E-ISSN : 2149-6544 DOI : 10.26809/joa

httpsjournalsgentrjoa

VOLUMECİLT 6

YEARYIL 2021

E-ISSN 2149-6544DOI 1026809joa

International Peer-Reviewed and Open Access Electronic Journal

Uluslararası Hakemli ve Accedilık Erişimli Elektronik Dergi

ISSUESAYI 3

International Peer-Reviewed and Open Access Electronic Journal Uluslararası Hakemli ve Accedilık Erişimli Elektronik Dergi

E-ISSN 2149-6544DOI 1026809joa

Volume Cilt 6

Issue Sayı 3

July Temmuz 2021

Web httpsjournalsgentrjoa

E-mail journalsholistencecom

Address Sarıcaeli Koumlyuuml CcedilOMUuml Sarıcaeli Yerleşkesi No29 D119 Merkez Ccedilanakkale TURKEY

ABSTRACTING amp INDEXINGDİZİN amp İNDEKS

Society of Economics and Development

Journal İndex

ABOUT THE JOURNAL DERGİ HAKKINDA

Journal of Awareness

(E-ISSN 2149-6544) is an international peer-reviewed journal which started to be published in 2016 The journal aims to include studies in the main titles of social sciences and humanities such as Anthropology Public Administration History Geography Theology Philosophy Folklore Psychology Sociology International Relations Architecture Archeology Art History Literature Linguistics Communication Sciences Law et al

In this framework high quality theoretical and applied articles are published The views and works of academicians researchers and professionals working in all fileds of social sciences and humanities are brought together The articles in the journal is published 4 times a year WINTER (January) SPRING (April) Summer (July) AUTUMN (October) Journal of Awareness is an electronic and open access journal The DOI (Doi Prefix 1031566joa) number is assigned to all the articles published in the Journal

Papers are wellcomed both in English and Turkish

Submit your papert to the journal at httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions

For more information please mail to journalsholistencecom


(E-ISSN 2149-6544) 2016rsquoda yayın hayatına başlayan uluslararası hakemli ve suumlreli bir dergidir Dergi Antropoloji Kamu Youmlnetimi Tarih Coğrafya İlahiyat Felsefe Halk Bilimi (Folkloumlr) Psikoloji Sosyoloji Uluslararası İlişkiler Mimarlık Sanat Tarihi Arkeoloji Dilbilim İletişim Bilimleri Edebiyat ve Hukuk gibi sosyal ve beşeri bilim dallarındaki oumlzguumln derleme ve ccedileviri iccedilerikli bilimsel araştırmalar ile uygulama araştırma inceleme ccedilalışmalarına yer vermektedir

Bu ccedilerccedilevede yuumlksek kalitede teorik ve uygulamalı makalelere yer verilmektedir Sosyal ve beşeri bilim alanlarında ccedilalışan sanatccedilılar akademisyenler araştırmacılar ve profesyonellerin goumlruumlş ve ccedilalışmaları bir araya getirilmektedir Dergideki makaleler KIŞ (Ocak) BAHAR (Nisan) YAZ (Temmuz) ve GUumlZ (Ekim) doumlnemleri olmak uumlzere yılda doumlrt kez yayımlanmaktadır Journal of Awareness accedilık erişimli elektronik bir dergidir Dergide yayımlanan tuumlm makalelere DOI numarası (Doi Prefix 1026809joa) atanmaktadır

Derginin yayın dili Tuumlrkccedile ve İngilizcersquodir

Yazılar Makale Takip Sistemi uumlzerinden elektronik ortamda goumlnderilmektedir

Makalelerinizi httpsjournalsgentrjoaaboutsubmissions adresinden online olarak yuumlkleyebilirsiniz

Ayrıntılı bilgi iccedilin journalsholistencecom adresine mail atabilirsiniz

EDITOR-IN CHIEF(S) BAŞ EDİTOumlR(LER)

Turgay BERKSOYEmeritius Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance İstanbul

TURKEY

Filiz Tufan EMİNİ KURTULUŞAssoc Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University

Biga Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Public Administration Ccedilanakkale

TURKEY e-mail filizeminihotmailcom

SECTION EDITORS ALAN EDİTOumlRLERİ

Philosophy and ReligionFelsefe ve DinHojjatollah JAVANI

Assoc Prof Dr Alzahra University Faculty of Theology Department of Religion and Mysticism Tehran IRAN e-mail hojjatollahjalzahraacir

Mehterhan FURKANİAssoc Prof Dr Aksaray University Faculty of Islamic

Sciences Department of Basic Islamic Sciences Aksaray TURKEY e-mail mehtarkhanaksarayedutr

Geography CoğrafyaAbdullah SOYKAN

Prof Dr Balıkesir University Faculty of Science and Letters Department of Geography Balıkesir TURKEY

e-mail asoykanbalikesiredutr

Political Science amp Public Administration amp International Relations Siyaset Bilimi amp Kamu

Youmlnetimi amp Uluslararası İlişkilerErkan ARSLAN

Assist Prof Dr Cumhuriyet University Yıldızeli Vocational School Sivas TURKEY e-mail erkanacumhuriyetedutr

Education EğitimCcediliğdem ALDAN KANDEMİR

Assoc Prof Dr Muğla Sıtkı Koccedilman University Faculty of Education Department of Educational Sciences Muğla TURKEY e-mail cakarademirmuedutr

Language and LiteratuumlreDil ve EdebiyatSeniha KRASNIQI

Assist Prof Dr University of Prishtina Faculty of Philology Pristina KOSOVO

e-mail senihagylderenyahoocom

Mustafa OumlZSARIProf Dr Balıkesir University Faculty of Arts and

Sciences Department of Literature Balıkesir TURKEY e-mail mozsaribalikesiredutr

Media and Communication Medya ve İletişimOğuz Selim KOBAZA

Dr Cumhuriyet University Faculty of Communication Department of Journalism Sivas TURKEY

email selimkobazacomhuriyetedutr

Psychology and Sociology Psikoloji ve Sosyoloji Yılmaz DAŞLI

AssocProf Dr Cumhuriyet University Faculty of Health Sciences Department of Health Management

Sivas TURKEY e-mail ydaslicumhuriyetedutr

Administration YoumlnetimGoumlkben BAYRAMOĞLU

AssocProf Dr Hitit University Faculty of Economics and Administrative Sciences Department of Business

Administration Ccedilorum TURKEY e-mail gokbenbayramogluhititedutr

Vildan DURMAZAssist Prof Dr Eskisehir Technical Unıversity Faculty

of Aeronautics and Astronautics Department of Aviatıon Management Eskişehir TURKEY vkoruleskisehiredutr

LawHukukİrem BERKSOY

Assist Prof Dr Marmara University Faculty of Economics Department of Public Finance Department

of Financial Law Istanbul TURKEY e-mail iremberksoymarmaraedutr

MANAGING EDITORSORUMLU YAZI İŞLERİ MUumlDUumlRUuml

Laura AGOLLIOakland University Masters in Public Administration with specialization in Healthcare Administration USA

e-mail lauraholistencecom

LANGUAGE EDITOR(S) DİL EDİTOumlRLERİNesrin YAVAŞ

Assist Prof Dr Ege University Faculty of Literature Department of American

Culture and Literature İzmir TURKEYe-mail nesrinyavasegeedutr

TECHNICAL EDITOR TEKNİK EDİTORCumali YAŞAR

Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University Education Faculty Department of Computer and Instructional

Technology Education Ccedilanakkale TURKEY

TASARIMDESIGNERİlknur HERSEK SARI

Holistence Academy Turkeye-mail ilknurholistencecom

EDITORS EDİTOumlRLER

REFEREES IN THIS ISSUE BU SAYININ HAKEMLERİOumlmer OKUMUŞ Prof Dr Harran University TURKEY

Ahmet AKKAYA Prof Dr Adıyaman University TURKEY

Selccediluk BALI Prof Dr Selccediluk University TURKEY

Sevda AKAR Assoc Prof Dr Bandırma Onyedi Eyluumll University TURKEY

Guumllenguumll MERMER Assoc Prof Dr Ege University TURKEY

Nurida NOVRUZOVA Assoc Prof Dr Bakuuml Slavic Unıversıty AZERBAIJAN

Oumlmer Faruk GUumlNENCcedil Assist Prof Dr Mardin Artuklu University TURKEY

Halil İbrahim KAYA Assist Prof Dr Cumhuriyet University TURKEY

Sanver OumlZGUumlVEN Assist Prof Dr Necmettin Erbakan University TURKEY

Gamze ER VARGUumlN Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY

Yusuf BİLGE Assist Prof Dr İstanbul Sabahattin Zaim University

TURKEY

Pınar YILDIRIM Assist Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University

TURKEY

Eren KESİM Assist Prof Dr Anadolu University TURKEY

Hasan Numan SUCcedilAĞLAR Assist Prof Dr Selccediluk University TURKEY

Cuumlneyt CcedilALIŞKAN Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart University TURKEY

Melike AKYOL Dr Gazi University TURKEY

CONTENTS İCcedilİNDEKİLER

Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc

ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model

Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı

Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri

Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı

İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması

Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği

An unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohiw

Reflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement

ldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition

Use of mindfulness applications with virtual reality applications in nursing

Opinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course

Usage olive seed ash in artistic ceramic glazes

Quality of life and global climate change

Şadi Aydın

Goumlkhan Arslantuumlrk amp Zeliha Beyza Şamyanlı

Goumlzde Oumlzsezer amp Merve Ataccedil

Sibel Guumlven amp Merve Uccedilar

Guumllşah Divitcioğlu amp Mehmet Fatih Karaguumll

Atilla Aydın

Oumlzge Uysal Şahin

95

147

165

123

115

101

155

ARAŞTIRMA MAKALESİRESEARCH ARTICLE






Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government HouseSema Tuba Oumlzmen amp Beyza Onur

133



VIII

ldquoThi

s page is left blank for typesettingrdquo

Bu sayfa dizgiden dolayı boş bırakılm

ıstır

95

Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021Journal of Awareness Volume Cilt 6 Issue Sayı 3 2021 pp 95-100E-ISSN 2149-6544 httpsjournalsgentrjoa DOI httpsdoiorg1026809joa6301

Received Geliş 24032021Accepted Kabul 05052021

Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 International License

Bu derginin iccedileriği Creative Commons Attribution-NonCommercial 40 Uluslararası Lisansı altında lisanslanmıştır


Corresponding Author Sorumlu Yazar Şadi AydınE-mail sadiaydinuni-goettingende

CitationAtıf AYDIN S (2021) Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Journal of Awareness 6(3) 95-100 DOI 1026809joa6301

Sultan Veledrsquoin bilinmeyen bir eseri Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i RuhicircAn unknown work of Sultan Walad Safina-i Nohi and Majmoa-i Rohi

Şadi Aydın

Oumlz

Sultan Veled Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin oğlu ve onun maddi ve manevi varisiydi Mevlacircnacircrsquodan sonra Mevlevicirc yolu Sultan Veled tarafından şekillendirilerek kurumsallaştırıldı Selccediluklular doumlneminde Anadolursquoda ve daha sonra tuumlm Osmanlı topraklarında yaygınlaşan bu tasavvuficirc akım modern zamanlarda da hemen hemen tuumlm duumlnyada tanınmıştır Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicircrsquonin tuumlm eserleri duumlnya insanları tarafından ccedilokccedila okunmaktadır Sultan Veledrsquoin ortaya koyduğu eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerini daha iyi anlamamız iccedilin oumlnemli bir anahtardır Nesir olarak yazdığı Maacircrif kitabı ve ldquomesnevicircrdquo şiir formuyla yazdığı İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme ve İntihacirc-nacircme adlı diğer eserler Mevlacircnacircrsquonın eserlerinin neredeyse tamamlayıcısı gibidir Sultan Veledrsquoin Divacircnı onun ilmi edebi ve entelektuumlel kişiliğinin genişliğini goumlsteren oumlnemli bir eserdir Anadolursquoda gelişen Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında şiir dili Farsccedilarsquodır ve Tuumlrk şiirini şiir biccedilimleri ve tuumlrleri accedilısından oumlrnekleyen ilk eserler Mevlacircnacirc Celaleddin Rumicirc ve oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir Hemen hemen tuumlm şiir form ve tuumlrlerinde eksiksiz ve kusursuz eserler veren bu iki şair (baba ve oğul) şekil ve tuumlr bakımından Anadolursquoda gelişen klasik Tuumlrk edebiyatının kurucuları olarak kabul edilebilir Mevlacircnacirc ve Mevlevilik yolunu anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin eserlerinin her youmlnuumlyle iyi bilinmesi gerekir Buguumlne kadar Mevlacircnacirc ve Mevlevilik uumlzerine birccedilok ccedilalışma yapılmıştır Ancak Sultan Veledrsquoin Farsccedila yazılmış bilinmeyen bir eseri olan ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrdquo bu zamana kadar incelenmemiştir Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde iki nuumlshası bulunan bu değerli eser Sultan Veled tarafından Mevlacircnacircrsquonın Divacircn-ı Kebirrsquoinde bulunan şiirlerine yazdığı nazireleri iccedilermektedir

Anahtar kelimeler Sultan Veled Mevlacircnacirc Mevlevilik tasavvuf edebiyat

Abstract

Sultan Walad was the son of Mawlana Jalaluddin Rumi and his material and moral heir After Rumi Mevlevi order was shaped and institutionalized by Sultan Walad This mystical movement which became widespread in Anatolia during the Seljuk period and later in all the Ottoman lands was recognized almost in all over the world also in modern times All the works of Mawlana Jalaluddin Rumi are widely read by the people of the world The works later revealed by Rumirsquos son Sultan Walad are in a key conduit for us to better understand the works of Rumi His book Maarif written in prose and

Doccedil Dr Georg-August-Goumlttingen Uumlniversitesi İran Araştırmaları Enstituumlsuuml Goumlttingen ALMANYA e-mail sadiaydinuni-goettingende

96

Aydın

1 SULTAN VELED VE ESERLERİ

Muhammed Bahacirceddin Sultan Veled 25 Rebiuumllahir

62326 Nisan 1226 tarihinde KaramanLarendersquode

duumlnyaya geldi Hz Mevlacircnacircrsquonın buumlyuumlk oğludur

Mevlevicirclikte yedi kutup olarak anılan -Sultanuumlrsquol-u-

lema Bahacirceddin Veled Seyyid Burhaneddin-i Mu-

hakkık-i Tirmizicirc Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicirc Şem-

seddin-i Tebrizicirc Şeyh Selahaddin-i Zerkub Ccedilelebi

Huumlsameddin Şeyh Kerimuumlddin Sultan Veled- yuumlce

velilerin sonuncusudur Şeyh Kerimuumlddinrsquoin vefa-

tından sonra posta geccedilerek irşat faaliyetlerine başladı

ve Anadolursquonun ccedilok farklı coğrafyalarına muumlritlerini

goumlnderdi Babasının fikir ve duumlşuumlncelerini Feridun

Nafiz Uzlukrsquoun tabiriyle ldquoMevlacircnacircrsquonın akval ve efali-

nirdquo sistemli bir hale getirerek Harezm Belh ve Hora-

sanrsquodan kopan bu sesi buumltuumln duumlnyaya ulaştırma gay-

retinde oldu ve Mevlevicircliğe en buumlyuumlk hizmeti yaptı

Uzun bir oumlmuumlr suumlren ve Mevlevicircliğe kurumsal bir huuml-

viyet kazandıran Sultan Veled h 7121312 tarihinde

vefat etti ve yerine oğlu Ulu Arif Ccedilelebi posta oturdu

Veled mahlasını ihtiyar eden Sultan Veled oldukccedila ve-

lud bir şairdir Mesnevi nazım şekli ile kaleme aldığı

İbtidacirc-nacircme Rebacircb-nacircme İntihacirc-nacircmersquonin yanında

mensur olarak yazılan Maacircrifrsquoi de Hz Mevlacircnacircrsquonın

eserlerinin adeta tetimmesi kabilindendir Doumlrt dilde

-Farsccedila Tuumlrkccedile Arapccedila ve Rumca- manzumeler ihti-

va eden divacircn Sultan Veledrsquoin ilmicirc fikricirc edebicirc ve en-

telektuumlel şahsiyetinin genişliğini ortaya koyan muumlhim

bir eserdir Divacircn yaklaşık 13000 beyit ve arucirczun 31

bahrinde tasnif edilmiştir Kaside gazel terci-i bend

terkib-i bend ve rubaicirclerden muumlteşekkildir Klacircsik

Tuumlrk edebiyatının kuruluş aşamasında Anadolursquoda

şiir dili Farsccedilarsquodır Bununla birlikte nazım şekilleri

ve tuumlrleri bakımından Tuumlrk şiirine oumlrneklik eden ilk

eserler Mevlacircnacirc Celaleddin-i Rumicircrsquonin yapıtları ve

sonrasında da oğlu Sultan Veledrsquoin eserleridir He-

men hemen buumltuumln nazım şekli ve tuumlrlerinde tam ve

muumlkemmel eserler veren bu iki şair şekil ve tuumlr accedilısın-

dan Anadolu klacircsik Tuumlrk edebiyatının da banileri sa-

yılabilirler Sultan Veledrsquoin Divacircnı oldukccedila zengin bir

eserdir Sultan Veledrsquoin kaside ve gazellerinin oumlnemli

bir kısmı didaktiktir Bu manzumelerde muumlritlerine

tekke tarikat ve tasavvuf erkacircnını talim eder (Aydın

ve Musiccedil 2015 7-8)

Sultan Veled eserlerinde muhteva ve uumlslup accedilısından

babası Mevlacircnacircrsquoyı takip etmiştir Divacircnındaki buuml-

tuumln şiirlerinde Mevlacircnacircrsquonın edası ifadesi istiareleri

kullandığı vezin ve redifler vardır Diğer eserlerinde

ccediloğu zaman onun soumlzlerinden aynen iktibaslarda bu-

lunmuştur Ancak Mevlacircnacircrsquoya oranla Sultan Veledrsquode

hikayeli anlatım oldukccedila azdır Bu youmlnuumlyle Sultan

Veledrsquoin mesnevileri Mevlacircnacircrsquonın Mesnevirsquosinden

farklılaşır Sultan Veled eserlerinde sade ve akıcı bir

Farsccedila kullanmış bazen Tuumlrkccedile şiirler de soumlylemiştir

(Değirmenccedilay 2009 521) XIII yuumlzyılda Anadolursquoda

Selccediluklular devri Tuumlrk Edebiyatının ilk Tuumlrkccedile oumlrnek-

lerini veren Sultan Veled bu manzumeleri ile Tuumlrk

dili ve edebiyatı araştırmacılarının ilgisini ccedilekerken

Farsccedila eserleri ile de Fars dili ve edebiyatı araştırma-

cılarının dikkatlerini uumlzerinde toplamaktadır (Ocak

1988 541) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmersquode de belirt-

tiği gibi eserlerini meydana getirmekteki gaye baba-

sının fikirlerini bir muumlrşid olarak muumlridlerine ulaş-

tırmak olmuştur Rebacircb-nacircmersquonin ifade ve muhteva

the other works called Ibtida-nama Rebab-nama and Intiha-nama which he wrote with ldquomasnawirdquo verse form is almost like the complement of Mawlanarsquos works The poetry book (Diwan) is an important work that shows the breadth of the scientific literary and intellectual personality of Sultan Walad In the foundation stage of classical Turkish literature in Anatolia although the poetry language is Persian the first works that exemplify Turkish poetry in terms of poetry forms and types are the works of Mawlana Jalaluddin Rumi and the works of his son Sultan Walad These two poets (father and son) who gave complete and perfect works in almost all verse forms and types can be regarded as the founders of Anatolian Turkish classical literature in terms of form and genre To understand Mawlana Rumi and Mevlevi order the works of Sultan Walad should be well known in all aspects To date a lot of studies have been carried out on Rumi and Mevlevi order However an unknown work of Sultan Walad ldquoSafina-i Nohi and Majmoa-i Rohirdquo which is written in Persian language has not been discovered until this time This valuable work in Konya Manuscripts Library in Turkey contains imitates replies (nazair) written by Sultan Walad in the poems of Mawlana Rumirsquos Diwan-i Kabir

Keywords Sultan Walad Mawlana Rumi Mevlevi Order mysticism literature

97

Journal of Awareness Volume Cilt 6 - Issue Sayı 3 - Yıl Year 2021

bakımından Farsccedila tasavvuficirc mesnevicircler arasında oumlzel

bir yeri vardır bu mesnevirsquonin buumltuumlnuuml Mevlacircnacircrsquonın

yeterince anlaşılmamış soumlzlerinin şerhi ve Mesnevi-i

Manevicircrsquonin anlaşılması guumlccedil bazı konularının accedilıkla-

yıcısıdır Sultan Veledrsquoin asıl gayesi babasının soumlyle-

diklerini bu mesnevide daha sade bir dille soumlylemek

daha accedilık bir şekilde ifade etmek ve unutulmamaları

iccedilin tekrar etmektir Rebacircb-nacircmersquonin sonunda Sultan

Veled soumlzlerinin hepsinin Mevlacircnacircrsquonın soumlzleri oldu-

ğunu onun soumlzlerinden anladıklarını dile getirdiğini

onun soumlzlerinin goumlnluumlnuumln kıblesi olup onun fikirle-

riyle canlı ve taze olduğunu belirtir (Ocak 1988 547)

2 SEFİNE-İ NUHIcirc VE MECMUA-I RUHIcirc

Sultan Veledrsquoin ldquoSefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrdquo

adlı eseri Mevlevilik tasavvuf tarihimiz ve edebiya-

tımızın yitik halkalarından birisidir Kuumlltuumlr tarihimiz

bu kayıp halkalar tamamlanmadan hep noksan kala-

caktır Kuumlltuumlr sanat edebiyat ve tarihimize ait binler-

ce yazma eser kuumltuumlphane raflarında keşfedilecekleri

guumlnuuml beklemektedir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc

adlı eserle ilgili olarak F Nafiz Uzlukrsquoun 1941 yılında

bastığı Sultan Veled Divacircnırsquonın mukaddimesinde şu

kısa bilgi bulunmaktadır ldquo Muumlşaruumlnileyhin [Sultan

Veled] daha sağlığında tertip edilmiş Sefine-i Nuhicirc

adlı nezair mecmualarında Veledin naziresi Validin

asıl gazeli alt alta لولده diye goumlsterilmiştir Birisi لوالده

Nizameddinrsquoin hattıyla ve lsquoمدالله ظلهrsquo tabirinden kendi

zamanında yazıldığını ve 734 tarihli bir ikincisinin

dahi yine birinciden kopya edildiğini anlıyoruz Bu

iki yazma hususi kuumltuumlphanemizi suumlslemekte olup bir

uumlccediluumlncuumlsuuml de Pertev Paşa kuumltuumlphanesinde bulunmak-

tadır Nezairin mukaddemesi şoumlyledir

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز الدعاة داعی الآباد العباد شارح خفیات ازمة قدوتنا مالک مولانا و سیدنا و بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین الساطعه سباح بحار الجبروت سیاح قفار الملکوت لسان القدس ترجمان الرحمن جلال الحق والدین وارث الانبیاء والمرسلین انارالله ارواح السافلین والغابرین بذکر جمیله و بعضی فوائد مولانا قدوة العارفین امام الهدی والیقین شمس سماء العلوم الدینیة قطب الاقطاب لب الالباب بهاء الحق والدین متع الله العاشقین والطالبین بطول بقائه امین یا رب

العالمین

dedikten sonra livalidihi diye bir gazel ve liveledihi

diye ona soumlylenen naziresi yazılarak devam etmekte-

dir Mecalis-i Sebarsquonın mukaddimesinde -Eflakicircrsquoden

naklen- işaret ettiğimiz gibi Mevlacircnacirc nasıl babasının

Maacircrifrsquoiyle ccedilok meşgul olmuş onu meclislerinde soumly-

lemiş yazdırmış ise Sultan Veled dahi babasının şiirle-

ri ve fikirleriyle uğraşmayı kudsi bir meşgale bilmiş ve

Divacircnı iccedilin onun gazellerini nuumlmune tutmuştur Eğer

guumln bize yar olursa Nezair mecmuasını bastıracağız

Boumlylelikle baba ve oğulun gazelleri daha iyi anlaşılır

Hatta diyeceğim ki Mevlacircnacircrsquonın gazellerinde teren-

nuumlm ettiği yuumlksek muğlak mudil fikirleri oğlu accedilık

vacirczıh anlaşılması kolay şekle getirmiştir Binaenaleyh

nasıl Mesnevicircrsquoyi anlamak iccedilin Sultan Veledrsquoin mesne-

vilerini okumak luumlzumlu ise lsquoDivacircn-ı Kebirrsquo denilen

93 bin beyti muhtevi Mevlacircnacircrsquonın gazelleri kuumllliyatını

hazmedebilmek de Divacircn-ı Veledicircrsquonin okunup anla-

şılmasıyla kacircbildir rdquo (Uzluk 1941 41-42)

Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicirc ifade edildiği gibi bir

nazire mecmuasıdır Bir şairin şiirine (kaside gazel

ruumlbaicirc mesnevicirc) başka bir şairin aynı vezin kafiye ve

redifle yazdığı şiire nazire denir Bu tuumlr İslami edebi-

yatlarda epeyce eski bir edebi gelenektir Anadolursquoda

gelişen edebiyatın tarihi bakımından Sefine-i Nuhicirc ve

Mecmua-i Ruhicirc adlı bu eserin edebiyat tarihine katkısı

oumlnemlidir Anadolursquoda ilk Tuumlrkccedile nazire mecmuala-

rı XV yuumlzyıldan itibaren goumlruumlluumlr Ancak Sultan Ve-

ledrsquoin bu nazire mecmuası XIII yuumlzyıla aittir Eser bu

accedilıdan ayrıca muumlhimdir

3 SEFİNE-İ NUHIcircrsquoNİN YAZMA NUumlSHALARI

Araştırmamıza konu olan ve Konya Boumllge Yazma

Eserler Kuumltuumlphanesirsquonde bulunan bu eserin 6935 nu-

maralı nuumlshasının (N) devrin oumlnemli hattatlarından

Nizameddin Mevlevicirc tarafından istinsah edildiğini

muumlşahede ediyoruz [Malum olduğu uumlzere] Mevlevicirc-

lerin veya Mevlevicirc tarikatının Tuumlrk sosyal hayatın-

da oumlzel bir yeri vardır Mevlevicirclerin arasında ccedileşitli

sanat dallarında birccedilok tanınmış kimselerin yetişti-

ğini goumlrmekteyiz Mevlevicirc Tekkeleri devrinin birer

sanat akademisi gibiydiler El sanatları ile meşgul

bazı dervişler eğer ldquoDederdquo iseler kendilerine ay-

rılan odalarda Huumlsn-uuml hat (guumlzel yazı) ve fildişi

oyma işlerini meraklılarına belirli guumlnlerde oumlğreti-

yorlardı Hat sanatına Mevlevicirclerin oumlnemli katkı-

larda bulunduklarını goumlrmekteyiz (Oumlzsayıner 1992

125) Zuumlbeyde Cihan Oumlzsayıner makalesinde Hattat

Nizameddin Dedersquoyi XIIIve XIV yuumlzyıl Mevlevicirc hat-

tatlarından sayar Ali Haydar Bayat Hattat Nizamed-

din hakkında Muumlstakimzacircde Suumlleyman Sadeddinrsquoin

Tuhfe-i Hattatin adlı eserinden ve Sipehsalar Risacircle-

sirsquonden naklen şu bilgileri verir Nizameddin Dede

Konyalı olup Mevlacircnacirc tarafından hilafetle şereflendi-

rilmiştir Hat sahasında Yakutrsquodan meşk etmiş hat ya-

98

Aydın

nında kaatı sanatında da uumlstad olmuştur 7001300-1

tarihinde vefat etmiştir (Bayat 1991 85) Semih Cey-

han ise şu bilgileri ilave eder [Selahaddin-i Zerku-

brsquoun] diğer kızı Hediye Hatun ise Eflacirckicircrsquonin ldquouumlstacircd-ı

selacircticircnrdquo dediğine goumlre sarayın yazı hocası olduğu an-

laşılan Nizacircmeddin Hattacirct adlı biriyle Mevlacircnacircrsquonın

ccedilabaları sonucunda evlendirildi (Ceyhan 2009 340)

Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 nu-

maralı Sefine-i Nuhicirc yazması aynı kayıt numarasıy-

la Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc Araştırmaları

Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya nakledilmiştir

Eser asıl itibarıyla Mevlacircnacirc Araştırmaları Enstituumlsuuml

Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun Nafiz Uzluk tara-

fından vakfedilmiştir Yazma eserin başına konulan

bilgi fişinde eser hakkında şu bilgiler verilmiştir Oumllccediluuml

(220x150) (170x117) yaprak 252 satır (21x2) cilt sır-

tı ve kenarları meşin bez kaplı şirazeli hat Selccediluklu

neshi Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt numarası

1904 olarak kaydedilmiştir Yazmanın kapağında

muhtemelen F Nafiz Uzlukrsquoa ait bir kağıt uumlzerinde

şu notlar bulunmaktadır Kitabın adı (Nam-ı Kitab)

Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicirc Şumar-ı Evrak-ı Ki-

tab 252 Mecmua-i Suhuf 464 Aded-i Gazel-i Valid

354 Aded-i Gazel-i Veled 354 Aded-i Ruumlbaicirc-i Valid

66 Aded-i Ruumlbaicirc-i Veled 66 Der Beher Sahife 20 be-

yit Mecmua-i Ebyat 9808 Ebad (22x15) Kısm-ı Hat

(20x135) Yine yazmanın kapağında F Nafiz Uzlukrsquoa

ait şu not bulunmaktadır ldquo Nezairdeki gazellerden

Hazret-i Veledrsquoe ait bulunanların altındaki kurşun

kalemle yazılı olan rakamlar Hazret-i muumlşaruumlniley-

hin taraf-ı dervişanemden bastırılmış divacircndaki gazel

numaralarına tevafuk etmektedir Şifaicirc-i el-Mevlevicircrdquo

Bu nuumlshanın baş kısmında yer alan notlarda bazı yan-

lışlıklar bulunmaktadır Nuumlsha dikkatlice incelendi-

ğinde bu farkedilecektir Mesela toplam varak sayısı

241 sayfa sayısı 482rsquodir Mevlacircnacirc ve Sultan Veledrsquoin

gazel ve kasidelerinin sayısı 368+368rsquodir Ruumlbailer ise

117+117rsquodir Nuumlshanın sonunda şu kayıt bulunmakta-

dır ldquo Hazarsquol-kitabursquol-Gazaliyat kitabursquol-emiruumlrsquol-kebir

el-alimuumlrsquol-fazıl emir etalallahu bekahurdquo

Nuumlshanın başı

بسم الله الرحمن الرحیم و به ثقتی این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرار حضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة

بالدلائل القاطعه هادی الهدیات بالبراهین

Nuumlshanın sonu

اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت خداهیچ مجوی

چون هر چه که هست اوست مردانه بگوی ما هیچ نه ایم هیچ را هیچمگوی

Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge

Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı

nuumlshasının ilk ve son sahifeleri


Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6932 numaralı diğer yaz-

ma nuumlshası da Konya Selccediluk Uumlniversitesi Mevlacircnacirc

Araştırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquonden buraya

nakledilmiştir Bu yazma da daha oumlnce Mevlacircnacirc Araş-

tırmaları Enstituumlsuuml Kuumltuumlphanesirsquone Prof Dr Feridun

Nafiz Uzluk tarafından vakfedilmiştir Yazma eserin

başındaki bilgi fişinde eser hakkında şu bilgilere yer

verilmiştir Oumllccediluuml (30x24) (32x24) yaprak 241 sahife

482 cilt kahverengi siyah meşin cilt ortası madalyon-

lu hat nesih Aynı bilgi fişinde eserin eski kayıt nu-

marası 881 olarak kaydedilmiştir Eserin istinsah tarihi

h 734 olarak kaydedilmiştir Muumlstensihi belli değildir

Bilgi fişinin muumlellif muumltercim şarih ve naşir kısmın-

da ldquo Sefine-i Mevleviye Mustafa Sakip el-Mevlevi rdquo

basılarak Mevlana ve Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını daha

tamamlayacaktır

Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquonin Konya Boumllge Yazma Eserler Kuumltuumlphanesi 6935 numarayla kayıtlı nuumlshasının

ilk ve son sahifeleri

99


ifadesi goumlruumllmektedir Goumlruumllduumlğuuml uumlzere her iki nuumls-

hada bulunan bu bilgi fişleri pek oumlzensizce hazırlan-

mıştır Eserin kapağında bulunan ve F Nafiz Uzlukrsquoa

ait notlarda şu ifadeler bulunmaktadır ldquo Huumlve min

kuumltuumlb-i el-fakir hekim Feridun Nafiz Şifaicirc-i el-Muta-

tabbib el-Mevlevicirc el-Konevicirc 1355rdquo Veled Ccedilelebirsquoye

ait bir başka not da ise şoumlyle bir kayıt mevcuttur ldquo

Harb-i umumide cihad-ı ekber ilanında fakir muumlca-

hidin-i Mevleviyye alayını tertib edib buumltuumln meşayih

ve ihvan ve muhibbanla Şamrsquoa gitmiştik O vakit Şam

Mevlevicirc şeyhi fakire ihda etmişti Fakir de oğlum Fe-

ridun Nafiz Ccedilelebirsquoye niyaz eylerim 27 Kanun-ı Ev-

vel 1936 Veled Ccedilelebirdquo Bu nuumlshadan bir miktar va-

rak noksandır Dolayısıyla yazmadaki toplam kaside

ve gazel sayısı 352+352 ve ruumlbai sayısı ise 62+61rsquodir

Yazmanın sonunda şu temmet kaydı bulunmaktadır

ldquo Temmetuumlrsquol-divacircn min kelam-i melikuumlrsquol-muhakkikin

seyyiduumlrsquol-buumldela Celalursquol-Hak versquod-din ve min kela-

mursquol-usala versquol-mesacirclih Bahaursquol-mille versquod-din el-ma-

ruf bi-Veled Fi sabirsquoaşr cemaziyersquol-acirchir sene 734rdquo

Nuumlshanın başı

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین این سفینۀ نوحی و مجموعۀ روحی اسرارحضرت فوائد بربعضی مشتملست کی نامتناهی رموز مفتاح الهی کنوز مولانا و سیدنا و قدوتنا مالک ازمة العباد شارح خفیات الآباد داعی الدعاة

بالدلائل القاطعه هادی الهداة بالبراهین

Nuumlshanın sonu

اندر حرم دو کون مخرام و مپوی جز ملک محبت از جهانهیچ مجوی


Uumlzerinde bir edisyon kritik ccedilalışması yaptığımız

bu eserin elimizde yukarıda tavsif edilen iki yazma

nuumlshası mevcuttur F Nafiz Uzlukrsquoun Divacircn mu-

kaddimesirsquonde bahsettiği Pertev Paşa Kuumltuumlphanesi

nuumlshasına buumltuumln araştırmalarımıza rağmen maalesef

ulaşamadık Nuumlshalardan 6935 numaralı eseri Hattat

Nizameddin Mevlevicirc istinsah ettiği iccedilin lsquoNrsquo 6932 nu-

maralı yazmayı ise Konyarsquodan muumllhem lsquoKrsquo nuumlshası

olarak adlandırdık N nuumlshasında duumlşen bazı varak-

ların olduğu goumlze ccedilarpmaktadır Bu nuumlshada tamir

edilen bazı sayfaların K nuumlshasından kopya edildiği

izlenimi var Ancak tamir edilen sayfalara eklenen

boumlluumlmler oldukccedila oumlzensizce yazılmıştır Muhteme-

len tamir sonrası yazımı gerccedilekleştiren hattat Farsccedila

bilmiyordu Uzluk K nuumlshasının N nuumlshasından kop-

ya edildiğini ifade ediyor lakin nuumlshalar arasındaki

farklar bu durum hakkında şuumlphe uyandırmaktadır

N nuumlshasında yapılan tashihler Sultan Veledrsquoin şiir-

lerinde daha ccedilok goumlruumlnuumlyor Kanaatimizce N nuumlshası

Mevlevicirc dergahına yakın bir nuumlshadır ve bu nedenle

tashihe uğramıştır N nuumlshasında bulunan ve Sultan

Veledrsquoe ait bazı beyitlerin uumlzeri ccedilizilmiştir Bu uumlzeri

ccedilizilen beyitler Sultan Veledrsquoin basılan Divacircnırsquonda da

bulunmuyor Bu da goumlsteriyor ki Sultan Veled Divacircnı

tashih edildikccedile Sefine-i Nuhicircrsquode bulunan şiirler de

tashih edilmiştir K nuumlshası maddi evsaf bakımından

daha iyi durumdadır Bu nuumlshanın varak kenarları

traşlanmış veya kesilmiştir Bu işlem pek dikkatsizce

yapılmıştır Sayfa kenarına ilave edilmiş bazı beyit-

lerle beraber sayfa altlarında bulunan muumlşirler de bu

nedenle kaybolmuştur

Hem Mevlacircnacirc hem de Sultan Veledrsquoe ait muumllemma ga-

zellerin bir ccediloğunun (Farsccedila-Arapccedila) Arapccedila kısımla-

rının Sefine-i Nuhicircrsquode bulunmadığını goumlruumlyoruz Sul-

tan Veled tanzir ettiği gazel ve kasidelerin bazılarının

ilk mısra ya da ilk beytini olduğu gibi alıntılamıştır

Sultan Veledrsquoin babasının kaside gazel ve ruumlbailerine

yazdığı bu nazireler Mevlacircnacircrsquonın şiirlerinin daha iyi

anlaşılması iccedilin ayrıca oumlnemlidir Bazen Mevlacircnacircrsquonın

şiirinde anlaşılmayan bir kısım anlam ve ifadeler Sul-

tan Veled vasıtasıyla accedilıklığa kavuşabiliyor Sefine-i

Nuhicirc ve Mecmua-i Ruhicircrsquode bulunan kaside gazel ve

ruumlbaicircler harf sırasına ve vezinlere goumlre tanzim edil-

miştir Sultan Veled babasının kullandığı vezinlerde

yazdığını bizzat kaydeder

100

Aydın




4 SONUCcedil

Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı

buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de yurt dışındaki

kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır

Bilimin buumltuumln alanlarına ait onbinlerce eser keşfedi-

lecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemek-

tedir Bu değerli eserler bir an oumlnce bilimsel olarak

incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu

vazife araştırmacıların ve akademisyenlerin goumlrevi-

dir Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı Ruhicircrsquonin keşfedilme

ve daha sonra ise tarafımızca incelenmeye ve bilimsel

bir nuumlsha karşılaştırmasına tabi tutulmasının uzunca

bir hikayesi var Elimizdeki mevcut bilgilere goumlre bu

eserin dışında Mevlevilik tarihinin kayıp birkaccedil ese-

ri daha bulunmaktadır Mevlevilik ile ilgili hakkıyla

soumlz soumlyleyebilmek iccedilin bu kayıp eserlerin bir an oumlnce

bulunup yayınlanması icab eder Uumlzerinde nuumlsha kar-

şılaştırması yaptığımız Sefine-i Nuhicirc ve Mecmua-ı

Ruhicirc adlı eser en kısa zamanda basılarak Mevlana ve

Mevlevilik araştırmaları zincirinin kayıp bir halkasını

daha tamamlayacaktır

KAYNAKCcedilAAYDIN Ş amp MUSİCcedil E (2015) Sultan Veled Divacircni Tercuumlmesi Konya Mevlana Uumlniversitesi Mevlana Sosyal Araştırmalar Merkezi Yayınları

BAYAT A H (1991) Huumlsn-i Hat Sanatinda Mevlevilik ve Mevleviler Sel-ccediluk Uumlniversitesi IV Milli Mevlacircnacirc Kongresi Tebliğler 12-13 Aralık 1989 Konya s 81-111

CEYHAN S (2009) ldquoSelacirchaddin-i Zerkucircbrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 36 İstanbul 340-341

DEĞİRMENCcedilAY V (2009) ldquoSultan Veledrdquo maddesi Diyanet İslam Ansiklopedisi C 37 İstanbul 521-522

KONYA BOumlLGE YAZMA ESERLER KUumlTUumlPHANESİ Yazma Eser No 6932 6935

OCAK F T (1988) Sultan Veledrsquoin Rebacircb-nacircmesi Erdem 5(11) 541-592

OumlZSAYINER Z C (1992) Mevlevi Hattatlar IX Vakıf Haftası Kitabı Tuumlrk Vakıf Medeniyetinde Hz Mevlacircnacirc ve Mevlevihanelerin Yeri ve Vakıf Eserlerde Yer Alan Tuumlrk-İslam Sanatları Seminerleri (2-4 Aralık 1991 An-kara) Vakıflar Genel Muumlduumlrluumlğuuml Yayınları Ankara s 125-142

UZLUK F N (1941) Divacircn-i Sultan Veled Uzluk Basımevi



4 SONUCcedil

Yuumlzlerce yıllık kuumlltuumlr mirasımızın oumlnemli bir kısmı buguumln hacirclacirc hem Tuumlrkiyersquode hem de

yurt dışındaki kuumltuumlphanelerde yazma eser olarak bulunmaktadır Bilimin buumltuumln alanlarına ait

onbinlerce eser keşfedilecekleri ve yayına hazırlanacakları guumlnuuml beklemektedir Bu değerli

eserler bir an oumlnce bilimsel olarak incelenerek insanlığın hizmetine sunulmalıdır Bu vazife



101


Received Geliş 07052021 Acccepted Kabul 03072021



Corresponding Author Sorumlu Yazar Atilla AydınE-mail ataydingeşisimedutr

CitationAtıf AYDIN A (2021) İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret Anlaşması Journal of Awareness 6(3) 101-114 DOI 1026809joa6302

İngiltere emperyalizminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması Baltalimanı Ticaret AnlaşmasıReflection of British imperialism in the Ottoman Empire Baltalimani Trade Agreement

Atilla Aydın

Oumlz

Merkantilizm ile başlayan ve sanayi devrimiyle devam eden suumlreccedilte Avrupa devletleri oumlnemli uumlretim artışları kaydetmiştir Sanayi devrimini başlatan İngiltere artan uumlretimini pazarlayabilmek ve ihtiyacı olan hammaddeleri alabilmek iccedilin dış pazarlara accedilılmıştır Osmanlı İmparatorluğu pazarının İngilterersquoye mesafesinin kısa olması ve imparatorluğun yoğun nuumlfusu İngiltere iccedilin cazip koşullar olarak oumlne ccedilıkmıştır Merkantilizm doumlneminde Osmanlı sermayesinin aşınmış olması ve kapituumllasyon anlaşmaları nedeniyle ekonomik yapı guumlccedilsuumlz duumlşmuumlştuumlr Bu nedenle Osmanlı ekonomisi sanayi devrimine savunmasız yakalanmıştır Siyasi koşulların da uygun hale gelmesiyle 1838 yılında İngiltere ile Osmanlı İmparatorluğu arasında Baltalimanı Ticaret Anlaşması imzalanmıştır Bu ccedilalışmanın amacı anlaşmaya giden suumlrecin mekanizmalarını ortaya koymak ve anlaşmanın sonuccedillarını analiz etmektir Anlaşmanın yuumlruumlrluumlğe girmesiyle Osmanlı yerli uumlretimi ccediloumlkmuumlştuumlr Ayrıca Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı bir hale gelmiş ve borccedil batağına girmiştir Bu ccedilerccedilevede anlaşmanın Avrupa finans kapitali accedilısından sonuccedilları da analiz edilmiştir Anlaşmayla Osmanlırsquonın değişen siyasal yapısının ortaya konması bu ccedilalışmanın diğer bir ccedilıktısını oluşturmuştur Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın tarihsel suumlreccedil iccedilinde neden ve sonuccedillarının ortaya konmasıyla guumlnuumlmuumlzuumln kuumlreselleşen ekonomik duumlnyasına ışık tutulması amaccedillanmıştır

Anahtar kelimeler Merkantilizm Sanayi Devrimi Emperyalizm İngiltere Osmanlı İmparatorluğu

Abstract

In the process that started with mercantilism and continued with the industrial revolution European states recorded significant production increases Britain which started the industrial revolution opened up to foreign markets in order to market its increasing production and to buy the raw materials it needs The short distance of the Ottoman Empire market to Britain and the dense population of the empire stand out as attractive conditions for England During the mercantilism period the Ottoman capital was eroded and the economic structure weakened due to the capitulation agreements For this

OumlğrGoumlr Gelişim Uumlniversitesi MYO Hava Lojistiği TURKEY e- mail ataydingeşisimedutr


102

Aydın

reason the Ottoman economy was caught vulnerable to the industrial revolution With the favorable political conditions the Baltalimanı Trade Agreement was signed between Britain and the Ottoman Empire in 1838 The purpose of this study is to reveal the mechanisms of the process leading to the agreement and to analyze the results of the agreement With the entry into force of the agreement Ottoman domestic production collapsed In addition the Ottoman economy became dependent on foreign countries and fell into a debt trap In this framework the results of the agreement in terms of European financial capital were also analyzed Another outcome of this study was to reveal the changing political structure of the Ottoman Empire with the agreement It is aimed to shed light on todayrsquos globalizing economic world by revealing the causes and consequences of the Baltalimanı Trade Agreement in the historical process

Keywords Mercantilism Industrial Revolution Imperialism England Ottoman Empire

1GİRİŞ

Osmanlı İmparatorluğu ekonomisi sanayi devrim-

ine kadar guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ancak daha sonra

giderek guumlccedilsuumlzleşerek ccediloumlkuumlş suumlrecine girmiştir San-

ayi devrimi oumlncesinde Osmanlı ekonomisi youmlnetici

sınıf (askerler) ve uumlretici sınıf (reaya) olarak iki temel

sınıftan oluşmaktadır Reaya koumlyluumller goumlccedilebeler

tuumlccarlar zanaatkarlardan oluşmaktadır Youmlnetici

sınıfı ise merkezde yeniccedileriler taşrada sipahiler tem-

sil etmektedir Sipahilerin Avruparsquodaki feodallerden

farklı olarak oumlzel toprak muumllkiyeti bulunmamaktadır

Osmanlı toprak sisteminde toprak muumllkiyeti devlete

aittir Bu durumda topraktan elde edilen gelirler de

esasen devlete ait olmaktadır Ancak devlet toprak

gelirlerinden vergi toplama faaliyetlerini sipahilere

vermekte boumlylece sipahi ile reaya arasında bir ikti-

sadi ilişki doğmaktadır Sipahiler vergi toplama işi

karşılığında tımar adı verilen bir gelir elde etmekte

dolayısıyla reaya uumlzerinde youmlnetim ve yetki hakkına

kavuşmaktadır Bu sistemin en buumlyuumlk avantajı buumlyuumlk

bir harcama yapılmadan guumlccedilluuml bir ordunun beslene-

bilmesini sağlamasıdır Ayrıca taşradaki asayiş de bu

sistem uumlzerinden sağlanabilmektedir (Kıray 1995 48)

Sipahi ile reaya arasındaki sınıfsal ccedilelişki Avruparsquoda-

ki senyoumlr ile serf arasındaki ccedilelişkiye goumlre oumlnemli

farklılıklar goumlstermektedir Oumlncelikle sipahi toprağın

sahibi değildir devletin temsilcisi konumunda bulun-

maktadır Oysa Avruparsquoda senyoumlr toprak sahibidir

Serf ise senyoumlruumln malı gibidir hatta senyoumlrlerin ser-

fleri hukuken cezalandırma hakkı bulunmaktadır

Sipahilerin reaya uumlzerinde boumlyle bir hakkı soumlz konu-

su değildir Ayrıca sipahilerin elinden vergi topla-

ma yetkisi alındığında kolaylıkla bir sınıfsal değişim

yaşanabilmektedir Bu nedenle Osmanlırsquoda sınıfsal

ccedilelişki Avruparsquoda olduğu gibi derinleşmemiştir

Oysa batıdaki sınıfsal ccedilelişki gelişmenin dinamo-

sunu oluşturmuş ve Fransız devriminin temellerini

teşkil etmiştir Osmanlı tımar sisteminde derin bir

sınıfsal ccedilelişkinin olmaması elbette sistemi kusur-

suz hale getirmemektedir Hatta boumlyle bir ekonomik

yapı piyasa mekanizmasında meydana gelen olum-

suzluklardan daha kolay etkilenmektedir Bu nedenle

dış ticaret kapituumllasyonları ile Osmanlı ekonomisinin

geniş oumllccediluumlde duumlnya piyasa ve para dalgalanmalarına

henuumlz bağlanmamış olduğu doumlnemde dahi Kanuni

zamanındaki buumlyuumlk piyasa gelişiminin etkileri altında

tımar sistemi ccediloktan bunalım geccedilirmeye başlamıştır

(Berkes 2013275) Tımar sistemindeki bozulmanın en

oumlnemli nedeni sipahilerde ortaya ccedilıkan feodalleşme

arzusudur Bu durum sipahilerin merkezi otorite ile

arasının bozulmasına yol accedilmış ve birccedilok boumllgede

isyanlar başlamıştır Reaya da bu isyanlara katılmış

boumlylece taşrada huzursuzluk egemen olmuştur İsyan-

ların en bilineni Celali İsyanları olup Kanuni Sultan

Suumlleymanrsquoın padişahlığının son doumlnemlerine denk

gelmiştir İsyanların temelinde sipahilerin elinden

vergi toplama yetkisinin alınması girişimlerinin yat-

tığı bilinmektedir (Goumlkbunar 2007 13)

Tımar sisteminin tasfiyesinin ardından iltizam sistemi

uygulanmaya başlanmıştır İltizam sistemi toprağın

belirli bir uumlcret karşılığı belli yıllarla oumlzel kişilere ki-

ralanmasını ifade etmektedir (Yardımcı vd 202063)

İltizamları alan kişiler ise muumlltezim olarak adlandırıl-

maktadır İltizam sisteminin en oumlnemli oumlzelliği

muumlltezimlere yereldeki huumlkuumlmet sorumluluklarının

da devredilmesi olmuştur (Tabakoğlu 2016332)

Tımar sisteminin terkedilip iltizam sistemine geccedililm-

esiyle birlikte kuvvetli bir ayan hiyerarşisi ortaya ccedilık-

mıştır (Kıray 1995 60) İlk ortaya ccedilıktığında iltizam

suumlresi uumlccedil yıl olarak belirlenmiş ancak devletin finans-

man ihtiyacı artınca suumlre bir yıla kadar indirilmiştir

Bu durum nedeniyle vergi gelirleri tahribata uğramış

103


ve malikane sistemi olarak adlandırılan yeni bir sis-

teme geccedililmiştir 1695 yılında uygulanmaya başlanan

malikane sisteminde devlet bir gelir kaynağından

vergi toplama hakkını vergiyi toplayacak kişiye

hayatının sonuna kadar satmaktadır (Oumlzvar 200320)

Malikane sisteminin uygulanmasıyla ayan sınıfı daha

da zenginleşmiştir Malikane sistemiyle ilk defa Os-

manlı devleti servetini bir başka sınıfla paylaşmıştır

Ayanlar hem vergi toplama goumlrevini uumlstlenmiş hem

de kredi verme mekanizması olmuşlardır Bu iki

youmlnuumlyle ayan sınıfı kısa suumlrede iktisadi bir guumlccedil haline

gelmiş ve devlet tarafından bir rakip olarak goumlruumllm-

eye başlanmıştır Osmanlı devleti merkezi otoriteyi

yeniden sağlayabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve

bu ccedilerccedilevede Uumlccediluumlncuuml Selim doumlneminde Nizam-ı Ced-

it adıyla yeni ve modern bir ordu kurulmuştur Ancak

Rumeli ayanlarının isyanı ile bu yeni ordu dağıtılmış

ve Uumlccediluumlncuuml Selim tahttan indirilmiştir Uumlccediluumlncuuml

Selimrsquoden sonra tahta ccedilıkan İkinci Mahmut ayanlar-

la bir anlaşma imzalamış ve boumlylece bir suumlre sessizlik

sağlanabilmiştir Keyder (2008)rsquo e goumlre bu anlaşmanın

imzalanmasının ardından merkezi otorite ayanı si-

yasi duumlzeyde olduğu gibi iktisadi duumlzeyde de buumlyuumlk

oumllccediluumlde yenilgiye uğratmayı başarmıştır Nitekim bu

doumlnemde ayan sınıfının oumlnce etkinliği azaltılmış daha

sonra tuumlmuumlyle ortadan kaldırılabilmiştir

Osmanlı ekonomisinin iccedil dinamikleri tarihsel suumlreccedil

iccedilerisinde bu doumlnuumlşuumlmlere uğrarken ekonominin dış

duumlnyasında da oumlnemli gelişmeler yaşanmıştır Avru-

pa merkantilizmiyle başlayan ve sanayi devrimiyle

devam eden suumlreccedil Avrupa devletlerinin kalkınmasını

sağlamış tarihte goumlruumllmemiş bir iktisadi doumlnuumlşuumlm

ortaya ccedilıkmıştır Sanayi devrimi karşısında Osman-

lı İmparatorluğu bir gerileme suumlrecine girmiş ve il-

erleyen suumlreccedilte accedilık pazar haline gelmiştir Yeni pazar

arayışlarına giren İngiltere ve diğer Avrupa devletleri

ile Osmanlı arasındaki iktisadi ilişkiler giderek daha

eşitsiz hale gelmiş ve bu suumlreccedil 1838 Baltalimanı Ticar-

et Anlaşmasırsquona kadar devam etmiştir Bu ccedilalışmanın

amacı Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonı tuumlm youmln-

leriyle tartışmak ve anlaşmanın sebep ve sonuccedillarını

ortaya koymaktır Ccedilalışmanın girişten sonraki ikinci

boumlluumlmuumlnde Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın im-

zalanması sonucunu doğuran iccedilsel ve dışsal etkenler

analiz edilmiştir Uumlccediluumlncuuml boumlluumlmde anlaşma ve an-

laşmanın huumlkuumlmleri accedilıklanmıştır Doumlrduumlncuuml boumlluumlm-

de anlaşmanın Osmanlı imalat sanayii uumlzerindeki

etkileri uumlzerinde durulmuştur Beşinci boumlluumlmde ise

anlaşmanın imalat sanayii dışındaki etkilerine Avru-

pa finans kapitalinin Osmanlı finans piyasası uumlzer-

indeki egemenliği ele geccedilirme suumlreci incelenmiştir

Son boumlluumlm sonuccedil kısmına ayrılmıştır

2 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASI OumlNCESİ SUumlRECİN ANALİZİ

Baltalimanı Ticaret Anlaşması oumlncesinde yaşanan ik-

tisadi ve siyasi gelişmeler suumlrecin doğru anlaşılması

accedilısından oumlnem arz etmektedir Osmanlı maliyesi

yukarıda accedilıklandığı gibi zaten bunalım geccedilirmekte-

dir Bunalımın derinleşmesi başta Avrupa coğrafyas-

ında yaşanan iktisadi ve sosyal doumlnuumlşuumlmler ile

gerccedilekleşmiştir Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu iccedilinde

yaşanan siyasal gelişmeler de bu suumlreccedilte incelenmesi

gereken etkenler arasında bulunmaktadır

21 Merkantilizm ve Osmanlı İmparatorluğu

15 Yuumlzyıldan başlayarak 18 Yuumlzyıl ortalarına kadar

guumlcuumlnuuml ve politikasını suumlrduumlren merkantilizm bireyin

refahını yuumlkseltmeyi amaccedil edinen modern ekonomi

teorisinden farklı olarak devletin egemenliğini ve

zenginleşmesini amaccedil edinmiştir Bireylerin zengin-

liğinin ancak devletin zenginleşmesi ile gerccedilekleşeceği

inancı bu akımın temel prensibini oluşturmaktadır

(Kazgan 1982 6) Merkantilizmin ilk amacı devletin

değerli maden biriktirmesi ve bu madenleri elinde tut-

masıdır (Aydın 2021 33) Ayrıca merkantilizm ulusal

bir sanayi oluşturmayı hedeflemektedir Bu ccedilerccedilevede

korumacı guumlmruumlk politikaları uygulayan devletler

yerli uumlretimi oumlzendirebilmek iccedilin tuumlm iktisadi araccedilları

kullanmışlardır (Hafter 1964 78)

Merkantilizm tuumlm Avrupa devletlerinde homojen

ekonomi politikalarını ifade etmemektedir Oumlrneğin

İspanya Peru ve Antillerden sağladığı altınlarla kısa

zamanda Avruparsquonın en ccedilok altına sahip olan uumllkesi

haline gelmiştir Ancak boumlyle bir zenginleşme mod-

eli altın bolluğu nedeniyle fiyat duumlzeyinin artması-

na neden olmuştur Ccedilalışmadan yaşamını suumlrduumlren

zenginler uumllkesi haline gelen İspanya kısa zaman-

da ticaret ve sanayideki uumlstuumlnluumlğuumlnuuml İngiltere ve

Fransarsquoya kaptırmıştır İspanyarsquoda iktisat politikala-

rının tek youmlnluuml olarak basılmış ve kuumllccedile altın stokunu

arttırmayı amaccedillaması bu uumllkeyi altın ihraccedil eden bir

uumllke haline getirmiştir Nitekim 18 Yuumlzyılın sonun-

da İspanya İngiltere ve Fransa ile karşılaştırıldığında

az gelişmiş bir uumllke konumuna duumlşmuumlştuumlr (Kazgan

1982 14) Fransarsquoda merkantilizm değerli maden

104

Aydın

stoklarını dış ticaret yoluyla arttırmayı amaccedillamıştır

Dış ticaretin attırılmasının ilk koşulu olarak ise san-

ayileşme politikası olarak goumlruumllmuumlştuumlr Sanayi mal-

larının yurtdışı pazarlara ihraccedil edilerek dış ticaret

fazlası verilmesi ve bu yolla değerli maden stokunun

arttırılması birinci araccedil olarak goumlruumllmuumlştuumlr Fransarsquoda

merkantilizmin ideologluğunu yapan Colbert aynı

zamanda devlet adamıdır Colbert Fransız mallarını

buumltuumln duumlnyada pazarlamak ve hammaddeleri dış

uumllkelerden sağlamak iccedilin buumlyuumlk sermayeli kuru-

luşların gerektiği duumlşuumlncesinden hareket ederek Indes

Crianteles ve Indes Cocidentales adlı iki buumlyuumlk şirket

kurdurmuştur Anonim şirket tuumlruumlnuumln ilk denemeleri

olan bu şirketlere halkın ortak olması sağlanmıştır

Bu oumlzellikleri itibariyle Fransız merkantilizmine san-

ayi merkantilizmi de denmektedir (Guumlneş 2006 147)

İngiltere ise merkantilizmin değerli maden stokunu

arttırma politikasında ticareti en oumlnemli araccedil olarak

goumlrmuumlştuumlr İngiltere de tıpkı Fransa gibi dış ticaret

fazlası sağlayacak korumacı iktisat politikalarına baş-

vurmuştur Korumacılığın katı bir iktisat politikası

olarak kullanılmasının koumlkeni merkantilizme dayan-

maktadır (Roberts 2013 13) Daha oumlnceki doumlnemlerde

de guumlmruumlk politikaları uygulanmakla birlikte bunun

bir iktisat ve dış ticaret politikası olarak kullanılması

merkantilizm ile olmuştur Merkantilizm bu yapısıy-

la Avrupa coğrafyasında 1450 ile 1750 yılları arasın-

da 300 yıl huumlkuumlm suumlrmuumlştuumlr (Demir ve Kurt 2020

382) 18 Yuumlzyıldan itibaren ise Avruparsquoda merkanti-

lizme ve ticari kapitalizme bir tepki olarak fizyokrasi

akımı ortaya ccedilıkmıştır (Kazgan 1993 40) 18 Yuumlzyılın

ikinci yarısında Fransa kralı 15 Louisrsquonin doktoru

olan Quesnay Yeni Doğal Duumlzen adlı ccedilalışmasında

doğanın ve toprağın hareket noktasını meydana ge-

tiren bir ekonomik dolaşım sistemi oumlnermiştir Bu

şekilde temelleri atılan fizyorasi akımı merkantilizm

nedeniyle zarar goumlren tarımı oumlnceleyen bir sistem

oumlnermiştir Merkantilist politikalar nedeniyle koumlyluumller

fakirleşmiş tarımsal alanlardaki nuumlfus kentlere goumlccedil et-

miştir Koumlyluumllerin fakirleşmesi nedeniyle sanayi mal-

larına olan talep azalmış kentlerdeki gelir azlığı ned-

eniyle de talep accedilığı kapatılamamıştır Buna bir ccediloumlzuumlm

olarak değerli maden biriktirmeyi esas alan merkan-

tilizm yerine tarımsal uumlcretleri ve bu yolla ekonomik

refahı arttırmayı hedefleyen fizyokrasi hareketinin

temelleri oluşmaya başlamıştır (Kazgan 1982 20)

Fizyokratlara goumlre iktisadi hayatta doğal bir duumlzen

vardır ve bu doğal duumlzen en akılcı duumlzendir (Kar-

akayalı ve Dilber 2010 50) Bu duumlşuumlnceden hareketle

fizyokrasi korumacılığa bir tepki olarak liberal an-

layışı temsil etmektedir

Osmanlı İmparatorluğursquonun merkantilizm ile ilk

tanışmasının Fransa ile imzalanan kapituumllasyon an-

laşması olduğu bilinmektedir 1535 yılında Kanuni

Sultan Suumlleyman ile Fransa kralı Birinci Francois ar-

asında imzalanan ve Osmanlı tarihine ilk kapituumllasyon

olarak geccedilen anlaşma esasen siyasal youmlnden Osmanlı

devletinin isteklerine uygun bir sonuccedil yaratmaya youmln-

elmiştir Fakat iktisadi youmlnden bakıldığında Fransa le-

hine sonuccedillar verdiği goumlruumllmektedir Kanuni Sultan

Suumlleyman Avruparsquoyı istila etme planında en buumlyuumlk

engel olarak İspanya kralı Şarlkenrsquoi goumlrmektedir ve

bu nedenle Avruparsquoda kendisine bir muumlttefik aram-

aktadır Kanuni Sultan Suumlleyman ilk olarak Paparsquonın

nuumlfuzunu kullanan Medici ailesine başvurmuş an-

cak Medicirsquoler kendilerini Şarlken karşısında guumlccedilsuumlz

goumlrduumlklerinden ve İslam duumlnyası ile ittifak yapmak

istememelerinden oumltuumlruuml bu ittifaka yanaşmamışlardır

(Kazgan 1982 27-28) Fransa kralı Birinci Francois ise

Şarlken ile girdiği guumlccedil muumlcadelesinde geride kalmış

hatta Şarlkenrsquoe esir duumlşmuumlştuumlr Birinci Francois ken-

disine yardım edecek tek guumlccedil olarak Osmanlı İmpara-

torluğursquonu goumlrmektedir (Jagic 2010 3) Boumlylece gerek

Kanuni Sultan Suumlleymanrsquoın ittifak arayışı iccedilinde ol-

ması gerekse Birinci Francoisrsquonın Şarlken karşısında

Osmanlırsquoya ihtiyaccedil duyması nedeniyle kapituumllasyon-

ların iktisadi ve siyasi temelleri atılmıştır Anlaşmanın

temeli Kanunirsquonin Fransarsquonın guumlney limanlarına 200

parccediladan oluşan savaş gemisi filosu goumlndermesi ve

boumlylece Fransarsquoyı İspanya karşısında guumlccedillendirmeye

dayanmaktadır Fransarsquoya yapılan bu askeri yardımın

Osmanlırsquoya getireceği ekonomik yuumlkuumln hafifletilm-

esi iccedilin yardımın bir kısmı krediye doumlnuumlştuumlruumllmuumlş

ve bu borcun oumldenebilmesi iccedilin Fransarsquoya Akdeniz

limanları arasında Osmanlı desteği ile serbest ticar-

et yapma olanağı verilmiştir Fransarsquonın Akdeniz

ticaretini bu şekilde ele geccedilirmesiyle birlikte esasen

Osmanlı pazarları uumlzerinde egemen olmasının de oumlnuuml

accedilılmıştır Merkantilizm doumlnemi boyunca sanayisini

oumlnemli oumllccediluumlde geliştiren Fransarsquonın boumlylesine geniş

bir pazarı değerlendirme isteği de kapituumllasyonlar

uumlzerinden gerccedilekleşmiştir Osmanlı İmparatorluğu

daha oumlnce de Venedik Ceneviz gibi başka Avrupa

milletlerine ticari imtiyazlar vermiştir Ancak 1535

yılında Fransarsquoya verilen imtiyazlar daha kapsamlı

olması ve ilerleyen yıllarda diğer Avrupa uumllkeleri ile

imzalanacak olan ticaret anlaşmalarının altyapısını

oluşturması accedilısından oumlnem arz etmektedir (Acartuumlrk

ve Kılıccedil 2021 6)

