De nummo pantheo Hadriani imperatoris ad illmum Spanhemium dissertatio, in qua præter nonnulla de...
Click here to load reader
-
Upload
digital-library-numis-dln -
Category
Documents
-
view
93 -
download
44
description
Transcript of De nummo pantheo Hadriani imperatoris ad illmum Spanhemium dissertatio, in qua præter nonnulla de...
P HADRIANI IMPERATORIS.tv' D> I L S PANH EM I UM
DISSERTATIO,prjEtcr nonnulla de Confeerationibus Veterum j
illarumque origine,
peculiaris quadam inftituicur
f comparatio inter Hadrianum, & Alexandrum M.
multaque illis communia demonftrantur.
LUGDUNI,AKISSONIOS, JOAN.POSUEL, &CI-. RIGAUD.
M. DC. XC.
ILL^o ATQUE ERUDITISSIMO
VIROEZECHIELI SPANHEMIOSERENISSIMO ELECTORIBRANDEBURGICO
A CONSILIIS INTIMIS & EJUSDEMA P U D
LUDOVICUM MAGNUMLEGATO.
‘VJ\d non ka pridem ^enijfet in ma--
nm meas nHmifmaCr&cum Hadria-^
ni Imperatoris elegantijkmum, cujm
in anteriori parte caput 5 in a^erfa
ejufdem Jlmul ,^ Sabina Vxoris , atque etiam
Antinoi confecratio exprejfa Jpeciatur , cupido
me incept experiendi^num quid lucis ijH ajferre
pojfem,quo apertius ah omnibus inte%igeretur\
Jlmul^ t&dium litisjqua me ah aliquot men~
Jibus Lutetia implicatum detinet , hoc curarum
anjocamento levarem. Eo igitur animum meumconvertit fijlum , paucifque diebus in hac
cura verjatus3qua ad nummi ijiius explica-^
ttoneYfi pertinentia invenirepotui^ ea quam Ji-
xi mentei in hanc dijfertationem contuli.
. Verum cum eam lucubratiunculam nonnul-
lis amicorum { utjitj ) legendam dedijfem , au-
thores mihifuerunt *, ut eam publici juris fa-
cerem •, atque etiam eo me compulerunt. Cumautem ntifum ejfet aliquem , ut mos ef » ifi
Fatronum ac ‘vindicem parare \Qusrenti 3 ac
quem potifimum Eruditorum Virorum com-
pellarem circumlpicienti \ nullus mihi occurrit 3
cujus nomen potiori jure huic opufculo impone-
remsquam tuum^iK Illustris sime
enim multi fuperiori a^uo extiterint , atque
etiam nofiro floreant , ‘viri in explicandis 3 at-
que enarrandis nummis 3 atque aliis Veterum
monumentis mire fagaces , atque eruditi •, cui
tamen in eo fiudtj genere cedere debeas 3 non
‘video 3 imo qui tecum in ea induflria conferri
pofint. Sane quantus fis in omni antiquitatis
iwvefiigatione 3 cognitione litterarum , cumeximium tSfingulare opus tuum de Numifma-tum prafiantia 3 omni eruditionis genere re-
fertifijnum\ tum non minus elegantes ifiiy
eruditi in Juliani. Cajares 3 d te e Crsjco in
linguam nojiram con‘verfos3 Commentarq, quos
'nupfr edidtfii , ahmdefidem faciunt. In quihus
etiam illud admirandum, quod homo extra Galliam natm ^ educatus eam fermonis nofiripu-ritatem ^ elegantiam comparaveris , ad quampauci mfiratium hominum ajpirarepojfunt.
Quid alias ingenij tui artes referam /
Singularem prudentiam, atque in rehus geren-
dis induflriam , omniumque qua ad politicam
pertinent exa£iam cognitionem'
,qua tibi ma-
ximos Germania Principes conciliafii , in iif-
que Serenifiimum Electorem , cujus Legatione
nunc apud Ludoneque vero minus
ipfi Magno tuc
agendo dexteritas , ^fides reddidit.
Qmd morum comitatem , leporem , huma-
nitatem,qua omnium qui te propius norunt,
voluntates tibi concilias s‘ Qmbus fane virtu^
tibus , non minus quam prafiantid eruditio-
7US pridem me tibi devinctum tenes •, ab eo
fcilicet tempore , quo Roma degens memora-
tum opus tuum de prajtantia numifmatum
Falconerto tuo Viro eruditifiimo dedicabas.
Fune enim ^ ipfe Roma eram •, illicque tunc,
ut nunc in aula Ludovici , omnium in Fe
VICUM Magnum fungeris’,
probatum te , acceptumque
t facundia , ^ fumma in
oculos intentos 'mirahar,qui te iam tum ut
omnium bonarum litterarum thefaurum , ^Jj?irantem bibliothecam ambiebant , atque aj~
feciahantur •, qu& res fane Jiduciam addidit >
ut^ ipfe amicirm tua fores pulfarem > quas
ut efi humanitas tua , non minus cupide mihh
^ prompte aperuifii.
His itaquefateor me nunc impulfum\ ut ti-^
hi hunc qualem qualem ingenq meifoetum inferi-
ham\ hocque munufuloprifiina tibi amicitia no-
fira memoriam refiicem\quem etiam non dubito
felicius aujpiciis tuis in manus hominum n)en~
turum *, quod fi ^ ipfum tibi probatum fuifie
intellexero , magnum me laboris, quem , et
impendi fiucium percepifie putabo *, nec enim
metuo , ne alteri cuiquam Eruditorum difi?lh
ceat3quod tu probanseris. Illud certe me Jpero
impetraturum abs te *, ut hoc 'voluntatis mea
tibi addiciifiima » 'Venerationis tefiimonium
aqui honique confulas..
CLAUDIUS N I CA S IU S , Divionenfis.
Paiifiis Ka!. Sext,
PR^ F AT I O,SEU
\
HISTORICA NUMMI NARRATIO.
co , & velut pars diflcrcationis Hiftorica , nummumpraecipue exhibens ex Mufeis & Authoribus qui dc
illo loquuti funt.
Duo pr^ cjeteris quod fciam Authores de hoc
numifmate mentionem fecerunt Chotdim lib. de n>et.
Rom. Religione &c Menetrim in i. de Impg. Rom. namip
matihus. Choulius quidem in prsfato libro tria ha-
bet Hadriani numifmata Graeca,quorum unum
noftro omnino fimile eft ; Aquila enim in averfa
parte expanfis alis portat Hadrianum fub forma Se-
rapidis cum calatho in capite , & Sabinam fub for-
ma ifidis cum flore loti in capite, & fupra caput
flmm in medio illorum Antinoum fub figura Har-
pocratis cum modio in capite , digito labia com-
primentis , & finiftra Cornu copiae gerentis , cumlitteris Graecis L. IH. idit^ann. XFlll. In adver-
fa autem parte caput Hadriani Laureatum cum hac
P R ^ F A T I O.
infcript. ATT. KAIC. TPAIAN. AAPIANOaC E B. id eft j Imperator Cafir Trajanus Hadrianus
Augujius.
Alterum folam Aquilam in averfa parte exhibet
alis expanfis,quie Hadrianum fub forma Serapidis
modium vel calathum in capite gerentis fmc anni
tera repr^fentat.
Tertium eumdem exhibet in averfa parte arietis
dorfo infidentem , manu dextra iceptrum , modiumcapite fuftinentem , annus etiam notatur ut in no-
ftro L. 1 H. nempe decimus odfavus.
Animadverfionc autem dignus Choulii error, qui
exiftimat hxc numifmata cufa in Grtecia y. cum per-
cufla fuerint in^gypto, a Graecis nempe Alexan-
drinis , eo ipfo tempore, quo inibi Imperator fuum
Antinoum amifit.
Quantum autem caecutierit Choulius circa no-
ftrum numifma, apparet ex his quae apud eum le-
guntur. In multts^mo^it ynumtjmatibus i tam Conjulum
quam Imperatorum confpcitur Aquila pedes habens Jupra
jfceptrum^ am^ fulgur lo<%ns > fape fipius uero ferensfi-
mulachrum fiu Caput ipfim Itrvis jaUas naero fuper alas
caput longis lunonis portat ;ut pote Ales lovi facrata.
Nihil autem penitus dicit de tertia figura,quae fii-
per caput Aquilte Harpocratem repraefentat ? leu
potius Antinoum fub forma Harpocratis,quafi fi-
lentium impofuerit Choulio Deus ipfc filentii Har-
pocrates»
P R ^ F A-T I O.
pocrates, iitpote myfteriis ifidis & Cfiridis parunt
initiato etfi alias antiquorum Rituum exploratori
fummo.
Nec vero magis Choulio initiatus illis Menemus
videtur,quamquam ille melius de hoc noftro nu-
mifinate differat. Eft apud me, inquit 5 mmlfma areum
pulcherrimum , in cujuj ayerja parte duo conjpiciumur nu-
mina, ifis uidelicet Ofiris ab ^pyptiis culta, quorum in
medio efi adolejeens , inferius Aquila aUs expanfis ,qui-
bus portat hac duo numina,feriptumque litteris Graecis L.
1 H.hoc efl ann.XFI 1 1. in medio efl figura reprafentat
Antinoum Amafium Principis : Aquila <Toero Hadrianum ,
qui his duobus numinibus confecrat Antinoum. Nec con-
tentum his honoribus Hadrianum, fimulachrum illi
in templo Jovis Hammonis erexiffe , aliaque ejus
memorite monumenta addit Menetrius , de quibus
adiurum in Antinoo polliceturjqua de re tamen
altum ibidem filentium , neque figuram iplammct
numifmatis expreffit , morte forlan praeventus , vel
quod Harpocrates, de quo nulla ibi mentio ipfi etiam
ficut & Choulio filentium impofuerit.
Gorlaeus in DaByliotheca n.im. habet annulum au-
reum Gemma Sarda incifum , in quo aquila alis ex-
panfis,pedibus fuper fulgur,Serapis fuper caput aqui-
la repraefentat Hadrianum, cum modio in capite. Ex
utraque parte figna militaria , fupra qute Vidoriae
alatae coronantes Imperatorem.
P R ^ F A T I O.
Vidi nummum Hadriani apud Clariffiraura Vi-
rum Dominum Drtf» de antiquitate optime meritum,
cujus averfa pars exhibet ante altare arietem fuper
quem Hadriani caput forma Serapidis,cum modio in
capite,fuper caput autem arietis , Globus ieu Sol vel
Luna , aut aliud aftrum cernitur litteris Graecis ex
utraq;parte L.K.quas annum regni XX.Hadriani de-
notanti Aries autem adumbrat Antinoum, quem Grte-
ci Alexandrini feu Hellenifise nonlolum inter Herbas,
& minorum Genrium Deos retuleruntjfed & ftatio-
nem in coelis certam eidem affignarunt, novum Sydtis
Antinoum inter ccxleftes imagines commenti, tumetiam nonnulli in orbe Iunx cum Endymione colloca-
runt. Tatianus Ttag o n^vmg Avjm(^ fiapa^ioy cy
TnCiTdjMYj copeaoy >iuSid'pvJ,Ttg o dyctfiifictatxg ctvroy.
Eft Sc alius ejufdem Hadriani nummus qui adum-
brat xternitatem , tanquam ftantem , una manu re-
nentem Solem , altera Lunam,qux numina alias
fub figura Ifidis & Ofiridis reprxlentantur. Sumpfe-
runt hxc fymbola ab iLgyptiis Romani pariter ac
Grxei. Horus Apollo in Hieroglyphicis cii£ya irn-
fza^mlsg 'mm triTdjuulw ^d<povcnv , d[icL r dimioi
mcu ra
Multa funt fparfim numifmata Hadriani in Mu-fxis ftudioforum Antiquitatis j fed pratfertim in Ga-
zophylacio Regis Chriitianiffimi qux modo Hadria-
num lolum in averfa parte iub forma Serapidis cum
V K M V AT^I O.
modio in capite repraefentant j modo cum Sabina fub
forma ifidis cum flore loti in capite,modd Antinoum
fub diverfls figuris,Harpocratis videlicet,modo dimi-
dii corporis,modd integri, & interim Serapidis junio-
ris cum modio vel flore loti in capite, &cumaftro,
a latere plerumque jfingula vero hxc numina in nu-
mifmate noflro Gr^ci Alexandrini fimul collegeruntj
ut non fine ratione rrnmip/ia Fantheon nuncupari me-rcatur.
Fuifle olim hunc nummum in Mufieo Farnefiano
obfervavi ex volumine magno Golezii MSS. (quod
in Gazophy lacio Ludovici Magni aflervatur , ) be-
neficio humaniflimi Viri Sc eximii antiquarii Jadrea
Morellii, a quo infigne Opus , univerfalem nempenummorum colledionem expediamus. Multa in hoc
volumine congeffit numifmata G^/^t^W,tam quaz edi-
ta funt cum operibus fuis, quam qu£e non edita, in-
ter quic noftrum cum hac e regione nota,Ex/arties...
inter quae etiam fub finem triginta tyrannorum col-
ledlio rariflima. Obtulit autem quatuor ab hinc cir-
citer annis Ludoyico Magno hoc volumen , cum nu-
mifmatibus Chiflletii(penes quem erat ) Vir clarifli-
mus & de antiquitate optime meritus loan. Boifitus
S. Vincendi Vefontinenfis Abbas dignifllmus,quem
honoris & dbfervantite Angularis causa nomino.
Nummum etiam noftrum ex Choulio affert Cup~
nu tuus Scriptor elcgantiflimus in noviflima & plu-
~ e ij
P A F A T I O.
rimum au6la Harpocratis fui editione , & quidem fine
interpretatione ulla 3 typum averfs partis dumtaxat
exhibens 3 uc de Aquila tanquam Soiis & Apollinis
fymbolo verba faciat.
Credo equidem Tatimm de hoc etiam voluifie loqui
in Thefauro Morocemco. Cum cap. 1 1. numifmata Grnrca
Impp. Rom. ex atre recenfens inter multa qu^ funt
Hadriani hoc fic pofuit. L. IH. HARPOCRATESinter capita Serapidi^ Ifidu 'uolitanlefuper ipftm Aqui-
la. Sulpicor mendum ibidem Typothetis adferiben-
dum,6e pro fiper ftker elTe reponendum, quamquamaquila non proprie appa,rcat in fpecie volitantis in
noftro , cum pedes habeat fuper terram , & conf-
piciatur tantum alis expanfis portans fupradida nu-
mina.
Inter typos autem confecrationum Se noras,Aqui-
la prxeipuum locum obtinet,tanquam Jovis Ales,
6c avium Regina, qute altius cundlis, Se celerius evo-
lat; ut nubes tranfeendere videatur,perhibente etiam
Ariftotele de ipfa fokm omnium avium efie Di-
<^mafn.
Symbola alia confecrationum vulgo nota3qualia
funt, fulmen y columna, pulvinaria, ara, templa, thenjk
jn Circenfi pompa 3 & p^« ut plurimum in confe-
crationc Auguftarum ; in aliis ut fupra ./ET ER N I-
TA S fub figura Deitatis , vel hxc verba SY D ER I-
B V S R E C E P TA , vel Augullura DIVI elo*
P R ^ F A T I O.
gium templo quandoque adfcriptum , de quibus
paffim apud numifinatum Interpretes , aut editores
fed praeclare imprimis in eximio tuo Opere de illorum
praeftantia, & in alio de C^faribus Juliani.
Pauca hic igitur occafione eximii numifmatis de
confecrationibus dicenda, non qua veniunt cum ri-
tu & pompa illa,qua: apud Herodianam &c Dionem
praecipue, hoc eftlub nomine appellataej
de quo ritu videndus etiam omnino Onu^hrlu-s in
& Guttherim de jure manium-, tum etiam de ^et. jure Pon-
tijicio. Sed hic potilTimum fermo de confecratione ,
quae fit adulatione populorum erga potentes , etiam
ante illorum obitum;quamquam fane, ut ait Paufi-
mas lib. -y.pag.^^% nemo adhuc Dem fa£imfit ex homine,
nifi rverbo adulatione ars 3-g'oV
dvSfioeTtH 7!^dw ofTQv Aoyts)}(fii
KoActmci. Quo qui-
dem confilio hic nummus cufus efl a Graecis Ale-
xandrinis ludum Imperatoris hac adulatione minue-
re conantibus ; cum ille fcilicet Alexandrine Anti-
noum fuum muliebriter defleret.
Non mirum autem Vir llluftriflimc fi quos fu-
pra nominavimus Authores Choulius & Menetnm pa-
rum appofite & erudire de 1'iac confecratione, fcu de
nummo noftro loquuti fintjnec mirum etiamfi illis
poftcriores , & numero haud pauci,circa hanc ve-
terum numifmatum explorationem hallucinati fint
multum j, antequam enim ad eam pertradandam te
£ iij:
P R ^ F A T I O.
contuliiTes,parum adhuc lucis erat eidem allatum
;
ita ut fane hoc nomine mutuari liceat htec verba
Tullii 3. de Ojf.laBabatur illds tein^orihta nummus;ut ne--^
mo ^ojfetJcire quid haberet. Tibi debemus hujus eradi-
tx elegantias perfedionera , cujus thefauros omnes
abfeonditos, in prteftantifhmo libro omnium confpe-
£tui expofuifti , myfteria omnia tot regulis, & cano-
nibus prasclaris enucleafti, & ita perlpicue, ut nihil in-
eadem pofthac , cui jam facem non prastuleris am-
plius fuperefle videatur. Si quid autem reliquum &c
latensjhoc in altera parte quam paras prasclari operis,
abunde erues & propalabis.
Tibi igitur jure & merito h;EC noftra debetur dif-
fertatiuncula de nummo prteclaro,quem non mi-
nus feliciter quam fortuito in officina flandi seris ar-
tificis Divione inventum,
pridie quam illinc difee-
deremus huc adventuri, Vulcani flammis eripuimusj
ut tibi illius occafione aliqua verba faceremus de
confecratione Hadriani , & Sabinse & Antinoi, prout
maxime videntur hasc ad Alexandrum M. accedere,
hunc enim in multis aemulatus eft Hadrianus;ita
ut hic comparationem aliquam inter Hadrianum &Alexandrum non invidente Plutarcho , nec Cafare iplo
inftituere me pofle exiftiraem : fcimus quidem Ha-
drianum eloquio , togsequc fludiis accommodatio-
rem, Spartiano autore
j expeditiones autem iub co
graves nullas fuifle , bella etiam filentio pene tran-
P R iE F A T I O.
fada; difciplinam tamen militarem non aliter tenuit,
quam civilem*,militem quafi bellum immineret exer-
cuit, toIerantijE documentis eum imbuens ;ipfe quo-
que inter manipulares vitam militarem magiftrans
,
& ctetera quae Spartiams ; ideoque a militibus propter
curam exercitus nimirum ,multum amatus , fimul Sc
quod in eos liberaliffimum fe oftenderit.Adde quod
tantas copias habuit,quantas Imperatorum fere nul-
lus , attcftantibus id ubique nummis & iofcriptio-
nibus:Quas de hac & aliis Hadriani virtutibus ,ita
per univerfum orbem fparfx & frequentes ;ut perju-
cunde fatis a quodam appellatus fit Hadrianus, her-
ba parietaria.
Ex aliis igitur quammulcis comparationem no-
ftram inftituemus , nihiique hic profabimur aliud
amplius j nec a te nec a Ledloribus poftulabimus
,
quam quod ipfe Fhttarchus praeclarus Author initio
ipfius vitae Alexandri habet, ^odfinon omnia, ( inquit
)
«equefigillatimpleraque ad amujfim perfiquamur , fsdper-
firmgamus dumtaxat , ne mihi obfirepant ; neque enim hi’
fiorias^fid '-uitas confiribimus. (nos autem vitarum com-
pendia & adbiones particulares ) neque femper clarif-
fima quaque facinora melius mirtutes aut <-vitia deteguntj,
fid Jape exiguum JubindefaBum , diBumque joeus ali-
quis darius indicat ingenium cujujque ^ mores,quamfira-
ges hominum praliis edita , aut urbes obfidione , 'X’i armo-
rum capta. Vt ergo TiBores exfacie O' nsultu, ex quibus
P R ^ F A T I O.
elucent mores in exprimenda imagine pracipuum artis jhi-
dium > atque indufiriam collocant , nec de cateris membris
laborant magnopere ita concedendum nobis eji > ut animi
indicia imprimis nseJUgantes y ex his cujufque '~uiu <& mo-
rum accuratam quoad jieri poterit imaginem abfol<-vamuSy
aliis molem rerum O* certamina permittentes. idcrcvuTii;
ir^oig ^ rdg 'dydvctg. Hxc Flutarchus
quibus nihil addendum ifed exorandus iolummodo
eruditiffimus antiquarius Gazophylacii regii Praefc-
<5tus , ( a quo Hadriani vitam omnes tam avide ex-
petant;) quod ii aliquid hic delibamus, inftituto
noftro dumtaxat peculiare & proprium ;nihil hinc
nos detrahere diuertatione noftra erudito operi co-
gitamus , imo potius facem prseferre &fplendorem,
illi molem rerum , & tot praeclara eximii Principis mo-numenta propalanda relinquentes.
D E
NUMMO PANTHEODISSERTATIO.
caput primumBE CONSECRATIONIBFS VETEKVM
ET ILLAKVM ORIGINE.
O X illa ferpentis ad primos parentes Hr/V/i
Jicuf dij ita profunde vifceribus > ac medul-
lis illorum intimis adegit telum fuumj ut vul-
nus inflidum , etiamnum in polleris recru-
defcat, Nulliis eft enim tam infimae condi-
qui non diri vulneris pruriginem fentiat, hoc
cft dominandi , regnandique cupiditate teneatur ? ita ut
etiam quodammodo Deus dici optet, atque ambiat.
Haec vefana libido Principes potiffimum , Regefqiie
A
X De Nummo PantheopafTim Inceflit : freti quippe aiithoritatc fua , & de culcir
iabditorum adulantium jfibi , nimium placentes , eoque
abutentes , ad honores divinos fere omnes afpirarunt j id
quod probare facile equidem foretj
fi velimus eorum me-moriam refricare, qui a mundo condito regnarunt apud Ba-
bylonios ,Medos
5Perfas , Parthos , Lydos ,
i£gyptios ,
^thiopes 5 Phryges , Libyes ; hac quippe ambitione elati,
quid non fecerunt atteftante Juvenale^Utju 4.
Kihii eji quod credere de fe
Non foJTtt ,cum laudatur diis cequa ^otejlas,
Immo non modo diis aqua fotejlas ; fed qusecumque anima,
qux de fermento fuperbiae intumefeit. Accedit magna illa
quam monet praeclarus KutoicJoan.SarisberienJisPolycrJib.'^,
cap, 4. judicii imbecillitas in plebei ut facile tam eminenti
loco conftitutos xftimet fupra fortem mortalium 5 inde efl
quod ut Augujlims ait lih^ de Civ, Dei 10. cap, 4. multa de cuU
tu divino honoribus deferuntur humanis humilitate nimia. De*nique vulgus fummates , & qui in his medium obti-
nent locum facile percellit metus, dum vident apud tyran-
nos levius puniri in Deum peccantes quam in Principes i
quod equidem non alibi seque locum habuit, quam apud
Romamos C^fares , ubi fient ait Minutius in oilavio,erat
tutius per Jovis genium pejerare quam Regi.
