{{df¶-gyMrdf¶-gyM r · Social Science Class 10th Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by...
Transcript of {{df¶-gyMrdf¶-gyM r · Social Science Class 10th Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by...
-
{df¶-gyMr{df¶-gyMr
nmR²>¶H«$‘ (Syllabus)
BH$mB©-1 … B{Vhmg (^maV Am¡a g‘H$mbrZ {díd-2) 1-115
IÊS>-I … KQ>ZmE± Am¡a à{H«$¶mE±
1. ¶yamon ‘| amîQ´>dmX 1-22
2. ^maV ‘o§ amîQ´>dmX 23-50
IÊS>-II … Or{dH$m, AW©ì¶dñWm Ed§ g‘mO
3. ^y‘§S>brH¥$V {díd H$m ~ZZm 51-76
4. Am¡ÚmoJrH$aU H$m ¶wJ 77-96
IÊS>-III … amoOmZm H$s qOXJr, g§ñH¥${V Am¡a amOZr{V
5. ‘wÐU g§ñH¥${V Am¡a AmYw{ZH$ Xþ{Z¶m 97-115
BH$mB©-2 … ^yJmob (g‘H$mbrZ ^maV-2) 1-122
1. g§gmYZ Am¡a {dH$mg 1-19
2. dZ Ed§ dݶ Ord g§gmYZ 20-36
(ZmoQ>… Aܶm¶ dZ Am¡a dݶ Ord g§gmYZ H$m Ho$db Amd{YH$ narjmAm| ‘| ‘yë¶m§H$Z {H$¶m OmEJm& ~moS>© narjmAmo§ ‘| ‘yë¶m§H$Z Zht {H$¶m OmEJm&)
3. Ob g§gmYZ 37-52
(ZmoQ>… Aܶm¶ Ob g§gmYZ H$m Ho$db Amd{YH$ narjmAm| ‘| ‘yë¶m§H$Z {H$¶m OmEJm& ~moS>© narjmAmo§ ‘| ‘yë¶m§H$Z Zht {H$¶m OmEJm&)
4. H¥${f 53-69
5. I{ZO Ed§ D$Om© g§gmYZ 70-86
6. {d{Z‘m©U CÚmoJ 87-103
7. amîQ´>r¶ AW©ì¶dñWm H$s OrdZ aoImE± 104-122
BH$mB©-3 … amOZr{V {dkmZ (bmoH$Vm§{ÌH$ amOZr{V-2) 1-120
1. gÎmm H$s gmPoXmar 1-16
2. g§KdmX 17-32
3. bmoH$V§Ì H$s {d{dYVm 33-45
(ZmoQ>… Aܶm¶ bmoH$V§Ì H$s {d{dYVm H$m Ho$db Amd{YH$ narjmAm| ‘| ‘yë¶m§H$Z {H$¶m OmEJm& ~moS>© narjmAmo§ ‘| ‘yë¶m§H$Z Zht {H$¶m OmEJm&)
-
4. Om{V, Y‘© Am¡a b¢{JH$ ‘gbo 46-62
5. OZ-g§Kf© Am¡a AmÝXmobZ 63-76
(ZmoQ>… Aܶm¶ OZ g§Kf© Am¡a AmÝXmobZ H$m Ho$db Amd{YH$ narjmAm| ‘| ‘yë¶m§H$Z {H$¶m OmEJm& ~moS>© narjmAmo§ ‘| ‘yë¶m§H$Z Zht {H$¶m OmEJm&)
6. amOZr{VH$ Xb 77-96
7. bmoH$V§Ì Ho$ n[aUm‘ 97-110
8. bmoH$V§Ì H$s MwZm¡{V¶m± 111-120
(ZmoQ>… Aܶm¶ bmoH$V§Ì H$s MwZm¡{V¶m± H$m Ho$db Amd{YH$ narjmAm| ‘| ‘yë¶m§H$Z {H$¶m OmEJm& ~moS>© narjmAmo§ ‘| ‘yë¶m§H$Z Zht {H$¶m OmEJm&)
BH$mB©-4 … AW©emñÌ (Am{W©H$ {dH$mg H$s g‘P) 1-79
1. {dH$mg 1-14
2. ^maVr¶ AW©ì¶dñWm Ho$ joÌH$ 15-34
3. ‘wÐm Am¡a gmI 35-48
4. d¡ídrH$aU Am¡a ^maVr¶ AW©ì¶dñWm 49-64
5. Cn^mo³Vm A{YH$ma 65-79
(ZmoQ>… Aܶm¶ Cn^mo³Vm A{YH$ma n[a¶moOZm H$m¶© Ho$ ê$n ‘| {H$¶m OmEJm&)
-
BH$mB©-1 … B{Vhmg
^maV Am¡a g‘H$mbrZ {díd-2(India and the Contemporary World-II)
Bg BH$mB© ‘| gpå‘{bV I§S> Ed§ Aܶm¶
IÊS>-I … KQ>ZmE± Am¡a à{H«$¶mE±
1. ¶yamon ‘| amîQ´>dmX
2. ^maV ‘o§ amîQ´>dmX
IÊS>-II … Or{dH$m, AW©ì¶dñWm Ed§ g‘mO
3. ^y‘§S>brH¥$V {díd H$m ~ZZm
4. Am¡ÚmoJrH$aU H$m ¶wJ
IÊS>-III … amoOmZm H$s qOXJr, g§ñH¥${V Am¡a amOZr{V
5. ‘wÐU g§ñH¥${V Am¡a AmYw{ZH$ Xþ{Z¶m
-
Aܶm¶ 1.Aܶm¶ 1.11
¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶
dñVw{ZîR> àíZ
1. 1789 H$s H«$m§{V H$m g§~§Y {H$g Xoe go h¡?
(a) ’«$m§g go
(b) O‘©Zr go
(c) pñdQ²>Oab¢S> go
(d) g§¶w³V amÁ¶ A‘o[aH$m go
CÎma (a) ’«$m§g go
2. ’«o${S´>H$ gm°a¶y {ZåZ{b{IV ‘| go H$m¡Z Wm?
(a) EH$ {~«{Q>e H$bmH$ma
(b) EH$ A‘o[aH$s H$bmH$ma
(c) EH$ ’«$m§grgr H$bmH$ma
(d) Cn¶w©³V ‘| go H$moB© Zht
CÎma (c) EH$ ’«$m§grgr H$bmH$ma
3. ’«$m§grgr H$bmH$ma ’«o${S´>H$ gm°a¶y Ho$ {MÌm| H$m {df¶ Wm-
(a) {Za§Hw$e g§ñWmZm| Ho$ ÜdñV Adeof
(b) ñdV§ÌVm H$s àm{á
(c) kmZ H$m CX¶
(d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (d) Cn¶w©³V g^rH¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
4. gm°a¶y Ho$ {MÌm| ‘| {H$Z Xoem| Ho$ bmoJ {XImB© Xo aho h¢?
(a) g§¶w³V amÁ¶ A‘o[aH$m (b) O‘©Zr
(c) ’«$m§g (d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (d) Cn¶w©³V g^r
5. H$mën{ZH$ Xþ{Z¶m H$s {dMmaYmam H$mo {ZåZ{b{IV ‘| go H$hm
OmVm h¡-
(a) amîQ´>dmX (b) gm‘«mÁ¶dmX
(c) bmoH$V§Ì (d) ¶wQ>{n¶m (H$ënZmXe©)
CÎma (d) ¶wQ>{n¶m (H$ënZmXe©)
6. {ZåZ{b{IV ‘| go {H$g KQ>Zm Ho$ gmW amîQ´>dmX H$s àW‘
A{^ì¶p³V hþB©?
(a) A‘o[aH$s H«$m§{V (b) ê$gr H«$m§{V
(c) ’«$m§grgr H«$m§{V (d) O‘©Zr H«$m§{V
CÎma (c) ’«$m§grgr H«$m§{V
7. Zonmo{bZ ~moZmnmQ>© {ZåZ{b{IV ‘| go {H$g Xoe H$m emgH$
Wm?
(a) BQ>br H$m (b) O‘©Zr H$m
(c) {~«Q>oZ H$m (d) ’«$m§g H$m
CÎma (d) ’«$m§g H$m
8. 1790 Ho$ XeH$ ‘| ’«$m§grgr goZmAm| Zo {ZåZ{b{IV ‘| go
{H$g Xoe na h‘bm {H$¶m Wm?
(a) hm°b¡ÊS> Ed§ ~opëO¶‘ na (b) pñdQ²>Oab¢S> na
(c) BQ>br na (d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (d) Cn¶w©³V g^r
9. ’«$m§grgr H«$m§{V H$~ hþB©?
(a) 1779 ‘| (b) 1789 ‘|
(c) 1799 ‘| (d) 1889 ‘|
CÎma (b) 1789 ‘|
10.1789 H$s H«$m§{V Ho$ ~mX ’«$m§g Ho$ g§{dYmZ ‘| ì¶dñWmE± H$s
JBª-
(a) ̂ y-^mJ ‘| ahZo dmbo g^r ZmJ[aH$m| Ho$ {bE g‘mZ H$mZyZ
(b) H|$Ðr¶ àemg{ZH$ ì¶dñWm H$m bmJy {H$¶m OmZm
(c) a Am¡a b XmoZm|
(d) BZ‘| go H$moB© Zht
CÎma (c) a Am¡a b XmoZm|
11.ñdV§ÌVm, g‘mZVm Am¡a ~§YwËd H$s ^mdZm H$mo OÝ‘ {X¶m-
(a) A‘o[aH$s H«$m§{V Zo (b) ê$gr H«$m§{V Zo
(c) ’«$m§grgr H«$m§{V Zo (d) OmnmZr H«$m§{V Zo
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 2
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
CÎma (c) ’«$m§grgr H«$m§{V Zo
12.1804 H$s ’«$m§g H$s ZmJ[aH$ g§{hVm H$mo àm¶… {ZåZ{b{IV
‘| go {H$g Zm‘ go nwH$mam OmVm h¡?
(a) {hQ>ba H$s g§{hVm (b) {d¶Zm g§{hVm
(c) {~ñ‘mH©$ H$s g§{hVm (d) Zonmo{b¶Z H$s g§{hVm
CÎma (d) Zonmo{b¶Z H$s g§{hVm
13.Zonmo{b¶Z g§{hVm H$~ Omar H$s JB©?
(a) 1803 ‘| (b) 1804 ‘|
(c) 1805 ‘| (d) 1806 ‘|
CÎma (b) 1804 ‘|
14.Zonmo{b¶Z g§{hVm H$s {deofVm Wr-
(a) àemg{ZH$ {d^mOZm| H$m gabrH$aU
(b) gm‘§Vr ì¶dñWm H$m ImË‘m
(c) EH$-g‘mZ amîQ´>r¶ ‘wÐm H$m àMbZ
(d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (d) Cn¶w©³V g^r
15.bmB©pßO¨J H$s b‹S>mB© {H$g df© hwB©?
(a) 1789 B©. ‘| (b) 1797 B©. ‘|
(c) 1813 B©. ‘| (d) 1815 B©. ‘|
CÎma (c) 1813 B©. ‘|
16.{H$g df© H$mo Zonmo{b¶Z Ho$ nVZ Ho$ ê$n ‘| XoIm OmVm h¡?
(a) 1812 H$mo (b) 1813 H$mo
(c) 1814 H$mo (d) 1815 H$mo
CÎma (d) 1815 H$mo
17.18dt gXr ‘| Am°pñQ´>¶m-h§Jar na emgZ H$aZo dmbm gm‘«mÁ¶
{ZåZ{b{IV ‘| go Wm-
(a) ê$gr gm‘«mÁ¶ (b) O‘©Zr gm‘«mÁ¶
(c) h¡ãg~J© gm‘«mÁ¶ (d) BQ>m{b¶Z gm‘«mÁ¶
CÎma (c) h¡ãg~J© gm‘«mÁ¶
18.AR>mahdt gXr ‘| ¶yamon ‘| H$m¡Z-gm amîQ´>-amÁ¶ {dÚ‘mZ
Wm?
(a) BQ>br (b) O‘©Zr
(c) pñdQ²>Oab¢S> (d) BZ‘| go H$moB© Zht
CÎma (d) BZ‘| go H$moB© Zht
19.¶yamon Ho$ Hw$brZ dJ© H$s {deofVm Wr-
(a) do O‘rZ Ho$ ‘m{bH$ Wo
(b) do EH$ gmPm OrdZ-e¡br go ~±Yo Wo
(c) do ’«|$M ^mfm H$m à¶moJ H$aVo Wo
(d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (d) Cn¶w©³V g^r
20.CXmadmX ¶mZr Liberalism eãX ‘ybV… Liber eãX go {b¶m J¶m h¡& ¶h eãX {ZåZ{b{IV ‘| go {H$g ^mfm H$m h¡?
(a) ’«¢$M (b) bm{VZ
(c) A§J«oOr (d) ¶yZmZr
CÎma (b) bm{VZ
21.CXmadmX {H$g àH$ma H$s gaH$ma na ~b XoVm h¡?
(a) gh‘{V go ~Zr gaH$ma na (b) {Za§Hw$edmX na
(c) gm‘§Vr gaH$ma na (d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (a) gh‘{V go ~Zr gaH$ma na
Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
22.¶yamonr¶ ‘hmÛrn H$m g~go ep³Vembr dJ© {ZåZ{b{IV ‘| go
H$m¡Z Wm?
(a) ‘ܶ‘ dJ© (b) {ZåZ dJ©
(c) ‘OXÿa dJ© (d) Hw$brZ dJ©
CÎma (d) Hw$brZ dJ©
23.CXmadmXr àOmV§Ì H$m nhbm amOZr{VH$ à¶moJ {ZåZ{b{IV
‘| go hþAm Wm-
(a) BQ>br ‘| (b) H«$m§{VH$mar ’«$m§g ‘|
(c) B§½b¢S> ‘| (d) A‘o[aH$m ‘|
CÎma (b) H«$m§{VH$mar ’«$m§g ‘|
24.Om°bdoamBZ ewëH$ g§K H$s ñWmnZm H$~ H$s JB©?
(a) 1830 B©. ‘| (b) 1831 B©. ‘|
(c) 1834 B©. ‘| (d) 1844 B©. ‘|
CÎma (c) 1834 B©. ‘|
25.1815 ‘| {H$g Xoe Zo Zonmo{b¶Z H$mo nam{OV {H$¶m Wm?
(a) {~«Q>oZ Zo (b) ê$g Zo
(c) àem Am¡a Am°pñQ´>¶m Zo (d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (d) Cn¶w©³V g^r
26.Zonmo{b¶Z Zo {H$VZo amÁ¶m| H$mo {‘bmH$a O‘©Z ‘hmg§K ~Zm¶m
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 3
Wm?
(a) 19 (b) 29
(c) 39 (d) 49
CÎma (c) 39
27.Á¶wgono ‘opËgZr Am¡a Á¶wgono J¡ar~mëS>r H$m g§~§Y {H$g Xoe
go Wm?
(a) BQ>br go (b) O‘©Zr go
(c) ’«$m§g go (d) {~«Q>oZ go
CÎma (a) BQ>br go
28.¶§J BQ>br g§JR>Z H$m g§ñWmnH$ Wm-
(a) ‘opËgZr (b) J¡ar~mëS>r
(c) ~Z© (d) Zonmo{b¶Z
CÎma (a) ‘opËgZr
29.¶yamon ‘| ¶yZm{Z¶m| H$m AmOmXr Ho$ {bE g§Kf© H$~ àma§^ hþAm?
(a) 1811 B©. ‘| (b) 1819 B©. ‘|
(c) 1820 B©. ‘| (d) 1821 B©. ‘|
CÎma (c) 1820 B©. ‘|
30.¶§J ¶yamon H$m g§ñWmnH$ Wm-
(a) ‘opËgZr (b) J¡ar~mëS>r
(c) ~Z© (d) Zonmo{b¶Z
CÎma (c) ~Z©
31.H$m¡Z-gm XeH$ ¶yamon ‘| ^yI, H${R>ZmB¶m± Am¡a {dÐmoh boH$a
Am¶m?
(a) 1800 H$m XeH$ (b) 1810 H$m XeH$
(c) 1820 H$m XeH$ (d) 1830 H$m XeH$
CÎma (d) 1830 H$m XeH$
32.’«¢$H$’$Q>© g§gX H$m JR>Z H$~ hþAm?
(a) 1847 ‘| (b) 1848 ‘|
(c) 1849 ‘| (d) 1850 ‘|
CÎma (b) 1848 ‘|
33.19dt gXr Ho$ ‘ܶ ‘| H$m¡Z-gm àXoe gmV amÁ¶m| ‘| ~±Q>m
Wm?
(a) BQ>br (b) O‘©Zr
(c) ’«$m§g (d) pñdQ²>Oab¢S>
CÎma (a) BQ>br
34.{d¶Zm g§{Y Ho$ níMmV² {ZåZ{b{IV ‘| go H$m¡Z-gm amOd§e
’«$m§g ‘| gÎmm ‘| Am¶m?
(a) ‘mg}B d§e (b) amo‘Z d§e
(c) ~y~m} d§e (d) BZ‘| go H$moB© Zht
CÎma (c) ~y~m} d§e
35.¶yZmZ H$mo EH$ ñdV§Ì amîQ´> Ho$ ê$n ‘| ‘mݶVm H$~ Am¡a H¡$go
{‘br?
(a) 1815 H$s {d¶Zm g§{Y Ûmam
(b) 1819 H$s dg}¶ H$s g§{Y Ûmam
(c) 1804 H$s ZmJ[aH$ g§{hVm Ûmam
(d) 1832 H$s Hw$ñVwZVw{Z¶m g§{Y Ho$ Ûmam
CÎma (d) 1832 H$s Hw$ñVwZVw{Z¶m g§{Y Ho$ Ûmam
36.bwBOo Am°Q>mo-nrQ>g© {ZåZ{b{IV ‘| go H$m¡Z Wr?