105


Bu devirde esasen Osmanlı İmparatorluğursquonun

Avrupa devletlerine goumlre guumlccedilluuml bir ekonomik yapısı

bulunmaktadır (İnalcık 2000 248) Bu ccedilerccedileveden

bakıldığında kapituumllasyonların askeri yardım an-

laşmasından daha oumltesini ifade ettiği anlaşılmaktadır

Osmanlı İmparatorluğu guumlccedilluuml iktisadi yapısıyla mer-

kantilizm suumlrecini yaşayan Avrupa iccedilin oumlnemli pazar

fırsatlarını barındırmaktadır Nitekim Fransa ilk ka-

pituumllasyonlarla sadece Osmanlırsquoya olan borccedillarını

oumldemekle kalmamış Akdeniz ticaretinin tekelini ele

geccedilirmiş ve Osmanlırsquoyı kendi uumlrettiği uumlruumlnlerin pazarı

haline getirmiştir Buna benzer anlaşmalar daha son-

ra diğer Avrupa devletleri ile de imzalanmış ve Os-

manlı İmparatorluğu Avrupa devletleri iccedilin tamamen

accedilık pazar haline gelmiştir Hatta Avrupa coğrafyas-

ında merkantilist politikaların yaşaması adeta Os-

manlırsquodan koparılacak tavizlere bağlı hale gelmiştir

(Kazgan 1982 33) Osmanlı İmparatorluğursquonun bu

yıllarda ticaret ilişkisine en yoğun olarak girdiği dev-

letler Fransa İngiltere ve Hollanda olmuştur Ancak

17 Yuumlzyıl itibariyle Hollanda gemi tasarım tekniği ve

ticaretteki uumlstuumlnluumlğuuml nedeniyle en buumlyuumlk paya sahip

hale gelmiştir (Wallerstein 2005 66) 1650rsquoli yıllardan

itibaren ise İngiltere Hollandarsquoyı geriletmeyi başarmış

ve Akdeniz ticaretinde uumlstuumlnluumlğuumlnuuml hissettirmiştir

(Pamuk 2015 138) Avrupa uumllkelerinin aralarında

rekabet konusu haline gelen Osmanlı ekonomik yapısı

gerilemeye başlamış imparatorluk yeni topraklar da

ele geccediliremeyince ve mevcut toprakları değerlendirme

yolundaki ccedilabalar kapituumllasyonlar nedeniyle uygulan-

amayınca ccediloumlkuumlş suumlreci başlamıştır Ayrıca fakirleşme-

kte olan kapıkulları ve halk da batı mallarını alamaz

hale gelmiş 18 Yuumlzyıl itibariyle merkantilizm de

Osmanlı İmparatorluğursquonda aradığını bulamaz hale

gelmiştir Bu durum Şark Meselesi olarak adlandırılan

sorunun temelini oluşturmaktadır Bir başka ifadeyle

Şark Meselesi aslında bir doğu sorunu değil Avrupa

sorunudur ve Avrupa siyasi guumlccedil dengeleri nedeniyle

ortaya ccedilıkmıştır Batılı devletlere goumlre imparatorluk

ya eski guumlccedilluuml guumlnlerine doumlnmeli veya parccedilalanıp pay-

laşılmalıdır Bu konuda Avrupa uumllkeleri anlaşamamış

ve bu nedenle zaman zaman Osmanlırsquonın varlığının

korunmasından yana olmuşlardır (Yalccedilın 2015 81)

Bir başka ifadeyle Osmanlırsquoyı aralarında paylaşama-

yan Avrupa devletleri imparatorluğu ayakta tutmak-

tadır Fransa oumlnceleri Osmanlı uumlzerindeki baskıyı art-

tırmış hatta bir savaşı dahi goumlze almıştır Ancak boumlyle

bir savaş karşısında İngilterersquonin tutumu kestirile-

mediğinden Colbert savaştan vazgeccedilmiş ve bu suumlreccedil

1671 kapituumllasyonları ile sonuccedillanmıştır 1671 ka-

pituumllasyonları 1535 kapituumllasyonlarından farklı olarak

Fransarsquonın askeri uumlstuumlnluumlğuumlne vurgu yapmaktadır

Yeni anlaşmaya goumlre guumlmruumlk vergileri 5rsquoten 3rsquoe

indirilmiştir Ayrıca Hindistan ve Uzak Doğursquodan

gelen Fransız malları Kızıldeniz ve Mısırrsquodan ser-

bestccedile geccedilebilecektir Boumlylece Hint ve Ccedilin ipeklileri

ile İran halı ve kumaşları buumltuumln ihraccedil ve transit guumlm-

ruumlklerinden muaf tutulmuş ve bu malların ticareti

Fransarsquonın tekeline verilmiştir Guumlmruumlk vergileri Os-

manlı İmparatorluğursquonun kervan yollarındaki ticaret

ve yerleşim merkezlerinin oumlnemli bir gelir kalemini

oluşturduğundan bu gelirlerin aşınması kısa suumlrede

bu boumllgelerin iktisadi ccediloumlkuumlşuumlne neden olmuştur (Ka-

zgan 1982 35)

Osmanlı İmparatorluğu bu doumlnemde başka Avrupa

devletlerine de benzer ayrıcalıklar vermiştir İngil-

terersquoye ilk kapituumllasyon 1580 yılında verilmiş ve bu

hakların kapsamı ilerleyen yıllarda genişletilmiştir

Hollandarsquoya da ilk kapituumllasyon 1612 yılında ver-

ilmiştir Pasarofccedila Antlaşması ile Avusturyarsquoya 1718

yılında Sicilya Krallığırsquona 1740 yılında Prusyarsquoya

1761 yılında İspanyarsquoya 1783 yılında benzer imtiya-

zlar verilmiştir (Pamir 2002 89) Boumlylece merkan-

tilizm karşısında Osmanlı İmparatorluğu iktisadi

accedilıdan savunmasız kalmış ve tam bir accedilık pazar

haline gelmiştir Buna karşılık Rusya merkantilizmin

nimetlerinden faydalanamadığı iccedilin Osmanlı toprak-

larına goumlz dikmiş ve ccedilıkarlarını savaş yoluyla sağlam-

laştırma yolunu seccedilmiştir Avrupa uumllkeleri ise soumlzuuml

edilen Şark Meselesi konusunda Osmanlı İmparator-

luğursquonun devamı youmlnuumlnde bir tutum sergilemiştir

Her ne kadar kapituumllasyonlar ile Osmanlı Devleti

Avrupa uumllkeleri karşısında guumlccedil kaybetmişse de 18

Yuumlzyıl başında hala Uzak Doğu Yakın Doğu ve Af-

rika ticaret yollarını elinde tutmaktadır Ayrıca Avru-

pa uumllkelerine olan ihracat azalmış olsa da devam

etmektedir İhracata konu olan mallar buğday hu-

bubat ccedileşitleri pamuk ham ipek deri gibi uumlruumlnlerdir

(Pamuk 2015 163) Kapituumllasyonlardan en fazla yara-

rlanan Fransa Osmanlırsquoya sadece bazı oumlnemli met-

aller kumaş tuz ve şeker satmaktadır İngilterersquoye de

ihracat devam etmekte Osmanlı Sanayii tuumlm olum-

suzluklara rağmen uumlretim yapabilecek guumlcuumlnuuml koru-

maktadır Ayrıca Egersquodeki adalardan zeytinyağı yuumln

ipek şarap balmumu peynir zımpara gibi uumlruumlnler de

Avrupa devletlerine ihraccedil edilmektedir (Ayguumln 2017

9) Uumlretim ve ihracat olumsuzluklara rağmen devam

ettiği halde ticaret hadlerinde Osmanlı aleyhine oumlnem-

106

Aydın

li değişiklikler yaşanmıştır Fransa ipekli ve yuumlnluuml ku-

maşların İngiltere metal eşya ve gemi aksamlarının

fiyatlarını suumlrekli arttırırken Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği

malların fiyatları suumlrekli olarak duumlşmuumlştuumlr Bunun

en oumlnemli nedeni İngiltere ve Fransarsquonın soumlmuumlrge-

lerinde Osmanlırsquonın ihraccedil ettiği malların aynılarının

daha ucuza satılmasıdır Osmanlı uumlreticileri rekabet

edebilmek adına ihraccedil mallarının fiyatlarını suumlrekli

olarak duumlşuumlrmeye razı olmuştur Ticaret hadlerindeki

bu olumsuz değişim Osmanlırsquonın sermaye birikimini

engellemiş ve merkantilizmin devamı olan sanayi

devrimi suumlrecine ccedilok guumlccedilsuumlz girmesi sonucunu doğur-

muştur 1740 yılında imzalanan son kapituumllasyon

anlaşmasını oumlncekilerden ayıran en oumlnemli oumlzelliği

suumlrekli olmasıdır (Pamir 2002 89) 1740 kapituumllasyon-

larından itibaren Osmanlı son guumlcuumlnuuml de kaybetmiş

ve 1760 yılından itibaren Avruparsquonın gireceği sanayi

devrimi suumlrecine dahil olamamıştır

Merkantilizm doumlnemi boyunca Osmanlı İmparator-

luğu suumlrekli olarak guumlccedil kaybetmiş ancak doumlnemin

sonuna kadar direnmeyi başarmıştır Avrupa uumllkeleri

ile imzalanan tuumlm ticaret anlaşmaları Osmanlırsquonın

aleyhine sonuccedillar doğurmuştur Merkantilizmin

sonuna gelirken sermaye birikimi hiccedil kalmayan Os-

manlırsquonın ccediloumlkuumlş suumlreci hızlanmıştır Nitekim Avrupa

mallarının Doğu Akdeniz pazarlarını istila etmesi san-

ayi devriminden sonra gerccedilekleşmiştir (Pamuk 2009

139)

22 Sanayi Devrimi ve Osmanlı İmparatorluğu

Son kapituumllasyon anlaşmasının imzalanmasının ar-

dından Avrupa ekonomisi yeni bir suumlrece girmiş

merkantilizm ile sağlanan sermaye birikimi ve teknik

buluşlar sanayi devriminin temelini oluşturmuştur

Teknik gelişmenin uumlccedil buumlyuumlk sektoumlrde etkili olduğu

goumlruumllmektedir Oumlncelikle sanayide yeni makineler icat

edilmiştir Oumlzellikle matbaacılıkta kullanılan yeni tip

makinelerin bulunması giyim ve ayakkabı imalatın-

da kullanılan dikiş makinesinin icadı inşaat alanın-

da demir metal iskele ve kiriş kullanılması makine

yapımının mekanik youmlntemlerle gerccedilekleşmesi san-

ayi devrimi suumlrecinde goumlruumllen başlıca yeniliklerdir

Devrim sayılacak buluş ise seri uumlretime geccedilişi sağlayan

buhar makinesinin James Watt tarafından geliştirilm-

esi olmuştur Tarım alanında toprağın ekilmesinde

eski tohum atma youmlnteminin bırakılması hayvanların

rasyonel beslenmesi nadasın terkedilmesi kimyasal

guumlbrenin kullanılmasıyla birlikte birim alan uumlzerinde

verimliliğin yuumlkselmesi tarımsal uumlretimde kullanılan

yeni makinelerin icadı başlıca yeniklerdir Tarım ve

sanayinin dışında uumlccediluumlncuuml buumlyuumlk doumlnuumlşuumlm ise ul-

aştırma sektoumlruumlnde gerccedilekleşmiştir Buhardan sadece

sanayi alanında faydalanılmamış metaluumlrji alanında

kaydedilen yeniliklerden de yararlanılarak ulaştırma

alanında iki buumlyuumlk yenilik kaydedilmiştir Bunlardan

ilki demiryollarının yapılmasıdır İkinci buumlyuumlk iler-

leme denizcilik alanında yaşanmış yelkenin yerini

buhar guumlcuuml almış ayrıca gemi yapımında ağaccedil yerine

demir kullanılmaya başlanmıştır (Maillet 1983 44)

Sanayi devrimi ile birlikte buumlyuumlk uumlretim artışları

sağlanmıştır Oumlrneğin dokuma iccedilin ithal edilen ham

pamuk miktarı 1701 yılında bir milyon libre 1750rsquode 3

milyon libre 1781 yılında ise 5 milyon libre olmuştur

1802 yılına gelindiğinde ise bu miktar 60 milyon li-

breye kadar ccedilıkmıştır Teknolojik uumlretimin goumlruumllduumlğuuml

her alanda durum benzer şekilde ilerlemiştir Kırk

yılda koumlmuumlr uumlretimi on kat artmış demir uumlretimi ise

1788 yılında 68000 tondan 1839 yılında 1347000 tona

ccedilıkmıştır (Kazgan198245)

Sanayi devriminin merkezi İngiltere olarak kabul

edilmektedir Sanayi devrimiyle İngiltere oumlnemli bir

ekonomik guumlce ulaşmış duumlnyanın en buumlyuumlk uumlreticisi

ve ihracatccedilısı konumuna geccedilmiştir (Hobsbawn 1987

1) İngilterersquode sanayi devriminin ilk yıllarında oumlzel-

likle pamuklu sanayiinde buumlyuumlk ilerlemeler kayded-

ilmiştir 1820 yılında İngilterersquode pamuklu sanayi se-

ktoumlruuml uumlretiminin 60rsquoının ihraccedil edildiği bilinmektedir

(Freeman ve Soete 2003 43) İngilterersquonin bu suumlreccedilte

karşılaştığı en buumlyuumlk engel diğer Avrupa devletleri

olmuştur İngiltere dışındaki Avrupa uumllkeleri de ken-

di sanayi devrimlerini gerccedilekleştirmek uumlzere muumlda-

haleci ve korumacı politikalara başvurmakta boumlylece

İngilterersquonin pazar olanakları kısıtlanmaktadır (Yer-

asimos 1977 547) Sanayi devrimiyle uumlretim duumlzeyi

buumlyuumlk artış goumlsteren İngiltere mallarını satabilmek

iccedilin Latin Amerika Ccedilin ve Osmanlı pazarlarına accedilılmış

ve bu boumllgelerdeki uumllkelerle bazen yerel iktidarlarla

anlaşarak bazen de zorla serbest ticaret anlaşmaları

imzalamıştır (Kuumltuumlkoğlu 1974 74) Osmanlı İmpar-

atorluğu ile imzalanan 1838 Baltalimanı Ticaret An-

laşmasırsquonın temelinde bu anlayış yatmaktadır Ayrıca

İngiltere sanayisinin ihtiyacı olan pamuk yuumln tiftik

maden gibi uumlruumlnlerde Osmanlı İmparatorluğu zengin

kaynaklara sahiptir Osmanlı nuumlfusunun buumlyuumlkluumlğuuml

de İngiltere iccedilin buumlyuumlk bir pazarı ifade etmektedir

İngilterersquonin Osmanlı pazarını istemesindeki diğer bir

oumlnemli faktoumlr ise ulaştırma kolaylığıdır İki devlet ar-

107


ası mesafenin az olması ve İstanbul Trabzon Samsun

Selanik gibi buumlyuumlk ticaret merkezlerine denizyolu ile

ulaşabilme olanağı Osmanlı pazarının oumlnemini art-

tıran oumlnemli etkenler olarak goumlruumllmektedir (Yıldırım

2001 317)

İngiltere Osmanlı pazarını ele geccedilirme hedefi karşısın-

da Osmanlırsquoda uygulanan bazı iktisadi politikaları en-

gel olarak goumlrmektedir İmparatorluk iccedilindeki tekeller

nedeniyle İngiltere ihtiyaccedil duyduğu bazı uumlruumlnleri

oumlzellikle hammaddeleri istediği fiyattan alamamak-

tadır Bazı uumlruumlnlere getirilen ihracat yasakları da bu

uumlruumlnlerin yurtdışına ccedilıkarılmasında sorunlar yarat-

maktadır İngilterersquonin en fazla şikayet ettiği politika

ise yed-i vahit yani tekel uygulamasıdır (Dura ve

Altıparmak 2000 19) İngiltere Osmanlı İmparator-

luğu ile yapacağı bir serbest ticaret anlaşması ile bu

engelleri de ortadan kaldırmayı amaccedillamıştır

1838 Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquona giden suumlreccedilte

Osmanlı İmparatorluğu bu taleplere razı olmak zo-

runda kalmıştır Merkantilizm ile başlayan iktisa-

di gelişme suumlrecine giremeyen Osmanlı ekonomisi

merkantilizm boyunca kapituumllasyon anlaşmaları ve

verilen tavizler nedeniyle kırılgan hale gelmiş ve gi-

derek Avruparsquoya bağımlı bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr

Dış ticaret her ne kadar devam etse de hammadde

ihraccedil edip bitmiş mamul ithal eden ekonomik yapı

nedeniyle sermaye birikimi sağlanamamıştır Avrupa

uumllkeleri ise bu doumlnemde uumlretimde ve ihracatta oumlnem-

li ilerlemeler kaydederek sermaye birikimini hızla

arttırmıştır Sermaye birikimi oumlncelikle İngilterersquode

teknik gelişmelerle birleşince sanayi devrimi suumlrecini

başlatmış ve uumlretim hacmini hızla arttırmıştır Ayrıca

ticaret hadlerinin İngiltere lehine değişmesi diğer bir

olumsuz gelişme olmuştur Osmanlı İmparatorluğu

yetersiz sermaye birikimi ve mevcut kapituumllasyon

anlaşmaları nedeniyle sanayi devrimi suumlrecine gire-

memiş ve kısa suumlrede İngiltere ekonomisinin accedilık

pazarı haline gelmiştir Bir başka ifadeyle Osmanlı İm-

paratorluğu ekonomisi sanayi devrimine savunmasız

yakalanmıştır Sanayi devrimi sonrasında Osmanlı

sanayisi elinde kalan son olanaklarını da kaybetmiş

ve iktisaden ccediloumlkmuumlştuumlr Buna rağmen İngiltere bu

gelişmeleri yeterli goumlrmeyerek Osmanlı sanayi ve ti-

caret politikalarında kendisine engel goumlrduumlğuuml uygu-

lamaları kaldırabilmek iccedilin ccedilabalamaya başlamış ve

bir serbest ticaret anlaşması yapabilmek iccedilin Osmanlı

uumlzerindeki baskılarını arttırmıştır

23 Siyasi Nedenler

İktisadi alanda yaşanan sorunların yanında siya-

si alanda ortaya ccedilıkan kargaşalar da Osmanlı İm-

paratorluğursquonu zayıflatmaktadır 1838 Baltalimanı

Ticaret Anlaşmasırsquonın imzalanmasında etken olan

oumlnemli nedenlerden birinin Osmanlı merkezi youmlne-

timiyle Mısır valisi Mehmet Ali Paşa arasındaki guumlccedil

ve iktidar muumlcadelesi olduğu bilinmektedir (Timur

1985 23) Mısırrsquoda guumlcuumlnuuml arttırmak isteyen Meh-

met Ali Paşa imparatorluğun sınırlarını Arabistanrsquoa

kadar genişletmiş ve guumlccedilluuml bir ekonomik yapı inşa

etmiştir Ancak Mehmet Ali Paşarsquonın asıl hedefi Os-

manlırsquoyı guumlccedillendirmek değil boumllgede bağımsız bir

imparatorluk kurmaktır (Tekeli ve İlkin 1999 53)

Kısa suumlre iccedilinde boumllgede uygulanan iktisadi politi-

kalar nedeniyle Mısır Osmanlı İmparatorluğursquonun

diğer boumllgelerinin aksine gelişme suumlrecine girmiştir

Devletin ekonomideki ağırlığı arttırılmış ayrıca dış

ticaret devletleştirilmiştir (Clark 2006 507) Mehmet

Ali Paşarsquonın uyguladığı bir diğer politika ise İngil-

terersquonin rahatsız olduğu tekel sistemini yaygınlaştır-

mak olmuştur Kapituumllasyonlar yoluyla verilen imti-

yazların kısıtlanması da Avrupa uumllkelerini rahatsız

etmeye başlamıştır (Puryear 1969 114) Osmanlı

İmparatorluğu merkezi youmlnetimi bu sırada guumlccedilsuumlz

duumlştuumlğuumlnden birccedilok sorunla uğraşmaktadır Yunan-

istan isyanını bastıramayan Osmanlı Mehmet Ali

Paşarsquodan yardım istemek zorunda kalmıştır (Eşiyok

2010 75) Yardımı kabul eden Mehmet Ali Paşa isyanı

başarıyla bastırmıştır ancak kendisine vaat edilen

Suriye ve Girit valilikleri verilmemiştir Bunun uumlzer-

ine Mehmet Ali Paşa bu vilayetleri işgal etmeye kalk-

mış ve Konyarsquoya kadar ilerleyerek sadrazam Reşit Me-

hmet Paşarsquoyı esir almıştır İstanbulrsquoa yaklaşmakta olan

Mısır kuvvetlerini durdurabilmek iccedilin padişah İkinci

Mahmut Rusyarsquodan yardım istemiştir Bunun uumlzerine

uumlccedil tane Rus savaş gemisi Haliccedil oumlnlerine konuşlanmış

ve Rusya ile Huumlnkar İskelesi Anlaşması imzalanmıştır

(Ortaylı 2005 55) Anlaşma bir dış saldırı olması du-

rumunda askeri yardımı iccedilermektedir Buna karşılık

boğazlardan yabancı gemilerin geccedilişi Rusya lehine

kısıtlanmıştır (Eşiyok 2010 76) Rusyarsquonın emperyal-

ist bir guumlccedil olarak bu şekilde ortaya ccedilıkması ve boğa-

zlarda egemenlik kurma ccedilabası İngilterersquoyi doğal

olarak rahatsız etmiştir Osmanlı pazarını tamamen

ele geccedilirmek isteyen İngiltere bu anlayışla hemen

harekete geccedilerek Mısır tehlikesi karşısında Osmanlı

İmparatorluğursquona yardım teklifinde bulunmuştur

İngiltere Osmanlı İmparatorluğursquona yapacağı yardım

108

Aydın

karşılığında serbest ticaret anlaşması yapılmasını

dayatmıştır Mehmet Ali Paşarsquonın tasfiye edilmesi

karşılığında Osmanlı İmparatorluğu İngilterersquonin

isteklerine razı olmak zorunda kalmıştır (Adda 2002

62) Bu ccedilerccedilevede Mısır deneyimi Baltalimanı Ticaret

Anlaşmasırsquonın oumlnemli bir altyapısını oluşturmuştur

Padişah İkinci Mahmutrsquoun başlattığı reformlar da baş-

ta İngiltere olmak uumlzere hem Avrupa uumllkelerini hem

de Rusyarsquoyı rahatsız etmektedir Reformların devam

etmesi Osmanlı İmparatorluğu uumlzerinde emperyalist

hevesleri olan uumllkelerin ccedilıkarlarıyla ters duumlşmektedir

Bu nedenle Osmanlı uumlzerinde hem iktisadi hem de si-

yasi baskılar artmıştır (Dura ve Altıparmak 2000 20)

Osmanlırsquonın modernleşme ccedilabaları karşısında artan

bu baskılar da Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın zem-

inini hazırlayan faktoumlrler arasında yer almaktadır

Siyasi etkenler arasında sayılabilecek diğer bir un-

surun ise Osmanlı youmlneticilerinin serbest ticaret an-

laşmasının sonuccedillarını oumlngoumlrememesi olarak değer-

lendirilmektedir (Yerasimos 1977 628) Sadrazam

Reşit Mehmet Paşa ticaret anlaşması sayesinde iktisadi

accedilıdan ccedilok guumlccedilluuml olan İngilterersquonin desteğiyle Osmanlı

sanayisinin guumlccedilleneceğine inanmaktadır Osmanlı youml-

neticileri İngiltere tarafından serbest liberal anlayışın

İngilterersquoyi kalkındırdığı gibi Osmanlı ekonomisini de

guumlccedillendireceğine inanmışlardır Ancak Pamuk (1994)

bu konuda farklı bir goumlruumlş ileri suumlrmekte ve Osmanlı

youmlneticilerinin anlaşmanın sonuccedillarından haberdar

olduğunu ifade etmektedir Bu konu sonraki boumlluumlm-

lerde tartışılacaktır Avruparsquoda eğitim almış ve liber-

al ekonomi felsefesiyle yoğurulmuş bir aydın kesim

tarafından serbest ticaret anlaşmasının desteklenmesi

Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın ideolojik zeminini

hazırlamıştır Sadrazam Reşit Paşarsquonın anlaşmayı bu

aydın grubunun lideri olarak imzaladığı ifade edil-

mektedir (Dura ve Altıparmak 2000 20)

3 BALTALİMANI TİCARET ANLAŞMASIrsquoNIN İCcedilERİĞİ

Anlaşma imzalanmadan oumlnce de oumlzellikle ka-

pituumllasyonlar nedeniyle İngilterersquonin imtiyazları soumlz

konusudur Dış ticaret alanında Osmanlı İmparator-

luğu ithalattan 3 gibi ccedilok duumlşuumlk bir guumlmruumlk vergisi

tahsil etmektedir Sadece savaş doumlnemlerinde Osman-

lırsquonın dış ticarete olağanuumlstuuml vergiler koyma hakkı

saklı tutulmuştur Ancak Osmanlı Devleti darlık

zamanlarında bazı hammadde ve gıda maddelerine

ihracat yasağı getirebilmektedir Bu durum başta İn-

giltere olmak uumlzere Avrupa uumllkeleri accedilısından belir-

sizlik ifade etmektedir İngilterersquonin rahatsız olduğu

diğer bir uygulama ise yed-i vahit yani tekel sistem-

idir Yed-i vahit sistemine goumlre iccedil ticaret Osmanlı te-

baasının tekelindedir Yabancılar iccedil piyasaya girip

rekabet suumlrecine girememektedir Ayrıca birccedilok malın

ithalatı ve ihracatı tekellerin eline verilmiştir Uumlretici

ve ithalatccedilıların mallarını bu tekellere satma zorun-

luluğu bulunmaktadır Bunun dışında imparatorluk

iccedilinde malların kentler arasındaki hareketi izne tabi

olduğundan Avrupa devletleri accedilısından bu durum

buumlrokratik sorun olarak goumlruumllmektedir İccedil ticarette

alınan vergilerin yuumlksekliği de İngiltere iccedilin oumlnemli

bir gelir kaybı olarak değerlendirilmektedir (Avcıoğ-

lu 1969 71)

Osmanlı İmparatorluğursquonun Rus ve Fransız yayıl-

macılığının etkisinden ccedilıkarak İngiltere ekseninde

kalmasını sağlamak ve İngiltere tuumlccarlarının Osmanlı

topraklarında kolaylıkla ticaret yapabilmesinin alt-

yapısını oluşturmak amaccedillarını guumlden Baltalimanı

Ticaret Anlaşması 16 Ağustos 1838 tarihinde Mustafa

Reşit Paşa ile İngiltere buumlyuumlkelccedilisi Ponsonby arasında

imzalanmıştır Anlaşma 8 ana madde ve 3 ek mad-

deden oluşmaktadır (Eşiyok 2010 81) Oumlncelikle yed-i

vahit uygulamasından vazgeccedililmiştir Mal alımı ve

nakliyesi iccedilin de tezkere istenmeyecektir Ayrıca yed-i

vahit uygulamasına son verilmesiyle ihraccedil yasakları

da son bulmuş boumlylece İngiltere istediği malları yurt-

dışına ccedilıkarabilme olanağına kavuşmuştur Sanayi

mallarında 12rsquoye kadar ccedilıkan guumlmruumlk vergileri 3rsquoe

indirilmiştir İhraccedil mallarından iskelede alınacak ver-

gi ise 9 seviyesinde tutulmuştur Bir başka ifadeyle

3 guumlmruumlk vergisiyle birlikte ihracattan toplam 12

vergi alınması karara bağlanmıştır İccedil ticarette İngiliz

tuumlccarları en ayrıcalıklı yerli tuumlccardan daha fazla

vergi oumldemeyecektir Boumlylelikle İngiliz tuumlccarların en

imtiyazlı yerli tuumlccar sıfatı kazanması sağlanmıştır

Daha oumlnceden kapituumllasyonlar aracılığıyla verilen im-

tiyazların da aynen korunması sağlanmıştır Verilecek

yeni imtiyazlar eskilerinin uumlzerine eklenecektir Bu

madde ile kapituumllasyonlar ile daha oumlnce elde edilen

haklar garanti edilmiştir Verilen imtiyazlardan sa-

dece İngiliz tuumlccarlar değil İngilizlerin ortak olduğu

diğer devletlere mensup şirket ve tuumlccarlar da yara-

rlanacaktır Bu madde ile İngiltere tuumlccarlarıyla ortak

olmak bir ayrıcalık haline getirilmiş ve boumlylece İngil-

tere şirketleri daha değerli hale gelmiştir Anlaşma ile

İngilterersquoye verilen diğer bir ayrıcalık boğazlardan

geccediliş hakkı ile ilgilidir İngiltere deniz tuumlccarının mal-

109


larının Akdeniz ve Karadeniz boğazlarından geccedilişi

serbest hale getirilmiştir Osmanlı İmparatorluğu li-

manlarında malların gemiden gemiye aktarılması da

serbest olacak ve bu işlemler iccedilin ayrıca vergi alın-

mayacaktır Baltalimanı Ticaret Anlaşmasırsquonın İngiliz

tuumlccarlarına sağladığı diğer bir oumlnemli imtiyaz ise

Osmanlı toprakları iccedilinde serbest dolaşım hakkının

getirilmiş olmasıdır Bu imtiyaz ile İngiliz tuumlccarları

tıpkı Osmanlı vatandaşları gibi bir şehirden diğerine

mallarını serbestccedile goumltuumlrebilecek ve bu işlem iccedilin Os-

manlı Devleti herhangi bir vergi tahsil etmeyecektir

Osmanlı tuumlccarları ise kentler arasındaki mal dolaşımı

iccedilin vergi oumldemeye devam edecektir Bu madde ile Os-

manlı tuumlccarı aleyhine haksız rekabet ortaya ccedilıkmıştır

(Memiş 2008 90) Ayrıca İngiliz tuumlccarlarına Osman-

lı toprakları iccedilerisinde şirket kurma izni de verilm-

iştir Bunlara ek olarak anlaşma oumlncesinde Osmanlı

İmparatorluğu tarafından diğer devletlere verilen

ayrıcalıkların İngiltere iccedilin de geccedilerli olması ayrı bir

madde ile huumlkme bağlanmıştır İmzalanan ticaret an-

laşması belirli bir suumlreyi kapsamamakta suumlrekli olar-

ak geccedilerli olacağı ifade edilmektedir İccedileriği oumlzetle bu

maddelerden oluşan Baltalimanı Ticaret Anlaşması ile

İngiltere kapituumllasyonlar ile ulaşamadığı ve hedefle-

diği tuumlm imtiyazlara sahip hale gelmiştir (Akşin 2000

25) Anlaşmanın imzalanması ile Osmanlı İmparator-

luğursquonun Avrupa liberalizmi ile buumltuumlnleşmesinin tuumlm

koşulları sağlanmış olmuştur Siyasal liberalizm suumlre-

ci ise bir yıl sonra 1839 yılında Tanzimat Fermanı ile

başlayacaktır Siyasal liberalizm uygulamalarının da

İngilterersquonin baskısıyla gerccedilekleştirildiği bilinmekte-

dir (Koumlymen 2007 87) Baltalimanı Ticaret Anlaşması

Osmanlı İmparatorluğursquonun kapitalizm ile eklemlen-

mesinin temelini oluşturmuş ve bu ccedilerccedilevede 1839

yılında Fransa ile ve ilerleyen yıllarda ise diğer Avru-

pa devletleriyle benzer koşulları iccedileren ticaret an-

laşmaları yapılmıştır (Baskıcı 2005 49)

4 ANLAŞMANIN OSMANLI İMALAT SANAYİİ UumlZERİNDEKİ ETKİLERİ

Merkantilizm ile başlayıp sanayi devrimiyle devam

eden suumlreccedil iccedilinde Osmanlı İmparatorluğu ile Avru-

pa arasındaki teknolojik farkların ortaya ccedilıkması 18

Yuumlzyılın ikinci yarısından sonra belirginleşmiştir

Savaş alanlarında Osmanlı topccedilularının başarısızlığı

savaşların kaybedilme nedeni olarak ortaya ccedilıkınca

Osmanlı batı teknolojisini taklit etmeye başlamıştır

Bu kopyacı anlayış kısa suumlre iccedilinde buumltuumln uumlretim

sektoumlrlerine hatta tuumlketim biccedilimlerine yayılmıştır

Batılılaşmanın bu şekilde anlaşılması ve kabul goumlrme-

si imalat sanayii uumlzerinde olumsuz etkiler yaratmaya

başlamıştır Osmanlırsquoda uumlretimde gedik adı verilen

ve sektoumlrleri korumayı amaccedillayan bir sistem uygul-

anmaktadır Gedik sistemi sayesinde sektoumlre girişler

denetlenmekte ancak belli şartlar sağlandıktan son-

ra işyeri accedilılmasına izin verilmektedir Oumlrneğin bir

kimse ccedilırak ve kalfalıktan yetişip gerekli olduğu iccedilin

accedilılan ustalık makamına geccedilmedikccedile bir başka ifad-

eyle gedik sahibi olmadıkccedila bir işyeri accedilıp faaliyette

bulunamamaktadır Boumlylece ilgili imalat sektoumlruuml ko-

runmakta ve ayakta durması sağlanabilmektedir Ay-

rıca gediklerin yapacağı uumlretimin miktarı da ihtiyaca

goumlre saptanmakta ve daha fazla uumlretim yapılmasına

izin verilmemektedir (Bayram 2014 59)

Gedik sistemi 18 Yuumlzyılın sonuna kadar işlevini

kaybetmemiş uumlretim ve ticareti koruyan yapısını

suumlrduumlrmuumlştuumlr Ancak Baltalimanı Ticaret An-

laşmasırsquonın imzalanmasının ardından İngiliz mal-

larıyla birlikte tuumlccarlarının da Osmanlı kentlerine

akın etmesiyle birlikte gedikler de eski fonksiyonlarını

yitirmişlerdir Oumlrneğin İngilterersquoden ucuz ve bol mik-

tarda tuhafiye ve manifatura eşyası gelmeye başlayın-

ca Kapalıccedilarşırsquodaki tuumllbent ve kıl kumaş gedikleri ge-

dik haklarını yuumlksek bedellerle satarak ccedilarşının arka

sokaklarına sığınmışlardır Bu tuumllbent ve kıl kumaş

esnafı Marmara havzasında yoğunlaşmış binlerce

tezgah tarafından beslendiklerinden ccedilarşıdaki işler-

inin bozulması kısa zamanda bu tezgah sahiplerinin

ortadan kalkmasına neden olmuştur (Kazgan 1982

80) Ayrıca İngilterersquonin anlaşma ile elde ettiği rekabet

avantajı nedeniyle Osmanlı piyasasında İngiliz mal-

larının fiyatları ucuzlamış bu durum halkın da İngiliz

mallarına youmlnelmesine neden olmuştur (Oumlnsoy 1988

19) Anlaşmanın sağladığı imtiyazlar ile birlikte İngil-

terersquoden yapılan pamuklu mensucat ithalatı artarak

Osmanlı iplik uumlretimine ve dokumacılık sektoumlruumlne

buumlyuumlk zarar vermiştir (Pamuk 1983 88)

Osmanlırsquonın yerli uumlretici ve zanaatkarları alışık old-

ukları gedik sistemi sarsılmaya başlayınca bunalıma

girmiş bir kısmı Avrupa fabrikalarında uumlretilmeyen

bazı dini ve ufak tuumlketim eşyalarının uumlretimine youmln-

elmişlerdir Suumlpuumlrge nalın kilim ccedileşitli başlık ve

oumlrtuumller gibi sadece Tuumlrk ve Muumlsluumlmanlar tarafından

kullanılan uumlruumlnlerin uumlretimine geccedilen bu işletmeler ti-

carete youmlnelmekte zorluklar yaşamışlardır Bunun en

oumlnemli nedeni kapitalist uumlretim ve ticaret ilişkilerinin

kavranmasında yaşanan guumlccedilsuumlzluumlklerdir Azınlıklar

110

Aydın

kendi aralarında ticari işbirlikleri kurarak ticaretlerini

buumlyuumltuumlrken Tuumlrk ve Muumlsluumlmanların piyasanın dışı-

na atılmıştır 1839 Tanzimat Fermanı ile oumlnemli hak-

lara kavuşan azınlıklar bu haklarını ticari alanda da

kullanarak buumlyuumlk ilerlemeler kaydetmiştir 1839rsquodan

sonra idari kadronun Tuumlrk ve Muumlsluumlman kadrodan

oluşturulma ccedilabaları da uumlretim işlerini kaybeden

halkı devlette ccedilalışmaya youmlnlendirmiş ve ekonomik

hayattan ccedilekilme suumlrecini hızlandırmıştır Bu gelişme-

lerle birlikte yerli uumlretim ccediloumlkmuumlştuumlr Oumlrneğin İstan-

bulrsquoda 1830 yılında dokuma tezgahı sayısı 3160 iken

1866 yılında 37rsquoye duumlşmuumlştuumlr (Goumlccedilek 1999 97) İthal

mallar boumlylece buumltuumln Osmanlı pazarını ele geccedilirmiştir

Anlaşmanın sonucunda dış ticaret hacmi 12-15 kat

artarken Avrupa kaynaklı tekstil ithalatı 100 kat art-

mıştır (Dura ve Altıparmak 2000 23) Sonuccedil olarak an-

laşmadan itibaren 1920 yılına kadar Osmanlı İmpara-

torluğursquondaki kuumlccediluumlk ve orta oumllccedilekli sanayi işletmeleri

yok olma yeniden kurulma teknoloji değişmeleri

kapitalizmin etki alanına girmiştir Diğer bir yandan

imparatorluğun iccedil ve dış siyaseti azınlıkların siyasi

ve iktisadi amaccedilları gibi konular da Osmanlı sanayiini

etkilemiştir

Osmanlı uumlretim sektoumlrleri bu şekilde ccediloumlkerken devlet

youmlnetimi bu gerilemeyi oumlnlemek ve sanayiyi tekrar

canlandırmak iccedilin fazla bir ccedilaba goumlstermemiştir Hal-

buki Almanya Avusturya-Macaristan Rusya gibi

uumllkeler gecikmeli de olsa sanayi devrimi suumlrecine

girmiş ve kısa suumlrede İngiltere ile rekabet edecek

guumlce ulaşabilmişlerdir Osmanlırsquonın suumlrece gireme-

mesinin ccedileşitli nedenleri bulunmaktadır Oumlncelikle

sanayi uumllkelerinde işccedili oumlrguumltlerinin kurulması ve işccedili

hakları nedeniyle uumlcretler yuumlkselmiş bu durum uumlruumln

fiyat artışlarına sebep olmuştur Bu nedenle sanayi

uumllkeleri Avrupa dışındaki pazarlara accedilılarak fiyat-

ların yuumlkselmesini oumlnlemişlerdir Devletler tarafından

desteklenen sanayi uumlruumlnleriyle Osmanlı pazarına ccedilı-

kan işletmelerin birbirleriyle rekabeti sonucunda Os-

manlırsquoda fiyatlar suumlrekli duumlşmeye başlamıştır Suumlrekli

duumlşen fiyatlar nedeniyle Osmanlı uumlretimi bu ekono-

mik yapı iccedilerisinde ayakta kalma olanağını yitirmiştir

Osmanlı Devleti bu konuda hem kapituumllasyonlar ned-

eniyle hem de Baltalimanı Ticaret Anlaşması madde-

leri gereğince guumlmruumlk politikaları uygulayamamış

dolayısıyla yerli sanayisini koruyamamıştır (Eşiyok

2014 91) Bir başka ifadeyle Osmanlı Sanayiinin

yeniden toparlanmasının oumlnuuml de bu anlaşma ile tık-

anmaktadır Ayrıca yine anlaşma nedeniyle Osmanlı

tuumlccarlarının yabancı tuumlccarlara goumlre daha ağır vergi

yuumlkuumlnuumln bulunması da sanayinin yeniden organize

olmasında oumlnemli bir engel teşkil etmektedir (Tezel

1994 73)

Uumlretim sektoumlrlerinin anlaşmadan olumsuz etkilenme-

si ve devletin guumlmruumlk politikası araccedillarından yoksun

bırakılması nedeniyle yerli uumlretimin rekabete karşı

savunmasız kalmasının o doumlnemdeki Osmanlı Devlet

youmlnetiminin bakış accedilısı ccedilerccedilevesinde incelenmesi de

oumlnem arz etmektedir Osmanlı youmlnetimi guumlmruumlk ver-

gilerini oumlnemli bir gelir kapısı olarak değerlendirme-

ktedir Guumlmruumlk vergisi yuumlkseltilirse iccedil talepte daral-

ma meydana geleceğinden guumlmruumlk vergi gelirlerinin

azalacağından endişe edilmektedir Uumlstelik bu verg-

iler yabancı altın paralar ile tahsil edildiğinden Os-

manlı youmlnetimi iccedilin daha değerli goumlruumllmektedir Yerli

uumlretimin azalması devlet iccedilin buumlyuumlk bir gelir kaybını

ifade etmemektedir ccediluumlnkuuml gedik sistemi iccedilinde bulu-

nan yerli işletmeler fazla kar etmedikleri iccedilin bunların

oumldeyeceği vergiler ithalattan alınan guumlmruumlk verg-

ilerine karşı bir alternatif teşkil etmemektedir Ay-

rıca konuya vergi gelirleri accedilısından bakan Osmanlı

youmlnetimi yeni accedilılan mağaza duumlkkan depo gibi ye-

rler nedeniyle rantı yuumlkselen arsa ve gayrimenkuller

uumlzerinden alacağı vergilerin yuumlkselmesiyle gelirlerini

arttırmayı amaccedillamaktadır İstanbul İzmir Trabzon

Selanik gibi kentlerde batı mallarının tuumlketiminin

yaygınlaşması ile accedilılan yeni işyerleri ve bunlara

bağlı olarak kentleşme hızının artması sonucu konut

yapımının hızlanması eğlence yerlerinin accedilılması

at arabası sayısının artması huumlkuumlmet bakımından

kolayca vergilendirilebilen gelirlerin doğmasına seb-

ep olmuştur Devletin bu tutumu nedeniyle buumltuumln

teşebbuumls guumlcuuml pazarlama ve dağıtım faaliyetlerine

youmlnelmiş ve sanayi girişimi gerektiren duumlrtuuml zayı-

flamıştır (Kazgan 1982 88) Bir başka ifadeyle bir

yandan sanayi devrimi ve Baltalimanı Ticaret An-

laşması nedeniyle sekteye uğrayan yerli uumlretim diğer

yandan da devletin iktisat politikaları nedeniyle daha

da zayıflamış hatta yok olmuştur Nitekim Abduumllaziz

doumlnemine gelindiğinde el tezgahları uumlretim hattından

neredeyse tamamen ccedilekilmiştir (Ccediladırcı 1997 350)

Bu olumsuz etkiler zaman iccedilinde Balkanlar Suriye ve

Mısır gibi uzak Osmanlı coğrafyasında da hissedilmiş

dokumacılık sektoumlruuml bu boumllgelerde bitmiştir (Karpat

2002 89) Osmanlı Devletirsquonin kısa vadedeki sağlam

vergi gelirlerini goumlzeterek yerli uumlretimin yok oluşu-

na goumlz yumması uzun vadede devlete de zarar ver-

miş ve Osmanlı İmparatorluğu tamamıyla bir accedilık

pazara doumlnuumlşmuumlştuumlr Boumlylece iktisadi bağımsızlık

111


ortadan kalkmıştır Bu suumlreccedilte alınan dış krediler de

uumlretimin arttırılması ccedilabalarında değil dış accedilıkların

kapatılmasında kullanılmıştır Bu doumlnemde Kırım

Savaşırsquonın da başlamasıyla finansman ihtiyacı artmış

1854 yılında ilk defa dış borccedil alınmış ve bu tarihten

sonra suumlrekli borccedillanmalarla devlet bir borccedil batağı-

na suumlruumlklenmiştir Bu suumlreccedil 1881 yılında Muharrem

Kararnamesi ile Duumlyun-u Umumiye teşkilatının ku-

rulmasıyla sonuccedillanacak ve Osmanlı Devleti vergi

gelirlerini borccedillu olduğu devletlere borccedillarına karşılık

olarak temlik edecektir (Ccedilavdar 1970 41)

5 ANLAŞMANIN OSMANLIrsquoYA FİNANS KAPİTAL ACcedilISINDAN ETKİLERİ

Baltalimanı Ticaret Anlaşması sonucunda ithalattan

alınan guumlmruumlk vergilerinin 12rsquoden 3 seviyesine

duumlşmesiyle yabancı uumllke malları Osmanlı pazarını

istila etmiş ancak bu durum Osmanlı vergi gelirler-

ini olumlu etkilemiştir Orantısız artan ithalat ned-

eniyle guumlmruumlk vergileri yuumlzdesel oran olarak duumlşse

de toplam gelir bakımından artış goumlstermiştir Ye-

rli uumlretimden vergi almada devlet zaten başarısız

olduğundan Osmanlı sanayisinin ccediloumlkmesi devlet

accedilısından buumlyuumlk bir vergi kaybını ifade etmemekte-

dir Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle birlikte ihracat

ccedilok azalmış ve boumlylece Osmanlı İmparatorluğu ekon-

omisi dışarıdan beslenen bir yapıya buumlruumlnmuumlştuumlr

Bu yapı nedeniyle 1850rsquoden itibaren Osmanlı ekono-

misi ithalatını finanse edemez hale gelmiştir Ayrıca

1839 Tanzimat Fermanırsquondan itibaren memur sayısı

artmış buna bağlı olarak ek finansman ihtiyacı or-

taya ccedilıkmıştır Tarımsal uumlretimin istenen seviye ve

kaliteye ccedilıkarılamaması sebebiyle tarım gelirlerinin

de ithalatı finanse etme olanağı bulunmamaktadır

Ayrıca artan finansman ihtiyacı nedeniyle muumlltezim

sistemi de bozulmuş ve tarımdan elde edilen vergil-

er aşınmaya başlamıştır Tuumlm bu gelişmeler Osmanlı

İmparatorluğursquonu Avrupa Finans Kapitalirsquone mecbur

bırakmıştır 1854 yılına gelindiğinde Kırım Savaşırsquonın

da getirdiği yuumlkle artık dış borccedillanma kaccedilınılmaz ol-

muştur Dış borcun alınmasıyla tuumlketim piyasası iyice

canlanmıştır Osmanlı ekonomisi artık suumlrekli olarak

borccedil almadan varlığını suumlrduumlremeyecek bir yapıya

buumlruumlnmuumlştuumlr Alınan borccedillar ile her seferinde yeni

yatırımlar yapılacağı soumlylenmiş fakat buumltuumln para yine

ithalat ve tuumlketime gitmiştir Dolayısıyla batı uumllkeler-

inden alınan borccedil paralar yine bu devletlere geri git-

miştir Boumlylece hem batı uumllkelerindeki şirketlerin talep

yetersizliği sorunu ortadan kalkmış hem de egemen

devletler faiz gelirlerini arttırarak daha zengin hale

gelmiştir Vadesi gelen borccedilları ve faizleri oumldemek

iccedilin tekrar borccedil para bulmak zorunda kalan Osman-

lı maliyesi artık ccediloumlkmuumlştuumlr Finans kapital iccedilin artık

Osmanlı İmparatorluğu hasta adam olarak tanımlan-

maktadır Dış borccedilların oumldenmesinin olanaksızlığı

devletin gelirlerinin finans kapitale temlik edilmesine

kadar gitmiş bu amaccedilla finans kapitalin youmlnetiminde

Duumlyunu Umumiye kurulmuştur Osmanlı İmpara-

torluğu boumlylece ekonomik olarak tuumlm bağımsızlığını

kaybetmiş ve iflasını accedilıklamıştır Ayrıca bu doumlnemde

dış borccedilların komisyonculuğunu yapacak bir nesil de

yetişmiştir Boumlylece finans kapitalin beslediği sermaye

piyasaları ve borsalarda Galata sarrafları kendilerini

goumlstermeye başlamıştır (Kazgan 2005 15)

Osmanlı İmparatorluğu karşısında finans kapitalin

diğer bir oumlzelliği de demiryolları birkaccedil maden işlet-

mesi ve tuumltuumln tekeli dışında uumlretime ve iktisadi faali-

yetlere doumlnuumlk sermaye ve girişim olarak eksikliğidir

Gerccedilekten diğer uumllkelere sabit sermaye yatırımı yap-

mak iccedilin giden finans kapital Osmanlırsquoya bu amaccedil-

la gelmemiştir Bu nedenle Osmanlı kaynakları atıl

kalmıştır Bu duruma neden olarak Osmanlı İmpara-

torluğursquonun hukuk sistemi goumlsterilmektedir Bu ned-

enle Osmanlı youmlnetimi bu konuda ccedilalışmalar yapmış

hukuk sistemini revize etmek iccedilin girişimlerde bulun-

muştur fakat bu alanda başarılı olamamıştır Bunun

uumlzerine finans kapitalin siyasi stratejisi değişmiş ve

Balkan devletlerinin ortaya ccedilıkması ve guumlccedillenmesi

iccedilin ccedilalışmaya başlamıştır Gerccedilekten de 1850rsquolerden

sonra finans kapital Yunanistan Sırbistan Romanya

ve Bulgaristanrsquoa yatırımcı ve işletmeci olarak akmaya

başlamış ve bu uumllkelerin Osmanlı İmparatorluğursquondan

toprak talepleri devamlı olarak finans kapital kurum-

ları tarafından desteklenmiştir (Kazgan 1982 107)

6 SONUCcedil

Avrupa uumllkelerinde merkantilizm ile başlayarak

sanayi devrimi ile devam eden suumlreccedil sadece iktisa-

di ve teknik gelişmeyi değil aynı zamanda bir kuumlre-

selleşmeyi de ifade etmektedir Merkantilizm doumlne-

minde oumlzellikle dış ticaret yoluyla buumlyuumlk bir sermaye

birikimine ulaşan Avrupa uumllkeleri İngilterersquonin başını

ccedilektiği sanayi devrimiyle oumlnemli teknolojik ilerle-

meler kaydetmiş ve uumlretimlerini buumlyuumlk oumllccediluumlde art-

tırmışlardır Gerek artan uumlretimi pazarlama sorunu

gerekse uumlretimin suumlrekliliğini sağlayacak hammad-

de ihtiyacı İngilterersquoyi Avrupa dışındaki pazarlara

112

Aydın

youmlneltmiştir Bu bağlamda İngiltere Latin Ameri-

karsquodan Ccedilinrsquoe kadar pek ccedilok pazarı değerlendirmiş ve

emperyalist bir guumlccedil kazanmıştır İngiltere emperyal-

izminin Osmanlı İmparatorluğursquondaki yansıması ise

Baltalimanı Ticaret Anlaşması olarak gerccedilekleşmiştir

Merkantilizm doumlneminde oumlzellikle kapituumllasyonlar

yoluyla Avrupa uumllkelerine verilen imtiyazlar sonu-

cunda sermayesi tuumlkenen Osmanlı ekonomisi sanayi

devrimine hazırlıksız yakalanmıştır Sanayi devrimi

suumlrecinde accedilık pazara doumlnuumlşen Osmanlı ekonomi-

si bu duruma rağmen 1800rsquoluuml yılların başına kadar

guumlcuumlnuuml koruyabilmiş ve ihracat yapabilen yapısını

suumlrduumlrebilmiştir Oumlzellikle yed-i vahit uygulaması ge-

dik sistemi ihracat yasakları gibi politikalar sayesinde

bu yıllarda bir şekilde uumlretim devam etmektedir Bu

uygulamaların ortadan kaldırılması ve Osmanlı yer-

li uumlretiminin ccediloumlkmesi Baltalimanı Ticaret Anlaşması

sonrasında gerccedilekleşmiştir Anlaşmayla ithalattan

alınan guumlmruumlk vergilerinin duumlşuumlruumllmesi İngiltere

tuumlccarına sağlanan vergi imtiyazları yabancı malların

Osmanlı kentleri arasında serbestccedile dolaşımı boğaz

geccediliş hakları gibi uygulamalar yerli uumlretimi olumsuz

etkilemiş ve imalat sektoumlrleri ccediloumlkmuumlştuumlr

Osmanlı Devleti ilk aşamada anlaşmadan olumlu

etkilenmiştir Yerli uumlretimin duumlşuumlk karları ve Osman-

lırsquonın vergi toplama konusundaki başarısızlığı ned-

eniyle duumlşmuumlş olan vergi gelirleri ithalatın artmasıyla

guumlmruumlk vergileri ccedilerccedilevesinde yuumlkselmiştir Ayrıca

yeni accedilılan mağazalar ve artan gayrimenkul rantları

sayesinde devlet yeni vergilendirilebilir kaynaklara

kavuşmuştur Bu accedilıdan bakıldığında Osmanlı youmlne-

timinin anlaşma sonucunda yerli uumlretimin ccediloumlkeceğini

oumlngoumlrduumlğuuml soumlylenebilir Yani Osmanlı İmparator-

luğursquonun esasen anlaşmanın sonuccedillarından haberdar

olduğu ve bunu isteyerek imzaladığı bu ccedilalışmanın

oumlnemli bir ccedilıktısını oluşturmaktadır Osmanlırsquonın bu

oumlngoumlruumlsuuml ilk yıllarda gerccedilekleşmiş artan ithalat ile

birlikte vergi gelirlerinde buumlyuumlk artışlar goumlruumllmuumlştuumlr

Ancak yerli uumlretimin ccediloumlkmesiyle ihracat gelirleri azal-

mış ve uluslararası rekabet nedeniyle Osmanlırsquonın

ihraccedil ettiği hammadde ve bazı gıda uumlruumlnlerinin fiyat-

ları duumlşmuumlştuumlr Bu durumda ithalat finanse edilemez

hale gelmiş ve duumlşmeye başlamıştır İthalatın azal-

masıyla birlikte devletin vergi gelirleri de duumlşmuumlştuumlr

1839 Tanzimat Fermanı sonucunda artan memur

sayısı da devletin finansman ihtiyacını arttırmış ve ilk

defa Osmanlı İmparatorluğu dış borccedil almak zorunda

kalmıştır Bu tarihten itibaren devlet borccedil sarmalına

girmiş ve finans kapitalin kucağına duumlşmuumlştuumlr İkti-

sadi bağımsızlığını kaybeden Osmanlı İmparatorluğu

ilerleyen suumlreccedilte batılı devletlerin youmlnetiminde kuru-

lan Duumlyun-u Umumiye oumlrguumltuumlne gelirlerini borccedillarına

karşılık temlik etmek zorunda kalmıştır Ayrıca başka

uumllkelerde sabit sermaye yatırımlarına girişen Avrupa

finans kapitali Osmanlı İmparatorluğursquonda bu yola

girmemiştir Bunun nedeni olarak Osmanlı hukuk

sisteminin uygun olmaması goumlsterilmektedir Bu ned-

enle Avrupa finans kapitali Osmanlırsquodan ayrılmak

isteyen uumllkelerin bağımsızlık ve toprak taleplerine

destek vermiş ve bu uumllkelere sabit sermaye yatırım-

ları yapmıştır Bir başka ifadeyle Baltalimanı Ticaret

Anlaşmasırsquonın iktisadi sonuccedilları ile siyasi sonuccedilları iccedil

iccedile geccedilmiştir

Sanayi devrimiyle başlayan kuumlreselleşme suumlrecinden

Avrupa uumllkeleri ccedilok kazanccedillı ccedilıkarken Osmanlı İm-

paratorluğu hem siyasi hem ekonomik accedilıdan ccediloumlkuumlş

suumlreci yaşamıştır Bu yıllarda başlayan kuumlreselleşme

politikaları tuumlm duumlnyada 1929 ekonomik krizine ka-

dar egemen olmuştur Ekonomik krizden sonra dev-

letler tekrar korumacı ekonomik politikalara doumlnmuumlş

ve kamu ağırlıklı ekonomik yapılarla krizi aşma-

ya ccedilalışmışlardır Ancak 1980rsquoli yıllardan itibaren

tekrar kuumlresel ekonomi anlayışının egemen olduğu

goumlruumllmektedir ABD ve İngilterersquonin başını ccedilektiği

liberal ve kuumlresel iktisat modeli tuumlm duumlnyada yenid-

en temel anlayış haline gelmiştir Tuumlrkiye de 24 Ocak

1980 kararlarıyla kuumlresel ekonomiyle buumltuumlnleşmiş bu

ccedilerccedilevede oumlnce uluslararası mal hareketlerini 1989

yılından itibaren ise uluslararası sermaye hareketler-

ini serbest bırakmıştır Boumlylece ekonominin bazı alan-

lardaki kırılganlığı artmış ve Tuumlrkiye ekonomisi bu

suumlreccedilte 1994 ve 2001 yıllarında iki buumlyuumlk finansal kriz

yaşamıştır Ayrıca kuumlreselleşme nedeniyle finansal

krizlerin bulaşıcılığı artmış ve 2008 yılında ABDrsquode

ortaya ccedilıkan finansal kriz diğer uumllkeleri olduğu gibi

Tuumlrkiyersquoyi de etkilemiştir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln

kuumlresel ekonomik duumlnyasında politika yapıcılar

accedilısından tarihte yaşanan Baltalimanı Ticaret An-

laşması ve bu anlaşmanın sonuccedilları oumlnemli deneyim-

ler iccedilermektedir Buguumln uygulanan kuumlresel ekonomi

politikalarının artılarının ve eksilerinin belirlenerek

geleceğe youmlnelik yapılacak iktisat politikalarında bu

deneyimlerden faydalanmak Tuumlrkiyersquonin geleceği

accedilısından oumlnem arz etmektedir

113


KAYNAKCcedilAACARTUumlRK E ve KILICcedil R (2011) Osmanlı Devletinde Kapituumllasyonla-rın İktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi Hacettepe Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 29(2) 1-21 Retrieved from httpsdergi-parkorgtrenpubhuniibfissue7865103707

ADDA J (2002) Ekonominin Kuumlreselleşmesi (1Baskı) İletişim Yayınları İstanbul

AKŞİN S (2000) Siyasal Tarih Osmanli Devleti (1600-1908) Cilt 3 Cem Yayınevi İstanbul

AVCIOĞLU D (1969) Tuumlrkiyersquonin Duumlzeni Duumln Buguumln Yarin Bilgi Ya-yınevi Ankara

AYDIN A (2021) Tuumlrkiye Ekonomisinde İhracat ve Gayri Safi Yurt İccedili Ha-sıla Arasındaki Uzun Doumlnem İlişkisi Bucak İşletme Fakuumlltesi Dergisi 4(1) 30-62 DOI 1038057bifd865548

AYGUumlN N (2017) Avrupa Emperyalizminin Aşamaları Osmanlı Akde-nizrsquoinde Avrupa Ticareti (1700-1830) Aksaray Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi 1(2) 3-17 Retrieved from httpaseddergiaksarayedutrenpubissue39720470459

BASKICI M M (2005) 1800-1914 Yillarinda Anadolursquoda İktisadi değişim Turhan Kitabevi Ankara

BAYRAM S (2012) Osmanlı Devletirsquonde Ekonomik Hayatın Yerel Un-surları Ahilik Teşkilatı ve Esnaf Loncaları İstanbul Uumlniversitesi İlahiyat Fakuumlltesi Dergisi Sayfa 21-40

BERKES N (2013) Tuumlrkiye İktisat Tarihi Yapı Kredi Yayınları İstanbul

CLARK EC(2006) ldquoOsmanli Sanayi Devrimirdquo Halil İnalcik Mehmet Seyitdanlioğlu (Ed) Tanzimat Değişim Suumlrecinde Osmanli İmparatorluğu Phoenix Ankara 499-512

CcedilADIRCI M (1997) Tanzimat Doumlneminde Anadolu Kentrsquolerinin Sosyal ve Ekonomik Yapisi (2 Baski) Tuumlrk Tarih Kurumu Ankara

CcedilAVDAR T (1970) Osmanlilarin Yari-Soumlmuumlrge Oluşu (1 Baski) Ant Ya-yınları İstanbul

DEMİR RA ve KURT AS (2020) ldquoDış Ticarette Korumacılık ve Uumllkele-rin Gelişmişlik Duumlzeyine Etkilerirdquo ulakbilge 47 s 381ndash399 doi 107816ulakbilge-08-47-01

DURA C Ve ALTIPARMAK A (2000) 1838 Osmanlı ndash İngiliz Ticaret Anlaşması Nedenleri ve Sonuccedilları Erciyes Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bi-limler Fakuumlltesi Dergisi Sayi 16 Sayfa 17-30

EŞİYOK B (2014) Osmanlı İmparatorluğursquonun Duumlnya Ekonomisine Ek-lemlenmesinde Bir Doumlnuumlm Noktası1838 Serbest Ticaret Anlaşması Muumllkiye Dergisi 34 (266) 67-108 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubmulkiyeissue267573

FREEMAN C ve SOETE L (2003) Yenilik İktisadi (1Basım) Erguumln Tuumlrkcan (Ccedilev) TUumlBİTAK Yayınları Ankara

GOumlCcedilEK FM (1999) Burjuvazinin Yuumlkselişi İmparatorluğun Ccediloumlkuumlşuuml Os-manli Batililaşmasi ve Toplumsal Değişme (1 Baski) Ayraccedil Yayınevi An-kara

