)8 § 6. Exorzismusformeln für Besessene.

ro peeeatis nostris, Iesu Ohriste, fili dei ui, omnipotens ab omni-otente genitus, ante secula semper es faetor primi seeuli eumriritu sancto, Mitte omnes sanetos angelos atque archangelos,litte sanetum arohangelum Michahelem, sanctum Gabrihelem, sanc-lID Raphaelem, ut adsint et defendant et tueantur hominem tuumr., quem tu plasmasti, eui animam tu dedisti et sanguinem tuumro ipso fundere dignatus fuisti. Protegant illum, illuminent '\ligi-mtem, dormientem, ab omni infestatione 1 diaboliea ita reddant[uietum atque seeurum , ut nullam deineeps in eo potestatemtabeat pars iniqua " neo ingredi presumat, nee animam illius neeiorpus eius nequam spiritus ledere uel fatigare aut terrere autemptationibus titillare presumat s. Per. Do~~ tt~

9. Item benedictio sancta super infirmum. Sanet teleus pater, qui te ereauit etc+.

10. Item sancta ben edictio. Benedietio dei patris eumsngelis etc".

11. Swp er d emo ni acwm. Domine sanete, pater omnipotens,aeterne deus, expelle diabolum de homine isto N., de eapite etc:".

12. .Alia. Omnipotens sempiterne deus, a euius faeie etc".13. .Alia. Domine sancte, pater omnipotens, sempiterne deus,

uirtutem tuam eic.".14. Item alia. Deus angelorum, deus arehangelerum etc".15 . .A 1ia. Deus, conditor et defensor etc.10•

16 . .Alia. Omnipotens et miserieors deus ... impera dia-bolo etc.l1•

17. .A 1ia. Non ego impero tibi etc.12•,-----1 Hs.: ,infestinatione'.I Hs.: ,ut nullum deinceps in quo potestatem habeat pars iniqua'. Mart.

II 348: ,ut nullam deinceps potestatem habeat in corpore, in corpore eius parsiniqua'; auch hier scheint der Text korrumpiert zu sein.

• Bei Mart. n 348 wird dieser Exorzismus so fortgesetzt: ,Ergo, maledictediabole, recognosce sententiam' etc.

• Das Gebet ist ein Krankensegen ; vgI. RF 115, 36.

• Ebenfalls ein Krankensegen ; vgI. RF 115, 36. e Siehe oben S. 601 (IV 7)., VgI. Pam. n 474 und oben S. 593 (II 8): ,Impositio manuum super

energumenum catechumenum'.• Pam. II 475: ,Pro paruulo energumeno'. • Siehe oben S. 596 (ill 1).10 Siehe oben S. 597 (I1I 2). 11 Siehe oben S. 602 (IV 8).11 Siehe oben S. 602 (IV 9).

Eine mozarabische Formel aus dem 11. Jahrhundert. 60918 . .Alia. Omnipotens sempiterne deus, petimus humili

preee etc+.19. Unctio olei super demoniacum. Unguo te oleo sancti-

ficato in nomine patris et filii et spiritus sancti, ut per sanetamtrinitatem salueris in secula seeulorum amen.

20. Al ia 0 rat io. Benedicat te dominus et eustodiat te Christus'ab omnibus insidiis diaboli in nomine patris et filii et spiritussancti 2.

VI. Ordo celebrandus super eum, qui a spiritu inmundo ueratur".Inprimis constituunt uirum siue mulierem, qui hoc patit1tr, ad

partem occidentis, ita ut contra altare [aciem teneat. Deinde preparantse derlei et diacones seu presbiteres in duos choros, sicut consuetudo estin effetatione 4 in diem Ramos palmarum. Post hoc, stans diaconusamte chorum, faciem contra predictum egrotum tenens ei manu crucem

fociens, recitat ac decantat clara uoce hunc exor~um:_ _EX01"cismus. Recordäre, satanas, que tibi maneat pena".

Quum "iideris hominem, qMm deus et dominus meus ad suamgratiam ocare [dignatus]6 est, confiisus fügias et r~eedas:... Quod siiallaciter gesseris, erit tlbi rpse Christus in preparato iudicio. Deo

iuo rati'önem reddes et tt'as signätum non designsbis", adiurätu'sin nomine pätris et mii et spTritus saneti, ciiius est hoc signumet nomen inl,iictum.