(a) EH$ em{gH$m
(b) EH$ H$bmH$ma
(c) EH$ g§JrVH$ma
(d) EH$ amOZr{VH$ H$m¶©H$Vm©
CÎma (d) EH$ amOZr{VH$ H$m¶©H$Vm©
37.O~ ’«$m§g N>tH$Vm h¡ Vmo ~mH$s ¶yamon H$mo gXu, OwH$m‘ hmo OmVm
h¡& ¶o eãX {ZåZ{b{IV ‘| go {H$gZo H$ho Wo?
(a) {~ñ‘mH©$ Zo (b) ‘¡Q>a{ZI Zo
(c) H$mdya Zo (d) Zonmo{b¶Z Zo
CÎma (b) ‘¡Q>a{ZI ZoH¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
38.O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU Ho$ {bE {ZåZ{b{IV ‘| go {H$g gå‘obZ
H$mo ~wbm¶m?
(a) bmñVrZ (b) {d¶Zm
(c) ’«¢$H$’$Q>© nm{b©¶m‘|Q> (d) S²>¶y‘m
CÎma (c) ’«¢$H$’$Q>© nm{b©¶m‘|Q>
39.O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$m à¶mg {ZåZ{b{IV ‘| go {H$g Xoe
Ho$ Ûmam {H$¶m J¶m?
(a) ’«$m§g (b) Am°pñQ´>¶m
(c) àem (d) BQ>br
CÎma (c) àem
40.O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$s à{H«$¶m Ho$ OZH$ H$m¡Z Wo?
(a) Am°Q>mo dm°Z {~ñ‘mH©$ (b) OZab dm°Z
(c) {d{b¶‘ àW‘ (d) {d{b¶‘ {ÛVr¶
http://www.rava.org.inhttps://wa.me/918905629969
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 4
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
CÎma (a) Am°Q>mo dm°Z {~ñ‘mH©$
41.O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU Ho$ níMmV² {H$go O‘©Zr H$m g‘«mQ> Kmo{fV
{H$¶m J¶m?
(a) {~ñ‘mH©$ H$mo (b) {d{b¶‘ àW‘ H$mo
(c) {d{b¶‘ {ÛVr¶ H$mo (d) {d{b¶‘ V¥Vr¶ H$mo
CÎma (b) {d{b¶‘ àW‘ H$mo
42.CÝZrgdt gXr Ho$ ‘ܶ ‘| BQ>br {H$VZo amÁ¶m| ‘| ~±Q>m hþAm
Wm?
(a) 3 (b) 5
(c) 7 (d) 9
CÎma (c) 7
43.BQ>br Ho$ EH$sH$aU H$m ‘w»¶ H$U©Yma {ZåZ{b{IV ‘| go
H$m¡Z h¡?
(a) ‘¡{OZr (b) J¡ar~mëS>r
(c) H$mdya (d) Cn¶w©³V VrZm|
CÎma (d) Cn¶w©³V VrZm|
44.E³Q> Am°’$ ¶y{Z¶Z (1707) {H$gHo$ ~rM EH$ g‘Pm¡Vm Wm?
(a) B§½b¢S> Ed§ ñH$m°Q>b¡ÊS>
(b) B§½b¢S> Ed§ h§Jar
(c) B§½b¢S> Ed§ A‘o[aH$m
(d) B§½b¢S> Ed§ ñH$m°{Q>e hmBb¢S²>g
CÎma (a) B§½b¢S> Ed§ ñH$m°Q>b¡ÊS>
45.B§½b¢S> ‘| amîQ´>-amÁ¶ ñWm{nV H$aZo H$m lo¶ {ZåZ{b{IV ‘|
go {H$go OmVm h¡?
(a) OZVm H$mo (b) gaH$ma H$mo
(c) g§gX H$mo (d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (c) g§gX H$mo
46.B§½b¢S> ‘| emZXma H«$m§{V H$~ hþB©?
(a) 1588 B©. ‘| (b) 1688 B©. ‘|
(c) 1788 B©. ‘| (d) 1888 B©. ‘|
CÎma (b) 1688 B©. ‘|
47.B§½b¢S> ‘| emZXma H«$m§{V Zo {ZåZ{b{IV ‘| go {H$gH$s ep³V¶m±
N>rZr Wt?
(a) bmoH$V§Ì H$s (b) amOV§Ì H$r
(c) Y{ZH$V§Ì H$s (d) JUV§Ì H$s
CÎma (b) amOV§Ì H$s
48.{ZåZ{b{IV ‘| go {H$g E³Q> Ho$ Ûmam ¶yZmBQ>oS> qH$½S>‘ Am°’$
J«oQ> {~«Q>oZ H$s ñWmnZm hþB©?
(a) E³Q> Am°’$ bm° (b) E³Q> Am°’$ ¶y{Z¶Z
(c) E³Q> Am°’$ ê$ëO (d) BZ‘| go H$moB© Zht
CÎma (b) E³Q> Am°’$ ¶y{Z¶Z
49.bmb Q>monr ¶m Qy>Q>r O§Ora {ZåZ{b{IV ‘| go {H$gH$m àVrH$
h¡?
(a) Jwbm‘r H$m (b) XmgVm H$m
(c) ñdV§ÌVm H$m (d) ^y-XmgVm H$m
CÎma (c) ñdV§ÌVm H$m
50.’«$m§g ‘| ñdV§ÌVm H$m àVrH$ {H$go ‘mZm J¶m h¡?
(a) ‘marAmZ H$mo (b) O‘©o{Z¶m H$mo
(c) emgH$ H$mo (d) S>mH$ {Q>H$Q> H$mo
CÎma (a) ‘marAmZ H$mo
51.{ZåZ{b{IV ‘| go O‘©Z amîQ´> H$m ê$nH$ ¶m àVrH$ Wr-
(a) ‘marAmZ (b) O‘}{Z¶m
(c) no‹S> H$s n{Îm¶m± (d) S>mH$ {Q>H$Q>
CÎma (b) O‘}{Z¶m
52.O‘©Z ~byV H$mo {ZåZ{b{IV ‘| go {H$gH$m àVrH$ ‘mZm J¶m?
(a) H$m¶aVm H$m (b) draVm H$m
(c) Aݶm¶ H$m (d) BZ‘| go H$moB© Zht
CÎma (b) draVm H$m
Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
53.O‘}{Z¶m {H$g d¥j Ho$ nÎmm| H$m ‘wHw$Q> nhZVr h¡?
(a) ~~yb Ho$ (b) Zr‘ Ho$
(c) nrnb Ho$ (d) ~byV Ho$
CÎma (d) ~byV Ho$
54.H$mbm gmJa Am¡a E{S´>¶m{Q>H$ gmJa Ho$ ‘ܶ joÌ H$mo ³¶m H$hm
OmVm h¡?
(a) ~mëH$Z joÌ (b) ê$‘mZr joÌ
(c) Am°Q>mo‘Z joÌ (d) O‘©Z joÌ
CÎma (a) ~mëH$Z joÌ
55.BQ>br Ho$ emgH$ B‘oZwEb {ÛVr¶ H$s nËZr H$m ³¶m Zm‘ Wm?
(a) {’$Jmam (b) bm Q>m{b¶m
(c) bm {Q>{H$¶m (d) bm{b¶m
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 5
CÎma (b) bm Q>m{b¶m
56.dmQ>a by H$s b‹S>mB© H$~ hþB©?
(a) 1811 B©. ‘| (b) 1814 B©. ‘|
(c) 1815 B©. ‘| (d) 1819 B©. ‘|
CÎma (c) 1815 B©. ‘|
57.B{Vhmg ‘| {H$go bm¡h Am¡a a³V Zr{V H$m OÝ‘XmVm ‘mZm
OmVm h¡?
(a) ‘wgmo{bZr H$mo (b) {hQ>ba H$mo
(c) {~ñ‘mH©$ H$mo (d) ‘mAmo H$mo
CÎma (c) {~ñ‘mH©$ H$mo
58.Jm°S> god Ada Zmo~b qH$J {ZåZ{b{IV ‘| go H$hm± H$m amîQ´>r¶
JmZ h¡?
(a) OmnmZ H$m (b) B§½b¢S> H$m
(c) BQ>br H$m (d) MrZ H$m
CÎma (b) B§½b¢S> H$m
59.Á¶wgonr ‘opËgZr H$m OÝ‘ H$hm± hþAm Wm?
(a) amo‘ (b) nrS>‘mÊQ>
(c) g¡³gZr (d) OoZmoAm
CÎma (d) OoZmoAm
60.AÝñQ>© aoZZ Zo {H$g {díd{dÚmb¶ ‘| ì¶m»¶mZ {X¶m?
(a) gm°~m©Z (b) no[ag
(c) dgm©¶ (d) {‘bmZ
CÎma (a) gm°~m©Z
61.Am¶ab¢S> H$mo ~bnyd©H$ ¶yZmBQ>oS> qH$½S>‘ ‘| H$~ em{‘b {H$¶m
J¶m?
(a) 1798 B©. ‘| (b) 1801 B©. ‘|
(c) 1707 B©. ‘| (d) 1688 B©. ‘|
CÎma (b) 1801 B©. ‘|
62.Hw$ñVwZVw{Z¶m H$s g§{Y H$~ hþB©?
(a) 1833 B©. ‘| (b) 1821 B©. ‘|
(c) 1832 B©. ‘| (d) 1887 B©. ‘|
CÎma (c) 1832 B©. ‘|
63.O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$s AmYma{ebm {H$gZo V¡¶ma H$s?
(a) {d{b¶‘ àW‘ (b) {~ñ‘mH©$
(c) Zonmo{b¶Z ~moZmnmQ>© (d) Zonmo{b¶Z III
CÎma (c) Zonmo{b¶Z ~moZmnmQ>©
64.’«$m§g H$s H«$m§{V H$m AJ«XÿV {H$go H$hm OmVm h¡?
(a) Zonmo{b¶Z (b) ê$gmo
(c) {XXamo (d) dm°ëQ>o¶a
CÎma (b) ê$gmo
65.gm‘m{OH$ Cn~§Y Zm‘H$ nwñVH$ H$m boIH$ H$m¡Z Wm?
(a) ê$gmo (b) ‘m°ÝQ>oñ³¶y
(c) ZoH$a (d) {XXamo
CÎma (a) ê$gmo
66.{díd H$moe Zm‘H$ J«§W H$s aMZm {H$gZo H$s Wr?
(a) ê$gmo (b) dm°ëQ>o¶a
(c) {XXamo (d) ZoH$a
CÎma (c) {XXamo
67.1789 B©. ‘| ’«$m§g H$s H«$m§{V Ho$ g‘¶ {H$gH$m emgZ Wm?
(a) bwB© XIV (b) bwB© XVI
(c) bwB© XV (d) Zonmo{b¶Z
CÎma (b) bwB© XVIH¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
68.H«$m§{V Ho$ Xm¡amZ OZ-H$ë¶mU Ho$ {bE g~go A{YH$ H$m‘
{H$g g‘¶ hþAm?
(a) g§{dYmZ g^m (b) AmV§H$-amÁ¶
(c) ì¶dñWm{nH$m g^m (d) S>m¶ao³Q>ar
CÎma (b) AmV§H$-amÁ¶
69.’«$m§g H$s H«$m§{V ‘| ‘w»¶ ^y{‘H$m {H$g dJ© H$s Wr?
(a) H¥$fH$ dJ© (b) Hw$brZ dJ©
(c) ‘ܶ‘ dJ© (d) ‘OXÿa dJ©
CÎma (c) ‘ܶ‘ dJ©
70.~¢H$ Am°’$ ’«$m§g H$s ñWmnZm {H$gZo H$s?
(a) Zonmo{b¶Z ~moZmnmQ>© (b) bwB© XVI
(c) bwB© XIV (d) Om°O© III
CÎma (a) Zonmo{b¶Z ~moZmnmQ>©
71.‘mZd Am¡a ZmJ[aH$ A{YH$mam| H$s KmofUm {H$g g^m Zo H$s?
(a) ZoeZb H$Ýd|eZ (b) ì¶dñWm{nH$m g^m
(c) S>m¶ao³Q>ar (d) g§{dYmZ g^m
CÎma (d) g§{dYmZ g^m
http://www.rava.org.inhttps://wa.me/918905629969
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 6
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
72.Am°pñQ´>¶m Ho$ gmW àem H$m ¶wÕ H$~ hþAm?
(a) 1860 B©. (b) 1863 B©.
(c) 1865 B©. (d) 1866 B©.
CÎma (d) 1866 B©.
73.àem H$m Am°pñQ´>¶m Ho$ gmW {H$g g§{Y Ho$ Ûmam ¶wÕ {dam‘
hþAm?
(a) {d¶Zm H$s g§{Y (b) dgm©¶ H$s g§{Y
(c) no[ag H$s g§{Y (d) b§XZ H$s g§{Y
CÎma (a) {d¶Zm H$s g§{Y
74.’«$m§g Am¡a àem H$m ¶wÕ H$~ hþAm?
(a) 1865 B©. (b) 1870 B©.
(c) 1872 B©. (d) 1880 B©.
CÎma (b) 1870 B©.
75.àW‘ BñQ>oQ> H$m¡Z hmoVo Wo?
(a) Hw$brZ (b) nmXar
(c) Xmg (d) H¥$fH$
CÎma (b) nmXar
76.‘m§Q>oñ³¶y Zo {H$g {gÕmÝV H$m à{VnmXZ {H$¶m?
(a) amOV§Ì (b) g‘mOdmX
(c) àOmV§Ì (d) A{YH$ma {d^mOZ
CÎma (d) A{YH$ma {d^mOZ
77.H«$m§{V Ho$ ~mX Zmn-Vm¡b H$s H$m¡Z-gr àUmbr bmJy H$s JB©?
(a) ‘o{Q´>H$ àUmbr (b) àmMrZ àUmbr
(c) Zonmo{b¶Z H$moS> (d) H$moB© ^r Zht
CÎma (a) ‘o{Q´>H$ àUmbr
78.{~ñ‘mH©$ O‘©Zr H$m Mm§gba H$~ ~Zm?
(a) 1848 B©. (b) 1856 B©.
(c) 1860 B©. (d) 1862 B©.
CÎma (d) 1862 B©.
79.AmB{S>AmO Am°Z {’$bm°g’$s Am°’$ {hñQ´>r Am°’$ ‘¡ZH$mB§S>
Zm‘H$ nwñVH$ H$s aMZm H$~ Am¡a {H$gZo H$s?
(a) 1784 B©. ‘| Or.gr. haS>a
(b) 1789 B©. ‘| hrJob
(c) 1792 B©. ‘| {’$³Q>o
(d) 1798 B©. ‘| JoQ>o
CÎma (a) 1784 B©. ‘| Or.gr. haS>a
80.’«o$S>[aH$ hrJob H$m¡Z Wm?
(a) O‘©Z Xme©{ZH$ (b) O‘©Z H${d
(c) O‘©Z AW©emñÌr (d) O‘©Z emgH$
CÎma (a) O‘©Z Xme©{ZH$
81.1848 B©. Ho$ ’¢«$H$’$Q>© g^m ‘| g§¶w³V O‘©Zr H$m VmO {H$go
àmßV hþAm?
(a) ’«$m§g Ho$ emgH$ H$mo
(b) Am°pñQ´>¶m Ho$ emgH$ H$mo
(c) àem Ho$ emgH$ H$mo
(d) BQ>br
CÎma (c) àem Ho$ emgH$ H$mo
82.Q>¡br ³¶m Wr?
(a) ̂ y{‘ H$a (b) gm‘§Vr H$a
(c) Ym{‘©H$ H$a (d) Z‘H$ H$a
CÎma (a) ^y{‘ H$a
Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
83.Q>mBW {H$g àH$ma H$m H$a Wm?
(a) ì¶mnma H$a (b) Z‘H$ H$a
(c) Ym{‘©H$ H$a (d) CnO H$a
CÎma (d) CnO H$a
84.{X ñnr[aQ> Am°’$ bm° Zm‘H$ nwñVH$ H$m boIH$ H$m¡Z Wm?
(a) dm°ëQ>o¶a (b) {XXamo
(c) ‘m§Q>oñ³¶y (d) ê$gmo
CÎma (c) ‘m§Q>oñ³¶y
85.{ÛVr¶ BñQ>oQ> {H$go H$hVo Wo?
(a) nmXar dJ© H$mo (b) {H$gmZ dJ© H$mo
(c) Xmg dJ© H$mo (d) Hw$brZ dJ© H$mo
CÎma (d) Hw$brZ dJ© H$mo
86.gm‘§VdmX H$m A§V H$~ hþAm?
(a) 21 ‘B©, 1789 B©. (b) 4 AJñV, 1789 B©.
(c) 24 {gV§~a, 1789 B©. (d) 18 Zd§~a, 1789 B©.
CÎma (b) 4 AJñV, 1789 B©.
87.1861 B©. ‘| g§¶w³V BQ>br H$m emgH$ H$m¡Z ~Zm?
(a) {d³Q>a B‘¡ZwEb (b) {~ñ‘mH©$
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 7
(c) {d³Q>a B‘¡ZwEb II (d) H$mdya
CÎma (c) {d³Q>a B‘¡ZwEb II
88.BQ>br H$m EH$sH$aU H$~ nyam hþAm?
(a) 1871 B©. (b) 1873 B©.
(c) 1876 B©. (d) 1889 B©.
CÎma (a) 1871 B©.
89.BQ>br H$mo amo‘ {H$g ¶wÕ Ho$ ~mX {‘bm?
(a) gm{S>©{Z¶m-’«$m§g (b) Am°pñQ´>¶m-àem
(c) ’«$m§g-àem (d) Am°pñQ´>¶m-gm{S>©{Z¶m
CÎma (c) ’«$m§g-àem
90.J¡ar~mëS>r H$hm± H$m {Zdmgr Wm?