GOumlKBUNAR A (2007) Celali Ayaklanmalarının Maliye Tarihi Accedilısından Değerlendirilmesi Youmlnetim ve Ekonomi Celal Bayar Uumlniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakuumlltesi Dergisi 14 (1) 1-24 Retrieved from httpsder-giparkorgtrenpubyonveekissue13686165616

GUumlNEŞ Y (2006) Merkantilizmin Ortaya Ccedilıkışı Elektronik Sosyal Bi-limler Dergisi 5 (15) 1-23 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubesosderissue612982200

HAFTER D M (1964) Critics of Mercantilism in France 1751-1789 The Industrial Reformers Yayınlanmamış doktora tezi Yale University New Haven

HOBSBAWN EJ (1987) Sanayi ve İmparatorluk YGuumllerman ve A Ersoy (Ccedilev) Dost Yayınları Ankara

İNALCIK H (2000) İmtiyacirczacirct İslam Ansiklopedisi iccedilinde (C22 ss245-252) Tuumlrkiye Diyanet Vakfı İstanbul

JAGIC S (2010) Constantinople 6 avril 1536 Revues plurielles httpwwwrevuespluriellesorg_uploadspdf1211011

KARAKAYALI H ve DİLBER İ (2010) Kuramlarda Buumlyuumlme ve Kalkinma Manisa Emek Matbaacılık ve Yayıncılık 2010

KARPAT H (2002) Osmanli Modernleşmesi (1Baski) A Zorlu Durukan Kaan Durukan (Ccedilev) İmge Kitabevi Ankara

KAZGAN G (1993) İktisadi Duumlşuumlnce veya Politik İktisadın Evrimi İstan-bul Remzi Kitabevi

KAZGAN H (1981) Sanayi Tarihi İTUuml Matbaası İstanbul

KAZGAN H (2005) Osmanlirsquoda Avrupa Finans Kapitali Roma Yayınları Ekonomi Dizisi Ankara

KEYDER Ccedil (2008) Tuumlrkiyersquode Devlet ve Siniflar İletişim Yayınları İs-tanbul

KIRAY E (1995) Osmanlirsquoda Ekonomik Yap ve Diş Borccedillar 2 Baskı İle-tişim Yayınları İstanbul

KOumlYMEN O (2007) Sermaye Biriktiren Osmanli Tuumlrkiye Duumlnya Yordam Kitap İstanbul

KUumlTUumlKOĞLU M (1974) Osmanli-İngiliz İktisadi Muumlnasebetleri I (1580-1838) (1 Baskı) Tuumlrk Kuumlltuumlruumlnuuml Araştırma Enstituumlsuuml Ankara

MAILLET J (1983) 18 Yuumlzyildan Buguumlne İktisadi Olaylarin Evrimi Ccedilevi-ren Ertuğrul Tokdemir Remzi Kitabevi İstanbul

MEMİŞ N (2008) 19 Yuumlzyil Osmanli İmparatorluğursquonda Ekonomik Yapi ve Diş Ticaret Atatuumlrk Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml İktisat Anabi-lim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi s59-110 Erzurum

ORTAYLI İ (1990) ldquoTanzimat Devri Basını Uumlzerine Notlarrdquo Cahit Talasrsquoa Armağan Muumllkiyeliler Birliği Yayinlari 9 397-404

OumlNSOY R (1988) Tanzimat Doumlnemi Osmanli Sanayi ve Sanayileşme Politi-kasi (1Baski) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları Ankara

OumlZVAR E (2003) Osmanli Maliyesinde Malikane Uygulamasi Kitabevi Yayınları İstanbul

PAMİR A (2002) Kapituumllasyon Kavramı ve Osmanlı Devletirsquone Etkileri Ankara Uumlniversitesi Hukuk Fakuumlltesi Dergisi - dergiparkorgtr 79-120

PAMUK Ş (1983) Osmanlı Zanaatlarının Yıkılışı Pamuklu Tekstil Oumlrneği 1826ndash1913 Toplum ve Bilim 23 75-99

PAMUK Ş (1994) Osmanli Ekonomisinde Bağimlilik ve Buumlyuumlme 1820-1913 Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul

PAMUK Ş (2009) Osmanlidan Cumhuriyete Kuumlreselleşme İktisat Poli-tikalari ve Buumlyuumlme (Seccedilme Eserleri II) (2 b) Tuumlrkiye İş Bankası Kuumlltuumlr Yayınları İstanbul

PAMUK Ş (2015) Osmanli-Tuumlrkiye İktisadicirc Tarihi 1500-1914 İstanbul İletişim Yayınları

ROBERTS R D (2013) Bir Serbest Ticaret ve Korumacilik Oumlykuumlsuuml Ccedilev Mustafa Acar Ankara Liman Kitapları

TABAKOĞLU A (2016) Osmanli Mali Tarihi Dergah Yayınları İstanbul

TEKELİ İ ve İLKİN S (1999) Osmanli İmparatorluğursquonda Eğitim ve Bil-gi Uumlretim Sisteminin Oluşumu ve Doumlnuumlşuumlmuuml (2 Baskı) Tuumlrk Tarih Kurumu Basımevi Ankara

TEZEL YS (1994) Cumhuriyet Doumlneminin İktisadi Tarihi (3Baski) Tarih Vakfı Yurt Yayınları İstanbul

TİMUR T (1985) ldquoOsmanlı Devleti İngiltere ve Rusya 1838 Ticaret An-laşmasını Doğru Değerlendirdik mirdquo Yapit 10 4-26

WALLERSTEIN I (1979) ldquoThe Ottoman Empire and The Capitalist Wor-ld-Economy Some Questions for Researchrdquo Fernand Braudel Center Re-view 2(3) 389-398

YALCcedilIN E (2015) Şark Meselesi ve Emperyalistlerin Tuumlrk Politikası To-ros Uumlniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi 2 (4) 0-0 Retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubiisbfissue27277287162

YARDIMCI ME OFLAZ E MENECLER O (2020) Tarihsel Suumlreccedilte İl-tizam Sisteminin Sosyoekonomik Etkileri Devlet Erkinin Kişisel Kullanımı

114

Aydın

ldquoMuumlltezimrdquo Duumlzce İktisat Dergisi 1(1) 57-68

YERASIMOS S (1977) Azgelişmişlik Suumlrecinde Tuumlrkiye Bizansrsquotan Tanzi-matrsquoa (3Baskı) Cilt 1 Goumlzlem Yayınları İstanbul

YILDIRIM İ (2001) Ondokuzuncu Yuumlzyıl Osmanlı Ekonomisi Uumlzerine Bir Değerlendirme (1838-1918) Firat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Firat University Jurnal of Social Science Cilt 11 Sayi 2 Sayfa 313-326

115





Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlkhan ArslantuumlrkE-mail gokhan_arslanturkhotmailcom

CitationAtıf ARSLANTUumlRK G amp ŞAMYANLI Z B (2021)ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir model Journal of Awareness 6(3) 115-121 DOI 1026809joa6303

ldquoAhlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmekrdquo bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki uumlst biliş arasındaki ilişkilere youmlnelik bir modelldquoThinking about thinking on the moral onerdquo a model on the relationships between mindfulness metacognition and moral metacognition

Goumlkhan Arslantuumlrk1 Zeliha Beyza Şamyanlı2

Oumlz

İnsanın ayırt edici youmlnuuml sahip olduğu bilişsel kapasitedir Bu bilişsel kapasitesi ile medeniyetler kurmuş ve ahlaki sistemler geliştirmiştir Farkındalık bu bilişsel oumlzellikler arasında merkezi bir konumdadır Kendisinin ve ccedilevresinin farkında olan insan bu sayede duumlşuumlncelerini bilebilir izleyebilir ve duumlzenleyebilir Bu ccedilalışma bu bilişsel oumlzellikleri ahlaki bağlamda ele almaktadır Bu doğrultuda uumlstbilişin bilinccedilli farkındalık ve ahlaki uumlstbiliş arasındaki aracı roluumlne dair bir model oumlnerilmiştir Araştırmanın katılımcıları ccediloğunluğu uumlniversite oumlğrencisi 220 kişiden oluşmaktadır Araştırmanın anket ve soruları katılımcılara ccedilevrimiccedili olarak ulaştırılmıştır Modelin test edilmesinden elde edilen bulgular bilinccedilli farkındalığın ahlaki uumlstbilişe uumlstbiliş aracılığıyla katkı sağladığına işaret etmektedir Bununla birlikte bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında doğrudan ilişki bulunmamaktadır Bulgular ccedilalışmanın literatuumlre katkısı sınırlılıkları ve gelecekteki ccedilalışmalar iccedilin ccedilıkarımlar ekseninde tartışıldı

Anahtar kelimeler Bilinccedilli farkındalık uumlstbiliş ahlaki uumlstbiliş ahlaki farkındalık

Abstract

The distinguishing feature of human is hisher cognitive capacity With this cognitive capacity people established civilizations and developed moral systems Awareness is central to these cognitive traits People who are aware of themselves and their environment can know monitor and regulate their thoughts This study addresses these cognitive features in a moral context In this direction a model has been proposed regarding the mediating role of metacognition between mindfulness and moral metacognition The participants of the study consist of 220 people most of whom are university students The scales and questions of the research were delivered to the participants online The findings obtained from the testing of the model indicate that mindfulness contributes to moral metacognition with mediation of metacognition However there is no direct relationship between mindfulness and moral metacognition The findings were discussed in terms of the contribution of the study to the literature its limitations and implications for future studies

Keywords Mindfulness metacognition moral metacognition moral awareness

1 Dr Oumlğrt Uumlyesi Selccediluk Uumlniversitesi Psikoloji Boumlluumlmuuml Konya TURKEY e-mail gokhan_arslanturkhotmailcom

2 Selccediluk Uumlniversitesi Aile Danışmanlığı ve Eğitimi Anabilim Dalı Konya TURKEY e-mail beyzasamyanligmailcom


116

Arslantuumlrk amp Şamyanlı

1 GİRİŞ

Bedia Akarsu (1975 13) Felsefe Terimleri Soumlzluumlğuumlrsquonde

ahlakı ldquoBelli bir doumlnemde belli insan topluluklarınca

benimsenmiş olan bireylerin birbirleriyle ilişkilerini

duumlzenleyen toumlrel davranış kurallarının yasalarının

ilkelerinin toplamırdquo olarak tanımlar Bu temel dav-

ranış kuralları yasalarının ya da ilkelerinin nasıl te-

mellendirildiği yani ldquoneye goumlrerdquo ve ldquokime goumlrerdquo olu-

şu geniş bir ccedileşitlilik arz etmektedir Uumlzerinde daha

geniş mutabakatların olduğu ahlaki meselelerden

politik kamplaşmalara yol accedilan ahlaki tartışmalara

uzanan bir yelpazede ahlaki olan ve olmayan ayrımı

tartışılabilir Bununla birlikte neyin ahlaki olduğunun

oumltesinde ahlaki olanı neyin belirlediği daha oumlnemli

goumlruumlnmektedir Zira daha geniş bir uzlaşının olduğu

soumlylenebilecek bir başkasına zarar vermeme ya da zor

durumda olan birinin ihtiyacını giderme gibi ahlaki

konuların hangi değişkenler tarafından belirlendiğini

bilmek insanlık iccedilin oumlnemlidir Boumlylelikle ahlak uumlzeri-

ne konuşmakla kalmayıp ahlaki olanın inşası uumlzerine

kafa yormak olanaklı hale gelebilir

Bu noktada bir diğerinin ihtiyacını gidermek ya da bi-

linccedilsizce bir başkasına zarar vermek gibi durumların

merkezinde yer alan oumlnemli bir kavramdan soumlz edi-

lebilir ahlaki farkındalık (moral awareness) Ahlaki

davranışla sonuccedillanan ahlaki karar verme suumlrecinin

ilk adımı ahlaki sorunun farkına varmak yani ahla-

ki farkındalıktır (Butterfield vd 2000 Drumwright

vd 2015) Bireyler bir durumun ahlaki youmlnuumlnuumln

farkında olmadıklarında verdikleri kararlar genelde

ahlaki olmaktan ccedilok bireysel yarar odaklı olmaktadır

(Street vd 2001) Diğerinin iyiliğine youmlnelik olumlu

davranışlarla ilgili alan yazının oumlnemli kavramları

olan toplum yanlısı davranış ya da oumlzgecilik kuram

ve araştırmalarında da farkındalığa oumlzel bir vurgu

goumlze ccedilarpmaktadır Alanın en bilinen yaklaşımların-

dan empati-oumlzgecilik hipotezi empatinin bireyi oumlz-

geci davranışa goumltuumlrduumlğuuml suumlreci diğerinin ihtiyacını

algılamak ile başlatmaktadır (Batson 2011) Schwartz

(1977) da değerlerin ya da iccedilselleştirilmiş normların

bireyleri zor durumda olan birine yardım etmeye sevk

ettiği suumlrecin ilk adımını yardım ihtiyacının farkında

olmak olarak resmetmiştir Yardıma ihtiyacı olan bi-

rini ldquofark edememekrdquo -diğer tuumlm oumlzgeci niyet ve guuml-

duumllere sahip olsanız da- yardım davranışının ortaya

ccedilıkmasını engellemektedir (Darley ve Batson 1973)

Oumlyleyse bu farkındalık suumlrecine yakından goumlz atmak

gerekmektedir

Farkındalık ya da farkında olmak dediğimizde bilinccedil

dikkat bellek gibi bilişsel bir suumlrece işaret ediyoruz ve

bu bilişsel suumlreccedillerin birbirleri ile tamamen bağlantı-

sız olmadığı accedilıktır (bk Goldstein 2013) Bu accedilıdan

farkındalığın diğer bilişsel suumlreccedillerle temas halinde

olduğu oumlzguumln bir deneyim tuumlruuml bilinccedilli farkındalık-

tır (mindfulness) Bilinccedilli farkındalık kişinin kendi iccedil

durumlarına ve ccedilevresine youmlnelik artmış bir farkında

olma durumudur (VandenBos 2015) Şimdiki zamana

ve mevcut bağlama daha duyarlı hale gelmeyi sağla-

yan bu deneyim kişinin ccedilevresindeki yeni şeylere ay-

rım ve ayrıntılara daha guumlccedilluuml bir dikkat youmlneltmesini

sağlayan bir dahil olma suumlrecidir (Langer 2007) Bu

farkındalık ve dikkatin acircna odaklanması ahlaki karar-

larla da ilintilidir Diğer bir deyişle bilinccedilli farkındalık

ahlaki karar verme suumlrecinde de rol oynamaktadır

Buna goumlre daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine

sahip bireyler ahlaki ihlallere daha az meyletmekte-

dirler (Ruedy ve Schweitzer 2010)

Farkındalık ekseninden bilişsel suumlreccedilleri ele aldığı-

mızda ilişkili bir diğer kavram uumlstbiliştir Bir anlamda

ldquobilişler hakkında duumlşuumlnmekrdquo ya da ldquoduumlşuumlnmeyi duuml-

şuumlnmekrdquo olarak tanımlayabileceğimiz (MacLin 2007

564) uumlstbiliş (metacognition) kişinin kendi bilişsel

suumlreccedillerinin farkında olması ve bu suumlreccedilleri youmlnetme

ccedilabasını karşılayan bir kavramdır (VandenBos 2015)

Kişinin kendi duumlşuumlnce suumlreccedilleri ve bilgisi hakkındaki

farkındalığını iccedileren bu kavram sorunları ccediloumlzmede

ve yeni şeyleri anlamada bireye denetim sağlar (Mat-

sumoto 2009) Uumlstbiliş ahlaki karar verme suumlrecinde

karşılaşılan ikilemleri ccediloumlzmede bireylere duumlşuumlnceyi

izleme ve youmlnlendirme şansı sunarak suumlrece anlamlı

katkı yapan bilişsel bir oumlzelliktir (Duruk vd 2020)

Uumlstbilişsel etkinlikler alan bazlı incelenebilir Diğer

bir deyişle ccedileşitli alanlara ilişkin uumlstbilişlerden soumlz

edilebilir (McMahon ve Good 2015) Bu noktada uumlst-

bilişsel suumlreccedillerin oumlzel bir tuumlruuml olarak ahlaki bilgi ve

oumlğrenmelerimize ilişkin uumlstbilişsel faaliyetlerimiz ah-

laki uumlstbiliş olarak tanımlanır ve ahlak ile ilgili soumlzuuml

edilen farkındalık odaklı bilişsel suumlreccedillerin oumlnemli bir

parccedilasıdır (Cheruvalath 2019) Ahlaki uumlstbiliş kişinin

ahlaki muhakemeye eşlik eden bilişsel suumlreccedillerini izle-

mesi duumlşuumlnmesi değiştirmesi ve duumlzenlemesine ola-

nak tanır (McMahon ve Good 2015 Narvaez 2010)

2 MEVCUT CcedilALIŞMA

Uumlstbiliş tanımından esinle ahlakla ilgili bilişsel seyri

farkında olmak duumlşuumlnmek duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek

ahlaki olanı duumlşuumlnmeyi duumlşuumlnmek ve ahlaki olanın

117


farkına varmak şeklinde oumlzetleyebiliriz Bilinccedilli far-

kındalık ve uumlstbilişe karşılık gelen deneyimler dikka-

te alındığında yakından ilişkili kavramlar oldukları

duumlşuumlnuumllmektedir Kişinin kendisine ve ccedilevresine youml-

nelik artmış bir farkındalığın kendi zihinsel suumlreccedilleri

hakkında da duumlşuumlnmeye sevk etmesi muhtemeldir

Buna paralel olarak uumlstbilişin oumlzel bir tuumlruuml olan ah-

laki uumlstbilişin soumlzuuml edilen bu artmış farkındalık ile

hem doğrudan hem de genel uumlst biliş ile ilişkili olması

beklenmektedir Ayrıca her uumlccedil değişkenin de ahla-

ki farkındalık ile ilişkili olması yukarıda soumlzuuml edilen

ilişkiler ağı goumlz oumlnuumlne alındığında yine bu ccedilalışmanın

beklentileri arasındadır

Daha oumlnce de belirtildiği gibi yardım davranışı accedilısın-

dan bir ihtiyacı fark etmek oldukccedila oumlnemli bir aşama-

dır Benzer bir durum diğer ahlaki davranışlar iccedilin de

soumlz konusudur Ahlaki davranış ya da oumlzgeci eylem-

lerin arka planında yer alan algılama farkında olma

muhakeme yargılama ya da karar verme gibi bilişsel

suumlreccedillerin aydınlatılması ahlak psikolojisi yazını accedilı-

sından oldukccedila oumlnemlidir Bu bağlamda ccedilalışmanın

oumlzguumln youmlnuuml soumlz konusu bilişsel suumlreccediller iccedilinde bilinccedil-

li farkındalık uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık arasındaki

ilişkilerin accedilıklığa kavuşturulması olacaktır

Ccedilalışmanın soumlzuuml edilen beklentileri ışığında ortaya

ccedilıkan ccedilalışma hipotezlerinden oluşan bir dizi aracılık

modeli Şekil 1rsquode sunulmuştur Şekil uumlzerinde goumlste-

rilen tuumlm ilişkilerin pozitif youmlnde olması beklenmek-

tedir

Şekil 1 Araştırma hipotezlerinden oluşan model

3 YOumlNTEM

31 Katılımcılar

Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında de-

ğişen (Ort= 2410 SS= 383) ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi

(773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220

kişiden oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların

184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir

Ccedilizelge 1 Katılımcıların demografik oumlzellikleri

32 Veri Toplama Araccedilları

Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan

ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1= ldquohemen hemen her

zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkın-

dalık Oumllccedileğinin (Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarla-

ması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe

yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor

gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi vermeden bir şey-

ler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır

Tuumlrkccedile uyarlama ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlı-

lık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan

yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlze-

yine işaret etmektedir

Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen

(1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 4= ldquoKesinlikle katılı-

yorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells

1997) Tuumlrkccedilersquoye Tosun ve Irak (2008) tarafından uyar-

lanmıştır Oumllccedilek toplam puan ile tek boyutlu olarak

kullanılabilmekle birlikte ldquoolumlu inanccedillarrdquo ldquobilişsel

guumlvenrdquo ldquokontrol edilemezlik ve tehlikerdquo ldquobilişsel

farkındalıkrdquo ve ldquoduumlşuumlnceleri kontrol ihtiyacırdquo olmak

uumlzere beş boyuttan oluşmaktadır Otuz maddelik oumll-

ccedilekten alınan puanlar 30 ile 120 arasında değişmekte

ve yuumlksek puanlar patolojik oumllccediluumlde bir uumlstbiliş faaliye-

tini işaret etmektedir zira oumllccedilek psikopatolojilerdeki

uumlstbilişsel faaliyetleri oumllccedilmeyi amaccedillamaktadır Bu-

nunla birlikte bu ccedilalışmadaki kuramsal temel dikkate

alındığında uumlstbilişin normal işlevleri olan bilişlerin

farkında olmak diğer bir ifadeyle ldquoduumlşuumlnmeyi duumlşuumln-

mekrdquo youmlnuumlnuuml iccedileren genel tanımı esas alınmıştır Bu

nedenle oumllccedileğin tuumlmuuml buumltuumln olarak uygulanmış ancak

analizlerde ldquobilişsel farkındalıkrdquo alt boyutu puanları

kullanılmıştır Bu alt boyutta ldquoBir problem uumlzerinde

duumlşuumlnuumlrken zihnimin nasıl ccedilalıştığının farkındayım-

dırrdquo ya da ldquoDuumlşuumlncelerimi izlerimrdquo gibi maddeler yer

alır Bu alt boyut dikkatin ve duumlşuumlncelerin izlenme-

si duumlşuumlncelerin farkında olmak ile ilgili 5 maddeden

oluşmaktadır Tuumlrkccedile geccedilerlik ve guumlvenilirlik analizle-

3 YOumlNTEM 31 Katılımcılar

Bu ccedilalışmanın oumlrneklemi yaşları 18 ile 42 arasında değişen (Ort= 2410 SS= 383)

ccediloğunluğu lisans oumlğrencisi (773) olmak uumlzere farklı eğitim duumlzeylerinden 220 kişiden

oluşmaktadır (bk Ccedilizelge 1) Katılımcıların 184rsquouuml kadın (836) 36rsquosı ise (164) erkektir


N

Cinsiyet Kadın 184 836

Erkek 36 164

Eğitim Duumlzeyi

İlk Oumlğretim 1 5

Lise 15 68

Lisans 170 773

Yuumlksek Lisans 29 132

Doktora 5 23

32Veri Toplama Araccedilları

Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileği On beş maddeden oluşan ve 6rsquolı likert tipinde puanlanan (1=

ldquohemen hemen her zamanrdquo 6= ldquoneredeyse hiccedilbir zamanrdquo) Bilinccedilli Farkındalık Oumllccedileğinin

(Brown ve Ryan 2003) Tuumlrkccedile uyarlaması Ccedilatak (2012) tarafından yapılmıştır Oumllccedilekte ldquoNe

yaptığımın pek farkında olmadan otomatik yaşıyor gibiyimrdquo ya da ldquoKendimi dikkatimi

vermeden bir şeyler yaparken bulurumrdquo gibi maddeler yer almaktadır Tuumlrkccedile uyarlama

ccedilalışmasından elde edilen iccedil tutarlılık katsayısı 85 olarak hesaplanmıştır Oumllccedilekten alınan

yuumlksek puanlar daha yuumlksek bilinccedilli farkındalık duumlzeyine işaret etmektedir

Uumlstbiliş Oumllccedileği Doumlrtluuml likert tipinde derecelendirilen (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo

4= ldquoKesinlikle katılıyorumrdquo) Uumlstbiliş Oumllccedileği (Cartwright-Hatton ve Wells 1997) Tuumlrkccedilersquoye

Bilinccedilli Farkındalık

Uumlstbiliş Ahlaki Uumlstbiliş

Ahlaki Farkındalık






N


Erkek 36 164

Eğitim Duumlzeyi


Lise 15 68

Lisans 170 773


Doktora 5 23














118


rinde iccedil tutarlılık katsayısı toplam oumllccedilek iccedilin 86 olarak

bildirilmiştir

Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileğirsquonin

(McMahon ve Good 2015) Tuumlrkccedile uyarlaması yapıl-

mış ve ahlaki uumlstbilişi oumllccedilmek amacıyla kullanılan 20

madde ve doumlrt faktoumlrden oluşan geccedilerli ve guumlvenilir

bir oumllccedilek olduğu belirlenmiştir (Ccedilelik ve Sarıccedilam 2018

Soumlnmez vd 2018) Bununla birlikte toplam puanların

tek boyutlu olarak kullanılmasının uygun olduğu bil-

dirilmektedir Oumllccedilek 6rsquolı likert tipinde puanlanmak-

tadır (1= ldquoKesinlikle katılmıyorumrdquo 6= ldquoKesinlikle

katılıyorumrdquo) ve oumllccedilekten alınan yuumlksek puanlar yuumlk-

sek duumlzeyde ahlaki uumlstbilişe işaret etmektedir Buumltuumln

oumllccedilek iccedilin iccedil tutarlılık katsayısı 89 olarak bulunmuştur

ldquoAhlaki bir karara varmadan oumlnce olası birkaccedil eylem

biccedilimini goumlz oumlnuumlne alırımrdquo ya da ldquoAhlaki karar verir-

ken guumlccedilluuml ve zayıf yanlarımı bilirimrdquo gibi ifadeler oumllccedilek

maddelerine oumlrnek olarak verilebilir

Ahlaki Farkındalık Senaryoları Ccedilalışmada katılımcı-

lara ahlaki accedilıdan uygun olan ya da olmayan durum-

lar iccedileren bir hikacircye sunulmuş ve ldquoLuumltfen bu hikacircye-

de ahlaki accedilıdan olumlu ve olumsuz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm

durumları maddeler halinde listeleyinrdquo youmlnergesi ile

fark ettikleri olumlu ve olumsuz tuumlm ahlaki durum-

ları listelemeleri istenmiştir Hikayedeki olumlu ve

olumsuz maddelerin sayısı ayrı ayrı kullanılabilmek-

le birlikte bu ccedilalışmada bir toplam ahlaki farkındalık

puanı olarak olumlu ve olumsuz durumların toplam

sayısı temel alınmıştır Ahlaki farkındalık senaryosu

EK 1rsquode sunulmuştur

33 Proseduumlr

Bu ccedilalışmanın veri toplama aşamasına geccedililmeden

oumlnce Selccediluk Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Bilimsel

Etik Değerlendirme Kurulundan etik uygunluk ona-

yı alınmıştır Araştırma soruları katılımcılara sosyal

medya platformları ya da anlık mesajlaşma uygula-

maları aracılığıyla dijital ortamda iletilmiştir Katı-

lımcılara anketleri yanıtlamadan oumlnce bilgilendirilmiş

onam formu sunulmuş ve katılım goumlnuumllluumlluumlk esasına

goumlre devam etmiştir

34 Analiz Stratejisi

Ccedilalışma hipotezlerinden oluşan modeli test etmeden

oumlnce tanımlayıcı istatistikler ve değişkenler arasında-

ki korelasyon değerleri IBM SPSS 20 paket program

aracılığıyla analiz edilmiştir Korelasyon değerleri

doğrultusunda sonuccedil değişkeni olarak ahlaki farkın-

dalık değişkeninin ccedilalışma değişkenleri ile korelas-

yon goumlstermemesi (bk Ccedilizelge 3) uumlzerine modelden

ccedilıkarılmıştır Yeni oluşturulan tek aracılı model SPSS

uumlzerinde ccedilalıştırılan Proses Makro eklentisi ile proses

youmlnteminde tanımlanan model 4 ile analiz edilmiştir

(Hayes 2018) Yine korelasyon değerleri doğrultu-

sunda test edilen modelde eğitim duumlzeyi kovaryant

değişken olarak tanımlanmış ve bootstrap değeri 5000

olarak belirlenmiştir

4 SONUCcedilLAR

Araştırmanın hipotezlerini test etmeden oumlnce ccedilarpık-

lık basıklık katsayıları ve histogram grafiklerinin in-

celenmesi neticesinde veri setinin parametrik testlere

uygun olduğu anlaşılmıştır Ccedilalışma değişkenlerine

Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara bakıldığında oumlnerilen model

doğrultusunda temel değişkenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir Buna goumlre

bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01) ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml

anlamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43 plt01) arasında da pozitif youmlnluuml

anlamlı ilişki goumlzlenmektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17 plt05) olumsuz

ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif youmlnde

anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur

Ccedilizelge 3 Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlar

1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1

2 Yaş 24 1

3 Bilinccedilli Farkındalık

02 09 1

4 Uumlstbiliş -05 -04 34 1

5 Ahlaki Uumlstbiliş 17 12 18 43 1

6 Olumlu ahlaki farkındalık

04 -05 -10 -03 -12 1

7 Olumsuz ahlaki farkındalık

16 04 12 -03 -01 10 1

Değişkenler N Ort SS α Min Mak Potansiyel Min-Mak

Uzam (range)

Ccedilarpıklık (Skew)

Basıklık (Kurtosis)

Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349

Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580


220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38

Uumlstbiliş (bilişsel farkındalık)

220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165

Ahlaki Uumlstbiliş 220 438 68 91 170 6 1-6 43 -108 278

Olumlu Ahlaki Farkındalık

220 96 84 - 0 5 - 5 104 248

Olumsuz Ahlaki Farkındalık

220 191 145 - 0 9 - 9 125 303


220 287 174 - 0 14 - 14 162 69

Ccedilizelge 2 Ccedilalışma değişkenlerine ait tanımlayıcı istatistikler

119


ilişkin tanımlayıcı istatistikler Ccedilizelge 2rsquode sunulmuş-

tur

Araştırma değişkenleri arasındaki korelasyonlara ba-

kıldığında oumlnerilen model doğrultusunda temel değiş-

kenler arasında anlamlı korelasyonlar goumlruumllmektedir

Buna goumlre bilinccedilli farkındalık uumlst biliş (r=34 plt01)

ile ve ahlaki uumlst biliş (r=18 plt01) ile pozitif youmlnluuml an-

lamlı ilişki iccedilindedir Uumlstbiliş ve ahlaki uumlstbiliş (r=43

plt01) arasında da pozitif youmlnluuml anlamlı ilişki goumlzlen-

mektedir Ayrıca eğitim duumlzeyi ahlaki uumlstbiliş (r=17

plt05) olumsuz ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ve

toplam ahlaki farkındalık (r=16 plt05) ile pozitif

youmlnde anlamlı ilişkilidir Tuumlm değişkenler arasındaki

korelasyonlar Ccedilizelge 3rsquote sunulmuştur

Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmln-

temi ile analiz edilmiş ve geccedilerli anlamlılık değerleri

elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni

olduğu modelde (R2= 12 F (2-217) = 1432 plt01)

bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yorda-

maktadır (β =34 p lt01) Nihai modelde ise (R2= 22

F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ah-

laki uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli

farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı ilişki

bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyi-

nin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı korelasyonu nedeniyle

kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlst-

biliş accedilısından eğitim etkisi de anlamlıdır (β = 19 p

lt01)

5 TARTIŞMA

Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1)

korelasyon analizlerinden elde edilen veriler doğrul-

tusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla

bir dizi aracılık ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı

değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden

yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık et-

kisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi bilinccedilli far-

kındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif

youmlnde anlamlı olarak katkı sağlamaktadır Bununla

birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden

yolun anlamlı olmaması nedeniyle bu aracılık model-

de oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracı-

lıktır Bununla birlikte Baron ve Kennyrsquonin tam ara-

cılık-kısmi aracılık ayrımını Zhao ve diğerleri (2010)

yeniden sınıflandırmışlardır Bu ccedilalışma bulgularında

doğrulanan model Zhao ve diğerlerinin sınıflandır-

masında sadece dolaylı aracılık (Indirect-only media-

tion) etkisine karşılık gelmektedir

8 Ahlaki farkındalık 16 01 05 -04 -06 56 88 1

p lt 001

p lt 005

Araştırma hipotezlerinden oluşan model Proses youmlntemi ile analiz edilmiş ve geccedilerli

anlamlılık değerleri elde edilmiştir Buna goumlre uumlstbilişin sonuccedil değişkeni olduğu modelde (R2=

12 F (2-217) = 1432 plt01) bilinccedilli farkındalık uumlstbilişi anlamlı olarak yordamaktadır (β =34 p

lt01) Nihai modelde ise (R2= 22 F (3-216) = 2011 plt01) uumlstbiliş (β = 43 p lt 01) ahlaki

uumlstbilişi anlamlı olarak yordamakta iken bilinccedilli farkındalık ile ahlaki uumlstbiliş arasında anlamlı

ilişki bulunmamıştır (bk Şekil 2) Analizde eğitim duumlzeyinin ahlaki uumlstbiliş ile anlamlı

korelasyonu nedeniyle kovaryant değişken olduğu belirtilmişti Ahlaki uumlstbiliş accedilısından eğitim

etkisi de anlamlıdır (β = 19 p lt01)

Şekil 2 Araştırmada test edilen hipotezlerden oluşan model

5 TARTIŞMA

Araştırma hipotezlerinden oluşan model (bk Şekil 1) korelasyon analizlerinden elde

edilen veriler doğrultusunda ahlaki farkındalığın modelden ccedilıkarılmasıyla bir dizi aracılık

ilişkisi oumlnerisinden yalnızca tek aracı değişkenli bir modele doumlnuumlştuuml Bu model uumlzerinden

yapılan analizlerden elde edilen bulgular aracılık etkisini doğrulamaktadır Beklendiği gibi

bilinccedilli farkındalık uumlstbilişe uumlstbiliş de ahlaki uumlstbilişe pozitif youmlnde anlamlı olarak katkı

sağlamaktadır Bununla birlikte bilinccedilli farkındalıktan ahlaki uumlstbilişe giden yolun anlamlı

olmaması nedeniyle bu aracılık modelde oumlnerildiği şekliyle kısmi aracılık değil tam aracılıktır


Uumlstbiliş

Ahlaki Uumlstbiliş

β= 43

β= 03

β= 34

Eğitim

β= 19


p lt 001

p lt 005










5 TARTIŞMA









Uumlstbiliş

Ahlaki Uumlstbiliş

β= 43

β= 03

β= 34

Eğitim

β= 19









1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1

2 Yaş 24 1


02 09 1




04 -05 -10 -03 -12 1


16 04 12 -03 -01 10 1


Uzam (range)



Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349

Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580


220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38


220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165



220 96 84 - 0 5 - 5 104 248


220 191 145 - 0 9 - 9 125 303


220 287 174 - 0 14 - 14 162 69



120


Bulguları değerlendirmeden oumlnce araştırma mode-

lindeki değişikliğin temel nedeni olan ahlaki farkın-

dalık değişkeninin analiz dışı kalmasını yorumlamak

gereklidir Olası nedenlerden biri oumllccediluumlmler arasındaki

nitelik farkı olabilir zira diğer değişkenler oumlz bildiri-

me dayalı oumllccedilme araccedillarından elde edilen verileri yan-

sıtmaktayken ahlaki farkındalık bir tuumlr performans

testidir Diğer değişkenlerden farklı olarak ahlaki bir

senaryodaki olası ahlaki durumların farkına varmala-

rı beklenmiştir Ahlaki uumlstbiliş ve ahlaki farkındalık

tanımları gereği oldukccedila yakın kavramlar olmasına

karşın ilişkili bulunmaması oumllccediluumlmler arası bu farklı-

lıktan kaynaklanmış olabilir Zira ahlak ccedilalışmaların-

da oumlz bildirime dayalı verilerle dolaylı oumllccediluumlmlerin her

zaman oumlrtuumlşmediği ccedilalışmalar goumlzlenmektedir (bk

Arslantuumlrk ve Harput 2020 Saroglou vd 2005)

Tuumlm bunların yanında nihai modele bakıldığında

bilişsel farkındalık ahlaki uumlstbiliş ile genel uumlstbiliş ara-

cılığıyla ilişkili goumlruumlnmektedir Bu bulgu soumlz konusu

hipotezin ccedilıkış noktası olarak bireylerin kendi suumlreccedil-

lerine ccedilevresinde olup bitenlere anlık değişimlere

odaklanma ldquoşimdirdquo ve ldquoburadardquo olanı takip edebil-

me yakalayabilme oumlzelliğinin aynı zamanda kendi

zihnine de odaklanabilmeyi sağladığını akla getir-

mektedir Bu varsayıma goumlre kendi zihninin aklından

geccedilenlerin farkında olan insan ahlaki duumlşuumlncelerinin

ahlaki karar verme suumlreccedillerinin ahlaki konulara ne

oumllccediluumlde dikkat verebildiğinin de farkına varmaktadır

Bu bulgu ilgili yazına da oumlnemli bir katkı sunmak-

tadır zira ahlaki bilişsel suumlreccediller arasındaki ilişkilere

youmlnelik ccedilalışmaların sayısı azdır Oumlrneğin bu ccedilalışma-

da desteklenen model Ruedy ve Schweitzerrsquoın (2010)

bulgularını bir adım oumlteye taşımaktadır Buna goumlre

araştırmacılar bilinccedilli farkındalığın ahlaki kararlarla

ilişkisini ortaya koymuşlardı Bu ccedilalışmanın bulguları

ile birlikte değerlendirildiğinde bilinccedilli farkındalığın

ahlaki akıl yuumlruumltme suumlreccedillerinde hangi bilişsel meka-

nizmalarla temas halinde olduğuna ilişkin zihnimizde

bir resim canlanabilir

Tuumlm bunların oumltesinde bu ccedilalışmanın bazı sınırlılıkla-

rını goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir Oumlncelikle bu

ccedilalışma Koronaviruumls salgını esnasında yuumlruumltuumllduumlğuumln-

den veri toplama işlemi dijital ortamda gerccedilekleşmiş-

tir Oumlzellikle ahlaki farkındalık senaryosuna verilen

yanıt sayısı kacircğıt kalem testi bilgisayar ya da akıllı

telefon uumlzerinden yanıtlamaya goumlre farklılaşabilir

Ayrıca ccedilalışma oumlrnekleminin ağırlıklı olarak kadın ka-

tılımcılardan oluşması cinsiyet karşılaştırmasına im-

kacircn tanımamıştır Gelecekteki ccedilalışmalarda deneysel

manipuumllasyonlar ve performans oumllccediluumlmuuml gibi dolaylı

oumllccediluumlmlerin bir arada kullanıldığı daha geniş kapsamlı

araştırmalarla bu ccedilalışmanın bulguları bir adım oumlteye

taşınabilir

KAYNAKCcedilAAKARSU B (1975) Felsefe terimleri soumlzluumlğuuml Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları

ARSLANTUumlRK G amp HARPUT D (2020 ccedilevrimiccedili goumlruumlnuumlm) Prosocia-lity religiosity and values in adolescence comparing the impact of religious and general schooling in Turkey Journal of Beliefs amp Values 1-15 httpsdoiorg1010801361767220201848150

BATSON D (2011) Altruism in Humans Oxford University Press

BROWN K W amp RYAN R M (2003) The benefits of being present min-dfulness and its role in psychological well-being Journal of Personality and Social Psychology 84 822ndash848

BUTTERFİELD K D TREVİNtildeO L K amp WEAVER G R (2000) Moral awareness in business organizations Influences of issue related and social context factors Human Relations 53(7) 981ndash1018

CARTWRİGHT-HATTON S amp WELLS A (1997) Beliefs about worry and intrusions The Meta-Cognitions Questionnaire and its correlates Jour-nal of Anxiety Disorders 11(3) 279-296

CHERUVALATH R (2019) Does studying lsquoethicsrsquo improve engineering studentsrsquo meta moral cognitive skills Sci Eng Ethics 25 583ndash596 httpsdoiorg101007s11948-017-0009-x

CcedilATAK P D (2012) The Turkish version of mindful attention awareness scale Preliminary findings Mindfulness 31ndash9

CcedilELİK İ amp SARICcedilAM H (2018 Mart) Ahlaki Uumlstbiliş Oumllccedileği Tuumlrkccedile-ye Uyarlama Geccedilerlik ve Guumlvenirlik Ccedilalışması İKSAD 1 Uluslararasi Sosyal Bilimler Kongresi Mardin Tuumlrkiye httpsdoiorg1013140RG221906885126

DARLEY J M amp BATSON C D (1973) ldquo From Jerusalem to Jerichordquo A study of situational and dispositional variables in helping behavior Journal of Personality and Social Psychology 27(1) 100-108

DRUMWRIGHT M PRENTICE R VE BİASUCCI C (2015) Behavioral Ethics and teaching ethical decision making Journal of Innovative Educati-on 13(3) 431-458

DURUK Uuml FIRAT E amp AKGUumlN A (2020) Turkish Moral Metacogniti-on Scale (TMMS) The study of adaptation validation and reliability Inter-national Online Journal of Educational Sciences 12 (3) 153-163

GOLDSTEIN E B (2013) Bilişsel psikoloji (ccedilev O Guumlnduumlz) Kaknuumls Yayınları

HAYES A F (2018) Introduction to mediation moderation and conditi-onal process analysis A regression-based approach (2nd edition) The Gu-ilford Press

LANGER E (2007) ldquoMindfulness and mindlessnessrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 572-574) SAGE Publications

MACLIN O H (2007) ldquoMetacognitionrdquo R F Baumeister ve K D Vohs (Ed) Encyclopedia of Social Psychology iccedilinde (s 564-566) SAGE Pub-lications

MATSUMOTO D (2009) The cambridge dictionary of psychology Camb-ridge University Press

MCMAHON J M amp GOOD D J (2015) The Moral Metacognition Scale Development and validation Ethics amp Behavior 26(5) 357-394 Doi1010801050842220151028548

NARVAEZ D (2010) Moral Complexity Perspectives on Psychological

121


Science 5(2) 163ndash181 httpsdoiorg1011771745691610362351

RUEDY N E amp SCHWEITZER M E (2010) In the moment The effect of mindfulness on ethical decision making Journal of Business Ethics 95(1) 73-87

SAROGLOU V PICHON I TROMPETTE L Verschueren M amp Der-nelle R (2005) Prosocial behavior and religion new evidence based on projective measures and peer ratings Journal for the Scientific Study of Religion 44(3) 323-348 httpsdoiorg101111j1468-5906200500289x

SCHWARTZ S H (1977) Normative influences on altruism L Berkowitz (Ed) Advances in Experimental Social Psychology iccedilinde (s 221-278) Academic Press

SOumlNMEZ S SARICcedilAM H amp CcedilELİK İ (2018 Mart) Ahlaki uumlstbiliş makyavelist kişilik ve maneviyat arasındaki ilişki Uluslararasi Bilim ve Eği-tim Kongresi 23-25 Mart Afyon Tuumlrkiye

STREET M D DOUGLAS S C GEİGER S W amp MARTİNKO M J (2001) The impact of cognitive expenditure on the ethical decision-ma-king process The cognitive elaboration model Organizational Behavior and Human Decision Processes 86(2) 256ndash277 httpsdoiorg101006obhd20012957

TOSUN A amp IRAK M (2008) Uumlstbiliş oumllccedileği-30rsquoun Tuumlrkccedile uyarlaması geccedilerliği guumlvenirliği kaygı ve obsesif-kompuumllsif belirtilerle ilişkisi Tuumlrk Psikiyatri Dergisi 19(1) 67-80

VANDENBOS G R (2015) APA dictionary of psychology American Psy-chological Association

ZHAO X LYNCH JR J G amp CHEN Q (2010) Reconsidering Baron and Kenny Myths and truths about mediation analysis Journal of Consumer Research 37(2) 197-206

EK 1 Ahlaki Farkındalık Senaryosu

Bay A bir guumln ofise her zamankinden erken gel-

mişti Mesai henuumlz başlamadığı iccedilin kimse yoktu

O sırada muumlduumlruumln odasında bir hareket fark etti

Hızla odaya doğru gidip kapıyı accediltığında iş ar-

kadaşını kasayı kurcalarken yakaladı Oumlfkeli bir

sesle ona bunu neden yaptığını sordu Arkadaşı

ccedilocuğunun hasta olduğunu tedavi iccedilin paraya

ihtiyaccedil duyduğunu soumlyledi Muumlduumlre durumu arz

ettiğinde uumlzguumln olduğunu ama yardımcı olamaya-

cağını ifade ettiğini anlattı Bay A bunun uumlzerine

arkadaşına onu goumlrduumlğuumlnuuml kimseye anlatmayaca-

ğını ama bunu yapmasına da izin vermeyeceğini

soumlyledi Arkadaşı ccedilaresizce odadan ccedilıktı Muumlduumlr

odaya geldiğinde odadaki karışıklığı fark edip du-

rumu Bay Arsquoya sordu Bay A ise odayı temizleyen

temizlik goumlrevlisinin o guumln biraz oumlzensiz ccedilalışmış

olabileceğini bunun dışında bir durum olmadığını

soumlyleyerek arkadaşını ele vermedi

Luumltfen bu hikacircyede ahlaki accedilıdan olumlu ve olum-suz goumlrduumlğuumlnuumlz tuumlm durumları maddeler halinde listeleyin

122

ldquoThi



ıstır

123





Corresponding Author Sorumlu Yazar Goumlzde OumlzsezerE-mail gozsezercomuedutr

CitationAtıf OumlZSEZER G amp ATACcedil M (2021) Sanal gerccedileklik uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının hemşirelikte kullanımı Journal of Awareness 6(3) 123-131 DOI 1026809joa6304



Goumlzde Oumlzsezer1 Merve Ataccedil2

Oumlz

Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı desteklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır Alan yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin sanal gerccedileklik uygulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarılmasına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışmalara rastlanmamıştır VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyimlenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı bir şekilde ele almaktadır VR uygulamalarıyla mindfulness temelli stres azaltma programının stres ve kaygının azaltılmasında dikkati tekrar kazanmada ileriye doumlnuumlk belleğin arttırılmasında anksiyete ve korkunun azaltılmasında travma sonrası stres bozukluğu yeme bozukluğu ve ağrı tedavisinde kullanıldığı bildirilmektedir VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir Hemşirelik alanında VR mindfulness yeni bir araştırma alanıdır Bu nedenle VR ve diğer dijital uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak iccedilin bu konu hakkında daha ccedilok araştırmaya ihtiyaccedil olduğu goumlruumllmektedir Derlemenin amacı mindfulness stres azaltma programlarının VR ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişkinin ele alınmasıdır

Anahtar kelimeler hemşirelik farkındalık mindfulness sanal gerccedileklik

Abstract

Virtual reality (VR) has recently been used as a tool to support awareness When the literature is examined no national or international studies have been found to transfer awareness practices to nursing practices as virtual reality applications VR technologies beneficially address the challenges of environmental distraction by providing an immersive engaging and controlled visual and auditory virtual space where attention skills can be experienced It has been reported that the mindfulness-based stress reduction program with VR applications is used to reduce stress and anxiety regain attention

1 Arş Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Bilimleri Fakuumlltesi Hemşirelik Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail gozsezercomuedutr

2 Oumlğr Goumlr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveatachotmailcomtr


Bu ccedilalışma 15-17 Kasım 2020 tarihinde gerccedilekleştirilen 2 International Conference on Virtual Realityrsquode soumlzel bildiri olarak sunulmuştur

124

Oumlzsezer amp Ataccedil

1 GİRİŞ

Farkındalık ldquoşu anda zihni yargılamadan ve anda ka-

larak bilinccedilli olarak odaklanma eylemirdquo olarak tanım-

lanmıştır (Linehan 2015) Farkındalık meditasyonunu

temel alan muumldahaleler 1979 yılında ilk kez Jon Ka-

bat-Zinn ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir Min-

dfulness ise bilinccedilli farkındalık anlamına gelmektedir

Mindfulness kişinin şu andaki deneyimlerine merak

accedilıklık ve kabulle kendi kendini kabul etmesini ifade

etmektedir (Bishop 2004) Mindfulness bilinccedilli bir ccedilaba

gerektirmektedir Oumlzellikle otokontroluuml yuumlksek olan

bireylerde kolaylıkla suumlrduumlruumllebilmektedir (Lutz vd

2008 Lymeus vd 2017 Lindsay ve Creswell 2017)

Anderson ve arkadaşları (2019) mindfulness uygula-

ması sırasında ortaya ccedilıkabilecek bir dizi deneyimsel

zorluğu belirtmiştir Bunlar bilişsel ccedilaba ve hayal kı-

rıklığı gibi duygusal talepleri fiziksel ccedilevrenin (oumlrne-

ğin guumlruumlltuumlluuml ortamlar ve insanlar) getirdiği goumlrev

talepleri can sıkıntısı uumlzuumlcuuml duumlşuumlnceler ve duygular

gibi olumsuz duygusal veya psikolojik sonuccedillardır Bu

zorlukların olasılığını veya etkisini azaltmak iccedilin min-

dfulness uygulamasını uyarlamak mindfulness temelli

muumldahalelerin başarısını artırmak iccedilin oumlnemli bir hu-

sustur Mindfulness temelli stres azaltma programı da

(MBSR) bilinccedilli farkındalık yaklaşımına dayanmakta-

dır (Kabat-Zinn 2011) MBSR ccediloğunlukla kronik ağrı

şikacircyeti yaşayan hastalar uumlzerinde stresi azaltmanın

bir yolu olarak ortaya ccedilıkan bir yaklaşımdır (Segal vd

2002a)

Farkındalık uygulamaları bireylerin deneyimlerine youml-

nelik otomatik duumlşuumlncelerine ve uyumsuz duygu du-

rum youmlnelimlerinin duumlzenlenmesinde pozitif etkilere

sahiptir MBSR gibi farkındalık uygulamaları kişilerin

olumsuz stres ağrı ve zihin rahatsızlıkları deneyimle-

riyle muumlcadele etmelerine yardımcı olmak iccedilin son yıl-

larda kullanılmaktadır (Choo ve May 2014) MBSR bu

youmlnuumlyle de ruh sağlığı accedilısından yararlı goumlruumllmektedir

(Kabat-Zinn 1990 Aldao vd 2010 Blanck vd 2018)

Son yıllarda farkındalık pratiğini desteklemek iccedilin

dijital teknolojinin kullanımı oumlne ccedilıkmaktadır (Little

2016 Navarro-Haro vd 2017) Oumlrneğin web tabanlı

muumldahalelerin farkındalık becerilerini geliştirmek iccedilin

tasarlanmaya başlanması (Wahbeh ve Oken 2016 Se-

villa-Llewellyn-Jones vd 2018) ve farkındalığı des-

tekleyen akıllı telefon uygulamaları bu konuda dikkat

ccedileken gelişmelerdir (Little 2016 Roquet ve Sas 2018

Collins vd 2019)

MBSR (Kabat-Zinn 1982) gibi farkındalığa dayalı muuml-

dahaleler genel nuumlfus tarafından ldquowellnessrdquo prog-

ramları aracılığıyla hasta olmayanların sağlığını artır-

mak iccedilin kullanılmaktadır (Montero-Marin vd 2016)

Hasta olmayan popuumllasyonlarda yapılan araştırmalar

farkındalık uygulamasının depresif semptomları ve

ruminasyonu (Chambers vd 2008) azaltmanın yanı

sıra klinik olmayan popuumllasyonlarda pozitif duyguyu

artırmaya (Erisman ve Roemer 2010 Jha vd 2010)

yardımcı olduğunu goumlstermektedir Farkındalık uygu-

laması aynı zamanda bireyin sağlığına youmlnelik birccedilok

olumlu etki barındırmaktadır Bunlardan bazıları bire-

yin bağışıklığını (Grossman vd 2004) ve refah seviye-

sini yuumlkseltmesi (Linehan 2015 Campos vd 2016) ve

dikkatte artış sağlamasıdır (Chambers vd 2010)

Farkındalığa dayalı geliştirilen yaklaşımlar kendi iccedile-

risinde farklılıklar goumlstermektedir Muumldahalelerdeki

bu farklılıkların farkındalığın tanımında var olan kav-

ramların ccedileşitliliğine neden olduğu ileri suumlruumllmektedir

(Khoury vd 2013) Farkındalık kavramındaki ccedileşit-

lilikler amaca youmlnelik dikkat geliştirme (Kabat-Zinn

1990) iccedil deneyimden kendinden uzaklaşma (Segal vd

2002b) kişinin accedilıklık ve merak farkındalığıyla her bir

nesneye bağlanma ccedilabası (Bishop 2004) ve gerccedilekliğin

ondan kaccedilınma ondan kaccedilma ya da değiştirme giri-

şimleri olmaksızın kabul edilmesi (Hayes vd 1999)

olarak farklılıklar goumlstermektedir Farkındalık kavra-

increase anxiety and fear and treat post-traumatic stress disorder eating disorder and pain VR technologies have made mental health interventions more accessible to the wider public VR mindfulness is a new research area in the field of nursing Therefore it seems that more research is needed on this topic to understand the processes related to awareness in VR and other digital applications The purpose of this review is to examine the relationship between VR of mindfulness stress reduction programs and nursing practices

Keywords nursing awareness mindfulness virtual reality

125


mının aynı zamanda oumlz-şefkat kavramı ile de yakından

ilişkili olduğunu belirtmektedir (Baer vd 2008 Birnie

vd 2010) Neff (2003) farkındalığın kendine şefkat iccedilin

bir oumln koşul olduğunu ileri suumlrerken Kuyken ve diğer-

leri (2010) farkındalığa dayalı muumldahalelerin başarısı-

nın ccediloğunun oumlz-şefkatin geliştirilmesine bağlı olduğu-

nu ileri suumlrmektedir

Sanal gerccedileklik (VR) son zamanlarda farkındalığı des-

teklemek iccedilin bir araccedil olarak kullanılmaya başlanmıştır

(Damen ve van der Spek 2018 Bruggeman ve Wurster

2018) VR teknolojileri dikkat becerilerinin deneyim-

lenebileceği suumlruumlkleyici ilgi ccedilekici ve kontrolluuml (oumln-

goumlruumllebilir) goumlrsel ve işitsel bir sanal alan sağlanarak

ccedilevresel dikkat dağınıklığı ile ilgili zorlukları yararlı

bir şekilde ele alabilir ve dikkati gerccedilek olandan uzak-

laştırabilir (Cikajlo vd 2017 Navarro-Haro vd 2017

Chandrasiri vd 2019) VR kullanıcıya etkileşimli

goumlrsel-işitsel 360 derece sanal ortamı (VE) yansıtan bir

ekrana sahip bir başlığın kullanılması anlamına gelir

(Steuer 1992 Slater 1999) VRrsquoler diğer ortamlar (oumlrne-

ğin bir bilgisayar ekranı) aracılığıyla sunulabilmesine

rağmen VR sistemleri birden fazla duyuyu uyarmaya

yardımcı olan ve bir duyu oluşturabilen daha buumlyuumlk

bir kapsama alanına sahiptir (Witmer ve Singer 1998

Diemer 2015) Varlık kullanıcının bilgisayar tarafın-

dan uumlretilmiş olmasına rağmen ortam gerccedilekmiş gibi

davrandığı bir ldquogerccedileklik yanılsamasınardquo katkıda bu-

lunur (Slater 2003 Slater 2014) Ccedilalışmalar MBSR

programına katılmanın sağlık ccedilalışanlarının stresini

ve tuumlkenmişliğini azaltmak gibi hasta olmayanlar iccedilin

faydalar sağladığını goumlstermektedir (Irving vd 2009

Montero-Marin vd 2015 Kabat-Zinn vd 2016) Far-

kındalığın benzer faydaları farklı kuumlltuumlrlerde de bulun-

muştur (Kabat-Zinn vd 2016)

Farkındalık pratiğinin dijital olarak kullanımına baş-

lanması hem hasta bakımı hem de hemşirelerin iş yuuml-

kuumlne olumlu katkısı olacağı duumlşuumlnuumllmektedir Alan

yazın incelendiğinde farkındalık pratiklerinin VR uy-

gulamaları olarak hemşirelik uygulamalarına aktarıl-

masına youmlnelik yapılan ulusal ve uluslararası ccedilalışma-

lara rastlanmamıştır Bu bağlamda derlemenin amacı

mindfulness stres azaltma programlarının sanal ger-

ccedileklik ile hemşirelik uygulamaları arasındaki ilişinin

ele alınmasıdır

2 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ KULLANIM ALANLARI

VR sistemleri ve bunların uygulamaları farkındalığa

neden olmaya ve insanların farkındalık becerilerini

artırmaya yardımcı olmaktadır Bununla birlikte bu

sistemlerin daha iyi bir refah sağladığını goumlsteren ccedila-

lışmalar da vardır (Gromala vd 2011 Shaw vd 2011

Choo ve May 2014 Crescentini vd 2016 Kosunen

vd 2016 Cikajlo vd 2017 Asati ve Miyachi 2019 Na-

varro-Haro vd 2019 Chandasiri vd 2019 Seabrook

vd 2020 Girardeau vd 2020) Oumlrneğin VR sistemi

kullanarak kronik ağrı hastalarında farkındalığı artır-

manın kronik ağrıyı azaltmada etkili olduğu bulun-

muştur (Gromala vd 2011)

Farkındalık uygulamaları bireylerin stresinin azaltma-

da etkili olduğu yapılan ccedilalışmalarda goumlruumllmektedir

VR ile farkındalığın araştırıldığı Shaw ve diğerlerinin

(2011) yapmış olduğu bir ccedilalışmada katılımcıların stres-

lerini azaltmada yardımcı olacak eğitim iccedilin suumlruumlkleyi-

ci bir sanal ortam olan Meditasyon Odası tasarlamıştır

Uyarılmayı izlemek iccedilin biofeedback sensoumlrleri be-

nimsenmiş ve bu veriler de VErsquonin goumlrsel varlıklarını

etkilemiştir Sonuccedil olarak katılımcılar VErsquonin suumlrekli

değişen goumlrsel geribildirimini goumlzlemlerken kontrol

grubunda tek başına biofeedbackden daha etkili olan

stres seviyelerini başarıyla youmlnetmiştir (Shaw vd

2011)

Choo ve May (2014) farkındalık meditasyonu sırasında

dikkatlerini dağıtmaya ccedilalışmadan zaman iccedilinde kul-

lanıcının ilgisini korumak amacıyla bir VR uygulaması

tasarlamıştır Katılımcıları dikkatli bir şekilde medi-

tasyon yaptığı iccedilin oumlduumlllendirmek iccedilin lsquoSerenityrsquo adlı

bir puan sistemi kullanılmaktadır Katılımcılar topla-

dıkları lsquoSerenityrsquo ile meditasyon seansı bittikten sonra

oumlduumlllendirilmektedir Kazanılan lsquoSerenityrsquo miktarı ka-

tılımcı ne kadar koumltuuml veya muumlkemmel performans ser-

gilediğine bakılmaksızın tamamlanan her dikkatli ders

iccedilin statik bir miktardır Oumlnlem olarak iccedileriklere kilit

konmuştur Boumlluumlmler tamamlandıkccedila sırasıyla kilit

accedilılmaktadır lsquoSerenityrsquo oumlduumll sistemine entegre edilmiş-

tir Farklı meditasyon derslerine sahip yeni farkındalık

sahneleri oumlnceden belirlenmiş miktarlarda lsquoSerenityrsquo

ile accedilılmaktadır Bu nedenle bir kullanıcı yazılımda

ne kadar ccedilok farkındalık meditasyonu gerccedilekleştirirse

daha fazla farkındalık konumu elde etmeye o kadar

126


yaklaşmaktadır Zamanla yeni farkındalık derslerinin

kilidini accedilmak yeni kullanıcıların başlangıccedilta ccedilok faz-

la seccedilenek arasında kalmasını engellemektedir Ayrıca

zamanla oumlduumll olarak yeni derslerin kilidi accedilılmaktadır

Her dikkatli oturum sırasında katılımcıların duygusal

ilerlemesi Emotiv EEG başlığı ile takip edilmektedir

Gerccedilek zamanlı olarak soyutlanmış goumlrsel geri bildi-

rim sağlamaktadır Katılımcı gevşedikccedile ve nefes alıp

vermesi yavaşladıkccedila iccedilsel hislerine odaklanmaya baş-

ladığında Emotiv EEG meditasyon puanlarını (sayısal

olarak 0 ile 1 arasında temsil edilir burada 1 olası en

yuumlksek puandır) ve katılımcıların sakinliğini ve diğer

duygusal durumlarını takip edebilmektedir (Choo ve

May 2014)

Ayrıca mobil uygulama olan Hiatus Sistemi (VR stres

azaltma mobil uygulaması gerccedilek zamanlı biofeedback

kullanarak MBSR iccedilin bir oumlğretim aracı goumlrevi goumlrmek-

tedir Uygulama hem tedavi sırasında hem de sonra-

sında hastaların stresini azaltmak iccedilin tasarlanmıştır

Hiatus Sistemi kullanıcıya yaklaşık 20 dakikalık se-

anslarla MBSR meditasyonunu uygulamaya başlarken

doğru nefes alma youmlntemini oumlğretmektedir Deneyim

sırasında kullanıcı uccedilmak istediği youmlne bakarak buumlyuumlk

bir ağacın etrafında yavaşccedila uccedilabilmektedir Kullanıcı-

lar nefesini verdiklerinde basınccedil sensoumlruuml aracılığıyla

iletilen veriler sayesinde sanal duumlnyada sırtında hafif

bir ruumlzgar hissetmekte ve hızlarını geccedilici olarak artır-

maktadır (Bruggeman ve Wurster 2018) Crescentini

ve diğerleri (2016) tarafından yapılan araştırmada katı-

lımcılardan 8 haftalık bir farkındalık meditasyon kursu

tamamlandıktan sonra stres ccedilağrıştıran VR senaryola-

rını goumlzlemlemeleri istendikten sonra durum farkın-

dalığında bir artış ve stres tepkisinde azalma olduğu

belirtilmiştir (Crescentini vd 2016)

Cikajlo ve diğerlerinin (2017) VR mindfulness uygu-

lamasının stres ve kaygı azaltma terapisi etkinliğine

etkisinin araştırıldığı ccedilalışmasında (n=8) mindfulness

eğitmeni ve 3D VR kulaklıkları olan katılımcılar iccedilin bir

Web arayuumlzuumlnden oluşan bulut tabanlı bir sistem geliş-

tirilmiştir Mindfulness eğitmeni kulaklık kullanarak

katılımcılar ile Web arayuumlzuuml uumlzerinden iletişim kur-

maktadır Web uygulaması ile sanal odalarda 360 de-

recelik videolar ve gerccedilek etkileşimlerle veya bağımsız

meditasyonlarla grup oturumları gerccedilekleştirilmiştir

Mindfulness programı geliştirilmiş sanal ortamlar iccedilin

oumlzel olarak 8 haftalık MBSR kursu olarak tasarlanmış-

tır Katılımcıların ccedilalışma sırasında daha yuumlksek yaşam

doyumu seviyesine ulaştığı ifade edilmiştir Ayrıca VR

mindfulness uygulamalarını kullanımı kolay ve kul-

lanıcı dostu olduğu ve ccedileşitli gruplar iccedilin uzaktan far-

kındalık eğitimi iccedilin kullanışlı olduğu vurgulanmıştır

(Cikajlo vd 2017)

Seabrook ve diğerlerinin (2020) gerccedilekleştirdiği (n=37)

kontrolluuml bir laboratuvar ortamında bir VR mindful-

ness uygulaması kullandığı pilot ccedilalışmada durum

farkındalığındaki buumlyuumlk ve istatistiksel olarak anlamlı

bir artış olduğu VR uygulamasının farkındalığı des-

teklemede başarılı olduğu belirtilmektedir (Seabrook

vd 2020)

