TINH OY cA MAUBAN TUYEN GIAO

DANG CONG SAN VIET NAM

* cs Mau, ngdy 13 thong 3 ndm 2018S67.24 -CV IBTGTU

V/v tuyen truyen kY niem 1050 namNhil nuac Dr;d cd n«

Kinh gin': - SO'Thong tin va Truy~n thong;- SO'Van hoa, Th~ thao va Du Itch;- Ban Tuyen giao (tuyen huan) cac huy~n iiy,thanh uy, dang uy true thuQc Tinh iiy;

- Cac co quan bao, dai doh;- Cac dAog chi Bao cao vien cap tinh.

Th\IC hien Cong van s6 4098-CV/BTGTW, ngay 09 thang 3 nam 2018cua Ban Tuyen giao Trung irong v~ viec "tuyen truyen ky niem 1050 nam Nhamroc Dai C6 Viet", DS phuc vu t6t cong tac tuyen truyen tren dia ban tinh CaMau, Ban Tuyen giao Tinh uy yeu cau cac co quan, don vi thuc hien t6t mot s6nQi dung tuyen truyen sau:

j, Ban Tuyen giao (tuyen huan) cac huyen uy, thanh uy, dang uy tr\IcthuQc Tinh uy t6 chuc tuyen truy~n ky ni~m 1050 nam Nha nuac D?i C6 Vi~tb~ng nhi~u hinh thuc phu hqp, kSt hqp vai tuyen truy~n ky ni~m cac ngay I~ 160,cac S\Iki~n nch Slrcua d~t nuac, cua dia phuong.

2- Sa Van hoa, ThS thao va Du lich t6 chuc cac ho?t dQng van hoa, vanngh~, thS d\lc - thS thao, cac ho?t dQng tuyen truy~n c6 dQng tqre quan, trungbay, triSn lam, giai thi~u v~ neh SLr,van hoa g~n vai Nha nuae D?i C6 Vi~t; v~van hoa va con nguai vung d~t C6 do Hoa Lu g~n vai vi~c quang ba Di san th~giai Qu~n thS danh th~ng Trang An.

3- Sa Thong tin va Truy~n thong ph6i hqp vai Ban Tuyen giao Tinh uydinh hU6ng cac ca quan bao, dai tuyen truy~n sau rQng trong dip ky ni~m; theod5i, kiSm tra, Xlr ly cae vi ph?m trong vi~e dang tai, ph6 bi~n thong tin, quandiSm sai trai, xuyen t?C S\I ki~n Jich Slr, phu nh?n vai tro, gia tri, y nghia nch Slreua Nha nuac D?i C6 Vi~t trong ti~n trinh lieh Slreua dan tQc.

4- Dai Phat thanh va Truy~n hinh tinh tiSp song Dai Truy~n hinh Vi~tNam truy~n hlnh tr\Ic tiSp L~ ky ni~m 1050 nam Nha nuac D?i C6 Vi~t va khaim?e L~ hQi Hoa Lu nam 20 18 di~n ra vao 20h ngay 24/4/2018.

5- Cac co quan bao, dai tinh dua tin vS LS ky niem 1050 nam Nha mroc

Dai C6 Viet; tuyen truyen muc dich, y nghia viec t6 chirc LS ky niem va LS h<)iHoa Ltr nam 2018; gioi thieu nhfrng net van h6a d?c sac, nhirng danh lam thangcanh n6i tieng cua Vi~t Nam n6i chung, d~t va nguoi C6 do Hoa Lu n6i rieng;dong thai, d~u tranh, phan bac thong tin, quan diem sai trai.

6- Cac dong chi Bao cao vien, tuyen truyen vien, cac co quan bao, daitinh bam sat dS cirong Tuyen truyen Ky niern 1050 nam Nha mroc Dai C6 Vi~tdo Ban Tuyen giao Trung irong bien soan dS lam t6t cong tac tuyen truyen

tnroc, trong va sau sir kien,(Ban Tuyen giao Tinh uy sao gui DJ cuong tuyen truyen do Ban Tuyen

giao Trung uongphoi h9'Pvoi tinh Ninh Binh bien sor;m).

Trfm trQng!

NO'inhan:- Nhu tren,- Luu Van thu.