(a) doZo{e¶m (b) gm{S>©{Z¶m
(c) Zonwëg (d) àmJ
CÎma (b) gm{S>©{Z¶m
91.Zonwëg Am¡a {ggbr H$mo J¡ar~mëS>r Zo {H$go {X¶m?
(a) Oo.gr. haS>a (b) {d³Q>a B‘¡ZwEb
(c) ’${S>©Z|S> (d) Zonmo{b¶Z III
CÎma (b) {d³Q>a B‘¡ZwEb
92.H$mdya H$s ‘¥Ë¶w H$~ hþB©?
(a) 1852 B©. (b) 1855 B©.
(c) 1858 B©. (d) 1861 B©.
CÎma (d) 1861 B©.
93.O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU Ho$ ~mX Mm§gba H$m¡Z ~Zm?
(a) {~ñ‘mH©$ (b) ‘oQ>a{ZI
(c) Zonmo{b¶Z III (d) ’«o$S>[aH$ Om°O©
CÎma (a) {~ñ‘mH©$
94.O‘©Zr H$m EH$sH$aU H$~ nyam hþAm?
(a) 1878 B©. (b) 1879 B©.
(c) 1861 B©. (d) 1871 B©.
CÎma (d) 1871 B©.
95.¶§J BQ>br gmogmBQ>r H$s ñWmnZm {H$gZo H$s Wr?
(a) H$mdya (b) {~ñ‘mH©$
(c) ‘o{OZr (d) J¡ar~mëS>r
CÎma (c) ‘o{OZr
96.BQ>br Ho$ EH$sH$aU go nyd© X{jUr BQ>br na {H$gH$m A{YH$ma
Wm?
(a) nmon (b) gm{S>©{Z¶m
(c) ’«$m§g (d) Am°pñQ´>¶m
CÎma (a) nmon
97.H$mdya gm{S>©{Z¶m H$m àYmZ‘§Ìr H$~ ~Zm Wm?
(a) 1855 B©. (b) 1858 B©.
(c) 1862 B©. (d) 1867 B©.
CÎma (b) 1858 B©.
98.Ow[aM H$s g§{Y H$~ hþB©?
(a) 1851 B©. (b) 1854 B©.
(c) 1856 B©. (d) 1859 B©.
CÎma (d) 1859 B©.
99.Am°pñQ´>¶m Am¡a gm{S>©{Z¶m H$m ¶wÕ H$~ hþAm?
(a) ‘mM©, 1854 B©. (b) OZdar, 1856 B©.
(c) Aà¡b, 1859 B©. (d) OyZ, 1860 B©.
CÎma (c) Aà¡b, 1859 B©.H¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
100.JoñQ>rZ Ho$ g‘Pm¡Vo Ho$ Ûmam ³¶m {ZU©¶ {b¶m J¶m?
(a) eoëg{dJ na àem H$m Am¡a hmoëgQ>rZ na Am°pñQ´>¶m H$m A{YH$ma hþAm
(b eoëg{dJ na ’«$m§g Am¡a hmoëgQ>rZ na Am°pñQ´>¶m H$m A{YH$ma hþAm
(c) eoëg{dJ na Am°pñQ´>¶m Am¡a hmoëgQ>rZ na àem H$m A{YH$ma hþAm
(d) eoëg{dJ Am¡a hmoëgQ>rZ na àem H$m A{YH$ma hþAm
CÎma (a) eoëg{dJ na àem H$m Am¡a hmoëgQ>rZ na Am°pñQ´>¶m H$m A{YH$ma hþAm
101.O‘©Zr H$m EH$sH$aU {H$g ¶wÕ Ho$ ~mX nyam hþAm?
(a) Am°pñQ´>¶m-àem ¶wÕ Ûmam (b) ’«$m§g-àem ¶wÕ Ûmam
(c) ’«$m§g-Am°pñQ´>¶m ¶wÕ Ûmam (d) BZ‘| go H$moB© Zht
CÎma (b) ’«$m§g-àem ¶wÕ Ûmam
102.’«$m§grgr H«$m§{V Ho$ Xm¡amZ H$bmH$mam| Zo ñdV§ÌVm, ݶm¶ Am¡a
JUV§Ì O¡go {dMmam| H$mo 춳V H$aZo Ho$ {bE Zmar ê$nH$ H$m
à¶moJ {H$¶m& Bg Zmar ê$nH$ H$m Zm‘ ³¶m h¡?
(a) ‘marAmZ (b) O‘}{Z¶m
http://www.rava.org.inhttps://wa.me/918905629969
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 8
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
(c) ¶y{Z¶Z O¡H$ (d) Zmo~b qH$J
CÎma (a) ‘marAmZ
103.Á¶ygono ‘opËgZr Zo EH$sH¥$V BVmbdr JUamÁ¶ Ho$ {bE EH$
gw{dMm[aV H$m¶©H«$‘ àñVwV H$aZo Ho$ {bE {H$g JwßV g§JR>Z
H$m {Z‘m©U {H$¶m Wm?
(a) go{b{g¶m g§K (b) H«$m§{VH$mar ‘moMm©
(c) ¶§J BQ>br (d) amîQ´>r¶ ‘moMm©
CÎma (c) ¶§J BQ>br
104.O‘©Z H$m amîQ´> ê$nH$ ³¶m h¡?
(a) ‘marAmZ (b) O‘}{Z¶m
(c) Am¶m©Z (d) H¡$[a¶mZ
CÎma (b) O‘}{Z¶m
105.Bg Am§XmobZ Zo VH©$-{dVH©$ Am¡a {dkmZ Ho$ ‘{h‘m‘§S>Z H$s
AmbmoMZm H$s Am¡a CgH$s OJh ^mdZmAm|, A§VÑ©pîQ> Am¡a
ahñ¶dmXr ^mdZmAm| na Omoa {X¶m-
(a) ê$‘mZrdmXr (b) CXmadmX
(c) amîQ´>dmX (d) gmå¶dmX
CÎma (a) ê$‘mZrdmXr
106.Om°bdoamBZ {H$gH$m g§K Wm?
(a) ewëH$ g§K (b) {H$gmZm| H$m g§K
(c) {dÐmo{h¶m| H$m g§K (d) ì¶mnm[a¶m| H$m g§K
CÎma (a) ewëH$ g§K
107.Om°bdoamBZ Ûmam {H$E JE ‘w»¶ H$m¶© ³¶m Wo?
(a) g§K Zo ewëH$ AdamoYm| H$mo g‘mßV H$a {X¶m
(b) ‘wÐmAm| H$s g§»¶m Xmo H$a Xr Omo Cggo nhbo Vrg Wr
(c) aobdo Ho$ Omb Ho$ {dñVma go amîQ´>r¶ EH$sH$aU H$mo ~‹T>mdm {‘bm
(d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (d) Cn¶w©³V g^r
108.Zonmo{b¶Z H$mo {H$Z Xoem| Zo {‘bH$a ham¶m?
(a) {~«Q>oZ (b) ê$g Am¡a àem
(c) Am°pñQ´>¶m (d) Cn¶w©³V g^r
CÎma (d) Cn¶w©³V g^r
109.{d¶Zm g§{Y H$m ‘w»¶ CÔoí¶ Wm-
(a) ‘oQ>a{ZI H$mo AmpñQ´>¶m H$s gÎmm gm¢nZm
(b Zonmo{b¶Z ~moZmnmQ>© H$mo ’$m±gr XoZm
(c) CZ H$B© gmao ~Xbmdm| H$mo IË‘ H$aZm Omo Zonmo{b¶mB© ¶wÕm| Ho$ Xm¡amZ hþE Wo
(d) ’«$m§g Ho$ gm‘«mÁ¶ H$m {dñVma H$aZm
CÎma (c) CZ H$B© gmao ~Xbmdm| H$mo IË‘ H$aZm Omo Zonmo{b¶mB© ¶wÕm| Ho$ Xm¡amZ hþE Wo
110.H$ënZmXe© H$m empãXH$ AW© h¡-
(a) H$mën{ZH$ g‘mO Omo BVZm AmXe© h¡ {H$ CgH$m gmH$ma hmoZm bJ^J Ag§^d hmoVm h¡
(b) {H$gr g‘mO H$m ñdJ©bmoH$ H$s H$ënZm
(c) {H$gr ì¶p³V Ho$ Ûmam H$ënZm H$aZm
(d) {H$gr amÁ¶ H$m H$ënZm ‘| ^Q>H$Zm
CÎma (a) H$mën{ZH$ g‘mO Omo BVZm AmXe© h¡ {H$ CgH$m gmH$ma hmoZm bJ^J Ag§^d hmoVm h¡
111.{d¶Zm g§{Y hþB© Wr-
(a) 1805 B©. ‘| (b) 1810 B©. ‘|
(c) 1815 B©. ‘| (d) 1819 B©. ‘|
CÎma (c) 1815 B©. ‘|
Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
[a³V ñWmZ H$s ny{V© H$s{OE &
1. 1707 H$m g§K A{Y{Z¶‘ .......... Am¡a .......... Ho$ ~rM
Wm&
CÎma … B§½b¢S> Am¡a ñH$m°Q>b¢S>
2. .......... ÑîQ>m§V ’«$m§g Xoe H$m à{V{Z{YËd H$aVo h¢&
CÎma … ‘¡[aEZ
3. O¡H$~ ³b~ .......... Wo&
CÎma … amOZr{VH$ ³b~
4. .......... 1871 Ho$ ~mX ¶yamon ‘| g~go J§^ra amîQ´>dmXr VZmd
Wo&
CÎma … ~mëH$Z
5. O~ ê${‹T>dmXr emgZ gÎmm ‘| ~hmb hmo JE Wo, Vmo H$B©
CXmadmXr bmoJ .......... Ho$ S>a Ho$ H$maU ^y{‘JV hmo JE Wo&
CÎma … X‘Z
ghr ¶m JbV ~VmBE
1. O¡H$mo{~Z ³b~m| Zo O‘©Z goZm H$mo à^m{dV {H$¶m&
CÎma … JbV
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 9
2. {~«Q>oZ ‘|, EH$ amîQ´>-amÁ¶ H$m JR>Z EH$ b§~r g§gXr¶ à{H«$¶m
Wr&
CÎma … ghr
3. Zonmo{b¶Z g§{hVm Zo gwYmam| Am¡a g‘mZVm H$mo ~aH$ama aIm&
CÎma … ghr
4. ‘o{OZr amo‘Z H$m EH$ ‘hmZ H«$m§{VH$mar ZoVm Wm&
CÎma … JbV
5. 1848 go à{e¶m Zo amîQ´>r¶ EH$sH$aU Ho$ Am§XmobZ H$m ZoV¥Ëd
{H$¶m&
CÎma … ghr
A{V bKw CÎmamË‘H$ àíZ
1. Zonmo{b¶Z H$mZyZ H$~ bmJy hþAm?
CÎma …
1804 ‘|&
2. ’«o$S>[aH$ gma¶y H$m¡Z Wm?
CÎma …
EH$ ’«$m±grgr {MÌH$ma&
3. {d¶Zm H$s H$m§J«og H$m {H$gZo Am{V϶ {H$¶m?
CÎma …
‘¡Q>a{ZI Zo&
4. {~«Q>oZ Ho$ EH$sH$aU Ho$ H$mZyZ na H$~ hñVmja hþE?
CÎma …
1707 ‘|&
5. 1861 ‘| EH$sH¥$V BQ>br H$m amOm {H$go Kmo{fV {H$¶m J¶m
Wm?
C.B.S.E. Outside 2016CÎma …
1861 ‘| B‘oZwEb {ÛVr¶ H$mo EH$sH¥$V BQ>br H$m amOm Kmo{fV
{H$¶m J¶m Wm&H¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
6. ’«|$H$’$Q>© nm{b©¶m‘|Q> H$~ ~wbmB© JB©?
CÎma …
1848 ‘|&
7. H$m¡Z-gm g‘Pm¡Vm ‘hmZ g‘Pm¡Vm H$hm J¶m?
CÎma …
H$m§ÝñQ>oÝQ>rZmonb H$m g‘Pm¡Vm&
8. BQ>br H$m EH$sH$aU H$~ hþAm?
CÎma …
1859-1871 Ho$ ~rM&
9. 18dt eVmãXr Ho$ {H$g {gÕm§V Zo ¶yamon Ho$ gmW-gmW gmao
{díd H$mo à^m{dV {H$¶m?
CÎma …
CXmaVm, g‘mZVm Am¡a ^mB©Mmao Zo&
10. ¶mVZm {e{dam| H$m ³¶m AW© h¡?
CBSE 2015CÎma …
¶mVZm {e{da EH$ àH$ma H$s Oob hmoVr h¡, {Og‘| {~Zm {H$gr
H$mZyZr à{H«$¶m Ho$ bmoJm| H$mo H¡$X ‘| aIm OmVm h¡& ¶hm± na
H$m’$s A˶mMma {H$E OmVo h¢&
11. ¶{X ’«$m§g H$mo N>tH$ AmVr h¡ Vmo eof ¶yamon H$mo R>§S> bJ OmVr
h¡& ¶h {H$gZo H$hm?
CÎma …
‘oQ>a{ZI Zo&
12. Am¶ab¢S>, ¶y. Ho$. ‘| H$~ {‘bm¶m J¶m?
CÎma …
1803 ‘|&
13. {H$g KQ>Zm Ho$ gmW ¶yamon ‘| amîQ´>dmX Ho$ ñnîQ> CËWmZ H$s
JmWm Ow‹S>r hþB© h¡?
CÎma …
1789 H$s ’«$m§g H$s H«$m§{V&
14. {Za§Hw$edmX go Amn ³¶m g‘PVo h¢?
CÎma …
EH$ Eogr gaH$ma ¶m emgZ ì¶dñWm {OgH$s gÎmm na {H$gr
àH$ma H$m H$moB© A§Hw$e Zht hmoVm& emgH$ Ûmam OZVm Ho$
AZwHy$b Zht, ~pëH$ AnZo AZwHy$b emgZ Mbm¶m OmVm h¡&
Bg Vah H$s emgZ ì¶dñWm H$mo {Za§Hw$edmX H$hm OmVm h¡&
15. 1790 Ho$ XeH$ ‘| ’«$m§g H$s goZmAm| Zo {H$g Xoe na AmH«$‘U
Zht {H$¶m?
CÎma …
B§½b¢S>&
16. ¶yamon ‘| ’«$m§grgr H«$m§{V go amOZr{VH$ Am¡a g§d¡Ym{ZH$
n[aÑí¶ ‘| hþAm à‘wI ~Xbmd ³¶m Wm?
CBSE 2015CÎma … nyao ¶yamon ‘| {Za§Hw$e amOV§Ì Ho$ {déÕ AmdmO CR>mB©
OmZo bJr Am¡a JUV§Ì gaH$mam| H$m ‘hËd ~‹T>Zo bJm&
17. 1804 H$s {g{db H$moS> H$mo gmYmaUV¶m {H$g Zm‘ go OmZm
OmVm h¡?
CÎma …
Zonmo{b¶Z H$moS>&
18. OZ‘V g§J«h ³¶m h¡?
CÎma …
http://www.rava.org.inhttps://wa.me/918905629969
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 10
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
EH$ à˶j ‘VXmZ, {OgHo$ O[aE EH$ joÌ Ho$ g^r bmoJm| go
EH$ àñVmd H$mo ñdrH$ma ¶m AñdrH$ma H$aZo Ho$ {bE nyN>m
OmVm h¡&
19. ’«$m§grgr H«$m§{VH$m[a¶m| H$m ‘w»¶ CX²Xoí¶ ³¶m Wm?
CBSE 2015CÎma …
amOV§Ì H$mo g‘má H$aHo$ à^wgÎmm ’«$m§grgr ZmJ[aH$m| H$mo
gm¢nZm&
20. amîQ´> amÁ¶ {H$go H$hVo h¢?
CÎma …
amîQ´>r¶Vm H$s YmaUm na AmYm[aV amÁ¶ H$mo amîQ´> amÁ¶ H$hVo
h¢&
21. ¶yamon ‘| gm‘m{OH$ Am¡a amOZr{VH$ {dMma go g‘mO H$m
H$m¡Z-gm dJ© gdm©{YH$ ‘hËdnyU© Wm?
