DIME

NSIO

N JA

AR

GA

NG

8 J

UL-

AU

G-S

EP

2014

- N

33VA

KTI

JDSC

HR

IFT

VO

OR

AR

CH

ITE

CTE

N &

CO

NSU

LTA

NC

Y

ARCHITECT@HOME KAREL LOWETTE - ARCHITECTUURBUREAU LOWETTE • STAD IN DE KIJKER LEUVEN • INTERVIEW RYUE NISHIZAWA • PROJECT STÉPHANE BEEL OVER DE BALK VAN BEEL • DOSSIER HOUTSKELETBOUW ANNO 2014

Nie

uwe

hoof

dzet

el m

et s

how

room

van

Ver

ano

© A

rchi

tect

enbu

reau

Low

ette

Afgiftekantoor 1099 Brussel X - P602602 - Driemaandelijks tijdschrift - Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement - Bld. des Canadiens 118 - B-7711 DottigniesAfgiftekantoor 1099 Brussel X - P602602 - Driemaandelijks tijdschrift - Verantwoordelijke uitgever: Filip Cossement - Bld. des Canadiens 118 - B-7711 DottigniesNie

uwe

hoof

dzet

el m

et s

how

room

van

Ver

ano

© A

rchi

tect

enbu

reau

Low

ette

spouwisolatie, nu nóg beter21

Ontdek onze nieuwe isolatieoplossingen op www.recticelinsulation.be

Zo dun, en toch zo goed isolerend: dat was al het motto van Eurowall®.De nieuwe spouwisolatie gaat nog een stap verder, met een isolatiewaardedie nog 10% beter is (λD: 0,021 W/mK). Zo besparen uw klanten stevig ophun energiefactuur en zijn ze klaar voor de toekomst.

Eurowall® 21, dé nieuwe spouwisolatie van Recticel Insulation

REC EW21 dimension NL-FR.indd 1 8/07/14 13:38

VOORWOORD

DIME

NSIO

N

Architectuurwedstrijden: gokken verboden?Gokken is in ons land aan strikte regels onderworpen. Maar dat geldt niet voor alle vormen van kansspelen. Neem nu architectuurwedstrijden. Tegenwoordig is elke opdracht-gever geneigd om zo’n wedstrijd uit te schrijven, ook al gaat het bij wijze van spreken om een veredeld hondenhok. Van een vergoeding voor de inschrijvers is amper sprake. Op de spreekwoordelijke uitzonderingen na wordt in het beste geval een aalmoes gereserveerd. Architecten worden gedwongen om – soms héél veel – euro’s uit te geven om géén werk te krijgen, want slechts één gelukkige gaat met de hoofdvogel naar huis. Gokken, heet zoiets. Als de wed-strijdwinnaar dan ook nog op voorhand gekend is, heet het vals spelen.De beroepsverenigingen en de orde laten niet zomaar betijen. Getuigen daarvan zijn het charter architectuur- wedstrijden dat al door diverse publieke opdrachtgevers is ondertekend, en het memorandum voor de nieuw te vormen regeringen. Maar er is meer nodig vanwege alle betrokken partijen. Opdrachtgevers die een architectuur- wedstrijd organiseren, moeten zich realiseren dat TANSTAAFL speelt: there ain’t no such thing as a free lunch. Ofwel vragen die opdrachtgevers slechts minimale inspanningen, ofwel voorzien zij in een correcte ver-goeding. Architecten van hun kant mogen zich niet als lammeren naar de slachtbank laten leiden en gratis pres-taties leveren. En als dat alles niet helpt, moet de overheid spelregels opstellen.Verder afwachten kan niet meer, want ons bereiken steeds meer noodoproepen dat de situatie stilaan catastrofaal wordt, terwijl niemand dat blijkbaar dramatisch vindt, op de architecten na. De komende maanden gaan de beroepsverenigingen zich dan ook beraden over nieuwe initiatieven. Het is tijd om, de voorbije wereldbeker voetbal in gedachten, uit de verdediging te breken en de druk op de helft van de tegenstrever te leggen. Die tegenstrever is iedereen die vindt dat de huidige situatie geen ingrijpen vereist. Vandaar mijn oproep aan de lezer: als wedstrijd- voorwaarden niet door de beugel kunnen, organiseer dan samen met zoveel mogelijk confraters een boycot. Wij slijpen intussen enkele meer verfijnde wapens.

Architecte Kati LamensNationaal voorzitter NAV

HELPDESK 04

ARCHITECT@HOME

Karel Lowette - Architectuurbureau Lowette 06

REPORTAGES

Kasteel Pulhof in Wijnegem: van ‘Vieille Montagne’ tot VMZINC 12Het futurfantastic.be-huis van ‘Jan en Marie’ 14Designradiatoren: sterk in kleuren en maatwerk 22Testwerf bewijst: efficiënte lage-energie-renovatie start bij de bouwschil 24BEN-demowoning geventileerd met Systeem E+ 29Strakke, transparante look voor AZ Alma 34Ons Dak haalt maximaal rendement uit warmtepomp 37Duurzame materialen voor KRC Genk 42FOAMGLAS® feest en lanceert eigen bouwsysteem 48Best practices bewijzen dat BIM werkt 50Geavanceerde ledverlichting voor ondergrondse en overdekte bouwwerken 54

STAD IN DE KIJKER: LEUVEN 16

INTERVIEW: RYUE NISHIZAWA 30

DOSSIER

Welke verzekeringen geven de architect gemoedsrust? 26Houtskeletbouw anno 2014 56

PROJECT

Stéphane Beel over De Balk van Beel 38

ACTUA 44

MEDIA 60

EVENTS / BEURS 61 - 65

PRODUCTSPOTS 67 & 68

NEW 70

DIM

EN

SIO

N

12

REPORTAGE

Het Gentse AZ Jan Palfijn wordt grondig verbouwd en uitgebreid naar een ontwerp van de architecten van Arch & Teco, Bontinck Architecture & Engineering, en Boeckx Architecture & Engineering. Limeparts mat het ziekenhuis een isolatieschil met een gevarieerde aluminium gevelbekleding aan.

Limeparts Aluminium geeft AZ Jan Palfijn dynamiek

De typische betonarchitectuur uit de jaren 70 gaf het AZ Jan Palfijn een vrij bombastische aanblik. De gevels van geprefa-briceerde zelfdragende panelen toonden inmiddels sterke te-kenen van verwering. Ook waterdichtheid was een probleem. Een renovatieproject drong zich op. De hoofdcoördinatie lag bij Arch & Teco, de gevelbekleding was een ontwerp van Boeckx Architecture & Engineering. Het gebouw werd als het ware ingepakt door een isolatieschil met aluminium gevelbe-kleding. Dit zorgt voor lichtheid boven de klassieke blauwe hardstenen sokkel, die op vraag van bouwheer OCMW Gent werd behouden. Het materiaalgebruik en de vloeiende lijn van het inpakken bezorgen dit gebouw een dynamiek die nog versterkt wordt door de zonnewerende luifels en uitkragende sierdorpels. Geert Michels van Limeparts: “Voor ons casset-tesysteem vormde dit project een uitdaging op technisch vlak, maar ook naar de –strakke- uitvoeringstermijn. Ook al betreft het een 100 procent uitgebalanceerd en ATG-gekeurd con-cept. Hier werd namelijk om en bij de 17.000 m² aluminium gevelbekleding – in vier varianten - verwerkt. Alle elementen werden in onze ateliers geprefabriceerd, montageklaar naar de werf vervoerd en gemonteerd. Om de gevelcassettes opti-maal te bevestigen diende een speciale verankering, 13 cm diep in het beton, te worden ontwikkeld.”

4 varianten aluminium afwerking Geert Michels: “Er worden vier aluminium-afwerkingen gecombineerd: strak, gebogen, geperforeerd en met geïn-tegreerde dorpel. Onderaan de gevels werd - omwille van esthetische redenen - het strakke karakter doorbroken, en geopteerd voor een geperforeerde uitvoering. Deze uitvoering werd doorgetrokken naar de kopse gevels. Tussen de ramen en de verdiepingen werd de strakke gevelcassette uitvoering

toegepast. Op bepaalde plaatsen werd deze geïntegreerd met een dorpel. Op de vleugels van de gebouwen werd voor een uitvoering met gebogen cassettes gekozen. Limeparts denkt mee met de architect over de juiste materiaalkeuze maar legt de uiteindelijke keuze van de gevelbekleding altijd bij de bouwheer. Die opteerde voor typerende ziekenhuiskleuren: een combinatie van wit met diverse schakeringen grijs.” Hoeken dichtlassen, niet plooien“Een punt waar wij geen toegevingen op doen, is het dichtlas-sen – en niet dichtplooien - van de hoeken van onze gevelcas-sette”, aldus Geert Michels. “Dit oogt niet enkel esthetischer maar geeft ook meer stevigheid.” Nieuwe ontwikkelingen in aluminium gevelbekleding zijn onder meer scherpkantige cassettes in combinatie met led-verlichting. De plaatsing van de gevelcassettes gebeurt volledig in eigen beheer. Limeparts combineert korte termijn projecten met meerjaren projecten zoals AZ Jan Palfijn en het NATO-project. (PD)

www.limeparts.be

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44We inspire at www.duco.eu

HO

ME

OF

OXY

GEN

DucoBox FocusStille, slimme & energiezuinige afvoerbox

NIEUW !

De compleet nieuwe afvoerventilator DucoBox Focus is de stilste in de markt.

De geïntegreerde én gepatenteerde regelkleppen, op basis van CO2- en

vochtsturing, garanderen een slimme en efficiënte afvoer, enkel waar en

wanneer nodig én in de juiste hoeveelheid!

Ontdek de 10 unieke voordelen van denieuwe DucoBox op www.ducobox.be

30 dB eisConform

EnergiezuinigSlim30 dB eisConform

EnergiezuinigSlim30 dB eisConform

EnergiezuinigSlim

20140414_dimension_230x297.indd 1 11/04/14 15:54

RECHTZETTING:

In het artikel ‘Limeparts: Aluminium geeft AZ Jan Palfijn dynamiek’ in DIMENSION 32 werd de ontwerper van de gevelbekleding niet correct vermeld. Reportage op pagina 12 regel 7: De hoofdcoördinatie lag bij Arch & Teco, de gevelbekleding was een ontwerp van Bontinck Architecture & Engineering.

DIM

EN

SIO

N

04

HELPDESK

Periodiciteit Driemaandelijks

HoofdredactieFCOmedia - Tilly BaekelandtT +32 (0)56 33 42 72 - tilly.baekelandt@fcomedia.beRedactieStaf Bellens & Colette Demil, Philip Declercq

Reclame-adviesFCOmedia - Katja WijffelsBoulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies+32 (0)473 86 59 70 - F +32 (0)56 77 13 11katja.wijffels@fcomedia.be

Vormgevingmarieke.veys@fcomedia.be

Verantwoordelijk uitgeverFCOmedia - Filip Cossement Boulevard des Canadiens 118, 7711 Dottignies

In samenwerking metCommunicatiecoördinatorPieter De Groote - T 02 212 26 99

Dimension wordt ook verstuurdnaar interieurarchitecten - AiNB

Version française sur simple demande

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar

gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op

welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

van de uitgever. Voor ondertekende artikels zijn alleen de auteurs

aansprakelijk. Voor de inhoud van de advertenties zijn enkel de

adverteerders aansprakelijk. De uitgever erkent geen enkele ver-

plichting tot opname van aangeboden advertenties.

DIME

NSIO

N

de associatie van interieurarchitectenassociation des architectes d’intérieur

association des architectes d’intérieur

de associatie van interieurarchitecten

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

01 Geldt voor afbraak en heropbouw van een woning tot een zestal te verhuren studio’s ook het verlaagde btw-tarief van 6%? Geldt het gebouw als privéwoning? Maakt het een verschil of dit gebouwd wordt door een privépersoon of door een ‘maatschappij’ zoals een bvba of cvba?

Eén van de voorwaarden om van het verlaagd btw-tarief van 6% te kunnen genieten, is dat het moet gaan om een privéwo-ning of een onroerend goed dat hoofdzakelijk (voor meer dan 50%) als privéwoning wordt gebruikt.Het gaat dan om onroerende goederen die als “woning” wor-den gebruikt. Appartementen/studio’s vallen hier dan even-eens onder. Voor het bepalen van het toe te passen btw-tarief in geval van onroerende werkzaamheden die worden verricht, hetzij aan de gemeenschappelijke delen van het gebouw, hetzij aan de privatieve delen met betrekking tot de studio’s/appartemen-ten, moet de toestand appartement per appartement worden beoordeeld, overeenkomstig de aan elk appartement gegeven bestemming.Indien werken worden uitgevoerd aan de gemeenschappe-lijke delen van het gebouw (b.v. vervanging of onderhoud van een lift), en indien elke mede-eigenaar in de kosten bijdraagt in functie van zijn onverdeeld deel in de gemeenschappelijke delen, hangt het tarief van de belasting verschuldigd op ie-ders deel in de kosten af van de bestemming die hij aan zijn appartement heeft gegeven. Worden de studio’s enkel voor privédoeleinden gebruikt of al-len voor meer dan 50% voor privédoeleinden, is op het geheel dan ook het 6% btw-tarief van toepassing, indien aan de an-dere voorwaarden voldaan werd, uiteraard.

Eén van de andere voorwaarden voor het verlaagde btw-tarief is dat de afbraak en heropbouw plaatsvindt in hoofde van dezelfde bouwheer. Alleen de bouwheer (dus degene die het gebouw laat afbreken en heroprichten) kan, indien alle voorwaarden zijn vervuld, zich beroepen op het voordeel van het verlaagd btw-tarief. Geen enkel onderscheid moet daarentegen worden gemaakt naargelang de bouwheer een beroepsoprichter is, een toevallige oprichter of een onderne-ming is waarvan de economische activiteit bestaat in het ver-huren van privéwoningen.

Ten aanzien van de facturen die door de aannemer van een onroerend werk aan een “vereniging van mede-eigenaars” worden gericht, werden wel bepaalde vereenvoudigings-maatregelen aangenomen.

Leslie Rottiers, SBB Accountants & Adviseurs

VA

KTI

JDSC

HR

IFT

VO

OR

AR

CH

ITE

CTE

N &

CO

NSU

LTA

NC

Y

DIM

EN

SIO

N

05

HELPDESK

02 Een scheidingsmuur, volledig op eigendom van buur rechts, werd door buur links bekleed met metalen profielplaten. Deze muur loopt namelijk nog een stuk door als tuinmuur achter de woning van buur links. Buur rechts wil nu de muur slopen om een nieuw gebouw op te trekken. Wie staat in voor de kosten van de verwijdering van de bekleding en voor de eventuele terugplaatsing na bouw van de nieuwe muur?

Ik ga er van uit 1) dat de muur eigendom is (gebleven) van de buur rechts die de muur op zijn eigendom bouwde en 2) dat de buur links om esthetische redenen de muur langs zijn zijde met profielplaten bekleedde, zonder de muur over te nemen. In deze situatie dient de buur links de metalen profielplaten te verwijderen, waarna de buur rechts zijn muur tegen de scheiding kan afbreken. Wat de nieuw te bouwen muur betreft, kunnen buur rechts en buur links best afspraken maken, in functie van hun we-derzijdse belangen. Zij kunnen het eens worden om een volwaardige scheimuur (28 cm dikte, zo nodig met isolatie ) op de scheiding te bou-wen. De muur kan later door de buur links gebruikt en over-genomen worden. Dit kan nuttig en kostenbesparend zijn wanneer de buur links eveneens plannen heeft om achter-waarts te bouwen. Indien de buur links dergelijke intentie niet heeft of niet in een dergelijke afspraak mee wil, dan kan de buur rechts de scheimuur op zijn eigendom bouwen. Dit kan een dubbele muur met isolatie worden (parament-isolatie-dragende bin-nenmuur) – die dan later niet als dragende scheimuur voor de buur links zal kunnen dienst doen. Het kan ook een dragende muur tegen de scheiding worden, waarbij met de buur links eventueel afspraken kunnen wor-den gemaakt over links overhangende isolatie en gevelbekle-ding. De buur links krijgt dan een afgewerkte muur (moet geen eigen profielplaten meer terugzetten) en behoudt de mo-gelijkheid om de scheimuur over te nemen. De buur rechts spaart ruimte. De buur rechts zal de bekleding die hij over het eigendom van de buur links zou aanbrengen, op zijn kos-ten moeten wegnemen indien de buur links tegen de muur zou gaan aanbouwen en dan mogelijks ook de muur moeten overnemen.

Dirk Erreygers, GSJ Advocaten

03 Mogen er bij de definitieve oplevering nog opmerkingen geformuleerd worden?

Artikel 9 van de Wet Breyne voorziet enerzijds in een voor-lopige oplevering en anderzijds in een definitieve oplevering. De voorlopige oplevering heeft tot doel de beëindiging van de werken vast te stellen waarbij er wordt van uitgegaan dat de voorlopige oplevering tevens een aanvaarding inhoudt. Op het moment van de voorlopige oplevering gaan bouwheer en de aannemer na of de werken conform de afspraken zijn uit-gevoerd. Meestal worden er hierbij nog een aantal kleinere gebreken vastgesteld die binnen een bepaalde termijn dienen verbeterd te worden. De definitieve oplevering daarentegen houdt de definitieve aanvaarding in van de werken. De termijn tussen de voorlopige en definitieve oplevering be-draagt minstens 1 jaar. Deze periode is de waarborgtermijn. Na het verstrijken van deze termijn kent de bouwheer de de-finitieve oplevering toe, voor zover de aannemer ondertussen de bij de voorlopige oplevering vastgestelde gebreken heeft hersteld, evenals die welke tijdens de waarborgperiode aan het licht zijn gekomen. Het aanvaarden van een definitieve oplevering met opmer-kingen lijkt tegenstrijdig. Indien bij de definitieve oplevering nog opmerkingen kunnen geformuleerd worden, zijn de werken niet in staat van oplevering en dient de oplevering geweigerd te worden. In die optiek is geen definitieve opleve-ring met opmerkingen mogelijk nu de aannemer aan al deze opmerkingen dient te verhelpen tijdens de waarborgtermijn. Mogelijks kan een deel van de werken wel definitief aanvaard worden en een ander deel niet. Een andere mogelijkheid zou er mogelijks in kunnen bestaan dat de definitieve oplevering wordt aanvaard onder de opschortende voorwaarde van het voldoen door de aannemer aan een aantal opmerkingen bin-nen een bepaalde termijn (hierover kan betwisting bestaan). Indien de aannemer dan niet tijdig tegemoet komt aan deze opmerkingen, is de definitieve oplevering niet verworven.

Lotte Bertjens, GSJ Advocaten

De NAV-helpdesk heeft als doel eerstelijnsvragen van zijn leden op te lossen binnen een redelijke termijn van enkele dagen. NAV doet in dit kader een beroep op een netwerk van adviseurs en specialisten: architecten, UNIZO/Federatie Vrije Beroepen, SBB Accountants & Adviseurs, het advocatenkantoor GSJ- Advocaten en het adviesbureau VEKMO. NAV en de beantwoor-ders zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud en interpretatie van de antwoorden.

DIM

EN

SIO

N

06

@HOME

© S

tudi

o D

ann

Karel Lowette - architectuurbureau Lowettei “Brussel is geen probleem maar

een unieke opportuniteit”

DIM

EN

SIO

N

07

@HOME

staan voor architectuur. Iemand die niet voor zichzelf maar voor derden bouwt, is dan weer vooral geïnteresseerd in een mooi plaatje en minder in wat daar achter zit. Een dergelijke decorarchitectuur is niet mijn ambitie.”

De architect: een kwaliteitsvolle dienstverlener

Door die betrokkenheid in de culturele en ondernemersnet-werken is Karel Lowette ook de man bij uitstek om inves-teerders te koppelen aan grondeigenaars of toekomstige ge-bruikers. Een mooi voorbeeld daarvan is de samenwerking met Aldi. “Wij zijn inderdaad een van hun huisarchitecten, en daar ben ik heel blij mee. Om te beginnen omdat Aldi heeft beslist om hun huidige winkelbestand uit te breiden en de bestaande winkels te vernieuwen. Daar werk ik graag aan mee. Een tweede motivatie is dat zij hun vertrouwde con-cept, namelijk een parking tegen de straat en daarachter een functionele doos, stedenbouwkundig niet langer kunnen doordrukken. De gemeenten dringen steeds meer aan op een doorlopend bouwfront aan de straatzijde met als het even kan appartementen, een opening naar de parking en daarachter de winkel. Een retailer als Aldi begint liever niet zelf aan het residentiële luik. Dan verschijn ik op het toneel en breng ik een investeerder aan die dit deel ontwikkelt.”Dat is meteen de essentie van de architectentaak, vervolgt hij. “Wij moeten de investeerder begeleiden bij de realisatie van wat hij wil of waarvan hij droomt. Aan de voorgevel van dit voormalige atelier voor knopen en stofvodden hangt geen glimmend bord met het opschrift ‘Architectuurbureau Lowet-te’. Klanten worden niet binnengelokt, maar komen naar hier omdat ze denken dat wij hen op een kwaliteitsvolle manier kunnen helpen. Daarin kan je de architect vergelijken met een dokter, een notaris of een advocaat. Daarnaast moeten wij de overheid adviseren over de noden van de vastgoed-sector en haar ervan trachten te overtuigen om die noden te vertalen in reglementen die het liefst zo uniform mogelijk zijn voor alle gewesten. De overheid moet niet bang zijn om verplichtingen of restricties op te leggen, zolang die maar aan een noodzaak beantwoorden.”

Kennis delen met de collega’s

Die laatste doelstelling, overleggen met de overheid, streeft hij na in de schoot van de G30, de vereniging van de belang-rijkste architectenkantoren van het land, waarvan zijn bu-reau sinds een kleine twee jaar lid is. “Ik voel mij zeer vereerd dat zij mij hebben gevraagd, want met negen medewerkers zijn wij momenteel de kleinste binnen de organisatie die in totaal 1500 architecten vertegenwoordigt. Op mijn vraag waarom ze mij uitnodigden lid te worden, luidde het ant-

Karel Lowette koppelt een innemende beminnelijkheid aan uitgesproken meningen. De verplichting om met een architect te werken, mag voor hem meteen worden geschrapt. Decorarchitectuur is aan hem niet besteed: “Ik ben Ricardo Bofill niet”. Hij gaat er prat op dat hij in Sint-Jans-Molenbeek woont en werkt, hoewel heel wat gesprekspartners dan meteen het onderwerp misdaad aansnijden. En in de wereldstad Brussel is het onderwijs voor hem bij voorkeur in meertalig Nederlands, Frans, Engels en – waarom niet? – Berbers. Een gesprek met een architect die in de eerste plaats ondernemer is en graag zijn kennis deelt met anderen.

»

Hoewel de zangerige klank van zijn geboorteplek Tongeren nog lichtjes in zijn discours doorklinkt, noemt Karel Lowette zichzelf een volbloed Brusselaar. Bijna 35 jaar woont en werkt hij nu in de hoofdstad, waar hij zich al die tijd voor hon-derd procent heeft geëngageerd. Als oud-voorzitter van de Ancienne Belgique. Als lid en oud-voorzitter van het VOKA comité Brussel, intussen omgedoopt tot VOKA Metropolitan Brussel. Binnen Beci, wat staat voor Brussels Enterprises Commerce and Industry. Als co-voorzitter van het Routeplan 2018 van Brussels Metropolitan Region, een gezamenlijk ini-tiatief van de werkgeversorganisaties VOKA, VBO, UWE en Beci. “Door dat engagement heeft mijn architectuurbureau een serieuze schaalvergroting in projecten geboekt. Zo heb ik verwezenlijkt waar ik als jonge architect van droomde, na-melijk een echt Brussels, meertalig architectenbureau uitbou-wen. Uiteraard moet je daarbij wat geluk hebben. Maar mijn moeder zegt altijd: dat geluk heb je wel nagestreefd. Hebben wij unieke architectuur gerealiseerd? Ik denk het niet, maar we zijn trots op wat we gedaan hebben. Dat konden we alleen doen omdat we bewust altijd voor de eindgebruiker werken. Ik verplaats mij heel graag in de mensen die het geld op tafel leggen en morgen het gebouw gebruiken en tracht het juiste evenwicht te vinden tussen een architecturaal esthetische op-lossing en de vragen van de bouwheer. We streven er altijd naar om een meerwaarde te creëren voor de omgeving, de bouwheer en de eindgebruiker. Als ik al eens een discussie heb met mijn medewerkers, repliceer ik altijd: jij hoeft daar morgen niet te wonen of te werken. Maar ja, architecten wor-den opgeleid om mooie architectuur te maken, niet om esthe-tische compromissen te sluiten. Terwijl niet alle klanten open-

DIM

EN

SIO

N

08

@HOME

veiligheidscoördinatie en de epb-verslaggeving, niet alleen in het Brussels Gewest maar in heel de voormalige provincie Brabant. Toch wordt hier ’s avonds en in de weekends niet gewerkt. Dat is alleen mogelijk als je beschikt over een sterke organisatie.”“Ik steek veel tijd in de opvolging van onze projecten en de opmaak van boordtabellen. Per opdracht kennen wij het bud-get, het daaraan verbonden ereloon en het aantal uren werk dat daarvoor kan worden geleverd. Het is dan aan mij om te beslissen of we meer uren kunnen reserveren voor bepaalde opdrachten, bijvoorbeeld omdat ze belangrijk zijn of een mid-del tot prospectie vormen. Een eerste boordtabel bevat een overzicht van onze lopende dossiers, die altijd worden toege-wezen aan een bepaalde medewerker. Wekelijks of elke twee weken zitten wij samen om de evolutie van die projecten te bespreken. Wordt de werklast te hoog voor iemand? Moet er iemand extra inspringen? Aan de hand van een andere tabel volg ik de projecten op per fase, zodat ik weet wanneer er bijsturingen nodig zijn inzake het aantal geleverde uren. Een derde tabel vertelt mij hoeveel uren we nog kunnen preste-ren met alle momenteel lopende dossiers. Zo ligt er vandaag voor de hele equipe nog voor minimaal twee jaar werk op de plank. Dat betekent een hele geruststelling. Als een klant een project even in de koelkast wil stoppen om een of andere reden, schuiven we gewoon een ander dossier naar voor.”

Opvolging geregeld

Die methodische aanpak geeft hij door aan zijn medewerkers Sigrid Banck en André Gérardy. “Dit jaar word ik 56. Stil-aan ben ik bezig met overmorgen. De structuur die ik heb opgebouwd, kan volgens mij ook los van mijn persoon blijven bestaan. Vorig jaar ben ik door omstandigheden twee weken buiten strijd geweest. Sigrid en André hebben toen een ge-sprek gevraagd over de toekomst van het bureau. Ik heb hen inzage in de balanscijfers gegeven. Via gesprekken met men-sen uit de G30 heb ik de mogelijke pijnpunten van een op-

woord kort en bondig: omwille van je netwerk. Via de G30 lobbyen we voor een aanpassing van de regelgeving voor Eu-ropese aanbestedingen. Daarvoor doen we een beroep op een voormalige Europese ambtenaar die binnen het directoraat-generaal in kwestie veel contacten heeft en perfect weet op welke bureaus onze basisnota’s moeten belanden. Wij pleiten voor een veel grotere nadruk op kwaliteit in die aanbestedin-gen, een begrip dat je echt wel kunt objectiveren. Om onze invloed kracht bij te zetten, werken wij momenteel aan een netwerk met architecten in Engeland, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Waarom neemt de orde van architecten die taak trouwens niet op zich? Het enige dat daar momenteel leeft, is een splitsing. In twee dan nog, terwijl de vastgoedsector rekening moet houden met drie verschillende wetgevingen en reglementeringen. Maar nee, de splitsing is taalgebonden, terwijl taal niets met vastgoed te maken heeft.”“Andere zaken waarvoor wij ijveren, zijn een correcte beta-ling en een realistische aansprakelijkheid voor de architect, die beter aansluiten bij het Europese niveau. Met de G30 no-digen we verder geregeld ministers of andere beleidsmakers en experts uit om en petit comité bepaalde thema’s te bespre-ken en onze vragen en problemen te uiten. In de G30 voel ik mij ook erg goed omdat ik informatie en kennis kan uitwis-selen met andere collega’s. De sfeer is heel open, ontdaan van elke concurrentieangst. Als ik bijvoorbeeld wil weten wat ik een architect met vijftien jaar ervaring kan betalen zonder mezelf uit de markt te prijzen, volstaan een paar telefoontjes of mails.”