Ut autem Confecrationum origo propius intelligatur,fcien-
dum qnbd ab andquiifimis Graecorum dici folet aliquem
a morte t\^odimvy vel iffcBiuy^ fit Philo ) Id Latini
multo inverecundius dicunt in deorum numerum referri,vel
ionfecrari. Fere autem conditoribus urbium, vel aliis de pu-
blica re bene meritis honores heroicos decernere foliti v do-
nec paiilatim iidem pro diis etiam habiti. Flutarch. de clari
mulieribus Trpmpv d7rol'iS'avlt^ , v^i^ov m3'ueiv Cum Lampfaca haberent honores heroicos i
poflmodum ut Deo facrifeandum decreverunt. Deferre autem
D I S S E R TAT IO, C A P. I. 3
Yi^mw efl: quod una voce dicitur, & longe
difFerc a notant veteres Grammatici. Adulatio
poftea & ruperftitio invenit , cujus moris exeat
gravis cenfura apud Tlutar, in Romulo. Ejufmodi vero adu-
latione reliquos mortales fuperamnt Athenie ofes , ac ma-xime Grxei
,qui Alexandriani habitabant 5 ut videre efl
in multis nummis , his praecipue qui Htidnanum plerum-
que refpiciunt. Romani ante Imperatores parcius hancinfaniam infanivere
,quod notat in Julio C^fare Cafau^
honusy & alii monuerunt. Solus e Regibus, (
m ait Cicero
)
Romulus confecratus ejl, Sc deinceps alii
: privatae quippe
fiebant parentum per filios confecratorum, & do-
meftica religione cultorum 5ut in Varrone Rlutmh. de
fiionihus Rom. docet .* atque hi funt dii animales de quibus
Labeo libros fcripferat > in quibus aiebat ( Servii verba funt
)
effe quadamfacra ,qmbus anima vertantur in Deos
,qui appeL
lantur animales y quod de animisfiant.,
Haec praefanda obiter duxi 3 ut origo Caefarumintelligeretur] ficu enim parentes a liberis confecraban-
tur 5 ica Ca:fares,qui Patres patriae dicebantur , & habe-
bantur publice in numerum Deorum relati, & publica re-
ligione culti.
Si autem liceret ( ut fuperius diximus ) enumerare
Principes,qui hac cupiditate apud Barbaros etiam dum
viverent correpti fuerunt , offerret fe fe primum apudAfiacicos 3
Bahylonius Nabucodonofor,qui datus rebus fe-
cundis ftatuamfibi auream immenfae magnitudinis pofuic
adorarique eam , ut facram effigiem praecepit. Sed ultra
progredi ad alias nationes Barbaras differiatiunculae rado
non finit > verum a Barbaris ad Grxeos Sc Romanos
dumtaxat, E Graecis autem nobis fufficiac exemplum Ale-
tcandri M* Romanorum autem Hadriani3quorum in hac
parte infticuimus vitas comparare 5 & initio quidem ab
A i|
4 DeNummo Pantheo'Alexandro d" HephaJlhnefgLSiOj quo eadem deinceps ad
drianum & Antinoum , aut Sabtnam edam Hadriani co!ij li-
gem adaptemus ^ fingulafqne noftri numirmaas partes
explicatas demus5
prxfixis non folum fingulis capitibus
,
nummis confecrauonum ibidem prcpriis ic felediffimis
,
verum' & ubique fparfim m opere cum res poftulac in-
textis.
CAPUT I L
2LEXANDER ET HEVHMSTIO.-
H I C nummiiiii Alexandri fub forma Jovis
Hammonis cum duobus templis in averfa parte,quae
-s five a Caracalla five potius ab Alexandro Severo huic Prin-
cipi devotiffimoj in illius &: Bevh^flionk honorem confecrata
fuiile 5 non fine probabili coo|^ura nobis perfuademus
potias5quam aliis Diis fivc five Minervrs ( ut aliis
placet.)Nummus autem in thefauro Palatino noviifimc exhi-
bicus5 nec exiftimanduscufus temporibus Alexandri Magni,
ut patet e littera C pro 2^ quam non exhibent vetera illo-
rum.temporum monumenta. Male autem ibi infra pofin hi
characleres K H C pro iftis B. N 6,. id eft B.. NEilKOPIlMquos reftimimuSo,
D I S S E R TAT I O, C A P. 1 1 5
Breviter poft hxc^ & compendiofe perftrlngenda,qu^
UapaMiiP^co; dicipofTunt> de Alexandro & Hefhdflione addrimum relatis 5 ut comparationem noftram inftituamus 5 in-
deque magnam illam t nec perinde omnibusi obviam) Ale-
xmdmm inter & Hadriamm fimilkudinem propius agnof»
cere & contemplari liceat.
Ut autem ordine aliquo hoc exequamur decurrendi no-
bis omnes gradus ambitionis per quos hi Principes incef-
lerunt, excepto ut diximus,qui ad militaris glorix fafti-
gium tendit 3 Bella enim fub Hadriano filentio pene tran-
fada 3 etfi difciplinam militarem , non aliter tenuerit quamcivilem j aflerence ut fupra Spartiam, Hoc inquam dum-taxat 5 Sc unice excepto 3
nihil fere fuit in uno illorum prin-
cipum3quod non seque in alio obfervare liceat 3 eadem
fdendi cupiditas3par zelus erga viros eruditos , & fdeii-
tia prxftantes 3 xquale ftudium infignium artium & phi-
iofophise 3 idem . xdificandi defiderium > idem peregrinan-
di > venationi etiam ferarum addictiffimi ambo3par in
equos & immodica propenfio, ambo adulationi hominumpariter obnoxii > divinitatem xque ambientes 3 tam pro-
fS} quam pro his3quos unice dilexerunt, unus
r^em 3 alcer Aniinmm s in quo ultimo potiffimum & tan-
dem parallelum noftrum abfolvemus , & conformicateni
inter ambos Principes perfediffimam demonflrabimus,
Notum igitur ante omnia Akxandmpi prse omnibus ho^'
minibus glorias cupidiffimiim fuilTe , fcientiarum amantifli-
mum & litteratorum, quos plurimo in honore Iiabuit3fovitq^
fed maxime(quod nemo ignorat ) Anfiotelem \ Pmdarum^
etiam coluicjcuios domum ut norunt omnesjin devaftatione
urbis Thebarum fummo ftudio confervavitjinterdixitque net
inccndcrctui' Homerum vero unice{quod non xquc Hadrid-^
ut friiftra quidam volunt ) admirabatur, cujus lecHo»
ni. quotidie incumbebat ? penes fe femper geftare-
A iij.
^ De Nummo Pantheofolitus
5quam 8c in illa pretiofa pixide gemmis cooperta
{ quam in fpoliis Darii invenit ) repofult , illumque ficut
loquuntur Hiftorici momordit invidia;quod fortifli-
mo heroi Homemm prxconem fortuna tribuiflet.
Quatftiones difficillimas diflblvit Alexander
,
nodum ve-
ro Gordium non difTecuifle ferunt Alexandrum > fed fanc
quam expedite eum folvifle , cum exfecuiflet ex temone
currus Mida clavum quem vocant , qui temoni alligat
jugum j atque ita inde Jugum fubtraxifTe5quam in rem
haud inudliter forfan attexemus verba Themtfiii orat, 14.
edit, fetavijj
ubi agit de loris plaiiftri Midse , Sc de argu-
mentationibus,quas «T/(Ta5 vocant id eft mllat, ut
offendamus Alexandrum > non ut vanum Sophiffam 5 fed
ut verum Philofophura argumentatum fuifle > fic autemait Themijlius
( ut eum verbis interpretis loquentem audia-
„ mus 5 ) [ Vos autem id fortafle perfuafum habebitis , fl
„ quis fus deque de fyllogifmis dilputet , & argumchtatIones>
„ qux Utides, id eft > nullte, dicuntur dignofcere poffit, in-
„ volutas explicare j itemque affirmantes , & negantes pro-
3,pofitiones intelligere, veluti Philo Sc Heliodorus
>quorum
„ prxclara monumenta funt Dominans atque Cornutus , mo-
3, lefta quxdam , atque improba fophifmata,quorum & in-
3, telligentia difficilis , nec utilis notitia eft 3 inftar illius lori,
33quo Midx plauftrum erat alligatum 5 ejufraodi , inquam,
33 hominem philofophari putabitis ? &c.] Qubus verbis con-
veniunt 6c quadrant elegantiffimi verfus Prudenty in Apo-theofi
:
^idmn libido mentis humana Jlruai
^id non malorum pruriat ?
Statum lacejfunt omnifAlentis Dei
Calumniofis litibus.
Fidem minutis dtffecanf ambagibus
Vt quijque lingua nequior.
7D I S S E H TAT I O > C A P. II.
Sdvmt 5ligmtque qudJHomm vmuU
Fer fyllegtfmos fleBtles
.
Va cnfttojis fycofhmt^mm Jlrophis 5
V<z verfifelli aJlutU,
2{odos Tenaces Kelia rumpi ReguU
Infejla dijferiantibus-
Idcirco mundi Jlulta delegtt Deus ^
Vt concidant fofhijltca ,
Deque imbecillis fubjugavii fortia ^
Simplex ut ejfet credere.
Aflerit Strabo lib, 15. Brachmanes de Alexandro Magno dl-
xifle,quod folum hunc in armis Philorophamcm inye-
nillent.
Non minore aedificandi defiderio flagravic Alexander^
quam quivis alius princeps, tefte Architedorum Principe ri-
truvio praf 2. Uk de Archited, ubi Dinocraiis hiftoriam nonminus jucunde quam eleganter narrat , tefte etiam cla-
rilfimo Fopo tuo in eruditiffimis obfervacionibus ad urbemAlexandriam : teftibus tot urbibus Graecix & aliis
, in qui-
bus sedificavic Alexander > led maxime in urbe Athenarum^.
omnium ferme tum temporis praecipua > imo tefte ipfo
, Badnanolmpjn Bpijl, ad Servianum ^ ubi tam multa de Ale-
xandria(quam fubverfam a Romanis publicis inftauravit
impenfis) &: de Canopo ^gypti, qux huic infpirarunt de-
fiderinm hoc 5 ut Se alia multa in villa prope Romamfui nominis celeberrima effingendi , de quibus infra.
Smyrna etiam conditor Alexander^ non prifese illius, qu^^
fundata ab Amazone ejufdem nominis 3 fed alterius , cujus
nobis originem fingulariterfubminiftrac Paufanias in Achaicis
his verbis. [ Jam vero Smyrna, cum una eftet de duodecim. Eolenfium urbibus, tamque frequens, ut nunc eft tota ef-
fet regio 3 Iones e Colophone profedi urbem,quam Ar-
ch^am id eft prifeam nominant^tEoleufibus ademerunt ;an« ««
S De Nummo Pantheofequcntibus deinde temporibus , confilii fui jus cum
55 Smyrnseis Iones communicarunt. Hujus vero qux nunc
35 extat urbis , conditor extitic Alexander Philippi filius per
35 vifum in quiete , ut id faceret monitus > venationibus
35 enim intentum Alexandrum, in Pago monte, eo ipfo quo
55 erat ornatu ad Nemefium fanum accefliffe tradunt; cum5) vero ad fontem fub platano proximis aquis irrigua fom-
55 num caperet , obverfatas in fomniis Nemefes mandafle,
55 ut eo in loco urbem conderet 5 atque nc eo Smyrnssos de-
55 duceret 5 mifTos tunc Claron confakores a Smyrnxis dc
35 fumma rerum,quibus talis fuerit e templi penetralibus
55 reddita vox
:
Terque quaiefqut vim udent fors Uta Beatis
Vlterlou coient [acri,qui rura Meletis.
35 Facile itaque fe deduci Smyrnxi paffi funt. ]
Hanc hiftoriam non parum iiiuftrac nummus Antinoi
prc^clarus maximi moduli ^reus mufxi Colbertini,quem
hiC beneficio humrmiffimi&eruditiffimi Abbatis 5^y2>/exhi-
bemiis 5 ubi Nemefes expreifie ? dcqiix hanc eandem re-
liqua oculis fubjiciunt.
Ciifus
I S S B K TAT I O , C A P. II. 9
Cufus autem a Smyrnaeis niimmus In honorem Ha-driani
,qui ejufdem urbis inftauracor magnificus , feu alter
ab Alexandro conditorj
prout videbimur infra , cum de
Polemone Sophifla Hadriano cariflimo loquemur 5 & hic mi-
rifice comparationem noftram & parallelum Hadrianuminter Alexandrum commendat.
Ut autem noftram hos inter Principes comparationem
commendemus ampliusmummum alterum Aminoi exhibea-
mus ex eodem Cymelio & ejufdem formae 'nummo alteri
Hadriam omnino limilem,quantum ad typum partis
averfe,ubi fluvius cum hac inferiptione AAPIANHCTAPCOT MHTPOnOAEilG NEOKOPOT. Nummum huncHadrianaa Tarffis metropoUs ^ditua adblandiens Imperatori,
&: Alexandro comparans, in gratiam illius cudendum cu-
kavit. Antinous autem in hoc nummo effingitur cum flore
loci in capite , & cum aftro juxta caput,quo Inter Deos
relatus , & in numero conftellauonum caeleftium pofitus
lignificecur.
Cydnus fluvius Cilicias in Afia minore Tarfom urbempr^terfluens 3 cujus aquae frigidiffimae, & podagrofis fa-
iubres. In hoc fe lavit Akxander , ex quo in gravem mor-
B
la De Nummo Pantheobum Incidit 5 !ta ut ejus falus deplorata fuerit a Medicis;
nec nifi exhibito a Philippo patre remedio ianari valuerit.
Sic de illo Jnjlmm Itb, 1
1
, cum Tarfum , caftus Cydni
fluminis am^nitate,per mediam urbem influentis
,projeciis ar-
mis,plenus pulveris ac fudoris in prafrigidam undam fe pro^
jecit.
Sed redeat unde aberravit oratio , & ab Archite^lura ^
ad alias artes,quas amore profequutus efl: Alexander^ fer-/
monem convertamus,
Fitluram,flatuariam ,
calandi artem , carumque artifices
eximios mirifice coluit j ut ex ipfias hiftoria bc edicto cele-
berrimo conflat 5 de quo apud audores paffim j fed maximeapud Flimum lib, -j. nat, hifl. Edixit
, inquit , Flimus,ne quis
ifflum alius qmm Apelles pingeret^quam Fyrgoteles fculperet 5
quam Lyflppus ex are duceret3qux fic Horatius ad Auguflum
verfibiis expreffit :
Edici0 vetuit3ne quis fe prater Apellem 3
Fingeret , aut alius Lyflfpo duceret ara
Fortis Alexandri vultum flmulantia.
Quanto autem inter alios artifices amore profequutus fic'
Apellem Alexander , illud propemodiim demonftrac3quod
quam eximiam fingularis pulchritudinis Campeflem Larifl
jkam puellam deperibat 3 ipfi in matrimonium dederit 3 cumobfervalTet illius amore captum Apellem dura illam pingeret.
Equorum infuper amantiffimiis i\x\t Alexander^ quod
Bucephali nobis innuit hiftoria 5 cui urbem fui nominis-sedi-
ficari voluit ,bc in cujus memoriam cufa fuerunt etiam nu-
mifmata 3 inter quse illud chefauri Morocenici, in quo ca-
put Alexandri Magni exuviis Leonis ornatum ,& in averfa
parce tres figurx prope equum effingentes ( ut opinor, ) Ale-
xandrum libi de domito Bucephalo coram Hephafltone & Far^
menione gratulantem exhibent» En & aiiudelegantiffimum-
Domini Dron caput Alexandri iifdem Leonis exuviis
ttD I S S BR TAT I O 5CaT.il
ornatum 5 averfa autem pars Alexa^^Jer domans Bucephalum
cum hac infcriptlonc K O I N ON MAKEdONaN B. N e.
'hoc cft
Obnoxius plurimum Alexander adulationibus homlnimij
6^ oftentacloni , fi quis umquam fuit,quod maxime divi-
nitatis aJfFedatse argumento apparuit > licet ex iis quse com -
memorat Plutarchus innuere velit , nihil illum fibi perfua-
fillevani, aut inflatum fuilTe 5 verum intendifle divinitatis
‘opinione reddere fibi obnoxios alios
,
^ d-eioImQf^ Sed quidquid dIcat Plutarch.quod plane
vellet Alexafjder Deus , & quidem Jovis filius haberi, face-
ta Olympiadis ipfius matris vox fidem fecerit3
<Pict^a,?^u)v AAs^ctv<Tp@f Trpec dcjwct Alexandcr meapud Jumnem m crimen vocare.
Nemo fane mortalium adeo divinitatem ambivit 5 aut
prx fe tulit,quam ille PelUus ']uvcms 5 notum enim eflj
quod non a Perfis modo Deus voluerit haberi : fed a fuis
Macedonibus & Grsecorum aliis ^ qui hac parte quoque
Macedonibus erant faciliores. De Demade fic habet ^x€^ia
nus Far, hijl, lih,^,cap, 12. i^lwaioi^
T Axi^etv^pov rp{ffKcijJ'ka'Sv. Ut prxteream ab una
vefanailla ambitione profedum Herois hujus ad Hammo-nem iter 3 eiufque cum Deo illo Arietino colloquium.
Notum eft etiam quod Diogenes Ldenius in Cjmco Itb.
memorat 3hunc nempe Philofophum ( cum vidiflet
B n
12; Ds Nummo Pantheoptios Alexandrum fub forma Bacchi repra^fentaile ) Iiiha^c
verba erupifle : Et me Serapim facite^ quibus haec duo innue-
re voluit 5 6c fe xque mereri divinitatem ac Alexandrum,
& eandem efle Serapidis & Bacchi divinitatem,
ut exMacrobio 6c aliis conflat
,quod numifmati noftro fatis con-
gruit.
Addere praeterea liceat,quod & ipfe Alexander
five novum ut inftitueretur curaverit,imo Alexander
non foiiiin ut Deus coli voluit 5 verumetiam filius Deiseftimari, quod nimis notum, ut huic rei amplius immorc*mur. Haec autem de Alexandro fufficiant, nunc deHephajlione pauca.
Hephdftw unice dileflus ab Alexandro , non equideminfami illo Trcj^cTepag-mc amore
,quo minime laboravic hic
heros, quidquid de Bagoa famofo illo feorto improperent
illi quidam Hiftorici: Alexandri enim haud unum praecla-
rum continentiae fpecimen celebratur: ferunt quippe inter
alia Tarentinum quemdam mercatorem , duos juvelies pul-
chritudinis fiiigularis ilii obtulifle emendos,quem gravi-
ter objurgavit y ficut alium Agnonem nomine,qui Cro^
hylon Corinthi famofum ob pulchritudinem illi etiam ob-
tulerat. Amavit vero Hepha/iionem Alexander confuetudine
amicitia & familiaritatis fingularis : ita enim familiariter
vivebat Hephajbo cum Alexandro ; ut referant legente fe^
creto Epiftolas Alexandroy fupra illius humerum libere af-
furgere folitum Irepins Hephdjlionemy giiina legere epifto-
las5quod cum aliquando feciflet , legente Alexandro
Epiftolam matris,quse accufabat Antipatrum
5 ferunt Ale-
xandrum, detradtum e digito annulum, quo Epiftolas, &xeliqua arcana obfignabat , Hephaftionts ori appofuille \ ut
lignificaret eidem tacenda efle, qnx in Epiftola fecum le-
gerat 5 debereque diledum Regis & miniftrum efle fecre-
tum, ut Harpocratis inftar os digito comprimeret, hoc eil fin-
ientium feryarer.
D I S S E R T A T I O ^ C A P . II I J
EephdJUomm ancem ita dilexk Alexmder ot poft illias
mortem 5 tumulo 6c funeri plufqiiam 1 2000 talenta infum-
pferic 5 & ipfum inter Deos tandem collocari voluerit 5 de
quo fcriptores veteres multa, prxcipiie Cunim hb. 10. illud
tdmen inquit ,verum ejl^ quod Alexander Hefhdjhoni tanquam
heroi facnficari iujferit. Neque aliter Plut^ riro ts
i3ra9o5 AM^^S'poc Iviym yL-^mct rtpiav
^yeiv ca; Hf« TTOLpciKiXivMs-Gi, Niilla fattonc adduci potuii Alexan^
der ut hunc cafum ferret fapknter ,^c, quoad ab Hammone aU
latum oraculum ejl, ut HephajlIonem colerent pro Herof eique
facrifcarent. At h^c fcifcitatus fuerat Alexander, ut tella-
tur Arrianus Itb.^. volebat nimirum ita fibi refponderi5 nec
aliter aiifi facere Antiftites , dum ut ipfi in omnibus adula-
rentur, aut metu coadi, aut pretio indndi eflent «>^2^ 3 %oi GiMpo) ^c. Venerunt ab Hammone q ,
quos fck
/citatum miferat. Quofnam nempe honores Hephaeftioni tri-
buere fas elTet,qui quidem Ammonem refpondille nun-
tiabant fas efle ut Heroi facrificare i- quo oraculo Ixtatus
deinceps, eum ut Heroem coluit. Heroes autem , non vero
foli Dii, Dexve vaticinandi poteftatem habere credebantur.
Hinc apud Luaanum in OiaL mort.Trjphonms Alercurio ref»
pondic d) MzviTrrm^. A//(p/Ao;:^o; dv 3 &c. idcrt: Menippe no--
vent Amphtlocus htc quid Jit- ipji pro fe njpondendurn : at ego
hc’Os fum 5ac vaticinor ^ Ji quis ad me defenderit , & qu^e
plura ibidem leguntur;
Audiendus fane omnino idem Lucianus in lih. de non te^
mere credendo caiumniu quoad Alexandrum & FIeph^ftio«
nem 6ec. apud Alexandrum, graviflimi eri-
minis reos fiebat, qui colere & adorare nollet Hephajlionemi
nam pofteaquam is e vivis excelEt , amore vidus Alexan--
der ad reliquam funeris magnificentiam additum voluit, u£
mortuus inter Deos HephdjUon haberetur 5 Continuo civita-
tes ei , templa condiderunt, delubra dedicarunt , aras^ rh-
B. iil
14 De Nummo Pantheodimas, fefta huic novo Deo confecrariint ; eratquc no-
men Hephajlioms jusjurandum omnium rdigiofiffimum ; Si
quis amem vel rififlec ad ea qux fiebant> vel non omni flu-
dio colere vifus effet , capitale erat. Aflentatores autem per-
cepta hac imbecilli Alexandri cupiditate , ei ignem Sc fo-
mitem addere coeperunt, fomnia narrantes , ap-
paritiones quafdam, & medelas ei attribuentes , ejus ora-
cula praedicantes j denique ut afleflbri ,malorumque de-
pulfori Deo facra fecerunt. Alexander autem hacc jucunde
audiebat, tandem etiam ut veris fidem habebat, glo-
riabatur,quod non modo filius Dei effet, fed & Deos etiam
creare poflet.
Si nummi Hej)h£flion^ xque ac Antmoi obvii forent in
Cymeliis Antiquariorum,hic a nobis exhibendi fuifleni^j
verum cum non reque erga hunc heroem ftudiofi fuerint
hac in re populi,pro illo fubflituendus hic qui vicem fup-
pleat Antinous,prout cernere eft in elegantiflimo nummo,
quem in gratiam Hadriani cufuni fnperius exhibitum,
denub exhibendum ob elegantiam ducimus 5 ubi dux Ne-mefes in averfa parte adftant Alexandro jacenti ad radices
arboris 5 io anteriori autem Antinous confpicitur5 qux om-nia demonflrant , Alexandrum& Hadrianum ad fe invicem
quam maxime accedere fibique plane refpondere*
p I s s tat io, C a p. i i i. tj
CAPUT III.