KIT TRUONG BAN'--;:::===;;:f::.l..J.O TRUONG BAN

~ " (

"' ", ' , .. ,.

DE eUONG TUYEN TRUYEN

KY NI~M 1050 NAM NHA xuoc D~l CO VI~T (968 - 2018)

I.BOI eANH RA Dal NHA xuoc D~I CO VI~T

- Sau chien thang danh tan quan Narn Han tren song B'Wh Dang vao cuoinam 938, Ngo Quyen xung Vuong, dat tram quan, dinh ra tri§u nghi pham phuc,dong do a C6 Loa voi y nghia phuc h6i lai quoc thong. Day la mot sir kien co ynghia buoc ngoat, cham dirt hoan toan ach do hQ cua chinh quyen phuong B~c keodai han rnuoi thS ky, d6ng thai rna ra mot chuang moi tiroi sang trong tien trinhlich str dan toe - thai ky doc l~p tu chu. Duoi thai Vuong tri§u Ngo, v§ dai the, mohinh nha mroc v~n can trong tinh trang So' khai, chua hoan thien va chua du khanang quan ly d~t mroc 111Qteach chat che, Tinh trang phan tan 0' cac dia phuangv~n duoc duy tri v6'i S\1'hi~n di~n cua t~ng 16'pth6 hao. Day la nhling thS l\1'cvung,s~n sang cat cu, I)' khai v6'i tri§u dinh C6 Loa khi c6 di§u ki~n.

- L00-n 12 su quan: Narn 944, Ngo Quy§n rn~t, tri§u din11 r6i reno Cac th6hao, tu truang n6i len kh~p nai, cat Cll'ch6ng lCilichinh quy§n trung uong. Sau khicac con cua Ngo Quy§n (Ngo Xuang Ng~p, Ngo Xuang Van) chSt (narn 954 va965); d~t nuac rui vao tinh tr0-ng chia c~t, h6n 100-n.N6i len 12 vung d~t bi~t l~p do12 thu 11nhdung (l~u, lich su gQi la ((Lo(ln 12 sU: quan".

- Dinh BQ LInh xu~t hi~n, d~p 100-n12 su quan, thEmg nh~t d~t nu6'c: Cungtho'i gian xu~t hi~n "12 su quan", narn 960, a Trung Qu6c, nha T6ng thanh l~p,ch~m dUt tho'i ky "ngu d~i th~p qu6c" va b~t d~u rna thS l\l'c xu6ng phia Narn.Nguy Co' ngo0-i xarn 10-ixu~t hi~n va de dQa. D~t nu6'c dung tru6'c mQt thu thachIon. Til d~t Hoa Lu (Ninh Binh), nguo'i anh hung Dinh BQ Llnh da ph~t co', t~p hQ'Pdan chung, gicii quySt v~n d§ Hch su d~t ra: "d~p 100-n12 suoquan", th6ng nh~t d~tnu6'c vao cu6i narn 967.

- Nam 968, Dinh BQ LInh len ngoi Hoang dS, d~t ten nu6'c la D0-iC6 Vi~t (tu'cNu6'c Vi~t to 16n), dinh do 0' Hoa Lu, xay d\l'l1g tri§u chinh va qucin ly d~t nu6'c.Kinh do Hoa Lu do Vua Dinh Tien Hoang (Dinh BQ Llnh) t6 chuc xay d\ll1g la rnQtcong trinh kiSn truc lOll nh~t cua d~t mr6'c sau hon rnQt nghin narn B~c thuQc.

- Mua xuan narn 970, Dinh Tien Hoang bo khong dung nien hi~u cua nhaT6ng, tfl' tl~tnien hifU Thai Binh. V6'i vi~c xung dS, d~t qu6c hi~u, d\lng kinh do,dinh nien hi~u, Dinh Tien Hoang da kh~ng dinh n§n dQc l~p, t\1'chu cua qu6c giaD0-i C6 Vi~t va b~t tay vao xay d\1'ng rnQt rno hinh nha nu6'c v6'i thiSt chS rn6'i:Quan chu Trung uong t~p quy§n.

2 "," J, -

" .

