด าเนนกจกรรม

1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบบหรได

2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน หลงจากฝกถกกบความคดเชอของตนเองใหม เลาประสบการณความส าเรจ และปญหาอปสรรคตางๆ

3. ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลม รวมกนน าเอาความคดความเชอทไดจากการท ากลมในครงท 3 และใหลองปรบเปลยนประโยคถอยค าใหม โดยมองความคด ความเชอทเปนจรงนน ดวยการถกอภปราย (D = Disputing Intervention) กบความคดเชอเดมทมอย ดวยการเบยงเบนความสนใจ (Distraction) และลองฝกตงค าถามโตแยงกบความคดเดมทไมถกตองเปนจรง เปลยนแปลงความเชอทไมเปนจรง ดวยการเปลยนประโยคค าพดใหม เชน ลกผชายยคใหมไมสบบหร ใหรวมกนพดคยกน

4. ผเขารวมกจกรรม น าเสนอการใชค าพด ใหม ทไดจากการรวมแสดงความคดเหน และสรปรวมเปนค าพดกลม และน ามาพดเตอนตนเอง และฝกใหพดทละคนและทงกลมพรอมๆ กน ใหท าซ าๆ

5. แนะน าหาสงทดแทนเมอรสกอยากสบบหร โดยการดมน ามะนาวหรอจบมะนาวดบๆ ใหรสกหายเปรยวปาก

6. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework) ท าการบาน ฝกถกกบความคดเชอของตนเอง โดยฝกพดในใจ ในค าพดใหมทเตอนตนเองซ าๆบอยๆ หรอสถานการณทท าใหตองสบบหร และเมอรสกอยากสบบหรใหการดมน ามะนาวหรอจบมะนาวดบๆ ใหรสกหายเปรยวปากแทนการสบบหร

7. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรมรวมกนสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของการท ากจกรรมในวนน

8. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม เอกสารหมายเลข 4.1 ปรบความคด และหาสงทดแทนการสบบหร วตถประสงคเพอ เพอใหผเขารวมกจกรรมปรบความเชอเดม เปนความคดความเชอทถกตองเปนจรงได

ดวยตวของเขาเอง โดยการเปลยนค าพดใหม อปกรณ กระดาษ ปากกา ขนตอน

1. แจกกระดาษเปลาใหผเขารวมกจกรรมทกกลม 2. ใหสมาชกกลมน าความเชอความคดทท าใหดมหรอไมถกตองเปนจรงทไดพดคยกนครงทแลว มาหา

ขอโตแยงในความคดความเชอนน ทเปนภาษาพดเพอใหเกดความคดทเตอนตนเองหรอเปนคตเตอนใจ และใหพดซ าเพอจะไดกลายเปนความจ าระยะยาว และน าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรม

3. ใหทกกลมออกมาน าเสนอในสงทกลมของตนเองไดเปลยนค าพดเดมทเปนความเชอไมถกตอง เปนค าพดใหม และอนญาตใหเพอนๆชวยปรงแตง

143

4. ผจดกจกรรมสรป

สถานการณ ความคดความเชอทท าใหดม จรง/ไมจรง เปลยนประโยคความคดความเชอ

……………………… …………………………………… ……………………… …………………………………… ……………………… …………………………………… ……………………… …………………………………… ……………………… …………………………………… ……………………… ……………………………………

ตวอยาง“การโตแยงความคดทไมถกตองเปนจรงทน าสการสบบหร”

ค าชแจง: แบงกลมๆละ 3 กลม ชวยกนระดมสมองในการหาขอโตแยงกบความคดความเชอนนๆ ทน าสการดมสรา

ความคดความเชอทไมถกตองเปนจรง ขอโตแยง 1. ลกผชายตองสบบหร 1. ลกผชายยคใหมไมยงเกยวกบสงเสพตด 2. สบบหรท าใหคลายเครยด ……………………………………………… 3. สบบหรท าใหแสดงถงความเปนผใหญ ……………………………………………… 4. ……………………………………………… ………………………………………………