H A D R I A N V S.
SI nutiimum Hadriam cum duobus templis in averia
parte , seque facile ac adlatum paulo ante cum fimili
typo Alexandri reperire licuilTet, eumdem hic tanquam op-
portunum ad illuftrandam ^ atque confirmandam compara-
tionem noftram appofuiflemus > fed cum talem non fimus
nadi ,alium hic nummum ex thefauro Momenico deprom-
ptum damusj in quo caput Hadriani cum liac inferiptione
KAICAP OATMniOC AAPIANOC, ad memoriam nempe
templi ab Hadriano dedicati coufecrati. In averfa autem
parte templum Dianas Ephefi^, quod ab (ut no-
tum eft) incendio datum5quo die natus Alexander 5 hinc
faltem obvia duorum templorum, ne Alexandri infuper di-
cam &: Hadriani mentio 5 quem nummum prxterea illu-
firant inferiptiones,
quse apud Sfornum nofirnm in Itin,
Athen» AAPIANON OATMOiON fsepius celebrant , de quo
Spmtams fic in ejus vita, dthems^ inquit ^fovu ^dtm
tjj* ATMnftbi 5eodemque modo per AJum iter faciens templa fm
mminis consecravit.. Appellationem autem hanc fic
De Nummo Pan^iheoambivjt Hadrianus , ut {ibi cum Jove communem eiTc
voluerit.
Typum nummi Hadriani Oljmfti mific ad nos nuper ex
Italia llUillriffimus fvimus Batavus, amicus nofter fingula-
ris 5in quo caput Hadriani laureatum cum epigraplie
ATT. KAI. TPA. AAPIANOC OATMniOC. In averfa au-
tem parce Jupiter PhiUlethes medius inter duas feminas
quarum una(qux Pallas
) Jovis ftol^ plus atquo longioris
pendentis laciniam portat a tergo fuftinec , ob reve-
rentiam quafi fummo Deorum, & veritatis amanti cubicam,
ZET2 ^1AAAH0H2. AAOA. lupter ventatis amicus,
cenpum, Augufti nummus G^zx Regiae. Placuit illico mibi,
^ primo afpeclu Typus fingularis. Verum cum diligentius
obfervaiTem 5 hadi dubius an genuinus eflec, cumque often-
dilTem periciffimis monetariis MorelUo ^^aillantto, penes
quos eft omnino rem nummariam confticuere , ilium mihi
fulpedum falficatis reddiderunt , nec ullo modo afTurre-
xerunt Jovi iic {lolacoj quem merum figmentum dixerunt,
dedicaque opera ftolam illius a quodam interpo!acore prc-
diidamjuc imperitis illuderet,quod & quodammodo
tio fuboloifle cognovi. In illorum fencentiam ivi lubencius,
quod Typus Jovis Philaletbis in aliis nummis abfque pro-
dudione ftolx ubique obfervetur. Adde quod in manufoeminat ftaiitis ante Jovem
(qiix forfan Juno ) haflam po-
nit interpolator,quam Jovi Philalethi dare debuiilct
,qui
cum hafta aut fcepcro in manu finiftra , & Aquila in dex-
tra effingi folec : aut faltem Palladi(Jovi aditanti a ter-
go cum Clypeo) ficrepradentarifolicse, potius, quam hanc
Jovis ipfius ftolam dextra fuftinentem exhibere: ita ut duxPallades effingi videantur in eodem Typo
,quod fane ab-
furdum. Nifi per has defignari velimus duasforores, Jovis
filias ,fapemiam , & veritatem s non enim minus hxc,quam
altera { ut ex Pindaro accipimus) Jqvis filia,
Infcripcionis
D I S S E R TAT IO? C AP, II L 1
7
Infcriptionis autem Ikterx ita omnes elot^ , ot flc diffi-
cile lianc expifcari 3 fed quantum afTeqiiorcoijjedura, foe-
dus & concordiam continent inter Laodicenfes , Sc. Smyr-
naeos 5 ac proinde ibi legendum AAOAIKEHN CMTPNAIIIN'OMONOIA
5Laodicensium^ ^ Smyrnmmm concordia for-
fan procurante Polemone Sophifta Laodic^nfi Hadriano 6c
Smyrnxis cariffimo , de quo infra, ubi de Smyrna incidet
fermo: fuffragantc ad hoc etiam Jove ipfo ambarum Civi-
tatum pfxfide Deo. Diofpolis enim aliquando vocitata eft
Laodicea, ut ficiit ZET ^IAAAH 0 H 2 . AAOA. lic&;
ZETC. AKPAIOC. CmTPNAIQN. in nummis reperire cft.
Jupiter ^rr^/^i^qui prxeft arcibus , cujus templum in pro-
montorio Smyrna:oriim. Hunc in diatriba tua eniditiffima de
Smyrnxorum nummo exhibes cum Jove Phtlalethe ex num-mo. Af, Aurelii GxLxKcgix 3 cui alterum elegantiffimum
junxiffi ex eadem Gaza , ejufdem M. Aurelii, ubi Jupiter
Fhilaletifes cum duobus Nemefibus,quem Attalus fophljla
Polemonis filius duplici patrix Laodicex & Smyrnae po-
fiiit.
Infcriptionem eandem pr^ fe fert nummus ejufdem M.Aurelii, de quo meminit Hadrianus in lih, de ?summls foLiSj,
ubi Imperatorem medium confticuit inter duas foeminas
ftolatas 3Jumnem forfan & Palladem
, non male haud dti»
bie , ^ perperam, ut in noftro efficias
,quxqiie illi lucem
afferre potuiflent 3 fi has fiiis nominibus defignailec Har-
djiinm.
Eandem etiam Infcriptionem AAOAIKEON CMTPNAlflMOMONOIA habet nummus alter ejufdem M. Aurelii ele-
gandffimus Thef Morocenici , ubi Pattmu Imp. conftituit
inter duas figuras ftolatas , non foeminas ut
una enim eft Jovis ipfins Philalethis cum Aquila in dextra,
& fceptro in finiftra. Altera Nemefeos,quae optimo prin-
cipi optime conveniunt,
quafi jujktk & veritas obvia-
i8 De Nummo Pantheovennt illi , & cum his congredi & colloqui videatur.
Nolim credere, nefas eftfane eruditiffimum Hardui-
num hallucinatum eiTe in his nummis quafi non diveribs
exiftlmaiTet ,lovemque fhllalethem pro foemina accepiile, ut
Venerem Apolline Pythio accidit nuper viro alioqui etiam
eruditiffimo in dilTert; ad nummum TranqmUma Gordiani
junioris uxoris, quod illi quodammodo condonandum vi-*
detur j nudus enim omnino ut Venus effingitur AfoUo^
Sc cum capillitio fatis mulieri confentaneo.
Quidquid fit tandem de his nummis & de PfeudophL
lalethe noftro , illum hic nihilominus exhibendum duxi-
mus, in gratiam ipfiufinet veritatis j nihil enim hanc seque
commendat , atque eluceicere facit quam falficas ipfi ad^
verfa & oppofita , & in gratiam maxime Vvittij Philale-
this , & antiquitatis ftudiofiffimi,qui hunc ad nos e Nea-
poli mifit,
qui huic difiertationi ( ut fcis vir iliuftriffime
)
occafionem quodammodo prxbeit. Illum credo nunc in Pa-triam reverfum ex ,
Magna Gr^aa,
Sicilia^Melita
, 6c
locis adjacentibus , onuftum fpoliis omnimodis antiquitatis,
nummis, inferiptionibus,gemmis fculptis ,
fiatnis, vafis
antiquis ( fupra quse opus elegantiffimum mulcx erudi-
tionis meditatur) manufoiptis libris, & editis rarioribus^
ex quibus omnibus Mufamm adornabit , Bibliothe-
cam felectam inftituet. Qu_^ autem Bibliotheca feledior
quam tua, quam hic habes ? Hxc enim fi non nume-
ro librorum, fane fingularitate di raritate , multis,qu^ in
hac urbe opulentiffima funt , anteponenda , five antiqui-
tatem facram & profanam , five omne litterarum & do-
drinse genus fpedemus,plurimolque ex omni illa vete-
rum , maxime Gr^corum authorum clafie tuis obfervatlo-
nlbus eruditiffimis,propria maiiu in margine notatos. Em
igitur PhtUlethes nofter, cui adftat a tergo E^//^/,ftoIamqiie;
portat 6c fuflinet.
19Dissertatio, Cap, III.
Sed cum nulla magis quam fuamet commendationeegeat veritas ,
tot fummis intrinfece dotibus locupletata^
lianc cum exterioribus Sc adfcititiis , imo fucatis 5c falfis
ornamentis exhibere,
piaculi quoddam genus efle videa-
tur, nec minus edam capitaliffimum crimen fuerit amici
illius, J ovis Laodiceni^ non dicam corrumpere adulterare
nummum , verum ficut fecimus oculis exponere Antiqua-
riorum5 etll sequis in hoc ut yifum efl: fatis legibus ufi. Ex-
piemus igitur crimen illud Jovem ipfom Philalechem exhi-
bentes in elegantiffimo colledionis lllujlrlpmi Afamknfium
BfifcopK Laodicenfium nummo Hadriani noflri Oiimpii, fuis
propriis 6c nativis ornamentis confpicunm»
Cum autem templa Hadriano confecrata fint a Bythi-
nienfibus , ficut & Antinoo illorum conterraneo , imo §c
C ij
xo De Nummo PantheoSabinae ? non abs re erit, fed accommodate multum ad rempropoficam , illorum hic ex colledione Regia nummumafFerre 5 nc fi non fimuldiio , vel tria templa { ficut in qui-
bufdam nummis ) feorfim faltem illis , 6c feparatira condita
conlpiciantiir i averfa pars nummi eleganciffimum tem-plum exhibet , cum infcriptione KOINON BT01NIAC. id
eft cbmmunitas Bychinix 5 adverfa vero cap^it Hadriani
cum infcriptione ATT/KAIC.. TPai. AAPIANOC. CEB*
Quamquam amem divinitatem non ita aperte ambive-
rit Hadrianus , ut Alexander 3 non minus tamen infana
quadam glorix cupiditate flagravit 3 atque ut eximia qua-
dam ac fecreta a reliqua hominum turba , laude ac indole
cenferetur 3 vellit tacite fe Dd inftar venditabat.5 fuit enim
ingenii luxuriofi , & ad oftentationem infolentis, ut vide-
bimus.^
Scientias omnes amplexus eft Hadrianus , litteratos
omnes fovit, omnes, ( nenominatim defingulis dicamus)
Grammaticos, Rhetores , Muficos, Geometras , Piftores,
Aftrologos, habuit in honore i prae exteris ( ut multi alfe-
runt )i'havorimfn,
Aftrologos autem non folum , fed &: Gnojlkos dc Baji-
Udiams Hadriano gratos fui fle Zonaras Xifhiltms tradunt,
erat enim ut referunt tantx ambitionis , ut omnia affcfta»
Dissertatio^ Cap. Ili ii
ret, feque nihil ignorare proficerecur ; curiofiffimus etiamoccultarum fdentiarum , divinationibus
, atque magicis
arcibus crebro ufus eft. Profert Goflem in DaBdiuiheca.
num, 104. annulum Hadriani cum fignis Zodiaci & figura
Mercurii,quem fine dubio ut geftafie ferunto
quod commune proprium habuit cum Alexandro Ma«-
gno,
qui fignum Hercults fecum habuifiTe fertur, fi Stamcredimus //^.4 Sylv. Carm, 6^
FelUus habebas
Regnator Utis numen venerabile^-menfts
Et comitem occafusfeam -portabat ^ ortus,
Veritatis fimulachrum In gemma cxfculptum Sacerdotes
yEgyptiorum de collo pendens geftabant axnBmt;
,
fimulachrum ventatis^ de quo videndus altanus in Var.hijh
libj^. Sc Diodorus Siculus hb. i. quodque conferendum cumHifioria facra in Parab, Salomonis
,qui jubet hanc circumdari
gutturi 5 de quo fimulachro veritatis infra in Sabina cumdc ifide 5 & natalibus loquemur Harpocratis qui veritatem
adumbravit poft natales fuos, & ut fic plerumque in gem-mis reprcferitatur 8c aiinulis , atceftante Plinio hb, ^r^,cap.'^,
Harpocfationem, ftatuafique ^^gjpttorum numinum in digitis
viri quoque portare incipiunt. Si autem annulum Pladriani
hic non exhibeamus ex Gorleoy ex Gaza regia fakem num-mum exhibeamus ejufdem Imp. qui in averfa parte habet
Harpocratem probofdde, ut vult ornatum,cum flo-
re loci in capite, 6c poft tergum clavam qnx Herculem de-
fignat, cui upupa infiftit. Qiix non minus quam extera
iliuftrando parallelo noftro inferviunt.
t % De Nummo Pantheo
Graecis litteris impenfius eruditus U^drtanus a plerirqne
Grxculus appellatus eft , ad Athenienfium fludia , moref-
qne fe compofuic non fermone tantumifed exteris difciplinis
excoIendis5canendi,pralIendi,medendique fcientia, Muficus,
GeomctrajPidlorjSculptor juxta Velydetos ^Eufhramras per-
inde omnino ad ifta fingula erat fadus 3 ut elegandus nun-
quam id humanae res expertx videantur. Ubique vero xdi-
ficabat ; namque ad fpeciem legionum militarium fabrosj
perpendiculares , Architedos,genufque eundum extruen-
darum moenium , feii decorandorum in cohortes conferip-
ferat 3 ita in omnibus pene urbibus xdificavit, & ludos
edidit 3 in hifque omnibus, omnium Regum magnificentiam
fuperavic.
Si autem Alexander qnxftiones multas inter Philofophos
diflblvit 3 non minus lubtilis imo magis Hadrianus5qui
multas ipfe quxPcioiies apud Alexandriam in MufeoPro-feflbribus propofuit. Mufeum autem illud Alexandrinum
fuit celeberrimum, de quo Strabo ftc Itb, 17. '^<1’
cT’ ppeMaereo? , &c. FaYs etiam regiarum efi ,
quod
ambulationem habet exedram^ & magnam domum in qua
ecenaculum ejl eorum qui Mufai confortesfunt ,ac litteris hu^
manioribus Jludium impendunt. Hoc Collegium publice pecuniis
fujlentatur, Sacerdotem habet
,qm Mtifao praefi ,
olim a
Regibus^ nunc a Cdfare conjiitutum. Jus autem eligendi Phi-
lologos ad Caefares pertinuiiTe ( in quibus mentio Hadriani)
D I S S E R TAT 1 O , C A P. 1 1
1
.
PhiU/lratus ia Dionyfio a.uB:ot e(h. -znt^awtuj «Z-rm
et7Ts(^niiev ^}t ^(pcivtav \Bvuv 9 e/|* roT; S'»[jt,co(riei ^ roTg,
cv 7^ [jL\i(raci) ffueo'oirot^, to 3 AiyuTflia cimnaX^^a
cv TToLTii Tw y^ \?^oyi^^i, id eft ,H^driams eum non humtlmm
Centmm Satrapam dejignavit. Item inter viros equo puhltco
donatos, cenferi voluit 9 ^ eos
,qui in Mufao alebantur 5 Mu^
fzum autem t/£gyptium ^menfa efat,qua ex omni tertarum
orbe eloquentifmos quofque viros convocabat. In eo autemfuifTe aedem , five templum in quo Philologi operam da-
rent , cum illa manifefto evincunt5qux de Sacerdote, qui
Mufaeo ab iEgyptlis Regibus aut a C^faribus praeficie-
batur ex Strabone audivimus 5 tum , ex inferiptione Althe-
tica apud Falconertum tuum de M. AVRELIO ASCLE-PIADE, quae licet mutila, tibi debetur omnino Vir illa-
ftriffime,qui in lucem emififti M. ATP. A C K A H n I A A H,,
&c. id eft 3Aurelio Afcleptadi Alexandrino Hermapolita pan^
cratiajla per odonica, ( invido quem nemo de ftatu de-
trudere poterat non provocato ) Neoeoro magni Sarapidis,
qui in Mufao aluntur,immunium Fhtlofophomm fontifici^
totius Xyfii perpetuo Xyfiaicha , ^ Balneis Augufli prafeFio^
:
de quo videndx inferiptiones Athleticse 5 fed maxime vi-
denda eximia Diflcrtacio tua de Prytabaeis Inter Fiumif-
mata Seguini felecla 3 nuper edita 3 & a te iterum aiii-
autem omnia huc congeffimus , ficiit &: alia ple-
raque deinceps 5 ut inde liqueat Hadrianum per varias has
artes , & fingu!are§ non folum afFedafle , ut eximius vi-
deretur j fed etiam tacite , fi non adeo aperte ? ut fnpra
fortem hominum exiftimaretur,quamquam enim opera
ubique infinita fieri curafiTet, nunquam nifi in Trajani Pa-
tris templo nomen fuum adfcripfic. Romx inftauravit Pan-
theon , Septa, Bafilicam Neptuni, facras iEdes piurimasj,
Forum Augufti , Lavacrum Agrippae , eaque omnia pro-
pilanda.
H^c
14 De Nummo Pantheopriis , ac veteribus nominibus confecravit. Fecit 8c fui no-
minis pontem fepulchrum juxta Tyheriai,quod eft
nunc Moles Hadriam^ feii caftellum fandi Angeli,m muni-
mentum urbis , & prxfidium maxime fummornm Ponti-
ficum converfa. -dEdem bonae Deae tranftulit & coloflTum
ftantem atque fufpenfum per Bettimum Architedum de
eo loco in quo nunc templum urbis eft ,ingenti molimi-
ne 5 ita ut operi etiam elephantes adhiberet \ & cum hoc
fimulachrum poft Neronis vultum, cui antea dicatum fue-
rat, Soli confecraflet , aliud tale Apollodoro Architedo au-
dore facere Lunae molitus eft.
In omnibus magnificus fuit Uadrums , fed maxime in
aedificiis j nec ad eaextruenda nifi eximiis artificibus ute-
batur , cum judicio effetexquifito. Bafilicam apud Nemau-fum opere mirabili extraxit in honorem Plocinae
(quam
vocant vulgo Domum ^^dratam ) eo tempore, quo move-runt Judaei bellum
,quod vetarentur mutilare genitalia
;
&: cum compoficis in Britannia rebus , tranfgrefTus in Gal-
liam, Alexandrina feditione turbatus, quae nata eft ob Aplmy
qui cum repertus eflet, poft multos annos turbas creavit
apud quem deberet locari, omnibus ftudiofe certantibus 5
unde multa numifmata Antwoi in averfa parte Bovem re-
praefentant , inter quae praeftat praeclarum illud maximimoduli cujus inferiptio CMTPNAIOIG HOAEMONANE 0 HKE,
Polemon
Dl SSERTATIO^ Cap. IIL 15
Polemon Sophlfta Laodicenus Hadriano Imperatori
cariffimiis fuic, civitaceque donatus a Smyrnaeis, de quo fic
Fhilojir, lib. i o. Scphljlarum, Multi eum fummi viri ,
multaque civitates ammmt, pr^fenim Smyrna : huic ^ pojle-^
ris datum tji in Hadriam Olympiis prafidere, Hadrianum erga
Ephefws propenfum ad Smjrnaornm favorem ufque adeo peU
lexit ,ut uno die mille,
^myriadas in illorum civitatem im^
penderit,ex quibus Emporia^ Annona , ^ Gjmnafium omnium
qua in Afia funt pmjlantipmum^ conJlruHa funt s item templum
in promontorio fttum longif^mi profpeEius , &c. Ex quibus im-
penfis colligendum efl: , fi non conditorem Smyrnae ut
Alexander^ faltem inftauratorem & decoratorem maximum("ut diximus fupra ) exucifle Hadrianum i unde a Smyrn^is
fummis cultus honoribus, Eox\t^ Antinous,
Idem Sophifta Polemon nummum Hadriani cudi curavk
Smyrnaeis inferiptum in cujus aveiTa parte Homerum( cujus
nataliciis gloriantur Smyrnxi)
fedentem cum hafta exhi-
bet cum hac epigraphe n O A E M O N CMTPNAIOlCANE0HKE. Ex quo fane conjiciendum non ita
( ut credi-
tum eft) adverlatnm fuifle Homero Hadrianum 5 utpote
qui ejus Iqco Antimachum poetam introducere voluerit
D
i 6 De Nummo Pantheo( ut ait Suidas:) fi enim de lioc omnino perfuafus fniilet
Polemon > male &c perperam Imperatori adblandicus fuiflet.
Nummus hic diligentiffimum quamvis antiquitatum fcru-
tatorem Cuferum tuum fugit in elegantiftma Homeri Jpotheojiy
cujus olim marmor in Columnenfium palatio Roma: vidi-
mus cum prxftamiflimo Pidore Nicolao Puffino,qui illud
pluris faciebat.
Hunc autem nummum hic exhibemus,quod in rem no-
ftram optime cadat ? & parallelum noftrum perfede illuftrety
maxime vero, quod ex Oriente nobis advenerit , & ex ipfo
natali folo fummi Podas j utpote quem feliciter qltimi terras
motus Smyrnenfium calamitas ex multis aliis rariifimis
nummisjec antiquitatibus ibi abforptis reliquum fecit clarif-
fimo Antiquario GdUndio , ex hac etiam ( fummo rei anti-
quaria bono ) feliciter erepto> atque utinam ex hac evafiflet
etiam alius Hadriani nummus cui infcriptio( ut nobis rec-
idit } HPOA AAPIANON5 inditutonoflro Idonea-
De Smyrna & Homero fic Flimus hahet Smyr*
na Bibliothecam (jr Bomereum, ^ porticum quadratam
^cum
Homeri templo & fiatua » nam. (jr hi maxime hunc poetam fibh
vendicant5unde ^ nummus quidam apud eos H O M£ R V S>
vo€Atur^_
Infcriptionem zS^tiSponm in Itm Athen,. Smyrna reper-
Dissertatio, Cap. IIL 17
tam5
qii^ Hadrianum non folum ut hujus urbis inftaura-
torem 5 fed 6c velut alterum ab Alexandro conditorem
commendat
,
A T TOKPATOPIA API ANa I
O ATMniai C aXHP
I
KAI KTIGTHi
Alexandrlx urbem Inftaurafle etiam Hadrianum latis
ubique Scriptores 8c nummi probant, Tatifque fupra dixi-
mus, ut fupervacaneum llcdehis amplius verba facere.
Sed nullum mirabilius opus exaedificavit Hadrianus
villa Tyburcina fuo nomine Hadr^aa vocata , Sl ex quafola divinos honores fibi meritus videtur: fi enim (ut diximus
fupra ) conditoribus urbium illos elargita ell antiquitas 5
quanto magis debuit principi,qui in hac villa & provin-
ciarum & locorum celeberrima nomina infcriberec , veluc
Lycdum,Academiam ,
Vrjtandum^ Campum , FoectUm,Tempe
vocaret 3 & ut nihil praetermitteret etiam mferos finxit. Ibi
parum abfuit cum fecunda vice hanc villam perluftrareoi
cnm quibufdam amicis, quin marfupium noftrum, (fi nonvitam ipfam ) reliquerimus ,
in ipfomet Hadriani Palatio, feii
potius ruinis ipfius , latronibus ibi habitantibus, & no-
bis obviam fadis, qui fub fpecie ibi nos reficiendi , mali afi-
quid in nos moliti fiiilTent , nifi datum nobis ab hofpite
noftro Tyburtino itineris ducem habuiflemus.