Dikkati yeniden kazanmada da VR mindfulness uygu-

lamaları kullanılmaktadır Asati ve Miyachi (2019)rsquonin

ccedilalışmasında birden fazla hedefi olan bir okccediluluk oyu-

nu da dahil olmak uumlzere oumlzel olarak rahatlatıcı bir VR

ortam oluşturulmuştur 12 katılımcının dikkat suumlresi

VR seansından oumlnce ve sonra bir aksiyon olmayan vi-

deo oyunu skoru ve Muse kafa bandı EEG sinyalleri ile

test edilmiştir 10 dakikalık VR oturumu katılımcıların

deneyimlerine goumlre puanlarını arttırmıştır Muse kafa

bandı verilerine goumlre katılımcıların VR deneyimlerin-

den bağımsız olarak sakinlik puanları artmıştır Deney-

den sonra tuumlm katılımcılar guumlnluumlk aktivitelerine de-

vam etmek iccedilin rahatladıklarını bildirmişlerdir (Asati

ve Miyachi 2019)

Kosunen ve diğerlerinin (2016) ccedilalışmasında sanal ger-

ccedilekliği neurofeedback ile birleştiren bir noumlroadaptif VR

meditasyon sistemi olan RelaWorld sunulmaktadır

Başa takılan bir ekran kullanarak kullanıcılar meditas-

yon egzersizleri yaparak sanal bir duumlnyada yuumlkselmek-

tedir Sistem EEG yoluyla kullanıcıların beyin aktivite-

sini gerccedilek zamanlı olarak oumllccedilmekte ve konsantrasyon

ve gevşeme seviyesi iccedilin tahminleri hesaplamaktadır

Bu değerler daha sonra sanal gerccedileklikle eşleştirilmek-

tedir 43 denek uumlzerinde yapılan ccedilalışmada RelaWorld

sisteminin daha derin bir rahatlama sağladığı belirtil-

mektedir (Kosunen vd 2016)

MBSR temelli VR uygulamaları ileriye doumlnuumlk bellek

iccedilin de kullanılmaktadır Girardeau ve diğerlerinin

(2020) ccedilalışmasında katılımcılardan (n=80) sanal bir

kasabada bir yuumlruumlyuumlş sırasında belirli anlarda (zamana

dayalı oumlğeler) veya yerlerde (olay temelli oumlğeler) ey-

lemleri hatırlamaları istenmiştir Ccedilalışmada ileriye douml-

nuumlk bellek iccedilin oumlnemli bir fark goumlruumllmemesine rağmen

VR uygulamasının olumlu etkisinin yadsınamayacağı

vurgulanmaktadır (Girardeau vd 2020) Fakat yapılan

bazı araştırmalar bunun tam tersini goumlstermektedir Bu

127


ccedilalışmalarda zihinsel sağlık veya durum farkındalığı

uumlzerindeki etkisiyle ilişkili olarak VR destekli farkında-

lık uygulaması değerlendirilmiştir (Gomez vd 2017

Navarro-Haro vd 2017 Flores vd 2018 Chandasiri

vd 2019) Klinik olmayan bir popuumllasyondan uzman

meditasyoncularla yapılan bir değerlendirmede Na-

varro-Haro ve diğerleri (2017) sanal gerccedileklik destekli

bir farkındalık uygulamasının durum farkındalığını oumln

testten son teste kadar artırdığını uumlzuumlntuuml ve kaygı duy-

gularını azalttığını ve gevşeme duygularını artırdığını

goumlstermiştir Yine Navarro-Haro ve diğerlerinin (2019)

birinci basamakta yaygın anksiyete bozukluğunun

(YAB) tedavisine youmlnelik farkındalık temelli muumldaha-

lenin VR davranış terapisi uygulaması olarak ve olma-

dan yaptığı ccedilalışmada (n=42) VRrsquoın YAB iccedilin farkında-

lık temelli yaklaşımlar sunduğu tedaviye bağlılığı ve

farkındalık uygulaması iccedilin motivasyonu artırmak iccedilin

iyi bir araccedil olabileceği ifade edilmektedir (Navarro-Ha-

ro vd 2019) Chandrasiri ve diğerleri (2019) klinik

olmayan yetişkin oumlrnekleminde (n=32) nefes odaklı bir

farkındalık uygulamasıyla eşleştirilen VRrsquode sunulan

bir plaj sahnesinin ccedilok youmlnluuml bir video kaydını değer-

lendirmişlerdir Navarro-Haro ve diğerlerinin (2017)

bulgularıyla tutarlı olarak Chandrasiri ve diğerleri

(2019) VR kullandıktan sonra durum farkındalığının

oumlnemli oumllccediluumlde arttığı bulunmuştur Bununla birlikte

ccedilalışmaları VR oumlzelliklerinin farkındalığı nasıl ve ne-

den desteklediğine dair sınırlı bilgi sağlamaktadır

Diğer girişimler arasında eğlenceli deneyimlerle far-

kındalığı geliştirmeyi amaccedillayan VR sistemleri (Amo-

res vd 2016) ve derin rahatlama mevcudiyet ve derin

meditasyon seviyeleri sağlamak iccedilin neurofeedback ile

birleştirilen VR sistemleri (Kosunen vd 2016) bulun-

maktadır

VR maruziyetinin hem anksiyete bozukluğu olan hem

de anksiyete bozukluğu olmayan hastalarda anksiye-

te ve korku tepkilerinin psikofizyolojik semptomlarını

(oumlrneğin elektrodermal aktivite accedilısından) ortaya ccedilıka-

racak ve değiştirecek kadar deneysel gerccedilekccedililik accedilısın-

dan ccedilok etkili olabileceği goumlsterilmiştir (Diemer vd

2014) VRrsquode maruz kalma aslında anksiyete bozuk-

luklarının tedavisinde ve oumlzellikle belirli uyaranlara

sahip durumlara maruz kalma yoluyla belirli fobilerin

tedavisinde etkili olur (Sanal Gerccedileklik Maruz Kalma

Terapisi) Fobik bozukluklarda sanal gerccedilekliğin kulla-

nılması kişiler iccedilin imkansız olarak goumlruumllen deneyim-

lerin gerccedilekleşmesini muumlmkuumln kılar (Costa vd 2018)

Oumlrneğin VR deneyimiyle bir uccedilaktan atlamak yavaş

yavaş oumlruumlmcek dolu bir ortamda dalmak (Miloff vd

2015) yuumlkseklik korkusu olanlarda balkon korkuluk-

larına yavaş yavaş yaklaşmak (Rothbaum vd 1999)

olabilir Dahası sanal duumlnyaya dalma duumlşuumlk hayal guuml-

cuumlne sahip veya in vivo maruziyeti reddeden denekler

iccedilin de yararlıdır (Costa vd 2018)

VR ayrıca travma sonrası stres bozukluğunun teda-

visinde de kullanılmaktadır Guumlney Kaliforniya Uumlni-

versitesi Yaratıcı Teknoloji Enstituumlsuumlrsquonden kıdemli

askerlerde yaygın olan travma sonrası stres bozukluğu

uumlzerinde ccedilalışmıştır VR uygulayarak stresli durumla-

rı kademeli olarak yeniden yaratmıştır Simuumllasyon

travmaya neden olan tuumlm duyguları hastaya iade etme

fikrine dayanmaktadır Hastanın yuumlzleşmeye hazır ol-

madığı herhangi bir şeyi dışlanarak kendini geccedilmiş

deneyime kaptırması ve bunu kademeli olarak yapa-

bilmesi olasılık dahilindedir (Rizzo ve Kim 2005)

1990rsquolardan beri yeme bozukluklarının tedavisinde

VRrsquonin kullanımına ilişkin ilk ccedilalışmalar yapılmıştır

(Riva vd 2004) Sanal duumlnya aracılığıyla aslında iki

vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml karşılaştırmak muumlmkuumlnduumlr Has-

tanın vuumlcudunun objektif oumllccediluumlmuumlnden elde edilen

gerccedilek goumlruumlntuuml ve hastanın nasıl goumlruumlnduumlğuumlnden yola

ccedilıkarak oumlzne tarafından algılanan goumlruumlntuuml karşılaştırıl-

maktadır (Riva vd 2001 Riva vd 2004) VR negatif

bir vuumlcut goumlruumlntuumlsuumlnuuml değiştirmek iccedilin olası bir araccedil

olarak kabul edilmektedir (Riva 2011)

Son yıllarda ağrı iccedilin VR uumlzerine yapılan araştırmalar-

la birlikte etkili bir nonfarmakolojik analjezik yaklaşım

(MBSR meditasyonu) uygulanarak VRrsquonin kronik ağrı

hastaları iccedilin daha uygun olduğuna ve uzun vadede

yararlı uygun bir yaklaşım sağlayabileceğine inanıl-

maktadır Tong ve diğerleri (2015) tarafından bir ağrı

kliniğinde (n=13) kronik ağrı tedavisinde kullanılmak

uumlzere biyogeribildirim sensoumlrlerini suumlruumlkleyici bir sa-

nal ortamı ve stereoskopik sesi bir araya getiren farkın-

dalık meditasyonu yoluyla hastaların dikkatlerini iccedile

youmlnlendirmelerine yardımcı olmak iccedilin ldquoSanal Medi-

tatif Yuumlruumlyuumlşrdquo (VMW) adlı VR sistemi geliştirilmiştir

VMW hastaların fizyolojik biyogeribildirim verileriyle

eşleştirilen gerccedilek zamanlı suumlruumlkleyici goumlrsel sinyal-

ler ve sonik geri bildirim sağlayarak kronik ağrılarını

youmlnetmelerini sağlamaktadır VR ve MBSR meditasyo-

nunun kronik ağrıyı youmlnetmede etkili olduğu kanıtlan-

mıştır Benzer şekilde Gromala ve diğerlerinin (2015)

VMW uygulaması yaptığı ccedilalışmada (n=13) VMWrsquonin

algılanan ağrıyı azaltmada etkili olduğu vurgulanmak-

tadır

128


3 SANAL GERCcedilEKLİK UYGULAMALARIYLA MİNDFULNESS TEMELLİ STRES AZALTMA PROGRAMININ HEMŞİRELİKTE KULLANIMI

Son yıllarda klinik alanda VR kullanımında hem bilgi

teknolojisinin kaydettiği ilerleme hem de bu teknoloji-

nin uygulanmasındaki maliyetlerdeki duumlşuumlş iccedilin istik-

rarlı bir artış olmuştur (Riva 2002) Bununla birlikte

VR cihazlarının ve yazılımlarının standartlaştırılması

yani araştırma topluluğu tarafından paylaşılabilecek

standartlaştırılmış protokollerin eksikliği gibi hala bir-

ccedilok sınırlama vardır Şu anda yalnızca aşağıdaki klinik

protokoller mevcuttur yeme bozukluklarının tedavisi

(Riva vd 2011) uccedilma korkusu (Rothbaum vd 1999

Maldonato vd 2018) topluluk oumlnuumlnde konuşma kor-

kusu (Botella vd 2000) panik bozukluklar gibi (Vin-

celli vd 2011) Ayrıca buguumlne kadar mevcut ccedileşitli

VR sistemlerinden bazıları birlikte ccedilalışabilir Hemşi-

renin klinik becerilerinin VR sistemlerinin klinik ala-

nında etkin kullanım iccedilin anahtar faktoumlr olmaya devam

ettiğini ve ikame olarak değil terapi desteği olarak anla-

şılacağını unutmamak gerekir Dahası ilişki ve iletişim

ağının sanal ortamları bireylerin nesnelerin ve suumlreccedil-

lerin etkileşimde bulunduğu hasta ve terapist arasında

paylaşılan duumlnyalara doumlnuumlştuumlrmek iccedilin ana unsur ola-

rak kaldığı her zaman akılda tutulmalıdır (Riva 2005)

Hemşirelik mesleğinin bilişsel olduğu kadar psikomo-

tor ve tutumsal becerilerin de kazandırılması gereken

bir meslek olması eğitimde yenilikccedili uygulamaların

kullanılmasını zorunlu kılmaktadır (Padilha vd 2019

Hirt ve Beer 2020) Teknolojinin hızlı gelişimi ile bir-

likte hemşirelik eğitiminde VR teknolojisi kullanılarak

oluşturulan sanal ortam laboratuvarlarını guumlndeme

getirmiştir VR teknolojisinin eğitimde kullanılmasını

destekleyen pek ccedilok ccedilalışma mevcuttur (King vd 2018

Padilha vd 2019 Kardong-Edgren vd 2019 Ayed

vd 2019 McCarthy ve Uppot 2019 Kardong-Edgren

vd 2019 Hirt ve Beer 2020) VR teknolojisi hemşire-

lik oumlğrencilerinin hasta guumlvenliğini sağlarken temel

becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak yenilikccedili

youmlntemlerden biridir VR başlığı ve oyun tabanlı oumlğ-

renme teknolojisi hemşirelik oumlğrencilerinde beceriyi

arttırmak kalıcılığı sağlamak iccedilin bir araccedil olarak kulla-

nılabilir (Kardong-Edgren vd 2019 McCarthy ve Up-

pot 2019) Klinik alanlarda hastaların dikkatini başka

youmlne ccedilekmek ağrının azaltılması konforun ve rahat-

lığın sağlanması iccedilin kullanılan hemşirelik girişimleri

arasında son zamanlarda VR goumlzluumlkleri kullanılmakta-

dır VR teknolojinin gelişmesiyle nonfarmakolojik uy-

gulamalar arasında kabul edilmektedir (King vd 2018

Kardong-Edgren vd 2019 Ayed vd 2019)

VR teknolojileri ruh sağlığı muumldahalelerini geniş halk

kitleleri iccedilin daha erişilebilir hale getirmiştir (Hill vd

2017) Bu sunum platformları farkındalık temelli muuml-

dahalelerin erişilebilirliğini geliştirmesine rağmen

araştırmalar Web ve mobil programlara bağlılığın ge-

nellikle duumlşuumlk olduğunu goumlstermiş olup (Toivonen

vd 2017) bu da uzun vadede ilgi ccedilekici olmayabile-

ceklerini duumlşuumlnduumlrmektedir (Kvillemo vd 2016) Bu

teknolojilerin farkındalık uygulamasıyla ilişkili bazı

deneyimsel zorlukların uumlstesinden gelmede kullanıcı-

lara anlamlı bir şekilde yardımcı olmasını muumlmkuumln kı-

lamamaktadır bu da bağlantının kesilmesine ve hatta

olumsuz etkilere katkıda bulunabilir (Blanck vd 2018

Anderson ve Farb 2018) Bu konuda mindfulness te-

melli profesyonel uygulamalar iccedilin eğitimli hemşirele-

re ihtiyaccedil artmaktadır

4 SONUCcedil ve OumlNERİLER

Sonuccedil olarak ccedilalışmalar VRrsquoın farkındalığı ve refahı iyi-

leştirmede kullanım potansiyeli olduğunu goumlstermek-

tedir Bilgi işlemde farkındalık sınırlı sayıda ccedilalışma ile

nispeten yeni bir araştırma alanıdır ve sanal gerccedileklik

oyunlarında farkındalık konusundaki literatuumlr daha

da azdır Bu nedenle sanal gerccedileklik ve diğer dijital

uygulamalarda farkındalık ile ilgili suumlreccedilleri anlamak

iccedilin daha fazla araştırmaya ihtiyaccedil vardır Farkındalık-

la ilgili sanal gerccedileklik oyunlarında neurofeedbackrsquoin

kullanılması gelecekteki uygulamalar iccedilin umut verici

goumlruumlnuumlyor VR gibi yeni teknolojilerin hemşirelik uy-

gulamaları ve hemşirelik eğitiminde benimsenmesinin

artmasının hemşire-hasta ilişkilerini olumlu youmlnde de-

ğiştireceği potansiyel faydalar sunacağı duumlşuumlnuumllmek-

tedir Guumlnuumlmuumlzde teknolojik gelişmelerle birlikte sağ-

lık alanında VR teknolojilerinin kullanımının oumlnemi de

giderek artmaktadır Bu bağlamda hemşirelerin ve tuumlm

sağlık profesyonellerinin teknolojiye ayak uydurmaları

kaccedilınılmazdır Koruyucu tedavi edici ve rehabilite edi-

ci sağlık hizmetlerinde VR uygulamalarından yararla-

nılmasının oumlnemli ve gerekli olduğu duumlşuumlnuumllmektedir

129


KAYNAKCcedilAALDAO A NOLEN-HOEKSEMA S amp SCHWEIZER S (2010) Emotion-regulation strategies across psychopathology A meta-analytic re-view Clinical psychology review 30(2) 217-237

AMORES J BENAVİDES X amp MAES P (2016 May) Psychicvr Inc-reasing mindfulness by using virtual reality and brain computer interfaces In Proceedings of the 2016 CHI Conference Extended Abstracts on Human Factors in Computing Systems (pp 2-2)

ANDERSON T amp FARB N A (2018) Personalising practice using pre-ferences for meditation anchor modality Frontiers in psychology 9 2521

ASATI M amp MIYACHI T (2019) A Short Virtual Reality Mindfulness Meditation Training For Regaining Sustained Attention arXiv preprint arXiv190704487

AYED I GHAZEL A JAUME-İ-CAPO A MOYAgrave-ALCOVER G VA-RONA J amp MARTIacuteNEZ-BUESO P (2019) Vision-based serious games and virtual reality systems for motor rehabilitation A review geared toward a research methodology International journal of medical informatics 131 103909

BAER R A SMITH G T LYKINS E BUTTON D KRIETEMEYER J SAUER S amp WILLIAMS J M G (2008) Construct validity of the five facet mindfulness questionnaire in meditating and nonmeditating samp-les Assessment 15(3) 329-342

BIRNIE K SPECA M amp CARLSON L E (2010) Exploring self‐com-passion and empathy in the context of mindfulness‐based stress reduction (MBSR) Stress and Health 26(5) 359-371

BISHOP S R LAU M SHAPIRO S CARLSON L ANDERSON N D CARMODY J amp DEVINS G (2004) Mindfulness A proposed ope-rational definition Clinical psychology Science and practice 11(3) 230-241

BLANCK P PERLETH S HEIDENREICH T KROumlGER P DITZEN B BENTS H amp MANDER J (2018) Effects of mindfulness exercises as stand-alone intervention on symptoms of anxiety and depression Systema-tic review and meta-analysis Behaviour Research and Therapy 102 25-35

BOTELLA C BANOS R GUILLEacuteN V PERPINtildeAacute C ALCANtildeIZ M amp PONS A (2000) Telepsychology Public speaking fear treatment on the internet CyberPsychology amp Behavior 3(6) 959-968

BRUGGEMAN K J amp WURSTER S W (2018) The Hiatus system virtual healing spaces low dose mindfulness based stress reduction virtual reality application In ACM SIGGRAPH 2018 Appy Hour (pp 1-2)

CAMPOS D CEBOLLA A QUERO S BRETOacuteN-LOacutePEZ J BOTEL-LA C SOLER J amp BANtildeOS R M (2016) Meditation and happiness Mindfulness and self-compassion may mediate the meditationndashhappiness re-lationship Personality and individual differences 93 80-85

CHAMBERS R LO B C Y amp ALLEN N B (2008) The impact of intensive mindfulness training on attentional control cognitive style and af-fect Cognitive therapy and research 32(3) 303-322

CHANDRASİRİ A COLLETT J FASSBENDER E amp DE FOE A (2020) A virtual reality approach to mindfulness skills training Virtual Re-ality 24(1) 143-149

CHOO A amp MAY A (2014 October) Virtual mindfulness meditation Virtual reality and electroencephalography for health gamification In 2014 IEEE Games Media Entertainment (pp 1-3) IEEE

CIKAJLO I STABA U C VRHOVAC S LARKIN F amp RODDY M (2017) A cloud-based virtual reality app for a novel telemindfulness service rationale design and feasibility evaluation JMIR research protocols 6(6) e6849

COLLINS E COX A WILCOCK C amp SETHU-JONES G (2019) Digital games and mindfulness apps comparison of effects on post work recovery JMIR mental health 6(7) e12853

COSTA R T D CARVALHO M R D RIBEIRO P amp NARDI A E (2018) Virtual reality exposure therapy for fear of driving analysis of cli-nical characteristics physiological response and sense of presence Revista brasileira de psiquiatria (AHEAD) 0-0

CRESCENTINI C CHITTARO L CAPURSO V SIONI R amp

FABBRO F (2016) Psychological and physiological responses to stressful situations in immersive virtual reality Differences between users who practi-ce mindfulness meditation and controls Computers in Human Behavior 59 304-316

DAMEN K H amp VAN DER SPEK E D (2018 September) Virtual rea-lity as e-mental health to support starting with mindfulness-based cognitive therapy In International Conference on Entertainment Computing (pp 241-247) Springer Cham

DIEMER J ALPERS G W PEPERKORN H M SHIBAN Y amp MUumlH-LBERGER A (2015) The impact of perception and presence on emotional reactions a review of research in virtual reality Frontiers in psychology 6 26

DIEMER J MUumlHLBERGER A PAULI P amp ZWANZGER P (2014) Virtual reality exposure in anxiety disorders Impact on psychophysiological reactivity The World Journal of Biological Psychiatry 15(6) 427-442

ERISMAN S M amp ROEMER L (2010) A preliminary investigation of the effects of experimentally induced mindfulness on emotional responding to film clips Emotion 10(1) 72

FLORES A LINEHAN M M TODD S R amp HOFFMAN H G (2018) The use of virtual reality to facilitate mindfulness skills training in dialectical behavioral therapy for spinal cord injury a case study Frontiers in psycho-logy 9 531

GIRARDEAU J C BLONDEacute P MAKOWSKI D ABRAM M PIO-LINO P amp SPERDUTI M (2020) The impact of state and dispositional mindfulness on prospective memory a virtual reality study Consciousness and cognition 81 102920

GOMEZ J HOFFMAN H G BISTRICKY S L GONZALEZ M RO-SENBERG L SAMPAIO M amp LINEHAN M M (2017) The use of Virtual Reality Facilitates Dialectical Behavior TherapyregldquoObserving Soun-ds and Visualsrdquo mindfulness skills training exercises for a Latino patient with severe burns a case study Frontiers in psychology 8 1611

GROMALA D SONG M YIM J D FOX T BARNES S J NAZE-MI M amp SQUIRE P (2011) Immersive VR A non-pharmacological analgesic for chronic pain In CHIrsquo11 Extended Abstracts on Human Fac-tors in Computing Systems (pp 1171-1176)

GROMALA D TONG X CHOO A KARAMNEJAD M amp SHAW C D (2015 April) The virtual meditative walk virtual reality therapy for ch-ronic pain management In Proceedings of the 33rd Annual ACM Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 521-524)

GROSSMAN P NIEMANN L SCHMİDT S amp WALACH H (2004) Mindfulness-based stress reduction and health benefits A meta-analy-sis Journal of psychosomatic research 57(1) 35-43

HAYES S C STROSAHL K D amp WILSON K G (2009) Acceptance and commitment therapy Washington DC American Psychological Asso-ciation

HILL C MARTIN J L THOMSON S SCOTT-RAM N PENFOLD H amp CRESWELL C (2017) Navigating the challenges of digital health innovation considerations and solutions in developing online and smartpho-ne-application-based interventions for mental health disorders The British Journal of Psychiatry 211(2) 65-69

HIRT J amp BEER T (2020) Use and impact of virtual reality simulation in dementia care education A scoping review Nurse education today 84 104207

IRVING J A DOBKIN P L amp PARK J (2009) Cultivating mindful-ness in health care professionals A review of empirical studies of mindful-ness-based stress reduction (MBSR) Complementary therapies in clinical practice 15(2) 61-66

JHA A P STANLEY E A KIYONAGA A WONG L amp GELFAND L (2010) Examining the protective effects of mindfulness training on wor-king memory capacity and affective experience Emotion 10(1) 54

KABAT-ZINN J DE TORRIJOS F SKILLINGS A H BLACKER M MUMFORD G T ALVARES D L amp ROSAL M C (2016) Delivery and Effectiveness of a Dual Language (EnglishSpanish) Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) Program in the Inner City-A Seven-Year Expe-rience 1992-1999 Mindfulness amp Compassion 1(1) 2-13

130


KABAT-ZINN J (1982) An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation Theoretical considerations and preliminary results General hospital psyc-hiatry 4(1) 33-47

KABAT-ZINN J (1990) Full catastrophe living The program of the stress reduction clinic at the University of Massachusetts Medical Center

KABAT-ZINN J (2011) Some reflections on the origins of MBSR skillful means and the trouble with maps Contemporary Buddhism 12(1) 281-306

KARDONG-EDGREN S S FARRA S L ALİNİER G amp YOUNG H M (2019) A call to unify definitions of virtual reality Clinical Simulation in Nursing 31 28-34

KHOURY B LECOMTE T GAUDİANO B A amp PAQUİN K (2013) Mindfulness interventions for psychosis a meta-analysis Schizophrenia re-search 150(1) 176-184

KING D TEE S FALCONER L ANGELL C HOLLEY D amp MIL-LS A (2018) Virtual health education Scaling practice to transform student learning Using virtual reality learning environments in healthcare education to bridge the theorypractice gap and improve patient safety Nurse Educ To-day 71 7ndash9

KOSUNEN I SALMINEN M JAumlRVELAuml S RUONALA A RAVAJA N amp JACUCCI G (2016 March) RelaWorld neuroadaptive and immersi-ve virtual reality meditation system In Proceedings of the 21st International Conference on Intelligent User Interfaces (pp 208-217)

KUYKEN W WATKINS E HOLDEN E WHİTE K TAYLOR R S BYFORD S amp DALGLEİSH T (2010) How does mindfulness-based cognitive therapy work Behaviour research and therapy 48(11) 1105-1112

KVILLEMO P BRANDBERG Y amp BRAumlNSTROumlM R (2016) Feasibi-lity and outcomes of an internet-based mindfulness training program a pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e33

LINDSAY E K amp CRESWELL J D (2017) Mechanisms of mindful-ness training Monitor and Acceptance Theory (MAT) Clinical psychology review 51 48-59

LINEHAN M (2015) DBT skills training manual Dialectical behavior the-rapy skills training manual (Second edi) Guilford Press New York

LITTLE D (2016) Supporting or inhibiting motivations to meditate A se-mi-structured interview study of the user experience of mobile mindfulness apps UCL Interaction Centre

LYMEUS F LUNDGREN T amp HARTİG T (2017) Attentional effort of beginning mindfulness training is offset with practice directed toward images of natural scenery Environment and Behavior 49(5) 536-559

LUTZ A SLAGTER H A DUNNE J D amp DAVİDSON R J (2008) Attention regulation and monitoring in meditation Trends in cognitive scien-ces 12(4) 163-169

MALDONATO M N SPERANDEO R DELLrsquoORCO S IENNACO D CERRONI F ROMANO P hellip amp MAROTTA R (2018) Mind brain and altered states of consciousness Acta Medica Mediterranea 34 357

MCCARTHY C J amp UPPOT R N (2019) Advances in virtual and aug-mented realitymdashexploring the role in health-care education Journal of Radi-ology Nursing 38(2) 104-105

MILOFF A MARKLUND A amp CARLBRING P (2015) The challenger app for social anxiety disorder New advances in mobile psychological treat-ment Internet Interventions 2(4) 382-391

MONTERO-MARIN J PUEBLA-GUEDEA M HERRERA-MERCA-DAL P CEBOLLA A SOLER J DEMARZO M amp GARCIacuteA-CAM-PAYO J (2016) Psychological effects of a 1-month meditation retreat on experienced meditators the role of non-attachment Frontiers in Psycho-logy 7 1935

MONTERO-MARİN J TOPS M MANZANERA R PİVA DEMARZO M M ALVAREZ DE MON M amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2015) Min-dfulness resilience and burnout subtypes in primary care physicians the possible mediating role of positive and negative affect Frontiers in psycho-logy 6 1895

NAVARRO-HARO M V LOacutePEZ-DEL-HOYO Y CAMPOS D LINE-

HAN M M HOFFMAN H G GARCIacuteA-PALACİOS A amp GAR-CIacuteA-CAMPAYO J (2017) Meditation experts try Virtual Reality Mindful-ness A pilot study evaluation of the feasibility and acceptability of Virtual Reality to facilitate mindfulness practice in people attending a Mindfulness conference PloS one 12(11) e0187777

NAVARRO-HARO M V MODREGO-ALARCOacuteN M HOFFMAN H G LOacutePEZ-MONTOYO A NAVARRO-GIL M MONTERO-MARİN J amp GARCIacuteA-CAMPAYO J (2019) Evaluation of a mindfulness-based intervention with and without virtual reality dialectical behavior therapyreg mindfulness skills training for the treatment of generalized anxiety disorder in primary care A pilot study Frontiers in psychology 10 55

NEFF K (2003) Self-compassion An alternative conceptualization of a he-althy attitude toward oneself Self and identity 2(2) 85-101

PADILHA J M MACHADO P P RİBEİRO A RAMOS J amp COSTA P (2019) Clinical virtual simulation in nursing education randomized cont-rolled trial Journal of medical Internet research 21(3) e11529

RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2004) The use of VR in the treatment of eating disorders

RIVA G BACCHETTA M CESA G CONTI S amp MOLINARI E (2001) Virtual reality and telemedicine based experiential cognitive therapy Rationale and clinical protocol

RIVA G (2011) The key to unlocking the virtual body virtual reality in the treatment of obesity and eating disorders Journal of diabetes science and technology 5(2) 283-292

RIVA G (2002) Virtual reality for health care the status of research Cy-berpsychology amp Behavior 5(3) 219-225

RIVA G (2005) Virtual reality in psychotherapy Cyberpsychology amp be-havior 8(3) 220-230

RIZZO A S amp KIM G J (2005) A SWOT analysis of the field of virtual reality rehabilitation and therapy Presence Teleoperators amp Virtual Envi-ronments 14(2) 119-146

ROQUET D C amp SAS C (2018 April) Evaluating mindfulness medi-tation apps In Extended Abstracts of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (pp 1-6)

ROTHBAUM B O HODGES L amp SMITH S (1999) Virtual reality exposure therapy abbreviated treatment manual Fear of flying applicati-on Cognitive and Behavioral Practice 6(3) 234-244

SEABROOK E KELLY R FOLEY F THEILER S THOMAS N WADLEY G amp NEDELJKOVIC M (2020) Understanding how virtual reality can support mindfulness practice Mixed methods study Journal of medical Internet research 22(3) e16106

SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapy for depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York

SEGAL Z V WILLIAMS J M G TEASDALE J D (2002) Mindful-ness-based cognitive therapyfor depression A new approach to preventing relapse Guilford Press New York

SEVILLA-LLEWELLYN-JONES J SANTESTEBAN-ECHARRI O PR-YOR I MCGORRY P amp ALVAREZ-JIMENEZ M (2018) Web-based mindfulness interventions for mental health treatment systematic review and meta-analysis JMIR mental health 5(3) e10278

SHAW C GROMALA D amp SONG M (2011) The meditation chamber towards self-modulation In Metaplasticity in virtual worlds Aesthetics and semantic concepts (pp 121-133) IGI Global

SLATER M (2003) A note on presence terminology [online] https3a-mazonawscompublicationslistorgdatamelslaterref201a20note20on20presence20terminologypdf [Erişim Tarihi 14 Ocak 2021]

SLATER M (2014) Grand challenges in virtual environments Frontiers in Robotics and AI 1 3

SLATER M (1999) Measuring presence A response to the Witmer and Sin-ger presence questionnaire Presence 8(5) 560-565

STEUER J (1992) Defining virtual reality Dimensions determining telep-resence Journal of communication 42(4) 73-93

TOIVONEN K I ZERNICKE K amp CARLSON L E (2017) Web-based

131


mindfulness interventions for people with physical health conditions syste-matic review Journal of medical Internet research 19(8) e303

TONG X GROMALA D CHOO A AMIN A amp SHAW C (2015 August) The virtual meditative walk an immersive virtual environment for pain self-modulation through mindfulness-based stress reduction meditation In International Conference on Virtual Augmented and Mixed Reality (pp 388-397) Springer Cham

VINCELLİ F ANOLLI L BOUCHARD S WIEDERHOLD B K ZURLONI V amp RIVA G (2003) Experiential cognitive therapy in the treatment of panic disorders with agoraphobia a controlled study CyberPsy-chology amp Behavior 6(3) 321-328

WAHBEH H amp OKEN B S (2016) Internet mindfulness meditation intervention for the general public pilot randomized controlled trial JMIR mental health 3(3) e37

WITMER B G amp SINGER M J (1998) Measuring presence in virtual environments A presence questionnaire Presence 7(3) 225-240

132

ldquoThi



ıstır

133





Corresponding Author Sorumlu Yazar Beyza OnurE-mail beyzaonurkarabukedutr

CitationAtıf OumlZMEN S T amp ONUR B (2021) Government houses as presentation of power and ideology in The Ottoman State The Case of Safranbolu Government House Journal of Awareness 6(3) 133-145 DOI 1026809joa6305

Government houses as presentation of power and ideology in the Ottoman State The case of Safranbolu Government House

Sema Tuba Oumlzmen1 Beyza Onur2

Abstract

Architecture which is associated with the practice of producing space has always rendered the powers and ideologies visible This study investigates the government houses in the 19th century Ottoman State with regard to the notions of power and ideology and focuses on the Government House of Safranbolu It is known that in the specified period government houses were important ideological interventions to urban space This study aims to address the ideological context of the Safranbolu Government House which is positioned with the ideal of the state Based on this first the urban history of Safranbolu was examined The importance of Safranbolu Government House in the history of the city its relationship with the city its ideological message to the city-dwellers and its architectural style were analyzed through a method based on archival research All government houses of the period are the artifacts of urban-spatial structures and their architectural style as well as a shared ideology Safranbolu Government House which is one of the structures symbolizing the Ottoman State was also built with a similar ideological consideration Thus the readability of the dominant ideology through the production style of Safranbolu Government House one of the final period architectural artifacts of the Ottoman State was verified

Keywords Ideology power architecture government houses Safranbolu Government House

1 MSc Karabuumlk University Institute of Graduate Programs Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail sematubaozmengmailcom

2 Assist Dr Karabuumlk University Faculty of Architecture Department of Architecture Karabuumlk TURKEY e-mail beyzaonurkarabukedutr


134

Oumlzmen amp Onur

1 INTRODUCTION POWER IDEOLOGY AND ARCHITECTURE

The notion of ideology which is frequently discussed

within the field of social sciences gives room to a va-

riety of discussions One of these fields of discussion

is on the close relationship established by the notion

of ideology with architecture Therefore architecture

should be seen not only as a building production ac-

tivity but also as a production of ideologies Eagleton

(1996 17) described the polymorphism of the notion of

ideology as ldquoa text woven into a whole texture with dif-

ferent conceptual fibersrdquo According to Mclellan (2005

1-2) this term is an outcome of the social political and

intellectual changes brought by the Industrial Revolu-

tion Ideology has generally been a concept that has a

negative connotation In addition to these definitions

Althusserrsquos (2015 77) main thesis is that ldquoIdeology calls

individuals as subjects every ideology can exist only

through a subject and for subjectsrdquo According to Mar-

din (2018 129) the primary reasons for the spread of

ideology to a great extent in the 19th and 20th centuries

were the emergence of new dissemination tools and

new education systems to spread it the growing im-

portance of the intellectuals as an idea-generating class

of the society and the social events of the 19th century

As a result of all the definitions of ideology the noti-

on leaves its polysemy to the meaning of ldquothe body of

ideas defended by an individual or a communityrdquo that

better fits the contemporary circumstances Althusser

(2015 16-17) argues that there are two different forms

of apparatus that he defines as the repressive and the

ideological state apparatuses In Althusserrsquos taxonomy

the government administration army police courts

prisons and etc are the oppressive apparatus of the

state

In the context of the relationship between architecture

and ideology Gurallar Yeşilkaya (2003 19) suggested

that space can be considered as an ideological appa-

ratus In this regard architecture under the monopoly

of power can be influential Political ideologies believe

that they can be understood to the extent that they keep

their sphere of influence as wide as possible Therefore

these ideologies use various tools to expand their sphe-

re of influence and to prevail In line with this purpose

architecturersquos capability to respond to every ideological

view through design has always made it attractive Ar-

chitecture is effective by designing the facts it aims to

tell in accordance with the ldquoresponse patternrdquo (Tanyeli

1989) that contains a particular idea or a body of ideas

The relationship between architecture and ideology in

the sense we know it has existed not only in the recent

centuries but since the centuries when architecture

was first addressed within a social context Throughout

the ages architecture has served ideologies as well as

devising its own ideology While each period embra-

ces an ideology within its own it also uses architecture

by incorporating it According to Goumll (2009 9-18) hol-

ders of the power employ ideology as a tool to mainta-

in power Power has an influence not only on people

but also on the environment Considering the types of

ideologies the ideologies that most seeks to reach the

entire society is the political ones therefore political

ideologies exerts a broader influence on the physical

environment

Also according to Gurallar Yesilkaya (2003 19) there

are are two topics of discussion on the axis of architec-

ture and ideology The first of these ideological archi-

tecture is the using of architecture as a tool by political

power Here space bears the signs of ideologies The

other subject is the ideology of architecture It express

the ideologies of architects belonging to their profes-

sional world This distinction should not mean that

professional ideologies are an autonomous field from

the dominant ideology Here the place of the archite-

ct in this environment is the subject of investigation

Starting from these issues on the relationship between

ideology and architecture this study will focus on the

subject of ideological architecture Therefore first of all

it is necessary to define the existing ideology in the 19th

century Ottoman state which constitutes the scope of

the study

11 19th Century Ideology in the Ottoman State

Among the changes in the Ottoman State starting from

the 16th century and being performed potently in the

19th century architecture had been an increasingly

important field Especially with the westernization

practice adopted in the Tanzimat Period the introdu-

ction of new institutions in the changing state organi-

zation and the reformation of the former institutions

in the Western style a need for novel building types

emerged This need was met through the effective use

of architecture Political power on the one hand tur-

ned the some Tanzimat reforms into an architectural

apparatus Reforms initiated in the military field was

completed with new architectural structures such as

barracks police stations and armaments and bureauc-

135


ratic developments followed with the opening of new

government offices and agencies in the afterwards The

reflections of the aforementioned changes and the pro-

ductive spaces of the power and ideology of the Otto-

man rule were the government houses The ideological

reproduction as well as the images contributed by the

government houses built in the post-Tanzimat period

to the city and the architecture of the time constitute

the framework of this study Government houses built

in the center and in the provinces where official affa-

irs were undertaken also affected the formation of the

cities Government houses revealing the visibility of

the Tanzimat ideology in public structures in the Ot-

toman State are a political component of the Tanzimat

reforms In this context it is reasonable to suggest that

government houses as one of the ideological machine

embody a rearrangement function of the public sphere

The Tanzimat Reform Era of 19th century was an im-

portant step towards westernization and moderniza-

tion in the Ottoman State The reforms in this period

were on the social and physical structure The modern

state focused on the production of new building types

in cities revised the education system and made chan-

ges in the military field The Ottoman Westernization

and Modernization processes in the 19th century were

put into practice as a result of the necessities brought

by the internal and external circumstances of the time

(Ortaylı 1985) After the declaration of the Imperial

Edict of Tanzimat (Reorganization) in 1839 the notion

of westernization became an ideology adopted by the

state The Tanzimat ideology was born out of a wes-

ternization effort which was a continuation of the pre-

vious regulatory efforts The basis of this ideology is

reforms Although these reforms were undertaken in

order to regulate the deteriorating military order and

to compensate the territorial losses they later affected

other areas as well (Ortaylı 1985 Tanoumlr 1985) Akyuuml-

rek (2008 4-25) briefly discussed the Tanzimat process

and the actors involved in this process ldquoOn the whole

it is possible to speak of a transformation towards the

notion of modern state The role of the ruling elite whi-

ch claims to create and control this transformation as

one of the fundamental dynamics of the reconstructi-

on process that all social mechanisms are exposed to in

response to a disintegration from the traditional theo-

logical perception of the world gains great importance

in the same processrdquo

In the Ottoman State the removal of the zoning affairs

from the organization of the imperial court began be-

fore the Tanzimat in the time of Mahmud II The 16th

and the 19th century were the centuries where intense

changes in the structures of Ottoman cities took place

In the 16th century a classical Ottoman period Otto-

man cities were connected to a fortress structure which

consisted of two portions the interior fortress and the

exterior of it There were no significant changes in the

17th and 18th centuries other than the fact that due to

the decreasing importance of the military class and the

rise of the notables the notables positioned closer to

the center In the 19th century however cities went th-

rough a remarkable transformation The center located

around the covered bazaar formed in the 16th century

remained insufficient with regards to the new capita-

list business relations of the 19th century and a novel

central business area necessitated by the new business

connections emerged next to this center With the bu-

reaucratic environment introduced by the Tanzimat

state affairs started to be addressed not in the estates of

military class members but in government offices lo-

cated in city centers This change made state buildings

a new point of attraction in city centers (Tekeli 1985)

In the cities that started to be reshaped with the Tan-

zimat reforms dead-end streets the complex structu-

re shaped around the mosque and the bazaar-market

areas were affected In this period of a demilitarized

religion-based administration and architecture of the

Ottoman State who seeked to organize the cities and

the urban life the main purpose of the arrangements in

the urban area was the centralization of the state rather

than being like the West Westernization had simply

been a tool for this end Big cities were introduced in

this period with the coal gas lamps illuminating the

streets regulations of construction modern fire-figh-

ting equipment and the launch of public transportation

(Findley 2011) Public structures built in certain areas

in order to emphasize the centralized system emerged

as ideological interventions to the urban space and the

state made the presence of Tanzimat ideology felt in-

tensely by the urban dwellers in public spaces in the

19th century

In addition one of the ideological interventions in the

urban space in this period was the use of symbols of

power As symbols of symbolism state ceremonies

changes in mosque architecture in line with modern

protocol and various symbolic manifestations such as

coats of arms and insignia that reveal state power come

136

Oumlzmen amp Onur

to the fore According to Deringil (2014 34-35) the

Ottoman symbols of power in the 19th century were

divided into four categories First there were various

symbols associated with the sanctity of the sultanrsquos per-

sonality such as the coat of arms in public buildings

ceremonies performed official music and public af-

fairs which directly reflected the glory and the power

of the Ottoman State Second are the specific and per-

sonal manifestations of statersquos generosity such as the

imperial standard and other ceremonial adornments

Religiously symbolic elements in the palace such as

calligraphy samples allegedly belonging to prominent

figures of Islam or other materials of similar importan-

ce come in the third place The fourth and the final ca-

tegory pertains to the linguistic symbolism in Ottoman

official documentation Certain phrases and words that

often appear in official documents have provided valu-

able clues although they are not always directly related

to the person of the ruler

This study explores the merge of political power with

architecture in the process of westernization that came

with the reforms of Tanzimat in the 19th century th-

rough the Safranbolu Government House In this con-

text Safranbolu Government House built in Safran-

bolu district which was an important hub of trade in

the Ottoman State was deemed worth examining with

its settling in the urban fabric and its representation of

the state power The study has been structured with a

historical perspective based on archival research First

the relationship between the notions of ideology and

power and architecture was provided through a lite-

rature review Then in the light of the aforementioned

concepts the architectural styles of the government

houses in the Ottoman State and their settlings in the

urban space were analyzed Ottoman Archives of the

Directorate of State Archives were scanned with par-

ticular reference to the Safranbolu Government Hou-

se Ideological context of the Safranbolu Government

House its location within the city and its relationship

with the city were discussed along with the city plans

and building-scale visual materials

12 Literature Review

Discussions on the ideology of the Tanzimat Period in

the Ottoman State have been evaluated from various

perspectives in the literature and have been the sub-

ject of numerous studies Studies addressing the go-

vernment houses in the Ottoman State are available in

the literature Neşe Gurallar Yeşilkaya who produced

significant works on the reading of ideology throu-

gh architecture introduced her graduate thesis titled

ldquoIdeology-Architecture Relationships and Community

Center Buildings in Turkey 1932-1946rdquo in 1997 and

introduced her book ldquoCommunity Centers Ideology

and Architecturerdquo in 2003 as an extension of this study

In these studies which have become a reference for

multiple researches in the field of ideology and archi-

tecture Gurallar Yeşilkaya argues that the community

centers founded in the Republic Period successfully

carried out the ideology and defines these buildings

as the structures that the government embodies its ide-

ology in architecture by utilizing the representation

power of architecture Nurcan Yazıcı Metinrsquos (2019)

book titled ldquoGate of the State The Construction Pro-

cess and Architecture of Government Houses from

Tanzimat to the Republicrdquo is one of the most compre-

hensive sources prepared on this matter In this book

which is the conclusion of a detailed research on the

government houses the author adds up her current

research to the data she obtained on the government

houses based on the light of the archive documents

The work evaluates the government houses in the con-

text of ideology as well as the construction process and

architecture In Yasemin Avcırsquos (2017) book ldquoOttoman

Government Houses The Power and Representation of

the State in the Urban Sphere in the Tanzimat Periodrdquo

government houses are again examined as the repre-

sentation of the power While another comprehensive

study that discusses the government houses with re-

gard to power and representation this study the do-

ctoral thesis of Neval Konuk Halaccediloğlu (2018) titled ldquo

Architectural Representation of Power and and Ideo-

logy in Government Houses in Ottoman Rumelia Vil-

lages (1839-1922)rdquo examines the government houses in

Rumeli region outside the borders of Turkey The study

addresses the history of the government houses discus-

sed in the book their urban-spatial setup and preferen-

ces of location physical components of the space and

their post-Ottoman functions

There are numerous studies in the literature examining

government houses However among these studies

we have not encountered a study that examines and in-

terprets the Safranbolu Government House within the

history of the city and that addresses the transformati-

on of the building into a natural element of the city of

Safranbolu Thus the Safranbolu Government House

built in the fortress district which is an important loca-

tion in Safranbolu was deemed worth examining in the

137


context of the representation of the Ottoman ideology

The study in this regard aims to build its authenti-

city by focusing on Safranbolu Another issue that this

study aims to emphasize is the necessity of examining

the history of Safranbolu city and the process of its ur-

ban formation With all these aspects this study inten-

ds not only to address Safranbolu Government House

as an ideological production but also to emphasize that

the city comprises points worth exploring and illumi-

nating through correct interpretations and to indicate

the significance of revealing how influential these valu-

es are in shaping the city

2 GOVERNMENT HOUSES IN THE 19TH CENTURY OTTOMAN STATE AND REPRESENTATION OF THE STATE

Until the 19th century it is not possible to mention the

construction of a government house in order to car-

ry out official affairs separately in the Ottoman State

(Ortaylı 1984 Yazıcı Metin 2019 30) Parallel to the

changes occurring in the administrative structure new

elements emerged in the spatial structures of cities one

of them being the phenomenon of ldquoadministrative cen-

terrdquo The ldquoGovernment Housesrdquo took place at the focal

point of this administrative centers which started to

emerge in the 19th century (Aktuumlre 1985) According to

Yazıcı Metin (2019 181) in Ottoman correspondence

government houses were considered as ldquothe criterion

of developmentrdquo The modernity of the cities has found

a concrete expression in the language of architecture

in the government houses Since government houses

could not be built rapidly in all settlements of the Ot-

toman State the method of renting existing buildings

which were thought to be capable of serving new func-

tions was also used which accelerated the bureaucrati-

zation process It is known that this leasing process was

sometimes funded by the contribution of the people

and public support was also received for building new

houses Another notable issue about houses is that the-

se houses show particular changes according to the size

of the settlement in which they are located Thus the

largest and most spectacular built examples of gover-

nment houses appear in large provincial centers The

houses built in the districts are known to be smaller

in scale compared to the examples in the provinces In

addition to the size of the settlement the government

houses can stand out as featured structures in settle-

ments on the pilgrimage route important transporta-

tion networks or strategically important settlements

As a result of the administrative regulations brought

by Tanzimat the construction of government houses

in the sanjak district and the subsequently formed

sub-district units is regarded as a concrete ideological

response to the desire of the central government to ex-

hibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı

Metin 2019 46-50)

Starting from the 19th century the construction of go-

vernment houses was attached great importance in the

cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are no-

ticable in terms of the preferences of location the stru-

ctures built around the house the overall architectural

design setups and the symbolic forms used on the bu-

ildings High hilltops or large and central areas within

the city were generally preferred as the building site

of the houses Through these choices the purpose of

increasing the visibility of the power in the area where

the houses are located was met (Figure 1)

Figure 1 Giresun Government House and Mardin

Government House

Source URL2 and Duumlzenli 2012

Buildings such as barracks prison courthouse post of-

fice and clock tower could also be built in the vicinity

of the government houses Thus government houses

were simply transformed into a campus with their sur-

roundings and became important representation cen-

ters of the period These campuses also turned into city

squares over time This effort of integration which Ak-

tuumlre (1985) describes as the administrative center can

be seen either as in the example of Amasya government

house (Figure 2) and its surrounding which is not de-

networks or strategically important settlements As a result of the administrative regulations brought by Tanzimat the construction of government houses in the sanjak district and the subsequently formed sub-district units is regarded as a concrete ideological response to the desire of the central government to exhibit its presence in every corner under its rule (Yazıcı Metin 2019 46-50)

Starting from the 19th century the construction of government houses was attached great importance in the cities under Ottoman rule (URL1) Similarities are noticable in terms of the preferences of location the structures built around the house the overall architectural design setups and the symbolic forms used on the buildings High hilltops or large and central areas within the city were generally preferred as the building site of the houses Through these choices the purpose of increasing the visibility of the power in the area where the houses are located was met (Figure 1)

Figure 1 Giresun Government House and Mardin Government House


Buildings such as barracks prison courthouse post office and clock tower could also be built in the vicinity of the government houses Thus government houses were simply transformed into a campus with their surroundings and became important representation centers of the period These campuses also turned into city squares over time This effort of integration which Aktuumlre (1985) describes as the administrative center can be seen either as in the example of Amasya government house (Figure 2) and its surrounding which is not delimited with any element or in the form of campuses surrounded by castle walls to be built afterwards as in the example of Edirne government house shown in Figure 3 These central campuses stand out with their high wide entrance gates with power symbols on them and their large gardens Examples of these include the garden Gates of Bilecik and Edirne government houses as shown in Figure 4 In government houses which are built on an entirely open field emphasis was put on creating a large square usually by the facade






138

Oumlzmen amp Onur

limited with any element or in the form of campuses

surrounded by castle walls to be built afterwards as

in the example of Edirne government house shown in

Figure 3 These central campuses stand out with their

high wide entrance gates with power symbols on them

and their large gardens Examples of these include the

garden Gates of Bilecik and Edirne government houses

as shown in Figure 4 In government houses which are

built on an entirely open field emphasis was put on

creating a large square usually by the facade

Figure 2 Amasya Government House Settlement

(1- Government House 2- Municipality Building

3- Clock Tower 4- Prison Building)

Source URL3

Figure 3 Edirne Government House Settlement

(1- Government House 2- Provincial Printing House

3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building

6- Gendarmerie)

Source URL4

Figure 4 Bilecik Government House and Edirne

Government Housersquos Garden Gate

Source Ortaylı 1984 URL 5

Most of the government houses were built as a two-sto-

rey building on a high basement floor Their facade de-

signs are examples of a novel architectural formation

for Ottoman architecture with a neo-classical style

High entrance doors and high windows are items used

in the new public building types of this period On the

entrance facade examples with a pediment above the

entrance are common These pediments can either be

triangular or in different forms Symbols such as coats

of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are

among the Ottoman symbols of power were used on

government houses as well as on the public buildings

of the period These symbols are engraved on impor-

tant points primarily on the entrance facade The arms

and sultanrsquos signature as symbols of power are usual-

ly seen on the pediments and entrance doors in these

houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the langu-

age of the inscriptions on the epitaphs usually located

over the entrance door is symbolic Examples include

the government houses of Konya and Sinop with their

architectures and symbols as shown in Figure 5

Figure 5 Konya Government House and Sinop

Government House

Source URL6 and URL7

Government houses besides the aforementioned basic

architectural features differed also with the influence

of local elements The focal point of the following part

of the studyis the Safranbolu Government House with

respect to the evaluation of it in the context of ideology

and power concepts

3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE

The Safranbolu Government House is a surviving

example of government houses built in Ottoman cities

Figure 2 Amasya Government House Settlement (1- Government House 2- Municipality Building 3- Clock Tower 4- Prison Building)

Source URL3

Figure 3 Edirne Government House Settlement (1- Government House 2- Provincial Printing House 3- Post Office 4- Courthouse 5- Prison Building 6-

Gendarmerie)

Source URL4

Figure 4 Bilecik Government House and Edirne Government Housersquos Garden Gate


Source URL3


Gendarmerie)

Source URL4


Source Ortaylı 1984 URL 5 Most of the government houses were built as a two-storey building on a high basement

floor Their facade designs are examples of a novel architectural formation for Ottoman architecture with a neo-classical style High entrance doors and high windows are items used in the new public building types of this period On the entrance facade examples with a pediment above the entrance are common These pediments can either be triangular or in different forms Symbols such as coats of arms sultanrsquos signatures and epitaphs which are among the Ottoman symbols of power were used on government houses as well as on the public buildings of the period These symbols are engraved on important points primarily on the entrance facade The arms and sultanrsquos signature as symbols of power are usually seen on the pediments and entrance doors in these houses As Yazıcı Metin (2019 185) states the language of the inscriptions on the epitaphs usually located over the entrance door is symbolic Examples include the government houses of Konya and Sinop with their architectures and symbols as shown in Figure 5

Figure 5 Konya Government House and Sinop Government House

Source URL4 Government houses besides the aforementioned basic architectural features differed

also with the influence of local elements The focal point of the following part of the studyis the Safranbolu Government House with respect to the evaluation of it in the context of ideology and power concepts











139


after the Tanzimat reforms as important elements of

state representation Built in harmony with the city and

engraved in the memory of the city dwellers it is the

main administrative structure of the Ottomans in Saf-

ranbolu with its location This government house a late

example of the government houses built starting from

the years after the declaration of the Tanzimat was bu-

ilt in 1905 Prior to discussing the government house

the administrative transformation of Safranbolu over

time should be addressed to develop an understanding

of the importance of the government house within the

city

31 Urban History of Safranbolu

Safranbolu a settlement located in the Western Black

Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk pro-

vince The city went under Roman Byzantine Seljuk

and Ottoman rule respectively and still bears certain

traces of these periods It is known that no urbanization

took place in the region before 14th century Its posi-

tion as a strategically important border zone between

Byzantium and Seljuk Empires led to continuous inva-

sions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995

43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek po-

pulation in Safranbolu lived as a minority in the vici-

nity of Kırankoumly while Turks widely settled around

the hills where the fortress is located in the neighbor-

hood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) to-

day It is understood that the settlement area expanded

from the foothills of the fortress into the valley during

this period (Hacısalihoğlu 1995)

Figure 6 Safranbolu in the 14th Century

Source Hacısalihoğlu 1995 128

Canbulatrsquos (2020) work titled ldquoSafranbolu in Travel

Book and Written Resourcesrdquo reveals the administra-

tive social and cultural situation of Safranbolu over

the past centuries The travel book of Ibn Battuta (1304-

1368) one of the important travelers of 14th century

discussed in this work covers important information

about the composition of the city in that time From

the accounts of Ibn Battuta it is understood that pe-

ople who apparently had a say in the administrative

organization of the city during this period then under

the rule of the Candaroğulları Principality lived in the

fortress Hacısalihoğlu (1995) states that Safranbolu

with its surroundings was ldquoa settlement center with

diversified economic activities shaped by its geograp-

hical conditionsrdquo This accounts for Safranbolursquos rise to

its important position for Ottoman trade after the cen-

tury when it came under the rule of the Ottoman State

Safranbolu became a major market center after the ini-

tiation of urbanization The primary reason for this is

that it collected processed and distributed the surplus

products of its subordinate districts as an intermediary

between the rural unit and the big city Also the deve-

lopment of commercial activities and the construction

of the types of buildings in which these lines of activity

can be carried out had parallels Cinci Han which was

built in the middle of the 17th century was apparent-

ly a large inn for Safranbolu as compared to the inns

in other cities of the same period This stems from the

fact that Safranbolu was located on an important tra-

de network in this period (Aktuumlre and Şenyapılı 1976

Hacısalihoğlu 1995) Hacısalihoğlu (1995) emphasizes

that the elements of the Safranbolu city were constitu-

ted by the mosques bazaars and Turkish baths as is

generally the case in most Islamic cities Cinci Han İz-

zet Mehmet Paşa Mosque Kazdağlı Mosque Koumlpruumlluuml

Mehmet Paşa Mosque Yeni Hamam (Cinci Hamam)

and Arasta shops (Figure 7 Figure 8) the place cor-

respond to these functions and act as the city center

can be regarded as an example of this In this layout

the mosque constitutes the main center of the city and

other functions are shaped around the mosque Thus

the mosque is the center of political religious and cul-

tural life Since Turkish baths are meeting points like

the mosques they are located near the mosque in the

central area The potential of these areas to bring com-

munities together enabled units such as market areas

arastas and inns to be shaped around these structures

(Hacısalihoğlu 1995 134-135)

3 CASE STUDY SAFRANBOLU GOVERNMENT HOUSE The Safranbolu Government House is a surviving example of government houses built

in Ottoman cities after the Tanzimat reforms as important elements of state representation Built in harmony with the city and engraved in the memory of the city dwellers it is the main administrative structure of the Ottomans in Safranbolu with its location This government house a late example of the government houses built starting from the years after the declaration of the Tanzimat was built in 1905 Prior to discussing the government house the administrative transformation of Safranbolu over time should be addressed to develop an understanding of the importance of the government house within the city


Safranbolu a settlement located in the Western Black Sea region of Turkey is today a district of Karabuumlk province The city went under Roman Byzantine Seljuk and Ottoman rule respectively and still bears certain traces of these periods It is known that no urbanization took place in the region before 14th century Its position as a strategically important border zone between Byzantium and Seljuk Empires led to continuous invasions and administrative changes (Hacısalihoğlu 1995 43-45) (Figure 6) Until the 14th century the Greek population in Safranbolu lived as a minority in the vicinity of Kırankoumly while Turks widely settled around the hills where the fortress is located in the neighborhood called the marketplace (Ccedilarşı aka Ccedilukur) today It is understood that the settlement area expanded from the foothills of the fortress into the valley during this period (Hacısalihoğlu 1995)


140

Oumlzmen amp Onur

Figure 7 Settlement of the Bazaar in Old Safranbolu


Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque

2-Turkish Bath 3- Cinci Khan

4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)

Source URL6

When the Old Safranbolu map which includes the

Safranbolu Government House is examined the or-

der in the old city can easily be read out In the city

which remains within the natural boundary formed by

the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to

south on both sides of the region residential areas were

established along the routes through which these wa-

ter elements pass The hilly area where the old fortress

is located and the Safranbolu Government House was

built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east

of this zone there lay the areas with high potential of

trade and settlement which developed after the 17th

century Religious buildings and commercial buildings

and areas are observed to have developed in this area

and residential areas were established on both sides of

Akccedilasu stream With this settlement the urbanization

of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)

Figure 9 Old Safranbolu Map


32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House

Safranbolu Government House has a high visibility in

the old city of Safranbolu In addition to being a stru-

cture where official affairs are carried out it is also a

structure of representation It was built in the neo-clas-

sical style which was the architectural style of the late

Ottoman period The buildings that integrate the con-

cept of the administrative center dominate the silhou-

ette of the city which developed particularly after the

17th century along with the Safranbolu Government

House According to the inscription on the originalepi-

taph Safranbolu Government House was built in 1905

Ulukavak (2020 5) states that this building was used

as a prison between 1942 and 1950 The fortresses bu-

ilt on the highest point of the ruled territory were both

important control points for better defense and a ma-

nifestation of impassableness with their high and thick

walls In this context the Government House is posi-

tioned as a campus with its surroundings on the hilly

area where the fortress was previously located This

campus included the Safranbolu Government House

(1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4)

and as a military building in its vicinity a gendarmerie

building (5) With this settlement it is seen that the ad-

ministrative center which was aimed to be established

in the context of the administrative order of the 19th

century Safranbolu was established in the fortress and

the units that were intented to be kept under control by

the power were gathered here (Figure 10)


Figure 8 Safranbolu Bazaar (1- Kazdağlı Mosque 2-Turkish Bath 3- Cinci Khan 4- Koumlpruumlluuml Mehmet Pasha Mosque 5- Arasta Shops)

Source URL6 When the Old Safranbolu map which includes the Safranbolu Government House is

examined the order in the old city can easily be read out In the city which remains within the natural boundary formed by the Guumlmuumlş and Akccedilasu streams flowing from north to south on both sides of the region residential areas were established along the routes through which these water elements pass The hilly area where the old fortress is located and the Safranbolu





Government House was built rises from the bank of Guumlmuumlş Creek On the east of this zone there lay the areas with high potential of trade and settlement which developed after the 17th century Religious buildings and commercial buildings and areas are observed to have developed in this area and residential areas were established on both sides of Akccedilasu stream With this settlement the urbanization of Old Safranbolu was apparently complete (Figure 9)



32 Traces of power and ideology in Safranbolu Government House Safranbolu Government House has a high visibility in the old city of Safranbolu In

addition to being a structure where official affairs are carried out it is also a structure of representation It was built in the neo-classical style which was the architectural style of the late Ottoman period The buildings that integrate the concept of the administrative center dominate the silhouette of the city which developed particularly after the 17th century along with the Safranbolu Government House According to the inscription on the originalepitaph Safranbolu Government House was built in 1905 Ulukavak (2020 5) states that this building was used as a prison between 1942 and 1950 The fortresses built on the highest point of the ruled territory were both important control points for better defense and a manifestation of impassableness with their high and thick walls In this context the Government House is positioned as a campus with its surroundings on the hilly area where the fortress was previously located This campus included the Safranbolu Government House (1) an old mosque (2) a clock tower (3) a prison (4) and as a military building in its vicinity a gendarmerie building (5) With this settlement it is seen that the administrative center which was aimed to be established in the context of the administrative order of the 19th century Safranbolu was established in the fortress and the units that were intented to be kept under control by the power were gathered here (Figure 10)

Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1- Government House 2- Masjid

141


Figure 10 Safranbolu Government House Campus (1-

Government House 2- Masjid

3- Clock Tower 4- Prison 5- Gendarmerie Building)

Source URL7

Architectural structures as forms of ideological inter-vention in urban space are quite successful in main-taining their role The readibility of the power is ob-vious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was bu-ilt in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the ur-ban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This locati-on preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administra-tive character throughout various periods the building becomes a representational element without the need

for additional effort

Figure 11 The Location of the Safranbolu Government

House in the City

Source Oumlzmen 2020

Political powers have the opportunity to manifest the-

ir power more vigorously on public spaces created by

their own efforts Public spaces can be ldquoconcrete ideo-

logical exhibitions of powerrdquo for both the people and

foreign visitors by providing readability of the symbols

of power in the public space setup there may be squa-

res intended for socialization as well as areas such as

hills and castle tops that can function as squares Re-

forms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire

were mostly realized in urban areas In this context the

square seen on the facade of Safranbolu Government

House emerges as an area with a public function (Fi-

gure 12)

