Cum consensu & approbatione Collegii Philosophici in celeberrimi
&Regia Fennoruro Aca- demia,
motore & Praeceptore meo aeternum devenerando,
Pro honoribus in Philosophid modeste exhibet
JACOBUs FAL ANDER, O-Bothn,
A B 0 JE» Exc«sd apud Viduam Hanflonii.
Reveyendijsimo in Christo Patri ac Domino,
Dn.JOHANNI gezelio s. s. Theol.Doctor!, inclytae Diaeceseos Aboensis Episcopo dignisllmo, Regia; itidem Academia; Pro - Cancellario amplisIimo, &
Ecclesiastici Conditorii Praesidi gravisIimo, Maecenati & studiorum meorum Promotors
magno, humillima veneratione aetatem
ac Domino, Dn. ENEVALDO sVENONIO
s.s. Theol* Ooct & Pros, Prim. Consido™ utriusq; Adsess ri.nec non Ecclesiarum Aboensium & Num- mensis Pastori vlgiUntistimo.
Dn. J O H AN NI GEZELIO Juniori, s. s. Theol. Doct, & Prosessori Ord, Consido™ utnusqu» Adseflori, st Ecclesiae ad aedem Divae Ma- riae P adori.
Dn. M. JACOBO FLACHsENIO, hactenus Metapsa. & Log. Prosessori laudatistimo, jam verd a s. R, M, condituro s. s Theol.Prosessori Pubi. (st Ord. Ecclesiaeq; Dei in Lundo Paflori.
Dn. ERICO FA L A N D RO,Ling.Orien- talium Pros.Ord.Fratri & Promotori pl honorando.
Dn. M. DANIELI ACHRELIO, Eloquentiae Pros, Praeceptori hactenus sidelissimo.
Maecenatibus, Patronis ac Praeceptoribus grata mente aeternum devenerandis,
Disput hanc pro gradu, in gratissimi animi officioseqj ossert
jAC|FAhANDscR, A,& Kesp,
Lectori Candido Et Be nevolo sal utem/
Rgumentum , quod jam bono cum Deo conabimur explicare >/« fabule valde grave, plurimi vana suii cogitationibus $pesstma
sholtjs jic obdurarunt $ intricatum dede- runt , ut vix illam invenias viam , qua tuto liceat pergere ad ulteriorem in scten- ttd naturali cognitionem, Nam ut neces- sarib pr&requintur in Physices studiosi, pri- mipnnciptj, unde scilicet corpora omnia or- tumsuum trahunt, notitia ; (tc non paucos in- venias, qui hoc thema trabidrunt, sed varie illud interpretati Junt. (jalviniani, qui pu- tant se umverst sapientia, latisundium per- reptasse, robis Lutheranis ogganmunt ,
non ob aliam caujjam» sed quod Lutheri sanci» dogmatibus sumus initiati, presy hacsud sen- tentid pugnant tanquam Hercules olim ai ‘sanarum in mortis imperium $ inserorum sicte»* Jguidan illorumplane negant Chaos
sputatione hoc omnia nobis ae- quipollens erunt.
5. His praenotatis,inoffenso pedelicet ad interiora penetrare, & quidem primo notamus sen- tentiam Calvinianorum,inprimis Keckermasii,quiindigestam mo- lem negat extirisle; sic enim sen- tit 1« 7. syst* Physi Hoc scilicet re- pugnare persednom divinas, st hocChaos crealTet. Equidem mi- ror ego tam inanes cogitationes polle nasci in capite Philosophi, Creatio suit asflo externa, quasin- ternam DEi EsTentiam non red- dit impersessam-
§. s. Deindedicit,nos absque ratione contra sacrum Codicem hoc dogma velle intrudere, ciitn vocibusCoeli & Terrae inversu 1.