Organisatie maakt het verschil

Wie de drietalige website van het architectuurbureau Lowette bvba bezoekt, vindt daar een voorstelling van het bureau onder de noemers bedrijf/entreprise/company. Een bewust gekozen woordgebruik, want Karel Lowette heeft het bu-reau georganiseerd als een bedrijf, wat het natuurlijk ook is. “Tijdens een lunch met de commercieel directeur van een vastgoedontwikkelaar vertelde die mij dat zij op dat ogen-blik bezig waren met de ontwikkeling van 600 000 vierkante meter. Terug op kantoor heb ik laten uitzoeken met hoeveel vierkante meter wij in touw waren. Ik viel bijna van mijn stoel toen er dat 200 000 bleken te zijn. Nochtans hebben wij slechts negen medewerkers en staan wij zelf ook in voor de

“Klanten komen naar hier omdat ze denken dat wij hen op een kwaliteitsvolle manier kunnen helpen. Daarin kan je de architect vergelijken met een dokter, een notaris of een advocaat.”

01

DIM

EN

SIO

N

09

@HOME

volging opgelijst. Zo betekent de aanwezigheid van vastgoed binnen een architectenvennootschap een serieus obstakel om andere collega’s te laten instappen. Die moeten immers veel geld ophoesten voor vastgoed waar ze geen behoefte aan heb-ben en waarvoor ze niet zelf gekozen hebben. Na jaren van denkwerk, discussies met collega’s en overleg met mijn boek-houder, een fiscalist en een advocaat, zijn we tot de volgen-de oplossing gekomen. Mijn bvba blijft alle infrastructurele zaken op zich nemen. Daarnaast wordt een cvba opgericht

waarin gemakkelijk partners kunnen in- en eventueel weer uitstappen en waarin de opbrengsten kunnen worden ver-deeld. De enige lacune is dat we nog iemand nodig hebben die zich meer bezig kan houden met het commerciële aspect en daartoe een eigen netwerk uitbouwt.”

Brussel passief

Een belangrijk aandachtspunt in het bureau is natuurlijk duurzaamheid. De gefaseerde overstap naar passief bouwen (zie ook: www.brusselpassief.be) die volgend jaar ingaat in het Brussels Gewest, betekent voor Karel Lowette niet minder dan een breuklijn. “Ik ben ervan overtuigd dat deze periode onze vastgoedgeschiedenis zal ingaan als: is het een gebouw

01. Nieuwe asfaltfabriek in Neder-Over-Heembeek voor BAM Asphalt.

02. PlayRight, een beheersvennootschap van auteursrechten, liet dit

mooie en beschermde pand in Sint-Jans-Molenbeek renoveren tot een

lage-energiekantoor.

02

»

DIM

EN

SIO

N

10

@HOME

van voor of van na de cesuur? Weet je dat Brussel vandaag al 700 000 m² passief heeft gebouwd, tien keer meer dan Vlaanderen of Wallonië? Uiteraard vergt zo’n mentaliteitswij-ziging tijd, maar de pijl is onomkeerbaar. Het voordeel is dat Brussel, gezien de politieke toestand, niet kan uitbreiden. Wij moeten het dus met de nu beschikbare ruimte zien te rooien. De noodzakelijke inbreiding is eindelijk van start gegaan, zij het met de nodige achterstand op de andere Europese me-tropolen. Wij proberen onze klanten op een zachte manier mee te krijgen in het duurzaamheidsverhaal, door voor elke projectfase zowel de mogelijke comforteisen als de eventuele meerkost aan te geven. Uit onze ervaring blijkt dat duurzaam bouwen, dat begint bij de aankoop van een terrein of pand, slechts 7% meer kost. Als je dat afzet tegen de huidige subsi-dies en besparingen, kom je al snel tot een terugverdientijd van tien jaar of minder. Voor een klant reduceerden wij bij-voorbeeld het energieverbruik via een duurzame renovatie van 260 kWh per m² per jaar naar 23 kWh per m² per jaar. Eindgebruikers hebben daar zeker oren naar. Promotoren zijn minder snel te overtuigen van dergelijke maatregelen, want zij moeten de meerkost zien te recupereren via een ho-gere huur- of verkoopprijs. Daar is het dan aan de overheid om de nodige verplichtingen op te leggen.”

Verliefd op Brussel

Daarmee zitten we volop bij zijn geliefkoosde onderwerp: Brussel. “Vlamingen noch Walen zijn erg tuk op Brussel. Je komt naar hier om te werken, maar ’s avonds ben je weer weg. Nochtans kun je een metropool als Brussel pas leren kennen als je hier verdwaalt, iets drinkt, naar de film of het theater gaat. Die vorm van engagement ontbreekt jammer genoeg in de andere gewesten. Vlaanderen heeft weliswaar geïnvesteerd in cultuur met het Kaaitheater, de KVS, de Ancienne Belgique, het jeugdtheater Bronks en de Beurs-

schouwburg, maar daarmee koop je bij de Vlamingen geen liefde af voor Brussel. Er is ook veel kritiek op het bestuur en op de 19 zogenaamde baronieën, maar men vergeet dat bepaalde bevoegdheden beter op lokaal niveau behouden blijven. Uit onze ervaring met projecten in de drie gewesten weten we dat de dossiers het best opschieten in Brussel. Je moet inderdaad een bepaalde administratieve weg afleggen, maar als je een vergunning krijgt op het ogenblik dat je ver-ondersteld wordt die te krijgen, is dat toch oké? In Brussel kun je daar meer en meer op rekenen, in Wallonië en zeker in het regels minnende Vlaanderen minder.”“Het probleem is dat goed nieuws de voorpagina’s niet haalt. Anderzijds heeft die weerstand tegen Brussel tot gevolg dat er een heuse Brusselse gemeenschap is ontstaan met een eigen identiteit. Wie vindt dat hij of zij hier in het Nederlands moet worden aangesproken, kent Brussel niet. Amper 5% van de Brusselaars is Nederlandstalig. Zelfs de Franstaligen vormen geen meerderheid meer. Zij maken nog 40% van de bevolking uit. Tijdens het wereldkampioenschap voetbal zag je dat heel duidelijk. Elke avond was het feest, want er had wel een ploeg van een bepaalde groep binnen de bevolking gewonnen. Mijn vrouw Toya, die geboren is in Nederland, is daar heel reso-luut over. ‘Hou op met die classificaties, we zijn allemaal Eu-ropeanen’, herhaalt zij altijd. Toen ik in 2008 voorzitter werd van het VOKA comité Brussel, zei ik in mijn speech: ‘Brussels is not a problem, Brussels is a unique opportunity’. Met naar schatting 86 000 studenten is Brussel veruit de grootste stu-dentenstad. Jaarlijks komen er hier 30 000 inwoners bij. Een derde daarvan zijn mensen die vooral rekenen op het vang-

03 04

“Architecten worden opgeleid om mooie architectuur te maken, niet om esthetische compromissen te sluiten. Terwijl niet alle klanten openstaan voor architectuur.”

DIM

EN

SIO

N

11

@HOME

net van de grootstad. Een derde zijn Belgen, onder wie veel Vlamingen. Een laatste derde zijn mensen die aangetrokken worden door de metropool, en die werken bij de Europese Unie, de NAVO, multinationals en noem maar op. De vast-goedsector heeft dat goed begrepen en investeert hier volop.”

Buiten de lijntjes kleuren

“Voor ondernemers, en daar reken ik ook de architecten toe, is er een belangrijke taak weggelegd. Wij moeten er de over-heid van overtuigen dat ze tot meer uniforme regelgevingen moet komen die het dagelijkse leven en werken vergemak-kelijken. We moeten niet terug naar het oude België, maar voor zaken die niet stoppen aan gewestgrenzen, moet je geen aparte regelgevingen opzetten. Daarvoor heb je een grens-overschrijdende aanpak nodig. Met de vzw Brussels Metropo-litan hebben we bijvoorbeeld de maatschappijen voor open-baar vervoer samengebracht: De Lijn, MIVB, TEC en NMBS. Al die mensen kenden elkaar en elkaars investeringsplannen amper of niet. Kris Lauwers, adjunct-directeur-generaal van MIVB, heeft naar aanleiding daarvan berekend wat het zou opbrengen als we eenzelfde traject hoogstens met twee en niet met drie transportvormen zouden invullen. Die oefening wees uit dat er daardoor jaarlijks 200 miljoen aan investerin-gen kunnen vrijkomen. Wat kun je daarmee niet doen inzake openbaar vervoer?”“Hetzelfde hebben we gedaan met de administraties ruimte-lijke ordening. Momenteel stopt een Vlaamse verkaveling aan de witte vlek die Brussel op de Vlaamse kaarten is. Of er aan de overzijde wonen of industrie is gepland, weet niemand. Wij hebben al die mensen samengebracht, want ministers ko-men en gaan, maar de administratie blijft in principe. Uiter-aard verander je een mentaliteit niet van vandaag op morgen, maar in ieder geval kennen ze elkaar nu, tutoyeren ze elkaar en wisselen ze informatie uit.”

Ook privé heeft Karel Lowette aan zijn opvolging gesleu-teld. Sinds tweeëneenhalf jaar is hij de trotse papa van Vinz, een ketje van de nieuwe generatie, drager van de dubbele Belgisch-Nederlandse nationaliteit en op weg naar de eerste dag in de kleuterschool. “Meteen blijkt hoe gemakkelijk je je als ouder soms laat meeslepen. We wilden Vinz naar een school met een goede faam vlakbij het universitair zieken-huis van Jette sturen, minder dan vijf kilometer van hier. Tot een buurvrouw zei: test de verplaatsing eens uit. Bleek dat we ‘s ochtends en ’s avonds samengeteld tweeëneenhalf uur onderweg waren en mee de file creëerden waar we ons zo tegen afzetten. Toya en ik hebben dan hier vlakbij een echt Molenbeeks schooltje gevonden, met in totaal 45 kindjes van wie slechts vier met minstens een Nederlandstalige ouder en voor de rest Frans- en vooral anderstaligen. Perfect, toch? De kleine spreekt nu al zijn eerste woordjes Frans en Nederlands door elkaar dankzij de tweetalige, door Brussel gesubsidieer-de crèche. Daar mag gerust het Marokkaans van onze buren bij komen, die geregeld invallen als babysit. De toekomst van het Brusselse onderwijs is volgens mij meertalig. Alleen door onderwijs in verschillende talen te organiseren, bestrijd je de werkloosheid en alle daarmee samenhangende problemen.”(Door Colette Demil & Staf Bellens)

www.karellowette.be

03. In Neder-Over-Heembeek ontwierp het architectuurbureau Lowette de

nieuwe hoofdzetel met showroom van Verano, specialist in zonweringen

en rolluiken, goed voor ruim 6 000 m². (zie ook cover)

04. Project van 5 600 m² met studentenkamers, studio’s en luxeapparte-

menten voor I Love Life in het hartje van Brussel bij de Dansaertstraat.

Voor deze renovatie werkt het architectuurbureau Lowette samen met

Plusoffice Architects. Het gebouw wordt een blikvanger met een in solid

surface beklede voorgevel.

05. Ontwikkeling met appartementen en winkelruimte in opdracht van

Aldi en BPA in Jette.

06. Het Arsenaal in Etterbeek werd in opdracht van ICAB getransfor-

meerd tot een plek voor spin-offs in de ICT-sector, gerealiseerd in samen-

werking met Origin.

04

06

05

DIM

EN

SIO

N

12

REPORTAGE

Het landgoed Pulhof in Wijnegem krijgt zijn grandeur terug. Het vervallen kasteel in Lodewijk XIV-stijl, met zijn typisch Frans-classicistisch mansardedak, wordt volledig gerestaureerd. De restauratie van de zinken ornamenten was het vakwerk van de specialisten van VMZINC. Ook voor de renovatie van het sarkingdak werden de modernste VMZINC-technieken toegepast.

VMZINC

Kasteel Pulhof in Wijnegem: van ‘Vieille Montagne’ tot VMZINC

In 2003 erfde de Provincie Antwerpen het domein Pulhof – met een kasteel naar een ontwerp uit 1908 van architect Stordiau - in Wijnegem van een dame, die in haar legaat gestipuleerd had dat het kasteel een culturele bestemming moest krijgen. Dat impliceerde een renovatie, want er is geen dubbele beglazing en alle sanitair, elektriciteit etc moet ver-vangen worden…. In 2007 werd een masterplan opgesteld waarbij er fasen werden vastgelegd voor de restauratie en herbestemming. De eerste fase betrof de volledige dakres-tauratie. Het kasteel is in Lodewijk XIV-stijl, met een typisch Frans-classicistisch mansardedak, met veel ornamenten. Het volledige dak en alle ornamenten werden in zink uitgevoerd. Het lastenboek van architect Stordiau stipuleerde dat het om zink van ‘Vieille Montagne’ moest gaan. Zo kwam architec-tenbureau Erfgoed & Visie – meer dan 100 jaar later – weer bij VMZINC terecht, zowel voor de dakrestauratie als voor de ornamenten.

Elk VMZINC-ornament is handwerk “VMZINC-ornamenten kennen een lange Franse traditie”, be-aamt Sammy Baron, Customer Support Manager VMZ Orna-ments. Die 19de-eeuwse traditie zetten we bij VMZINC nog steeds voort. In het Franse Bray hebben we 20 personen in dienst, die zinken en koperen ornamenten vervaardigen. VM-ZINC heeft een standaardgamma ornamenten, maar de pro-ductie ervan is vooral maatwerk. Vaak wordt gevraagd om een perfecte kopie te maken op basis van de oorspronkelijke

plannen of om ontwerpen aan te passen. Dat was ook hier het geval. We maken eerst goede voorstudies en tekeningen die we door de architect laten goedkeuren, om ze daarna te produceren en ‘dakklaar’ te leveren op de werf. Inmiddels zijn alle ornamenten geplaatst. Daarna werd een zinken roe-vendak geplaatst.”

Moderne technieken “Aan de dakornamenten heb ik niet zo’n grote verdienste”, aldus Wilfried Debrie van het dakdekkersbedrijf Costermans. “Wel hebben we het dak van het kasteel gerenoveerd en ge-isoleerd. Op het mansardedak werden eerst Recticel-isolatie-platen bovenop de dakstructuur aangebracht. Dit sarkingdak werd opnieuw bedekt met VMZINC volgens het warmdaksys-teem. We hebben ZINC PLUS met de techniek VMZ Staande naad op de sandwichpanelen gemonteerd, zonder de onder-zijde van het ZINC PLUS te verluchten. Tussen het ZINC PLUS en de isolatiepanelen werd enkel de dampopen waterdichte folie VMZINC Membrane aangebracht. Dankzij ZINC PLUS is een fijnere dakafwerking mogelijk, zeker in combinatie met de VMZ Staande naad G3-afwerkingen. VMZINC paste ook een VMZ Strat-oppervlaktecoating toe, voor een natuurlijke bescherming tegen corrosie, vuil, etc. De coatinglaag heeft een esthetische meerwaarde vermits de gekozen tint jaren-lang onaangetast blijft.” (Door Philip Declercq)

www.vmzinc.be

Foto

’s ©

VM

ZIN

C

www.acogarden.be

De buitenverharding onderhouden in stijlAfvoergoten voor tuin, terrAs en oprit

NIEUW! Sleufgoot met een inox opzetstuk als standaard, dat is ongezien in de markt!

Euroline Discreet Inox zien we

voortaan als dé standaard sleufgoot

voor tuin, terras en oprit. Het modern

en trendy materiaal houden we voor

jou betaalbaar dankzij uitgekiende

productieprocessen.

Foto

’s ©

VM

ZIN

C

HO

ME

OF

OXY

GEN

We inspire at www.duco.eu info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

Verse lucht?

HET ZIT IN ONS SYSTEEM !

EnergiezuinigSlimStil

De compleet nieuwe DucoBox is de slimste én

stilste afvoerbox in Europa. De geïntegreerde én

gepatenteerde regelkleppen, op basis van CO2- en

vochtsturing, garanderen een slimme en efficiënte

afvoer, enkel waar en wanneer nodig én in de juiste

hoeveelheid!

Ontdek de 10 unieke voordelenvan de DucoBox

www.acogarden.be

De buitenverharding onderhouden in stijlAfvoergoten voor tuin, terrAs en oprit

NIEUW! Sleufgoot met een inox opzetstuk als standaard, dat is ongezien in de markt!

Euroline Discreet Inox zien we

voortaan als dé standaard sleufgoot

voor tuin, terras en oprit. Het modern

en trendy materiaal houden we voor

jou betaalbaar dankzij uitgekiende

productieprocessen.

DIM

EN

SIO

N

14

REPORTAGE

Gyproc Het futurfantastic.be-huis van ‘Jan en Marie’

Om verbouwers aan te sporen zo energiezuinig mogelijk te renoveren, riep de groep Saint-Gobain vorig jaar www.futurfantastic.be in het leven. Via onder meer blogposts en filmpjes van de personages ‘Jan en Marie’ kan men volgen hoe hun bestaande vervallen woning onder begeleiding van architecten- en studiebureau denc!-studio wordt omgebouwd tot een bijna-nulenergiewoning (BEN). Het resultaat van een half jaar ‘in real life’-verbouwing was te bewonderen tijdens de Vlaamse Renovatiedag.

Met het oog op 2021 – remember de Europese richtlijn in-zake bijna-nulenergiewoningen - zijn er voor verbouwingen nog steeds geen echte regels opgesteld. Het spreekt voor zich dat wie een grondig renovatieproject opstart, best nu al zeer energiezuinig te werk gaat. Met hun Futurfantastic-piloo-tproject willen Saint-Gobain Glass, Isover, Gyproc en Weber bewijzen dat zo’n aanpak binnen ieders handbereik ligt. Het BEN-project krijgt ook de steun van Reynaers Aluminium, Velux, Sigma en Daikin. Op www.futurfantastic.be en de face-bookpagina tonen ‘Jan en Marie’ stap voor stap, ‘in real life’ en ‘in real time’, via posts en filmpjes, hoe ze hun woning kostenbewust ombouwen tot een BEN-woning.

Het voorbeeld van ‘Jan en Marie’Deze fictieve personages - die de BEN-renovatie aanschouwe-lijk maken – kochten vorig jaar een woning aan de Schoon-selhoflei in Hoboken. Hun ‘droomhuis’ was op energetisch vlak zo lek als een zeef. Samen met architecten- en studiebu-reau denc!-studio kozen ze voor een renovatie tot een BEN-woning. Ze willen efficiënt isoleren zodat het energieverbruik voor verwarming gereduceerd wordt tot 53 kWh/m² per jaar. Energie die samen met deze, nodig voor sanitair warm water,

opgewekt kan worden door een warmtepomp gekoppeld aan PV-panelen. Hierdoor zal hun energierekening slechts +- €60 per maand bedragen.

Een heuse BEN-bouwschil In het voorbije half jaar kon men onder andere op de blog volgen hoe Jan en Marie de meest energiezuinige ramen voor hun woning kozen en hoe ze dak en buitenmuren heb-ben geïsoleerd. Zo werd in het dak in totaal 30 cm glaswol aangebracht. Tussen de kepers was slechts plaats voor 6 cm isolatie, zodat de bijkomende 24 cm op ophangstangen werd gespiest. Deze fungeerden meteen ook als drager voor het vochtregulerend lucht/dampscherm dat luchtdicht geplaatst werd. Dit resulteerde in een dak met een U-waarde van 0.12 W/m²K conform de passiefhuisnorm. Er is een heuse BEN-bouwschil, maar nog geen volledig afgewerkte BEN-woning. Tijdens de Vlaamse Renovatiedag kon men eerstelijnsadvies en tips krijgen voor het eigen project. Bart Cobbaert van ar-chitecten- en studiebureau denc!-studio: “De meeste kandi-daat-renoveerders zijn vindingrijk en gedreven. Toch is het soms opletten voor woningen die zich in een ogenschijnlijk aanvaardbare bouwfysische toestand bevinden, wat bouwhe-ren al eens overmoedig maakt. Wat het budgettaire plaatje betreft merk ik dat bouwheren vaak te weinig geloof hechten aan de ramingen van de architect. ‘Het kost altijd meer dan de architect gezegd heeft’, is een fabeltje.” (Door Philip Declercq)

Bart Cobbaert stelt het project op 18 september voor op het architecten-seminarie Autumn School. Architecten kunnen zich hiervoor gratis inschrijven via www.autumnschool.be

www.futurfantastic.be www.gyproc.be

Gyproc Het futurfantastic.be-huis van ‘Jan en Marie’

Pro

du

kt-

/ In

terf

ace

de

sig

n s

chm

itz

Vis

ue

lle K

om

mu

nik

atio

n

hg

sch

mit

z.d

e

Alle nieuwe Gira producten van Light+Building 2014 onder www.gira.beDe nieuwe Gira G1. Het multitalent voor gebouwentechniek

204083_Anz_Neuheiten_Gira_G1_230x297_BE_NL.indd 1 20.06.14 11:00

Pro

du

kt-

/ In

terf

ace

de

sig

n s

chm

itz

Vis

ue

lle K

om

mu

nik

atio

n

hg

sch

mit

z.d

e

Alle nieuwe Gira producten van Light+Building 2014 onder www.gira.beDe nieuwe Gira G1. Het multitalent voor gebouwentechniek

204083_Anz_Neuheiten_Gira_G1_230x297_BE_NL.indd 1 20.06.14 11:00

DIM

EN

SIO

NSTAD IN DE KIJKER

16

Burgemeester Louis Tobbacki“Het gloriool van

architectuurjury’s kent geen grenzen”

© S

tudi

o D

ann

DIM

EN

SIO

N

17

STAD IN DE KIJKER

Louis Tobback kan hard uithalen. Lees er het boekje met citaten van de meester van de oneliner maar eens op na. Toch brengt hij dikwijls meer nuances aan dan we in onze tweettijd beseffen. “Er bestaat geen meetlat om de kwaliteit van architectuur te evalueren”, stelt hij onomwonden. Maar even goed begrijpt hij waarom het gebouw van De Lijn naast het Leuvense treinstation beter geslaagd is dan het Stadskantoor aan de andere zijde van het Martelarenplein. En hoewel ze het geregeld oneens zijn, is hij voormalig Vlaams Bouwmeester Marcel Smets enorm dankbaar voor diens bijdrage aan Leuven. “Marcel is jonger dan ik, maar mocht hij vroeger overlijden, dan laat ik een plein naar hem noemen.”

Naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen 2012 noemden Deloitte en Itinera Leuven de meest aangename centrumstad om te wonen. Wat kan een burgemeester die aan zijn vierde ambtstermijn bezig is, zich meer wensen?Louis Tobback: “Het is tegelijkertijd warm en koud. Warm om-dat we er mogen van uitgaan dat dit mee te danken is aan het beleid van de afgelopen twintig jaar. Koud omdat de woning-prijzen de pan uitswingen en niet meer betaalbaar zijn voor mensen met een gemiddeld inkomen, om over de rest maar te zwijgen. Het is letterlijk en figuurlijk een luxeprobleem.”“De ontwikkeling die Leuven kent, is in de eerste plaats ge-stoeld op een totaalaanpak. Wat we niet hebben gedaan, is even belangrijk als wat we wel hebben gedaan. We hebben gekozen om geen woonuitbreidingsgebieden aan te snijden. Ons ruimtelijk structuurplan hebben we – blijkbaar tot verba-zing van de Vlaamse administratie, waarover ik op mijn beurt dan weer verbaasd sta - gebaseerd op een bevolkingsprog-nose van 100.000 inwoners, de studenten niet meegeteld. Intussen zijn we voorbijgestoken door de realiteit. We zitten vandaag aan 98.000 inwoners en de universiteit telt 20.000 studenten meer dan in 1995.”“De extra vraag naar studentenhuisvesting krijgen we moei-lijk onder controle. Iedereen die de kans ziet om wat geld bij elkaar te schrapen, bouwt zijn huis om tot studentenkoten en gaat zelf elders wonen. Tegen die praktijken maken wij volop pv’s voor bouwovertredingen op. In samenwerking met de universiteit realiseren we complexen voor studentenhuis-vesting op plaatsen waar geen woningen staan, zoals in het oude administratiegebouw van AB Inbev aan de Vaartstraat. Momenteel zijn er 3.000 tot 4.000 nieuwe eenheden gepland

op diverse plaatsen in de stad. Zo trachten we de huurprijzen van koten onder controle te houden. In de universiteitsresi-denties en de residenties die een akkoord hebben met de uni-versiteit, betaal je dan ook gemiddeld geen 500 euro zoals Het Laatste Nieuws in een bijlage poneerde.”

En de andere huisvesting?“Wat sociale huisvesting betreft, hebben we gekozen om het bestand dat in veel gevallen in slechte staat verkeerde, eerst te renoveren en dan pas over te gaan tot nieuwbouw. Zo heb-ben we bijvoorbeeld al ruim 62 miljoen euro uitgegeven aan de interne en externe renovatie van Sint-Maartensdal, het ge-kende ontwerp van Renaat Braem. Daarvoor hebben we de nodige middelen gekregen van de Vlaamse overheid. Maar diezelfde overheid heeft de sector van de sociale huisvesting gedurende tientallen jaren verwaarloosd, waardoor we een fikse achterstand hebben opgelopen op heel wat buurlanden. Op Domus Flandria na, waarmee wel extra middelen werden vrijgemaakt voor bijkomende woongelegenheden, waren er al die jaren hoogstens enkele pleisters op een houten been. Nochtans is de nood aan sociale huurwoningen groot. Soci-ale koopwoningen daarentegen zijn niet zinvol. Wie zich zo’n woning goedkoop kan aanschaffen, haalt soms de gekste din-gen uit om het huis later tegen een veel hogere prijs weer te kunnen verkopen, zoals uit de echt scheiden en nadien op-nieuw met elkaar trouwen. Gezien de nood grijpt ook de stad noodgedwongen naar pleisters, zoals onze starterswoningen. We hebben in de regelgeving vastgelegd wie die kan huren, onder andere op basis van leeftijd en inkomen. Na een tijd kunnen ze dan een deel van de huur benutten als voorafbeta-ling indien ze een woning in Leuven kopen. Maar het aantal van dergelijke woningen is beperkt.”“Van een samenhangend woonbeleid op Vlaams niveau is geen sprake. Vandaag betalen de sociale bouwmaatschappij-en plusminus een zogenaamde marktconforme rente, maar mogen ze decretaal slechts een geplafonneerde huurprijs vra-gen, waarmee ze de lening niet kunnen afbetalen. Logisch dat ze niet geporteerd zijn om nieuw te bouwen. Dus moet Vlaan-deren de maatschappijen subsidiëren. Vandaar ook acroba-tieën zoals de sociale lasten in het grond- en pandendecreet. Ik heb altijd beweerd dat dit de toets van het Grondwettelijk Hof niet zou overleven, tot wanhoop van mijn eigen ambte-naren die mij defaitistisch noemden. Sociale huisvesting is duidelijk geen prioriteit. Zelfs meer geld voor sociale leningen krijg je uiterst moeilijk los. Dit klinkt misschien zuur, maar de Vlaamse overheid geeft liever 60 miljoen euro uit om Uplace aan te sluiten op de Ring van Brussel, dan aan onteigeningen op basis van gemeenschapsbelang. Die laatste mogelijkheid was nochtans al in de grondwet van 1831 opgenomen. Soms zie je eerder het tegendeel. Mijn voorganger had bijvoorbeeld in 1994 een oude gemeenteschool aan het zogenaamde Con-scienceplein gekocht van de Vlaamse overheid en voor enkele »

DIM

EN

SIO

N

18

REPORTAGESTAD IN DE KIJKER

woningen een onteigeningsbevoegdheid gevraagd om de hele site voor sociale huisvesting te kunnen gebruiken. Enkele maanden nadat de aankoopprijs van de school was betaald, is die school geklasseerd. In de burgerlijke samenleving zou je dat een vorm van oplichting noemen: degene die je iets ver-koopt, heeft de macht om die aankoop achteraf te ontwaar-den. Pas nu, ruim 20 jaar later, breekt stilaan de fase aan dat daar effectief gebouwd kan worden.”

Wat is architectuurkwaliteit?