Figure 12 Safranbolu Government House and Square


Considering its architectural features this building

emerges as a neo-classical style structure which had

become the classical architectural manner of the period

and was frequently used in public buildings The high

entrance in the building with a square-like plan is pro-

vided by a double-arm staircase On the facade the co-

lonnaded entrance is highlighted making the entrance

monumental This emphasis is in the form of sub-co-

lumn entrance of the neo-classical style which was also

used in the palace buildings of the period and it incre-

ased the monumental appearance by making the size

of the building more remarkable There are protrusions

in the middle sections of the rear front and both lateral

facades but they are not as distinct as they are on the

facade Especially the arched windows and the entran-

ce door of the building are high in proportion to the


Source URL7

Architectural structures as forms of ideological intervention in urban space are quite successful in maintaining their role The readibility of the power is obvious in the location and the architectural formation of government house which is one of the last period artifacts of the Ottoman State in the city With its setup commanding the settlement the house which was built in the area called the fortress in the old settlement of Safranbolu is in a position that can be easily seen from all angles around it (Figure 11) With the representation of this building which has an important place in the urban history of Safranbolu the visibility of the power in the now-ruined fortress became more clear This location preference is still notable in our day With this hilly area of the city preserving its military and administrative character throughout various periods the building becomes a representational element without the need for additional effort

Figure 11 The Location of the Safranbolu Government House in the City

Source Author1 2020

Political powers have the opportunity to manifest their power more vigorously on public spaces created by their own efforts Public spaces can be concrete ideological exhibitions of power for both the people and foreign visitors by providing readability of the symbols of power in the public space setup there may be squares intended for socialization as well as areas such as hills and castle tops that can function as squares Reforms brought by the Tanzimat in the Ottoman Empire were mostly realized in urban areas In this context the


Source URL7



Source Author1 2020



Source URL7



Source Author1 2020


square seen on the facade of Safranbolu Government House emerges as an area with a public function (Figure 12)


Source Author1 2020

Considering its architectural features this building emerges as a neo-classical style structure which had become the classical architectural manner of the period and was frequently used in public buildings The high entrance in the building with a square-like plan is provided by a double-arm staircase On the facade the colonnaded entrance is highlighted making the entrance monumental This emphasis is in the form of sub-column entrance of the neo-classical style which was also used in the palace buildings of the period and it increased the monumental appearance by making the size of the building more remarkable There are protrusions in the middle sections of the rear front and both lateral facades but they are not as distinct as they are on the facade Especially the arched windows and the entrance door of the building are high in proportion to the building (Figure 13) These heights make the building look more magnificent Another remarkable feature is the column alignments and floor moldings reflected on the facade The monumental effect of the columns is enhanced by the continuation of the columns on the front facade in line with the column projections of the upper floor

Figure 13 Safranbolu Government House Front Facade

Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020

142

Oumlzmen amp Onur

building (Figure 13) These heights make the building

look more magnificent Another remarkable feature is

the column alignments and floor moldings reflected

on the facade The monumental effect of the columns

is enhanced by the continuation of the columns on the

front facade in line with the column projections of the

upper floor

Figure 13 Safranbolu Government House Front

Facade


In the Safranbolu Government House campus the hei-

ght of the campus gate is also remarkable In addition

the shape of the door has the same form as the facade

pediment of the building showing that every detail of

this complex was given special attention and ostentati-

on was important in every scale It is seen that the sy-

mbols of power which were frequently used in public

buildings of the period were also used on the house

There is an epitaph on the entrance door of the buil-

ding a coat of arms on the facade pediment and a sul-

tanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14)

In the last sentence inscribed on the epitaph of the bu-

ilding it is stated that the building was built in accor-

dance with the glory of the state As can be understood

from this inscription the construction and architecture

of the house was important for the government

Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus

Entrance Door

b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra


The plan scheme in some government houses created

with references from traditional Turkish houses is simi-

lar to the formation of the rooms around the hall (Yazı-

cı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in

the Safranbolu Government House The plan setup of

the house was formed around the middle hall Conne-

ction of the staircase connecting the ground floor and

the first floor with double arms and its width enhances

the effect of magnificence in the interior (Figure 15)

The height of the floors interior doors and windows of

the building are remarkable and it is understood that

the power aims to look grand and magnificent with its

architecture

Figure 15 Ground and First Floor Plan


Safranbolu Government House became unusable in

consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a re-

sult of the fire the house lost its original wooden win-

dows and doors stairs ceiling and floor coverings The

stone skeleton of the building however survived The

dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Uluka-

vak 2017 175) and another newspaper article that pre-

sumably belongs to the same year which is currently in

the house mention the outbreak of a fire in the house

These news also highlight the architectural value of



Source Author1 2020



Source Author1 2020

In the Safranbolu Government House campus the height of the campus gate is also remarkable In addition the shape of the door has the same form as the facade pediment of the building showing that every detail of this complex was given special attention and ostentation was important in every scale It is seen that the symbols of power which were frequently used in public buildings of the period were also used on the house There is an epitaph on the entrance door of the building a coat of arms on the facade pediment and a sultanrsquos signature on the rear front pediment (Figure 14) In the last sentence inscribed on the epitaph of the building it is stated that the building was built in accordance with the glory of the state As can be understood from this inscription the construction and architecture of the house was important for the government

Figure 14 a) Safranbolu Government House Campus Entrance Door b) Inscription c) Coat of Arms d) Tugra

Source Author1 2020

The plan scheme in some government houses created with references from traditional Turkish houses is similar to the formation of the rooms around the hall (Yazıcı Metin 2019 124) Such a formation is also evident in the Safranbolu Government House The plan setup of the house was formed around the middle hall Connection of the staircase connecting the ground floor and the first floor with double arms and its width enhances the effect of magnificence in the interior (Figure 15) The height of the floors interior doors and windows of the building are remarkable and it is understood that the power aims to look grand and magnificent with its architecture


Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020

143


the Government House and its significance for the city

Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area

damaged in this fire and the significance of the govern-

ment house with the following words

ldquoYes not only our Government House but our history

was burnt Safranbolursquos Fortress was burnt Fortress

was the place where the State was represented for the

people of Safranbolu In the daily language of the pe-

ople of Safranbolu going up to the fortress was tanta-

mount to going to the Government House for an affair

Safranbolu was left without its fortressrdquo

From this interpretation the public image of the house

and the location chosen for the construction of the go-

vernment house can be read out clearly It is seen that

the emphasis on state representation maintained its va-

lidity in the 20th century after the Ottoman Period

Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News

from a Different Newspaper

Source Ulukavak 2017 175 City History Museum

Information Board 2020

In the campus of the Safranbolu Government House

there are also Safranbolu Clock Tower and the Old

Prison which are other elements of the administrative

center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clo-

ck Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia

Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the

government house campus was built between 1794-

1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim

III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir

İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally

the tallest buildings in the cities they were built were

placed next to important public buildings in the squa-

res that are the focal point or on the highest hill of the

settlement Clock towers consitituting an urban image

are monuments symbols and focal points that decorate

cities and townsrdquo

Safranbolu Clock Tower which fits these definitions

and was built in the castle before the government hou-

se as an important building type of the administrative

center demonstrates the demilitarization steps of the

power This structure which is an important example

of the initial period of demilitarization is easily visible

from all sides of the settlement The Old Prison located

in the same campus was built in 1906 during the time

of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design

approach of the period prevails in the prison as a buil-

ding controlled by the power

Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu

Old Prison

Source URL8

4 CONCLUSIONS

The 19th century is the the time period for the Otto-

man State in which the process of change and trans-

formation occured and this process pioneered many

innovations unlike the previous periods The Tanzimat

reforms as the most influential period of the Wester-

nization era constituted the real turning point of these

changes With the Tanzimat period the state ideology

underwent a change as well The Ottoman dynasty ai-

med to be visible and declare its existence on the lands

under its rule Therefore the changes were not limited

to the military and administrative sphere but also ref-

lected in the daily life The political power started to

pay attention to the representation of its power and vi-

sibility in various ways Architectural activities being

the most convenient domain for concrete representati-

on gained speed with the Tanzimat and architecture

became a representational element of the power It was

observed that concrete architectural artifacts have an

important place in the expression of the state power

Therefore the political power found expression in the

official structures of the state especially in the palace

structures with its ideology and reinforced this exp-

ression with various symbolic tools representing the

Safranbolu Government House became unusable in consequence a result of a fire in 1976 (URL7) As a result of the fire the house lost its original wooden windows and doors stairs ceiling and floor coverings The stone skeleton of the building however survived The dated 1976 newspaper report seen in Figure 16 (Ulukavak 2017 175) and another newspaper article that presumably belongs to the same year which is currently in the house mention the outbreak of a fire in the house These news also highlight the architectural value of the Government House and its significance for the city Ulukavak (2017 174) describes the the old fortress area damaged in this fire and the significance of the government house with the following words

Yes not only our Government House but our history was burnt Safranbolus Fortress was burnt Fortress was the place where the State was represented for the people of Safranbolu In the daily language of the people of Safranbolu going up to the fortress was tantamount to going to the Government House for an affair Safranbolu was left without its fortress

From this interpretation the public image of the house and the location chosen for the construction of the government house can be read out clearly It is seen that the emphasis on state representation maintained its validity in the 20th century after the Ottoman Period

Figure 16 a) The Newspaper Dated 1976 b) News from a Different Newspaper

Source Ulukavak 2017 175 City History Museum Information Board 2020

In the campus of the Safranbolu Government House there are also Safranbolu Clock Tower and the Old Prison which are other elements of the administrative center According to Acun (2011 259) Safranbolu Clock Tower is one of the oldest clock towers in Anatolia Safranbolu Clock Tower located on the fortress in the government house campus was built between 1794-1797 by Izzet Mehmet Pasha the grand vizier of Selim III who is from Safranbolu As Halaccedil and Oumlzdemir İlhan (2014) state ldquoClock towers which are generally the tallest buildings in the cities they were built were placed next to important public buildings in the squares that are the focal point or on the highest hill of the settlement Clock towers consitituting an urban image are monuments symbols and focal points that decorate cities and townsrdquo

Safranbolu Clock Tower which fits these definitions and was built in the castle before the government house as an important building type of the administrative center demonstrates the demilitarization steps of the power This structure which is an important example of the initial period of demilitarization is easily visible from all sides of the settlement The Old

Prison located in the same campus was built in 1906 during the time of Abduumllhamit II (Figure 17) The architectural design approach of the period prevails in the prison as a building controlled by the power

Figure 17 Safranbolu Clock Tower and Safranbolu Old Prison

Source URL8

4 CONCLUSIONS

The 19th century is the the time period for the Ottoman State in which the process of change and transformation occured and this process pioneered many innovations unlike the previous periods The Tanzimat reforms as the most influential period of the Westernization era constituted the real turning point of these changes With the Tanzimat period the state ideology underwent a change as well The Ottoman dynasty aimed to be visible and declare its existence on the lands under its rule Therefore the changes were not limited to the military and administrative sphere but also reflected in the daily life The political power started to pay attention to the representation of its power and visibility in various ways Architectural activities being the most convenient domain for concrete representation gained speed with the Tanzimat and architecture became a representational element of the power It was observed that concrete architectural artifacts have an important place in the expression of the state power Therefore the political power found expression in the official structures of the state especially in the palace structures with its ideology and reinforced this expression with various symbolic tools representing the sultan and the state In the Ottoman State the effect of the state ideology on the urban space and the building production process was seen in the government houses that emerged as an important manifestation of the late Ottoman ideology During the Tanzimat period where the state used all types of symbolic elements on a large or small scale as an ideological manifestation the government houses shaped by ideology were the most prominent examples of this case Government houses in addition to being built in the neo-classical style which is a specimen of westernization formed an important administrative representation area with respect to the integrity they created with other building types located around them For this it was observed that the high hills commanding the city or large and central areas were preferred aiming to reinforce the existence and domination of the state

When the Safranbolu Government House is examined with the examples discussed it is understood that the similarities in the government houses as a building typology differ according to the size of the settlement unit the budget allocated to the building project the

144

Oumlzmen amp Onur

sultan and the state In the Ottoman State the effect of

the state ideology on the urban space and the building

production process was seen in the government houses

that emerged as an important manifestation of the late

Ottoman ideology During the Tanzimat period whe-

re the state used all types of symbolic elements on a

large or small scale as an ideological manifestation the

government houses shaped by ideology were the most

prominent examples of this case Government houses

in addition to being built in the neo-classical style whi-

ch is a specimen of westernization formed an impor-

tant administrative representation area with respect

to the integrity they created with other building types

located around them For this it was observed that the

high hills commanding the city or large and central are-

as were preferred aiming to reinforce the existence and

domination of the state

When the Safranbolu Government House is examined

with the examples discussed it is understood that the

similarities in the government houses as a building

typology differ according to the size of the settlement

unit the budget allocated to the building project the

use of local materials and local construction styles The

fact that Safranbolu Government House which was

evaluated in the context of ideology-power-architectu-

re became the symbol of the administrative presence in

the city took place as a consequence of the well-organi-

zation of the city of Safranbolu It was the hilly area that

formed a base for the current form of Safranbolu and

started the initial settlement of the city with a military

and administrative status The commanding setup of

this peak point which started with the construction of

the fortress did not lose its importance until the 21st

century The castle which was an important point in

every period when the city passed in hands of various

rules was regarded as a starting point in the period of

Ottoman rule and it was seen that this area was used

as an administrative and military zone

Another noteworthy point with regards to the Saf-

ranbolu Government House is the construction style

which is addressed in the archive documents and em-

phasized in the epitaph of the building In most of the

government houses built by the Ottoman State the

method assumed for construction was resorting to the

assistance of the people When the epitaph of the Saf-

ranbolu Government House is examined it is seen that

the name of the governor of the time was inscribed on

the epitaph as well as the phrase ldquobuilt by helping one

anotherrdquo In this respect Safranbolu Government Hou-

se stands out as one of the rare examples where a local

authority expressed its superiority Deepening the dis-

cussion on the representation of political powers and

ideologies through government houses the form of

construction and manifestation of power to the people

with the help of the people can provide more elaborate

and qualified contributions to the literature

ACKNOWLEDGMENTS

This paper was produced from the unpublished thesis

titled ldquoGovernment Houses as Presentation of Power

and Ideology in the Ottoman State The Case of Safran-

bolu Government Houserdquo It was prepared in the arc-

hitectural program of the Institute of Graduate Studies

of Karabuk University Here we would like to thank

Karabuk University Scientific Research Projects Coor-

dinator for supporting this study as the project coded

ldquoFYL- 2020- 2221rdquo

REFERENCES ACUN H (2011) Osmanli İmparatorluğu Saat Kuleleri Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi Yayını İstanbul

AKYUumlREK G (2008) Bilgiyi Yeniden Inşa Etmek Tanzimat Doumlnemi Os-manlı Mimarlığı Doktora Tezi Yıldız Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul

AKTUumlRE S (1985) Osmanli Devletirsquonde Taşra Kentlerindeki Değişimler Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayın-ları İstanbul

AKTUumlRE S amp ŞENYAPILI T (1976) Safranbolursquoda Mekacircnsal Yapinin Goumlsterdiği Nitelikler ve Koruma Oumlnerilerinin Duumlşuumlnduumlrduumlkleri ODTUuml Mimarlık Fakuumlltesi Dergisi 2(1) 61-96

ALTHUSSER L (2015) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygitlari (Ccedilev Alp Tuumlmertekin) İthaki Yay İstanbul

AVCI Y (2017) Osmanli Huumlkucircmet Konaklari Tanzimat Doumlneminde Kent Mekacircninda Devletin Erki ve TemsiliTarih Vakfı Yurt Yayınları

CANBULAT İ (2020) Seyahatname ve Yazili Kaynaklarda Safranbolu Safranbolu Ccedilarşırsquosı 98-121

DERİNGİL S (2014) İktidarin Sembolleri ve İdeoloji II Abduumllhamid Doumlnemi (1876-1909) (Ccedilev Guumll Ccedilağalı Guumlven) Doğan Kitap İstanbul

DUumlZENLİ H İ (2012) Mardinrsquode Tarih Bina ve Mimarlik Katmanla-ri 19 yy Huumlkuumlmet Konağindan 21 yy Mimarlik Fakuumlltesine Doumlnuumlşuumlmuumln Hikacircyesi Arredamento Mimarlık 254 64-78

EAGLETON T (1996) İdeoloji (Ccedilev Muttalip Oumlzcan) Ayrıntı Yayınları İstanbul

FINDLEY C V (2011) Tanzimat Tuumlrkiye Tarihi Cilt IV- Modem Duumlnyada Tuumlrkiye 1839-2010 Kitap Yayınevi İstanbul

GOumlL B (2009) Fiziksel Ccedilevrede Egemen Ideoloji ve Direnccedil Yuumlksek Lisans Tezi İstanbul Teknik Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml İstanbul

GURALLAR YEŞİLKAYA N (2003) Halkevleri İdeoloji ve Mimarlik 2 Baskı İletişim Yayınları İstanbul

HACISALiHOĞLU İ Y (1995) Şehir Coğrafyası Accedilısından Safranbo-lu- Karabuumlk İkilemi Doktora Tezi İstanbul Uumlniversitesi Sosyal Bilimler

145


Enstituumlsuuml

HALACcedil H H amp OumlZDEMIR İLHAN S (2014) Kentsel Imge Olarak Saat Kuleleri II Abduumllhamit Han Doumlnemi Saat Kulelerinin İstanbul Dişi Tuumlrkiye Coğrafyasinda Dağilimlari ve Bir Tipoloji Denemesi Humanities Sciences 9(4) 190- 200

KONUK HALACcedilOĞLU N (2018) Tanzimat Sonrasi Osmanli Rumeli Vilacircyetleri Huumlkucircmet Konaklarinda Ideoloji ve Erkrsquoin Mimari Temsili (1839-1922) Doktora Tezi Atılım Uumlniversitesi Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Ankara

MARDİN Ş (2018) İdeoloji İletişim Yayınları İstanbul

MCLELLAN D (2005) İdeoloji (Ccedilev Barış Yıldırım) İstanbul Bilgi Uumlniversitesi Yayınları İstanbul

ORTAYLI İ (1984) Soumlyleşi Osmanlirsquodan buguumlne huumlkucircmet konaklari Mi-marlık 22(5) 3-15

ORTAYLI İ (1985) Batililaşma Sorunu Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlr-kiye Ansiklopedisi-Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul

TANOumlR B (1985) Anayasal Gelişmelere Toplu Bir Bakiş Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 1 İletişim Yayınları İstanbul

TANYELİ U (1989) Mimarlikta Ideolojik Amentuuml Mimarlık 27(4) 78- 81

TEKELİ İ (1985) Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Kentsel Doumlnuumlşuumlm Tan-zimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Tuumlrkiye Ansiklopedisi- Cilt 4 İletişim Yayınları İstanbul

ULUKAVAK K (2017) Bir Safranbolulunun Penceresinden Safranbo-lu (Goumlzlemler-Derlemeler-Denemeler) Karabuumlk Uumlniversitesi Yayınları Karabuumlk

ULUKAVAK K (2020) Safranbolu- Korumada Tarihsel Suumlreccedil Safranbolu Araştırmaları Merkezi Yayınları İstanbul

URL1 Tdv İslacircm Ansiklopedisi (islamansiklopedisiorgtr) Date of access June 2020

URL2 Salt Araştırma Giresun Huumlkuumlmet Konağı- Giresun City Hall (sal-tresearchorg) Date of access November 2020

URL3 Amasya | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]

URL4 Edirne 1878 | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (eskiturkiyenet) [Date of access November 2020]

URL5 Edirne Paşakapısı 1900primeler | Eski Tuumlrkiye Fotoğrafları Arşivi (es-kiturkiyenet) [Date of access November 2020]

URL6 httpkarabukgovtrsafranbolu-ilcesi [Date of access November 2020]

URL7 Kent Tarihi Muumlzesi (ktbgovtr) [Date of access November 2020]

URL8 Kent Tarihi Muumlzesi Ve Tarihi Saat Kulesi (ktbgovtr) [Date of ac-cess November 2020]

YAZICI METİN N 2019 Tanzimatrsquotan Cumhuriyetrsquoe Huumlkucircmet Konak-larının İnşa Suumlreci ve Mimarisi Devlet Kapısı Kitabevi İstanbul

146

ldquoThi



ıstır

147





Corresponding Author Sorumlu Yazar Oumlzge Uysal ŞahinE-mail ozgecomuedutr

CitationAtıf UYSAL ŞAHİN Ouml (2021) Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliği Journal of Awareness6(3) 147-154 DOI 1026809joa6306

Yaşam kalitesi ve kuumlresel iklim değişikliğiQuality of life and global climate change


Oumlz

Yaşam kalitesi ccediloğu zaman sağlıkla ilişkilendirilse de aslında ccedilok boyutlu bir kavramdır Eğitim ekonomi sağlık ve ccedilevre gibi pek ccedilok faktoumlr tarafından şekillenir O yuumlzden yaşam kalitesi insanın hayatını etkileyen maddi ve manevi koşullardaki iyilik hali olarak tanımlanabilir Eğitim ve sağlıkta kalitenin artması ve adil erişim koşullarının oluşması kişilerin milli gelir seviyelerindeki artışlar teknolojik ilerlemeler ve bunlara eşit erişim imkanları ile ccedilevre kirliliğin boyutu gibi unsurlar hem kişilerin hem de toplumların yaşam kalitelerini belirlemektedir Her ne kadar ccedilevresel bir boyutu olsa da yaşam kalitesini iyileştirmeye dair yaptıklarımız acaba iklim değişikliğini etkilemekte midir Ccediluumlnkuuml insanların yaşamlarını iyileştirmeye dair gerccedilekleştirdikleri faaliyetler ve ulaşmak istedikleri hedefler doğa uumlzerinde bazı tahribatlara yol accedilabilmektedir Oumlrneğin teknolojik imkanların arttırılması kişilerin hayatlarını kolaylaştıran ve toplumların ilerlemesini sağlayan koşullar yaratırken ccedilevre uumlzerinde de pek ccedilok zararı beraberinde getirmektedir Benzer şekilde bir ekonomide sanayi sektoumlruuml ve hizmetler sektoumlruumlnuumln ağırlığının artması kişilerin iktisadi guumlccedillerini arttıran ve yaşam kalitelerini yuumlkselten koşullar yaratırken bir yandan doğal yaşam ve ccedilevre uumlzerinde olumsuz etkiler yarattığı bir gerccedilektir Oumlzellikle sanayileşmenin tarım alanlarını suyu ve havayı kirlettiği pek ccedilok oumlrneğe ccedilok sık rastlanmaktadır Peki o zaman ccediloumlzuumlm nedir Yaşam kalitesini yuumlkseltme amacından vazgeccedilmek mi gerekir Burada yapılması gereken yaşam kalitesini oluşturan unsurları tekrardan ele almaktır Oumlzellikle de guumlnuumlmuumlzde pandemi ile daha da ccedilok konuştuğumuz ldquominimal yaşamrdquo koşullarının oluşturulmasıdır İşte bu ccedilalışmada da yaşam kalitesi kavramı detaylı olarak tartışılarak kuumlresel iklim değişikliği tehdidi karşısında yaşam kalitemizi belirleyen unsurların nasıl olması ve neler yapılması gerektiği sorularına yanıt aranmaktadır

Anahtar kelimeler kuumlresel iklim değişikliği yaşam kalitesi ccedilevre minimal yaşam

Abstract

Although quality of life is often associated with health it is actually a multidimensional concept It is shaped by many factors such as education economy health and environment Therefore quality of life can be defined as the state of well-being in material and spiritual conditions that affect a personrsquos life Increasing the quality of education and health and the creation of fair access conditions increases in national income levels of individuals technological advances and equal access opportunities and the extent of environmental pollution determine the quality of life of both individuals

Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Ccedilanakkale Uygulamalı Bilimler Fakuumlltesi Sağlık Youmlnetimi Boumlluumlmuuml Sağlık Ekonomisi Anabilim Dalı Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail ozgecomuedutr


148

UYSAL ŞAHİN

1 GİRİŞ

Kuumlresel iklim değişikliği 21 yuumlzyılın en temel sorun-

larından biridir Atmosferde ısıyı tutan karbondiok-

sit gibi sera gazlarının yarattığı sera etkisiyle beraber

hava deniz ve karadaki sıcaklıkların giderek artmasını

yani kuumlresel ısınmanın duumlnyadaki iklim dengesini de-

ğiştirmesini ifade etmektedir Su baskınları kuraklık

ccediloumllleşme tayfun hortum fırtına gibi meteorolojik olay-

ların artması iklim değişikliğinin sonucudur Bu deği-

şiklik yıllar boyunca insanoğlunun duumlnyadaki varlığı

ve duumlnyayı hor kullanımıyla beraber ortaya ccedilıkmıştır

Duumlnyanın ekolojik dengesi derinden etkilenmiştir Nuuml-

fusun artması fosil yakıtların tuumlketimi toprağın bilinccedil-

siz ve hor kullanımı sanayi ve ticari faaliyetler tekno-

lojik araccedilların ccedileşitlenmesi ve artışı gibi insan menşeli

faaliyetler kuumlresel ısınmayı tetiklemiş ve iklimlerin de-

ğişmesine ortam hazırlamıştır

Kuumlresel ısınma ve kuumlresel iklim değişikliğinin nedenle-

rinden oumlte sonuccedilları ve etkileri daha ccedilok tartışılmıştır

Kuumlresel iklim değişikliyle beraber sağlık fiziksel ccedilev-

re ziraat ve biyosfer gibi alanlarda ortaya ccedilıkan ya da

ccedilıkması muhtemel sorunlarla nasıl baş edileceği araş-

tırılmıştır Kuumlresel iklim değişikliğini oumlnlemek herhal-

de başarılması zor bir hedef olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnden

ikincil planda kalmıştır İnsanların yaşam kalitesini

etkileyen bu kuumlresel sorunun aslında yaşam kalitesini

oluşturan unsurlardan etkilenip etkilenmediği sorusu

herhalde hiccedil sorulmamıştır İşte bu ccedilalışmanın da te-

mel amacı kuumlresel iklim değişikliğinin yaşam kalitesini

nasıl etkilediği değil yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini

oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliğini nasıl

etkilediği ve bu anlamda yapılması gerekenlerin neler

olduğu sorularına yanıt bulmaktır Bu bağlamda ccedilalış-

mada oumlncelikle yaşam kalitesi kavramının neyi ifade et-

tiği hangi unsurlardan oluşup nasıl oumllccediluumlleceği soruları

uumlzerine odaklanılmıştır Daha sonra yaşam kalitesini

oluşturan unsurların kuumlresel iklim değişikliği uumlzerinde

ne gibi etkiler yarattığına yer verilmiştir Son olarak ise

yapılması gerekenler konusundan bazı ccediloumlzuumlm oumlnerile-

rinde bulunularak ccedilalışma tamamlanmıştır

2 YAŞAM KALİTESİ KAVRAMI

Yaşam kalitesi sorunsalı neredeyse uygarlık kadar eski-

dir Bu kavrama verilen oumlnem ilk kentlerin goumlruumllduumlğuuml

doumlneme kadar dayanmaktadır MOuml 2150 tarihinde ya-

zılan Hammurabi Kanunursquonda bile yaşam kalitesinin

insanlar iccedilin oumlnemli olduğuna youmlnelik bulgulara rast-

lanmaktadır ldquoBir inşaat ustası herhangi bir kişi iccedilin bir

ev inşa eder ustasının yetersizliği ve işini gereği gibi

yapmaması nedeniyle yıkılarak ev sahibinin oumlluumlmuumlne

sebep olursa o evi yapan usta oumllduumlruumlluumlrrdquo Bu kanun

maddesinde yaşam kalitesi vurgusu accedilıkccedila goumlruumllmek-

tedir (Şimşek 2010)

Yaşam kalitesi kavramının felsefi temelleri ise Antik

Yunan doumlnemine dayanmaktadır Platon ve Aristo

mutluluk ve iyi yaşamın ne olduğunu ve nasıl sağlana-

bileceğini sorgulayan başlıca Yunan filozoflarındandır

Platonrsquoun (MOuml 427- 347) ldquoDevletrdquo adlı diyalogunun

uumlccediluumlncuuml kitabında yaşam kalitesine youmlnelik goumlruumlşleri-

nin izlerine rastlanmaktadır Platon bu eserinde ldquohaya-

tın değerirdquo ile ldquoyaşamın suumlresinin mi yoksa kalitesinin

and societies Although it has an environmental dimension do what we do to improve the quality of life affect climate change Because the activities that people do to improve their lives and the goals they want to achieve can cause some destruction on nature For example while increasing technological opportunities creates conditions that make peoplersquos lives easier and societies progress it also brings many harms on the environment Similarly the increase in the weight of the industrial sector and the services sector in an economy creates conditions that increase the economic power of individuals and improve their quality of life while it is a fact that it creates negative effects on natural life and the environment In particular many industrialization activities polluting agricultural areas water and air are very common So what is the solution then Should the goal of quality of life be abandoned What needs to be done here is to reconsider the factors that make up the quality of life In particular it is the creation of ldquominimal livingrdquo conditions that we talk more about with the pandemic today In this study too we discuss the concept of quality of life in detail and seek answers to the questions of how the factors that determine our quality of life should be and what should be done in the face of a global climate change threat

Keywords global climate change quality of life environment minimal life

149


mi oumlncelenmesi gerektiğirdquo gibi yaşam kalitesiyle ilgili

olguları oumlzellikle tıbbi accedilıdan oumlrneklerle ele alarak de-

ğerlendirmektedir (Edisan amp Kadıoğlu 2013 1) Bunun

yanında Aristorsquonun (MOuml 384-322) ldquoNikomakhosrsquoa

Etikrdquo isimli ccedilalışması ise yaşam kalitesi kavramının

şekillenmesinde belirleyici olan ilk kaynaklardan biri

olarak kabul goumlrmektedir Ccedilalışmada mutluluğun na-

sıl ortaya ccedilıkıp iyi yaşamın nasıl elde edileceği tartışıl-

maktadır (Fayers amp Machin 2000 24)

Yaşam kalitesi kavramının ilk kez A C Pigou tarafın-

dan 1920 yılında ekonomik refahla ilgili yazmış oldu-

ğu kitapta kullanıldığı goumlruumllmuumlştuumlr Fakat o doumlnemde

dikkate alınmayarak goumlz ardı edilmiştir II Duumlnya Sa-

vaşı sonrası ortaya ccedilıkan yıkım tablosu yaşamın nasıl

iyileştirileceği sorusunu guumlndeme getirmeye başlamış-

tır Yaşam koşullarını duumlzeltme youmlnuumlndeki ccedilabalar

toplumların sanayileşmesi ve modernleşmeyle bera-

ber artış goumlstermiş refahın ve ekonomik gelişmenin

sağlanmasının tek başına yeterli olmadığının farkına

varılmıştır Yaşam kalitesi sağlık durumunu yansıtan

bir goumlsterge olma youmlnuumlyle oumlne ccedilıkmıştır Duumlnya Sağlık

Oumlrguumltuuml ise sağlığın tanımını genişleterek fiziksel psi-

kolojik ve sosyal refah kavramlarını da dahil etmiştir

(Ferrer 2004) Bu bağlamda yaşam kalitesini tanımla-

mak iccedilin kullandığımız sağlık kavramı da hasta olma-

ma halinden oumlte ccedilok boyutlu bir nitelik kazanmıştır

Yaşam kalitesi kavramı guumlnuumlmuumlzde oumlnemli bir de-

vinim sağlayarak ccedilok sayıda unsuru iccedilerecek şekilde

kapsamlı bir hal almıştır Sadece sağlık veya sadece ik-

tisadi youmlnuumlyle değil toplum politika ve teknoloji gibi

diğer sac ayaklarıyla beraber değerlendirilmeye başla-

mıştır Ccediluumlnkuuml yaşamın tuumlm bu unsurların buumltuumlnuumlnden

oluştuğunun farkına varılmıştır Yaşam kalitesinin iyi-

leşmesi adına sağlık ekonomik guumlccedil eğitim teknolojik

imkanlar gibi yaşamımızı belirleyen unsurların iyi hale

gelmesi gerekmektedir

1990rsquolı yıllardan sonra farklı disiplinlerden ccedilok sayıda

araştırmacının ilgisini ccedilekmeye başlayan yaşam kalite-

si kavramı Avrupa Sosyal Modelirsquonin de tamamlayıcı

unsurlarından biri olmuştur Buguumln Avrupa Birliğirsquonin

sosyal politikaya ilişkin temel amacı ldquoyaşam koşulla-

rının iyileştirilmesi ile beraber Avrupa toplumunun

yaşam kalitesini arttırmardquo olarak ifade edilmektedir

(Sapancalı 2009)

Bu kavramın sistematik olarak ele alınmaya başlaması

ise 1996rsquoda İstanbulrsquoda duumlzenlenen Birleşmiş Milletler

İnsan Yerleşimleri Konferansı (Habitat II) ile ldquoherkes

iccedilin yaşam kalitesirdquo ilkesinin benimsenmesiyle birlikte

olmuştur Yaşam kalitesinin ccedilok boyutlu refahı ifade

eden bir kavram olduğu kabul goumlrmeye başlamıştır

Sonuccedil olarak yaşam kalitesi konaklama istihdam

gelir maddi refah ahlaki tutumlar kişisel durum ve

aile hayatı toplumsal destek stres ve krizler bedensel

ve zihinsel sağlık sağlık hizmetleri ccedilalışma koşulları

beslenme mekacircnsal durum siyasi yapılanma eğitim

olanakları ccedilevre gibi birccedilok faktoumlr ve koşul tarafından

şekillenmektedir (Uysal Şahin 2020 1)

Yaşam kalitesi kavramı farklı disiplinlerce ele alınmış

bu bağlamda farklı youmlnleri oumln plana ccedilıkartılarak tanım-

lanmıştır Tıptan felsefeye politikadan ekonomiye ve

sosyal bilimlere kadar birccedilok farklı disiplin yaşam kali-

tesi kavramıyla ilgilenmiştir Kavramın bu ccedilok disiplin-

li veya disiplinler arası yapısı ise tek bir yaşam kalitesi

tanımı yapılabilmesini guumlccedilleştirmektedir

Yaşam kalitesi goumlstergelerinin neler olabileceğine iliş-

kin birccedilok yazar uzman ve kurumlarca yapılan tanım-

lamalar bulunmaktadır Aşağıdaki tabloda en ccedilok oumlne

ccedilıkanlara yer verilmeye ccedilalışılmıştır Bu ccedilerccedilevede lite-

ratuumlrde daha onlarca ccedilalışmaya rastlanmaktadır Her

bir yazarın veya kurumun ele alış şekline goumlre yaşam

kalitesi goumlstergeleri değişiklik goumlstermektedir Fakat

sonuccedil olarak bu goumlstergelerin hem oumlznel değerlendir-

meler hem de nesnel unsurları iccedilerdiği goumlruumllmektedir

150

UYSAL ŞAHİN

Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin

insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki

iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin topla-

mını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel

hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlster-

geler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık ya-

şanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak

koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel

goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan

duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri

ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Die-

ner amp Suh 1997 189)

Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştı-

rıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullar-

dan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin

değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı

kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam

kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş

olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik

hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının

aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir

(Diener amp Suh 1997rsquoden alıntılanmıştır)

bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer

bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden

kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalite-

sinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak

başkalarına yardım etmek olabilir

bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihti-

yaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kay-

nakların az olması nedeniyle insanlar yaşam

kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler

Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin

mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dik-

kate alarak duumlzenlerler

bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıy-

la da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu

edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle

olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan bakıldığında

yaşam kalitesinin değerlendirilmesinde temel

kriterler neşe zevk ve yaşamdan hoşnutluktur

Yaşam kalitesi tanımın oluşturulmasında ccediloğu uzman

kalite terimini derecelendirme ile ilişkilendirmekte ve

yaşam kalitesini yuumlksekten duumlşuumlğe iyiden koumltuumlye doğ-

ru değişme goumlstererek derecelendirilmesi gereken bir

kavram olarak ifade etmektedir Dolayısıyla ldquoYaşam

kalitesi iyileşiyorrdquo ve ldquoYaşam kaliteleri bizden daha

koumltuumlrdquo gibi değerlendirmelere ccediloğu ccedilalışmada rastlan-

maktadır Bu bağlamda yaşam kalitesini oumllccedilerek ne

duumlzeyde olduğunu goumlsteren ccedilok sayıda Yaşam Kalitesi

endeksi bulunmaktadır Bu endekslerden oumlne ccedilıkanları

şoumlyledir

bull Birleşmiş Milletler (BM) İnsani Gelişme Endek-

si

bull OECD Daha İyi Yaşam Endeksi

Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri Yaşam Kalitesi Uumlzerine Yapılan

Ccedilalışmalar

Campbell Converse amp

Rodgers (1976)

Glatzer (1987)

Evans (1994) Gregory Johnsto Pratt

Watts amp Whatmore

(2009)

OECD (2015) Daha İyi Yaşam

Endeksi

Eurostat (2019) Yaşam

Kalitesi Goumlstergeleri

Qualıty of Lıfe

Research Unıt (2015)

Yaşam Kalitesi Modeli

Yaşam Kalitesini Oluşturan Unsurlar

Sağlık Yaşam Standardı Memnuniyet Finansal

Durum Barınma Yaşam Koşulları

Fiziksel Durum

Aile Hayatı Hane halkı Geliri Yetenekler İstihdam Gelir Uumlretkenlik Psikolojik

Durum

Ulusal Devlet Barınma Sosyal Ccedilevre Ccedilevre İş Hayatı Sağlık Mental Durum

Arkadaşlık Sağlık Bio-sosyal-fiziksel Statuuml

Fiziksel ve mental durum Sosyal İlişkiler Eğitim Fiziksel

Sahiplik

Barınma İlişki Durumu Ccedilevre Eğitim Eğitim Boş Zaman ve

sosyal ilişkiler Sosyal İccedilerme

İş Aile Hayatı Eğlence Ccedilevre Ekonomik ve fiziksel guumlvenlik

Sosyal Bağlılık

Topluluk Sosyal İlişkiler Boş Zaman Demokrasi Youmlnetişim ve

Temel Haklar İşOkul Hayatı

Maneviyat Din

Toplumsal Guumlvenlik Sistemi

Sosyal Bağlılık Sağlık Doğal Ccedilevre Boş Zaman

Eğlence ve Spor Faaliyetleri

Ccedilevre Yaşam Memnuniyeti

Genel Yaşam Deneyimi

Fiziksel ve Entelektuumlel Gelişim

Finansal Durum İş ve Eğitim Guumlvenlik

Boş Zaman İş-Yaşam Dengesi

Kaynak Tarafımızca derlenmiştir

Tuumlm bu farklı yaklaşımlar temelinde yaşam kalitesinin insanın hayatını belirleyen ve etkileyen unsurlardaki iyilik hali ve yaşamdan memnuniyet duumlzeyinin toplamını ifade ettiği soumlylenebilir Yaşam kalitesi hem nesnel hem de oumlznel kriterlerden oluşmaktadır Nesnel goumlstergeler (nesnel oumllccediluumlmler) gelir eğitim meslek sağlık yaşanılan konut gibi bireyin memnuniyetini sağlayacak koşulların varlığı ve derecelerini iccedilermektedir Oumlznel goumlstergeler ise bireyin sahip olduğu bu imkacircnlardan duyduğu tatmindoyuma youmlnelik değerlendirmeleri ifade etmektedir (Torlak amp Yavuzccedilehre 2008 29 Diener amp Suh 1997 189)

Yaşam kalitesi bir bireyin ideal yaşamı ile karşılaştırıldığında yaşam koşullarının durumu ve bu koşullardan memnuniyeti yansıtmaktadır Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi bireyin değer sistemine ve yaşadığı kuumlltuumlrel ccedilevreye bağlıdır (Gilgeous 1998 180) Yaşam kalitesinin bir bireyin sağlık sorunlarından daha geniş olduğu unutulmamalıdır Brown (1993) hem politik hem de felsefi perspektiften yaşam kalitesi algısının aşağıdaki uumlccedil bakış accedilısına dayandığını ifade etmiştir (Diener amp Suh 1997den alıntılanmıştır)

bull İyi yaşamın oumlzellikleri dini felsefi veya diğer bazı sistemlere dayanan normatif ideallerden kaynaklanır Oumlrneğin bir bireyin yaşam kalitesinin temel unsuru dini değerlere bağlı olarak başkalarına yardım etmek olabilir

bull Yaşam kalitesinin oumlzuuml bireyin oumlncelikli ihtiyaccedillarının karşılanmasında yatmaktadır Kaynakların az olması nedeniyle insanlar yaşam kalitelerini artıran şeyleri tercih etmektedirler Bu nedenle insanlar yaşamlarını kendileri iccedilin mevcut kaynakları ve kişisel ihtiyaccedillarını dikkate alarak duumlzenlerler

bull Yaşam kalitesi bireyin yaşam tecruumlbesi algısıyla da ilişkilidir Bir insan yaşamını iyi ve arzu edilir olarak algılarsa onun durumun da boumlyle olduğu varsayılabilir Bu accedilıdan

Tablo 1 Yaşam Kalitesi Goumlstergeleri


151


bull Avrupa Birliği (AB) Yaşam Kalitesi Endeksi

bull Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml Yaşam Kalitesi Endeksi

bull The Economist Gazetesirsquonin Oluşturduğu Ya-

şam Kalitesi Endeksi (The Economist Quality

of Life Index)

bull Numbeo Yaşam Kalitesi Endeksi

bull Ferrans ve Powers Yaşam Kalitesi Endeksi

bull Mercer Yaşam Kalitesi Endeksi

bull Mutluluğu Oumllccedilmeye Youmlnelik Endeksler vbhellip

Yaşam kalitesini doğrudan veya dolaylı olarak oumllccedilen

bu endeks ve oumllccedilekler uygulayıcılara politikacılara ve

araştırmacılara yol goumlsterici olması adına oumlnemlidir

Endekslerdeki bu ccedileşitlilik bir yandan bize seccedilenek

şansı tanırken bir yandan da başta oumllccediluumlm farklılıkları

olmak uumlzere birtakım sorunlar yarattığı da unutulma-

malıdır

3 YAŞAM KALİTESİ VE KUumlRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLİŞKİSİ

Suumlrduumlruumllebilirlikle yakından ilişkisi ve suumlrduumlruumllebilirli-

ği konu alan araştırma ve uygulamaların giderek yay-

gın hale gelmesine bağlı olarak yaşam kalitesi tartışma-

ları artış goumlstermiştir Birleşmiş Milletlerrsquoin (BM) ortaya

attığı suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedilları yaşam kalitesi

kavramının oumlne ccedilıkmasına ve ccedilok boyutlu bir bakış

accedilısıyla ele alınıp tartışılmasına yol accedilmıştır Bu bağ-

lamda BM suumlrduumlruumllebilir kalkınma amaccedillarının yaşam

kalitesini etkileyen pek ccedilok unsuru iccedilerdiği ifade edi-

lebilir Oumlzellikle ldquosağlık ve kaliteli yaşamrdquo gibi yaşam

kalitesini işaret eden net bir amacı iccedilermektedir Bunun

dışında yoksulluğa ve accedillığa son temiz su ve sanitas-

yon nitelikli eğitim insana yaraşır iş ve ekonomik buuml-

yuumlme barış adalet ve guumlccedilluuml kurumlar suumlrduumlruumllebilir

şehirler ve topluluklar ile iklim eylemi gibi yaşam ka-

litesiyle ilişkili 17 amaccedil bulunmaktadır (UNDP 2021)

Bu amaccedillardan da anlaşılacağı uumlzere yaşam kalitesi-

nin ccedilevre ve doğayla ilişkili bir youmlnuuml bulunmaktadır

Bu ccedilerccedilevede ccedilevreyle ve doğayla ilişkili bir kavram

olan yaşam kalitesinin kuumlresel iklim değişikliğiyle de

bağlantılı olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır O

zaman bu ilişkinin youmlnuuml ve etkisi nasıldır

Genelde literatuumlrde yapılan ccedilalışmalar kuumlresel iklim

değişikliğinin yaşam kalitesini nasıl etkilediğine youmlne-

lik olmuştur Bu etkiyi ise net olarak oumllccedilmek oldukccedila

zor ve oldukccedila karmaşıktır Ama kuumlresel ısınma ve

kuumlresel iklim değişikliğindeki koumltuumlye gidişin yaşam

kalitesini olumsuz etkilediği accedilıktır Yapılan araştır-

malarda bu durumu destekleyen sonuccedillara ulaşılmış-

tır Fakat yaşam kalitesi bu ccedilerccedilevede daha ccedilok sağlık

youmlnuumlyle ele alınmıştır Diğer bir ifadeyle kuumlresel ısın-

manın insan sağlığını nasıl etkilediği uumlzerine daha ccedilok

odaklanılmıştır Bunun yanında ccedilevre ve doğa uumlzerin-

de yarattığı tahribatın da yine detaylı olarak yapılan

ccedilalışmalarda irdelendiği goumlruumllmektedir

Peki acaba yaşam kalitemiz ve yaşam kalitemizi be-

lirleyen unsurlar ccedilevreyi doğayı ve iklim değişikliğini

etkilemez mi Kuumlresel iklim değişikliğinin yarattığı so-

runların ccediloumlzuumlmuuml iccedilin belki de madalyonun tersinden

bakmaya ihtiyaccedil vardır Yaşam kalitemizi belirlediğini

duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurların ve bu anlamda gerccedilekleş-

tirilen faaliyetlerin doğaya zarar verici etkiler yarattığı

ccediloğu zaman goumlzden kaccedilmaktadır

Oumlrneğin yaşam kalitesini belirleyen oumlnemli unsurlar-

dan biri kişilerin ekonomik refah seviyelerindeki iyileş-

medir Ekonomik refah seviyesindeki iyileşme yaşam

kalitesinin yuumlkselten bir durum olmakla beraber bu

amaccedilla gerccedilekleştirilen ccedilok sayıda uumlretim faaliyetinin

(kurulan fabrikalar oluşturulan sanayi boumllgeleri yeni

hizmet alanlarının ortaya ccedilıkması ve bunları geliştirme

ccedilabaları vbhellip) istihdam ve geliri arttırıcı youmlnuuml dışında

ccedilevreye ve doğaya verdiği zarar ya yeterince anlaşıla-

mamakta ya da anlaşılsa dahi alınan tedbirler yetersiz

kalmaktadır Her ne kadar son yıllarda suumlrduumlruumllebilir

buumlyuumlme ve kalkınma soumlylemleri ve bu youmlnde ccedilabalar

goumlruumllse de duumlnyanın pek ccedilok yerinde uumlretim faaliyet-

lerinin hala suumlrduumlruumllebilir buumlyuumlme amacına hizmet

edecek şekilde oluşturulabildiği soumlylenemez Ccedilin ABD

gibi duumlnyanın guumlccedilluuml ekonomileri bu youmlndeki uumlretim

faaliyetlerine girişme konusunda ccedilekinik kalmaktadır

Ccediluumlnkuuml hem bunların yuumlksek maliyet getiren faaliyetler

olması hem de uumllkelerin rekabet avantajını kaybetme

riskleri ne yazık ki uumlretim ve beraberinde tuumlketim fa-

aliyetlerinde arzulanan doumlnuumlşuumlmuuml sağlamayı zorlaş-

tırmaktadır Bununla beraber koronaviruumls pandemisi

sonrası ABD ve Avrupa uumllkelerinin suumlrduumlruumllebilir buuml-

yuumlme hedeflerine hizmet edecek ve ccedilevre dostu faali-

yetlere daha ccedilok oumlnem verdikleri ve bu youmlnde ccedilabalar

geliştirdikleri goumlruumllmektedir Bu ccedilerccedilevede 2021 Hazi-

ran ayında gerccedilekleştirilen G7 zirvesinin ana guumlndem

maddelerinden biri iklim değişikliği sorunu olmuştur

(BBC News Tuumlrkccedile 2021) Yine ABD Başkanı Joe Bi-

denrsquoin gelir gelmez iklim değişikliği konusunda karar-

nameleri imzalaması 40 uumllke liderinin katıldığı İklim

Değişikliği Zirvesine ev sahipliği yapması bu konudaki

hassasiyetlerin arttığını goumlstermektedir

Yaşam kalitesini belirleyen unsurlardan bir diğeri ise

152

UYSAL ŞAHİN

teknolojik ilerlemeler ve bunlara erişim ve kullanımın-

daki kolaylıktır Teknoloji ve iletişim alanlarındaki ge-

lişmeler eğitim ve sağlık hizmetleri gibi yaşam kalite-

siyle ilişkili diğer alanların kalitesini de etkilemektedir

Soumlz konusu hizmetleri daha nitelikli etkin ve vatandaş

odaklı bir yapıya doumlnuumlştuumlrmektedir Fakat teknolojik

ilerlemelerin iklim değişikliğini belirleyen ccedilevre ve

doğa uumlzerindeki zararlı etkileri goumlz ardı edilmekte-

dir Bu konuya dair ccedileşitli uzmanların ve sivil toplum

kuruluşlarının itirazları ve teknolojinin hayatımızdan

muumlmkuumln olduğunca uzak tutulması gerektiğine dair

soumlylemleri olsa da bu durum yaşanan ilerlemeyi ve

teknolojinin hayatımızı giderek ccedilevrelemesini engel ol-

maya yetmemektedir İnsanların bu konudaki alışkan-

lıklarını değiştirememektedir Teknoloji bağımlısı bir

yaşam insanoğlunun gerccedileği haline gelmiştir

Bunun yanında tıbbi ilerlemeler de yaşam kalitesi adı-

na oldukccedila oumlnemlidir Sağlık konusunun yaşam kali-

tesinin en temel unsurlarından biri olduğu bilindiğine

goumlre sağlık alanıyla ilgili yaşanan her gelişme ve iler-

leme insanların yaşam kalitelerini iyileştirmek adına

etkilidir O yuumlzden oumlzellikle ilaccedillar ve aşılardaki geliş-

meler ile tıp teknolojisindeki ilerlemelerin yaşam kali-

tesinin iyileşmesi adına belirleyici olduğu soumlylenebilir

Bu durum insan sağlığı iccedili oumlnemli olmakla beraber

insan oumlmruumlnuumln uzamasının doğadan yararlanma suumlre-

sini arttırması ve bu tıbbi faaliyetlerin ve tıbbi atıkların

doğa uumlzerindeki etkisi doğal yaşamı ve doğanın den-

gesini bozmaktadır Doğanın dengesinin değişmesi ise

kuumlresel ısınmayı ve iklim değişikliğini tetiklemektedir

Yaşam kalitesini iyileştirmek iccedilin iyi olduğu varsayılan

sağlık alanındaki ilerlemelerin doğa ve ccedilevre uumlzerinde-

ki olumsuz etkileri aslında yaşam kalitesini gerccedilekten

iyileştiriyor mu sorusunu da guumlndeme getirmektedir

Benzer şekilde yaşam kalitesine adına oumlnemli olan

kentleşme ve konut koşulları da doğa uumlzerinde tahri-

batlara yol accedilmaktadır Ormanlık alanlar ve tarım alan-

ları giderek yok olmaktadır Artan nuumlfus ccedileşitlenen

ihtiyaccedillar şehirleşme arzusu sanayileşmeyle beraber

gelen kentleşme gibi gelişmeler insanların yaşam tar-

zını değiştirmiştir Kentleşmenin ve insanların barın-

ma ihtiyaccedillarının iyileşmesi kişilerin sağlığı verimi ve

yerleşim koşullarının iyileşmesi adına oumlnemli olmakla

beraber doğaya olan duyarlılığı azalttığı ifade edilebi-

lir Daha iyi bir yaşam kalitesinin buumlyuumlk ve iyi evlerde

oturmak luumlks binalarda ccedilalışmaktan geccediltiğini duumlşuumlnen

insanlar son doumlnemdeki koronaviruumls pandemisiyle

beraber doğanın onlardan nasıl intikam aldığını goumlr-

muumlştuumlr Kentleşme ve artan konut talebiyle beraber

doğanın tahrip edilmesi dengeleri ve kuumlresel iklim de-

ğişikliğini olumsuz youmlnde etkilemektedir

Sonuccedil olarak ccedilevreye dair iyileşmeleri de buumlnyesinde

barındıran ve suumlrduumlruumllebilirlik kaygısı giderek oumlne ccedilı-

kartılan bir kavram olan yaşam kalitesini belirleyen ve

yukarıda soumlzuumlnuuml ettiğimiz unsurların doğanın dengesi

ve iklim değişikliği uumlzerindeki negatif etkilerinin goumlz

ardı edildiği anlaşılmaktadır Yaşam kalitesine dair

unsurlardaki iyileşmeyle beraber tuumlm sorunların ccediloumlzuuml-

leceği duumlşuumlnuumllmektedir Ama sorunların asıl kaynağı

yaşam kalitemizi arttıran unsurlardır Bu unsurlarda-

ki iyileşmeler doğanın dengesine zarar verici ortam

yaratmaktadır O zaman ccediloumlzuumlm nedir Gerccedilekten ce-

vaplaması zor bir sorudur Fakat sorunun temel cevabı

yaşam kalitemizin iccedileriği kuumlresel iklim değişikliğini

duumlşuumlnerek yeniden kurgulanmalıdır

4 SONUCcedil VE OumlNERİLER

Kuumlresel iklim değişikliğinin doğa ve yaşamlarımız

uumlzerinde yarattığı ve yaratacağı etkiler genel kabul gouml-

ren bir gerccedilek haline gelmiştir Bu durumu oumlnlemek

en azından kuumlresel iklim değişikliğinin ortaya ccedilıkışını

geciktirmek ya da etkisini en aza indirmek gerekmek-

tedir Ama burada sorulması gereken en oumlnemli soru

bunun nasıl yapılacağıdır Yaşam kalitemizi guumln geccedil-

tikccedile koumltuumlleştirecek bir durum olan kuumlresel ısınma ve

beraberinde getirdiği iklim değişikliğiyle nasıl muumlca-

dele edilmelidir

Aslında bu oumlnemli sorunun yanıtı oldukccedila basit ama

hayat bulması oldukccedila zordur Yaşam kalitemizi belir-

lediğini duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz unsurları yeniden goumlzden ge-

ccedilirmemiz gerekmektedir Diğer bir ifadeyle yaşam ka-

litesi kavramı yeniden tanımlanmalıdır Bizim yaşam

kalitemiz adına gerekli ve oumlnemli olduğunu duumlşuumlnduuml-

ğuumlmuumlz unsurların aslında doğaya ne kadar zarar ver-

diğini yukarıda bahsettiğimiz oumlrnekler ccedilerccedilevesinde de

goumlrduumlk Yaşamımızı kolaylaştıran teknolojik uumlruumlnlerin

duumlnyamızı teknolojik bir ccediloumlpluumlk haline getirmesi elekt-

rik su ve barınma ihtiyaccedillarımızı maksimum seviyede

karşılamaya ccedilalışmamız ve doğadan hoyratccedila yararlan-

mamız gibi durumlar doğanın dengesini bozarak kuumlre-

sel iklim değişikliğine ortam hazırlamaktadır

Peki o zaman yaşam kalitemiz ve onu belirleyen un-

surlar neler olmalıdır Oumlncelikle yaşam tarzlarımızda

koumlkluuml değişiklikler yapmaya ihtiyaccedil vardır Bu anlam-

da oumlne ccedilıkan oumlneri ise insanların muumlmkuumln olduğun-

ca minimal bir yaşam tarzına youmlnelmesidir Minimal

153


yaşam tarzı aşırı ve gereksiz tuumlketimin yapılmadığı

temel gereksinimleri karşılamaya odaklanan teknolo-

jinin muumlmkuumln olduğunca az yer tuttuğu ccedilevre dostu

bir yaşam tarzını ifade eder Tuumlketimin sınırlı duumlzeyde

bu bağlamda uumlretimin de sınırlı duumlzeyde olacağı bir ya-

şam tarzıdır Tabi uumlretimi kısmak ne kadar muumlmkuumln

olacaktır Belki uumlretimi kısmaktan oumlte yapılması gere-

ken uumlretim modellerinde değişiklik yapmaktır Ccedilevre-

ye duyarlı suumlrduumlruumllebilir uumlretim modelleri her sektoumlrde

oumlncelikli hale getirilmelidir Bu bağlamda oumlzellikle buuml-

yuumlk şirketler ve uumllkeler kuumlresel ısınma ile muumlcadelede

teknolojik uumlretimin ve tuumlketimin kısılmasına ccedilok sıcak

bakmamaktadır Şirketlerin kar kaybı huumlkuumlmetlerin

ise siyasi kaygıları bunun temel nedenidir Bu kapsam-

da uzun vadede hem karlı hem verimli hem de ccedilevreci

ccediloumlzuumlmler sunacak teknolojilerin yaratılması oumlnemlidir

Tuumlm bu değişim suumlrecinde huumlkuumlmetlere oumlnemli gouml-

revler duumlşmektedir Gerekli hukuki duumlzenlemeler ya-

pılmalı denetim ve yaptırım mekanizmaları iyi ccedilalıştı-

rılmalıdır Uumlretimdeki değişimin yansıması tuumlketimde

de goumlruumllecektir Yine huumlkuumlmetler bu anlamda her tuumlr

araccediltan yararlanmalıdır Geri doumlnuumlşuumlm alışkanlığı op-

timal ve minimum duumlzeyde tuumlketim tercihi ccedilevreye

daha duyarlı davranma gibi vatandaşların tutum ve

davranışlarını değiştirme konusunda gerekli adımlar

atılmalıdır Huumlkuumlmetler bu anlamda kamu spotları

duumlzenleyici ve denetleyici mekanizmalara başvurma-

lıdır Bu oldukccedila zor bir suumlreccediltir ve gerccedilekleştirilmesi

zaman alacaktır Ama kararlılıkla yılmadan siyasi ve

ekonomik kaygıların muumlmkuumln olduğunca geri plana

atılarak ccedilizilen bir strateji insanlık adına ccedilok buumlyuumlk bir

faydayı ve oldukccedila oumlnemli bir başarıyı sağlayacaktır

Ayrıca bu stratejinin ulusal değil kuumlresel bir strateji ha-

line getirilmesi gerekmektedir Sadece birkaccedil devletin

izleyeceği bu youmlnluuml politikalar ldquogemisini kurtaran kap-

tanrdquo durumunu yaratmaz Yaratılan etki sınırlı kalır

Oumlnemli olan tuumlm duumlnya uumllkelerinin benzer bir strate-

jiyle suumlrduumlruumllebilir uumlretim ve tuumlketimi benimsemesidir

Son yıllarda ABD Kanda ve Avrupa Birliği gibi geliş-

miş uumllke ve birliklerin bu anlayışı giderek benimseyip

hayata geccedilirmeye başladığını goumlrmekteyiz

2020 yılında hayatımıza giren koronaviruumls pandemi-

si ise doğanın bizden nasıl intikam aldığını goumlsterdi

Hayatlarımızın normal akışlarında koumlkluuml değişiklikler

meydana gelirken başta sağlık olmak uumlzere eğitim

ekonomi ve ulaşım gibi pek ccedilok alanda oldukccedila sıkıntılı

guumlnler yaşandı Hala da bu değişimlerin ve sıkıntıların

etkilerini goumlrmekteyiz Bununla beraber son guumlnlerde

denizlerimizde goumlruumllen muumlsilaj sorunu da yine doğa-

nın intikamının bir başka oumlrneğidir Doğa guumln geccediltikccedile

onu acımasızca kullanmamızın intikamını bizlerden

almakta hem kendine hem de bizim hayatlarımıza za-

rar vermektedir Yaşam kalitemizi etkileyen bu suumlreccedil

doğanın dengesinde bozulma ve kuumlresel iklim değişik-

liği olarak karşımıza ccedilıkmaktadır Bizler suumlreccedilte bu du-

rumun daha ccedilok farkına varmaya başladık ve giderek

doğaya doumlnen yaşam tarzlarını benimsemeye youmlneldik

Şehirlerin kalabalığı guumlruumlltuumlsuuml zorlukları ve yoğun tuuml-

ketim furyasından ccedilıkarak doğada daha az tuumlketmeyi

ccedilevreye duyarlı olmayı tercih eder hale geldik

Burada oumlnemli olan birkaccedil nokta var Oumlncelikle tuuml-

ketim alışkanlıklarımızı değiştirerek ldquominimal bir ya-

şamrdquo tarzını seccediltiğimizde bunun kitlesel bir değişim

olması gerekmektedir Azınlık diyeceğimiz insanın

bunu yapması uumlretim ve tuumlketim kalıplarını değiştir-

mek adına yeterli olmayacaktır Ayrıca devletler bu

anlamda gerekli ortamı hazırlamalıdır Eğitim sağlık

ulaşım gibi her sektoumlruumln minimal bir yaşam tarzına

hizmet edecek şekilde kurgulanması gerekmektedir

Daha butik okullar hastaneler inşa edilmeli teknolo-

jiden minimal duumlzeyde faydalanılmalı tarımsal uumlretim

geliştirilip maksimum duumlzeyde desteklenmeli konut

giyim ve ulaşım gibi alanlarda minimum ihtiyaccedilları gi-

derecek tercihler yapılmalıdır Bu bir devlet politikası

ve hatta kuumlresel bir politika haline getirilmelidir Her

ne kadar gerccedilekleştirilmesi uumltopik bir durum gibi gouml-

ruumllse de en azından bunun niyetine girilmesi ve gerekli

adımların atılmaya başlaması oumlnemlidir Son doumlnemde

koronaviruumls pandemisinin yarattığı etki unutulmamalı

ve insanların aslında bu değişimi goumlsterebilecekleri an-

laşılmıştır Kararlılık doğru strateji duumlzen ve denetim

bunun kilit unsurlarıdır

KAYNAKCcedilABBC News Tuumlrkccedile (2021) G7 zirvesi Hangi uumllkeler katılıyor guumlndemde neler var httpswwwbbccomturkcehaberler-dunya-57437212 (Erişim Tarihi 20062021)

BROWN MM (1993) Philosaphical Studies of Home Economics in the United States Basic Ideas by Which Home Economists Understand Them-selves East Lansing MI Michigan State University USA

CAMPBELL A CONVERSE PE amp RODGERS WL (1976) The Qu-ality of American Life Perceptions Evaluations and Satisfactions New York Russell Sage Foundation

DIENER E amp SUH E (1997) Measuring Quality of Life Economic So-cial and Subjective Indicators Social Indicators Research 40(1) 189-216

EDİSAN Z amp KADIOĞLU FG (2013) Yaşam Kalitesi Kavramının Antik Doumlnemdeki Oumlncuumllleri Lokman Hekim Journal 3(3)1-4

154

UYSAL ŞAHİN

EUROSTAT (2019) ldquoQuality of Life Indicatorsrdquo Eurostat Statistics Explai-ned httpseceuropaeueurostatstatistics-explainedindexphpQuality_of_life_indicators (Erişim Tarihi 22092021)

EVANS D R (1994) Enchanging the Quality of Life in the Population at Large Social Indiactor Research 33(1) 47-88