II. NHA xuoc D~I CO VI~T (968 - 1054) TRONG TIEN TRINHLICH sir DAN TOC. .

1. Khai quat v€ nha nuo'c Dai C6 Vi~t qua cac tri€u dai

Quoc hieu "D~i C6 Vi~t" t6n tai trong lich s-u dan tQc tir nam 968 den nam1054, trai qua 3 tri§u dai: Dinh (968 - 980), Ti§n Le (980 - 1009) va thai ky d~ucua nha Ly (1009 - 1054).

- Nha nurrc Dai C6 Vi~t dtro'i thoi nha Dinh (968 - 980)

+ V~ t6 chuc bo may nha nuoc: Dinh Tien Hoang dil hoan thien t6 chirc bQmay quan ly d~t mroc til hinh tlurc "Vuong quyen", chuyen sang hinh thirc "Diquyen", voi 3 c~p: TriJu dinh Trung uong - Dao (trung gian) - Giap, Xd (co so').

Nhin chung, bQ may hanh chinh thai ky nay la bQ may chinh quyen quanchu thoi ky 1110idoc lap, tu chu, nen can kha so sai, den gian, chua that hoan bi,nhung viec cung c6 bQ 111aychinh quy§n Nha nu6'c quan chu cua Dinh Tien Hoangail aUQ'c lich su ghi nh~n la

((... Vua ma nuac dwng ao, a6i xung Hoang ai, a(jt tram quan, l{ipsau qulin,h ':';::t/\ ; ;:J). ;:1? "1

C e u9 gan uay uu... .

6 cac dia phuong, vua Dinh chia nu6'c lam nhi§u d?o, du6'i d?o la giap vaxil. D§n nay, aia ban cua tLrng d?o va h~ th6ng quan ch{l'c cac c~p chinh quy@nchua xac dinh duqc ro rang.

+ V~quan a<5i:V§ co' ban Nha ntr6'c D?i C6 Vi~t th6i Dinh la 111Qtnha nu6'cvo tri; quan dQi dong va tUO'llg d6i 111?nh.Di~111n6i b~t nh~t trong t6 ch{rc quari s\1'phong gi11"d~t nuoc tho'i nay 1a t6 chuc "Th~p d?o quan", trong do Th~p O?Otuongquan la nguo'i dung d~u quan dQi; ben du6i O?O co cac lo?i: Quan, Ill, t6t, ngu.Quan thuong tn,rc tho'i Dinh b~t d~u ouqc trang bi quan phl}c th6ng nhit. Binh linha§u aQi 111U"Tu phuO'ng binh oinh" (b6n goc vuong, phia tren ph~ng) b~ng da. Vaquan tilc v~ d§u thich tren tran ba ch11""Thien til quan" d~ phan bi~t v6'i ca.c lo?iquan khac. Quan oQi duqc trang bi cac lo?i b?ch khi, k@thgp gi11"agiao, ki@m,conv6'i cung, no ...

+ V~ lu{it phap: Cling v6'i vi~c tung bu6'c xay dvng va ki~n toan bQ mayqWln ly tu' Trung UO'llgd§n dia phuO'ng, xay dvng cung c6 l1,rclugng quan sv, n@nphap ch@th6i ky nay cung b~t d~u dugc d~ y o@n.Dinh Tien Hoang dil o~t chucDo hQ phu sI su coi vi~c hinh an - 111Qtchuc quan tu phap va giao cho Luu CO'gi11"chuc nay. M~c dli v~y, du6'i ch@dQ vo tri, lu~t phap tho·j Dinh can nghiem kh~c vatliy ti~n, dva thea y 111u6ncua nha vua. Vua Dinh cho d~t V?Cd~u va cui h6 o' santri§u d§ trilng ph?t ph?111nhan.

1. fJr;:/i Vi¢t S~l'kj loim tlnc (1998), Nxb Khoa hQc xa hoi, t.1, tr.211.

3

• I

+ v~kinh d: Kinh t§ nong nghiep duoc quan tim. Nha vua nam toan b9ruong d~t trong nuoc, vira dS khang dinh quyen luc vira dS n~m l~y th~n dan, thu tothue, b~t linh; d6ng thoi cling quan tam toi viec khai hoang, lap lang, rno rong dientich canh tac xuong vung d6ng bang va ven biSn.