แนวทางการสรป จากการท ากจกรรมครงน ทกคนไดมโอกาสแสดงความคดทเปนถกตองเปนจรง เพอโตแยงกบความคดเดมทไมถกตอง ท าใหไดคนหาค าพดมาโตแยงกบความคดความเชอทไมเปนจรง เพอปรบพฤตกรรมใหเหมาะสมและการน ามาเลาใหเพอนๆ ฟง ถอเปนการสรางความเชอขนมาใหมเพอลบลางความเชอเดมทเกดจากพวกเขาเอง ท าใหไดรบรความคดใหม ในความสามารถปฏเสธการสบบหรได และใหใชค าพดใหมซ าๆ เพอเปนการเตอนตนเอง ทจะใหเกดซมซบกบความคดความเชอใหม ใหอยในความทรงจ าของทกคน และสามารถน ามาใชไดอยางอตโนมตเมอเกดเหตการณทกระตนใหสบบหร ฉะนนเมอมเหตการณทกระตนใหเกดการสบบหร ความคดจะเกดขนอตโนมตเพอโตตอบกบสถานการณนนๆ

กจกรรมครงท 5 สงคมยอมรบการสบบหร ตองฝกเตอนตนเองเมอมคนมาชวนใหสบบหรและ กจกรรมออกก าลงกายเพอคลายเครยด แนวคดหลก การฝกเตอนตนเองเปนเทคนคทเมอมสถานการณทท าใหสบบหรใหนกถงความคดความเชอทเปนเชงบวก เพอเตอนตนเองไมใหสบบหร และหนเหความรสกไปท ากจกรรมออกก าลงกายในรปแบบทแตละคนถนด เพอใหลมความรสกอยากสบบหร

144

วตถประสงค 1. เพอใหผเขารวมกจกรรมน า ประโยคถอยค าใหมมาพดเตอนตนเองเมอมคนมาชวนใหสบบหร 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมมกจกรรมทดแทนการสบเพอคลายเครยด เชน การออกก าลงกาย

ระยะเวลา 60-90 นาท สอ/อปกรณ

1. กระดาษ ปากกา วธการด าเนนกจกรรม 1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบได

2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน การจดการกบความรสกอยากสบบหรและการฝกพดเตอนตนเอง

3. ฝกใหพดถอยค าใหมมาพดเตอนตนเองเมอมคนมาชวนใหสบบหรพรอมกน 4. เดน-วงออกก าลงกาย รวมกบการฝกพดเตอนตนเอง

5. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรม รวมสรปสาระส าคญของการท ากจกรรมในวนน พรอมทงขอคดเหนของการท ากจกรรม

6. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ดวยการฝกพดเตอนตนเอง

7. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม ประเมนผล 1. สงเกตจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม และการแสดงความคดเหน

2. ประเมนผลจากขอความทเปนค าพด ทแสดงถงแรงจงใจ ความตงใจ หรอความเชอมนในการทอยรวมกจกรรมจนครบก าหนด หรอในการทจะเปลยนแปลงตนเองไปสการหยด การสบบหร

กจกรรมครงท 6 ความสมพนธในครอบครว เปนการสรางสงยดเหนยวทางใจ แนวคดหลก

สงยดเหนยวทางใจจะใชแนวคดการจนตนาการ กบการสรางความสมพนธในครอบครว เบคและคณะ (Beck et al., 1993) กลาววา เทคนคการจนตนาการสามารถน าไปใชกบผดมเครองดมแอลกอฮอล เพอชวยใหเขามองเหน “การควบคมตนเอง” และหลกเลยงการดมแอลกอฮอล นอกจากนยงชวยใหผเขารวมกจกรรมมองเหนความเชอเกยวกบเครองดมแอลกอฮอลและความคดอตโนมตของตนเอง จนสามารถลดความอยากดมแอลกอฮอลได เทคนคจนตนาการยงใชในการปรบเปลยนความเชอและความคดเกยวกบเครองดมแอลกอฮอล เชน หากตองการปฏเสธคนทมาชวนไปดม อาจจนตนาการไปในทางบวก เชน คดถงกจกรรมทมความสนกสนาน ชวตทมความสขจากการไมดมแอลกอฮอล

145

การน าเทคนคการจนตนาการของ เบคและคณะ (Beck et al., 1993) กลาววาเทคนคการจนตนาการสามารถน าไปใชกบผตดสรา เพอชวยใหเขามองเหน “การควบคมตนเอง” และหลกเลยงการดมแอลกอฮอล นอกจากนยงชวยใหผเขารวมกจกรรมมองเหนความเชอเกยวกบเครองดมแอลกอฮอลและความคดอตโนมตของตนเอง จนสามารถลดความอยากดมเครองดมแอลกอฮอลได เทคนคจนตนาการยงใชในการปรบเปลยนความเชอและความคดเกยวกบเครองดมแอลกอฮอล เชน หากตองการปฏเสธคนทมาชวนไปดม อาจจนตนาการไปในทางบวก เชน คดถงกจกรรมทมความสนกสนาน ชวตทมความสขจากการไมดมแอลกอฮอล ส าหรบความสมพนธในครอบครว เปนสงยดเหนยวทางจตใจทท าใหมพฤตกรรมทเหมาะสมได วตถประสงค