CÎma …
Hw$brZ Am¡a A‘ra dJ©&
22. nyao ¶yamon ‘| 1830-1848 ‘| {e{jV A{^OmV dJ© Ho$
‘ܶ amîQ´>r¶ ^mdZmAm| H$m g§Mma H$aZo dmbr KQ>Zm H$m Zm‘
{b{IE&
CBSE Delhi 2016CÎma …
¶yZmZ Ho$ ñdV§ÌVm g§J«m‘ Zo nyao ¶yamon Ho$ {e{jV A{^OmV
dJ© ‘| amîQ´>r¶ ^mdZmAm| H$m g§Mma {H$¶m&
23. AmoQ>mo‘Z gm‘«mÁ¶ H$mo {H$g Zm‘ go OmZm OmVm h¡?
CÎma …
VwH$s© H$m gm‘«mÁ¶&
24. ’«$m§grgr H«$m§{V H$s Eogr KQ>ZmAm| H$m dU©Z H$s{OE {OÝhm|Zo
¶yamon Ho$ Aݶ ^mJm| ‘| ahZo dmbo bmoJm| H$mo à^m{dV {H$¶m&
CBSE 2015CÎma …
1. 1789 H$s ’«$m§grgr H«$m§{V Zo bmoJm| H$mo ñdV§ÌVm Ho$ {bE
g§Kf© H$aZo H$s àoaUm Xr&
2. ñdV§ÌVm, g‘mZVm VWm ~§YwËd H$m Zmam OZgm‘mݶ Ho$
{bE ¶wÕ H$m e§IZmX hmo J¶m&
3. ¶yamon ‘| H«$m§{VH$mar ¶wÕm| H$s ewéAmV Ho$ gmW hr ’«$m§grgr
goZm VWm CgHo$ g¡{ZH$, amîQ´>dmX Ho$ {dMma Ho$ dmhH$
~Z JE&
25. Am¡Úmo{JH$ H«$m§{V H$m àma§^ H$m¡Z go Xoe ‘| gd©àW‘ hþAm Wm?
CÎma …
B§½b¢S> ‘|&
26. ê$nH$ go ³¶m A[^àm¶ h¡? BgHo$ ñnîQ>rH$aU Ho$ {bE EH$
CXmhaU Xr{OE&
CBSE S.P.-2016CÎma …
O~ {H$gr A‘yV© {dMma O¡go- bmbM, B©î¶m©, ñdV§ÌVm, ‘wp³V
H$mo {H$gr ì¶p³V ¶m {H$gr MrO Ho$ ‘mܶ‘ go B§{JV {H$¶m
OmVm h¡, Vmo Cgo ê$nH$ H$hVo h¢& EH$ ê$nH$mË‘H$ H$hmZr Ho$
Xmo AW© hmoVo h¢- EH$ empãXH$ Am¡a Xÿgam àVrH$mË‘H$&
27. BQ>br Ho$ EH$sH$aU Ho$ ‘w»¶ H$U©Yma H$m¡Z-H$m¡Z Wo?
CÎma …
‘¡{OZr, J¡ar~mëS>r VWm gmS>u{Z¶m H$m emgH$ {d³Q>a B‘¡ZwEb
{ÛVr¶&
28. 1868 Ho$ ñH$m°bg© [admoëQ> ({dÛmZm| H$m {dÐmoh) H$m ‘w»¶
CX²Xoí¶ ³¶m Wm?
CBSE Outside 2016CÎma …
1868 H$m ñH$m°bg© [admoëQ> ({dÛmZm| H$m {dÐmoh) ’«$m§grgr
H$ãOo VWm B©gmB© Y‘© Ho$ à^md H$mo H$‘ H$aZm MmhVm Wm&
29. ‘Vm{YH$ma H$s ghr n[a^mfm ³¶m h¡?
CÎma …
dmoQ> XoZo H$m A{YH$ma&
30. Z¥OmVr¶ go ³¶m VmËn¶© h¡?
CÎma …
Z¥OmVr¶ go VmËn¶© EH$ gmPm Zñbr, OZOmVr¶ ¶m
gm§ñH¥${VH$ CX²J‘ AWdm n¥îR>^y{‘ go h¡, {Ogo H$moB© g‘wXm¶
AnZr nhMmZ ‘mZVm h¡&
31. 1832 H$s Cg g§{Y H$m Zm‘ {b{IE {OgZo ¶yZmZ H$mo EH$
ñdV§Ì amîQ´> H$s ‘mݶVm Xr&
CBSE Delhi 2016CÎma …
1832 H$s Hw$ñVwZVw{Z¶m H$s g§{Y Zo ¶yZmZ H$mo EH$ ñdV§Ì
amîQ´> H$s ‘mݶVm Xr&Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in
go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
32. O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU Ho$ ‘w»¶ {Z‘m©Vm H$m¡Z Wo?
CÎma …
à{e¶m H$m emgH$ {d{b¶‘ àW‘ VWm à{e¶m H$m Mm§gba
{~ñ‘mH©$&
33. 1815 Ho$ ~mX Ho$ dfm] ‘| ¶yamon Ho$ H«$m§{VH$m[a¶m| H$m ‘w»¶
CX²Xoí¶ ³¶m Wm?
CBSE Delhi 2016CÎma …
1815 Ho$ ~mX Ho$ dfm] ‘| ¶yamon Ho$ H«$m§{VH$m[a¶m| H$m ‘w»¶
CX²Xoí¶ Wm- ñdV§ÌVm Am¡a ‘wp³V& BQ>br H$m Á¶wgonr ‘mopËgZr
Eogm hr EH$ H«$m§{VH$mar Wm {OgZo BQ>br H$mo EH$sH¥$V JUV§Ì
~ZmZo Ho$ {bE H«$m§{VH$mar g§Kf© {H$¶m&
34. Zonmo{b¶Z H$hm± H$m emgH$ Wm?
CÎma …
’«$m§g H$m&
35. ~mëH$Z joÌ Ho$ {Zdm{g¶m| H$mo ³¶m H$hm OmVm Wm?
CÎma …
~mëH$Z joÌ Ho$ {Zdm{g¶m| H$mo ñbmd H$hm OmVm Wm&
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 11
36. OZdar, 1871 ‘| dgm©¶ ‘| hþE EH$ g‘mamoh ‘| {H$gH$mo
O‘©Zr H$m g‘«mQ> Kmo{fV {H$¶m J¶m Wm?
CBSE Outside 2016CÎma …
18 OZdar, 1871 H$mo dgm©¶ ‘| hþE EH$ g‘mamoh ‘| àem
Ho$ H$mBOa {d{b¶‘ n«W‘ H$mo O‘©Zr H$m g‘«mQ> Kmo{fV {H$¶m
J¶m Wm&
37. Eobo ³¶m Wm?
CÎma …
Eobo H$n‹S>m ‘mnZo H$m n¡‘mZm Wm&
38. Om°bdoamBZ Zm‘H$ ewëH$ g§K H$s ñWmnZm H$~ hþB© Wr?
CÎma …
1834 ‘|&
39. bmb Q>monr AWdm Qy>Q>r O§Ora {H$g ~mV H$s àVrH$ h¡?
CÎma …
ñdV§ÌVm H$s&
40. ¶y{Z¶Z O¡H$ ³¶m h¡?
CÎma …
{~«Q>oZ Ho$ P§S>o H$mo ¶y{Z¶Z O¡H$ H$hm OmVm h¡&
bKw CÎmamË‘H$ àíZ
1. ¶yamon ‘| CÝZrgdt gXr Ho$ Xm¡amZ Zmar H$s N>{d {H$g àH$ma
amîQ´> H$m ê$nH$ ~Zr? {díbofU H$s{OE&
CBSE Delhi 2016CÎma …
amîQ´>dmXr Am§XmobZ ‘| ‘{hbmAm| Zo H$B© dfm] go ~‹S>r g§»¶m ‘|
g{H«$¶ ^mJ {b¶m Wm& ‘{hbmAm| Zo AnZo amOZr{VH$ g§JR>Z
ñWm{nV {H$E, g‘mMma nÌ ewê$ {H$E Am¡a amOZr{VH$ ~¡R>H$m|
Am¡a àXe©Zm| ‘| ^r {hñgm {b¶m& BgHo$ ~mdOyX CÝh| Eg|~br
Ho$ MwZmd ‘| ‘Vm{YH$ma go d§{MV aIm J¶m& O~ g|Q> nm°b MM©
‘| ’«¢$H$’$Q>© g§gX H$s g^m Am¶mo{OV hþB© Vmo Bg‘| ‘{hbmE±
Ho$db ‘yH$-Xe©H$ hr ~ZmB© JBª& CÝh§o AnZo VH©$ aIZo H$m
Adga Zht {X¶m J¶m&
2. {ZåZ Xmo CëboIZr¶ ì¶p³V¶m| H$m g§{jßV ‘| n[aM¶ Xr{OE …
1. ’«o$S>[aH$ gm°a¶y&
2. Eo§{S´>¶mg ao~‘mZ&
AWdm
’«o$S>[aH$ gm°a¶y H$m¡Z Wm? CgH$m g§{jßV n[aM¶ Xr{OE&
CÎma …
1. ’«o$S>[aH$ gm°a¶y- ’«o$S>[aH$ gm°a¶y EH$ ’«$m§grgr {MÌH$ma
Wm& CgZo ’«$m§grgr amÁ¶H«$m§{V (1789) Ho$ dfm] ‘|
A{V{d{eîQ> Ed§ {díd amÁ¶ H$s BpÝж ~moY go nao
H$ënZm H$aZo dmbm noÝQ>a Wm&
’«o$S>[aH$ gm°a¶y Zo Mma {MÌm| H$s EH$ ûm¥§Ibm ~ZmB©&
BZ {MÌm| Zo {deofH$a ’«$m§g Ho$ bmoJm| VWm gm‘mݶ ê$n
go Aݶ ¶yamondm{g¶m| Ho$ ‘Z ‘| amîQ´>-amÁ¶ ~ZmZo H$s
H$ënZm OJmB© Wr&
2. E|{S´>¶mg ao~‘mZ- dh OoH$mo{~Z ³b~ (’«$m§g ‘| H$m¶©erb)
H$m gXñ¶ Wm& dñVwV… Cgo B{Vhmg ‘| EH$ à{gÕ O‘©Z
{MÌH$ma VWm nÌH$ma ê$n ‘| »¶m{V àmßV hþB©& E{S´>¶mg
H$mo amîQ´>r¶ KQ>ZmAm| Ho$ A{V CÎmoOH$ {MÌ V¡¶ma H$aZo
VWm CZH$mo EH$ g§{jßV eãX-nw§O ‘| Ab§H¥$V H$aZo
(gOmZo ‘|) {deof ‘hmaW (Hw$ebVm) àmßV Wr&
3. BQ>br Ho$ EH$sH$aU H$s à{H«$¶m H$m dU©Z H$s{OE&
CBSE 2015CÎma …
BQ>br Ho$ EH$sH$aU H$s à{H«$¶m H$mo {ZåZ{b{IV MaUm| ‘|
dJuH¥$V H$aHo$ CgH$m dU©Z {H$¶m Om gH$Vm h¡ Omo {ZåZ
àH$ma go h¡-
àW‘ MaU (gmonmZ)- gZ² 1852 B©. ‘| H$mdya gmS>u{Z¶m
nrS>‘mÝQ> H$m àYmZ‘§Ìr ~Zm& CgZo Bg amÁ¶ H$s ep³V
~‹T>mB©, H«$s{‘¶m Ho$ ¶wÕ ‘| ^mJ {b¶m Am¡a gmS>u{Z¶m amÁ¶
H$mo EH$ ~‹S>o Xoe Ho$ ñVa na bm I‹S>m {H$¶m& CgZo ’«$m§g
go {‘bH$a bmå~mS>u H$mo gmS>u{Z¶m nrS>‘mÝQ> amÁ¶ ‘| {‘bm
{b¶m&
{ÛVr¶ MaU (gmonmZ)- {ÛVr¶ MaU ‘| ‘moS>oZm, Q>ñH$Zr,
n‘m© Am{X amÁ¶m| ‘| OZ‘V g§J«h hþAm Am¡a CÝhm|Zo gmS>u{Z¶m
‘| {db¶ H$s KmofUm H$a Xr&
V¥Vr¶ MaU (gmonmZ)- gZ² 1860 B©. ‘| J¡ar~mëS>r Zo
{ggbr Am¡a Zonëg H$mo {dO¶ {H$¶m Am¡a {d³Q>a E‘oZwAb Zo
MM© amÁ¶ Ho$ Xmo ^mJm| na A{YH$ma H$a {b¶m&
MVwW© MaU (gmonmZ)- gZ² 1860 B©. ‘| Am°ñQ´>mo-àem ¶wÕ
Ho$ n[aUm‘ñdê$n doZo{e¶m na A{YH$ma hmo J¶m Am¡a 1870
B©. ‘| ’«$m§g-àem ¶wÕ Ho$ ’$bñdê$n amo‘ na A{YH$ma hmo
J¶m&
gZ² 1871 B©. ‘| nmon go g‘Pm¡Vm hmo J¶m Am¡a amo‘ Xmo
^mJm| ‘| {d^³V hmo J¶m& Bg àH$ma go EH$sH¥$V BQ>br H$m
OÝ‘ hþAm&H¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
4. ’«$m§g ‘| Zonmo{b¶Z Zo àOmV§Ì H$mo ZîQ> {H$¶m Wm naÝVw
àemg{ZH$ joÌ ‘| CgZo H«$m§{VH$mar {gÕm§Vm| H$m g‘mdoe
{H$¶m {Oggo nyar ì¶dñWm A{YH$ VH©$g§JV Am¡a Hw$eb ~Z
gHo$& VH$m] g{hV Bg H$WZ H$m {díbofU H$s{OE&
CBSE Outside 2016CÎma …
1. Zonmo{b¶Z Zo àOmV§Ì H$mo ZîQ> H$a amOV§Ì H$s dmngr H$s
Am¡a àemgZ H$s nyar ì¶dñWm H$mo A{YH$ VH©$g§JV Am¡a
Hw$eb ~Zm¶m&
2. CgZo ZmJ[aH$ g§{hVm (¶m Zonmo{b¶Z g§{hVm) Ho$ Ûmam
OÝ‘ na AmYm[aV {deofm{YH$ma g‘má H$a {XE Am¡a
http://www.rava.org.inhttps://wa.me/918905629969
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 12
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
H$mZyZ Ho$ gm‘Zo g^r H$mo ~am~ar XoVo hþE ZmJ[aH$m| Ho$
g§n{Îm Ho$ A{YH$ma H$mo gwa{jV ~Zm¶m&
3. Zonmo{b¶Z Zo àemg{ZH$ {d^mOZ H$mo gab ~Zm¶m&
4. gm‘§Vr ì¶dñWm H$mo g‘má {H$¶m Am¡a {H$gmZm| H$mo
^y-XmgËd Am¡a OmJraXmar ewëH$m| go ‘wp³V {XbmB©&
5. eham| ‘| J{R>V H$marJam| Ho$ loUr g§Km| Ho$ {Z¶§ÌU H$mo
g‘má {H$¶m VWm ¶mVm¶mV Am¡a g§Mma ì¶dñWm ‘| gwYma
{H$E&
6. nyao gm‘«mÁ¶ ‘| EH$ O¡go ‘mZH$^ma, ZmnVm¡b Am¡a EH$
amîQ´>r¶ ‘wÐm Omar H$s JB©&
5. 19dt gXr Ho$ Xm¡amZ ¶yamon ‘| CZ n[apñW{V¶m| H$s ì¶m»¶m
H$s{OE {OÝh| Z¶o dm{UpÁ¶H$ dJ© Am{W©H$ {d{Z‘¶ Am¡a
{dH$mg ‘| ~mYH$ ‘mZVo Wo&
CBSE 2014CÎma …
1. {d[^ÝZ CÚmoJm| H$m {dH$mg-Z¶o dm{UpÁ¶H$ H$m ¶h ‘V
Wm {H$ {d{^ÝZ àH$ma Ho$ Z¶o CÚmoJm| H$m {dH$mg H$aZo
go ny±Or VWm g§gmYZm| ‘| J{VerbVm ~‹T>oJr Omo Xoe Ho$
{dH$mg ‘| ~mYH$ {gÕ hmoJr&
2. kmZ H$m {dñVma-ì¶mnma ‘| d¥{Õ hmoZo go H$B© Xoem| VWm
CZHo$ {Zdm{g¶m| Ho$ gmW g§~§Y ‘| {dñVma hmoVm h¡ {Oggo
AnZm kmZ Aݶ Xoe ‘| hñVm§V[aV hmo OmEJm Omo Xoe Ho$
{dH$mg ‘| ~mYH$ hmoJm&
3. ‘wÐm àgma na {Z¶§ÌU- CZH$m ‘V Wm {H$ ‘w³V ~mOma
joÌ ‘| nyU© à{V¶mo{JVm hmoJr {OgHo$ H$maU ‘yë¶ {ZYm©aU
hmoVm h¡ {Oggo ¶h ‘wÐm Ho$ àgma ‘| ~mYH$ hmoJm&
4. ‘mnVmob- ¶yamon Ho$ {d{^ÝZ Xoem| ‘| ‘mnVmob Ho$ ~mQ>
VWm H$a|gr {^ÝZ-{^ÝZ hmoZo go dñVw {d{Z‘¶ ‘| ~mYm
CËnÝZ hmoJr VWm Bggo Xoe H$m {dH$mg ^r ~m{YV hmoJm&Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in
