edu.semgu.kzedu.semgu.kz/ebook/umkd/2b9b12c9-89c3-11e3-bf6e... · Web viewdouble refraction;...

$: edu.semgu.kzedu.semgu.kz/ebook/umkd/2b9b12c9-89c3-11e3-bf6e... · Web viewdouble refraction; quantum optics: photoelectric effect, Comp-ton effect, atomic excitation, pair production.$
The ministry of education and science of the Republic of KazakhstanSemey State Pedagogical Institute

The department of practical course of state and foreign languages

« Professional focused foreign language »

The physics-mathematics facultySpecialty: physics

For students of the 3rd courseEducational-methodical complex

Семей - 2013.

1

Предисловие

1. РАЗРАБОТАНО Составитель _______«__3__»___09_____2013г. Б.С.Желдыбаева, старший

преподаватель кафедры физики, к.п.н. кафедры физики Государственного университета имени Шакарима г. Семей

2. ОБСУЖДЕНО2.1 На заседании кафедры «Физики» Государственного университета имени Шакарима г. Семей

Протокол № 1от «__3_»_ __09____2013 г.Зав. кафедрой __________ д.п.н., профессор С.С. Маусымбаев

2.2 Учебная программа одобрена учебно-методическом бюро факультета

Протокол № 1 от «_11__»__09_____2013 г.Председатель ______ К.А. Батырова

3. УТВЕРЖДЕНООдобрено и рекомендовано к изданию на заседании учебно-методического совета

университетаПротокол № 1от «__18_»_ __09____2013 г.

Председатель УМС ______ Г.К. Искакова

4. Введено взамен редакции №2 от._13.09______20 г.

2

CONTENT СОДЕРЖАНИЕ

МАЗМҰНЫ

1. Glossary

2. The content of practical lessons

3. Methodical recommendation of SIWT

4. Methodical recommendation of SIW

5. Checking measuring facilities

3

Glossary English Russian Kazakh

physics физика физика physicist физик физик

tube лампа шамice лед мұз

steam, vapor пар буmotive причина себепwarmth теплота жылуenough достаточно жетерлікsituation состояние қалыпpressure давление қысым

space пространство кеңестікlaw; закон заң

fabric ткань матаtrim порядок реттілік

consist of состоять из құрамында болуcompact плотный тығыз

acid кислота қышқылloaded заряженный энергия алған

phenomenon (pi -ena) явление құбылыс speed скорость жылдамдық

apparatus устройство құрылымcapacity мощность күш

hight высота биіктікburst испышка жарқыл

example пример мысалbuilding material строительный материал құрлыс жабдығы

substance вещество затin rough way приблизительно жорамалмен

convolute поверхность үстіңгі бетіnucleus ядро ядро

cool охлаждать суытуturn вращать(ся) айналу

plane плоскость жазықpathway путь жолentirely вполне болуы мүмкінbroad широкий кең

exterior внешний сыртқыcup кольцо шеңберcase случай жағдай

female внутренний ішкіfull полный толық

armature winding обмотка орауdefault недостаток жетіспеушілікconflict противоречие қарама-қайшылықmode тип freeze замерзать қату

4

LITERATURE:Main liteature:1. Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 2. Е.В. Хомутова. Интенсивный курс английского языка для физиков. Издательство Московского университета 1983

3. В.П. Дорожкина. Английский язык для студентов – математиков М. Астрель. АСТ 2006

4. В.П. Дорожкина. Английский язык для студентов– математиков и экономистовМосква Астрель. АСТ 20045. С.А. Шаншиева. Английский язык для математиков. Издательство Московского университета 1976

6. Английский файл, продолжающая книга для студентов. English file.Intermediate Student's Book .- Oxford University Press, 2004.7.Английский файл, продолжающая книга для студентов. English file.Intermediate Work Book .- Oxford University Press, 2004..

Additional literature:II. 1.Р.И. Резник. грамматика английского языка :.М.Иностранный язык: Оникс 21Век 20032.. Сасенова У.К. English Grammar Ағылшын тілінен грамматикалық жаттығулар мен тест жинағы (тілдік емес мамандықтарға арналған) Семей 20083. Колодяжная Л. Познакомьтесь: Великобритания : Книга для чтения на английском языке / Л. Колодяжная; Под ред. Заниной Е.Л.- 2-е изд., испр.- М.: Рольф, 2001.4.Модальные глаголы в английской речи : Учебное пособие /Составители: Л.К. Голубева, Н. М. Пригоровская, Г.И.Туголукова.- М.:Менеджер, 2004.5. Корнеева Е.А. Практика английского языка. Сборник упражнений по устной речи. / Е.А. Корнеева, Н.Е. Баграмова.- СПб.: Союз, 20036. Практика английского языка.Сборник упражнений по грамматике./ Блинова С.И.,Чарекова Е.П.,Чернышева Г.С.,Синицкая Е.И.- СПб.: Союз,2004.7. Мюллер В.К. Русско-английский словарь:50 000 слов=Russian-Englishdictionary. / В.К. Мюллер, С.К. Боянус.- М.: АСТ, 2005.-10.Барановская Т.В. Грамматика английского языка. Сборник упражнений: Учебное пособие / Т.В. Барановская.- Москва: Логос, 2004.

5

The contents of practical lessons Lessons № 1 Theme: Introduction Theme:Lexicology Text: My future professionPurpose of lesson: 1. to acquaint with need of the education of this subject 2. to develop student’s speech connected with professional interest. 3. To encourage the interest to studying of this subject Lexicology Lexicology is a part of linguistics, the science of the word. “Lexics” in Greek means having to do with words and “logos” –studying, learning.Lexicology of Modern English investigates the problems of a word structure and word-formation, the scientific structure of words, the relations between varies lexical layers of the vocabulary, the source and the growth of the English vocabulary, the changes it has undergone in its history.Words can be studied from different viewpoints. The general study of words and vocabulary of language universals is known as General Lexicology. There is Special lexicology which deals with the description of the characteristic peculiarities of a given language. The evolution of any vocabulary is studied by historical lexicology. It investigates the origin of words, their change, development, structure, meaning and usage. Descriptive lexicology studies the vocabulary of a given language at a given stage of its development. Lexicology is closely connected with phonetics, stylistics, grammar, the history of the language. Lexicology as a branch of linguistics has its own names and methods of scientific research; its basic task is a study and systematic description of a vocabulary, the origin of words, the development and current use. Lexicology is concerned with words, variable word-group, phraseological units and morphemes which make up words and their meanings.

My future profession When a person leaves high school, he must choose his future profession. It isn’t an easy task to make the right choice of future profession and a job at once. We know leaving school is the beginning of the independent life, the start a more examination of a man’s abilities and character. Finishing school is the beginning of the independent life for the millions school leavers. Many roads are open to them: technical schools, institutes and universities. But it is not an easy thing to choose a profession out of more than 2000 existing professions in the world. Some pupils follow the advice of their parents, others can’t decide even after leaving school. Choosing the kind of you will have career to follow is probably one of the most important decisions you will ever make. Before you make this decision you will have to do a lot of thinking about who you are, about the things you like to do and the things you do well. It is an advantage to choose a future career while at school. It gives a goal to work towards and enables to choose a right, suitable course of study. When deciding your future you must be realistic about your interests and abilities. I deal with computers. As for me I would like to be a physicist. To my mind, it is a very noble profession. It is very difficult to be a good teacher of physics. In high school my favorite subject was physics. I have always been interested in physics. This year I have passed entrance competitive exams successfully and now I am a first -year student of State University in Semey city. I study at Physics - Mathematics Department.

6

Now I am a first-term (semester) student and study the Physics. I find my work in the lab very helpful. Besides, I must go to the library. I am going to look through physics journals and periodicals there. The post graduate course runs for three years. During this period a post graduate must work a lot. He must have two or three articles on the subject of his research published. At the end of the third year the post graduate defends his dissertations. But he must present the abstract of it. Tasks and questions:I. Get ready to answer these questions:

1. What would you like to be?2. Say a few words about favorite subjects at school3. Was it easy for you to choose a profession?4. When did you decide to choose this profession?5. Who helped you to make your choice?6. Why have you chosen this profession?7. Do you like physics? Why?8. What quality must a good specialist of your profession possess?

I. Translate the following words into your native language without using a dictionary, relying on your knowledge or guessing Physics, mathematics, geometry, mathematician, algebra, radio, mechanism,

technology, centre, parallel, analysis, physicist, problem.

II. Translate the following words using a dictionary. calculus, to sophisticate, conductor, to attain, demand, applicability, transformation, magnitude, visible, experimental, algebraic, molecular, simplify, shorten, normalize, locate, technique,

III. Consult the dictionary and write down the meanings of the given verbs. You must learn them! To account, to accustom, to acquire, to avoid, to claim, to communicate, to confuse, to contribute, to deal with, to denote, to design, to determine, to distinguish, to elaborate, to evaluate

IV.Supply the three forms of the following verbs:

To tell, to say, to speak, to give, to keep, to make, to lead, to begin, to be, to do, to choose, to know.

V. State the parts of speech and undertine the suffixes:

Science, information, to function, engagement, to circulate, biological, preventive, digestion, constructor, possibility, to repeat, knowledge, various, specialize, to inform.sciences

VI. Express the following sentences in the passive. Model: Assima answered this question. This question was answered (by Assima) 1. They won’t study this problem. 2. They read this newspaper. 3. They attended professor Ivanov’s lectures on Mondays and Fridays. 4. Amina worked hard at her English last semester. 5. Dauren will go to London next time. 6. She can repeat these questions. 7. Our friend reads English newspapers every day. 8. She will attend classes next week

7

Methodical recommendations: 1. Read the text and try to understand it. 2. Look up the words you do not know in a dictionary. 3. Lead and support the conversation with partner. 4. Write a short composition about your future profession using questions.

Literature: 1. Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 2. Е.В. Хомутова. Интенсивный курс английского языка для физиков. Издательство Московского университета 1983

Lesson № 2 Theme: Terminology Text: Three states of matter Purpose of lesson:

1. to acquire the special text with the aim learning the necessary information.2. to learn lexical minimum and to use it in practice.3. to try to communicate in English.

TerminologyTerminology is the study of terms and their use. Terms are words and compound words that in specific contexts are given specific meanings, meanings that may deviate from the meaning the same words have in other contexts and in everyday language. The discipline Terminology studies among other things how such terms of art come to be and their interrelationships within a culture. Terminology differs from lexicography in studying concepts, conceptual systems, and their labels (terms), whereas lexicography study words and their meanings.Terminology thus denotes a discipline which systematically studies the labelling or designating

of concepts particular to one or more subject fields or domains of human activity, through research and analysis of terms in context, for the purpose of documenting and promoting

consistent usage. This study can be limited to one language or can cover more than one language at the same time (multilingual terminology, bilingual terminology, and so forth) or may focus on

studies of terms across fields

Text: Three states of matter Matter may exist as a solid, a liquid or a gas. The same substance, such as water, may exist in any of these forms. Water is a liquid but if it is cold enough it can become a solid, ice, and if it is hot enough it can become steam, or gaseous water. The reason for the difference in these states of matter is heat. Heat is not matter. It is a form of energy of the molecules and atoms of matter. As already stated, matter may exist in three states: 1) the solid state, 2) the liquid state, 3) the gaseous state. If a solid is heated sufficiently, it can be made to melt, liquefy or vaporize. As a vapour, it is in the gaseous state. If, on the other hand, a gas is cooled sufficiently, it will condense and become a liquid. The continued cooling of a liquid will cause it to solidify or freeze. In the case of water, nature performs all these changes of state: ice is melted to become water, and water is vaporized to become steam; water vapour or clouds condense to become rain, and rain freezes to become ice. Although it may sometimes require extreme heat or extreme cold, all substances can be transformed from any one state to another.

Tasks and questions:

8

http://en.wikipedia.org/wiki/Interdisciplinarity

http://en.wikipedia.org/wiki/Concept

http://en.wikipedia.org/wiki/Lexicography

http://en.wikipedia.org/wiki/Compound_word

http://en.wikipedia.org/wiki/Word

I. Translate and transcribe these words: solid, liquid , gas, substance, gaseous, energy, molecules, atoms, sufficiently, liquefy, vaporize, condense, solidify, freeze, steam.

II. Arrange the following verbs, nouns, adjectives, adverbs into four columns according to the parts of speech: Complete, completeness, spherical, electric, electricity, relative, relativity, different, difference, variety, various, easily, typical, repulsive, repulsion, propagate, usually, propagation, motion, movement, distant, distance, normally, horizontal, horizontally, longitude.

III. Form nouns from these verbs:State, exist, solidify, perform, vaporize, condense, require, transform.

V. Read these word combinations and give equivalents to the international words: A building block, a spherical form, a specific material, various states, a variety of forms, a physical property, a longitudinal wave, a straight line, a wave machine, a perpendicular line, the musical instrument, the longitudinal vibrations, the relative positions, the simple relations.

VI. Get ready to answer these questions:1. May matter exist as a solid or a liquid? 2. May it exist as a gas? 3. What are the three states of matter? 4. May water exist as a solid? 5. May it exist as a gas? 6. Can water become steam? 7. Can water become ice or steam when it is hot enough? 8. Is heat a form of energy? 9. What is heat? 10. What changes does nature perform in the case of water? 11. Under what conditions does ice become water? 12. Under what conditions do clouds become rain? 13. When does rain become ice? 14. What is required for transformation of a substance from one state to another?

VII. Choose the countable nouns from the text and give the plural of these nouns.

Methodical recommendations: 1. Read the text and add some facts about mathematics

2. Do lexical exercise with the help of dictionary 3. Write a short composition about physics science

Literature:1. Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 2. Е.В. Хомутова. Интенсивный курс английского языка для физиков. Издательство Московского университета 1983

Lesson № 3 Theme: Word building Suffixes The suffixes of nouns Theme: Atomic structure of matterPurpose of lesson: 1. to read and to understand the text on sspecialty 2. to enlarge lexical minimum and enrich lexicon on a subject 3. to interest students in studying professional focused foreign language The suffixes of nouns- ability, - ibility: probability, possibility.- age: passage, marriage

9

- ance,ence: importance, difference- dom: freedom- er,or: teacher, worker- ion: collection, connection- ism: tourism- ist: physicist,artist- ment: agreement - th: depth, growth- ty: safety- ure: creature, mixture

Text: Atomic structure of matterThe building blocks of matter are atoms. Atoms are approximately spherical with diameters of the order of 10 – 10 ??? m. They consist of a minute, dense, positively charged nucleus. The nucleus consists of heavy, uncharged neutrons and positively charged protons of nearly equal mass. Around the nucleus there is a cloud of light (approximately 10-27g), negatively charhed electrons. As isolated atoms are electrically neutral, the number of electrons is equal to the number of protons in the nucleus. Atoms may associate and form a specific material. Ice (a solid), water (a liquid), and water vapour (a gas) are examples of three states matter

Tasks and questions:I. a) Read and guess the meaning of these words; b) Underline the suffixes of words; c) Divide them into four columns: noun, adjective, adverb and verb. Important- importance, present – presence, automatic – automation, system- systematic- systematically, various- variance, to graduate- graduation, usually- usual, to thank-thankful, electric-electricity, to solve-solvable, simple- to simplify, symbol- to symbolize, to close- closure, long- length, short – to shorten, to know- knowledge.

II. Give: a) some examples of nouns with suffixes - ty; - ture;b) some examples of nouns with suffixes- ance; -ence; - age;c) some examples of nouns with suffixes – dom; - er,or;d) some examples of nouns with suffixes- ion, - ment; - ure.

III. Get ready to answer these questions:

1. What do we know about the form of an atom?

2. What is the diameter of an atom?

3. What do we know about the nucleus of an atom?

4. What is the charge of a proton?

5. What is the mass of a proton and a neutron?

6. What is the mass of an electron?

7. What do you know an isolated atom?

8. What are examples of three common states of matter?

9. What do ice, water and steam consist of?

I V . Change these sentences using the passive voice. Translate them.

10

1. All the scientists of the world accepted the theory. 2. The scientist has attributed the change in the properties to the change of the surroundings. 3. We haven't known the reason for the surd’s radiation, 4. The scientist had performed several experiments to prove his theory. 5. They haven't recognized our work first. 6. We study the problems first then solve them. 7. They don't require different kinds of material for the experiments. 8. The scientists split the nucleus. 9. The rays are striking the surface. 10.We were working out the new design of our laboratory at that time. 11. That scientist has not convinced us of his ideas. 12. The wind had altered its direction by then. 13. They were applying the results of the experiment to practice.

V. Change the sentences using conditional sentences and translate them. P a t t e r n : The two fields would act on each other, if we (to place the current-carrying wire between the poles). The two fields would act on each other, if we placed the current-carrying wire between the poles.

1. The loop would rotate until it would be in a vertical plane, if we (to mount it to turn about its axis). 2. The current in the loop would be reversed in direction if (sliding contacts and a splitting commutator to be used.). 3. They would know the principle upon which ammeters and voltmeters operate, if they (to know that of the motor). 4. The rotation of a permanent magnet would be restrained, if (a coil of fine copper wire to be mounted between the two poles of it). 5. The restoring force would be greater if (the coil to be turned from its equilibrium position). 6. The resultant magnetic field between the coil and the magnet would be distorted, if (we increase the current through the moving coil of an ammeter or voltmeter). 7. Very delicate ammeters would have been used, if we (to have to measure very small currents). 8. We should have used an electromagnet if we (to require a uniform field of great strength). 9. We should be able to define the mechanical force if we (to know the force exerted by the magnetic induction upon the individual moving electrons within the conductor). 10. We should have used an electroscope if we (to be to measure the electrical potential of a charged body).

Methodical recommendations: 1. Read the text and try to understand it. 2 Look up the words you do not know in a dictionary. 3. Lead and support the conversation with partner. 4. Write a short composition about your future profession using questions.


Lesson № 4 Theme: Word building Suffixes The suffixes of adjectives Text: What is an Ion?Purpose of lesson:

11

1. to read and to understand the text on sspecialty 2. to enlarge lexical minimum and enrich lexicon on a subject 3. to interest students in studying professional focused foreign languageThe suffixes of adjectives- able,ible: changeable- al: cental- ant,ent: different, resistant- ful: careful- ic: heroic- ive: active- less: helpless- ous: dangerous- y: cloudy

Text: What is an Ion?

1. An Ion is an atom or group of atoms with an electric charge. 2. A normal atom is electrically neutral. In other words, there are as many protons in the nucleus as there are electrons which rotate around the nucleus. 3. A hydrogen atom has one proton and one electron; nitrogen has seven protons and seven electrons; oxygen has eight protons and eight electrons and so on. 4. The electrons that rotate around the nuclei form an interesting pattern. They are not all in the same plane, but follow closed paths, first a small one quite near the nucleus, then a wider one outside that, and so on. The first path, or ring, may contain no more than 2 electrons; the second ring may contain no more than 8; the third ring 8; in some cases, 18, the next one 18, and so on. In most atoms the inner rings have their full complements of electrons, but the other ring lacks one or more electrons. 5. When an electron leaves an atom, it destroys electrical balance. The atom becomes an ion. 6. To repeat – a normal atom has electrical balance. An ion may have its outer rings of electrons complete; in other words it may have structural balance but it does not have electrical balance.

Tasks and questions:.I. Read these international words and give their equivalents:Atom, proton, hydrogen atom, nitrogen, electron, electrical balance, ion, structural balanceI I . M a k e t h e a d j e c t i v e s f r o m t h e s e n o u n s . Translate them. axis, atom, brilliance, bulk, biology, physics, cloud, centre, difference, explosion, east, electron, element, energy, force, friend, gas, horizon, idea, ion, isotope, ice, leak, law, molecule, metal, north, nature, nucleus, power, plenty, relation, rain, reason, size, speed, scientist, theory, west, wind.

III. Give:b) some examples of adjectives with suffixes- ful; -ic; - ive;c) some examples of adjectives with suffixes – al; - less;d) some examples of adjectives with suffixes- ous, - ent; - ant.

IV. Arrange the following words into columns according to the parts of speech.Ion, normal, electrically, nucleus, first, quite, wider, third, ring, rotate, second, become, electrical, structural, balance, path, may.

V. Translate the following words bearing in mind the meaning of the affixes and memorize them:

12

1. to discover {v)), discoverer (n), discovery (n)2. to value (v), value (n), valuable (adj)3. to construct (v), construction (n), constructive (adj)4. importance (n), important (adj)5. to know (v), knowledge (n)6. to develop (v), developer (n), development (n)7. to vary (v), variety (n); variation (n), various (adj), variable (adj)8. mystery (n), mysterious (adj)9. to observe (v), observer (n), observation (n)10. to specialize (v), specialist (n), speciality (n), special (adj).

VI. Write questions to which sentences below are the answers:1. An Ion is an atom or group of atoms with an electric charge. 2. A normal atom is electrically neutral. 3. A hydrogen atom has one proton and one electron. 4. The electrons that rotate around the nuclei form an interesting pattern. 5. When an electron leaves an atom, it destroys electrical balance. 6. The atom becomes an ion.

VII. Complete these sentences:1. An Ion is an atom or group of atoms …. 2. In other words, there are as many protons in the nucleus as there are electrons which …. 3. A hydrogen atom has …. 4. The electrons that rotate around …. 5. Nitrogen has seven protons … 6. Oxygen has eight protons and … 7. When an electron leaves an atom, it …. 8 The atom becomes …. 9. To repeat – a normal atom has ….

Methodical recommendations: 1. Read the text and translate it. Look up the words you do not know in a dictionary 2. Do lexical exercises 3. Asking and answering the questions on this subject Literature:1. Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 2. Е.В. Хомутова. Интенсивный курс английского языка для физиков. Издательство Московского университета 1983

Lesson № 5. Theme: Word building Suffixes The suffixes of verbs Text: RadiationPurpose of lesson: 1. to read and to understand the text on sspecialty 2. to enlarge lexical minimum and enrich lexicon on a subject 3. to interest students in studying professional focused foreign language The suffixes of verbs-ate,ute: to indicate, to execute- en: to sharpen, to blacken- ify: to simplfy, to classify- ise,ize: to characterize, to crystallize Text: Radiation

13

1. When the sun comes over the horizon in the early morning, the heat can be felt as soon as the sun becomes visible. This heat, called radiant heat or radiation, travels with the speed of light, 186,000 mi/s.

2. Radiant heat is one of the many forms of energy and is easily detected by means of a radiometer, thermocouple, thermometer, and so on. In daylight, the little pinwheel made of mica, will spin around as if by perpetual motion.

3. Each vane of a Crooke’s radiometer is shiny on one face and blackened on the other. The black faces absorb more radiant energy than the polished surfaces, so that the air around is heated. The faster spinning air molecules exert a larger force on the blackened sides.

4. Radiant heat ray, like visible light, are electromagnetic waves and have all the general properties known to visible light. The difference between the two is that heat waves, sometimes called intra-red rays, are not visible to the human eye.

Tasks and questions:I. Translate and transcribe these words: Heat, radiant, visible, speed, radiometer, thermocouple, thermometer, pinwheel, perpetual, property,

II. Give:a) some examples of verbs with suffixes- ize, - en; - fy.

b) some examples of verbs with suffixes- ate, - ute; -ise.

III.Read the following words and guess their meaning:Secret , to construct , function , information , problems, biology, method, control,

million, vaccine, penicillin, sulfa product, laboratory, result, circulation, experiment, accurate, discuss, inform, faculty , botany, anatomy, microbiology, physiology, zoology, philosophy, genetics, museum, modern, mathematics, physics, specialization.

IV. Read these word combinations and translate into your native language: A melting substance, a vaporizing liquid, a solidifying liquid, rotating electrons, a rotating plane, the heated solid, a condensed gas, solidified water, melted ice, destroyed balance, the substances transformed, the work made, the problem studied, the molecule formed.

V. Get ready to answer these questions: 1. When can heat be usually felt? 2. What is the radiation? 3. What is the speed of radiation? 4. By what means radiation detected? 5. In what way is a Crooke’s radiometer constructed? 6. Why are the faces of a Crooke’s radiometer blackened? 7 In what way do air molecules travel? 8. Why are the general properties of radiant heat rays and those of visible light the same? 9. What is the difference between heat waves and light waves? 11. What are heat waves sometimes called?

VI. Copy out the word combinations in Participle I and Participle II from the text and translate them.

Methodical recommendations: 1. Read the text and translate it. Look up the words you do not know in a dictionary 2. Do lexical exercises 3. Asking and answering the questions on this subject Literature:1. Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005

14

2. Е.В. Хомутова. Интенсивный курс английского языка для физиков. Издательство Московского университета 1983

Lesson № 6 Theme: Word building Suffixes The suffixes of adverbs Text: THE NUCLEUS Purpose of lesson:

1. to acquire the special text with the aim learning the necessary information.2. to learn lexical minimum and to use it in practice.

3. to communicate in English with partner on this subject

The suffixes of adverbs- ly: easily, daily

- wards: homewards, backwards

Text: THE NUCLEUS

1. On August 6, 1945 the first atomic bomb destroyed the Japanese city of Hiroshima. Since then the peoples of the world have been eager for news of anything concerning atoms. We have learned to think of the atom as a very small piece of matter that can be broken into even smaller pieces; we have become familiar with

many sub-atomic particles, like protons and neutrons, positrons, mesons and electrons.

2. Inside the atom, these particles are rotating one about the other. The atom, which

was long regarded as a very small piece of "solid" matter, has become a miniature

solar system. In its centre is the "sun", a heavy nucleus which contains the bulk of

the sub-atomic particles. Around this nucleus are rotating the electrons,, like planets

round their sun.

3. Much of the importance of the atom lies in its nucleus. It is the nucleus of the atom

that is split; it is the nucleus that releases new types of particle from time to time; and

it is the nucleus that provides us with atomic energy.

Tasks and questions:I. Read the text and try to understand it.

II. Translate and transcribe these words:Bomb, nucleus, concerning, protons, neutrons, positrons, mesons, electrons, nucleus, importance, split, miniature, bulk.

II. Make adverbs from these adjectives and translate them. Easy, heavy, rare, tremendous, careful, perfect, incident, slow, great, dark, like, human, nice, wide, full, extreme, spherical, equal, true, bad, good, real, exact, approximate, inclusive, scientific, definite, different, special, certain, common, fundamental, apparent.

15

III. Give: some examples of adverbs with suffixes – ly; - wards;

IV.Translate the following words bearing in mind the meaning of the affixes and memorize them:

1) to specialise (v), specialist (n), speciality (n), special (adj)2) specialization (n), especially (adv)3) science (n), scientist (n), scientific (adj), scientifically (adv)4) to include (v), to exclude (v), inclusion (n), inclusive (adj)5) to derive (v), derivation (n), derivative (adj)6) to divide (v), division (n), divisor (n), divisible (adj)7) to define (v), definition (n), definite (adj)8) to differ (v), difference (n), different (adj), differently (adv) indifference (n), indifferent

(adj).9) to resemble (v), resemblance (n)

V. Get ready to answer these questions: 1. When was Hiroshima. destroyed? 2. In what way was it destroyed? 3. Since what time have the peoples of the world been eager for news about atoms? 4. In what way have we learned to think of an atom? 5. With what kind of particles have we become familiar? 6. What have we learned about the inside of the atom? 7. .In what way do we think of the atom now?8. Why is the nucleus so important?

VI. Write questions to which sentences below are the answers: 1. The atomic theory has become the basis of modern physics. 2. The scientist has explained the fundamental difference in the atoms. 3. Black velvet can be considered a black body. 4. Due to the unequal exchange of heat, the temperature of the body’s changes. 5. The law has been derived from theory. 6. Radiation is easily detected by means of a radiometer. 7. The circulation of air is altered by the earth’s rotation.

Methodical recommendations: 1. Read the text and to try to understand without the dictionary. 2. Discuss the text with your group mates. 3. Write a short composition about Arithmetic.


Lesson № 7 Theme: Revision lessonLexical Control test

Lesson №8 Theme: Matter and electrecity Purpose of lesson: 1. to acquaint with history of mathematics and with the scientists in the field of mathematics2. to develop communication on foreign language connecting with culture, policy and society

16

3.to communicate with partner on the subject Text: Matter and electrecity

1.By the turn of the century the intimate relationship between matter and electricity was becoming widely accepted. Thomson’s tiny particle of electricity, the electron, was apparently the constituent of all sorts of atoms. It could be removed from atoms of copper or lead, from oxygen or nitrogen. No matter where it came from, the electron was the same size and carried the same amount of electricity. It was an electrical building- block from which all atoms were made.

2. So, less than a century after science had been reorganized by the atomic theory, the indivisible, indestructible atoms were beginning to fall apart. The atom of any element remained the smallest particle of that element which could maintain an independent existence; but even so, it could be disrupted into smaller particles, apparently electrical in nature.

3. This link- up between electricity and matter was to cause a revolution in the world of science. Yet it has not taken us very much further in our attempts to answer the question ”What is matter?” the recognition of matter as electricity does little more than gives a name for something that had not been named before.

Tasks and questions:I. Read the text and translate it using a dictionary.

II. Give:b) some examples of adjectives with suffixes- ful; -ic; - ive;c) some examples of adverbs with suffixes – ly; - wards;d) some examples of verbs with suffixes- ize, - en; - fy.

III. Pick up unknown words from the text and transcribe them. Do it in writing.

IV.Supply the Infinitives of the following verbs:

told, gave, known, made, led, came, thought, taken, called, climbed, put, written, included, defined, saw

V. Get ready to answer these questions:1. In what way had the electron been considered by the turn of the century? 2. How was the

electron characterized? 3. When was it that atoms were beginning to fall apart? 4. What particle was considered the smallest particle of any element? 5. Why is it that electricity was to cause a revolution in science? 6. In what way can the question “what is matter” be answered?

VI. Compare use of Past Perfect and Past Perfect Continuous. Translate these sentences:1The scientist had designed the devices before. 2. The scientist had been designing the device for several months you learned about it. 3. The rays had deflected from their path by that time. 4. The rays had been deflecting from their path for a period of time. 5. They had broken the block into several parts.6. They had been breaking the block into parts. 7. The sun had risen over the horizon by. 8. The sun had been rising over the horizon for some time when we started. Methodical recommendations: 1. Read the text and retell it. 2. Answer the questions and do the tasks belong the text 3. Use a dictionary and enlarge lexical knowledge

17


Lesson 9, 10 Theme: Theme: Word building. PrefixesText: PHYSICS AS AN OBJECTIVE METHOD

Prefixes:anti-: anticyclonein,il ir-: incapable, illegal, irresponsibleun-: unpleasantco-: co-authoren-: enlargeex-: ex-championinter-: interactionmis-: to misunderstandpre-: pre-historicre-: to rereadunder-: to undervalue Text: PHYSICS AS AN OBJECTIVE METHODPurpose of lesson: 1. to learn to take the necessary information from the read text and to use it in informal conversation 2. to transfer the own thought in foreign language. 3. to communicate in English with partner on this subject

Read the text and discuss it with your group mate PHYSICS AS AN OBJECTIVE METHOD 1. It has long been known that when experiments are to be per-formed, one cannot rely too much upon the human senses of touch, sight, hearing, etc., to make accurateobservations. Methods of measurement that rely upon the senses entirely are called subjective methods. Methods that make use of scientific instruments are generally called objective methods.

2.In the early history of science, laws were frequently discovered by the use of

subjective methods. Progress was slow, however, until such methods were replaced by

objective methods using measuring instruments devised to give greater and greater

precision.

3. It is true that many scientific discoveries have been made in the past with what we

now would call the crudest of apparatus and equipment. It is the development of

precision instruments and apparatus, however, that has led, particularly within the last

18

several decades, to discoveries that are far-reaching in their theoretical implications

and are of extreme practical importance to the advancement of civilization.Tasks and questions:

I. Form new words using prefixes and translate them: In - correct, equality, definite, active, equal, soluble, form; Dis – agree, order, like, prove, appear, proportion, agreement; Im - possible, moral, morality, Re – write, place make, read, produce, appear, form.

I I . Make nouns from these verbs and translate them.accept, alter, apply, arrive, associate, attend, consider, continue,, deflect, destruct, define, discover, derive, divide, direct, detect, develop, enlarge, estimate, explain, explode, improve, isolate, know, liberate, measure, move, recognize, represent, reflect, require, rotate, repeat, use.

.III. a) Translate the words; b) underline the prefixes; c) explain the meanings of these prefixes.

Decode, disprove, indirect, illogical, irrational, undefined, misunderstand, reappear, binomial, cooperation, counteraction, autocode, equilateral,, hyperbolic, interaction, semicircle, supercomplex, unidirectional

IV. Write out the international words from the text and translate them.

V.Give synonyms for the following words:

to exist, immense, to form, to need, same, fundamental, some, common, vital, manner, to call, certain, main, likeness, right, basic, high, to resemble, general.

VI. Get ready to answer the following questions: 1. What has long been known concerning the human senses? 2. Why is it that the human senses of touch, sight and hearing cannot be relied upon? 3. What methodsare called subjective? 4. What methods are called objective? 5. What methods were used in the early history of science? 6. Why was the progress of science slow in the early history? 7. What did the objective methods give to science? 8. What has the development of precision instruments led to?

Methodical recommendations: 1. Read the text and try to understand it. Look up the words you do not know in a dictionary. 2. Lead and support the conversation with partner. 3. Write a short composition about your future profession using questions.Literature: 1. Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 2. Е.В. Хомутова. Интенсивный курс английского языка для физиков. Издательство Московского университета 1983Lesson 11, 12. Theme: The ways of vocabulary developmentText: MAGNETS

19

Purpose of lesson: 1. to learn to take the necessary information from the read text and to use it in informal conversation 2. to transfer the own thought in foreign language. 3. to communicate in English with partner on this subject

The ways of vocabulary development A word-meaning is liable to change in the course of the development of the language. Changes of meaning may be illustrated by diachronic semantic analysis of many English words. The word “glad” ( O.E. glaed) had the meaning of “ bright shining”. The causes of the semantic change the results of the process of the change of meaning are closely bound up, but the different aspects of one and the same problem. It’s necessary to find WHY the word changes its meaning, if we want to discuss the causes of semantic change. Analyzing the nature of semantic change, we seek to follow the process of this change and describe HOW changes are broad. Investigating the results of semantic change, we find out WHAT is changed. The causes of semantic change can be extra-linguistic and linguistic, e.g. the change of the lexical meaning of the noun: “pen” comes back to the Latin word “ penna” ( a feather of a bird). As people wrote with goose pens the name was transferred to steel pens which were later on used for writing. Still later any instrument for writing was called “pen”. On the other hand, causes can be linguistic, e.g. the conflict of synonyms when a perfect synonym of native word is borrowed from some other language, one of them may specialize in its meaning, e.g. the noun “tide” in O.E. was polysemantic and denoted “ time” , “season” , “hour”, when the French words “ time” , “season”, “hour”, were borrowed into English they ousted the word ‘tide” in these meanings. It was specialized and now means ‘regular” rise and fall of the sea caused by attraction of the moon”. The meaning of the word can also change due to ellipsis e.g. the word-group” a train of carriages” had the meaning of “ a row of carriages”, later on “ of carriages” was dropped and the noun “train” changed its meaning, it is used now in the function and with the meaning of the whole word-group. Semantic changes have been classified by different scientists. The most complete classification was suggested by a German scientist Herman Paul. It is based on logical principle.He distinguishes two main ways where the semantic change is/ gradual ( specialization, generalization), two momentary ( metaphor and metonymy).

SECONDARY WAYS

gradual momentary

elevation degradation hyperbole litote.

Specialization- a gradual process when a word passes from a general sphere to some special sphere of communication, e.g. “ case” has a general meaning “ circumstances in which a person or a thing is “ It is specialized in its meaning when used in law ( a law suit) , in grammar ( a form in the paradigm of a noun), in medicine( a patient, illness).Generalization – a process contrary to specialization, a word becomes more general in the courseof time. The transfer from a concrete meaning to an abstract one is more frequent (“camp” originally meant the place where troops are lodged in tents and now denotes “ temporary quarters”) .Elevation – a semantic meaning when it becomes better in the course of time, e.g.” knight originally meant ‘a boy’ , then ‘ a young servant’, then ‘a noble man’.

20

Degradation - a semantic shift when it becomes worse in the course of time. It is usually connected with nouns denoting common people( “villain’ originally meant” working on a villa’, now it means “ a scoundrel”). Hyperbole –an exaggerated statement which express an emotional attitude of the speaker to what he is speaking about. ( I’ve told you times). It is often used to form phraseological units, e.g. “to make a mountain out a molehill” , “ to split hairs”, etc. Litote- an expression of the affirmative with or visa versa( not bad-“means “good’, no coward-‘brave”, not small-“great”). Irony –saying one thing while meaning the opposite: ‘how clever of you!’ Euphemism - the substitution of words with mild vague connotations for expressions rough, unpleasant.Taboo-a prohibition meant as a safeguard against supernatural. Metaphor - similarity of meaning; transfer of meaning on the basis of comparison; a semiprocess of resemble other. Herman Paul points out that metaphor can be based on different types of similarity.

similarity of shape: head ( of a cabbage), bottleneck, teeth( of a saw, comb); similarity of position: foot ( of a page, of mountain); head( of procession); similarity of function, whip ( an official in the British Parliament whose duty is to see

that members were present at the voting); similarity of behavior similarity of colour: orange, hazel, chesnut,

in some cases we have a complex similarity to a human leg in its shape, position and function. Many metaphors are based on parts of a human body ( an eye of a needle, arms and mouth of a river, when proper names become common nouns, e.g. “philistine”- a mercenary person, ‘ ‘vandals’-destructive people, “ a Don Juan”- a lover of many women.Metonymy – contiguity of meaning; a semantic process associating two referents, one of which makes part of the other or is closely connected with it. There are different types of metonymy.

the material of which an object is made may become the name of the object: ‘glass’, boards, iron’;

the name of the place may become the name of the people or of an object placed there ;“ White House” –the administration of the USA; “ the House” – members of British Parliament; “Fleet Street” – bourgeous press.

names of musical instruments may become names of musicians: ‘ the violin”, “thesaxophone”

the name of some person may become a common noun, e.g. ‘boycott’ was originally the name of an Irish family who were so much dislikeв by their neighbors that they didn’tmix with them. “ Sandwich’ was named after lord Sandwich who was a gambler. He didn’t want to interrupt his game and his food was brought to him while he was playing cards between two slices of bread not to soil his fingers.

names of inventors become terms: ‘watt’, “om”, rengen’, etc. geographical names become nouns: ‘holland’= linen fabrics, ‘brussels’- a special kind of

of carpets, ‘china’- dishes made of porcelain ( china is a birthplace of porcelain)-

Text: MAGNETS

1. Magnetism was known to the early Greek philosophers. According, to one story

Magnets, a shepherd, when he was on Mt. Ida on island of Crete, was so strongly

attracted to the ground by the tip of his stick and the nails in his shoes that he had

difficulty in getting. away. | Upon digging into the ground to find the cause, he at

Stove Fed a stone with the most amazing properties of attracting iron. This stone is

21

now called lodestone or magnetite.

2. The idea that a loadstone can be used as a compass is a very old one. The evidence

that a piece of iron could be magnetized by a lodestone and used as a compass

appears to have been mentioned. as early as the beginning of the 12th century.