1. เพอใหผเขารวมกจกรรมมสงยดเหนยวทางใจไมกลบไปสบบหรอกครง 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมเรยนรการสรางสมพนธภาพทดในครอบครว

ระยะเวลา 60-90 นาท สอ/อปกรณ

1. วดทศน และภาพสถานการณ 2. ฟลบชารต, ปากกาเคม 3. กระดาษ, ปากกา วธการด าเนนกจกรรม การสรางความคดใหมดวยการมองอนาคต ในการด าเนนกจกรรมกลมเปนการสรางความคดมมมองในอนาคต และใหมเปาหมายของชวต ผจดกจกรรมมการประยกตใชการท ากจกรรมกลม โดยมกจกรรมดงน 1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบบหรได (5 นาท)

2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน การฝกพดเตอนตนเองทกขณะทมสาเหตใหอยากสบบหร (5 นาท)

3. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมหลบตาลงแลวจนตนาการวาอะไรเปนสงทเรานกถงและท าใหเราไมสบบหร จะเปนบคคล สงของ ค าสอน ฯลฯ นกถงเหตการณนนใหเหนภาพ (20 นาท)

4. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมลมตาขน ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมแตละคนเลาถงสงทตนจนตนาการใหสมาชกคนอน ๆ ฟง (30 นาท) โดยเชอมโยงไปสสมพนธภาพในครอบครว ตวอยาง บางคนเหนภาพคณแมบอกใหเลกสบบหรเพราะเปนหวงสขภาพ ดงนนสงยดเหนยวทางใจอาจเปนคณแมทท าใหอยากเลกสบบหร

5. ผจดกจกรรมและผเขารวมกจกรรมรวมกนสรป และใหผเขารวมกจกรรม มองชวตของตนเอง วาตนเองมอะไรเปนสงยดเหนยวทางใจ และท าอยางไรจะไปถงจดหมายปลายทางนนได เชนตองมความมงมน ไมใชสารเสพตดทกชนด รกษาสมพนธภาพทดในครอบครว (5 นาท)

6. ผจดกจกรรมกบผเขารวมกจกรรม รวมสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของกจกรรม (5 นาท)

146

7. มการมอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ท าการบาน “การจดการกบความรสกอยากสบบหร” โดยลองไปฝกปฏบตนกถงสงยดเหนยวทางใจ เมอรสกอยากสบบหรหรอเมอมสถานการณทจะท าใหสบบหร และใชการดมน ามะนาวหรอจบมะนาวดบ (5 นาท)

8. แจงการท ากลมในครงตอไปและยตกจกรรม (5 นาท) ประเมนผล 1. สงเกตจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม และการแสดงความคดเหน

2. ประเมนผลจากขอความทเปนค าพด ทแสดงถงแรงจงใจสงยดเหนยวทางใจ ความตงใจ หรอความเชอมนในการทอยรวมกจกรรมจนครบก าหนด หรอในการทจะเปลยนแปลงตนเองไปสการหยดดมสรา เอกสารประกอบกจกรรมครงท 6 เอกสารหมายเลข 6.1 สงยดเหนยวทางใจ วตถประสงคเพอ อปกรณ กระดาษ ปากกา ขนตอน

1. แจกกระดาษเปลาใหผเขารวมกจกรรมทกกลม 2. ใหรวมกนพดคยแลกเปลยนความคด เกยวกบสงยดเหนยวทางใจ วธการทจะน าไปสความส าเรจ 3. ใหทกกลมออกมาเลาในสงทตนเองน าไปสความส าเรจ และอนญาตใหเพอนๆซกถามได 4. ผจดกจกรรมสรป

แนวทางการสรป ใหผเขารวมกจกรรมไดเกดแรงบนดาลใจทจะตอสกบปญหาตางๆ ทกคนสามารถคาดหวงชวตได และ

ถามความอดทน การควบคมตนเองได จะท าใหน าไปสความส าเรจไดงาย

กจกรรมครงท 7 ตงเปาหมายชวตเพออนาคต แนวคดหลก

ตงเปาหมายชวตในการด าเนนกจกรรมกลม เปนการสรางเปาหมายวา เราจะท าอะไร และจะท าใหส าเรจเมอใด การมเปาหมายจะท าใหเรากระท ากจกรรมตางๆ หรอด าเนนชวตอยางมทศทาง เปาหมาย จงเปรยบเสมอนเขมทศหรอสงน าทางของชวต ทจะท าใหคนเรามแนวทางและพยายามจะกระท าสงตางๆ เพอใหบรรลสงทตงไว วตถประสงค