1 Wie oben S, 595 (ll 11). Es folgen in der Hs.: ,Impösitio manuum'Super inergumenum caticuminum' (siehe oben S. 608, Nr 12) und die ~nitien-des Gebetes: ,Pro parulo inergumeno' (siehe oben S. 108, Nr 13) s~Wle ~erGebete der Exorzismusformel des Alkuinschen Nachtrags. Daran schließt sich{BI. 95) die oben (19) mitgeteilte ,Unctio olei super demoniacum'.

I Die in der Hs. noch folgenden Gebete betreffen nicht Besessene, son-dern gewöhnliche Kranke.

• Liber Ordinum von Silos, Mitte des 11. J ahrh. (Mon. liturg. V 73-80).Wir unterlassen die Korrektur der grammatischen Fehler des Textee.

• ,Effetatio' = der Akt der Salbung der Ohren mit dem Worte ,effets';vgl. Mon. liturg, V 27.

• Das Gebet steht auch im mozarabischen Taufritus ; ebd. 26.e Von uns ergänzt nach Mon. liturg. V 26; vgI. auch Gel. I 42, Mur.

1563, W 79., ,design are", ist der Gegensatz von ,signare', mit dem Kreuz bezeichnen,

:also = des christlichen Charakters berauben oder den christlichen Charakterverletzen; vgl. die Note in Mon. liturg. V 74.

Fr&DZ. Kirchliche BenedIktionen. II. 39

610 § 6. Exorzismusformeln für Besessene.

Respondunt in choro hanc antiphonam: Reslstite diabolo etfugiet a \tobis. Adpropinquate deo et adpropinquabit Vobis.

Deinde dicit diaconus; Recordare, satanas. Respondunt in choro:Resistite diabolo.

Ex hinc dicit ter:tio diaconus: Record~e, satanas. Responduntin choro. Resistite diabolo.

Deinde egreditur episcopus a)Zt s erdos senior, qui interJuerit~de intra oltare et stat ante chorum, i antea diaconus stetit, exorcis-mum recitando hec tria capitula, . aciens crucem contra occidentem adiam dictum hominem egrotantem i

I. Increpet dominus in/te, satan; et increpet dominus in te,qui elegitlherusalem.~I. 'bi dicitur, satanas. Vade retro. Ur. Vicitleo de tribu Iuda, radi Dauid.

Sie tamen quan 0 hoc episcopus dicit autalius sacerdos, qu'iinterfuerit, manu rem Jacit contra occideniem; et paululum intercapitulum pausetur. Statim tamen, cum ille explicuerit, diaconus cumclericis inponit/fecitando hos exorcismos:

Exorcismus. Depreh~se sunt insIdie tÜe, maledicte dam-näbilis zabule 1, nec iam poteris ultra fillere, quos putäbas te per-petua malörum tuorum infelicitäte ~icISse. - Congrediinur adbB-;sustuam, d~bole, perfurentem ~insäniam et adifei.sus tüas, inmiindespiritus, nequTtias concertäinur. Tue insidie, hostis antique, pro-dantur, ut dicata Christo pectora ab omnibus operibus tuis pur-gentur. Erröris tui ab istis insänia conquiesoat, nec ultra malltietue eos error in~luat. Recede ab his fämulis Christi confiisuset per spiritum adoptionis seclusus. Discede per \ferum deum ad-iuriitus et de obsessis fuge corporibus, Nichil in eis iarn ultraaudeas nec tui operis eos d;nceps incitatione decipias, sed tenebrisnequiiie tue deditus et penam gehenne se\.1i'entisexpectans ab his,qui a domino redimiintur, abscädas. Et Ideo exi insanabilis, abhis, qui tibi renmitia\lerunt et doininum Christum corde et cörporementequo conceperunt, H~ita 19itur extra humanam conv'er-'SatiöD~ da ei, qui viuit in secula seculorem, honorem.

Alius. Ag;edimur ad\{e';sus te, diabols, spiritualibus \i;'biset igneis sermonibus. Latäbras tuas, quibus occultaris, inceiidimus.Proj)fii quidem oris sermöite, sed dei nostri te torquemus 'l4irtute.

1 zabulus = diabolus.