Ook los van klassering smeekt iedereen om snellere doorlooptijden.Louis Tobback: “Dat is inderdaad het andere aspect. Enkele jaren geleden kochten wij quasi tezelfdertijd met Ghelamco allebei een aan elkaar grenzend perceel. Na twee jaar waren de appartementen van Ghelamco af en bewoond. Intussen zijn we nog eens zes jaar later en is ons project van sociale huisvesting daar bijna af. Nochtans hadden wij af te reke-nen met precies dezelfde stedenbouwkundige voorschriften

en problemen. Blijkbaar heeft de VMSW, in tegenstelling tot Ghelamco, nog nooit gehoord van intercalaire intresten. Er is altijd nog wel een moeial die zijn zegje moet doen. Pas op, ik vind zeker niet dat een overheid haar zin moet kunnen doen, want dan dreig je binnen de kortste keren in de corruptie verzeild te raken. Maar omgekeerd zie ik ook niet waarom je voor elk gebouw in het kleine Vlaanderen een jaar tijd moet verliezen met het bijeenroepen van een jury die dan aan touwtrekkerij begint te doen in de zin van: ‘Zou je niet beter die ontwerper nemen?’. Een echt gebeurd verhaal. Voor een stadsvernieuwingsproject reageerde een juryvoorzitter ooit als volgt op een projectvoorstel: ‘Je weet toch dat die ontwer-per bij ons niet goed ligt?’. Hij had geluk dat ik daar toen niet aanwezig was. Het soort gloriool dat er bij die mensen heerst, kent geen grenzen. Ik heb iets tegen jury’s en tussenpersonen die je geld en tijd doen verliezen en die voor niets en voor niemand verantwoording moeten afleggen. Ik moet dat wel doen, voor de gemeenteraad en voor de kiezer. Je zit daar met, in de juridische zin van het woord, onverantwoordelijke mensen die wel in mijn plaats willen kiezen. Die komedie moet ophouden.”

01

01

02

© A

33 a

rchi

tect

en.

© I

ME

C

© I

ME

C

DIM

EN

SIO

N

19

REPORTAGE

De vraag is of de vriendjespolitiek van vroeger dan beter was?Louis Tobback: “Vroeger werden op veel plekken de opdrach-ten inderdaad altijd aan dezelfde architecten toevertrouwd, maar ik kan u verzekeren dat dit sinds 1995 in Leuven niet meer het geval is geweest. De stad heeft zelden of nooit een architect geselecteerd. Toen wij de Philipssite hebben overge-nomen van Belinvest, hebben wij bijvoorbeeld ook het archi-tectenteam overgenomen, toen bestaande uit Aldo Rossi en De Gregorio. Daarmee kom ik bij een ander pijnpunt. Marcel Smets en consoorten hebben dat project op zeker ogenblik af-gedaan als fascistische architectuur. Maar ik weiger te kiezen op basis van de gustibus coloribusque. Als wij als openbaar bestuur een project moeten beoordelen als wel of geen kwa-liteitsarchitectuur, heb ik een meetlat nodig, een canon. Maar Koen Van Synghel en de zijnen zijn niet in staat om mij uit te leggen wat die kwaliteit dan precies inhoudt. Meteen vraag ik mij dan ook af waarom wij al bijna 20 jaar lang jaarlijks een subsidiebedrag toekennen aan de vzw Stad & Architectuur, want blijkbaar is de opvoeding van de bevolking compleet mislukt. Heel wat Leuvenaars, onder wie mijn echtgenote, vin-den dat rode gebouw van De Lijn op het Martelarenplein maar niets. Over ons Stadskantoor daarentegen zijn ze enthousiast. Maar de Smetsen en Van Synghels doen het Stadskantoor af als promotorenarchitectuur en praten in superlatieven over het gebouw van De Lijn, want dat is van Manuel de Sola-Mo-rales. Op de duur sta je op de rand van de veronderstelling dat het enige verschil is dat de vriendjes van de vriendjes het hebben mogen ontwerpen. Dat is toch erg vervelend. Zij zitten daar in hun besloten kring, roepen de een of andere originele Oostenrijker of weet ik wie op, en bevruchten elkaar. Inteelt heet dat. Op een dag levert dat lelijke kindjes op. Pas op, ik

weet wel wat zij bedoelen. Meer zelfs, ik ben het er mee eens dat het Stadskantoor promotorenarchitectuur is, en dat het een sterk stuk was van de Sola-Morales om die meccano van De Lijn te doen passen in de parking en dergelijke. Maar mij uitleggen wat de criteria van architectuurkwaliteit zijn, lukt hen niet, terwijl dat toch hun opdracht is.”

Star Trek in Leuven

Anderzijds werkt citymarketing zo toch ook. U hebt ook een museum M en een Balk van Beel?Louis Tobback: “Ach, citymarketing is een van de bluffacto-ren van deze tijd. Pas op, de Balk vind ik erg geslaagd. Het Museum M is een andere kwestie. Net zoals het gebouw van De Lijn is het een zeer knappe oplossing voor wat we daar nodig hadden. Maar toen ik onlangs de toren van de biblio-theek beklom, zag je van daaruit alleen een kubus. Wordt dat in de toekomst een icoon? Sta me toe daar mijn twijfels bij te hebben. Maar ik ben maar een eenvoudige mens, natuurlijk.”“Vandaag is er nogal wat te doen rond de toren van IMEC van Baumschlager-Eberle. De klacht luidt dat die vanuit een

STAD IN DE KIJKER

01. De kantoortoren van IMEC, een ontwerp van Baumschlager & Eberle.

02. Het wooninbreidingsproject Klaverpark van A33 omvat een nieuw au-

tovrij woonerf en een groen binnenhof rond een tot kantoren herbestemde

silotoren. Onder de woningen zitten parkings en boxen voor de bewoners.

Onder het binnenhof is ruimte voor parkeren van buitenstaanders.

03. Het project Kop van Kessel-Lo staat voor een nieuwe stadswijk vlakbij

het treinstation, verspreid over de gebieden Noord, Midden en Zuid. Het

geheel omvat kantoren, winkels, appartementen, de stadspleinen Boven-

plein en Benedenplein en een ondergrondse parkeergarage met fietsen-

parking, en legt de verbinding tussen het stadscentrum en Kessel-Lo. De

verschillende volumes zijn geplaatst op een twee verdiepingen hoge sok-

kel en variëren in hoogte en richting. In het gedeelte Midden vinden we

aan het Bovenplein het Park Inn hotel met congres- en vergaderruimte.

Daarnaast zijn in het gedeelte Zuid de kantoortorens Exos, Stratos en

Mesos. Architecten: SeARCH en AR-TE.

»

03

“Ik ben geen historicus, maar ik denk dat architectuur vandaag meer dan ooit verweven is met urbanisme, terwijl zij er nog nooit zo ver van af heeft gestaan.”

© C

IP

DIM

EN

SIO

N

20

REPORTAGESTAD IN DE KIJKER

bepaald perspectief letterlijk boven het kasteel van Arenberg hangt. Ik krijg daarvoor de volle laag, terwijl ik die architec-ten niet heb gekozen. Ik heb de mensen van IMEC gezegd dat ik vond dat er een icoon moest komen dat hun aanwezigheid in de stad zou benadrukken, en dat een toren daarvoor in aanmerking kwam. Maar de jury omvatte mensen van het departement architectuur en stedenbouw, naast mensen van onze dienst met wie ik nooit over het project heb gesproken. Als er visueel een probleem is, had de jury dat toch moeten opmerken in de wedstrijdfase? Nu, toen ik de eerste keer dat beeld zag in de winter – je ziet de toren alleen als er geen bladeren aan de bomen staan – was mijn eerste en dus echte reflex: dat lijkt wel Star Trek. The Force is back. Terwijl ik helemaal geen liefhebber van die serie ben.”“Zelf heb ik één keer een jury voorgezeten, namelijk voor de overkapping van het station hier in Leuven, op vraag van de NMBS. Marcel Smets verdedigde toen het concept van De Smet-Vermeulen. Uiteraard. Pas op, ik zoek daar zeker geen kwaad achter, maar zoals ik daarstraks al zei: de namen tel-len. Gelukkig zijn we toen op het nippertje ontsnapt aan Cala-trava en hebben we Samyn & Partners kunnen doordrukken. Een schande vind ik dat treinstation in Luik. Puur gigantisme dat er alleen kon komen dankzij de financiële verdeelsleutel tussen de gewesten voor de spoorweginvesteringen.”“Ik ben geen historicus, maar ik denk dat architectuur van-daag meer dan ooit verweven is met urbanisme, terwijl zij er nog nooit zo ver van af heeft gestaan. Gaat men het over 50 of misschien zelfs al over 20 jaar een gelukkige ingreep vinden dat Norman Foster een suikerbrood vlakbij de Big Ben, de Tower en de Tower Bridge heeft geplaatst? Hoe lang duurt het nog voor het in die publiekstrekker in Bilbao binnenre-gent? Want dat is nog een andere kwestie. De voorstanders van de grote kwaliteitsarchitectuur doen wel eens smalend over Jaspers-Eyers. Ik ben zeker niet met dat bureau ge-

trouwd. Hun glazen gebouw voor CERA aan de Brusselse-poort is inderdaad uitpakken. Maar na 25 jaar heeft daar nog wel geen millimeter bewogen. Dan is het mooie Provinciehuis van Sousa Byrne een ander verhaal. Als je een hectare glas plaatst aan de zuidzijde, moet je wel heel zeker zijn dat de zonwering werkt. Of beter nog, je plaatst dat glas gewoon niet. Maar blijkbaar vroeg de originaliteit er hier om. De pro-blemen nadien met de zonwering zijn gekend. En dat was niet alles. Toen ik bij een gedeputeerde langs ging, stonden in diens bureau drie emmers om de gevolgen van waterlekken op te vangen. Nochtans heb ik een professor architectuur een uur lang horen voorlezen uit het rapport van de jury over dat gebouw. Pure poëzie was dat. Nu, van op de Martelarenlaan is het inderdaad een harmonisch opgebouwd geheel. Maar ik weet niet of die eenvormige wand van op de Tiensevest even wonderbaarlijk is.”“Dat doet me denken aan het verhaal van architect Victor Broos, de ontwerper van onder andere het Openbaar Entre-pot en de Villa Roma. Toen ik nog schepen was, kwam hij op zekere dag langs voor een dossier. Ik neem geen stagiairs van Sint-Lucas meer aan, hoewel ik zelf een oud-leerling ben, vertelde hij me toen. Waarom niet? In de periode dat hij daar studeerde, moest hij een raam tekenen. Pas de vijfde versie bleek goed. Maar tegenwoordig tekenden ze volgens hem na een studiejaar al een hele stad, en konden ze na vier jaar nog geen raam tekenen. Ik weet niet of dat op waarheid berustte, maar het drukt wel perfect uit wat ik wil zeggen.”

Betaalbaar bouwen: mission impossible?

Voor sociale woningen telt alleen de betaalbaarheid en doet de architectuur er niet toe, zei u onlangs.Louis Tobback: “Beschouw mijn volgende uitspraak als een vriendelijk bedoelde provocatie: er is in Vlaanderen geen architect nog in staat om een goedkope woning te bouwen. Toen ik in 1957-1958 begon te werken, kon je met pakweg 85 gemiddelde maandlonen een grote burgerwoning bouwen. Nochtans kwamen daar toen stielmannen aan te pas, want alles werd nog met de hand gemetseld. Auto’s, koelkasten, scheerapparaten en televisies zijn vergeleken met toen spot-goedkoop vandaag, maar een woning bouwen is onbetaalbaar

“Beschouw mijn volgende uitspraak als een vriendelijk bedoelde provocatie: er is in Vlaanderen geen architect nog in staat om een goedkope woning te bouwen.”

04 05

© E

rtzb

erg

© E

rtzb

erg

geworden. Omdat mensen hogere eisen stellen? Ik ken volop jonge koppels die smachten naar een woning van 150.000 euro en voor wie tierlantijntjes niet hoeven. Neen, een soci-ale woning bouwen tegen een zindelijke prijs, lukt niet meer. Maar in Museum M moesten de plinten per se in de muur zit-ten, in een vlak met het pleisterwerk. Dat is inderdaad zo uit-gevoerd, met de nodige moeite en tegen een goudprijs, want welke vakman kan dat vandaag nog. Maar waarvoor dienen plinten? Toch als een buffer, een bescherming? Die dan in de muur willen stoppen, dat noem ik kuren waarvoor je van mijn moeder kletsen om de oren had gekregen.”“De betaalbaarheid wordt ook ondergraven door de aanpak van de overheid. In de opleiding vastgoedmakelaar krijgen de aanwezigen mee dat, als alles goed verloopt, een promo-tor 18% rendement moet hebben op zijn project. Dus: als de overheid woningen bouwt die op de markt 200.000 euro zou-den kosten, vertrekt ze met een voorsprong van 36.000 euro, want zij hoeft geen 18% rendement te halen. Maar die voor-sprong wordt opgesoupeerd door al die onnozele procedures, de bemoeizucht en het gebrek aan besluitvaardigheid.” (Door Colette Demil & Staf Bellens)

06

04. Op gronden die eigendom waren van brouwerij AB Inbev verrijst de ko-

mende jaren de nieuwe stadswijk Tweewaters van ontwikkelaar Ertzberg.

De ambities zijn hoog. Het moet een autovrije wijk worden met circa 1.200

woningen, afvalmanagement op wijkniveau, een eigen stadsverwarmings-

net, een smart grid, publieke parkings in de rand, groene oplaadpunten

voor elektrische wagens en een groot park.

05. Op Tweewaters komt in de toekomst ook een lage-energiecomplex van

Stéphane Beel Architects met 39 erkende assistentiewoningen volgens het

woon- en welzijnsconcept.

06. A33, Libost/Grontmij en Ney & partners stonden in voor de heraanleg

van het noordelijk deel van de Martelarenlaan, het ontwerp van het ver-

zonken Benedenplein dat Kessel-Lo verbindt met de tunnel onder de spo-

ren, en de brug op de kruising tussen Benedenplein en Martelarenlaan.

©A

33 a

rchi

tect

en

De iDeale oplossing bij kouDebruggen!

nano en r2 nano

connecting insulations

Marmox THErMOBLOCK® r2 nano/100 is bij uitstek geschikt om warm te­verliezen aan de muurvoet van een gevel te vermijden. Vermits de vloer­ en spouwmuurisolatie niet rechtstreeks op elkaar aansluiten biedt tussen­voeging van Marmox THErMOBLOCK® r2 nano/100 de perfecte oplossing voor deze bouwknoop.

Het combineert immers alle noodzakelijke eigenschappen:• Thermische isolatie met λ’ = 0,047 W/m²K • Druksterkte = 10 N/mm²• Nominale dikte = 10 cm waardoor de overgang MT® ­ metselwerk zich

steeds onder en niet boven het latere vloerniveau bevindt, wat mogelijke scheurvorming (bij de overgang van 2 verschillende materialen) in het pleisterwerk vermijdt.

• Uitstekend gedrag bij excentrische belastingen• Waterdicht• Voldoet, bij gebruik in de muurvoet in Optie B ­ Basisregel 2, steeds aan

én de λ­waarde­eis, én de r­waarde­eis, én de Contactlengte­eis.

Beste λ -waarde, hoogste druksterkte en waterdicht!

www.albintra.bewww.marmoxthermoblock.be

(nano)polymeer cementmorteldubbel glasvezelnet(nano)polymeerbetongeëxtrudeerd polystyreenschuimdubbel glasvezelnet(nano)polymeer cementmortel

141470 ALBINTRA ADV MARMOX 110x297.indd 1 9/04/14 14:27

DIM

EN

SIO

N

22

REPORTAGE

Zehnder Designradiatoren: sterk in kleuren en maatwerk

In de Rue de Florence, in de onmiddellijke buurt van de Brusselse Louisalaan, krijgt hotel Agenda Louise van Star Leisure Group stilaan zijn vroegere grandeur terug. In een eerste fase werden de badkamers reeds volledig vernieuwd en uitgerust met 34 compacte Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren – uitgevoerd in Brown Quartz kleur.

Zehnder Designradiatoren: sterk in kleuren en maatwerk

Star Leisure Group is een internationale hotelketen met on-der meer een drietal hotels in Brussel. Naast hotel ‘Résidence Agenda’ in de Berckmansstraat en een ander hotel in het stadscentrum, is er het ‘Agenda Louise’ hotel in de Rue de Florence, nabij de Louisalaan. Dit laatste hotel is rustig gele-gen, en toch vlakbij het hartje van Brussel. Tijdens de werk-dagen verblijven er nogal wat gasten in het kader van hun werkzaamheden bij de Europese Unie, in de weekends loge-ren er vooral toeristen. Hotel Agenda Louise telt 37 kamers en 4 ruimere luxe suites. Volgens Katarzyna Sobolewska, exe-cutive manager van Star Leisure Group, zorgt de toenemende concurrentie binnen de Brusselse hotelbranche ervoor dat klanten steeds meer kwaliteit willen, wat de hoteleigenaars tot regelmatige investeringen en vernieuwingen noodzaakt. Katarzyna Sobolewska: “Het moeilijke bij een renovatiepro-ject in een hotel is dat de werkzaamheden gefaseerd moeten aangepakt worden. Het hotel moet immers – zij het niet voor de volle 100 procent – verder in normale omstandigheden kunnen uitgebaat worden. En de aanwezige gasten mogen uiteraard geen hinder van de werkzaamheden ondervinden.”

Volledige remake badkamersIn het najaar zullen de hotelkamers zelf aan een volledige re-make toe zijn, maar inmiddels werden alle badkamers reeds compleet vernieuwd. Alle baden, radiatoren, kraan- en lei-dingenwerk en meubilair werden uitgebroken en vernieuwd. In de plaats kwamen – naast het nieuwe kraan- en leidingen-werk, de inloopdouches en het nieuwe badkamermeubilair - ook Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren van het type MET-150-040-05. De werkzaamheden werden uitgevoerd door het Brusselse installatiebedrijf CEM & EFE bvba. Gezien de structuur van het gebouw en de aard van de werkzaamhe-

den kon er niet per verdieping gewerkt worden, maar diende de installateur per kolom te werken. De renovatiewerkzaam-heden over de 5 kolommen van het gebouw namen aldus een drietal maanden in beslag. Naargelang de hotelbezetting kon-den er op bepaalde momenten werkzaamheden aan 1 kolom, dan wel aan 2 kolommen tegelijkertijd, worden uitgevoerd.

De vlakke lookAan de renovatie van de badkamers kwam geen (binnenhuis)architect te pas. Het was Katarzyna Sobolewska zelf die een welbepaald concept en design voor ogen had, zich grondig had geïnformeerd, en een aantal showrooms van vakgroot-handels bezocht. “De enige beperking waarmee ik bij mijn keuzemogelijkheden diende rekening te houden, waren de compacte afmetingen van de badkamers in dit hotel. Deze zijn 3,5 meter op 2 meter. In de showroom van FACQ viel mijn oog onmiddellijk op de compacte Zehnder Metropoli-tan Spa designradiator, vooral omwille van zijn vlakke look.” Dit model combineert een badkamerradiator en een vlakke handdoekdroger. De uitsparingen in de radiator bestaan uit horizontaal aangebrachte vlakke buizen van 70 mm, zonder zichtbare lasnaden met elkaar verbonden door een rondom lopend driehoekig profielkader.

Zeer breed kleurenassortimentChristophe Thimmesch, Account Manager Heating Zehnder Group Belgium: “De look van de Zehnder Metropolitan Spa designradiator is bijzonder omwille van het vlakke karakter en de driehoekige collectoren, terwijl andere radiatoren zich kenmerken door eenvoudig buizenwerk. Deze designradiator werd ontworpen door het gerenommeerde Italiaanse desig-nersduo King & Miranda. Zehnder heeft bovendien een zeer

DIM

EN

SIO

N

23

REPORTAGE

ruim kleurenpallet voor designradiatoren. Voor residentiële toepassingen wordt nog vaak voor een ‘standaard’ witte uit-voering geopteerd. Maar zowel productlijnen met natuurlijke kleuren (met in de structuur bruin, aardekleur…), architectu-rale kleuren (bv. neutraal grijs zonder enige kleurintonatie) als Tonic kleuren zijn typerend voor het Zehnder-aanbod.”

Brown QuartzKatarzyna Sobolewska van hotel ‘Agenda Louise’ opteerde voor de Zehnder Metropolitan Spa designradiator in Brown Quartz, een neutrale kleur die perfect aansluit bij de keuze van de prachtige badkamertegels. “Deze uitvoering heeft een licht korrelige structuur waardoor hij zeer onderhoudsvrien-delijk is. Naast de standaard witte uitvoering behoort deze kleurschakering wellicht tot de top vijf speciale texturen die voor badkamers in hotels worden gekozen”, aldus Thim-mesch.

Sterk in maatwerkEen ander sterk punt van de Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren is het maatwerk. “Zehnder gaat niet enkel zeer breed wat het kleurenaanbod betreft, maar ook qua af-metingen. Dit onderscheidt ons van andere marktspelers. Zo werd voor dit hotel voor het kleinst beschikbare formaat van de Zehnder Metropolitan Spa designradiator geopteerd, een model dat 40 cm breed en 150 cm hoog is. Met deze smalle designradiatoren – sommige modellen in het assortiment zijn reeds beschikbaar vanaf 30 cm breedte – is Zehnder vrij uniek op de Belgische markt. De Zehnder Metropolitan is in verschil-

lende uitvoeringen beschikbaar: Metropolitan Bar met gechro-meerde handdoekhouder of Metropolitan Spa met uitsparin-gen voor de handdoeken”, vertelt Christophe Thimmesch.

VierpuntsaansluitingenDe Zehnder Metropolitan Spa designradiator heeft ondanks zijn vlak voorkomen een hoog vermogen. Er zijn 4 aansluitin-gen onderaan: 2 x centraal van ½” voor aanvoer/retour, hart-afstand van 50 mm, en 2 x van ½”, buiten links en rechts, met ontluchtingskraan. De designradiatoren werden, met mooie bevestigingen in de kleur van de handdoekdroger, klaar voor montage, geleverd op de werf. “Alle Zehnder Metropolitan Spa designradiatoren zijn voorzien van vierpuntsaansluitingen aan de onderzijde. Vooral bij renovatiewerkzaamheden is dit handig. Dit laat de installateur toe het kraanwerk aan de beide zijden te monteren. Een andere mogelijkheid bestaat erin de aansluitingen centraal te voorzien. Met de Zehnder Metropoli-tan Spa designradiatoren zijn deze beide opties mogelijk. Ook indien het leidingenwerk reeds aanwezig is, kunnen de radia-toren vlot worden geplaatst. Ook hiermee onderscheidt Zehn-der zich van andere marktspelers”, zegt Christophe Thim-mesch. (Door Philip Declercq)

www.zehnder.beFoto’s Zehnder - Luc Roymans Photography

Alle baden, radiatoren, kraan- en leidingenwerk en badkamermeubilair

werden uitgebroken en volledig vernieuwd.

De badkamers werden uitgerust met compacte Zehnder Metropolitan Spa

designradiatoren, vooral omwille van hun vlakke look.

DIM

EN

SIO

N

24

REPORTAGE

Hoe maken we het bestaande woningenbestand energie-efficiënter? Een testwerf in Spiere, opgezet door Wienerberger in samenwerking met Recticel Insulation, de KU Leuven en architect Cyndie Hanssens, moet het juiste antwoord leveren. De doorgedreven renovatie van de ruwbouw van deze vrijstaande woning uit de jaren 1900, is inmiddels beëindigd. In samenwerking met experts worden nu alle ingrepen geëvalueerd.

Wienerberger

Testwerf bewijst: efficiënte lage-energie-renovatie start bij de bouwschil

Een eerste studie werd uitgevoerd om het effect van de in-grepen op het E-peil en de netto-energiebehoefte, berekend volgens EPB, te begroten. De resultaten spreken voor zich. Het energetisch renoveren van de bouwschil als eerste ingreep is de juiste keuze om de energetische winsten en de kostprijs tegen elkaar af te wegen. Volgens berekeningen met de epb-software doen een dak- en gevelrenovatie zowel het E-peil van de woning als de netto-energiebehoefte met de helft of meer dalen. Bovendien zijn deze parameters belangrijk om de ener-gie-efficiëntie van het gebouw te bepalen, én sleutelbegrippen in de definitie van een bijna energieneutraal gebouw.

Energie-efficiëntie in cijfers De epb-software leert hoe de impact van werken aan de bouwschil kan worden gemeten. Stapsgewijze verbetering wordt gerealiseerd door diverse ingrepen, die telkens hun

procentueel aandeel hebben in de totale kostprijs van de renovatie, inclusief de installaties, het vast meubilair, de af-werking en de btw. Wat leert dit ons voor het proefproject in Spiere? De trias energetica zegt: beperk eerst en vooral de energievraag. Het isoleren van de bouwschil levert een eerste aanzienlijke verbetering op. Door de renovatie en isolatie van het dak en van de gevel, inclusief nieuw schrijnwerk, daalt het E-peil van E310 naar E74, een verbetering met circa 75%. De netto-energiebehoefte zakt van 410 naar 79 kWh/m², een verbetering met circa 80%. De kostprijs voor de renovatie van de bouwschil blijft beperkt tot 40% van de totale reno-vatiekost. In combinatie met de plaatsing van nieuwe dakvla-kramen leveren deze eerste ingrepen een verlaging van het E-peil op, telkens met 50%, en van de netto-energiebehoefte, telkens met 55%. Het aandeel in de kostprijs van de renovatie blijft beperkt tot respectievelijk 12% en 19%.

Proefproject nu echt van start Met deze resultaten gaat het proefproject in Spiere pas echt van start. De afdeling bouwfysica van het departement bur-gerlijke bouwkunde (KU Leuven) monitort gedurende een voldoende lange periode het wooncomfort en het energie-verbruik. Het wooncomfort wordt geëvalueerd op basis van de relatieve luchtvochtigheid, de binnentemperatuur en de binnenluchtkwaliteit. Het energieverbruik wordt opgevolgd via de meterstanden en de energiefacturen, door de bewo-ners voor de werken bijgehouden, en vergeleken met dat na uitvoering van de werken. Voor de afwerking van deze lage-energie-renovatie kozen bouwheer en architect voor ke-ramische materialen van Koramic: de Plato kleidakpannen voor het dak en de Façatile kleipannen voor de gevels sluiten naadloos op elkaar aan. (Door Philip Declercq)

www.renovatieoplossingen.be/nl/blog/project-spierewww.wienerberger.be

© 2

014

VEL

UX

GR

OU

P ®

VEL

UX

, HET

VEL

UX

LO

GO

, CA

BR

IO, I

NTE

GRA

, io-

hom

econ

trol

EN

Pic

k&C

lick!

ZIJ

N G

EREG

ISTR

EER

DE

HA

ND

ELSM

ERK

EN G

EBR

UIK

T O

ND

ER L

ICEN

TIE

DO

OR

DE

VEL

UX

GR

OEP

.

Plan daglicht met deVELUX DAYLIGHT VISUALIZERVan idee tot werkelijkheid.Gratis gevalideerde 1 simulatietool voor de berekening van daglichtomstandigheden in gebouwen. Het programma helpt om tijdens het ontwerpen van je project het daglichtniveau van de binnenruimtes te berekenen. Zijn handige interface laat je toe in het programma te modelleren of je 3D model te importeren.

> Snede met weergave luminantie

> Daglight factor simulatie iso-lijnen (links) en ‘false color’ (rechts)> Simulatie van het VELUX RenovActive House in Brussel

1 Het programma is gevalideerd door CIE 171 : 2006 (CIE = International Commission on Illumination)

DOWNLOAD

GRATISmeer info

en tutorials op :

viz.velux.com

VELUX_ad_DAYLIGHT VISUALIZER_297x230.indd 1 2/07/14 15:58

© 2

014

VEL

UX

GR

OU

P ®

VEL

UX

, HET

VEL

UX

LO

GO

, CA

BR

IO, I

NTE

GRA

, io-

hom

econ

trol

EN

Pic

k&C

lick!

ZIJ

N G

EREG

ISTR

EER

DE

HA

ND

ELSM

ERK

EN G

EBR

UIK

T O

ND

ER L

ICEN

TIE

DO

OR

DE

VEL

UX

GR

OEP

.

Plan daglicht met deVELUX DAYLIGHT VISUALIZERVan idee tot werkelijkheid.Gratis gevalideerde 1 simulatietool voor de berekening van daglichtomstandigheden in gebouwen. Het programma helpt om tijdens het ontwerpen van je project het daglichtniveau van de binnenruimtes te berekenen. Zijn handige interface laat je toe in het programma te modelleren of je 3D model te importeren.