3. A compass as it is often made for demonstration purposes 'usually consists of a

straight steel needle which has been magnetized and mounted free to turn on a sharp

pointed rod. In the early days of the mariner's compass, it was common to float

several small magnetic needles on water by mounting them on a block of wood or

other light material. Tasks and questions:I. Read the text and retell it.

II.Translate the following words bearing in mind the meaning of the affixes and memorize them:

1. to estimate (v), estimation (n), estimate (n)2. to provide (v), provider (n)3. care (n), careful (adj), careless (adj), carefully (adv) .4. to depend (v), dependent (n), independence (n),dependent (adj)5. to describe (y), description (n), de$criptive (adj)6. to classify (v), class (n); classification (n)7. power (n), powerful (adj), powerless (adj)8. beauty (n), to beautify (v), beautiful (adj)

III. Supply the nouns corresponding to the following verbs:

to construct, to engage, to develop, to include, to estimate, to differ, to resemble, to provide, to know, to divide, to derive, to depend, to discover, to vary, to acquaint, to define, to value, to specialize, to describe, to classify, to act.

IV. Get ready to answer the following questions. 1. What does the story of a shepherd from Crete say? 2. What did the shepherd find out about a lodestone? 3. When did people begin using a lodestone as a compass? 4. What does the picture of magnetized bodies show? 5. What does a compass consist of? 6. What did the old mariner’s compass look like? 7. What does a modern compass look like?

V. Translate these sentences into native language and define the function of Gerund. 1. Permitting electrons to pass freely through a substance is to conduct electricity. 2. Electrons following through the material is observed until the electron pressure is even throughout. 3. There was much discussing of the new approach to the problem. 4. What is considered important is understanding the nature of the phenomenon. 5. To most of us the mathematical conceptuionof the atom is beyond all understanding.

Methodical recommendations: 1. Read the text and try to understand it.

22

Look up the words you do not know in a dictionary. 2. Lead and support the conversation with partner. 3. Write a short composition about your future profession using questions.


Lesson 13, 14 Theme: Borrowings Text: Theory of Electrification Purpose of lesson: 1. to learn to take the necessary information from the read text and to use it in informal conversation 2. to transfer the own thought in foreign language. 3. to communicate in English with partner on this subject

BorrowingsMore than two thirds of the English vocabularies are borrowings. Mostly they are words of Romanic origin ( Latin, French, Italian, Spanish) Borrowed words are different from native ones by their phonetic structure, by their morphological structure and their grammatical forms. It is characteristic of borrowings to be non-motivated semantically. English history is very rich in different types of contacts with other countries, that’s why it is very rich in borrowings. The Roman invasion, the adaptation of Christianity, Scandinavion and Norman conquests of the British Isles, the development of British colonialism, trade and cultural relations served to increase the English vocabulary. The majority of these borrowings is fully assimilated in English in their pronunciation, grammar, and spelling and can be hardly distinguished from native words. Borrowings can be classified according to different criteria:

according to the borrowed aspect; according to the degree of assimilation; according to the language from which the word was borrowed;

a)There are phonetic borrowings translation loans, semantic borrowings, morphemic borrowings.Phonetic borrowings are loan words borrowed with their spelling, pronunciation and meaning. Such words are “labour, travel, table, chair, people-French borrowings. “appritchnik, nomenklatura, sputnik ( Russian); “bank, soprano, duet’-Italian etc.Translation loans are word-for-word translation of some foreighn words or expressions. In such cases the notion is borrowed from a foreighn language but it is expressed by native lexical units: “ to take the bull by the horns” ( Latin) , “fair sex”( French), “living space’ ( German) Semantic borrowings are such units when a new meaning of the unit existing in the language is borrowed, It can happen when we have two relative languages which have common words with different meanings. There are semantic borrowings between Scandinavian and English, e.g. “to live“for the word “to dwell’ which in OE had the meaning “to wander’ the meaning “ “gap’, подарок for the word ‘gift’ which in OE had the meaning ‘ выкуп за жену’ Morphemic borrowings are borrowings of affixes which occur in the language when many words with identical affixes are borrowed from one language into another b) Borrowings are subdivided into:

completely assimilated; partly assimilated non-assimilated ( barbarisms)

23

Completely assimilated borrowings. are not felt as foreign words. Completely assimilated borrowings belong words to regular verbs ( correct- corrected), form their plural by means of –s-inflexion( gate-gates). Partly assimilated borrowings are subdivided into the following groups:

borrowings non- assimilated semantically, because they denote objects and notions peculiar to the country from the language of which they were borrowed, e.g. sari, sombrero, taiga, kvass;

borrowings non- assimilated grammatically, e.g. bacillus-bacilli, phenomenon- phenomena, datum- data, genius-genii,etc.

borrowings non- assimilated phonetically, e.g. girl, get, give, kid, kill, kettle, German, child, life-live, police, cartoon, camouflage, bourgeois;

borrowings can be partly assimilated graphically, e.g. Greek borrowings ‘y’ can be spelled in the middle of the word ( symbol, synonym), ‘ph’ denotes the sound [f] ( phoneme, morpheme), ’ch’ denotes the sound [k] ( chemistry, chaos), ‘ps’ denotes the sound [ s] psychology.

Non-assimilated assimilated borrowings ( barbarisms ) are borrowings which are used by Englishmen rather seldom and are non-assimilated, e.g. addio ( It), tete-a –tete ( French), dolce vita ( Ital), duende (span).

Text: Theory of Electrification1. Historically there have been two outstanding theories of electrification: the one-fluid theory of Benjamin Franklin and the two-fluid theory of Charles Du Fay,. According to the two-fluid theory, all objects contain equal amounts of two fluids. When two different substances are rubbed together, one kind of fluids (positive0 is spread over one object and the other kind of fluid (negative0 over the other.2. According to the one-fluid theory of Franklin, all bodies contain a certain specified amount of an “electric fire” or fluid to keep them in an uncharged or neutral state. When two objects are rubbed together; one accumulates an excess of fluid and becomes positively charged while the other loses fluid and becomes negatively charged. To Franklin we owe the terms “plus” and “minus”, “positive” and “negative” electricity.3. We consider both of these theories to be in part correct, for now we know the mechanism by which bodies become electrified by friction. The modern theory is based upon the principle already put forward – that all substances are made of atoms and molecules. Each atom contains a nucleus having a known amount of positive charge. This positive charge is due to the presence in the nucleus of a certain number of protons. All protons are alike and have the same mass and positive charge. Around every atomic nucleus there are a number of negatively charged particles, called electrons.

4 .While protons are much smaller than electrons in size, they contain the bulk of the mass of every atom. One proton, for example, weighs nearly two thousand times as much as an electron. The electrons therefore are light particles or objects around a small but relatively heavy nucleus.5. Individually atoms or large groups of atoms and molecules have an affinity, an attraction for additional electrons over and the exact number which will just neutralize the positive charges of the nuclei. This attraction of the atoms for more than a sufficient number of electrons varies considerably from atom to atom and substance to substance. When, therefore, two different substances are brought onto contact, the substance with greater electron affinity seizes nearby electrons from the other, and thus acquires a net negative charge. Such is the case, for example, with rubber and amber when they are rubbed with fur. Having astrong affinity for electrons, both of these solids become strongly negative, whereas the fur becomes deficient of electrons and thereby positively charged.

Tasks and questions:I. Translate borrowings paying attention to plural form of them:

24

Datum-data, erratum-errata, memorandum-memoranda, nucleus-nuclei, formula-formulae, series-series, basis- bases, crisis- crises, analysis-analyses, phenomenon-phenomena

II. Translate the following words bearing in mind the meaning of the affixes and memorize them:nature (n), naturalist (n), natural (adj), unnatural (adj)

1. to observe (v), observer (n), observation (n)2.to transfer (v), transference (n)3. to apply (v),.application (n), applicant (n)4. to identify (v), identification (n), identity (n)5. to encourage (v), encouragement (n), courage (n)6. to agree (v), agreement (n), agreeable (adj), agreeably (adv)7. to lead (v), leader (n), leadership (n)8. to announce (v), announcer (n), announcement (n)

III State to what part of the speech the words belong and translate them into Russian; form the corresponding verbs:

Difference, assimilation, respiration, reproduction, organization, movement, magnification, resemblance, relation.

IV Form the nouns corresponding to the following verbs:

To discover, to construct, to affect, to know, to develop, to vary, to divide, 'to differ, to resemble, to observe, to suggest, to apply, to encourage, to agree, to magnify, to appear.

V. Translate these sentences into native language and pay attention to using of Complex Object. 1. We want the theory to give a satisfactory explanation of experimental facts. 2. The alchemists wanted to change all sorts of common metals into gold. 3. We think the atom to be held together by the forces of attraction and repulsion. 4. We consider electricity to have always been associated with the forces acting between objects.5. The scientists wanted the properties of electricity on the move to be studied. VI. Get ready to answer the following questions:

1. What theories of electrification have been known historically?2. What does the two-fluid theory say? 3. In what way are positive and negative fluids spread over the objects?4. What does one-fluid theory say? 5. What is the difference between these two theories?6. What terms did Franklin introduce?7. What can we say that both of these theories are in part correct?8. What is the basic principle of the modern theory? 9. What is the positive charge of the nucleus due to?10. What can be said about protons?11. What participles are known to be electrons?12. What is affinity?13. Under what conditions can a substance acquire a net negative charge?14. What example of a substance having a strong affinity for electrons can be given?

Methodical recommendations:

25

1. Read the text and try to understand it. Look up the words you do not know in a dictionary. 2. Lead and support the conversation with partner. 3. Write a short composition about your future profession using questions.


Lesson №15 Theme: Revision lessonLexical Control test

Plan of SIWTSemester 6

Lesson 1 Theme: Conductors and insulators Purpose of lesson: 1. to learn to take the necessary information from the read text and to use it in informal conversation 2. to transfer the own thought in foreign language. 3. to communicate in English with partner on this subject

Text: Conductors and insulators

1. Not all substances are good conductors of electricity. As a general rule, metals are good conductors whereas nonmetals are poor conductors, or nonconductors.2. The property of electrical conduction can be illustrated by an experiment. One end of a long thin copper wire is connected to an electroscope and the other end to a small brass knob mounted on a glass pedestal. When a charged rubber rod is touched to the knob, the gold leaf of the distant electroscope rises immediately. Electrons have been conducted along the wire. If a positively charged rod contacts the knob, electrons flow away from the electroscope, leaving the gold leaf with a positive charge.3. If the copper wire in the above experiment is replaced by a non conductor, like a silk thread, the electroscope cannot be charged by the rod contacting the distant knob. Poor conductors, such a glass or amber, are used to support metal parts of electrical apparatuses for them to be insulated from unnecessary losses of electricity. For an electroscope to retain its electric charge the gold leaf and stem are insulated from the electroscope case with amber.4. The difference between a conductor and insulator, or dielectric, is that in a conductor there are free electrons, whereas in an insulator all of the electrons are tightly bound to their respective atoms. In an uncharged body, there are an equal number of positive and negative charges. In metals a few of the electrons are free to move from atom to atom, so that when a negatively charged rod is brought to the end of a conductor; it repels nearby free electrons in the conductor and causes them to move. They in turn repel free electrons in front of them and give rise to a flow electrons all along the conductor. Hence it is not necessarily the electrons from the charged rubber rod that reach the electroscope leaf, but rather the electrons from the end of the wire where it touches the electroscope knob. 5. There are a large number of substances that are neither good conductor of electricity nor good insulators. These substances are called semiconductors. In them, electrons can move only with some difficulty, i.e., with considerable force.

Tasks and questions:

26

I. Read the text and discuss it with your group mates.II. Make the adverbs from these adjectives. Translate them. easy, heavy, rare, tremendous, careful, familiar, perfect, incident, slow, great, dark like, human, general, nice, wide, full, extreme, spherical, equal, warm, beautiful, true, late, bad, good, real, exact, approximate.III. Translate these sentences into native language and define the function of Infinitive.1. For us to electrify amber is easy. 2. We know like charges to repel and unlike charges to attract. 3. The ampere is known to be the practical unit of electric current. 4. Along with the kilogram, meter, and second, the ampere is to be considered as the fourth fundamental unit. 5. Protons seem to be much smaller than electrons in size.Form of reporting

Give a summary of the text. Write a short composition about your University Studies

Methodical recommendations to carrying out of SIWT

1. Read the text and try to translate without dictionary 2. Do the exercises belong the text in writing

3 Form dialogue and monologue speech

Distributing materials: text, lexical exercises

The list of literatures:1. Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 2. Е.В. Хомутова. Интенсивный курс английского языка для физиков. Издательство Московского университета 1983

Lesson № 2 Theme: Molecular theory of magnetism 1. to acquire the special text with the aim learning the necessary information.2. to learn lexical minimum and to use it in practice.


Text: Molecular theory of magnetism 1. The modern theory of magnetism, which is now quite firmly established as being correct, is

that a piece of iron consists of tiny elementary magnets. These tiny ultramicroscopic magnets consist of individual atoms.

2. Before a piece of iron or steel has been magnetized, these elementary magnets may be thought of as being oriented more or less at random throughout the metal.

3. During the time a piece of iron is being magnetized, these elementary magnets are turned around and lined up parallel to each other and to the magnetizing field. Lined up in this way, the small N and S poles are adjacent to each other and cancel each other’s effect on external objects. At one end there are many free N poles, and at the opposite end an equal number of free S poles.

4. When a magnet is broken at any point, free S poles are exposed at one side of the break and free N poles at the other. It is therefore clear why poles always exist in pairs and that, no matter how many times a magnet is broken, each peace will contain an N at one end and an S pole at the other.

5. When soft iron is magnetized by induction and the permanent magnet is taken away, the elementary magnets return to their original random orientations, but, when hardened steel becomes magnetized, they remain lined up after the magnetizing field is taken away

Tasks and questions Vocabulary exercisesI. Read the text and discuss it with your group mates.

27

I I. Guess the meaning of these words: tiny elementary magnets, ultramicroscopic, magnetizing field, external objects, soft iron, Induction, the permanent magnet, hardened steel, magnetizing field

III. Go back to the text. Insert the missing words and finish the sentences1. The modern theory of magnetism, which is now quite firmly established as being correct, is that a piece of iron consists …. 2. Before a piece of iron or steel has been magnetized, these elementary magnets may be thought of as being oriented more or less …. 3. During the time a piece of iron is being magnetized, these elementary magnets are turned around and lined up parallel to each other and…. 4. When a magnet is broken at any point, free S poles are exposed at one side of the break and free N poles…. 5.

Form of reporting

Discussion, short composition






Lesson 3 Theme: PROPERTIES OF LIGHT Purpose of lesson: 1. to learn to take the necessary information from the read text and to use it in informal conversation 2. to transfer the own thought in foreign language. 3. to communicate in English with partner on this subject

Text PROPERTIES OF LIGHT

1. Light and its various phenomena present some of the most interesting studies in the

whole realm of physics. They are interesting because the results of many experiments

are revealed through the sense of vision as color phenomena. Equally important and

every bit as interesting is the historical development and discovery of the various

principles, concepts, and properties of light which give rise to these phenomena.

All of the various known properties 'of light are conveniently described in terms of the.

experiments by which they were discovered and the many and varied experiments by

which they are now continually demonstrated. Numerous as they are, these

experiments may be grouped together and classified under one of the three following

28

heads: 1) geometrical optics, 2) physical optics, and 3) quantum optics. Each of these

may be subdivided as follows: geometrical optics: rectilinear propagation, finite

velocity, reflection, refraction; physical optics: diffraction, interference, polarization

double refraction; quantum optics: photoelectric effect, Comp-ton effect, atomic

excitation, pair production.

Tasks and questions:I. Read the text and translate it using a dictionary.

II. Read these international words and give their equivalents:Phenomena, concept, experiment, optics, reflection, diffraction, interference, polarization, photoelectric, effect.

.III. Read and guess the meanings of these words: expression-to express; product-production; equal-equally-to equate-equality; combination- to combine; difference- to differ- to differentiate - differential; base- baseless; to think-thinker.

IV. Complete these sentences:

1. Light and its various phenomena present some of the most interesting studies in the whole … 2. Equally important and every bit as interesting is the historical development and discovery of the various…. 3. These experiments may be grouped together and classified under one of the three following heads: ….. 4. Each of these may be subdivided as follows: geometrical optics: rectilinear propagation, finite velocity, ….

Form of reporting







Lesson № 4 Theme: Lasers 1. to acquire the special text with the aim learning the necessary information.2. to learn lexical minimum and to use it in practice.


Text LASERS

1. The term laser derives its name from the description, Light Amplification by

Stimulated Emission and Radiation. In principle the laser is a device that produces

an intense, concentrated, and highly parallel bеam of light. So parallel would be the

beam from a visible light laser 1 ft in diameter that at the m0on the

29

beam would be no more than a mile wide. ч^в^э~«^-;с

2. Lasers are of three general kinds, those using solids, those using liquids, and those

using gases. For the case of liquid or gas lasers, a Fabry—Perot interferometer, with

silvered end plates is filled with a fluid. In the solid laser, the ends of a crystal are

polished and silvered. Since the first successful laser was made with a large single

crystal of ruby, this' device will be explained as representative of solid state lasers.

3. The atomic lattice structure of (a ruby crystal has the properties of absorbing light

of certain frequencies u0 and, of holding this absorbed energy for a period of time.

Then by bouncing light of a different frequency vi back and forth between the

silvered ends, the excited atoms may be stimulated to emit their stored energy as light

of the same frequency v\ and in exact phase with the original light waves. As these

intensified waves bounce back and forth, they stimulate others, thus amplifying the

original beam intensity.

Tasks and questions

I. Read the text and retell it.

II. Consult the dictionary and translate the following phrases. Stimulated Emission and Radiation, highly parallel bеam of light, a Fabry—Perot interferometer,crystal of ruby, the atomic lattice structure, intensified waves, original light waves

III. Ask 5 or 6 questions to the text. III. Topics for discussion: 1. Properties of Light

2 The use of a laser. Form of reporting







30

SECW 1

Theme 1: Tomorrow is now Purpose of SECW:


3. to communicate in English with partner on this subject Text: Tomorrow is now

Tasks and questions1. Look through the first paragraphs and find the sentence supporting the idea of title 2. Read carefully the second paragraph of the text and say a few words about the possible fields of investigation in the 21st century.

3. Read the passage and find answers to the following questions.

1. What factor is augmenting the slow pace of nature and making us rush at tomorrow?

2. What makes the author prognosticate a continuous assault on space in future?

3. Why does the author predict great researches of the seas and oceans?

4. What tools of investigation of the universe has the author mentioned?

5. Why is the author cautious while speaking of new technologies?

Form of reporting


Methodical recommendations to carrying out of SECW




SECW 2

Theme 2: Our place in the universe Purpose of SECW:


3. to communicate in English with partner on this subjectText: Our place in the universe

31

Read from the book by Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 on page 20-22 Tasks and questions

1. Read the passage and find arguments to prove that people can look up the stars and down at the atoms with an equal degree of infer-and superiority.

2. Look through the passage again and answers to the questions below the passage.3. Be prepared to give your opinion on these problems: 1. Macrocosm objects and their special units of measurements. 2. Microcosm objects and their special units of measurements. 3. Time intervals of micro-and macrocosm. 4. The human race in the Universe.

Form of reporting


Methodical recommendations to carrying out of SECW

1. Read the text. Analyze each paragraph and its translation.2 .Do the tasks below the text in writing3. Sum up the main ideas. 4. Be ready to ask and answer all topical questions and do it in writing



SECW 3

Theme 3: Is the Earth getting hotter? Purpose of SECW:



Text: Is the Earth getting hotter? Read from the book by . Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 on page 28-30 Tasks and questions

1. Read the passage and discuss the following idea: ”How can scientists so confidently predict what will occur in the next 100 years when we can’t even predict the weather for tomorrow?”

2. Try to guess the meaning of the words given in italics in the text. 3. Translate the sentences marked with an asterisk.Form of reporting



1. Read the text and try to translate without dictionary

32

2. Do the exercises belong the text in writing



SECW 4S.EC.W № 4 Theme: Super clusters and voids in the distribution of Galaxies

Text: Super clusters and voids in the distribution of Galaxies

Purpose of SIW 1. to acquire the special text with the aim learning the necessary information.

2. to learn lexical minimum and to use it in practice.3. to communicate in English with group mates

Tasks and questions: 1. Read the text. Analyze each paragraph and its translation.2 .Do the tasks below the text in writing3. Sum up the main ideas. 4. Be ready to ask and answer all topical questions and do it in writing

Form of reportingComposition Methodical recommendations to carrying out 1. Read and translate the text “Super clusters and voids in the distribution of Galaxies ” 2. Pick up the new words from this text, translate and transcribe them

Literature: 1. Е.И.Курашвили. Английский язык для студентов – физиков. Москва Астрель. АСТ 2005 on page: 33-35

33

Checking measuring facilities

List checking questions on subjects1. What would you like to be?2. What subject was your favorite subject at school?3. Was it easy for you to choose a profession?4. When did you decide to choose this profession?5. Who helped you to make your choice?6. Why have you chosen this profession?7. Do you like Physics? Why?8. What quality must a good specialist of your profession possess?9. What is Physics?

Examination questions1. What is Physics?2. Three states of matter3. What is Ion?4. What is Atom?

1. What do we know about the form of an atom?

2. What is the diameter of an atom?

3. What do we know about the nucleus of an atom?

4. What is the charge of a proton?

5. What is the mass of a proton and a neutron?

6. What is the mass of an electron?

7. What do you know an isolated atom?

8. What are examples of three common states of matter?

9. What do ice, water and steam consist of? 10. When can heat be usually felt? 11. What is the radiation? 12. What is the speed of radiation? 13. By what means radiation detected? 14. In what way is a Crooke’s radiometer constructed? 15 Why are the faces of a Crooke’s radiometer blackened? 16. In what way do air molecules travel? 17. Why are the general properties of radiant heat rays and those of visible light the same? 18. What is the difference between heat waves and light waves? 19. What are heat waves sometimes called? 20. In what way had the electron been considered by the turn of the century? 21. How was the electron characterized? 22. When was it that atoms were beginning to fall apart?

34

23. What particle was considered the smallest particle of any element? 24.Why is it that electricity was to cause a revolution in science? 25. In what way can the question “what is matter” be answered? 26. What does the story of a shepherd from Crete say? 27. What did the shepherd find out about a lodestone? 28. When did people begin using a lodestone as a compass? 29. What does the picture of magnetized bodies show? 30. What does a compass consist of? 31. What did the old mariner’s compass look like? 32. What does a modern compass look like? 33. What has long been known concerning the human senses?3 2. Why is it that the human senses of touch, sight and hearing cannot be relied upon? 33. What methodsare called subjective? 34. What methods are called objective? 35. What methods were used in the early history of science? 36. Why was the progress of science slow in the early history? 37. What did the objective methods give to science? 38. What has the development of precision instruments led to?39. What theories of electrification have been known historically?40. What does the two-fluid theory say? 41. In what way are positive and negative fluids spread over the objects?42.What does one-fluid theory say? 43. What is the difference between these two theories?44.What terms did Franklin introduce?45.What can we say that both of these theories are in part correct?46. What is the basic principle of the modern theory? 47.What is the positive charge of the nucleus due to?48.What can be said about protons?49.What participles are known to be electrons?50.What is affinity?51.Under what conditions can a substance acquire a net negative charge?52.What example of a substance having a strong affinity for electrons can be given?

35

The vocabulary for physicists

English Russian Kazakhphysics физика физика

physicist физик физикtube лампа шамfree свободный босice лед мұз

steam, vapor пар буmotive причина себепwarmth теплота жылуenough достаточно жетерлікsituation состояние қалып

substance, matter материя материяwater вода су

the same тот же самый сол сияқты charge supply, заряд заряд

trim порядок реттілікconsist of состоять из құрамында болуcompact плотный тығыз

acid кислота қышқылloaded заряженный энергия алғанhard тяжелый ауыр

individual единичный бірлегенapparatus устройство құрылым

cloud облако бұлтhight высота биіктікburst испышка жарқыл

example пример мысалbuilding material строительный материал құрлыс жабдығы

substance вещество затin rough way приблизительно жорамалмен

count число сан, санауnucleus ядро ядро

cool охлаждать суытуturn вращать(ся) айналу

plane плоскость жазықpathway путь жолentirely вполне болуы мүмкінbroad широкий кең

exterior внешний сыртқыcup кольцо шеңберcase случай жағдай

female внутренний ішкі

36

full полный толықarmature winding обмотка орау

default недостаток жетіспеушілікconflict противоречие қарама-қайшылықmode тип freeze замерзать қатуagent, среда ортаrain дождь жаңбыр

frequency ratio частота жиілікinstrumentation прибор құрал-жабдық

phenomenon (pi -ena) явление құбылыс speed скорость жылдамдықlight свет жарық

Pin runner штифтовое колесо штифті дөңгелекblade лопасть қалақbound грань шекpolish полировать жылтырату

convolute поверхность үстіңгі бетіinfluence оказывать воздействие ықпал жасау

ray луч сәулеgeneric общий жалпыability свойство құрылысыshaft тело дене

high-pressure теплый жылыsecond of time в секунду секундына

in return for взамен орнынаexchange обмен айырбастау

half половина жартыa quarte четверть төрттен біріcorner угол бұрыш

come from исходить шығуaxe ось осьrate скорость, темп жылдамдық

dimension измерение өлшемcurrent ток ток

distribution распространение таралуstrength сила күшpressure давление қысым

space пространство кеңестікlaw; закон заң

fabric ткань матаiron железо темір

current поток лекdischarge tube разрядная трубка разрядты құбыр

gauge измерять өлшеуapron пластина пластик

quantum количество санgravity вес салмақstick стержень стержень

copper медь мыс

37

lead, свинец қорғасынoxygen кислород қышқылnitrogen азот азотcapacity мощность күшtheory теория теория

main body ядро ядроblast, взрыв жарылыс

displace, замещать алмастыруattracting притяжение тартылыс

at rest в покое тыныштық күйдеrubber резина резинаarid, сухой құрғақ

opposite противоположный қарма-қарсыglass стекло шыныrepel отталкиваться иттерілуattract притягиваться тартуfluid, жидкость сұйықтықexcess избыток артықшылықdrag, трение үйкелу

bushing изолятор изоляторlead провод тоқ сымы

Bronze, brass бронза, латунь қолаplate лист бет

banding нить жіпlack потеря жоғалтуbody корпус корпус

quasi-conductor, полупроводник жартылай өткізгішquasi-conductor приемник қабылдағыш

steel сталь болатore руда кең-руда

partly частично бөліктеуsilver серебро күміс

alligation сплав quality качество сапа

adjoining смежный аралас

ABBREVIATIONSСОКРАЩЕНИЯ

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР

a - adjective имя прилагательное сын есімadv - adverb наречие үстеуcj - conjunction союз жалғаулықn - noun имя существительное зат есімphr prep. - phrase preposition составной предлог күрделі демеулікpl - plural множественное число көпше түріpr. p. – present participle причастие настоящего времени осы шақтың есімшесіp. p. – past participle причастие прошедшего өткен шақтың есімшесі

38

времениv - verb глагол етістікAmer. – American variant американский вариант американдық варианты

ALPHABETIC INDEXАЛФАВИТНЫЙ УКАЗАТЕЛЬ

ӘЛІПБИ КӨРСЕТКІШ

Aa 6 Nn 71Bb 14 Oo 72 Cc 18 Pp 75Dd 29 Qq 81Ee 37 Rr 81Ff 43 Ss 90Gg 50 Tt 102Hh 52 Uu 106Ii 54 Vv 108Jj 60 Ww 110Kk 60 Xx

112Ll 61 Yy 112Mm 66 Zz 112

A aberration n [æbә´rei∫әn] - аберрация, отклонение от стандарта - аберрация, стандарттан аутып кету, бұрмалану; ~ of light - аберрация света - жарық аберрациясы; ~s of optical systems - искажения изображения в оптических системах - оптикалық жүйелердегі кескіннің бұрмалануы able] a [eibl] - умелый; способный - икемді; қабілетті, тәсілқой; to be ~ - быть в состоянии, мочь, уметь, проявлять способность - жарау, қолынан келу, істей алу, қабілеттілікті көрсету ability n [ә´biliti] - способность, умение - қабілеттілік, шеберлік absence n [´æbsәns] - отсутствие, недостаток – жоқ болу, тапшылық absent a [´æbsәnt] – отсутствующий - келмей қалушы, қатыспаушы; to be ~ - отсутствовать - болмау, қатыспау absorb v [әb´zɔ:b] -

впитывание, поглощение, абсорбция - бату, сору, сіңіру,жұту, абсорбция absorptivity n [æbsɔ:p´tiviti] - коэффициент поглощения, поглощательная способность - жұту коэффициенті, жұту қабілеттілігі abstract n [´æbstrækt] - аннотация, резюме, реферат, краткий обзор - мазмұндама, түпкі түйін, реферат, қысқаша шолу abstract v [æb´strækt] - абстрагировать, резюмировать; отделять, перегонять - дерексіздендіру, қорыту, бөлу, айыру abundance n [ә´bʌndәns] - изобилие, избыток; распространенность - молшылық, артықшылық; таралғандық abundant a [ә´bʌndәnt] - обильный – мол accelerate v [әk´selәreit] - ускорять(ся), разгонять - жылдамдату, тездету acceleration n [әkِselә´rei∫әn] - ускорение, разгон - үдеу, екпін; angular ~ - угловое ускорение - бұрыштық үдеу;

39

абсорбировать, всасывать, впитывать, поглощать; погружать - абсорбциялау, сору, сіңіру, жұтып жіберу, батыру absorption n [әb´sɔ:p∫әn] –погруженность; всасывание,ускорение силы тяжести - ауырлық (тартылыс) күшінің үдеуі; gravitational ~ - ускорение силы тяжести - ауырлық (тартылыс) күшінің үдеуі; instantaneous ~ - мгновенное ускорение - лездік үдеу; ~ of translation - ускорение прямолинейного движения - түзу сызықты қозғалыстың үдеуі; vector ~ - вектор ускорения - үдеу векторы; zero ~ - нулевое ускорение - нөльдік үдеу accelerator n [әk´selәreitә] - ускоритель, ускоряющий электрод - үдеткіш, үдетуші электрод accept v [әk´sept] - принимать, допускать - қабылдау, жіберу accident n [´æksidәnt] - случай, случайность; поломка, повреждение - оқиға, кездейсоқтық, сыну, зияндану accommodate v [ә´kɔmәdeit] - размещать; приспосабливать - орналастыру, ыңғайлау / лайықтау accompany v [ә´kʌmpәni] - сопровождать, сопутствовать - ере жүру, серік болу, сүйемелдеу accomplish v [ә´kɔmpli∫] - заканчивать, завершать - аяқтау, бітіруaccord v [ә´kɔ:d] – соответствовать - үйлесіп келу act v [ækt] - действовать, влиять, работать - әрекет ету, әсер ету, істеу action n [´æk∫әn] - действие, работа, влияние - әрекет, жұмыс, әсер; ~ of gravity - действие силы тяжести - ауырлық күшінің әсері / әрекеті; back ~ - обратное действие - кері әсер /

average ~ - среднее ускорение - орташа үдеу; constant ~ - постоянное ускорение – тұрақты / бір қалыпты үдеу; ~ due to gravity - accordance n [ә´kɔ:dәns] - соответствие - сәйкестік according to adv [ә´kɔ:diŋ] - соответственно - сәйкес, бойынша account n [ә´kaunt] - учет, объяснение; причина, основание - есеп, түсіндірме, себеп, негіз; on ~ of - по причине, на основании, вследствие - сондай сылтаумен, сол себепті, салдарынан; to take into ~ - принимать во внимание - есепке алу accumulate v [ә´kju:mjuleit] - накапливать(ся), аккумулироваться - жинақтау, топтау, шоғырлану accuracy n [´ækjurәsi] - точность, тщательность; погрешность - дәлдік, ұқыптылық; қателік; limiting ~ - предельная погрешность; предел точности - қателік шегі, дәлдік шегі achieve v [ә´t∫i:v] - достигать - жету acid n [´æsid] - кислота - қышқыл; amino ~ - аминокислота - амин қышқылы; boric ~ - борная кислота - бор қышқылы acquire v [ә´kwaiә] - приобретать - ие болу act n [ækt] - действие, акт - әрекет, акт

дополнительный, добавочный –қосымша additive n [´æditiv] - добавка, присадка - қосымша adequate a [´ædikwit] - пригодный, подходящий; адекватный, соответствующий - жарамды, қолайлы; сәйкес, лайық, барабар, бірдей, жеткілікті adjacent a [ә´dʒeisәnt] - соседний; прилегающий - көршілес, шектес adjust v [ә´dʒʌst] - регулировать, настраивать;

40

әрекет; combined ~ - совместное действие - бірлескен әрекет; reciprocal ~ - взаимодействие - өзара әрекеттестік activate v [´æktiveit] - повышать способность - қасиетті арттыру activation n [ækti´vei∫әn] - возбуждение, активирование - қоздыру, активтендіру actual a [´ækt∫uәl] - фактический, действительный, реальный, истинный - фактіге негізделген, шын, ақиқат, нағыз activity n [æk´tiviti] - деятельность, активность - әрекет, қызмет; radioactive source ~ - активность источника радиоактивного излучения - радиоактивті сәулелену көзінің активтігі add v [æd] - прибавлять, добавлять, складывать - қосу, үстеу addition n [ә´di∫әn] – сложение; добавление, дополнение; примесь - қосу; қосымша, үстеме; қоспа additive a [´æditiv] озып кету, выдвигать - алға басу / жылжу, ұсыну advanced a [әd´va:nst] - передовой, прогрессивный, современный - озат, алдыңғы қатарлы, осы заманғы advantage n [әd´va:ntidʒ] - преимущество; предпочтение, польза, выгода - артықшылық; басқалардан көрі артық көру, пайда, олжа aerial n [´εәriәl] - антенна; воздушная сеть - антенна; әуе желісі affect v [ә´fekt] - воздействовать, влиять - ықпалын тигізу, әсер ету afford v [ә´fɔ:d] - позволять, иметь возможность, быть в состоянии сделать (что-л.) - мүмкіндік беру, мүмкін болу, (бірдемені істеуге) мүмкіншілігі болу age n [eidʒ] - срок,

приспосабливать, подгонять; юстировать; устанавливать - реттеу, баптау, бейімдеу, лайықтау, ыңғайлау, дәлдеу; орнату adjustable a [ә´dʒʌstәbl] - регулируемый, приспособляемый - реттелетін, бейімделетін adjustment n [ә´dʒʌstmәnt] - регулировка, настройка - реттеу, баптау adopt v [ә´dɔpt] - принимать, усваивать - қабылдау, үлгі алу, меңгеріп алу advance n [әd´va:ns] - прогресс; упреждение, опережение - даму; озу, озып кету; in ~ - заранее - алдын ала advance v [әd´va:ns] - продвигаться вперед, упреждать, соглашение, договор; согласие;согласованность, согласование - келісім, шарт, ризалық; келісушілік / ұйғарысушылық, ұйғару, келісу, қиысу aid v [eid] - помогать - көмектесу aim n [eim] - цель - мақсат air n [εә] - воздух, атмосфера - ауа, атмосфера air-conditioned а [´εәkәnِdi∫әnd] - с кондиционированным воздухом - кондицияланған ауамен airglow n [´εәglou] - свечение воздуха, (неба) - ауа (аспан) жарқылы air-tight a [´εәtait] - непроницаемый для воздуха, герметический - ауа өткізбейтін, герметикалық align v [ә´lain] - устанавливать в одну линию, выравнивать - бір сапқа тұрғызу, түзету / тегістеу alloy n [´ælɔi] - сплав - қорытпа alloy v [æ´lɔi] - сплавлять - (металлы) - (металдарды) балқытып қосу alter v [´ɔ:ltә] - изменять(ся), переделывать - өзгерту (өзгеру),қайтадан жасау

41

длительность службы - мерзім, қызмет мерзімі age v [eidʒ] - подвергать(ся) старению - қартайту (ескіруге тап болу) aggregation n [ِægri´gei∫әn] - скопление; агрегация - жинақ, шоғырлану agree v [ә´gri:] - соответствовать, гармонировать; соглашать(ся) - сәйкестену, үйлесу, келісу agreement n [ә´gri:mәnt] - токе) - ауыспалы, айнымалы (тоқ); ~ -current - переменного тока - айнымалы тоқты altitude n [´æltitju:d] - высота - биіктік ambiguous a [æm´bigjuәs] - неясный, двойственный - анық емес, екі жақты ammeter n [´æmitә] - амперметр - амперметр amount n [ә´maunt] - количество, сумма, величина - мөлшер, қосынды сан, шама amount v [ә´maunt] - равняться; достигать; составлять (сумму) - тең болу, жуықтау, (қосынды санды) құру ampere-turn n [´æmpεә´tә:n] - ампер-виток - ампер-орам amplifier n [´æmplifaiә] - усилитель - күшейткіш amplify v [´æmplifai] - усиливать - күшейту analogous a [әńælәgәs] - одноименный; моделирующий; аналогичный, сходный - бір аттас, модель жасаушы, ұқсас, үйлес analytic a [ ِænә´litic] - идущий по формуле, аналитический - формулаға сәйкес, аналитикалық analyse (Амер. analyze) v[´ænәlaiz] - исследовать, анализировать - зерттеу, талдау analyser n [´ænәlaizә] - анализатор; рассеивающаяотверстие, апертура - тесік, саңылау; relative ~ - саңылау, жарық күші

alternate v [´ɔ:ltә:neit] – чередоваться – кезектесу alternating a [´ɔ:ltә:neitiŋ] – чередующийся, переменный (опризма - талдағыш, шашыратушы призма angle n [´æŋgl] - угол - бұрыш; acute ~ - острый угол - сүйір бұрыш; ~ of advance - угол опережения - озу бұрышы; ~ of alteration - угол отклонения - ауытқу бұрышы; ~ of bank - угол крена - қисаю бұрышы; ~ of friction - угол трения - үйкеліс бұрышы; ~ of incidence - угол падения - түсу бұрышы; ~ of reflection - угол отражения - шағылу бұрышы; right ~ - прямой угол - тік бұрыш; solid ~ - телесный угол - денелік бұрыш angular a [´æŋgjulә] - угловой - бұрыштық anneal v [әńi:l] - отжигать, прокаливать - жасыту, қызарту annealing n [әńi:liŋ] - отжиг; отпуск - жасыту, (тех.) жұмсарту anomalous a [әńɔmәlәs] - ненормальный, неправильный, аномальный - қалыпсыз, қате, кемісті anticlockwise adv [´ænti´klɔkwaiz] - против часовой стрелки - сағат тіліне қарсы бағытта apart adv [ә´pa:t] - на расстоянии друг от друга, порознь, отдельно - бір бірінен ара қашықтықта, бөлек, жекелеп aperture n [´æpәtjuә] - относительное отверстие; светосила - салыстырмалы - approach n [ә´prout∫] - приближение, метод решения; подход - жақындау, шешу әдісі, тәсіл approach v [ә´prout∫] - приближаться, подходить - жақындау, жақын келу appropriate (to) a [ә´proupriit] - подходящий, свойственный (чему-л.) - ыңғайлы, (бір нәрсеге) тән

