DE MENANDRI HEROE

Herois Menandreae, quam fabulam papyro Aphroditopolensiprimam servatam eSBe nune certo seimus 1, quouiam et argu-mentum versibus perscriptum babemus et servorum colloquium,quo spectatorum mentes ad res quae agerentur intellegendaspraeparari poeta voluit, de actione omnino constare cr"ederes.At nuper demum de eil. parte, quae totius fabulae summa fuissevidetur, recta llognita esse Cum viri harum rerum periti consen-tiant ll, singula pertractare operae pretium videtur, non ut con·iecturis indulgeamus a fide alienis, sed ut ea quae exstant eumeura interpl'etemur rationesque inter singnla intercedentes iHn-stremus.

Atque qui bypothesin scripsit eum non omnibus numerisfide dignum esse non possnmus non concedere, siquidem (v. 3 sq.)Gorgiam ac Plangonem a Tibeo pignolis causa in patris domumtraditos esse dicit, Davus (v. 34 sqq.) mortuo eos Tibeo trans-migrasse narrat. At baec res cnm tanti non sit aut fuiFse vide-atur, ut ita falsa de actione ipsa eoncludere liceret, in ceterisexistimandis etsi ei non temere credendum, tamen prorsus falsaeum raferre probabile non est. Facile autem cognoscimus, quan-tum ille tribuerit ei parti , de qua scripsit OUK eibuia b' n ,..frrllPäiav tbUO"XEPIllV€. ScHieet imperfecto utitur, ut aliquantnmtemporis in hac re consumptum esse cognosoamuB, id quod COll-fil'matur versibus 61 et 79, inter quos satis magnllm spatiumintel'eessissfI neoesso ost. Atquo priore loco femina quaedam etsisolam se mala fortuna uti queritur, qua peior cogitari non possit,tamen altera persona proximis versibus eam consolari vidotur,quam ipsam doloris illius caueam non nescire oportet propterverba €K ßia.; O"E ·rt

De Menandri Heffle 81

diota esse, quod eam in soaenam non prodiisse personarum indicedemonstratur et nsn theatri Attiei eonlhmatur, nihil restut, nisi11t superiora illa oerto lVlyrrhinae tribuamus eamque in disorimineversan oenseamus, quod Plangonem filiam gravidam esse aegrefert: quod fieri non potuisse nisi eam suam filiam esse seiretconsentanellm est et .hoo ipso loeo eomprobatur, quo eum illamatris querimonia ab altero quodam oQmmemorari audimus matremipsam olim per vim eompressam esse, ut eal11 !lupra Plaugonh'lse matl'em professam esse appareat.

Quae quoniam solam sc in bac calamitate versari dieit,non potuit maeroris eausam faten lllarito aut :fiIio: eum ea igi-tur persona eam oollollui oognoscimus, qnae rebus adversis mederinon possit id est euro Sopbrona llutrioe, quam oredibile estet partus elandestini consciam fuisse et, geminoB olim exposuisseaut Tibeo educandos hoc autem actum esse ex argu-mento diseimus: rrup9lvoll; E:bWKEV ETtlTpomlJ TP€qJElV. Quam-qllam nolo omittere praeterea e numero pm'sonal'um huius fabulaeoogitari lieel'e de Sangario, qUOll servi nomen esse e Stioho etTrinummo Plautinis disoimus, quoeum adversam fortunam Myr"rllina lide mutua conqueratur. Hoc si quis credat, oonieeturamoonfirmet et vooabulis aE Ti~ TrOTE (v.6 cq, quae Sophronae minusapta videntur, quill, eam de re illa non miuus oerto quam domi-nam dudul11 seire oportet, et loeo, quem ille in personarul11 indioelw,bet, quia eum tUlll delllum pl'odiisse eredibill'l est, eum difft·oultates solvuntur. Si MYlThinae servus ealli·dus sit atque Davo bomini amore oapto ct obtuso opponatur,aptus sit, qui simulatal11 Davi elllpam patefaciat ct noeenteminvestiget. At quoniam Phidias in personarum numero quemnemillem alium Ilisi vioinllm illum qui Plangonem allte com·presserat 1 esse oonsental1eum (arg. v. 12) eum hune servumsecum habuisse probabilius ost. Namquc Getam, quippe quiipsß quoque vieinus v. 26 sq. oognoseatur, Phidiae servum esseminus oredibile videtur, quill. eum rrpoawTrov rrp0Ta.TlKOV facileputabimus (of. Ter. Phorl11. I 1,2 ubi tarnen eadem UuaX€pmVE: seilieet ignorabat mater