> Snede met weergave luminantie

> Daglight factor simulatie iso-lijnen (links) en ‘false color’ (rechts)> Simulatie van het VELUX RenovActive House in Brussel

1 Het programma is gevalideerd door CIE 171 : 2006 (CIE = International Commission on Illumination)

DOWNLOAD

GRATISmeer info

en tutorials op :

viz.velux.com

VELUX_ad_DAYLIGHT VISUALIZER_297x230.indd 1 2/07/14 15:58

DIM

EN

SIO

N

26

DOSSIER

Hoe zorgvuldig de architect zijn taak ook ter harte neemt, een schadegeval valt nooit uit te sluiten. In steeds meer gevallen wordt hij dan ook mee in het bad getrokken en krijgt hij een eis tot schadevergoeding in de bus. Onder andere het feit dat hij als enige bouwpartner wettelijk verplicht is om een verzekering beroepsaansprakelijkheid aan te gaan, is daar mee debet aan. Gelukkig bestaan er verzekeringen waarmee heel wat vervelende consequenties van schadegevallen te vermijden zijn. DIMENSION vroeg aan Rebecca Ramboer, CEO van Protect, meer uitleg over twee van dergelijke verzekeringen, de ABR-polis en de Garantie gevelrenovatie.

Wat is een ABR-polis?Rebecca Ramboer: “De polis Alle Bouwplaatsrisico’s is een verzekering per werf, die tijdens de bouwperiode twee soor-ten schade verzekert. Verzekerd is om te beginnen elke be-schadiging van het gebouw in opbouw. Standaard omvat dat schade die wordt veroorzaakt door brand of ontploffing, on-gevallen en diefstal op de werf, maar ook schade die voort-vloeit uit overmacht, bijvoorbeeld een storm of overstroming. Gewaarborgd wordt ook de schade aan derden ten gevolge van de uitvoering van de verzekerde werken. Vereist is dan wel dat er een causaal verband is tussen de schade die een derde heeft geleden, en de uitvoering van de werken die aan de basis van die schade ligt.”

Welke voordelen biedt de polis?“Het eerste voordeel is dat in de ABR-polis alle bouwpart-ners als verzekerde kunnen worden opgenomen: ontwerpers, uitvoerders en bouwheer. Als dat op een correcte manier gebeurt, rijst er bij schade geen dispuut over wie in welke mate aansprakelijk is, komt het niet tot ellenlange juridische procedures en wordt de schade sneller afgehandeld. Een an-der pluspunt is dat de waarborgen kunnen worden aangepast aan de risico’s van het te verzekeren bouwwerk. De polis is daarmee voor alle soorten van projecten geschikt, vermits maatwerk mogelijk is.”“Uiteraard kijk je als architect voorgaande zaken het best na als de bouwheer al beschikt over een ABR-polis. Als niet alle bouwpartners verzekerd zijn of als de dekking onvoldoende is, verliest de verzekering immers veel van haar voordelen. Om architecten te helpen bij die controle van de polis, stellen wij hen op onze website een handige checklist ter beschik-king. Die vind je op www.protect.be/klanten onder ‘hoe kor-ting genieten voor ABR en decennaal’.

Wie sluit de polis het best af?“Wij raden aan dat de bouwheer dat doet. Dat is om te begin-nen de meest transparante oplossing. Als een van de andere partners, bijvoorbeeld de aannemer, de polis afsluit, zal die de kostprijs toch meestal doorrekenen aan de bouwheer. Bo-vendien wordt dan dikwijls ook de franchise die bij eventuele schade te betalen is, sowieso doorgeschoven naar de bouw-heer. Op al die zaken betaalt de bouwheer bovendien nog eens btw. Als hij dan toch alle risico’s draagt, kan de bouw-heer beter zelf de polis aangaan. Hij heeft dan zelf de kost-

Rebecca Ramboer: “Als niet alle bouwpartners verzekerd zijn of als de

dekking onvoldoende is, verliest de ABR-verzekering veel van haar voor-

delen.”

Welke verzekeringen geven de architect meer gemoedsrust?

DIM

EN

SIO

N

27

prijs in de hand en kan vrij beslissen over de precieze inhoud van de polis en de verzekeraar bij wie hij deze polis afsluit.”

Wat kost een dergelijke polis?“De kostprijs valt best mee, als je bedenkt dat de bouwheer een stevige zekerheid krijgt en dat de verstandhouding tus-sen de bouwpartners niet onder druk kan komen door moge-lijke disputen. Protect neemt de kostprijs van de werken als uitgangspunt. Afhankelijk van de risico’s bedraagt de premie 0,25% tot 0,40% van het te verzekeren werk, met een mini-mumpremie van 750 euro. Het loont dus voor de architect ze-ker de moeite de bouwheer te informeren over deze verzeke-ring. Daarvoor kan hij of zij de informatieve brochure op onze website gebruiken. De precieze invulling van de verzekering brengen onze experts dan in orde. Mooi meegenomen voor de architect is dat hij of zij bij ons een korting op de beroepsaan-sprakelijkheidsverzekering geniet als er een goede ABR-polis wordt afgesloten.”

Garantie gevelrenovatie

Wat is de ‘Garantie gevelrenovatie’?“De renovatiemarkt wint voortdurend aan belang. In heel wat gevallen wordt alleen de gevel gerenoveerd en wordt niet ge-raakt aan de dragende structuren. Daarom hebben wij met Protect de garantie gevelrenovatie ontwikkeld. Die waarborgt beschadigingen die optreden na gevelrenovatie. Gevelrenova-tie houdt in dat minstens twee van de volgende werkzaamhe-den zijn uitgevoerd: een renovatie of plaatsing van een nieu-we gevelbekleding; een betonherstelling; een renovatie of een

nieuwe plaatsing van borstweringen; waterdichtingswerken aan balkons en terrassen; dakbedekkingswerken.”“Om welke schade dat kan gaan? Balustrades gaan twee jaar na plaatsing oxideren onder invloed van de zouten in de zee-lucht. Vier jaar na de renovatiewerken treden er barsten op in de toen aangebrachte buitenbepleistering. Na drie jaar komen de herstelde delen van een betonherstelling weer los omdat de wapening is gecorrodeerd.”“Voor de waarborgperiode kan de verzekeringnemer kiezen tussen een termijn van vijf of van tien jaar na de oplevering van de werken in kwestie. De polis wordt in eerste instantie voorgeschreven door architecten en syndici die werken laten uitvoeren in opdracht van de vereniging van mede-eigenaars, en wordt uiteindelijk afgesloten door bouwheer, aannemer of fabrikant.”

Welke voordelen biedt de garantie gevelrenovatie?“De pakketpolis dekt de volledige gevelrenovatie, terwijl je in het verleden alleen onderdelen kon verzekeren. Eventuele schade wordt snel geregeld, omdat het om een zaakschade-verzekering gaat en er dus niet wordt gezocht naar wie aan-sprakelijk is. De kostprijs van de herstelling wordt ook ver-goed als de aannemer of plaatser die de werken aanvankelijk heeft uitgevoerd, intussen failliet is. Als een opdrachtgever of andere verzekeringnemer de polis aanvraagt, voert een con-trolebureau naar aanleiding van de voorlopige of definitieve oplevering een technische controle uit. Dat rapport vormt meteen een extra kwaliteitsgarantie.” (SB)

www.protect.be

Astro®Foto LED panelen, Astro®System Sterrenhemel, Astro®Line LED Sterrenhemel eiland

Eyecatcher of sfeerbepalend, maar altijd een verrassend resultaat! Een unieke en vernieuwende vorm van plafondverlichting. Dé meerwaardecreatie voor uw systeem-plafond met het door u gewenste beeld of logo op de ASTRO®Foto LED panelen. Perfect integreerbaar in bijna alle systeemplafonds.

Toepassingen, met bijzondere aandacht ook voor ruimtes waar eventueel weinig daglicht komt:

• Ziekenhuizen, behandelkamers, wachtruimten, gezondheidszorg

• Winkels, restaurants, hotels, clubs, party centra en andere uitgaansgelegenheden

• Scholen, kinderdagverblijven, sportscholen, leisure (bv. Centerparcs, dierentuinen)

• Ontvangstruimtes, recepties, vergaderzalen en gangen

• Wellness- en spa-centra

• Privé in woon-, bad- of slaapkamer (sterrenhemel)

KARDECO bvbaVeemarkt 1 – 2500 LierT. +32 (0)478/37 58 75 info@kardeco.bewww.kardeco.be

Efficiënte oplossingen. Verwarming. Warm water.

Bulex condensatieketels

Compact, zeer stil, makkelijk te installeren en te onderhouden, de ideale ketel voor elk type woning, verbouwing of energiezuinige nieuwbouw, groot of klein. De Thema CONDENS en Isotwin CONDENS zijn bovendien het resultaat van jarenlange ervaring in verwarming en warm water. Uitzonderlijk comfort en laag energieverbruik, dankzij een toprendement en zeer groot modulatiebereik. U weet dat u op Bulex kan vertrouwen: zuinig verwarmen en groot warm water comfort in een mooi design.

Bulex zorgt voor…

een compleet gamma condenserende gaswandketels.

Eenvoudig te installeren, zuinig en

betrouwbaar.

Tel. 02 555 13 13www.bulex.be

Meer informatie

136-061_adv. chaudières_230x297_NL.indd 1 9/07/14 09:21

DIM

EN

SIO

N

29

REPORTAGE

RENSON® BEN-demowoning geventileerd met Systeem E+

Met zijn eerste BEN-demowoning aan de Zonnelaan in Zulte speelt Bouwonderneming Feys in op de trend naar bijna-energieneutrale woningen. Bouwheer en architect opteerden voor een vraaggestuurd ventilatiesysteem, namelijk Systeem E+ van RENSON®.

RENSON® BEN-demowoning geventileerd met Systeem E+

BEN of Bijna-EnergieNeutraal wordt vanaf 2021 de norm in Europa. Een BEN-woning in Vlaanderen heeft een E-peil la-ger of gelijk aan E30 en een K-peil 40. Verder is het gebruik van hernieuwbare energiebronnen verplicht. De energievraag mag niet hoger liggen dan 70 kWh/m²/jaar. In Brussel en Wal-lonië gelden andere richtlijnen.

Duurzaam, compact en opvallend in het straatbeeldSamen met partners-leveranciers in diverse bouwspecialitei-ten, waaronder RENSON®, ging Bouwonderneming Feys uit Zulte voor een BEN-eengezinswoning met een bewoonbare oppervlakte van 171,68 m². Architect Jan Delhuvenne focuste op een eenvoudig, compact én betaalbaar ontwerp. De ge-vel in witte crepi, aangevuld met aluminium lamellen en de architectonische gevelbekleding op de garage, valt op tussen de andere traditionelere woningen. Bij deze woning werd ge-bruikgemaakt van een techniek met bouwblokken, samenge-steld uit natuurlijke producten (cement, hout, mineralen en water), de holtes tussen de blokken worden opgevuld met beton. Zo ontstaat een massieve constructie met de voordelen van hout, de ideale basis voor een betaalbare BEN-woning. Vraaggestuurde ventilatie en warmteproductie in éénOm problemen met vochtigheid en schimmelvorming bij der-gelijke woningen met een doorgedreven isolatie en luchtdicht-

heid te vermijden, moet voldoende ventilatie voorzien wor-den. Architect Delhuvenne en Bouwonderneming Feys kozen voor hun BEN-woning een vraaggestuurd ventilatiesysteem, met name E+ van RENSON®. Hierbij wordt de warme extrac-tielucht gebruikt door een hernieuwbare energiebron (warm-tepomp) voor de verwarming van de ruimte en de productie van sanitair warm water. Het systeem vormt de basis van een hybride opstelling en wordt gecombineerd met een HR-ketel. De weinige energie die deze BEN-demowoning nodig heeft, wordt geproduceerd door deze warmtepomptechnologie, die de warmte overdraagt aan de vloerverwarming en andere verwarmingselementen en het sanitair warm water. Dit alles resulteert in een E-peil E-11 en een K-peil van 26, ruim onder de huidige voorwaarden om als BEN-woning in aanmerking te komen. Er werd bijzondere aandacht besteed aan het es-thetische aspect van de woning. Voor de gevel van de woning kozen architect en bouwonderneming, naast de witte crepi, ook voor aluminium lamellen Linius van RENSON®. (Door Philip Declercq)

www.renson.bewww.bouwondernemingfeys.beFoto’s RENSON®

DIM

EN

SIO

N

30

INTERVIEW

In 2010 ontving Ryue Nishizawa samen met zijn partner bij SANAA de Pritzker Prize. Hij werd daarmee de jongste winnaar ooit van deze prestigieuze onderscheiding. Al jaren bouwt hij zowel met SANAA als met zijn eigen bureau aan een fascinerend oeuvre. In Europa prijken daarop vooral het Louvre-Lens en het Rolex Learning Center in Lausanne. Maar voor Nishizawa’s absolute meesterwerken moet je naar Japan.

Ryue Nishizawa “Precisie is soms dodelijk voor de architectuur”

In de zomer van 2012 belandden we voor het eerst op Teshi-ma, een eiland in de Japanse binnenzee. De dag voordien waren we naar Naoshima gereisd, het vlakbij gelegen eiland dat al langer bekend staat om zijn kunst en architectuur. Net voor ons vertrek vanuit België hadden we het boek Insular In-sight opgepikt en enkele foto’s van het Teshima Art Museum hadden ons nieuwsgierig gemaakt. Die beelden konden ons echter niet voorbereiden op de impact die het museum op ons zou hebben. De volmaakte symbiose van kunstwerk en architectuur ontroerde ons bijna tot tranen toe. Twee jaar later denken we daaraan terug als we tegenover Ryue Nishizawa (°1966) zitten. In een grote hangar in de haven van Tokio hebben hij en Kazuyo Sejima hun bureaus ondergebracht. Onder de vleugels van SANAA bundelen ze de krachten voor de grotere projecten zoals Lens en Lausan-ne, het New Museum (NY) en het 21st Century Museum of Contemporary Art (Kanazawa). Het bureau van Ryue Nishi-zawa maakte naam met projecten zoals het Moriyama House (Tokio) en het Hiroshi Senju Museum (Karuizawa). We stel-len voor op de musea te focussen en steken van wal met het Teshima Art Museum.

Ryue Nishizawa: “Het eiland Teshima werd berucht door een milieuschandaal waarbij jarenlang giftig afval was gedumpt. De opdrachtgever voor het museum, Soichiro Fukutake, wou de geschiedenis van het eiland een nieuwe wending geven en nodigde ons uit om een museum te ontwerpen. De heuvelach-tige omgeving van het museum wordt gedomineerd door ter-

rasvormige rijstvelden. Die historische topografie is half na-tuurlijk en half door mensen gemaakt. Daar wou ik afblijven. Daarom besloot ik om de architectuur aan te passen aan de omgeving en niet omgekeerd. Het museum werd gebouwd op de plek van de vroegere bron, waar er niets was. Het gebouw kreeg een gelijkaardige vorm als de bron. Zo kwamen we uit bij de waterdruppel.”

Binnenin de witte betonnen schelp verschijnt op mysterieuze wijze water dat zich een weg baant over de betonnen vloer en weer verdwijnt. Het levert een hypnotiserend schouwspel op. De grote waterdruppels van het kunstwerk van Rei Naito echoën de architectuur van Nishizawa, en niet enkel die van dit museum. Het vangen van het licht, de reflecties, de beweeglijkheid, de curves en vooral het efemere karakter. Gevraagd of dat vluchtige uitzicht ook betekent dat architectuur in zijn ogen iets tijdelijk is, worden we ons bewust van de cultuurbarrière.

Ryue Nishizawa: “Wanneer ik met Europeanen spreek, heb ik soms het gevoel dat we elkaar niet begrijpen. Ook al ge-bruiken we dezelfde woorden. ‘Tijdelijk’ heeft voor jullie mis-schien een betekenis die ik niet kan vatten omwille van onze verschillende culturele achtergrond. Ik wil architectuur ma-ken die een lang leven beschoren is, honderd jaar of zo. Dat is misschien tijdelijk in het aanschijn van de Jomonperiode (een periode die veelal als equivalent van de Japanse prehistorie wordt gebruikt, nvdr), die 10.000 jaar duurde.

Teshima Art Museum

Ryue Nishizawa

DIM

EN

SIO

N

31

INTERVIEW

Een cultureel verschil merk ik ook tussen wat ik architectuur als ‘zelfstandig naamwoord’ en architectuur als ‘werkwoord’ zou omschrijven. Architectuur in Europa (en China) is heel erg dynamisch in de manier waarop ze dingen toevoegt. His-torisch zijn de steden gestapeld, zoals Rome. Daar bouwt men bovenop de ruïnes van het voorgaande. Of neem Le Corbu-sier. Het ontwerp van La Tourette lijkt te zeggen: “er is geen einde, je kan blijven toevoegen”. De architectuur is heel erg ‘zelfstandig naamwoord’, logisch en volgens de wetten van de fysica. Je stapelt elementen, maar elk element blijft het-zelfde. Het is dus niet zo dat er bij het stapelen een organisch proces plaatsvindt. Ik probeer immers dingen te maken op die laatste manier, wat ik architectuur als ‘werkwoord’ zou noemen, zoals de beweging in de natuur. Dat heeft te maken met de manier waarop we in Japan geconfronteerd worden met de natuur. Japan zinkt langzaam weg in de zee. We zijn onderhevig aan tyfoons en aardbevingen. Deze positie, op de grens van de natuur, geeft Japanners een ander begrip van tijd en ruimte. In Japan bestaat het concept ‘tijdruimte’. Het is één woord in plaats van twee aparte begrippen. Architec-tuur behelst tijd en ruimte tezelfdertijd.”

Wat tijd betreft. Hoe verhoudt het museum in Lens zich tot het originele museum in Parijs?Ryue Nishizawa: “De architectuur van het Louvre in Parijs is schitterend, maar we kunnen dit vandaag niet meer maken. Lens is een prachtige plaats. De zon rijst laag boven de hori-

zon, het licht is er indirect, er zijn vaak wolken. De mijnterrils zijn niet natuurlijk en niet door mensen gemaakt, maar iets tussenin. Het is een historisch-cultureel landschap. Ons pro-ject is erg hedendaags, bijna als een fabriek. Met ons bureau passen we een speciale strategie toe bij het ontwerpen van musea. We voorzien altijd meerdere circuits en vermijden doodlopende stukken.”

De trefzekerheid van de Japanse architectuur vertalen naar een Europese context lijkt niet evident. Wat in Japan gebouwd wordt, lijkt onmogelijk bij ons. Andere regels, andere aannemers.Ryue Nishizawa: “Japanse architectuur wordt algemeen be-wonderd omwille van haar precisie tegenover het grove van de Europese tegenhanger. Ik heb daar mijn twijfels over. Het probleem is de schaal. Hedendaagse Japanse architecten wil-len gebouwen maken volgens de schaal van meubilair. Hun wolkenkrabbers zijn eindeloze stapelingen van heel kleine, uiterst precieze elementen. Als je een enkel raam of een deur bekijkt is het geweldig, maar als geheel is het niet sterk. Wan-neer ik in Tokio tussen de gigantische gebouwen loop, over-valt me het gevoel dat niemand begrijpt wat architectuur is. In Europa is dit anders. In het Louvre Lens bijvoorbeeld, heb-ben het beton en de verbindingen van het glas een zekere ruwheid. Maar als geheel wordt dit architectuur. De ruwheid toont juist aan dat de Europeanen de architectuurschaal vat-ten. Precisie is soms dodelijk voor de architectuur.”

Louvre-Lens Louvre-Lens

»

DIM

EN

SIO

N

32

INTERVIEW

Als je de hogesnelheidstrein van Tokio naar Nagano neemt, ontvouwt het gebergte zich voor je ogen. Anders dan in Europa lijkt het niet één massief. Bergketens liggen in rijen achter elkaar. De lichtintensiteit varieert, de achterste rijen verdwijnen in de mist. Het doet denken aan Japanse afbeeldingen waarin verschillende lagen diepte moeten suggereren, eerder dan een centraal perspectief. Iets gelijkaardigs lijkt aan de hand te zijn met de façade van het New Museum in New York.

Ryue Nishizawa: “Het is een typisch Japanse manier van voorstellen. Tweedimensionale dingen achter elkaar plaatsen om zo iets driedimensionaal te bekomen. Misschien zijn de bergen in Europa anders, de Matterhorn is bijvoorbeeld erg sculpturaal. Of misschien is de natuur toch hetzelfde, maar is ons gezichtspunt anders. Japanners hebben het centraal vluchtpunt nooit zelf ontdekt. Sommigen verklaren dit van-uit religieuze verschillen. Europeanen evolueerden naar het christendom met één centrale figuur. Japanners daarentegen hebben nog meer dan duizend goden. Acht miljoen goden wordt gezegd. Het New Museum is misschien het resultaat van de Japanse verbeelding van het tweedimensionale.”

Japans is ook de manier waarop de musea inspelen op het landschap. In Karuizawa volgt het gebouw de topografie. Tuintjes in de patio’s maken bovendien dat de schilderijen van Hiroshi Senju meer dan witte wanden als achtergrond hebben.

Ryue Nishizawa: “Een belangrijk concept in de Japanse ar-chitectuur is de continuïteit van binnen en buiten. Europese steden hebben dikke muren die binnen en buiten scheiden. Heel sterke, dikke muren zodat je je binnen veilig voelt. Bij een traditioneel Japans huis heb je achtereenvolgens de ka-mer, de engawa (Japanse veranda, nvdr), de tuin, de haag en ten slotte de gemeenschappelijke straat. Er zijn verschil-lende lagen, geen muur. Binnen en buiten is bijna hetzelfde, het landschap loopt door. Mensen beleven architectuur voor-aleer ze binnengaan. Denk maar aan het Parthenon, waar niemand binnen gaat, omdat het niet voor mensen maar de goden bedoeld is. Architectuur gebeurt niet alleen binnen, het beïnvloedt ook de straat. Het verandert het landschap rond-

om. Een sterk voorbeeld is de Japanse (tempel-)architectuur met de uitkragende hellende daken. Wanneer je het gebouw benadert, zie je eerst het dak. Op een bepaald ogenblik zie je het plafond van onderuit. Vanaf dan heb je al een gevoel van de binnenkant, ook al sta je nog buiten. In de Europese context zie ik eenzelfde belevenis in een stad als Parijs. Je flaneert langs de Seine, gaat het Louvre binnen, ziet er de sculpturen, wandelt terug naar het hotel terwijl je de stad in je opneemt. Je kan de beleving niet opdelen. Het is een con-tinuüm. Architectuur, landschap of omgeving maken is quasi hetzelfde voor mij. Dit is iets dat ik geleerd heb van Japanse tempels en Europese steden. Architectuur en stad vormen sa-men de beleving.”

Op het einde van het interview twijfelen we om ons visite-kaartje af te geven. Op de achterzijde prijkt een foto die we stiekem genomen hebben in het Teshima Art Museum. Nishi-zawa reageert echter enthousiast en vraagt of hij de foto kan krijgen om te gebruiken in lezingen. “Want iedereen probeert altijd foto’s te nemen van het witte, maar niemand vat de schaduwen, de duisternis”. (Tekst & foto’s: Arnaud Tandt)

Hiroshi Senju Museum 21st Century Museum of Contemporary Art

Moriyama House

We make green solutions

Armstrong introduceert de allereerste Cradle to Cradle® plafondtegel in Europa. Dit betekent dat wij veilige, gezonde en herbruikbare materialen toepassen. En dat wij effectief omgaan met watermanagement, hernieuwbare energie en maatschappelijk ondernemerschap.

Wij helpen u natuurlijk graag met innovatieve en duurzame oplossingen.

Nederland • België 076-52 30 200 (NL) • 02-223 00 72 (B) www.armstrong.nl/plafondswww.armstrong-plafonds.be

Maak het verschil voortoekomstige generaties.

Kies voor bewust omgaan met materialen eneen natuurlijke kringloop.

Gebruik alleen het allerbeste metde eerste Cradle to Cradle®

plafondtegel in Europa.

Plafond&Wand

Samen van idee tot werkel i jkheid ®

SYSTEMEN

SILVER

Ga volledigvoor gezond,veilig en 100%recyclebaar.

DIM

EN

SIO

N

34

REPORTAGE

Het nieuwbouw fusieziekenhuis AZ Alma in Eeklo wordt een compact, open, functioneel en vlot bereikbaar zorgcomplex. De rode overkapping van de inkompromenade, en de 2 T-vormige ziekenhuisvleugels, verbonden door een imposant glazen atrium, zijn blikvangers. Maar voor de strakke look van dit ziekenhuis, een ontwerp van AAPROG Architecten, zorgt systeemleverancier Reynaers Aluminium, samen met drie gecertificeerde Partners.

AZ Alma staat voor de fusie tussen het Elizabeth-ziekenhuis in Sijsele en het Heilig Hart-ziekenhuis in Eeklo in 2007. Het nieuwbouwziekenhuis langs de Ringlaan in Eeklo krijgt stilaan vaste vorm. Pieter Rammelaere, Projectingenieur bij hoofdaannemer MBG, tekende voor het wind- en waterdicht maken van de ruwbouw: “Onze werkzaamheden zijn bijna voltooid. De oplevering is gepland voor oktober 2014.“ Johan Bollaert, Project Support Manager Belux bij Reynaers Alu-minium, systeemleverancier voor de ramen en gevels: “Dit project is maatwerk van a tot z. De studie werd gevel per gevel uitgevoerd. Per raam werd een detailtekening gemaakt, gecontroleerd naar maatvoering, geassembleerd in het atelier op de werf, en gemonteerd. Er werd in hoofdzaak – ook voor de gewone ramen - gebruikgemaakt van gordijngevelprofie-len, aan de buitenkant geplaatst.”

Knowhow van Reynaers Aluminum PartnersGezien de grootschaligheid van dit project werden de werk-zaamheden opgesplitst tussen meerdere ‘partners-construc-teurs’ van Reynaers Aluminium: de THV Couwenberg-Schel-lens uit Weelde met de firma Vlado uit Aalter, en Deforche Construct uit Izegem. Johan Bollaert: “De patiëntenkamers werden uitgerust met een klein opengaand raamelement type CS 77, gemonteerd in een CW 50 gordijngevelsysteem. Patiënten hebben zelf de mogelijkheid om hun kamer te ven-tileren. Enkel aan de binnenkant van het atrium werden, met het oog op de brandcompartimentering, RF-brandveilige

ramen geplaatst, alsook RWA-ramen, voorzien van structu-rele beglazing. Bij eventuele brand openen deze laatste aan de onderzijde voor toevoer van verse lucht, en aan de boven-zijde voor de rookafvoer. Ook in het glazen dak van het atrium werd gebruikgemaakt van het CW 50 gordijngevelsysteem. In de aluminium vliesgevel van het atrium – met een aerodyna-mische oppervlakte van 76,6 m² - zijn meer dan 150 RWA-ramen verwerkt. Deze gevel is gemonteerd op een achterlig-gende stalen structuur, die bestaat uit willekeurig geplaatste stalen kolommen. Dit maakte het plaatsen van de aluminium vliesgevels complex, zowel naar verankering als naar moge-lijke uitzetting.”

Kwaliteitscontrole van a tot z Voor het eerst volgde Reynaers Aluminium zelf het volledige projectverloop op. Bij de studie, bij de productie op de werf en bij de montage werd, in functie van de bouwfases, geïn-specteerd, bijvoorbeeld om na te gaan of dichtingen goed aan mekaar verlijmd werden. Telkens werd een controlerap-port bezorgd aan de partner-constructeur en aan MBG die dit op zijn beurt aan de architect en de bouwheer bezorgde. De oplevering van AZ Alma is voorzien voor 2017. Reynaers Aluminium is ook systeemleverancier bij andere lopende zorgprojecten, zoals het AZ Sint-Maarten in Mechelen en het fusieziekenhuis AZ DELTA in Roeselare. (Door Philip Declercq)

www.reynaers.com

Reynaers AluminiumStrakke, transparante look voor AZ Alma

De weber.floor-oplossingen zitten als gegoten !

www.weber-belgium.be

Ontdek nu het weber.floor gamma met ondermeer een volledig assortiment designvloeren (cementgebonden).

Voor alle technische informatie, bestekteksten of professionele uitvoerders, contacteer ons op 02 254 78 54, via designfloor@weber-belgium.be of surf naar www.weber-belgium.be

ILUZOILUZO

Metselen met dunne voeg was nog nooit zo gemakkelijk en voordelig. www.wienerberger.be

Metselen met dunne voeg is geen sinecure. De vakman weet er alles van. Daarom heeft Wienerberger een gevelsteen ontwikkeld die de voordelen van metselen met traditionele mortel combineert met de homogene look van gelijmd metselwerk. Ontdek de Iluzo steen in de Wienerberger showroomste Londerzeel en Kortrijk of vraag uw gratis brochure aan via info@wienerberger.be

Wienerberger nvKapel ter Bede 121, 8500 KortrijkT 056 24 96 16 – info@wienerberger.be

Traditioneel gemetseld met de look van gelijmd.De keuze van de kenner.