42

apparatus n [ ِæpә´reitәs] - прибор, аппарат, устройство, установка, аппаратура, оборудование - аспап, аппарат, құрылғы, қондырғы, аппаратура, жабдық; electrical ~ - электрооборудование - электр жабдығы apparent a [ә´pærәnt] - явный, очевидный, истинный - анық, айқын, шын appear v [ә´piә] - появляться; оказываться, казаться - пайда болу, болып шығу, көріну appearance n [ә´piәrәns] - появление - пайда болу appendix n [ә´pendiks] pl appendices - приложение, дополнение; добавочное приспособление - қосымша, үстеме; қосымша тетік application n [ِæpli´kei∫әn] - приложение (силы); применение (теории); подача напряжения: наложение (поля) - (күш) салу; (теорияны) қолдану; кернеу жіберу; (өріс) қабаттасуы applied a [ә´plaid] - прикладной, приложенный (о силе) - қолданбалы, түсірген (күш) apply v [ә´plai] - применять;прилагать; подавать напряжение қолдану, салу, кернеу жіберу appreciable а [ә´pri:∫әbl] - заметный, ощутимый - көрінетін, сезінерлік(применения) - аудан, кеңістік, (қолдану) саласы; cross-sectional ~ - площадь поперечного сечения - көлденең қима ауданы; per unit area - на единицу площади - аудан бірлігіне шаққанда; surface ~ - площадь поверхности - бет ауданы; unit ~ - единичная площадь - аудан бірлігі argue v [á:gju:] - спорить, убеждать, доказывать - таласу, сендіру, дәлелдеу argument n [á:gjumәnt] - доказательство, вывод, аргумент - дәлел, түйін, аргумент

approximate a [ә´prɔksimit] - приблизительный, приближенный - болжалмен, шамамен, шамасында, жуық approximate v [ә´prɔksimeit] - приближаться (к чему-л.), аппроксимировать - жуықтау, аппроксимациялау approximately adv [ә´prɔksimitli] - приблизительно - жуық, шамамен, шамалап, шамасында approximation n [ә ِprɔksi´mei∫әn] - приближение, аппроксимация - жуықтау, аппроксимация aqueous a [éikwiәs] - водный, водянистый - сулы, сұйық arbitrary a [á:bitrәri] - произвольный; условный; спорный - кездейсоқ, шартты, даулы arc n [a:k] - дуга - доға area n [´εәriә] - площадь, пространство; областьсалыстырмалы орналасу arrive v [ә´raiv] - прибывать, прилегать (об электроне) - келу, жанасу (электрон жөнінде) arrow n [´ærou] - стрелка (прибора) - (аспаптың) сілтегіш оғы arsenic n [á:snik] - мышьяк - мышьяк / тотияйын article n [á:tikl] - статья; пункт, параграф - мақала, тарау, бап artificial a n [ِa:ti´fi∫әl] - искусственный - жасанды aspect n [´æspekt] - сторона, вид, аспект - жақ, түр, аспект assemble v [ә´sembl] - монтировать, собирать - құрастыру assert v [ә´sә:t] - утверждать, доказывать - деп айту, дәлелдеу assign v [ә´sain] - приписывать; задавать; предназначать - жазып қою; тапсыру; арнау assist v [ә´sist] - помогать, ассистировать; содействовать -

43

arise v (arose, arisen) [ә´raiz, ә´rouz, ә´rizn] - возникать, появляться; проистекать - пайда болу, туу, шығу arm n [á:m] - плечо (рычага); ручка; стрелка; рычаг; ветвь, ответвление - (рычаг) иіні; тетік; сілтегіш оқ; рычаг; тармақ; lever ~ - плечо рычага - рычаг иіні armature n [á:mәtjuә] – якорь – якорь around adv ) [ә´raund] - вокруг, около, примерно - айналасында, жуық, шамамен arrange v [ә´reindʒ] - располагать, устраивать -орындастыру, жайғастыру arrangement n [ә´reindʒmәnt] - устройство, структура; система; относительное расположение - құрылым, жүйе; assumed a [ә´sju:md] - предполагаемый, допущенный;приобретаемый - шамаланған, ұйғарылған; ие болған assumption n [ә´sʌmp∫әn] - допущение, предположение - ұйғарынды, жорамал attach v [ә´tæt∫] - присоединять; прикреплять; приписывать - жалғастыру; бекіту; тіркеу; to ~ to - придавать значение - мән беру attain v [ә´tein] - достигать, добиваться - жету attainable a [ә´teinәbl] - достижимый - қол жетерлік, қолдан келерлік attempt n [ә´tempt] - попытка; проба, опыт - талап; сынау, байқау attempt v [ә´tempt] - пытаться, пробовать - тырысу, істеп көру attention n [ә´ten∫әn] - внимание, внимательность -назар, ықыластылық attenuation n [ә ِtenjuéi∫әn] - затухание, ослабление - сөну / өшу, басылу attract v [ә´trækt] - притягивать (о зарядах);

жәрдемдесу, көмектесу associate v [ә´sou∫iit] - объединять(ся); связывать, ассоциировать(ся) - біріктіру (бірігу); байланыстыру, ассоциациялау assume v [ә´sju:m] - принимать, приобретать (значение); допускать - (мәнге) ие болу; ұйғару

испытывать притяжение - тартылу attractive a [ә´træktiv] - относящийся к притяжению; притягательный, привлекательный - тартылыспен байланысты; тартымды attribute v [ә´tribju:t] - приписывать, объяснять(ся) - жатқызу, түсіндіру (түсіндірілу) author n [´ɔ:θә] - автор, создатель - шығарушы, жасаушы available a [ә´veilәbl] - имеющийся в наличии, доступный - бар болғаны, қол жетерлік average n [´ævәridʒ] - среднее значение (числа) - (санның) орташа мәні average a [´ævәridʒ] - средний, усредненный - орташа, орташаланған average v [´ævәridʒ] - усреднять - орташалау avoid v [ә´vɔid] - избегать - қашу axis [´æksis] pl axes [´æksi:z] n - ось - ось, білік, белдік, кіндік; ~ of rotation - ось вращения - айналу кіндігі; principal ~ - главная ось - басты / негізгі ось

44

привлекать (внимание) - тарту (зарядтар жөнінде); (біреудің назарын) аудару attraction n [ә´træk∫әn] - притяжение - тартылыс; mutual ~ - взаимное притяжение - өзара тартылыс; to experience ~ -

B back a [bæk] - обратный, задний - кері, артқы back adv [bæk] - назад, обратно; сзади - қері, қайта; артта, артынан back n [bæk] - задняя или оборотная сторона (чего-л.) - (бір заттың) артқы не сырт жағы back v [bæk] - двигаться в обратном направлении; поддерживать - шегініп жүру; тіреу background a [´bækgraund] - фоновый - фондық background n [´bækgraund] - фон, задний план; подготовка - фон, артқы план; дайындық backward adv [´bækwәd] - назад, обратно - артқа, қайта bad a (worse, worst) [bæd] - плохой, испорченный - жаман, бұзылған balance n [´bælәns] - весы; равновесие; маятник - таразы; тепе-теңдік; маятник; spring ~ - пружинные весы - серіппелі таразы balance v [´bælәns] - уравновешивать, балансировать - теңгеру ball n [bɔ:l] - шар(ик); балл - шар; балл balloon n [bә´lu:n] - воздушный шар, аэростат - әуе

шары, аэростат band n [bænd] - полоса (частот), зона, слой, (под)диапазон - (жиіліктер) жолағы, алқап, қабат, диапазон (бөлігі); energy ~ - энергетическая зона - энергетикалық алқап; conduction ~ - зона проводимости - өткізгіштік алқабы; valence ~ - валентная зона - валенттік алқап bandwidth n [´bændwidθ] - ширина полосы - жолақ ені bar n [ba:] - брус(ок), стержень; блок, преграда; бар - кесек, тірек; блок, бөгет; бар bar v [ba:] - преграждать, исключать - бөгеу, жою base n [beis] - основа, база, опора, цоколь - негіз, база, тірек, цоколь base v [beis] - основываться - негізделу beaker n [´bi:kә] - лабораторный стакан (сосуд) - лабораториялық стақан (ыдыс)beam n [´bi:m] - луч; пучок лучей (частиц); балка, брус, перекладина; балансир - сәуле; сәулелер (бөлшектер) шоғы; төрт қырлы бөрене, көпір ағаш; теңгергіш; light ~ - пучок света - жарық шоғы;

45

incident light ~ - падающий световой луч - түсушы жарық шоғы; narrow ~ - параллельный пучок лучей; острый луч – параллель сәулелер шоғы; сүйір сәуле bear (bore, borne) v [bεә] - нести нагрузку, выдерживать - жүк көтеру, шыдау bearing n [´bεәriŋ] - подшипник; пеленг - подшипник, пеленг behave v [bi´heiv] - работать (о машине); вести себя - істеу (машина жөнінде); өзін-өзі ұстау behaviour [bi´heivjә] (Aмер. behavior) n - поведение; свойства; режим (работы) - жүріс-тұрыс; қасиеттер; (іс) тәртібі believe v [bi´li:v] - верить; полагать, думать, считать - сену; жорамалдау, ойлау, есептеу belong v [bi´lɔŋ] - принадлежать - қатарында болу bend (bent, bent) v [bend] - гнуть(ся), изгибать(ся) - ию (иіну), бүгу (бүгілу) bending n [´bendiŋ] - изгиб - бүгіліс, иілу bilinear a [bai´liniә] - двухлинейный, билинейный - қос сызықты, екі сызықты bind (bound, bound) v [baind] - связывать – байланыстыру binding n [´baindiŋ] - связь; скрепление, соединение -

байланыс; бекіту, қосу binding (pr. p.) [´baindiŋ] - связующий, цементирующий; вяжущий - байланыстыратын, жабыстырушы bit n [bit] - бит (единица информации) - бит (ақпарат бірлігі) black a [blæk] - темный, черный - қараңғы, қара black v [blæk] - затемнять; заглушать (радиопередачу) - күңгірттеу; (радиохабарды) басып тастау block n [blɔk] - блок, блокировка; группа, узел; преграда - блок, бөгеу, кедергі жасау; топ, торап; бөгет block v [blɔk] - преграждать, блокировать - кедергі жасау, бөгеу blow (blew, blown) v [blou] - ударять, толкать; дуть; утекать (о газе); перегорать (о предохранителе) - соғу, итеру; үрлеу; кеміп қалу (газ жөнінде); күйіп кету (қорғағыш жөнінде); blow up v [´blou´ʌp] - взрывать – жару board n [bɔ:d] - доска; щит, пульт, панель; комиссия - тақта; қалқан, пульт, панель; комиссия; control ~ - пульт управления - басқару пульті; gauge [meter] ~ - приборная доска - аспап тақтасы

46

body n [´bɔdi] - (материальное) тело; корпус - (материалдық) дене; тұла бойы, тұрқы; black ~ - абсолютно черное тело - абсолюттық қара дене; ~ at rest - тело в состоянии покоя - тыныштық күйіндегі дене; elastic ~ - упругое тело - серпімді дене; moving ~ - движущееся тело - қозғалатын дене; rigid [solid] ~ - твердое тело - қатты дене boil v [bɔil] - кипеть, кипятить – қайна(т)у break n [breik] - поломка, разрыв; boiler n [´bɔilә] - бойлер, котел (паровой) - бойлер, (бу жіберетін) қазан boiling a [´bɔiliŋ] - кипящий - қайнаудағы boiling n [´bɔiliŋ] - кипение - қайнау; ~ point - точка кипения - қайнау нүктесі bond n [bɔnd] - связь, обязательство; диффузный слой - байланыс, міндет; диффузиялық қабат; covalent ~ - ковалентная связь - ковалентті байланыс bond v [bɔnd] - связывать, соединять - байланыстыру, қосу book n [buk] - книга; произведение, сочинение - кітап; туынды, шығарма; record ~ - журнал наблюдений - бақылау журналы

bore n [bɔ:] - канал (трубки); диаметр канала, калибр - (түтік) арнасы; канал диаметрі, калибр boric a [´bɔ:rik] - борный - бор boride n [´bɔ:rid] - борид - борид boron n [´bɔ:rɔn] - бор - бор bottom n [´bɔtәm] - низ; дно; основание; низкочастотные звуки - асты; түп; табан; төмен жиілікті дыбыстар; at the ~ of - внизу - астында bound n [baund] - граница; предел, ограничение; скачок, прыжок - шекара; шек, шектеу; қарғу, секіру bound v [baund] - ограничивать; перемещаться скачками - шек қою; секіріп жүру boundary n [´baundәri] - предел, порог; граница, стенка, линия раздела - шек, жоғарғы шек; шекара, қыр, айыру сызығы bow n [bou] - дуга (в весах) - (таразыдағы) имек box n [bɔks] - коробка; ящик; кожух; муфта - қорап; жәщік; қаптама; муфта; ~ of weights - разновески - әр салмақты кірілер жинағы bracket n [´brækit] - скобка, держатель - жақша, қапсырма шеге, құрсау brain n [brein] - мозг, ум, рассудок - ми, ақыл, ес

47

brake n [breik] - тормоз - тежеуіш branch n [bra:nt∫] - ветвь, ответвление; область, направление - тарау, тармақ; сала, тарам brass n [bra:s] - латунь, желтая медь - жез, сары мыс breadth n [bredθ] - ширина – ен break n [breik] - поломка, разрыв; прерыватель; размыкание, выключение(тока) - сыну, үзілу; үзгіш; ажыратылу, (ток) сөндіру break (broke, broken) v [breik] - размыкать; разрушать, нарушать - ажырату; қирату, бұзу breeder n [´bri:dә] - реактор-размножитель; бридерный реактор - көбейткіш реактор; бридер реакторы bridge n [bridʒ] - мост(ик); перемычка; размыкание; шунт - көпір; мойын; ажыратылу; шунт brief a [bri:f] - короткий, недолгий; краткий - қысқа, аз уақытта; қысқаша briefly adv [´bri:fli] - вкратце, кратко, сжато - қысқаша, қысқартып bright a [brait] - яркий – жарық brightness n [´braitnis] - яркость – жарқындық bring (brought, brought) v

[briŋ] - приносить; вызывать; осуществлять - әкелу; қоздыру; жүзеге асыру broad a [brɔ:d] - широкий - кең broaden v [´brɔ:dn] - расширять - кеңейту, ұлғайту broadening n [´brɔ:dniŋ] - расширение, уширение - ұлғаю, кеңею bubble n [bʌbl] - пузырек, пузырь; пузырьковое включение - көбікше, көпіршік; көпіршікті қоспа build (built, built) v [bild] - строить, конструировать - салу, құрастыру build-up n [´bildʌp] - нарастание - өсу bulb n [bʌlb] - лампа накаливания; баллон, колба - қыздыру шамы; баллон, колба; light ~ - лампа накаливания - қыздыру шамы bulk a [bʌlk] - объемный - көлемдік bulk n [bʌlk] - объем; масса; основная, большая часть чего-либо - көлем, масса; бір заттың негізгі, басым бөлігі bullet n [´bulit] - пуля, ядро - оқ, ядро burn (burnt, burned) v [bә:n] - гореть, жечь - жану, күйдіру burner n [´bә:nә] - горелка -

шілтер, жанарғы burning n [´bә:niŋ] - горение - жану, күю burst n [bә:st] - вспышка; всплеск; импульс, толчок - жарқ

ету; лап ету; импульс, түрткі burst (burst, burst) v [bә:st] - взрывать; разрывать - жару, жырту

C

48

calculate v [´kælkjuleit] - вычислять, рассчитывать - есептеу, санау calculation n [ ِ kælkju´lei∫әn] - вычисление, подсчет - есептеу, есеп calculus (pl. calculuses) n [´kælkjulәs] - исчисление - есептеу calibrate v [´kælibreit] - калибровать, градуировать; проверять - ‰лгілеу, µлшемдеу; тексеру call n [kɔ:l] - вызов; позывной сигнал - шаќыру; шаќыру сигналы call v [kɔ:l] - звать; называть - шаќыру; атау; ~ for - требовать, предусматривать - талап ету, ескерілу caloric a [kә´lɔric] - тепловой, термический - жылулық caloric n [kә´lɔric] - теплород - жылутегі can n [kæn] - кожух; колпак; стакан - ќаптама; ќалпаќ; стаќан can v [kæn] - консервировать - консервілеу canning n [´kæniŋ] -

консервирование - консервілеу cancel v [´kænsәl] - сокращать; гасить, стирать; аннулировать - азайту; сµндіру, µшіру; жою cancellation n [ِ kænsә´lei∫әn] - сокращение; гашение, стирание; аннулирование - азаю; сµндіру, µшіру; жою candle n [´kændl] - свеча; международная свеча (единица силы света) - шам; халыќаралыќ шам (жарыќ к‰шініњ бірлігі) capable a [´keipәbl] - способный, умелый - ќабілетті, шебер capacitance n [kә´pæsitәns] - емкость; емкостное сопротивление - сыйымдылыќ; сыйымдылыќ кедергі capacitor n [kә´pæsitә] - конденсатор – конденсатор; ~ plate - обкладка конденсатора - конденсатор астары capacity n [kә´pæsiti] - емкость; способность; мощность - сыйымдылыќ; ќабілеттілік; ќуат; heat ~ - теплоемкость - жылу сыйымдылығы capture n [´kæpt∫ә] - захват; улавливание - ќармау; ±стау capture v [´kæpt∫ә] -

49

захватывать, улавливать - ќармау; ±стау car n [ka:] - автомашина; вагон; тележка - автокµлік; вагон; арба carbon n [´ka:bәn] - углерод; угольный электрод - кµміртек; кµмір электроды care n [kεә] - уход, содержание; тщательность - к‰тім, асырау; ±ќыптылыќ careful a [´kεәful] - внимательный; аккуратный; осторожный - м±ќият; ±ќыпты; саќ carrier n [´kæriә] - носитель, держатель, опора - тірек, т±тќыш, с‰йеніш carry v [´kæri] - нести, переносить; проводить - алып ж‰ру, тасу; µткізу case n [keis] - случай, обстоятельство; кожух, корпус, чехол - оќиѓа, жаѓдай; ќаптама, т±рќы, тыс cast (cast, cast) v [ka:st] - бросать; (тех.) отливать - тастау; (тех.) ќ±йып жасау cause n [kɔ:z] - причина, основание; дело - себеп, негіз; іс cause v [kɔ:z] - вызывать, причинять, заставлять - ќоздыру, келтіру, мєжб‰р ету cavity n [´kæviti] - полость; объемный резонатор - ќуыс; кµлемдік резонатор cease v [si:s] - переставать,

прекращать(ся) - аяќталу, біту cell n [sel] - (гальванический) элемент; ячейка; фотоэлемент; камера; клетка - (гальваникалыќ) элемент;±яшыќ; фотоэлемент; ќуыс; клетка; dry ~ - сухой элемент - құрғақ элемент cellular a [´seljulә] - клеточный - клеткалы centre (Амер. center) n [´sentә] - центр, середина, ось - орталыќ, орта, кіндік; ~ of gravity - центр тяжести - ауырлық кіндігі; vibrating ~ - центр колебания - тербеліс кіндігі centrifugal a [sen´trifjugәl] - центробежный - центрден тепкіш centripetal a [sen´tripitl] - центростремительный - центрге тартќыш certain a [´sә:tn] - определенный; надежный; достоверный - белгілі; сенімді; ақиқат certainly adv [´sә:tnli] - конечно, несомненно - єрине, ш‰бєсіз certainty n [´sә:tnti] - несомненный факт, достоверность - к‰мєнсіз факт, д±рыстыќ chain n [t∫ein] - цепь; чейн (мера длины) - тізбек; чейн (±зындыќ µлшемі) chamber n [´t∫eimbә] - камера, отсек, отделение - камера; ќуыс, бµлім; bubble ~ - пузырьковая

50

камера - кµпіршікті камера; cloud ~ - камера Вильсона - Вильсон камерасы; collision ~ - камера столкновений - соќтыѓысу камерасы chamber v [´t∫eimbә] - помещать в камеру - камера ішіне салу chance n [t∫a:ns] - случай; вероятность - оќиѓа; ыќтималдыќ change n [t∫eindʒ] - изменение; переход; замена; превращение - µзгеру; ауысу; алмасу; айналу change v [t∫eindʒ] - изменяться, менять; превращаться - µзгеру, алмастыру; айналу changing a [´t∫eindʒiŋ] - переменный (о токе) - айнымалы (тоқ жµнінде) channel n [´t∫ænl] - канал, русло - канал, арна chapter n [´t∫æptә] - глава; тема - тарау; таќырып character n [´kæriktә] - знак, символ; кодовая комбинация импульсов - тањба, символ; импульстардыњ кодтыќ ќиыстыруы characterize v [´kæriktәraiz] - характеризовать - сипаттау charge n [t∫a:dʒ] - заряд; нагрузка - заряд; ж‰ктеме; ~ density - плотность заряда - заряд тығыздығы; ~ distribution

- распределение заряда - заряд таралуы; moving ~ - движущийся заряд - жылжымалы заряд; negative ~ - отрицательный заряд - теріс заряд; point ~ - точечный заряд - н‰ктелі заряд; positive ~ - положительный заряд - оң заряд; stationary ~ - покоящийся заряд - тыныштыќ ќалпындаѓы заряд; surface(-bound) ~ - поверхностный заряд - беттік заряд; test ~ - пробный заряд - сыншы заряд; unit ~ - единица заряда; равный единице заряд - заряд бірлігі; бірге тењ заряд charge v [t∫a:dʒ] - заряжать, нагружать - зарядтау; жүктеу check n [t∫ek] - проверка, контроль - тексеру, баќылау check v [t∫ek] - проверять, контролировать - тексеру, баќылау choose (chose, chosen) v [t∫u:z] - выбирать - тањдау choice n [t∫ɔis] - выбор - тањдау circle n [´sә:kl] - окружность, круг - шењбер, дµњгелек circular a [´sә:kiulә] - круговой – айналма circuit n [´sә:kit] - цепь; схема, контур, замкнутая линия - тізбек; с±лба, пішін, т±йыќ сызыќ; alternating current ~ - цепь переменного тока - айнымалы тоқ тізбегі; ~ breaker - выключатель в цепи - тізбек

51

ажыратқышы; element - элемент цепи, схемный элемент - тізбек элементі, сұлба элементі; closed ~ - замкнутая цепь, замкнутый цикл - т±йыќ тізбек, т±йыќ цикл; direct current ~ - цепь постоянного тока - т±раќты тоқ тізбегі; equivalent ~ - схема замещения, эквивалентная схема - алмастыру сұлбасы, балама сұлбасы; external ~ - внешняя цепь - сыртқы тізбек circumference n [sә´kʌmfәrәns] - окружность (круга), контур замкнутой линии, длина окружности; периферия - (шењбер) ±зындыѓы, т±йыќ сызыќтыњ пішіні, шењбер ±зындыѓы; шалѓай жатќан жаќ circumstance n [´sә:kәmstәns] - (рl) подробности; обстоятельства - егжей-тегжейі; жаѓдайлар class n [kla:s] - класс; категория, разряд; группа - класс; дєреже, ќатар; топ classify v [´klæsifai] - группировать, классифицировать - топтау, жіктеу clean a [kli:n] - чистый – таза clean v [kli:n] - очищать, прочищать - тазалау, тазарту clear а [kliә] - чистый; ясный, светлый, прозрачный - таза; айќын, ашыќ, мµлдір clearly adv [´kliәli] - ясно, понятно; чисто - айќын,

т‰сінікті; таза clarify v [´klærifai] - пояснять, выяснять; очищать - т‰сіндіру, аныќтау; тазалау clock n [klɔk] - часы - саѓат clockwise a [´klɔkwaiz] - движущийся по часовой стрелке - саѓат тілі баѓытымен ж‰ретін close a [klous] - закрытый; близкий; тесный (о контакте), замкнутый - жабыќ; жаќын орналасқан; тыѓыз байланысќан (контакт жµнінде), т±йыќ close v [klouz] - замыкать; закрывать - т±йыќтау; жабу closed a [klouzd] - закрытый, запертый; замкнутый, законченный; находящийся под током - жабыќ, бекітулі; т±йыќталѓан, біткен; тоќќа ќосылѓан к‰йінде cloud n [klaud] - облако, туча; пятно - б±лт; даќ cluster n [´klʌstә] - сгусток, скопление; группа; пучок - шоѓыр; топ; шоќ ; dispersed ~ - рассеянное созвездие - шашыраѓан шоќж±лдыз; star ~ - звездное скопление - ж±лдызды шоѓыр; vacancy ~ - свободное созвездие - бос шоќж±лдыз coal n [koul] - (каменный) уголь - (тас) кµмір coalesce v [ ِkouә´les] - соединяться, слипаться - бірігу, жабысу

52

coat v [kout] - покрывать - жабу, қаптау, каттау coating n [´koutiŋ] - покрытие, оболочка, налет - жабу, қабықша, қабат coexistence n [´kouig´zistәns] – сосуществование - ќатар µмір с‰ру coherence n [kou´hiәrәns] - связь, сцепление, когерентность - байланыс, ілінісу, когеренттік coherent a [kou´hiәrәnt] - связный; сцепленный; когерентный - байланысќан; ілініскен/біріккен; когерентті cohesive a [kou´hi:siv] - способный к сцеплению, когезионный - ілінісуге бейімді, когезиялыќ coil n [kɔil] - катушка; спираль; виток - шарѓы; спираль; орам; moving ~ - движущаяся катушка - жылжымалы шарғы coil v [kɔil] - свертывать, скручивать кольцом, спиралью - орау, шыѓыршыќтау, ширату coincide v [ِkouin´said] - совпадать - дєл келу(мат.) беттесу coincidence n [kouínsidәns] - совпадение - тура келу coincident a [kouínsidәnt] - совпадающий, соответствующий - тура келуші, ‰йлесуші cold a [kould] - холодный, недействующий; низкотемпературный - суыќ, іске

ќосылмаѓан; тµмен температуралы cold-worked a [´kould´wә:kt] - холоднообработанный (давлением) - (ќысым арќылы) суыќ к‰йінде µнделген collapse v [kә´læps] - рушиться, обваливаться - ќ±лау / бүліну, опырылып ќ±лап т‰су collapse n [kә´læps] - крушение; обвал; падение - апат; опырылып ќ±лау; ќ±лау collect v [kә´lekt] - собирать - жинаќтау collection n [kә´lek∫әn] - собирание; скопление; набор - жинаќтау; шоғыр; жиынтық collector n [kә´lektә] - коллектор; токосниматель - коллектор; тоқ сµндіргіш collide v [kә´laid] - сталкиваться – соқтығысу collision n [kә´liʒәn] - столкновение, соударение - соқтығу; µзара соқтығысу; elastic ~ - упругое столкновение - серпімді соқтығысу; head-on-~ - лобовое столкновение - маңдайлық соқтығу colour (Амер. color) n - цвет, окраска - тус; бояу colour (Амер. color) v [´kʌlә] - окрашивать – бояу column n [´kɔlәm] - столбец; колонка; столб; колонна - қатар; бағана; діңгек; тіреуішcombination n [ِkɔmbińei∫әn] -

53

сочетание, комбинация - тіркестіру; қиыстыру combine v [kәm´bain] - сочетать, комбинировать - тіркестіру; қиыстыру combustion n [kәm´bʌst∫әn] - сгорание, горение - жану, қүю come (came, come) v [kʌm] - приходить - келу; ~ across - натолкнуться - соқтығысып қалу; (ауыспалы) устіне түсу; ~ into effect - вступать в силу - күшіне ену commercial a [kә´mә:∫әl] - коммерческий, промышленный - сауда(лық), µнеркєсіп(ті) common a [´kɔmәn] - общий; обычный, простой - жалпы; дағдылы, қарапайым commonly adv [´kɔmәnli] - обычно, обыкновенно - єдетте, єдетінше communicate v [kә´mju:nikeit] - сообщать(ся), связывать(ся) - қатынасу, байланысу communication n [kә ِ mju:ni´kei∫әn] - связь, коммуникация, сообщение - байланыс қатынас, қарым-қатынас, хабарласу commutation n [ِkɔmju´tei∫әn] - замена - ауыстыру, алмастыру, орнына салу commutative a [kә´mju:tәtiv] -касающийся замены; коммутативный,

перестановочный - ауыстырумен байланысты; коммутативті, алмастырма commutator n [´kɔmjuteitә] - коллектор - коллектор commute v [kә´mju:t] - заменять, коммутировать - ауыстыру, алмастыру, орнына салу comparable a [´kɔmpәrәbl] - сравнимый, сопоставимый - салыстырмалы, салыстыруға келетін comparative a [kәm´pærәtiv] - сравнительный; относительный - салыстырма; салыстырмалы comparatively adv [kәm´pærәtivli] - сравнительно - салыстырғанда compare v [kәm´pεә] - сравнивать - салыстыру comparison n [kәm´pærisn] - сравнение, компарирование – салыстыру compass n [´kʌmpәs] - окружность; круг; компас - шеңбер; дөңгелек; компас compete v [kәm´pi:t] - конкурировать, состязаться - бәсекелесу, жарысқа түсу competition n [ ِkɔmpi´ti∫әn] - соревнование, конкуренция - жарыс, бәсеке complete a [kәm´pli:t] -замкнутый, полный, цельный - тұйық, толық, толығымен

54

complete v [kәm´pli:t] - заканчивать, завершать - аяқтау, бітіру completely adv [kәm´pli:tli] - совершенно, полностью - әбден, мүлде completeness n [kәm´pli:tnis] - завершенность - аяқталғандық complicated a [´kɔmplikeitid] - сложный, трудный для понимания - күрделі, түсінуге қиын compose v [kәm´pouz] - составлять, создавать - құрастыру, жарыққа шығару composition n [ ِkɔmpә´zi∫әn] - состав, векторное сложение - құрам, векторлық қосу; ~ of forces - (векторное) сложение сил - (векторлық) күштерді қосу; ~ by weight - состав по весу - салмағына қарай құрам compound n [´kɔmpaund] - соединение; смесь; состав - қоспа; аралас; құрам compound a [´kɔmpaund] - составной, сложный - құрмалас; күрделі compress v [kәm´pres] - сжимать, сдавливать - қысу; сығу compressibility n [kәmِpresi´biliti] - cжимаемость - қысылушылық compressible а [kәm´presәbl] -сжимаемый - сығылған

compression n [kәm´pre∫әn] - сжатие - қысым, сығым compressional a [kәm´pre∫әnәl] - сжимающий, сжатый - қысушы, сығылған comprise v [kәm´praiz] - содержать; составлять; включать - құрамында болу; құрау computation n [ِkɔmpju´tei∫әn] - исчисление; вычисление, подсчет - есептеп шығару; есептеу, есеп; hand ~ - вычисление от руки - қолмен есептеу compute v [kәm´pju:t] - вычислять, подсчитывать - есептеу, санау computer (Амер. computor) n [kәm´pju:tә] - ЭВМ; компьютер - электрондық есептеуші машина concave a [´kɔn´keiv] - вогнутый - ойыс concept n [´kɔnsept] - понятие; представление; концепция - ұғым; түсінік; концепция conceptual a [kәn´septjuәl] - понятийный, умозрительный - ұғымдық, ойша concern n [kәn´sә:n] - фирма, предприятие, концерн; забота, интерес - фирма, кәсіпорны, концерн; қамқорлық, құштарлық concern v [kәn´sә:n] - касаться, иметь отношение; заботиться - қатысты болу, байланысты болу; қамын ойлау

55

concise a [kәn´sais] - краткий, сжатый, сокращенный - қысқа, қысқаша, қысқартылған conclude v [kәn´klu:d] - (с)делать вывод, прийти к заключению - қорытынды шығару, түйінге келу conclusion n [kәn´klu:ʒәn] - заключение, вывод - қорытынды, түйін condensate v [´kɔndenseit] - конденсировать, сгущать; сжижать - қысу, қоюландыру; сұйылту condensation n [ ِ kɔnden´sei∫әn] - сгущение; сжижение; конденсация - сұйылту; сығылу; конденсация; momentum space ~ - бозе-конденсация; конденсация бозе-газа - бозе-конденсация; бозе-газдың сұйылтуы condense v [kәn´dens] - конденсировать, сгущать; сжижать - қысу, қоюландыру; сұйылту condition n [kәn´di∫әn] - условие; состояние - шарт, жағдай; қүй; under such ~s - при таких условиях - осындай жағдайларда conditional a [kәn´di∫әnl] - условный - шартты conduct v [kәn´dʌkt] - проводить (электрический ток), служить проводником; руководить - (электр тоқты)

өткізу, өткізгіші болу; басқару conductance n [kәn´dʌktәns] - активная проводимость - активті өткізгіштік conduction n [kәn´dʌk∫әn] - проводимость - өткізгіштік; electrical ~ - электропроводимость - электр өткізгіштік; heat ~ - теплопроводность - жылу өткізгіштік conductivity n [ ِ kɔndʌk´tiviti] - удельная (электрическая) проводимость - меншікті (электр) өткізгіштік; thermal ~ - удельная теплопроводность - меншікті жылу өткізгіштік conductor n [kәn´dʌktә] - проводник - өткізгіш; current-carrying ~ - проводник с током - тоққа қосылған өткізгіш; poor ~ - плохой проводник - нашар өткізгіш cone n [koun] - конус; сопло; раструб, головная часть - конус; шошақ канал; кең балақ, алғы бөлік configuration n [kәn ِ figju´rei∫әn] - очертание, форма; конфигурация - кескін, пішін; конфигурация confine v [kәn´fain] - ограничивать; удерживать - шектеу; ұстау confirm v [kәn´fә:m] - подтверждать - растау

56

confusion n [kәn´fju:ʒәn] - путаница - шатақ, былық(па), бытықы-шытықы connect v [kә´nekt] - соединять(ся), связывать(ся) - қосу (қосылу), байланастыру (байланысу) connection n [kә´nek∫әn] - связь; соединение; схема (включения) - байланыс; қосу / жалғау; (қосу) сұлбасы consequence n [´kɔnsikwәns] - следствие, результат - салдар, нәтиже conservation n [ِkɔnsә´vei∫әn] - сохранение; охрана; забота - сақтау; қорғау; қамқорлық; energy ~ - сохранение энергии - қуаттың сақталуы; ~ of charge - сохранение заряда - зарядтың сақталуы; ~ of matter - сохранение материи - материяның сақталуы; momentum ~ - сохранение импульса - импульстің сақталуы conserve v [kәn´sә:v] - сохранять, сберегать, консервировать - сақтау, қорғау, консервілеу consider v [kәn´sidә] - учитывать, считать, полагать; рассматривать - санасу, есептеу, ойлау; қарау considerable a [kәn´sidәrәbl] - значительный, важный, большой - мәнді, маңызды, едәуір consist v [kәn´sist] - состоять

(из); заключать(ся); совмещать(ся) - тұру / құрылу; болу; қабысу consistent a [kәn´sistәnt] - согласованный, соответствующий; совместный - қелісілген, сайма-сай; бірлескен constant a [´kɔnstәnt] - постоянный - тұрақты constant n [´kɔnstәnt] - постоянная величина, константа - тұрақты шама, константа; arbitrary ~ - произвольная постоянная - кез келген тұрақты шама; elastic ~ - упругая постоянная - серпімді тұрақты шама; stress-optical ~ - постоянная светового давления - жарық қысымының тұрақтысы constituent n [kәn´stitjuәnt] - составная часть, компонент - құрайтын бөлік, компонент constitute v [´kɔnstitju:t] - образовывать, составлять - құрау constitutive a [´kɔnstitju:tiv] - основной, существенный, определяющий - негізгі, маңызды, анықтаушы consumption n [kәn´sʌmpәn] - потребление, расход - тұтыну, шығын contact n [´kɔntækt] - контакт, сцепление, соприкосновение – түйісу / қосылу, іліну / жабысу, жаңасу / тию contain v [kәn´tein] -

57

содержать в себе; (мат.) делиться - ішінде бар болу; (мат.) тура бөліну content n [´kɔntent] - содержание; вместимость; площадь (геометрической фигуры) - мөлшер; сыйымдылық; (геометриялық фигураның) ауданы; heat ~ - теплосодержание, энтальпия - жылу мөлшері,энтальпия continue v [kәn´tinju:] - продолжать - жалғастыру continuous a [kәn´tinjuәs] - непрерывный, постоянный - үзіліссіз, ұласқан, тұрақты contract v [kәn´trækt] - сжиматься, сужать(ся), стягивать(ся) - қысылу / сығылу, тарылту (тарылу), қысқартылу contradict v [ِ kɔntrә´dikt] - противоречить - қайшы болу contribute v [kәn´tribjut] - делать вклад, способствовать - үлес қосу, мүмкіндік жасау contribution n [ِkɔntri´bju:∫әn] - вклад; благоприятный фактор; статья - қосылған үлес; қолайлы жағдай; мақала convenience n [kәn´vi:njәns] - удобство – ыңғайлылық convenient a [kәn´vi:njәnt] - удобный, подходящий - ыңғайлы, қолайлы convention n [kәn´ven∫әn] - условие, правило; условное обозначение - шарт, ереже;

шартты белгі conventional a [kәn´ven∫әnl] - условный; обычный - шартты; кәдімгі converge v [kәn´vә:dʒ] - сходиться - жинақталу convergence n [kәn´vә:dʒәns] - сходимость, конвергенция - жинақтылық converging a [kәn´vә:dʒiŋ] - собирающий (о линзе) - жинағыш (линза жөнінде) conversion n [kәn´vә:∫әn] - преобразование, превращение - түрлену, айналу convert v [kәn´vә:t] - преобразовывать, превращать - түрлендіру, айналдыру cool v [ku:l] - охлаждать - суыту coolant n [´ku:lәnt] - охладитель, хладагент - суытқыш, суытқыш агент cooling a [´ku:liŋ] - охлаждение - суыту core n [kɔ:] - сердечник; ядро, центральная часть - өзек; ортасы, орталық бөлік соrk n [kɔ:k] - пробка - тығын соrk v [kɔ:k] - затыкать пробкой; закупоривать - тығындау corner n [´kɔ:nә] - угол, часть - бұрыш, бөлік correct a [kә´rekt] - правильный, точный - дұрыс,

58

дәл correct v [kә´rekt] - править, исправлять, корректировать - түзету, жөндеу, дұрыстау correction n [kә´rek∫әn] - коррекция, поправка - түзету, жөндеу correlate v [´kɔ:rileit] - взаимно соотноситься, коррелировать - өзара қатыста болу correlation n [ ِkɔri´lei∫әn] - соотношение, (взаимо)связь, корреляция - ара қатыс, (өзара) байланыс, корреляция correspond v [ِkɔris´pɔnd] - согласовываться, соответствовать - келісу, сәйкестену corresponding a [ ِkɔris´pɔndiŋ] - соответствующий; аналогичный - сәйкес; ұқсас count v [kaunt] - считать, подсчитывать - санау, есептеу counter n [´kauntә] - счетчик - санауыш counteract v [ ِkauntә´rækt] - противодействовать, уравновешивать - кедергі жасау, теңгеру counterpart n [´kauntәpa:t] - соответствующая величина, соответствующее понятие; заменитель; копия; двойник - сәйкес шама, сәйкес ұғым,