Si non hic prxdara hujus monumenti ?^dificia omnia)&maxime fuperbnm & fama celebre Campi templum vacat
exhiberejipfiimTalcem Deum Canopum & uxorem ejus ah Epl-
phanto Bumenitem nuncupatam effingamus,
quos Ifidi &:
Serapidi opponamus3prout confpiciuntur in nummo Ha-
D ij
x8 De Nummo Pantheodnani fingulariflimo ex xrc maximo, cujus copiam nobis
fecit Clariflimus Rtgordus Maffilienfis de antiquitate be-
nemeritns. Meminit Patinus in Thef Morocenico nummiFeri Imp. nec typum alFert , inter quem & noftmm non-nulla intercedit fimilitudo 5 duo enim Canopi in aveifa par-
te intermedio Harpocrate , infra quem Aquila alis expau-fis , hic fine Harpocrate Sc fine Aquila.
Eximium hoc Hadrlan^ese villx monumentum vix otSo-
ginta annis fuperfuit, mox enim ubi in locum Hadriani An-toninus Pius fucceffit : cum de modo cogitaret novas in urbe
thermas excitandi , & villas prasrerea ab Hadriano paulo
ante extrudas afpedu minus caperetur quidquid in eademvilla predofum reperit , in fuarum thermarum fplendorem
contulit. Quam deinde villam Gothi, & poftea varii cafus
in ultimam vaftltatem dederunt 5 ira ut a villa condita uf-
que ad ultimam ejus ruinam nonnifi 80 anni ( ut diximus)
Interceflerint.
Hujus prasftantiflimi monumenti Icnograpbiam nobis
confervavit Eminenciflimus litterarum alias fautor
Barbermus^ quam poftea incidi in aes juffit, publicamque
fecit , cum explicatione locorum , & rerum , cujus exem-plar ad me tranrmific per Illuftriffimum Suarejium mihi
olim amicitia conjundiffimum. Abfit autem verbo invidia^
D I S S E R TAT 1 O , CAvI I IL tf
Vir Illuftriflime, fi dicam me prseclari hujus monumenti mlucem edendi , occafionem dedifle Eminentiffimo Cardinali^
impeilencibus me ad hoc { nc fcis ) Viris quibnfdam eruditis^
fed maxime Celeberrimo Kirkero^ qui de hoc litterisad me
feriptis gratias mihi egit , illudque in Latio fuo repofuit
,
ubi fatetur prxclarum hoc monumentum deberi ftudio Sc
curis quorumdam Eruditorum.
Ex hisjinquam^monumentis &. ftupendis Hadriani operi-
bus5 facile eft conjicere
jquanta fuerit illius ambitio, quam
fi non ita palam emergere pafiiis, ficiic Alexander Deum fs
faciendo motu proprios permifit tamen multa cudi numif-
mata ad inftar noftri, quse divinitatem fibi tribuerent. Per-
mifit & Graecis ut templum fibi ponQrcm^(iuod
nominarunt.
Quin etiam dum viveret affedafle divinitatem Hadria-
num omnino argiiicjquod ex Sfariia/70 fupra tetigimus5 im-
mo quod Theodoretus in d-ipsi7rA>l fem,S. de miirtyr, pag, 60^.
his verbis 'TO/ ^ anmcdv , ^ d-m c&vjsyopiwaif5
Avllo^Qf d-thi r«/@f o D»
5 , )(J\AcTpjotvos la/SloTc vuiic duo-
y ctM.a t« f TifJuLtjj hommJlultiores quidem fuerunt ,
qui ut Deos fefe prormntimnt ^ fihhque ipfis templa conjlruxerint > nam & Antiochus Deus vocatus
ejl , & Catus qui Tyberio fuccept ,Fejpajianus quoque ^ Ha^
drianus ingentia jihi templa excitarunt, fed impia fmul hom>^
re cum vita, privati funt.
Alio id etiam argumento convinci videtur , ex corona
nempe radiata numinum propria capiti Hadriani in plerif-
que nummis Impolita r de quibus coronis multa clarifli-
mus Baudelotim in eleganti Opere de utilitate ex peregrina-
tionibus capienda congeffit- Hic exhiberi polTet , de quoloquuti fuimus in Pr^f. nummus Hadriani cum corona ra-
dLua , cu].us averla pars aecernicatem repraelentat una ma-D ii|
30 De Nummo Panthe^
na fblem tenentem 5 altera lunam 5 fed qui
tinus eftj nec nifi Grsecos hic exhibere fategimus 5 oppor-
tune nobis Clariffimus Rigordus MalTilienfis fupra laudatus
fuppeditavit Grascum argenteum majoris formse , in quoHadrianus cum corona radiata &: hac infcriptione API.
KAL AP12TOT. KAI2AP. &c. hoc eft Opiimi Cajaris divi Tra-
jani Parthici films Nerva Tra]anus Hadrianus Augujlus Pater Pa^
tria, Sabina in aver/a parte cum hac infcriptione CABEINA.CEBACTH. AAPI. TAP2. MHTPOnOAEaC. A K. hoc cft.
5ahtna Augujla Hadriama Tji^
Q^am vero in Haddano fuerit 4 quod flri^
dim ^ velut opportunitate data didiim velim)
peregri-
nandi quod explevit defiderium , norunt omnes,qui vitam
ejus legerunt 5 ex quo non male item exxquandus venit
cum Alexandro M. cujus peregrinandi ftudio, ne unus qui-
dem orbis fatis fuit. Res fane optabilis U expetenda foret>
ut de erroribus fuis, & qux ex bis utilitas capienda, nobis
aliquid fcriptotradidiflenc hi fummi Principes 5 maxime ve-
ro Hadrianus ,cui ftylus &: ratio feribendi magis in prom-
ptu. Nulli enim de rebus melius5quam qui has oculis com
(pexerunt ,nulli de arcibus
,quam ipii artifices , ^ qui
illas profeffi ,redius loquuntur, aflerence Quintiliano ^feUces
futuras artes5 f[oli artifees dc iis judicarent.
Dissbrtatid, Gap. III. 32
Extiterunt nihilominus,qui & de arcibus fcripferunc
optime 5 nec tamen artifices. Quis elegantius,quis dodius
de pidura , fcripfic ? Quis cum majori & profundiori eru-
ditione5quam Frafic, lumm in eximio opere Bc pidfma vete-
rum ? quod infinitis acceffionibus audum , ^ cum non ha-
denus edito commentario de vicis & operibus Fidorum §c
Statuariorum veterum , hortante me 5 vir de re litteraria
omnium meritiflimus 3 & bonarum artium inflaurator ma-ximus Joatt. Georgius Guvius nuper ab heredibus Junii im-petravit.
Quis de antiquitatibus Romanis plus meruit,quam qui
Romam numqoam profectus eft Ntcolms Betgerlm Rhemen^
Jts^CK eruditiffimo nempe libro, quem de viis magnis Ro-manorum compofuit? Hunc Gallice feriptum infermonemLatinum transferri nunc in Italia , ibiqiie typis mandatum iri
audio, cum acceffionibus plurimis,videlicet AntonU
ni TabuU Peutingerim^^ aliis ejufmodi operi prxftantiffi-
mo perficiendo idoneis.
Hxc ideo dixi, Vir illuftriffimc, quo clariffimum Baudclo-
tium fupra laudatum, aquorumdam dideriis liberem,qui
de titulo libri illius parum contenti arbitrantur nonpoflede
rebus diflerere quempiam , nifi qui ipfas viderit , nec de
peregrinationum utilitate , nifi qui tanquam alter vljjfes
multum fuerit peregrinatus,populorumque mores & urbes
ex confpedu noverit. Poterat equidem, ut ingenue fatear^,
magis idoneum libris fuistitulumimponere Baudelotius
& fpero ipfum fadurum in fecunda illorum editione , quampluribus acceffionibus curlofis admodum & eruditis audamparat f multis ibi etiam fimul & ordine altero & elegan-
ti difpofiris & retradatis.
Quanta autem deinde templa in honorem Hadriani con-
fecrata fune,qux Hadrian^a vocabantur ,
ubi fodales Ha^
dnmdes, & Co/legU H^drimalia y non eft facile enumera-
jL De Nummo Pantheo^e. Narrac Bptphamiis templum Hadriani
5quod Alexandrlas
^ueratejus honori dicatum, verfum poftea fiiifle in Gym-nafiiim Licinianum, eandem vero a Conftancino Imperato-
re sedem facramibi pofitam , & de nomine Gregorij Meletia-
nt appellatam : ira paulatim a Chriftianis in pios nfus con-
verfa omnia iftius nape^lpetT/Ja coelitis templa 5 diu tamen eo-
rum memoria duravit , 8c nomen 5 ut illius Cyziceni , cu-
jus meminit Cedrenus. Mirum vero eft, quod in Alexandro
Severo de his templis narrat Lampridius fua secate in omni-
bus civitatibus { vivebat autem fub Diocletiano j Hadriano
fuifTe templa ,fine numine , fine fimulachro, quse ideo vul-
gus putaret in chrifli honorem ab eo Principe fnifle excru-
da. Qui vulgi error ex hoc manavit,quod quse jiiflerat Ha^
drianus templa fieri in omnibus Civitatibus fuo nomine fi-
ne dubio confecranda, manfere illorum pleraque imperfed:a,
neque umquam dedicata funt- Talia sedificia in plerifque
Civitatibus adhuc Lampridi] aetate extabant inchoata folum,
ut ait ipfe , & fine numine, fine fimulachro ullo 3 hinc fa-
dum , ut in animum inducerent multi,quibus alTentitur
Lampridius5 non fibi Hadrianum illa templa erexiile , fed
Chrifto.
Etfihic nobis (ut diximus) non fit fermo de confecra-
tione proprie dida , five de , cujus rationem Ro-mani defumpferunt a Romulo feu ^irino
,qui primus illo-
rum (ut fupranotatum) inter Deos relatus eft, nihilominus
tamen dicendum plerofque Imperatorum a Csefare Augu-fto , confecratps eo ritu
,qui apud Herodianum & Dio-
nem prsecipiie videndus, qui ritus licet ftolidus plane , ne-
ceflTarius tamen omnino illis imperii temporibus videbatur
:
fiquidem Imperante uno fo!o , ^ Majeftacem imperii re-
prxfentance , non fufficiebant tituli illi fpeciofi quidemTribunitix poteftatis, Confulacus ,
nec etiam fummiSacerdotii , & alii; ad frsenandos populos , totumque terra-
rum
Dissertatio, C at. III. 35
rum orbem regendum , nifi etiam ultimo deorum vices
dum viverent ,obire dij ipfi poft mortem futuri crede-
rentur.
Buftorum autem feu Rogorum qui in nummis confpi-
ciuntur tranfiit ufque ad nos forma & figura,qua utuntur
etiamnum hodie , fed mutato aliquantum ritu Magnates
ac Principes. Hsec vocant Itali Catafalchi, de cujus nomi-
nis etymologia videndus omnino etymologorum Princeps
Memgtus in fuis linguae Italicx originibus. Figuram illorum
exhibeo.
Auguflus autem primus ufum & ceremonias confecratio-
nis Imperatorum apud Romanos introduxit 5 unde zlulia^
no in Cafaribfii indigitatur,quo de nomine mul-
ta erudite tuo more in Casfaribus Juliani a te in fermo-
nem Gallicum converfis. Audiendus de hac confecratione
Suetonms eximius fcriptor cum fic ait. Nervam Uchrym^ Tra-
janus,frtmum , mox temflis honejlavit
, non imitatus illos,qui
hoc idem\fed alta mentefecerunt ; dkavtt enim calo Tyherlus Au^
guftum 5fed ut majejlatis numen induceret,Claudium NerOy Fef^
fafianum Titus, Titum Domitianus
, fed tlle utfilius^ hic ut fra->
ter Videretur. De Claudio argute Juvenalis Satyra
jlle fenk tremulumque caput defendere juftt
In coelum.
E
34 De Nummo PantheoUbi vetus Interpres mccelum ait pro ad inferos ; cnjus hono-*
rem a Nerone ipfi defticutum , abolitumque refticuit Vef-
pafianiis. Suetonius in Claudio cap. 45 . novos deinde & ad-
fcripdtios cives in coelum adulatio recepit , & pulvinaribus,
aris5 columnis , templis , flamine , ludorumqiie celebritate
& natalium cumulavit 5 nam ad Placidum, Valentinianum
ufque Imperatores Divi fadifunt cum liberis, & uxoribus,
plerifque j ut nummi veteres & lapides probant.
Modeftia equidem Marci Antonini laudatur , cum fep-
tennem filium amififlet,quod juflerit , ut ftatua tantum-
modo mortuo decerneretur , imagoque aurea Circenfibns
per pompam ferretur, ut faliari carmine nomen ejus infer-
retur. Haec Capitolinus in vita ejus y quae tamen certifllma
confecrationis indicia fuerunt5quae adeo vulgata efl ut adi
Fellices & Cynados aulicos porrigeretur. De Drufjlla fcorto
feribit Dio lib.^y, immortalitatem ei decretam ,eofdemque
honores quos Venen \ utque mulieres per ejus nomen jura-
rent, quoties aliquid jurejurando confirmarent , illamque
PANTHEAM vocatam , atque per omnes urbes cultam.
Sic PANTHEVM Augufium veteres lapides vocante
PANTHEO. AVG.SACRVM
L. LICINIVS. ADAMAS.LIB. FAVST. II. VIR AVG.
Mortuo Hadriano multa a multis in eum fiimt dida. Adaillius irrita fieri Senatus volebat,nec appellatus eflet DIVVSnifi Antoninus rogsiffec : templum denique ei pro jfepulchro
apud Puteolos conffituit, & quinquennale certamen, & fla-
nfines , & fodales , multa alia quse ad honorem quafi nu-
nSnis pertinerent:quare multi putant ob hate Antoninum
Dissertatio, Cap. III. 35
Tium dictums vel quod cum ob leves ofFenfas plurimos oc-
cidi juflilTec Hadrums , eofdem Antoninus fervaric incolu-
mes.
Non hic damus typos omnes divum celebrantes Ha-drianum, neque infcriptiones inter quas infignis illa Smyr^
na allata,quse inter marmora Arundeluna
, nunc Oxonienjia
©EOT AAPIANOT mentionem facit > h^ec enim omnia exi-
mius fcriptor a quo vitam Hadriani expedamus abunde
exponet.
Confccrationes Imperatorum confecutas funt Angufta-
rum , fororum ,nutricum , filiorum , amafiorum , & ama-
fiarum. Dti^ etiam foeminae ftante rep. Divae fadx repe-
riuntiir ACCA LAVRENTIA & FLORA , haec ludo-
rum editione culta,qux floralia dida , illa folemni facrifi-
cio celebrata , cui fena accalia dicatae.
Sed quid mirum fi & Hadrianus equum fuum Borjflhe^
nem quodammodo confecravic , cui mortuo , & fepulchrum
fecit , columnam erexit , & Epigramma infcripfit quod 6c
tum extare in Gallia,urbe apta Julia audio ^ nec fuppo-
fititium efle, ut volunt quidam. Vidi alias Romae elegan-
tiffimum rnuU { nec fcio an fuppofititinm , an non ) in vinea
tunc Lahornaa dida prope portam Salapam vico dido
vulgo ad tres Dominas, Itali tre Madonne^ diverfum
ab illo,quod in agro Sabino Porcachius Ith, defuner. ait ob-
fervafle in marmoreo fragmento , cui titulus DIS PEDI-BVS SAXVM 5 reliqua non moror 5 fed magis Bor^benU
urget infcriptio quae talis
BORYSTHENES. ALANVS.CiESAREVS. VEREDVS.PER ^QVOR. ET PALVDESET TVMVLOS. ETRVSCOS.
E ij
3 « De Nummo Pantheo^VOLARE. Q.VI SOLEBAT. ,
PANONNICOS NEC. VLLVSILLI. APROS. INSEQVENTIDENTE. APER. ALBICANTLAVSVS FVIT NOCERE.VEL. EXTIMAM SALIVA.SPARSIT. AB. ORE. CAVDAM.VT SOLET EVENIRE.SED. INTEGER. IV VENTA.INVIOLATVS. ARTVS.DIE SVA PEREMPTVS.HOC. SITVS EST IN AGRO^
Poft infcrlptioncm Boryfthenis & epitaphium, nummum
etiam illius hic afferamus 5 ut nihil habeat Bucephalus quo’
fupra Beryfthemm fe poffit extollere. Hujus nobis typumdefumere liceret ex hb. de nummit Jmpp. Menetrei Dtvio^
nenfis , cujus & forfan fuit olim nummus nofter PAN-THEVS 5 cum hunc (c habere in Mufseo fuo ibidemi
glorietur, inventumque a me fortuito Divione, in praefa-
tione dixerim. Sed cum hic nummus Boryfthenis falfica-
tis fufpedus fit 5 ob multa nempe 3 fed maxime oblitteras
Graecas Latinis permixtas in adverla parte ad caput Ha-driani Laureatum apud Occonem pag. 23^. fic K AI S A R.
SEMNOS AAPIANOS3 deficientibus autem Me-necrio charaderibus Graecis totam inferiptionem Latinam:
fecit. C^SAR VENERABILIS HADRIANVS.In averfa autem parte BORISTHENES. Hunc fupra.
Di S S E R TAT I O, C Ap/l V. fi
quoddam altare lo aut 1 1 columnis fultum , & ante aram
€ui ignis impofitus, pedem erigentem collocat 5 in quomo-numento plus honoris tribuitur E^uo Hadriani quam fum-mo Poetanum f^trgilio^ cujus fepulchrum apud Neapolim no-vem cantum columnis olim fultum fuifle fertur. Huic igi-
tur pjfeudonummo alium fubftituimus , de quo in Antinoo^
ubi Pegafum , Borjfihenm adiimbrarc non mal^ ( ut quidien»
sxiftimo ) auguramur-
S A B J N A.
SABINAM" confecratam , divamque fadEam, nummiplerique probant tam Gra:ci, qu^m Latini , ut videre
E «i
38 De Nummo Pakthxoeft Imprimis in elegantiffimo ex 'Triftano fiipra allato , in
cujus averfa parte templum a Bytlilnienfibus ipfi conlecra-
tum 5 ubi tres hgursejqnamm media ipfa Sabim Deae habita
( credo pudicitiam ) cujus capiti Pallas coronam imponit
ex alia parte Juno, ficut fupra vidimus in nummo Hadria-
ni ,ubi Jupter PhiUUtbes
( qui videtur adumbrare Inipera-
torem ) medius inter Junonem feu Ifidem & Palladem
conftituitur 5 mifi maluerimus ( ut diximus j inter fapien-
tiam &c veritatem Jovis ex aequo ;fillas.
Pauca quidem de Sabina referunt HiiloricL Cuni Ha-driano exofa eflet , nec fine fabula veneni dati ab Ha-driano defunda fit , referente id ^famano , aliiique, idque
ob mores ejus aufieros , morofamque animi temperiem
parum Imperatori gratam ; tum ob fuipiciones illi inje->
das, 8c falfos rumores de ejus amoribus , familiaritate
cum Sulpitto claro Praefedo praetorii, Suttomo tranqmtlo^vauV-
tilque aliis, qui apud Sabinam familiarius agebant , Ha-driano prohibente
5quin ipfam dimifiTurns erat ( ait hiftori-
cu^ ) fi privatus fuiflec.
Nullum ex Hadriano habuit filium Sabina, palamque
jadabat, quam immane ingenium Hadriani pertuliflet, &quod magnopere elaboraflec , ne ab eo in perniciem gene-
ns humani gravida fieret.
Nullo vero ( ut opinor ) eguit vel ufa eft , amuleto Sa-
bina ,ficut ufa traditur Ips
( fub cujus figura adumbratur
in nummo noftro ) cum Harpocratem in utero gereret, refe-
rente Goropio Becano ubi explicare tentat fuo
more Rabbinico, quid fit V R IM & T H VM I N 5quse-
rentique fibi ,ecquid e (acris ^gyptiorum ritibus emulge-
re poftec,quod ad hanc vocum faceret interpretationem,
Harpocratis natales fibi in mentem venifle f ait)qui ad Bru-
mam natus efle traditur j & queen dum diligentius confi-
derac , invenit Ifidem, dum in utero hunc foetum gereret.
Dissertati o> Cap. IV. 39'
FhjlaBermm fibi; appcndiflc,quo fclix ^ feufluicjiie partus
eflec : illud autem Amuletum non aliud fuille quam (cri-
ptLira>
qua vera vox notaretur , aflerit ex Plii-
tarcho 5. csetera apud’ Goropium videat leclor animi re-
creandi gratia* Hac pauca fufficiant , ad qua digrefli fui-
mus, non fblnm ut diflcrtationem noftram circa Sabinam
aliqualiter illuftraremus 3 fedi ut pracipue oftenderemus
quanta cum ratione eximius difqmfittofus de ventate
Rabinos fuggillarit , &quantumex altera parte prafumanc
de fe quidam novatores,qui contra traditiones antiquas,fuas
nobis ingerere geftiunt. Quamquam nolim opinari Hebrai-
cam linguam & exoticas alias adeo inutiles ut vult fab-
ulis difquifitor 3 imo maxime utiles exiftimo. Unicum te ad
hoc arbitrum poftulo,,Vir llluftriflime, qui omnes fermc op-
time calleas , nec minus linguis,quam nummis pretium'
imponere valeas.
Verum occurrendum fcrupulo quorumdam Antiquario-
rum,quibus aliqua Religio vifa eft Antinoo opponere Sa-
binam foeminam alioqui , ut diximus , aufteram & moro-
iam , cujus proinde indignatio non incurrenda 3 fatiufque’
fuilTe Antinoum adumbratum per Harpocratem filium di-
lectum Ifidis, matri fuac duntaxat opponere » nec idcirco
volunt numina Serapidis & t/idis adumbrare in nummo
'
Hadrianum Sabinam \ illorum dixerim, conjectu-
ram noftram vero propius,quam verofimili accedere 3
>
nam prseterquam quod eadem vultus lineamenta obfer-
vanda in Ifide,quae in Sabina, eadem etiam fere in Sera-
pide,quae in Hadriano excepta Barba denfiorc
,quam &
in quibufdam ipfius nummis aeque denfiorem cernere efl^
{ Frirnus Imperatorum Romanorum barbam aluijfe fertur Hadria^
nus 3 ficut Alexander Magnus primus qui ad cutem eam de^
tonfit:quod forfan unicum
,in quo dijtmiles fuerint hi Frin^^
apes, )
quod obiter notandum.
De Nummo PantheoNumina autem ipfa ut plurimum integra a capite ad
calcem reprsefentari Iblent , cum perfonas non adumbrant;
cum vero adumbrant ^ Ti-po^fx^ plerumque ut in noftro,
quod exemplis non caret. Adde quod li Antinous fub figu-
ra Harpocratis intelligendus ; non minus etiam Hadrianus
& Sabina intelligendi fub figuris Serapidis & Ijidis 9 hxcenim mens , & fic interpretanda Alexandrinorum in cuden-
do numifmate Pantheo,quo adulationi indulgerent magis,
non folum Antinoum inter numina collocando 5 fed etiam
Hadrianum ipfum , & uxorem ipfius. H^ec verifimilior j ne
dicam verior interpretatio, ulteriore non eget ar«*
gumentatione ; nec alio quam feipfa veritas.