M9t s6 nganh nghe thu cong nghiep cling duoc chu y phat triSn nhu: NghStho nS, tho da, moe, cham khac, dat vang bac ... chu yeu dS phuc vu vua quan vaquan d9i. Trong dan gian, cac nghe truyen thong nhu trong dau, nuoi tarn, det vaiIva, lam gi~y ti§p tuc phat trien. Dong tiSn d~u tien cua d~t nuoc: Dang Thai Binh.Hung Bao duQ'c phitt hanh VaG khoang nam 970 dil thuc d~y vi~c trao d6i buonban hang hoa trong nhan dan, d6ng thai phvc vv cho vi~c trao d6i buon ban v~tph~m vai Trung Qu6c va vai cac thuySn buon nuac ngoai.

+ V~ van hoa: Cung vai vi~c xay dvng m9t chinh quySn nha nuac co chuquySn, vua Dinh Tien Hoang cling chu y dSn phitt triSn van h6a; nhling m~m m6ngd~u tien cua m9t nSn van h6a mang tinh dan tQc dUQ'cmanh nha hinh thanh. D(;1oPh~t 1a ch6 d\Xa tinh th~n va co vi tri 1611trong do·j s6ng xii h9i D(;1iC6 Vi~t clingnhu trong cO' c~u t6 chuc b9 may nha nuac thai Dinh. 6 Kinh do Hoa Lu dil xaydvng nhiSu chua chiSn (chua Thap, chua Ba Ngo ... ) va cac C9t kinh Ph~t. NhiSunha su ail tro thanh c6 v~n cho vua Dinh vS duang l6i d6i n9i va d6i ngo(;1i.

Thai ky nay, nhiSu 10(;1ihinh van hoa dan gian dil hinh thanh nhu ca muanh(;1c(th@hi~n qua truySn thuy§t ba Ph(;1mThi Tran Cr H6ng Chau, tinh Hung Yend(;1yquan S1 hitt, danh tr6ng, duQ'c phong chuc va duQ'c suy ton 1a HuySn Nu, UuBa), mQt s6 mon xi§c ail dieu luy~n duQ'c bi@udi@ntren l~u D(;1iVan ...

+ V~d6i ngor;li: Ngay sau khi len ngoi, Dinh Tien Hoang ail co mQt chinhsach d6i ngo(;1ikheo leo, mSm deo d@giu gin hoa binh cho dan tQc.

- Nha ntr&c f)~i C6 Vi~t dU'&i thOi Ti~n Le (980 - 1009) va theri ky dfiuella nha Ly (1009 - 1054)

Du6i tho'i TiSn Le va thcri ky d~u cua nha Ly (980 - 1054), Nha nu6c D(;1iC6Vi~t ti§p Wc phitt tri@n vS mQi m~t; nSn dQc l~p, tv chu cua dan tQc duQ'c cung c6vung ch~c.

+ V~ t6 chuc b¢ may nha nu6c:

Chinh quy~n trung uang tho'i TiSn Le duQ'c gill' nguyen nhu thai Dinh, vuan~m mQi quySn hanh ca dan sv l~n quan sv; duai vua 1a cac chu'c quan van, va, h~uh§t la nhung nguo'i co cong pho ta nha vua len ngoi. Vua Le Hoan (tuc Le D(;1iHanh) v~n dong do (JHoa Lu; nam 984, cho xay dVng nhiSu cung di~n v6i quy moto 1611hOD. Nam 1006, Vua Le Long Dlnh cho sua d6i quan ch§ va triSu phvc cuacac quan van, vo va tang d(;1o.ChS dQ phong tuac va c~p thai ~p du6i tho'i TiSn Le

4

duoc thuc hien quy cu han truce. Thai tit: duoc phong ttroc Dai vu'ong, con cachoang tir dSu duoc phong nroc Vuong va duoc chia dit d~ cai tri.

Thoi nha Ly. Cac vua Ly tv xung la Thien tu, l~p cac ngoi Hoang hau vaThai tir, phong ttroc cho con chau, nguoi than trong ho hang cung quan lai co congton phil. H~ thong quan chirc duoc chia lam 9 pharn cap; ngoai ra, con co mot s6cc quan chuyen trach, giup viec cho vua.

Chinh quyen ilia phuong dciu thoi TiSn Le v~n gifr nguyen 10 dao rum thoiDinh; d§n nam 1002, d6i cac dao thanh lQ,duoi co phu, chau, giap, xa.