ауыстырушы; көшірме; ұқсас counting n [´kauntiŋ] - счет - санау coupling n [´kʌpliŋ] - соединение, связывание; взаимодействие - қосу, байланыс; әрекеттестік course n [kɔ:s] - направление, курс; ход, течение; порядок; линия действия - бағыт, бет алыс; барыс, ағым; тәртіп; қимыл жолы cover n [´kʌvә] - футляр, чехол, кожух, покров - қынап, тыс, қаптама, жапқыш cover v [´kʌvә] - покрывать, закрывать, укрывать; охватывать (область) - бүркеу, жабу, жасыру; (саланы) қамту covering n [´kʌvәriŋ] - оболочка; покрытие - қабық; бүркеу create v [kri´eit] - создавать, творить - жасау, жарату creation n [kri´ei∫әn] - создание, творение; произведение - туынды; шығарма cross n [krɔs] - пересечение, перекрещивание - түйіспе, торап cross v [krɔs] - пересекать(ся), скрещивать(ся) - кесіп өту (қиылысу), айқастыру (айқасу) cross-section n [´krɔs´sek∫әn] -

59

поперечное сечение; эффективное сечение - көлденең қима; тиімді қима; circular ~ - круговое сечение - дөңгелек қима crystalline a [´kristәlain] - кристаллический; прозрачный - кристалдық; мөлдір curious a [´kjuәriәs] - любопытный, необычный - қызық, әдеттен тыс, айрықша current a [´kʌrәnt] - современный; текущий - осы заманғы; қазіргі current n [´kʌrәnt] - электрический ток, сила тока; течение, поток - электр тоғы, тоқ күші; ағыс, тасқын; alternating ~ - переменный ток - айнымалы тоқ; changing ~ - переменный ток - айнымалы тоқ; convection ~ - конвекционный поток - конвекциялық ағын; ~ density - плотность тока - тоқ тығыздығы; ~ element - элемент тока - тоқ элементі; ~ flow - поток тока - тоқ ағыны; ~-voltage characteristics - вольт-амперная характеристика - вольт-амперлік сипаттама; direct ~ - постоянный ток - тұрақты тоқ; electron ~ - ток

электронной проводимости - электрон өткізгіш тоғы; variable ~ - переменный ток - айнымалы тоқ; varying ~ - переменный ток - айнымалы тоқ curvature n [´kә:vәt∫ә] - кривизна, изгиб - қисықтық, бүгіліс curve n [kә:v] - кривая, график, лекало - қисық сызық, график, қисық сызықтарды сызатын сызғыш; adiabatic ~ - адиабатическая кривая - адиабаттық қисық; decay ~ - кривая спада, кривая затухания (свечения) - кему қисығы, (жарқырау) басылуының қисығы curve v [kә:v] - изгибать, закруглять – бүгу / ию, жұмырлау cut (cut, cut) v [kʌt] - резать, разрезать; сокращать - кесу / турау, қию; қысқарту cut n [kʌt] - разрез; сокращение, сечение, профиль, уменьшение - тілік; қысқарту, қима, пішін, кему cycle n [´saikl] - период, цикл, круговой процесс; герц - мерзім, айналым, айналма процесс; герц cycle v [´saikl] - совершать цикл - айналым жасау

D damage n [´dæmidʒ] - повреждение, ущерб, вред, порча - зиян, залал damp v [dæmp] - заглушать;

затухать; амортизировать - басу; басылу; амортизациялау dark а [da:k] - темный - қараңғы

60

darken v [´da:kәn] - затемнять, темнеть - қараңғылау / қарайту / күңгірттеу, қараю dashed a [dæ∫t] - штриховой, прерывистый - штрихті, үзілмелі data n [´deitә] - (исходные) данные, показатели - (бастапқы) мәліметтер, көрсеткіштер; ~ for study - материал для исследования - зерттейтін материал date n [deit] - дата, срок - күнтізбелік күн, мерзім date v [deit] - датировать, ставить число - даталау, күнін қою datum (pl data) n [´deitәm] - данная величина, исходный факт, уровень - берілген шама, негізгі факт, деңгей day n [dei] - день, сутки - күн, тәулі; solar ~ - солнечные сутки - аспандағы күн тәулігі; sidereal ~ - звездные сутки - жұлдыз тәулігі deactivation n [di ِ ækti´vei∫әn] - расформирование, дезактивизация - тарату, дезактивациялау dead a [ded] - обесточенный, разомкнутый, лишенный напряжения - тоқтан ажыратылған, ажыратылған, кернеуден ажыратылған deal (dealt, dealt) v [di:l] - иметь дело; рассматриваться;касаться - қатысы болу; қаралу;

байланысты болу decay n [di´kei] - спад; затухание, потухание (экрана); распад - басылу; өшу, (экран) сөнуі; ыдырау; beta ~ - бета-распад - бета-ыдырау; luminescence ~ - затухание люминесценции - люминесценция өшуі decide v [di´said] - решать - шешім қабылдау decision n [di´siʒәn] - решение - шешім decline v [di´klain] - уменьшать(ся); отклонять(ся) - азайту (азаю); ауытқу (ауып кету) declination n [ ِ dekli´nei∫әn] - отклонение; спад, снижение - ауу; төмендеу, түсу decompose v [ ِ di:kәm´pouz] - разлагать - ыдырату decrease n [´di:kri:s] - уменьшение, убывание - азаю, кему decrease v [di:´kri:s] - уменьшать(ся) - азайту (азаю) deduce v [di´dju:s] - выводить (формулу); проследить; установить - (формуланы) шығару; бақылау; анықтау deduction n [di´dʌk∫әn] - вывод, дедукция - қорытынды, дедукция deep a [di:p] - глубокий - терең define v [di´fain] - определять,

61

формулировать определение; задавать (величину) - анықтау, анықтаманы тұжырымдау; (шаманы) белгілеу definite a [´definit] - определенный, дефинитивный - белгілі, анықтамалы definition n [ ِ defi´nei∫әn] - определение (понятия); четкость, отчетливость, резкость - (ұғым) анықтамасы; анықтылық, айқындылық deflect v [di´flekt] - отклоняться от прямого направления; преломляться - түзу жолдан ауу; сыну deflection n [di´flek∫әn] - отклонение - ауу, ауытқу deformation n [ ِ di:fɔ:´mei∫әn] - искривление, деформация - бұрмалану, деформация degenerate v [di´dʒenәreit] - вырождаться - азғындау degree n [di´gri:] - градус; степень; порядок - градус; дәреже; рет demagnetize v [´di:´mægnitaiz] - размагничивать - магнитсіздендіру denote v [di´nout] - обозначать - белгілеу dense a [dens] - плотный - тығыз density n [´densiti] - плотность, густота; удельный вес; объемная плотность - тығыздық, қоюлық; меншікті

салмақ; көлемдік тығыздық;charge ~ - объемная плотность - көлемдік тығыздық; current ~ - плотность тока - тоқ тығыздығы; flux ~ - индукция (электрическая или магнитная); смещение (электрическое) - (электрлік немесе магниттік) индукция; (электрлік) ығысу; inertial energy ~ - плотность внутренней энергии - ішкі энергияның тығыздығы; momentum ~ - плотность импульса - импульс тығыздығы; substance ~ - плотность вещества - зат тығыздығы; surface (charge) ~ - поверхностная плотность (заряда) - (зарядтың) беттік тығыздығы depart v [di´pa:t] - отклоняться, отделяться - ауу, бөліну department n [di´pa:tmәnt] - отдел; управление - бөлімше; басқарма departure n [di´pa:t∫ә] - отклонение; вылет (электронов) - ауытқу; (электрондардың) ұшып шығуы depend (on, upon) v [di´pend] - зависеть (от чего-л.) - тәуелді болу dependence n [di´pendәns] - зависимость; надежность - тәуелділік; сенімділік deposit n [di´pɔzit] - осадок, отложение - тұңба, шөгінді

62

deposit v [di´pɔzit] - осаждаться, отлагаться - тұну, шөгу depth n [depθ] - глубина - тереңдік derivation n [ ِ deri´vei∫әn] - вывод; дифференцирование - тармақ; дифферециялау derivative n [di´rivәtiv] - производная, дериват - туынды, дериват derive v [di´raiv] - выводить; ответвлять (о цепи); получать (формулу) - шығару; (тізбекті) тармақтау; (формуланы) шығару describe v [dis´kraib] - описывать; служить характеристикой; изображать - баяндау / суреттеп айту; сипаттау; бейнелеу description n [dis´krip∫әn] - описание - баяндау / суреттеу design n [di´zain] - конструкция, схема; проект; план, конструирование - құрылым, сұлба; жоба; жоспар, құрастыру desired a [di´zaiәd] - искомый, требуемый - іздеген, керекті desk n [desk] - пульт; стол; приборная доска - пульт; үстел, аспап тақтасы destroy v [dis´trɔi] - разрушать, разбивать - бұзу, қирату destructive a [dis´trʌktiv] - destructive a [dis´trʌktiv]

разрушительный - талқандағыш / бүлдіргіш detect v [di´tekt] - открывать, обнаруживать; выпрямлять - ашу, табу; түзету detectable a [di´tektәbl] - обнаружимый - табылатын detector n [di´tektә] - индикатор; датчик; детектор - индикатор; датчик; детектор determination n [di ِ tә:mi´nei∫әn] - определение - анықтама determine v [di´tә:min] - определять, находить, устанавливать - анықтау, табу develop v [di´velәp] - развивать(ся), разрабатывать; совершенствовать; создавать - дамыту (даму), дайындау; жетілдіру; шығару development n [di´velәpmәnt] - развитие; усовершенствование; (рl) достижения - даму; жақсарту; (рl) табыстар deviation n [ِdi:vi´ei∫әn] - отклонение - ауытқу device n [di´vais] - прибор; устройство; проект; план - аспап; құрылғы; жоба; жоспар; analogue ~ - моделирующее устройство - модель жасайтын құрал; electrical ~ - электрический прибор - электрлік құрал; input ~ - вводное устройство - енгізуші құрал; output ~ - выводное устройство - шығарушы құрал;

63

plotting ~ - прибор для нанесения кривых – қисық сызықтарды салатын аспап; sensing ~ - датчик, чувствительный элемент - датчик, сезгіш элемент devise v [di´vaiz] - изобретать, придумывать; разрабатывать - ойлап шығару, ойлап табу; дайындау devote v [di´vout] - посвящать - арнау dew n [dju:] - роса; отпотевание - шық; булану dew-point n [´dju:´pɔint] - точка росы; температура таяния (конденсации) - шық нүктесі; еру (конденсациялау) температурасы diamond n [´daiәmәnd] - алмаз; ромб - алмас / гауһар тас; ромб differ v [´difә] - различаться, отличаться - өзгешелену, ерекшелену difference n [´difәrәns] - разница; разность; различие - айырмашылық; айырым; өзгешелік; angular ~ - разность углов, угловой сдвиг - бұрыштардың айырымы, бұрыштық ығысу; backward ~ - разность при интерполировании назад - кері интерполяциялаудағы айырым different a [´difәrәnt] - различный; разный; несходный;иной, другой - бірдей емес; әр

түрлі; ұқсамаған; басқа, өзгеше differentiate v [ِdifә´ren∫ieit] - отличать; различать; разграничивать, дифференцировать - айыра тану; айырып тану; ажырату, дифференциялау difficult a [´difikәlt] - трудный; тяжелый - қиын; ауыр difficulty n [´difikәlti] - трудность - қиындық diffract v [di´frækt] - преломлять, отклонять (лучи), фрагировать - сындыру, (сәулелерді) бүгү, дифракциялау diffuse v [di´fju:z] - распространять; рассеивать; диффузировать - тарату; шашырау; диффузиялау diffusion n [di´fju:ʒәn] - диффузия; рассеивание, распространение - диффузия; шашырау, таралу; thermal ~ - термодиффузия - жылу диффузиясы dilute a [dai´lju:t] - разбавленный, слабый (о растворе) - сұйылтылған, су қосылған (ерітінді) dilute v [dai´lju:t] - разбавлять, разводить - сұйылту, су қосу dimension n [di´men∫әn] - размер; измерение; величина, размерность - өлшем; өлшеу; шама, өлшемділік dioxide n [dai´ɔksaid] - двуокись - қос тотық

64

direct a [di´rekt] - прямой, постоянный (о токе) - тура, тұрақты (тоқ) direct v [di´rekt] - руководить, исправлять, направлять - тура, түзету, бағыттау directly adv [di´rektli] - прямо, непосредственно - тура, тікелей disadvantage n [ ِdisәd´va:ntidʒ] - неблагоприятное положение - жағымсыз жағдай disappear v [ ِdisә´piә] - исчезать - жоқ болып кету discharge v [dis´t∫a:dʒ] - разряжать; выпускать - разрядтау; босату discharge n [dis´t∫a:dʒ] - разряд; выпуск; расход; опорожнение, истечение - разряд; шығару; шығын; босату, ағып шығу discontinuity n [´dis ِkɔnti´nju:iti] - прерывность; разрыв - үзілмелік; үзілу discover v [dis´kʌvә] - открывать, обнаруживать - ашу, табу discovery n [dis´kʌvәri] - открытие - жаналық ашу discrepancy n [dis´krepәnsi] - расхождение, несоответствие - қайшылық, сәйкессіздік discrete a [dis´kri:t] - разрывный, прерывный; дискретный - үзілмелі; дискретті

disinclination n [ِdisinkli´nei∫әn] - несклонность, нерасположение - бейімсіздік, ынтасыздық disintegration n [dis ِintig´rei∫әn] - распад - ыдырау dislocation n [ِdislou´kei∫әn] - смещение; дислокация - ығысу; орын ауыстыру disorder n [dis´ɔ:dә] - беспорядок, неупорядоченность - тәртіпсіздік, ретсіздік disorder v [dis´ɔ:dә] - нарушать порядок - тәртіпті бұзу disperse v [dis´pә:s] - рассеивать - шашырау displace v [dis´pleis] - перемещать; смещать; вытеснять - көшіру; ығыстыру; ығыстырып шығару displacement n [dis´pleismәnt] - смещение; вытеснение; электрическая индукция - ығысу; ығыстырып шығару; электрлік индукция; angular ~ - угловое смещение; угол поворота - бұрыштық ығысу; бұрылу бұрышы display n [dis´plei] - показ, демонстрация, выставка; индикатор, дисплей - көрсету, демонстрация, көрме; индикатор, дисплей display v [dis´plei] -воспроизводить; выставлять, показывать; проявлять - суреттеу; көрмеге қою, көрсету;

65

суретті шығару disposal n [dis´pouzәl] - размещение - орналастыру; at one's ~ - в чьем-л. распоряжении - біреудің қолында dispose v [dis´pouz] - размещать - орналастыру disregard v [´disri´ga:d] - не учитывать, не принимать во внимание - елемеу, көңіл бөлмеу dissipate v [´disipeit] - рассеивать - шашырату dissipative a [di´sipәtiv] - рассеивающий, вызывающий рассеивание - шашыраушы, шашыратушы distance n [´distәns] - расстояние - ара қашықтық, аралық distant a [´distәnt] - отдаленный, стоящий далеко - алыстағы, шалғайдағы distinct a [dis´tiŋkt] - отчетливый, ясный – анық, айқын distinction n [dis´tiŋk∫әn] - различие - айырмашылық distinguish v [dis´tiŋgwi∫] - различать - айыру distinguishable a [dis´tiŋgwi∫әbl] - различимый; отличимый - айыра танылатын; ажыратылатын distribute v [dis´tribjut] - распределять; распространять –үлестіру; тарату distribution n [ِdistri´bju:∫әn] - распределение (заряда) - (заряд)

таралуы disturb v [dis´tә:b] - мешать, беспокоить, нарушать - кедергі / бөгет жасау, мазасын алу; бұзу disturbance n [dis´tә:bәns] - (астр.) возмущение; нарушение, помехи; возбуждение - (астр.) ауытқу; бұзылу, кедергілер; қозу diverge v [dai´vә:dʒ] - отклоняться - ауытқу divergence n [dai´vә:dʒәns] - расхождение, дивергенция; нарастание амплитуды - алшақтау, дивергенция; амплитуданың өсуі diverging a [dai´vә:dʒiŋ] - отклоняющийся; отрицательный (о линзе); рассеивающий; расходящийся (о лучах) - ауытқыш; теріс (линза) ; шашыратқыш; бытыраған (сәулелер) divide v [di´vaid] - делить; разделять; разветвлять - бөлу; ажырату; тармақтау division n [di´viʒәn] - деление; подразделение / отделение - бөлу; бөлім domain n [dou´mein] - область; сфера; домен - аймақ; сала; домен dominate v [´dɔmineit] - преобладать, доминировать; влиять - басым болу, үстемболу; әсер ету dominance n [´dɔminәns] -

66

67

преобладание, доминантность - басымдылық, үстемділік dominant a [´dɔminәnt] - доминирующий, преобладающий - үстем, басымды dominant n [´dɔminәnt] - доминанта - үстем шама dope v [doup] - добавлять, заливать - қосу, құю dot n [dɔt] - точка - нүкте dot v [dɔt] - обозначать пунктиром - пунктирмен белгілеу double a [´dʌbl] - двойной - қос double v [´dʌbl] - удваивать - екі есе арттыру doubling n [´dʌbliŋ] - удвоение - екі есе арту doubt n [daut] - сомнение - күмән, шүбә doubtless a [´dautlis] - несомненный - шүбәсіз, күмәнсіз downstream a [´daun´stri:m] - направленный по потоку - ағысқа қарай бағытталған draw n [drɔ:] - тяга, вытягивание - тарту күші, сорып / тартып алу draw (drew, drawn) v [drɔ:] - чертить (схему), рисовать; тащить, тянуть - (сұлба) сызу, сурет салу; сүйреу, тарту drawing n [´drɔ:iŋ] - чертеж -

сызба drawback n [´drɔ:bæk] - недостаток, погрешность - кемшілік, қате drift n [drift] - снос; относ; дрейф - көшіру; алып кету; дрейф drift v [drift] - дрейфовать - қалықтау drive n [draiv] - управление по сетке; привод, передача - желі арқылы басқару; жетек, беріліс drive (drove, driven) v [draiv] - водить (машину); приводить в действие - (көлікті) жүргізу; қозғап жіберу driver n [´draivә] - водитель; кучер; возбудитель - жүргізуші; делбеші; қоздырушы drop n [drɔp] - падение; спад; капля; пропуск - төмендеу; түсу; тамшы; босату / қалдырып кету; internal voltage ~ - падение внутреннего напряжения - ішкі кернеудің төмендеуі drop v [drɔp] - капать; падать; понижать(ся); пропускать; отбрасывать (члены) - тамшылау; түсу; төмендету (төмендеу); өткізіп алу; (мүшелерін) алып тастау droplet n [´drɔplit] - капелька - тамшы drum n [drʌm] - барабан; цилиндр - барабан; цилиндр

68

dry v [drai] - сушить, высушивать - құрғату dry a [drai] - сухой - құрғақ dual a [´dju:әl] - двойной - қос due a [dju:] - должный; надлежащий, правильный - тиісті; лайықты, дұрыс; ~ to phr prep - благодаря, вследствие; из-за - арқасында, салдарынан; сол себепті

duration n [djuә´rei∫әn] - длительность, продолжительность - ұзақтық dust n [dʌst] - пыль; порошок - шаң-тозаң; ұнтақ dye v [dai] - красить, окрашивать - бояу dynamics n [daińæmiks] - динамика - динамика

E ear n [iә] - ухо - құлақ early adv [´ә:li] - рано; своевременно - ерте; уақытында earth n [ә:θ] - земля, земной шар, заземление - жер, жер шары, жерге қосу earth v [ә:θ] - заземлять - жерге қосу easily adv [í:zili] - легко, свободно; без труда - оңай, еркін; қиналмай easy a [í:zi] - легкий, нетрудный - жеңіл, оңай echo n [ékou] - эхо-сигнал, ложный сигнал - жаңғырық сигнал, жалған сигнал edge n [edʒ] - кромка; край; ребро; срез - жиек; шет; қыр; тілік edgeless a [édʒlis] - бескрайний – шексіз effect n [i´fekt] - действие, влияние, эффект - әрекет, әсер, эффект; irreversible ~ -

қайтымсыз әрекет efficiency n [i´fi∫әnsi] - коэффициент полезного действия, отдача; эффективность - пайдалы әсер коэффициенті, бергіштік; тиімділік; luminous ~ - cветоотдача - жарық бергіштігі efficient a [i´fi∫әnt] - продуктивный; эффективный - өнімді; тиімді effort n [éfәt] - усилие; попытка; работа - күш салу; әрекет; жұмыс eigenstate n [áigәnِ steit] - собственное состояние - өздік күй eigenvalue n [áigәnِ vælju:] - собственное значение - өздік мән eject v [i´dʒekt] - извергать, выбрасывать, выпускать - атып шығару, лақтыру, босату ejection n [i´dʒek∫әn] - выброс; эжекция; испускание - атылып

69

шығару; босату elastic a [i´læstik] - упругий - серпімді electrify n [i´lektrifai] - электризовать; электрифицировать - электрлеу; электрлендіру electroscope n [i´lektrәskoup] - электроскоп - электроскоп; gold-leaf ~ element - электроскоп с золотыми листочками - алтын жапырақты электроскоп element n [élimәnt] - элемент, составная часть; (рl) элементарные сведения, основы - элемент, құрайтын бөлім; (рl) қарапайым мәліметтер, негіздер; basic ~s - основы - негіздер; circuit ~ - элемент цепи, схемный элемент, деталь схемы - тізбек элементі, сұлба элементі, сұлба бөлігі elementary a [ ِeli´mentәri] - простой; первоначальный, элементарный - жай; бастапқы, қарапайым elevate v [éliveit] - поднимать; повышать - көтеру; өсіру eliminate v [i´limineit] - исключать, устранять - алып тастау, жою elongate v [í:lɔŋgeit] - удлинять(ся), растягивать(ся) - ұзарту (ұзартылу, ұзару) embed v [im´bed] - заделывать; вставлять, вводить -

бітеп тастау; кіргізу, қондыру emerge v [i´mә:dʒ] - появляться - пайда болу / шығу emission n [i´mi∫әn] - испускание, излучение (света/тепла); эманация электронов - (сәуле / жарық) түсіру, (жылылық) шығару; электрондар эманациясы; autoelectronic ~ - автоэлектронная (холодная) эмиссия - автоэлектрондік (суық) эмиссия; spontaneous ~ - самопроизвольная (спонтанная) эмиссия - өздігінен (тосын) эмиссия emit v [i´mit] - излучать - сәулелену, сәуле шығару emphasize v [émfәsaiz] - подчеркивать, придавать особое значение - айрықша екпіндету, ерекше көңіл аудару empirical a [em´pirikәl] - опытный, эмпирический - тәжірибелі, эмпирикалық empirically adv [em´pirikәli] - опытным путем, на основе опыта, эмпирически - тәжірибе жолымен, тәжірибеге негізделген employ v [im´plɔi] - употреблять, применять, использовать; нанимать - қолдану; жалдау, біреуге жұмыс беру, істеткізу empty a [émpti] - пустой - бос, құр, қуыс

70

empty v [émpti] - выпускать (воду, газ), опорожнять - (су, газ) шығару, босату enable v [ińeibl] - давать возможность, облегчать - мүмкіндік беру, оңайлату encircle v [in´sә:kl] - окружать – қоршау enclose v [in´klouz] - огораживать, обрамлять; заключать в кожух - көмкеру; қапқа салу encounter v [in´kauntә] - сталкиваться, встречаться (неожиданно) - соғысу, (күтпеген жерде) кездесу / жолығу end n [end] - конец; край - соңы; шет end v [end] - заканчивать(ся); завершать - аяқтау (аяқталу) energy n [énәdʒi] - энергия, сила - қуат, күш; average kinetic ~ - средняя кинетическая энергия - орташа кинетикалық қуат; elastic ~ - энергия упругого деформированного тела - серпімді деформацияланған дененің энергиясы; electron ~ - энергия движения электронов - электрондар қозғалысының энергиясы; excitation ~ - энергия возбуждения (атома) - (атом) қозуының энергиясы; free ~ - свободная энергия - еркін энергия; heat ~ - тепловая энергия - жылу энегиясы;

internal ~ - внутренняя энергия - ішкі энергия; random ~ - энергия беспорядочного движения - ретсіз қозғалыстың энергиясы; specific ~ - удельная энергия, энергия единицы объема - меншікті энергия, көлемдік бірлігінің энергиясы; total ~ - полная энергия, полный запас энергии - толық энергия, толық энергия қоры engine n [éndʒin] - двигатель, машина - қозғалтқыш, машин; steam ~ - паровая машина - бу машинасы engineer n [ ِendʒińiә] - инженер; техник; монтер; механик, (Амер.) машинист - инженер; техник; монтаждаушы; механик, (Амер.) машина жүгізуші engineering n [ِendʒińiәriŋ] - техника; конструирование - техника; құрастыру; power ~ - энергетика – энергетика enlarge v [in´la:dʒ] - увеличивать - көбейту, улкейту, тарату, жаю ensure v [in´∫uә] - обеспечивать, гарантировать - қамсыздандыру, кепіл беру enter v [éntә] - входить; вступать; поступать - кіру; қатарға қосылу; түсу enthalpy n [en´θælpi] - энтальпия; тепловая функция -энтальпия, жылулық функция;

71

specific ~ - удельная энтальпия - меншікті энтальпия entropy n [en´trәpi] - энтропия - энтропия entire a [in´taiә] - полный; целый - толы; толық entirely adv [in´taiәli] - всецело, полностью - бүтіндей, толығымен equal a [í:kwәl] - равный - тең, бірдей, теңдес equal v [í:kwәl] - равняться - тең болу equality n [i´kwɔliti] - равенство - теңдік equally adv [í:kwәli] - поровну, в равной степени - тепе-тең, тең дәрежеде equate v [i´kweit] - считать равным, равнять; приравнивать - тең деп есептеу, теңгеру; теңестіру equation n [i´kweiʒәn] - уравнение - теңдеу; above ~ - вышеприведенное уравнение -жоғарыда келтірілген теңдеу; ~ in the unknown x - уравнение относительного неизвестного х - белгісіз х жөніндегі теңдеу equilibrium (pl equilibria) n [ِ i:kwi´libriәm] - равновесие - тепе-теңдік erase n [i´reiz] - стирание - өшіру erase v [i´reiz] - cтирать - өшіру, сүрту, тазалау eraser n [i´reizә] - резинка,

ластик - өшіргіш резеңке error n [érә] - погрешность, ошибка; расхождение - қателік, адасу, жаңылу, қате; айырмашылық; absolute ~ - абсолютная погрешность, абсолютная ошибка - абсолют қателік, абсолют қате escape n [is´keip] - избегать; вылет, утечка - қашу; ұшып шығу, ағып кему escape v [is´keip] - вылетать, утекать, избегать - ұшып кету, ағып кету, қашу especially adv [is´pe∫әli] - особенно, главным образом; специально - әсіресе, көбінше; әдейі essence n [ésns] - суть, сущность, существование - мәніс, маңыз, бар болу essential a [i´sen∫әl] - существенный - маңызды essentially adv [i´sen∫әli] - по существу - негізінде establish v [is´tæbli∫] - устанавливать; порождать - белгілеу; тудыру estimate n [éstimit] - подсчет, оценка, смета - есептеу, баға, смета estimate v [éstimeit] - оценивать - бағалау, санау, есептеу evacuate v [i´vækwjueit] - откачивать/выкачивать (воздух), опорожнять, эвакуировать, разрежать - (ауаны) тартып

72

шығару, босату, көшіру, сирету evaluate v [i´væljueit] - оценивать - баға қою evaluation n [i ِ væljuéi∫әn] - оценка - баға evaporate v [i´væpәreit] - выпаривать - қайнатып буын шығару evaporation n [i ِ væpә´rei∫әn] - выпаривание - буға айналдыру even a [í:vәn] - гладкий, ровный; четный; равномерный - жатық, тегіс; жұп; бір қалыпты event n [i´vent] - событие; исход; случай - оқиға; нәтиже; жағдай eventually adv [i´vent∫әli] - в результате; в итоге, в конечном счете - нәтижесінде, ең ақырында evidence n [évidәns] - данные; свидетельство - мәліметтер; айғақ evident a [évidәnt] - очевидный, ясный - ақиқат, айқын, анық evolve v [i´vɔlv] - выделять; развиваться - шығару; даму, өркендету exact a [ig´zækt] - точный - дәл, тура exactly adv [ig´zæktli] - точно, именно - дәлме-дәл, нақ examine v [ig´zæmin] - рассматривать, исследовать, испытывать, экзаменовать - қарау, зерттеу, сынау, емтихан

алу examination n [igِ zæmińei∫әn] - осмотр, исследование, обследование, испытание - байқау, зерттеу, тексеру, сынау example n [ig´za:mpl] - пример, образец - мысал, үлгі exceed v [ik´si:d] - превышать, превосходить - асу, басып озу excellent а [éksәlәnt] - превосходный, отличный - асып түсетін, үздік except cj [ik´sept] - если бы не - болмаса except prep [ik´sept] - за исключением, исключая, кроме - қоспағанда, басқа except v [ik´sept] - исключать - шығару exception n [ik´sep∫әn] - исключение - ерекше жағдай excess n [ik´ses] - избыток, излишек – артық exchange n [iks´t∫eindʒ] - обмен – алмастыру exchange v [iks´t∫eindʒ] - обмениваться, заменять - алмасу, ауыстыру excite v [ik´sait] - возбуждаться; увлекать - қозу; еліктіру excitation n [ِ eksi´tei∫әn] - возбуждение - қозу exclude v [iks´klu:d] - исключать, не допускать - шығару, кіргізбеу

73

exclusion n [iks´klu:ʒәn] - исключение, недопущение - шығару, кіргізбеу exclusive a [iks´klu:siv] - исключительный – ерекше exclusively adv [iks´klu:sivli] - исключительно - тек қана exert v [ig´zә:t] - оказывать (давление), оказывать действие; вызывать, напрягать - (қысым) жасау, ықпал ету; қоздыру exhaust v [ig´zɔ:st] - выпускать; создавать вакуум; откачивать; отсасывать - шығару; вакуум орнату, тартып шығару; сорып тарту exhibit v [ig´zibit] - показывать; проявлять, обнаруживать - көрсету; білдіру, табу exist v [ig´zist] - существовать, находиться, быть, иметься - болу, табылу, бар болу existence n [ig´zistәns] - существование - бар болу exit n [éksit] - выход - шығатын орын expand v [iks´pænd] - расширяться; разлагать (в ряд); растягивать - кеңею, ұлғаю; (қатарлап) жіктеу; созу expansion n [iks´pæn∫әn] - расширение - кеңею, ұлғаю; cubic(al) ~ - объемное расширение - көлемдік кеңею;free ~ - расширение газа в вакууме - вакуумдағы газдың

кеңеюі; linear (thermal) ~ - линейное (тепловое) расширение - сызықтық (жылулық) кеңею; volume ~ - объемное расширение - көлемдік кеңею expect v [iks´pekt] - ожидать - күту; үміт ету expectation n [ِ ekspek´tei∫әn] - ожидание - күту; үміт ету expend v [iks´pend] - расходовать - жұмсау, тұтыну experience n [iks´piәriәns] - опыт - тәжірибе experience v [iks´piәriәns] - узнать по опыту, испытывать - тәжірибеден білу, байқау explain v [iks´plein] - объяснять - түсіндіру explanation n [ ِ eksplәńei∫әn] - объяснение - түсіндірме explicit a [iks´plisit] - ясный, точный, подробный - анық, дәл, толық explicitly adv [iks´plisitli] - ясно, точно, недвусмысленно - анық, дәл, тиянақты explore v [iks´plɔ:] - открывать - ашу exponential a [ ِekspouńen∫әl] - показательный, экспоненциальный - көрнекті, экспоненциалдық exponential n [ ِekspouńen∫әl] - показательная функция - көрнекті функция exponentially adv [ِekspouńen∫әli] - показательно,

74

экспоненциально - көрнекті, экспоненциалды expose v [iks´pouz] - выставлять, открывать, подвергать действию - көрмеге қою, бетін ашу, әсерін тигізу exposure n [iks´pouʒә] - выставление, экспозиция - көрмеге қою, экспозиция express a [iks´pres] - быстрый, скорый, специальный - тез, шапшаң, арнайы express v [iks´pres] - выражать; изображать, символизировать - көрсету; бейнелеу, белгілеу expression n [iks´pre∫әn] - выражение; изображение - айтылу; кескін extend v [iks´tend] - простираться, вытягивать; расширять - жайылу, жазылу, созу; ұлғайту, кеңейту extension n [iks´ten∫әn] - растяжение; расширение; распространение - созылу; кеңею, ұлғаю; таралу extensive a [iks´tensiv] - обширный - кең, көлемді

extensively adv [iks´tensivli] - обширно - кең, көлемді extent n [iks´tent] - степень, мера; протяжение, дальность распространения - дәреже, өлшем; ұзындық, таралу ара қашықтығы external a [eks´tә:nl] -внешний, наружный - сыртқы, тысқы extra a [´ekstrә] - добавочный, дополнительный - қосымша, үстеме extract v [iks´trækt] - извлекать, выводить (пучок); откачивать (газ) - (шоқты) шығару; (газды) тартып шығару extreme a [iks´tri:m] - крайний, экстремальный - шеткі, экстремалды extreme n [iks´tri:m] - крайность, чрезмерность - шектен шыққандық, шамадан тыс extremely adv [iks´tri:mli] - чрезвычайно - аса, өте, төтенше eye n [ai] - глаз, глазок; входное отверстие, глазок - көз; кіріс саңылау

F fabricate v [´fæbrikeit] - изготавливать - өндеу face n [feis] - лицевая сторона;грань; экран - бет; қыр; экран face v [feis] - сталкиваться

(с трудностями, проблемами); встречаться - (қиындықтармен, проблемалармен) кездесу; беттесу facilitate v [fә´siliteit] -

75

облегчать; способствовать - оңайлату, жеңілдету; көмектесу facility n [fә´siliteit] - легкость, рl устройства; условия; среда - оңайлық, (көпше түрі) құрылғылар; жағдайлар; орта factor n [´fæktә] - множитель, сомножитель; фактор; коэффициент - көбейткіш; фактор; коэффициент; accuracy ~ - коэффициент точности - дәлдік коэффициенті; ~ of safety - коэффициент запаса прочности - беріктік / бекемдік қорының коэффициенті fading n [´feidiŋ] - затухание, замирание - басылу, тына қалу fail v [feil] - повреждаться, выходить из строя - зияндану, бүліну failure n [´feiljә] - разрушение, разрыв, повреждение; неудача - күйзеліс, үзіліс, зияндану; сәтсіздік; compression ~ - разрушение при сжатии - сығылғанда қирау faint a [feint] - слабосветящийся - әлсіз жарқыраушы fairly adv [´fεәli] - достаточно; справедливо; довольно; совершенно - жеткілікті; әділетті түрде; әжептәуір; әбден fall (fell, fallen) v [fɔ:l] - падать, уменьшаться, понижаться - құлау, кему, төмендеу

fall n [fɔ:l] - понижение, уменьшение; спад; падение; напор; перепад - төмендеу, азаю/кему; түсу; құлау; қысым; кенет өзгеру familiar a [fә´miljә] - знакомый, привычный; близкий - таныс, үйреншікті; жақын family n [´fæmili] - семейство, группа, серия - тұқымдас, топ, серия far (farther, farthest), (further, furthest) a [fa:] - далекий, находящийся на заднем плане - алыс, артта орналасқан fashion n [´fæ∫әn] - образ; метод; мода; способ - түр; әдіс; үлгі; тәсіл fast a [fa:st] - быстрый; малоинерционный, устойчивый - шапшаң; шағын инерциялы, орнықты favourable a [´feivәrәbl] - благоприятный, подходящий, удобный - қолайлы, орынды, ыңғайлы feature n [´fi:t∫ә] - особенность, черта; признак; устройство - ерекшелік; белгі; құрылғы featureless a [´fi:t∫әlis] - не имеющий резко выраженных особенностей- айқын ерекшеліксіз feed (fed, fed) v [fi:d] - подавать, питать - жіберу, қамтамасыз ету

76

feedback n [´fi:dbæk] - обратная связь - кері байланыс feel (felt, felt) v [fi:l] - чувствовать; трогать; ощущать; сознавать - сезу; тию; елеу; білу fibre (Амер. fiber) n [´faibә] - волокно; фибра; нить - талшық; фибра; жіп fibrous a [´faibrәs] - волокнистый, жилистый - талшықты, сіңірлі field n [fi:ld] - поле, пространство; область, сфера; возбуждение; напряженность поля; индуктор - өріс, кеңістік; аумақ, сала; қозу; өріс кернеулігі; индуктор; applied ~ - внешнее (приложенное) поле - сыртқы (түсірілген) өріс; changing ~ - изменяющееся поле - өзгермелі өріс; constant ~ - постоянное поле - тұрақты өріс; ~-free - свободный от поля - өріссіз; ~ of application - область применения - қолдану саласы; ~ pattern - картина (конфигурация) поля - өріс суреті (конфигурациясы); ~ strength - напряженность поля - өріс кернеулігі; molecular ~ - молекулярное поле - молекулалық өріс; non-uniform ~ - неоднородное электрическое поле - біртекті емес электр өрісі; radiation ~ - поле излучения (тепла) - (жылулық)сәулелену өрісі; scalar ~ -скалярное поле - скалярлық өріс;

sound ~ - звуковое поле - дыбыс өрісі; uniform ~ - однородное поле - біртекті өріс; variable electric ~ - переменное электрическое поле - айнымалы электр өрісі; vector ~ - векторное поле - векторлық өріс; velocity ~ - поле скоростей - жылдамдықтар өрісі figure n [´figә] - рисунок; цифра; фигура; число - сурет; цифр; фигура; сан filament n [´filәmәnt] - нить накала; катод (прямого накала) - қызатын сым; (тура қызу) катоды fill v [fil] - заполнять(ся), наполнять - толтыру (толу), енгізу filling n [´filiŋ] - наполнение, заполнение; заливка - толу, толтыру; құю film n [film] - пленка, лента, кинофильм - пленка, лента, кинофильм final a [´fainl] - конечный, последний; окончательный, решающий - шеткі, соңғы; ақырғы,шешуші finally adv [´fainәli] - в заключение, окончательно - қорытысында, үзілді-кесілді find (found, found) v [faind] - находить; вычислять - табу; есептеу finding n [´faindiŋ] - обнаружение; поиск; ориентировка; (рl)