Eine mozarabi sche Formel aus dem 11. Jahrhundert. 611

Rebellis, fuge, inimice. QuamdiÜ te inflat supä;bia t~a? Quo-usque aduret invfdia? Non reminisceris, miser, propterea te abangelMum societä'te sechlsum et dei 02?nipotentis sententia de celocecidisse prostratum ? Cur non inponis criminibus tuis modum?Cur creatüram dei, quam deus non 'dult perlre, tu ipse persequeris?Time, miser, time diem iudicii, qui igne tibi reuelabitur ; timeChristum, punitorem tuorum scelerum. Ni~ill tibi sit cU!ll generehumano, pro quo Christus mortuus est et resurrexit,

Interdieimus tibi per ipsum, qui populum suum de sertfitüteEgfpti libera\iit. Interdlcimus tibi per ipsum, in cuius nominerubri maris est unda di\(lsa, et contra natiiram fluentis e1ementitamquam murus aqua est solidäta", Interdicimus tibi per ipsum,in cuius nomine regum fortium regna prosträta sunt. Interdicimustibi per ipsum, qui tres piieros in cä'mino ignis ardentis a suboculis infesti regis conseruare dignätus est; per ipsum, in cuiusnomine Danie1 leones fame rabidos siibacta feritate caleaait 4; peripsum, qui cecis Oculos aperuit, surdos audire fecit, paraliticos adsua membra reduxit ; per ipsum, qui 1inguas muterum resolüit;per ipsum, qui demonie U'exitos sanä\,lit: per ipSUID, qui claudoscmrere fecit, qui mortuos suscita\iit. InterdiClmus tibi per ipsum,qui super aquas pedibus ambulaüit, qui mare funda\fit et termin umei pos'u'it, dicen~: ,U sque hic 5 \lenies et hic confringes tumentesfluctus tuos.' Ipsius te \AirtUte conbänimus, cui ipse nomen tuum,quod esses Legio, prodidisti. Ipsius te \iirtute conuenimus , quiLazarum morte resolutum, quum iam in putredine se caro reso1lti'Sset,ite ac saluti restituit et in gaudio lamentum mutäVit 6.

Audi;ti ergo, ma1edkte, magnalia et Virtütes dö"mini. Time,miser, exteriores tenebras et ignem eternum, qui tibi est preparatua,incendii. Fuge, satanas, fabricam dei et opus dilJlne similitUdinisconparatum relinque.

Adiuramus te, inmunde spiritus, per deum patrem omni-pot;;tem et agnum inmaculatum , dei a1t1ssimi filium, qui \fenit

1 Nicil = nichil; vgl. Mon. liturg. V 573.2 Bezüglich der Mehrzahl der hier erwähnten biblischen Beispiele

weisen wir auf die Formeln I; II 10; m 3; IV 2 und 10; V 2.8 Dn 3, 19 ff. • Dn 14, 30-41.• Statt ,huc'; die Sentenz ist Prv 8, 29 nachgebildet.

ver-

• 10 11, 32-44.39*

612 § 6. Exorzismusformeln für Besessene.

peccata nostra .abluere per babtismum et spiritum siillctum, et nosperducere ad regnum eternum: qui patriärcas elegit, qui prophe aaconstTtuit, apOstolos predestina it, qui tenet cla em Da d et clauditquod Demo aperit, et aperit, quod Demo clauditl, qui te ob super:biam tuam damnaturn prolecit de regno celorum et deputä it tene:-bris inferörum. Ipsius te wrtüte exorciz~mus t. inmu~de spirjtus,per deum patrem, in cuius nomine hii sacratissimo signo t signantur

• ~ ) {I.(. ~ _ --(signat r. Non ultra eos (eum) aude~ designare 2, diabole, qui

exIllo Chr~ti ad tutelam salutis nota~t~ (not~ ).VA.. Interdicimus tibi coram Christo et angelis eius, quia non tenes

. t (' ~'\) 1 ':-d - -is os istutn utra nec POSSI eas nec eos per ertas a ia eritatis,quia tibi renuntiaiites ser i dei facti sunt et ad deum \,li~ re-fugium fecerunt, ut poseint magnificari atque mundari aque la\1'äcroet spiritu sancto, ut possint pleniSsime cognÖscere deum '\ii1iumdominum et saMatörem nostrum, qui est benedi~tus in secul~

. seculorum.Agimus ad ersus te, zabole, auctor criminum , celi refuga,

anim;u.um infelicium parricida, temtator seculi, iustö'rum in i e,castitätis et continentium inimke, demon inrminde, spiritus multi-f 5.mis subdcle hostis, serpens horrende damna ilis. Urget te ab~s (hoC') disce ere Christi nomen in ictum ac potestätis eius in-signe exillum. Ministri dei siimus, dei te in ocäto noinine per-sequimur. Eiceris arsürus, malorum caput, inlusor mentium, fictoromnium crllirinum, maledicte temtator audax, in fetoribus 1 ens,in sordibus ha itans. Urgeinus te, dl\!ine potestätis contemtor ; con-minamur, ut exeas; cogimus, ut recedas ; contra te religicsa habe-mus certamina, non cum humili hoste, sed cum antiquo gladiatore.