go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
6. ¶§J BQ>br ³¶m Wm? 18dt gXr Ho$ ¶yamon ‘| à{gÕ hþE CZ
VrZ {gÕm§Vm| Ho$ Ho$db Zm‘ {bI| {OÝhm|Zo g§nyU© ¶yamonr¶
‘hmÛrn H$mo à^m{dV {H$¶m&
CÎma …
¶§J BQ>br- BQ>br Ho$ amîQ´>r¶ EH$sH$aU go nyd© ‘hmZ
amîQ´>^³V Á¶wgono ‘o{OZr Zo gZ² 1832 ‘| {Og g§JR>Z H$s
ñWmnZm ’«$m§g Ho$ eha ‘gu{bg ‘| H$s Wr Cgo ¶§J BQ>br
Zm‘ go »¶m{V àmá hþB© Wr& ¶h EH$ Z¶m Xb AWdm g§JR>Z
Wm {Ogo BQ>br ‘| H«$m§{VH$mar H$m¶© H$aZo Wo&
Á¶wgono ‘opËgZr Zo BQ>br Ho$ AZoH$ {hñgm| ‘| Bg g§JR>Z
H$s H$B© emImE± Imobr Wt&
¶§J BQ>br Ho$ CX²Xoí¶ Wo- B©ída, bmoJ Am¡a BQ>br H$s
YmaUm AWm©V² VrZm| H$m g‘mdoe& h¡ãg~J©, nmon Am{X Ûmam
AbJ-AbJ em{gV gmV amÁ¶m| Ho$ ZmJ[aH$m| Ho$ öX¶ ‘| Bg
YmaUm H$mo OJmH$a CÝh| EH$sH¥$V BQ>br n[ag§K Ho$ ê$n ‘|
¶m JUamÁ¶ AWdm amîQ´> amÁ¶ Ho$ ê$n ‘| Bgr g§JR>Z (¶§J
BQ>br) Ho$ Ûmam hr g§J{R>V {H$¶m J¶m&
VrZ {gÕm§V- AR>mahdt eVmãXr Ho$ ¶yamon ‘| à{gÕ hþE CZ
VrZ {gÕm§Vm| Ho$ Zm‘ {ZåZ{b{IV Wo, {OÝhm|Zo g§nyU© ¶yamon
‘hmÛrn H$mo à^m{dV {H$¶m Wm-
1. ‘mZdVmdmX, 2. amîQ´>dmX VWm 3. ê${‹T>dmX&
7. H$mC§Q> H$mdya H$m¡Z Wm? dh B{Vhmg ‘| ³¶m| bmoH${චh¡?
CÎma …
H$mC§Q> H$mdya- BQ>br Ho$ EH$sH$aU Ho$ B{Vhmg ‘| H$mdya
H$mo EH$ ‘hËdnyU© ñWmZ àmá h¡& dh gmS>u{Z¶m Ho$ amOm H$m
àYmZ‘§Ìr Wm& dh EH$ ‘hmZ àemgH$ Am¡a ¶mo½¶ gwYmaH$
Wm& CgZo Aݶ Xoem| go dm{UpÁ¶H$ g§{Y¶m± H$s¨ VWm ì¶mnma,
H¥${f Am¡a CÚmoJm| H$mo ~‹T>mdm {X¶m&
AnZr Hw$eb Zr{V {Z‘m©U Ho$ H$maU hr dh BQ>br H$m
{~ñ‘mH©$ H$hbmVm h¡& CgZo nrS>‘m§Q> H$mo EH$ AmXe© amÁ¶
~Zm¶m Am¡a A{YH$m§e ¶yamonr¶ amîQ´>m| Zo Cg amÁ¶ Ho$ ‘m‘bm|
‘| Jhar é{M br& CgZo ’«$m§g Ho$ g‘«mQ> Zonmo{b¶Z V¥Vr¶ H$s
‘XX go bm°å~mS>u (BQ>br H$m EH$ amÁ¶) na A{YH$ma {H$¶m&
8. {d³Q>a B‘¡ZwEb H$m¡Z Wm? BQ>br Ho$ EH$sH$aU ‘| CgH$s
^y{‘H$m H$m dU©Z H$amo&
CÎma …
{d³Q>a B‘¡ZwEb Ed§ BQ>br Ho$ EH$sH$aU ‘| CgH$s ^y{‘H$m …
{d³Q>a B‘¡ZwEb gdm±¶ emhr n[adma (d§e) Ho$ amOm Mmëg©
Aë~«oQ> H$m nwÌ Wm& 1848 H$s H«$m§{V Ho$ H$maU {d³Q>a
B‘¡ZwEb H$m {nVm Mmëg© Aë~«oQ> AnZo amÁ¶ nrS>‘m§Q> go ^mJ
J¶m Am¡a dh amÁ¶ H$s gÎmm {d³Q>a B‘¡ZwEb Ho$ nj ‘§o N>mo‹S>
J¶m& dh gmS>u{Z¶m H$m amOm ~Zm bo{H$Z erK« hr CgZo
nrS>‘m§Q> na ^r A{YH$ma H$a {b¶m&
CgH$m ‘w»¶‘§Ìr H$mC§Q> H$mdya amÁ¶-H$m¶m] Am¡a àemgZ
Ho$ joÌ ‘| {deofk Wm& Bg amOm Zo H$mdya H$s BQ>br Ho$
EH$sH$aU H$s ¶moOZm H$mo ^anya g‘W©Z {X¶m& ¶h R>rH$ h¡
{H$ dh amOemhr H$m g‘W©H$ Am¡a àOmV§Ì H$m {damoYr Wm
bo{H$Z CgZo bmoH$V§Ì ¶m JUV§Ì ñWm{nV H$aZo dmbo AnZo
‘§Ìr H$mdya H$s ¶moOZm ‘| H$moB© XIb Zht {X¶m&
9. O‘©Zr Ho$ EH$ EH$sH$aU H$s {d{^ÝZ AdñWmAm| ‘| {~ñ‘mH©$
H$s ^y{‘H$m H$m dU©Z H$amo&
CÎma …
O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$s AdñWmAm| AWdm gmonmZm| ‘|
{~ñ‘mH©$ H$s ^y{‘H$m- O‘©Zr H$m EH$sH$aU (gZ² 1789 go
1871) {OZ-{OZ AdñWmAm| (gmonmZm|) go JwOa H$a hþAm
CZH$m {ddaU Bg àH$ma h¡-
1. àW‘ gmonmZ ¶m AdñWm-EH$sH$aU go nyd© 18dt eVmãXr
‘| O‘©Zr AZoH$ N>moQ>o-~‹S>o amÁ¶m| O¡go {H$ à{e¶m,
~mdo[a¶m, g¡³gZr Am{X ‘| {d^m{OV Wm& Bg{bE O‘©Zr
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 13
H$m Am{W©H$ {dH$mg ~hþV hr Yr‘m Wm& amîQ´>r¶ OmJ¥{V Ho$
gmW hr O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$s à{H«$¶m ewê$ hþB©& 1815
B©. ‘| O‘©Zr Ho$ amÁ¶m| H$mo AmpñQ´>¶m Ho$ gmW {‘bmH$a
EH$ O‘©Z ‘hmg§K H$s ñWmnZm H$s H$mo{ee H$s JB©& Bgr
g§X^© ‘| ’«§§o$H$’$Q>© ‘| EH$ amîQ´>r¶ nm{b©¶m‘|Q> (g§gX)
~wbmB© JB©& {Ogo g§{dYmZ {Z‘m©U H$m H$m¶© gm¢nm J¶m
bo{H$Z Bg nm{b©¶m‘|Q> H$mo AmpñQ´>¶m Ho$ {damoY Ho$ H$maU
g’$bVm Zht {‘br&
2. Xÿgam gmonmZ ¶m AdñWm-’«|$H$’$Q>© H$s nm{b©¶m‘|Q> H$s
Ag’$bVm Ho$ ~mX O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$m H$m¶© bmoH$V§Ì
Ho$ ê$n ‘| Z hmoH$a à{e¶m Ho$ Mm§gba (àYmZ‘§Ìr) Ûmam
g¡Ý¶ ep³V Ed§ Hy$Q>Zr{V Ho$ ghmao hmoZo bJm& {~ñ‘mH©$ Zo
AnZr bhÿ Ed§ bmoho H$s Zr{V Ûmam O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU
H$m H$m¶© Vrd«Vm go nyam {H$¶m& gd©àW‘ 1864 B©.
‘| {~ñ‘mH©$ Ho$ ZoV¥Ëd ‘| à{e¶m (O‘©Zr H$m gdm©{YH$
ep³Vembr amÁ¶/àm§V) Ed§ S>oZ‘mH©$ ‘| EH$ ¶wÕ hþAm
{Og‘| à{e¶m H$s {dO¶ hþB© Am¡a e¡ëg{dJ H$m àXoe
{‘bm&
3. Vrgam gmonmZ ¶m AdñWm-1866 B©. ‘| à{e¶m (¶m
O‘©Zr) H$m AmpñQ´>¶m Ho$ gmW ¶wÕ Wm& Bg ¶wÕ ‘| à{e¶m
H$mo OrV àmá hþB© Am¡a Bg {dO¶ Ho$ H$maU à{e¶m H$mo
H$B© àXoe O¡go h¡Zmoda, hmoëgQ>rZ, b³g‘~J©, H¡$gb
VWm ’|«$H$’$Q>© B˶m{X Am {‘bo& O‘©Zr go AmpñQ´>¶m H$m
à^md A~ gX¡d Ho$ {bE g‘má hmo J¶m Am¡a Bggo O‘©Zr
Ho$ EH$sH$aU H$m H$m‘ H$m’$s AmgmZ hmo J¶m&
4. Mm¡Wm gmonmZ ¶m AdñWm- gZ² 1870 B©. ‘| O‘©Zr
(àem) H$m ’«$m§g Ho$ gmW EH$ ^¶§H$a ¶wÕ hþAm (¶mX aho
Bgo {díd B{Vhmg ‘| àm¶… àem-’«¢$H$mo ¶wÕ 1870 Ho$
Zm‘ go hr OmZm OmVm h¡) {Og‘| ’«$m§g (Omo Cg g‘¶
àm¶… {~«Q>oZ Ho$ ~mX {díd H$s g~go ~‹S>r ep³V OmZm
OmVm Wm) H$s H$amar hma hþB© Am¡a Cggo Amëgog Am¡a
bmaoZ Ho$ Xmo ‘hËdnyU© àXoe N>rZ {bE JE& BZ {dO¶m|
go à^m{dV hmoH$a ~mH$s ~Mo hþE O‘©Z àXoe ^r (O¡go
~mdo[a¶m, ~Q>©Z~J©, ~oS>Z Am{X) O‘©Z ‘hmg§K ‘| em{‘b
hmo JE& à{e¶m Ho$ emgH$ {d{b¶‘ àW‘ H$mo 1871
B©. ‘§o g§¶w³V O‘©Zr H$m g‘«mQ> Kmo{fV H$a {X¶m J¶m&
{~ñ‘mH©$ AZoH$ df© VH$ O‘©Zr Ed§ ¶yamon H$s amOZr{V ‘|
gdm©{YH$ g’$b Hy$Q>Zr{Vk ‘mZm J¶m& Cgr Ho$ à¶ËZm|
go dñVwV… O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$m H$m¶© 1871 ‘| nyam
hþAm&H¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
10. Zonmo{b¶Z Ûmam {d{OV joÌm| ‘| ñWmZr¶ bmoJm| Zo ’«$m§grgr
emgZ Ho$ à{V {H$g àH$ma à{V{H«$¶m 춳V H$s? ñnîQ>
H$s{OE&
CBSE 2014CÎma …
¶wÕ ‘| Zonmo{b¶Z Zo ’«$m§g, nmob¢S>, pñdQ>Oab¢S>, BQ>br VWm
O‘©Zr Am{X Xoem| na {dO¶ àmá H$a br& BZ Xoem| ‘| Zonmo{b¶Z
Zo bmoH$V§Ì H$mo amOemhr ‘| ~Xb {X¶m& CgZo gZ² 1804 ‘|
EH$ Zonmo{b¶Z {d{Y g§{hVm H$m {Z‘m©U {H$¶m {OgHo$ AmYma
na CgZo {d{OV amîQ´>m| ‘| emgZ Mbm¶m& BgZo ’«$m§gr{g¶m|
Ho$ OrdZ ‘| H$B© n[adV©Z {H$E& BZ n[adV©Zm| Ho$ ’«$m§gr{g¶m|
‘| {ZåZ VrZ H$maU Wo-
1. dhm± H$s OZVm na H$a-^ma ~‹T>m {XE JE&
2. g‘mMma nÌm| Ho$ àH$meZ na Om±M ~¡R>m Xr JB©&
3. Zd¶wdH$m| H$mo ~bnyd©H$ goZm ‘| ^Vu H$am¶m OmZo bJm&
BZ VrZ H$maUm| Ho$ AmYma na dhm± H$s OZVm Zonmo{b¶Z
H$mo AnZm eÌw ‘mZZo bJr& H$mbm§Va ‘| {~«Q>oZ, ê$g, àem
VWm AmpñQ´>¶m (O‘©Zr) H$s g§¶w³V goZm Zo Zonmo{b¶Z H$mo
dmQ>aby Ho$ ¶wÕ ‘| nam{OV H$a {X¶m& CgH$s ‘¥Ë¶w g|Q> hoboH$m
Zm‘H$ Ûrn ‘| hmo JB©&
11. O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$s à{H«$¶m H$mo ñnîQ> H$s{OE&
CBSE Delhi 2013CÎma …
O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$m Ama§^ àem Ho$ qghmgZ na {d{b¶‘
àW‘ Ho$ AmgrZ hmoZo go hþAm& CgZo {~ñ‘mH©$ H$mo AnZm
àYmZ‘§Ìr {Z¶w³V {H$¶m& {~ñ‘mH©$ Zo àem H$mo g¡{ZH$ ep³V
~Zm¶m Am¡a O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$s ^y{‘H$m V¡¶ma H$s&
O‘©Zr H$m EH$sH$aU- O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU H$m {dMma {d¶Zm
H$m§J«og Ho$ ~mX Omoa nH$‹S>Zo bJm& {d¶Zm g§{Y Ho$ AZwgma
O‘©Zr H$mo 30 amÁ¶m| H$mo EH$ T>rbo-T>mbo g§K ‘| ~Xbm J¶m&
O‘©Z Xoe^³Vm| Zo Bg ‘§M H$mo Ñ‹T> ~ZmZo Ho$ AZoH$ à¶mg
{H$E& 1848 H$s H«$m§{V Ho$ ‘ܶ ’o«§$H$’$Q>© H$s nm{b©¶m‘|Q> Zo
O‘©Zr H$mo EH$Vm Ho$ gyÌ ‘| ~m±YZo H$m à¶mg {H$¶m na§Vw àem
Ho$ amOm Ho$ H$maU ¶h bú¶ nyam Z hmo gH$m&
dmñVd ‘| O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU Ho$ ‘mJ© ‘| AZoH$ ~mYmE±
Wt& AmpñQ´>¶m Bg EH$sH$aU Ho$ {déÕ Wm VWm ’«$m§g Ho$ {bE
g§¶w³V O‘©Zr EH$ IVam Wm& ñd¶§ AZoH$ O‘©Zdmgr ^r Bg
EH$Vm Ho$ {déÕ Wo&
BZ g~ ~mYmAm| H$mo {~ñ‘mH©$ Zo Xÿa {H$¶m& dh 1862 B©.