77

экспериментальные данные - табылу; іздеу; орнын айқындау; (көпше түрі) эксперименттік мәліметтер fine a [fain] - тонкий, мелкий; чистый - жіңішке, ұсақ; таза finite a [´fainait] - конечный; ограниченный; определимый - соңғы; шектелген; анықталатын fire v [´faiә] - зажигать(ся); сжигать; прокаливать - жағу (жану); жандыру/күйдіру; қыздыру fire-lamp n [´faiәlæmp] - гремучий газ - шатырлауық газ fission n [´fi∫әn] - деление, расщепление (атомного ядра) - (атом ядросының) бөлінуі, бөлшектенуі; neutron (-induced) ~ - вызванное нейтронами деление - нейтрондар қоздырған бөліну; nuclear ~ - деление ядра - ядро бөлінуі; spontaneous ~ - самопроизвольное деление - өздігінен бөліну fission n [´fi∫әn] - деление, расщепление (атомного ядра) - (атом ядросының) бөлінуі, бөлшектенуі; neutron (-induced) ~ - вызванное нейтронами деление - нейтрондар қоздырған бөліну; nuclear ~ - деление ядра - ядро бөлінуі; spontaneous ~ - самопроизвольное деление - өздігінен бөліну fit n [fit] - соответствие, согласование - сәйкестік, келісушілік

fit v [fit] - согласовывать; подгонять - қиыстыру; ыңғайландыру fitting n [´fitiŋ] - подгонка; приспособление; аппроксимация - ыңғайландыру; бейімдеу; жуықтау fix v [fiks] - устанавливать; укреплять, фиксировать; затвердевать - орнату; бекітү; қатаю fixed adv [fikst] - заданный, постоянный; закрепленный, фиксированный - берілген, тұрақты; бекіткен flash n [flæ∫] - вспышка - жарқ ету flash v [flæ∫] - вспыхивать - лап ету flask n [fla:sk] - колба, баллон - колба, баллон; vacuum ~ - термос – термос flat a [flæt] - плоский; пологий - жалпақ; көлбеу flat n [flæt] - плоская поверхность - жалпақ беттік flight n [flait] - полет – ұшу float v [flout] - плавать, плыть - жүзу, қалықтау floating a [´floutiŋ] - плавучий, плавающий - жузбелі, қалқымалы, көшпелі flow n [flou] - течение, поток, расход - ағыс, тасқын, шығын; boundary-layer ~ - течение в пограничном слое - шекаралық қабаттағы ағыс; current ~ -

78

прохождение тока - тоқ өтуі; heat ~ - тепловой поток - жылу ағыны; steady ~ - установившееся течение - тұрақталған ағын flow (flew, flown) v [flou] - течь; протекать - ағу; ағып кету fluctuate v [´flʌktjueit] - колебаться, пульсировать - теңселу, ырғақпен шайқалу fluctuation n [ ِflʌktju´ei∫әn] - колебание, неустойчивость; качание; отклонение, флуктуация - теңселу, орнықсыздық; тербелу; ауытқу, флуктуация fluid a [´flu:id] - текучий; жидкий; газообразный - аққыш; сұйық; газ тәріздес fluid n [´flu:id] - текучая среда; жидкость; газ - аққыш орта; сұйықтық; газ; elastic ~ - упругая, текучая среда - серпімді, аққыш орта flux n [flʌks] - поток - ағын; particle ~ - поток частиц - бөлшектер ағыны; radiant ~ - лучистый поток - сәулелер ағыны fly (flew, flown) v [flai] - летать - ұшу follow v [´fɔlou] - следовать, придерживаться - еру, қолдану; as ~s - следующим образом – осылай following a [´fɔlouiŋ] -

следующий; следящий - келесі; қадағалап бақылаушы following n [´fɔlouiŋ] - сопровождение; слежение - ере жүру; қадағалау foot n [fut] - ступня; основание; опора; фут - табан; ірге тас; тірек; фут footnote n [´futnout] - сноска; примечание - сілтеме; ескерту forbidden pp [fә´bidn] - запрещенный - тыйым салынған force n [fɔ:s] - сила - күш, пәрмен; applied ~ - приложенная сила - түскен күш; arm of a ~ - плечо силы - күш иіні; attractive ~ - сила притяжения - тартылыс күші; balanced ~ - уравновешенная сила - теңгерілген күш; body ~ - объемная сила - көлемдік күш; centrifugal ~ - центробежная сила - ортадан тепкіш күш; centripetal ~ - центростремительная сила - ортаға тартқыш күш; cohesive ~ - сила сцепления - ілініс күші; component of a ~ - составляющая силы - күш құраушы; composition of ~s - сложение сил - күштер қосылуы; compressive ~ - сжимающее усилие - сығушы күш; constant ~ - постоянная сила - тұрақты күш; dissipative ~ - распределительная сила - үлестіруші күш; downward ~ - сила, направленная вниз, сила с

79

наклоном вниз - төменге қарай бағытталған күш, төменге иілген күш; driving ~ - вынуждающая сила, сила тяги, побудительная причина - мәжбүрлеуші күш, тартым күші, түрткі болған себеп; electromotive ~ - электродвижущая сила - электр қозғаушы күш; equivalent ~ - эквивалентная сила - тең күш; external ~ - внешняя сила - сыртқы күш; field of ~ - силовое поле - күш өрісі; friction ~ - сила трения - үйкеліс күші; gravity ~ - сила тяжести - ауырлық күш; inertial ~ - сила инерции - инерция күші; internal ~ - внутренняя сила - ішкі күш; net ~ - полезная сила - пайдалы күш; nuclear ~ - ядерная сила - ядролық күш; point of application of ~ - точка приложения сил - күш түскен нүкте; repulsive ~ - сила отталкивания - тебу күші; resistance ~ - сила сопротивления - кедергі күші;resultant ~ - результирующая сила - қорытқы күш; unbalanced - неуравновешенная сила - теңгерілмеген күш; upward ~ - сила, направленная (под углом) вверх - (белгілі бір бұрышта) жоғарыға бағытталған күш;variable ~ - переменная сила -айнымалы күш force v [fɔ:s] - заставлять -

мәжбүр ету foreign a [´fɔrin] - чужеродный, посторонний, зарубежный - бөтен, бөгде, шетелдік form n [fɔ:m] - вид; выражение, форма - түр; көрініс, форма form v [fɔ:m] - образовывать(ся), формировать(ся) - құру (құрылу), қалыптастырү (қалыптасу) formation n [fɔ:´mei∫әn] - образование; возникновение; форма; формирование - құрылу; шығу; форма; қалыптасу; compound nucleus ~ - сложное ядерное образование - күрделі ядролық форма formal a [´fɔ:mәl] - номинальный, правильный, симметричный - көрсетілген, дұрыс, симметриялық former a [´fɔ:mә] - прежний, бывший, первый (из двух) - бұрынғы, бұрын болған, алғашқысы forward a [´fɔ:wәd] - передний; передовой - алдағы; алдыңғы қатарлы forward adv [´fɔ:wәd] - вперед, дальше - алға, ары қарай found v [faund] - основывать -негізін салу

80

foundation n [faun´dei∫әn] - основание, фундамент, база - негіз, ірге тас, база four-dimensional a [´fɔ:di´men∫әnl] - четырехмерный - төрт өлшемді fraction n [´fræk∫әn] - дробь, часть, доля - бөлшек; бөлік, үлес; ~ of total mass - весовая доля - салмақтық үлес; conversion ~ - коэффициент преобразования - түрлендіру коэффициенті frame n [freim] - корпус; рам(к)а;строение; система отсчета; система координат - корпус; рам(к)а; ғимарат; санақ жүйесі; координаттар жүйесі; inertial ~ of reference - инерциальная система отсчета - инерциялық санақ жүйесі; reference ~ - система отсчета - санақ жүйесі framework n [´freimwә:k] - каркас; рам(к)а - негізгі қаңқа; рам(к)а free a [fri:] - свободный, лишенный - еркін, бос, айырылған freedom n [´fri:dәm] - свобода; люфт, зазор - бостандық; люфт, саңылау freeze (froze, frozen) n [fri:z] - замерзать; замораживать - мұз боп қату;мұздату freezing point - точка (температура) замерзания -

мұздау нүктесі (температурасы) frequency n [´fri:kwәnsi] - частота, повторяемость - жиілік, қайталана беру frequent a [´fri:kwәnt] - частотный - жиілік fresh a [fre∫] - свежий, новый - соңғы, жаңа friction n [´frik∫әn] - трение - үйкеліс frictionless a [´frik∫әnlis] - свободный от трения – үйкеліссіз front n [frʌnt] - передняя часть; фронт - алдыңғы жағы, алды; фронт; in ~ of - впереди (чего-л.) – алдында fruitful a [´fru:tful] - плодотворный - жемісті, нәтижелі fuel n [fjuәl] - топливо, горючее - отын, жанар май fulcrum (pl fulcra) n [´fʌlkrәm] - точка опоры (рычага) - (рычагтың) тірек тиянағы full a [ful] - полный, целый; поглощенный - толы, толық; бүтіндей сінген fully adv [´fuli] - вполне, совершенно - толық, әбден fundamental a [ِfʌndә´mentl] - основной; элементарный; фундаментальный; существенный - негізгі; қарапайым; басты; маңызды furnace n [´fә:nis] - печь; топка - пеш; пештің оттығы

furthermore adv [´fә:ðә´mɔ:] - к тому же; кроме того; более того - оған қоса; оның үстіне fusion n [´fju:ʒәn] - плавка,

плавление; слияние, синтез - балқыту, қорыту, еріту; қосылу, синтез future n [´fju:t∫ә] - будущее - келешек, болашақ

G

81

gain n [gein] - усиление, коэффициент усиления, выигрыш - күшею, күшею коэффициенті, ұтыс; ~ in energy - приращение энергии - энергияның қосымша өсуі, (өсімшесі); directive ~ - коэффициент направленного действия - бағытталған әрекет коэффициенті; frictional heat ~ - выделенное при трении количеств теплоты - үйкеліс арқылы шығарылған жылу мөлшері; power ~ - усиление по мощности - қуат күшеюі gap n [gæp] - зазор; интервал - ссаңылау; интервал gas n [gæz] - газ - газ; carrier ~ - газ-носитель - тасымалдаушы газ gauge n [geidʒ] - манометр; контрольно-измерительный прибор, датчик - манометр; бақылаулық өлшегіш аспап general a [´dʒenәrәl] - общий,обычный, полный, всеобщий, главный, общая часть, общие сведения - жалпы, толық, бірыңғай, басты, жалпы бөлім, жалпы мағлұмат generalise (Am. generalize) v

[´dʒenәrәlaiz] - обобщать - жинақтап қорыту generality n [ِdʒenә´ræliti] - общность - жалпылық, ортақтық generalization v [ِ dʒenәrәlai´zei∫әn] - обобщение - талдап қорыту generally adv [´dʒenәrәli] - обычно, вообще - әдетте, жалпы алғанда generate v [´dʒenәreit] - образовывать; производить, вырабатывать; генерировать; порождать - құру; жасау, шығару; өндіру; тудыру generation n [ ِdʒenә´rei∫әn] - создание; образование; порождение, генерация; поколение - құру; шығу; тудыру; ұрпақ, буын generator n [´dʒenәreitә] - источник, генератор - көз, генератор get (got, got) v [get] - доставать, достигать, получать, становиться - табу, жету, алу,болып кету give (gave, given) v [giv] - давать; уступать - беру; көну given pp [´givn] - данный;

82

заданный; определенный - бұл, осы; берілген; белгілі glass n [gla:s] - стекло; линза; стакан - шыны; линза; стақан; magnifying ~ - увеличительное стекло, лупа - ұлғайтқыш шыны, лупа; measuring ~ - мензурка - өлшегіш ыдыс globe n [gloub] - земной шар, шар, небесное тело; глобус; колокол воздушного насоса - жер шары, шар, аспан денесі; ауа үрлегіштің қоңырау тәріздес жағы glow n [glou] - накал; свечение - қызу, шыжыған ыстық; жарық шығару, жарқырау go (went, gone) v [gou] - идти, быть в движении; становиться - бару, жүру, қозғалу; болып кету goal n [goul] - цель - мақсат gold a [gould] - золотой - алтын gold n [gould] - золото - алтын good (better, best) a [gud] - хороший; полезный; достаточный; годный - жақсы; пайдалы; жеткілікті; жарамды govern v [´gʌvәn] - управлять - басқару grade n [greid] - степень; градус; сорт; класс - дәреже; градус; сорт, класс gradient n [´greidjәnt] - уклон;градиент - еңіс; градиент graduate v [´grædjueit] - заканчивать высшее учебное

заведение - жоғары білім беру орынды бітіру grain n [grein] - зерно, гранула - дән, түйір, түйіршік granular a [´grænjulә] - зернистый, гранулированный - түйірлі, түйіршіктелген graph n [græf] - диаграмма, график - диаграмма, график grating n [´greitiŋ] - решетка – тор gravitation n [ ِgrævi´tei∫әn] - тяготение, тяжесть - тартылыс, ауырлық gravity n [´græviti] - сила тяжести, сила тяготения, вес, напряженность - ауырлық куші, тартылыс күші, салмақ, кернеулік great a [greit] - большой, великий; сильный, интенсивный - үлкен, зор, ұлы; күшті, қарқынды green a [gri:n] - зеленый, покрытый зеленью; сырой, незрелый; необработанный - жасыл, көгерген; піспеген; өнделмеген ground n [graund] - заземление; основа; грунт; земля - жерге қосу; негіз; топырақ, жер grow (grew, grown) v [grou] - расти; делаться, становиться - өсу; болып кету, болып бару growth n [grouθ] - рост; увеличение; выращивание - өсу; ұлғаю; өсіру

guess v [ges] - догадываться, предполагать, угадывать - түсініп қалу, шамалау, болжап білу guesswork n [´geswә:k] - догадки, (ни на чем не основанные) предположения - болжалдар, (негізсіз) жорамал guide n [gaid] - волновод;

направляющее устройство; руководство, учебник - толқын жетегі; бағыттаушы құрылғы; нұсқау, оқу құралы, оқулық guide v [gaid] - направлять - бағыттау, нұсқау, басқару gun n [gʌn] - (электронная) пушка, орудие - (электрондық) зеңбірек, қару

83

H hair n [hεә] - волос(ок), нить - шаш (қылшық), жіп half (pl halves) n [ha:f] - половина - жарты, жарым half-integer n [´ha:f´intidʒә] - полуцелое число - жартылай бүтін сан half-life n [´ha:f´laif] - период полураспада - жартылай ыдырау мерзімі hand n [hænd] - рука; стрелка - қол; тіл, сілтегіш оқ hand v [hænd] - вручать - тапсыру, беру handle v [´hændl] - обращаться; управлять(ся); манипулировать - қолдану; меңгеру (меңгерілу); манипуляция жасау hang (hung, hanged) v [hæŋ] - вешать, висеть - ілу, іліп қою, ілініп тұру happen v [´hæpәn] - случаться, происходить - болу, болып қалу happening n [´hæpniŋ] -

событие, случай - оқиға, жағдай hard a [ha:d] - твердый, жесткий; крепкий; трудный; большой энергии - қатты; мықты; қиын; көп қуатты hardly adv [´ha:dli] - едва, с трудом - әзер, әрең дегенде, зорға hardness n [´ha:dnis] - твердость - қаттылық hazard n [´hæzәd] - опасность, риск - қауіп-қатер, қауіптілік, тәуекел head n [hed] - головка; верхняя часть - басы; жоғарғы жағы; feet ~ - напор водяного столба в футах - футпен өлшегендегі су бағанасының арыны heat n [hi:t] - теплота; нагрев; тепло; теплоемкость - жылылық; қызу; жылу; жылу сыйымдылығы; atomic ~ - (грамм-)атомная теплоемкость - (грамм-) атомдық жылу

84

сыйымдылық; combustion ~ - теплота сгорания - жану жылылығы; compression ~ - теплота сжатия - сығылу/қысылу жылылық; latent ~ - скрытая теплота - жасырын жылылық; specific ~ - удельная теплоемкость - меншікті жылу сыйымдылығы heat v [hi:t] - нагревать – жылыту heater n [´hi:tә] - нагреватель, подогреватель - жылытқыш, ысытқыш, қыздырғыш heating n [´hi:tiŋ] - нагревание - жылыту, ысыту, қыздыру heavily adv [´hevili] - тяжело; медленно; с трудом - ауыр, қиын; ақырын, баяу, жәй; әрең heaviness n [´hevinis] - тяжесть - ауырлық, салмақтық heavy a [´hevi] - тяжелый; трудный; обременительный; интенсивный - салмақты, ауыр; қиын; ауыртпалықты, қиындықты келтіретін; қарқынды height n [hait] - высота - биіктік helical a [´helikәl] - винтовой, спиральный - бұрандалы(қ), шиыршықты, спиральды helicity n [he´lisiti] - спиральность - спиральдік, шиыршықтық hexagonal а [hek´sægәnl] - шестиугольный - алты бұрышты

high a [hai] - высокий; сильный, интенсивный; главный; с высоким содержанием (чего-л.); большой; высший - биік; күшті, қарқынды; басты; көп мөлшерлі; үлкен; жоғары highly adv [´haili] - очень, чрезвычайно, высоко - өте, аса, жоғары hold (held, held) v [hould] - держать, считать, соблюдать(ся), выполнять(ся); быть приемлемым / справедливым для - ұстау, есептеу, сақтау (сақталу), орындау (орындалу); ... үшін қолайлы / дұрыс болу holder n [´houldә] - держатель, штатив - тұтқыш, ұстағыш, штатив hole n [houl] - дырка, отверстие - тесік, саңылау hollow a [´hɔlou] - полый; глухой - қуыс, іші бос; саңылаусыз hope v [houp] - надеяться - үміттену horse-power n [´hɔ:s ِpauә] - лошадиная сила, мощность (в лошадиных силах) - ат куші, (ат күшімен өлшенген) құат horse-shoe a [´hɔ:∫∫u:] - подковообразный - таға тәрізді hot a [hɔt] - горячий; высокорадиоактивный, тепловой - ыстық; жоғары радиоактивті, жылылық

hour n [auә] - час; время - сағат; уақыт house n [haus] - дом; фирма; торговый дом - үй; фирма; сауда үйі house v [haus] - вмещать, размещать - сыйғызу, орналастыру however adv [hau´evә] - как бы

ни - өйткенмен, сөйтсе де however cj [hau´evә] - однако, тем не менее - бірақ, сонда да human a [´hju:mәn] - человеческий - адам, адамның humidity n [hju:´miditi] - влажность - ылғалдық, дымқылдық

85

I ice n [ais] - лед - мұз; melting ~ - тающий лед - еріп жатқан мұз idea n [ai´diә] - представление; идея - түсінік; ой identical a [ai´dentikәl] - тождественный - барабар identifiable a [aiِdenti´faiәbl] - опознаваемый, различимый, дешифруемый; отождествляемый - танып білуге болатын, айырып тануға болатын, шифрын шығарып оқуға болатын; ұқсастыратын identification n [aiِ dentifi´kei∫әn] - опознание, отождествление, идентификация - тану, ұқсастыру identity n [ai´dentiti] - тождественность, идентичность - барабарлық, ұқсастық ignition n [igńi∫әn] - зажигание, воспламенение - жағу, тұтату, тұтандыру ignore v [igńɔ:] - не принимать во внимание,игнорировать, пренебрегать -

ескермеу, менсінбеу illuminate v [i´lju:mineit] - освещать - жарық түсіру image n [ímidʒ] - изображение, образ, отображение - кескін, келбет, бейне, кейіптеу; diffraction ~ - дифракционное изображение - дифракциялық кескін image v [ímidʒ] - изображать - бейнелеу imaginary а [i´mædʒinәri] - мнимый, воображаемый - алдамшы, қиялдағы, жорамалдағы imagination n [i ِmædʒińei∫әn] - воображение, фантазия - елестету, көз алдына келтіру, қиял imagine v [i´mædʒin] - представлять себе, воображать - ойға түсіру, көзіне елестету, қиялдау imbed v [im´bed] - встраивать, вводить - ішіне қоса салу, енгізу, кіргізу

86

immediately adv [i´mi:djәtli] - немедленно, сейчас же - өте тез, дереу, кідіртпей, дәл қазір immerse v [i´mә:s] - погружать - батыру, сүңгіту impact n [ímpækt] - импульс; удар; соударение; столкновение - импульс; соққы; өзара соғылысу; соқтығысу, қақтығысу; straight-line ~ - прямой удар, прямое столкновение - тура соғу, бетпе-бет соғылысу; transverse ~ - поперечный удар - көлденең соғу impart v [im´pa:t] - придавать; сообщать (движение) - қосу, күшейту, (қозғалысты) қоздыру impedance n [im´pi:dәns] - полное сопротивление, импеданс - толық кедергі, импеданс; apparent ~ - кажущееся полное сопротивление - емескі толық кедергі impede v [im´pi:d] - задерживать, тормозить - кідірту, тоқтату, тежеу imperfect a [im´pә:fikt] - несовершенный, неполный; недостаточный, дефектный - жетілмеген, аяқталмаған; жеткіліксіз, ақаулы, кемісті impinge v [im´pi:ndʒ] - налетать, сталкиваться; набегать; падать - екпінімен келіп түсу, соқтығысу; бас салу; құла imply v [im´plai] - означать, подразумевать - білдіру, көрсету, түсінү

importance n [im´pɔ:tәns] - значение; значимость; важность - маңыз; мәнділік; маңыздылық important a [im´pɔ:tәnt] - важный, значительный - маңызды, мәнді impose v [im´pouz] - налагать, придавать, задавать - салу, қою, беру impossible a [im´pɔsәbl] - невозможный - мүмкін емес improve v [im´pru:v] - улучшать(ся), совершенствовать(ся) - жақсарту (жақсару), арттыру (арту), әбден жетілдіру (жетілу) improvement n [im´pru:vmәnt] - улучшение, совершенствование, уточнение - жақсару, толық жетілдіру, анықтау impurity n [im´pjuәriti] - примесь; загрязнение, засорение - қоспа; былғаныш, ластану, ластанып қалу incidence n [ínsidәns] - падение, наклон; инцидентность - түсу, еңкею; кездейсоқтық; oblique ~ - наклонное(косое) падение - көлбеген (қиғаш) түсу incident a [ínsidәnt] - падающий; случайный; бомбардирующий - түсуші; кездейсоқ; атқылаушы inclination n [ ِinklińei∫әn] -

87

наклон, угол наклона - еңкіш, еңкею бұрышы inclined a [in´klaind] - наклонный - көлбеу, еңкіш include v [in´klu:d] - включать, заключать, содержать, образовывать - кіргізу, енгізу, құрамында болу, құрастыру inclusion n [in´klu:ʒәn] - включение, примесь - құрамындағы зат, қоспа increase n [ínkri:s] - увеличение, рост - арту, өсу increase v [in´kri:s] - увеличивать, расти - арттыру, өсу increasingly adv [in´kri:siŋli] - все больше и больше - бәрі көптен-көп indefinitely adv [in´definitli] - неопределенно, неясно - белгісіз, айқын емес independent a [ ِ indi´pendәnt] - независимый, самостоятельный - тәуелсіз, дербес index (pl indices) n [índeks] - стрелка; показатель; индекс; коэффициент - сілтегіш оқ; көрсеткіш; индекс; коэффициент; flow ~ - индекс текучести - аққыштық индексі; force ~ - силовой показатель - күш көрсеткіші; hardness ~ - показатель твердости - қаттылық көрсеткіші; viscosity ~ - индекс вязкости - тұтқырлық индексі indicate v [índikeit] -

указывать, показывать, свидетельствовать - көрсету, сілтеу, дәлелдеу indication n [ ِ indi´kei∫әn] - показание (прибора), признак - (аспап) көрсеткіші, белгі indicative a [in´dikәtiv] - указывающий, характерный - көрсеткіш, тән indicator n [índikeitә] - указатель; отметчик; стрелка; индикатор - сілтеуіш; белгілеуіш; сілтеуіш оқ; индикатор indirectly adv [ ِindi´rektli] - косвенно - жанама induce v [in´dju:s] - наводить, индуцировать, вызывать, возбуждать, создавать - туралау, индукциялау, қоздыру, қозу, жасау inductance n [in´dʌktәns] - индуктивность, самоиндукция, коэффициент самоиндукции; катушка индуктивности - индуктивтік, өздік индукция, өздік индукция коэффициенті; индуктивтік шарғы induction n [in´dʌk∫әn] - индукция; наведение, индуцирование - индукция; әсер арқылы пайда болу, индукциялау inductor n [in´dʌktә] - катушка индуктивности, индуктор - индуктивтік шарғы, индуктор

88

inequality n [ِini´kwɔliti] - неравенство – теңсіздік inertia n [ińә:∫jә] - инерция; инертность; сила инерции - инерция; инерттік; инерция куші; (principal) moment of ~ - (главный) момент инерции - инерцияның (бас) моменті; product of ~ - действие инерции - инерция әсері; mass ~ - сила инерции - инерция күші inertial a [ińә:∫jәl] - инерциональный (о системе), инерционный (о свойствах), инертный (о массе) - инерциялық (жүйе), инерция лық (қасиеттер), инерттік (масса) infinite [ínfinit] a -бесконечный, бесконечно большой - шексіз, шексіз көп infinitesimal [ ِinfini´tesimәl] - бесконечно малая (величина) - шексіз аз (шама) infinity n [in´finiti] - бесконечность - шексіздік influence n [ínfluәns] - влияние - әсер, ықпал influence v [ínfluәns] - влиять, воздействовать - ықпал жасау, әсерін тигізу infra-red a [ínfrә´red] – инфракрасный - инфрақызыл inherent a [in´hiәrәnt] - собственный, присущий; внутренний - меншікті, өзіне тән; ішкі inherently adv [in´hiәrәntli] -

по своему существу - өз мәніне қарай inhomogeneity n [inِhoumou´dʒinjiti] - неоднородность - бір текті (бір ыңғай) еместік inhomogeneous а [in ِhoumou´dʒinjәs] - неоднородный - бір текті (бір ыңғай) емес initial a [ińi∫әl] - начальный, исходный - алғашқы, бастапқы initially adv [ińi∫әli] - с самого начала, вначале - ең басында, алғашқыда initiate v [ińi∫ieit] - начинать, приступать - бастау, кірісу inject v [in´dʒekt] - вводить - кіргізу, енгізу injection n [in´dʒek∫әn] - введение; инъекция; впрыскивание - кіргізу, енгізу; инъекция; құю inner a [ínә] - внутренний - ішкі input n [ínput] - вход, ввод, подвод - кіру, қосу, жеткізу insert v [in´sә:t] - вставлять, вводить (данные) - қондыру, (мәліметтерді) қосу insertion n [in´sә:∫әn] - включение - қосу instability n [ ِinstә´biliti] - неустойчивость - тұрақсыздық instance n [ínstәns] - пример, образец, частный случай - мысал, үлгі, бөлек жағдай; for ~

89

- например - мысалы, мәселен instant a [ínstәnt] - немедленный, срочный - асығыс, шұғыл instant n [ínstәnt] - момент, мгновение - кез, мезгіл instantaneous a [ِinstәn´teinjәs] - мгновенный, моментальный - көзді ашып-жұмғанша, лезде, тез instrument n [ínstrumәnt] - прибор, инструмент, приспособление - аспап, инструмент, құрал insufficient a [ِinsә´fi∫әnt] - недостаточный, неполный - жеткіліксіз, толымаған insulate v [ínsjuleit] - изолировать - жекелеу, оқшаулау insulator n [ínsjuleitә] - изолятор, изоляционный материал - изолятор, жекелеуші материал integer n [íntidʒә] - целое число - бүтін сан integrate v [íntigreit] - объединять в единое целое - бүтіндеп біріктіру integration n [ ِinti´grei∫әn] - объединение; суммирование; интеграция; интегрирование - жинақтау; қосу; интеграция; интегралдау intense a [in´tens] - напряженный (о поле), интенсивный - кернеу жіберілген (өріс), интенсивті, қарқынды intensity n [in´tensiti] -

напряженность, интенсивность - кернеулік, қарқындық; magnetic ~ - напряженность магнитного поля - магниттік өріс кернеулігі interact v [ِintәr´ækt] - взаимодействовать - өзара әрекеттесу interaction n [ ِintәr´æk∫әn] - взаимодействие - өзара әрекеттесу interface n [íntә´feis] - взаимосвязь, взаимодействие; граница раздела - өзара қатысу, өзара әрекеттесу; бөліну шекарасы interfere v [ ِintә´fiә] - быть помехой; интерферировать; мешать(ся) - кедергі болу; интерференциялау; кедергі жасау interference n [ ِintә´fiәrәns] - взаимное влияние; интерференция - өзара әсер; интерференция; optical ~ - интерференция света - жарық интерференциясы; vortex ~ - влияние вихрей, интерференция вихрей - құйындар ықпалы, құйындар интерференциясы interior a [in´tiәriә] - внутренний - ішкі intermediate a [ ِintә´midjәt] - промежуточный - аралық internal a [in´tә:nl] - внутренний - ішкі internally adv [in´tә:nәli] - изнутри - ішінен interpret v [in´tә:prit] -

90

объяснять, переводить, интерпретировать, толковать - түсіндіру, аудару, интерпретация жасау, түсінік беру interpretation n [inِ tә:pri´tei∫әn] - объяснение, толкование; интерпретация - түсіндірме, түсінік; интерпретация intersect v [ ِintә´sekt] - пересекаться – қиылысу intersection n [ ِintә´sek∫әn] - пересечение - түйіскен жер, торап interstellar a [íntә´stelә] - межзвездный - жұлдыз аралық interval n [íntәvәl] - промежуток, пауза, интервал - аралық, тыныс, үзіліс intrinsic a [in´trinsik] - собственный, характерный, присущий - меншікті, өзіне тән, тиісті introduce v [ِintrә´dju:s] - вводить; ознакомлять(ся) - кіргізу, енгізу; таныстыру (танысу) introduction n [ ِintrә´dʌk∫әn] - введение; ввод - кіріспе; кіргізу, енгізу invariant a [in´vεәriәnt] - не изменяющийся, инвариантный - өзгермейтін, инвариантті invent v [in´vent] - изобретать - ойлап табу inventor n [in´ventә] -

изобретатель - өнертапқыш inverse a [ín´vә:s] - обратный - кері inverse n [ín´vә:s] - обратная величина, обратное понятие - кері шама, кері ұғым inversion n [in´vә:∫әn] - перестановка, инверсия - орнын ауыстыру, инверсия invert v [in´vә:t] - перевертывать; инвертировать, обращать - төңкеру, аудару; инверсиялау, айналдыру investigate v [in´vestigeit] - исследовать, рассматривать - зерттеу, қарау investigation n [in ِ vesti´gei∫әn] - исследование – зертт invisible a [in´vizәbl] - невидимый - көзге түспейтін, көрінбейтін involve v [in´vɔlv] - содержать, включать (в себя); вовлекать; возводить в степень - (құрамында) болу; тарту, ерту; дәрежеге шығару iron n [áiәn] - железо; сталь - темір; болат; ~ filings - железные опилки - темір үгінділері irradiate v [i´reidieit] - облучать; излучать - сәуле тусіру; сәуле шығару irregular a [i´regjulә] - неправильный, нерегулярный - дұрыс емес, теріс, реттелмеген irregularity n [i´regjulәli] -

неправильность, нерегулярность, неупорядоченность; неровность - қателік, терістік, реттелмегендік, жуйесіздік; тегіс еместік; surface ~ - неровность поверхности, особенность на поверхности - беттің тегіс еместігі, беткі ерекшелік

irreversible a [ ِiri´vә:sәbl] - необратимый - қайтымсыз issue n [í∫u:] - выход; выпуск; вопрос; результат - шығу; шығару; сауал, сұрақ; нәтиже issue v [í∫u:] - выходить, вытекать, выпускать, издавать - шығу, ағып шығу, шығару, басып шығару

J

91

jacket n [´dʒækit] - чехол, оболочка - тыс, сырт, қабықша jet n [dʒet] - реактивная струя - реактивті ағынша join v [dʒɔin] - соединяться, присоединяться - қосылу joint n [dʒɔint] - стык - буын, түйіскен / біріккен жер journal n [´dʒә:nl] - журнал - журнал

junction n [´dʒʌnk∫әn] -соединение; стык; контакт; узел; точка разветвления - жапсар; түйіскен жер; түйіспе; торап; тарақтану нүктесі just a [dʒʌst] - обоснованный; точный; справедливый - негізделген; тура, дәл; әділ justify v [´dʒʌstifai] - оправдывать; подтверждать - ақтау; дәлелдеу, растау

K keep (kept, kept) v [ki:p] - держать, поддерживать, удерживать - ұстау, қуаттау, сүйеу key n [ki:] - ключ; кнопка; клавиша; шифр - кілт; кнопка; клавиша; шифр kind n [kaind] - род, тип, вид; класс, семейство - түр, тип, үлгі; топ, қатар, үйір knee n [ni:] - загиб; колено; кронштейн - бүгіс; тізе; кронштейн

knock v [nɔk] - стучать; бить, ударяться - қағу; соғу, соғылу know (knew, known) v [nou] - знать; понимать; уметь - білу; түсіну; істей білу, қолдан келу know-how n [´nouhau] - технология, знание дела - технология, істі білу knowledge n [´nɔlidʒ] - знания, данные, сведения - білім, мәлімет

92

L label n [´leibl] - маркировочный знак - таңбалау белгісі label v [´leibl] - обозначать, помечать - белгілеу, белгі қою lack n [læk] - недостаток, отсутствие (чего-л.) - тапшылық, жетіспеушілік, жоқтық; balance - неуравновешенность - теңгерілмегендік; ~ of coincidenceнесовпадение - дәл келмеу; information - недостаток информации - мәлімет тапшылығы; ~ of uniformity - неравномерность - бірқалыпты болмау lag n [læg] - отставание, запаздывание, задержка, замедлениеартта қалушылық, кешігу, кідіру;phase ~ - запаздывание по фазе - фазалық кідіру; time ~ - запаздывание, отставание по времени; время отставания - кешігу, уақытша кідіру, кешігу уақыты land n [lænd] - земля; страна - жер; ел land v [lænd] - приземляться, совершать посадку - жерге қону, төмен түсу language n [´læŋgwidʒ] - язык, речь - тіл large a [la:dʒ] - большой, крупный - үлкен, ірі largely adv [´la:dʒli] - в значительной степени; в широком масштабе -

айтарлықтай, бірқатар, едәуір, көбінше large-scale a [´la:dʒ´skeil] - в широком масштабе, широкомасштабный - көбінше, кең масштабты last a [la:st] - последний, прошлый - ақырғы, соңғы, өткен; last v [la:st] - продолжаться, длиться; сохраняться - созылу; сақталу; ұзару, жету late a [leit] - поздний - кешкі, кеш latent a [´leitәnt] - скрытый, латентный - елеусіз, жасырым, б‰ркеу lateral а [´lætәrәl] - боковой, поперечный, расположенный сбоку - б‰йір, кµлденењ, б‰йір жаѓынан орналасќан laterally adv [´lætәrәli] - со стороны, сбоку; в сторону, вбок - басқа жақтан, б‰йір жаѓынан; басқа жаққа, б‰йір жаѓына қарай latitude n [´lætitju:d] - широта - ендік latter a [´lætә] - недавний; последний (из двух) - жаќындаѓы, жаќын арада болѓан; соңғы, ақырғы lattice n [´lætis] - решетка - тор; hexagonal ~ - шестиугольная решетка - алты б±рышты тор; metric ~ -

93

метрическая структура - метрлік ќ±рылыс, ќ±рылым; space ~ - пространственная решетка - кењістік тор launch v [lɔ:nt∫] - запускать; начинать, предпринимать - ±шыру; бастау law n [lɔ:] - закон; формула; теорема - зањ; ереже; Boyle’s ~ - закон Бойля-Мариотта - Бойль-Мариотт заңы; conservation ~s - законы сохранения - сақталу заңдары; energy ~ - закон сохранения энергии; первый принцип термодинамики - энергия сақталу заңы; термодинамиканың бірінші принципі; equipartition ~ - закон равномерного распределения энергии по степеням свободы - еркіндік дәрежелері бойынша энергияның теңтаралу заңы; force ~ - закон изменения силы с расстоянием - ќашыќтығына ќарай к‰штің µзгеру зањы; gas ~ - уравнение состояния газа - газ күйінің теңдеуі; inverse-square ~ - закон обратной пропорциональности квадрату расстояния - қашықтық квадратына кері пропорционалдық заңы; ~ of action and reaction - закон действия и противодействия - єрекет жєне ќарсы әрекет заңы; ~ of areas - закон площадей - аудандар зањы;

~ of conservation of angular momentum - закон сохранения момента количества движения - ќозѓалыс мµлшерініњ моментініњ зањы; ~ of conservation and transformation - закон сохранения и превращения энергии - энергияныњ саќталу жєне т‰рлену зањы; ~ of degradation of energy - закон уменьшения энергии (возрастания энтропии) - энергияныњ кему (энтропияның көбею) зањы;~ of equipartition of energy - теорема о равномерном распределении энергии по степеням свободы - энергияныњ еркіндік дєрежесі бойынша бірќалыпты/тењ таралу зањы;power ~ - степенной закон, степенная зависимость - дєрежелік зањы, дєрежелік тєуелділік lay (laid, laid) v [lei] - класть, положить - ќою, салу layer n [´leiә] - слой, пласт, пленка, лист, разрез - ќабат, ќатар,үлпек/қабыршақ, табақ, тілік layer v [lεә] - наслаивать, накладывать - ќабаттау, ‰стіне ќою, салу lead n [led] - свинец; провод; контакт; опережение; ввод; вывод - ќорѓасын, сым, т‰йіспе; озып кету; енгізу, шығару

94

lead (led, led) v [li:d] - проводить, выводить, вводить; опережать - µткізу, шыѓару, ќосу, озып кету leading a [´li:diŋ] - ведущий - жетекші; басшылық leaf n [li:f] - листочек (электроскопа) - электроскоп ќабыќшасы leak v [li:k] - протекать - аѓып µту leakage n [´li:kidʒ] - утечка - жойылу, кему learn (learned, learnt) v [lә:n] - изучать; учить; узнавать - ‰йрену, танысу, білу learner n [´lә:nә] - ученик – оќушы learning n [´lә:niŋ] - изучение, учение - оќу, ілім leave (left, left) v [li:v] - прекращать - тоќтату, доѓару left a [left] - левый - сол жақты left-handed a [´left´hændidлевовинтовой, левого кручения, принадлежащий левой системе координат - сол бұрандалы, сол жақ координат жүйесінде орналасқан leg n [leg] - вывод; ввод; перемычка; фаза - шыѓару, енгізу; ±статќыш; фаза length n [leŋθ] - длина, отрезок, участок - ±зындыќ, кесінді, бөлімше lengthen v [´leŋθәn] - удлинять - ±зарту

lengthwise adv [´leŋθwaiz] - вдоль по длине, продольно - ±зындыќ бойымен, бойлай lens n [lenz] - линза - линза; converging ~ - собирающая линза - жинаѓыш линза; diverging ~ - рассеивающая линза - шашыратќыш линза lessen v [´lesn] - уменьшать - азайту, кеміту let (let, let) v [let] - позволять; предполагать; допускать - р±ќсат ету; болжау; жіберу letter n [´letә] - буква, рl азы, элементы - әріп, бастапқылар, элеметтер letter v [´letә] - помечать буквами; надписывать (чертеж, схему) - єріптермен белгілеу; (сызбаның, кестенің үстіне жазу) level a [´levl] - ровный, горизонтальный - тегіс, кµкжиекті level n [´levl] - уровень; ватерпас; горизонтальная поверхность - дењгей; ватерпас; көлденең бет; energy ~ - энергетический уровень - энергия дењгейі; loudness ~ - уровень громкости - дыбыс қаттылығының деңгейі; sound pressure ~ - уровень звукового давления - дыбыс қысымының деңгейі lever n [´li:vә] - рычаг - рычаг; control ~ - рычаг управления - басќарушы рычаг; stop ~ - рычаг