Sang thoi Ly, nam 1010, Ly Cong U~n chia mroc thanh cac lQva phu; duoiphu Ia huyen va cuoi cung la huong, giap; miSn nui va vung xa trung uong thi chiathanh chau, tr<;li.Day Ia cong cUQcc~tit6 hanh chinh co quy rna 16'n,gop phcin quantrQng trong cong cUQcqu~mly toan di~n d~t nuoc.

+ Vt t6 chuc qudn d(5i:Tho'i TiSn Le va tho'i ky dciunha Ly, vi~c xay dVngIvc IUQ'llgquan sv r~t dUQ'cchu trQng. Ben c~nh quan dQi thuo'ng trvc cua triSudinh (thien tu quan, c~m v~ quan ... ) duQ'c tuy~n Iva c~n th~n va t6 chuc, hu~nluy~n chu dao, con co quan dQi dia phu'O'ng(dan binh, huO'ng binh) lam nhi~m Vl,lcanh phong, bao v~ cac 1Q,phu, chau va co th~ duQ'c chinh quySn trung uong diSud9ng b~t cu khi nao ccin thi§t. Cung voi Ivc 1uQ'ngbQ binh, Ivc lugng thuy quancung duQ'c t~p trung xay dVng. Th6'i TiSn Le da co nhung chi§n thuySn 16n, duQ'ctrang bi dciydu. Tho'i Ly, quan dQico nhiSu binh chung phong phil hO'11.

+ Vt lwjt ph6p: Duoi tho-i TiSn Le, cung voi vi~c cung c6 va tang cuongthiSt ch§ bQ may nha nuoc quan chu, nha vua cung quan tam d§n vi~c xay dVngphap Iu~t va dS cao lu~t phap. Theo Dr;ziVi¢t sit: kY toan thu, nam 1002, vua Le D<;liHanh "dtnh lu4t l¢"; tuy nhien, vi~c xet xu 6' tho'i ky nay con kha tuy ti~n.

Sang d§n th6'i nha Ly, nam 1042, Ly Thai Tong cho so~n bQ "Hinh thu"g6m 3 quy~n, xu6ng chi§u ban hanh trong dan gian. Day 1abQ 1u~tthanh van dciutien eua Vi~t Nam, th~ hi~n mQt buoc ti§n quan trQng trong vi~c tf! nuoc cua nhanuac phong Id§n dQc l~p, tv chu. 0 cac lang xa, hinh thuc Iu~t t\lC (t~p quan phap)v~n duy tr1va duQ'CmQi nguo'i tuan theo.

+ Vt kinh ti: Nang nghi~p dong vai tro chu y§u. Nang dan duQ'clang xa chiarUQngdS cay c~y, nQp thu§ va di linh cho nha vua. Cac vua r~t chu y khuy§n khichnang nghi~p. Vua Le D<;liHanh da cho xay dVng nhiSu cong trinh, d~y m<;lnhsanxu~t nang nghi~p va thu cong nghi~p dS ch~n hung dit nuoc. Ong la vi vua me)'dciucho IS tich diSn VaGmua xuan hang nam, rna dciucho mQt IS nghi trQng d<;lirna cacvuong triSu sau ti~p t\lCnoi thea d~ khuy~n khich phat triSn san xu~t nang nghi~p.Le D<;liRanh cung la vi vua dciutien t6 chuc dao song. Cong trinh dao song Nha Ledo Le Roan kh6'i dVng 1acon duong giao thong thuy nQi dia dciutien cua Vi~t Nam.

·If' ~', •

, . ... ;~, 5

Sang thoi nha Ly, trieu dinh cling thi hanh nhiSu chinh sach trong nang, khuyennang. Sire lao dong va sire keo trong nang nghiep duoc nha nuoc hSt sire bao v~;do do, san xua; nang nghiep 611dinh va phat trien han tnroc.

Cac nghe thu cong duoi thoi Ti~n Le va d~u thoi Ly nhu nghe g6m, nghed~t, nghc moe, khai mo, luyen s~t, due d6ng, cham khac, san thep ... dSu duoc phattrien va co nhiSu ti~n bQIon.