‘| O‘©Zr H$m àYmZ‘§Ìr ~Zm& CgZo O‘©Zr H$s g¡{ZH$ ep³V
‘| d¥{Õ H$s Am¡a AmpñQ´>¶m H$mo AnZm {‘Ì ~Zm¶m& XmoZm| Zo
{‘bH$a S>oZ‘mH©$ go ¶wÕ {H$¶m Am¡a ¶wÕ go àmßV Cn{Zdoem|
(S>{M¶m|) H$s Am‹S> boH$a CgZo 1866 B©. ‘| AmpñQ´>¶m go ¶wÕ
{H$¶m& O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU ‘| AmpñQ´>¶m hr g~go ~‹S>r ~mYm
Wr& {~ñ‘mH©$ Zo {díd H$s ep³V¶m| H$mo VQ>ñW {H$¶m Am¡a
AmpñQ´>¶m H$mo goS>modm ‘| nam{OV H$a {X¶m& ¶wÕ Ho$ níMmV²
‘oZ ZXr Ho$ CÎma ‘| pñWV g^r O‘©Z [a¶mgVm| H$mo {‘bmH$a
CÎmar O‘©Zr Zm‘H$ EH$ amÁ¶ g§K H$s ñWmnZm H$s& 1867
B©. ‘| Bg‘| ‘Ho$bZdJ© VWm g¡³gZr H$mo ^r {‘bm {X¶m J¶m&
1871 B©. ‘| ’«$m§g H$mo nam{OV H$aZo Ho$ níMmV² O‘©Zr
http://www.rava.org.inhttps://wa.me/918905629969
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 14
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
Ho$ X{jUr amÁ¶ ~do[a¶m, ZS>oZ, ì¶yQ>©dJ© Am{X ^r O‘©Z
gm‘«mÁ¶ ‘| gpå‘{bV hmo JE& àem Ho$ amOm H$mo g‘ñV O‘©Zr
H$m g‘«mQ> Kmo{fV {H$¶m J¶m& Bg àH$ma O‘©Zr ¶yamon Ho$
‘mZ{MÌ ‘| EH$ amîQ´> Ho$ ê$n ‘| C^am&
12. 1815-1914 Ho$ Xm¡amZ A§Vam©îQ´>r¶ Am{W©H$ {d{Z‘¶ H|$Ðm|
Ho$ gmW VrZ àH$ma Ho$ àdmhm| H$s ì¶m»¶m H$s{OE&
CÎma …
1815-1914 Ho$ Xm¡amZ A§Vam©îQ´>r¶ Am{W©H$ {d{Z‘¶ Ho$
joÌ ‘| {ZåZ{b{IV VrZ Vah Ho$ àdmh XoIo Om gH$Vo Wo-
1. dñVwAm| H$m àdmh- gm‘mݶV… ¶h dñÌm| VWm H$n‹S>m|
VH$ hr gr{‘V Wm {H$ÝVw ^maV go J«oQ> {~«Q>oZ H$mo ^oOo
OmZo dmbo H$ÀMo ‘mbm| O¡go aoe‘, H$nmg Am{X Ho$ àdmh
‘| VoOr XoIr JB©&
2. ny±Or H$m àdmh- ¶h D$na d{U©V dñVwAm| Ho$ àdmh ‘| hr
g{ÝZ{hV Wm&
3. bmoJm| H$m àdmh- hmbm§{H$ {dH${gV Xoem| Zo Bg na amoH$
bJm aIr Wr qH$Vw nhbo ¶h Jwbm‘m| Ho$ ì¶mnma VWm
CgHo$ ~mX ~§YwAm ‘OXÿam| Ho$ ê$n ‘| {Z¶{‘V ~Zm ahm&
13. gZ² 1815 Ho$ ~mX H«$m§{VH$m[a¶m| Zo ¶yamon Ho$ ~hþV go amÁ¶m| ‘|
AnZo {dMmam| H$m {H$g àH$ma àgma {H$¶m? CXmhaU g{hV
ñnîQ> H$s{OE&
CBSE 2014CÎma …
1. do ‘mZVo Wo {H$ amÁ¶ Am¡a g‘mO H$s ñWm{nV nma§n[aH$
g§ñWmE± O¡go- amOV§Ì MM©, gm‘m{OH$ D±$M-ZrM,
g§n{Îm Am¡a n[adma H$mo ~Zm¶o aIZm Mm{hE&
2. A{YH$m§e ê${‹T>dmXr H«$m§{VH$mar g§J«m‘ go nhbo Ho$ Xm¡a
‘| dmngr Zht MmhVo Wo& Zonmo{b¶Z Ûmam àma§^ {H$E JE
n[adV©Zm| go CÝh| ¶h kmZ hmo J¶m Wm {H$ AmYw{ZH$sH$aU,
amOV§Ì O¡gr nma§n[aH$ g§ñWmAm| H$mo ‘O~yV ~ZmZo ‘|
gj‘ Wm& dh amÁ¶ H$s ep³V H$mo A{YH$ {H«$¶merb
Am¡a ‘O~yV ~Zm gH$Vm Wm&
3. EH$ AmYw{ZH$ goZm, Hw$eb Zm¡H$a-emhr, J{Verb
AW©ì¶dñWm, gm‘§VdmX VWm ^yXmgËd H$s g‘m{ßV-
¶yamon Ho$ {Za§Hw$e amOV§Ìm| H$mo ep³V àXmZ H$a gH$Vo Wo&
4. 1815 ‘| ê${‹T>dmXr emgZ ì¶dñWmE± {Za§Hw$e Wr& do
AmbmoMZm VWm Agh‘{V ghZ Zht H$a gH$Vr Wt& do
{Za§Hw$e gaH$ma H$s d¡YVm na CR>o àíZm| H$mo X~mZm MmhVo
Wo&
14. g§jon ‘| amîQ´>dmX H$m AW© ~VmBE& 1830 Ho$ XeH$ Ho$ ~mX
¶yamon ‘| {dH${gV amîQ´>dmX H$s {deofVmAm| H$mo {b{IE&
CÎma …
1. amîQ´>dmX H$m AW©- {H$gr Xoe ‘| ahZo dmbo bmoJm| H$s dh
^mdZm Omo CÝh| amîQ´>{hV Am¡a amîQ´>^p³V Ho$ {bE ào[aV
H$aVr h¡& Bg ^mdZm Ho$ H$maU hr bmoJ g§H$sU© Ym{‘©H$,
àOmVr¶ ¶m Om{VJV ^mdZmAm| go D$na CR>H$a amîQ´>{hV
‘| VZ-‘Z-YZ A{n©V H$aZo Ho$ {bE VËna ahVo h¢&
2. 1830 Ho$ ~mX ¶yamon ‘| ì¶mßV amîQ´>dmX H$s {deofVmE±- i. 1789 H$s H«$m§{V H$m à^md- ’«$m§grgr H«$m§{V
(1789) Zo 1815 go boH$a 1870 VH$ g^r
Xoem| Ho$ bmoJm| ‘| amîQ´>r¶Vm H$s ^mdZmE± OJmBª&
ii. bmoH$V§Ì VWm ñdV§ÌVm Ho$ {bE hþE à¶mg- ¶yamon Ho$ Eogo Xoem| ‘| {OÝhm|Zo amîQ´>r¶ EH$Vm Ed§ ñdV§ÌVm
nhbo hr àmßV H$a br Wr (O¡go- B§½b¢S>, ’«$m§g,
ñnoZ, ñdrS>Z, ê$g Am{X&) bmoJm| Zo bmoH$V§Ì Ho$
~w{Z¶mXr gwYmam| na ܶmZ {X¶m& ~opëO¶‘, Zmd},
Am¶ab¢S>, nmob¢S> VWm ~mëH$Z amÁ¶m| Ho$ bmoJm| Zo
ñdV§ÌVm Ho$ {bE Am§XmobZ Ama§^ H$a {XE& [^ÝZ-
{^ÝZ amÁ¶m| ‘| ~±Q>o hþE bmoJm| Zo EH$sH$aU Ho$ {bE
Am§XmobZ {H$E& CXmhaU- BQ>br Am¡a O‘©Zr&
iii. gr‘mAm| Ed§ Om{VJV Ah§H$ma go D$na- ¶h amîQ´>dmX amîQ´> {deof H$s gr‘mAm| Am¡a Om{VJV
Ah§H$ma go nao Wm& H«$m§{VH$mar Ho$db AnZo Xoe ‘|
AnZr ñdV§ÌVm ¶m ZmJ[aH$ A{YH$mam| Ho$ {bE Zht
b‹S> aho Wo ~pëH$ CÝhm|Zo ¶yamon Ho$ CZ g^r Xoem|
Ho$ amOZr{VH$ dmVmdaU Ho$ {Ibm’$ AmdmO CR>mB©
Omo A{YZm¶H$dmXr amOV§Ì Ho$ AYrZ KwQ>-KwQ> H$a
gm±g bo aho Wo&
iv. emgH$m| Ho$ Ûmam OZ-^mdZmAm| H$m ܶmZ aIZo H$m dm¶Xm- 1830 ‘| ’«$m§g H$m nhbm emgH$ B§½b¢S>
^mJ J¶m Am¡a bwB© {’${bn CgH$m CÎmam{YH$mar
~Zm& CgZo bmoJm| H$mo dm¶Xm {H$¶m {H$ dh CgH$s
BÀN>mZwgma hr emgZ H$aoJm& ~opëO¶‘ Ho$ {Zdm{g¶m|
Zo ̂ r ñdV§ÌVm Am§XmobZ MbmE Am¡a X{jU ZrXab¢S>
Ho$ {Zdm{g¶m| Zo ’«$m§grgr, ñno{Ze VWm H¡$Wmo{bH$
{Zdm{g¶m| Ho$ {déÕ O§J N>o‹S> Xr&Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in
go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
15. 19dt gXr Ho$ A§{V‘ dfm] ‘| ¶yamon ‘| amîQ´>dmX Ho$ ñd^md ‘|
AmE n[adV©Zm| H$m dU©Z H$s{OE&
CBSE 2015CCÎma …
1. ¶h joÌ ^y-AmH$m[aH$s Am¡a ‘mZd-Om{V¶m| H$s ÑpîQ> go
A{V-{d{^ÝZVm Am¡a {d{dYVm dmbm Wm& ¶hm± Ho$ bmoJ
amOZ¡{VH$ A{YH$mam| Ho$ {bE BgH$mo amîQ´>-amÁ¶ ~ZmZo
Ho$ BÀNw>H$ Wo&
2. {d^mOZ àmB‘ar nmR>embm ‘| àdoe go Ama§^ hþAm
Wm& Bg joÌ Ho$ {Zdmgr ñbmd H$hbmVo Wo& Bg g‘¶
Ho$ amo‘m{Z¶m, ~wëJm[a¶m, Aë~m{Z¶m, J«rg (¶yZmZ),
‘¡gmoS>mo{Z¶m, H«$moE{g¶m, ~mopñZ¶m, haOoJmo{dZm,
gmoëdo{Z¶m Ed§ ‘mÝQ>oZrJ«mo amîQ´> Cg g‘¶ g§¶w³V Zm‘
~ëH$mZ joÌ ‘| g‘mE hþE Wo& ‘Zwî¶ Ho$ {ZOdmX H$s
amOZr{V ‘| ¶h nhbr N>bm±J Wr&
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 15
3. OmVr¶ {d{dYVm H«$‘e… {d^oX H$mo OÝ‘ XoVr h¡ ³¶m|{H$
Bg {d{dYVm H$mo amOZ¡{VH$ a§J XoVo hr g‘mO-g§JR>Z Ho$
g§{dYmZ ‘| n[adV©Z AmZo bJVo h¢ AWm©V² amO-ì¶dñWm
VXZwgma n[ad{V©V hmoVr OmVr h¡& ì¶pîQ> ‘| OÝ‘ XoZo
dmbr ‘w³V ‘mZ{gH$Vm hr CgH$mo amOZr{V Ho$ XþíMH«$ ‘|
’±$gmH$a amÁ¶ ñVa na gm‘«mÁ¶dmXr ep³V¶m| Am¡a A{V
ny±OrdmX H$mo OÝ‘ XoVr h¡&
16. ¶yamon ‘| 1830 go boH$a 19dt gXr Ho$ A§V VH$ amîQ´>dmX
H$s ^mdZm H$mo ê$n àXmZ H$aZo ‘| g§ñH¥${V H$s ^y{‘H$m H$m
dU©Z H$s{OE&
CBSE Outside 2013CÎma …
1. ¶yamon ‘| 1830 go boH$a 19dt gXr Ho$ A§V VH$ amîQ´>dmX
H$s ^mdZm àXmZ H$aZo ‘| Hw$N> H$bmH$mam| Ed§ H${d¶m| H$s
^y{‘H$m à‘wI Wr& CÝhm|Zo ¶yamon ‘| amîQ´>dmX Ho$ {dMmam|
H$mo 춳V H$aZo hoVw {dkmZ Ed§ VH©$ H$s Jm¡ad JmWm H$mo
춳V Zht {H$¶m Om gH$Vm Wm& AV… CÝhm|Zo dhm± H$s
Jm¡adJmWm Ho$ ê$n ‘| bmoJm| Ho$ gå‘wI 춳V {H$¶m&
2. CÝhm|Zo ^mdZm, A§VÑ©pîQ> VWm ahñ¶dmXr ^mdZmAm| na
Omoa {X¶m&
3. CÝhm|Zo EH$ gmPm gm‘y{hH$ {damgV H$s AZw^y{‘ VWm
EH$ gmPm gm§ñH¥${VH$ AVrV H$mo amîQ´> H$m AmYma ~ZmZo
H$s H$mo{ee H$s&
4. CÝhm|Zo amîQ´>dmXr ^mdZm H$mo ‘O~yV ~ZmZo Ho$ {bE
{d{^ÝZ gm§ñH¥${VH$ VËdm| H$m ghmam {b¶m&
17. Am¡ÚmoJrH$aU H$s d¥{Õ Zo {H$g àH$ma ¶yamon Ho$ gm‘m{OH$ Am¡a
amOZr{VH$ g‘rH$aU ~Xb {XE?
CÎma …
1. npíM‘r Am¡a ‘ܶ ¶yamon Ho$ {hñgm| ‘| Am¡Úmo{JH$ CËnmXZ
Am¡a ì¶mnma ‘| d¥{Õ go eham| H$m {dH$mg Am¡a dm{UpÁ¶H$
dJm] H$m CX¶ hþAm {OZH$m ApñVËd ~mOma Ho$ {bE
CËnmXZ na {Q>H$m hþAm Wm&
2. l{‘H$ dJ© Am¡a ‘ܶ dJ© Omo {H$ CÚmoJn{V¶m|, ì¶mnm[a¶m|
Am¡a godm joÌ Ho$ bmoJm| go {‘bH$a ~Zm Wm, H$m CX¶
hþAm&
3. {e{jV Am¡a CXmadmXr ‘ܶ dJm] Ho$ ~rM amîQ´>r¶ EH$Vm
VWm Hw$brZ {deofm{YH$mam| H$s g‘m{ßV O¡go {dMma
bmoH${චhþE&H¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
18. h§Jar ‘| amîQ´>r¶ Am§XmobZ H$s gm‘mݶ {deofVmAm| H$m dU©Z
H$s{OE&
CÎma …
1. H$mogwW Am¡a S>rH$ Zm‘ Ho$ H«$m§{VH$m[a¶m| Zo h§Jar H$mo
ñdV§Ì amîQ´> ~ZmZo Ho$ {bE OZ-ZoV¥Ëd H$mo g§^mbm&
2. ‘mM©, 1848 ‘| AmpñQ´>¶m (ñdm‘r Xoe) go h§Jar Ho$ n¥WH$
g§{dYmZ H$s ‘m±J H$s JB©& BgH$mo ñdrH$ma H$a {b¶m J¶m,
bo{H$Z h§Jar H$s Xmo à‘wI Om{V¶m| (‘½¶ma Am¡a ñbmd)
‘| ’y$Q> n‹S> JB©&
3. XmoZm| Om{V¶m± AbJ-AbJ amîQ´> {Z‘m©U H$s ‘m±J H$aZo
bJt& Eogr Xem ‘| AmpñQ´>¶m H$s gaH$ma Zo Bg H«$m§{V H$m
X‘Z H$a {X¶m&
4. H$mogwW Zo h§Jar H$mo JUV§Ì Kmo{fV H$a {X¶m, na§Vw ê$g
Ho$ Oma emgH$ Zo {Z‘©‘Vmnyd©H$ X‘ZMH«$ Mbm¶m {Og‘|
~‹S>r g§»¶m ‘| bmoJm| H$mo ‘m¡V Ho$ KmQ> CVma {X¶m J¶m&
5. AmpñQ´>¶m Am¡a h§Jar na ê$g H$m emgZ ñWm{nV hmo J¶m&
6. àW‘ {díd ¶wÕ Ho$ ~mX AmpñQ´>¶m Am¡a h§Jar Xmo n¥WH$
ñdV§Ì amÁ¶ ~Zo& O‘©Zr H$s hma Am¡a ~{b©Z H$s g§{Y go
Eogm hþAm Wm&
7. AmpñQ´>¶m Vmo EH$ ñdV§Ì amîQ´> ~Zm ahm bo{H$Z gmd© Om{V
Ho$ bmoJm| H$m ~mhþë¶ hmoZo Ho$ H$maU h§Jar 1991 VH$
gmo{d¶V g§K Ho$ hr AYrZ ~Zm ahm&
19. ¶yZmZ ‘| hþE amîQ´>dmXr Am§XmobZ H$s {deofVmAm| H$m dU©Z
H$s{OE&
CÎma …
1. ~mëH$Z joÌ H$mo VwH©$ emgZ go ñdV§ÌVm {XbmZo Ho$ {bE
1814 ‘| AmoS>ogm (¶yZmZ) Zm‘H$ ñWmZ na {’$br Am¡a
h{V[a¶m Zm‘H$ g§JR>Z ~ZmE JE&
2. 1821 ‘| ¶yZm{Z¶m| H$s BZ g§ñWmAm| Zo {dÐmoh N>o‹S> {X¶m
³¶m|{H$ Cg g‘¶ OZrZm Ho$ nmem Am¡a VwH©$ Ho$ gwëVmZ
Ho$ ~rM ¶wÕ {N>‹S>m hþAm Wm& ¶h {dÐmoh {Z‘©‘Vm go Hw$Mb
{X¶m J¶m&
3. 1822 H$mo ‘r[a¶mÛrn ‘| Mbm¶m J¶m Am§XmobZ ^r VwH©$
gwëVmZ ‘h‘yX Zo ~war Vah Hw$Mb {X¶m&
4. 1829 ‘| B§½b¢S>, ’«$m§g VWm ê$g Zo AmQ>mo‘Z gm‘«mÁ¶
na ¶h X~md S>mbm {H$ CgH$m gwëVmZ ¶yZmZ H$m emgH$
{Z¶w³V H$ao Am¡a CgH$mo d§emZwJV emgZ H$m A{YH$ma Xo
bo{H$Z CgH$mo EH$ H$aX amÁ¶ (dm{f©H$ H$a MwH$mZo dmbm)
H$m XOm© {X¶m OmE&
5. 1832 ‘| ¶yZmZ H$mo ñdV§Ì amÁ¶ H$m XOm© {‘bm VWm
~odmo[a¶m H$m amOHw$‘ma Am°Q>m© CgH$m emgH$ MwZm J¶m&
6. ¶yZmZ Ho$ H«$m§{VH$m[a¶m| Zo hr B§½b¢S> Am¡a ’«$m§g H$mo do
VarHo$ ~VmE {Oggo do H$mbm§Va ‘| Am°Q>mo‘Z gm‘«mÁ¶ H$m
nVZ gw{ZpíMV H$a nmE& ¶o bmoJ amOZr{V Am¡a àemgZ
Ho$ ‘m‘bo ‘| A{V MVwa Wo&
20. {~ñ‘mH©$ Am¡a H$mdya Ho$ AmXem] Am¡a VarH$m| (Zr{V¶m|) H$s
VwbZm H$s{OE&
CÎma …
1. bú¶ EH$-amñVo AbJ-AbJ-H$mdya Am¡a {~ñ‘mH©$
XmoZm| hr AnZo g‘¶ Ho$ g’$b Hy$Q>Zr{Vk Wo& XmoZm|
H$m bú¶ AnZo Xoe H$m EH$sH$aU Wm& XmoZm| H$m eÌw
http://www.rava.org.inhttps://wa.me/918905629969
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 16
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
AmpñQ´>¶m Wm bo{H$Z XmoZm| H$s Zr{V¶m± [^ÝZ Wt& H$mdya
H$m {dMma Wm {H$ {~Zm {dXoer ghm¶Vm Ho$ BQ>br H$m
EH$sH$aU g§^d Zht O~{H$ {~ñ‘mH©$ {dXoer ghm¶Vm ‘|
{dídmg Zht aIVm Wm& dh bmoho Am¡a a³V H$s Zr{V ‘|
{dídmg aIVm Wm&
2. AbJ-AbJ Zr{V¶m±-H$mdya H$s Zr{V OZ‘V-g§J«h
Am¡a OZmXoe Ho$ AmYma na H$m¶©H«$‘ H$mo AmJo ~‹T>mZo H$s
Wr& O~{H$ {~ñ‘mH©$ g¡Ý¶-AmH«$‘U go EH$sH$aU H$aZo
‘| {dídmg aIVm Wm&
3. ñWmZ ^p³V-H$mdya Zo gmS>u{Z¶m-nrS>‘m§Q> H$m {db¶
BQ>br ‘| H$a {X¶m O~{H$ dh gmS>u{Z¶m H$m àYmZ‘§Ìr
Wm& {~ñ‘mH©$ Zo àem H$m O‘©Zr ‘| {db¶ Zht {H$¶m&
4. A§{V‘ n[aUm‘-O‘©Zr ‘| {~ñ‘mH©$ Ho$ níMmV² H$B© g§Kfm]
H$m Xm¡a Mbm {Og‘| OZ-YZ H$s Anma j{V hþB© bo{H$Z
H$mdya Ûmam à{VpîR>V BQ>br A^r VH$ em§{VnyU© gm‘§Oñ¶
‘| h¡&
21. O‘©Zr Am¡a BQ>br ‘| amîQ´>r¶ EH$Vm H$s CnbpãY Ho$ ~mdOyX
BZ Xoem| ‘| JUV§Ìr¶ emgZ H$s ñWmnZm ³¶m| Zht hmo gH$s?