95

выключения - ажырату рычагы liberate v [´libәreit] - освобождать – босату lie (lay, lain) v [lai] - лежать, быть расположенным - жату, орналасу life n [laif] - срок службы (существования); жизнь - ќызмет мерзімі, µмір lifetime n [´laiftaim] - срок существования, время жизни - µмір ұзақтығы lift n [lift] - подъемная сила; подъем - кµтергіш күші, кµтеру lift v [lift] - поднимать(ся) - кµтеру, кµтерілу light a [lait] - легкий, незначительный, светлый - жењіл, шамалы, ақшыл light n [lait] - свет; свечение; осветитель - жарыќ; жарқырау; жарық беруші; emitted испускаемый свет - шыѓарылѓан жарыќ; incident ~ - падающий свет‰сетін жарыќ; reflected отраженный свет - шаѓылѓан жарыќ; scattered ~ - рассеянный свет - шашыраѓан жарыќ light (lit, lit) v [lait] - светить, освещать, зажигать - жарыќ беру, тұтату like a [laik] - подобный, одноименный (о зарядах) - ±ќсас, аттас (зарядтар) liken v [´laikәn] - уподоблять - ±ќсастыру limit n [´limit] - предел, допуск, лимит - шек, лимит

limit v [´limit] - ограничивать - шек қою limitation n [ِ limi´tei∫әn] - ограничение, предел; ограниченность, недостаток - шектеу, шек, шектеушілік, тапшылық line n [lain] - черта, линия; провод; строка; кривая (на графике) - сызыќ; сым; жол; (графиктегі) қисық сызығы; magnetic ~s of force - магнитно-силовые линии - магниттік күш сызықтары; plumb ~ - отвес - тіктеуіш; straight ~ - прямая линия - т‰зу сызық linear a [´liniә] - линейный, продольный - сызыќтыќ, бойлай linearity n [ِlini´æriti] - линейность, изменение по линейному закону - сызыќтық, сызықтық заң бойынша өзгеру link n [liŋk] - звено, связь - ‰збе / т‰йін, байланыс, жалғас link v [liŋk] - соединяться - ќосылу, бірігу linkage n [´liŋkidʒ] - сцепление, переплетение, соединение, связь - жабысу, т±тасу, байланыс liquid a [´likwid] - жидкий - с±йыќ liquid n [´likwid] - жидкость - с±йыќтыќ; bulk liquid - объемная жидкость - көлемдік сұйықтық; viscoelastic liquid - вязкоупругая жидкость - тұтқыр серпімді сұйықтық

96

list n [list] - перечень - тізім list v [list] - перечислять - атын атау live a [laiv] - действующий, находящийся под напряжением, замкнутый; радиоактивный, динамический - єрекеттегі, кернеудегі, түйық; радиоактивті, динамикалық live v [liv] - жить, существовать - µмір с‰ру load n [loud] - нагрузка - ж‰к, салмақ load v [loud] - нагружать - тиеу local a [´loukәl] - местный - жергілікті localize v [´loukәlaiz] - ограничивать распространение, локализовать - таралуды шектеу locate v [lou´keit] - определять место нахождения; размещать - т±рѓан жерін анықтау; орналастыру location n [lou´kei∫әn] - размещение, расположение - орналастыру lock n [lɔk] - замок; стопор - ќ±лып lock v [lɔk] - запирать; блокировать - бекітіп тастау; блоктау locking n [´lɔkiŋ] - захватывание; впадение в синхронизм - алып ќалу; синхронизмге түсу

long а [lɔŋ] - длинный; долговечный - ±зын, ±заќ мерзімді long-range a [´lɔŋ´reindʒ] - дальнего действия - алыстан єрекет ететін long-term a [´lɔŋtә:m] - долгосрочный - ±заќ мерзімді longitude n [´lɔndʒitju:d] - долгота – бойлыќ longitudinal a [ ِlɔndʒi´tju:dinl] - продолжительный, дальний, осевой, меридиальный - ±заќ мерзімді , алыс, білік, меридиандық look v [luk] - смотреть; иметь вид - ќарау, кµріну; ~ after - следить - бағу, баќылау; ~ for - искать – іздеу loop n [lu:p] - виток, контур - орам, ілмек; dislocation ~ - дислокационная петля - дислокациялыќ т±заќ; imaginary ~ - воображаемая петля - жорамалдаѓы т±заќ loop v [lu:p] - делать петлю, сгибать в петлю - тұзақ жасау, тұзақ қылып бүгу, майыстыру loose v [lu:s] - освобождать, ослаблять - шешіп жіберу, босату lose (lost, lost) v [lu:z] - терять - жоѓалту, жою loss n [lɔs] - потеря, проигрыш, затухание - жоѓалу,

ұтылу, басылу; without ~ of generality - без ущерба (для общности) - бірыњѓайлыѓын жоймай low a [lou] - низкий; тихий - тµмен; жай low-energy - малой энергии - шаѓын қуатты low-field - малого поля - шаѓын µрістік low-lying - более низкий (об уровнях) - тµмендеу (деңгейлер)

low-temperature - низкотемпературный - тµмен температуралы lower v [´louә] - понижать - тµмендету, түсіру, бәсеңдету luminous a [´lu:minәs] - светлый; блестящий; светящийся - анық, түінікті жарық; сәулеленген lump n [lʌmp] - кусок; блок - кесек; бөлік

M

97

machine n [mә´∫i:n] - машина; механизм; аппарат; ускоритель (частиц) - машина; механизм; аппарат; (бөлшектер) үдеткіші machine v [mә´∫i:n] - изготовлять; обрабатывать на станке - жасау, станокта өңдеу magnet n [´mægnit] - магнит - mагнит; field ~ - возбуждающий магнит - қоздырушы магнит; horse-shoe ~ - подковообразный магнит - таға тәрізді магнит; permanent ~ - постоянный магнит - тұрақты магнит magnification n [ ِmægnifi´kei∫әn] - увеличение, усиление - үлкейту, ұлғайту magnify v [´mægnifai] - увеличивать, усиливать - үлкейту, ұлғайту magnitude n [´mægnitju:d] - величина, размер, модуль (вектора), абсолютное значение - мөлшер, вектордың модулі,

абсолют мөлшері; order of ~ - порядок величины - шама реті mainly adv [´meinli] - главным образом - көбінесе maintain v [mein´tein] - эксплуатировать, поддерживать, содержать, сохранять - пайдалану, ұстау, сақтау maintenance n [´meintәnәns] - эксплуатация, осмотр, профилактика - пайдалау, көру, профилактика major a [´meidʒә] - главный - бас, басты majority n [mә´dʒɔriti] - большинство - көпшілік make (made, made) v [meik] - делать; изготовлять; производить; составлять; включать, замыкать (об электрической цепи) - жасау; шығару; өңдеу; құрастыру; қосу; тұйықталу (электр тізбегі жөнінде)

98

maker n [´meikә] - изготовитель; производитель; поставщик; фирма - жасаушы; шығарушы; жабықтауыш; фирма man v [mæn] - укомплектовывать личным составом - қызметкер құрамын жинақтау, толықтыру manifest a [´mænifest] - очевидный, явный, ясный - айқын, анық, түсінікті manifest v [´mænifest] - проявлять, показывать (ясно) - білдіру, (анық) көрсету manner n [´mænә] - метод; способ; образ действия; поведение - әдіс; тәсіл; қимыл амалы; жүріс-тұрыс map n [mæp] - отображение; карта - кескін, сурет; карта map v [mæp] - изображать - сурет арқылы көрсету mapping n [´mæpiŋ] - отображение, нанесение на схему - кескін түсіру, сұлбаға кескін салу marginal a [´ma:dʒinәl] - краевой, сделанный на полях (текста) - шеткі, (мәтін) шеттерінде жасалған mark n [ma:k] - метка; отметка, оценка - белгі, таңба, баға; zero ~ - нулевая отметка - нөлдік бөлгі mark v [ma:k] - отмечать - белгілеу

match n [mæt∫] - согласованность - келісушілік, сәйкестік match v [mæt∫] - согласовывать - қиыстыру material n [mә´tiәriәl] - вещество; материал; среда - зат; материал; орта; damping ~ - демпфирующая среда - демпфирлеуші орта; impact ~ - ударопрочный материал - соғуға берік материал matter n [´mætә] - материя, вещество; материал; содержание (статьи) - материя, зат; материал; (мақала) мазмұны mean a [mi:n] - средний - орташа mean (meant, meant) v [mi:n] - значить, означать - білдіру, көрсету meaning n [´mi:niŋ] - значение - мағына meaningful a [´mi:niŋful] - многозначительный - көп мәнді meaningless a[´mi:niŋlis] - бессмысленный, бесцельный - мәнсіз, мақсатсыз means n [mi:nz] - средство, способ; устройство - тәсіл, әдіс; құрылғы mean-value - средняя величина - орта шама measurable а [´meʒәrәbl] - измеримый - өлшенерлік measure n [´meʒә] - мера, мерило; делитель; степень,

99

уровень - өлшем, өлшеуіш; бөлгіш; дәреже; деңгей measure v [´meʒә] - измерять, мерить - өлшеу measurement n [´meʒәmәnt] - измерение; размер - өлшем; мөлшер mechanics n [mi´kæniks] - механика – механика medium (pl media) n [´mi:djәm] - среда; средство, способ, путь - орта; әдіс, тәсіл, жол; dense ~ - плотная среда - тығыз орта; homogeneous ~ - однородная среда - біртекті орта meet (met, met) v [mi:t] - встречаться, сталкиваться - кездесу, соқтығып қалу melt n [melt] - плавление, таяние – еру melt (melted, molten) v [melt] - таять, плавиться - еру, балқу melting a [´meltiŋ] - плавящийся, тающий - балқып жатқан, еріп жатқан melting n [´meltiŋ] - плавление, таяние - балқу, еру melting-point - точка плавления - балқу нүктесі member n [´membә] - часть; элемент; член - бөлік, бөлім; элемент, мүше membrane n [´membrein] - перегородка; мембрана; диафрагма - далда, таса, қалқа; мембрана; диафрагма

memory n [´memәri] - память; запоминающее устройство; накопитель информации - жад, ес; жад құрылғысы; ақпарат жинақтағыш mention v [´men∫әn] - упоминать - атап өту mercury n [´mә:kjuri] - ртуть – сынап merely adv [´miәli] - просто, только - тек қана merge v [mә:dʒ] - сливаться, поглощаться, соединяться - ағып келіп қосылу, жұтылу, қосылу merit n [´merit] - заслуга - қызмет, еңбек mesh n [me∫] - клетка, ячейка, сеть - тор, ұяшық meter n [´mi:tә] - измерительный прибор, счетчик; Амер. метр (мера) - өлшеуіш аспап, есептегіш; Амер. метр (өлшем) method n [´meθәd] - способ, метод; прием; технология; система; порядок; схема классификации - жол, тәсіл; әдіс; технология; жүйе; рет, классификация сұлбасы; approximate ~ - приближенный метод - жуықтау әдісі; conventional ~ - обычный (стандартный) метод - кәдімгі (стандартты) әдіс; convergence ~ - метод последовательных приближений - тізбектеп жуықтау әдісі;

100

crude ~ - грубый (неточный) метод - долбарлы әдіс; direct ~ - прямой метод - тура әдіс; numeric ~ - численный метод - сандық әдіс micrograph n [´maikrougra:f] - микроснимок – микросурет middle n [´midl] - середина; ядро - ортасы, өзек; in the ~ of smth - посреди чего-л. – ортасында mind n [maind] - ум; память; мнение - ақыл; жад, ес; пікір; to bear in ~ - помнить, иметь в виду - ескеру, ойда тұту; to change one's ~ - передумать - айну; to make up one's ~ - решить - шешім қабылдау minor a [´mainә] - незначительный; меньший (из двух); второстепенный - азғантай, шамалы; (екуінің) кішісі; болмашы minority n [mai´nɔriti] - меньшинство - азшылық minute a [mai´nju:t] - мелкий, незначительный; точный - ұсақ, көп емес; дәл mirror n [´mirә] - зеркало, рефлектор, отражатель - айна, рефлектор, шағылдырғыш; plane ~ - плоское зеркало - жазық айна mix n [miks] - смесь - қоспа mix v [miks] - смешивать(ся), перемешивать(ся) - қосу (қосылу), араластыру (араласу)

mixture n [´mikst∫ә] - смесь – қоспа mobility n [mou´biliti] - подвижность; маневренность; изменчивость - қозғалғыштық; маневрлік, жылдамдық; құбылмалылық mode n [moud] - способ; метод; путь; вид, форма; мода (колебаний) - тәсіл, әдіс, жол, түр, форма; (тербеліс) модасы model n [´mɔdl] - тип; образец; модель; теорема - түр; үлгі; модель; теорема; experimental ~ - опытная модель - тәжірибелік үлгі; generalized ~ - обобщенная модель - жалпылама үлгі; simplified ~ - упрощенная модель - жеңілдеткен үлгі modify v [´mɔdifai] - обновлять, видоизменять - жаңарту, жаңалау; түрін өзгерту modulus n [´mɔdjulәs] - модуль, коэффициент - модуль, коэффициент; adiabatic bulk ~ - адиабатный модуль объемного (всестороннего) сжатия - көлемді (жан-жақтан) сығудың адиабатты модулі; isothermal bulk ~ - изотермический объемный модуль упругости - изотермиялық көлемді серпімдік модулі mole n [moul] - моль - моль

101

momentum (pl momenta) n [mou´mentәm] - количество движения, момент; импульс - қозғалыс мөлшері, момент; импульс; angular ~ - момент количества движения - қозғалыс мөлшер моменті; conservation of angular ~ - сохранение момента количества движения - қозғалыс мөлшер моментінің сақталуы; intrinsic angular ~ - собственный момент количества движения - қозғалыс мөлшерінің өзіндік моменті; linear ~ - количество движения, импульс - қозғалыс мөлшері, импульс; total angular ~ - полный момент количества движения - қозғалыс мөлшерінің толық моменті monitor n [´mɔnitә] - контрольный дозиметрический прибор; монитор - дизометрлік бақылау аспабы, монитор monolayer n [´mɔnәleiә] - монослой - моноқабат motion n [´mou∫әn] - движение; перемещение - қозғалыс; көшіру, көшу; Brownian ~ - броуновское движение - Броундық қозғалысы; circular ~ - движение по окружности - шеңбер бойынша қозғалыс; curvilinear ~ - криволинейное движение - қисық сызықты қозғалыс; forced ~ - движение несвободного тела

- дененің еріксіз қозғалысы; laws of ~ - законы движения, законы механики - қозғалыс заңдары, механика заңдары; rectilinear ~ - прямолинейное движение - түзу қозғалыс; upward and downward ~ - колебательное движение - тербелмелі қозғалыс; wave ~ - волновое движение - толқынды қозғалыс mould v [mould] - формовать, отливать в форму; формировать - қалыптау; қалыпқа құю; қалыптастыру mount v [maunt] - крепить, монтировать, устанавливать; подниматься; преодолевать - нығайту, қондыру, орнату; көтерілу; өту move n [mu:v] - движение, перемещение - қозғалыс, қимыл move v [mu:v] - двигать(ся), перемещать(ся) - қозғалу, көшу, көшіру movement n [´mu:vmәnt] - движение - қозғалыс, көшу multiple a [´mʌltipl] - многократный, множественный - көп еселік, көптік multiple n [´mʌltipl] - кратное число - еселік сан multiply v [´mʌltiplai] - умножать - көбейту mutual a [´mju:tjuәl] - взаимный - өзара

N

102

naked a [ńeikid] - неизолированный; открытый (об источнике света) - бөлектенбеген, жекеленбеген; ашық (жарық көзі жөнінде) narrow а [ńærou] - узкий - тар, жіңішке narrow-beam a - узколучевой - жіңішке сәулелі naturally adv [ńæt∫rәli] - естественно; конечно; как и следовало ожидать - дәл осылай; әрине; күткендей-ақ nature n [ńeit∫ә] - природа; характер; тип - табиғат, мінез, түр nearly adv [ńiәli] - близко; почти; около, приблизительно - жақын, таяу, жуықта necessary a [ńesisәri] - необходимый - керекті, қажет needle n [ńi:dl] - стрелка, игла, игольчатый диполь; указатель - көрсеткіш оқ, ине, инелі диполь; бағыттауыш, сілтегіш negative a [ńegәtiv] - отрицательный - теріс, жағымсыз neglect v [ni´glekt] - пренебрегать, отбрасывать, упускать - елемеу, айырылып қалу negligible a [ńeglidʒәbl] - незначительный, не принимаемый в расчет,

пренебрежимый - шамалы, есепке алынбаған, елеусіз neighbour n [ńeibә] - «сосед», соседний объект; соседняя частица - «көрші»; жанындағы объект; маңындағы бөлшек neighbour v [ńeibә] - соседствовать - көрші болу neighbourhood n [ńeibәhud] - окрестность; соседство - алқап, төңірек; көршілестік net a [net] - результирующий, суммарный; чистый; нетто (о весе) - қорытқы, қосынды; таза; нетто (салмақ жөнінде) net n [net] - сеть, сетка - ау, тор network n [ńetwә:k] - каркас, скелет; схема; сеть разветвления; электрическая цепь - негізгі қаңқа, тірек; сұлба; тармақтау торабы; электр тізбегі nevertheless adv [ِnevәðә´les] - несмотря на, однако, тем не менее - оған қарамастан, сонда да new a [nju:] - новый, современный, новейший - жаңа, кәзіргі заманға сай, ең жаңасы next a [nekst] - следующий, ближайший - келесі, ең жақын next adv [nekst] - потом, в следующий раз - кейін, келесі жолы nitrogen n [ńaitrәdʒәn] - азот - азот

103

noise n [nɔiz] - шум, шумы - шу, даңғыр, шуыл nonlinear a [ńɔnِ linjә] - нелинейный – сызықсыз normal a [ńɔ:mәl] - нормальный, средний; обыкновенный - қалыпты, орташа; кәдімгі normal n [ńɔ:mәl] - нормаль, перпендикуляр - нормаль, перпендикуляр; inward ~ - внутренняя нормаль - ішкі нормаль; outward ~ - внешняя нормаль - сыртқы нормаль normalize v [ńɔ:mәlaiz] - приводить к стандарту, норме - стандартқа келтіру, нормаға келтіру notably adv [ńoutәbli] - знаметно – елеулі notation n [nou´tei∫әn] - обозначения, система обозначений - белгі, белгілер жүйесі note n [nout] - примечание; запись; заметка - ескерту; жазү; естелік note v [nout] - замечать; отмечать - байқау; белгілеп қою notice n [ńoutis] -

уведомление, рецензия - хабарландыру, рецензия, ескерту notice v [ńoutis] - замечать, обращать внимание - көріп (байқап) қалу, назар аудару, ескерту noticeable a [ńoutisәbl] - заметный, приметный - көрнекті, белгілі notion n [ńou∫әn] - понятие, представление, идея - ұғым, түсінік, идея nuclear a [ńju:kliә] - ядерный - ядролық nucleus (pl nuclei) n [ńju:kliәs] - атомное ядро; ячейка - атом ядросы, ұяшық number n [ńʌmbә] - число; количество; номер, ряд - сан; мөлшер; номер, қатар; - Mach ~ - число Маха - Мах саны number v [ńʌmbә] - нумеровать - нөмірлеу numeral n [ńju:mәrәl] - цифра, символ числа - сан, сан белгісі numeric(al) a [nju´merikәl] - цифровой, числовой - сан(ды), сандық, цифрлық numerous a [ńju:mәrәs] - многочисленный - саны көп

O obey v [ә´bei] - удовлетворять, подчинять(ся) - сәйкес болу, бағыну object n [´ɔbdʒikt] - предмет,

объект; тело - зат, объект; дене; point ~ - точечный предмет или объект - нүктелік зат object v [әb´dʒekt] - возражать, протестовать - қарсы

104

болу, назарлық білдіру objection n [әb´dʒek∫әn] - возражение; неодобрение - қарсылық, жақтырмау objective n [әb´dʒektiv] - объектив; цель - нысана, мақсат oblique a [ә´bli:k] - косой, косоугольный; наклонный - қисайған, қиғаш бұрышты; еңкіш observable a [әb´zә:vәbl] - измеримый, наблюдаемый - өлшенерлік, байқалған observation n [ِɔbzә:´vei∫әn] - наблюдение – бақылау observe v [әb´zә:v] - наблюдать - байқау, бақылау, қарау obstacle n [´ɔbstәkl] - препятствие - кедергі, қиындық obtain v [әb´tein] - получать(ся), иметь место - алу, табу (табылу), болу obviously adv [´ɔbviәsli] - очевидно, явно, ясно - анық, айқын occupy v [´ɔkjupai] - занимать - орын алу, басып алу occur v [ә´kә:] - происходить; встречаться; иметь место - болу; кездесу; орын алу occurrence n [ә´kʌrәns] - событие - оқиға odd a [ɔd] - нечетный, непарный - тақ, сыңар емес

oil n [ɔil] - нефть; масло - мұнай, сұйық май old a [ould] - старый, прежний; первоначальный (о теориях, гипотезах) - ескі, баяғы; бастапқы, алғашқы (теория, гипотеза) omit v [ә´mit] - упускать; упускать - тастап кету, елемеу one-dimensional а [´wʌndi´men∫әnl] - одномерный, линейный - бір өлшемді, сызықты opaque a [ou´peik] - непрозрачный; непросвечивающий - мөлдір емес; жарық өткізбейтін open a [´oupәn] - разомкнутый, незамкнутый (об электрической цели); открытый - алшақ салынған, тұйықталмаған (электр тізбегі) open v [´oupәn] - открывать; размыкать - алу, ажырату operate v [´ɔpәreit] - работать; действовать; приводить в действие; использовать - істеу; жүру; іске келтіру; пайдалану operation n [ ِɔpә´rei∫әn] - действие; работа - іс, жұмыс operational a [ ِɔpә´rei∫әnl] - работающий - істегі, жұмыс үстіндегі operator n [´ɔpәreitә] - оператор ЭВМ; механик; радист

105

- ЭЕМ операторы; механик, радист oppose v v [ә´pouz] - оказывать сопротивление - қарсы тұру opposite a [´ɔpәzit] - противоположный; противолежащий - қарама- қарсы; қарсы жатқан order n [´ɔ:dә] - порядок; последовательность; упорядоченность; очередность - рет; жүйелілік, тізбек; реттелгендік; кезектілік; ~ of magnitude - порядок величины - шаманың реті order v [´ɔ:dә] - упорядочивать; приказывать - реттеу; бұйрық беру ordinary a [´ɔ:dnri] - обычный; простой; единичный, ординарный - әдеттегі, дағдылы; кәдімгі, қарапайым; жеке, жай origin n [´ɔridʒin] - начало, происхождение, источник - басы, шығу, көз original a [ә´ridʒәnl] - первоначальный - алғашқы originate v [ә´ridʒineit] - происходить, возникать - пайда болу, туу oscillation n [ِɔsi´lei∫әn] - колебание; вибрация - теңселу, тербеліс; дірілдеу; constrained

forced ~ - вынужденные колебания - мәжбүрлі тербеліс; steady-state ~ - установившиеся колебания - қалыптасқан тербеліс otherwise adv [´ʌðәwaiz] - иначе, иным способом; в других отношениях; или же, в противоположном случае - басқаша, басқа тәсілмен, басқа қатынастарда; әйтпесе, басқа жағдайда outer a [áutә] - внешний, наружный - сыртқы, тысқы output n [áutput] - выход; излучение; производительность; отдача - шығу; сәулелену; өнімділік; қайтарып беру outside a [áut´said] - наружный – сыртқы outside n [áut´said] - наружная поверхность (про-странство); наружная сторона - сыртқы бет (кеңістік); сыртқы жақ overcome (overcame, overcome) v [ ِouvә´kʌm] - преодолеть; превозмочь - өту; жеңу overlap v [ ِouvә´læp] - перекрывать(ся) - асыру, арттыру owing a [óuwiŋ] - должный, обязанный - міндетті, қарызды; owing to - из-за; благодаря - себепті; арқасында, себебімен

oxygen n [´ɔksidʒәn] - кислород - оттегіP

106

packet n [´pækit] - пакет, пучок, микросгусток - түйдек, шоқ pan n [pæn] - чашка (весов), кювета - таразының табағы panel n [´pænl] - пульт; панель (прибора); щит (управления), приборная доска - пульт, (құрал) панелі; (басқару) қалқаны, құрал тақтасы paper n [´peipә] - статья; доклад; работа; бумага - мақала, баяндама, жұмыс, қағаз parent n [´pεәrәnt] - исходный [материнский] элемент - бастапқы [түпкі] элемент part n [pa:t] - часть; деталь; сторона - бөлік; бөлшек; жақ part v [pa:t] - делить, отделять(ся) - бөлу, бөліну partial a [´pa:∫әl] - частичный; составляющий; неполный; отдельный; парциальный - жарым-жарты; құраушы; толық емес; жеке; үлестік particle n [´pa:tikl] - частица; материальная точка - бөлшек; материялық нүкте; bombarding ~ - бомбардирующая частица - атқылаушы бөлшек; charged ~ - заряженная частица - зарядталған бөлшек; incident ~ - бомбардирующая частица - атқылаушы бөлшек; light ~ - легкая частица (позитрон,

нейтрино) - жеңіл бөлшек (позитрон, нейтрино); material ~ - вещественная частица; материальная точка - затты бөлшек; материялық нүкте particular a [pә´tikjulә] - частный; особенный; определенный - жеке; ерекше; белгілі particular n [pә´tikjulә] - частность - жекелік, ерекшелік; in ~ - в частности - соның ішінде, сонымен қатар, сонымен бірге, сондай-ақ partition n [pa:´ti∫әn] - перегородка; разделение, расчленение; распределение - бөгет; бөлу, айыру; үлестіру pass n [pa:s] - канал; прохождение - арна; өту pass v [pa:s] - проходить; пропускать (частоту) - өту; (жиілікті) өткізу passage n [´pæsidʒ] - прохождение; проход; переход; ход; канал - өту; асу; ауысу; жол; арна path n [pa:θ] - траектория; путь; пробег - траектория; жол; circular ~ - круговая траектория - айналма жолы pattern n [´pætәn] - фигура, картина, узор; образец - фигура, сурет, өрнек; үлгі; field ~ -

107

картина, конфигурация поля - өріс суреті, конфигурациясы peculiar a [pi´kju:ljә] - особый, специальный - ерекше, арнайы peculiarity n [pi ِkju:li´æriti] - специфичность, особенность - өзіне тән ерешелігі, ерекшелік pencil n] [´pensl] - (узкий параллельный) пучок лучей - (жіңішке параллельды) сәулелер шоғы pendulum (pl pendula) n [´pendjulәm] - маятник маятник penetrate v [´penitreit] - проникать - өту, ену penumbra n [pi´nʌmbrә] - полутень, область полутени - ала көленке, ала көленке аймағы per cent n [pә´sent] - процент - пайыз perfect a [´pә:fikt] - совершенный, идеальный; законченный - жетілген, өте оңды; жетік perfect v [pә´fekt] - совершенствовать - жетілдіру perform v [pә´fɔ:m] - совершать, выполнять - істеу, орындау performance n [pә´fɔ:mәns] - выполнение; работа - орындалу; жұмыс performance n [pә´fɔ:mәns] - выполнение; работа - орындалу; жұмыс

permanent a [´pә:mәnәnt] - постоянный; непрерывный - тұрақты; тоқтаусыз permeability n [ ِpә:mjә´biliti] - (магнитная) проницаемость - (магниттік) өтімділік permit v [pә´mit] - разрешать; допускать - рұқсат ету; жіберу permittivity n [ ِpә:mi´tiviti] - диэлектрическая постоянная, диэлектрическая проницаемость - диэлектрлік тұрақты, диэлектрлік өтімділік permutation n [ ِpә:mju´tei∫әn] - перестановка; размещение - орын ауыстыру; орналастыру persist v [pә´sist] - сохраняться; продолжаться; упорствовать - сақталу; жалғасу; қайтпау perturb v [pә´tә:b] - возмущать; нарушать - ұйытқу; бұзу perturbation n [ِpә:tә´bei∫әn] - возмущение; нарушение; отклонение от нормы; помеха - ұйытқу; бұзылу; нормадан ауытқу; кедергі; energy level ~ - возмущение уровней энергии - энергия деңгейлерінің ұйытқуы phenomenon [fi´nɔminәn] (pl phenomena) n - явление - құбылыс photograph n [´foutәgra:f] - фотоснимок – фотосурет photograph v [´foutәgra:f] - фотографировать - фотосуретке

108

түсіру photomultiplier n [ ِfoutә´mʌltiplaiә] - фотоумножитель - фотокөбейткіш photovoltaic a [ِfoutәvɔl´teiik] - фотогальванический – фотогальваникалық pick n [pik] - датчик; чувствительный элемент; съем (сигнала); адаптер; телекамера - датчик; сезгіш элемент; (сигналды) қабылдау; адаптер; телекамера pick-up v [´pikʌp] - отбирать - таңдап алу picture n [´pikt∫ә] - изображение; снимок - кескін; сурет picture v [´pikt∫ә] - изображать - бейнелеу / суреттеу piece n [pi:s] - отрезок; кусок; элемент - бөлік; кесек; элемент pin n [pin] - штырь; штифт; ножка цоколя; кнопка; шпилька - тірек; штифт; цоколь аяғы; бүркеншекті шеге; қадауыш pin-hole n [´pinhoul] - прокол; гнездо; булавочное отверстие - тесік; саңылау; түйреуіш тесігі pipe n [paip] - труб(к)а; трубопровод - түтік; құбыр piston n [´pistәn] - поршень – поршень pitch n [pit∫] - высота тона - үн жоғарылығы pivot n [´pivәt] - центр

вращения; ось вращения; точка опоры; стержень - айналу орталығы; айналу осі; тірек тиянағы; стержень place n [pleis] - место; разряд - орын; топ place v [pleis] - помещать – орналастыру plane n [plein] - плоскость; матрица; самолет - жазықтық; матрица; самолет; inclined ~ - наклонная плоскость - көлбеу жазықтық plant n [pla:nt] - установка, станция; завод - құрал; станция; зауыт plate n [pleit] - пластина, плита; анод - табақша, тақта; анод plot n [plɔt] - график; диаграмма - кесте; диаграмма plug n [plʌg] - разъемный контакт, штепсель, пробка, затычка - ажыратушы контакт, штепсель, тығын plumb n [plʌm] - отвес, лот - тіктеуіш, лот point n [pɔint] - точка, острие, деление - нүкте, ұш, бөлік; freezing ~ - точка замерзания - қату нүктесі; transition ~ - точка перехода - ауысу нүктесі point v [pɔint] - указывать, показывать; направлять; целиться, наводить - сілтеу, көрсету; беттеу; көздеу

109

pointer n [´pɔintә] - указатель (прибора) - (аспап) сілтеуіші, көрсеткіш polar a [´poulә] - полюсный, полярный - полюстік, полярлық pole n [poul] - полюс; столб, шест, опора - полюс; бағана, қада, тірек; like ~s - одноименные полюса - бір аттас үйектер / полюстар; unlike ~s - разноименные полюса - әр аттас үйектер / полюстар pollution n [pә´lu:∫әn] - загрязнение - ластану polynomial n [ ِ pɔli´nou:mjәl] - многочлен - көпмүше poor a [puә] - плохой; с низким содержанием, бедный - нашар; аз молшерлі, кедей populate v [´pɔpjuleit] - занимать; заполнять - орын алу, толтыру population n [ِ pɔpju´lei∫әn] - популяция; генеральная совокупность; степень заполнения - популяция; жалпы жиынтығы; толтыру мөлщері portion n [´pɔ:∫әn] - часть, участок; доля, порция - бөлік, бөлімше; тиісті бөлігі, сыбаға positive а [´pɔzәtiv] - положительный - оң possess v [pә´zes] - обладать, иметь - ие болу, меншігінде болу possibility n [ِpɔsә´biliti] -

возможность, вероятность - мүмкіндік, ықтималдық postulate n [´pɔstjulit] - постулат - постулат postulate v [´pɔstjuleit] - теоретически обосновывать - теория тұрғыдан дәлелдеу powder n [´paudә] - порошок - ұнтақ power n [´pauә] - мощность; энергия; степень, показатель; способность - қуат; энергия; дәреже, көрсеткіш; қабілеттілік; average ~ - средняя мощность - орташа қуат; horse ~ - лошадиная сила - ат күші; nuclear ~ - ядерная [атомная] энергия - ядролық [атомдық] энергия precede v [pri´si:d] - предшествовать; быть впереди, превосходить по важности - бұрын болып өту; алды болу, маңыздылығы басым болу precipitate n [pri´sipitit] - осадок - тұнба precipitate v [pri´sipiteit] - осаждаться - тұну, шөгу precise a [pri´saiz] - точный - дәл precision n [pri´siʒәn] - прецизионность, точность - дәлме-дәлдік, дәлдік predict v [pri´dikt] - предсказывать - болжау predominate v [pri´dɔmineit] -

110

превосходить, преобладать - асып түсу, басым болу prefer v [pri´fә:] - предпочитать - артығырақ ұнату preparation n [ ِprepә´rei∫әn] - приготовление; препарат - әзірлену / дайындық; препарат prepare v [pri´pεә:] - приготовлять(ся) - әзірле(н)у / даярла(н)у presence n [´prezns] - присутствие - қатысу present a [´preznt] - присутствующий, теперешний, настоящий; данный - бұл, қазіргі, тап осы; осы present v [pri´zent] - представлять, преподносить - ұсыну, тарту press v [pres] - давить, выжимать - қысу, сығу pressure n [´pre∫ә] - давление; сжатие; напряжение (тока) - қысым; сығу; (тоқ) кернеуі; low ~ - низкое [пониженное] давление - төмен қысым; osmotic ~ - осмотическое давление - осмостық қысым; vapor ~ - давление (упругость) пара - бу қысымы (серпімділігі) presumably adv [pri´ziu:mәbli] - вероятно, предположительно - бәлкім, шамамен presume v [pri´ziu:m] - допускать, позволять - мүмкіндік беру, рұқсат беру prevent v [pri´vent] -

предотвращать, мешать - болдырмау, кедергі жасау previous a [´pri:vjәs] - предыдущий - бұрыңғы previously adv [´pri:vjәsli] - ранее – бұрын primarily adv [´praimәrili] - сначала; первоначально; главным образом - әуелі; ең алдымен; көбінесе primary a [´praimәri] - первичный; начальный - алғашқы; бастапқы primary n [´praimәri] - первичная обмотка - алғашқы орам principal a [´prinsәpәl] - главный, основной - басты, негізгі principle n [´prinsәpl] - закон; начало; принцип - заң; негіз; принцип priority n [prai´ɔriti] - приоритет, старшинство - приоритет; жасы үлкендік probability n [ِprɔbә´biliti] - вероятность – ықтималдық probable a [´prɔbәbl] - вероятный - ықтимал problem n [´prɔblәm] - задача, проблема - есеп, мәселе procedure n [prә´si:dʒә] - методика; метод; прием, ход; процесс; процедура - методика; әдіс; тәсіл, жол; процесс; процедура

111

proceed v [prә´si:d] - продолжать; возобновлять; переходить к чему-л. - жалғастыру; қайта бастау; бірдемеге көшу process n [´prouses] - процесс; технологический прием - процесс; технологиялық тәсіл produce v [prә´dju:s] - создавать, образовывать; производить; осуществлять - жасау, құру; шығару; жүзеге асыру product n [´prɔdʌkt] - произведение; продукт, изделие; результат - шығарма; өнім; нәтиже profile n [´prɔfail] - сечение; профиль; очертание; контур - қима; профиль; пішін; нұсқа project v [prә´dʒekt] - проектировать; бросать; выдаваться - жобалау; тастау; щығып тұру projectile n [´prɔdʒiktail] - снаряд, летящее (брошенное) тело; бомбардирующая частица - оқ, ұшудағы (лақтырған) дене; атқылаушы бөлшек prominent a [´prɔminәnt] - выступающий, выдающийся - шығып тұрған, көрнекті proof a [pru:f] - защищенный; безопасный - қорғалған; қауіпсіз proof n [pru:f] - доказательство; проверка;

испытание; проба - дәлелдеме; тексеру; сынау; байқау propagation n [ ِ prɔpә´gei∫әn] - распространение - таралу propagator n [´prɔpәgeitә] - пропагатор, функция распространения - пропагатор, таралу функциясы property n [´prɔpәti] - свойство; способность, величина; характер, природа - қасиет; қабілеттілік, шама; мән, жаратылыс; thermal ~ies - тепловые свойства - жылулық қасиеттер propose v [prә´pouz] - предлагать - ұсыну protect v [prә´tekt] - защищать - қорғау prove v [pru:v] - доказывать; оказываться - дәлелдеу; болып шығу provide v [prә´vaid] - обеспечивать; доставлять (доказательство); давать возможность определять (величину) - жабдықтау; (дәлелдеме) беру; (шама) анықтауға мүмкіндік беру provided cj [prә´vaidid] - при условии (что); если только - (мынадай жағдай) болғанда; тек қана осы шарт орындалса pull n [pul] - тяга - тарту күші pull v [pul] - тянуть, тащить -

тарту, сүйреу pump n [pʌmp] - насос - үрлегіш; backing ~ - форвакуумный насос - форвакуумдық үрлегіш; diffusion ~ - диффузионный насос - диффузиялық насос; force ~ - нагнетательный насос - айдамалау насосы; lift ~ - подъемный (сливающий) насос - көтергіш (төгуші) насос pump v [pʌmp] - нагнетать; откачивать - қысып толтыру; тартып шығару pure a [pjuә] - чистый, беспримесный - таза, қоспасыз

purely adv [´pjuәli] - чисто, совершенно, вполне - таза, әбден, мүлде purify v [´pjuәrifai] - очищать - тазарту purpose n [´pә:pәs] - цель; назначение (прибора); результат; успех - мақсат; (құралдың) арнаулы қызметі; нәтиже; жетістік push n [pu∫] - столкновение, толчок, удар - қақтығысу, түрткі, соққы push v [pu∫] - толкать - итеру pushing n [´pu∫iŋ] - уход частоты - жиіліктің жоғалуы

Q

112

quadrant n [´kwɔdrәnt] - квадрант; дуга (циркуля) - квадрант; (циркуль) доғасы quadrant a [´kwɔdrәnt] - квадрантный - квадранттық qualitative a [´kwɔlitәtiv] - качественный - сапалық quality n [´kwɔliti] - качество; свойство - сапа; қасиет quantitative a [´kwɔntitәtiv] - количественный - мөлшерлік quantity n [´kwɔntiti] - количество; размер; величина - мөлшер; өлшем; шама

quantum a [´kwɔntәm] - квантовый - кванттық quantum (pl quanta) n [´kwɔntәm] - квант, фотон, количество, число - квант, фотон, мөлшер, сан; azimuthal ~ - азимутальное квантовое число - азимуттық кванттық сан quench v [kwent∫] - гасить; подавлять - өшіру; басу question n [´kwest∫әn] - вопрос, проблема - сұрақ, мәселе quick a [kwik] - быстрый; мгновенный; скорый - жылдам; шапшаң; тез