proponatur articulus seu He de- monffrativum» quod indicat hac
terram & hoc Caelum. Resp. Con- cedo He demonstrativumistis vo- cabulis praefixura esso, quid tum? si largirer tibi, hoc versu tantum summam creationis contineri, nos solum demonstrabimussuisie chaos ex claris scripturae locis: noslri enim non est instituti de- terminare, quid nomine Caeli &
terrae in it versu praecipue intel- ligatur, cum hoc ad Ampliss. Theologos (pedet. Interea ta-
men non dubitamus,cum B. Mei- snero aliisque maximi nominis Theologis Lutheranis, intellige- re his vocibus massamprimaevam. Ne ergo Keckermanni AsIeclae diutius se torqueant Mc objedi- one 3 notent, He illud demonstra- tivum nihil sententiam illamcon- firmare, nam in versiculo 2. l- dem He demonstrativum occur-
rit5 ubi tamen Termo esb de cMo quod infra probabimus ubi no. stram confirmamus sententi- am. Praeterea nec igoorabis, Ht illud Emphaticum non semper csdera significationeuTurpari; ss- liquandoenim significatidemac apudGraecos articulus », w, Et tuncesl cognitionis seu notifica- tivum » quod saepissirac praesigi- tur nominibus sequente dages, ut etiamheicloci; excipe tamen nomina propria & construdta.*, quibus Hc Emphaticum rarissime £oletpraeponi. Rem sesic habe- re facile potcst probari, si modo varias versiones volueris consu- lere. exprimit illud He per particulas m' sicenim habet ver- iio septuaginta interpretum. &
v o ©soc 7iv ngy pyr. Arabica, interpreteBriano Wal-
tono 5 bibliorum Polyglottorum tomo i. sic sonat.* Priraum quod creavit Deus suit Cadum & Ter- ra. Targum Onkelos textui be- brae per omnia conformis ell:: 3n principio creavit Deus Caesium si Terram.
§« 6. Porro timet» hoc repu- gnare natura; Creatoris» si tam consusum chaoscreasiet» cum sit auctor boni ordinis, non vero consusionis» Resp. Ambabus ma- nibus tibi hocdamus»Deum esle audsorem boni ordinis i. Cor. 14. non tamen inde llatim poresl concludi, Deum non creasseCha- os.Namin nihil sic erat consissum si sine ordine,ciim o- mnia & Deo T. O. M. ad natu- rae legem disposita & ordina- ta erant. Illa quse levia sue- runt superiores partes obtine»
bant,gravia vero in sundo ha?rc- bant. sic voluit naturaParens» ut omnia tunc ita sere (e haberent, quemadmodum etiam canit O- vid.lib i.Metamorph. (tum, Ante mare£«s terras $ {quod tegit omnia) C* >
Unus erat toto natur* vultus in orbe ,
J>)uem dixere Chaor. Rudis indtgejlais molet ,
Nec quaequam nijipondus iners, congestaque eodem
Non bene juntsarum dlscordia semina rerum t
Nullus adhuc mundoprabebat lumina Titan »
Nec nova crescendo reparabat cornua Phabe,. Nec circumfuso pendebat in aere Tellus Ponderibus libratasuu,nec brachia longa Margineterrarum porrexerat Amphitrite .
erat £«? tellus > illic$pontus aer. sic erat in slabilis tellus, innabilis undru.
Mentem meam ut intelligas, observa me hic loqui tantum de qualitatibus Elementorum, levi- tate & gravitate, frigiditate &
siedtate. Fateor etiam in chaoti- camasla ante bencdustionem di-
vinam nullam suisTe operatione naturae; quod sisuisletterra her- bas sc arbores {ponte germinas- ser, quod esl oppido absurdum_*. Elumbe ergo esl id argumentu, quodurgetReckermannus: potu- islet quide Deus uno verbo hunc mundum creare, sed non voluit; placuit enim ipsi magisgradatim procedere. sic cum Adamum formavit,primum corpus eglebs, terra: produxit, demde vero ani- mam ei inflavit.