FAYERS P M amp MACHIN D (2000) Quality of Life Assessment Analy-sis and Interpretation 1st ed Chichester John WileyampSons

FERRER A (2004) Hapiness Quantified A Satisfaction Calculate Approa-ch Oxford Oxford University Press

GILGEOUS V (1998) Manufacturing Managers Their Quality of Working Life Integrated Manufacturing Systems 9 173-181

GLATZER W (1987) ldquoComponents of Well-Beingrdquo in AC MICHALOS (Ed) German Social Report Living Conditions and Subjective Well-Being 1978-1984 25-33

GREGORY D JOHNSTON R PRATT G WATTS M amp WHATMORE S (2009) ldquoQuality of Liferdquo Dictionary of Human Geography 5th Edition Oxford Wiley-Blackwell

OECD (2015) OECD Better Life Index httpwwwoecdbetterlifeindexorg11111111111 (Erişim Tarihi 19092019)

QUALITY OF LIFE RESEARCH UNIT (2015) The Quality of Life Model University of Toronto httpsitesutorontocaqolqol_modelhtm (Erişim Tarihi 11062019)

SAPANCALI F (2009) Toplumsal Accedilidan Kentsel Yaşam Kalitesi İzmir Altın Nokta Basın Yayın

ŞİMŞEK Ş (2010) Youmlnetim ve Organizasyon Konya Eğitim Akademi Ya-yınları

TORLAK ES amp YAVUZCcedilEHRE SP (2008) ldquoDenizli Kent Yoksullarının Yaşam Kalitesi Uumlzerine Bir İncelemerdquo Ccedilağdaş Yerel Youmlnetimler Dergisi 17 (2) 23-44

UNDP (2021) Sustainable Development Goals httpswwwtrundporgcontentturkeytrhomesustainable-development-goalshtml (Erişim Tarihi 27052021)

UYSAL ŞAHİN Ouml (2020) Yaşam Kalitesi-Kamu Maliyesi Kalitesi İlişkisi Avrupa Birliği ve Tuumlrkiye Uumlzerine Bir İnceleme Ccedilanakkale Rating Academy Publishing

155





Corresponding Author Sorumlu Yazar Mehmet Fatih KaraguumllE-mailfkaragulcomuedutr

CitationAtıf DİVİTCİOĞLU G amp KARAGUumlL M F (2021) Zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuumln artistik seramik sırlarında kullanımı Journal of Awareness 6(3) 155-164 DOI 1026809joa6307



Guumllşah Divitcioğlu1 Mehmet Fatih Karaguumll2

Oumlz

Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster ve Olea europea sativa olmak uumlzere iki tuumlr zeytin yetişmektedir Ccedilanakkalersquode ilk zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkkuyursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz Oumlzellikle Akdeniz havzasında yetiştirilen zeytin antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde ve rahmani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellikleri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından birisi olmuştur Bu nedenle makalenin ana konusunu zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluşturmaktadır ve seramik uumlretiminde kullanılan artistik sırlar arasında değerlendirilirler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir Yaşadığımız Ccedilanakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml araştırmamızı gerccedilekleştirme noktasında teşvik edici olmuştur Antik Troas boumllgesinde yer alarak efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yaygın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle oumlzellikle seccedililmiştir

Anahtar kelimeler seramik artistik kuumll sırı zeytin kuumlluuml

1 Oumlğrenci Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Entitisuuml (Mezun) Seramik ASD Ccedilanakkale TUumlRKIYE e-mail zeynepgulsah0gmailcom

2 Prof Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Fakuumlltesi Seramik ve Cam Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKIYE e mail fkaragulcomuedutr


Bu makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Seramik ASD da Guumllşah Aksoy tarafından 10062019 tarihinde hazırlanan ve 25062019 tarihinde enstituuml muumlduumlrluumlğuumlnce onaylanan ldquoAnadolursquoda Artemis Kuumlltuuml Ve Seramik Sanatına Yansımasırdquo adlı tezden tuumlretilmiştir

156

Divitcioğlu amp Karaguumll

1 GİRİŞ

Zeytin insanlık tarihi boyunca kullanılabilirlik oumlzellik-

leri nedeniyle ccedilok eski doumlnemlerden itibaren zirai bir

uumlruumln olarak hayatımızın vazgeccedililmez parccedilalarından

birisi olmuştur Sağlık youmlnuumlnden ccedilok oumlnemli bir ham-

madde kaynağı olan zeytinin bu youmlnuuml makale konusu

dışında tutulmuş oumlzellikle antik ccedilağlardan guumlnuumlmuumlze

seramik uumlretiminde doğrudan ya da dolaylı olarak zey-

tinin kullanımına değinilmiştir Makalenin ana konu-

sunu ise zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen kuumll sırları oluş-

turmaktadır

Kuumll sırları seramik uumlretiminde sanatsal ve goumlrsel zen-

ginlikler sunan artistik sırlar arasında değerlendirilir-

ler Bu kuumlllerin elde edilmesinde organik olan herhangi

bir hammaddenin yanmış olan kuumllleri kullanılabilir

Konu ile ilgili yurdumuzda yapılmış olan ccedilalışmalar

incelendiğinde kayın akasya meşe asma elma guumlr-

gen kavak kiraz zeytin ve ceviz ağaccedillarının kuumlllerinin

kullanıldığı (Guumlneş 2014 95-143) ccedilam ağacı (Guumlneş

2014 95-143 Alkan 1998 5) patlıcan dalı (Tizgoumll ve

diğ 2016 11-20) ceviz kabuğu ve soya fasulyesi (Al-

kan 1998 6-7) guumll posası (Uumlnal ve diğ 2020 90-104)

kestane kabuğu (Kubat 2020 61-70) patates kabuğu

(Şoumllenay ve diğ 2020 61-70) şeker pancarı kuumlspesi

(Sarnıccedil vd diğ 2007 1100-1106) gibi doğal atıkların

geri doumlnuumlşuumlmle kuumll sırlarının uumlretiminde kullanılabil-

diği goumlruumllmuumlştuumlr Yurt dışında gerccedilekleştirilen paralel

ccedilalışmalar incelendiğinde ise kullanılan kuumlllerin kendi

aralarında karıştırılarak farklı terkipler oluşturduğu da

tespit edilmiştir Kimi zaman da yabancı yayınlardaki

sır reccediletelerinde yalnızca kuumlller olarak belirtilmişler-

dir Phil Rogers kitabında (20033133343537) verdiği

sır reccediletelerinde kuumll odun kuumlluuml karışık kuumll tabirlerini

kullanmanın yanı sıra Soji Hamadarsquonın sır reccediletesin-

de kullandığı ccedilam kuumlluuml ve Carol Metcalfersquonin sır reccedile-

tesinde kullandığı yıkanmış keten tohumu kuumlluumlne de

kitabında yer vermiştir (2003 2529) Yaşadığımız Ccedila-

nakkale coğrafyası ile bağ kurup yerel bir değer olan

zeytine oumlnem ccedilekmek adına daha oumlnce ccedilalışılmamış

olan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ise araştırmamızı gerccedilekleş-

tirme noktasında teşvik edici olmuştur

Oumlzellikle Akdeniz havzasında ziraatı yapılan zeytin

hem antik ccedilağlardaki ccedilok tanrılı dinlerde hem de rah-

mani dinlerde oumlnemli bir yere sahiptir Yunan mito-

lojisinde tanrıccedila Athena zeytini antik Atina kentine

hediye olarak vermiştir (Hepoğlu ve diğ 2019 4-6)

MS 4-70 yılları arasında yaşayan Romalı yazar Colu-

mella zeytin ağacını ağaccedilların atası olarak değerlen-

dirip ilk kutsal ağaccedil olarak belirtmiştir (Nahya 2011

88 İplikccedili ve diğ 2018 14 Goumlkccedile ve diğ 2020 148)

Tevratrsquotaki ldquoAma ben Tanrırsquonın evinde yeşeren zeytin

ağacı gibiyim sonsuza dek Tanrırsquonın sevgisine guumlveni-

rimrdquo (Mezmurlar 528) ifadesi zeytin ile Tanrının ba-

ğını oumlnemli bir biccedilimde ortaya koymaktadır ldquo Eğer

koumlk kutsalsa dallar da kutsaldır Ama zeytin ağacının

bazı dalları kesildiyse ve sen yabani zeytin filizi ola-

rak onların yerine aşılanıp oumlz ağacın semiz koumlkuumlne or-

tak oldunsa ortak oldunsa dallara karşı oumlvuumlnme Eğer

oumlvuumlnuumlyorsan unutma ki sen koumlkuuml taşımıyorsun koumlk

seni taşıyorrdquo (Romalılara Mektup 1116-24) İfadesi

ile İncilrsquode zeytinin kutsiyeti uumlzerinde durulmuştur

Kurrsquoan-ı Kerimrsquode ise zeytinden ldquoMuumlbarek bir ağaccediltan

ne doğuya ne de batıya ait olan zeytin ağacından tutuş-

turulur Bu ağacın yağı ateş dokunmasa bile nerdeyse

aydınlatacak (kadar berrak) tırrdquo (Nur Suresi 35 Ayet)

şeklinde bahsedilerek zeytinyağının oumlnemi vurgulan-

mıştır İslamiyetrsquote zeytin ağacı uumlzerine yemin edildiği

Abstract

Two types of olives Olea europea oleaster and Olea europea sativa are grown in Ccedilanakkale The first olive growing activities in Ccedilanakkale took place in the ancient Gargara city in Kuumlccediluumlkkuyu in Ayvacık district Thus olive farming for Ccedilanakkale in the 6 th century BC We can suggest that it can be dated to a Olives especially grown in the Mediterranean basin have an important place in polytheistic and celestial religions in ancient times Olive has been one of the indispensable parts of our lives as an agricultural product since ancient times due to its usability features throughout human history For this reason the main subject of the article is ash glazes produced from olive pits and they are considered among the artistic glazes used in ceramic production Burnt ashes of any organic raw material can be used to obtain these ashes It has been an incentive for us to carry out our research on olive ash ash which has not been studied before in order to connect with the geography of Ccedilanakkale where we live and to draw attention to the local value of olive Olive and olive ash which is common in Ccedilanakkale which is located in the ancient Troas region and is the source of legends and carries a value like Troia in mythology was especially chosen because it is a local value associated with ceramic glazes

Keywords ceramic artistic ash glaze olive ash

157


de bilinmektedir (Goumlmeccedil 2003 88 Ateş 2012 59) Zey-

tin Nuh tufanının sonunda hayatta kalan insanlara

yeni bir başlangıccedil muumljde olarak gagasında zeytin dalı

getiren kuş (guumlvercin) sembolizmi ile barışın evrensel

simgesi olarak uluslararası anlamda sosyal hayatımız-

da yer etmiştir Bu bağlamda zeytin ve seramik arasın-

da bağ kuran kuumll sırlarında zeytin ccedilekirdeğinin kullanı-

mı araştırma ccedilalışmamızı gerccedilekleştirmede etken olan

bir diğer nedendir

2TROAS ZEYTİN VE ARTEMİS

İlyadarsquoda konu edilen Troia savaşında Troiarsquolıların

muumlttefiki olan Artemis Anadolursquolu bir tanrıccediladır Ar-

temis doğa ve hayvanların koruyucusu olarak bilin-

mesinin yanı sıra bitki acirclemi ve şifa ile yakından ilgi-

lenmiştir Artemisrsquoin bitki totemleri arasında zeytin

bulunmaktadır Antik Troas boumllgesinde yer alarak

efsanelere kaynaklık eden ve mitolojide Troia gibi bir

değeri buumlnyesinde taşıyan Ccedilanakkale genelinde yay-

gın olan zeytin ve zeytinden elde edilen kuumll seramik

sırlarıyla bağlantılı yerel bir değer olması nedeniyle

oumlzellikle seccedililmiştir Rivayete goumlre zeytin Artemisrsquoin

en sevdiği ağaccedillardan birisi olarak goumlsterilmektedir

Bunun nedeni ise zeytin yaprağının ay ışığı altındaki

guumlmuumlşi rengidir Zeytinin Artemis ile bağlantısının

bir diğer nedeni Artemisrsquoin doğum guumlnuuml olarak kabul

edilen mayıs ayında (Şahin 2013145) zeytin ağaccedilları-

nın guumlzel kokulu ccediliccedileklerle bezeli olmasıdır (URL 1)

Makale kapsamında oluşturulan heykellerin yeşil renk

kuumll sırla sırlanmış olması ise zeytin ağaccedillarını semboli-

ze etmektedir

Ccedilanakkalersquode Olea europea oleaster (delice) ve Olea

europea sativa (ehli) olmak uumlzere iki zeytin tuumlruuml yetiş-

mektedir Ilgarrsquoın belirttiğine goumlre Ccedilanakkalersquodeki ilk

zeytincilik faaliyetleri Ayvacık ilccedilesindeki Kuumlccediluumlkku-

yursquoda yer alan antik Gargara kentinde gerccedilekleşmiştir

(Ilgar 201619) Yunan kolonizasyonu oumlncesi Ege kıyı-

larının Ccedilanakkale topraklarına Anadolu halklarından

Lelegrsquolerin yerleştikleri ve Gargararsquoda (Strabon 13

5658 141-142) yaşadıkları bilinmektedir ve Cookrsquoa

goumlre Gargara kentinin MOuml 6 yy a tarihlenen (Cook

1973 255-261) şehir duvarları ve tapınak temelleri

kentin tarihi geccedilmişi hakkında net bilgi vermektedir

Boumlylelikle Ccedilanakkale iccedilin zeytin tarımının MOuml 6 yy a

tarihlendirilebileceğini oumlnerebiliriz

Şekil 1 Boyunlu amfora

Kaynak Londra British Museum B 226

(httpswwwbritishmuseumorgcollectionobje-

ctG_1837-0609-42)

Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları se-

ramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml

520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı ta-

rafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuuml-

zeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr

zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimle-

mektedir (Bkz Şekil 1) Bu seramik betimlemesinden de

anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme

haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin

ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri

doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor

yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faali-

yetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir

Serdaroğlursquonun (1994) belirtmesine goumlre antik ccedilağda

siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim sırasında uğradıkları

reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz

alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sı-

rasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu

gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından

kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksi-

yonda kullanılması suumlreci budanarak seyreltilen zeyti-

nin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebi-

lir olması nedeniyle bağlantılıdır Şekil 1 de goumlruumllduumlğuuml

uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dal-

lar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zey-

tin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar

sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak

elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde

zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir

malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir

Antik ccedilağdaki zeytin tarımına ait goumlrsel kanıtları seramik yuumlzey bezemelerinde de goumlrebilmekteyiz MOuml 520-510 yıllarına tarihlenen ve Antimenes ressamı tarafından şekillendirilmiş olan boyunlu amforanın yuumlzeyinde yer alan siyah figuumlr tekniğindeki grup figuumlr zeytin hasadı yapan iki erkek ve iki ccedilocuğu betimlemektedir (Bkz Resim 1) Bu seramik betimlemesinden de anlaşıldığı kadarıyla zeytin hasadında makineleşme haricinde bir değişiklik olmamıştır Yetişkin erkeklerin ellerindeki sopalarla zeytin tanelerini duumlşuumlrduumlkleri doumlkuumllen zeytinleri ve ağacın tepesindeki ulaşılması zor yerdeki zeytin tanelerini elle toplayan genccedillerin faaliyetleri guumlnuumlmuumlzde de devam etmektedir

Serdaroğlursquonun belirtmesine goumlre22 antik ccedilağda siyah figuumlrluuml seramiklerin pişirim

sırasında uğradıkları reduumlksuumlyon suumlreciyle buumlruumlnduumlkleri etkili parlak goumlz alıcı siyah rengin (firnis) antik ccediloumlmlekccedililerin pişirim sırasında kullandıkları yaş zeytin dallarını reduumlksiyonu gerccedilekleştirmek iccedilin fırının iccediline atmış olmalarından kaynaklanmaktadır Bahsedilen zeytin dalının reduumlksiyonda kullanılması suumlreci budanrak seyreltilen zeytinin dallarının Ege kıyılarında kolaylıkla temin edilebilir olması nedeniyle bağlantılıdır Resim 1 de goumlruumllduumlğuuml uumlzere zeytinin toplandığı ağaccedil betimlemesindeki dallar budanarak seyreltilmiştir Ancak bu sayede zeytin ağacından verim alınabilmektedir Budanan dallar sayesinde antik ccediloumlmlekccedililer iccedilin kullanışlı bir yakacak elde edilmiş olmaktadır Bu oumlzel pişirim sayesinde zeytinin seramikccedililer iccedilin farklı bir youmlnden oumlnemli bir malzeme olduğu goumlz ardı edilmemelidir

Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla23 oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale konusudur Kuumll Sırı ve Oumlzellikleri

Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanması neticesinde ortaya ccedilıkan artık

yanmaz hale gelen maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesaduumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuvar ortamında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluşturulmuştur24

22 Arkeolog ProfDr Uumlmit Serdaroğlu ile roumlportaj (16 Temmuz 1994) 23 Ateş Ouml (2012) 19 24 Genccedil S (2013) 126

158


Toplumlara goumlre zeytin kimi zaman hayat ağacıyla

(Ateş 201219) oumlzdeşleştirilerek sembolleştirilmiştir

Bu durum muhtemelen zeytinin sağlığa faydaları ile

bağlantılı olmalıdır Bu tema ise apayrı bir makale ko-

nusudur

3KUumlL SIRI VE OumlZELLİKLERİ

Kuumll organik genellikle bitkisel maddelerin yanma-

sı neticesinde ortaya ccedilıkan artık yanmaz hale gelen

maden tuzlarına verilen isimdir Kuumll sırları ilk olarak

Ccedilinrsquode Shang hanedanlığı zamanında (MOuml 1500) tesa-

duumlf eseri ortaya ccedilıkmış ve ilk kez Ccedilinli seramik ustaları

tarafından kullanmıştır Seramik tarihinin en eski sırı

olarak bilinen kuumll sırı sıcaklığın yuumlkselmesiyle birlikte

odunlu fırınlarda uccediluşan kuumlllerin seramik yuumlzeyine

yapışması ve yuumlzey uumlzerinde buumltuumlnleşmesiyle oluşan

camsı tabakaya denilmiştir Sonraları laboratuar orta-

mında hazırlanan odun kuumlluuml veya herhangi bir bitkisel

koumlkenli kuumll kil ve feldspat birleştirilerek kuumll sırı oluş-

turulmuştur (Genccedil 2013126)

Kuumll sırı yapımında bitkisel koumlkenli ccedileşitli bitki kuumlllerin-

den yararlanılır ve sır buumlnye iccedilerisinde ergitici olarak

kullanılmaktadır Kuumlluuml kullanılan bitkinin yapısına ve

elde edilen kuumlluumln iccedilerisinde kullanıldığı sırın bileşimi-

ne ve pişirim sıcaklığına goumlre kuumll sırı farklı sır etkileri

goumlstermektedir Buumltuumln bitkisel maddeler temelde hid-

rojen ve karbon bileşiklerinden oluşmaktadır Ancak

yakıldığında yanıcı olmayan ve temelde altı ana sera-

mik oksit (aluumlmina silis kalsiyum sodyum potasyum

ve magnezyum) olan kuumlccediluumlk bir yığın halini almakta-

dır Bitki kuumlllerinin kimyasal analizlerine bakıldığında

genel olarak 10-15 Al2O3 30-70 SiO2 15rsquoe kadar

Na2O ve K2O 30rsquoa kadar CaO ve az miktarda da

Fe2O3 iccedilerdikleri goumlruumllmektedir Kuumlluuml kullanılacak

aynı bitkinin farklı youmlre ve iklim şartlarında yetişen

oumlrnekleriyle aynı olmadığı goumlzlenmektedir Bu neden-

le yapılan kuumll sırının verdiği etki de farklı olduğundan

dolayı kuumll sırlarına daha da oumlzguumln sonuccedillar kazandır-

maktadır (Genccedil 2013 126-129)

31Kuumll Sırı Oluşturmada Kullanılan Hammaddeler ve Oumlzellikler

Elde edilen kuumllleri iccedilerisinde kullanmak ve doğru bir

harman oluşturmak iccedilin belli hammaddelerden oluşan

sır reccediletesi hazırlanmıştır Sır buumlnyede kullanılacak

hammaddeler araştırılıp incelenerek en uygun olanları

seccedililip reccedilete oluşturulmuştur

Uumlleksit (Na2O 2CaO 5B2O3 11H2O) İccedilinde bulun-

durduğu aluumlminyum sayesinde camlaştırıcı oumlzelliğe

sahip olan uumlleksit bor bileşenli bir eriticidir Efektli sır-

lar oluşturmak iccedilin sır buumlnyesinde kullanılmakta ko-

lomanitle benzer yapı bileşenlerinden oluştuklarından

dolayı birbirleri yerine alternatif olarak kullanılabilir-

ler Sırın viskozitesini duumlşuumlren uumlleksitin doğadaki saf

hali mermer goumlruumlnuumlmluuml karnabahar şeklinde ve beyaz

renk tonlarındadır (Genccedil 201339-40)

Dolomit (CaCO3 MgCO3) Doğada aynı molekuumll ya-

pısına sahip olan kalsiyum karbonat ve magnezyum

karbonatın bileşiği olan dolomit bir mineral olarak

buumlyuumlk kayalar şeklinde bulunmaktadır Ateşe daya-

nırlığından dolayı enduumlstride ateş tuğlası uumlretiminde

kullanılmaktadır (Arcasoy 19839-20) Sır yapımında

ise erime sıcaklığı yuumlksek olduğundan dolayı buumlnyeye

ergitici olarak girer ve sır ccedilatlaklarının oluşumunu en-

gellemekle birlikte sırın sağlam olmasında katkı sağlar

(Genccedil 201325)

Talk (3MgO4SiO2H2O) Sertlik derecesi duumlşuumlk olan

doğada yaprak halde bulunanlara talk kuumltlesel ve tane-

cikli dokulu olana ise sabuntaşı denilen hammaddedir

Ccedilamur ve sır yapımında buumlnyeye katılan talk steatit

bir maddedir (Arcasoy 198320-21) Yuumlksek dereceli sır

buumlnyelerde yarı yarıya bir oranda kullanıldığında ipek

matı goumlruumlnuumlmuuml aynı zamanda katıldığı sır buumlnyesinde

sert ccedilizilmeye dayanaklı sır yuumlzeyleri oluşturmaktadır

(Genccedil 2013 38)

Kaolen (Al2O32SiO22H2O) Ccedilamur ve sır hazırlama-

da kullanılan kaolen oumlzluuml bir seramik hammaddesidir

Bu oumlzelliğiyle diğer birccedilok seramik hammaddenin de

temel cevheridir Saf hali beyaz ve ccedilıkarıldığı youmlreye

goumlre farklılık goumlsteren hammaddenin ergime derecesi

yuumlksektir Sır reccediletesinde katıldığında sırın direncini

opaklık dengesini ve viskozitesini arttırmaktadır Sırın

yuumlzeye sağlam tutunmasını ve hazırlanmış olan sırın

ccediloumlkmesini engellemektedir (Genccedil 2013 42)

Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup

su ile kolaylıkla yoğrulup şekil verilebilen ve uzun suumlre

bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammad-

desidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutu-

nabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akış-

kanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır

buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır (Genccedil

2013 28-29)

Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerka-

buğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir (URL 1)

Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan

159


ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak

kullanılmaktadır (Oyman 2002140) Aynı zamanda

kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli ol-

masını sağlamaktadır (Genccedil 2013 23)

4UYGULAMALAR

Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml-

nuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici

olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği

artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrul-

tusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis

kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunul-

maya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerin-

den en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz

reccediletelere yer verilmiştir

Şekil 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş

halleri

Kaynak Ferhan Savra

Şekil 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi

Kaynak Ferhan Savran

41 Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları

Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden ge-

ccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bu-

nun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık ola-

rak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan

zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde fa-

aliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edil-

miştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında

kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında

yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra

8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır

Şekil 4 Kurutma İşlemi

Şekil 5 Yakma İşlemi

Kaynak Yazar fotoğrafları

Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen

zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama

işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumllle-

rin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron

inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır

Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile

alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir

Kil (Al2O32SiO22H2O) Kil ince tane iriliğinde olup su ile kolaylıkla yoğurulup şekil verilebilen ve uzun suumlre bu şekli koruyabilen steatit oumlzsuumlz bir seramik hammaddesidir Sır buumlnye iccedilerisinde sırın yuumlzeye sağlam tutunabilmesini dayanıklılık ve sertlik aynı zamanda akışkanlığının kontrol altında olmasını sağlamaktadır Sır buumlnyede oranı arttıkccedila matlaşma sağlamaktadır33 Ccedilinko Oksit (ZnO) Ham hali ccedilinko olan ve yerkabuğunda en ccedilok bulunan elementlerdendir34 Buumlnyesinde yuumlksek derecede Aluumlminyuma sahip olan ccedilinko bu nedenden dolayı sır buumlnyelerde ergitici olarak kullanılmaktadır35 Aynı zamanda kabarcıkların oluşmasını engelleyerek sırın direnccedilli olmasını sağlamaktadır36 UYGULAMALAR

Sır uygulamalarındaki amaccedil zeytin ccedilekirdeği kuumlluumlnuuml detaylı bir şekilde incelemek malzemenin ergitici olarak hazırlanmış sır reccedileteleri iccedilerisinde goumlstereceği artistik efektleri araştırıp saptamaktır Bu amaccedil doğrultusunda kullanılan zeytin ccedilekirdeği kuumlluuml ile Artemis kuumlltuuml ve kutsal bitkisi zeytin buumltuumlnleşmiş halde sunulmaya ccedilalışılmıştır Bu makalede kuumll sırı denemelerinden en sağlıklı uygulanabilir olduğunu tespit ettiğimiz reccediletelere yer verilmiştir

Resim 2 Zeytinlerin fabrikada henuumlz işlem goumlrmemiş halleri Fotoğraf Ferhan Savran

Resim 3 Zeytinlerin ccedilekirdeklerinden ayrılması işlemi Fotoğraf Ferhan Savran

Zeytin Ccedilekirdeğinden Kuumll Hazırlanması ve Aşamaları 33 Genccedil S (2013) 28-29 34 URL 1 (Erişim Tarihi 19122018) 35 Oyman RE (2002) 140 36 Genccedil S (2013) 23






Zeytin ccedilekirdekleri guumlnuumlmuumlzde belli işlemlerden geccedilirildikten sonra yakacak olarak kullanılmaktadır Bunun dışında arda kalan ccedilekirdekler ise doğaya atık olarak karışmaktadır Bu ccedilalışmasında kullanılmakta olan zeytin ccedilekirdekleri Ccedilanakkalersquonin Geyikli ilccedilesinde faaliyet goumlsteren bir zeytinyağı fabrikasından temin edilmiştir Temin edilen zeytin ccedilekirdekler guumlneş ışığında kurutulmuş 4 saat 950 oC sıcaklıkta buumltan gazlı fırında yakma işlemi uygulanmıştır Yanma işleminden sonra 8753 oranında karbon kaybı yaşanmıştır

Resim 4 Kurutma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi

Resim 5 Yakma İşlemi Fotoğraf Yazar arşivi

Yakma işlemi gerccedilekleştikten sonra kuumll haline gelen zeytin ccedilekirdeklerinin yarısı deneme amacı ile yıkama işlemine tabi tutulmak uumlzere suya yatırılmıştır Kuumlllerin su iccedilinde ccediloumlkmesi tamamlandıktan sonra 80 mikron inceliğindeki elekle suumlzuumllmuumlş kurumaya bırakılmıştır Fakat sır buumlnye iccedilerisine katıldığında yıkanmış kuumll ile alınan sonuccedillar istenilen etkiyi vermemiştir

Resim 6 Elde Edilen Kuumll Resim 7 Yıkama İşlemi Resim 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi

Fotoğraflar yazar arşivi







160


Şekil 6 Elde Edilen Kuumll

Şekil 7 Yıkama İşlemi

Şekil 8 Yıkanan Kuumlllerin Suumlzduumlruumllmesi


Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkan-

mamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve

Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumlore-

sans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve

renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları

yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere

XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleşti-

rilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla

yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl iş-

leme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem

goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları

vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işle-

me maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir

Şekil 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri


42Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri

Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırıl-

ması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde

buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedilete-

leri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln

reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040

oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 sa-

atte pişirilmiştir

Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri

eklenerek ve 15 dakika oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi

yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat

ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim so-

nucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll

sırı elde edilmiştir

Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika

el havanında oumlğuumltuumllmuumlş porselen deneme ccedilubuklarına

iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişi-

rilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yarat-

mış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuuml-

cuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)



















Elde edilen zeytin ccedilekirdeği kuumllleri yıkanmış ve yıkanmamış olarak CcedilOMUuml Bilim ve Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezinde uygulanan XRF (X-Işını Fluumloresans) analizi ile kuumll iccedilerisinde bulunan buumlnye yapıcı ve renklendirici oksitler tespit edilmiştir Ayrıca sonuccedilları yayınlanacak bir başka makalede kullanılmak uumlzere XRD (X-Işını Difraktometresi) testleri de gerccedilekleştirilmiştir Elde edilen kuumlller elekten geccedilirilerek odunla yanan ekmek fırınında iki guumln kalsine edilmiştir Isıl işleme tabi tutulan kuumlllerle yapılan denemeler ısıl işlem goumlrmemiş kuumlllerle yapılan denemelerle aynı sonuccedilları vermiştir Yapılan kuumll sırı denemelerinin tuumlmuuml ısıl işleme maruz kalmış kuumlllerle elde edilmiştir

Resim 9 Isıl İşlem Goumlrmuumlş Zeytin Kuumllleri Fotoğraf yazar arşivi

Zeytin Ccedilekirdeğinden Elde Edilen Kuumllle Sır Denemeleri

Oumlncelikle kuumll sırına uygun hammaddelerin araştırılması yapılmış ve seccedililen hammaddelerin hangi oumllccediluumlde buumlnyeye katılacağı belirlenerek 100 gramlık sır reccedileteleri oluşturulmuştur Oluşturulan sır formuumlluumlnuumln reccediletesi tabloda verilmiştir Sır denemelerini tuumlmuuml 1040 oC sıcaklıkta Top 40 elektrikli Nabertherm fırında 7 saatte pişirilmiştir

Tablo 1 Deneme 1 Hammaddeler Oranı

Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 40 Uumlleksit 20 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kili 20 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml

Oluşturulmuş olan sır reccediletesi el havanında su ilaveleri eklenerek ve 15 dakika

oumlğuumltuumllerek oumlnceden biskuumlvisi yapılmış olan porselen deneme ccedilubuklarına tek kat ince bir yuumlzey olacak şekilde suumlruumllmuumlştuumlr Pişirim sonucunda (Tablo 1) yarı mat beyaz ipeksi oumlrtuumlcuuml kuumll sırı elde edilmiştir

Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20

Tablo 1 Deneme 1











161


İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında

oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince olacak şekilde deneme

ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan

bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece

buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı

hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif

krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tab-

lo 3)

Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit

denemeleri de yapılmıştır Deneme 1rsquode (Tablo 1) ve-

rilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak

uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2)

bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat

elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleş-

tirilmiştir

Şekil 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit

katkılı renk denemeleri

Kaynak Yazar

Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi

sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İste-

nilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ula-

şılmıştır

Şekil 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan

oksit katkılı renk denemeleri

Kaynak Yazar

Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonu-

cunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt

denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir

Şekil 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit


Kaynak Yazar

Tablo 2 Deneme 2









Tablo 2 Deneme 2 Hammaddeler Oranı Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30

Dolomit 10 Kaolen 20 Talk 10 Kil 4 Boraks 16 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml

Elde edilen sır buumlnyeye su ilaveleri yapılarak 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllmuumlş

porselen deneme ccedilubuklarına iki kat ince bir yuumlzey olacak şekilde uygulanarak pişirilmiştir Buumlnye iccedilerisine katılan kaolen farkının yaratmış olduğu şamotlu ccedilamur etkisi ile birlikte mat oumlrtuumlcuuml mermer yuumlzeyli bir kuumll sırı elde edilmiştir (Tablo 2)


Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluuml 20 Uumlleksit 30 Dolomit 10 Ccedilanakkale Kaoleni 20 Talk 10 Kuartz 10 Toplam 100 İlave edilenler Su 100 ml

İlaveleri yapılan sır reccediletesi 15 dakika el havanında oumlğuumltuumllduumlkten sonra iki kat ince

olacak şekilde deneme ccedilubuklarına uygulanmış ve pişirilmiştir Oluşturulan bu reccedilete ise Deneme 2 ile (Tablo 2) aynı olup sadece buumlnye iccedilerisine giren kaolen farkından dolayı kuumll sırı hem istenilen sonucu vermiş hem de parlak ve hafif krakle ccedilatlakları olan bir goumlruumlnuumlme buumlruumlnmuumlştuumlr (Tablo 3)

Uygulanan sır reccedileteleri uumlzerinde renklendirici oksit denemeleri de yapılmıştır Deneme 1 (Tablo 1)rsquode verilen sır reccediletesine ek olarak 05 1 2 3rsquoer gr olmak uumlzere demir (Fe2O3) mangan (MnO3) krom (CrO2) bakır (CuO2) oksit eklenmiş ve 1040 oC sıcaklıkta 7 saat elektrikli fırında pişirilerek renkli denemeler gerccedilekleştirilmiştir

Resim 10 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr demir oksit katkılı renk denemeleri

Uumlleksit 30










Tablo 3 Deneme 3

Demir oksit kullanılan denemelerde goumlsterildiği gibi sarı ve tonlarını veren oumlrtuumlcuuml sır elde edilmiştir İstenilen renge 05 gr demir oksit eklenen denemede ulaşılmıştır

Resim 11 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr mangan oksit katkılı renk denemeleri

Sır reccediletesinde kullanılan mangan oksit pişirim sonucunda oumlrtuumlcuuml kahverengi ve tonlarını vermiştir Doumlrt denemenin her birinde istenilen sonucu vermiştir

Resim 12 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr krom oksit katkılı renk denemeleri







Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit katkılı denemede yakalanmıştır

Resim 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit katkılı renk denemeleri

Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009

162


Krom oksitli sır denemelerinde oumlrtuumlcuuml yeşil ve tonları

elde edilmiştir İstenilen sonuccedil 2 ve 3gr krom oksit kat-

kılı denemede yakalanmıştır

Şekil 13 Soldan sağa doğru 05 1 2 3 gr bakır oksit


Kaynak Yazar

Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz

ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml

ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde

edilmiştir

Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser mik-

tarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3

Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th

kimyasalları ise ise makalede tablolanmamıştır

43Tasarımlar ve Uygulamalar

Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta

dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun

birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı

heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında

şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekra-

rı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar

Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik

oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karak-

teristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla bera-

ber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek

evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik

anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile

bağdaştırılmaktadır






Sır reccediletesinde kullanılan bakır oksit ile yeşil tuumlrkuaz ve tonları yakalanmıştır Pişirim sonucunda sır oumlrtuumlcuuml ve denemelerin her birinde istenilenden sonuccedil elde edilmiştir Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler Buumlnye Yapıcılar Yıkanmış Kuumlllerde Yıkanmamış Kuumlllerde MgO lt 075 lt 073 Al2O3 lt 080 lt 0066 SiO2 lt 0023 0027 K2O 038 088 CaO 043 040 ZnO lt 00006 lt 00006 Br lt 00005 lt 00005 SrO 00007 00009 ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005

Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler Oksitler Yıkanmış Kuumlller Yıkanmamış Kuumlller TiO2 lt 0009 lt 0009 V2O5 lt 0003 lt 0003 Cr2O3 lt 0010 lt 0015 MnO 0003 0004 Fe2O3 0034 0050 CoO lt 00006 lt 00006 NiO lt 00006 lt 00006 CuO 0014 0012 Se lt 00005 lt 00005 MoO2 lt 00007 lt 00007 Ag 0004 0005 CdO 0002 0003 SnO2 lt 0001 lt 0001 Sb2O3 lt 0002 lt 0002 CeO2 lt 0005 lt 0004 WO3 lt 00006 lt 00006 Au lt 00005 lt 00005

Yapılan testler sonucunda zeytin kuumlllerinde eser miktarlarda saptanmış olan P2O5 SO3 Cl Ga Ge As2O3 Rb2O Y Nb2O5 Pd In Te I Cs La Pr Hg Tl Th ise makalede tablolanmamıştır Tasarımlar ve Uygulamalar

Tasarımlarda Artemisrsquoin kuumllt heykelindeki yumurta dizileri meme olarak duumlşuumlnuumllmuumlş ve tek bir formun birim olarak bir araya gelerek buumltuumlnluumlk oluşturacağı heykel ccedilalışmaları tasarlanmıştır Form alccedilı tornasında şekillendirilip iki parccedilalı kalıbı alınmıştır Birim tekrarı ana tasarım unsuru olarak kullanılmıştır Tasarımlar Artemisrsquoin birbirinden ayrılmayan uumlccedil karakteristik oumlzelliğinden esinlenerek ortaya ccedilıkmıştır Bu uumlccedil karakteristik oumlzellik heykellerin temelini oluşturmakla beraber birbirinden ayrılmaz bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllerek evreleri atladıkccedila metamorfoza uğramışlardır Ezoterik anlamda uumlccedil sayısı uumlccedilgen olarak kabul goumlruumlluumlp fikir ile bağdaştırılmaktadır Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form değiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu nedenle tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde tercih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zeytin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır

Tablo 4 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Buumlnye Yapıcı Hammaddeler

ZrO2 lt 00007 lt 00007 BaO lt 0010 lt 0009 PbO lt 00006 lt 00006 Bi lt 00005 lt 00005




Tablo 5 XRD analiz sonuccedillarına goumlre Zeytin Ccedilekirdeği Kuumlluumlnde Bulunan Renklendirici Oksitler

Kaynak Yazar

Kaynak Yazar

163


Şekil 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi

50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada şekil 13 de yer alan 3gr

bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız

kullanılmıştır

Fotoğraf yazar arşivi

Uumlccedil sayısı birbiri ile kesiştiğinde noumltrleşerek form de-

ğiştiren iki farklı enerjiyi sembolize etmektedir Bu iki

enerjiden biri etkin olan yaratıcılık diğeri ise edilgen

olan doğurganlık birbiri ile karşılaştığında ortaya farklı

ve yeni fikirlerin ccedilıkmasına neden olmuştur Bu neden-

le tasarımlar kadını simgeleyen kutsal uumlccedilgenin ezoterik

accedilıdan anlamını da barındırmaktadır Heykeller dokuz

parccediladan oluşmaktadır Bunun nedeni ise uumlccedil sayısının

uumlccedil katı olduğundandır Aynı zamanda heykellerde ter-

cih edilen renkli sırlar toprak ve toprak renkleri ve zey-

tin ağacını temsil eden yeşil ve yeşilin tonlarıdır

Şekil 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu

ccedilalışmada şekil 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı

kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır


Şekil 16 Heykel

Metamorfoz 124 23

x 43 cm Bu ccedilalışmada

şekil 11 de yer alan 3gr

mangan oksit katkılı kuumll

sırı buumlnye kullanılmıştır

5SONUCcedil

Bu araştırmada hazırlanan zeytin ccedilekirdeği kuumlllerinin

analiz sonuccedillarından (Tablo 4) elde edilen verilere goumlre

ağırlıklı olarak potasyum ve kalsiyum iccedilerdiği tespit

edilmiştir Bu hammaddelerin kuumll sırlarının oluşumun-

da olumlu etkileri bulunduğu yapılan sır testleri sap-

tanmıştır Kullanılan kuumlluumln yıkanmış ve yıkanmamış

olarak XRF testleri gerccedilekleştirilmiş bu sayede reccedilete-

deki etkin maddelerin neler olduğu net ve bilimsel bir

biccedilimde ortaya konmuştur Sonuccedilları sunulan zeytin

ccedilekirdeğinden uumlretilmiş oumlzguumln kuumll sırlarına istenilen

sonuccedil elde edilene kadar buumlnyeyi oluşturan hammad-

de oranlarında kuumlccediluumlk değişiklikler yaparak ulaşılmış-

tır Ayrıca zeytin ccedilekirdeğinden uumlretilen ve oumlnerilen

yedi farklı kuumll sırının yerel değerlerle buumltuumlnleşen hey-

kel ccedilalışmalarında uygulanmasıyla anlam buumltuumlnluumlğuuml-

nuuml sağlanmaya ccedilalışılmıştır

Saptanan reccedileteler beyaz ve porselen ccedilamurdan uumlreti-

len biskuumlvi pişirimi gerccedilekleşmiş deneme ccedilubuklarına

uygulanarak elektrikli fırında 7 saat 1040 oC sıcaklıkta

pişirilmiştir İstenilen sonucu veren uumlccedil farklı reccediletede

parlak mat ve ipek matı oumlrtuumlcuuml kuumll sırları elde edil-

miştir İpek matı elde edilen reccedileteye ek olarak demir

mangan bakır ve krom oksit eklenerek renklendiril-

miştir Elde edilen kuumll sırlarının bekleme suumlresi iccedileri-

sinde su kaybının az olduğu ve partikuumller ccediloumlkmesinin

olmamasından dolayı kullanım rahatlığı sağladığı goumlz-

lemlenmiştir Aynı zamanda XRF testlerinin analizleri

doğrultusunda zehirsiz sağlıklı yapıda bir sır buumlnye

olduğu saptanmıştır

Renkli sır denemelerinin beyaz ccedilamurdan uumlretilen ve

biskuumlvisi yapılmış deneme ccedilubuklarının yuumlzeylerine

ince uygulanmasından dolayı sır pişiriminden sonra

Resim 14 Heykel duumlzenleme 5 Metamorfoz evresi 50 x 50 x 3 cm Bu ccedilalışmada resim 13 de yer alan 3gr bakır oksit katkılı kuumll sırı buumlnye ve yer yer altın yaldız kullanılmıştır Fotoğraf yazar arşivi

Resim 15 Heykel 5 Metamorfoz evresi 35 x 40 cm Bu ccedilalışmada resim 12 de yer alan 3gr krom oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır Fotoğraflar yazar arşivi

Resim 16 Heykel Metamorfoz 124 23 x 43 cm Bu ccedilalışmada resim 11 da yer alan 3gr mangan oksit katkılı kuumll sırı buumlnye kullanılmıştır







164


dalgalanmalar oluştuğu goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum sır de-

nemesinin istenilen sonucu vermesine engel olmamış-

tır Heykel tasarımlarının tamamının iccedili boşaltılmış ve

kurumalarının ardından biskuumlvi pişirimleri elektrikli

fırında 6 saat ve 1000 oC sıcaklıkta gerccedilekleştirilmiştir

Biskuumlvi fırınına giren heykellerin pişiriminden sonra

ek yerlerinde ayrılma buumlkuumllme ccediloumlkme ve deformas-

yon sırlı pişirimde ise akma ve yapışma goumlzlemlen-

memiştir Sonuccedil olarak hem sanatsal hem de bilimsel

youmlntemlerin bir arada kullanılmasıyla zeytin ccedilekirde-

ğinden elde edilen kuumll sırlarının olumlu etkiler ortaya

ccedilıkarttığı ve kuumll sırlarında alternatif hammadde olarak

kullanılabilirliği saptanmıştır

KAYNAKCcedilAALKAN D (1998) Ccedilam Ağacı Ceviz Kabuğu ve Soya Fasulyesi Kuumllle-rinin 1200 oCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesi Anadolu Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi)

ATEŞ Ouml Ş (2012) Yakındoğu Demirccedilağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı İnancırdquo (Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi) Dicle Uumlniversitesi Sos-yal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

COOK J M (1973) The Troad An Archaeological and Topographical Study Oxford

ERTAN İ ve BAKIR G (2018) ldquoKlazomenai Zeytin İşccedililiği Zeytinin Akdenizrsquodeki Yolcuğurdquo Konferans Bildiriler Dinccedil Ofset Yayınları İz-mir

GENCcedil S (2013) Artistik Seramik Sırları Sır Sanatı Boyut Matbaacılık AŞ İstanbul

GOumlKCcedilE M KURT S (2020) Ağaccedil Kuumlltuuml Oumlrneğinde Muğla ve Civa-rında Eski İnanışlar Youmlruumlk Araştırmaları-I Sempozyumu Bildiriler ki-tabı Konya 148

GOumlMECcedil S (2003) Eski Tuumlrk inancı Uumlzerine Bir Oumlzet Ankara Uumlniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakuumlltesi Tarih Boumlluumlmuuml Tarih Araştırmaları Dergisi 3321

GUumlNEŞ PCcedil (2014) 1280degCrsquode Gelişen Odun Kuumlluuml Katkılı Sır Araş-tırmaları Ve Uygulamalar Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi Guumlzel Sanatlar Enstituumlsuuml Seramik Ve Cam Tasarımı Anasanat Dalı (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi)

HEPOĞLU E ve İNCE H Ccedil (2019) Mitolojik Ağaccedillar Ağaccedil Ve Bitki Tuumlrleri Kuş Tuumlrleri httpsdocplayerbiztr57489972-Mitolojik-agac-lar-agac-ve-bitki-turleri-kusturlerihtml (Erişim tarihi 27062021)

ILGAR R (2016) Ccedilanakkale İlinde Zeytin Yetiştiriciliği ve Yaşanan So-runlar İstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Coğrafya Dergisi No32 19

KUBAT L (2020) Kestane Kabuğu Kuumlluumlnuumln Sır Bileşeni Olarak Kulla-nılabilirliğinin Araştırılması Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 9

NAHYA N (2011) Zeytin Tuumlm Ağaccedilların İlki İlahların ve İnsanların Onuru Metro Gastro İstanbul s (88-90)

OYMAN RE (2002) Uygulamalı Seramik Teknolojisi Cilt I (Ccedilev İlker Oumlzkan) Sacmi İstanbul Via Selice Provinciale 17A-40026 İmola (BO) İtalya

ROGERS P (2003) Ash Glazes University of Pennsylvania Press

SARNICcedil K Ouml KUBAT L (2007) Eskişehir Boumllgesi Şeker Pancarı Kuumls-pesi Kuumlllerinin Sır Bileşeni ve Renklendirici Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması SERESrsquo07 Bildiriler kitabı

SERDAROĞLU Uuml ile roumlportaj (Assos Kazıevi Ccedilanakkale 16 Temmuz 1994)

STRABON (CcedilevPEKMAN A) Geographika Antik Anadolu Coğraf-yası XII-XIV Arkeoloji ve Sanat Yayınları 2000 İstanbul

ŞOumlLENAYE TURAN N (2020) Patates Kabuğu Atığı Kuumlllerinin 1160 degCrsquode Sır Hammaddesi Olarak Değerlendirilmesirdquo Inonu University Journal of Art and Design 61-70

TİZGOumlL K DEMİR OumlG (2016) Bir Sera Atığı Olarak Patlıcan Dalı Kuumlluumlnuumln Duumlşuumlk Dereceli Seramik Sırlarında Kullanımırdquo Akdeniz Sanat Dergisi Cilt 9 Sayı 18

UumlNAL S AKGEYİK E (2020) Guumll Posası Kuumlluumlnuumln Seramik Yuumlzeyler-de Kullanımırdquo Akademik Sanat Cilt 5 Sayı 10

URL1 httpsyeryuzuagaciwordpresscom20160927anado-

lu-kulturunde-zeytin-agaci (Erişim Tarihi 03042018)

URL2httpwwwwikizeroonetindexphpq=aHR0cHM6Ly-90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvw4dpbmtv (Erişim Tarihi 19122018)

TEŞEKKUumlR

Bu makalenin hazırlanmasında YL-2017-1322 numaralı proje ile destek olan Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine zeytin ccedilekirdekle-rinin temininde destek olan DoccedilDr Ferhan Savranrsquoa teşekkuumlr ederiz

Bu Makale Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SYL-2017-1322 numaralı proje ile desteklenmiştir

165





Corresponding Author Sorumlu Yazar Sibel GuumlvenE-mail s_guvencomuedutr

CitationAtıf GUumlVEN S amp UCcedilAR M (2021) Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleri Journal of Awareness6(3) 165-183 DOI 1026809joa6307

Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulaması dersine ilişkin goumlruumlşleriOpinions of pre-service teachers on distance education and teaching practice course

Sibel Guumlven1 Merve Uccedilar2

Oumlz

Duumlnya ccedilapında etkili olan ve her alanda olumsuz etkilerini goumlstermeye devam eden COVİD-19 salgınının neden olduğu yayılım yuumlksekoumlğretimde de olumsuz etkilerini goumlstermiş ve uzaktan eğitime acil bir geccediliş yapılmıştır Uzaktan eğitim ile eğitim fakuumlltelerindeki oumlğretmen adayları uygulamalı dersleri teorik şekilde goumlrmeye başlamıştır Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulaması dahil olmak uumlzere devam eden eğitim ve oumlğretim faaliyetleri ccedilevrimiccedili şekilde suumlrduumlruumllmekte ve bu ilerleyişin oumlğrenciler uumlzerinde bıraktığı izlenim olumlu veya olumsuz yanları suumlrecin hızlı ve hazırlıksız olmasından dolayı değerlendirilememiştir Bu araştırma ile salgıni suumlrecinde uzaktan eğitim ve oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinin alınması ve değerlendirilmesi amaccedillanmıştır Araştırmada nitel youmlntem desenlerinden olan durum ccedilalışmasından yararlanılmıştır Toplanan veriler iccedilerik analizi tekniği ile analiz edilmiş veri analizinde MAXQDA 2020 paket programı kullanılmıştır Araştırmanın ccedilalışma grubunu bir devlet uumlniversitesinin eğitim fakuumlltesinde oumlğrenim goumlrmekte olan ve aynı zamanda uzaktan eğitim ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan oumlğretmen adayları oluşturmaktadır Elde edilen bulgular doğrultusunda oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimi derslerin işleniş şeklinden ve internet sorunları yuumlzuumlnden yetersiz buldukları oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitim ile suumlrduumlruumllmesinin tecruumlbe accedilısından eksiklik yaratacağı sonuccedillarına ulaşılmıştır Araştırmada uzaktan eğitimin iletişim youmlnuumlnden ve sınıf ortamından uzaklık gibi eksiklikleri olduğu oumlğretim elemanlarının ise bu suumlreccedilte yeterli goumlruumllduumlkleri sonuccedilları da yer almaktadır

Anahtar kelimeler uzaktan eğitim oumlğretmenlik uygulaması pandemi

Abstract

The pandemic caused by the COVID-19 epidemic which is effective worldwide and continues to show its negative effects in every field has also shown its negative effects in higher education and an urgent transition to distance education

1 Doccedil Dr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail s_guvencomuedutr

2 Doktora oumlğr Ccedilanakkale Onsekiz Mart Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Temel Eğitim Boumlluumlmuuml Ccedilanakkale TUumlRKİYE e-mail merveucar7gmailcom


166

Guumlven amp Uccedilar

has been made With distance education teacher candidates in education faculties started to see applied courses in a theoretical way Continuing education and training activities including the teaching practice which is based on practice are carried out online and the positive or negative aspects of this progress on students could not be evaluated due to the rapid and unpreparedness of the process With this research it is aimed to obtain and evaluate the opinions of teacher candidates regarding distance education and teaching practices during the pandemic process In the research case study which is one of the qualitative method patterns was used The collected data were analyzed by content analysis technique and the MAXQDA 2020 package program was used in data analysis The study group of the research consists of teacher candidates who are studying at the faculty of education at a state university and who also take the course of distance education and teaching practice In line with the findings it was concluded that the pre-service teachers found distance education inadequate due to the way the lessons were taught and internet problems and that the continuation of the teaching practice with distance education would create a lack in terms of experience In the research there are also the results that distance education has deficiencies in terms of communication and distance from the classroom environment and the instructors are deemed sufficient in this process

Keywords distance education teaching practice pandemic

1GİRİŞ

Duumlnya genelini derinden sarsan ve her alanda olum-

suz etkilerini goumlstermeye devam eden salgın eğitim-

de değişime ve doumlnuumlşuumlme neden olmuştur Tuumlrk Dil

Kurmursquona goumlre epideminin kıtalar arasında yayılarak

birden fazla uumllkeyi etkisi altına alması olarak tanımla-

nan salgın bir hastalığın aynı anda yaygın şekilde gouml-

ruumllmesidir (TDK 2021) Guumlnuumlmuumlzde COVİD-19 olarak

bilinen yeni tip Korona Viruumls rsquouumln başta ABD İspanya

İtalya Almanya Birleşik Krallık Fransa Ccedilin Tuumlrkiye

İran Rusya Brezilya ve Belccedilikarsquoda olmak uumlzere etki-

si artarak devam etmekte ve duumlnya genelinde buumlyuumlk

kayıplara neden olmaktadır (WHO 2020) Bozkurtrsquoa

(2020) goumlre COVİD-19 sonrasında duumlnyada yaşananlar

yeni normal ve yeni paradigma meydana getirmiştir

Bunun da yeni bir duumlnya duumlzenini doğuracağını soumlyle-

mek muumlmkuumlnduumlr Ancak kısa vadede guumlnuuml kurtarmak

iccedilin yapılan yanlış uygulamalar uzun vadede daha

buumlyuumlk olumsuzluklar şeklinde karşımıza ccedilıkmaktadır

(Coeckelbergh 2020 Daniel 2020)

Salgının duumlnya ccedilapında meydana getirdiği krizin sağ-

lık başta olmak uumlzere ekonomik psikolojik sosyal ya-

şam ve eğitim uumlzerindeki etkileri yansımaları devam

etmektedir ve ne zaman sonlanacağına youmlnelik olarak

kesin bir veri bulunmamaktadır (Can 2020) Salgın

olumsuz etkilerini her alanda olduğu gibi yuumlksekoumlğ-

retimde de goumlstermiş ve ortaya ccedilıkan değişimlerden

kaynaklanan yansımalar oumlğretim suumlreci ve uygulama

boyutunda hem eğitim faaliyetlerini ve hem de oumlğren-

cileri etkilenmiştir Bunun sonucunda da hızlı karar-

ların alınması gerekmiş ve yeni duumlzenlemeler ortaya

ccedilıkmıştır

Salgın doumlnemi başladığında ccediloğu uumllke okulları geccedilici

olarak kapattığını duyurmuştur Bununla beraber sal-

gının oumlğrencilerin 91rsquoinden fazlasını etkilediği ve

yaklaşık 16 milyar gencin de bundan etkilendiği rapor

edilmiştir (Miks amp McIlwaine 2020) COVID-19rsquoun eği-

timde sebep olduğu krize hızlı bir ccediloumlzuumlm getirmek iccedilin

oumlrguumln eğitime goumlre yapılanmış uumlniversiteler yuumlz yuumlze

eğitimin yerine web tabanlı uzaktan eğitim ile dersleri

ve programları suumlrduumlrmek amacıyla hızla ccedilalışmalara

başlamışlardır Yuumlksekoumlğretimde acil uzaktan eğiti-

me geccediliş aşaması olmuştur (Gewin 2020 Lau ve diğ

2020) Salgının yayılma hızını azaltmak iccedilin uumllkeler

ve yerel youmlnetimler ev hapsi seyahat kısıtlamaları ve

okul kapatma gibi oumlnlemler almışlardır Bu suumlreccedille be-

raber milyonlarca ccedilocuk genccedil ve yetişkin okullara ve

uumlniversitelere gidememektedir Giannini ve Lewisrsquoe

goumlre (2020) bu durum sonucunda oumlğrencilerin ilerleyen

doumlnemlerde eşit eğitim almaları konusunda buumlyuumlk zor-

luklar yaşanabilecektir

Bu aşamada hem suumlrecin hem de krizin youmlnetilebil-

mesi adına YOumlK hızlı bir biccedilimde harekete geccedilmiş ve

oumlğretim suumlrecinin uzaktan eğitime doumlnuumlştuumlruumllmesi iccedilin

kararlar almıştır (YOumlK 2020) Bu accedilıklamalarla beraber

tuumlm oumlğretim kademelerinde yuumlz yuumlze eğitime ara ve-

rilmiştir Bu suumlreccedilte uzaktan eğitime geccedililmesi yerel

ve merkezi sınavların ertelenmesi ve oumlğrenci başarısını

oumllccedilme ve değerlendirmede web tabanlı sınavların dev-

reye girmesi gibi kararlar alınmıştır Bu kararlar sonu-

cunda da oumlrguumln eğitime uygun olarak yapılandırılmış

sistemin acil bir şekilde kriz youmlnetimi ile web tabanlı

uzaktan eğitim sistemine doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekliliği

ortaya ccedilıkmıştır (Oumlzer Kaya ve Keskin 2020)

Pandemi nedeniyle Tuumlrkiyersquode YOumlKrsquouumln aldığı kararlar

şu şekilde oumlzetlenebilir

167


bull Yuumlksekoumlğretimde eğitime 12 Mart 2020rsquode eğitime

ara verilmiş

bull 23 Mart 2020 tarihinden itibaren 2019-2020 oumlğre-

tim yılı bahar doumlneminin tamamen accedilık ve uzak-

tan oumlğrenme sistemi ile devam ettirilmesine karar

verilmiştir

bull YOumlK Dersleri Platformu tuumlm oumlğrencilerin erişimi-

ne accedilık hale getirilmiştir

bull YOumlK Başkanlığı almış olduğu kararla pandemi

nedeniyle oumln lisans lisans ve lisansuumlstuuml seviyede

eğitim alan oumlğrencilerin talepleri doğrultusunda

2019-2020 eğitim oumlğretim yılı bahar doumlneminde

kayıtlarını dondurabilmesine tez savunma ve ye-

terlik sınavlarının ise denetlenebilir olma ve ldquokayıt

altına alınmak şartıylardquo video konferans gibi dijital

imkanlar ile yapılabilmesine imkacircn vermiştir

bull Yuumlksekoumlğretim kurumlarının neredeyse tamının

oumlnlisans ve lisans programları iccedilin de ara sınavla-

rını ccedilevrim iccedili ortamda gerccedilekleştirmeye youmlnelik

hazırlık yaparak ccedilevrim iccedili sınav uygulama esas-

ları yayınlamaya başlamışlardır

YOumlK tarafından alınan kararlardan sonra tuumlm uumlni-

versiteler kendi kapasitelerinin elverdiği kadar ccedilevri-

miccedili eğitime geccedilmişlerdir Bu doumlnemde Tuumlrkiyersquodeki

uumlniversitelerin buumlyuumlk ccediloğunluğunu ccedilevrimiccedili eğitime

hazırlıksız oldukları goumlzlemlenmiştir Tuumlrkiyersquode pek

ccedilok kişinin uzaktan eğitim anlayışının oumlğretim ele-

manlarının dersinin videoya kaydedilip senelerce aynı

videonun oumlğrencilere sunulduğu bir sistem olduğu

bilinmektedir (Erkut 2020) Yuumlz yuumlze eğitime ara ve-

rilen okullardaki oumlrguumln ve yaygın eğitim pandemiden

etkilenen en buumlyuumlk kamusal alanlardan biri olmuştur

COVID-19 oluşturduğu krizden ekonomilerini koru-

maya ccedilalışan devletler dijital teknolojilerin kullanımı-

nı benimseyen acil durum oumlnlem paketlerini devreye

koyarak eğitim suumlrecini devam ettirmeye ccedilalışmışlardır

(Agnoletto amp Queiroz 2020) Duumlnyadaki eğitim sistem-

leri halk sağlığını koruma girişimlerinin boumlluumlmuuml ola-

rak salgının yayılmasını kontrol altına almak amacıyla

zorunlu kılınan kitlesel okul kapanışlarından sonra eşi

goumlruumllmemiş bir zorlukla karşı karşıya kalmıştır (UNES-

CO 2020)