AD_230Bx297H_ILUZO_Dimension_NL_FR.indd 1 9/10/13 13:20

DIM

EN

SIO

N

37

REPORTAGE

VaillantOns Dak haalt maximaal rendement uit warmtepomp

In de gemeenten Maaseik, Dilsen-Stokkem, Kinrooi, Bree en Meeuwen-Gruitrode beheert ‘Ons Dak’ om en bij de 2.000 sociale woningen. Vorig jaar ruilde de sociale huisvestingsmaatschappij uit Maaseik een onpraktisch gebouw voor een functionele en energiezuinige nieuwbouw. Met het oog op verwarming en koeling werd betonkernactivering toegepast en een Vaillant bodem/water warmtepomp geoTHERM VWS geïnstalleerd. “Dit energiezuinig gebouw is het sluitstuk op ons intern veranderingsproces”, aldus directeur Noël Vandeboel.

VaillantOns Dak haalt maximaal rendement uit warmtepomp

Een vijftal jaar geleden startte Ons Dak een aanpassingsplan, geënt op een ISO-certificeringsprocedure. Het plan steunde op een viertal pijlers, waaronder een communicatieplan met cliënten. Eén van de prioriteiten was de manier waarop bij-voorbeeld huurders zouden worden ontvangen. Gesloten loketten zoals in het oude gebouw zijn niet meer van deze tijd. Verbouwen zou, ook naar het luik technieken, financi-eel zwaar uitvallen. Daarom werd beslist tot nieuwbouw. Aan vier architectenbureaus werd gevraagd elk een concept uit te tekenen. Uiteindelijk viel de keuze op het ontwerp van archi-tekt-nburo uit Bree. Het hellende bouwterrein inspireerde de architect tot een splitlevel-gebouw met grote glaspartijen. Lift, trap en toiletten werden centraal voorzien om zo weinig mo-gelijk ruimte te verliezen. Een lange, brede houten balie – die over de verdiepingen doorloopt - straalt openheid, warmte en rust uit.

Betonkernactivering Jacky Heedfeld van SB Heedfeld uit Riemst: “De constante (personeels)bezetting van dit gebouw zorgt voor weinig vari-atie in het binnenklimaat. Eventuele temperatuurwijzigingen

zijn enkel een gevolg van de buitentemperatuur, niet van de bezetting. Ideaal voor betonkernactivering. Enkel voor de ver-gaderzaal en de refter werd een uitzondering gemaakt: ook hier is er betonkernactivering, maar kan er op korte termijn worden verwarmd of gekoeld via het ventilatiesysteem. Door warmterecuperatie met een rendement van 90% moet er zeer weinig bijgestuurd worden. De investering ligt ook tot 15% lager dan bij een klassiek koel- en verwarmingssysteem.”

Hoger rendement warmtepomp Het gebouw beschikt over een ruime, van de nieuwste tech-nieken voorziene, stookplaats. Hans Buyle van Vaillant: “Met onze bodem/water warmtepomp geoTHERM VWS 300 - ver-mogen 30 kW - werd de juiste keuze gemaakt naar prijs/kwa-liteit én service. Pluspunt is dat de afgiftetemperatuur van het systeem heel wat lager ligt dan bij een klassiek systeem, wat het rendement van de warmtepomp nog verhoogt. Vaillant geeft bovendien 10 jaar garantie op de Scroll compressor. Een Vaillant ecoTEC plus VC HR-TOP ketel (30 kW) werd in back-up geplaatst.” Installateur Peeters & Zoon plaatste voor de eerste maal een warmtepomp bij betonkernactivering. “Een goede voorstudie en organisatie zijn belangrijk. Elke leiding, ventilatiemond etc was precies uitgetekend. Het was putje winter toen we buiten de leidingen tussen de wapenings- staven legden…” (Door Philip Declercq)

www.vaillant.be

DIM

EN

SIO

N

38

PROJECT

Met De Balk van Beel is het tot voor kort verlaten industriële gebied van de Leuvense Vaartkom een pronkstuk rijker. Architecten Stéphane Beel en Xaveer De Geyter ontwikkelden het elf hectaren tellende gebied tussen de Vaartkom en een arm van de Dijle tot de wijk Tweewaters. Stéphane Beel trok de Balk, die loodrecht op de Vaartkom prijkt, in samenwerking met Sto “een warme jas” in bepleisterde gevelisolatie aan. Tussen de talrijke maquettes op zijn bureau in Gent spraken we met Beel en zijn collega Tom Debaere over de Balk, over zeldzaam vakmanschap. En over creativiteit, een overschat gegeven, volgens Beel: “Ik probeer zo weinig mogelijk creatief te zijn.”

Stéphane Beel over De Balk van Beel

“We hebben De Balk een warme jas aangetrokken”

Ruimtes in de stad blootleggen

Is het uitzonderlijk dat je in het centrum van een stad nog zoveel ruimte krijgt om als architect je stempel te drukken? Beel: “In Belgische steden zijn er alleen nog maar grote stuk-ken grond vrij op het domein van oude kloosters of industriële sites. Vele steden zijn parallel gegroeid met hun industrie. De

industriële sites zijn daarom vergroeid in het stadsweefsel. Wanneer die industrie vervalt, komen er plots grote stukken grond vrij in het midden van het centrum. Dat is ook hier ge-beurd. De site Tweewaters lag braak omdat Inbev het terrein verlaten had. Een heel interessant gegeven want de wijk ligt heel dicht bij het centrum en biedt tegelijkertijd grote uitbrei-dingsmogelijkheden.” Debaere: “Ja, dat is opvallend: hoewel de site niet echt ver-borgen is, realiseerde niemand zich echt hoe dicht het ter-rein bij het centrum ligt. Bovendien hebben we twee bruggen toegevoegd aan het masterplan, waardoor je met de fiets of te voet op een paar minuten in de kern van de stad bent. We voegen als het ware een groot stuk toe aan het centrum van Leuven met dit project.”

Hoe is de visie op Balk van Beel ontstaan en geëvolueerd? Beel: “Het is een echt stedenbouwkundig project, dat is ont-staan uit de vraag om de Molens van Orshoven te renoveren. Uiteindelijk bleek de stad Leuven enkel geïnteresseerd te zijn als we de site Tweewaters er ook zouden bijnemen. Het be-ginpunt is een stedenbouwkundige visie op de volledige site en het bijhorende plan. In samenwerking met architect Xa-veer De Geyter hebben wij zowel de volumes, de leegtes als de openbare ruimtes binnen het stedenbouwkundige plan be-paald. Dat plan was het vertrekpunt voor het ontwerp van de verschillende gebouwen. Door zijn ligging is de Balk het eer-ste gebouw dat gerealiseerd is. Het gebouw ligt loodrecht op Vaartkom en De Dijle. Het scheidt en verbindt beide stromen. De Balk is ook richtinggevend en de richting is zeer bepalend voor de rest van het plan.”

® I

R T

echn

olog

y

DIM

EN

SIO

N

39

PROJECT

“Ik probeer zo weinig mogelijk creatief te zijn” Het is een enorme site die jullie eigenlijk zelf mochten invullen. Hoe begin je daaraan? Begint het met een gedurfde creatieve visie, of start je eerder met puzzelen en meten? Beel: “Ik probeer zo weinig mogelijk creatief te zijn. De hoe-veelheid creativiteit die je op een project loslaat is hoege-naamd geen waarborg voor kwaliteit. Ideeën groeien door de bestaande situatie te analyseren. Beredeneerd te werk gaan is voor mij even goed creatief. Een project moet altijd afgetoetst worden op een aantal vlakken. De volumes van de gebouwen moeten afgetoetst worden ten opzichte van de stad en andere reeds bestaande gebouwen. Je moet rekening houden met het zonlicht. Je gaat na hoe gebieden met elkaar verbonden kun-nen worden. En bij dat alles houd je altijd de bewoners in het achterhoofd. Hoe gaan zij profiteren van hun omgeving? Om een antwoord te vinden op die vragen, ga je op zoek naar vergelijkbare voorbeelden, zowel oud als nieuw. Voor mij is de woonblok Gallaratese van architect Aldo Rossi in Milaan altijd een referentiepunt gebleven. Toen ik het project in 1975 bezocht, was ik direct diep onder de indruk. Rossi heeft met één ingreep het ganse gebied getransformeerd.”Debaere: “Tijdens het project kwamen ook heel technische overwegingen aan bod. Zo konden we pas kiezen voor een hoogbouw nadat de windstudie positief gebleken was.”

De Balk van Beel draagt een warme jas

Hoe kozen jullie de bekleding van het gebouw? Is dat ook een puur technische overweging? Beel: “De eerste woning die ik ooit gebouwd heb, is bepleis-terd. Mijn keuze voor het materiaal heeft evenveel te maken met mijn voorliefde voor het modernisme, de witte architec-tuur, als voor de relativiteit ervan. Maar dat ik voor mijn eer-ste woning bepleistering koos, heeft ook veel te maken met isolatie. Je trekt het gebouw als het ware een warme jas aan. Het gebouw is meteen van boven tot onder geïsoleerd. Zo worden problemen zoals koudebruggen vermeden.” Debaere: “De keuze voor bepleistering heeft ook te maken met de andere gebouwen op de site. De horizontale Balk van Beel staat in contrapunt tot de verticale silo’s. De site ver-draagt de grootte en lengte van de Balk alleen omdat de silo’s al zo’n mastodonten zijn. Dat heeft echter als gevolg dat je niet mag kiezen voor een materiaal dat dezelfde zwaarte uit-straalt als die betonnen silo’s.”

® L

uca

Bee

l

Tom Debaere - Stéphane Beel - Jean-Yves Matton

»

DIM

EN

SIO

N

40

PROJECT

Hoe zijn jullie bij Sto uitgekomen? Beel: “Omdat het beoogde kwaliteitsniveau zowel bij ons als bij de bouwheer heel hoog lag. We wilden villakwaliteit, en Sto is meegegaan in die ambitie. We hadden vertrouwen in hun product en in hun relatie met de uitvoerders, wat ook heel belangrijk was gezien de schaal van het project.”

De Balk van Beel heeft een BREEAM-certificaat behaald. Je verwees zelf naar die warme jas. In welke mate heeft de keuze voor het materiaal bijgedragen aan die goede score? Debaere: Dat alle appartementen en woningen in de Balk lage-energiewoningen zijn heeft er zeker toe bijgedragen dat we een goede BREEAM-score behaald hebben. Die score kan je maar bekomen door goed te isoleren. Als je kiest voor be-pleistering, kies je voor goede isolatie zonder daarbij ruimte te verliezen. Het gebouw hoeft ook geen extra gewicht op zijn gevel mee te dragen. Los daarvan is BREEAM natuurlijk veel ruimer dan isolatie alleen. De score houdt ook rekening met de afvalverwerking tijdens het bouwproces, de relatie met de stad, de diensten die je biedt, enzovoort. Het gaat eigenlijk over duurzaamheid in zijn geheel. Het is echter niet gemak-kelijk om een uitvoerder te vinden die zo’n groot project kan en wil bepleisteren...” Beel: “Dat is een feit. Ik heb vroeger in Brugge een torentje van vijftien meter hoog gebouwd. Een vakman uit Gent heeft het gebouw bepleisterd. In één beweging heeft hij de eindlaag van de toren erop gezet. De moeilijkheid van het materiaal is dat een gebouw niet in twee bewegingen bepleisterd kan worden omdat de aanzetten dan zichtbaar zijn. Ik heb trouwens in mijn studententijd zelf eens een muur bepleisterd, om te we-ten hoe dat moet. Omdat ik zelf ervaren heb hoe moeilijk dit is, apprecieer ik het werk van deze vakmensen des te meer.”

U wil dat vakmensen minstens een beetje wakker liggen van jullie plannen? Beel: “Voor een echte vakman vormen onze hoge eisen geen enkel probleem.” Jean-Yves Matton (Salesmanager Facades, Sto): “Door extre-men op te zoeken, dagen architectenbureaus ons uit om in-novatief te blijven. Als we geen antwoord hebben op de vraag van een architect, zoeken we er één. Zo ontwikkelen zich

nieuwe ideeën. Architecten zijn de grondleggers van nieuwe technologieën omdat ze de lat steeds hoger leggen.” Beel: “Ik weet wel dat wij op dat vlak meer kunnen vragen dan een opstartend architectenbureau. Als we geen hoge ei-sen zouden stellen, dan zouden we onze taak niet vervullen. We doen dit niet koste wat kost om ergens de eerste mee te zijn. Daar draait het niet om. De vraag is: welk product is het beste voor deze realisatie en met welke vakman kunnen we dit project realiseren? Gelukkig zijn er nog innovatieve bedrijven die hierin kunnen en willen meegaan. Dat is voor ons een plezier.” “Wij weten als kantoor wel dat we hoge eisen stellen en zo onze leveranciers tot het uiterste drijven, maar ik beschouw dat ook als onze taak. Wanneer we onze eisen verzwakken, verwaarlozen we het klein beetje vakmanschap dat nog be-staat. Dat is een euvel waar wij als architectenbureau niet aan willen meewerken. Er is al zo veel verloren gegaan. Daar-om zeg ik ook altijd tegen particulieren: jullie zijn mijn labo-ratorium voor mijn volgende project. Mensen aanvaarden dat best, als je er maar transparant over bent. ”

De Balk was duidelijk een technisch veeleisend dossier. Staan er nog dingen op uw verlanglijstje die nu nog niet mogelijk zijn? Beel (denkt na): “Het is niet dat ik een schuif heb met droom-projecten die niet kunnen uitgevoerd worden. Die technische eisen komen bij het ontwerpen, het maakt deel uit van het proces. De Balk is 45 meter hoog, maar ik vraag me al een tijdje af: wat zou het geven als we hem rechtop zetten? We zijn al een tijdje aan het denken over torens. Dus: wat als die balk pakweg 80 meter hoog is? Is dat technisch uitvoerbaar met dit soort pleister? Is dat interessant? Kunnen we dat op een soort prefabmanier? Of kunnen we die pleister misschien machinaal laten aanbrengen, door een machine die naar be-neden rolt. Het zijn dingen waarvan leveranciers eerst zeg-gen: dat gaat niet! Maar door te blijven proberen, door een iteratief proces, kan je uiteindelijk heel ver geraken.”

www.sto.bewww.stephanebeel.com www.balkvanbeel.be

® L

uca

Bee

l

Eenvoudig én duurzaam verwarmen en koelen

met de nieuwe aroTHERM van Vaillant !

Condensatieketels Zonne-energie Warmtepompen

Heel effi ciënt en bijzonder fl exibel: aroTHERM, de nieuwe lucht/water-warmtepomp van Vaillant.

Of het nu voor nieuwbouw of renovatie is, als individuele of hybride oplossing, de aroTHERM beantwoordt perfect aan de behoeften van uw klanten. Deze warmtepomp van het monobloc type met modulerende invertercompressor is bijzonder effi ciënt* en makkelijk te installeren. Speel in op de behoeften en eisen van uw klant met dit milieuvriendelijke toestel dat zowel in de winter als in de zomer een maximaal comfort verzekert.De aroTHERM is de nieuwste hoogwaardige warmtepomp van Vaillant, verkrijgbaar in vier vermogens: 5, 8, 11 en 15 kW.

Voor meer info over de Duitse topkwaliteit van Vaillant surft u naar www.vaillant.be.

* COP tussen 4,8 en 4,2 in A7/W35 en tussen 3,8 en 3,4 in A2/W35

Het goede gevoel de juiste keuze te maken.

DIM

EN

SIO

N

42

REPORTAGE

ROCKWOOLDuurzame materialen voor aanstormend talent van KRC Genk

Recent werd het Jeugdcomplex KRC in Genk, op de terreinen van de gelijknamige voetbalclub, in gebruik genomen. De Limburgers zijn trendsetter in ons voetballand wat het opleiden van jonge, zeer getalenteerde spelers betreft. De lichte constructie deed architect Frank Vanthoor opteren voor duurzame isolatiematerialen van ROCKWOOL, licht plaatmateriaal van ROCKPANEL en plafondpanelen van ROCKFON.

ROCKWOOLDuurzame materialen voor aanstormend talent van KRC Genk

Het betreft een gecombineerd renovatie-nieuwbouwproject van 2.400 m² dat onder impuls van de Limburgse ondernemer Jos Vaessen tot stand kwam. Het bestaande jeugdcomplex uit 2002 – ook naar een ontwerp van architect Vanthoor – om-vatte enkel een gelijkvloers met, in grote lijnen, kleedkamers, een cafetaria en een conciërgewoning. Voor verzorging moes-ten de jeugdspelers in het stadion zelf terecht. Om de jeugd-werking verder te professionaliseren werd beslist deze ook fysiek volledig van het stadion af te scheiden, en het complex verder uit te bouwen. Dit kreeg er een bouwlaag bij en werd volledig herschikt met het oog op maximale functionaliteit. De ‘Jos Vaessen Talent Academy’ leidt om en bij de 220 spelers op. Architect Vanthoor: “De accommodaties op de vernieuw-de benedenverdieping werden volledig op de jeugdspelers afgestemd: kleedkamers, studieruimte, verzorging en verga-derruimtes. Via een stalen trapconstructie zijn de ruimtes op de verdieping – met onder meer kantoren, spreeklokalen en conciërgewoning - bereikbaar. De verdieping is bedoeld voor de medewerkers en de ouders van de spelers. Eyecatcher is de langs beide zijden van grote glaspartijen en ruime terras-oppervlaktes voorziene cafetaria.

Stevige, lichte materialenMet het oog op de stabiliteit van de nieuwe constructie werd de bestaande dakbedekking afgenomen. Voor de opbouw diende rekening gehouden te worden met de bestaande over-spanningen en werden bijkomende funderingswerken uitge-voerd. Voor de gevels werd gebruikgemaakt van cellenbeton-blokken, voor het vlakke dak van geprofileerde staalplaat, om een voldoende stijf geheel te bekomen. Jos Peeters van ROCKWOOL Belux: “Voor de isolatie van de gevels werd geko-zen voor ROCKWOOL isolatie Rockfit 434 van 10 cm dik, een

stevig product met een densiteit van 70 kg/m³. De rotswo-lisolatie op het bestaande dak werd er afgehaald. Gelet op de lange levensduur van het product kon dit perfect hergebruikt worden voor de nieuwe dakbedekking. Met het oog op een goede akoestiek werd tevens gekozen voor plafondpanelen van ROCKFON. Hierdoor is de nagalmtijd in onder andere gangen en kantoren, ook bij een drukke bezetting, bijna ni-hil.”

De enige juiste RAL-kleur“Voor dit project kon ROCKPANEL als enige fabrikant plaat-materiaal leveren in de blauwe RAL-kleur, identiek aan de clubkleur van KRC Genk”, aldus Thierry de Hemptinne van ROCKPANEL Belux. “Een 8 mm dikke standaard plaat weegt slechts 8,4 kg/m² en geeft zeer weinig belasting. De Protect-Plus-optie zorgt voor een anti-graffiti, zelfreinigende oplos-sing en verzekert een goede kleurvastheid en glansbehoud.”(Door Philip Declercq)

www.rockwool.bewww.rockpanel.com

De toekomst is vandaag

• Integraal gekleurd

• Superieure energiescore

• Strakke profi lering

• 100% recycleerbaar

• Effi ciënte luchtdichte inbouw dankzij uniek prekader

Uitstekende isolatie dankzij

unieke Linktrusion technologie

Uw0,65 W/m²K

met beglazingUg = 0,4 W/m²K

Uf0,98 W/m²K

P 5001 / P 5510Testrapport CSI 187/12

Zendow#neo Ramen & deuren

www.deceuninck.bewww.deceuninck.bewww.deceuninck.be

DEC_OMNIRALprof_230x297_NL_0114.indd 1 9/01/14 15:17

DIM

EN

SIO

N

44

REPORTAGEACTUA

01NAV formuleert eisen voor nieuwe beleidsmakers

In het ‘Memorandum 2014’ zetten NAV en de Orde van Ar-chitecten - Vlaamse Raad samen met BVA, AB - architecten-bouwers en AriB - Architects in Brussels hun eisen voor de nieuw te vormen regeringen op een rij. Een herdefiniëring van de taak van de architect, een correcte vergoeding, faire spelregels, een betere bescherming van het beroep en een hervorming van de Orde zijn de belangrijkste krachtlijnen. NAV stelt nu alles in het werk voor een goede opvolging zodat concrete resultaten zullen worden gerealiseerd.

02Nieuw concept ‘EPB-atelier’ wordt gesmaakt

Voor eenvoudige EPB-vragen staan de NAV-energieconsulen-ten steeds voor u klaar. Maar soms gaat het verder en hebben architecten nood aan tweedelijnsadvies. Om een antwoord te bieden op complexe EPB-vraagstukken riep Vitruvius Aca-demy het exclusieve EPB-atelier in het leven. Tijdens twee workshops – op 30 april in Mechelen en 7 mei in Gent – gin-gen adviseurs en ontwerpers samen op zoek naar innovatieve oplossingen voor de strengere energiewetgeving. Het beperkt aantal plaatsen op de workshop garandeerde een persoon-lijke touch. Zo konden vragen diepgaand behandeld worden. Vitruvius Academy blikt dan ook tevreden terug op dit nieuwe concept en plant dit najaar nieuwe sessies.

03NAV en Regie der Gebouwen ondertekenen Charter voor

Duurzame SamenwerkingDe Regie der Gebouwen en verschillende organisaties uit de bouw- en vastgoedsector hebben op dinsdag 6 mei het Charter voor Duurzame Samenwerking ondertekend. In dit Charter gaan de ondertekenaars concrete engagementen aan om in de toekomst op een meer duurzame manier samen te werken. Het charter bevat elementen zoals extra aandacht voor kwa-liteitsvolle bestekken, de naleving van de reglementering en

concurrentieregels, goed gedrag bij deelname aan openbare aanbestedingen, het correct omgaan met vertrouwelijke in-formatie, respect voor veiligheid en arbeidsomstandigheden op werven, duurzame ontwikkeling en milieuvriendelijke op-lossingen.Het Charter wordt opgenomen als bijlage bij de bestekken van de Regie der Gebouwen en de aannemers die zich willen inschrijven voor een overheidsopdracht zullen voortaan ook dit Charter moeten ondertekenen.

04350 architecten op infosessie ‘Hoe dien ik efficiënt een

digitale bouwaanvraag in?’Een bouwaanvraag digitaal indienen: het is niet langer toe-komstmuziek. NAV, de Vlaamse architectenorganisatie, en Ruimte Vlaanderen lieten architecten alvast kennismaken met deze nieuwe werkwijze tijdens infosessies in Antwerpen en Gent. 350 deelnemers kwamen over de vloer. Het digitaal samenstellen van een aanvraagdossier vergt een heel andere aanpak dan de analoge formulieren. Dat laat toe de nodige informatie op een andere manier te benaderen en heeft haar eigen eisen naar consistentie en normen. Op ter-mijn worden de bouwaanvragen samen met de milieuvergun-ningsaanvragen geïntegreerd in de omgevingsvergunning. Daarbij zal dezelfde aanpak gevolgd worden. Vandaar de naam Omgevingsloket. De focus van deze infosessie lag op de dossiersamenstelling, met bijzondere aandacht voor digitale (bouw)plannen en de daarvoor geldende normen.

05200 architecten voor ‘NAV MEMO: Aanwezigheidsregistratie op

werven’Sinds april 2014 is de elektronische aanwezigheidsregistratie op werven in werking. De plicht tot registratie is van toepas-sing voor werken in onroerende staat waarvan de jaarlijkse waarde minimum 800.000 euro (excl. btw) is. Om architecten volledig up-to-date te brengen, organiseerde NAV in juni de ‘NAV MEMO: Aanwezigheidsregistratie op werven’. Deze in-foavond lichtte de inhoud en het toepassingsgebied van deze

01

02

03 05

04

»

© R

egie

der

Geb

ouw

en

09

StoVentecOnbeperkte ontwerpvrijheid De geventileerde gevelsystemen van Sto brengen het unieke ontwerp van de architect tot leven.

•Kwalitatief en technisch hoogstaande systemen op maat van elke isolatiebehoefte•Vrijheid in vormgeving: lijnenspel of voegloos, uitspringende delen, gebogen oppervlakken...•Een waaier aan afwerkingsmogelijkheden: sierpleisters, steenstrippen, glasmozaïek,

keramische tegels, natuursteen of glaspanelen www.sto.be

GRADA INTERNATIONAL NVToekomstlaan 18B-9160 Lokeren, Belgium

T: +32 9 340 40 40 F: +32 9 340 40 50 info@grada.be / www.grada.com

Toonaangevende partner voor HVAC Het Belgische bedrijf Grada International met productie in Lokeren is één van de belangrijkste spelers om voor een gezond binnenklimaat in alle ruimtes te zorgen. Grada is wereldwijd partner in grote bouwprojecten omwille van de meerwaarde die als fabrikant kan aangeboden worden.

Dit betekent niet alleen dat Grada de producten op en top beheerst en kan terug-vallen op de resultaten van hun testlabo’s die voor een gegarandeerd eindresul-taat zorgen, maar door de eigen productie biedt Grada ook andere voordelen. Onder andere een hoogkwalitatieve afwerking, competitieve levertermijnen en door een doelgerichte expertise klant-specifieke aanpassingen van bestaande producten tot oplossingen en systemen op maat.

INTERNATIONAL

PASSIONATE ABOUT AIR COMFORT

GRADA VENTILEERT HET GERECHTSHOF IN HASSELT

Het wervelrooster type WR230 is geschikt voor de toevoer van gekoelde en verwarmde lucht inkantoren, winkels, scholen,… Het rooster bestaat uit vaste lamellen in een ronde frontplaat.

Het uitstekende werveleffect zorgt voor een snelle afbouw van de temperatuur en de stromingssnel-heid en creëert een hoge inductie. Hierdoor is het rooster uiterst geschikt voor VAV toepassingen van 100 % tot 25 %.

W230 / ROND WERVELROOSTER MET VERLOOPSTUK

GRADA_AD_205x132_02.indd 1 16/04/14 16:05

www.nav.bewww.meeroverepb.be

www.zoekeenarchitect.be

veelzijdige ideeënverenigde belangen

partners 2014

www.gyproc.be

www.derbigum.be www.gira.be

www.sgs.be www.grondwijzer.be

www.koramic.com

www.kubusinfo.be

www.protect.be

www.xella.bewww.renson.be www.reynaers.be

www.rockwool.bewww.saint-gobain-glass.com

www.riello.be

www.velux.be

www.euromaf.be

www.holcim.comwww.ar-co.be

www.eurodal.be www.cea-belgium.bewww.fi ngo.be

jaarpartnerpagina 2014-3.indd 1 30-06-14 11:38

Een schadegeval !Wat nu ?

DIM

EN

SIO

N

47

REPORTAGE

06

nieuwe regelgeving toe. En vooral: wat architecten moeten weten rond deze nieuwe verplichting. Hoe vindt deze regis-tratie bijvoorbeeld praktisch plaats? Wie is verantwoordelijk dat alles vlot verloopt? Moet de architect zich ook registreren op de werf? Ontwerpers kregen op deze en tal van andere vragen een helder antwoord. Zo’n 200 NAV-leden kwamen zich informeren op 16 juni in Waregem (Buro Modern) en op 24 juni in Wijnegem (Desco).

06Sta sterker in uw schoenen met NAV-Pocket ‘Een schadegeval!

Wat nu?’Een schadegeval: het kan elke architect overkomen. Veront-rustend is dat schadegevallen steeds vaker gepaard gaan met een eis tot schadevergoeding. De architect komt daarbij steeds meer in het vizier. Tenslotte moet de architect nog al-tijd als enige bouwpartner verplicht verzekerd zijn voor zijn tienjarige aansprakelijkheid. In deze pocket maakt NAV u wegwijs in het doolhof van het schadegeval. Wanneer bent u aansprakelijk voor schade? Moet u altijd schadevergoeding betalen? Hoeveel bedraagt die dan? Hoe worden betwistingen opgelost, hetzij gerechtelijk, hetzij buitengerechtelijk? Kunt u mogelijke schadeclaims beperken in uw contract? NAV-leden kunnen deze pocket gratis bestellen of downloaden via de shop op www.nav.be.