§. 7. Ultimo Keckerm. subsi- dium escript.s.petit,&quidem e libro sapientia: cap. u. ubi dici- tur, Dsum creasse mundum in nu- mero, mensura & pondere. si hoc,E.nullumChaos creavit. R. Nec hoc applausum meretur. sensus hujus loci esl de Creatio- ne? ut suit opus absolutum, non
absolvendum. Pluresobjediones pollemus quidem in medium_» proserre, sedciim ex iis, quaelu- perisis dictatum, illa optime pos- iint lolvi, nos insbituti & brevi- tatis memores, ad probationem nojstra; lententi# pergimus.
i« Qui verba Molis diligenter perlegit, nonporell: non m no- liram sententiam pedibus irc_*, quimodb praeconcepra opinione non tenetur. Quasso, quid indi- care vult Propheta Moles, cum terram, quam in principio cum cado formavit, inanem & vacu- am appellat/ dic amabo, quid intellexerit Moses,quum dicio tenebras suille luper faciem A- byssi * nonneChaos t Argumen- tamur.* Terra , erat vacua (3 i- nani* tendria involuta, imo qux nondum apparuit) ssd suit aequi* ira-
wessot nec ah illis disiin&a)tlla meri' to appellatur Chaos : Atqui inprimor- dio mundi terra[tc erat* E. Majo- rem nemo negabit, nisi cum_. Calvinianis hallucinari & insani- re voluerit. Minor sua luce ra- diat & lumine solis clarior est 5
quippe fundamentum habensin sacrs Genesi.
2» Nec parvi momenti ell:, quod legimus. sap.u, Manum_. Dei crea ile mu sidum %
ex materia informi* b(l quidem hic liber Apocryphus, tantae ta-
men auctoritatis acKeckerm. (si omnino audloricatibus pugnan- dum est) Praesertim cum senten- tiam Mosis & Celeberrimorum Judaeorum sequutus sit.
3» Vocabula isla, quibus haec res in sacrii Genesi explicatur ,
scmentiam noslram probano ;
nam vox thohu, a radice ihaba inu- sitad,qua; dictio signihcat rem informem, proptereasic vocaba- tur, quia terra carebat illis rebus, quibus possmodiiexornata suit, I-
Vacua enim erat hominibus, gra- minibus nondum luxuriabatur, arbores nondum erant sata?, ut hanc vocem exponit Targsi Hie- rosolymitanum , citante schin- dlero. Fuitinvisibilis, ut vertunt 70. quia sio aquis suit tecta,ut non potuerit videri. Reliqua nomina Hebraea possemus explicare, qui- bus probaremus hoc noslrum dogma, sed hisBenev.Lebt. non suspensum habebimus; qui vult, facili negotio inveniet in lexicis.
sed insurgatquisdicendo, au- dio re velle probare Exislentiam Chaij ex quosublunaris mundus
produtstus cssi quomodo Ergo Theologi ex s, sacrs informati docent, mundum factum t’sle ex nihilo ? Resp. Etiam & ego con- cedo isla omnia; verum notabis. Nihil dici hic negativum. Nihil enim non materia suit apta nata
ad recipiendam formam, sed tan-
tum Termini* d quo* Physicii enim Nihil aut privativum imaginari, ablomimest. gativo, quaedam quae- dam vero mediate produ&a sunt» ex tali nempe materia, ex qua ci- tra influxum infiniti agentis res producenda nunquam prodiisletj procedens s Deo immediate» ex potentis illius absoluta, & solo vo- luntatis liberrimae imperio*
Nihil irae]; efficit Wendelinus* dum nostru Meisncrum vult con- sundere? &absurditaus arguere:
poreltenira quivis cernere,illum ibi non zelo veritatis suisise agita- tatum. sed prava lus voluntate stimulatum ; quam indolem o- mnes Calviniani habent, qui in, rebus, qua: Religionem concer- nunt, ad ventatis lucem oculos suos non possunc attollere. Ita quando dicimus, mundum crea- tum elle ex nihilo, non ita esi: in- telligendum, quali ubique nega- remus materiam quandam ex qu& praeextitilTemam uns cum nostta- tibus dicimus, quinque dierum
excepti tamen anima humans ex primi diei operibus produdrasuisle. Necquemquam ha:cce offendere existimo,quam* vis dicamus mundum creatum esse exmhilo. Wendelinumqui- dem, qui reliquos pra: se contem- nit, oslendit Mcisncrus, quod sic