Ngoai ra, 6 thoi ky nay, viec giao thuong, buon ban, trao d6i gifra cac diaphuong trong nuoc va voi nuoc ngoai kha phat trien. Vua Le Dai Hanh va cac vuaLy dSu cho due tiSn dong dS hru thong rong rai va co dung them ti~n d6ng TrungQu6c tho'i Duong, T6ng.

+ vj van h6a: DStoPh~t v~n gifr vai tro 16'ntrong do'i s6ng xa hQi DStiC6Vi~t tho'i TiSn Le va thbi ky d~u nha LY.NhiSu nha vua va quy tQc da thea dStoPh~t, dS cao tu tuong til bi, bac ai. Trong triSu, co h~ th6ng tang quan, mQt s6 duQ'cphong la Qu6c suoCac 10Stihinh van hoa dan gian da co til tho'i Dinh v~n duQ'cduytri va phM triSn. Ben CStnhdo, xu~t hi~n them 10Stihinh hat tu6ng.

+ vj d6i ngoc;li: Ti~p n6i truy~n th6ng til thbi Dinh, sang tho'i TiSn Le, sauchiSn th~ng quan T6ng (nam 981), vua Le DStiHanh v~n tiSp t\lC duy tri quan h~hoa hfru v6'i nha T6ng.

Nhfrng nam d~u thbi Ly, quan h~ hoa hiSu v6'i nha T6ng tiSp t\lCduQ'ccham10cung c6.

2. Vi tri, vai tro ella Nha nu&c D~i C6 Vi~t trong ti~n trinh lich SIT dan tQc

- Nha nu6'c DStiC6 Vi~t ra dbi, t6n tStiva phM triSn da kh~ng dinh sue mStnhcua y chf dQc l~p dan tQc, hoa binh, th6ng nh~t d~t nu6'c cua nhan dan ta sau nghinnam B~c thuQc. Day la nha nu6'c quan chit Trung U'ong t(lp quyjn d~u tien cua Vi~tNam trong Iich su d~u tranh d1,lllgnu6'c va gifr nu6'c cua dan tQc.

- Nha nu6'c DStiC6 Vi~t da m6 ra nhfrng trang su ve vang cua dan Vi~t Namtrong tho'i ky d~u xay dvng va biw v~ d~t nu6'c - ky nguyen dQc l~p, tv chu lau daixuyen su6t cac tri~u dStiDinh, Le, Ly va Tr~n, H~u Le sau nay, C\lthS:

Nha nu6c D0.i C6 Vi~t da co cong lao trong vi~c gift gin, cung c6 n~n dQcl~p dan t9c trong mQt tho'i gian g~n m9t th@k)l. Trong thai ky nay, cac vuang tri~uphuang B~c mang quan sang xam luQ'c,nhung d§u bi ch6ng tra quy~t li~t.

Cac chu truong, chfnh sach va nhling thanh tl,lU,k~t qua cua Nha nu6'c D0.iC6 Vi~t da d~t nSn mong cho sv ra dO'i,t6n tStiva phM triSn tren cac IInh vvc kinht@,tai chfnh, d6i ngo0.i, giao thong,., .cua nha nu6'c phong ki@nVi~t Nam trong tiSntrinh lich su dan tQc.

6

III. CONG LAO, D6NG G6p CVA DINH TIEN HOANG TRONGTIEN TRINH LICH SITDAN TOC. .

1. Dinh Tien Hoang - ngtr(ri co cang danh dep loan 12 su' quan, thang

nh~t d~t nurrc va tro' thanh hoang d&d§u tien cua Vi~t Nam sau tho'i B~c thudc

- Dinh Tien Hoang (ten that la Dinh B9 Linh), nguoi lang Dai Hiru, chau DaiHoang (nay la thon Van Bong, xa Gia Phuong, huyen Gia ViSn, tinh Ninh Binh), la

con tlnr cua Thir sir Dinh Cong Tnr (Thir S11 Chau Hoan, kiem NgV phien Do d6c

durri thai Duong Dinh Nghe va Ngo Quyen); me la Dam Thi. Sau khi cha mat, Dinh

B9 Linh cung me va dam gia nhan v~ que Dai Hoang sinh song, Uy the chinh tri cuacha da tao cho c~u thieu nien Dinh B9 Linh mot vi the cua "con nha noi'', dong hovong t9c o·chau Dai Hoang rna khong mot dira tre nao 0' vung nui rung nay co duqc.