Tu es, qui per tumorem cordis deum contemnens, non solumeius equslem te esse, sed etiam superiorem ex~tere' oluisti. Tuab initio statim mundi hominem fefellisti et erois mendäciisblandiens rudes animas decepisti. Tu dominum ipsum temtäreconatus, quasi [ut] 3 obreperes rursus et falleres latenter adgressus es.Intelleetue tarnen es et retrusus, et ideo prostra us, quia agnitusatque detectus. Tu lapideos et ligneos deos tecum pariter arsuros,ut colerentur, institulsti. Tu misererum mentes blandienti facis

1 Vgl. Apoc. 3, 7. • Siehe oben S. 609• .Anm. 7. • Von uns ergänzt.

Eine mozarabische Formel aus dem 11. Jahrhundert. 6]3

"'-re1 imples superbia diss(;lMs libi"dine. Tu corda hominumerro , '- . ~ .•....iditate excecas, discordia exasperas, ira precipitas. Tu itinera

cup -- - -. b ~1 t öDibus claudis, predonibus obsides mana, et toto or e terrarumar __excltas mutuo sanguine bella. _ _ __

Discede, ulcus s~uli, truculente, inmunde, horrende cunctiquehum;-ni generis inimice. Exi, procul fuge, fuge inter celum etterram, qni psrdidisti trIbunal celi, ubi quondam angelus fUer~s.Iam enim salus entium \fenit, et sospitandis hommibus salutarelumen effn sit. Aspice idola tua derelieta, et per fidem credäntiumpopulörum sedes tuas ac terapla deserta. A ~olo terre te ~ei iusexc1üdit; \l'entis raperis, turbmibus inlloh/eris. Te Christus abomnibus istis exclUdit: discäae in tärtara; discede ultra trans maria.AgnöSce d;minum, da illi honorem, pertimesec tuum atque om_n!umereatÖrem, qui pro nobis corpus induit, ut nos de corporahbus

itiis liberaret teque de corporibus nostris sxcluderet. Eeee nuncipse torquet te, quem torquendum esse dieebas. Ecce nunc s~l ~thorgjnes, quem solum hominem existi~bas. Eece nune Iaterisin .ctum, quem olim prodlderas persequendum.

Discede, fuge, imperio nominis eius, cuius iussu elementa fam~-l~ntur 'uenti ser iunt maria obe iunt, inferi cedunt, euius terroreatque 'imperio nOmi~s eius tu et cuneta demonia 11. corporibusobsessis eicmntur. Hune psrtimesce, factörem seculi, ducem regni,lucis principem, salutis auctorem, qui mundum ortu suo inlumina t,passione sua redemit ; qui solus inter mOrtuos liber fuit et 11. morteteneri non potuit; qui tartare 11. claustra conmmuit eosque, quoscaptiu6s in infernum tenebas, potentia sue maiestatis eripuit; quideuicta morte eMnem, quam 11. terris adsümsit, in celum postmundi V1ct~iam deport;:- t, qui sedet ad dexteram patris, aceipIänsab eo eternam regni potestatem; qui 'dentlirus est e celo, ad penamtuam eensoris 'iigörem et iudicis potestatem (ostendens], _reddereiustis premia tibique et omnibus inpi~ eterne pene supplicia.

. . . . ,J' b h\' [h'lJ!lj . -. huiHuius nommis inuocatione a lS ac tu eicens ; ums sa-lutifero signo t 11. membris eius sxcluderis. Ipse te nunc late tematque absconsum intra medullas corporis persequitur extorquendum.

~~ -Ne ultra audeas has ammas [hanc animam 1 adVocare et ad super-

1 Es ist zu lesen: ,blandiendo Iacis errare' .

614 § 6. Exorzismusformeln für Besessene.p-(

stitionem tuam a fidei eritate di rtere. It [. _ _ _ e u ra eos eum 1 aprecsptis dei secludas et peccatorum sordibus pölluas. Remamis~r, a Ohrist.i ser is nequitie tue imperium: ~aput enim tuu~Ohrl~~s ca!ca lt,_ mundus exhorruit, fides comminuit. Recede decorpol'lbus..:nnocentium: Ohristi nomen hic habet hospitium. Via ornon habi~tor intr~ti; recede spontansus, nam proiceris imtitus'Non moreris, inimice; exi, fuge; fuge inter ce um et terras ubiquon~am dig~tätem tu am perdens detr~us es. A solo ter're t;~ei_filius excludit teque proiectum in tartara ima demergit. Petemferos.:... habes illuc destinatas animas inpiorum, quibus aut perti-ceps hereas, aut tortor in penis existas.