loquatur, sed frustra in eum in- vehitur, cum sio semiat etiam Phi- losophi omnes. Nemo tamen ex his, quas diCta simt, existimer, re- cte se posle dicere, cum Vendeli- no, corpora naturalia produCta elTeex nihilo, qua? ex immediatst Elementorum mistione per ge- nerationem naturalem oriuntur: nam primum Teias, hodie nulla corpora naturalia creari, sed ge- nerari; deinde eadem variis ge- nerationibus sic esso mista, ut nu- spiam existantpura; unde sequi- tur, corpora ista non ex nihilo esse,quippe forma perfecta adess. E.g. quando generarur homo u- na cum materia Elementorum, illa mistione adest forma perse- cta anima rationalis, quod satis pro bat seminis operatio 5nimiruni vivificatio & esformatio. Consido
Byp. 4.cdeberr» sen.c.6'. p. m Vanusitaq,merito censetur Cal- vinista ille, cum scribit corpora naturalia creari ex nihilo. Cum vocab. creare sumatur vel pro- prie vel improprie» Alia esi ratio creationis,alia generationis. inChao nulla erat operatio , ut hodie videmus fieri» Et tantum sit dictum circa expolitionem membri prioris, (equitur
MEMBRUM POsTERIUs, JQuodpaucu exponit Esjent/am Ch ii.
IN varias lentendas abeuntPili- JIosophi, dum determinant,qui- bus olimconstabatChaos. Joan- nesBecherus Phy si subterr. lib.i. sedt.i, c«2. n, io. Materiam Chai facit tantum terra, quam quin- tuplicem vicissim slatuit. Prima erat, secundum opinionem ejus, nobilissima, quas in materiam cedit sidenbus. Altera variis Me-
teoris originem exhibuir. Tertia- animalium matererat. Exquarts vegetabilia ortum habent. Quin- ta & ultima origo erat mineraliu, R.Hanc sententia approbare non polTumus, cum salso innitatur principio; quod evides est ex loco citato, ubi diciturChaos in rena, nonin aqua vel aere loeuhabere, Chaos, ut illud hicconsideramus, quoad subsVantiam erateongeries quatvor Elementorum, prout m definitione ssatim dicemus.
RenelmusDigbams, materiam indigesta molis in App: Theol.c.i. Facit tantum triaElementa, Ae- rem, Aquara?Terram* Hoc enim movet virum, quod nuspiam in descriptione Creationis mentio- nem faciat Moses hujusElementi, sed nec ille veritatem acu tetigit Nam scriptura s. non csl: norma
controversiaruth Phyficaru; noti (latim in illis rebus silebit Physi- cus, quas (aera; lirer* non nomi- nant. Igitur, quamvis ignis nori lucebat, nec aliquod corpus erae tunc temporis incenium, optime tamen potuit latere, quemadmo- dum etiam <sc hodie in plurimis corporibus latet.
Deinde, si sio cum eis vellemus argumentari, ac illud penitus ex- cludere, quod (aeer Textus me- moriae nonprodiditjtuni nec con. cederemusAerem elleElementu. Nam Moses nuspiam dicit Deum creasise aerem, quem tamen Ad- versarius nobilcum vult esle Ele- menti! sed sorsan quisquamcum Digbxo & Bechero vellet proba- re sententiasuam exGenesi,cum mentio siat spiritus Dei in c. 1,2. quem interpretantur de aere_?.
Resp. Hoc non succedit; nara in Chao illo latitabant quatvor illa Elementa, quemadmodum in pila materia ejus, non itaq;aer»qui inChaoerat, potuit incubare;quod taraen illum spiritum secissetestatur Moses. Fuit E. spiritus sanctus, qui hanc massam sovebat &
%
Eratautem ChaosTerraqueum indi- gesta & inordinata compraes corpo- rum naturalium constantium. Definitionem in Genus & disserentiam resolverenon magnopere necestariurn puto; propterea hic venia B, L. pedem sigo, sperans illum singula in meliorem partem tanto libentius interpretaturi], quanto certius sciat, quosdam inveniri homines, qui nihil aliud didicerunt, quam scripta aliorum lacerare, & sa- mam proximi sili proscindero.