R race n [reis] - обойма (подшипника) - (подшипник) құрсауы / шеңбері

radar n [´reidә] - радиолокатор - радиолокатор radiate v [´reidieit] - излучать,

113

испускать лучи - сәулелену, сәуле шығару radiation n [ِreidi´ei∫әn] - излучение, радиация, лучеиспускание - сәулелену, радиация, сәуле шығару; acoustic ~ - излучение звука - дыбыс (толқындарды) шығару; background ~ - фоновое излучение - фондық сәулелену;heat ~ - излучение теплоты - жылу сәулеленуі; penetrating ~ - проникающая радиация - өткіш радиация radiator n [´reidieitә] - излучатель; конвертер излучения - сәуле шығарғыш; сәулелену конвертері raise v [reiz] - поднимать; повышать, возводить (в степень) - көтеру; жоғарлату / арттыру, (дәрежеге) шығару random a [´rændәm] - беспорядочный; хаотический - ретсіз; тәртіпсіз; at ~ - наугад – жорамалдап randomly adv [´rændәmli] - наугад – жорамалдап range n [reindʒ] - дальность; пределы измерений; диапазон, интервал; радиус - қашықтық; өлшеу аралығы; көлем, аралық; радиус range v [reindʒ] - находиться в пределах; располагать в ряд; изменяться, колебаться - аралықта болу; бір қатарға

қою; өзгеру rapid a [´ræpid] - быстрый; с (большим) быстродействием - тез / жылдам; шапшан әрекетті rapidly adv [´ræpidli] - скоро, малоинерционно, быстродейственно - тез / жылдам / шапшаң, аз / шағын инерциялы, шапшаң әрекетті rare a [rεә] - редкий; разреженный (воздух) - сирек; сұйытылған (ауа) rate n [reit] - скорость; темп; степень; коэффициент - жылдамдық; ырғақ; дәреже; коэффициент; collision ~ - интенсивность, скорость столкновений - соқтығыс қарқындығы, жылдамдығы; time ~ of change - скорость изменения со временем - уақыт өтісімен жылдамдықтың өзгеруі ratio (pl rations) n [´rei∫iou] - отношение, соотношение; коэффициент; пропорция - қарым-қатынас, ара қатынас; коэффициент; пропорция; area ~ - отношение площадей - алаңдар қатынасы; density ~ - относительная плотность - салыстырмалы тығыздық; force ~ - соотношение сил - күштер өзара қатынасы; ~ of molar heat(s) - полярное (мольное) отношение теплоты, молярная концентрация - полярлық (молярлық) жылу қатынасы,

114

молярлық концентрация ray n [rei] - луч; полупрямая; рl излучение - сәуле; жартылай түзу; рl сәулелену; light ~ - луч света - жарық сәулесі reach n [ri:t∫] - радиус действия - әрекет / әсер радиусы reach v [ri:t∫] - достигать - жету react v [ri´ækt] - взаимодействовать в реакцию - өзара әрекеттесіп реакцияны қозу reaction n [ri´æk∫әn] - реакция, противодействие; взаимодействие - реакция, қарсы әрекет; өзара әрекеттесу;chain ~ - цепная реакция - тізбекті реакция reactive a [ri´æktiv] - реактивный; реагирующий - реактивті; реакцияға түсуші read (read, read) v [ri:d] - считывать (показания) - (көрсетулерді) оқу reader n [´ri:dә] - считывающее устройство, корректор - оқитын құрал, корректор reading n [´ri:diŋ] - снятие показаний; деление на шкале; отсчет; рl показания прибора - көрсетулерді оқып жазу; шкаланың бөлігі; санау; рl құрал көрсетулері; approximate ~ - приближенный отсчет - жуықтап санау; direct ~ - прямой отсчет - тікелей санау;

rough ~ - грубый / приблизительный отсчет - долбарлы / жуықтап санау; scale ~s - показания шкалы, отсчет по шкале - шкала көрсетулері; шкала бойынша санау readily adv [´redili] - охотно - шын көңілімен real a [riәl] - действительный, вещественный; истинный; реальный - нақты, айғақты; ақиқат; шын realize v [´riәlaiz] - понимать, представлять себе; осуществлять - түсіну, ойға түсіру; жүзеге асыру really adv [´riәli] - действительно, фактически - шынында, расында rear а [riә] - задний, расположенный сзади - артқы, артында орналасқан rearrange v [´riә´reindʒ] - переставлять, перераспределять - орын ауыстыру, қайта үлестіру rearrangement n [´riә´reindʒmәnt] - перегруппировка, перестановка - қайта топтау, ауыстырып қою reason n [´ri:zn] - причина, аргумент, довод - себеп, аргумент, дәлел reason v [´ri:zn] - рассуждать - ой жүгірту / ойға салу rebound v [ri´baund] - отскакивать - атып / секіріп кету

115

recall v [ri´kɔ:l] - вспоминать - еске түсіру receive v [ri´si:v] - получать, принимать - алу, қабылдау receiver n [ri´si:vә] - приемник - қабылдағыш recent a [´ri:snt] - недавний - жақын арадада болған recently adv [´ri:sntli] - недавно, в последнее время - жақында, соңғы кезде reciprocal a [ri´siprәkәl] - обратный; взаимный - кері; өзара reciprocal n [ri´siprәkәl] - обратная величина - кері шама recognize v [´rekәgnaiz] - распознавать; опознавать - анықтап тану; тану recoil n [ri´kɔil] - отдача; отскакивание - кері соғу; секіріп / атып кету record n [´rekɔ:d] - запись; регистрация - жазу, тіркеу record v [ri´kɔ:d] - регистрировать – тіркеу recorder n [ri´kɔ:dә] - записывающее устройство - жазатын құрал recording v [ri´kɔ:diŋ] - запись; рl звукозапись в виде пластинок, магнитофонных пленок - жазып алу; рl үнтаспаға, магнитофон пленкасына түсірілген үн жазбасы

recover v [ri´kʌvә] - восстанавливать - қайтадан қалпына келтіру recovery n [ri´kʌvәri] - восстановление, регенерация; извлечение - бұрынғы қалпына келтіру, регенерация; шығару, табу rectangle n [´rek ِtæŋgl] - прямоугольник - тікбұрыш rectifier n [´rektifaiә] - выпрямитель - түзеткіш rectilinear a [ِrekti´liniә] - прямолинейный - тура сызықты reduce v [ri´dju:s] - понижать(ся), сокращать(ся); уменьшать; диспергировать; приводить (к виду) - төмендету (төмендеу); қысқарту (қысқарылу); азайту, дисперсиялау; (түрге) келтіру reduction n [ri´dʌk∫әn] - понижение, уменьшение; сокращение, приведение к общему знаменателю; восстановление - төмендеу, азаю/кему; ықшамдау, ортақ бөлгішке келтіру; бұрынғы қалпына келтіру; ~ of forces - приведение сил - күштерді ықшамдау refer v [ri´fә:] - относить; отсылать - жатқызу; сілтеу reference a [´refrәns] - опорный, исходный; контрольный - сүйеніш, негізгі; бақылау

116

reference n [´refrәns] - эталон; ссылка; сноска - үлгі; сілтеме; түсіндірме reflect v [ri´flekt] - отражать(ся) - (сәуле) шағылту / шағылу reflectivity n [ ِri:flek´tiviti] - отражательная способность; коэффициент отражения - шағылдыру қабілеттілігі; шағылдыру коэффициенті refract v [ri´frækt] - преломлять – сындыру refractive a [ri´fræktiv] - преломляющий, рефракционный - сындырушы, рефракциялық refrigerator n [ ri´fridʒәreitә] - холодильник – тоңазытқыш regard n [ri´ga:d] - взгляд; отношение; внимание - көзқарас; пікір; ықылас / ілтипат regard v [ri´ga:d] - принимать во внимание; рассматривать - назар аудару; қарастыру regardless adv [ri´ga:dlis] - не считаясь, невзирая - санаспай, қарамай; ~ of - не обращая внимания - елемей, көңіл аудармай region n [´ri:dʒәn] - область - аумақ, алқап reject v [ri´dʒekt] - отбрасывать - шегіндіріп тастау relate v [ri´leit] - относить(ся), связывать (соотношением) - - жатқызу (жату), (ара қатыс арқылы) байланастыру

relation n [ri´lei∫әn] - зависимость; связь; отношение - тәуелділік; байланыс; қарым-қатынас relationship n [ri´lei∫әn∫ip] - соотношение; зависимость - ара қатыс; тәуелділік relative a [´relәtiv] - относительный/ сравнительный; зависящий - салыстырмалы; тәуелді relativity n [ِrelә´tiviti] - относительность; теория относительности - салыстырмалылық; салыстырмалылық теориясы relaxation n [ ِri:læk´sei∫әn] - рассасывание; релаксация - сорылу / қайту; релакскция release v [ri´li:s] - освобождать, выпускать - босату, шығару relevant a [´relivәnt] - уместный, относящийся к делу; релевантный - орынды, іске қатысты; релевантты reliable a [ri´laiәbl] - надежный - сенімді / берік reluctance n [ri´lʌktәns] - магнитное сопротивление, несклонность, противодействие - магниттік кедергі, бейімсіздік, қарсы әрекет rely (on, upon) v [ri´lai] - полагаться, надеяться (на) - сену remain v [ri´mein] - оставаться - қалу

117

remainder n [ri´meindә] - остаток; разность - қалдық, айырма remains n [ri´meinz] - рl остаток, остатки - рl қалдық, қалдықтар remark v [´ri´ma:k] - замечать; наблюдать; отмечать - байқау; бақылау; ескерту remarkable а [ri´ma:kәbl] - заметный - көзге түсерлік remember v [ri´membә] - помнить - есте сақтау removal n [ri´mu:vәl] - устранение, удаление - жою, кетіру remove v [ri´mu:v] - устранять, снимать - жою, алып тастау repel v [ri´pel] - отталкиваться (о зарядах) - тебу (зарядтар жөнінде) replace v [ri´pleis] - заменять, вытеснять - алмастыру, ығыстырып шығару replacement n [ri´pleismәnt] - замена – ауыстыру report v [ri´pɔ:t] - сообщать - хабарлау / баяндау represent v [ِrepri´zent] - представлять - көрсету, көз алдына келтіру representation n [ ِreprizen´tei∫әn] - представление, изображение; отображение; выражение; обозначение - ұсыну / ұсынылу, көрініс, кескін; кейіп;

көрсету, белгі; small signal ~ - представление в малых величинах - аз мөлшерлі шамалар арқылы көрсету representative a [ ِrepri´zentәtiv] - представительный - өкілдік representative n [ ِrepri´zentәtiv] - представитель - өкіл reproduce v [ ِri:prә´dju:s] - воспроизводить - жаңадан шығару repulse v [ri´pʌls] - отталкивать - итеру / тебу repulsion n [ri´pʌl∫әn] - отталкивание - итеру / тебу repulsive a [ri´pʌlsiv] - отталкивательный - итергіш / тепкіш / тебіліс require v [ri´kwaiә] - требовать(ся) - талап ету, керек қылу (қажет болу) requirement n [ri´kwaiәmәnt] - требование, условие - талап, шарт research a [ri´sә:t∫] - экспериментальный - тәжірибелік research n [ri´sә:t∫] - исследование - зерттеу resemble v [ri´zembl] - походить, иметь сходство - ұқсау, ұқсас болу reserve v [ri´zә:v] - сохранять, запасать, оставлять в резерве -

118

сақтау, қор жинау, қорға қалдыру reservoir n [´rezәvwa:] - резервуар; водоем; бак - резервуар; суат; бак (сұйық зат, газ сақталатын үлкен ыдыс) residual a [ri´zidjuәl] - остаточный – қалдық residual n [ri´zidjuәl] - остаток; разность - қалдық, айырма residue n [´rezidju:] - остаток; вычет - қалдық, алып қалу resist v [ri´zist] - оказывать сопротивление, сопротивляться - қарсылық көрсету resistance n [ri´zistәns] - сопротивление; прочность, стойкость, устойчивость - кедергі; беріктік, төзімділік, тұрақтылық; air flow ~ - сопротивление воздуха; аэродинамическое сопротивление - ауа ағысының кедергісі; аэроднамикалық кедергі; dead ~ - балластное сопротивление - балласты кедергі; internal ~ of current source - внутреннее сопротивление источника тока - тоқ көзінің ішкі кедергісі; ~ to rupture - прочность на разрыв - үзілуге беріктік; specific ~ - удельное сопротивление - меншікті кедергі resistivity n [ِri:zis´tiviti] - удельное сопротивление - үлесті / меншікті кедергі

resistor n [ri´zistә] - катушка сопротивления; резистор, сопро-тивление (в эл. цепи) - кедергі шарғысы, резистор, (электр тізбектегі) кедергі resolve v [ri´zɔlv] - разрешать - айыру; шешу, ұйғару resolution n [ ِrezә´lu:∫әn] - разрешение (проблемы), разложение (сил), разрешающая способность - (мәселені) шешу, (күштерді) жіктеу, айыру қабілеттілігі respect n [ris´pekt] - уважение; отношение - құрмет; қарым-қатынас; with ~ to - в отношении (чего-л.) - жайында respectively adv [ris´pektivli] - соответственно; в указанном порядке - сәйкес, лайық; көрсетілген реті бойынша response n [ris´pɔns] - чувствительность, реакция; реагирование - сезімталдық, реакция; реакцияға түсу responsible а [ris´pɔnsәbl] - ответственный – жауапты rest n [rest] - покой, состояние покоя - тыныштық, қимылсыз күй; at ~ - в состоянии покоя - қимылсыз қалпында; to bring to ~ - останавливать(ся), тормозить - тоқтату (тоқтау), тежеу; the ~ - остаток - қалған restrict v [ris´trikt] - ограничивать - шек қою; кедергі

119

салу result v [ri´zʌlt] - проистекать, следовать, приводить (к) - өту, еру, келтіру resultant a [ri´zʌltәnt] - равнодействующий, результирующий, чистый; получающийся в результате - тең әрекетті / әсерлі, нәтижелі, таза; нәтижесінде шыққан resume n [ri´zju:m] - резюме; сводка; конспект; итоги, выводы - түйін; мәліметтер; конспект; нәтиже, қорытынды retain v [ri´tein] - сохранять; удерживать - сақтау; ұстау retard v [ri´ta:d] - сдерживать, замедлять; тормозить (развитие); запаздывать; отставать - баяулату; ақырындату; (дамуына) кедергі жасау; кешігу; артта қалу return n [ri´tә:n] - возвращение, возврат - қайту, қайтару return v [ri´tә:n] - возвращаться - қайтып келу returned a [ri´tә:nd] - обратный - қайтарылған reveal v [ri´vi:l] - обнаруживать, раскрывать - табу, ашу reverse a [ri´vә:s] - обратный, действующий в обратную сторону; противоположный, обратный процесс, обратное положение - кері, кері қарай

әрекет ететін; қарама қарсы, кері процесс, кері жағдай reverse v [ri´vә:s] - перевертывать, переставлять, обращать - төңкеру, алмастыру, аудару reversed a [ri´vә:st] - обратный - аударылған reversibility n [ri ِ vә:sә´biliti] - обратимость, реверсивность - қайтымдылық reversible a [ri´vә:sәbl] - обратимый - қайтымды review v [ri´vju:] - делать обзор, реферировать - шолу жасау, реферат жазу revolution n [ ِrevә´lu:∫әn] - оборот, вращение - айналым, айналу revolutionary a [ ِrevә´lu:∫nәri - вращающийся - айналмалы revolve v [ri´vɔlv] - вращать(ся) - айналу rewrite (rewrote, rewritten) v [ri´rait] - переписывать; Амер. переделывать, перерабатывать; готовить к печати - қайтадан жазу; Амер. қайта жасау, қайта істеу; баспаға ыңғайлау right a [rait] - правый; правильный; прямой - оң; дұрыс; тік rigid a [´ridʒid] - жесткий, неизменяемый, не деформирующий, строгий - қатты, тұрақты, деформацияға берік, қатал

120

rigorous a [´rigәrәs] - строгий; точный - қатал; дәл ring n [riŋ] - кольцо - сақина ripple n [´ripl] - пульсация, фон - лүпіл, ая rise n [raiz] - поднятие; рост; возникновение; повышение, возрастание - көтерілу; өсу шегі; шығу; арту; жоғарылау rise (rose, risen) v [raiz] - подниматься; расти; возрастать, повышаться; возникать - көтерілу; өсу; жоғарылау, арту; шығу rod n [rɔd] - стержень; рычаг, прут, брусок, род (5,0292 м) - тірек; иінтірек, шыбық, кесек, род (5,0292 м); dielectric ~ - непроводящий стержень - тоқ өткізбейтін тетік; lightning ~ - молниеотвод - жай тар roll n [roul] - качение; катание - тербелу / шайқау; сырғану room n [ru:m] - пространство; место; помещение - кеңістік; орын; бөлме root n [ru:t] - корень - түбір / тамыр rope n [roup] - веревка, трос, канат - жіп, а rotate v [rou´teit] - вращаться, чередоваться - айналу, кезектесу rotation n [rou´tei∫әn] - вращение, поворачивание; поворот - айналу, айналыс; бұрылыс; infinitesimal ~ - (бесконечно) малый поворот -

(шексіз) аз бұрылыс; uniform ~ - равномерное вращение - бірқалыпты айналыс rotational а [rou´tei∫әnl] - вращательный, поворотный - айналмалы, айналу rough а [rʌf] - приблизительный, грубый (о данных); неровный, шероховатый - жуық, долбарлы (мәліметтер); ойлы-қырлы, тегіс емес roughly adv [´rʌfli] - приблизительно - жуық round a [raund] - круглый, округлый, округленный - дөңгелек, жұмыр, сүйірленген route n [ru:t] - путь, траектория - жол, траектория route v [ru:t] - направлять, отправлять по определенному маршруту - бағыттау, белгілі бір маршрут бойынша жіберу row n [rou] - ряд, строка - қатар, жол rub v [rʌb] - тереть(ся), натирать; вызывать трение - үйкеу (үйкелену), ысқылау/қажау; үйкелісті туғызу rubber n [´rʌbә] - резина, каучук; резинка - резеңке, каучук; өшіргіш rule n [ru:l] - правило - ереже ruler n [´ru:lә] - линейка - сызғыш

run n [rʌn] - измерение; ход; пробег - өлшем; жүріс; жүріп өткен жол қашықтығы run (ran, run) v [rʌn] - проходить; приводить в действие - өту; іске қосу

running a [´rʌniŋ] - работающий, действующий - іс жүзіндегі running n [´rʌniŋ] - прогон, погон - өткен жол, погон

S

121

safe a [seif] - безопасный - қауіпсіз safety n [´seifti] - безопасность, надежность - қауіпсіздік, сенімділік sample n [´sa:mpl] - образец; проба; порция - үлгі; сынау; тиісті бөлік satellite n [´sætәlait] - спутник - серік satisfactory a [ ِsætis´fæktәri] - удовлетворительный, удовлетворяющий - қанағаттанарлық, қанағаттандыратын satisfy v [´sætisfai] - удовлетворят, выполнять условия - қанағаттандыру, шарттарын орындау saturate v [´sæt∫әreit] - насыщать – қанықтыру saturation n [ِsæt∫ә´rei∫әn] - насыщение, насыщенность - қанығандық, шылыққандық saw n [sɔ:] - пила; пилка - ара; кішкентай егеуіш saw (sawed, sawn) v [sɔ:] - пилить - аралау / егеп кесу scale n [skeil] - шкала;

масштаб - шкала; масштаб; sliding ~ - скользящая шкала; логарифмическая линейка - жылжымалы шкала; логарифмдік сызғыш scale v [skeil] - определять масштаб; изменять масштаб; моделировать; взвешивать - масштабты анықтау; масштабты өзгерту; үлгі жасау; салмағын өлшеу scan n [skæn] - сканирование; обзор; развертка - кескінді жіктеу; шолу; жайма scan v [skæn] - сканировать; развертывать - кескінді жіктеу; жаю scanning n [´skæniŋ] - сканирование; развертка; поиск; обследование - кескінді жіктеу; жайма; іздеу; тексеру scatter n [´skætә] - рассеяние; разброс - шашыранқылық; батыраңқылық scatter v [´skætә] - рассеивать(ся); разбрасывать(ся) , рассыпать(ся) - тара(л)у; шаш(ыл)у, ыдырау scattering n [´skætәriŋ] -

122

разброс, рассеяние - шашырау, тарау schedule n [´∫edju:l] - режим; программа; план - тәртіп; бағдарлама; жоспар schedule v [´∫edju:l] - (разг.) планировать - (ауыз.) жоспарлау scheme n [ski:m] - схема, план, проект, система - сұлба, жоспар, жоба, жүйе science n [´saiәns] - наука; рl науки естественно-математического цикла - ғылым; pl жаратылыстану және математика саласының ғылымдары scientific a [ِsaiәn´tifik] - научный – ғылыми scientist n [´saiәntist] - ученый - ғалым scintillate v [´sintileit] - вспыхивать; мерцать - жарқ / лап ету; жыпылықтау scintillation n [ِsinti´lei∫әn] - вспышка, мерцание, сцинтилляция - жарқ / лап ету; жыпылықтау, жылт-жылт ету scope n [skoup] - область; сфера рассмотрения, размах, индикатор, электронно-лучевая трубка - сала; қарау / талқылау саласы, құлаш / қарқын, көрсеткіш, электрон-сәулелік түтік screen n [skri:n] - экран; защита - экран; қалқан; fluorescent ~ - люминесцентный экран - люминесценттік қалқа

screen v [skri:n] - экранизировать - экранға шығару screw n [skru:] - винт - бұранда scrutiny n [´skru:tini] - исследование, внимательный осмотр - зерттеу, мұқият қарау / байқау search n [sә:t∫] - исследование; поиск - зерттеу; іздеу search v [sә:t∫] - исследовать - зерттеу secondary a [´sekәndәri] - вторичный; второстепенный - екінші қайтара, аса маңызды емес section n [´sek∫әn] - сечение; разрез; отрезок, участок; раздел, параграф - қима; тілік; кесінді, бөлік; бөлім, параграф, бап; cross ~ - поперечное сечение; площадь поперечного сечения - көлденең қима; көлденең қима ауданы see (saw, seen) v [si:] - видеть; наблюдать; понимать - көру, бақылау; түсіну seem v [si:m] - казаться - көріну segment n [´segmәnt] - отрезок; сегмент; сектор; участок - кесінді, сегмент; бөлім; бөлімше select v [si´lekt] - выбирать, отбирать - қалау / таңдау, таңдап алу self-consistent a [´selfkәn´sistәnt] -

123

самосогласованный - өздігінен үйлестірілген semiconductor n [´semikәn´dʌktә] - полупроводник - жартылай өткізгіш send (sent, sent) v [send] - посылать, отправлять - жіберу, салу sense n [sens] - смысл, значение; ощущение - мағына, мән; сезім sense v [sens] - воспринимать - қабылдау sensitive a [´sensitiv] - чувствительный; с высоким пределом чувствительности - сезімтал; сезгіштік шегі жоғары separate a [´seprit] - отдельный; особый; изолированный - бөлек / жеке; ерекше; жекеленген / айырылған separate v [´sepәreit] - отделять(ся); разделять(ся) - бөліп / айырып алу (бөліну / айырылу); айыру (бөлініп / ажырап қалу) sequence n [´si:kwәns] - последовательность; ряд - тізбек (мат.) / жүйелілік/бір ізгілік; қатар series (pl series) n [´siәri:z] - серия; ряд, последовательность; последовательное соединение - серия; қатар, тізбек; тізбектеп жалғау

serve v [sә:v] - удовлетворять; служить; быть полезным - қанағаттандыру; қызмет ету; пайдалы болу set n [set] - приемник; группа; комплект, установка - қабылдағыш; группа; комплект, қондырғы set (set, set) v [set] - ставить, располагать; настраивать; устанавливать; твердеть - қою / салу, орналастыру / жайғастыру; дәлдеу; қондыру / орнату; қатаю / кату setting n [´setiŋ] - установка; настройка - қондыру; баптау, икемге келтіру set-up n [´setʌp] - схема; устройство; набор; пуск - сұлба; құрылғы; теру; іске қосу set (set, set) up v [set] - создавать - құру shade v [∫eid] - затенять - көлеңкелеу shadow n [´∫ædou] - тень; затемнение; мертвая зона - көлеңке; қарайту/күңгірттеу; тыныштық аумағы, жым-жырт shadow v [´∫ædou] - затемнять - қарайту / қараңғылау shape n [∫eip] - форма, конфигурация - сыртқы пішін, кескін, пішім үйлесімі shape v [∫eip] - придавать форму, формировать(ся) - пішінге келтіру, қалыптастыру

124

(қалыптасу) share v [∫εә] - делить, распределять, разделять - бөлу, үлестіру, айыру / ажырату sharp а [∫a:p] - острый; резкий - сүйір / үшкір; өткір / қатты sharpen v [´∫a:pәn] - заострять - ұштау / сүйірлеу sharply adv [´∫a:pli] - резко – қатты shear n [∫iә] - сдвиг; срез - ығысу; кесінді / қиық / кесік shear v [∫iә] - подвергаться деформации сдвига; срезать(ся); заставлять скользить(атомные плоскости) - ығысу деформацияға ұшырау; кесу / қию (кесілу / қиылу); (атомдық жазықтықтарды) сырғанату sheet n [∫i:t] - плоский пучок частиц; лист, пласт(инка); слой; схема; диаграмма - бөлщектердің жалпақ шоғы; жапырақ, табақ(ша); қабат; сұлба; кесте shell n [∫el] - оболочка - shell n [∫el] - оболочка - қабық / сырт shift n [∫ift] - перемещение, сдвиг, отклонение - орын ауыстыру, жылжу / ығысу; ауытқу / бұрмалау shift v [∫ift] - смещать(ся) - ығыстыру (ығысу) shock n [∫ɔk] - ударная нагрузка; удар - соққы жүктеме; соққы short a [∫ɔ:t] - короткий -

қысқа short n [∫ɔ:t] - короткое замыкание - қысқа тұйықталу short v [∫ɔ:t] - укорачивать; замыкать - қысқарту; тұйықтау shortage n [´∫ɔ:tidʒ] - недостаток, нехватка - тапшылық, жетіспеушілік shorten v [´∫ɔ:tn] - укорачивать(ся) - қысқарту (қысқару) show n [∫ou] - показ; демонстрация (опыта) - көрсету; (тәжірибе) көрсету show (showed, shown) v [∫ou] - показывать; проявлять, демонстрировать - көрсету shower n [´∫auә] - (космический) ливень; поток; лавина - (космос) нөсері; ағын / тасқын; көшкін shrink (shrank, shrunk) v [∫riŋk] - сокращать(ся); давать усадку - қысқарту (қысқару); отыру shrinkage n [´∫riŋkidʒ] - усадка; сокращение - отыру; қысқару side n [said] - сторона; бок; часть уравнения или равенства - жақ; бүйір; теңдеу немесе теңдіктің жағы sideways adv [´saidweiz] - в сторону; боком - жаққа / шетке; қырындап sign n [sain] - знак; символ;

125

признак; сигнал - таңба; символ; белгі; сигнал significance n [sigńifikәns] - значение - маңыз, мағына significant a [sigńifikәnt] - значительный, важный - мәнді, маңызды signify v [´signifai] - означать, иметь значение - білдіру; мәні бар болу silicon n [´silikәn] - кремний - кремний silk n [silk] - шелк – жібек silver n [´silvә] - серебро - күміс similar a [´similә] - подобный; сходный; одноименный (о заряде); аналогичный - ұқсас; үйлес; аттас (зарядтар туралы); тәріздес similarity n [ ِsimi´læriti] - сходство, подобие - ұқсастық similarly adv [ ِsimi´læriti] - подобным образом, так же - тәріздес,тап / дәл осылай simple a [´simpl] - простой - қарапайым, жай simplicity n [sim´plisiti] - простота, несложность - қарапайымдылық, оңайлық / жеңілдік simplification n - упрощение - оңайлату / жеңілдету simplify v [´simplifai] - упрощать - оңайлату / жеңілдету simultaneously [simәl´teiniәsli] adv - одновременно - бір

уақытта / мезетте single a [´siŋgl] - единичный; отдельный, однократный - бірлі-жарым / жалғыз; жеке / бөлек, бір рет single v [´siŋgl] - отделять, разделять, выделять - бөліп / айырып алу, бөлу / айыру; бөлек шығару / көрсету single-particle a [´siŋgl´pa:tikl] - одночастичный - бір бөлшекті sink n [siŋk] - сток, поглотитель тепла - суағар, жылу жұтқышы, науа sink (sank, sunk) v [siŋk] - сливать; топить; погружать - төгу; батыру site n [sait] - место, узел, решетка - орын, торап, тор situate v [´sitjueit] - располагать - жайғастыру / орналастыру situation n [ ِsitjuéi∫әn] - расположение, состояние, ситуация - орналастыру, күй / жай, жағдай size n [saiz] - размер - өлшем skew a [skju:] - косой; перекошенный; непересекающийся и непараллельный (о линиях) - қиғаш; қисайған; қиылыспайтын және параллель емес (сызықтар) skin n [skin] - оболочка; скин-слой - сыртқы қабық, скин қабағы slab n [slæb] - слой; пластина - қабат; табақша

126

slide n [slaid] - движок, ползун - сырғыма тиек slight a [slait] - незначительный - болмашы, азғантай, шамалы slit a[slit] - щелевой, щелистый - саңылаулы, жарықшақты slit n [slit] - щель - саңылау slope n [sloup] - наклон; скат; тангенс угла наклона; угловой коэффициент - еңіс; құлама; еңкіш бұрыштың тангенсі; бұрыштық коэффиенциент slow a [slou] - медленный - баяу / бәсең slow v [slou] - замедлять(ся) - баяулату / бәсеңдету / ақырындату (баяулау / бәсеңдеу / ақырындау) small a [smɔ:l] - небольшой, маленький - азғантай, кішкентай small-amplitude a [´smɔ:l´æmplitju:d] - с малой амплитудой - шамалы амплитудалы smooth a [smu:ð] - гладкий, плавный, ровный - жатық, бір қалыпты, тегіс smooth v [smu:ð] - сглаживать - тегістеу smoothly adv [´smu:ðli] - гладко; ровно - тегістеп; тегіс sodium n [´soudjәm] - натрий - натрий soft a [sɔft] - мягкий;

пластичный; гибкий; тихий (о звуке), неяркий (о цвете), плавный (о переходе) - жұмсақ / биязы; созымды; иілгіш; жай / ақырын / бәсең (дыбыс), ашық емес (түс), бір қалыпты (ауысу) soften v [´sɔfn] - смягчать(ся) - жұмсарту (жұмсару) softening n [´sɔfniŋ] - размягчение; разупрочнение; понижение твердости - жібу; беріксіздену; қаттылықтың кемуі softness n [´sɔfnis] - мягкость; плавность (перехода) - жұмсақтық; (ауысудың) бір қалыптылығы solar a [´soulә] - солнечный - күн solder v [´sɔldә] - паять; спаивать - дәнекерлеу, дәнекерлеп балқытып біріктіру solid a [´sɔlid] - твердый; сплошной; прочный; про-странственный - қатты; тұтас; берік; кеңістік solid n [´sɔlid] - твердое тело - қатты дене solidify v [sә´lidifai] - отвердевать - қатаю solid-state a [´sɔlid´steit] - (находящийся) в твердом состоянии - қатты күйдегі soluble a [´sɔljubl] - растворимый - ерігіш

127

solution n [sә´lu:∫әn] - раствор; решение (уравнения, вопроса) - ерітінді; (теңдік, мәселенің) шешімі; dilute ~ - разбавленный (слабый) раствор - су қосылған (әлсіз) ерітінді solvable a [´sɔlvәbl] - разрешимый - шешілетін solve v [sɔlv] - растворять; решать - еріту; шешу solvent n [´sɔlvәnt] - растворитель - еріткіш sort n [sɔ:t] - вид, род, класс, сорт - түр, топ, сұрып sort v [sɔ:t] - сортировать - сұрыптау sound a [saund] - звуковой - дыбыстық sound n [saund] - звук - дыбыс source n [sɔ:s] - источник - көэ; light ~ - источник света - жарық көзі space n [speis] - пространство; космос; интервал; промежуток - кеңістік; космос; интервал; аралық spacing n [´speisiŋ] - интервал, период; расстояние; расположение - интервал, период; ара қашықтық, орналасу span n [spæn] - размах; протяжение - бойлық, құлаш, сілтем; ұзындық span v [spæn] - охватывать, перекрывать - қамту; басу

spatial a [´spei∫әl] - пространственный - кеңістік special а [´spe∫әl] - специальный; частный; особый - арнайы, жеке, ерекше species (pl species) n [´spi:∫i:z] - род; тип; вид; разновидность - тұқымдас; бөлім; түр specific a [spi´sifik] - удельный; специфический; конкретный; характерный; особенный - меншікті; нақтылы; тән; ерекше specification n [ ِspesifi´kei∫әn] - спецификация; инструкция; технические условия - спецификация; нұсқау; техникалық шарттар / жағдай specify v [´spesifai] - определять; устанавливать - анықтау; табу specimen n [´spesimin] - образец - үлгі speculative a [´spekjulәtiv] - умозрительный - ойша / оймен speed n [spi:d] - скорость (скалярная) - (скалярлық) жылдамдық; angular ~ - угловая скорость - бұрыштық жылдамдық; constant [uniform] ~ - постоянная (по абсолютной величине) скорость - (абсолют шамасы бойынша) тұрақты жылдамдық; critical ~ - критическая скорость - кризистік / шегіне жеткен жылдамдық; full ~ - предельная скорость - шекті жылдамдық;

128

mean ~ - средняя скорость - орташа жылдамдық; notational ~ - угловая скорость - бұрыштық жылдамдық; subsonic ~ - дозвуковая скорость - дыбыс жылдамдығына жетпеген жылдамдық; uniform ~ - постоянная скорость - тұрақты жылдамдық speed (up) v [´spi:d´ʌp] - ускорять үдету sphere n [sfiә] - шар, сфера; планета; небесное тело - шар, сфера; ғаламшар; аспан денесі spherical а [´sferikәl] - шарообразный; сферический, круглый - шар тәрізді; сфералық, домалақ spin n [spin] - собственное вращение; спин - өзіндік айналыс; спин spin v [spin] - кружиться; вертеться; вытягивать (в) нити - айналу; жіптеп иіру spinless a [´spinlis] - бесспиновый - спинсіз / өзіндік айналысы жоқ spinning n [´spiniŋ] - вращение – айналу spiral a [´spaiәrәl] - винтообразный; спиральный - бұранда тәріздес; шиыршықты spiral n [´spaiәrәl] - спираль; змеевик - серіппе; шиыршықты түтік split n [split] - щель; расщепленность - саңылау;

бөлшектенгендік / ыдырылғандық split v [split] - расщеплять(ся); диссоциировать; раскалывать(ся); разрушать(ся) - шиыршықты бөлшекте(н)у / ыдырату (ыдырау); диссоциациялау; жару (жарылу); қирау (қирату) spontaneous a [spɔn´teinjәs] - самопроизвольный, спонтанный - өздігінен, тосын spot n [spɔt] - пятно, световой указатель - дақ, жарық сілтегіш spray v [sprei] - распылять; напылять; разбрызгивать - сұйықтықты тозаңдатып бүркеу; себу; шашырату spread n [spred] - распространение; растекание; расхождение (лучей); разброс; диапазон отклонений; широта (круга вопросов); протяженность; размах - таралу; жайылу; (сәулелер) алшақтауы; шашылу; ауытқу ауқымы; (мәселелер төңірегінің) ауқымдығы; ұзындық; бойлық spread (spread, spread) v [spred] - распространять(ся); расширяться; развертываться; простираться; наносить; намазывать; размазывать - тарату (таралу); кеңею; жазылу; жайылу / созылу;жағу spring n [spriŋ] - пружина, эластичность - серіппе,

129

созылғыштық square a [skwεә] - квадратный - шаршы square n [skwεә] - квадрат, прямоугольник - шаршы, тікбұрыш square v [skwεә] - возводить в квадрат - екінші дәрежеге шығару stage n [steidʒ] - ступень; платформа; стадия; этап; каскад - саты; платформа; кезең; каскад standard n [´stændәd] - стандарт; норма; образец - стандарт; норма; үлгі star n [sta:] - звезда - жұлдыз state n [steit] - состояние; положение - жай-күй; жағдай; bound ~ - связанное состояние - байланысқан / бөгелмелі / кедергілі күй; energy ~ - энергетическое состояние - энергетикалық күй; excited ~ - возбужденное состояние - қозған / қоздырылған күй; ground ~ - основное состояние - негізгі күй; gas (gaseous) ~ - газообразное состояние - газ тәрізді күй; liquid ~ - жидкое состояние - сұйық күй; molten ~ - расплавленное состояние - балқытылған / қорытылған күй; solid ~ - твердое (кристаллическое) состояние - қатты (кристалдық) күй; steady ~ - установившееся состояние - тұрақтанылған күй

state v [steit] - утверждать, устанавливать; формулировать - пайымдау, табу / анықтау; тұжырымдау statement n [´steitmәnt] - изложение (теории), формулировка; утверждение - (теория) мазмұндамасы, тұжырымдама; пайымдау static a [´stætik] - неподвижный, статический - қимылсыз, статикалық stationary a [´stei∫nәri] - установившийся, стационарный - тұрақты, орнықты steady a [´stedi] - установившийся, устойчивый, неизменный - тұрақты, орнықты, өзгермейтін steam n [sti:m] - пар - бу stem n [stem] - стержень, ствол; держатель дуанта (циклотрона) - тірек, оқпан; (циклотрон) дуантының тұтқасы stem v [stem] - происходить - шығу step n [step] - этап; стадия; ступень; шаг - кезең; саты; қадам step v [step] - трансформировать (напряжение) - (кернеуді) түрлендіру / өзгерту stiffness n [´stifnis] - жесткость - қаттылық stir v [stә:] - перемешивать - араластыру

130

stop n [stɔp] - опора, упор; остановка; задержка - сүйеніш, тірек; тоқтау; кідіріс; full ~ - точка - нүкте store n [stɔ:] - память, запас информации - жад, ақпарат қоры store v [stɔ:] - накапливать, запоминать - жинақтау, жадында сақтау straight a [streit] - прямой; правильный - түзу; тура straightforward a [streit´fɔ:wәd] - ясный; понятный; прямой; непосредственный - анық; түсінікті; тура; тікелей strain n [strein] - деформация, натяжение; деформированное состояние - деформация, керіліс / керілу; керілген күйі strain v [strein] - напрягать; натягивать; процеживать, цедить - қоздыру; керу; сүзгіден өткізу; сүзу strange a [streindʒ] - странный, чужой, незнакомый - оғаш, бөтен / жат, бейтаныс stream n [stri:m] - поток, течение, струя - ағын, ағыс, сорғы / сорғалау stream v [stri:m] - протекать, струиться, течь - ағып өту; сорғалау, ағу strength n [streŋθ] - прочность; напряженность; сила - беріктік / төзімділік; кернеулік