07NAV-pocket ‘Waterrobuust bouwen. Bouwen en renoveren

in overstromingsgevoelig gebied’Waterrobuust bouwen is een van de meest effectieve maatre-gelen om bij overstromingen schade aan gebouwen te voor-komen en te beperken. In de strategie van de Meerlaagse Wa-terveiligheid van de Vlaamse Overheid is het Waterrobuust bouwen – indien toegelaten - dan ook een belangrijke preven-tiemaatregel. Maar hoe moet er juist beschermd of gebouwd worden voor een specifieke woningstijl en regio? Wat zijn de aandachtspunten bij nieuwbouw en renovatie?Deze gids van NAV in samenwerking met het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid

(LNE) zet de mogelijkheden van waterrobuust bouwen voor architecten op een rijtje. Het eerste deel gaat dieper in op de theoretische concepten. Daarna volgt een geïllustreerd over-zicht van waterrobuuste referentieprojecten in Vlaanderen. Tot slot wordt de visie van de verzekeraars op bouwen en verbouwen in overstromingsgevoelig gebied onder de loep genomen. Architecten kunnen de pocket ‘Waterrobuust bouwen’ volledig gratis bestellen of downloaden via de webshop op www.nav.be.

08Grote belangstelling voor cursus ‘Waterbewust bouwen‘

Hemelwatergebruik, infiltratie, buffering en overstromingen zijn meer dan ooit actueel. De eisen voor een goede waterhuis-houding worden verscherpt. De Vitruviuscursus ‘Waterbewust bouwen’ ging dieper in op twee belangrijke deelaspecten: bouwen in overstromingsgebied en bouwen met een goede water-huishouding. Ing. Wim Verhaegen van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) gaf tekst en uitleg bij het wettelijke kader en de rol van de architect. Hij gaf ook een overzicht van waterrobuuste ingrepen. In het tweede deel focuste Dr. ir. Anne Beeldens van het Opzoekingscentrum voor de Wegen-bouw (OCW) op de technische realisatie van infiltratie en buf-fering. Ir. Carlo Bollen (Infrax) sloot af met een aantal goede praktijkvoorbeelden. De cursus vond plaats in Hasselt, Naza-reth en Mechelen en mocht op flink wat belangstelling reke-nen. Ruim 350 ontwerpers kwamen over de vloer.

Deze cursus werd ondersteund door het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid binnen het kader van het Project Consulent Waterbewust Bouwen.

06

07

08

ACTUA

Voor alle actuele NAV initiatieven, bekijk de kalender op www.nav.be

Voor Vitruviuscursussen kun je terecht op www.vitruviusacademy.be

DIM

EN

SIO

N

48

REPORTAGE

Met de lancering van de Koljern™-technologie viert FOAMGLAS® 50 jaar aanwezigheid in Europa. Na de productie van cellulair glas en de integratie ervan in hoogwaardige systeemoplossingen komt Pittsburg Corning Europe (PCE) met een eigen, gepatenteerd bouwsysteem. Het combineert een gezond binnenklimaat met een laag energieverbruik en een uitzonderlijke levensduur, en kan worden toegepast in zowel kleine als in grote of zware gebouwen.

FOAMGLAS®

feest en lanceert eigen bouwsysteem

PCE is een dochter van Pittsburgh Corning Corporation (PCC), oorspronkelijk een Amerikaanse producent van decoratieve glasblokken, die zich al snel toelegde op thermisch isolatie-materiaal dat de naam FOAMGLAS® meekreeg. De introductie van FOAMGLAS®-isolatie op de Europese markt dateert van 1957 en resulteerde in de bouw van een productie-eenheid in Tessenderlo in 1964. In de historiek kunnen grosso modo drie periodes worden onderscheiden. Tot 1995 was PCE een producent van cellulair glas. Vanaf dan brak een periode aan waarin FOAMGLAS® toegepast werd in combinatie met an-dere materialen. En naar aanleiding van het 50-jarig bestaan in Europa lanceert PCE nu met de Koljern™-technologie een eigen, gepatenteerd bouwsysteem.

Duurzaam en energieverstandigHet Koljern™ bouwsysteem bestaat uit lichte, zelfdragende en geprefabriceerde elementen, samengesteld uit FOAMGLAS®-isolatieplaten en aluminium U – en L-profielen van 1,5 à 3 mm. Deze zijn gemakkelijk te hanteren en snel te plaatsen, onderhoudsvrij en vochtbestendig. Bij een eventueel waterlek in het gebouw is er geen risico van water of vocht in de iso-latie. Koljern™-bouwelementen rotten of beschimmelen niet, en vormen een goede barrière tegen ongedierte.

Volwaardig bouwsysteemAls bouwsysteem onderscheidt Koljern™ zich door zijn iso-lerende prestaties gedurende zijn volledige levenscyclus. FOAMGLAS® is na 50 jaar nog even doeltreffend is als op het moment dat het werd geplaatst. De goede warmte-isolerende eigenschappen. zorgen er voor dat tijdens de winter de opge-

wekte warmte binnenshuis blijft, waardoor de behoefte van verwarming vermindert. Koljern™-bouwelementen geven evenmin aanleiding tot koudebruggen. Ze kunnen worden gebruikt voor de hele gebouwschil: funderingen, muren, da-ken en vloeren. Het Koljern™-systeem vereist geen beton of water, waardoor er geen uithardings- of droogtijd nodig is. De bouwelementen staan garant voor een snelle bouwtermijn en een gezond binnenklimaat. Bovendien is FOAMGLAS® volkomen onbrandbaar en rookvrij (Europese klassering A1), herbruikbaar en volledig recycleerbaar. Na afbraak van een gebouw kan het materiaal opnieuw worden gebruikt als opvullingsgranulaat. Koljern™ werd reeds toegepast in een museum en in woningen in Zweden. Volgend jaar wordt de nieuwe technologie op de Belgische markt gelanceerd. (Door Philip Declercq)

www.foamglas.be

Koljern™ werd reeds toegepast in een museum en

een aantal woningen in Zweden. (Foto: Foamglas®)

50 jaar FOAMGLAS®

Naar aanleiding van het 50-jarig bestaan van FOAM-GLAS® werd een fraaie publicatie van 180 pagina’s met getuigenissen van vooraanstaande (inter)nationale ar-chitecten en foto’s van bijzondere projecten uitgegeven. Het luxueuze boek wordt rijkelijk geïllustreerd met een selectie van de meest uiteenlopende toepassingen van FOAMGLAS® wereldwijd, zowel in woningen en open-bare gebouwen als in de industrie en kan gratis worden verkregen na aanvraag op www.foamglas.be.

we make your sectional door invisible

L-DOOR GROUPDenderstraat 29B-1770 LiedekerkeT 0032 (0)53 64 44 00F 0032 (0)53 66 94 02info@l-door.bewww.l-door.be

AD50RES02_dimension_230x297mm_NL.indd 1 7/4/2014 10:36:34 AM

DIM

EN

SIO

N

50

REPORTAGE

Onlangs ging bij het Brugse studiebureau Ingenium een colloquium rond BIM door. 3D tekenen is gemeengoed geworden, maar de kennis van BIM (‘Building Information Model’), ofwel het verrijken van het virtuele model tijdens de verschillende bouwfasen van een project, is nog een stap verder. Maar de mist rond het implementeren van BIM blijkt langzaam op te trekken....

Ingenium Best practices bewijzen dat BIM werkt

“Een steeds groeiende groep van mensen uit diverse discipli-nes en bouwfasen krijgt nu of in de nabije toekomst te maken met BIM: onder meer bouwheren, architecten, ingenieurs technieken en stabiliteit, aannemers en BIM-dienstverleners”, opende ir. Nicolas Vyncke, CEO van Ingenium dat als studie-bureau sinds drie jaar alle nieuwe projecten in 3D tekent. “We zijn als studiebureau met meer dan 20 Revitlicenties wellicht de grootste afnemer in de Benelux. De toegevoegde waarde van 3D is onder meer de coördinatie vooraf en de vermin-dering van het risico op problemen in de uitvoering, en de automatische dimensionering bij het engineeren van de tech-nieken. Na 3D zetten we volop in op BIM en timmeren we verder aan de weg om de nodige afspraken met de diverse bouwpartijen te maken”, aldus Vyncke.

‘Geometrie, annotatie en informatie’Bij BIM is het niet de software, maar de methodiek, onder-steund door software, die modelleren, evalueren, samen-werken en uitwisselen mogelijk maakt. “BIM kenmerkt zich onder andere door geometrie, annotatie en informatie, en is

bedoeld als instrument voor gebruikers en ingenieurs- en stu-diebureaus”, aldus dr ir. arch. Stefan Boeykens van het De-partement Architectuur van de KU Leuven: “Uiteraard heeft BIM ook zijn beperkingen: kan het ook zinvol ingezet worden tijdens planning en schetsontwerp, of toch vooral bij uitwer-king en uitvoering, wat nu vaak het geval is? Er is nood aan opleiding en meer kennis rond BIM, vroeg in het proces, en aan het uitwisselen van ervaringen. De praktijk vraagt naar best practices om BIM toe te passen en te bewijzen dat het werkt. Willingness to change is onontbeerlijk om BIM in de bouwpraktijk te integreren. Naar normering en standaardi-sering van BIM is er weinig of geen vraag vanuit de opdracht-gevers, of vanuit de overheid. De vrees bestaat dat het met

Dr ir. arch. Stefan Boeykens (KU Leuven): “Indien BIM opgelegd wordt zouden architecten wel eens geneigd kunnen zijn om BIM uit te besteden…”

© Ingenium - AZ Groeninge © Ingenium - AZ Groeninge

»

DIM

EN

SIO

N

51

REPORTAGE

BIM dezelfde weg opgaat als met EPB-regelgeving vanuit de EU, nationale implementatie enzoverder, terwijl BIM het ont-werp van de architect net van in de vroege fase zou kunnen bijsturen en verbeteren. Indien BIM opgelegd wordt zouden architecten wel eens geneigd kunnen zijn om BIM uit te be-steden. In andere Europese landen die “BIM-koplopers” zijn, zoals Nederland, het VK en de Scandinavische landen (vooral Finland), blijken ook de overheid en grote instanties een stu-rende rol te spelen.”

BIM-men: met of zonder LOD Voor een goede samenwerking zijn afspraken nodig rond onder meer projectspecifieke doelen, detailniveau, standaar-den en software. “Het Level of Detail geeft aan hoeveel de-tail aan de modelelementen is gegeven, alsook de input in de elementen”, aldus ir. Rudi Roijakkers van ABT: “Level of Development geeft aan in hoeverre het model doordacht is, en het betrouwbare output oplevert. De auteur weet hoever onderdelen van een model zijn gevorderd, de gebruiker niet altijd. Een BIM-model kan veel grotere precisie suggereren

dan de auteur bedoeld heeft. Er is geen rechtstreeks verband tussen fase en LOD. Verschillende elementen (structuur of technieken) in het model kunnen een andere LOD uitwerking hebben in dezelfde fase. LOD op zich zegt niet veel. De mate van uitwerking moet vastgelegd worden in het contract of het IPDP. Naargelang het type tekening en het bestandformaat kan men een status toekennen. Tekeningen in pdf behelzen vaak slechts een beperkt onderdeel van het model, waarvan duidelijk en eenduidig de status kan worden vastgelegd. Van een normaal 3D model is dat niet mogelijk, aangezien niet alle onderdelen in het betreffende model even ver gevorderd zijn. Als aan de elementen in het 3D model ook een label in de vorm van een “Level of Development” wordt vastgelegd, is de status wel duidelijk en traceerbaar.”

Wie beheert het model?Wanneer de aannemer in beeld komt, is het belangrijk vast te leggen hoe de informatie in het model gedurende de uit-voeringsfase wordt bewaakt en bijgewerkt. De overdracht van het modelbeheer kan zowel naar de aannemer als naar

Voor het Algemeen Ziekenhuis

St-Maarten in Mechelen maakte

Ingenium gebruik van diverse toepassingen

van Autodesk Revit MEP (Foto Ingenium)

Jan Van Sichem van Bimplan: “De volledige BIM-meerwaarde komt pas tot uiting in DB (FMO), en indien de aannemer betrokken is bij de ontwerpfase.”

DIM

EN

SIO

N

52

REPORTAGE

de ontwerpers. “Wie voor de aannemer kiest, kan niet om volgende vragen heen: wanneer is totaaloverdracht moge-lijk? Wie behandelt de ontwerpwijzigingen en wie is (en blijft) eindverantwoordelijke voor de verschillende aspectmodellen? Last but not least: hoeveel aannemers zijn reeds in staat om te ‘BIM-men’? Indien de ontwerper het model zou beheren, dringen zich volgende vragen op: wie coördineert? Op welke tekening wordt er gebouwd? En zijn de detailwijzigingen van de aannemer en de verantwoordelijkheden gedekt? De keuze voor het beheersmodel gaat hoe dan ook gepaard met afspra-ken over planning, verantwoordelijkheden en prijs”, aldus nog ir. Roijakkers.

BIM-samenwerking in de praktijkVanuit een praktijkgerichte specialisatie in Revit en andere software tools is Bimplan geëvolueerd van bouwkundig te-kenbureau naar een proces-ondersteunende dienstverlener. Bimplan is lid van de stuurgroep ‘Belgian Revit Standard’, een platform dat streeft naar uniforme werkmethodes binnen het werken met Revit op de Belgische markt. Jan Van Sichem: “BIM-coördinatie in de praktijk is een kwestie van software en processen. In de praktijk vormen inventarisatie, een BIM-protocol, communicatie en BIM-coördinatie de bouwstenen van het proces. Voor de inventarisatie van de uitgangspunten zijn het motief van de initiatiefnemer, de contractvorm, de deelnemers en hun softwarekeuze – open BIM versus Closed BIM – bepalend voor de richting en de mogelijkheden.”

Extra tools voor datamanagementOm een project te doen slagen is er nood aan de juiste hard- en software en bekwame medewerkers. Enkel zo kan men – onder impuls van een onafhankelijke regisseur – komen tot een BIM-protocol samenwerking, gebaseerd op realistische afspraken en doelstellingen, vastgelegd in een BIM-protocol. Bijkomende basisvereiste is de bereidwilligheid om in team-verband samen te werken. Tot de BIM-coördinatietaken be-horen onder meer het bewaken van de in het BIM protocol vastgelegde afspraken, het samenvoegen van modellen en

het controleren en opvolgen op kwaliteit en conflicten. Bij-komende diensten zoals 4D-simulatie en het aftoetsen van het PvE worden op heden zelden gevraagd of toegepast. Bij het samenwerken binnen Revit gebeurt de eerste coördinatie door de modelleurs en de BIM-coördinatoren van de deelne-mende partijen, pas in 2de instantie door de BIM coördinator. Bedoeling is onder meer data en hoeveelheden te controle-ren en parallelle documentstromen te beperken. In het kader van datamanagement moet objectinformatie en geometrische detaillering in het model beperkt worden en modelobjecten gekoppeld worden aan databases. Hiervoor biedt de markt alsnog weinig specifieke tools.

Samenvattend“De volledige BIM-meerwaarde komt pas tot uiting in DB (FMO), en indien de aannemer betrokken is bij de ontwerp-fase. Helaas worden deze contractvormen niet of zelden gehanteerd in de praktijk. Ontwerp en engineering moeten gebeuren in de ontwerpfase, niet in de uitvoeringsfase. Dat is de basis van virtueel bouwen. Dit wordt heden nog veelal traditioneel gedaan waardoor de faalkosten tijdens de uitvoe-ring hoog oplopen. Opdrachtgevers moeten bewustgemaakt worden van de meerwaarde van BIM en leren actief deelne-men aan het BIM-proces”, besluit Van Sichem. (Door Philip Declercq)

www.ingenium.be

ProjectenIngenium modelleert de technische installaties van alle nieuwbouwprojecten in 3D met de Autodesk Building Design Suite. Het betreft onder meer projecten voor grote ziekenhui-zen, met afdelingen voor nucleaire geneeskunde en hypermoderne datacenters. Een recent voorbeeld is het Algemeen Ziekenhuis St-Maarten in Mechelen. Hiervoor werd gebruikge-maakt van diverse toepassingen van Autodesk Revit MEP. Voor het project van de nieuwe hogeschool Kulab Brugge zal men gebruikmaken van Revit Server. De architectuur in 3D zal door Abscis in Gent worden gemaakt, waarbij Ingenium vanuit Brugge de technieken vanop afstand in het model zal plaatsen. Hierbij zal gewerkt worden volgens BIM, met als bedoeling het datamodel van het gebouw te verrijken vanaf ontwerp tot en met realisatie.

Tijdens het colloquium bij Ingenium konden een aantal complementaire

bedrijven -believers en non-believers- brainstormen over BIM.

Ir. Rudi Roijakkers (ABT België): “De keuze voor de overdracht van het beheersmodel naar architect of aannemer gaat hoe dan ook gepaard met afspraken over planning, verantwoordelijkheden en prijs.”

Limeparts nv, GZ-Zone 8, Oosterring 21 B-3600 Genk T +32(0)89 62 09 11 info@limeparts.be www.limeparts.be

Limeparts levert geventileerde cassettegevels op basis van een breed assortiment van materialen. Oplossingen in aluminium gelakt, geanodiseerd of geperforeerd, in gelakt staal, Quartz-Zinc® en Anthra-Zinc®, cortenstaal en inox behoren tot de mogelijkheden.

Limeparts biedt ook de plantengevel aan, een maatwerk-systeem met levende, onderhoudsarme planten. Door combinatie van materialen, kan op een speelse, creatieve manier een unieke gevel naar wens van de klant worden gecreëerd. Strak, naadloos en van superieure kwaliteit, duurzaam, onderhoudsvriendelijk, oerdegelijk materiaal met een karaktervolle look.

Voor elk geveldesign is er wat wils! Onze troef is maatwerk voor elk buitengevelconcept, naargelang de technische mogelijkheden en in samenspraak met de architect.

CREATIEVE OPLOSSINgEN VOOR gEVELbEkLEDINgJohnson & Johnson, Diegem

Maak uitgebreid kennis met onze producten via onze website: www.limeparts.be.

Interesse? Aarzel dan niet en contacteer ons. Wij helpen u graag met uw geveldesign!

adv dimension 2014.indd 2 13/01/14 11:13

DIM

EN

SIO

N

54

REPORTAGE

Met de BB Ledlightpipes, de duurzame, energiezuinige en innovatieve ledverlichting, is Techno Specials reeds enkele jaren succesvol op de verlichtingsmarkt. Nu lanceert het Gentse bedrijf met de BB Ledlightpipe EVO en de Park Assist nog meer geavanceerde oplossingen.

Technospecials

Geavanceerde ledverlichting voor ondergrondse en overdekte bouwwerken

Met de BB Ledlightpipes van Techno Specials, het ledverlich-tingssysteem bij uitstek toegepast in ondergrondse en over-dekte bouwwerken zoals parkings, voetgangers- en verkeers-tunnels, metro- en treinstations, winkelcentra enz. kon u reeds in een vorig nummer kennismaken. Deze onderhouds-vrije, duurzame ledverlichting, is zeer zuinig in verbruik. BB Ledlightpipes garanderen meer dan 100.000 branduren, zijn cradle to cradle vervaardigd en vandalismebestendig.

EVO(lution)De R&D-ontwikkelingen binnen TKH Group, waarvan Tech-no Specials deel uitmaakt, hebben inmiddels geleid tot een nog verfijndere versie van de BB Ledlightpipe. Het betreft de EVO, die de warmte in het armatuur optimaal afvoert en een nog langere levensduur heeft. Frank Bobbaerts, mana-ging director van Techno Specials:“Kenmerkend voor de BB Ledlightpipe EVO is de lange levensduur van de LEDs, meer dan 100.000 branduren, en de DALI bi-directionele commu-nicatie met elk individueel armatuur. De oplossing is DALI geïntegreerd, met andere woorden van op afstand dimbaar via in te stellen software of met bewegingssensoren. Dankzij

het DALI-lichtmanagement is 60 tot 70 % energiebesparing mogelijk. De oplossing is IP66 en IK10+, met andere woorden water- en stofbestendig en slagvast, heeft een hoge lichtuni-formiteit en een lage verblindingsgraad. De BB Ledlightpipe EVO is traploos dimbaar tot 10%, waardoor een maximale energiebesparing mogelijk is en een haarfijne afstelling van het lichtniveau kan gebeuren in functie van het gewenst aan-tal lux of candela. Bovendien heeft deze nieuwe oplossing het DEKRA LED performance keurmerk, dat efficiëntie, levens-duur en prestatie garandeert. En, in combinatie met lichtma-nagement, is de garantie van 5 jaar uitbreidbaar tot 10 jaar. Er zijn 2 varianten in de BB Ledlightpipe EVO: ‘Wired’, voor het bouwen van aaneengesloten lichtlijnen, en ‘End’, om een lichtlijn te beëindigen of voor een stand-alone toepassing.”

Park AssistMet de Park Assist module, toegepast in parkings in combi-natie met de BB Ledlightpipe EVO, kan men in een oogop-slag een vrije parkeerplaats zien, en het geparkeerde voertuig snel terug vinden, door de cameradome in de module. Door de Park Assist module met de BB Ledlightpipe te integreren, biedt Techno Specials voor parkings een duurzame LED ver-lichting en parkeergeleiding in één oplossing. Een optimaal lichtniveau in de hele parking is verzekerd. De beelden wor-den gemaakt door twee hoge resolutie 5,1 megapixel CMOS camera’s van het type Sensor Dual Camera. De informatie-borden zijn verbonden met het netwerk voor real time info. Het Find Your Car systeem traceert iedere auto op basis van kenteken en biedt de mogelijkheid om de auto terug te vinden via een kiosk, betaalautomaat of smartphone. In Park Assist wordt gebruikgemaakt van eigen ontwikkelde video analytics-technologie, gericht op het monitoren van parkeerplaatsen en het stroomlijnen van verkeer in parkings.” (Door Philip Declercq)

www.technospecials.be

Toegangscontrole krijgt met Niko een nieuwe betekenis. De nieuwe videobuitenpost voor Niko Home Control is de

perfecte bondgenoot voor elke moderne woning. Zijn strakke look, geringe dikte en zwarte kleur leverden hem een

Red Dot Design Award op. Tot vier aanraaktoetsen, een 130° HD-nachtzichtcamera, full duplex speech: hij doet de gebruiker

zich veilig en comfortabel voelen in zijn woning. De bijbehorende binnenpost? Dat is het nieuwe touchscreen 2.

Voorzien van ingebouwde microfoon en luidspreker, volledig in hetzelfde strakke design.

Intelligente toegangscontrole

www.niko.be

Fotografie Liesbet Goetschalckx - O

ntwerpatelier Peter Jannes architecten

PA-695-01

DIM

EN

SIO

N

56

DOSSIER

Ir.-arch. Bruno Deraedt van BAST architects & engineers uit Gent lichtte de hedendaagse ontwerpmatige mogelijkheden inzake houtskeletbouw toe. Vooral samengesteld hout, in 3 types (gelamelleerd hout, I-liggers, CLT) verkrijgbaar, heeft voor een technische (r)evolutie gezorgd. Binnen gelamelleerd hout zijn er GL (horizontale lamellen van ong. 25mm), LVL (vertikale lamellen uit fineerlagen van 3 mm), LSL (construc-tief hout op basis van houtvlokken) en I-vormige samenge-stelde liggers, elk met hun toepassingsgebieden. Een buiten-beentje is cross laminated timber (CLT), massiefhoutenplaten die geen krimp geven en als afwerking kunnen worden ge-bruikt. CLT-i- is een geïsoleerde variante, in combinatie met isolatie.

WandopbouwWe onderscheiden diverse types houtskeletbouw: platform-bouwwijze (ter plekke opgebouwd of in functie van de pre-fabricatie), balloonbouwwijze (wanden hebben voorrang) en quasi-balloon. Qua funderingsaanzet is een muurplaat op een isolerende blok (cellenbeton) met EPDM afgedicht het meest courant. Wandopbouw verloopt via meerdere stappen. Stap 1 (stel- of grondregel) en stap 2 (structuur) zijn evident. Bij stap 3, het uitstijven van de plaat, zijn er 2 mogelijkheden. Buiten voor traditionele dampdichte bouw, en binnen voor bio-ecologische dampopen bouw, met als extra functies: luchtdichtheid en damprem. Wat met de luchtdichtheid van deze platen in functie van een passiefhuis? Bij OSB III of IV is

geen luchtdichtheidsattest voorhanden. Dunne hardgeperste houtvezelplaten of spaanplaten met coating zijn een optie om luchtdichtheid van de uitstijvingsplaat te garanderen. Stap 4 betreft de andere wandzijde. Traditioneel gebruikt men buiten OSB en een dampopen regendichte folie, binnen een PE-folie. Dit resulteert in een dampdichte constructie. Bio-ecologisch is er door het gebruik van een winddichte hout-vezelplaat het surplus van de isolerende afscherming van de koudebrugwerking van hout. Bij stap 5, de isolatie bij een dampopen systeem, wordt met inblaasisolatie of isolatiemat-ten gewerkt, en de luchtdichting via naden of folies bevestigd. Stap 6 betreft de leidingenspouw bij een dampopen systeem. Tenslotte is er de afwerking binnen en buiten. Inertie wordt bepaald door de massa in wanden en vloeren. Houtskelet-bouw, van een licht tot matig zwaar constructietype (EPB), ty-peert zich door een kleine tijdsconstante, snelle opwarming, en snelle afkoeling in de zomer.

Lucht- en dampdichtheid Een luchtdicht gebouw vergt een goede ventilatie. Deraedt: “Een mechanische ventilatie vraagt een goede luchtdicht-heid van n50 (Vlaanderen). In Duitsland is dit <1 voor sys-teem D en <0,6 voor passiefhuizen. Dampdichtheid is even belangrijk want openingen in de dampdichting veroorzaken bouwfysisch gevaar. Aan de buitenzijde zo dampopen moge-lijk bouwen geniet de voorkeur, omdat de structuur dan zo goed mogelijk kan uitdrogen. Vooral bij houtskelet is voldoen-

Houtskeletbouw is niet langer beperkt tot gebieden met een weinig draagkrachtige bodem, bosrijke gebieden of goedkope SOD. Met de strengere energienormen en de nieuwe technologieën zijn de toepassingen sterk geëvolueerd, van energiezuinige woningen tot kantoorgebouwen in CLT, zo bleek op de volgeboekte infosessies ‘Houtskeletbouw anno 2014’ van het NAV.

Houtskeletbouw anno 2014

DIM

EN

SIO

N

57

DOSSIER

de drogingsreserve essentieel. In Vlaanderen is er voorals-nog geen norm. De Duitse DIN 68800 definieert Sd-waarde binnen, als 6 maal Sd buiten. Naargelang de wandopbouw (traditioneel of bio-ecologisch) zijn er verschillende principes en risico’s. De intelligente damprem kan een oplossing zijn bij dampdichte buitenzijdes. Indien men bij een dampdichte buitenzijde – buiten én binnen dampdicht dus – de diffusie berekent volgens DIN 4108, bedraagt het verschil (uitdro-gingsreserve) 28 g/m². Indien het buiten dampdicht is en binnen dampopen, bedraagt dit 295 g/m². Bij een plat dak wordt best een vochtvariabele damprem toegepast. Voor een compact koud dak zijn vereist: een intelligente damprem, wa-terabsorberende isolatie en bezonning voor uitdroging. Een dampdichte buitenzijde kan, mits een correcte bouwfysische berekening.”