CAPUT V.
A N T l N 0 V S.
INcer tot Antinoi numifinata degantlffima nullum ma-gis idoneum exhibendum hic duximus
,quam fupra al-
latum ex Mufeo Drofiiano , & d Mediobaiio ex Fredericiano
addudum in Antinoo cujus Unius dumtaxat in colledionc
fua j Grxea numifinata exhibuit , fi quidem nulla jllius
Latina
Dissertatio, Gap. V. 41
Latina extant. Quamvis autem non careat fufpicioiic fal-
ficatis alicnjus nummus iftcj cum nihilominus veritate ni-
tatur hiftorica, nulla religione prohibiti fuimus hic illum
exhibendi. In hoc enim videre eft templum pulcherrimum,
quod referunt ab Hadriano , in honorem Antinoi fiib no-
mine &c figura ^gyptiorum Dei cum canino capite
in Achaja, conditum5quafi Mercurius alter ab Imperatore
a:ftimarctiir Ambis^ deorumque fidus fatelles, & vigil cii-
ftos, cui Anttmum fimm exxquat: Ex quo etiam colligi-»
musea mente coofilio ab Hadriano xdificatiim hoc An-tinoo templum, ut omnibus innotefceret hunc , dum vive-
ret, femper ut Genium , & cuftodem optimum , imo velut
Deum fuum tutelarem habuiflTe 5 nec minus pofthac etiam
habituram Deorum jam numero adfcriptiim. Hic fub in-
fcripdone Sacerdotis fui Hojhl^ MafcelU( de quo infra) re-
pr^fencatur Antinous O C 0 1 A l o C 'M A PICE A AO G•lEPETG T OT A N © I N O OT. id eft , HoJIilms Mari
cellas facerJos Antinoi. InaveiTa vero pofticajAAPIANOG
IIKOAOMHCEN id eft Hadrianus adificavit.
Non eft mihi animus hic congerere cmiclajqux de Anti-
noo ab amoribus fufe tradita fune 3 fed ea duntaxac,qu;^
ad confecrationem fpedanc, nummumque noftrum3quod
ut rede faciamus pauca hic ex Aurelio Vidore proliban-
da de Hadriani ftudlis, maxime vero de amoribus ejus
erga Antinoum. Hadnanm,
{ inquit hic feriptor ) uti [olet
tranquillis rebus nmipor^Rus propriam
^Tyhuf jecejsit ^permiff
a
urbe Lucio ^lio Cafan, ipfe uti beatts locupletibus mos
,pa^
htia extruere , curare epul^rs,tabulas picias
,pojlremo om-.
nia fatis anxie projpicere^ qua luxus,
Ufeiviaque ejfent j hinc
orft rumores mali, intaUjfe fupra puberibus^ a^que Antinoi fla^
grajfe fam&fo minijlmo5neque alia de caufa urbem conditam
ejus nomine,aut locajfe Ephebo fatuas : qua quidem alq
,pia
volant, rdmofaque i quippe Hadriano cupiente fatum produce^
F
42^ De Nummo Pantheore
5voluntarium ad mortem magt popofcilfent cun6iU re^
luciantibus Antinoum objecijfe fe referunt,hincque in eum of,
jicia fupra diBa : nos rem tn medio relinqutmus:quamquam
in remiffo ingenio fufpe&am ajlimantes focietatem dvi im^
Ex his liquet,quod quas fecerat Alexander circa Hepha-^
fiionem , non minus ridicule fecerit Hadrianus circa AntUnoum^ ut patet etiam ex Spartiani didis , &: Graci quidem^
( ait ) volente Hadriano eum confecraverunt , oracula per eumdari ajferentes ,
qu^ Hadrianus ipfe compofuijfe dicitur yfuit
enim poematum ^ litterarum omniumJludiofifimus , &c.
Hinc quoque Hieronymus in Hegefippo tumulos mortuis
,
templaque fecerunt^ , ficut ufque hodie videmus , c qui-
bus eft & Antinous fervns Hadriani Casfaris , cui & Gym-nicus agon exercetur apud Antinoum civitatem
,quam
ejus nomine condidit, & ftatuit Prophetas in templo3, quod,
teftatur infignis inferiptio Grasca nota omnibus.
A N T I N O
CTNePONIlTaNEN AITTnXa 0EnN
M. OTAniOC AnOAAONIOCnPQOHTHG
Hlfce omnibus illuftrandis admodum faciunt verba 0//-
genis contra Celfum^lib, 3. ftWej? ^ a<T/Hcts-wr
Tflt /3%) T AvJmov &c. id eft, quamvis fi quis incor-
rupte veritatem fequutus in rebus Antinoi, nihil inveniet:
praeter prodigiofa quaedam -^gyptiorum myfteria , cur ille
miracula apud Ancinopolim edere debeat videri jam de-
fundus3quod utique & in aliis fanis fpedatur ab JEgj’-
D I S S E R TAT I O , C A F. V. 45
ptiis , & aliis ejufmodl impoftoribus, effedum , dum ia
aliquo loco domicilium ftatuunt dxaioni fatidico, aut me-dico nonnumquam & tortori
,qui cruciat aliquos parum
diligentes in obfervandis fuis fuperftidonibus>puta gu-
ftantes cibos vetitos , aut tangentes humanum cadaver,
quo terrent imperitam multitudinem 5 talis eft & is qui
apud Ancinopolim ab^gyptiis pro Deo colitur, de quibus
virtutibus fabulantur quidam,
quibus inde quaeftus efl.
Sicut alii rurfum prsedicant , eum deceptum a dsemone loci
hujus pr^fidej aliique fibi fcclerum confeii,putant fe diris
agi,
torqiiericjue ab Antinoo, Ejufmodi funt etiam myfte-
ria, quibus initiantur unde oracula reddi putantur,
res longe alia quam Religio j hunc enim , non MagiRegis alicLijus, aut Imperatoris juflTu in unum coadi, De-creto fuo retulerunt Deorum in numerum, &c.
His addamus verba TenuliUni ApoL cap, 13. fed nulla ra~
hies^ inquit, Hadriani infamam adaquavit
^qui Antinoum de
Fedagogm aulicis edixit Deum5 nefeio quem Cynadum de Peda^
gogiis aulicis Deum facitis ubi liber Puteani Salmafpis
habet, Nefeio quem Synodi Deum facitis \ id eft in Synodum &Collegium Deorum cooptatis. Sic Collegium Deorum
ri infeript. ficut & Concilium & Confejfus i fic mujoS'oz
in antiquo monumento Myfiarum;qux omnia fyno-
nyma. Exiftimavit aliquando Salmafius Synodi Deum fa-
dum dici Tertulliano Antinoum,quem Xiftici tanquam
Deum colerent, cum celebrarentur in honorem An-tinoi, eique facra fierent a Xyfticis^qui in eo agone certaturi
erant 5 fed fruftrafic opinabatur ( ut ait j nam Deum cwjoS'ts.
fieri dicitur Tertulliano, qui in Synodum &: concilium Deo-rum cooptatur.
Qui autem de hominibus in Deorum numerum refere-
bantur, inquit idem Salmafius ad Spartianum, hi
Deorum fieri dicebantur & snwSfcm , quafi afleflbres , 8c
F ij
44 De Nummo Pantheoeadem fcde proditi cum cseteris Diis 5 quos maximos ap»-
pellabant 5 in quorum numerum,qui ex hominibus refe-
rebantur, hi dicebantur nc fupra.
Demades ( de quo antea ) cum de confecradone Ale-
xandri in Concione apud Athenienfes ageret «r
A’Ae^<sj<'/j?ov Tp/(7;t£tjergjiceTcy , hoc efl > <^ape(^poy S'oS'iKct ©tm , UC
^lianus narrat- Luamus de Hephasftione Diis adfcripto
tsAo? iBuqv nAps^peo, /iAeg/jictVw Siu
j qucS coiigruunt cumfuperiori noftra infcriptione in qua ov Aiyv7r%
Antinous appellatur 5ert;wiTpom enim 6c uupiS'po^ idem, aut
valde alSne. Habet alia infcriptio AcTiAcpo/e ctwjj^qvoi; eV
Ksyv7T% e^o^c^ Sciendum vero inquit > Salmafius , unicuique
Deorum fiios attributos n^pecT matri Deum Idxos Dady-los. ^fculapio yeAsVt^opov j fic aUis aiios allef-
fores aflignatos fuifTe liquet.
Perdidit autem Antinoum Hadrianus dum per Nilumnavigaret , muliebriterqiie illum deflevit
, de quo varia
fama efl: ( ait Spartianus , ) aliis eum devotum pro Ha-driano allerentibus , aliis Catamitum^ quod Se forma ejus ( ut
idem Spartianus innuit ) oftentat , ^ nimia voluptas Ha-driani, Et Grxd quidem volente Hadriano eum confecra-
verunt , oracula per eum dari aflerentes 5 utnummus An-tinoi probat, ubi cum ferpente qui vetuftioris Theo^logix fymbolum. Angues enim ©EOT 2 SOTHPAXefle Se genios nemo nefcit. Hic cum folo tripode ex Sche-
dis Vaiilantii exhibemus cum hac infcripc. A A PIAN H C:
T AP C O T M H T P O n O A E a C NEUK. Exiftimat claiif-
iimus Morellius pro NEIIK legendum NE 11 riTOlU.ut habet nummus fimilis colleftionum fuarum
jquam le-
fiionem confirmare videtur Laurus Apollini facrata pendens
ex tripode. De hoc nummo loquitur Confiam. Landm i®
Antinoo i fed peffime refert epigrapheii.
D I S S I R TATIO , CAP. V. 41
Non dubitat Dh boc affirmare , & ut verum 8c certum
aflerere, devotum nempe Antinoum pro Hadriano his ver-
bis hpapyyiSeti m «A«6^ce
Oblervavic ad 4. Suetomj Cafaub, Veterum perfuafionem
banc fuille,pofle alicujus produci fata 5 fi ejus vicem fu-
biret alter veluc hoftia fuccedanea 5 mulca hujus fuperfti-
tionis falfiffimx quidem $ fed ex vero manantis exempla
,
non in Gr^corum^ & Romanorum folum hiftoriiss fed 6c
multaruna aliarum Gentium barbararum 5 neque tantfim
pro capitibus Principum hujufmodi permutatio fieri folica s
verum etiam pro quovis alio. Videndus Arijiides Hadriani
ferme sequalis facramm 5. Oportebat autem 5 ut qui pro
a!io moriebatur , ultro mortem oppeteret5quod & in vidi-
mis ar^ admovendis fcimus fervatum.
Atirdm Vidot de Hadriano & Antinoo fuperlus verba
faciens. quidem, ait, alijpa volmt yreltgiofaque i quippe
Hadria?7o cupiente fttum producere,eundis relucfantibus Anti^
mum objcajfe fe referunt^ Sacrificium Antinoi homo Paga-
nus vocat liem piam dr Reiigiofam, Multi ex Patribus nc Athe^
nagoras,Jujhnus alii feriptores antiqui facrificlum iftud
humanum ftudio diflimularunt 3 non ita vero 'Tertullianus^
iitex fLiperioribus patet , cauteri omnes Patres, quibus
saiiia filendi ea de re necefficas.
F iij...
46 De Nummo PantheoArriams in periplo Pontis Euxini quem Hadriano confcri-
pfic , eidem circa Antinoum foedifSme adulatur , cum fic
ioquitur \yd 7T&<riJLaJi > &G. id cft >Achillcm enim fi
quem alium heroa fmffe facillime mihi perfuadeo ,his duilus
conjecuris,quod nimirum ^ nobilitate
, & pulchritudine,anL
mique robore prajlans fuerit , ^ juvenis admodum vitam cum
morte commutarit^ ^ ab Homero elegie celebratus fuerit \ de^
nique quod in amoribus,atque amicitiis colendis
,atque tuendis
ita fuerit conflans \ ut mortem quoque pro amoribus fuis opponere
non dubitaret.
Caufam autem cur muliebriter fleverit Antinoum fuumHadrianus, ad formam ejus & pulchritudinem, nimiamque
voluptatem referunt , fic loquente Hiftorico alus quod ^forma ejus paulo ante didlum , ojlentat
^ & nimia voluptas
Hadrianiy hoc eft 7rct]S'oi^avU quod voluptas hoc loco fignifi-
cat ubi honefte reticuit Scriptor rem turpem > & nec nomi-
nandam quidem.
De forma autem & mira oris ac vultus Antinoi digni-
tate fidem faciunt veteres nummi fupra allati,gemmasque
incifas,quse paflim in cymeliis , in Regio prasfertim
Ludovict Magrn5 ex quo hic etiam nummum atris medii
elegantiflimum Hadriani exhibemus, in cujus averfa parte
Antinous fingularis pulchritudinis 5 & quidem potiori ju-
re,quam fupra fecerimus , cum deficientibus nummis He-
phajhonis, in ejus locum fuppofuimus nummum Antinoi^
in Alexander 2i(iuvcht2ims^ ut affinitatem maxime & fo-
cietatem fingularem inter hos Principes demonflraremus.
D I S S E R TAT IO, C A P. V. 47Huic & alium moduli maximi non minus elegantem de
colledione Regia adjicimus, cujus partem averlam in quabos fupra exhibuimus, ubi inferiptio hsec CMTP. n O-ACMHN ANG0HK€- Hic folam adverfam partem
exhibeamus in qua ANTINOI caput pulcherrimum.
Quantum vero ad haud ignoras e quindecim
primis Imperatoribus , nullum non prsepoftera deteftabilis
hujus ferditatis fama infedum , ut ex hiftoricis & poetis
patet. Quod non dico, ut Hadrianum ab illa qua laboravit
fufpicione, aut foediflima labe liberem. Nihil de his loquor,
qui hunc fublequuti funt Imperatoribus, quum ex eorum
numero fuerint,qui hanc deteftati funt M, Aurelius prae*
Iertim,qui m hb.devita fuaj^iis gratias agit, quod fe li-
beraverit a falfis Theodoti cujufdam & Ber/edi^a lenociniis,
TO jW«T8 B6V8«rM;tT»JC ,//«Te ©eOcToTtf v^tpov ^ IpcSlmoTi '^opj^ov
vy'/cacij.
Imperatoris hujus eximii res geftas libro lUiO elegantlfli-
me complexus eft Libellorum fuppllcum Magifter , & iix
fummo Regis Confilio Praefes llluftriflimus i heodemus
gnof7ius , in quo & veterum & recentionim feriptorum di-
ligentiam, acciirationemquc fuperavit, quod magnum nu-
48 De Nummo Paktheomerum numitoatum exquifidflimornm omnis generis 5 om-iiifque metalli aereorum
,argenteorum ,
aureorum , ma-gna cura 5
non minore precio comparavit 5in ordinem di«
ftribuic,quibus fada Imperatoris, virtutefque luculentifli-
me confignancur.
Atque urinam liceat falcem imitari induilriam lingula-
rem Bignonii , in Commodo optimi patris peffimo filio , ha-
beremus propediem in moribus tam diverfis expolitam fuis
coloribus omnibus imaginem , hinc virtutis , illinc vitii 5
qualem jam teneremus , nili amicum meum fummum &familiarem Sfornum Lugdunensem inchoato vix opere nobis
abftiilillec invidens eruditae Antiquitati fatum.
Toinard.u§ Aurehanenjis non minore obfervancia a nobis
colendus, fummae vir eruditionis , minimeqne vulgans
,
ipfe Antiquitatis omnis , imprimilque numifmaticae Sponio
noftro foppar, ad opus hoc perficiendum in^^itatus fuerat 3
fed ad graviora , majorlfque momenti & ponderis ftudia
vocatus aliud penfum fufcepic-
Illi viri quo lunt illuftriores ambo,hoc mihi magis metuen-
dum eft,ne merito mihi nota temeritatis inuratur,qui inter tot
antiquitatis fludiofos, quos in aedes fuas tam humaniter ad-
mittit Illuflriffimus Praefes (utolim Dux & Par Franciae Illu-
flrillimus Aumontius)certius accedere audeam ad hoc munusobeundum : fed hoc faltem aflequar 3 ut quemadmodumfilius nequam imperio fucceffifTe videtur
3 ut inde patrias
virtuti lux accederet, fic opere meo efficiam, ut Marcus Au-relius Btgnonianus fic quafi addicis umbris
,quod in pidu-
ra fic , magis elucefcac 5 non enim ultimum, ne dicam prae-
cipuum pid:oris opus, iic ait Lmianus in Zeuxide, Colores acu^
fate m/fcere , (jr tempejhvam adjeciwnemfacere ^ decenter ad^
umbrare
Sed redeamus ad confecradonem Antinoi , St ad haec
verba,
Di S S E R TAT I C A P. V. 49
verba quibus ait Fliftoricus Graecos volente Hadriano eiini
confecravifle, per quae quidem refpicit ad praefatas Graeco-
rum adulationes, quibus Hadriani ludum minuere conati
funt5 cum ille Alexandriae Antinoum fuum muliebriter
fieret. Habes iikiftre exemplum In 15. Athenai de fenerate,
ak volente Hadriano5quafi confecradonis hujus non fuif-
fet Hadrianus Aiuhor 5 fed Grxd homines,quod &
nagoras quem fupra citaviniusjvidetur fignificare.
Hi igitur non foliim inter Heroas minorum GentiumDeos Antinoum retulerunt 5 fed dationem in Ccelis cer-
tam eidem (ut diximus fupra) affignaruiit^ Antinoum in-
ter coeleftes imagines in orbe Lun^ cum Endymione col-
locantes 5 quod mire & eleganter expreffir eximia pul-
chritudinis & maximi moduli nummus Gazx Regix ,ubi
videre eft Endymionem fiib forma Paftoris , fupra cujus
caput aftrnm feu Luna , a qua adamatus non minus quamab Hadriano Antinous 5 ante ipfum bos arbor
,qu^e By-
thinienfe folum pingue , ferax optimum arguere viden-
tur. 'Hatc averfapars, cum hac epigraphe B€I0TNI€LlNA API AN QN. adverfa autem refert Antinoum cum ifta,
H n A T P I C A N T I N O O N © 6 O N ,id ejl Anti^
noum Dcmn fatria fm veneratur^,
jO D E N U M M O P A N TFI E O
Habet Dominus fupra laudatus Achatem , mqua Luna media inter duas flellas ? & caniftrtim in
quod ierpens ingreditur , cum hac infcriptione A N T i-
N O O C.
Confecrationis Antinoi 5 cum alia extant hodieque mo-numenta tumiftudRomge, de quo fupra ubi M. OTAniOCAHOAAONIOC nPO^HTHC. M, Vlfm Apollomus
propheta idefl Sacerdos Antinoi \ fedquonlam vulgo creditum
efthoc facerdotio praeditis vim divinandi ineflej ideo nonhpect fc aut Sacerdotem , vel flaminem nominat 5 fed Prophe^
tam, Hegefipptie apud Eufebium Hift.EccI. cap. <^4. ^ mnoA/v iTrmvfAov y i(cf\
, ita accipe inquit Ca-faubonus, quodfubjicit Spartianus, per eum Oracula dari
aflerentes : ac fere videas omnes ^gyptiorum Deorum Sa-
cerdotes dici a Scriptoribus prophetas , ut obfervac
Laertm. Aliis locis dicebantur 5 ntin veteribus nummisAch^orum & Corinthiorum maximi moduli in quibus
mentio Hojldij Marcelli Sacerdotis Antinoi,
Ex his videre efl: nihil circa Antinoum praetermifllim y.
quo minus in Deorum numerum adfcriberetur. Altaria y
templa, tripodes, aras, vidimas, facrificia , ludos, agones,
fefla, fupra illi vidimus flatnta ; nunc ex elegantiffimis ma-ximi moduli nummis etiam vSacerdotes exhibeamus.
Hoftilii Marcelli Sacerdotis Antinoi mentio incidit ini-
tio capitis hujus,quod abfquc alio argumento fufficeret
inflituto noftro probando. Veram denub iteranda occafio-
nc nummi Corinthiorum , & Ach^oriim quos idem
Ims in honorem Antinoi cudi curavit , in quibus eademinfcriptio
,quae fupra in averfa amborum parte , nempe
OCTIAIOC MAPKEAAOC O lEPETC TOTA N T I N O O T. In averfa autem parte nummi Corinthio-
rum legitur KOPINXIH N,ibique confpicitur currus folis
D I SS E R TAT IO, C A ?• V. 5 l
bigis vediis 5 in dextra folis fphxra ( ut videtur Erizzo )
aliis flagrum. Exeat idem nummus in volumine manufcr!pto
Go!z^ 5 de quo in prxf. diximus 5 nec fdo an cum flagro
aut fphxra Ibl in illo effingatur. Non male autem per folem
Antinous adumbratur,qui in nummo noftro Pantheo fub
figura Harpocfatis defignatur. Harpocrates enim ut vult Cu^
ferus Scriptor eleganciffiiTjus folem refert. Adde quod cumde Tripode fupra fermo occurrit in nummo Adriane^ Thar-fi Metropdeos ? Antinous ibi N E n C n T 0 I O C
, id eft
novus nuncupatur, quod idem efl: ac Perfphxramautem ( fl hanc in manu habeat ut vult Erizzus ) in nume-ro conftellaiionum ccslefdum adferiptus fignificatur Anti-
nous.
Nummi autem Achaorum mentio fit apud Ant.Augufl. Eri^
zum^ choulium
^Menetrmm & alios. Averfa pars, illius ocu«'
iis fubj icit Pegafum Sc Mercurium cum hac inferiptione
A K A i O i C AN E © H K E id eft Achais pofuit fiipple Ho^
Jltlius Marcellus per qux fignificant Achaei , nec non Hofd--
lius ille Marcellus velle famam Antinoi interDeosadmiffi ve-
locius currere, ScfoiTan edam Mercurium Sacerdotium
adumbrare intendunt, alludendo ad Mercurium Tnfmegtfium
fummum Sacerdotem > imo etiam ad Hadrianum qui primus
Impp. Romanorum Pontificis Maximi munus U officium
peregifle fertur apud Spartianum in ejus vita : Sed verofimi-
liiis eft per haec adulatos fuilTe Imperatori, quemfeiebant
prx eseteris ferre in oculis Antinoum Borjfihenem Equumidcirco hunc Pegafo^ illum Mercurio xquant. Nummum huncexhibemus ex Matrice celeberrimi illius Calchographi gc
celatoris optimi loan. Calvini,vel fi mav’s Cauvim Patavii
ni,
quas cum multis aliis aflervatur in Mufao Sangeno^
vefvtano,quod brevi typis figuris elegantiffimis ad-
ornatum , cum omni illa fupelledliie Antiquaria & Exotica
52. De Nummo Pantheorerum naturalium a CI. felicis recordat. vi\'o Claudto Mo^Hr/eta Q2inomco regulari S. Auguftini digniffimo per mul-
tos, annos coI!e<5la dabitur iii lucem 5 cura & ftudio viri,
humaniffimi , 6c antiquitatis ftudiofifliml, nec non etiam
Canonici regularis Sandi Auguftini NicoUi ^afrebupj amici
noftri fingularis.
Nummi aurem iftt fapientes , etfi a multis
In contemptum adduci videantur $ non tamen ut eterodoxi
(fi fas eft dicere) 6c falfi habendi funtsnam preeter quam quodelegantix funt fingularis i aut nobis in his antiquos deper-
ditos reflituit tlle Calvinpu'y aut fi aliquid ex fuo in
illis addidit aut promere tentavit , totum illud veritatis hi-
ftoricx & optimorum Authorum fubfidio niti voluit 5 ut ex
hoc de quo loquimur , 6c quem hic exhibere curamus pa.-
tet omnino 6c ex fupradidis confiat.