CÎma …
JUV§Ìr¶ emgZ Ho$ ñWm{nV Z hmoZo Ho$ H$maU- ¶Ú{n BQ>br
Am¡a O‘©Zr XmoZm| ‘| hr bJ^J gmW-gmW amîQ´>r¶ EH$sH$aU
hþAm bo{H$Z XmoZm| Xoem| ‘| hr JUV§Ì ñWm{nV Zht hmo gH$m&
BgHo$ ‘w»¶ H$maU {ZåZ {XE OmVo h¢-
1. XmoZm| hr Xoem| Ho$ bmoJ {dXoer XmgVm H$mo g‘mßV H$a
ñdV§ÌVm MmhVo Wo& do AnZo-AnZo amOmAm| Ho$ {déÕ
Zht Wo ³¶m|{H$ XmoZm| hr Xoem| Ho$ Zaoe OZVm ‘| bmoH${à¶
Wo Am¡a do OZVm H$s ^mdZmAm| H$s H$Ð ^r {H$gr gr‘m
VH$ H$aVo Wo&
2. XmoZm| hr Xoem| Ho$ EH$sH$aU ‘| àYmZ‘§Ìr ‘w»¶ ì¶p³VËd
aho bo{H$Z ¶o XmoZm| hr AnZo-AnZo emgH$m| Ho$ à{V
d’$mXma aho& do XmoZm| hr amOV§Ì H$mo CIm‹S>H$a JUV§Ì
Zht ñWm{nV H$aZm MmhVo Wo&
3. XmoZm| hr Xoem| Ho$ amîQ´>^³V Am¡a amîQ´>r¶ ñVa Ho$ à‘wI
ZoVmJU ¶o ‘mZVo Wo {H$ CZHo$ Xoem| H$s g§ñH¥${V¶m±,
Am¡Úmo{JH$ d H¥${f H$s àJ{V, g¡Ý¶ ep³V H$s CÝZ{V
amOmAm| Ho$ hmWmo§ ‘| hr A{YH$ gwa{jV ahoJr& ¶o bmoJ
amîQ´>r¶ EH$Vm Am¡a Xoe^p³V H$m CËWmZ Vmo MmhVo Wo
bo{H$Z {H$gr ^r Vah go AnZo amOV§Ìm| H$mo hm{Z Zht
nhþ±MmZm MmhVo Wo&
22. ¶yamon ‘| g§ñH¥${V Zo amîQ´> Ho$ {dMma Ho$ {Z‘m©U ‘| EH$ ‘hËdnyU©
^y{‘H$m {Z^mB© h¡& Bg H$WZ H$s gmoXmhaU nwpîQ> H$s{OE&
AWdm
³¶m Amn gh‘V h¢ {H$ ¶yamon ‘| amîQ´> Ho$ {dMma Ho$ CX¶ ‘|
g§ñH¥${V Zo EH$ ‘hËdnyU© ^y{‘H$m AXm H$s? AnZo CÎma Ho$
Am¡{M˶ H$mo {gÕ H$s{OE&
CÎma …
hm±, Bg ~mV go gh‘V hþAm Om gH$Vm h¡ {H$ ¶yamon ‘| amîQ´>
Ho$ {dMma Ho$ CX¶ ‘| g§ñH¥${V Zo ‘hËdnyU© ^y{‘H$m AXm H$s&
Bg g§ñH¥${V ‘| ^mfm, bmoH$JrV, bmoH$Z¥Ë¶, g§JrV, ZmQ>H$
Am{X em{‘b h¢& AmBE XoIVo h¢ {H$ H¡$go BZ KQ>H$m| Zo
amîQ´>dmX H$mo AmH$ma XoZo ‘| AnZr ^y{‘H$m AXm H$s-
1. ^mfm- nmob¢S> ‘| ñHy$bm| ‘| nmo{bg ^mfm Ho$ à¶moJ na
à{V~§Y bJm {X¶m J¶m Wm& à{V{H«$¶mñdê$n MM© ‘|
BH$Q²>R>o hmoZo dmbo bmoJm| Zo nmo{bg ^mfm H$m à¶moJ H$aZm
ewê$ H$a {X¶m& nmo{be ^mfm H$m à¶moJ ¶yamon ‘| ê$gr
à^wËd Ho$ {déÕ g§Kf© H$m àVrH$ ~Z J¶m&
2. bmoH$ H$Wm- {J«‘ ~§YwAm| Zo ~hþV gmar bmoH$ H$WmAm|
H$m g§J«h {H$¶m VWm CZH$m O‘©Zr ‘| ’«$m§grgr à^wËd Ho$
{déÕ h{W¶ma Ho$ ê$n ‘| à¶moJ {H$¶m&
3. g§JrV- nmob¢S> ‘| g§JrV Ho$ ‘mܶ‘ go amîQ´>r¶ ^mdZmAm|
H$mo qOXm aIm J¶m&
4. Am°noam VWm bmoH$ Z¥Ë¶- H¡$amob Hw${n©ñH$s Zo amîQ´>r¶
g§Kf© H$mo Am°noam Ho$ ‘mܶ‘ go àX{e©V {H$¶m& nmoboZog
VWm ‘mOwaH$m O¡go bmoH$Z¥Ë¶m| H$m nmob¢S> ‘| amîQ´>dmXr
àVrH$m| Ho$ ê$n ‘| à¶moJ {H$¶m J¶m&Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in
go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
23. CXmadmX H$s AdYmaUm H$mo ñnîQ> H$s{OE& ¶yamon ‘| CÝZrgdt
eVmãXr ‘| amOZr{VH$ ê$n go CXmadmX Zo {H$g ~mV na Omoa
{X¶m?
AWdm
CXma amîQ´>dmX ¶m CXmadmX go Amn ³¶m g‘PVo h¢? BZ
{dMmam| Ho$ {dH$mg ‘| amOZr{VH$-Am{W©H$ AmYmam| H$s MMm©
H$s{OE&
CÎma …
1. CXmadmX ¶m CXma amîQ´>dmX-
i. CXma amîQ´>dmX (CXmadmX) H$m {dMma gh‘{V H$s gaH$ma H$s AdYmaUm na ~b XoVm h¡& CgZo
ì¶p³VJV ñdV§ÌVm VWm H$mZyZ Ho$ g‘j bmoJm| H$s
g‘mZVm na Omoa {X¶m&
ii. ¶yamonr¶ ^y{‘ Ho$ gm§ñH¥${VH$ ê$n ‘| {^ÝZ joÌr¶ gm‘m{OH$ g‘yhm| Ho$ ~rM go amîQ´>dmX Ho$ Bg {dMma
H$m CX¶ hþAm&
2. Bg {dMma Ho$ CX¶ Ho$ {ZåZ{b{IV AmYma Wo-i. amOZr{VH$ AmYma-bmoJ {Za§Hw$e emgZ VWm
nmX[a¶m| H$mo àmá {deofm{YH$mam| go ‘wp³V MmhVo Wo&
do EH$ g§{dYmZ VWm g§gXr¶ ì¶dñWm na AmYm[aV
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 17
EH$ à{V{Z{YH$ gaH$ma H$s Amdí¶H$Vm ‘hgyg
H$aZo bJo Wo&
ii. Am{W©H$ AmYma-bmoJ ‘w³V ~mOma ì¶dñWm MmhVo Wo& do gaH$ma Ûmam gm‘mZm| VWm ny±Or Ho$ AmdmJ‘Z
na bJm¶o JE à{V~§Ym| H$mo IË‘ H$aZm MmhVo Wo&
CZH$s BÀN>m Wr {H$ EH$ g‘mZ ^ma Ed§ Zmn H$s
ì¶dñWm g^r OJh bmJy hmo&
24. ’«$m§grgr bmoJm| Ho$ ~rM gm‘y{hH$ nhMmZ H$s ^mdZm n¡Xm H$aZo
Ho$ {bE ’«$m§grgr H«$m§{VH$m[a¶m| Ûmam àma§^ {H$E JE Cnm¶m|
Am¡a H$m¶m] H$m {díbofU H$s{OE&
CBSE Delhi 2016CÎma …
1. ’«$m§g H$mo {nV¥^y{‘ Am¡a ZmJ[aH$ H$s Cn‘m XoH$a bmoJm| ‘|
EH$mˑH$Vm Ho$ ^md OJmE&
2. ’«o$S>[aH$ gma¶y Zo df© 1848 ‘| (A{Ib {díd bmoH$Vm§{ÌH$
Am¡a gm‘m{OH$ JUV§Ì H$m ñdßZ) Zm‘H$ {MÌ ~Zm¶m&
Bg‘| {díd Ho$ g^r Xoem| H$mo nañna gh‘{V AmYma na
em§{VnyU© pñW{V ‘| {XIm¶m J¶m h¡&
3. amîQ´>JrV, amîQ´>JmZ Am¡a amîQ´> Ho$ à{V EH$mË‘H$Vm OJmZo
dmbr {d{dY gm{hp˶H$ {dYmAm| H$mo OÝ‘ {X¶m J¶m&
4. OoH$mo{~¶Z ³b~ ~ZmE JE {OZ‘| ’«$m§g H$s g§ñH¥${V H$mo
{d{eîQ> nhMmZ Xr JB©&
5. BñQ>oQ²>g OZab Am¡a amîQ´> g^m ‘| OZ-à{V{Z{YËd H$mo
gå‘mZ {X¶m J¶m&
6. joÌr¶ ^mfmAm| na à{V~§Y bJmH$a ’«¢$M ^mfm H$mo OZ
^mfm H$m XOm© {X¶m J¶m&
25. AR>mahdt eVmãXr ‘| ê$‘mZrdmX {H$g àH$ma EH$ {deof àH$ma
H$s amîQ´>r¶ ^mdZm H$m {dH$mg H$aZm MmhVm Wm? ñnîQ>
H$s{OE&
AWdm
amîQ´>dmXr Am§XmobZ Ho$ ~mao ‘| ê$‘mZr H$bmH$mam| VWm H${d¶m|
Ho$ ³¶m {dMma Wo? CÝhm|Zo ¶yamon ‘| amîQ´>dmXr Am§XmobZ H$mo
‘O~yV H$aZo Ho$ {bE ³¶m {H$¶m? ì¶m»¶m H$s{OE&
CÎma …
1. ê$‘mZrdmX VWm ê$‘mZr H$bmH$ma-
i. ê$‘mZr H$bmH$mam| Zo ‘hgyg {H$¶m {H$ {dkmZ Ed§ VH©$ H$s Jm¡adJmWm go amîQ´>dmX Ho$ {dMma H$mo 춳V
Zht {H$¶m Om gH$Vm h¡&
ii. CÝhm|Zo ^mdZm, A§VÑ©pîQ> Am¡a ahñ¶dmXr ^mdZmAm| na Omoa {X¶m&
iii. CÝhm|Zo EH$ gmPm gm‘y{hH$ {damgV H$s AZw^y{V VWm EH$ gmPm gm§ñH¥${VH$ AVrV H$mo amîQ´> H$m
AmYma ~ZmZo H$s H$mo{ee H$s&
2. CÝhm|Zo amîQ´>dmXr Am§XmobZ H$mo ‘O~yV ~ZmZo Ho$ {bE
{d{^ÝZ gm§ñH¥${VH$ VËdm| H$m ghmam {b¶m&
i. CÝhm|Zo amîQ´>dmX H$mo C^maZo Ho$ {bE ^mfm H$mo EH$ gm§ñH¥${VH$ ~§YZ Ho$ ê$n ‘| à¶moJ {H$¶m&
ii. CÝhm|Zo amîQ´>dmX H$m g§Xoe XoZo Ho$ {bE Am°noam VWm g§JrV H$m ghmam {b¶m&
iii. CÝhm|Zo amîQ´>dmXr ̂ mdZm H$mo ’¡$bmZo Ho$ {bE bmoH$Z¥Ë¶ VWm bmoH$ H$WmAm| H$m Cn¶moJ {H$¶m&
26. ¶yamon ‘| 1830 Ho$ XeH$ H$mo ‘hmZ Am{W©H$ H${R>ZmB¶m| Ho$
ê$n ‘| ³¶m| OmZm OmVm Wm? H$moB© VrZ H$maU ñnîQ> H$s{OE&
CÎma …
1. ’«$m§g Ho$ bmoJ Xoe Ho$ ̂ y-^mJ H$mo Zht ~pëH$ Cg ̂ y-^mJ
‘| ahZo dmbo bmoJm| H$mo dmñV{dH$ amîQ´> g‘PVo Wo& amOm
g‘Pm¡Vo Ho$ {bE V¡¶ma Zht h¡& AܶmXoe Ho$ Kmo{fV hmoVo
hr EH$ {~Obr-gr Xm¡‹S> JB©& no[ag ‘| CnpñWV nÌH$mam|
Am¡a g^m Ho$ gXñ¶m| Zo {damoY nÌ V¡¶ma {H$¶m, ‘OXÿam|
Zo Am§XmobZ ewê$ H$a {X¶m&
g‹S>H$m| na ^r‹S> O‘m hmoZo bJr VWm ‘§{Ì‘§S>b H$m
Zme hmo, A{YH$ma nÌ {Ma§Ordr hmo Ho$ Zmao gwZmB© XoZo
bJo& amOd§e Ho$ g’o$X PÊS>o Ho$ ñWmZ na {Va§Jo PÊS>o
H$mo gÀMo AW© ‘| amîQ´>r¶ ÜdO ‘mZVo Wo& amOm H$s godm
Ho$ A{YH$m§e g¡{ZH$ OZVm ‘| AmH$a {‘b JE&
2. O‘©Zr gZ² 1830 H$s H«$m§{V go à^m{dV hþAm& O‘©Zr Ho$
Hw$N> ^mJm| ‘| H«$m§{VH$m[a¶m| Zo {dÐmoh H$m PÊS>m CR>m¶m&
~y«§g{ZH$ Ho$ S²>¶yH$ H$mo qghmgZ N>mo‹S>H$a ^mJZm n‹S>m&
OZVm Zo CgH$o CÎmam{YH$mar go CXmadmXr g§{dYmZ
àmßV {H$¶m& ~mdo[a¶m, ~oS>Z VWm ~XVoådJ© ‘| Ohm±
g§gXr¶ ì¶dñWm {dÚ‘mZ Wr MwZmd Ho$ ~mX CXmadmXr
Xb ep³Vembr hmo JE& g‘mMma nÌm| H$mo ^r ñdV§ÌVm
àXmZ hmo JB©&
3. nwV©Jmb Am¡a ¶yZmZ Ho$ {dÐmoh ‘w»¶V… amîQ´>r¶Vm H$s
^mdZm go à^m{dV Wo Omo {dXoer emgZ H$mo g‘má H$aZm
MmhVo Wo& ¶hm± Ho$ Am§XmobZm| H$mo {~«Q>oZ H$s ^r ghmZw^y{V
àmá Wr& nwV©Jmb ‘| 1830 H$s ’«$m§grgr H«$m§{V H$m à^md
n‹S>m& dhm± 1830 ‘| B§½b¢S> VWm ’«$m§g Ho$ hñVjon go
CXmadmXr emgZ g‘má hmo J¶m&H¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
27. AR>mahdt eVmãXr ‘| Hw$brZ dJ©, H¥$fH$ VWm ZE ‘ܶ dJ© H$s
pñW{V H$m dU©Z H$s{OE&
CÎma …
1. Hw$brZ dJ©-
1. ¶h dJ© g~go A{YH$ à^mdembr Wm& BgHo$ nmg
J«m‘rU joÌm| ‘| g§n{Îm Am¡a ehar hdo{b¶m± Wt& BZH$s
EH$ gm§Pm OrdZe¡br Wr&
2. ¶h amOZr{VH$ H$m¶m] VWm CÀM dJm] Ho$ ~rM ’««|$M
^mfm H$m à¶moJ H$aVo Wo&
3. Amng ‘| d¡dm{hH$ ~§YZm| ‘| ~§Yo hmoVo Wo&
http://www.rava.org.inhttps://wa.me/918905629969
-
Download all GUIDE and Sample Paper pdfs from www.cbse.online or www.rava.org.in Page 18
Aܶm¶ 1.1: ¶yamon ‘| amîQ´>dmX H$m CX¶ www.cbse.online
4. BZH$s g§»¶m H$‘ Wr&
2. H¥$fH$ dJ©-
1. BZH$s g§»¶m A{YH$ Wr&
2. ¶h O‘rZ na {H$amEXma ¶m N>moQ>o H$míVH$ma ¶m
^yXmg Ho$ ê$n ‘| H$m‘ H$aVo Wo&
3. Z¶m ‘ܶ dJ©-Am¡Úmo{JH$ CËnmXZ Am¡a ì¶mnma Ho$
n[aUm‘ñdê$n ZE ‘ܶ dJ© H$m CX¶ hþAm& BZH$m AmH$ma
N>moQ>m Wm& {deof A{YH$mam| H$s g‘m{á Ho$ níMmV² {e{jV
d CXmadmXr ‘ܶ dJ© ‘| amîQ´>r¶ ^mdZm H$m {dH$mg hþAm&
28. ’«o$S>[aH$ gm°a¶y H$s Vñdra Ho$ nrN>o ³¶m {dMma Wm? Cg
g‘¶ ¶h {H$g àH$ma H$m g§Xoe Xo ahr Wr?