Recede_ a corporibus_hominum; ~ox te perp~ua habeat, cahgoeterna consoluat ut proiectus per .signum Christi, häbeant fide esanime pacem et corpora eternam salutern: ut adiura us in nominepatris et filii et spiritus sancti , per signum t sacre unctionis

estlgia eorum nunquam sequaris. 'Hos explicitos 1 orai episcopus aut quislibet sacerdos super eum 2

hanc orationem:

Ora.tio. Omnipotens pater, ~mnium deus, qui populi tuidamna miseratus Iesum Christum filium tuum ob custodiam carniset anime ad per~tas o~s domus Israhel destinasti, ut, quia tibi essetcur~ ser andi homines, inimicus agnosceret erubescens dominiimque

ereret " in fäihulis: memento, domine, operis tui, mem nto creatia te_plasmati h~inis, memento decepti. TÜere signa t culum tuum,delendo pri ilegium, recognosce tui nominis caracter impressum.

Quolibet hic fuerit incaitus errore deceptus, quamlibet ineidiiset temtatiööibus obnoxius, tu obli iscere, quod elapsus est, recor-däre, quod tuus est. Ecce nunc dimersus est domine in limo, ,profüiidi et non est illi substäätia consisteiidi. Adpetierunt fortesanimam eius et cireumdederunt eum tuli multi '. Exerce nuncopera tua, domine, que in Sarra obsessa qtiöndam exercuisti 6; quein Maria Magdal~a potentialiter ostendisti 6, que in unius iri cor-pore, superata diabo ica legions, oculis hominum comprobiisti 7.

I Accusativus abeolutus.! Gewöhnlich wird in der Formel der Plural

auch der Singular. • ,uereret' statt ,uereretur'.• Tob 8. e Lc 8, 2. ' Lc 8, 27-33.

gebraucht, zuweilen aber• Vgl. Ps. 21, 12.

Eine mozarabische Formel aus dem 11. Jahrhundert. 615

Tua est enim, domine, tua in euiuslibet eaptitfiliberatione tfietoria.Ad auxilium tuum contra hostem inciirrimus et admotas fabnce

-"", - -tuel inpugnationia machinas pugnaeuli tui 2 expugnatione repelli"mus. Hic, domine, mmimus, hic abiectus ; quia tarnen aliquä'ntulafamilie tue pars est, tibi soli sit debltus, ne in hac proeuleatIöne-captiuum possidens insüitet tibi, domino, inim~us.

Hanc igitur amissam o~em, pie pastor, inqÜire gregique tuoTeformare dignii."re, ad iniuriam deputans, si quid de tuo inpro usereptor admördeat, et ad gloriam tu am eum ans, quod ex faucibusIupi oräcis extorqiieas, Infunde nunc, dömine, his \fiseeribus acroedullis ~m sancti spiritus et salu .s, Nune alienum eoerce pre-dÖllem, et a sedibus tibi dieatis Impetus infesti insidiatOris exclu e.Protege, dömine, posseesionem tuam, ne intra prefixa postibus tuissacra signiicula t fur inportunus introeat et in oppresso dominatumexercens, insultabundus adndeat.

Adsit, doinine , VirtUtis tue maxime gloria; adsit potenslanguentium medicina , que omnes his 'iiseeribus demoniee tem-iati'Onis morbos excludat. Sentiat, domine, persecutor fideliumnequissimam sue Virt~tis audaciam ni '1 uiilere, dum 0 es domus'tue non audet inhcita depopulatföne astäre, eui iam necesse est,ubi tu in ocads, abscedere. Expa\ieseat et fUgiat a te eOnditum et:rede~tum per hgnum crucis atque signacu um j , Illam nunc erbi'tui maiesta em persentiat, qua fiuetus rediens contumaciam Fara-honis inmersitS, qua tubis clangentibus Iherico ruibünda contr-e:-'muit>, qua Asmodeus 5 demon Vi propulslitus abscessit. Munisturergo, d~ine, signo sacratissime erucis t et eust'ödem mereaturangelum pietatis. Amen. Presta, summe pater, per Iesum Christum. .-r.~

I Statt ,tue' ist .sue' zu lesen. t Statt ,tui' ist .sui' zu lesen.I Ex 14, 26-28. • los 6, 20. • Tob 3, 8. ~

~~(