Quod antem io fiipra allata inferiptione nominatus fue-
nt Antinous h hiyvTflo^ ©im DcoYUfn Con^
[effot 5 Cmfm ^ illud ait Cafauhoms fignificare urbem de
i
Dissertatio, Cap. V- 53
ejus nomine Antinoum izxx Antinofolim in Thebaidej11 flli
Fladnaiii appellatam, non a fondamentis fuiffe novam aedi-
ficatam ; fed ejus gratia inftauratam , & quafi denuo condi-
tam , cum eflec antea is locus alio Numini confecratuss
B E S A M Deum illum , & urbem quoque priores voca-
bant5quam appellationem diu etiam poflea retinuerunt
^gyptii, altera Griucls rclida. Unde fuerunt, qui de duo-
bus unum nomen componerent, & oppidum illud Bejanti-
noum appellabant , duorum Numinum appellationes in
unum conflantes , ut in Herm^Hemlas ,Hem^ Athenas
^ He^
rachAmmon ,Herm’Ammon, Ex hoc Befantmoo oppido erat
HelUdius iVic ^ cujus Crejiomathtam cum notis Meurfii &fui^nobis fuppeditavit nuper Vir clariflimus Joan, Georgms GraJ
VIUS licterarix decus ornamentum.
B E S A nomen efi: Dei unius ^gyptiorum qui dedit
urbi' nomen, ut in plerirquc. Ammianus Marcelimus hh,
Oppidum eft ( inquit J Abydum in Thebaidis parte ficum
extrema 5 hic BES^ Dei localiter appellati Oraculumquondam futura pandebat j atque ut in aliis Deorum nomi-
nibus , fic in ifto accidit , iic viri etiam illud uforparent
i^gyptii 5h^c cafaubom interpretatio dc Antinoo io inferi-
ptione veteri <rwj^^ovo cv parum confona , &interpretationi salmafit fuperius allata & noflro niimifmatii
quod fi confpicere datum fuiflet Cafaubono, non dubito
quin in noftram ivifler fententiain , fuamque de BESAlibenter deferuiflet.
Plcriqiie nummi coiifecrationis Antinoi ubique reperlun-
tur,quos hic apponendos non duximus , contenti illius ,
quem initio Capitis hujus praefiximus , & aliorum fparfim
tefHmonlo. Cxtcros fere omnes,cum infcripdonibiis infuumopus retulit Medio Barbus apud quem videri pofFunt : Cumnulli enim nummi Latini Arrmui ; fed cantimi Graci inve-
niantur 3. ne omnino in opere fuo cantum heroem prx-
G iij
54 De Nummo Pantheoteriret 5 illos omnes fatis ftudiose congeffic 5 utinam fic
reliquos Grxcosiiobis dedillet>quos propedieni fc datu-
rum promittit 3 vereor tamen , ne a clariffiiiio Antiquario
praeveniatur, qui poft eximium opus coloniarum, ftatim &urbium Gr^carura numifmata publici juris facere medita-
tur5quod fane ftudiofi omnes antiquitatum optant vehe-
menter.
Cum autem de Bucephalo & BorjJihene , fuperius verba
fecerimus 5 nec de equo Antinoi quidquam dixerimus; fal-
tem equo infidentem fub forma Mercurii velut Prin-
cipem juventutis exhibeamus illum , ut videre eft in
nummo pr^claro, bc rariffimo officiofiflimi , nec non exi-
mix virtutis viri nec fatis laudati Domini t>ron Ecclefix
Collegiatx S. Thomx ad Luparam Canonici digniflimi.
Hic feriem numifoiatiim rariorum medii xrls completam om-nino bc perfecHffimam poffidet. Habet 6c maximi
,quibus
tertiam minimi brevi^adjiciec 3 ut nihil In hoc genere hbi
defit 3 bc hunc fi non Triumvirum monetalem faltem trium
monetarum virum nuncupare poffimus.
In hoc autem nummo prxter elegantiam Typi id fingu-
lariter notandum,quod Antwous modo HPOC3
modo HPOOC, in aliis HPliC, aliquando HPHOC,in hoc autem HP^OC per hoc « indigitatur
,quod nul-
libi , mihi vidifle contigit,
nifi in hoc nummo quem Eriz-
2US & Patinus etiam exhibent.
D I S S E R TAt I O 5 C A P. V. 55
Optaflem equidem vehementer tot inter Hadriani mi-mi fmata in aliquod bonis avibus incidiflfe
, in cujus averla
parte j fub figuris Ifidis ^Harpocratis ^ npioixn cum flore lo«
ti in capite duo capita ipfa sabina & Antinoi, & hujus qui-
dem facieconverfi ad Sabinam oppofita cernerentur. Liben-
ter iiic illud expofuiflem , iionfolum , ut noftro fic fe ha-
benti opponerem 3 fed etiam ut illius alpedu re-
crearem aliquantifper Antiquarios quofdamj qui perinde ac
Sabina morofi & difficiles ( ut diximus fupra ) huius Amafli
dirpofitionem , feu ut vulgo loquuntur ^\Q:qxcs japtitudinem
quam pr^ fe fert in nummo Pantheo averfus Sabina 5 velut
minus verecundam refpuere videbantur.
De emeteris,
quse Harpocratem fpedare poffbnt confulat
Ledor Illiiftriflimum Cupentm, in eo argumento copioliffi-
mum juxta acerudiciflimum. Quod ad nos attinet facis ha-
buimus de illo tradalle 5 habita duntaxat ratione ad num-mum noftrum, & prout maxime refpexit Antinoum ^five ^
etiam Hadrianum. & Sabinam.
Nihil de ifide & Ofmde in nummo effidis , de quibus
Plutarc. in eximio & eruditiffimo libello 3 nihil denique de
fynonimia Deorum, & de fignis Pantheis, de quibus alii
,
hxc enim omnia diflertationis modum excedunt i praeter-
quam quod de his omnibus didurus es in prseclaris difler=»
rationibus,quas paras de Diis Gentium ^ iacris , cum plu-
ribus aliis addendis pr^ftantiflimo operi de proflantia
numirmatum prolo brevi mandandis , & ab eruditis avidif-
fime expedatis.
Satis fit nobis hic aliqua delibafle de confecrationibus
veterum 5 & de ambitione,qua Ethnici Principes inter
Deos numerari , flbique oternitatem dum viverent arroga-
re geflierunt, maxime vero Alexander & Hadrianus, inter
quos potiffimum comparationem inftituere voluimus.
Non mirum autem Vir iiluflriifime? fi talis viguerit inter
5^ De Nummo PantheoEthnicos Imperatores ambitio, cum inter Chrifcianos etiam
invaluerit, atque xternitatem fibi dum viverent arrogarinc
iidem , ipramqiie adorari juHerint L. fin- C. de quadnc??.
pujcripf. 8c L. 2. C. de fabric, hb. xj, /ETERN^TAS.enhii confecrationsm denotat atceftancibus nummis, inter
quos Hadriani, de quo fupra mentio,
templum in averfa parte cum infcripc. E RN I TAT I
S
AV G V S T^. Adeo verum eft,quod initio hujus dif-
fertationis diximus , vulnus infliclum primis parentibus a
faifa voce ferpentis ERITIS SICVTDII, adhuc
recrudefcere m filiis , nifi vox vera Patris iEterni
auribus illorum infonuerit 5 imo urque ad cordis intima
pervaferit, qua non altum fapere vere, &c efficaciter dif-
caot.
Nulla autem hic demonftratlone opus eile exiftimo,qua
titulum nummi PANTHEI dillertarioni recle impofi-
tum probem , fi cui minus videretur. Typi enim l/id^s
Ofiridis feii Serapidis ^ Harpocratis in averfa parte fimul
exhibiti illum fatis tuentur. Qpx non tandem numina his
nominibus defignantor ? Ifis una nullum non Deum agit
atteftante Apuleio infigni loco fux Metamorphofeos toties
laudato, quem & hic reponere non gravabimur. Me primis
gemt Phryges nominant 'Beum matrem,hmc Au^
fiocbtones Attici Cecropiam Minervam,illinc Flu&uantes Cyprij
Paphiam Fenerem,Cretes fagiuiferi DyPUnnam Dianam ; jkut
trilingues Siculi styglam Proferpinam^Eleujinq vetujlam Deam
Cererem,Junonem alij
,aly Bellonam
,alij Hecaten
,Rhamnu^
fiam aly, ^ qui nafcenfts Dei Solis tnchoantihm radiis illuflran-
tur zx£thiopes,Aritque
,prifcaque docinna pollentes <i/£gjpty ce^
remoniis me prorfus propriis percolentes appellant vero nomine
REGINAM ISIDEM ^ &c. Eamdem rem confirmat
prxdara quidem licet cridffima infcriptio Capuana.
TE
57D l S S E R TAT I O J C A P*. V.
TE. TIBI.VNA.ES. OMNIA.DEA. ISIS.
ARRIVS. BALB I N V S V. C.
Huic adftlpulatur apud Vlutmh. de Jfide ^ Ofiride alia
ejnfdem Deas fic de fe loqucntis infcrlptio,quas in ipfius
Cetnplo. 7rh royiyovoi 3^ oi' , ioyofjSfov, EgO fum id
omne ejuod fuit,quod eji
^ dr quod futurum eji. Atque eidem
rei demonftrandx oportunus omnino advenit nobis C/./?/-
gordi fupra laudati nummus fingularis 0EOT IIANOGex asre minimo fub figura ifidu non male Sabinam Hadria-
ni conjugem repraslentantis adumbrati. Mirum enim quan-
tum rerum univerficas,quas per id nominis to fignifi-
catur 5omnibus qua: Ifidi attribuuntur conveniat > five
enim hanc pro T^rra,five pro Luna, five denique pro natura
ipfa univerfi accipias,utrobique nomen illi ncevos congruit.
Addas velim ad hasc, Lunam ipfam { cujus imaginem vete-
res aiebant efle Deum Pana , «e )
per Ifidem defignari.
In hujus Igitur nummi parte advcrfa ISIS cum
5S D E N U M M O P A N T H E a
flore loti in capite & infcriptione ©EOT IIANOC.In averfa vero
, non Raftrum , ut quidam opinati funt tan-
quam iGdi frugum Inventrici proprium 5 fed potius 'Tripus^^
vel fella compadilis 5 fupra quam quid fit pofitum haud fa-
cile eft conjicere > ingenueque fateor hic mihi aquam hx-
rere 5 quamquam per id genus figurae videatur aliquid de-
fignari aquam innuens , nempe vafciilum aliquod 5 fi non
illud iuimanu Ifidis a fciilptoribus poni folicum ,falcem
unum ex his?qux in ejus pompa a Sacerdotibus illius
Afukim hb. xj, tradit circumferri 3 ad fluentiam nempeamarum &: inundamiam Nih fignificandam 3 vel Ctmbium
quod in formam navigii eiflbrmatum eft , vel ipfummec
Navigium ifidis , vel quid aliud fimile ad Deam pertinens
CLMordltm(qui nobis officiofiffime fuo more, & fideliffi-
mh defcrlpfit hunc nummum ^ri incidendum ) cancrum
putabat elfe quod fupra feliam pofitum. Et non male qui-
dem: Cancer enim hic adumbrat motum foli.s retrogradum,
quo tempeftates anni efficit,qux per punda quatuor in
figura pofita aliquo modo videntur defignari.
Eft e Cancrorum marinorum genere Carabus,quo no-
mine genus navigii Grxcis Ifid. lib. 15?.
cap. I. Carabus parva fcapha ex vimine fa^a ^qua contecta
crudo corio genus navigtj prdbet^
Non male edam CL Thevenotu4 Regine Bibliothecae prse-
pofitiis fcarahdum inverfum putabat , vel cantharum, cu-
jus conftellatio trium ftellarum in aquarii fydere,
quae
fluentiam lacunarum & innundaaionem Nili identidem fi-
goificat.
Nodum fub lingua Apis (Bovis illius ^gyptii) Cantha-rum appellant. Piin.iib. 8. cap.4^. nempe a nigredine, St
ScarabM figura , nt audor eft Porphmus Ub, de abfl, carn, ubi
tradit ^gypcios Scarabaeum imprimis venerari,quod Solis
Iit ammata effigies. Lund eos Apim confecrafie Solts
D I S S E R TAT IO, C A P. V. 59
Lun^ mfignim gejlmtem \ Solis quidem nlgfum ftlum 5
Imguei Crnthamm 5 Lm^ vero maculam albam nafcentis luna
modo ftnuatam,
Camhamm edam vocant vas in formam utris , cni li-
quor infufus ( ut vinum aut oleum) deportatur aut afler-
vatur. Utres ab utero inquit iftd» quod ejulmodi vas ad mo-dum uteri amplus fic inflatus , Grasce d(rm , uter , follis.
Utres, proprie funt decorio diverforum animalium , ma-xime Caprarum quse DEO PANI non folum 5 fed ma-xime B A CG HO, conveniunt , five O SIRI D I ^gy-ptio Ifidis marito vicis inventori.
Cantharus poculi nomen quod Bacchi & Sileni ejus focii
infigne: Virg.
Et gravis attrita pendebat Cantharus Anfa.
Macrob.lib.5. Saturnx.21. Cantharuspro foculo quidem nota res
efl ex ipjo Virgtlio^qui aptifime proprium hbefi Patris poculum
afignat Sileno quidem vetus vocab-monaflicum Can-tharum derivat a Cano^ quod cantando portetur 3 potior ratio
videtur, ut Cantharum vas a figura Canthari animalis Sca-
rabaei derivemus. ScaL leci, in Aufon, lih, 2. cap.xS, Bacchum
cum cantharo oblongo angjijlo fingi folttum non folum ve.,
teribus authoribus5
qui hoc tradunt5 fed dr tnobis ipfs cre^
dendum ejl,qui in veteribus marmoribus
,numis ac monumen^^
tis ohfervavlmus. Nam alq funt Canthari,ex quibus vinum
defundebatur in pateras^
alij potorq Canthan,qmhus bibeba-
tur^ drc. Si Cantharus minus mundus videatur ad nomenimponendum potorio vafi , fit haec allufio 5 fane ut omnia
initio fimpliciora fuerunt,
poculi vicem prxftare potuit
vafcnlum ad iftius inftar effidum , vel faltem vicem ma-joris vafculi, ut pote utris aut follis qux in nummo videntur
exprefla.
Stipmfne formam dabimus ejufmodi figurxj ftipitem enim
aliquando in Bacchi fymbolum afliimebant.
H ij
De Nummo PantheoQmbufdam Lucerna potius quam quidvis aliud ibi re-
pr^efentata videtur j fed nullam ejufmodi videre eft apudLtcctum
5lingulares licet admodum extraordinarias in hh,
de 'veterum Lucernis exliibueric. Scio equidem per hanc lit-
teram L, quas eft a latere Tripodis Licetum latislepide lu-
cernam interpretatum efle in nummo Hadrianij (titinfra vi-
debimus) quafi vellet alludere ad feftum lampadarum ab
inventum. Sane hic L V CI DO PANI ut eft
apud Rejnefium non libabimus.
Quid ultra datur cogit^vc-ycapfam ne dicemus ibi exhiberi
Mercurio live Ofiridi ^gyptio confecratam. Ciflam di-
camus potius & illam quidem myfteriofam & fecrctornm
capacem5quas referente Apnleio celabat operta magnifica Re-^
Itgtonis,
Sed nec fit hic conjediurarum noftrarum finis 3 exfpa-
tiari adhuc ultra liceat in re difficili, imo ludere tantillum
& ariolari ingratiam SABIN-^ & ©EOT riANOCtibiarum inventoris. Dicamus fupra feliam compadilem*
feu Tripodem inftrumentum miificum paftoricium pofitum
ex genere tibiarum,quas Gallice vocamus Mufettes
, jamtum apud Antiquos in ufu cum fuis follibus ut apparet.
Liceat adhuc in re non magis obvia , nec minus ad In-
veftigandum facili exfpatiari etiam aliquantulum , & ali-
quid imaginari,quod tibiis noftris concinat his in litteris
L.^* a latere fell^ poficis. His non hxficaret afieve-
rare Luflrum five Olympiadem dticentefimam fignificarij
fi du^ iftas accederent KH vel KE liceret nobis ducen-
tefimam^ vigefimam odavam , vigefimam quintam augurari.
Et liceret fane fi loco C littera littera € ut multis placuit in
nummo effida eflct , hoc enim anno & circircr imperii Ha-driani didas Olimpiadi non male refpondenti agonem edi-
dit ipfe Hadrianus Athenis mere Olympiacum, ut vult Eu.
febius 5 unde & forfan Athenis cufum numilma etiam Au-
Dissertatio, Cap. V. 6 i
gurabimnr, nbi Ifis in veneratione ^gyptiorumque moresfatis in nfu. Non dubitat vero Scaliger Ub.y deEmend. temp^
/>^^.480. quin Agon ille vocatus fit oxv^jiTHA
AZco/ct AcTp/ctv«ce, qu^ vcrba conjundim nt ininferiptione Ro^mana, 6^ non feparacim , vult efle legenda.
Hadrianus equidem in Orientem profedus per Athenasiter fecit , eodem anno Olympiadis 228. vel fecundumtavium de doiir, temp, Olymp. 226. ubi non fo-
lum opera qii^ apud Athenienfes coeperat dedicavit 5 fed
& fupradida certamina , fimul & Dionyfia etiam celebra^
vit 5 ut ex Spartiano,
Dione colligimus.
In hoc autem itinere potuit Hadrianus Sabinam conjugem
fuam ( morolam licet) fecum duxifle,qux forfan tibiis
,
lioc fpeciatim inftrumento fexui fuo magis proprio dele-
dabatur, & quo fuaviter canens Athenis in certamine ti-
bicinum palmam confequuta fit.
Panathensea autem certamina , Equeftrla , Gymnica , &Mufica 5 & in Mufico quidem concentus erat tibicinum
mvcwxU appellatus , nt ex PolL lib.^, cap.io.hh verbis con-
fiat Ad-lwwi erujua/jhia. 'tU hictXmro rk h
vad-lwdmi; mjuu&joKmlm, quibus conciiiunt h^c Euftathii ad
Iliaci. ^ ^aA«To 0 ff avi^,(pmiet; aySy eifioi
Bet/oc oJa5 ^ ^fofl-/2sAoJ'5v'Sc, His ultimis ver-
bis innuit Scholiaftes aliquando ad Tlbix cantum vocemetiam acceflifle ,
aliquando non ut in ^tMjewxU , unde diffe-
runt inter fe ojux^S^c; 6c,quod etiam ex his verbis
Athenxi lib. 14. Dcipnofoph. colligitur D ®
( ait) lXctp&)S'<S ^ TM tWXCO^M,
« T6) 4^Atm , «cTg 7« OiJAmTJI 3.
fic dicendum de cithara , aliud enim ^ aliud KiSa-^
ut videre eft in veteribus Scholiis Syriani, Sopatri d"
Marcellini fuper ifagogem ad prolegomena Rhetorices Hermoge^
nis ArRo q ^ KiOfi£p<r/ce( inquiunt )
H iii
De Nummo Pantheoym ’^v « (vpvBfxiQf ffviMpuviei xofS'uf , yj] -f «(TJi? , KiSapi^inii
31 fjiDvn
. Majora & minora erant Panathensa , in quibus tamen
eadem fere agebantur. Peplus Mtmrv^z cumi pompa multa
ibi ferebatur 5 ubi inter alia virgines e nobilioribus,qui-
bus pedilTequas umbellam & fdkmitntnt , unde <T/?>fo(?spoi
nuncupatae, quse dida velim occafione SelU compudilis in
nummo exprefTae ab ea non alienae. ,quae a Dedalo elabo-
rata inter fpedatiffima anathemata in celeberrimo Minervae
templo Athenis olim aflTervabatur.
His pofitis quid vetaret ( inquam ) Sabinam hic , ut in
nummo Pamheo per Isidem adumbratam exiflimare , &hanc Panathenaeis in certamine tibicinum mufico vidricem
exticilTe, non minus quidem probabili conjedura,quam
Sabinam Tranqutlhnam uxorem Gordiani 3. in certamine ly-
ra: , ut fatis ,fuperque ingeniose contendit Vir clarifimus tn
dijfert. nuper edita ad nummum ipfm Tranquillina, in cujus
aver/a ^xxx.zTranqu\llina\’^{2, nuda fub figura Veneris ( nt illi
videtur ) aliis vero Apollo Pythius lyram tenens , cujus pc-
cafione multa de lyra & cithara erudite & diffufe difquirit.
Nihil nos vetaret etiam argumentum tibiarum,poft Sal-
mafium , Bartholinum &: alios retradare in gratiam ©EOTriANOC, qui has majori exparte adinvenit , & aliquid
novi afferre de inflrumentismuficis Veterum ex manufoi-
pto magni Salmafii,quod poffidet eruditiflimus illius ex
filia Nepos , Sereniflimi Principis Ludovici Augujli Cenoma-nenfium Ducis prxceptor Curtius,
CecinimusTibiis ad faflidiumVir illuffr.fed fi minus grata:
auribus Ledorum fuerintj videarquc mei ipftus tibicen extitif-
fe,ut fert proverbium oAtov cd>xei. Per me liceat ut quidvis
aliud afllimant ex fupradidis a nobis.aut ex fe ipfis cogitent
melius. Non enim tanti facio inventa noflra,quin meliori-
D 1 S S E R TATIO , C AP. V. 6$
bus oblatis libenter abjiciam , dicamque cum Pallade apu^^
Ovidium in Metamorph.Ars mihi non tanti efi j Valeas mea TIBIA.
Sed ad Ifidem revertamur 5 nec tamen adhuc Paftorum
JDeum PANA tam cito deferamus j cum fele nobis
commodum ofFerat in altero nummo fingulariflimo cumIlide hoc exhibendo , non quidem ( ut fert infcriptio
)
Midas ille Agragantinus Aukdus,qm ann. 3. Olymp. 72.
ludis Pythicis tibia vicifle memoratur ,cui Pindari ode
12. infcriptaefl: 5 fed illo multo antiquior, amicus © E O Tn A N O C
. maximus , obtufiorum liy^ec vir aurium
modulationis pellimus arbiter MIDAS Rex Phryg<a obli-
quarum ut aiunt inventor tibiarum,qu2e Adoniis , fune-
ribus rebufque lucfcuolis adhibebantur , & quas ut arbitror
leniter psrluimates ideo vocat Athenaeus lib.14. cap-i*
Nummus llngulariirimns & unicus ex jere mediocri ex-
tat apud Clar. Jacobttm chevanaum Jurifconfultum Divio-
nenfcm ,quem dum officiose paucis ante obitum annis
Divione nos inviferet, Vir de antiquitate, omnium meritil-
fimus 5 & dum viveret? amicus nofter fingiilaris
nius domi pratfente Chevanazo Midx fuo, plufquam 1-
das ipfe thefauris fuis, adhaerenti, raptim & properanter
defcripfit ^ ficque parum emend^ye in Mifcellaneis^ erudiu
mtiquitatts expofuic. VeruiiT fi q.uid minus accurate hac m
De Nummo Pantheore a Sponio prseftitum eft ,
illud hic elegantiffime fupple-
vic officiofiffimus non folum &induftrius, fi quis utnquam
fuit in hac parte , verum etiam non minus Sponio con-
fpicuLis in omni re antiquaria Andreas Morellius , vir nun-
quam /atis pro meritis & eruditione seftimandus.