Thu6' nho s6ng v6i m~ 6' Dam Gia, thuong cling Ili tre chan trau chai tro danh nhau,

l~y bong lau lam co', Nha co tai chi huy, l?-i co chi Ion nen duqc b?-n be kinh phl)c.

V6i tai tri han nguo'i, Dinh B9 Linh duQ'c ton lam Tu truong sach Dao Ao (nay

thu9c cac xa Gia Hung, Gia Phu, Lien Son, huy~n Gia ViSn, tinh Ninh Binh),

- Sau khi Ngo Quy~n m~t (nam 944), tri~u dinh r6i ren, khong co kha nangki~m soat cac dia phuong xa xoi, Dinh B9 Linh da cling nhling nguo'i b?-n than

thiet nhu Dinh Di~n, NguySn B~c t6 chuc Ivc luqng, ren vli khi va chiem gifr vling

d~t Hoa Lu. Ong duqc nhan dan dia phuang suy ton va ung h9 nhi~t li~t.

- Trang khoang thai gian tll' nam 945 den nam 950, Dinh B9 Linh da toan

quy~n lam chu vling d~t Hoa Lu va khu vvc xung quanh; sU' cli noi "Tll' day aicling SQ' phl)c, pham di danh den dau d~u dS nhu che tre ..."2. Nam 951, Ivc luqng,

thanh the cua Dinh B9 Linh da kha m?-nh, khien Ngo Xuong Ng~p, Ngo Xu'O'ngVan 10 sq, dem quan den danh nhung khong th~ng phai rut v~,

- Nha Ngo Sl)P d6, tinh h1nh d~t nu6c r6i lo?-n. Dinh B9 Linh quyet dinh tiendanh cac su quan. B~ng cac bi~n phap chinh tri m~m deo - lien ket, hang phl)c ket

hQP v6i bi~n phap quan sv cung r~n - chinh ph?-t, Dinh B9 Linh da l~n lUQtd~p yen

cac Sll' quan, ch~m dUl CU9C"n9i lo?-n" 0' gili'a the ky X, thu non song v~ m9t m6ivao cU6i nam 967.

- Nam 968 Dinh B9 Llnh tr6' thanh vi hoang de d~u tien cua Vi~t Nam sautho'j ky B~c thu9C keo dai.

2 Dili Vi?1Sli'lcy loim thll' (J 998), Nxb Khoa hoc xa hQi, t.1, tr.211.

, ~ ... ,, ,. ,,"f;; :

7

2. Dinh Tien Hoang, ngtnri d~t n~n mong sang I~p Nha nurrc Dai C6Vi~t - Nha mro'c qU311 chu Trung uo'ng t~p qUY~ll d~u tien ciia Vi~t Nam

- Dinh Tien Hoang vi hoang d~ sang l~p tri~u dai nha Dinh, nuoc Dai C6Viet trong lich sir Viet Nam. Su ra doi Nha mroc Dai C6 Viet nam 968, cia chamdirt tinh trang phan tan, cat cir keo dai, thong nh§.t d§.tmroc, Bay la d§.um6c quantrong trong qua trinh phat trien cua quoc gia dan toe; giang mot don quyet dinh,chan dung moi am muu chia re ci§.tnuoc cua cac th~ luc cat CU, phan tan t6n tai daidang til truce, huorig toi thong nhat, t~p quyen, phu hop voi yeu c~u cua lich suo

Vi~c d~t qu6c hi~u B?-i C6 Vi~t, xung Hoang d~ va dinh nien hi~u la ThaiBinh, mQt l~n nfra kh~ng ciinh sv tv tin van suc m?-nh dan tQc, khat vQng v~ mQtd§.tnuac thai binh, hung thinh cua vua Binh Tien Hoang,