Nieuwbouw, renovatie & optoppingEnkele praktijkvoorbeelden passeerden de revue. De nieuw-bouwwoning – een ontwerp van BAST architects/engineers - was een vlot toegankelijk energie-plus huis (passief, warm-tepomp…) dat demontabel gebouwd was. Na diverse hout-bouwsystemen (CLT, massiefbouw) te hebben overwogen »

01 BelgaClima: BelgaPOWERSEALPF

BelgaPOWERSEALPF is een hoogwaar-dige, blijvend elastische, extreem sterke luchtdichtingslijm op rol. Deze is ge-schikt voor snelle en luchtdichte aan-sluiting van alle folies uit het BelgaClima gamma met aangrenzende bouwelemen-ten zoals beton, steen, hout, pleister, aluminium en PVC. Extreem vormstabiel onder andere door ingebouwde diago-naalwapening (geen koudvloei, ook niet bij temperatuur >40°C). Verpakking: 15 rollen van 16 m lengte per doos. www.belgaclima.be

02 EURABO: Steico I-profielenHoutskeletbouw met Steico I-profielen van EURABO maakt een isolatiepakket tot 40 cm mogelijk zonder koudebruggen. Met het ‘slimme’ I-profiel kunnen overspanningen tot 8m gerealiseerd worden voor dak- of vloerroosteringen. Ook in combinatie met staalbouw, metselwerk en beton worden houten I-profielen gebruikt als dragend ele-ment of als onderdeel van het isolatiepakket. Ze zijn duurzaam: houtgebruik wordt tot 2/3 teruggedrongen en het materiaal beschikt over het FSC-label voor verantwoord bosbe-heer. www.eurabo.be

03 Gyproc: DuraGyp ComfortComfort-platen zijn met houtvezels versterkte gipsplaten waaraan glasvezels zijn toegevoegd. Ze garanderen een hoge stootvastheid en zijn te herkennen aan het gele karton. Gyproc DuraGyp Com-fort gipsplaten zijn bovendien voorzien van de luchtzuiverende werking ACTIVair die aldehyden in het binnenklimaat neutraliseert. Ze kunnen zowel in de residentiële sector, als in de utiliteitsbouw in houtskeletbouw worden toegepast. Op het vlak van onder meer geluidwerendheid en brandweer-stand zijn er goede resultaten. www.gyproc.be

werd toch voor een doorgedreven prefab houtskeletbouw geopteerd, inclusief ramen, gevelbekleding en luchtdichting. Het neerzetten van deze structuur nam amper vier dagen in beslag. Voor het isoleren werd met inblaaswol gewerkt, de gaten werden getapet. Aan de binnenzijde werd als af-werking een drielagige plaat aangebracht in combinatie met leembepleistering. De buitenzijde werd afgewerkt met latten-werk in vurenhout. Voor een laag energie renovatie van een rijwoning die werd uitgebreid, opteerden de architecten voor houtskeletbouw omwille van ecologie en de voorkeur voor lichte materialen aan de achterzijde. Een derde voorbeeld betrof een optopping: een directeurswoning boven, gecom-bineerd met een toonzaal beneden. De toonzaal rust op twee zware betonkolommen waarop een houten plateau werd aangebracht. Coffyn Architect opteerde voor houtskeletbouw omwille van de eigen prefabricatie en de lichte bouwwijze. Bij een kantoorgebouw, ontworpen door Bontinck Architec-ture & Engineering, werd geopteerd voor voorhanggevels in houtskeletbouw. Voor de inertie in het gebouw werd gekozen voor lichte gevels – die koudebrug enveloppes creëren. Ir.-arch. Koen Willem gaf nog een overzicht van de bestaande praktijkoplossingen van de partners. (Door Philip Declercq)

02

03

01

DIM

EN

SIO

N

58

DOSSIER

08 PROMAT lanceert PROMATECT®-100PROMATECT®-100, een gipsgebonden calciumsilicaatplaat, vormt de basis van brandwerende compartimente-ring in de houtskeletbouw. De platen zijn gemakkelijk te verwerken, kunnen naadloos opgevoegd, perfect afgewerkt en zelfs gebogen worden voor de rea-lisatie van mooie architecturale wan-den of plafonds. Promat beschikt over tal van geteste éénlaagse oplossingen met PROMATECT®-100 voor bescher-ming van belaste houten plafonds en dakkappen voor REI 60, en dragende houten wanden met cellulose isolatie voor REI 90. www.promat.be

04 ISOVER Insulsafe Plus WoodISOVER Insulsafe Plus Wood zijn hoogwaardige, ongebon-den, waterafstotende glaswolvlokken voor het inblazen in houtskeletstructuren en daken. Deze bieden goede thermi-sche eigenschappen en een optimale vulling bij het inbla-zen. De voordelen van de snelheid van het inblazen worden gecombineerd met deze van glaswol. Insulsafe Plus Wood kan gebruikt worden voor daken, plafonds, vloeren in hou-ten structuur en houtskeletbouwwanden. Het betreft een volledig systeem in combinatie met het versterkt vochtregu-lerend dampscherm Vario KM triplex, Vario KB1, Vario KB1 patch en Vario DoubleFit. www.isover.be

06 Reynaers Aluminium: Hi-Finity schuifraam Wanneer technologie en creatief design samengaan, wenken nieu-we perspectieven. Zo blijkt uit de nieuwste uitbreiding van het Hi-Finity aluminiumsysteem met drie-dubbele beglazing. Deze nieuwe versie van het verzonken geplaatst schuifraam met ultraslank design maakt doorlopende raampartijen mogelijk, conform de strengste ver-eisten voor energie-efficiëntie. Het resultaat is een volledig transparant hoog-isolerend raam met een lichte en elegante uitstraling. Hi-Finity werd voor zijn ultra-isolerende en duurzame karakter beloond met het Zwitserse MINERGIE® kwaliteit-slabel. www.reynaers.be

07 Silka logische basis voor houtskeletbouwSilka kalkzandsteen van Xella is een 100% na-tuurlijk massief product met een hoge thermi-sche inertie en een goede akoestische isolatie, geschikt voor duurzaam bouwen. In de hout-skeletbouw wordt Silka gebruikt als dragende structuur. De eigenschappen en luchtdichtheid ervan verminderen de energiebehoefte en verhogen het comfortgevoel. Silka is vochtre-gulerend en geluidsisolerend. Zijn thermische inertie met gunstige faseverschuiving limiteert hevige temperatuurverschillen, waardoor de energievraag daalt en oververhitting verme-den wordt. www.xella.be

05 Sto lanceert StoTherm In AeveroWanneer isolatie langs de buitenzijde van een gebouw niet mogelijk is, biedt StoTherm In Aevero, met zijn extreem dunne systeemopbouw, een oplossing. De innovatieve binnenisolatieplaat Sto-Aevero heeft een warmtegelei-dingscoëfficiënt van slechts 0,016 W/(m K). Dankzij deze plaat, op basis van aerogel, werd een systeem, dunner dan conventionele binnenisolatiesys-temen, ontwikkeld. Aerogel is een ma-terie die vergelijkbaar is met een ge-droogde gel, die voorheen enkel in de ruimtevaarttechnologie werd gebruikt. www.sto.be

09 UNILIN: dampremmende, luchtdichte bouwplaten Vapourblock® van Unilin is een vooraf aangebracht dampscherm met een μ-waarde van 185. Dit wordt industrieel aangebracht op spaanplaat en garandeert een constante μ-waarde over het volledige oppervlak. Dit in tegenstelling tot de traditionele houten plaatmaterialen waar de μ-waarde steeds een gemiddelde is. Dergelijke platen hebben dampdichte maar ook zeer dampopen zones. De Vapourblock® afwerking van Unilin, beschikbaar op Durélis, Naturspan en Hydroflam spaanplaat, is geschikt voor wand-, vloer- en dakconstructies. www.unilin.com

04

06 07

08

09

05

»

Verwezenlijk uw visie met onze technologie

Laat u niet in uw ontwerp beperken en ontdek de vele creatieve mogelijkheden

van ROCKWOOL gevelsystemen. Bekijk onze innovatieve buitengevelisolatie-

systemen en geventileerde gevelsystemen op www.rockwool.be

Innovatieve gevelsystemen

DIM

EN

SIO

N

60

MEDIA

‘Architectuur in Nederland - Jaarboek 2013/2014’ schetst aan de hand van 30 opmerkelijke realisaties een staalkaart van de architectuurproductie van het afgelopen jaar. Verder belicht het jaarboek de belangrijkste ontwikkelingen die een invloed uitoefenen op de architectuur in Nederland en bundelt het alle belangrijke architectuurprijzen, wedstrijden en tentoonstellingen van het voorbije jaar.

De jury van het jaarboek merkte niet zoveel van de crisis in de bouwsector en de te-rugval van de bouwproductie. “De sectorproblemen waren niet zichtbaar in de inzen-dingen. Er wordt in Nederland nog veel gebouwd en de kwaliteit is van een vrij hoog niveau.” Die hoogstaande kwaliteit was vooral terug te vinden bij een aantal scholen, kantoorgebouwen, publieke complexen en woningen. Zowel de collectieve als de indivi-duele woningbouw blijft een dankbaar laboratorium voor innovatie in de architectuur via de aandacht voor nieuwe typologieën, herbestemming, experimenten met materia-len en vernieuwende vormen van collectiviteiten en publieke ruimte. Los van die posi-tieve noot blijkt dat projecten steeds vaker het resultaat zijn van complexe onderhan-delingen tussen verschillende actoren met een eigen denk- en waardenkader, zeg maar tegengestelde belangen. Architecten moeten telkens opnieuw weerstand overwinnen.

Geselecteerde projectenUit ruim 350 inzendingen selecteerde de jury 30 projecten in zes categorieën: serie-matige woningbouw, particuliere woningbouw, kleinschalige interventies, utilitaire ge-bouwen, onderwijs, gebouwen met een publiek programma. Enkele boeiende projecten zijn de Glazen Boerderij van MVRDV; Secret Operation 610, een mobiele constructie met een futuristische vorm van Rietveld en Havermans; de herbestemming van een kerk van awg architecten; een rioolwaterzuiveringsinstallatie van Felix Claus; het op een kunstmatig schiereiland in het Amsterdamse IJ opgetrokken appartementsgebouw IJdock van Zeinstra van Gelderen Architecten; het hoge cirkelvormige Fletcher Hotel van Benthem Crouwel Architekten; De Rotterdam, een 160 000 m² groot multifunctio-neel gebouw van OMA; Rozet, een multi-functioneel gebouw van Neutelings Rie-dijk Architects; De Werf, een langwerpig woonblok met een sterke ritmiek en ge-prefabriceerde baksteengevels van awg architecten; het volledig houten Traphuis van ONIX; de op een 26 ha groot terrein deels zwevende en deels ondergrondse autarkische Villa Kogelhof van Paul de Ruiter; de A.J. Schreudersschool van Korteknie Stuhlmacher Architecten. Fo-to’s, plannen, schetsen en een uitgebrei-de informatiefiche duiden elk project.

‘Architectuur in Nederland - Jaarboek 2013/2014’ - 170 pagina’s Nederlands en Engels - Nai 010 Uitgevers/ publishers -ISBN 978-94-6208-115-4.

Architectuur in Nederland - Jaarboek 2013/2014

Guide d’architecture moderne et contemporaine à LiègeDe ‘Guide -architecture moderne et contemporaine 1895-2014 à Liège’ bijt de spits af van een reeks archi-tectuurgidsen die de komende jaren verschijnt over het architectuurpa-trimonium in Luik, Bergen (2015), Charleroi (2016) en Doornik (2017). Initiatiefnemers zijn de Cel Architec-tuur van de Federatie Wallonië-Brus-sel in samenwerking met de uitgeve-rij Mardaga. De gids is bestemd als handleiding en referentiewerk voor architecten, architectuurstudenten en voor iedereen die geïnteresseerd is in architectuur. Na een aantal inleidende hoofdstukken met achtergrondinfor-matie over de ontwikkeling en (archi-tectuur)geschiedenis van de stad en de omgeving, gidst het repertorium de lezer door de verschillende stadsde-len van Luik en door de omringende gemeenten. Per stadsdeel worden de belangrijkste gebouwen opgelijst en toegelicht aan de hand van een infor-matieve fiche, foto’s, detailtekeningen of schetsen. In totaal passeren zo’n 400 interessante gebouwen de revue. Inspiratie genoeg dus voor een boeien-de architectuurwandeling door Luik. (Door Colette Demil)

‘Guide - architecture moderne et contemporaine 1895-2014 - Liège’ - 400 pagina’s - Frans - Editions Mardaga & Cellule architecture de la Fédération Wallonie-Bruxelles - ISBN 978-2804-701-925.

DIM

EN

SIO

N

61

EVENT

In de gebouwen van de Technologiecampus in Gent namen 250 architecten deel aan I Am Architect 2014. Dit jaarlijkse evenement voor architecten, studiebureaus en voorschrijvers is een organisatie van het Centrum Duurzaam Bouwen (CeDuBo).

250 architecten voor I Am Architect 2014

Op 19 juni wist Centrum Duurzaam Bouwen weer zo’n 250 architecten op sleeptouw te nemen voor een nieuwe editie van de eendagsvakbeurs ‘I Am Architect’. Plaats van het ge-beuren was deze keer de Technologiecampus van de hoge-school KAHO Sint-Lieven in Gent. In nauwe samenwerking met evenementpartners Architectura.be, Assiver, Xatrax en Dimension kregen de deelnemers een uitgebalanceerd pro-gramma dat om 17 uur van start ging. Naast rondleidingen waren er ook heel wat praktijkcases die – vanuit de meest diverse invalshoeken - de hedendaagse uitdagingen waarmee architecten en voorschrijvers geconfronteerd worden, illus-treerden.

Bio-ecologisch bouwen of lichttechnologie?Bart Van de Pol, zakelijk coördinator van CeDuBo en orga-nisator van I Am Architect, licht het concept toe: “Deze lo-catie leende zich niet enkel perfect tot het organiseren van een vakbeursevenement, het geven van al dan niet (product)lezingen, en het houden van een netwerkevent. De hoge-school locatie bood de gelegenheid om ons daar niet toe te beperken, en ‘af te trappen’ met twee, voor de doelgroep in-teressante, mogelijke rondleidingen in haar gebouwen. Elke deelnemer kon zijn of haar persoonlijke keuze maken tussen de thema’s bio-ecologisch bouwen en lichttechnologie.” De bekende architect en docent Alexis Versele leidde een uitge-breide groep rond in de leslokalen van de hogeschool die hij ontwierp volgens de passiefhuisstandaard als bio-ecologisch testgebouw. Catherine Lootens van Groen Licht Vlaanderen liet een andere groep kennismaken met het Laboratorium voor Lichttechnologie.

Proeven van gevarieerd aanbodAansluitend konden de deelnemers proeven van een uitge-breid aanbod aan projectvoorstellingen door bekende en minder bekende architecten, en van productvoorstellingen door een dozijn experten van materiaalproducenten en tech-nologiebedrijven. Aan de vakbeurs zelf namen een 20-tal exposanten uit diverse marktsegmenten van de bouwsector deel. Tussendoor was er ook de uitreiking van de prijzen van de architectuurfotografiewedstrijd Archifocus, met steun van Assiver, en van de award ‘Buitengewoon Belgisch Bouwen’ door At Home Publishers. Omstreeks 22 uur was het tijd voor het netwerkgedeelte van deze ‘avond voor en door architec-ten’, waarbij in een losse sfeer nieuwe contacten werden ge-legd en bestaande banden werden aangehaald. (Door Philip Declercq)

www.iamarchitect.be

DIM

EN

SIO

N

62

EVENT

Van 17 tot en met 26 oktober vindt in Kortrijk de Biënnale INTERIEUR 2014 plaats. “Straks bestaat de woning niet meer. De woonst verwordt tot een podium voor de expressie van een digitaal samengestelde identiteit. Hebben we straks überhaupt nog meubelen nodig?”, trekt Joseph Grima van Space Caviar, curator van het programma van deze Biënnale, de discussie op gang.

Deze 24e INTERIEUR Biënnale stelt vragen over de rol van de-sign in de hedendaagse woonomgeving en gaat op zoek naar nieuwe strategieën voor de product designindustrie. “Ook dit-maal wordt een geïntegreerd stadsluik aan de Biënnale toege-voegd. Kortrijk wordt een samenhangende Design City waarin commerciële en culturele ambities elkaar versterken”, aldus Lowie Vermeersch, voorzitter van de Biënnale Interieur.

SQMAls curator van het culturele programma brengt Space Caviar – een collectief rond design en onderzoek, in 2013 opgericht door onder meer de Italiaanse architect en auteur Joseph Grima - een boek uit met de titel ‘SQM: An Index of Radical Domesticity’. Aan de hand van de basismaat van vastgoed, de square meter of vierkante meter, wil het boek onder andere de structuren van eigendom en de huidige toestand van het in-terieur onderzoeken. Deze Biënnale telt een 200-tal exposan-ten, waaronder een 50-tal nieuwkomers. Heel wat exposanten breken uit hun traditionele catalogus- of publiciteitspresenta-ties, of nemen jonge designers onder de arm om kruisbestui-vingen te realiseren. Er wordt ingespeeld op nieuwe functio-nele visies als lichtheid en technologie voor het Interieur.

Awards: Spaces & ObjectsDe Interieur Awards vormen een springplank voor beloftevol-le designers en architecten. In 2012 werd – naast de categorie ‘Objects’ – de categorie ‘Spaces’ toegevoegd. In deze laatste categorie dienden meer dan 70 deelnemers een ontwerp in voor een bar-concept dat gerealiseerd wordt op de Biënnale INTERIEUR 2014. Wat de Interieur Awards Objects betreft, waren er 240 inzendingen. De Grand Prize is voor ‘Tafel’ van Minale Maeda, gemaakt met unieke 3D-geprinte verbindings-stukken.

‘Belgian Banquet’ Omwille van haar discrete, elegante meubels en haar on-dernemerschap is de Brusselse ontwerpster Marina Bautier Designer van het Jaar 2014. Ze ontwierp voor Belgische en internationale merken, zoals Swedese en Ligne Roset, en lan-ceerde vorig jaar met ‘MA’ haar eigen merk en showroom in de haar eigen ‘less-is-more’ stijl. Alle Designers van het Jaar van de laatste 8 jaar werden uitgenodigd om een concept uit te werken voor de Interieur Bistro tijdens deze Biënnale. Deze ‘Belgian Banquet’ zal worden gerealiseerd in de Broelschool, een nieuwe Biënnale locatie in het hart van de stad Kortrijk. Biënnale INTERIEUR 2014 is open van 18 tot en met 26 ok-tober, van 10 uur tot 18 uur, de Biënnale tentoonstellingen in de stad van 12 uur tot 21 uur. Interieur Bistro@Broelschool is open ‘vanaf lunch tot laat’. (Door Philip Declercq)

www.interieur.beFoto’s: Interieur 2014

INTERIEUR 2014de woning bestaat niet (meer)

01. Interieur Awards Objects: ‘Keystones table’ van Minale Maeda sleept

de Grand Prize weg - 02. Designer Of The Year 2014: Marina Bautie -

03. InterieurAwards2014: Space.- 04. De Italiaanse architect en auteur

Joseph Grima, curator van Biënnale INTERIEUR 2014.

01

0403

02

Duurzame, energiezuinige en innovatieve ledverlichting

• Aparte module of continue lijn

• DALI aansturing (bi-directioneel)

• Verblindingsvrij (lage UGR-waarden)

• 5 jaar garantie

• Resistent tegen water én stof (IP66)

• Slagvast, schokbestendig en anti-vandalisme (IK 10+)

• Zeer snel te installeren

• Bestand tegen zeer lage temperaturen

• Bekabeling geïntegreerd

• Traploos dimbaar

• Zeer hoge lichtuniformiteit

BB-Ledlightpipes, een nieuw ledverlichtingssysteem voor ondergrondse en overdekte bouwwerken zoals parkeergarages, voetgangers- en verkeerstunnels, metro- en treinstations, ....

Deze onderhoudsvrije ledverlichting is uiterst zuinig in verbruik. BB-Ledlightpipes garanderen meer dan 100.000 branduren, zijn een bijzonder duurzame oplossing en cradle to cradle vervaardigd.

TECHNO SPECIALS NVOttergemsesteenweg Zuid 731a - 9000 Gent - BelgiëTel: +32 (0)9 - 325 82 12 - Fax: +32 (0)9 - 325 82 13www.technospecials.be - info@technospecials.be

BB-Ledlightpipes®

TS-AdvLed_ok3.indd 1 8/07/14 13:36

7000 M² ME UB E L DE S IG N

S T E E NWE G OP DIE S T 111 • T UR NHOUT • OP E N VAN 11 TOT 18U • ZON. OP E N • V R IJ . G E S L.

W W W. MAS T E R ME U B E L . B E • MAS T E R @ MAS T E R ME U B E L . B E

AC E R B ISALIASAMATANTAAR C OAR K E T IP O

AR P E RAR T E KAR T E MIDEAR T IF OR TAUP INGB E K AB E LUX

B & B ITALIAB ONALDOB ONT E MP IC AP P E LINIC AR P E T S IG N

C AS ALISC AS AMILANOC AS IMIRC AS S INAC LAS S IC ONC LE I C ORDANS K INADE PADOVADE S E DEDE S ALTODR AE NE R TDR IADEDUR LE TE DR AE MME B IE MME MOB ILIE XT R E MIS

FAT B OYF S MF E LIC E R OS S IF IAMF LE XF OR MF LOSF ONTANA AR T EF OS C AR INI F R IT Z HANS E NG AL. & R ADIC EG E LDE R LANDG E NIOG E R VAS ONIG IOR G E T T IG LAS SG UF R AMHAYH. MILLE RINDE R AING O MAUR E RINT E R LUB K EJ OR IK AR T E LLK AS T HALLK INNAS AND

K NOLLK R IS TALIAK VADR ATLAB E LLAG OLANG E P R ODUC T IONLA PALMALE OLUXLIB E C OLIG NE R OS E TLINT E LOOLIV ING DIVANILUC E P LANLUMINALUXAF LE XM.V. S E V E R E NMAG ISMAXALTOM. G R AS S IMDF ITALIAME TAF OR MMINOT T IMIS S ONIMOB LE S 114MOLINAR IMOLT E NIMONT ISMOOOIMOR OS ONE G G E R SOLUC E

O R A P R O N O B ISPAL L U C OPAO L A L E N T IPAS T O EP O R R OP O L IF O R MP O LT R O N A F R AUP R AN DIN AP R O ME MO R IAQ U IN ZE & MIL A NR E X IT ER IMADE S IOR IVA 1920R O L F B E N ZR O N AL D S C H MIT TS . H E S S L E INS C H Ö N B U C HS E R R AL U N G AS IL E N T G L IS SS IMO NS U R & P L U SS P E C T R U MS W IS S F L E XT E C N OT O N E L L IT H O N E TT R IAN G O L OU N IF O R

VAN B E S O U WVAN R O S S U MV E R AR DOV IT R AWALT E R K N O L LW IT T MAN NX OZ AN OT TAZ E U S

7000 m² meubeldes ign

NU MA S T E R MAG A ZINE : A B ONNE E R U V IA WWW.MA S T E R ME UB E L .B E

Architectenseminarie Autumn School 2014De Autumn School, het jaarlijkse architectenseminarie van ISO-VER en SAINT-GOBAIN GLASS, gaat dit jaar door op 18 septem-ber, met ‘energiezuinig en duurzaam renoveren’ als thema. U mag er onder andere Jo Coenen (JCAU), voormalig Rijksbouw-meester van Nederland en Bart Demeestere van Architecten Demeestere + Garmyn & Partners bvba aan het spreekgestoelte verwachten, Jo Vandebergh (Ertzberg) geeft uitleg bij het pro-ject Tweewaters Leuven: de eerste duurzame stadswijk van Europa, Bart Cobbaert (denc!-studio) bewijst aan de hand van het project ‘Futurfantastic’ dat een eengezinswoning renoveren tot bijna-nulenergie geen mission impossible is en Sebastian Moreno-Vacca legt uit hoe A2M de oude brasserieën Belle-Vue omvormde tot een lage-energiehotel. Meer info:

www.autumnschool.be

DIM

EN

SIO

N

65

PassiveHouse beurs focust op minimale energiekost én maximaal wooncomfort

BEURS

De PassiveHouse beurs (12, 13 en 14 september, Tour & Taxis Brussel) steekt dit jaar in een nieuw kleedje. Organisatoren PHP (Passiefhuis-Platform) en Waalse zusterorganisatie pmp (Plate-forme Maison Passive) kozen voor een frisse visuele identiteit en een brede publiekscampagne. Communicatiemanager Anne De Smet: “We zetten het maximaal wooncomfort volop in de kijker. PassiveHouse is meer dan een beurs: we willen de bezoeker neutraal advies geven én gidsen, gaan dieper in op heldere thema’s, bieden een gespecialiseerd exposantenaanbod en creëren een beursmagazine. De eerste dag is voorbehouden aan de professionals en staat in het teken van trends en innovaties.”

PassiveHouse beurs focust op minimale energiekost én maximaal wooncomfort

PassiveHouse kreeg vorig jaar ongeveer 1.500 professionelen (waarvan 30% architecten) en 2.500 particuliere bezoekers over de vloer. Anne De Smet: “We spelen meer en meer in op renova-tie en mikken op de beste standhouders en producten; van ont-werpers, uitvoerders, leveranciers, producenten, installateurs tot kenniscentra, onderzoeks- en financiële instellingen. Met de nieuwe visuele identiteit en brede publiekscampagne willen we een nog groter publiek van kandidaat (ver)bouwers bereiken. We mikken zowel op een jong segment dat voor de eerste keer (ver)bouwt als op de zogeheten “empty nesters” die misschien wel toe zijn aan een compactere of, voor de kleinkinderen aan-gepaste woning”. Via de rode draad “Minimale energiekost voor maximaal wooncomfort” leggen we de nadruk op de levenskwa-liteit die samengaat met energiezuinig bouwen of renoveren. ”We willen nog meer de informerende en adviserende rol op ons nemen”, aldus Adriaan Baccaert (Communicatie- en eventmede-werker): “We wapenen de bezoeker via de info-zone om goed ge-informeerd naar de standhouders toe te stappen. De laatste stand van zaken meegeven, zowel aan de professional als de particulier, is het opzet van de beurs.”

Op de beurs kan u ook de tentoonstelling van de Passive House Award 2014 bezoeken, met een overzicht van passiefarchitectuur op wereldniveau.Het NZEB Symposium gaat dit jaar door op 27 november (AREA 42 Brussel). (Door Tilly Baekelandt)

www.passivehouse.bewww.nzeb.be

Lezingen en workshopsLezingen en workshops die (onder voorbehoud) reeds op het programma staan tijdens de professionele dag (12 september):

• Brussel Leefmilieu: nieuwe EPB passief 2015• WTCB en TCHN: onderzoeksresultaten DO-IT Houtbouw-project, met specifieke aandacht voor akoestiek bij gevelisolatie• Cluster Ecobuild: smart buildings • Bouwunie: EPB-regelgeving en renovatie, case-study BEN-renovatieproject (Th!nk E)• OVED en ODE: het verschil tussen BEN- woningen en passiefhuizen• KaHo Sint-Lieven: de economische meer- waarde van de energiedeskundige • 3E: de “Duurzame Wijk” (Wienerberger)• Cellumat: de door PHP ontwikkelde bouw- details voor een passieve opbouw met cellenbetonblokken• Futurfantastic-project (Isover)• Passiefhuis-Platform: nieuwe bouwdetails voor renovatie, gecertificeerde passief- scholen en demonstratie van de meest recente versie PHPP• Business Zoo: workshop rond BEN renovaties van eengezinswoningen

EEN PROFESSIONEEL EN GEPASSIONEERD TEAM, DAT ELKE DAG DE UITDAGING AANGAAT ...

... VOOR U !!

HEATING WATER NEW-ENERGY SERVICE

Who else ?

Riello N.V. - Waverstraat 15 - 9310 Moorsel - www.riello.be - 053/769 030

DIM

EN

SIO

N

67

EternitFlexibele kleidakpannen: geknipt voor nieuwbouw én renovatie

PRODUCTSPOT

Heel wat architecten denken bij de naam Eternit enkel aan betonpannen en vezelcement leien, maar vergeten de link te leggen met kleidakpannen. Nochtans heeft Eternit ook een breed assortiment flexibele kleidakpannen op de markt. Naast de strakke, kubische kleipan DOMINO doen ook HARMONIE NEW en MELODIE het goed bij architecten.

EternitFlexibele kleidakpannen: geknipt voor nieuwbouw én renovatie

Bij de productie van de Eternit-kleidakpannen simuleren de ovens een gecontroleerde vulkaan die is afgesteld op de gebruikte kleisamenstelling. De geleidelijke opwarming tot 1.050°C en de gecontroleerde afkoeling zorgen voor een op-timale kwaliteit. Hierdoor verouderen de kleipannen goed en zijn ze bestand tegen vorstschade. Ze kenmerken zich door hun zeer diep geprofileerde sluitingen. Niet de enkele of dub-bele sluiting garandeert de vlotte waterafvoer, wel de breedte en de diepte van de sluiting. Deze zijn bovendien onzichtbaar in het gedekt pannenoppervlak zodat er zich geen vuil kan opstapelen. De kleipannen van Eternit staan bekend omwille van hun flexibiliteit en brede toepasbaarheid. Zelfs voor lage dakhellingen is er een groot verschuifbereik. Dat maakt ze tot een flexibel materiaal, geschikt om dakrenovaties eenvoudig uit te voeren. De gipsmallen die gebruikt worden om de pan-nen te vormen, worden aan een hoog tempo vervangen. Zo kan de correcte productiedatum in de pannen gedrukt wor-den, en is een gladde afwerking verzekerd.