I arg v. Gsq, of. 30 lVnKllKW

82 Sonnen burg

Davum amore Plangonis eaptum falso "IX se gravidam illam essesimulare, revera liberum aduleseentem in non. esse. Augeturigitur matris dolor, quod filiam a servo compressam ei in eon-eubinatum traditurn iri, eenset, id quod maritus se conciliaturumesse iam antea promiserat (v. 43), neque hanc rem apertarn fa-cere ei lieet nisi eum maximo et suo et liberorum perieulo. Si,milem matris ealamitatem in Georgo Menander finxit, ubi, uteeteras harum fabularum similitudines mittarn, reB in eo est, utpuella ipsa quoque gravida a suo patre inseio in matrimoniumpetatur neque Myrrhinae matri rem aperire Heeat. Praetereasimilitudinis causa Heeyram Terentianam adhibere in rem eBt, inqua tertia qllaedam Myrrhina propter filiae partum - id quodin Heroe quoque aecidisse eredibile est I - nllllam mulierem semiseriorem vivere (v. 565) elamat. Ion denique Euripidea inhoc numero non neglegenda videtur, iu qua Creusa propfersilentium neeesBitate impositum in similes angustias adductasimilia queritur v. 764 sqq. Atque haec et a paedagogo iubeturreputare, silne sol a tarn infelix v. 772 (cf. Her. v. 61), et ipsadolore abrepta causam Buam patefacere animum inducit verbisvehementissimis v. 859 sqq. Vel ci igitur dici licebat quod "Istaplld Menandrum v. 80: EtEO"Tl1Ka

De Menandri Heroa 83

(Te) spatium interoedere et exitum V61'SUS 6Bse incertissimumdemonstratur; nonne illud Tl personae notam esse censeamUll etverBum sie fere restituamllll: (Ju TnAo.lVll epavepwr;; 1TIIVU 1 TE vil6i', W YUVlllr ita cel'te animi pertU1'batio aliquantulo c1arius co-gnollOatnr. At quocum muHer loquitur? Aliquo eum neeesllitudinisvinculo eum ea eontinel'i ex animo commoto apparet, praetereaillud consilium non modo admiratur (ola A€TEtl;;), sed etiam eom·probat (euT' cL Muppivl1), denique se aliquid in ea re acturnmsignificat his: trr' t/-lauTov Elaßov rrOlJl€V', Br;; ßAl1XW/-lEVOV. At-qua eum pastorem non sumpsisse, ut se defendat, apparere videture tribus argumentis j namque et mud lrr' e/-l(WTOV, non e/-l(WT4Jet ßAI1XW/-lEVOV, non KlvtluveuovTll et ßAl1XWJlEVOV, non ßAllXUJ-/-lEVqJ indieio sunt hane fere sententiam fnisse: sumpsi paBtoremmihi praefeetum, qui balantem me reprehendet, ne quid signifieem,id est eavi, ne quid enuutiem oecultandum. At quis taudem iHeest? De Laehete quidem quod eogitaverunt, propter eil. quaedieputavimus vix oredibile videtur j neque enim is habere potest,our iIyrrhinae eonsilio quodam adeo eommoveatur, neque quodprobato iIlo oonsilio taeere velit; ae no Sopbrouos quidem haecverba eBse admodum veri simile, etsi nomine TUVlll mulioresinter se alloqui Epitr. vv. 437. 438. 443. 445. 452 documentosunt; Baue illae inter se non novorllut, el; bi vorsus 79-83 abauimo muliebri praesertim anUfl alieni sunt. Jam si eeterl\Bfabulae personas eireumspieimus, motaphoram eerte illam, quaede ovo traeta est, e8se coneedimus Gorgiae, qni etin pastoris domo (v. 21) edueatus est ot tuue ipse pastOl'ismunore fungitur (v. 27) j Inl11c autem a Myrrhina auxilii causaa1"oossi et oousentaneum est, qnia de Plangone quae fiant ad emumaxime aUinent 44), et eo Oonfirm atIu', quod e personarumindieo discirnus emn etsi in extrema dernurn fabula, tarnen auteLachetem in scaenam prodiisse, ut eius in detegendis rebus RnteacUs (arg. v. 10: K