Ccedilakın Akyavuz ve Kuumllekccedili (2020) Covid-19 suumlrecinin

eğitime yansımalarını oumlğretmen goumlruumlşlerini alarak in-

celemişlerdir Araştırmada oumlğretmenlerin veliler ve

oumlğrencilerin oumlğrenme suumlreccedilleri ile sorunlar yaşadıkları

oumlğrencileri motive edici etkinlikler ile gelecek iccedilin teş-

vik etikleri sonuccedillarına ulaşmışlardır

Kuumlrtuumlncuuml ve Kurt (2020) Covid-19 pandemi doumlnemin-

de hemşirelik oumlğrencilerinin yasadıkları sorunların

belirlenmesi amaccedilladığı araştırmada oumlğrencilerin ccediloğu

hem teori hem de uygulamalı derslerinin uzaktan eği-

tim ile yetersiz olacağını okulu dondurmayı duumlşuumln-

medikleri ancak okulun uzayacağını duumlşuumlnduumlklerini

belirttikleri sonucuna ulaşıldı

Serccedilemeli ve Kurnaz (2020) uzaktan eğitim ile muha-

sebe dersini alan oumlğrencilerin uzaktan eğitime youmlnelik

oumlz yeterliklerini ve uzaktan eğitime youmlnelik oumlğrenci gouml-

ruumlşlerini incelemeyi amaccedilladığı ccedilalışmasında oumlğrenci-

lerin uzaktan eğitim sistemini ccedilok fazla benimsemedik-

leri sistemin kullanımıyla ilgili oumlz yeterlik accedilısından

herhangi bir problem yaşamadıkları goumlruumllmuumlştuumlr

Ccedilevik ve Bakioğlursquonun (2020) yaptığı ccedilalışmada CO-

VID-19 salgını suumlrecinde uzaktan eğitimde neler ya-

şandığı konusunda ortaokulda goumlrevli Fen Bilimleri

oumlğretmenlerinin deneyimlerini derinlemesine anlama-

ya ccedilalışılması amaccedillanmıştır Araştırma bulguları doğ-

rultusunda Fen Bilimleri oumlğretmenlerinin pandeminin

ne olduğunu bilmedikleri ortaya ccedilıkmıştır Uzaktan

eğitim suumlrecinde internet bağlantısı oumlğrencilerle ileti-

şim kurma oumlğrencilerin derslere katılım oranının duuml-

şuumlk olması ve okul youmlnetiminin baskısına maruz kalma

gibi problemlere sahip oldukları tespit edilmiştir

Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmenliği

lisans oumlğrencilerinin salgın suumlrecindeki ccedilevrim iccedili oumlğ-

renme deneyimlerinin incelenmesini amaccedilladığı ccedila-

lışmada senkron derslerin daha verimli olduğu bazı

oumlğrencilerin internet yetersizliklerine sahip olduğu so-

nuccedilları elde edilmiştir

Salgın doumlneminde yuumlksekoumlğretimde uzaktan eğitim

uygulamalarına geccedililmesiyle derslerin teori ve uygu-

lanması boyutunda oumlğrenciler eşit olmayan fırsatlardan

kaynaklanan sorunlarla karşılaşmışlardır Eğitim suumlre-

cinin gerektirdiklerini ccedilevrimiccedili dersler her anlamda

karşılayamamış ve bunun sonucunda eğitim- oumlğretim

faaliyetlerindeki olumsuz yansımaları ve bunların asıl

nedenlerini ortaya ccedilıkarmak oumlnem arz etmiştir

2ARAŞTIRMANIN AMACI

Salgın suumlreci okuloumlncesi eğitimden yuumlksekoumlğretime

kadar tuumlm eğitim oumlğretim faaliyetlerini olumsuz etki-

lemiş ve oumlzellikle de uygulama boyutundaki derslerin

168


ccedilevrimiccedili ortamdan yapılmaya ccedilalışılması oumlğretmen

adayları iccedilin zorluklar ortaya ccedilıkarmıştır Bu aşamada

oumlğretmen adaylarının suumlrece youmlnelik değerlendirme-

leri acil şekilde geccedililen bu sistemin aksaklıklarını ve

olumlu yanlarını ortaya koyacaktır Bu araştırma ile

COVİD-19 salgının neden olduğu pandemi suumlrecinde

yuumlksekoumlğretimde ccedilevrimiccedili eğitim uygulamalarının

eğitim fakuumlltelerindeki uzaktan eğitim suumlrecine ve

oumlğretmenlik uygulamalarına yansımaları oumlğretmen

adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda belirlemek amaccedil-

lanmaktadır

bull Araştırmanın amacı doğrultusunda belirlenen alt

amaccedillar şu şekildedir

bull Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim uygulama-

larının etkililiğine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir

bull Oumlğretmen adaylarının yuumlz yuumlze eğitim ve uzaktan

eğitimin karşılaştırılmasına ilişkin goumlruumlşleri neler-

dir

bull Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu ve

olumsuz yanlarını nasıl değerlendirmektedir

bull Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan

eğitim uygulamalarında karşılaşılan eksiklikler

nelerdir

bull Uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretmen adaylarının

oumlğretim elemanlarına youmlnelik değerlendirmeleri

ne olmuştur

bull Oumlğretmen adayları oumlğretmenlik uygulaması der-

sinin kendilerini uygulama boyutunun mu yoksa

teori boyutunun mu geliştirdiğine ilişkin goumlruumlşleri

nelerdir

bull Oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uygulamasının

uzaktan eğitim ile yapılmasının olumlu ve olum-

suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri nelerdir


nasıl bir iccedileriğe sahip olmasına youmlnelik goumlruumlşleri

nelerdir

3YOumlNTEM

31Araştırmanın Deseni

Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşleri doğrultusunda pan-

demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının

eğitim suumlrecine ve oumlğretmenlik uygulamalarına yan-

sımalarının belirlenmesinin amaccedillandığı bu ccedilalışmada

betimleme ve anlamların derinliğini ortaya ccedilıkarması

(Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2013) accedilısından nitel araştırma youmln-

temi kullanılmıştır Araştırma sınırlı bir sistemin de-

rinlemesine betimlenmesi ve incelenmesi (Merriam

2018) olarak tanımlanan durum ccedilalışması şeklinde de-

senlenmiştir

Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalış-

masında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu

durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili

durumdan nasıl etkilendikleri uumlzerine derinlemesine

araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe

(2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri

toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldığı ccedilalış-

malardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik

derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden ve-

rilere gereksinim duymaktadırlar

32Ccedilalışma Grubu

Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 eğitim-oumlğ-

retim yılında bir devlet uumlniversitesi eğitim fakuumlltesinde

oumlğrenim goumlrmekte olan oumlğretmen adayları oluşturmak-

tadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan eğitim

ile oumlğretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlğretmen

adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine

ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur

Tablo 1Katılımcıların Cinsiyete Goumlre Dağılımları

Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14

katılımcı ise erkek oumlğretmen adayından oluşmaktadır

33Veri Toplama Araccedillarının Hazırlanması

Araştırmanın amacı kapsamında oumlğretmen adayların-

dan veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile

toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlan-

mış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik

olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanma-

sı aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya

hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek

yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yarar-

lanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi

suumlrecinde eğitimrdquo ldquouzaktan eğitimrdquo ldquoyuumlksekoumlğretimde

ccedilevrimiccedili eğitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak li-

Bir veya birkaccedil duruma youmlnelik etkenler durum ccedilalışmasında buumltuumlncuumll bir yaklaşım iccedilerisinde araştırılır Bu durumların ilişkili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl

etkilendikleri uumlzerine derinlemesine araştırma yapılır (Yıldırım ve Şimşek 2018) Creswellrsquoe (2011) goumlre bu araştırmalar birden fazla kaynaktan veri toplanarak derinlemesine incelemenin yapıldıgı ccedilalışmalardır ve araştırmacılar incelenen duruma youmlnelik derin anlayış geliştirmek amacıyla farklı tuumlrlerden verilere gereksinim duymaktadırlar


Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu 2020-2021 egitim-oumlgretim yılında bir devlet uumlniversitesi egitim fakuumlltesinde oumlgrenim goumlrmekte olan oumlgretmen adayları oluşturmaktadır Araştırmaya pandemi doumlneminde uzaktan egitim ile oumlgretmenlik uygulaması dersini alan 109 oumlgretmen adayı katılım goumlstermiştir Katılımcıların cinsiyetlerine ilişkin bulgular Tablo 1rsquode sunulmuştur


Tablo 1rsquoe goumlre araştırmaya katılan 95 katılımcı kadın 14 katılımcı ise erkek oumlgretmen adayından oluşmaktadır


Araştırmanın amacı kapsamında oumlgretmen adaylarından veriler yarı yapılandırılmış bir goumlruumlşme formu ile toplanmıştır Form araştırmacılar tarafından hazırlanmış ve araştırmanın amacı ve alt amaccedillarına youmlnelik olarak 11 sorudan oluşmaktadır Soruların hazırlanması aşamasında oumlnceden tahmin edilebilir veya evet veya hayır gibi kısa yanıt gerektiren sorular tercih etmek yerine accedilıklama yapmayı gerektiren sorulardan yararlanılmıştır Sorularının hazırlanabilmesi iccedilin ldquopandemi suumlrecinde egitimrdquo ldquouzaktan egitimrdquo ldquoyuumlksekoumlgretimde ccedilevrimiccedili egitimrdquo gibi anahtar kelimeler kullanılarak literatuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların uzaktan egitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları oumlgretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belirlemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin oluşturulan taslak egitim alanında ccedilalışan iki uzmanın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra form yapılandırılmıştırve dış geccedilerligi arttırmak iccedilin katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya dogrudan alınmıştır Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlgretmen adayına araştırma oumlncesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırlanan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirligi sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali verilmiştir

331Veri Toplama ve Verilerin Analizi

Araştırmada veriler oumlgretmen adaylarının yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekilde cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenirken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir

Cinsiyet f

Kadın 95 8715

Erkek 14 1238

Toplam 109 100

169


teratuumlr taranmıştır Buradan hareketle goumlruumlşme formu

oluşturulmuştur Goumlruumlşme formunda katılımcıların

uzaktan eğitim doumlnemine ve bu doumlnemden aldıkları

oumlğretmenlik uygulamalarına ilişkin goumlruumlşlerini belir-

lemeye youmlnelik sorular yer almaktadır Geccedilerlik iccedilin

oluşturulan taslak eğitim alanında ccedilalışan iki uzma-

nın goumlruumlşuumlne sunulmuştur Gelen eleştirilerden sonra

form yapılandırılmıştırve dış geccedilerliği arttırmak iccedilin

katılımcıların goumlruumlşleri ccedilalışmaya doğrudan alınmıştır

Pilot ccedilalışma olarak 15 oumlğretmen adayına araştırma oumln-

cesinde hazırlanmış olan form goumlnderilmiştir Hazırla-

nan yarı yapılandırılmış goumlruumlşme formunun işlenirliği

sınanmış ve pilot ccedilalışma sonunda sorular uumlzerinde

duumlzeltmeler ve eklemeler yapılarak forma son hali ve-

rilmiştir


Araştırmada veriler oumlğretmen adaylarının yarı yapı-

landırılmış goumlruumlşme formundaki 11 soruya yazılı şekil-

de cevap vermesi ile elde edilmiştir Toplanan veriler

iccedilerik analiziyle ccediloumlzuumlmlenmiştir Veriler ccediloumlzuumlmlenir-

ken tuumlmevarımsal bir yaklaşım benimseniştir Veriler

kavramlar ve temalar etrafında birleştirerek anlaşılır

hale getirmek iccedilin iccedilerik analizi tercih edilmiştir

Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kate-

goriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indir-

genmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir

analiz sağlayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir

ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve

hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin

ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik

analizi tekniğiyle analiz edilmiştir

Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir

bull Oumlğretmen adaylarından elde edilen veriler araş-

tırmacı tarafından dijital ortama aktarılmış ve ccedilouml-

zuumlmlenmiştir

bull Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzama-

na verilmiş yanlışların veya eksikliklerin kontrol

edilmesi yoluna gidilmiştir

bull Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların

seccedilenekleri hazırlanmıştır

bull Bu değerlendirmelerden sonra oumlretmen adayları-

na sorulan sorular iccedilin bir kodlama anahtarı oluş-

turulmuştur

bull Veriler ve kodlama anahtarını eğitim bilimlerin-

den bir uzmana verilmiş ve uzmanlar ile araştır-

macı birbirinden bağımsız biccedilimde her bir soru

iccedilin işaretletme yapmıştır

bull Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplama-

sı Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile sağlanmıştır

ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birliği (Goumlruumlş Birliği

+ Goumlruumlş Ayrılığı) x 100rdquo

Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine

dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda

80 oranında fikir birliğinin sağlanması kodlamanın

guumlvenirliğini sağlamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010)

Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode ve-

rilmiştir

Tablo 2 Guumlvenirlik Analizine İlişkin Bulgular

4BULGULAR

Bu boumlluumlmde oumlğretmen adaylarından toplanan verile-

rin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur

Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan

bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış bel-

geler olarak tabloda yer alan değerlerde farklılık oluş-

turmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayı-

sı bakımından bahsedilme sıklığı ve ilişkili kategorinin

tablo istatistiklerinde kodlanma sıklığının farklılaşma-

sıdır Oumlğretmen adaylarının aynı kategoride birden faz-

la koddan bahsettikleri değişkenlerde kodlardan bah-

seden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı

raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır

Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bah-

setme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış

Veriler analiz sonucunda ortaya ccedilıkan tema ve kategoriler ile karşılaştırma yapılabilmesi iccedilin sayıya indirgenmiştir Buna aracı olarak da sistematik ve pratik bir analiz saglayacak yazılım kullanımı tercih edilmiştir ve kurulan hiyerarşik ilişkiler ile veriler sistematik ve hızlı bir şekilde kodlanmıştır Analizin yapılması iccedilin ldquoMAXQDA 2020rdquo paket programı kullanılmış ve iccedilerik analizi teknigiyle analiz edilmiştir

Verilerin analizinde izlenen adınlar şu şekildedir Oumlgretmen adaylarından elde edilen veriler araştırmacı tarafından dijital ortama

aktarılmış ve ccediloumlzuumlmlenmiştir Goumlruumlşme formu ve cevaplar alandan bir uzamana verilmiş yanlışların veya

eksikliklerin kontrol edilmesi yoluna gidilmiştir Elde edilen her soruya ilişkin tema ve alt temaların seccedilenekleri hazırlanmıştır Bu degerlendirmelerden sonra oumlretmen adaylarına sorulan sorular iccedilin bir

kodlama anahtarı oluşturulmuştur Veriler ve kodlama anahtarını egitim bilimlerinden bir uzmana verilmiş ve

uzmanlar ile araştırmacı birbirinden bagımsız biccedilimde her bir soru iccedilin işaretletme yapmıştır

Buradan hareketle verilerin guumlvenirlik hesaplaması Miles ve Hubermanrsquoın formuumlluuml ile saglanmıştır ldquoUzlaşma Yuumlzdesi = Goumlruumlş Birligi (Goumlruumlş Birligi + Goumlruumlş Ayrılıgı) x 100rdquo

Araştırmacılardan başka bir uzmanın analiz suumlrecine dahil olması ve sonuccedilların karşılaştırılması sonucunda 80 oranında fikir birliginin saglanması kodlamanın guumlvenirligini saglamaktadır (Buumlyuumlkoumlztuumlrk vd 2010) Goumlruumlşme sorularının guumlvenirlik analizi Tablo 2rsquode verilmiştir


Soru Numarası Guumlvenirlik Yuumlzdeleri

1 85

2 877

3 905

4 863

5 912

6 928

7 897

8 874

9 927

10 853

11 918

x 100

4BULGULAR

Bu boumlluumlmde oumlgretmen adaylarından toplanan verilerin analizi sonucu elde edilen bulgular sunulmuştur











1 85

2 877

3 905

4 863

5 912

6 928

7 897

8 874

9 927

10 853

11 918

x 100

4BULGULAR


170


ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmak-

tadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklığı

ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kod-

lanma sıklığı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır

Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bah-

settiğinde kodlardan bahseden katılımcı sayısında ar-

tış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir

kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında

toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere iliş-

kin katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda alt kategoriler

oluşturulmuştur

Tablo 3 incelendiğinde 75 oumlğretmen adayının uzak-

tan eğitimin etkili olmadığını duumlşuumlnduumlğuumlnuuml belirttiği

goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumu-

nu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri

goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile

ilişkilendirdiği goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise

uzaktan eğitim uygulamalarını yeterli bulduklarını be-

lirtmişlerdir

Oumlğretmenlik uygulamasının yeterli olmadığını belirten

oumlğretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekil-

dedir

k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml

buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım

Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım

k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak

olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin

hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha

etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu

uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak

accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapıl-

mış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psi-

kolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor

Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat

kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleye-

rek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetle-

yecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili

bulmamaktayım

k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim

uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyo-

rum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını

duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletil-

melidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde

interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti

ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşa-

maktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır

k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haf-

talarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak

sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son hafta-

larda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişi-

yi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var

etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar

kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulama-

nın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki

k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez

yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu

duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ay-

rıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip

olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkili-

yor ister istemez

k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı tek-

noloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalı-

şıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği

iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta

uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim

ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler

uumlzerinden ilerliyoruz

k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleye-

meyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız

zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edini-

len bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde

dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sade-

ce proseduumlrden uygulamalara katılıyor

k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulama-

sam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin

bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf orta-

Tablolarda verilen katılımcı goumlruumlşleri ile kodlardan bahsetme durumları kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda yer alan degerlerde farklılık oluşturmaktadır Bunun sebebi olarak kodun katılımcı sayısı bakımından bahsedilme sıklıgı ve ilişkili kategorinin tablo

istatistiklerinde kodlanma sıklıgının farklılaşmasıdır Oumlgretmen adaylarının aynı kategoride birden fazla koddan bahsettikleri degişkenlerde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış belirirken her katılımcı raporu ilgili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmıştır

Tablolarda yer verilen katılımcıların kodlardan bahsetme durumları ile belirttikleri goumlruumlşler kodlanmış ve kodlanmamış belgeler olarak tabloda farklılaşmaktadır Kodun katılımcı sayısı iccedilinde bahsedilme sıklıgı ve onunla ilgili kategorinin tablo istatistiklerinde kodlanma sıklıgı sonucu bu farklılık ortaya ccedilıkmaktadır Katılımcılar aynı kategoride birden fazla koddan bahsettiginde kodlardan bahseden katılımcı sayısında artış olur ve her katılımcı ilişkili kategori iccedilin sadece bir kez kodlanmış şekilde goumlruumlluumlr Araştırma kapsamında toplam 11 ana kategori vardır Bu ana kategorilere ilişkin katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda alt kategoriler oluşturulmuştur

Tablo 3 UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu Temasına İlişkin Alt

Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları

Tablo 3 incelendiginde 75 oumlgretmen adayının uzaktan egitimin etkili olmadıgını duumlşuumlnduumlguumlnuuml belirttigi goumlruumllmektedir 46 katılımcının etkili olama durumunu dersin uygulanışı ve hocalar ile ilişkilendirdikleri goumlruumlluumlrken 29 katılımcının ise teknik yetersizlikler ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Katılımcıların 42rsquosi ise uzaktan egitim uygulamalarını yeterli bulduklarını belirtmişlerdir

Oumlgretmenlik uygulamasının yeterli olmadıgını belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir

k18 Uzaktan Eğitim uygulamasını ciddi anlamda koumltuuml buldum Dikkatimi toplamakta fazlasıyla zorlandım Dersi dinlemek iccedilin ccediloğu zaman kendimi zorladım

k38 Uzaklık- yakınlık kavramlarını karşılaştıracak olursam tabiki yakınlığı tercih ederim Tecruumlbelerin hayatımızdaki roluuml buumlyuumlktuumlr Yaşayarak goumlrerek daha etkili sonuccedillar elde ederiz Uzaktan eğitimde ise bu uygulamalı tecruumlbelerin olmaması pratiklik kazanmak accedilısından uzaktır Dersin tamamen teknolojiyle yapılmış olması fiziksel olarak bizleri yormakla birlikte psikolojik olarak da dersi sıkıcı bulmamıza sebep oluyor Olumlu accedilılardan bakacak olursak zamanı daha rahat kullanmamız accedilısından iyi Daha ccedilok makale inceleyerek daha ccedilok bakış accedilısı kazanabiliyoruz Genel oumlzetleyecek olursa Uzaktan Eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulmamaktayım

k40 Eğitimden geri kalmamak iccedilin uzaktan eğitim uygulanmasının doğru bir karar olduğunu duumlşuumlnuumlyorum ama etkililiğine gelindiğinde ccedilok etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Etkili olması iccedilin imkanlar genişletilmelidir İnternet sorunu ccediloumlzuumllmelidir Ccediluumlnkuuml evinde interneti olmayan oumlğrenciler ya da olup da interneti ccedilekmeyen oumlğrenciler derse bağlanmakta zorluk yaşamaktadır Kimsenin mağdur olmaması sağlanmalıdır

UE Uygulamalarının Etkili Olma Durumu f Yuumlzde Etkili degildir 75 6881

Dersin Uygulanışı ve Ders Hocasından Kaynaklı Yetersizlikler

46 4220

Teknik Yetersizlikler 29 2661 Etkilidir 42 3853 Toplam 109 100



171


mında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anın-

da ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci

uzatıyor

k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse

bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden dersle-

re girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle

uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğ-

renciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekir-

di

Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlğretmen adayla-

rının uzaktan eğitimi verimsiz olarak değerlendirdikle-

ri goumlruumllmektedir İnternet bağlantısı problemleri ve do-

nanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin

etkili ilerlemediğinin belirtmişlerdir

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlğretmen aday-

larının yuumlz yuumlze eğitimin ve uzaktan eğitimin karşılaş-

tırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze

eğitimi daha etkili bulduğu belirlenmektedir Katılım-

cılardan 12rsquosi ise her iki eğitimi de etkili bulmuştur

Uzaktan eğitimi etkili bulan 3 oumlğretmen adayı olduğu

yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir

Yuumlz yuumlze eğitimi daha etkili bulan oumlğretmen adayları-

nın goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k1 Yuumlz yuumlze eğitimde goumlrduumlğuumlmuumlzuuml canlı olarak uy-

gulama vardı Fakat uzaktan eğitimde asosyallik var

Herkes eşit imkanlara sahip değil

k38 Gerek oumlğrenmenin gerccedilekleşmesinde gerekse ile-

tişim kurmada yuumlz yuumlze olmanın etkisi buumlyuumlktuumlr Yuumlz

yuumlzeyken goumlz teması kurularak yapılan konuşmaları

davranışları her zaman ccedilok yapıcı bulmaktayım Yuumlz

yuumlze eğitimde uygulama ccedilalışmaları ne kadar fazlaysa

uzaktan eğitimde bir o kadar azdır Tabi bu azlık yeter-

lilik accedilısından sorun teşkil etmektedir Oumlrnek vermek

gerekirse daha oumlnce voleybol oynamamış bir ccedilocuğu

duumlşuumlnelim Bu ccedilocuk pencerenin arkasından dışarıda

voleybol oynayan akranlarını uzaktan izlemektedir

Belli bir suumlre sonra kendi kendine voleybol oynamanın

kolay olduğunu ve ccedilok iyi oynayabileceğini duumlşuumlnme-

ye başlar Ne zaman dışarı ccedilıkar ve topu eline almaya

başlar işte o zaman topu atmakta zorlanır Aslında hiccedil

de o kadar kolay olmadığının farkına varır İşte uzak-

tan eğitim de boumlyledir Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği pra-

tikliği kazandıramaz

k47 Yuumlz yuumlze eğitim uzaktan eğitime goumlre ccedilok daha

iyi Her anlamda hem de Oumlğrenciyle iletişim kurma

olsun dersteki karşılıklı oumlğrenci-oumlğretmen ilişkisi ol-

sun yuumlz yuumlze eğitimdeki gerek oumlzveri gerek disiplin

gerekse dersin gerektirdiği saygı ve sevgi ortamı olsun

uzaktan eğitimle kıyaslanamaz bile Uzaktan eğitimde

gerccedilek bir sınıf ortamı yok en başta Oumlğretmen-oumlğren-

ci ilişkisi yok denecek kadar az İletişim kopuk Maddi

olanakların herkesin birbiriyle aynı olmaması da apay-

rı bir durum Bu da eğitimde eşitlik altındaki eşitsizliği

oldukccedila ortaya ccedilıkarıyor

k53 Yuumlz yuumlze eğitim tabi ki uzaktan eğitimden ccedilok

ccedilok iyi Uzaktan eğitimde etkileşim daha zor hepimiz

aynı anda derse katılamıyoruz O an mikrofonumuz

accedilılmıyor ya da internet gidiyor ve dersin o kısmı kaccedil-

mış oluyor Hepimiz konuşalım desek seslerimiz birbi-

rimize karışıyor Dersin hazırlık suumlreci de bir o kadar

sıkıntılı oluyor sunum yapacağımız zaman teknik arı-

zalar ccedilıkabiliyor Ama yuumlz yuumlze eğitimde sınıf koşul-

larını oumlnceden bildiğimiz iccedilin hazırlık yapmamız daha

kolay oluyordu

k62 Uzaktan eğitimi yuumlz yuumlze eğitimle karşılaştırdı-

ğımızda oumlğretmen ile oumlğrenci birbirinden ayrı kalıyor

Yuumlze yuumlze eğitimde sabah 9rsquodeki derse 1 saat oumlncesin-

den kalkıp hazırlanıp gidip oturarak ders dinliyorsun

ama uzaktan eğitimde o derse yataktan bile ccedilıkmadan

ders diliyorsun Yuumlz yuumlze eğitimde dersi full dinliyor-

sun ama uzaktan eğitimde ise başta dinleyip bırakıyor-

sun

k71 Yuumlz yuumlze eğitimde duygularımızı kullanabiliyo-

ruz Hocaya sormak istediğimiz soruyu anında sorabi-

liyoruz O eğitim ortamına gelen herkes o an yaşanan-

k43 Etkili olduğunu soumlylemek ccedilok zor Mesela ilk haftalarda ccediloğu derse girebilen ccediloğu kişi giriyordu Ancak sonra katılımcı sayısı oldukccedila duumlştuuml Hatta son haftalarda bazı oumlğretmenlerimizin derslerine katılım 10 kişiyi anca bulmakta Ayrıca karşıdan soumlzel bir anlatım var etkinlik yok ki ne kadar duyu işin iccediline girerse o kadar kalıcılık soumlz konusu denmekteydi Boumlyle bir uygulamanın bu şartlarda ne kadar etkili olduğu soumlylenebilir ki

k47 Ccedilok fazla etkili bulmadım Ccediluumlnkuuml ister istemez yuumlz yuumlze olan eğitimle kıyaslama yapıyorum ve onu duumlşuumlnuumlnce fazla etkili olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Ayrıca maddi olanaklara da (internet bilgisayarhellip) sahip olma ya da olmama durumu boumlyle duumlşuumlnmemi etkiliyor ister istemez

k80 Uzaktan eğitim uygulamalarıyla sınıf ortamı teknoloji sayesinde internet uumlzerinden oluşturulmaya ccedilalışıldı Ancak gerccedilek bir sınıf ortamında ders işlenmediği iccedilin yeterince etkili olmadığını duumlşuumlnuumlyorum Sınıfta uyguladığımız birccedilok youmlntem ve teknik uzaktan eğitim ortamında kullanılamıyor Daha ccedilok verilen oumldevler uumlzerinden ilerliyoruz

k95 verimi accedilısından ccedilok faydalı bulduğumu soumlyleyemeyeceğim Yuumlz yuumlze olmadığı iccedilin sunum yaptığımız zaman internetten veya herhangi bir kaynaktan edinilen bilgileri sunuyoruz Ama bu da ilgi ccedilekici şekilde dinlenme sağlamıyor Oumlğrenciler ve oumlğretmenler sadece proseduumlrden uygulamalara katılıyor

k98 Uzaktan eğitim uygulamalarını ccedilok etkili bulamasam da bu suumlreccedilte en azından bizi eğitim ve oumlğretimin bir şekilde devam edeceğine ikna etti Elbette sınıf ortamında yuumlz yuumlze eğitim kadar alınan geri bildirim anında ve daha etkili olmuyor Bazı teknik sıkıntılar suumlreci uzatıyor

k99 Ccedilok az etkili buldum Kendimden oumlrnek verilirse bizim burada internet ccedilok az ccedilekiyor bu yuumlzden derslere girmek iccedilin merkeze gitmek zorunda kaldım Boumlyle uzaktan eğitim sistemi yapılacaksak derse girecek oumlğrenciler iccedilin farklı ccediloumlzuumlm yolları duumlşuumlnuumllmesi gerekirdi

Katılımcı goumlruumlşlerinden yola ccedilıkarak oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimi verimsiz olarak degerlendirdikleri goumlruumllmektedir İnternet baglantısı problemleri ve donanımsal eksiklikler gibi olumsuzluklardan bu suumlrecin etkili ilerlemediginin belirtmişlerdir

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının yuumlz yuumlze egitimin ve uzaktan egitimin karşılaştırmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans

Dağılımları Karşılaştırma f Yuumlzde

Yuumlz Yuumlze Egitim Daha İyidir 95 8716

İkisi De İyidir 12 1101

Uzaktan Egitim Daha İyidir 3 275

Toplam 109 100

Tablo4rsquoe goumlre araştırmaya 95 katılımcının yuumlz yuumlze egitimi daha etkili buldugu belirlenmektedir Katılımcılardan 12rsquosi ise her iki egitimi de etkili bulmuştur Uzaktan egitimi etkili bulan 3 oumlgretmen adayı oldugu yine Tablo 4rsquote goumlruumllmektedir

Tablo 4 Karşılaştırma Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları

172


larla uyarılıyor sadece oumlğrencilik goumlrevimiz var Fakat

uzaktan eğitim oumlyle değil mekanik ve soğuk hocaya

soru sorarken internet kesilebiliyor goumlruumlntuuml donuyor

mikrofonumuz ccedilalışmıyor ya da sistem yoğunluktan

dışarıya atıyor Evde evin kızı goumlrevlerini yerine getir-

men gerekiyor O kadar boş vaktimiz olamayabiliyor

Sorumluluklarımız Ccedilanakkalersquodekinden fazla oluyor

Katılımcıların yuumlz yuumlze eğitimi daha verimli buldukla-

rı ve eğitim oumlğretimin uzaktan eğitimde etkili olmadığı

belirttikleri goumlruumlşlerden tespit edilmektedir


larının uzaktan eğitimin olumlu yanlarına ilişkin belirt-

tikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 5 incelendiğinde 39 katılımcının uzaktan eği-

timin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodun-

dan bahsettiği goumlruumllmektedir Oumlğretmen adaylarından

34rsquouumlnuumln ise eğitimde suumlrekliliğin sağlanmasının bu

uygulamaların olumlu yanı olduğunu belirttikleri gouml-

ruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu

oumlğretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak değer-

lendirmişlerdir

Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlğretmen adayları-


k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en

olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu di-

yebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruuml-

tebiliyorum

k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı

sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccediller-

den alıkoymaktadır

k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha ra-

hat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını

goumlrmuumlyorum

k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma

olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyo-

rum

k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu

sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri ta-

kip etmesini sağlamaktadır

Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan eği-

timde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan ol-

duğunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir

yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir


larının uzaktan eğitimin olumsuz yanlarına ilişkin be-

lirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 6rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimin olum-

suz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde 68 oumlğret-

menin eğitimde fırsat eşitliğinin olmadığı alt temasına

Uzaktan egitimin olumlu yanları f Yuumlzde Zaman Tasarrufu 39 3578 Egitimin Suumlrekliligin Saglanması 34 3119 Evde Olmak 32 2936 Derse Ulaşabilirlik 28 2569 Online Egitim Suumlrecini Oumlgrenme 7 642 Sınav ve Oumldevlerin Daha Kolay Yapılması 5 459 Olumlu Bir Yanı Yok 5 459 Devam Zorunlulugunun Olmaması 3 275 Toplam 109 100

Tablo 5 incelendiginde 39 katılımcının uzaktan egitimin olumlu yanı olarak zaman tasarrufu alt kodundan bahsettigi goumlruumllmektedir Oumlgretmen adaylarından 34rsquouumlnuumln ise egitimde suumlrekliligin saglanmasının bu uygulamaların olumlu yanı oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir Katılımcıların 32rsquosi evde olma boyutunu oumlgretmenlik uygulamasının olumlu youmlnuuml olarak degerlendirmişlerdir

Evde olma boyutunu olumlu bulan oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k13 Son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin benim adıma en olumlu yanı evde daha ccedilok ders ccedilalışabilmem oldu diyebilirim Kpss suumlrecini evdeyken daha kaliteli yuumlruumltebiliyorum

k27 Uzaktan eğitim ev konforunda derslere ulaşımı sağlarken hazırlık araccedil ulaşımı gibi yorucu suumlreccedillerden alıkoymaktadır

k45 Tek olumlu yanı evde koltuk uumlzerinde daha rahat ders dinlemek olabilir Başka hiccedilbir olumlu yanını goumlrmuumlyorum

k47 Sadece evdeki rahatlık ortamından yararlanma olabilir Bunun dışında olumlu bir yanını goumlrmuumlyorum

k88 Uzaktan eğitim en guumlzel tarafı zaman tasarrufu sağlaması ve oumlğrencinin evinden ccedilıkmadan dersleri takip etmesini sağlamaktadır

Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerine goumlre uzaktan egitimde zamandan tasarruf etmenin olumlu bir yan oldugunu belirttikleri ancak yine de ccedilok fazla olumu bir yan bulamadıklarını ifade ettikleri goumlruumllmektedir

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların

Yuumlzde ve Frekans Dağılımları

Uzaktan Egitimin Olumsuz Yanları f Yuumlzde Fırsat Eşitligi Yoktur 68 6239

İnternet ve Baglantı Sorunları 58 5321 Teknolojik Araccedilların Eksikligi 15 1376

İletişimsizlik 42 3853

Tablo 5 Uzaktan Eğitimin Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların

















Tablo 6rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimin olumsuz youmlnlerine ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 68 oumlgretmenin egitimde fırsat eşitliginin olmadıgı alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Fırsat eşitli olmadıgını duumlşuumlnen 68 oumlgretmenden 58rsquoi bunu internet ve baglantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi saglayacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizligi ile ilişkilendirdigi goumlruumllmektedir Uzaktan egitimin olumsuz yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlgretmen adayının oldugu tespit edilmektedir

Katılımcılardan uzaktan egitimin olumsuz yanlarını sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenlerden bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir

k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz etkilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik materyallerin eksikliği verilebilir

k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim moralimizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumlntuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eğitimdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken derse girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp kendimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin benim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum

k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yerlerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler var

k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamakta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var

k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz sıkıcı bir hal aldı

k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi yapamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaşların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzaktan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml zedeliyor

k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz ancak şimdi

Derslerin İşleniş Şekli 40 3670 Sınıf ve Okul Ortamından Uzaklık 29 2661 Oumlgrencilere Sundugu Oumlzguumlrluumlk 16 1468 Oumldevlerin Yogunlugu 6 550 Toplam 109 100

Tablo 6 Uzaktan Eğitimin Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve

Frekans Dağılımları

173


youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Fırsat eşitli ol-

madığını duumlşuumlnen 68 oumlğretmenden 58rsquoi bunu internet

ve bağlantı sorunlarıyla 15rsquoi ise derse girmeyi sağla-

yacak teknolojik araccedil ve gereccedillerin yetersizliği ile iliş-

kilendirdiği goumlruumllmektedir Uzaktan eğitimin olumsuz

yanlarını derslerin işleniş şekli ile ilişkilendiren 40 sınıf

ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendiren ise 29 oumlğ-

retmen adayının olduğu tespit edilmektedir

Katılımcılardan uzaktan eğitimin olumsuz yanlarını

sınıf ve okul ortamından uzaklık ile ilişkilendirenler-

den bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir

k10 Kesinlikle oumlğretmen-oumlğrenci ilişkisi olumsuz et-

kilenir Sınıf ortamında oluşan diyalog uzaktan eğitim

yoluyla oluşmayabilir Bunda birccedilok etken mevcuttur

Oumlrnek olarak oumlğrencinin derse kendini verememesi

iletişim kuracağı mikrofon kamera gibi teknolojik ma-

teryallerin eksikliği verilebilir

k31 Soğuk bir ortam Elbette hocalarımız bizim mora-

limizi yuumlksek tutmak iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar

Yardımcı oluyorlar Ancak yine de iccedilimizdeki bu uumlzuumln-

tuuml geccedilmiyor Oumlzellikle son sınıf oumlğrencisi olduğum iccedilin

sanırım daha fazla uumlzuumlntuuml duyuyorum Yuumlz yuumlze eği-

timdeyken ders saatinden en az 1 saat oumlnce uyanmış

oluyordum Bu suumlreccedilte hazırlık kahvaltı derken der-

se girdiğimde zihnim accedilılmış rahatlamış oluyordum

Ama şimdi telefon alarmımı ders saatinden 10 dakika

oumlnceye kurup kahvaltı bile yapmadan ders dinlemeye

ccedilalışıyorum Her ne kadar bu sefer yataktan ccedilıkıp ken-

dimi derse hazırlamam gerekiyor desem de ders guumlnuuml

geldiğinde yine yapamıyorum Uzaktan eğitimin be-

nim derslere olan ilgimi duumlşuumlrduumlğuumlnuuml duumlşuumlnuumlyorum

k69 Yuumlz yuumlze iletişim sınıf ortamı derslere katılım

soru cevap uygulamaları anlamadığıntakıldığın yer-

lerde soumlz almak disiplin gibi birccedilok accedilıdan eksiklikler

var

k86 Oumlğretmenin bizi goumlrmuumlyor olması bir sınıf ortamı

bulunmaması psikolojik olarak derse uyum sağlamak-

ta zorlanıyor olmak gibi olumsuz yanları var

k98 Sınıf ortamı gibi birbirimizle yaparak yaşayarak

oumlğrenmelerle işlediğimiz dersler gibi değil daha ccedilok

anlatım tarzına youmlnelik şekilde dersleri işlememiz biraz

sıkıcı bir hal aldı

k99 Sınıf ortamında olduğu gibi bir fikir alışverişi ya-

pamamak oumlğretmenle birebir goumlz kontağı kuramamak

uzaktan eğitimin olumsuz yanları olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorum Tabi sadece eğitsel kısmı ile değerlendirmemek

gerekiyor okul sadece eğitim alınan bir ortam değildir

Sınıf ortamının toplulukla birlikte olmanın arkadaş-

ların ile paylaşım iccedilinde olmanın oumlğretmenlerle ders

harici sohbet edebilmenin kıymetini hatırlatıyor uzak-

tan eğitim maalesef en ccedilok eğitimin sosyal youmlnuumlnuuml ze-

deliyor

k108 Sınıf ortamını hissedememek Biz her guumln sınıfa

geldiğimizde ldquoEvet birazdan hocamız gelecek ve biz

bir suumlruuml yeni bilgiyle dolacağızrdquo mantığıyla geliyoruz

ancak şimdi yataktan kalkmamıza bile bazen gerek

kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zama-

nın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini

toplayabilmek zorlaşıyor

Katılımcı goumlruumlşleri doğrultusunda uzaktan eğitimde

oumlğretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitliği olmayı-

şının olumsuzluk yarattığını belirttikleri goumlruumllmekte-

dir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olum-

suz bir yanı olmuştur


larının uzaktan eğitimin eksikliklerine ilişkin belirttik-

leri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 7rsquoye goumlre oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitim-

deki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiğinde 66

katılımcının internet ve bağlantı sorunlarına youmlnelik

goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan

17rsquosi uygulamanın eksikliği 10rsquou oumlğretim elemanların-

dan kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş

Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve


yataktan kalkmamıza bile bazen gerek kalmıyor Bu da oumlğrenmeye başlaman gereken zamanın geldiğini sana hissettiremiyor dolayısıyla dikkatini toplayabilmek zorlaşıyor

Katılımcı goumlruumlşleri dogrultusunda uzaktan egitimde oumlgretmen adaylarının bu suumlreccedilte fırsat eşitligi olmayışının olumsuzluk yarattıgını belirttikleri goumlruumllmektedir İletişimsizlik de benzer şekilde bu doumlnemin olumsuz bir yanı olmuştur

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimin eksikliklerine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 7 Uzaktan Eğitimdeki Eksiklikler Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde

ve Frekans Dağılımları

Tablo 7rsquoye goumlre oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimdeki eksikliklere youmlnelik goumlruumlşleri incelendiginde 66 katılımcının internet ve baglantı sorunlarına youmlnelik goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmektedir Katılımcılardan 17rsquosi uygulamanın eksikligi 10rsquou oumlgretim elemanlarından kaynaklanan eksiklikler kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirtmişlerdir 14 oumlgretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir eksiklik olmadıgını duumlşuumlnmektedir

Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında internetbaglantı sorunları kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek vermek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundurmasına imkan yok

k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğundan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor

k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlayamadığımız zamanlar derse katılamıyoruz

k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kaynaklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamaktadır

k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz

k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla internet gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı sorunu yaşadığını

Uzaktan Egitimdeki Eksiklikler f Yuumlzde İnternetBaglantıdan Kaynaklanan Sorunlar 66 6055 Uygulama Eksikligi 17 1560 Diger 15 1376 Eksiklik Yoktur 14 1284 Oumlgretim Elemanlarından Kaynaklı Eksiklikler 10 917 Suumlrece Hazırlıksız Girmek 5 459 Motivasyon Eksikligi 4 367 Toplam 109 100

174


belirtmişlerdir 14 oumlğretmen adayı ise bu suumlreccedilte bir ek-

siklik olmadığını duumlşuumlnmektedir

Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında internet

bağlantı sorunları kategorisinden bahseden oumlğretmen

adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k43 gerekli donanım eksikliği diyebilirim oumlrnek ver-

mek gerekirse benim bilgisayarım olmamış olsaydı ben

telefondan giremezdim ccediluumlnkuuml telefonum uygulamayı

kaldıramayacak kadar eski bir diğer nokta ise sırf bu

ue iccedilin bulunduğum eve wi-fi almak zorunda kaldım

ama alamayan arkadaşların olduğunu da biliyorum

oumlrneğin bir arkadaşım karsrsquoa ailesinin yanına doumlnduuml ve

telefon zar zor ccedilekiyorken istenen imkanları bulundur-

masına imkan yok

k44 uygulamanın internet kullanımı fazla olduğun-

dan maddi accedilıdan oumlğrencilere zorluk yaratabiliyor

k50 teknoloji konusunda yetersiz bilgiye sahiptim bu

aşamada zorluklar ccedilektim internet erişimini sağlaya-

madığımız zamanlar derse katılamıyoruz

k61 internet bağlantısından ya da uygulamadan kay-

naklanan teknik sıkıntılar olmaktadır aynı zamanda

her oumlğrenci teknolojiyi etkili bir şekilde kullanamamak-

tadır

k70 anında doumlnuumlt bekleniyor ama kopukluk olunca

bizler de sorulanlara cevap veremiyoruz kimi zaman

ifade etme guumlccedilluumlğuuml yaşıyoruz

k88 uzaktan eğitim uygulaması iccedilin ccedilok fazla inter-

net gerekmektedir internetim yetmediği iccedilin iki hafta

dersleri takip edemedim Birccedilok kişinin benimle aynı

sorunu yaşadığını duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama

yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edil-

mesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum

k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten

dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmeme-

si bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir

k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında

herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum

k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız

uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında ko-

pukluklar yaşanması

Uzaktan eğitimdeki eksiklikler temasında diğer kate-

gorisinden bahseden oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerin-

den bazıları şu şekildedir

k2 Disiplin konusunda eksiklikler

k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı

soumlylense de yine de yoklama alınması

k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait

olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi)

canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da

derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum

k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz

Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml konuştuğu bir ortam

olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil

k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak

iccedilin yapılıyor

Oumlğretmen adaylarının uzaktan eğitimde internete eri-

şimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk

sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir

İnternet erişimini sağlayıp ders anındaki kopmalardan

kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak

goumlruumllmektedir


larının uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarına ilişkin

belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 8 incelendiğinde araştırmaya katılım goumlsteren 92

oumlğretmen adayı oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli

bulduğu 20 katılımcının ise yeterli bulmadığı goumlruumll-

mektedir

Uzaktan eğitimde oumlğretim elemanlarını yeterli buldu-

ğunu belirten oumlğretmen adaylarından bazılarının gouml-

ruumlşlerine aşağıda yer verilmiştir

k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikle-

duumlşuumlnuumlyorum boumlyle bir uygulama yapılıyorsa oumlğrenciye internet konusunda yardım edilmesi gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum

k92 uzaktan eğitimin değil ama kullanılan internetten dolayı ses ve goumlruumlntuumlnuumln sağlık bir şekilde iletilmemesi bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir

k105 internetten dolayı kaynaklanan sorunlar dışında herhangi bir eksiklik goumlrmuumlyorum

k97 internet problemine bağlı olarak kullandığımız uygulamanın suumlrekli donması ve ders anlamında kopukluklar yaşanması

Uzaktan egitimdeki eksiklikler temasında diger kategorisinden bahseden oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir


k16 Her ne kadar devam zorunluluğumuz olmadığı soumlylense de yine de yoklama alınması

k38 canlı dersler yapılırken ev durumunun muumlsait olmaması (ses guumlruumlltuuml kalabalık kuumlccediluumlk ccedilocuklar gibi) canlı derslere katılmamızı engelliyor Bu durumda da derslerden kendimi uzak hissedebiliyorum

k57 Sadece oumlğretmenin goumlruumlntuumlsuumlnuuml goumlrebiliyoruz Aslında tuumlm sınıfın goumlruumlntuumlluuml

konuştuğu bir ortam olsa daha faydalı olabilir Tabi bu muumlmkuumln değil k84 Oumldevler son dakika soumlyleniyor Sadece yapılmak iccedilin yapılıyor

Oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde internete erişimi olmayan arkadaşlarının ya da kendilerinin buumlyuumlk sorunlar yaşadıklarını dile getirdikleri goumlruumllmektedir İnternet erişimini saglayıp ders anındaki kopmalardan kaynaklanan anlık sorunlarda buumlyuumlk eksiklik olarak goumlruumllmektedir

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 8 Uzaktan Eğitimde Oumlğretim Elemanları Temasına İlişkin Alt Temaların


Tablo 8 incelendiginde araştırmaya katılım goumlsteren 92 oumlgretmen adayı oumlgretim elemanlarını bu suumlreccedilte yeterli buldugu 20 katılımcının ise yeterli bulmadıgı goumlruumllmektedir

Uzaktan egitimde oumlgretim elemanlarını yeterli buldugunu belirten oumlgretmen adaylarından bazılarının goumlruumlşlerine aşagıda yer verilmiştir

k3 Accedilıkccedilası oumlğretim elemanlarını bu suumlreccedilte verdikleri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar

Uzaktan Egitimde Oumlgretim Elemanları f Yuumlzde

Yeterli 92 8440

Yeterli Degil 20 1835

Toplam 109 100



175


ri eğitimden dolayı teşekkuumlr ederim Fazlasıyla bizimle

ilgileniyorlar ve sorunlarımızı ccediloumlzmeye ccedilalışıyorlar

k13 Teknolojiye hakim olan oumlğretmenlerimiz duruma

hemen yeni ccediloumlzuumlmler getirerek toparlandı fakat bazı

oumlğretmenlerimiz hem teknolojiyi kullanma bakımın-

dan yetersiz kaldı hem de dersleri uygulamaya doumlnuumlk

olduğu iccedilin accedilıkccedilası ilk haftalar ne yapacağını bilemez

hale geldi Onlara da hak veriyorum ccediluumlnkuuml oumlrneğin

muumlzik eğitimi dersini online biccedilimde ne kadar kaliteli

verebilirlerse o kadar vermeye ccedilalışıyorlar Bu yuumlzden

de şanslı olduğumu duumlşuumlnuumlyorum ccediluumlnkuuml oumlğretmenle-

rimiz pes etmeyi sevmiyor

k27 Uzaktan eğitim derslerinde oumlğretim elemanları

oumlğrencilerden daha bilinccedilli ve yeterince anlayışlı ha-

reket etmektedir Bu suumlrece onlar da oumlğrenciler kadar

hazırlıksız yakalanmış olmalarına rağmen adapte ol-

makta oumlğrenciler kadar zorlanmamışlardır

k32 Evet bence gayet başarılı şekilde suumlreci youmlnetebi-

liyorlar ve eksik kalabileceğimiz kısımlar iccedilin daha ccedilok

ccedilaba sarf ediyorlar

k38 Dersleri ve verilen oumldevlere baktığımda oumlğretim

elemanlarının goumlrevlerini titizlikle yaptığını duumlşuumlnuuml-

yorum Yuumlz yuumlze eğitimin verdiği faydaların uzaktan

eğitimde de verilmesi iccedilin ellerinden geleni yapıyorlar

Bu accedilıdan oumlğretim elemanlarını gayet yeterli bulmak-

tayım

k40 Uzaktan eğitimle ders anlatmak kolay bir şey de-

ğildir Bu şartlar altında yeterli buluyorum ccediluumlnkuuml oumlğ-

retim elamanları ellerinden geldiği kadarıyla yardımcı

oluyor Konuları sunum şeklinde accedilıp bizim goumlrerek

takip etmemize imkacircn tanıyorlar Sunumlardan yarar-

lanmamız iccedilin uumlbys lsquoye yuumlkluumlyorlar

k53 Bence yeterli oumlğretmenlerimiz Hatta guumln geccediltik-

ccedile sistemi daha ccedilok kullandıkccedila oumlğretmenlerimiz yeni

şeylerle karşılıyorlar bizi Ve onlardan yeni şeyler oumlğ-

reniyoruz Sonuccedilta onlarda biz de bu sistemi ilk defa

kullanıyoruz Oumlzellikle bizim sunum yapacağımız za-

man oumlğretmenlerimiz bir aksaklıkta hemen ccediloumlzuumlm yolu

uumlretmeye ccedilalışıyorlar Bize yardımcı oluyorlar

k76 Yeteri kadar idare edebiliyorlar zaten teknoloji

ccedilağında olduğumuzu duumlşuumlnuumlrsek herkes kendi dersini

idare ettirecek kadar bilgiye sahip olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorum

k82 Tuumlm oumlğretim elemanlarını yeterli buluyorum

Ders iccedilerikleri zaten yuumlz yuumlze eğitim gibi devam edi-

yor oumldevler duruma uygun uyarlandı Normal du-

rumdan tek farkı teknolojiye uyum sağlayıp dersleri

eksiksiz gerccedilekleştirmek ve tuumlm oumlğretim elemanları bu

konuda yeterli

Yeterli değildir kategorisine ilişkin goumlruumlş bildiren katı-

lımcılardan bazılarını goumlruumlşleri ise aşağıda verilmiştir

k8 Uzaktan eğitim iccedilin oumlzel bir ccedilaba goumlsterdiklerini

duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccediloğu oumlğretmen dersi yuumlz yuumlze

nasıl işliyorlarsa o şekilde devam ediyor Daha sohbet

havasında ders işlendiğinde katılımın ve akılda kalıcı-

lığının artacağını duumlşuumlnuumlyorum Ders anlatma konu-

sunda yeterli olunduğunu duumlşuumlnuumlyorum Sadece derse

adapte olmak iccedilin daha ccedilok soru cevap sistemi uygu-

lanması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum

k17 Yeterli bulmuyorum Uygulama iccedilerisindeki mik-

rofon giriş desteği ayarlarına kadar oumlğrencilere sorulu-

yor

k18 Bazı oumlğretim elemanlarının dersi eksiksiz yapmak

adına oumlğrencilerin yaşayabileceği sorunları goumlz ardı et-

tiğini duumlşuumlnuumlyorum İmkacircnların olup olmadığını sor-

gulamadan herkesten aynı zamanda aynı katılımı per-

formansı ya da katılımı beklediklerini duumlşuumlnuumlyorum

k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alama-

dığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode

kaliteyi yakalamaları imkansız bence

k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor

Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna

zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamaya-

biliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu

guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim

sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor

k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullana-

mamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uydurama-

makta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri

salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın ya-

nında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulu-

nan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bil-

se ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli

olabilir

k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyo-

rum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalı-

yor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odak-

landığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum

yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada

pasif kalıyor

176


k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum ders-

ler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir douml-

nuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu

şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyo-

rum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde

edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum

Katılımcılar oumlğretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerin-

den geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccediloğunluk olarak

bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade et-

mişlerdir


larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasına

ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 9rsquoda oumlğretmen adayların uzaktan eğitimde oumlğret-

menlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiğinde

55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategori-

sine youmlnelik goumlruumlş belirttiği goumlruumllmektedir Katılımcı-

lardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacağını 37rsquosinin

verimsiz olacağını belirttiği 9 katılımcının ise telafi

edilmesi gerektiğin duumlşuumlnduumlğuuml tespit edilmektedir

Tecruumlbe accedilısından eksiklik olduğunu duumlşuumlnen oumlğret-

men adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan

pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu

Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı

Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hisse-

deceğiz

k33 işte uzaktan eğitimin en buumlyuumlk sıkıntısı biz oumlğret-

men adayları iccedilin bu konu Ccediluumlnkuuml bizler okul ortamın-

da ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde olmalıyız ki oumlğretmen ol-

duğumuzda sınıf hacirckimiyeti sağlayabilelim ve sonuccedilta

yuumlz yuumlze olduğunda her an her şeye hazır oluyor insan

ve bu da oumlğretmenlik deneyimi kazandırıyor Uzaktan

eğitimde bu yok maalesef Ccedilocuklarla sınıfta yapma-

mız gereken etkinlikleri ev de anamız babamız ya da

dedemizle yapmak sonuccedilta ne kadar etkili olabilir ki

k43 Yetersiz Bizim elimizden tecruumlbe edinme fırsatı-

mızı aldılar Bir yemeğin tarifini bilebilirsiniz ama en

iyisi mutfağa gidip o yemeği pişirmektir Oumlğretmenlik

uygulamaları da bizim iccedilin boumlyleydi Tarifi biliyoruz

ama mutfağa giremiyoruz dolayısıyla yemek pişmi-

yorhellip

k65 Uygulama tecruumlbe anlamında bize daha fazla şey

katabiliyordu Teorik olarak ders işlenilmesi yuumlzeysel

kalabiliyor Oumlnceki doumlnemlerde ve bu doumlnemin ilk haf-

talarında edindiğimiz tecruumlbeler bize teorik derslerde

de yardımcı oluyor

k86 Deneyim accedilısından staj yapmak gerekliydi Oumlğ-

rencilerle vakit geccedilirmek ders planları hazırlamak oumlğ-

retmenliğe alıştırıyordu bizi Fakat yaşadığımız guumlnler-

de stajımızın yapılamaması ve yapılabileceği guumlnlerin

belirsiz olması nedeniyle stres seviyemiz artıyordu

Mezuniyetimizle ilgili belirsizlik ortadan kalkmış oldu

Bu yuumlzden bu kararı destekliyorum

k100 Teorik uygulamalar yaparak ve yaşayarak yapı-

lan uygulamaların yerini tutmuyor Okul atmosferinde

ve oumlğrencilerle bir aradayken canlı oumlğretim ortamla-

rında daha fazla tecruumlbe kazanıyorduk İccedilinde bulun-

duğumuz durumdan dolayı bu muumlmkuumln olmadığı iccedilin

boumlyle devam etmesi elbette ki hiccedil kimsenin elinde ol-

mayan bir durum Başka ccedilare olmadığı iccedilin en azından

boumlyle devam etmesi hiccedil yoktan iyidir bana goumlre

k104 İşin teorik kısmı iccedilin olumlu olduğunu duumlşuumlnuuml-

yorum fakat uygulama kısmında tabi ki tecruumlbe eksik-

liği yaşanacaktır

k106 Kesinlikle ccedilok verimsiz olduğunu duumlşuumlnuumlyo-

rum Oumlğretmenlik uygulaması bence en temel dersler-

den birisi ve kesinlikle oumldev şeklinde değil yuumlz yuumlze

yapılması gerekiyor Ccediluumlnkuuml ccedilok şey oumlğreniyorduk

Okuldaki oumlğretmenler eksiklerimizi soumlyluumlyordu Bir

oumlğrenciye nasıl yaklaşmalıyız omu oumlğreniyorduk Aynı

zamanda grup arkadaşlarımızla da eksik youmlnlerimizi

soumlyluumlyorduk Sadece teorik olunca yine uygulama oumlğ-

k43 Ccediloğu değil Yuumlz yuumlze eğitimde dahi verim alamadığımızı duumlşuumlnduumlğuumlmuumlz oumlğretim elemanlarının UErsquode kaliteyi yakalamaları imkansız bence

k71 bazıları da bu konuda pek yardımcı olmuyor Eğitim zorunlu değil evet bu bir sorumluluk ama buna zorlamamaları gerekiyor Her an ulaşım sağlayamayabiliriz dersleri sonradan da izleme imkanımız var bu guumlzel bir ccedilalışma derslerini kaydetmeyerek o an erişim sağlamayan oumlğrencileri mağdur etmemeleri gerekiyor

k81 Oumlğretim elamanlarının ccediloğu teknolojiyi kullanamamakta ve uzaktan eğitim sistemine ayak uyduramamakta bu yuumlzden oumlğretim elemanlarının ccediloğu dersleri salt bir şekilde anlatıp geccedilmektedir Ders anlatımın yanında oumlğretim elemanları kullanılan programda bulunan tahtayı veya alternatif başka şeyleri kullanmayı bilse ve uygulasa uzaktan eğitim bir nebze daha verimli olabilir

k84 Hepimizin ccedilok hazırlıksız olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Yapılan sunumlar anlatılan dersler havada kalıyor Oumlğretmenlerimiz dersi sadece geccedilmemize odaklandığı iccedilin neredeyse hepsi derslerde bizim sunum yapmamızı istiyor Bu yuumlzden oumlğretmenler bu noktada pasif kalıyor

k99 Oumlğretim elemanlarını yeterli bulmuyorum dersler işlenmek iccedilin işleniyor oumlğenciden herhangi bir doumlnuumlt alınmıyor Oumlğretmen sunumu yansıtıp okuyor bu şekilde bir derse ihtiyacımız olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum bize pdf olarak atıldığında da aynı sonucu elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum

Katılımcılar oumlgretim elemanlarının bu suumlreccedilte ldquoellerinden geleni yaptıklarırdquonı belirtmiş ve ccedilogunluk olarak bu suumlreci iyi idare ederek yeterli olduklarını ifade etmişlerdir

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt


Tablo 9rsquoda oumlgretmen adayların uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri incelendiginde 55 katılımcının tecruumlbe accedilısından eksikliktir kategorisine youmlnelik goumlruumlş belirttigi goumlruumllmektedir Katılımcılardan 48rsquoi uygulamanın yerini tutmayacagını 37rsquosinin verimsiz olacagını belirttigi 9 katılımcının ise telafi edilmesi gerektigin duumlşuumlnduumlguuml tespit edilmektedir

Tecruumlbe accedilısından eksiklik oldugunu duumlşuumlnen oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k18 Uygulamalı staj dersi mesleğe adım atmadan pratikte mesleği goumlrme ve yaşama fırsatı sunuyordu Şimdi bu durumda diğer derslerden bir farkı kalmadı Dolayısıyla tecruumlbe olması accedilısından eksikliğini hissedeceğiz

Uzaktan Egitimde Oumlgretmenlik Uygulaması f Yuumlzde Tecruumlbe Accedilısından Eksiklik 55 5046 Uygulamanın Yerini TutmazYuumlz Yuumlze Olmalı 48 4404 VerimsizEtkisiz 37 3394 Telafi Edilmeli 9 826 Mecburi 8 734 Degişiklik Yok 6 550 Toplam 109 100

Tablo 9 Uzaktan Eğitimde Oumlğretmenlik Uygulaması Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve


177


retmenlerimiz bir şeyler soumlyluumlyorlar fakat uygulama-

daki kadar verimli olduğunu duumlşuumlnmuumlyorum Uygu-

lamada tamamen tuumlm sorumluluk bize aitti Kendimizi

daha ccedilok oumlğretmen gibi hissediyorduk ve yaparak ya-

şayarak oumlğreniyorduk

k108 Ccedilok yanlış bir uygulama olduğunu duumlşuumlnuumlyo-

rum Biz gerccedilekten şu an bir sınıfa girip ders anlata-

bilme sınıfta hakimiyeti sağlayabilme kıvamına ye-

terince erişemedik Staja başladığımız yeni sınıflarda

bunu daha ccedilok hissediyorduk ccediluumlnkuuml geccedilen doumlnem staj

yaptığımız sınıflarda artık sonlara doğru yavaş yavaş

sınıf youmlnetiminde bir şeyleri kavramaya başladığımızı

duumlşuumlnmeye başlamıştık Yeni sınıfımızda belki daha

oumlnce yaptığımız hataları yapmadan kendimizi deneme

fırsatımız olacaktı ancak bu şansımız elimizden kaccediltı

Belirtilen goumlruumlşler doğrultusunda oumlğretmen adayları-

nın bir sınıf ortamında olmadan oumlğrenciler ile iletişim

kurmadan deneyimsiz kalacaklarını meslek hayatında

tecruumlbe eksikliği yaşayacaklarını ifade ettikleri goumlruumll-

mektedir


larının oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyuta

youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 10rsquoa goumlre oumlğretmen adaylarının oumlğretmenlik uy-

gulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirt-

tikleri goumlruumlşler incelendiğinde en ccedilok yuumlzdeye sahip

kategorinin (9725) uygulama boyutu olduğu tespit

edilmektedir Oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren

boyutun uygulama olduğunu duumlşuumlnen 106 katılımcı-

dan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlğrencilerle aynı

ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise

kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan

4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlğretmenlik uygulamasında

geliştirici boyut olduğunu duumlşuumlnduumlğuuml Tablo 10rsquoda gouml-

ruumllmektedir

Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlğrenciler

ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlğretmen

adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir

k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duuml-

şuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl

davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kı-

sacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda

bulunuyor

k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilo-

cukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden

ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız

durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz

Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durum-

larına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile

karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz ge-

reği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani

tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek

şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok de-

ğiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum

k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Bir-

ccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlz-

lemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden aile-

sine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders

nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabi-

liriz bunları kendimiz deneyimliyorduk

k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duuml-

şuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulun-

mak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz

zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlm-

lerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor

k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey

katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapı-

lamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısın-

dan eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında

ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tu-

tamaz

k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuuml-

Tablo 10rsquoa goumlre oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının geliştiren boyut temasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşler incelendiginde en ccedilok yuumlzdeye sahip kategorinin (9725) uygulama boyutu oldugu tespit edilmektedir Oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama oldugunu duumlşuumlnen 106 katılımcıdan 61rsquoi bunu tecruumlbe 35 katılımcı oumlgrencilerle aynı ortamda olma 31rsquoi geri bildirim ve gelişim 11rsquoi ise kalıcılık alt kodu ile ilişkilendirmiştir Katılımcılardan 4rsquouumlnuumln ise teorik boyutun oumlgretmenlik uygulamasında geliştirici boyut oldugunu duumlşuumlnduumlguuml Tablo 10rsquoda goumlruumllmektedir

Uygulama kategorisinden bahsederek bunu oumlgrenciler ile aynı ortamda olabilmeyle ilişkilendiren 35 oumlgretmen adayından bazılarının goumlruumlşleri şu şekildedir

k10 Kesinlike uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml ccedilocuklarla girilen iletişim nasıl davranılması ve hareket edilmesine katkı sağlıyor Kısacası bizim o konuda tecruumlbe sahibi olmamıza katkıda bulunuyor

k13 Tabi ki de uygulama boyutu ccediluumlnkuuml bire bir ccedilocukla etkileşim iccedilindeyken teoride oumlğrendiğimizden ccedilok daha fazlası ile karşılaşıyoruz Ccedilaresiz kaldığımız durumlarda ne yapmamız gerektiğini oumlğreniyoruz Birden fazla karakterde ccedilocuk tanıyoruz aile durumlarına şahit oluyoruz kimi zaman kriz durumları ile karşılaşıyoruz ve tecruumlbe kazanıyoruz Mesleğimiz gereği de bana goumlre teorik bilgileri pratiğe aktarmak yani tecruumlbe kazanmak bizi iyi oumlğretmenler haline getirecek şeyler Bu yuumlzden uygulama boyutunun daha ccedilok değiştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum

k43 Tabiki uygulama boyutu daha geliştiriciydi Birccedilok oumlğrenciyi goumlzlemleyebiliyorduk Oumlğrenciyi goumlzlemlerken onun kişiliğinden oumlğrenme stilinden ailesine kadar ccedilıkarımlarda bulunabiliyorduk Hangi ders nasıl anlatılmalı ne derece kalıcı oumlğrenmeler sağlayabiliriz bunları kendimiz deneyimliyorduk

k66 Uygulama boyutunda daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum tabi ki Oumlğrenciler ile aynı ortamda bulunmak sınıf ortamını goumlrmek ileride karşılaşabileceğimiz zorluklar ve sorunlar ile oumlnceden yuumlzleşmek ve ccediloumlzuumlmlerini oumlğrenmek bize katkı sağlıyor

k80 oumlğretmenlik dersinin teorik olarak bize ccedilok şey katacağını duumlşuumlnmuumlyorum Kesinlikle uygulama yapılamaması bizim deneyim kazanamıyor olmamız accedilısından eksikliktir Oumlğrencilerle yuumlz yuumlze sınıf ortamında ders işleyerek kazanacaklarımızın yerini hiccedilbir şey tutamaz

k86 Uygulama boyutunun geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle birlikte yaşanmışlık kazanmak

k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliştirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrprizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde

Oumlgretmenli Uygulamasında Geliştiren Boyut f Yuumlzde Uygulama Boyutu 106 9725

Tecruumlbe 61 5596 Oumlgrencilerle Aynı Ortamda Olabilme 35 3211 Geri Bildirim ve Gelişim 31 2844 Kalıcılık 11 1009