Unieke kubische kleipan Luc Plancke, Product Manager Tiles & Solar Panels Eternit: “Er zijn nog heel wat architecten die Eternit enkel associëren

met betonpannen en vezelcement leien, en vergeten de link te leggen met onze kleidakpannen. Nochtans heeft Eternit inmiddels een zeer breed assortiment types kleidakpannen uitgebouwd. Er zijn een 12-tal types op de markt, waarvan enkele echte eyecatchers zijn. Ik denk bijvoorbeeld aan DO-MINO, een vlakke, kubische kleipan, waarmee Eternit uniek is in de markt, en die de voorkeur van heel wat architecten wegdraagt.”

Zeer flexibele kleipannen Ook HARMONIE NEW en MELODIE zijn vrij recente, flexibele Eternit kleidakpannen. Het betreft twee types die zowel voor nieuwbouw als renovatie in aanmerking komen. HARMONIE NEW, een elegante kleine keramische dakpan, zorgt voor een licht golvende dakbedekking van een schuindak. Dankzij het grote verschuifbereik zijn deze pannen veelzijdig inzetbaar. De hoogwaardige kwaliteitsklei zorgt voor een hoge breuk-sterkte, vorstbestendigheid en lage vochtabsorptie. Er is 30 jaar garantie inzake waterdichtheid, wateropslorping door onderdompeling, vorstweerstand en buigsterkte. Ook MELO-DIE is een flexibele kleidakpan. Deze kleine holle keramische dakpan zorgt voor een golvende dakbedekking met karakter en charme. Dankzij het verschuifbereik van 35 mm zijn deze pannen goed geschikt voor dakrenovaties.

Naadloos geïntegreerde zonnepanelen Tussen de Eternit kleipannen kunnen speciaal ontwikkelde zonnepanelen perfect geïntegreerd worden. De SOLESIA zon-nepanelen zijn bijna onzichtbaar, hebben een hoog rende-ment, garanderen de regendichtheid van het dak en zijn goed beschermd tegen wind en diefstal, net omdat ze naadloos ge-integreerd zijn. (Door Philip Declercq)

www.eternit.be

Melodie

DIM

EN

SIO

N

68

PRODUCTSPOT

DIELEC®, de specialist in elektrisch installatiemateriaal uit Grâce-Hollogne, viert dit jaar zijn 25-jarig bestaan. Als exclusieve Ensto partner voor onder meer België en Luxemburg richt het bedrijf zich vooral op maatwerk voor werkposten op de tertiaire projectenmarkt. De bij vele architecten onder de naam OCOR bekende inbouwdoos van Ensto is doorontwikkeld tot de hermetische inbouw vloerdoos M100-V2.

Recent verhuisde DIELEC® naar een ruim en functioneel pand in de Zoning Industriel van Grâce-Hollogne, waar het uitpakt met een showroom van 100 m² vol met nieuwe Ensto oplos-singen. De activiteiten van deze Finse fabrikant van elektri-sche installatiesystemen, opgericht in 1958, zijn onderver-deeld in Building Technology, Utility Networks en Enclosures & Components. Voor haar Building Technology activiteiten vormen vooral de Benelux en Duitsland voorname groeimark-ten. “Naast voorbekabelingsoplossingen heeft Ensto onder meer oplossingen voor de voeding van werkposten. Denk aan plinten, wandgoten, inbouw vloerdozen, en mobiele & vaste zuilen. Naar aanleiding van ons 25-jarig bestaan lanceren we niet enkel een nieuw logo, maar ook een uitbreiding van ons productassortiment. Er is ook bijzondere aandacht voor onze vernieuwde website. Vooral het verticale menu is handig voor architecten die op zoek zijn naar een oplossing voor een bepaald probleem”, aldus Frédéric Boulle, zaakvoerder van Ensto-verdeler DIELEC®.

Nieuwe antracietkleurige wandgotenArchitecten kennen, gebruiken en schrijven de Ensto wand-goten voor werkposten sinds meerdere jaren voor. Kenmer-kend zijn de rechtstreekse aansluiting 45x45, dubbelwan-dige extrusie, de speciale lengtes en de tinten gekleurd in de massa. “Dit gamma is nu ook beschikbaar in antracietgrijs RAL 7024. We zijn ook in de mogelijkheid om maatwerk af te leveren”, aldus Frédéric Boulle. Een halogeenvrije versie is eveneens beschikbaar.

Verbeterde versie vloerdoos Ensto ‘model Ocor M100’Het vloerdozen assortiment van Ensto is beschikbaar in ver-schillende RAL-kleuren, waarvan grijs antraciet RAL 7024 in de lift zit. “Dit biedt de mogelijkheid om ze te integreren met andere bouwmaterialen met oog op de esthetiek. Een nieuwe versie van de OCOR vloerdoos, de ‘M100 – V2’, is beschikbaar op de markt. Dit vloerstopcontact is IP66 (waterdicht) en IK10 (zeer schokbestendig). Zowel een ‘beton chape’ als een ‘vals plafond’ versie zijn beschikbaar. De M100 – V2 is in messing of in roestvast staal uitgevoerd. Er zijn geen schroeven zicht-baar”, aldus Frédéric Boulle. Deze hermetische inbouw vloer-doos geldt als een universele oplossing voor de residentiële sector maar kan ook worden toegepast in onder andere lucht-havens, winkelgalerijen en restaurants.” (Door Philip Declercq)

www.dielec.bewww.ensto.frFoto’s DIELEC®

DIELEC® & Enstode ‘match’ voor werkposten op maat

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund

door:

www.deltalight.be

www.giroflex.bewww.vescom.be www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.vola.be www.bosspaints.be

www.argentalu.be

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be

the future of Glass since 1665www.saint-gobain-glass.com

www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund door:

een solidebescherming

voor eenstevig beroep

Ainb wordt ondersteund door:

www.glazz.eu

www.argentalu.be www.giroflex.be

www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu

www.giorgetti.eu

partnerpagina ainb.indd 1 27/02/12 09:51

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be

the future of Glass since 1665www.saint-gobain-glass.com

www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund door:

een solidebescherming

voor eenstevig beroep

Ainb wordt ondersteund door:

www.glazz.eu

www.argentalu.be www.giroflex.be

www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu

www.giorgetti.eu

partnerpagina ainb.indd 1 27/02/12 09:51

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be

the future of Glass since 1665www.saint-gobain-glass.com

www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund door:

een solidebescherming

voor eenstevig beroep

Ainb wordt ondersteund door:

www.glazz.eu

www.argentalu.be www.giroflex.be

www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu

www.giorgetti.eu

partnerpagina ainb.indd 1 27/02/12 09:51

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be

the future of Glass since 1665www.saint-gobain-glass.com

www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund door:

een solidebescherming

voor eenstevig beroep

Ainb wordt ondersteund door:

www.glazz.eu

www.argentalu.be www.giroflex.be

www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu

www.giorgetti.eu

partnerpagina ainb.indd 1 27/02/12 09:51

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be

the future of Glass since 1665www.saint-gobain-glass.com

www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund door:

een solidebescherming

voor eenstevig beroep

Ainb wordt ondersteund door:

www.glazz.eu

www.argentalu.be www.giroflex.be

www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu

www.giorgetti.eu

partnerpagina ainb.indd 1 27/02/12 09:51

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be

the future of Glass since 1665www.saint-gobain-glass.com

www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund door:

een solidebescherming

voor eenstevig beroep

Ainb wordt ondersteund door:

www.glazz.eu

www.argentalu.be www.giroflex.be

www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu

www.giorgetti.eu

partnerpagina ainb.indd 1 27/02/12 09:51

www.desso.be

www.vola.be

www.aquaconcept.be

the future of Glass since 1665www.saint-gobain-glass.com

www.abet.be

www.dedon.be

www.vescom.be

www.gira.be

www.sigma.be

www.formica.be

www.silestone.com

www.bosspaints.be

www.aro.be

www.deltalight.be

www.sv.be

www.ainb.be

EEN SOLIDEBESCHERMING

VOOR EENSTEVIG BEROEP

AiNB wordt ondersteund door:

een solidebescherming

voor eenstevig beroep

Ainb wordt ondersteund door:

www.glazz.eu

www.argentalu.be www.giroflex.be

www.interfaceflor.be www.lambrechts.eu

www.giorgetti.eu

partnerpagina ainb.indd 1 27/02/12 09:51

www.ainb.be

www.silentgliss.be

www.hansgrohe.be

partnerpagina ainb 2014.indd 1 10-07-14 13:55

Isoleert u al luchtdicht?

Vario Xtra, Xtra eenvoudig, Xtra veilig

Goed isoleren is een must, maar luchtdicht isoleren is nog beter. Zo ben je er immers zeker van dat er geen warmte meer verloren gaat door spleten en kieren en hoef je niet te vrezen voor condensatieproblemen. Met Vario Xtra lanceert ISOVER de extra efficiënte totaaloplossing voor luchtdichting van geïsoleerde daken en muren. Uniek en innovatief doordat het vochtregulerend dampscherm met klittenband bevestigd wordt. Gedaan dus met het afplakken van de nietgaatjes. Bovendien staat gebruiksgemak centraal: één persoon kan alles plaatsen. Bijhorende kleefband en speciale dichtingskit maken het systeem compleet.

Dimension nl 110x297 juli.indd 1 4/07/14 16:52

DIM

EN

SIO

N

70

REPORTAGE

Basalte • ‘Terug naar de essentie’Dat is het motto waaronder dit impressionante huis aan een meer in Beieren werd gebouwd. Het wordt gekenmerkt door zijn strakke afwerking en minimalistische inrichting. De lichtschakelaars van Basalte passen perfect in het plaatje. De ele-gante Sentido schakelaars bieden een waaier aan mogelijkheden om alles in huis te bedienen. De multitouch functie zorgt ervoor dat de bediening van de lichten uiterst intuïtief en gebruiksvriende-lijk gebeurt. www.basalte.be

Bodart & Gonaypresenteert nieuwe haarden BG presenteerde onlangs haar nieuwe producten voor 2014-2015, Made in Belgium. Bij de houthaarden wordt de Con-cept Green familie aangevuld met de enkelzijdige inbouw-haarden. Bij de gashaarden werd het nieuwe gamma Targa onthuld, toestellen met een verrassende esthetiek en een gewijzigde elektronica met het oog op betrouwbaarheid. Binnen het gamma Révolution werden vier nieu-we pellethaarden geïntroduceerd: een inzethaard en drie door Jérôme Olivet ontworpen kachels. www.bgfires.com

Decospan lanceert QuerkusDecospan biedt met “Querkus” een antwoord op de interieurtrend in Noord-Europa: het combineren van authentieke materialen met moder-ne, strakke elementen. Decospan speelt hierop in door eikenhout in diverse varianten te brengen. Er kan gekozen worden uit 3 looks: “Oak Natural”, “Oak Vintage” en “Oak Smoked”. De beschikbare diktes verschillen afhankelijk van de look tussen 0,6mm, 1,0mm, 1,5mm en 2,0 mm. Het is mogelijk om het fineeroppervlak te voorzien van 3D-effecten waardoor het hout verfijnd of net ruw aanvoelt. www.decospan.be

Derbigum opent gemoderniseerde site in LotRecent werd de vernieuwde site van Derbigum in Lot officieel geopend. De totale investering bedroeg 1,5 miljoen euro. De site moet dienen als efficiënte productie-eenheid en als internationale hub voor de distributie, marketing en verkoop van de producten. Het resultaat is een moderne site waar 58 bedienden en 23 arbeiders werkzaam zijn. De nieu-we gevel met de strakke stalen structuur zorgt ervoor dat de productiehal en administratieve gebouwen één geheel vormen en heeft een opvallende en mo-derne uitstraling. www.derbigum.be

Bticino lanceert nieuwe app Om uit het bre-de gamma de beste keuze te kunnen maken in functie van het interieur, lanceert BTicino een handige app. De combinatiemogelijkheden binnen het gamma AXOLUTE en LIVINGLIGHT zijn quasi onbeperkt. Vorm, type, afwerking en kleur kunnen oneindig gecombineerd worden. Het resultaat is steeds design. Vanaf nu kunnen honderden combi-naties bekeken worden, tegen de respectievelijke muur. De app is gratis beschikbaar voor Android en IOS. www.bticino.be

COMAP“Co-expert” van de professionalVoortaan komt het erop aan een ge-bouw in zijn geheel te bekijken, met in-begrip van de uitvoering, en niet louter in het teken van één product of toestel. Geruggensteund door een jarenlange expertise, een volledig aanbod en ei-gen studiedienst inclusief verzekering, profileert COMAP zich als partner voor de vakman. Met Co-Expert koppelt CO-MAP haar competenties aan de experti-se van professionals, om de technische keuze zo goed mogelijk te illustreren en totaaloplossingen te definiëren met op-timale prestaties. www.comap-group.com

NEW

DIM

EN

SIO

N

71

REPORTAGE

DRT gietvloer zonder sloopwerkWanneer er wordt gekozen voor een DRT gietvloer hoeft er over het algemeen niet gesloopt te worden, doordat de laag-dikte van een gietvloer gering is (3-6 mm). Dit is ideaal voor renovatie: door de dikte is er bijna geen hoogteverlies, wat betekent dat deuren of keukenplinten niet ingekort hoeven te worden. Vloerverwarming die in de bestaande vloer aanwezig is, kan blijven functioneren. Een gietvloer van DRT kan over een bestaande tegelvloer worden gelegd.www.drtgietvloeren.be

Helbig Orcia designplintDe Orcia is de nieuwe design-plint van Helbig. Uit markt-analyse bleek dat gietvloeren momenteel hot zijn, maar er nog nood was aan een strakke plint in dezelfde kleur als de vloer. Naast de variant in een naar keuze gelakte RAL-kleur is de plint ook beschikbaar in aluminium geanodiseerd. Orcia is makkelijk te verlijmen dankzij de geribde achter-zijde. Eind- en koppelstukken beschikbaar voor binnen- en buitenhoeken. www.helbig.be

ISOVER • Indoor Air Comfort Gold-certificaat voor G3 Twee jaar geleden lanceerde isolatieproducent ISOVER de nieuwe generatie minerale wol G3 met 3 garanties. De eerste – optimale thermische, akoesti-sche en brandprestaties – werd al ondersteund door CE-, ATG-, SGS- en ISO-certificaten. De milieu-vriendelijkheid wordt aangetoond met LCA-analyses en EPD’s (Envi-ronmental Product Declarations). Nu bewijst het recent verkregen Euro-fins Indoor Air Comfort Gold- certi-ficaat dat G3 voldoet aan de streng-ste eisen wereldwijd inzake VOC- en formaldehyde-uitstoot. www.ISOVERg3.be

Kardeco levert Astro®LED sterrenhemelplafond voor Claridge Events Voor Claridge Events in Brussel werd een oud gebouw vol-

ledig vernieuwd tot multifunctionele zaal. De nieuwe ruimte moet zowel kunnen dienen als feestzaal, bioscoop, concertzaal,

vergaderlokaal, seminariezaal enz. Om het akoestisch comfort te verbeteren en er tegelijk een feeëriek cachet aan te geven, werd in overleg met de projectleider geopteerd om het plafond van de zaal te bekleden met Astro®LED-panelen van 120*120cm met 60 ingewerkte lichtpunten per paneel. www.kardeco.be

GIRA eNetGira eNet is het nieuwe bidirectio-nele draadloze systeem voor slim-me koppeling en aansturing van de huistechniek. Hiermee kunnen intelligente toepassingen snel, een-voudig en voordelig achteraf wor-den gerealiseerd, zonder muren te moeten openbreken of nieuwe bekabeling aan te leggen. Gira eNet wordt aangestuurd met wand- en handzenders. De Gira eNet draad-loze wandzenders kunnen door hun vlakke uitvoering direct op gladde oppervlakken als glas en hout worden geplakt. www.akademie.gira.nl

Axor Starck V transparante kraan Axor heeft samen met de Franse top-designer Philippe Starck de eerste transparante wasta-felkraan ontwikkeld. Axor Starck V doet de natuurlijke loop van water ervaren. Eerst als kolkende vortex in het kraanhuis, daarna als vloeiende waterval die zich in het wasbekken stort. De nieuwe kraan wil opnieuw doen nadenken over het gebruik van water aan de wastafel. Met een verbruik van 4 liter per minuut, bespaart de kraan water zonder afbreuk te doen aan de gebruikser-varing. www.hansgrohe.be

NEW

DIM

EN

SIO

N

72

REPORTAGENEW

LEGRAND brandbeveiliging met Salvena-lijn Het Salvena-gamma omvat een uitvoering met 1,2,4 of 8 detectiezones. Het frontpaneel geeft overzichtelijk de status van het systeem weer en aan de hand van geïntegreerde druktoetsen kan het systeem volledig bediend worden. De Salvena-centrale heeft een Bosec-goedkeuring. Naast de meldcentrales biedt het gamma een reeks toebehoren met onder andere automatische detectoren, manuele bedieningsunits, sire-nes, flitslichten en toebehoren voor branddeuren. www.legrand.be

Limeparts breidt aanbod geventileerde cassettes uitOm in te spelen op de stijgende vraag naar een nog strakkere uitvoering van de gevelcassettes ontwikkelde Limeparts een vari-ant in aluminium met scherpkan-tige hoeken. Afhankelijk van de gekozen afmetingen van de ge-velpanelen kan de voegdikte te-ruggebracht worden naar 10mm zonder afbreuk te doen aan één van de sterktes van het systeem, namelijk het clipsen van de pa-nelen en de garantie dat elk pa-neel na plaatsing individueel kan uitgeklikt worden. (Voorbeeld: de nieuwe gebouwen van aannemer Denys in Wondelgem.) www.limeparts.be

MATHYS® lanceert MURTHERM®

In de ons omringende landen staat men een stuk verder wat gevelisolatie betreft. In België wordt snel een inhaalbeweging gemaakt, als het aan verfspecialist MATHYS® ligt. Het nieuwe systeem Murtherm® is een totaalpakket dat op drie vlakken scoort: minder energieverbruik, minder CO2-uit-stoot en een fraaiere gevel. Met dit product schrijft MATHYS® een duurzaam vervolg op zijn expertise in waterdichte gevels. www.mathyspaints.be

Multiline ontwikkelt WINGSWINGS is een opmerkelijke ontwikkeling van Multiline. Led modules van 3000 of 4000K met een lengte van 575, 1175 of 1475mm worden aan beide zijden (één aan elke zijde) van het basisprofiel geplaatst in een rechtopstaande opstelling. Dit resulteert in een zijwaartse lichtuitstraling. Multiline heeft voor WINGS een diffusor op maat ont-

wikkeld die het uitgestraalde licht naar onder afbuigt, pre-cies daar waar het gevraagd wordt. De diffusor wordt aan beide zijden van het profiel ge-plaatst waardoor een vleugel-indruk wordt gecreëerd. www.multiline.be

Sphinx Badkamerserie Sphinx 335B.V. DE SPHINX MAASTRICHT introduceert de nieuwe badkamerserie Sphinx 335. Deze serie kenmerkt zich door heldere functionaliteit in een rechtlijnige, lichte stijl. De serie is heel toeganke-lijk, zowel in sfeer en toepasbaarheid als in prijs-stelling. Daarmee zal ze zowel starters als jonge gezinnen in het bijzonder aanspreken. Sphinx 335 biedt twee verschillende wastafelstijlen en prakti-sche meubels in wit en grijs. Het design van het wandcloset en wandbidet is subtiel. www.sphinx.be Dielec CombiLED,

inrichtingsoplossingen voor seniorenkamersWanneer de mobiliteit af-neemt, dringt een aanpassing van de eigen omgeving zich op. Comfort, veiligheid, welzijn en design binnen het eigen leef-kader worden dan van essen-tieel belang. Ensto ijvert voor energiezuinige oplossingen en is gespecialiseerd in de elek-trische uitrusting van tertiaire gebouwen. Door zich in die op-tiek voor de ontwikkeling van het nieuwe CombiLED-gamma op een erg specifiek, gevoeliger maar ook veeleisender deel van de bevolking te richten, wist Ensto volop gebruik te maken van de eigen knowhow en specialisten op design- en engineeringvlak. www.dielec.be

DIM

EN

SIO

N

73

REPORTAGENEW

Lamett Artisan coloursParketspecialist Lamett breidt zijn aanbod kwalitatieve vloe-ren uit met de nieuwe Artisan kleuren (Creme, Blend, Aspic, Fondant en Latte). Nieuw aan het concept is dat nu eerst de kleur kan worden gekozen om pas daarna de drager voor de parketvloer te selecteren. De vloeren zijn beschikbaar in verschillende breedtes, diktes, structuren en prijzen.www.lamett.be

No-Ha singleDe No-Ha single is een greep die in het deurblad verdwijnt en kan gebruikt worden voor alle schuif-deuren en draaideuren voor kasten en voor laden. Het uitzicht van de greep is dezelfde als deze van de No-Ha 2.0 voor draaideu-ren en de No-Ha 2.0 Slide voor gewone schuifdeuren. www.no-ha.com

Novy Fusion Fusion is Novy’s nieuwe, volledig integreerbare dampkap die inspeelt op de trend naar meer efficiënte kastruimte in vaak kleiner wordende keukens. De dampkap heeft een beperkte inbouwdiepte van 32 cm en is in gesloten positie onzichtbaar. Door het uitklappen van het onderluik is een directe afvoer van dampen mogelijk in de designfilter. Fu-sion is volledig afgewerkt in glas. De Touch bediening draagt bij tot bedienings- en onderhoudsgemak. www.novy.be

Tarkett breidt aanbod vinylvloeren uitIn Essential Range komen de klassieke, traditionele kleuren en designs terug. De leuke designs en felle kleuren uit Ex-clusive Range zorgen ervoor dat de modetrends op straat ook binnenshuis kunnen worden doorgetrokken. De vinyl-vloeren met houten look stralen de gezelligheid van een parketvloer uit. Het bedrijf werkt met een ftalaatvrije tech-nologie, met het oog op een beter binnenmilieu en betere luchtkwaliteit. www.tarkett.be

Sigma Vernieuwde gevelvervenMet het oog op de zomer stelt verfspecialist Sigma Coa-tings dit jaar opnieuw enkele nieuwkomers voor: Sigma FaçadePrim (nog meer efficiency voor de schilder), Sigma Silicat Topcoat Matt (duurzame en esthetische oplossingen voor monumenten en andere gebouwen die een natuurlijke matte uitstraling vragen), Sigma Façade Ecoplus Soft Satin (de eerste Ecolabel gecertificeerde gevelverf voor de pro-fessionele gebruiker). www.sigma.be

Sign & Facade omhult metrostation Koning Boudewijn Sign & Facade, specialist in lichtreclame en gevelbouw, werkte mee aan de bouw van het metrostation Koning Bou-dewijn in Laken. Voor de gevelbekleding opteerde de archi-tect voor een materiaal dat de 3D-vormgeving het best tot uiting kon brengen: ‘Alucobond’. Deze aluminium compo-siet plaat blinkt uit in strakheid en is uiterst onderhouds-vriendelijk. Binnen het gamma van Alucobond werd er ge-kozen voor een afwerking uit het Spectra-gamma. Dit bevat kleuren die veranderen afhankelijk van de invalshoek van het licht. www.sign-facade.be

DIM

EN

SIO

N

74

REPORTAGENEW

TRILUX Nieuwe editie ledgids Led als technologie is al lang de standaard geworden, maar slechts de juiste combinatie van lichtbron, optiek, besturingssysteem en be-huizing resulteert in een oplos-sing die optimaal is afgestemd op de specifieke situatie. De nieuwe editie van de TRILUX ledgids biedt een update inzake de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van ledtechnologie. U vindt er de re-centste TRILUX ledoplossingen voor de toepassingsgebieden Of-fice, Education, Health & Care, In-dustry, Shop & Retail en Outdoor. www.trilux.com

Zehnder ComfoFan SDe ComfoFan S R 275 is de hoofdcompo-nent van de Zehnder ComfoFan S Opti-Air kit, een betaalbaar vraaggestuurd systeem C dat een belangrijke E-punten-winst oplevert. Het verzekert een opti-male luchtkwaliteit via intelligente vraagsturing. Het systeem werkt volledig automatisch, aangestuurd door sensoren die vocht en aan-wezigheid meten. Door toepassing van nieuwe slimme technologie is de ComfoFan S R 275 de meest energiezuinige en een van de stilste ventilatoren voor vraaggestuurde ventilatie. www.zehnder.be

Protectura Nieuw gamma luxe houten handgrepenHet nieuw gamma luxe houten handgrepen van Protectura biedt de keuze uit een zevental hoog-waardige houtsoorten, al dan niet in combinatie met inox details. Een twaalftal verschillende mo-dellen aan bevestigingssteunen vervolledigen het gamma. Het hout is afgewerkt met een UV-besten-dige 2 componenten DD-lak die bestand is tegen alle gangbare ontsmettingsmiddelen. www.protecura.be

LED

GU

IDE

LED GUIDE

Viessmann Vitovalor 300-P Samen met Panasonic ontwikkelde Viessmann een warmtekrachtkop-pelingsinstallatie die gebaseerd is op PEM-brandstofcellen: de Vito-valor 300-P. Brandstofcellen heb-ben een elektrisch rendement dat dubbel zo hoog is als de bestaan-de WKK-oplossingen. De ketel is daarom bijzonder goed geschikt om een ééngezinsnieuwbouwwoning van warmte te voorzien en be-vat twee units: de brandstofcelmodule en de piekbelastingmodule die bestaat uit een gascondensatieketel, buffervat en een boiler voor sa-nitair warm water. (In België beschikbaar vanaf 2016.) www.viessmann.be

Vaillant Vernieuwde condensatiegasketels De ecoCOMPACT is een condensatiegasketel met ingebouwde warmwaterboiler met spiraal van 150 L. Het model kreeg een nieuw design en bedienings-paneel en werd ook technisch geoptimaliseerd. Alle accessoires zitten in de ketel ingebouwd. De eco-COMPACT is beschikbaar in drie vermogens: 20, 25, 30 kW. De auro-COMPACT heeft dezelfde eigen-schappen, maar werkt voor de warmwaterproductie eerst op zonne-energie en is daardoor nog zuiniger en milieuvriendelijker. Verkrijgbaar met een ver-mogen van 20 of 30 kW en een zonneboiler van 190 L. www.vaillant.be

Linum Nieuwe generatie elektronische mengkranen met 2 sensoren Met de serie Hello lanceert DMP Electronics een nieuwe generatie van gebruiksvriendelijke elektronische kranen met 2 actiesensoren. De Start-stop sensor vooraan wordt geactiveerd bij frontale benadering en is handig voor het vullen van recipiënten. De “Eco Jet’ sensor langs onder is ideaal om de handen te wassen en keukengerei af te was-sen of etenswaren te spoelen. De mengkraan werkt op 1,5 V batterijen en is beschikbaar in 2 afwerkingsvormen en diverse kleurvariaties. www.dmpelectronics.com / www.linum.eu

VOLA Bvba Tour & TaxisHavenlaan 86c 1000 Bruxelles Tel: +32 2 465 96 00

sales@vola.be www.vola.be

De succesvolle serie Best of Slates krijgt er een broertje bij: Best of Renovation. Hier worden enkel renovatieprojecten behandeld, waarbij vezelcementleien voor het dak, op de gevel of voor de volledige buitenschil werden gebruikt.

Met haast geen enkel ander bouwmateriaal kunnen daken en gevels scherper worden gevormd dan met vezelcementleien. De kleinformaat leien passen zich dan ook perfect aan kanten en bogen, dak- en oversteken en insprongen aan. Tevens kunnen daken traditioneel of modern worden uitgevoerd, zonder dakoversteken en met ingewerkte dakgoten en afvoerpijpen.

Inspirerende renovatiesmet leien in vezelcement

Verschillende voorbeelden in dit boek zijn eveneens voorzien van een detailtekening op schaal 1:10.

Vraag uw gratis exemplaar aan via info@eternit.be.

Eternit NV-SA Kuiermansstraat 1 Tel. +32 (0)15 71 71 71 RPR Brussel-RPM Bruxelles KBC 482-9098061-09 B-1880 Kapelle-op-den-Bos Fax +32 (0)15 71 71 79 BTW BE 0466 059 066 TVA info@eternit.be www.eternit.be

GRATISinspiratie-

boek

72 pagina’s29 originele ontwerpen