CÎma …
1. 1848 ‘| ’«o$S>[aH$ gm°a¶y Zm‘H$ EH$ ’«$m§grgr H$bmH$ma
Zo Mma {MÌm| H$s EH$ ûm¥§Ibm ~ZmB©, {Og‘| ¶yamon Am¡a
A‘o[aH$m Ho$ bmoJ {XImE JE h¢, g^r C‘« Am¡a gm‘m{OH$
dJm] Ho$ ñÌr-nwéf EH$ b§~r bmBZ ‘| ñdV§ÌVm H$s à{V‘m
H$s àmW©Zm (d§XZm) H$aVo hþE Om aho h¢&
2. ñdV§ÌVm H$mo ‘{hbm H$m ê$n {X¶m J¶m VWm CgHo$ EH$
hmW ‘| kmZmoX¶ H$s ‘emb Am¡a Xÿgao hmW ‘| ‘Zwî¶ Ho$
A{YH$mam| H$m KmofUmnÌ {bE {XIm¶m J¶m h¡&
3. à{V‘m Ho$ gm‘Zo O‘rZ na {Za§Hw$e g§ñWmZm| Ho$ ÜdñV
Adeof {~Iao hþE n‹S>o {XImE JE h¢&Amn AnZr H$jm go gå~pÝYV g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r h‘mar do~gmBQ> www.rava.org.in
go ^r S>mCZbmoS> H$a gH$Vo h¢&
XrK© CÎmamË‘H$ àíZ
1. ¶yamon ‘| amîQ´> amÁ¶ H$s AdYmaUm H$m {dH$mg H¡$go hþAm?
amîQ´> amÁ¶m| Ho$ {Z‘m©U ‘| ³¶m ¶h g’$b ahr?
CÎma …
1. 19dt gXr ‘| amîQ´>dmX EH$ Eogr ep³V Ho$ ê$n ‘| C^am
{OgZo ¶yamon Ho$ ^m¡{VH$ Am¡a ‘mZ{gH$ ñdê$n H$mo ~Xb
S>mbm&
2. BZ n[adV©Zm| H$m A§{V‘ n[aUm‘ amîQ´> amÁ¶ Ho$ ê$n ‘§o
gm‘Zo Am¶m&
3. EH$ b§~o g‘¶ go AmYw{ZH$ amîQ´> Ho$ {Z‘m©U H$s à{H«$¶m
Mb ahr Wr {Og‘| EH$ H|$Ðr¶H¥$V gÎmm EH$ n[a^m{fV
{ZpíMV ^y-^mJ na emgZ H$ao&
4. amîQ´> amÁ¶ EH$ Eogm amÁ¶ Wm {Og‘| BgHo$ ZmJ[aH$m| Ho$
~hþ‘V Am¡a emgH$ Ho$ gmW-gmW Am‘ ZmJ[aH$ ‘| ^r
gm‘y{hH$ AnZonZ H$s ^mdZm hmo&
5. ¶h gm‘y{hH$ AnZonZ H$s ^mdZm, g§Kfm], ZoVmAm| Ho$
H$m¶m] Am¡a Am‘ AmX‘r Ûmam {dH${gV H$s JB©&
6. Bg AdYmaUm Zo amîQ´> amÁ¶m| H$mo EH$ g‘mZ ̂ mfm, g‘mZ
g§ñH¥${V Am¡a EH$ nhMmZ Xr Am¡a H$amo ¶m ‘amo H$s ̂ mdZm
Xr&
2. BQ>br Ho$ EH$sH$aU Ho$ ‘mJ© ‘| AmZo dmbr à‘wI ~mYmAm| H$m
CëboI H$s{OE&
CÎma …
BQ>br Ho$ EH$sH$aU Ho$ ‘mJ© ‘| AmZo dmbr ~mYmE±-
1. {dXoer Am{Yn˶- BQ>br Ho$ A{YH$m§e amÁ¶m| na
{dXo{e¶m| H$m emgZ Wm& CÎmar BQ>br Ho$ bm°å~mS>u Am¡a
doZo{e¶m, AmpñQ´>¶m Ho$ AYrZ Wo& Q>ñH$Zr, na‘m Am¡a
‘moS>oZm na g~© d§e Ho$ amOHw$‘mam| H$m hmW Wm, Omo
AmpñQ´>¶m go à^m{dV Wo& X{jU ‘| Zonëg Am¡a {g{gbr
‘| ~y~}Z d§e Ho$ amOmAm| H$m emgZ Wm& amo‘ na nmon H$m
emgZ Wm {OgHo$ H$maU BQ>br Ho$ EH$sH$aU ‘| g~go
A{YH$ H${R>ZmB© Wr& EH$ àm§V Xÿgao H$m {damoYr Wm&
2. BQ>br Ho$ emgH$m| H$s BÀN>m- BQ>br Ho$ emgH$m| H$s BÀN>m
Wr {H$ do OZVm H$s ñdV§ÌVm H$m AnhaU H$aHo$ AnZo
{Za§Hw$e Ed§ ñdoÀN>mMmar emgZ H$mo Cg na Wmon X|& Bg
H$maU BQ>br Ho$ Xoe^³V AnZr ^mdZmAm| H$mo Iwbo ê$n
go àMm[aV Zht H$a nmVo Wo& Bg CX²Xoí¶ H$s ny{V© Ho$
{bE Xoe^³Vm| Zo JwßV g{‘{V¶m| H$m JR>Z {H$¶m {OZH$mo
H$m~m}ZarO H$hm OmVm Wm&
1815 go 1850 VH$ BZ g{‘{V¶m| Zo nyao Xoe
‘| Xoe^p³V H$s bha Xm¡‹S>m Xr Wr& BZ g{‘{V¶m| ‘| go
à‘wI ^y{‘H$m Zonëg pñWV g{‘{V H$s Wr&
3. Á¶wgono ‘opËgZr Am¡a BQ>br Ho$ Aݶ Xoe^³Vm| Ho$ {dMmam| H$m
bJ^J 150 eãXm| ‘| dU©Z H$s{OE&
CÎma …
BQ>br Ho$ ‘hmZ H«$m§{VH$mar Am¡a Xoe^³V-
1. BQ>br Ho$ Xmo ‘hmZ Xoe^³V Á¶wgono ‘opËgZr Am¡a
J¡ar~mëS>r XmoZm| hr AnZo Xoe H$mo {dXoer ep³V¶m| H$s
XmgVm go ‘w³V H$amZm MmhVo Wo Am¡a do Xoe ‘| ’¡$bo hþE
AZoH$ N>moQ>o-N>moQ>o amÁ¶m| H$mo EH$Vm Ho$ gyÌ ‘| ~m±YH$a
BQ>br H$mo EH$ ep³Vembr amîQ´> ~ZmZm MmhVo Wo& CÝhm|Zo
¶wdm BQ>br Zm‘H$ EH$ Am§XmobZ Mbm¶m Am¡a BgHo$
‘mܶ‘ go AnZo Xoe Ho$ ¶wdH$m| H$mo amîQ´>{hV Ho$ {bE H$m¶©
H$aZo Ho$ {bE ào[aV {H$¶m&
2. 1848 ‘| O~ ’«$m§g Am¡a ¶yamon Ho$ Aݶ Xoem| ‘| {Za§Hw$e
amOV§Ì Ho$ {déÕ H«$m§{V¶m± ^‹S>H$ CR>t Vmo BQ>br Ho$
H«$m§{VH$m[a¶m| Am¡a Xoe^³Vm| Zo AnZo-AnZo amÁ¶m| Ho$
gÎmmYmar emgH$m| H$mo bmoH${hV ‘| bmoH$Vm§{ÌH$ gwYma
H$aZo Ho$ {bE {dde {H$¶m&
3. EH$sH$aU Ho$ {dMma go ào[aV EH$ Aݶ H«$m§{VH$mar
gmS>u{Z¶m Ho$ àYmZ‘§Ìr H$mdya Zo H¥${f, CÚmoJ, ì¶mnma
Am¡a gm‘m{OH$ gwYmam| H$s Amoa ܶmZ {X¶m& CgZo {~«Q>oZ
Am¡a ’«$m§g H$s ghm¶Vm H$aHo$ ~Xbo ‘| CZH$s ghm¶Vm
boH$a Am[ñQ´>¶m O¡go ep³Vembr amÁ¶ H$mo nam{OV
{H$¶m&
http://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.inhttp://www.cbse.onlinehttp://www.rava.org.in
-
https://wa.me/918905629969
Social Science Class 10th www.rava.org.in
Get all GUIDE and Sample Paper PDFs by whatsapp from +91 89056 29969 Page 19
4. H$mdya Zo ’«$m§g Ho$ emgH$ H$mo AmpñQ´>¶m Ho$ {déÕ ¶wÕ
N>o‹S>Zo Ho$ {bE gh‘V H$aHo$ bmoå~mS>u Zm‘H$ amÁ¶ H$mo
BQ>br ‘| {‘bm {b¶m, ^bo hr ¶wÕ ‘| ’«$m§g hma J¶m Wm&
5. J¡ar~mëS>r Zo Xoe H$s EH$Vm Ho$ {bE {dXoer ghm¶Vm àmá
H$aZo H$m g‘W©Z Zht {H$¶m& dh AnZo Xoe^³Vm| Am¡a
BQ>br Ho$ Zm¡OdmZm| Ho$ gmW {‘bH$a {g{gbr amÁ¶m|
(BZH$s g§»¶m Xmo Wr) H$s Amoa Hy$M {H$¶m Am¡a 1848
Ho$ Zdå~a ‘mh Ho$ A§{V‘ {XZm| VH$ XmoZm| {g{gbr amÁ¶m|
H$mo BQ>br ‘| {‘bm {b¶m J¶m&
6. ‘mM©, 1861 ‘| BQ>br Ho$ amOm {d³Q>a B‘oZwEb {ÛVr¶
Zo ñd¶§ H$mo g§¶w³V BQ>br H$m amOm Kmo{fV H$a {X¶m&
H$mbm§Va ‘| nmon Ho$ N>moQ>o go amÁ¶ H$mo N>mo‹S>H$a eof amo‘
H$mo ^r BQ>br ‘| {‘bm {b¶m J¶m Am¡a amo‘ H$mo hr g§¶w³V
BQ>br H$s amOYmZr Kmo{fV H$a {X¶m J¶m&
4. ’«o$S>[aH$ gm°a¶y H$s H$ënZmXeu ÑpîQ> ³¶m Wr? CZ VrZ
A{^ì¶p³V¶m| H$s MMm© H$s{OE {OÝh| CgZo AnZo à{gÕ
’$ñQ>© qàQ> ‘| Xem©¶m h¡&
CBSE 2012CÎma …
1. ’«o$S>[aH$ gm°a¶y H$s H$ënZmXeu ÑpîQ> ‘| ¶yamon Ho$ Xoe Eogo
amîQ>-amÁ¶ h¢, {OZH$m AnZm ÜdO VWm amîQ´>r¶ nmoemH$
h¡&
2. AnZo ’$ñQ>© qàQ> ‘| CgZo {d{^ÝZ g‘yhm| Ho$ bmoJm| H$s
a¡br H$mo Xem©¶m h¡ Omo ñdV§ÌVm H$s ‘y{V© Ho$ à{V AnZr
lÕm àH$Q> H$a aho h¢& Bggo {ZåZ{b{IV A{^ì¶p³V¶m±
àX{e©V hmoVr h¢-
1. A‘o[aH$m H$s a¡br ¶h àX{e©V H$aVr h¡ {H$ A‘o[aH$m
VWm pñdQ²>Oab¢S> H$s Vah Aݶ Xoem| H$mo ^r amîQ´>
amÁ¶ ~ZZm Mm{hE&
2. ’«$m§g Ho$ bmoJm| Ho$ hmW ‘| {Va§Jm P§S>m Aݶ Xoem| H$mo
H«$m§{V Ho$ {bE ào[aV H$a ahm h¡ Vm{H$ do ^r amîQ´>
amÁ¶ ~Z gH|$&
3. O‘©Zr Ho$ bmoJm| Ho$ hmWm| ‘| {d{^ÝZ a§Jm| Ho$ P§S>o
EH$Vm H$s Amdí¶H$Vm H$mo àX{e©V H$a aho h¢&
4. Xÿgao Xoem| Ûmam {Z{‘©V ñdV§ÌVm H$s ‘y{V© H$s Amoa
~‹T> ahm Mm¡Wm g‘yh amîQ´> amÁ¶ Ho$ {Z‘m©U Ho$ A§{V‘
bú¶ H$mo àX{e©V H$a ahm h¡&
5. B©gm ‘grh, g§V VWm XodXÿVm| H$mo {MÌ ‘| Xem©Zm
{díd Ho$ g‘ñV Xoem| Ho$ ~rM ~§YwVm H$mo àX{e©V
H$aVm h¡&H¥$n¶m g^r àH$ma H$s Aܶ¶Z gm‘J«r àmá H$aZo Ho$ {bE 8905629969 H$mo AnZr H$jm Ho$ ìhmQ²>gn
J«yn ‘| EoS> H$a|&
5. amîQ´>dmX gm‘«mÁ¶dmX Ho$ gmW {‘bH$a ¶yamon H$mo {dZme H$s
Amoa bo J¶m& Bg H$WZ H$s nwpîQ> H$s{OE&
CÎma …
Bg H$WZ H$s nwpîQ> ~mëH$Z amÁ¶m| Ho$ CXmhaU Ûmam H$s Om
gH$Vr h¡-
1. ~mëH$Z amÁ¶m| ‘| AmYw{ZH$ amo‘m{Z¶m, ~wëJm[a¶m,
Aë~o{Z¶m, ¶yZmZ, ‘o{gS>mo{Z¶m, H«$moE{e¶m, ~mopñZ¶m-
hO}Jmo{dZm, ñbmodo{Z¶m, g{~©¶m VWm ‘m°pÝQ>{ZJ«mo em{‘b
Wo& CZ‘| go A{YH$Va Xoe Am°Q>mo‘Z gm‘«mÁ¶ Ho$ A§J
Wo& ê$‘mZr amîQ´>dmX Ho$ à^md ‘| Am°Q>mo‘Z gm‘«mÁ¶ ‘|
AbJmd H$m EH$ Xm¡a ewê$ hþAm&
2. ~mëH$Z àXoe Ho$ bmoJm| Zo AnZr amîQ´>r¶Vm Ho$ AmYma
na ñdV§ÌVm Ed§ amOZr{VH$ A{YH$mam| H$s ‘m±J ewê$
H$s& O¡go hr CÝh| ñdV§ÌVm {‘bVr Wr do {H$gr Z {H$gr
{dXoer ep³V Ûmam AYrZ ~Zm {b¶o OmVo Wo&
3. A~ do (AnZo {dXoer g§ajH$ Ho$ à^md ‘|) AnZo joÌ Ho$
{dñVma Ho$ {bE EH$-Xÿgao Ho$ gmW g§Kf© H$aZo bJo& ¶h
XaAgb gm‘«mÁ¶dmX H$s ewéAmV Wr&
4. ~‹S>r ep³V¶m| O¡go ê$g, O‘©Zr, B§½b¢S> VWm Am°ñQ´>mo-
h§Jar Ho$ ‘ܶ ~mëH$Z àXoe na AnZm {Z¶§ÌU ñWm{nV
H$aZo Ho$ {bE à{VñnYm© hmoZo bJr& Bgr à{VñnYm© Zo
A§VV… àW‘ {díd¶wÕ H$mo OÝ‘ {X¶m VWm ¶yamon H$mo
{dZme Ho$ H$Jma na bm I‹S>m {H$¶m&
6. O‘©Zr H$s àma§{^H$ amOZr{VH$ pñW{V Am¡a CgHo$ EH$sH$aU
go g§~§{YV à‘wI H$X‘m| H$s ì¶m»¶m H$s{OE&
CÎma …
1. EH$sH$aU go nyd© O‘©Zr H$s amOZr{VH$ pñW{V- AR>mahdt
eVmãXr ‘| O‘©Zr AZoH$ amÁ¶m| ‘| ~±Q>m hþAm Wm, {OZ‘| go
Hw$N> eham| go ~‹S>o AmH$ma Ho$ Z Wo& Zonmo{b¶Z ¶wÕ Ho$ ~mX
^r O‘©Zr ‘| A‹S>Vmbrg (48) ñdV§Ì amÁ¶ ~Mo ah JE
Wo& BZ‘| àem, ~V}å~J©, ~mdo[a¶m, ~oS>Z Am¡a g¡³gmoZr
H$m’$s ~‹S>o amÁ¶ Wo& AmH$ma Am¡a g¡{ZH$ ep³V H$s ÑpîQ>
go àem g~go ep³Vembr Wm&
1845 B©. ‘| O‘©Zr Ho$ à˶oH$ amÁ¶ ‘| {dÐmoh hþE
Am¡a emgH$m| H$mo bmoH$V§Ìr¶ g§{dYmZ ~ZmZo na ‘O~ya
{H$¶m J¶m& O‘©Zr H$mo EH$ H$aZo H$s ÑpîQ> go Am¡a g§¶w³V
O‘©Zr Ho$ {bE g§{dYmZ ~ZmZo Ho$ CX²Xoí¶ go ’«¢$H$’$Q>© ‘|
EH$ g^m ~¡R>r& ’«|$H$’$Q>© H$s g^m Zo O‘©Zr Ho$ EH$sH$aU
H$m àñVmd aIm& BgHo$ A§VJ©V EH$ g§d¡Ym{ZH$ amOV§Ì
H$m {Z‘m©U hmoZm Wm Omo àem Ho$ amOm Ho$ AYrZ H$m‘
H$aVm Am¡a ¶h amOm O‘©Zr H$m g‘«mQ>