Teorik Boyutu 4 367 Toplam 109 100

Tablo 10 Oumlğretmenlik Uygulamasında Geliştiren Boyut Temasına İlişkin Alt


178


yorum Ccediluumlnkuuml 4 yıldır teorik bilgileri zaten edindik

Oumlnemli olan gerccedilek bir sınıfta gerccedilek oumlğrencilerle bir-

likte yaşanmışlık kazanmak

k100 Kesinlikle uygulama boyutunun daha ccedilok geliş-

tirdiğini duumlşuumlnuumlyorum Ccediluumlnkuuml oumlğrencilerin bazen ne

yapacakları belli olmuyor kuumlccediluumlk ccedilocuklar buumlyuumlk suumlrp-

rizler yapabiliyorlar Bunları goumlrmemiz canlı tecruumlbe

etmemiz oumlğretmeni birebir işin iccedilinde goumlzlemlememiz

bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada

sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi

yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazla-

sıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor

ne yazık ki

k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem

havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak

bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim

yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak

Oumlğretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi

oumlğretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygu-

lama boyutu olduğunu belirttikleri goumlruumllmektedir


larının uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uygulamasının

olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiş-

tir

Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde yapıl-

ması konusunda oumlğretmen adaylarının en ccedilok olumlu

bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri

Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlğretmen adayları (f44)

bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadığını duumlşuumln-

mektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların

bilgi birikimi sağladığını soumlylemişlerdir 15 oumlğretmen

adayı ise zamandan tasarruf olduğunu belirtmiştir Oumlğ-

retmenlik uygulamasının uzaktan eğitimde olmasının

olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılım-

cıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan

eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml

birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu

işi kavramak oldukccedila zor

k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve

onların mağdur edilmemesi

k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum

Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlat-

mak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğre-

tim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum

Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları

goumlruumlyoruz

k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha

iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konular-

da araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar

uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yap-

tığımız derslerin yeri ccedilok ayrı

k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın

bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz

ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf

ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında

fikir alışverişi yapıyoruz

k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazır-

lamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk

k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma ko-

nusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum

Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok

soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum

k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazın-

da ve araştırma bazında artıları var

k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit

kaybetmiyoruz

Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılma-

goumlzlemlememiz bize ccedilok şey kattı Yeri geldi eksik olduğumuz noktada sınıf oumlğretmeni bize fikirler verdi İleride mesleğimizi yaparken bu yaşadığımız staj deneyimlerinden fazlasıyla yararlanacağız Teorik bilgi biraz havada kalıyor ne yazık ki

k103 Kesinlikle uygulama Teori hem yuumlzeysel hem havada kalıyor Uygulamada ccedilocuklarla iccedil iccedile olmak bambaşka bir duumlnyaAsıl beceriyi geliştiren birikim yapmamızı sağlayan onlarla iletişim iccedilinde olmak

Oumlgretmen adaylarının goumlruumlşlerinde ifade ettikleri gibi oumlgretmenlik uygulamasında geliştiren boyutun uygulama boyutu oldugunu belirttikleri goumlruumllmektedir

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumlu yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde

ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları f Yuumlzde Olumlu Bir Yanı Yok 44 4037 Bilgi Birikimi Saglar 23 2110 Oumldev Rapor ve Araştırmaya Olanak Saglar 22 2018 Zamandan Tasarruf 15 1376 Diger 11 1009 Mezuniyet Durumu 5 459 Toplam 109 100

Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılması konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok olumlu bir yanı yoktur alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri Tablo 11rsquode goumlruumllmektedir Oumlgretmen adayları (f44) bu uygulamanın olumlu bir yanının olmadıgını duumlşuumlnmektedirler Katılımcılardan 23rsquouuml ise bu uygulamaların bilgi birikimi sagladıgını soumlylemişlerdir 15 oumlgretmen adayı ise zamandan tasarruf oldugunu belirtmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumlu yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k4 Bana goumlre oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yağılmasının hioumlbir olumlu yanı yok Ccediluumlnkuuml birebir yaşayıp oumlğrenme olmadan deneyimlemeden bu işi kavramak oldukccedila zor

k39 Son sınıfların mezuniyetinin ertelenmemesi ve onların mağdur edilmemesi

k40 Olumlu youmlnuuml olduğunu ccedilok duumlşuumlnmuumlyorum Ccediluumlnkuuml ben oumlğrencilerle birlikte olup sınıfta ders anlatmak isterdim Şuan tek olumlu olarak uygulama oumlğretim elemanının bize makale okutmasını goumlruumlyorum Onun sayesinde verdiği konularda yapılan ccedilalışmaları goumlruumlyoruz

k53 Hiccedil yapılmamasındansa uzaktan yapılması daha iyidir En azından oumlğretmenlikle ilgili oumlnemli konularda araştırmalar yapıp raporlar yazıyoruz Sonra bunlar uumlzerine konuşuyoruz Ama tabi ki de oumlğrencilerle yaptığımız derslerin yeri ccedilok ayrı

k77 Olumlu youmlnuuml olarak baktığımızda uygulamanın bilgi kısmında bilmemiz gereken şeyleri oumlğreniyoruz ayrıca uygulama oumlğretmenimizle nasıl daha iyi bir sınıf ortamı nasıl daha iyi bir oumlğretim yapacağımız hakkında fikir alışverişi yapıyoruz

k84 Boumlylece oumlğretmenlik hayatına atıldığımızda hazırlamamız gereken evrak işlerini oumlğrenmiş olduk

Tablo 11 OumlUrsquonın UErsquode Olumlu Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve


179


sına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıkla-

rını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlğretmenler

evrak işlerinin oumlğrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi

olumlu birkaccedil yana değinmiştir



olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler veril-

miştir


masının olumsuz youmlnleri konusunda oumlğretmen aday-

larının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş

belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlğretmen adayı bu

uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz olduğu-

nu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan

eğitimde oumlğretmenlik uygulamasını verimsiz olarak

değerlendirmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının uzak-

tan eğitimde olmasının olumsuz yanları temasına iliş-

kin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları

şu şekildedir

k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası

olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalma-

mız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi ta-

nıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar

uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacak-

tı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum

kalmış biccedilimde mezun olacağız

k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle

yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup

ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi

hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız

yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen

olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek

oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin

oumlrnekler goumlremiyoruz

k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir duru-

mu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimi-

zin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla et-

kileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız

zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu

goumlremiyoruz

k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geli-

yor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğ-

rencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığı-

mız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık

Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygu-

lamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz

oluyor

k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz

teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına

ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk ta-

mamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan

bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen ola-

bileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her

accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek

hissediyoruz

k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta

oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuuml-

nuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youml-

netimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız

k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterli-

liklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda

kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesle-

ğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak

goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsat-

ları sunamıyor

k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması

olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı

konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mev-

zu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendi-

mize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de

k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi

k98 Bu uygulama ile akademik araştırma yapma konusunda daha tecruumlbeli hale geldiğimi duumlşuumlnuumlyorum Ayrıca uzaktan eğitim konusunda aklımda olan birccedilok soru işaretini kendi adıma gidermiş oldum

k104 İşin teorik kısmına daha ccedilok youmlnelip bilgi bazında ve araştırma bazında artıları var

k105 sabah okula gitmek iccedilin hazırlanmakla vakit kaybetmiyoruz

Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına ilişkin katılımcılar olumlu bir yan bulamadıklarını ifade etmiş ancak goumlruumlş bildiren bazı oumlgretmenler evrak işlerinin oumlgrenilmesi ya da zaman tasarrufu gibi olumlu birkaccedil yana deginmiştir

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasının olumsuz yanlarına ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde

ve Frekans Dağılımları OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları f Yuumlzde Deneyimsizlik 70 6422 Etkileşim Yok 54 4954

Sınıftan ve Oumlgrencilerden Uzak 41 3761 Artı ve Eksi Youmlnler Belirlenemez 12 1101 Geri Doumlnuumlt Alınamaz 10 917

Verimsiz Suumlreccedil 33 3028 Olumsuz Yanı Yok 1 092 Toplam 109 100

Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde yapılmasının olumsuz youmlnleri konusunda oumlgretmen adaylarının en ccedilok deneyimsizlik alt temasına youmlnelik goumlruumlş belirttikleri tespit edilmektedir 54 oumlgretmen adayı bu uygulamada etkileşim olmamasının olumsuz oldugunu duumlşuumlnmektedir Katılımcılardan 10rsquou ise uzaktan egitimde oumlgretmenlik uygulamasını verimsiz olarak degerlendirmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimde olmasının olumsuz yanları temasına ilişkin goumlruumlş bildiren katılımcıların goumlruumlşlerinden bazıları şu şekildedir

k13 Olumsuz youmlnuuml mesleğimizin en değerli parccedilası olan oumlğrencilerimizden ccedilocuklarımızdan uzak kalmamız Oumlzellikle bu doumlnem daha yeni yeni birbirimizi tanıyorken ayrıldı yollarımız Bizim iccedilin stajda ne kadar uygulama yaparsak kazanımımız o kadar fazla olacaktı Şimdi ise tecruumlbe edeceğimiz birccedilok şeyden mahrum kalmış biccedilimde mezun olacağız

k40 Oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eğitimle yapılmasının olumsuz youmlnuuml oumlğrencilerle birlikte olup ders anlatmıyoruz Kendimizi sınıfta bir oumlğretmen gibi hissedemiyoruz Kazanımlara ilişkin konu anlatmamız yarım kalıyor Orada uumlrettiğimiz fikirler bize oumlğretmen olduğumuz zaman sınıfımızda uygulamak iccedilin oumlrnek oluyordu Şu an konulara nasıl işleyeceğimize ilişkin oumlrnekler goumlremiyoruz

k46 Yaparak yaşayarak oumlğrenilmesi gereken bir durumu teori olarak goumlruumlyoruz Bu suumlreccedilte oumlğretmenlerimizin tecruumlbelerinden faydalanamıyoruz Ccedilocuklarla etkileşim iccedilinde değiliz ileride bir etkinlik tasarladığımız zaman bu ccedilocuklarda nasıl bir etkiye sahip olucak onu goumlremiyoruz

Tablo 12 OumlUrsquonın UErsquode Olumsuz Yanları Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve


180


ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tec-

ruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline

doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı

duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama

oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talih-

siz bir durum

k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum

Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğ-

renciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim

kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedileri-

sinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle

sağlayamadık

Katılımcılar oumlğretmenlik uygulamasının uzaktan eği-

timle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tec-

ruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacağından ve sınıfta

oumlğrenciler ile ya da oumlğretmenler ile etkileşimin az ol-

masının ileride olumsuzluklar yaratacağından bahset-

mişlerdir


larının oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriğine ilişkin be-


Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına youmlnelik

goumlruumlş belirten oumlğretmen adaylarının 48rsquoi uygulama

boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise değer-

lendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlğ-

retmen adaylarına oumlğretmenli uygulaması sizce nasıl

olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama bo-

yutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriğinin

ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettiği belir-

lenmiştir Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına

ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın

suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu

şekildedir

k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik

planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle

olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşı-

yormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik

planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar

verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata ge-

ccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda

ona eksiklerini soumlylemeli

k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı et-

kinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğ-

retmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme

yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı

k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzak-

tan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılan-

mış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece

yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir

karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak

soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler

mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz

Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk

eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şek-

linde olabilir

k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleye-

ceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlne-

mi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri incele-

yeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi

olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz

konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o

da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksik-

lerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten

staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha

verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o

ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Ma-

k53 Oumlğrencilerimizden uzak kalmamız ilk sırada geliyor Ccediluumlnkuuml tam onlarla kaynaşmaya başladığımız oumlğrencilerimizi tanımaya oumlzelliklerini bilmeye başladığımız bir zamandı Birbirimize alışmış ve kaynaşmıştık Şu an birbirimizden uzak kaldık Teorik dersler uygulamalı derslerin yerini tutmuyor Tecruumlbe eksikliğimiz oluyor

k57 Birincisi mesleğimizi yeterince oumlğrenemiyoruz teorik olarak oumlğrenmek muumlmkuumln değil Bunun farkına ilk staj guumlnuumlmde varmıştım İkincisi bizim en buumlyuumlk tamamlayıcımız olan oumlğrenci eksik Ben oumlğrenci olmadan bir oumlğretmenin sadece teorik yazılarla oumlğretmen olabileceğine inanmıyorum Oumlğretmenlik uygulaması her accedilıdan bize ccedilok yararlıydı Şimdi yokluğunu uumlzuumllerek hissediyoruz

k80 oumlğretmenlik mesleğine ait bir ccedilok yeterliliği sınıfta oumlğrencilerle tecruumlbe kazanarak elde edeceğimizi duumlşuumlnuumlyorum Uzaktan eğitimle oumlğretim suumlreci ve Sınıf youmlnetimi gibi konularda yeterlilik kazanamayız

k85 Oumlğretmenlik uygulaması derslerimizde yeterliliklerimizi ve eksikliklerimizi goumlruumlp mesleki anlamda kendimizi geliştiriyorduk Bu ders aslında bize mesleğimizin ne kadar guumlzel bir meslek olduğunu yaşayarak goumlrmemizi sağlıyordu Uzaktan eğitimle bize bu fırsatları sunamıyor

k91 Şu an yaptığımız şeyi oumlğretmenlik uygulaması olarak goumlrmuumlyorum zaten Sadece teorik olarak bazı konuları konuşuyoruz Uygulama bambaşka bir mevzu Yaşayarak oumlğrenme ccedilok daha kalıcı ve kendi kendimize tecruumlbe kazanıyorduk istemesek de

k98 Bu durum bizim iccedilin ccedilok buumlyuumlk dezavantaj tabi ki Gerccedilek sınıflarda oumlğrencilerle yaşayacağımız tecruumlbeler sadece raporlarla araştırma oumldevleri haline doumlnduumlğuuml iccedilin ilerde tecruumlbe eksikliği yaşayacağımızı duumlşuumlnuumlyorum Başka derslerin telafisi yapılıyor ama oumlğretmenlik dersinin teorik olarak ilerlemesi ccedilok talihsiz bir durum

k106 Tamamen olumsuz olduğunu duumlşuumlnuumlyorum Uygulamada sadece ders anlatmıyorduk Birccedilok oumlğrenciyi de goumlzleme şansımız oluyordu Onlarla iletişim kuruyorduk Sınıfa girdiğimizde her şey o akış iccedilerisinde gelişiyordu Bunların hiccedilbirini uzaktan eğitimle sağlayamadık

Katılımcılar oumlgretmenlik uygulamasının uzaktan egitimle yapılmasına youmlnelik belirttikleri goumlruumlşlerde tecruumlbe accedilısından buumlyuumlk eksiklik olacagından ve sınıfta oumlgrenciler ile ya da oumlgretmenler ile etkileşimin az olmasının ileride olumsuzluklar yaratacagından bahsetmişlerdir

Araştırmanın bir sonraki bulgusunda oumlgretmen adaylarının oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigine ilişkin belirttikleri goumlruumlşler verilmiştir

Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans

Dağılımları

Oumlgretmenlik Uygulamasının İccedilerigi f Yuumlzde Uygulama Boyutu 48 4404

Ders İccedilerigi ve Uygulamalar Genişletilmeli 25 2294 Gerccedileklere Hazırlamalı 10 917 Her Sınıf Duumlzeyinde Olmalı 7 642

Suumlreccedil Boyutu 46 4220 Ders Planı Hazırlama Suumlrece Dahil Edilmeli 21 1927 Oumlgretmen Adayı Suumlreccedilte Aktif Olmalı 16 1468

Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına youmlnelik goumlruumlş belirten oumlgretmen adaylarının 48rsquoi uygulama boyutundan 46rsquosı suumlreccedil boyutundan ve 45rsquoi ise degerlendirme ve not verme boyutundan bahsetmiştir ldquoOumlgretmen adaylarına oumlgretmenli uygulaması sizce nasıl olmalıdırrdquo sorusu sorulmuş ve bunu uygulama boyutuyla ilişkilendiren katılımcıların 25rsquoi ders iccedileriginin ve uygulamanın genişletilmesinden bahsettigi belirlenmiştir Oumlgretmenlik uygulamasının iccedilerigi temasına ilişkin goumlruumlş bildirerek bunu ders planı hazırlamanın suumlrece dahil edilmesi youmlnuumlnde goumlruumlşlerden bazıları şu şekildedir

k12 Aynı uygulamada hazırlanıldığı gibi bir etkinlik planı gene hazırlanmalı ve bu plan uzaktan eğitimle olsa dahi uygulama oumlğretmenine planı sınıfta yaşıyormuş gibi anlatmalı Daha sonrasında bu etkinlik planının sınıfta uygulanıp uygulanamayacağına karar verilmeli ve uygulama oumlğretmeni etkinliğin hayata geccedilirdiği aşamada oumlğrenciyi goumlzlemleyerek ders sonunda ona eksiklerini soumlylemeli

k31 -Oumlğretmen konuları vermeli biz planlarımızı etkinliklerimizi hazırlayıp sunmalıyız Daha sonra oumlğretmen ve diğer arkadaşlarımız beraber değerlendirme yapmalı En son da oumlğretmenimiz notlandırma yapmalı

k33 Oumlncelikle oumlğretmenlik uygulaması dersinin uzaktan eğitime geccedilmesi makale incelemek olarak algılanmış ve her hafta makale inceler olduk Bu son derece yanlış Bunun yerine oumlğrencilerle konuşulup ortak bir karara varılabilir Bu suumlreccedilte oumlğrencileri yok saymak soumlz konusu olamaz Ccediluumlnkuuml mezun olacak olan bizler mezun olup atandığımızda mağdur olacak kişileriz Bu uygulama haftalık etkinlik planı hazırlama guumlnluumlk eğitim akışı hazırlama aylık eğitim planı hazırlama şeklinde olabilir

k79 Oumlğretmenlik uygulamasında 11 makale inceleyeceğiz Makalede problem durumu araştırmanın oumlnemi bulgular tartışma ve sonuccedil gibi boumlluumlmleri inceleyeceğiz Bunlar yerine ders planı yapmamız daha iyi olurdu Gidemediğimiz her hafta iccedilin kendi seccediltiğimiz konularda ders planı yapardık ve hocamıza atardık o da bizi değerlendirirdi Eksiklerimizi soumlylerdi Eksiklerimizi tamamlayıp tekrar atabilirdik Tıpkı gerccedilekten staja gittiğimizde yaptığımız gibi Hem bizim iccedilin daha verimli olurdu Kendimizi geliştirirdik Ve ileride o ders planlarını kendi sınıfımızda kullanabilirdik Makale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyorum

k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları istenebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının sunumlarına goumlre

Oumlgretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedilerisinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedilerigini zenginleştirecegini belirttikleri goumlruumllmektedir

5TARTIŞMA SONUCcedil VE OumlNERİLER

Dersler Tartışmaya Accedilık ve Etkileşimli Olmalı 16 1468 Degerlendirme ve Not Verme Boyutu 45 4128

Suumlreccedil Odaklı 23 2110 Not Verirken Adil Olunmalı 9 826 Birden Fazla Hoca Katılmalı 6 550 Oumlgrenci Goumlruumlşleri Katılmalı 5 459 Eksiklikleri Tamamlamaya Youmlnelik Bir Degerlendirme 3 275

Toplam 109 100

Tablo 12 OumlUrsquonın İccedileriği Temasına İlişkin Alt Temaların Yuumlzde ve Frekans Dağılımları

181


kale incelemenin aynı etkiyi yaratacağını duumlşuumlnmuumlyo-

rum

k93 Etkinlik planları istenebilir onları sunmaları iste-

nebilir daha yararlı olacaktır ccediluumlnkuuml ders iccedileriğiyle ilgili

olması gerektiğini duumlşuumlnuumlyorum Notlar da etkinlik

planlarına goumlre verilebilir ya da etkinlik planlarının su-

numlarına goumlre

Oumlğretmen adayları belirttikleri goumlruumlşlerde sınıf iccedileri-

sinden ders planı hazırlayarak bu dersin tartışmalı bir

şekilde etkileşim iccedilerisinde geccedilmesinin ders iccedileriğini

zenginleştireceğini belirttikleri goumlruumllmektedir


Bu araştırmada oumlğretmen adaylarının pandemi suumlre-

cindeki uzaktan eğitim uygulamalarına ve oumlğretmenlik

uygulamasına ilişkin goumlruumlşleri alınmış ve oluşturulan

11 tema ve alt temalar altında yorumlanmıştır Bu bouml-

luumlmde elde edilen bulgular literatuumlrdeki araştırmalar

ile ilişkilendirilerek tartışılmıştır

Araştırmada uzaktan eğitim uygulamalarının etkili

olma durumuna ilişkin olarak oluşturulan tema ve alt

temalar doğrultusunda oumlğretmen adaylarına goumlre pan-

demi doumlneminde uzaktan eğitim uygulamalarının ye-

terli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen aday-

ları uzaktan eğitimin etkisiz olmasının nedenlerini ise

en ccedilok derslerin işleniş şekli ve oumlğretim elemanlarından

kaynaklı yetersizlikler ile ilişkilendirmişlerdir Araştır-

ma sonuccedilları ile suumlrecin etkisiz ve verimsiz geccedilmesi

youmlnuumlnden Başaran ve diğerlerirsquonin (2020) pandemi

suumlrecinin getirisi olan uzaktan eğitimin etkililiği ile ilgi

yaptığı ccedilalışmada suumlrecin eksik ve yetersiz kaldığı bazı

durumların da olduğu oumlğrencilerin uzaktan eğitim suuml-

recinde derslerden tam anlamıyla verim alamadıklarını

dile getirmeleri sonuccedilları ile paralellik goumlstermektedir

Oumlğretmen adayları uzaktan eğitimin olumlu youmlnleri-

ne ilişkin bildirdikleri goumlruumlşlerde en ccedilok zamandan

tasarruf ettiklerini belirttikleri ve bunu ders kayıtları-

nı tekrar izleme ile muumlmkuumln olduğunu ifade ettikleri

goumlruumllmuumlştuumlr Derslerin kaydedilerek erişilebilir olma-

sının bu doumlnemde olumlu değerlendirilmesi boyutu

ile Serccedilemeli ve Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedilları

benzerlik goumlstermektedir Katılımcılar evde olmanın

okula gitmekten ziyade daha az zaman harcattığını ve

diğer etkinliklere zaman kalmasının olumlu olduğunu

ifade etmişlerdir Bununla birlikle bu doumlnemde eğiti-

min suumlrekliliğinin sağlanmasının da uzaktan eğitimin

olumlu yanlarından olduğu sonucuna ulaşılmıştır

Araştırmada ulaşılan diğer bir sonuccedil pandemi doumlne-

minde geccedililen acil uzaktan eğitim uygulamalarının

olumsuz yanının fırsat eşitliğinin ve herkesin interneti

erişimi olamayacağı bundan dolayı da uzaktan eğitim-

de olumsuzlar yaşandığına ilişkindir Oumlğretmen aday-

ları interneti olmayan arkadaşlarının derslere gireme-

diklerini ya da dersteki internet sorunları yuumlzuumlnden

derslerin verimsiz olduğunu ifade etmiştir Kuumlrtuumlncuuml

ve Kurtrsquoda (2020) hemşirelik boumlluumlmuuml oumlğrencileri ile

yaptıkları araştırmada imkacircnı kısıtlı oumlğrencilerin her-

kesle eşit koşullarda derslerini takip edemediği sonu-

cuna ulaşılmışlardır Bu durumda uumlniversite oumlğrenci-

lerinin fırsat eşitsizliğiyle karşı karşıya olma durumları

araştırma sonuccedillarıyla benzerlik goumlsterdiği soumlylenebi-

lir Sahursquoya (2020) goumlre oumlğrencilerin en ccedilok değindikle-

ri konu uumlniversitenin uzaktan eğitim alt yapısının ye-

tersiz olmasıyla birccedilok oumlğrencinin internet erişiminde

problem ile karşılaşması derslerini takip edememeleri

ve derslerden verim alamamalarına ilişkindir Bu bul-

gu da araştırma sonuccedillarına paralellik goumlstermektedir

Katılımcıların bir kısmı pandemi doumlneminin olumsuz

yanlarını iletişimsizliğin ortaya ccedilıkması sınıf ve okul-

dan uzak olmak olarak değerlendirmişlerdir Bulgulara

goumlre bu suumlrecin oumlğrencilere oumlzguumlrluumlk sunduğu ve ders-

lere keyfi girmemelerin arttığı ve az katılımlı derslerin

verimsiz geccediltiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğrencilerin

oumldev ve sınavlara youmlnelik bahaneleri ccediloğalmış ve bu

durum uzaktan eğitim uygulamalarında olumsuzluk

olarak goumlruumllmuumlştuumlr

Oumlğretmen adaylarının ccediloğuna goumlre salgın suumlrecinde

internet ve derse bağlanma dersi kesintisiz şekilde

suumlrduumlrme konusunda eksiklikler goumlruumllmektedir Uy-

gulama gerektiren derslerin yapılamaması ve suumlre-

ce hazırlıksız girmenin de bu suumlreccedilte eksiklik olarak

değerlendirildiği ifade edilmiştir İnternet erişiminin

bir sorun teşkil etmesi konusunda Ccedilevik ve Bakioğlu

(2020) pandemi suumlrecinde fen bilgisi oumlğretmenlerinin

uzaktan eğitime ilişkin goumlruumlşlerini inceledikleri ccedilalış-

malarında oumlğretmenlerin uzaktan eğitimde yaşadık-

ları en buumlyuumlk problemlerinin bilgisayarla ilgili olarak

yazılımdonanım problemleri internet bağlantısı so-

runları olduğu sonucuna ulaşmışlardır Araştırma bul-

guları bu accedilıdan paralellik goumlstermektedir Karahan

Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020) sınıf oumlğretmeni adayları ile

yaptığı ccedilalışma sonuccedilları ile bu suumlreccedilte bir sorun yarat-

ması sonucu paralellik goumlstermektedir Lau ve diğerleri

(2020) yaptıkları araştırmada Ccedilinrsquode kırsal alanlarda-

ki oumlğrencilerin uzaktan eğitim iccedilin gerekli donanıma

ya da bağlantıya sahip olmadıkları sonucu ile benzer

182


sonuccedillar elde edilmiştir Oumlğretmen adaylarının ile-

tişimsizliği ve sınıf ortamından uzak olmayı eksiklik

olarak değerlendirmeleri ile Başaran ve diğrsquonin (2020)

uzaktan eğitimin en oumlnemli eksikliği ise okul ortamının

sonucu olarak eğitim ve oumlğretim ruhunu veremiyor bu

durumun da sanal ortamdan eğitim faaliyetlerini guumlccedil

hale getiriyor şeklindeki araştırma sonuccedilları paralellik

goumlstermektedir

Araştırmada elde edilen bulgular yorumlandığında

uzaktan eğitim suumlrecinde oumlğretim elemanları oumlğretmen

adayları tarafından yeterli bulunmuştur Oumlğretmen

adaylarının goumlruumlşlerine goumlre bu suumlreccedilte zaten ccedilok fazla

zorluk vardır ve oumlğretim elemanları ellerinden geleni

yaparak eğitimin devam etmesini sağlamaktadırlar

Oumlğretmen adaylarından alınan goumlruumlşler doğrultusun-

da oumlğretim elemanlarının bu suumlreci ellerinde olanın en

iyisiyle idare etmeye ccedilalıştıkları sonucuna ulaşılmış-

tır Bu sonuccedillar ile Karahan Bozan ve Akccedilayrsquoın (2020)

araştırma sonuccedilları sınıf oumlğretmeni adaylarının oumlğretim

elemanları teknolojik accedilıdan yetersiz bulmaları youmlnuumln-

den farklılaşmaktadır Benzer şekilde Karadağ ve Yuuml-

cel (2020) sosyal bilimler alanında goumlrev yapan oumlğretim

elemanlarının teknoloji kullanma yeterliliklerinin duuml-

şuumlk olduğunu belirtmeleri ile farklılık goumlstermektedir

Temeli uygulama olan oumlğretmenlik uygulamasının

salgon doumlneminde uzaktan olarak yapılmasının tecruuml-

be eksikliğine neden olduğunu ve uygulama yapmanın

yerini tutamayacağı ifade edilmiştir Oumlğretmen aday-

ları oumlğretmenlik uygulamasında deneyimi ilk sıraya

koymuş ve uzaktan eğitimde eksiklik olarak değer-

lendirmişlerdir Bulgular sonucunda bu durumun bir

mecburiyet olduğunu ve mutlaka telafi edilmesi ge-

rektiği şeklinde sonuccedillar elde edilmiştir Serccedilemeli ve

Kurnazrsquoın (2020) araştırma sonuccedillarında muhasebe oumlğ-

rencilerinin pandemi sonrasında tekrardan etkileşimli

bir şekilde dersleri okulda almak istemeleri sonucu ile

araştırma sonuccedilları paraleldir

Oumlğretmenlik uygulamasının geliştiren boyutuna youmlne-

lik olarak oumlğretmen adayları en ccedilok uygulama boyu-

tundan bahsedildiği sonucuna ulaşılmıştır Oumlğretmen

adayları uygulama boyutunun tecruumlbe oumlğrencilerle bir

arada olma ve geri bildirimler ile gelişim sağlama gibi

youmlnlerinden dolayı teorinin oumlnuumlne geccedilemeyeceğini be-

lirtmişlerdir Oumlğrenciler ile ayı ortamda olmak ve on-

ların davranışlarını deneyimleyerek zihin suumlzgecinden

geccedilirmenin ve sonuccedillara varmanın teorik olarak sağla-

namayacağını duumlşuumlnen oumlğretmen adayları uzaktan eği-

timde sınıf oumlğretmenlerinden doumlnuumlt alamadıkları iccedilin

gelişim sağlayamadıklarını belirtmişlerdir

Elde edilen bulgular sonucunda uzaktan eğitimde oumlğ-

retmenlik uygulamasının katılımcıların ccediloğuna goumlre

olumlu bir yanının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır

Teorinin uygulamanın yerini tutmayacağını duumlşuumlnen

oumlğretmen adayları uzaktan eğitimde oumlğretmenlik uy-

gulamasına ilişkin olumlu bir değerlendirme yapma-

mıştır Katılımcıların bir kısmı uygulama yerine verilen

makale inceleme oumldevlerini ve raporları gelişim olarak

değerlendirmiş ve olumlu varsaymışlardır Eğitim

fakuumlltesi 4 Sınıf oumlğrencilerinden bazıları ise mezun

olmak iccedilin staj yerine yalnızca teorik boyutta işlenen

derslerin kabul edilmesinin mezun olmaları accedilısından

olumlu olarak değerlendirmiştir Bu sonuccedil Kuumlrtuumlncuuml

ve Kurtrsquoun (2020) araştırmalarında son sınıf hemşire-

lik oumlğrencilerinin oumlzellikle doumlnem kaybı ve mezun ola-

mamaya neden olabileceğini duumlşuumlnduumlkleri sonucu ile

benzerdir

Salgın doumlneminde oumlğretmenlik uygulamasının uzak-

tan yapılmasına ilişkin olarak oumlğretmen adaylarının

goumlruumlşlerine goumlre deneyimsizliğin en oumlnemli olumsuz-

luklardan biri olduğuna sınıftan ve oumlğrencilerden uzak

olmanın kendi artı ve eksi youmlnlerini goumlrememenin de

bu suumlreccedilteki olumsuzluklardan olduğu sonucuna ula-

şılmıştır

Oumlğretmenlik uygulamasının iccedileriği temasına ilişkin

bulgulara goumlre oumlğretmen adaylarının bu suumlreci uygu-

lama suumlreccedil ve değerlendirme ve not verme boyutunda

değerlendirdikleri sonucuna ulaşılmıştır Uygulama

boyutunda ders iccedileriğinin daha geniş ve etkileşimli ol-

masını uygulamanın daha fazla yer almasının gerekli-

liğini belirtmişlerdir Suumlreccedil boyutunda ise haftalık ve

guumlnluumlk ders planları ile suumlrecin daha aktif olacağını

derste bu planların tartışılmasının ve oumlğrenci merkezli

geccedilmesinin daha iyi olacağını duumlşuumlnmektedirler Not-

ların adil şekilde verilmesi gerektiği ve tuumlm suumlreci kap-

sayarak gerekirse oumlğrenci ve staj oumlğretmeni goumlruumlşleri-

ne de başvurulması gerektiğini belirttikleri sonucuna

ulaşılmıştır

Araştırma sonuccedillarına youmlnelik olarak geliştirilen oumlneri-

ler şu şekilde sıralanabilir

Uzaktan eğitimde işlenen derslerin oumlğretim youmlntem ve

teknikleri goumlzden geccedilirilerek ders işleniş şeklinde bir

duumlzenlemeye gidilebilir ve bu suumlrecin daha etkili kılın-

ması sağlanabilir

Fırsat eşitliğinin sağlanması accedilısından oumlğrencilerin

183


derse erişimlerinin kolaylaştırılması internet alt yapı

imkanlarının geliştirilmesi gerekmektedir Oumlğrenci-

lerin derse youmlnelik devamlılıklarının kontrol edilmesi

ve etkili bir ders ortamının oluşturulması iccedilin derslere

katılımın arttırılması sağlanmalıdır

Uzaktan eğitimde yuumlruumltuumllen uygulamalı derslerin douml-

nem sonunda telafilerinin ikan dahilinde sağlanabilir

Oumlğrenciler deneyimsiz bir şekilde işe başlamaktan

korktukları iccedilin uygulamalar yapılabilir Ders iccedilerikleri

daha ccedilok uygulamaya doumlnuumlk ve oumlğrencinin aktif oldu-

ğu şekilde planlanabilir Bunun yanında oumlğretmenlik

uygulamasında ders planı hazırla suumlrecine oumlnem veri-

lebilir ve dersler tartışmalı oumlğrenci fikirlerine accedilık hale

getirilebilir

Yapılacak yeni araştırmalarda uzaktan eğitimin olum-

suz yanları sosyo-ekonomik durumlar yaşanılan yerin

koşulları ve maddi gelir gibi değişkenler dahilinde de

incelenerek araştırma genişletilebilir Araştırma veri-

leri oumllccedilek goumlruumlşme gibi farklı veri toplama youmlntemleri

ile toplanarak verilerde ccedileşitlilik sağlanabilir Birbirini

destekler nitelikte bulgular yorumlanabilir

KAYNAKCcedilAAGNOLETTO R amp QUEİROZ V (2020) COVID-19 and the challenges in Education Brazil Universidade de Satildeo Paulo

BAKİOĞLU B amp CcedilEVİK M (2020) COVID-19 Pandemisi Suumlrecinde Fen Bilimleri Oumlğretmenlerinin Uzaktan Eğitime İlişkin Goumlruumlşleri Electronic Turkish Studies 15(4)

BAŞARAN M DOĞAN E KARAOĞLU E amp ŞAHİN E (2020) Ko-ronaviruumls (Covıd-19) Pandemi Suumlrecinin Getirisi Olan Uzaktan Eğitimin Etkililiği Uumlzerine Bir Ccedilalışma Academia Eğitim Araştirmalari Dergisi 5(2) 179-209

BOZKURT A (2020) Koronaviruumls (Covid-19) pandemi suumlreci ve pandemi sonrası duumlnyada eğitime youmlnelik değerlendirmeler Yeni normal ve yeni eği-tim paradigması Accedilikoumlğretim Uygulamalari ve Araştirmalari Dergisi 6(3) 112-142

BUumlYUumlKOumlZTUumlRK Ş (2013) Sosyal bilimler iccedilin veri analizi el kitabi Pe-gem Yayınevi Ankara

CAN E (2020) Coronaviruumls (Covid-19) pandemisi ve pedagojik yansıma-ları Tuumlrkiyersquode accedilık ve uzaktan eğitim uygulamaları Accedilik oumlğretim Uygula-malari ve Araştirmalari Dergisi 6(2) 11-53

COECKELBERGH M (2020) The postdigital in pandemic times A com-ment on the Covid-19 crisis and its political epistemologies Postdigital Science and Education 2(3) 547-550

CRESWELL J W (2011) Controversies in mixed methods research The Sage handbook of qualitative research 4 269-284

CcedilAKIN M amp AKYAVUZ E K (2020) Covid-19 suumlreci ve eğitime yan-sıması oumlğretmen goumlruumlşlerinin incelenmesi International Journal of Social Sciences and Education Research 6(2) 165-186

DANİEL J (2020) Education and the COVID-19 pandemic Prospe-cts 49(1) 91-96

ERKUT E (2020) Covid-19 sonrası yuumlksekoumlğretim Yuumlksekoumlğretim Dergi-si 10(2) 125-133

GEWİN V (2020) Five tips for moving teaching online as COVID-19 takes hold Nature 580(7802) 295-2963

GİANNİNİ S amp LEWİS GS(2020) Three ways to plan for equity du-ring the coronavirus schoolclosures httpsgemreportunescowordpresscom20200325three-ways-to-plan-forequity-during-the- c o r o n a v i -rus-school-closureswebErişim Tarihi 16032021

KARADAĞ E ve YUumlCEL C (2020) Yeni Tip Koronaviruumls Pandemisi Doumlneminde Uumlniversitelerde Uzaktan Eğitim Lisans Oumlğrencileri Kapsa-mında Bir Değerlendirme Ccedilalışması Yuumlksekoumlğretim Dergisi 1-12 htt-psdoiorg102399yod20730688

KARAHAN E BOZAN M A amp AKCcedilAY A O (2020) Sınıf Oumlğretmen-liği Lisans Oumlğrencilerinin Pandemi Suumlrecindeki Ccedilevrim İccedili Oumlğrenme De-neyimlerinin İncelenmesi Electronic Turkish Studies 15(4)

KESKİN M OumlZER KAYA D (2020) COVID-19 suumlrecinde oumlğrencilerin web tabanlı uzaktan eğitime youmlnelik geri bildirimlerinin değerlendirilmesi İzmir Kacirctip Ccedilelebi Uumlniversitesi Sağlik Bilimleri Fakuumlltesi Dergisi 5(2) 59-67

KUumlRTUumlNCUuml M amp KURT A (2020) COVID-19 pandemisi doumlneminde hemşirelik oumlğrencilerinin uzaktan eğitim konusunda yaşadıkları sorunlar Av-rasya Sosyal ve Ekonomi Araştirmalari Dergisi 7(5) 66-77

LAU J YANG B VE DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral timeshighereducationcom httpswwwtimeshighereducationcomfeatures will- coronavirus-make-online-educati-on-go-viral

LAU J YANG B amp DASGUPTA R (2020) Will the coronavirus make online education go viral

Merriam SB (2018) Nitel araştirma desen ve uygulama iccedilin bir rehber (Ccedilev Selahattin Turan) Ankara Nobel Yayınevi

MİKS J amp MCILWAİNE J (2020) Keeping the worldrsquos children learning through COVID-19 Acesso em 6(05)

MİLES M B amp HUBERMAN A M (1994) Qualitative data analysis An expanded Sourcebook (2nd ed) Thousand Oaks CA Sage

SAHU P (2020) Closure of universities due to coronavirus disease 2019 (COVID-19) Impact on education and mental health of students and acade-mic staff Cureus 2019(4) 4ndash9 httpdoiorg107759cureus7541

SERCcedilEMELİ M KURNAZ E (2020) Covıd-19 pandemi doumlneminde oumlğrencilerin uzaktan eğitim ve uzaktan muhasebe eğitimine youmlnelik bakış accedilıları uumlzerine bir araştırma Uluslararasi Sosyal Bilimler Akademik Araş-tirmalar Dergisi 4 (1) 40-53 retrieved from httpsdergiparkorgtrenpubutsobilderissue55152741358

Tuumlrk Dil Kurumu (TDK) (2021) Bilim ve sanat terimleri soumlzluumlğuuml Erişim adresi httpssozlukgovtrErişim Tarihi 21052021

UNESCO (2020 School closures caused by Coronavirus (Covid-19) UNESCO Erişim adresi httpsenunescoorgcovid19educationresponse Erişim Tarihi 26052021

World Health Organization (WHO) (2021) QampA on coronaviruses (CO-VID-19) Erişim adresi httpswwwwhointhealth-topicscoronavirusta-b=tab_1 (Erişim Tarihi 26052021)

YILDIRIM A VE ŞİMŞEK H (2018) Sosyal bilimlerde nitel araştirma youmlntemleri Ankara Seccedilkin Yayınevi

Yuumlksek Oumlğretim Kurulu (YOumlK) (2020) Basın accedilıklaması httpswwwyok govtrSayfalarHaberler2020 Erişim tarihi 29032020


International Peer-Reviewed and Open Access Electronic Journal Uluslararası Hakemli ve Accedilık Erişimli Elektronik Dergi

E-ISSN 2149-6544DOI 1026809joa

Volume Cilt 6

Issue Sayı 3

July Temmuz 2021

Web httpsjournalsgentrjoa

E-mail journalsholistencecom

Address Sarıcaeli Koumlyuuml CcedilOMUuml Sarıcaeli Yerleşkesi No29 D119 Merkez Ccedilanakkale TURKEY



Journal İndex

















TURKEY



























































TURKEY


TURKEY




















Şadi Aydın





Atilla Aydın


95

147

165

123

115

101

155








133



VIII

ldquoThi



ıstır

95









Şadi Aydın

Oumlz



Abstract



96

Aydın



































































97



































العالمین






















































98

Aydın









































Nuumlshanın başı



Nuumlshanın sonu






















tamamlayacaktır



99






















Nuumlshanın başı



Nuumlshanın sonu
















































100

Aydın




4 SONUCcedil































4 SONUCcedil







101








Atilla Aydın

Oumlz



Abstract




102

Aydın



1GİRİŞ








































































103































































































104

Aydın




































































































105

































































zgan 1982 35)



































106

Aydın




























139)





































































107






2001 317)











































23 Siyasi Nedenler

















































108

Aydın





























































lu 1969 71)



































109

































































































110

Aydın























etkilemiştir





























1994 73)















































111




















































































6 SONUCcedil












112

Aydın































































































113




















































114

Aydın




115









Oumlz



Abstract






116


1 GİRİŞ















































gerekmektedir

















































117






























tedir


3 YOumlNTEM

31 Katılımcılar


















































N


Erkek 36 164

Eğitim Duumlzeyi


Lise 15 68

Lisans 170 773


Doktora 5 23



















N


Erkek 36 164

Eğitim Duumlzeyi


Lise 15 68

Lisans 170 773


Doktora 5 23














118



bildirilmiştir





























33 Proseduumlr

























4 SONUCcedilLAR













1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1

2 Yaş 24 1


02 09 1




04 -05 -10 -03 -12 1


16 04 12 -03 -01 10 1


Uzam (range)



Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349

Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580


220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38


220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165



220 96 84 - 0 5 - 5 104 248


220 191 145 - 0 9 - 9 125 303


220 287 174 - 0 14 - 14 162 69


119



tur


























lt01)

5 TARTIŞMA




















p lt 001

p lt 005










5 TARTIŞMA









Uumlstbiliş

Ahlaki Uumlstbiliş

β= 43

β= 03

β= 34

Eğitim

β= 19


p lt 001

p lt 005










5 TARTIŞMA









Uumlstbiliş

Ahlaki Uumlstbiliş

β= 43

β= 03

β= 34

Eğitim

β= 19









1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1

2 Yaş 24 1


02 09 1




04 -05 -10 -03 -12 1


16 04 12 -03 -01 10 1


Uzam (range)



Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349

Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580


220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38


220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165



220 96 84 - 0 5 - 5 104 248


220 191 145 - 0 9 - 9 125 303


220 287 174 - 0 14 - 14 162 69



120






















































taşınabilir




















121































122

ldquoThi



ıstır

123










Oumlz



Abstract






124


1 GİRİŞ




























2002a)


















Collins vd 2019)






























125













































ele alınmasıdır


























2011)



















126















May 2014)






































(Cikajlo vd 2017)







vd 2020)














ve Miyachi 2019)























127



































maktadır






























































tadır

128
























































































129






































130












































131







132

ldquoThi



ıstır

133









Abstract






134

Oumlzmen amp Onur


































state





























environment

















the study
















135



























































































19th century







136

Oumlzmen amp Onur


































































































137






















































Metin 2019 46-50)













Government House






















138

Oumlzmen amp Onur














Source URL3




6- Gendarmerie)

Source URL4


























Government House







and power concepts





Source URL3


Gendarmerie)

Source URL4



Source URL3


Gendarmerie)

Source URL4

















139













city










































































140

Oumlzmen amp Onur






Source URL6































































141





Source URL7




House in the City














gure 12)




















Source URL7



Source Author1 2020



Source URL7



Source Author1 2020



Source URL7



Source Author1 2020




Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020

142

Oumlzmen amp Onur







upper floor


Facade



















Entrance Door















architecture















Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020

143


















































Old Prison

Source URL8

4 CONCLUSIONS

































Source URL8

4 CONCLUSIONS



144

Oumlzmen amp Onur

























































ACKNOWLEDGMENTS
























145


Enstituumlsuuml





















146

ldquoThi



ıstır

147









Oumlz



Abstract




148

UYSAL ŞAHİN

1 GİRİŞ






























































149













































(Sapancalı 2009)






























150

UYSAL ŞAHİN



















































şoumlyledir


si



Ccedilalışmalar


Rodgers (1976)

Glatzer (1987)


Watts amp Whatmore

(2009)


Endeksi



Qualıty of Lıfe






Fiziksel Durum


Durum




Sahiplik




Sosyal Bağlılık



Maneviyat Din

















151






of Life Index)











malıdır















































































152

UYSAL ŞAHİN












































































dele edilmelidir




















153

























































































154

UYSAL ŞAHİN















155










Oumlz







156


1 GİRİŞ










turmaktadır

























































Abstract



157










bir diğer nedendir





















ze etmektedir


















ctG_1837-0609-42)






































158






nusudur


























































(Genccedil 201325)









(Genccedil 2013 38)

















2013 28-29)




159






4UYGULAMALAR











halleri

Kaynak Ferhan Savra














































160




































































Tablo 1 Deneme 1











161









lo 3)







tirilmiştir



Kaynak Yazar




şılmıştır



Kaynak Yazar






Kaynak Yazar

Tablo 2 Deneme 2



















Uumlleksit 30










Tablo 3 Deneme 3














162







Kaynak Yazar




edilmiştir


































Kaynak Yazar

Kaynak Yazar

163





kullanılmıştır

















Şekil 16 Heykel

Metamorfoz 124 23





5SONUCcedil










































164






































TEŞEKKUumlR



165









Oumlz



Abstract





166




1GİRİŞ































ccedilıkmıştır



































167



ara verilmiş




verilmiştir




































CO 2020)


















































168












lanmaktadır







dir





nelerdir



ne olmuştur




nelerdir






nelerdir

3YOumlNTEM











senlenmiştir












































Cinsiyet f

Kadın 95 8715

Erkek 14 1238

Toplam 109 100

169
















rilmiştir




















zuumlmlenmiştir








turulmuştur














rilmiştir


4BULGULAR

























1 85

2 877

3 905

4 863

5 912

6 928

7 897

8 874

9 927

10 853

11 918

x 100

4BULGULAR












1 85

2 877

3 905

4 863

5 912

6 928

7 897

8 874

9 927

10 853

11 918

x 100

4BULGULAR


170












oluşturulmuştur








lirtmişlerdir



dedir
















bulmamaktayım






















yor ister istemez





























46 4220




171




uzatıyor






di
























































kolay oluyordu








sun

















Toplam 109 100



172






















lendirmişlerdir






tebiliyorum






goumlrmuumlyorum



rum


























































173




































var

















deliyor






































174















masına imkan yok









tadır






































goumlruumllmektedir







mektedir























Yeterli 92 8440


Toplam 109 100



175



























tayım

















yorum






konuda yeterli













yor






















olabilir






pasif kalıyor

176











mişlerdir

















deceğiz















yorhellip















































177





















mektedir















ruumllmektedir








bulunuyor




























tamaz
















178














ne yazık ki











tir























goumlruumlyoruz




















kaybetmiyoruz

















179









miştir











şu şekildedir





















goumlremiyoruz







oluyor








hissediyoruz










ları sunamıyor






















180







siz bir durum






sağlayamadık






mişlerdir















şekildedir






















linde olabilir






















Dağılımları














Toplam 109 100


181



rum





numlarına goumlre

























































































182









goumlstermektedir


























































benzerdir







şılmıştır














ulaşılmıştır






ması sağlanabilir


183















getirilebilir








































Journal İndex

















TURKEY



























































TURKEY


TURKEY




















Şadi Aydın





Atilla Aydın


95

147

165

123

115

101

155








133



VIII

ldquoThi



ıstır

95









Şadi Aydın

Oumlz



Abstract



96

Aydın



































































97



































العالمین






















































98

Aydın









































Nuumlshanın başı



Nuumlshanın sonu






















tamamlayacaktır



99






















Nuumlshanın başı



Nuumlshanın sonu
















































100

Aydın




4 SONUCcedil































4 SONUCcedil







101








Atilla Aydın

Oumlz



Abstract




102

Aydın



1GİRİŞ








































































103































































































104

Aydın




































































































105

































































zgan 1982 35)



































106

Aydın




























139)





































































107






2001 317)











































23 Siyasi Nedenler

















































108

Aydın





























































lu 1969 71)



































109

































































































110

Aydın























etkilemiştir





























1994 73)















































111




















































































6 SONUCcedil












112

Aydın































































































113




















































114

Aydın




115









Oumlz



Abstract






116


1 GİRİŞ















































gerekmektedir

















































117






























tedir


3 YOumlNTEM

31 Katılımcılar


















































N


Erkek 36 164

Eğitim Duumlzeyi


Lise 15 68

Lisans 170 773


Doktora 5 23



















N


Erkek 36 164

Eğitim Duumlzeyi


Lise 15 68

Lisans 170 773


Doktora 5 23














118



bildirilmiştir





























33 Proseduumlr

























4 SONUCcedilLAR













1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1

2 Yaş 24 1


02 09 1




04 -05 -10 -03 -12 1


16 04 12 -03 -01 10 1


Uzam (range)



Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349

Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580


220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38


220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165



220 96 84 - 0 5 - 5 104 248


220 191 145 - 0 9 - 9 125 303


220 287 174 - 0 14 - 14 162 69


119



tur


























lt01)

5 TARTIŞMA




















p lt 001

p lt 005










5 TARTIŞMA









Uumlstbiliş

Ahlaki Uumlstbiliş

β= 43

β= 03

β= 34

Eğitim

β= 19


p lt 001

p lt 005










5 TARTIŞMA









Uumlstbiliş

Ahlaki Uumlstbiliş

β= 43

β= 03

β= 34

Eğitim

β= 19









1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1

2 Yaş 24 1


02 09 1




04 -05 -10 -03 -12 1


16 04 12 -03 -01 10 1


Uzam (range)



Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349

Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580


220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38


220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165



220 96 84 - 0 5 - 5 104 248


220 191 145 - 0 9 - 9 125 303


220 287 174 - 0 14 - 14 162 69



120






















































taşınabilir




















121































122

ldquoThi



ıstır

123










Oumlz



Abstract






124


1 GİRİŞ




























2002a)


















Collins vd 2019)






























125













































ele alınmasıdır


























2011)



















126















May 2014)






































(Cikajlo vd 2017)







vd 2020)














ve Miyachi 2019)























127



































maktadır






























































tadır

128
























































































129






































130












































131







132

ldquoThi



ıstır

133









Abstract






134

Oumlzmen amp Onur


































state





























environment

















the study
















135



























































































19th century







136

Oumlzmen amp Onur


































































































137






















































Metin 2019 46-50)













Government House






















138

Oumlzmen amp Onur














Source URL3




6- Gendarmerie)

Source URL4


























Government House







and power concepts





Source URL3


Gendarmerie)

Source URL4



Source URL3


Gendarmerie)

Source URL4

















139













city










































































140

Oumlzmen amp Onur






Source URL6































































141





Source URL7




House in the City














gure 12)




















Source URL7



Source Author1 2020



Source URL7



Source Author1 2020



Source URL7



Source Author1 2020




Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020

142

Oumlzmen amp Onur







upper floor


Facade



















Entrance Door















architecture















Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020

143


















































Old Prison

Source URL8

4 CONCLUSIONS

































Source URL8

4 CONCLUSIONS



144

Oumlzmen amp Onur

























































ACKNOWLEDGMENTS
























145


Enstituumlsuuml





















146

ldquoThi



ıstır

147









Oumlz



Abstract




148

UYSAL ŞAHİN

1 GİRİŞ






























































149













































(Sapancalı 2009)






























150

UYSAL ŞAHİN



















































şoumlyledir


si



Ccedilalışmalar


Rodgers (1976)

Glatzer (1987)


Watts amp Whatmore

(2009)


Endeksi



Qualıty of Lıfe






Fiziksel Durum


Durum




Sahiplik




Sosyal Bağlılık



Maneviyat Din

















151






of Life Index)











malıdır















































































152

UYSAL ŞAHİN












































































dele edilmelidir




















153

























































































154

UYSAL ŞAHİN















155










Oumlz







156


1 GİRİŞ










turmaktadır

























































Abstract



157










bir diğer nedendir





















ze etmektedir


















ctG_1837-0609-42)






































158






nusudur


























































(Genccedil 201325)









(Genccedil 2013 38)

















2013 28-29)




159






4UYGULAMALAR











halleri

Kaynak Ferhan Savra














































160




































































Tablo 1 Deneme 1











161









lo 3)







tirilmiştir



Kaynak Yazar




şılmıştır



Kaynak Yazar






Kaynak Yazar

Tablo 2 Deneme 2



















Uumlleksit 30










Tablo 3 Deneme 3














162







Kaynak Yazar




edilmiştir


































Kaynak Yazar

Kaynak Yazar

163





kullanılmıştır

















Şekil 16 Heykel

Metamorfoz 124 23





5SONUCcedil










































164






































TEŞEKKUumlR



165









Oumlz



Abstract





166




1GİRİŞ































ccedilıkmıştır



































167



ara verilmiş




verilmiştir




































CO 2020)


















































168












lanmaktadır







dir





nelerdir



ne olmuştur




nelerdir






nelerdir

3YOumlNTEM











senlenmiştir












































Cinsiyet f

Kadın 95 8715

Erkek 14 1238

Toplam 109 100

169
















rilmiştir




















zuumlmlenmiştir








turulmuştur














rilmiştir


4BULGULAR

























1 85

2 877

3 905

4 863

5 912

6 928

7 897

8 874

9 927

10 853

11 918

x 100

4BULGULAR












1 85

2 877

3 905

4 863

5 912

6 928

7 897

8 874

9 927

10 853

11 918

x 100

4BULGULAR


170












oluşturulmuştur








lirtmişlerdir



dedir
















bulmamaktayım






















yor ister istemez





























46 4220




171




uzatıyor






di
























































kolay oluyordu








sun

















Toplam 109 100



172






















lendirmişlerdir






tebiliyorum






goumlrmuumlyorum



rum


























































173




































var

















deliyor






































174















masına imkan yok









tadır






































goumlruumllmektedir







mektedir























Yeterli 92 8440


Toplam 109 100



175



























tayım

















yorum






konuda yeterli













yor






















olabilir






pasif kalıyor

176











mişlerdir

















deceğiz















yorhellip















































177





















mektedir















ruumllmektedir








bulunuyor




























tamaz
















178














ne yazık ki











tir























goumlruumlyoruz




















kaybetmiyoruz

















179









miştir











şu şekildedir





















goumlremiyoruz







oluyor








hissediyoruz










ları sunamıyor






















180







siz bir durum






sağlayamadık






mişlerdir















şekildedir






















linde olabilir






















Dağılımları














Toplam 109 100


181



rum





numlarına goumlre

























































































182









goumlstermektedir


























































benzerdir







şılmıştır














ulaşılmıştır






ması sağlanabilir


183















getirilebilir






















































TURKEY



























































TURKEY


TURKEY




















Şadi Aydın





Atilla Aydın


95

147

165

123

115

101

155








133



VIII

ldquoThi



ıstır

95









Şadi Aydın

Oumlz



Abstract



96

Aydın



































































97



































العالمین






















































98

Aydın









































Nuumlshanın başı



Nuumlshanın sonu






















tamamlayacaktır



99






















Nuumlshanın başı



Nuumlshanın sonu
















































100

Aydın




4 SONUCcedil































4 SONUCcedil







101








Atilla Aydın

Oumlz



Abstract




102

Aydın



1GİRİŞ








































































103































































































104

Aydın




































































































105

































































zgan 1982 35)



































106

Aydın




























139)





































































107






2001 317)











































23 Siyasi Nedenler

















































108

Aydın





























































lu 1969 71)



































109

































































































110

Aydın























etkilemiştir





























1994 73)















































111




















































































6 SONUCcedil












112

Aydın































































































113




















































114

Aydın




115









Oumlz



Abstract






116


1 GİRİŞ















































gerekmektedir

















































117






























tedir


3 YOumlNTEM

31 Katılımcılar


















































N


Erkek 36 164

Eğitim Duumlzeyi


Lise 15 68

Lisans 170 773


Doktora 5 23



















N


Erkek 36 164

Eğitim Duumlzeyi


Lise 15 68

Lisans 170 773


Doktora 5 23














118



bildirilmiştir





























33 Proseduumlr

























4 SONUCcedilLAR













1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1

2 Yaş 24 1


02 09 1




04 -05 -10 -03 -12 1


16 04 12 -03 -01 10 1


Uzam (range)



Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349

Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580


220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38


220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165



220 96 84 - 0 5 - 5 104 248


220 191 145 - 0 9 - 9 125 303


220 287 174 - 0 14 - 14 162 69


119



tur


























lt01)

5 TARTIŞMA




















p lt 001

p lt 005










5 TARTIŞMA









Uumlstbiliş

Ahlaki Uumlstbiliş

β= 43

β= 03

β= 34

Eğitim

β= 19


p lt 001

p lt 005










5 TARTIŞMA









Uumlstbiliş

Ahlaki Uumlstbiliş

β= 43

β= 03

β= 34

Eğitim

β= 19









1 2 3 4 5 6 7 8 1 Eğitim 1

2 Yaş 24 1


02 09 1




04 -05 -10 -03 -12 1


16 04 12 -03 -01 10 1


Uzam (range)



Eğitim 220 310 55 - 1 5 1-5 4 73 349

Yaş 220 2410 383 - 18 42 - 24 173 580


220 404 76 86 193 560 1-6 367 -24 -38


220 290 47 64 1 4 1-4 3 -62 165



220 96 84 - 0 5 - 5 104 248


220 191 145 - 0 9 - 9 125 303


220 287 174 - 0 14 - 14 162 69



120






















































taşınabilir




















121































122

ldquoThi



ıstır

123










Oumlz



Abstract






124


1 GİRİŞ




























2002a)


















Collins vd 2019)






























125













































ele alınmasıdır


























2011)



















126















May 2014)






































(Cikajlo vd 2017)







vd 2020)














ve Miyachi 2019)























127



































maktadır






























































tadır

128
























































































129






































130












































131







132

ldquoThi



ıstır

133









Abstract






134

Oumlzmen amp Onur


































state





























environment

















the study
















135



























































































19th century







136

Oumlzmen amp Onur


































































































137






















































Metin 2019 46-50)













Government House






















138

Oumlzmen amp Onur














Source URL3




6- Gendarmerie)

Source URL4


























Government House







and power concepts





Source URL3


Gendarmerie)

Source URL4



Source URL3


Gendarmerie)

Source URL4

















139













city










































































140

Oumlzmen amp Onur






Source URL6































































141





Source URL7




House in the City














gure 12)




















Source URL7



Source Author1 2020



Source URL7



Source Author1 2020



Source URL7



Source Author1 2020




Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020

142

Oumlzmen amp Onur







upper floor


Facade



















Entrance Door















architecture















Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020



Source Author1 2020

143


















































Old Prison

Source URL8

4 CONCLUSIONS

































Source URL8

4 CONCLUSIONS



144

Oumlzmen amp Onur

























































ACKNOWLEDGMENTS
























145


Enstituumlsuuml





















146

ldquoThi



ıstır

147









Oumlz



Abstract




148

UYSAL ŞAHİN

1 GİRİŞ






























































149













































(Sapancalı 2009)






























150

UYSAL ŞAHİN



















































şoumlyledir


si



Ccedilalışmalar


Rodgers (1976)

Glatzer (1987)


Watts amp Whatmore

(2009)


Endeksi



Qualıty of Lıfe






Fiziksel Durum


Durum




Sahiplik




Sosyal Bağlılık



Maneviyat Din

















151






of Life Index)











malıdır















































































152

UYSAL ŞAHİN












































































dele edilmelidir




















153

























































































154

UYSAL ŞAHİN















155










Oumlz







156


1 GİRİŞ










turmaktadır

























































Abstract



157










bir diğer nedendir





















ze etmektedir


















ctG_1837-0609-42)






































158






nusudur


























































(Genccedil 201325)









(Genccedil 2013 38)

















2013 28-29)




159






4UYGULAMALAR











halleri

Kaynak Ferhan Savra














































160




































































Tablo 1 Deneme 1











161









lo 3)







tirilmiştir



Kaynak Yazar




şılmıştır



Kaynak Yazar






Kaynak Yazar

Tablo 2 Deneme 2



















Uumlleksit 30










Tablo 3 Deneme 3














162







Kaynak Yazar




edilmiştir


































Kaynak Yazar

Kaynak Yazar

163





kullanılmıştır

















Şekil 16 Heykel

Metamorfoz 124 23





5SONUCcedil










































164






































TEŞEKKUumlR



165









Oumlz



Abstract





166




1GİRİŞ































ccedilıkmıştır



































167



ara verilmiş




verilmiştir




































CO 2020)


















































168












lanmaktadır







dir





nelerdir



ne olmuştur




nelerdir






nelerdir

3YOumlNTEM











senlenmiştir












































Cinsiyet f

Kadın 95 8715

Erkek 14 1238

Toplam 109 100

169
















rilmiştir




















zuumlmlenmiştir








turulmuştur














rilmiştir


4BULGULAR

























1 85

2 877

3 905

4 863

5 912

6 928

7 897

8 874

9 927

10 853

11 918

x 100

4BULGULAR












1 85

2 877

3 905

4 863

5 912

6 928

7 897

8 874

9 927

10 853

11 918

x 100

4BULGULAR


170












oluşturulmuştur








lirtmişlerdir



dedir
















bulmamaktayım






















yor ister istemez





























46 4220




171




uzatıyor






di
























































kolay oluyordu








sun

















Toplam 109 100



172






















lendirmişlerdir






tebiliyorum






goumlrmuumlyorum



rum


























































173




































var

















deliyor






































174















masına imkan yok









tadır






































goumlruumllmektedir







mektedir























Yeterli 92 8440


Toplam 109 100



175



























tayım

















yorum






konuda yeterli













yor






















olabilir






pasif kalıyor

176











mişlerdir

















deceğiz















yorhellip















































177





















mektedir















ruumllmektedir








bulunuyor




























tamaz
















178














ne yazık ki











tir























goumlruumlyoruz




















kaybetmiyoruz

















179









miştir











şu şekildedir





















goumlremiyoruz







oluyor








hissediyoruz










ları sunamıyor






















180







siz bir durum






sağlayamadık






mişlerdir















şekildedir






















linde olabilir






















Dağılımları














Toplam 109 100


181



rum





numlarına goumlre

























































































182









goumlstermektedir


























































benzerdir







şılmıştır














ulaşılmıştır






ması sağlanabilir


183















getirilebilir






































E-ISSN : 2149-6544 DOI : 10.26809/joa

Documents

Transcript of E-ISSN : 2149-6544 DOI : 10.26809/joa