1. เพอใหผเขารวมกจกรรมเหนความส าคญของการมเปาหมายชวตในอนาคตของตนเอง 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมสามารถวางแผนชวตอยางเปนรปธรรมชดเจน 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดทบทวนและตระหนกถงเหตและผลของสงทตนกระท าจากอดตจนถง

ปจจบน 4. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดรจกมองชวตของตนในอนาคตอยางเปนขนเปนตอน

ระยะเวลา 60-90 นาท

147

สอ/อปกรณ 1. วดทศน และภาพสถานการณ 2. ฟลบชารต, ปากกาเคม 3. กระดาษ, ปากกา วธการด าเนนกจกรรม 1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบบหรและคนหาคนตนแบบในการเลกสบบหร และใหเลาประสบการณ

2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน การฝกการมองเปาหมายในอนาคต เมอรสกอยากสบบหรและปญหาอปสรรค

3. ใหผเขารวมกจกรรมดวดทศน หรอภาพสถานการณ “ผทมความมงมนและประสบผลส าเรจทงชวต” และรวมกนสรปวเคราะห

4. ใหผเขารวมกจกรรมหลบตาจนตนาการถงภาพความส าเรจตามความคาดหวงของตนเอง และวธการทน าไปสความส าเรจนนจากนนลมตาเลาถงความรสกภาคภมใจในประสบการณแหงความส าเรจของตนเอง

5. ใหผเขารวมกจกรรมแบงกลม 3 กลมแลกเปลยนความคาดหวงทจะเปนในอนาคต วธการทจะน าไปสความส าเรจนนน าเสนอ เชน ตองมเปาหมายในอนาคต ไมสบบหรหรอตดสารเสพตดชนดใดๆทงสน

6. ผจดกจกรรมสรปสาระส าคญของการพดคยกนในวนน พรอมทงขอคดเหนของกจกรรมและกระตนใหผเขารวมกจกรรมตระหนกถงผลกระทบของสงทกระท าในอดตทสงผลถงปจจบน และสงทท าอยในปจจบนอนจะสงผลถงอนาคต 7. มอบหมายการบานใหกบผเขารวมกจกรรม (Cognitive Homework ) ท าการบาน ฝกการจดการกบความรสกอยากสบบหร โดยลองไปฝกปฏบตนกถงภาพอนาคต หรอดมน ามะนาว เมอรสกอยากสบบหร เมอมสถานการณอนๆบบคน และความภาคภมใจในความส าเรจของการลดการ สบบหร

8. แจงการท ากลมในครงตอไป และยตกจกรรม ประเมนผล 1.สงเกตจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม และการแสดงความคดเหน

2. ประเมนผลจากขอความทเปนค าพด ทแสดงถงแรงจงใจ ความตงใจ หรอความ เชอมนในการทอยรวมกจกรรมจนครบก าหนด หรอในการทจะเปลยนแปลงตนเองไปสการหยดสบบหร แนวทางการสรป

ดงนนคนทประสบผลส าเรจและมความกาวหนาในอนาคต ตองรจกการตงเปาหมายของชวต ทงตองเปนเปาหมายทชดเจนแนนอน รวธการไปสความส าเรจตามเปาหมายทตงไว หรออาจกลาวไดวา เปาหมายเปนเพอนทน าไปสความส าเรจและความกาวหนาในอนาคต ถาเรามเพอนแบบนจะท าใหเกดประโยชนอยางสรางสรรค และคนทมเปาหมายทชดเจน จะไมด าเนนชวตอยางลองลอยไปตามสงยวยตางๆ