/ шиеленушілік; күш; bending ~ - прочность на изгиб - бүгуге / иілуге беріктік; breaking ~ - сопротивление разрушению - қира(т)уға беріктік; field ~ - напряженность поля - өріс кернеуі; line ~ - интенсивность (спектральной) линии - (спектр) сызығының интенсивтігі / қарқындылығы; line vortex ~ - интенсивность линейного вихря - сызықтық құйынның интенсивтігі / қарқындылығы; source ~ - интенсивность источника - көз интенсивтігі / қарқындылығы; ~ of current - сила тока - тоқ күші stress n [stres] - напряжение, усилие, давление - кернеу, күш салу, қысу; blow ~ - напряжение при ударе - соққы кернеуі; combined ~ - сложное напряженное состояние - күрделі кернеулі күй; failing ~ - разрушающее напряжение - бұзушы кернеу; principal ~ - главное напряжение - негізгі кернеу; working ~ - рабочее напряжение - жұмыс кернеуі stress v [stres] - подвергать напряжению - кернеуге салу stretch n [stret∫] - растяжение; период; пространство - созылу; мерзім; кеңістік stretch v [stret∫] - растягивать; натягивать; простирать - созу; керу / тарту; жаю strict a [strikt] - точный;

131

строгий - дәл; қатал strike (struck, struck) v [straik] - ударять(ся); пересекать(ся); падать - соғу (соғысу); қиып / кесіп оту (қиылысу); құлау striking a [´straikiŋ] - поразительный; потрясающий - керемет / таң қаларлық; таң қалдыратын striking n [´straikiŋ] - зажигание - тұтандыру / оталдыру string n [striŋ] - нить; струна - жіп; ішек strong a [strɔŋ] - сильный, крепкий, жесткий (о фокусировке); прочный (механически) - күшті, мықты, (тоғыстауы) қатты; (механика жағынан) берік structure n [´strʌkt∫ә] - структура; конструкция; устройство - құрылым; құрылыс structureless a [´strʌkt∫әlis] - бесструктурный - құрылымсыз / жүйесіз / ретсіз study n [´stʌdi] - исследование; обучение; предмет; научная работа - зерттеу; оқыту; пән; ғылыми жұмыс study v [´stʌdi] - учиться, изучать - оқу, зерттеу subject n [´sʌbdʒikt] - предмет; тема; вопрос; объект

(опыта, исследования) - пән; тақырып; мәселе; (тәжірибенің / зерттедің) объекті subject (to) v [sәb´dʒekt] - подчинять, подвергать, представлять - бағындыру, салу, ұсыну subsequent a [´sʌbsikwәnt] - последующий - кейінгі / кезекті substance n [´sʌbstәns] - вещество; материя; сущность - зат; материя; мән substantial a [sәb´stæn∫әl] - существенный; важный; значительный - мәнді; маңызды; елеулі substitute n [´sʌbstitju:t] - заменитель - алмастырушы substitute v [´sʌbstitju:t] - заменять, замещать - ауыстыру, алмастыру subtraction n [sәb´træk∫әn] - вычитание - азайту success n [sәk´ses] - успех - табыс / жетістік succession n [sәk´se∫әn] - последовательность - жүйелілік / (мат.) тізбек suddenly adv [´sʌdnli] - внезапно, неожиданно, вдруг - кенет, кенеттен, күтпеген жағдайда sufficient a [sә´fi∫әnt] - достаточный - жеткілікті / едәуір / айтарлықтай suggest v [sә´dʒest] - предлагать

132

предлагать – ұсыну suitable a [´sju:tәbl] - годный, пригодный – жарамды sulphur n [´sʌlfә] - сера - күкірт summary n [´sʌmәri] - краткое изложение; сводка; резюме - қысқаша мазмұндама; мәлімет; түпкі түйін sun n [sʌn] - солнце - күн sunlight n [´sʌnlait] - солнечный свет - күн жарығы superconductivity n [ِsju:pә ِkɔndʌk´tiviti] - сверхпроводимость - асқын өткізгіштік superposition n [´sju:pәpә´zi∫әn] - наложение; суперпозиция - қабаттасу; суперпозиция supply n [sә´plai] - питание; подача; снабжение; доставка - қамтамасыз ету; беру / жіберу; жабдықтау, жеткізу supply v [sә´plai] - питать; снабжать, доставлять - қамтамасыз ету; жабдықтау, жеткізу support n [sә´pɔ:t] - держатель; крепление; подставка; опора; штатив - тұтқыш / ұстағыш; бекіткіш; тұғырық; тірек; штатив support v [sә´pɔ:t] - поддерживать - сүйеу / қолдау

suppose v [sә´pouz] - предполагать - болжау suppress v [sә´pres] - подавлять - басу sure а [∫uә] - верный; надежный; уверенный - дұрыс; сенімді; сенетін surface n [´sә:fis] - поверхность - бет / сырт / жақ; free ~ - свободная поверхность - бос бет; lateral ~ - боковая поверхность - бүйір жағы; reflecting ~ - отражающая поверхность - шағылдырушы бет surprising a [sә´praiziŋ] - неожиданный; удивительный, поразительный - кенет; таң қаларлық; керемет surround v [sә´raund] - окружать - қоршау susceptibility n [sә ِseptә´biliti] - восприимчивость, чувствительность; магнитная восприимчивость - сезгіштік; сезімталдық; магниттік сезгіштік suspend v [sәs´pend] - тормозить; подвешивать - тежеу; іліп / асып қою sweep n [swi:p] - развертка; контур развертки - жазба; жазба контуры sweep (swept, swept) v [swi:p] - смывать; сносить с места - шайып кету; жұлып әкету switch n [swit∫] - выключатель,

переключатель - ажыратқыш / сөндіргіш, ауыстырып қосқыш

switch v [swit∫] - включать, переключать - қосу, ауыстырып қосу

T

133

table n [´teibl] - таблица, расписание; сводка; стол; площадка - кесте; мәліметтер; үстел; алаң tail n [teil] - хвост (сигнала); вывод (лампы); конечная фаза - (сигналдың) соңы; (лампының) сыртқа шығарылған орны; соңғы фаза tangent n [´tændʒәnt] - касательная (линия); тангенс - жанама (сызық); тангенс tank n [tæŋk] - резервуар; цистерна, бак; баллон; колебательный контур - резервуар; цистерна, бак; баллон; тербемелі контур tape n [teip] - магнитная лента; перфорированная лента - магниттік таспа; перфорациялық таспа target n [´ta:git] - мишень; цель - нысана; мақсат task n [ta:sk] - задача; задание - тапсырма teaching n [´ti:t∫iŋ] - обучение, учение - оқыту, ілім technique n [tek´ni:k] - техника; методика; метод; способ; оборудование - техника; әдістеме; әдіс; тәсіл; жол; құрал-жабдық; conversion ~ - метод преобразования -

түрлендіру әдісі; measuring ~ - техника измерения; методика измерения - өлшеу жолы; өлшеу әдісі; perturbation ~ - метод возмущений - ұйытқу әдісі; research ~ - метод исследования - зерттеу әдісі; standard ~ - стандартная техника - стандартты әдіс;testing ~ - метод испытания - сынау әдісі temperature n [´temprit∫ә] - температура; степень нагрева - температура; қызу / жылу дәрежесі; absolute ~ - абсолютная температура; температура (по шкале) Кельвина - абсолютті температура; Кельвин (шкаласы бойынша) температура; average ~ - средняя температура - орташа температура; steady ~ - установившаяся (постоянная) температура - тұрақталған (тұрақты) температура; ~ of test - температура испытания - сынақ температурасы; transition ~ - температура переходного состояния - ауыспалы күйдегі температура tend v [tend] - иметь тенденцию, стремиться; наблюдать - ұмтылу; бақылау

134

tendency n [´tendәnsi] - стремление; склонность; тенденция - ұмтылу; бейімділік; тенденция tension n [´ten∫әn] - натяжение, напряжение - керіліс, кернеу; surface ~ - поверхностное натяжение; коэффициент поверхностного напряжения - беттік керіліс; беттік керілу коэффециенті term n [tә:m] - термин; член; слагаемое; срок; элемент изображения - термин; мүше; қосылғыш; мерзім; кескін элементі; in ~s of - при помощи; в единицах, равных; выраженный через; в переводе на; на языке; в терминологии; с точки зрения - көмегімен; ... тең бірліктер арқылы; ... арқылы көрсетілген; ... аударғанда; ... терминдер арқылы көрсетілгенде; ... жағынан қарағанда term v [tә:m] - называть - атау terminal a [´tә:minl] - конечный - ақырғы, соңғы terminal n [´tә:minl] - зажим; клемма; выход - қысқаш; клемма; шығу test n [test] - испытание; проверка; проба; тест - сынау; тексеріс; сынақ / байқау; бақылау test v [test] - испытывать, тестировать - сынау; бақылау

text-book n [´tekstbuk] - учебник оқулық therefore adv [´ðεәfɔ:] - следовательно, поэтому - олай болса, сондықтан thermocouple n [´θә:mouِkʌpl] - термопара, термоэлемент - терможұп; жылу элементы thermometer n [θә´mɔmitә] - термометр - термометр thermonuclear a [´θә:mou´nju:kliә] - термоядерный - термоядролық thermonuclear a [´θә:mou´nju:kliә] - термоядерный - термоядролық thickness n [´θiknis] - толщина; консистентность, густота - қалыңдық; қоюлық; uniform ~ - равная толщина - бірқалыпты қалыңдық thin a [θin] - тонкий; худой; жидкий; разреженный - жіңішке / жұқа; арық / жүдеу; сұйық; сиретілген thing n [θiŋ] - предмет; существо; дело; вещь - зат; мән; мәселе think (thought, thought) v [θiŋk] - думать, считать; намереваться - ойлау, пайымдау; ниеттену thought n [θɔ:t] - мысль; намерение - ой; ниет three-dimensional a [´θri:di´men∫әnl] - трехмерный;

135

трехразмерный; пространственный; объемный - үш өлшемдік; кеңістік; көлемді threshold n [´θre∫hould] - порог - шек; frequency ~ - частотный порог - жиіліктер шегі; resolution ~ - порог разрешения - айыру шегі; signal ~ - порог различимости сигнала - сигналды айыру шегі throughout adv [θru´aut] - во всех отношениях, повсюду - барлық жағынан, әр жақта throw n [θrou] - бросок; размах - лақтыру, құлаш throw (threw, thrown) v [θrou] - бросать, кидать - тастау, лақтыру thrust n [θrʌst] - толчок; напор; упор - түрткі / соққы; күш / қысым; тірек / сүйеніш thus adv [ðʌs] - таким образом; так; до такой степени - сөйтіп; солай / сонымен; соншама / сол дәрежеге дейін tightly adv [´taitli] - плотно; сжато; компактно - тығыздап; тығыз; тұтас time n [taim] - время; раз - уақыт,рет time v [taim] - синхронизировать; хронометрировать - бастапқы уақыттарын біріктіру; уақытты белгілеп тексеру time-dependent a [´taimdi ِpendәnt] -

изменяющийся со временем, зависящий от времени - уақыт өтісімен өзгеруші; уақытына байланысты time-like a [´taimِlaik] - времени подобный - уақыт тәрізді tin n [tin] - олово - қалайы tool n [tu:l] - инструмент - аспап / құрал-сайман top a [tɔp] - верхний - жоғарғы top n [tɔp] - вершина; верхняя часть; волчок - шың / бас; жоғарғы жағы; зырылдақ topic n [´tɔpik] - тема; предмет - тақырып total a [´toutl] - общий, результирующий - жалпы, қорытынды total n [´toutl] - сумма, итог - қосынды сан; қорытынды total v [´toutl] - превышать, составлять (в общей сложности) - арту / асу, (барлығын қосқанда) болу touch n [tʌt∫] - соприкосновение, касание - жанап тию, жанасу trace n [treis] - след; черта - із; сызық trace v [treis] - следить; чертить - қадағалау; сызу track n [træk] - след; проекция - із; проекция track v [træk] - следить;

136

сопровождать - қадағалау; ере / қосақталып жүру train n [trein] - ряд, серия; передача - қатар, топтама; жеткізіп беру transfer n [´trænsfә] - перенос; передача, перемещение - тасымалдау; жеткізіп беру, орын ауыстыру; heat ~ - передача теплоты - жылу берілісі; momentum ~ - перенос количества движения - қозғалыс мөлшерінің тасымалдауы transfer v [træns´fә:] - передавать; перемещать - жеткізіп беру; көшіру transform n [´trænsfɔ:m] - преобразованное выражение, результат преобразования - түрлендірген тізбек, түрлендіру нәтижесі transform v [træns´fɔ:m] - преобразовывать, превращать - түрлендіру, айналдыру transformation n [ِtrænsfә´mei∫әn] - преобразование, превращение - түрлендіру, айналдыру; linear ~ - линейное отображение, преобразование - сызықтық көрініс, түрлендіру; ~ of energy - превращение энергии - қуат түрленуі transient a [´trænziәnt] - переходный, неустановившийся, преходящий, мгновенный, скоротечный - өтпелі,

қалыптаспаған, өткінші, лездік, тез өтіп кетуші transition n [træn´siʒәn] - переход, преобразование - ауысу, түрлену translate v [træns´leit] - передавать; перемещать; переводить - жеткізіп беру; көшіру; аудару translation n [træns´lei∫әn] - перенос, сдвиг; перевод; трансляция - тасымалдау; ығысу; аударма; трансляция translational a [træns´lei∫әnl] - поступательный - ілгермелі transmission n [trænz´mi∫әn] - пропускание (излучения); прохождение (частиц), передача, преобразование; светосила; (авт.) коробка передач - (сәулеленуді) өткізу; (бөлшектер) өтуі, жеткізіп беру, түрлендіру; жарық күші; (авт.) беріліс қорабы; power ~ - передача энергии - қуатты жеткізу transmit v [trænz´mit] - перемещать, переносить - көшіру; тасымалдау transmitter n [trænz´mitә] - передатчик, радиопередатчик, микрофон, преобразователь - таратқыш, радиотаратқыш, микрофон, түрлендіргіш transport n [´trænspɔ:t] - перенос, перевозка, транспорт - тасымалдау; тасу, транспорт

137

transverse a [´trænzvә:s] - поперечный; перпендикулярный - көлденең; перпендикулярлы travel n [´trævl] - перемещение, распространение, пройденный путь - көшу, таралу, өтіп кеткен жол travel v [´trævl] - перемещаться - көшу treat v [tri:t] - обрабатывать, трактовать - өңдеу, түсіндіру / түсінік беру treatment n [´tri:tmәnt] - обработка, трактовка - өңдеу, түсіндіру / түсінік беру triangle n [´traiæŋgl] - треугольник - үшбұрыш trip n [trip] - ход; пробег; перелет; переход - жүріс; жүгіріс; ұшып өту; өту / асу true a [tru:] - истинный - нағыз / шын truth n [tru:θ] - истина, истинность, точность - шындық, ақиқаттық, дәлдік try v [trai] - пробовать, испытывать; пытаться; стараться - байқау, сынау; тырысу tube n [tju:b] - трубка; лампа, (электроннолучевая) трубка -

түтік; лампы, (электрон-сәулелік) түтік; X-ray ~ - рентгеновская трубка - рентген түтігі tune v [tju:n] - настраивать, налаживать - дәлдеу, келтіру tungsten n [´tʌŋstәn] - вольфрам - вольфрам turn n [tә:n] - виток; оборот; поворот - орам; айналым; бұрылыс turn v [tә:n] - поворачивать(ся); вращать(ся); превращать(ся), сдваивать - бұрылу; айналдыру (айналу); қосарлау twin a [twin] - двойной - қос; екі есе; екі жақты twin n [twin] - двойник - ұқсас / егіз twist n [twist] - кручение - ширату / бұрау twist v [twist] - крутить; закручиваться - бұрау; ширатылу two-dimensional a [´tu:di´men∫әnl] - двухмерный, плоский - екі өлшемді, жалпақ / жазық

U ultimate a [´ʌltimit] - конечный; предельный; элементарный; первичный - соңғы / шеткі; шегіне жеткен; қарапайым; бастапқы ultimately adv [´ʌltimitli] - в

конце концов, в конечном счете - ақыр аяғында, ең ақырында ultrahigh a [´ʌltrә´hai] - сверхвысокий - аса жоғары ultrasonic a [´ʌltrә´sɔnik] – сверхзвуковой - асқын дыбысты

138

unaffected a [ِʌnә´fektid] - независимый, простой - тәуелсіз, қарапайым unambiguous a [´ʌnæm´bigjuәs] - однозначный - бір мағыналы unbalanced a [´ʌn´bælәnst] - несбалансированный; разбалансированный - тепе-теңдігі орнықтырылмаған; тепе-теңдігі бұзылған uncertainty n [ʌn´sә:tnti] - неопределенность - белгісіздік unchanged a [´ʌn´t∫eindʒd] - не изменившийся - өзгермеген uncharacteristic a [´ʌnِkæriktә´ristik] - нетипичный - тән емес uncharged a [´ʌn´t∫a:dʒd] - незаряженный (электричеством) - (электр қуатымен) зарадталмаған undergo (underwent, undergone) v [ ِʌndә´gou] - подвергаться - ұшырау / тап болу / тартылу / әсерлену understandable а [ ِʌndә´stændәbl] - понятный – түсінікті understanding n [ ِʌndә´stændiŋ] - понимание; истолкование - ұғу / ұғыну; түсіндіру / ұғындыру unfamiliar n [´ʌnfә´miljә] -

незнакомый, чужой - бейтаныс, бөтен / жат unfortunately adv [ʌn´fɔ:t∫nitli] - к сожалению - өкінішке орай uniform a [´ju:nifɔ:m] - равномерный, единообразный - бір қалыпты; біркелкі / бір түрлі / түрлес uniformly adv [´ju:nifɔ:mli] - равномерно, однородно; единообразно - бір қалыпты; бірыңғай; біркелкі unique a [ju:ńi:k] - единственный, однозначный - жалғыз, бір мағыналы uniquely adv [ju:ńi:kli] - однозначно - бір мағыналы uniqueness n [ju:ńi:knis] - однозначность - бір мағыналық unit n [´ju:nit] - единица, установка, агрегат; блок; сборная часть - бірлік, қондырғы, агрегат; блок; құрама бөлігі; per ~ - на единицу - бірлігіне шаққанда unitary a [´ju:nitәri] - единичный - жеке unity n [´ju:niti] - единица; единство - бірлік universal a [ِju:ni´vә:sәl] - всеобщий - бірыңғай / жалпы universe n [´ju:nivә:s] - вселенная, космос - әлем / ғалам, космос unknown n [´ʌnńoun] -

неизвестное - белгісіз / беймәлім unlike a [´ʌn´laik] - противоположный (о зарядах), разный - кері (зарядтар), әр түрлі unloaded a [´ʌn´loudid] - выгруженный - түсірілген (жүк) unnatural a [ʌnńæt∫rәl] - неестественный, искусственный - рабайсыз, жасанды unstable a [´ʌn´steibl] - неустойчивый - орнықсыз / тұрақсыз unusual a [ʌn´ju:ʒuәl] - необыкновенный - ерекше upstroke n [´ʌpstrouk] - движение (поршня) вверх - (поршеньнын) жоғарыға қозғалуы upthrust n [´ʌpθrʌst] -

выталкивательная (архимедова) сила - (Архимедтың) итеріп шығарушы күші upward a [´ʌpwәd] - восходящий, направленный вверх - жоғарлаушы, жоғарыға бағытталған uranium n [ju´reinjәm] - уран - уран use n [ju:s] - применение, польза - қолдану, пайдалану use v [ju:z] - употреблять, пользоваться - қолдану, пайдалану useful a [´ju:sful] - полезный,пригодный - пайдалы, жарамды usefulness n [´ju:sfulnis] - полезность - пайда utilize v [´ju:tilaiz] - использовать, утилизировать - пайдалану

139

V vacancy n [´veikәnsi] - незанятый узел; незанятое, пустое, свободное место - бос тарап; бос орын valence n [´veilәns] - валентность - валенттік valid a [´vælid] - действительный, обоснованный, справедливый, применимый - күшіндегі, негізделген, әділ, жарамды validity n [vә´liditi] - применимость - жарамдылық valuable a [´væljuәbl] -

ценный - бағалы / құнды value n [´vælju:] - значение, величина, ценность - мән / шама / құндылық value v [´vælju:] - ценить, оценивать, нормировать - бағалау, баға қою, нормалау / мөлшерлеу valve n [vælv] - клапан, электронная лампа - клапан, электронды лампы vane n [vein] - лопасть - қалақ vanish v [´væni∫] - исчезать, пропадать - құру / жойылу,

140

жоғалу vanishing a [´væni∫iŋ] - исчезающий - құрушы / жойылушы / жоғалушы vapour n [´veipә] - пар - бу; saturated ~ - насыщенный пар - шылыққан бу; water ~ - водяной пар - су буы variability n [ ِvεәriә´biliti] - изменчивость - құбылмалылық variable а [´vεәriәbl] - изменчивый - құбылмалы / өзгергіш variable n [´vεәriәbl] - переменная (величина) - айнымалы (шама) variety n [vә´raiәti] - разнообразие; разновидность, вид; тип - әр түрлілік; бір түрі, түр; тип various a [´vεәriәs] - различный, разнообразный - әр түрлі vary v [´vεәri] - менять(ся), изменять(ся); разнообразить, разниться - өзгерту (өзгеру); түрлендіру, айырмашылығы болу varying a [´vεәriiŋ] - переменный - айнымалы / ауыспалы / өзгергіш velocity n [vi´lɔsiti] - скорость; вектор скорости - жылдамдық; жылдамдық векторы; average ~ - средняя скорость - орташа жылдамдық; constant ~ - постоянная скорость - тұрақты

жылдамдық; drift ~ - скорость упорядоченного (направленного) движения - реттелген (бағытталған) қозғалыс жылдамдығы; instantaneous ~ - мгновенная скорость - лездік жылдамдық; terminal ~ - конечная скорость - соңғы жылдамдық verification n [ ِverifi´kei∫әn] - проверка; верификация - тексеру / бақылау verify v [´verifai] - проверять - тексеру / бақылау vernier n [´vә:njә] - нониус, верньер - нониус, верньер vessel n [´vesl] - сосуд; резервуар; бак (ядерного) реактора - ыдыс; резервуар; ядролық реактордың багы viable a [´vaiәbl] - жизнеспособный - өмірге бейім / тіршілікке икемді vibrate v [vai´breit] - колебаться - тербелу / теңселу vibration n [vai´brei∫әn] - колебание, вибрация - тербелу / теңселу, дірілдеу vibrational a [vai´brei∫әnl] - колебательный – тербелмелі vicinity n [vi´siniti] - окрестность; близость, соседство - алқап / өңір; маңайда, көрші орналасу view n [vju:] - вид; взгляд; представление - түр; пікір / ой; ұғым; point of ~ - точка зрения - көзқарас

141

view v [vju:] - видеть; смотреть; наблюдать - көру; қарау; бақылау viscosity n [vis´kɔsiti] - (динамическая) вязкость, внутреннее трение - (динамикалық) тұтқырлық, ішкі үйкеліс; molecular ~ - истинная вязкость - нағыз тұтқырлық viscous a [´viskәs] - вязкий - тұтқыр visible a [´vizәbl] - видимый - көрінетін visualize v [´vizjuәlaiz] - мысленно представлять, делать видимым - көз алдына елестету, көрінетін қылып жасау void n [vɔid] - пустота, вакуум - бос кеңістік, вакуум voltage n [´voultidʒ] - напряжение, вольтаж - кернеу, электр тоғының күші; terminal ~ - напряжение на зажимах (источника элек-тродвижущей

силы) - (электр қозғаушы күш көзінің) қысқаштардағы кернеу volume a [´vɔljum] - объемный - көлемді(к) volume n [´vɔljum] - объем, вместительность; громкость - көлем, сыйымдылық; дыбыс қаттылығы; constant ~ - постоянный объем - тұрақты көлем; control ~ - контрольный объем - бақылау көлемі; crack ~ - объем трещины - саңылаукөлемі; finite ~ - конечный (ограниченный) объем - ақырғы (шектелген) көлемі; specific ~ - удельный объем - меншікті көлемі; unit ~ - единичный объем - бірлік көлемі vortex n [´vɔ:teks] - вихрь, завихрение, фокус (дифференциального) уравнения - құйын, құйындау, (дифференциалдық теңдедің) тоғысы

W wall n [wɔ:l] - стена, барьер - қабырға, бөгеу / тосқауыл warm a [wɔ:m] - теплый, согретый - жылы, жылытқан warm v [wɔ:m] - прогревать – жылыту water n [´wɔ:tә] - вода - су; суат; сулар wave n [weiv] - волна - толқын; amplifying ~ - волна

нагружения, усиливающаяся волна - жүктеуші толқын, күшейтуші толқын; sound ~ - звуковая волна - дыбыс толқыны; transverse ~ - поперечная волна - көлденең толқын; travelling ~ - бегущая волна - қума толқын wavy a [´weivi] - волнистый - толқын тәрізді waveguide n [´weivgaid] -

142

волновод - толқын өткізгіш wavelength n [´weivleŋθ] - длина волны - толқын ұзындығы wavelet n [´weivlit] - волна малой амплитуды - шағын амплитудалы толқын wax n [wæks] - воск, парафин, пластичный материал - балауыз, парафин, созымды материал way n [wei] - путь, способ; средство; метод; проход - жол, тәсіл; әдіс; өту weak a [wi:k] - слабый - әлсіз weaken v [´wi:kәn] - ослаблять - әлсірету, кеміту weakening n [´wi:kniŋ] - ослабление - әлсіреу, кему weakly adv [´wi:kli] - слабо - әлсіз / шамалы weigh v [wei] - взвешивать - салмағын өлшеу / таразылау weighable a [´weiәbl] - поддающийся взвешиванию - таразылауға жарамды weighing n [´weiiŋ] - взвешивание - салмағын өлшеу / таразылау weight n [weit] - вес, гиря, груз - салмақ / ауырлық, кір, жүк wheel n [wi:l] - колесо, ролик; турбина - доңғалақ, шығыршық; турбина whistle n [´wisl] - свисток - ысқырық whistle v [´wisl] - свистеть - ысқыру wide a [waid] - широкий - кең widen v [´waidn] - расширять -

кеңейту / ұлғайту width n [widθ] - ширина - ені wind n [wind] - ветер, воздушная струя - жел, ауа ағыны wind v [wind] - закручивать, навивать, наматывать; виться - бұрау, орау; оралу winding n [´windiŋ] - виток, оборот, поворот, обмотка - орам, айналым / айналыс, бұрылыс, орау window n [´windou] - окно, окошко; проем - терезе, кішкентай терезе; ойық wire n [´waiә] - проволока, провод; проводник - сым; өткізгіш; coiled ~ - спиралеобразный провод - серіппе тәрізді сым wire v [´waiә] - монтировать, телеграфировать - құрастыру, жедел хат жіберу withdraw (withdrew, withdrawn) v [wið´drɔ:] - отнимать - тартып алу / алып қою wood n [wud] - дерево - ағаш wooden a [´wudn] - деревянный - ағаш wool n [wul] - шерсть - жүн woolen a [´wulәn] - шерстяной - жүн word n [wә:d] - слово; код - сөз; код / шартты белгі work n [wә:k] - работа; сочинение, труд - жұмыс;

шығарма, еңбек work v [wә:k] - работать, действовать - жұмыс істеу, істеу world a [wә:ld] - четырехмерный, мировой - төрт өлшемді, әлемдік world n [wә:ld] - мир, вселенная, (четырехмерное) пространство - дүние / әлем,

ғалам, (төрт өлшемді) кеңістік worth a [wә:θ] - стоящий, заслуживающий - тұратын write (wrote, written) v [rait] - записывать, выписывать, написать - жазу, жазып алу wrong а [rɔŋ] - неверный, неправильный, ошибочный, ложный - қате, дұрыс емес, жаңылыс, өтірік

X

143

X-rays [´eks´rei] - рентгеновские лучи - Рентген сәулелері

Y yield n [ji:ld] - выход; отдача; продукт; текучесть - шығу; қайтарып беру; өнім, аққыштық yield v [ji:ld] - производить, вырабатывать; поддаваться,

уступать - шығару, өндеу; берілу, көну, шегіну yoke n [jouk] - коромысло, скоба, бугель - иін ағаш / күйенте, тұтқа / құлақ, бугель

Z zero n [´ziәrou] - нуль, начало отсчета - нөль, сан басы; absolute ~ of temperature - абсолютный нуль (по температурной шкале) -

(температура шкаласы бойынша) абсолют нөлі zone n [zoun] - зона, пояс - өңір / аумақ / алқап, белдеу

APPENDICESПРИЛОЖЕНИЯҚОСЫМШАЛАР

APPENDIX 1

BRITISH CONVERSION FACTORSПЕРЕВОД БРИТАНСКИХ МЕР В МЕТРИЧЕСКИЕ ЕДИНИЦЫ

БРИТАНДЫҚ ӨЛШЕМДЕРДІҢ МЕТРЛІК БІРЛІКТЕРГЕ АУДАРЫЛЫМЫ

WEIGHT (Avoirdupois)

1 grain = 0.065 g1 drachm = 1.77 g1 ounce (oz) = 28.35 g1 pound (lb) = 16 oz = 453.6 g1 stone = 14 lb = 6.35 kg1 hundredweight (cwt) = 112 lb = 50.8 kg1 ton = 20 cwt = 1.016 tonne (1.120 US short

ton)

LIQUID MEASURE

1 minim = 0.059 ml1 fluid drachm = 3.55 ml1 fluid ounce (vol. of 1 oz water)

= 28.4 ml

1 Imperial pint (pt) = 20 fl. oz = 568 ml1 Imperial quart (qt) = 2 pt = 1.14 l1 Imperial gallon = 8 pt = 4.55 l (1.120 US gal.)

LENGTH

1 inch (in) = 2.54 cm1 foot (ft) = 12 in = 0.305 m1 yard = 3 ft = 0.9144 m1 mile = 1760 yd = 1.61 km1 nautical mile = 6080 ft = 1.85 km

AREA

1 square inch (in2) = 6.452 cm2

1 square foot (ft2) = 0.093 m2

144

1 square yard (yd2) = 0.836 m2

1 acre = 4840 yd2 = 0.404 hectare

VOLUME

1 cubic inch (in3) = 16.39 cm3

1 cubic foot (ft3) = 0.0283 m3

1 cubic yard (yd3) = 0.765 m3

THERMOMETER

Fahrenheit Centigrade Fahrenheit Centigrade

212 100 98.6 37

194 90 96.8 36

176 80 95 35

158 70 86 30

140 60 77 25

122 50 68 20

113 45 59 15

107.6 42 50 10

105.8 41 41 5

104.0 40 32 0

102.2 39 23 - 5

100.4 38 14 - 10

DENSITY

1 lb/ft3 = 16029 kg/m3

FORCE

1 poundal = 13826 dyne

PRESSURE; STRESS

1 lb/in2 = 0.070 kg/cm2

1 in. Hg = 33.86 mb

TEMPERATURE

Temp. o F = (1.8 x temp. o C) + 32

HEAT

1 B.t.u. = 778 ft lb = 1055 joule= 252 calorie

1 Therm = 105 B.t.u = 25200 Cal

WORK

1 ft lb = 1.356 joule

145

POWER

1 horse power. = 550 ft lb/sec= 746 watt

= 1.014 C.V.= 76.04 kg m/sec

1 watt = 0.102 kg m/sec

SPEED AND M.P.G.

60 miles/hour (m.p.h.) = 88 ft/sec = 96.6 km/h1 knot = 1 nautical

mile/hour= 1.85 km/h

30 miles/gallon = 10.6 km/litre = 9.4 litre/100 km

APPENDIX 2

SYMBOLIC SIGNS OF PHYSICAL QUANTITIOESУСЛОВНЫЕ ОБОЗНАЧЕНИЯ ФИЗИЧЕСКИХ ВЕЛИЧИН

ФИЗИКАЛЫҚ ӨЛШЕМДЕРДІҢ ШАРТТЫ БЕЛГІЛЕРІQuantity Symbol Quantity Symbol

Acceleration α Luminance LAcceleration, angular

α, ε Luminous efficiency, relative

V

Action A, C, H Luminous emittance

R

Activity of radioactive source

A Magnetic constant (permeability of vacuum)

μo

Amplitude A Magnetization JAngle α, φ, ψ, θ Mass mArea A, S Mass, electron me

Avogadro’s number NA Mass, relative molecular (molecular weight)

M

Boltzman’s constant

k Mass flow Qm

Capacitance C Mobility bCharge, electric Q Modulus, elasticity

(Young’s modulus)E

Charge of electron e Modulus, shear GCoefficient, friction f, μ Moment, dipole pCoefficient, heat transfer

α Moment of force M

Coefficient, recombination

A Moment of inertia (axial)

J

Concentration n, C Moment of inertia (dynamic)

I

Conductance G Moment of inertia Io

Curvature ρ Moment, magnetic pm

Density ρ Moment of momentum (angular momentum)

L, L, l

Density, charge, surface (linear)

σ (τ) Momentum p

146

Density, charge, volume

ρ Musical interval lm

Density, electric current

J Number n, N

Density, energy e, w, u Period Τ, τDiameter D, d Permeability,

relativeμr

Dielectric constant (relative permittivity)

εr Permittivity, relative

εr

Difference of potentials

U pH index pH

Displacement D Planck constant hEfficiency η Planck-Dirac

constantħ

Electric constant (permittivity of vacuum)

εo Polarization, dielectric

p

Energy E, W Polarization, of molecule

α

Energy, free F Potential V, φEnergy, internal U Power PEnergy, kinetic Ek Power, lens DEnergy, potential Ep Pointing vector SEntropy S Pressure pFaraday’s constant F Quantity of heat QField intensity, electrical

E Radius r

Field intensity, magnetic

H Reflection factor ρ

Flux, electric N Refraction index nFlux, luminous Φ Reluctance Rm

Flux, magnetic Φ Resistance, acoustic

Ra

Flux, radiant Φr Resistance, electrical

R

Flux linkage Ψ Resistance, mechanical, of acoustic system

Rm

Force F, P, O, R Resistivity ρForce, electromotive

ξ Solid angle Ω

Force, magnetomotive

F Specific heat c

Frequency νf Spin number sFrequency, angular ω Surface tension σGas constant R Susceptibility,

dielectricχe

Gravitational constant

G Susceptibility, magnetic

χm

Heat flow Φ Temperature to, ΛHeat of phase conversion (fusion, evaporation)

H, r Temperature, absolute

T

Illumination E Thermal a

147

diffusitivityImpedance Z Time tImpulse p Velocity (speed) νInductance L Velocity, angular ωInductance, mutual M Velocity of light cInductance, magnetic

B Viscosity, dynamic η

Intensity, current I Viscosity, kinematic

ν

Intensity, luminous I, J Volume VIntensity, sound I Volumetric flow

rateQV

Length l Wave number ν, σ Length of free path l Weight P,GLength of light wave

λ Weight, specific γ

Level, sound loudness

LN Work W

Level, sound pressure

Lp

APPENDIX 3

SYMBOLIC SIGNS OF PHYSICAL UNITSУСЛОВНЫЕ ОБОЗНАЧЕНИЯ ФИЗИЧЕСКИХ ЕДИНИЦФИЗИКАЛЫҚ БІРЛІКТЕРДІҢ ШАРТТЫ БЕЛГІЛЕРІ

Unit Symbol Unit Symbol Unit SymbolAmpere A Henry H Parsec pcApostilb asb Hertz Hz Pascal PaAre a Hour h Phon PAtmosphere (standard)

atm Joule J Phot ph

Atmosphere (technncal)

at Kilogram kg Pieze pz

Atomic mass unit

amu Knot kn Poise P

Bel B Lambert L Quintal qBit bit Litre l Radian radBohr magneton

μB Lumen lm Rutherford Rd

Candela cd Lux lx Rydberg RyCent c Maxwell Mx Savart SavCentimetre cm Metre m Second sCoulomb C Micron

(micrometre)

μ Second, angular

"

Day d Mile (nautical)

n. mile Siemens S

Debye D Millimetre of mercury

mm Hg Steradian sr

Decibel dB Millimetre of water

mm H2O Sthene sn

Degree K (deg) Minute min Stilb Sb

148

Dioptre D Minute (angular)

' Stokes St

Einstein E Mole mole Tesla TElectron-volt

eV Neper n Ton ton

Erg erg Newton N Volt VFarad F Nit nt Watt WFermi f Octava oct Weber wbGamma γ Oersted Oe X unit XGram g Ohm Ω

APPENDIX 4

GREEK ALPHABETГРЕЧЕСКИЙ АЛФАВИТ

ГРЕК ӘЛІПБИІ

Α α alpha ['ælfє] альфа Ν ν nu [nju:] нюΒ β beta ['bi:tє] бета Ξ ξ xi [ksai] ксиΓ γ gamma['gæmє] гамма Ο ο omicron

[ou'maikrєn]омикрон

Δ δ delta ['deltє] дельта Π π pi [pai] пиΕ ε epsilon

['epsilєn]эпсилон Ρ ρ rho [rou] ро

Ζ ζ zeta ['zi:tє] дзета Σ σ sigma ['si:gmє]

сигма

Η η eta ['i:tє] эта Τ τ tau [tau] тауΘ θ theta['θi:tє] тэта Υ υ ypsilen

['i:psilєn]ипсилон

Ι ι iota['iכ:tє] иота Φ φ phi [fai] фиΚ κ kappa ['kæpє] каппа Χ χ chi [hai] киΛ λ lambda

['læmbdє]ламбда Ψψ psi [psai] пси

Μ μ mu [mju:] мю Ω ω omega ['oumigє]

омега

USED SOURCESИСПОЛЬЗОВАННАЯ ЛИТЕРАТУРА

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ

1. Краткий англо-русский технический словарь. Ок. 30000 терминов / Ю.А. Кузьмин, В.А. Владимиров, Я.Л. Гельман и др. – М.: ММПШ,1992

2. Большой англо-русский словарь: в двух т. Ок. 150000 слов / Под общ. Ред. И.Г. Гальперина – 3-е изд., стереотип. – М.: Русский язык, 1979.

3. Мюллер В.К. Новый англо-русский словарь. / Под ред. М.М. Маковского. – 2-е изд., доп. – М.: Изд. Дом «Диалог», 2002

4. Ж.С. Акылбаев, М.К. Курманов. Русско-казахский толковый словарь физических терминов. / Под общ. Ред. С.И. Исатаева. – Алматы: РИК, 1994

5. Русско-английский политехнический словарь. Ок. 90000 терминов. / Под ред. Б.В. Кузнецова. – М.: Русский язык, 1980

6. Қазақша-орысша, орысша-қазақша терминологиялық сөздік: Физика және астрономия / Жалпы редакциясын басқарған проф. А. Құсайынов. – Алматы: Рауан, 1999

149

150

edu.semgu.kzedu.semgu.kz/ebook/umkd/2b9b12c9-89c3-11e3-bf6e... · Web viewdouble refraction;...

Documents

Transcript of edu.semgu.kzedu.semgu.kz/ebook/umkd/2b9b12c9-89c3-11e3-bf6e... · Web viewdouble refraction;...