- Nha nu6c B?-i C6 Vi~t duai thai nha Dinh, tuy chi t6n t?-i trong 12 nam(968 - 980), treEqua 02 d6'i vua3, nhung trong qua trinh t6n t?-i,b~ng t6 chuc qU3n1yva ho?-tdQng C1)th@,Nha nu6'c B?-iC6 Vi~t tho'i Dinh da co vi tri, vai tro hSt sucquan trQng trong tiSn trinh lich su Vi~t Nam. Bay la Nha nuac d?-idi~n cho 1Q'iichva suc m?-nh cua cQng d6ng cac giap, xa ... tUQ:ngtrung cho sv doan k~t, t~p hgpcac Ivc 1UQ'ngvi m1)cdich dQc l~p, tv chu va th6ng nh§.t

V6i t6 chuc bQ may, chinh sach d6i nQi, d6i ngo?-i tuy sO'khai nhung Nhanu6'c B?-i C6 Vi~t du6i th6'i nha Binh da xac l~p mQt tho'i ky m6i v~ t6 chuc qUEm1yd§.tnuo'c trong 1ich su dan toc - tho'i ky doc l~p, tv chu, xay dVng ch~ do quanchu t~p quy~n 0' Vi~t Nam.

Sv phat tri@nkinh t~, til nang nghi~p cho d~n cong thuong nghi~p du6'i tho'iBinh kha d~u d~n va ngay cang ciad?-ng, cia t?-odi~u ki~n nang cao do'i s6ng nhandfm, vila cung c6 nha nu6c qufm chu Trung uang t~p quy~n, viTa nang cao succhi~n d§.ucua d§.tnu6c tho'i Nha Binh.

Nha nu6c B?-i C6 Vi~t tho'i nha Binh da: t?-o cO'sO'ban d~u ci@cac vuongtri~u sau nay b6 sung, cung c6 va cii~uchinh cho phil hQP v6i sv phat tri@ncua d§.tnu6'c trong qua trinh hinh thanh va xac l~p ch~ dQ phong ki~n 10?-ihinh phuongBong 0' nuac ta. B~c bi~t, b~ng nhfrng ho?-t ciQngd6i nQi va d6i ngo?-i phu hgp,Nha nu6c B?-i C6 Vi~t tho'i nha Binh da:dua lich Sll' nu6'c ta van mot th6'i ky phattri@nm6'i chua tling co (so v6i tru6'c do), khoi ph1)c l?-i th~ dung hien ngang chod§.tnu6c, cho dan tQc. Til day, ci§.tnu6c cua cQng d6ng cac dan toc Vi~t, b~ng sucs6ng b~n bi va nang dQng cua minh, da:vUO'nlen m?-nhme, du su-cch6ng chQi v6'imQi am muu va hanh dong xam 1UQ'ccua gi~c ngo?-i xam, gin mot vi tri quan trQng

3Cu5i nam Ky Mao (979), DiSThieh da gi~t vua Dinh Tien Hoang va Dinh Lien. Sau khi vua Dinh Tien Hoang m~t, tri~lI dlnhdua Dinh Toan len ngoi khi mai 06 tu6i. Nam 980, nha T5ng sai H§u Nhan Baa sang xam IUQ'envo-e ta, tlnh hlnh d~t nvo-e lamnguy. Trtrae hoan canh d6, tri~u dinh va Thai h~u Duong Van Nga dua Th~p dq.o tuang quan Le Holm len ng6i Hoang de. LeHoan giang phong Dinh Toan xU5ng lam V~ Vuong. Tu day, nha Dinh ehdm dtrt vai tra eua minh trong ljeh su.

8 ~,.: ."~. >.;, ~

trong khu V\1'C truoc nhfrng bien dong Ion da tung xay ra va con ti~p diSn a nhi§uth~ ky sau nay.

Nha mroc Dai C6 Vi~t duoi thoi nha Dinh ra doi, t6n tai, phat tri~n cling voiviec thi~t 1~ptri§u dinh rieng do mot hoang d~ dung d~u, co nien hieu rieng, quan 1ymot lanh th6 rieng biet, la S\1' khang dinh manh me n@ndoc lap, tu chu cua d£t nuocvira moi duoc khoi phuc sau hon mot thien nien ky 1~thuoc vao phong ki~n phuongB~c. Day la Nha mroc rna d~u cho thai ky dQClap, tir chu lau dai cua dan toe,

Cong lao, dong gog to Ion cua Dinh Tien Hoang trong ti~n trinh lich suodantoc con mai muon doi. ;i!-

BAN TUYEN GIAO TRUNG {fONG - TiNH NINH BINH