In antica nummi parte Midas confpicitur , vel quis
alius per illum adumbratus cum inicriptione MIA ACBACiaeTC} in poftica vero Ifis cum modio in capite,
dextra tenens ftateram , cujus lanx una inclinata > finiftra
vero fiftrum,quae omnia, praeclariffima fymbola ISIDIS
P A N T H EJE. Per modium , frugum & tritici inventrix
Ifis innuitur, e quo homines e vi6lu ferino ad manfue-
tiorem vitam tranfiulit. Per ftateram inclinatam(qnje
fymbolum juftitias ) fignificatur legibus homines aftrinxii-
le,per fiftrum vero Religione eos informafte- His tribus
vitam hominum univerfam,quse aliter non conftat , Ifis
inftituit.
Quid vero fibi velint hi carafteres Grseci l £ C C £ £1
N
ex parte exefi,quibus urbs , vel populi
,qui nummum
cuderunt indigitantur, & quis tandem per M I D A M in
nummo fit adumbratus dabitur forfan aliquando dilFufius
explicare.
Nunc poft Ijidem, de Serapide feu Ofiride, qui & Mer-
curius , & Sol & Apollo indigitatur , numquid Deos omnesunus etiam iple comprehendirp^Videndus de hac re Ma-crobius , videndi Recentiores omnes , inter quos eminet il-
luftriflimus Htutius in eximia Demonftratione Evangelica.
De Harpocrate non eft quod laboremus poft ampliffimumCuperum^
( ut diximus fupra) & quidem ex argumento no-bis obvio & praecipuo , hic enim inter duo numina tan-
quam fignum Pantheum repraefentatur cum modio in ca-pite
,qui Serapidem
, & Cornu copiae in manibus quod Ce-rerem , vel potius Ifidem frugum inventricem adumbrat:
ita
D I S S E R TAT IO, C A P. V.
ita ut aliquo modo fupervacanee videantur hxc eadem nu-mina denuo in nummo exhibita 5 niti velimus fub illorum
figuris ( ut diximus ) Gra:cos Alexandrinos Hadrianum &Sabinam adumbradej Adde etiam, quod pellis ex brachio
Harpocratis dependens ,Anubim adumbrat 5 Caninam etie
autumo. Scis Vir illuftriflime controvertiam novitiime obor-
tam inter celebres Antiquarios Cuperum&c Baudelotium fupra
laudatos,qui non de iana caprina 5 ( ut dicitur in prover-
bio ) fed de pelle Canina potius & Leporina inter fe amicecontendunt, ex occatione videlicet figni Panthei Harpocra^
tis in libris amborum exhibiti , ad cujus pedes in uno Canis
flibjicitur, in alio LepM ^ errore forfan Calcographorum,qui
non diligenter tigna obfervaverunt 5 Verum facile ad con-cordiam revocandi viri celebres j tl dicamus Canem Le-porem timui etIe ibi efFormatos
, feu potius { ut mihi in-
nuere vifus cft Baudelotius ipte ) Canem ex illorum fpecie,
quos Leporinos' vocamus , Gallice Levriers, ut pote infe-
dandis leporibus a natura fados : hi nempe aures habentpartira arre<51:as , ut Lepores , & partim demiflas.
Superetient tandem & ultimo interpretandi charaderes
Latini partim ( ut volunt quidam)partim Grteci
,quos in
averfa parte numifmatis annum Imperii Hadriani 1 8. detig-
nare diximus L. I H - fed quoniam huic Litterjej vel ti mavis
notse L. nummis plerumque ^gyptlorum Grsccis appotitac
ufque huc pauca lux affultit ex Authoribus, lucernam huic
accendere non etl hic locus,nec mihi animus,ditJertationcm
fingularem fatis difFufam aliunde requirenti. Parum feli-
citer illam accendere voluit Fortunius Licetm in fuis de
Lucernis Antiquorum libris exhibens hunc Hadriani num-mum fol. lopp.
I
66 De Nummo Pantheo
In hujus nummi averfa parte ferpens , cum his litteris
L. I A. quae: annum decimum quartum Imperii Hadriani
indicam, quafi diceretur ( ut volunt) rgAjapa
L. Romam , Gr^cum ibi quafi inverfum reprxfentante , &:
pro Grasco in vetuftioribus promifeue inferiptionibus in-
terdum exhibito 5 imo pro vetuftiori a plurimis habito 5 vo-
lunt enim veteres Graecos duplici hac forma pin-
xifle, quarum vetuftior commodiflima vifa eft ad vo-
culam in nummis fignandam , cum aliis charaderibus ad
numerum annorum indicandum propriis3quia fi eadem
forma commixtum fuiilet cum notis numeralibusjdifficulta-
tem legentibus prsebuiflet.
Duplicis hujus exemplum videre efl: in fragmen-
to illo tribuum antiquiffimo,quod vidit Athenis in lapi-
de Spomus , & Mifcell. fuis inferuit fed. x. num. j. lapi-
dem in villa fua Iffiaca prope Parifios poflidet nunc
cum multis aliis antiquitatum fragmentis Vir Cl. harum
,
& omnium bonarum litterarum ftudiofiflimus Theve^otm^
Bibi. Regiae: Prxfedus3quo lapide donatus fuit ab IIIu-
ftriffimo Nomtellto, cum ex legatione Conftantinopolitana
rediret.""
Prima vox in lapide L T K I N O 2 hoc charadere ex-
Dissertatio, Cap. V. ^>7
preffa. In angulum non omnino redum definentCjUt alibi
lolet j fed in paulo acutum5 plurimseque aliae fparfim eo-
dem infignitx,quamquam & hoc etiam A promifeue plu-
rima alix , ut £. G. ET^IAETOS, A0P02,^lAON, &c. Unde videtur illis h^c littera L. antiquior
(ut diximus) ifta A, nec male hoc eft annumfignificare
5quod probare videtur Graecus Codex ve-
tuftus de re aftronomica ab emditiffimo Norijio vlfus in Me-dicea Bibliotheca ( ut nuper ad nos fcripfit ) in quo aiithor
occultas in eo opere notas explicans fcribic L, sto?, pro-
bare videtur etiam Epigramma in alio vetufto lapide apud
Clariffimum Fahrettum, in quo ( ut ait idem Norifms
)
puer
Orgiis Bacchi inferville , & vixille dicitur > annos 7. &menfes 2. ATKABANTA 2 EOTA xMHNA 2A T a.
Verfibus feptem hexametris conflat inferiptio quam, dumhaec .<^ xu}ia|^aylo^ fub prsdo fudant , &c huc ad corrigenda
errata typographica folium ad me tranfmitticur 5 opportune
admodum officiofiflime illuftriffimus ipfe libel-
lis nunc fupplicibus Summi Pontificis FI II, Praefedus,
ex Autographo fidelillime excerptam ad nos mifit 5 hanc il-
luftrando huic loco non folum idoneam 5 verum etiam ob
elegantiam ejus fingularem , 6c nativam quam prx fe fert
Veterum eloquentiam inferendam maxime duxi. Sunt
equidem in illa , Vir illuftriffime , nxvi quidam munu-feuH { ut nonnullis videtur , aliis non ) erratum nempeunum 5 aut alterum circa quantitatem
5quas puero feptenni
( alias difertiflimo ) omnino condonanda. Si plures hujus
generis 6^ elegantiae ( ut fane credendum eft ) fuo
vrbwate inferiptiones Vir eruditus 5quanta quaefo
cum animi alacritate luftrabunc illud Viri antiquitatum
ftudiofi : dummodo tamen ad umbilicum ufque addudoremoram nullam injiciat infigni operi munus recens Viro
<J8 De Nummo Pantheoilluftri a Summo Pontifice oblatum , Sc fatis
(quod /pe-
randumeft) temporis huic perficiendo concedat.
MHIff.f2LrEYSAM]EM®S HBMgj-i.AirS®OM-3ES AA®'Y-‘AAKF1TAKAK gT®WAXAS AEI’fASAIJ%Mir®HEYglM -ArfgM®F®S©yA EM®HS:A
®I®TOir© ^ JEUTTAMOTOlfg AJTKAIBAMTAS AYAKAIMHWAg 1E.ZMS A,^ J^MTEMSlE SETJEA®TN AmMyg^OFriAlAgtai^-^HF®#’IA©MAElAA®TM MEIfATHF KAIir®TMIA jP«H.TlHF^EFNii S irAP®4® ITAT IS HM.HM
Sed quia verfus fupradidi tanquam profa hic /cripti ja-
cent , fic in ordine verfuum rediguntur.
© K
y^a-d^/S/jo^ ,wA/tTov A^<Ta
,
ActHpt/fie «iwfi yo^tvjiv y
l cvoma ']>cw(ra] Biorcio^
EV^« /uionis T^vm^ciy^i y S^vco i^Ma ,
ifi’ 'Ffai e|^£?vvjv Aiovvfco opyta Bet^uv*
HPd^IAON 5 ftd-Xoiw IM riaftj? ^ Uorvia jU«T>?po
1^'yvcci w TrapoS^&ra t); ^
Sic autem verfibus Latinis exprimuntur.
Dissertatio? Cap. V.
D. M.
Tuberis haud dum aevi compos demittor atverno
%/£ternars patri lacrjmou,gemitufque relmquens.
Irsfcdix 1 rseque nojfe datum mihi munera vita.
Septem tantum annos gemino cum menfe peregi j
Orgia me Bacchi tres detinuere colentem,
H E RO PH l LFM me charaparens^genitorque vocabant^
^is fuerim nojli j Genitum ne dixeris HOSPES,
In lateribus hujus infcrlptionis , figurse utrimque pofitx
funtf quae & aetatem Herophili
, Sc quo Iit in Orgiis Bacchi
fundus munere declarant. Facies nempe illa pueri in latere
dextro inferiori , cui ex adverfo & diagonaliter refpondeE
in latere finiftro fuperiori gramen fepcem internodiorum ,
quid aliud quam feptenncm puerum indicant ? Germen au-
tem hederae in latere finiftro inferiori , cui & ex adverfo
refpondec Tintinnabulum5quid aliud
,quam pueri munus
& officium ? Quo autem modo in ejufmodi Orgiis ufus fit
tintinnabulo puer ille feptennis , an ficut > five
Tintinnabuli Geftator ille apud Ariftophanem in avibus
Sc fcholiaftem ejus,qui circuibat civitatem , & id
eft excubias & vigiles obiervabat, num vere vigiles effent?
quod Tintinnabulo explorabat : fic & puer ifte forfan etiam
vicos civitatis percurrendo , & tintinnabulo perlbnando
annuntiabat populis Dyonyfii fefta 5 an ficut Ifiaci ftipem
emendicantes sera Tonabant 5 fic dc ifte Tintinnabulum ?
an vero cum aliis pueris in ejufmodi feftis miniftraverit, 6c
fimul cum illis sera five tintinnabula fonaveric 5 utrobique
enim verbum , quo utitur in infcriptione Herophdus
I ii]
70 D E N 11 M M o Pantheoeadem fignificat 5 enim originem fuam trahit qnafi aWw, id eft dico>loquor 5 annuntio prsedico^&c. live a fo«,
no , 6c vocula ovium fefe mutuo inclamantium , vocula etiam
Rifus quafi a vociferor. Tintinnabula haec aliis percu-
tienda , imo dlfcutienda relinquo 5 maxime autem Viro
illuftri5qui fonos diverfos ad perfedam harmoniam re-
vocabit 5 fuifque interpretationibus Dodis 8c Eruditis lu-
cem afferet , non folum Mufaei fui infcriptionibus5 fed &:
caeteris omnibus tam Gruteriani operis,quam aliis ufque
huc parum intelledis.
Sane fi non annum ,annuum quid faltem hanc litte-
ram fignificare in nummis i£gyptiorum nemo inficias ibit.
Videatur Hadriacus Jumus cap. 18 . lib. de anno menfi-
bus, ubi tradit cur annus a Graecis didus fit, Ma-crob. lib. 1 . Sacur. cap. 17 . a^nnum , inquit , vetufltftmi Gtdi^
comm appellari,qux quidem vox non femel apud
Homerum occurrit & apud nonnullos quofdam Poetas.
Addamus & in infcriptionibus latinis A pro L aliquan-
do politum, fimul etiam ambo promifcue ut in hac quas
apud Jacobomum de prifca Cr^ftorum Ge e,
FATISSIIVIRI MPARAVA LIIRIAN A
V. S. L. M.
Ubi duo obfervatlone digna funt , duo 1 1 pro E in-
feripta , & A pro L.
Geftiens igitur nummum fupra didum interpretari Lice^
tus^ multum & inutiliter le torquet y nec fane res eft diffi-
cultatis expers,quidquid fupra dixerimus. Vidi enim num-
Dissertatio, Cap. V. 71
mos varie hanc notam, vel fi tnav is litteram exhibentes,
& quidem apud fupra laudatum Cl. Dronium , inter
quos unus Domitiam in cujus averfa parte apis cum hac
nota fic divifa|
^
Alius Aureliani in cujus aver/a parte Fvaballathus.
quidem in antica parte , ante caput Aureliani haec lit-
tera L. fbia confpicitur abfque ullis notis numeralibus.
In nummis Commodi Grsecis anni poft hanc litteram Lufque ad triginta & amplius excurrunt, cum duodecim tan-
tummodo regnafle confiet 5 ita ut in quibufdam legi de-
tur L. A B nempe in illo Gazas Regias , ubi Aquila inter
duo figna militaria confpicitur5quamquam ad aliud in-
terdum5quam ad annos Imperii referri etiam poflint ifise
nota: numerales , nempe ad tribunitiam potefiatem du-
plici modo dinumeratam , ( ut quibufdam placet ) vel ad
annos potius ^gyptiorum , vel tandem ad aliquid aliud
non fatis 'adhuc cognitum.
Nummus ©E OT nANOC fupra allatus in averfa
parte litteram vel fi mavis notam L. habet, fupra quam nota
numeralis C. hoc modo L.^* id efi anno ducentefimo , vel
fecundum Scaligerum lufiro ducentefimo.
Hic enim in notis ad Eulebium , & in Canonibus Ifa-
gogicis , & maxime/^ libro 5. de emend.tem^. /^^.384 per
hanc L. AOT2TPON in nummis antiquis fignificari exifii-
mat./^ omnibus py^ovincialihus nummis ImferatorumGra^
cis^u[que ad filios Confiantini aliquando L. aliquando Afculptum
efi A. B. A. r. id efi j Vellem, dixif-
fet Scaliger. Aliquando A fculptum efi apud Golt^um dr Occo^
nem^ qui Goltzium fequitur 3 nam nullibi hadenus mihi
contigit in nummis vidiflTe fic Graece defignatam litteram
A 3 fed femper latine hoc modo L.
Eruditiffimus Ducangius in ea videtur efle opinione , ut
credat,quod per id nominis L. nota dumtaxat Se veluc
72» De Nummo PantheoHi^le qusedam nummis Graecis apponi folica fignificetiir >
nec fic littera. Videndus in erudito & ingentis laboris
fmo medtA ^ infima Gr^citatis apud Amffomum Lugdunensem
typis elegantiffimis noviffime edito, quidem in Appen-dice 5 ubi te citat cum ?etavio ^ Norifto , & aliis Viris eru-
ditis, qui de hoc charactere loquuntur in libris fuIsjSc fen-
tentiam illorum explodunt,qui per illum , vocem ^vKdiiuv'S^
denotari putant,quse vox iniolens , nec nifi apud Poetas
ufitata. Citat vero maxime Cafauhonum ad Sueton, in Augu^
jio cap, 8y. ubi hxc verba. Putamus igitur notam illam in num--
mis non litteram ejje, fed circunduLtionem tantum quamdam^
cujus ufus5
quoties ambitus non capiebat omnes litteras, Cir-
cumdudio autem efl velut feu Diple qusedam ,
qua utuntur Grammatici , cum non fatis fpatiieft in linea,
ut comprehendat omnes versus litteras jam inchoatas, & fu-
pra aut infra «Vw vel ( ut Graece loquamur ) rejiciuntur,
utuntiirque ad hoc hac nota feu figura L , aut 1 , vel iflis
<; > (quafi paragraphis) quas praemittunt. De his videndi
vc\2iX\mQHepha(lion & Demetrius Triclinius de metris^ ficut &c~
Scholiaftes Ariftophanis in Diple cn\m eft notaTrigoni
obliqui figuram habens , citra Bafim , de qua fuse Papias
in GlofTario,& Ifidorus in Originibus, diffufius fane & nos
de tota hac quaeft. quam nobis Initio propofitum elfet.
Ponamus hanc interim in hac opinionum diverfitateBea-
trices inter illas litteras vefti affixas, de quibus non
convenit omnino Inter authores, donec aliquis Oedipus ac-
cedat, quixnigma folvat.
Enodabunt forfan Illud eximii illi Chronologi & Hifto-
riographi quorum opera expedantur Pagius in ammadver^
jiombus eruditis ad Batonium,
Norijius in praclaro opere de
anno ^ epochis Syromacedonum, LLojdius Sandafaphenfis Epi-
{copus apud Anglos in Chronologia tantopere expetita,
de-
nique Joinardm nofter fupra laudatus qui annos Imperii
Hadriani
Dissertatio, Cap-V. 73
Hadriani diligenter & perquam accurate fiio more exami-
navit, & de hac littera L in nummis Grxcis exhibita em-ditum opus & finguiare parat.
Sed ecce incerim fefe ofFert AFA 0OC AAIMOHBonus Genius
(qui utinam Oedipus ) iiumifma fcilicet ele-
gandflimum Antonini Pii Gazae Regiae,quod inter fcleda
Seguini 2. edit, cujus typus averfe partis noftro omninolimillimus , nifi quod ante caput ferpentis haec littera Lponitur abfque ulla nota numerali , ( ut in praecedente Au-reliani) cum hac infcriptione NEO. AFA©. AAIM. Novus
Bonus Genius. Si tale numifma fub afpedum Licebo veniiTet^
non fic in via deliraflet 5 bonufque genius ipfi facem ^
ad meliorem fakem ingrediendam prxtuliflec: Verum ab il-
lo defertus ,hifque difficultatibus fefe expedire nefciensjad
lucernas fuas confugit , advertens interim in capite ferpen-
tis ( ut (ibi videbatur ) lucernam,quam potius florem Loti
dicerem5 vel criftam horum ierpentiim capiti imponi fo-
litam. Sicquc bos charaderes L. I A. interpretatur LV-CERNAM INVENIT DELTA, perDELTAMinnuens ^ G Y P T VM
,quse fejlum accenfonss lucernarum
invenit,quo quid abfurdius umquam excogitari potue-
rit nefcio 3 ita ut mirari fatis nequeam virum alioqui erudi-
tiffimum &: celeberrima Philofophum fle fuifle hailucinatu.
Pofl: hxc lane condonandum Choulio & Menetrto^ viris de
antiquitate optime meritis 3 fl quid feciis quam par eflet ( ut
diximus in Praefatione ) de nummo Pantheo fcripferint. Ve-rLim,fl quid obfcuri, fl quid reconditi , fl quid adhuc elegan-
tioris eruditionis reflet illuftrandum in hoc argumento, illud
praeftabunt reliqux diflercationes tuae deflderatiffimae.
Haec habui Vir illoflriffime quae de nummo elegantiffimo^
etfl minus eleganter, tibi exponerem,
quae iceriim atque
icerium velim aequi bonique confulas, & pro mea erga te ob-
fervanda Angulari benigne accipias.
FINIS.K
I A P T E N D I XSIVE
ADDENDA CORRIGENDACAP. III. HUJUS DISSERTATIONIS
Ad oimimom liloftriffimi
LECTORI"Benigno ^ S. P.
N ihil veritate inventu difficilius Benigne Lector, nihil
hominibus ipfam amantibus, nihil denique ( quis cre-
deret) ipfo etiam de quo meiiiiniimis in fuperiori diilerta-
tione ad nummum Hadriani Olympii Jove ^ I A A A H 0 Hnefcio enim quo fato accidit ,
uc diu latuerit hic veriiat/S'
Amkm ^ nec nlfi poft longam , dinturn^mque inveftigacio-
nem inventus fuerit typus illius ab Illuftriffimo Ba-
tavo ex Neapoli ad me mllTus 5 ex quo male omnino &frau-
dulenter curatum fuiile nummum ab interpolatore quodamcognovimus,qui (
uc ibidem diximus) illudere voluit impe-
ritis in averfa parte^ , ubi effingit Palladem Jovis ftolam
produdtiorem a tergo manu dextra fuftinentem5quam fic
nihilominus ob rei novitatem illic exhibuimus ,6c ob quametiam futium illum comparaffe in Italia verifimile eft.
Multum hic eventus(quod te monitum velim Benigne Le-
dor ) moratus eft , diiique fufpenfam habuit hujus Differca-
tionis editionem.
Illa tandem abfoluta nefcio quo Iterum fato de tenebris
in lucem prodit PhiUlahes^ fraudem exhibens & pernam for-
fan exigens in corruptorem adulteratorem nummi fui
quem nihil minus cogitantibus officiofiffime nobis per ami*-
cum huc venientem mittit ex Hollandia idem Wttttus 5 adeoverum eft, Femre ventatem tpfam qamdoque mn qudJitamiUt
apud Stob^Lim Menander,
Appendix. %
Hoc fane beneficium fiiignlare nobis ab amico fingula-
rl prxilitum,poftulare videtur > iic denuo io gradam iliius
nummum rctrademus , de quo fatis fuperiiis in omnemevenaim loqiiiui fuimus ex typo peffime nobis exhibito.
Ubi nulla omnino averfie partis epigraplie , ne vel minknaquidem littera, ubi pauciffimsc in notitiam nummi de«
duxillent, fi fiiiflent exprcfl^s quales nunc in nummo con-
fpicere datur 5inferius nempe ,
AAOA1KED.N. & circa
nummum iftas 3 CTPAT. lioc efl CTPATHroC, qi?i
forte A r P I 0 ri I N O G de quo mentio in nummo Sabi-
nscGazxRegiiE, cujus infcriptio fic habet AACAIKEIIN"AEPinniNOC CTAPATEIFOG A N E © H K E N, Lao^
dicenfmm JgnppbuM ?r£tor [eu pr^feidus militia pofuit : Ifie
Jgr/ppmm in aliis Hadriani Laodicenfium nuniaiis,
qui
apud Regem Chnftiamfimum ^chy[imam Regmam^ ^ Magna^
vaccam Bof^omef7[em , fub nomine fcribx Civitatis Lao-
dicenx venit appellatus AAOAIKED.N AEPinniNOCrPAMMATETC ANE0 HKEN, Laodicenfium AgrippU
nus fcnba pofmt 5 ex quo colligendum ducimus duos fuif-
fe ejufdem nominis viros magiftratus, quorum unus Scri-
ba Civitatis ,alter Prxcor five Prxfedus militix Laodi-
cenfium.