84 Sonnenburg

teriisse tempus non minus olarum eilt. Qua ipsa re inducor,ut huius foHi (1 0) partem q. d. veraam ut superioris illius(bEl), id quod ratione ipsa librorum scribondorum eommen·dat.ur, auto rectam legendll.m id est veraus 75-82 aute versus67-74 pronuntiatoa esse eenseam. Ac revera quae in folio1 0 reoto sunt, Oll. iam ad mutuam parentnm liberorumquerecognitionem ipsam pertinere oortnm est. Examiuatur 1 quidem('ITpWTOV AE1€, lCfTW TOUT' Et Cfu AE1€1~, 'ITW~ •.•, 'ITWC; .•) Myr-rhina (ulOc; WV CfE Aave6vEt), ut orodibile est, 11. Laobete coniugode filia (OI1K €CfTtV J,.l6vfJ) ac se anto hos decem et (loto annosooneepisse aut peperisse fatetur: prorsus eundem numerum habemusin fabula aItera Menandrea. Plaut. Cist. 755: quot annos nato.dioiturr - Septendecim 2. Bed dubitatio quaedam seiscitautisuperest : nam 1atet matrem filius eoqlle res obseurior fleri videtur jac vel hano diffioultatem ea qua progressi sumus via tollere nobislieet: seilieet Gorgias a Myrrhina iussus interim silentinm obser-vavit et nusquam apparuit. Ha omnia baee indieia optime interse eonveninnt et inter se con:lirmant.

His expositis clarius et eertius lieet argumentum fabulae,etsi multa nescimus, interpretari. Atque quod in primo versnvirgo di(li!ur geminos peperislle pnerum puel1amque, idem inGeorgo, in qua fabnla vel Myrt'hinae et Gorgiae nomina eademIlunt, invenimus. Qui ab ipsa matre aut eius nntrice traduntureducandi (Ümpo'ITw, arg. v. 2) Tibeo pastori olim servo (v. 21sq.),qui se ipse eorum patrem esse profiteri solet (v. 24). Tum quodMyrrhina mira fortuna ei ipsi nubit, a quo compressa eilt, eommunehabet cum Pam!lhila Epitrepontnm et Phanostrata Cilltellariaelljsed quoniam baee marito nota est, quaestio oritur, idemne deMyrrhina indicemus, praesertim eum Laehetem absentem (v. 46)per maiorem fabulae partem in exeunte demum reverti ex indiceperllonarum eognoscatllr. Sane eius adventn OUllleB dif:licultatesllo1vi lleGesse est, tamen quoniam Myrrhinam liberos suos novisseIlupra intelleximull, I~aebetem huius Beientiae partieipem essepropterea incredibile est, quill. et Tibeus dicitur eum patremgeminorum eBse ignoravisse (arg. v. 4) et ipseDavo servoPlangonis contuhernium eonoiliuturnm se esse pollieitus 6ilt (v.43 sq.). Inter matrem antem et tutorem commercium non fuisse

1 Cf. Plaut. Cist. 747 sqq.2 Plaut. Cas. 39 abhino anuos factum eat aedeoim, Tel'. Enn. 318

anni sedecim.s 1

De Menandri Heroe 85

inde eoneludimus, quod Tibeus ad sustentandos liberos non eiusope utitur, sed a Lacbete domino pecuniam mutuam Bumeremavolt (v. 28 sqq.), ex qua ipsa re haud scio an ef:lieiatur eumnon servum (oiKETll

86 S 0 n n e II burg Da Menalldri Heroe

Paeud., Ter. Andr., Hautont., Phorm.) omnes dnplieem fere ver-auum numerum habeut, ut aimilia de hao Graeca conieiamns etfragmento 1 in altera sermonis parte looum fnisse non inoredi-hile sit.

Post serVOR in soaenam prodiit "HpWl;; 6eol;;, ut apeetatoribusaperiret, quae eos ElCire neoe8He erat, ab aduIeaoente vicino Plan-gonem eompressam esse, ipsam et Gorgiam Lachetis et Myrl'biuaeesse liberos, praeterea id quod e simili Laris familiaris oratione,quae est in Aululal'ia Plantina, aliqua eum probabilitate conicimus,ut suum pollicorotur auxilium ad difficultates solvendas. Quodsi ad exemplar ipsius il1ius Laris puellae impertiebat, rem 00doducere poterat, ut vieinus ille pater infantis detegeretur atquediluerentur Davi oommenta. Bio enim, ql10niam rebus geminorumiu iustum ordinem redactis se Plangonem adipisoi non posse in-tellegebat, interim domini auxilio, pelles quem dB ipaa et ~ eiustutore tune potestas orat, uU eonatus, sed eius peregrinatione addeaperationem redactus, cum puellam gravidam oogllosoit, eil. read desiderium Huum explendum abuti statuit atque apud dominamse nocentem profitetur 1; neque igitur generoso animo ut Ha agatoommovetur, sed puellae calamitate abusus ut amori satisfaoiat,et eil. arte eum non quo voluerit pervenillse significlltUr argllmelltiverbis Tf]V ahi