Rerum Creatorisit Lacto, Honor Gloria, in secula seculorunu !
Adlngenioperfricati rarae/ virtutiscultu exornatijsimum Juvenem,
Dn.JACOBUM FALANDRUM, B.Dn. Erici Falandri, quondam Pastoris Carlebyensis silium non degenerem. Philosophiae Candidatum meritissimum,
commilitonem & amicum perdi- lecturru:
\TII erat(sserisusitDeus omnia verbo:, ' Nec mora , sit mundus qui suit
ante nihil. Mirum opushoc, mirusq, magis modus ipse
creandi: Ecec opisex horum esi, quisuit, omni-
potens. Disseris atque resers perplurima , docte
Falander, Talia, de mediis /entibus orta ros/Uj !
L. Mq, ENEVALD. sVH N.
QJs. A.s.s. Tb, Doct.
Ostro-Bothniensem_> PhiJosophia: Candidatum mcritisiimum,
Hendecasyll.ibum-i,
Divina; indolis aut venusta facta ,
Aut promtos animos, bonis quibusque Certos auxilio side probaque, Aut sane Herculeos virum labores spectabant, precibus subinde proni. Palande r, quoniam venucta Mulis Pandis gnaviter entheis tropaea, sudans impiger ad theatra rerum Miles Palladis & sacrae Minervae; eEquans veldecimum alterum & laborem Athleta: Herculis, indies ctudendo Insers nomina perpetimque factis. Et polles charitum pio savore. Antiquae fideique iura servas. Mentes sic hominum movens & ora. Ad laudes faciles probique moris, Hc commercia Crebriora vitae sicut gratulor omnium savorem, Donorumque Tibi saces peramplas ;
Annos Nesioreos simul vovere Pergo, denique gaudiumque Glympi !
Gramlabundu» posuit P R AL s 6 s.
Jcig saur Trctien imyyisj jur/ 'cTras'!#' sj% (TTraaaloi ?n(s)vnivat Joscussi , CtPA’ 07TCOs TrapsalTICl&KciTepOi r /3si!» 2^U^en 1«,ivpttja.stt.yse(TKOTrsun: se si A&\<pt ayuvtyjTi 9 crxyonvg Osjc mtsayM' ycig Tiruyi , ima tutu y.ova «ttus (psoyipwnsw ; »i/J iog>t k.
sv'$)kvTo( 7ra.K £7i m ttyi opCpetves yivo- slsyot; asetvr im a,otryt' zv&srsiep/x? rx ,tye-
eAsvsyaa,? zroXx Troiqans , 2.Ige. KOj cti Mxcrut aoi (3^t,@eior
/ y> >
dcmicos festinanter gratulabatur E. FALANDER.
Rphanus)en! sueras sex annos,chareF ALANDER; Pra:mia mox dantursex capienda Tibi •
Gratia , sparta, cibus,[oboles,pia bothnica a- Ac secerat ipsa pares, {mica,
L, Mtj; Gabriel Laureus. Oecon. Templ Ab.
Ilaen poly ctv&gcomig Q-stovyii/ogepiipiiIsii <sa’ Tavjocaviv eQyuteAoyv te mvrjaai,
Area re tijg dpCazag hg i%net tyret. MisJe Avpesjv JV perite Avvnjv m tavra
Korpwca, oog th/Aolg ta [eyp[pca]a Ttypcaja rsVr. Hcy tiarig mna. za&g-
taeter 0. LAURyEUs, O-Bothn.
/~\Lim sio sadasle juvat juvenilibus annis, Ut l*tos capiat fructus ventura senectus.
Pergis, FALANDER, vegetum tu inlumerc tempus, Ut bene prospectum sit langvescentibus annis,
Hisce paucis amicum meum integerrimum honorare volui
JOHANNhs