In nummo Ga^x R^gix Jupiter cum aqui-
la in manu3prout illum fupra exhibuimus de colledio-
ne llluftriffimi Apamienfium Epifcopi. In nummo Magna-%MCx inter duas fcxminas llolatas
,quarum una Pallas a
ilnifiris Jovis, a dextris mulier Turrita,qux genius Civi-
tatis. in nummo Chriftinx Reginx Jupicer item inter duas
feminas ftolatas, quarum una Pallas a finiflris , a dextris
vero Juno pronuba quam alloquitur Jupiter. Nullum fane
difcrimen inter hunc & noftrums nifi quod Pallas in ilio cly-
pcum in finiftra , haftarn in dextra porcet, in nofiro autem
€ contra. Fraus autem illius5qui nummum adulteravit in
K ij
5Appendix.
eo tota detegitur,quod clypeum qui fuit in^extra Pal-
ladis, tranftulit ad finiftraoi , ubi elevationem quamdam ex
panno replicato in humero Palladis finiftro invenit , fraudi
{ux adimplendas idoneam. Haec etiam ex alio loco dignofci-
tur,quod eodem brachio finiflro Pallas & haftam & clypeum
fimul fuftineat,quod geftu difficile videtur , nec fic Pal-
las ullibi fit exprefla. Clypeum vero qui in dextra Palladis
fuit, fic ftolae Jovis aptavit , &connexit, ut continuata &C
promiffior fada nimis,Pallas illam ferre & fuftinere videatur.
Nummum autem hunc pulcherrimum ex asre maximi mo-duli ad priftinam formam reftitiitum & defcriptum a clar.Vi-
ro Andr^^ Morellto & ab eximio fculptore Iran, Eningere in
ses incifum exhibemus i non foliim cum averfa parte ; verum
etiam cum adverfa, ubi caput pulcherrimum Hadriani Lau-
reatum cum epigraphe A T T. K A L T P A I. A A P l A N O C.
O A TM n I O C. Cdfar T^rajumu Hadnmus Oljmgim, In
averfa autem parte luplter Fhildethes cum aquila In manuj
inter duas foeminas ftolatas, quarum una Pallas, altera
Juno cum hac epigraphe AAO AIKEHN CTPAT.dtcenftum Fmtor , feu Pufdim militia
,&c=
Sed cum in Differtatione noftra vitiati & violati nummi
Appendix. 4
dedecus & crimen expiaverimus,per Jovem IpHim fhih^
lethem quem exhibuimus dc colledione eleganciffima num-morum maximi moduli Illuftriffimi Apamienlium Epifcoi
pi5
qui his amsenicatibus poft graves occupationes fuas
animum nonnumquam relaxat,qux fane aberratio libera-
liflima, & viro quibufvis dignitatum ornamentis confpicuo
non indigna. Hanc colledionem ftudioforum antiquitatis
admodum dignam, & omnium fane totius Europae in hoc
genere locLipleciffimam,brevi dabit in lucem llluftriffimus
Epifcopns cum erudita ad fingulos nummos explicatione &:
figuris elegantiffimis eximii Calcographi Fraf^c, Ertmgen.
Nunc ex eadem colledione gratia 8c beneficio ejufdem
Illuftriffimi Epifcopi nummum alterum Hadriani ab Eleis
cufum cum Jove Olympio eximiae pulchritudinis in aver-
fa parte exhibeamus ,Benigne LeBor
, cujus afpedu recrean-
to, tibi damnum omne& difpendium morae ab Jove Pto-lethe allatum
,per Jovem nunc Olympium refarciamus , tx-
diumque difcuciamus,quo tc ftylo noftro rudi & incul-
toj ludis quibufdam ac jocis forfan ab inftituto noftro pa-
rumper alienis5
permoleftis digreffionibus obtudimuso
Irandca parte caput Hadriani cum' epigraphe AT XK iij
5Appendix.
KPATOP AAPIANOC Imperator Hadrianus^ In poflica ve-
ro Jovis Oiimpii caput degantiffimum cum epigraphe
HA Eli 6 ^N. Eleiieorum^ quae forfan ieclio ceteris iifque
huc allatis acceptior j nam male H A E 1 1 O N legit Patinus
in nummo ejufdem Hadriani Gazse Regias. In aliis paffim
tam Hadriani quam Trajani H A E I £1N. Gentile ex Stepha-
no Elims, & Eleus a quo Jupiter Eleus five Olympm
, hc ex
Triphone Grammatico edam Elicius, nunc autem ex num*
mo noftro Eleikus,
Elei autem five Eleorum ager inter Achaiam & Mefle-
niam , ex cujus circum habitatis pagis 6c circumvicinis
urbs EAj' tandem coaluit,qu^ prius Pifa( ut vult Stepha-
niis) in Elide autem five Ideorum agro feu Pifano edam,
fub didone Eleorum, fuit Olympia Civitas, vel fi mavis lo-
cus & lucus oleaftro vefticiis juxta fluvium Alphxum, ubi
fuit templum Jovi Olympio dicatum , Inclytum ( ut norunt
omnes ) monumentis Poetarum Hiftoricorum , & ubi
Olympiaca illa Certamina cum maxima totius Crxdx ce-
lebritate agebantur ,inflituca antiquitus ab Hercule , in
quibus primus decertafle fertur, palmamque reportafles &ex quibus nomen fumpferunc Olympiades. Olympias au-
tem ( nc notum eft. ) fpadum 5. vel 4. annorum per quodGr^ci tempora numerare ccsperunt fub annum mundimillefimum tertium ducentefimum 5 unde Seneca in Hercu-
le furente appofite ad nummum noftrum
\^^^Antus(populus ) Eleum coit ad Tonantem
Quinta cum Sacrum revocavit ajlas,
]u^itcv-(>lympm ab Olympio monte omnium aldffimo,
I in quo verfabatur , maximamque vit^ partem coluille fer-
tur5fic didns eft. ibi fumma ferenitas & tranquillitas, unde
Deorum fedes didus , & pro coelo apud Poetas frequenter
ufurpatus.
Appendix. 6
Plura tota Grgecia prsefertim Lacedemone & In Elide
templa, arafque habuit jupiter Olympius 5 ied Athenis pras-
cipiium de quo Plimus cap, 6- -inchoatum olim dicens,
lici & Suetonius Reges non perfecifle^fed deftinafle perficerei
perfedum vero , dedicatumque ab Hadriano apud nos
tianus tradidit , apud Grsecos Paufanias m Atticis, addens a
jfingulis Graeciae urbibus poficas in eo Hadriano ftaiuas
,
quas omnes poftea, Athenienfes fuperarunt mirandi operis
coloflb 5 unde non mirum fi Hadrianus Olympii cognomen,ambitiose adeo fibi qnxfieric j
fuit enim( ut diximus
)glo-
rix & xternitatis cupidiffimus,
Pbidum cUrtpmum ejfe per omnes Gentes^qua fovis Olym^
pii famam intelligimt, nemo dubitat inquit Plinms, Jovem
Olympium fcnlptor hic^ Athenienfis ex ebore fabrefecit,
tanta magnitudine ut tecium Templi fere vertice contingeret,
quamvis fedens ejfet effoiatus/mquity Straho^Ub,%.o^imtlianm
autem lib, \ 2. tantam effe ejus pulchritudinem afieric ,ut adje^
cijfe aliqmd Religioni videaturjadeo majejlas operis Deum aqua^
vit. Sane id perfuadeat mira oris ac vultus dignitas,quam
in nummo noftro confpicere efl: , ex prototypo ( ut nullus
dubito) defumpta & expreifa. Quanta qiixfo in illo vultu
tranquillitas,quanta ferenitas ? quam digna Amico ve^
ritatts ? quam civem coeli five Olympi oi^oTroriv ele-
gantiffime vocavit Menander Poeta. Vides Amice Lcdorut confentiant inter fe Jupiter Philalethes dc Olympius^.
nec minus cum ambobus,quam cum Alexandro Ma-
gno Hadrianus , & quam exinde feliciter & appofice in
hac appendice audario Diflerrationis noftrx ambo una
exhibuerimus ,occafione videlicet detegendi Indificacionem
circa nummum illuftriffimi Witeii , cui fi aliquando detur
tranquillo lereno coelo frui,
quanta de Mufxo fuo
,
'velut ex locupledfllmo eriiditx omnis &; elegantioris
7 Appendix.tiqiiitatis tbefauro promet nobis & fuppedkablc monumen-ta vir illius ftudiofiflimus 8c eruditiffimus. Tranqulllicatem
hanc ab ipfa veritate seterna dumtaxat impetrandam , illi
pariter &: nobis precemur LeBor Benigne & Hxcnos fola liberosjbeatofque facit Sc lervat. Hanc femper ama$
infinu fove > & toto corde ampledere. Vale»
F I 7^1 S.
INDEX
INDEX AUTHORUM.A.
Lianm. pag.ii.21.^0
Ammianus Marcelli^
nus.. 55
Antonius Au^ufiinus^
51.
Antonini Itenerariam^ 31
Apuleim^f(5.58
Arifltdes^ 4.5
AriJIoteles^ Praef.
Arrianus» ^ 13. 14*
Ari(iophaneSm 6^Arundeliana Marmor 3?
Btogoms laerim* 1%. yp. 7<i
Dio, Pfaef. 32.34„4,5.di
Drontus^ Prasf, 71, 6c alibi
Ducangius^
E.
E Phaflion. 72Epiphanius^ gs
EriT^. 51.54,
Euftathm, 6t
F.
FAbrettm»
Fakonerm, *J>*5Athenagoras^ 45.4.9 nAthenms.
VJ®
Aurelius ( Marem,
)
49 Allandim,
Aurelius Vidor^ 40.45 VJ GoltTm* Praef. 51. 71
B, GorUus, Praef. 21
I) Audelotim, 31 Gravius, 53
J3 Becanus (Goropius.) 38 Guttherius, Praef.
Bergerim (Nic,
)
3* H.Botfom Vefuntinenfis. Praef. 0 5<*
c. XJ Heliodorm» 6^Mfar. Praef. Helladius, 55
Cafitqlinus, 34 Herodianus, Fraef.32
Cafaubonm» 13. 45. ^0, 54. 5J.71 Herophilm» 6^Cauvinm ( Joan, )
alias Calvinus di- Homerm, 6rius vulgariter^ il Padoano.51.5i Horatius io.z6
Cedrenus^ 3» Horus ApoUot Praef.
Cteero. Praef. j Huetius, 64,
Cbifletius^ Praef. r.
Choulius^ Praef.51 Acobonius, 7«Cuperuso Prasf.2^.55 1 Julianus, 35
Curtius, Junius Hadrianu$9 70D. Juflinianm, 5<J
Emetrlus Trklinim^ 7^ Juftmus, 7.45
jLJ Diodorus Siculus^ 21 Juvenalis^ »•35
IndexK
ipKlrcherus.
L.
L Ampridius.
Landus ( Con^mimus. ) 44.
hcetus» 60 1 6^ZLojdius^ 7Z
Zucianus. 48M.
M Acrohm. 12. 5^.70
Marcellmm Scholiaps Hermo^
genis. 61
Medlobarbus^ 50. 57Menagms. 3^
Menenius. Prsef, 5 51
Minutm Felix. z
MoUnetus ( Claudius, ) 52Morellius. Praef. 44 .58.<^4
Morocenicus Thefaurus.
N.
N Omtellius.
Norifius.
O.
O Cco.
Onupbrius^
Origenes.
Ovidius.
PAgm..Faptas.
Tatinus.
Faufanias.
Tetavius,
Feutingeviana Fabula,
Fhilo,
66
67,71.72
71
Prsef,
42
72
72
Praef. 2i,28.5'4.<^4.<^5
Praef.7
^1.71
z,6
F.
Fhilojlratus.
Findarus.
Flamus,
Flutarchus.
Follux,
FoMachms^
2B
^.610
Pxsef, 11,57. 1- ?
35
U T H O R U M.
Forphjrius. 58.
Fmdentius. 6
Fujfmus. i6
CLf^Vintilianus.
vi R.Praef,
Q Alomon. 21
«3 Salmafius. 43 -5BSaresbefius.
. 52Seholiajles Ariflophanis. 72Sopater, 61
Spanhemius. Praef.55
Spartianus. J^i.^^,6i,6^.^\,i%.‘y,iiy
Sponius, 15.48.^3.60
Statius., 21
Strabo. 7Suarefius. 28
Suetonms. 34Suidas.
Sjrianus.
z6
61
r.
Atianus.
J. Tertullianus.
Praef.
41Themi/lius,
Fheodoretus.
Fhevenotus.
Foinardus.
Frifianus.
6
29
58
48.72
33Y.
T Aillantius,
w Vojfius ( Ifaac, )
44.547
Vitruvius. 7Virgilms.
'Wittms..
37.591 8.Appende
X.Iphitus.A Z,
f^Onaras^
INDEXRERUM ET NOMINUM.
Ternitatis Sym-bola. Frdfn
Acca Laurentia./»^-
gma. ssAdulatio & fuper-
ftitio ©sott-ojW invenit. 2.5
Adulationi obnoxius Alexander.
1
1
.
Agon Olympiacus ab Hadriano
editus Athenis Olymp.225 .60
Aggrippinus. Duo Aggrippini in
Appendice,
Alexander. Hunc imitatus Ha-drianus. Prsf, Ariftor. cultor
& Pindari Homerum unice
diiexit,ejus levStioni quotidie
. incumbebat , Iliada fecum gc-
ftabat. ihid. Nodum Gordiumquomodo diilblvit. 6. Philo-
£op\imjbid, i^dificandi de fide-
rio flagravit, Pi6turam,ftatua-
liam artes liberales, eorum-
qiie artifices,& inter illos apel-
lem maxime dilexit 7.8.9.10.
iter illius ad Hammonem &colloquium cum illo.i i . con-
tinentiae fpecimen. 1
2
Annulus aureus Hadriani apudGorlaeum. Vrdf,
Annulum feu fignum Herculis
fecum ferebat Alexander. 21
Antinous. ejns nummus 8. alter
9
fub forma Anukii in templo - 41
Hadriani amores erga Anti-
noum 41. ipfi ftatuti prophe-ta , lAcw]&ct , oracula per eum
\ reddita 42. 43. altaria , Tem-pla, Tripodes, Sacerdotcs^ar^,
vidimae , facrificia , ludi, ago-
nes,fefla ipfi ftatuta jo. UrbsAntinous five Antinopolis. 53,inter Deos coeleftes imagi-
nes relatus. 49Anubis.
Apis.^
24.59^0sa(T/c Homeri. de illa
judicium Pullini. ihid„
Aquila Jovis ales. Avium Regi-na. Solis & Apollinis fymbo-lum. py^/.
Augnftus Pantheus cognomina-tus. 34
Aureliani nummus. 7
1
B,
B Agoas famofum fcortnm. 12
Barba j hanc primus Impp,
Rom. aluit Hadrianus. 39Beatrices litterae vcfti Dianae affi-
xae. 72Bergcrius (Nicolaus.) 31
Befa Deus localis. Bcfanrinous.59
Bignoniiis (Theod.) vitam M.Au-relii corapofuit. 47
Boifotus(Joan.) Vrdf,
Boryfthenes confecratus ab Ha-diianojejus Epitaphium ab Ha-
L ij
Indexdiiano compo (itum > ejus nutn-
mus,
Bucephalus domitus ab Alexand,.
lO.
Biifta. eorum figurae, 35C.
Litera pofterior tempore 2.
Campeftes Lariifea puella in ma-
trimonium data Apelli, 10
Canopus» Ejus uxor Eumenites
nuncupata, ambom numus. 72Cantharus. 59Capfa & Clfta. 60
Carabus genus navigii, 58Choulius ejus error circa num-mum Pantheum. Pr^f,
Conforraitas inclinationum in
Alexaiid.Magno dc Hadriano.^
Confecratio, Praf, ejus fymbola,
Pr^.fulmenjColumnajpulvina-
ria, Arae,Templa,Thenf^ 5 Pa-
vo , ^ternitas. Pr^f, folns e
Regibus confecrams efi Ro-mulus. 3
Corona radiata, 29Cupiditas regnandi in omnibus
hominibus. 2
Cydnus fluvias Cilicise in Afia^in
quofe lavit Alexander, ex quoin gravem morbum incidit
;
nummus iliiiis elegantiffimus^
10 .
D.
D Emades, 11
Dianx Templum incendio
datum I quo die natus Alexan-
der, 15
Diogenes Cynicusjejus verba. 1
2
Dacangius,quidfcntit delue lite-
Rerumra L nummis Graecis appofita*
71E,
ELeus Jupicer, Sc imdt,Appende
Equos amavit Alexander. i oF,
FAbrettns , ejus Mufxum Ur-
binas, 76Falconerii Infer iptio, z 3
G,Allandius. z6
VJ Gokziiis. ejus colle6lio tri-
ginta Tyrannorum. Pr<zf^
Gordius nodus. 6H. .
H Adrianus difciplinas milita-
ris ftudiofiis, Prdf, inge-
nii Liixuriofi, 5c ad oflentaiio-
nem infolentis, 20, fcientias
omnes amplexus e£t littera-
tos omnes Fovit, ihid, Aflrolo-
giae , divinationibus , dc arti-
bus magicis deditus, figu-
ram fi ve fignu Mercurii cum fi-
gnis Zodiaci Ferebat fecum.2
1
Grrsculus appellatus. 22. ubi-
que aedificabat, ihld.molts Ha-driani feu ejus fcpulchrum, 2 40.
non iiiftnfus Homero.i 5.num-mus ejus in quo HPOA aapia-
NON, ly. Alexandriae inflan»
rator, 27. Villa Tyburtina Ha-drianasa vocata , quid
hujus typum in lucem dedit
Franc, Barberinus Card. 28,,
Hadriani templum , Panhelle-
nium nuncupatum.. 29. fibi'
dum viveret templa confiruxir,,
Wtd, templa Hadrianae a , fine
Guming hc fine fimukduo a,
ET Nominum.qnsB in pios ufus confecrata
poftca Chrifto,3 2. ejus ama-
res circa Antinoum. 4Helladius.Ejus Creftomathia. 53Hephseftio diledns ab Alexan-
dro. i 2. ejus funeri 12000 ta-
lenta infumpfit Alexander. 13.
inter Heroas cenferi voluit a
imb inter Deos.i 3 , fetta^vi^li-
mas, civicatesadelubra > fjLetvJaei
h^hmtahid» nomen Hephasftlo-
nis jusjurandum, 14
Heroici honores. 3
Herophilus. Ejus inferiptio. 68.
quo munere fun6lus in Orgiis
Bacchi. 65?
Homerus. Ejus nummus. 26
I.
INferiptio Athletica M. Aurelii
Afeiep. 2 5
lEsa omne quod eft,quod fuit 5c
quod futurum eft comprehen-
dit. 57. rerum univerfitas Sc
natura ipfa. ibid, Panthaea co-
gnominata. 64. Raflmmlfidi
propriumicimbium . navigium.
Junius (Franc. ) de piebura vete-
rum optime fcripfit. 51. ejus
opus pofthumum de vitis arti-
ficum expe datur, ibid^
K.
^^^Irkerus.Ejiis Latium. 29
L.
LAurus Apollini facrata, 44Llcetus. Ejus expolitio de
nummo Hadriani, 7 3
M.
MEnetrius. Ejus error circa
nummum Pantheiim. mPmf,
Midas. Ejus nummus. 63Mufaeum Alexandnnam, 22Mu&um fangenovefvianum. 5 2
M.
N Oiilius. 67.71. 72Numimis Hadriani, i , i j . 1 9,
20. 2 i. 25. 26.30.66. Ahxan-dri.4. Sabini 3 7. Antinoi. 8.9.
40.44.46.47.5 0.5 2.54. 6EOTriANOC. j9. MI D jE. 63
Nummus Jovis Olympii^^ Phi-
lalethis. mAj^pendice^
O./'^Lympiadis verba ad Ale-
xand. pro Jove Hammo-ne haberi ambientem, 1 1
Oracula per Antinou reddita. 43,P.
An ncuS'fpcts'ia fufpedns Ha-drianus. 47
Paglus. 72Panathentea certamina. 6c
Pantheus quare didns nummusHadriani, Pr^ef^
Panthei nummi titulus dlfTcrra-
tioni rede impolitus, y 6
Polemon Hadriano carus 3c
SmyriiJE. ifPropheta 6c Sacerdos Idem apud
.^gyptios, jo
QU^ftiones dilSciles folvit
Alexander. 6
R.
Ritus confecratiomim apud
Herodianum 6c Dioneirt
L iy
1!
videndas. 32. neceirarias illis
Reipublicce temporibus, ihd,
S.
SAbina, Ejus nummus dcgan-
tiffimus. 38.Moresaafteii,
& parum Hadriano grati. iUd.
Sapientia veritasJovis cx aequo
filiae. 3^
Scarabaeus. 5 8
Sella compactilis. /8Serpens vecuftioris Theologiae
fymbolum. 44Signa Panthea.
^$$
'S.m)^pQV% Sc ©gfri{'3quid.44
Smyrna. Ejus conditor , 6c quo-
modo Alexander. 7. Ejus in-
ftauraror Hadrianus. 8.Home-ri cultrix eximia. i 6
Sol Sc Luna aeternitatis fymbola.FYdf,
Spanhemins , ejus dotes inge-nium Bibliotheca, in EpiJLi 8
Stipes 3 Bacchi rymbolum,Symbola confecrationum.
Synodi Deum facere3 quid Sal-
mafio. 4,T.
Tlbi^ quae Gallice MufetteUoToinardus. 48.72
Tripus. .gV.
V Eritas venit quandoque nonquae fica, in Append, Sola
liberos facit Sc ferva-t. in fineURIM ac TUMIN. 28Witdus.
. jg
SUMMA PRIVILEGII REGIS,
A uctoritate regia rancitum elt 3 ne quis libram , cui titulus efi:
De Nummo Pantheo Hadriani Imperatoris, intra fexannos a die Privilegii numerandos 3 imprimat , aut 3 alibi imptefilimin hoc regno divendat
3praeter confenfum D. Abbatis N i c a s i i
aut eorum quibus id juris concefierit ; Ccc, Datum Verfaliisdic lo!Novembris 1 688. De mandato Regi$3 Signatum N O B L E T.
ERRATA SIC CORRIGENDA,Pag.i.Epifi. lin. 23. refertiffimun , lege refertifTimum p.4.Pra!f.lIn.
25. Toi i^noix^a, \,rd p.y . Prtef.LS Panthcon3T. Pantheum3p.7.Prsef.lin.j .hic l.hiC3p.9.I.i i.Kydnns i.Cydnus,pji.l.9.x«6a/tw;Aop4^ot I.
kcTQ.S' l,Moy,p.i^.Lii.poil; Epifiopi.Adde^FKAT^C,
DECAMPS.p.20.1.6.BTQlNlAC.l.BEi©TNiAC5p.ead.|.2i.Byrhink.l.B>
thynix 3p.tul.5. Gorleus LGorljEiiS3p.eadem l.zy.Gorleus l.Gorlseus.
p.3i,lin.i7. Itinerarii Antonini Tabula Peuting. L Itinerarii Antonini,Tabulae Peuting.p.5 6.I.1 6. Menetrei 1 Menetrii^p.eaddin.ult.BORiS-
THENES.l. BORYSTHENES. p.yd.lin.29.averfa l.adveiTa,p,y i.i.
y.Golzii l.Goltziijp.y 8.1.1 3.pertinens l.perdnens.p.6o.l.i8.vigefimam
quintam 1. vel vigefimam quintam5p.63 .1.7. hoc i. hic3p.67.r.25.mu-nulculi 1. miiiufculi. p.68, 1. 1 S.csA/J"oy 1. coXsg^ovy p.ead.l.i i . AinNTSn i,
AIONTSn. p.7 2 . L 1 3 , c-mfi0L7is-y.k lege (nt}ipLajl(FiJLou