148

กจกรรมครงท 8 สรปความส าเรจของการลดการสบบหรและยตโปรแกรม แนวคดหลก

การทผเขารวมกจกรรมเรยนรวธการทจะด าเนนชวตบนเสนทางการเลกสบบหร ท าใหผเขารวมกจกรรมสามารถด าเนนชวตทไมสบบหรได ดวยการเรยนรทงจากประสบการณทเคยท าส าเรจ จากตวแบบเพอนทประสบผลส าเรจ ท าใหผเขารวมกจกรรมปรบความคดและสามารถหยดการสบบหร ประกอบกบมการพดคยสรางแรงจงใจแลกเปลยนซงกน ในบรรยากาศของความเขาใจกน มความเปนกนเอง รสกถงความเปนกลมเพอนทมปญหาคลายๆ กน มความตองการในการทจะหยดหรอพยายามทจะเลกสบบหรทเหมอนๆกน สงเสรมก าลงใจเปนแรงผลกดนใหผเขารวมกจกรรมมความสามารถเลกการสบบหรไดมากขน และกจกรรมทผานมาสามารถชวยใหผเขารวมกจกรรม ไดมโอกาสทบทวนสงผานมาทไดเรยนร และเกดความเขาใจมากขน ท าใหเกดแรงจงใจในการน าไปใชในชวตประจ าวนไดอยางอตโนมต ในการปรบเปลยนความคด ใหเกดความคดทางเลอกทเปนความคดใหมทสมเหตสมผลและยดหยน สงผลใหเกดอารมณและพฤตกรรมทเหมาะสม ในทสดลดการสบบหรได วตถประสงค

1. เพอใหผเขารวมกจกรรมมการรบรความสามารถของตนเองในการเลก สบบหร 2. เพอใหผเขารวมกจกรรมทบทวนความร ความเขาใจ ในกระบวนการทผานมา เพอเตรยมพรอมทจะ

เปนผดแลตนเองได 3. เพอใหผเขารวมกจกรรมเกดแรงจงใจทจะน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวน 4. เพอใหผเขารวมกจกรรมไดสะทอนความคด แลกเปลยนประสบการณ และบอกถงความกาวหนาใน

การลดการสบบหรทเกดขน และใหสมาชกไดระบายสงทคงคางในใจตลอดระยะเวลาการเขารวมโปรแกรม 5. เพอยตการบ าบด

ระยะเวลา 60-90 นาท สอ/อปกรณ

1. ฟลบชารต, ปากกาเคม 2. กระดาษ, ปากกา 3. แบบประเมนภาวการณสบบหร วธการด าเนนกจกรรม 1. ผจดกจกรรมพดสรปสนๆ เกยวกบสงทไดท ากจกรรมเมอครงทแลวและตรวจสอบพฤตกรรมการสบบหร โดยซกถามถงสงทเกดขน และกจกรรมในวนทผานมา ชนชมผทสามารถลดการสบบหรและคนหาคนตนแบบในการเลกสบบหรและแตงตงคนตนแบบ

2. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมน าเสนอการบาน การฝกมงอนาคต และใหมะนาวเปนทางเลอกแทนการสบบหรเมอรสกอยากสบบหรหรอเมอมสถานการณบบคน และปญหาอปสรรค

3. ใหทกคนเลาประสบการณของแตละคนในครงทหยดสบบหรได ถงแมจะเปนชวงเวลาสนๆและเรองราวเกยวกบการน าเอาสงทเรยนรจากกลมไปใชในชวตประจ าวนใหสมาชกกลมคนอน ๆ ไดรบฟง

149

4. ผจดกจกรรมกระตนใหผเขารวมกจกรรมมก าลงใจในการน าสงทไดและการเปลยนแปลงทเกดขนจากกลมไปใชในชวตประจ าวนตอไป

5. ผจดกจกรรมทบทวนกจกรรมทผานมา เปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรมไดซกถามเพอใหเกดความเขาใจมากขนและมนใจในการน าไปใชในชวตประจ าวนตอไปและสนบสนนใหน าไปใชในสถานการณทเกดขนจรง และเปดโอกาสใหผเขารวมกจกรรมไดระบายความรสก

6. ผจดกจกรรมใหผเขารวมกจกรรมตอบแบบประเมน 7. ผจดกจกรรมนดหมายวนประเมนผลอกครงใน 1เดอน 8. ใหผเขารวมกจกรรมประเมนพฤตกรรมการสบบหร 9. ผน ากลมกลาวขอบคณผเขารวมกจกรรม พรอมกลาววาอยากใหความทรงจ าทเราไดท าสงดๆ ใน

ครงนใหอยในใจของทกคนตลอดกาล พรอมรองเพลง ขอมอบดอกไมใหคณรวมกน และยตโปรแกรม ประเมนผล 1. สงเกตจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม และการแสดงความคดเหน

2. ประเมนผลจากขอความทเปนค าพด ทแสดงถงแรงจงใจ ความตงใจ หรอความ เชอมนในการทอยรวมกจกรรมจนครบก าหนด หรอในการทจะเปลยนแปลงตนเองไปสการหยดสบบหร 3. แบบประเมนภาวการณลดการสบบหร