CHIEF SPECIALIST, DEPARTMENT OF INTERNATIONAL … · klimatis cvlileba, gvalva, mewyeri,...
Transcript of CHIEF SPECIALIST, DEPARTMENT OF INTERNATIONAL … · klimatis cvlileba, gvalva, mewyeri,...
PO
LIC
YP
AP
ER
SE
RIE
S 2018
sajaro politikis dokumentebi
3a Sh. Chitadze Street0108 Tbilisi, Georgia
Tel: 995 32 2473555Fax: 995 32 2985265
www.gfsis.org
levan andiaSvili
saerTaSoriso urTierTobebis departamentis ufrosi specialisti
garemos dacvisa da soflis meurneobis saministro
LEVAN ANDIASHVILI
CHIEF SPECIALIST, DEPARTMENT OF INTERNATIONAL RELATIONS
MINISTRY OF ENVIRONMENTAL PROTECTION AND AGRICULTURE
daviT damenia
iuridiuli departamentis ufrosi specialisti
garemos dacvisa da soflis meurneobis saministro
DAVITI DAMENIA
CHIEF SPECIALIST, LEGAL DEPARTMENT
MINISTRY OF ENVIRONMENTAL PROTECTION AND AGRICULTURE
zaza meWiauri
ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis komitetis wamyvani specialisti
saqarTvelos parlamenti
ZAZA MECHIAURI
LEADING SPECIALIST, EDUCATION, SCIENCE AND CULTURE COMMITTEE
PARLIAMENT OF GEORGIA
ia pozovi
statusis dadgenis ganyofilebis ufrosi
saqarTvelos okupirebuli teritoriebidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa,
gansaxlebisa da ltolvilTa saministro
IA POZOVI
HEAD OF THE STATUS DETERMINATION UNIT
MINISTRY OF IDP’S, ACCOMMODATION AND REFUGEES
xatia rexviaSvili
analitikuri departamentis strategiuli ganviTarebis sammarTvelos ufrosi specialisti
iusticiis saministro
KHATIA REKHVIASHVILI
SENIOR SPECIALIST, STRATEGIC DEVELOPMENT UNIT, ANALYTICAL DEPARTMENT
MINISTRY OF JUSTICE OF GEORGIA
mariam SaiSmelaSvili
personalur monacemTa dacvis zedamxedvelobis ganyofilebis ufrosi
Sinagan saqmeTa saministro
MARIAM SHAISHMELASHVILI
HEAD OF UNIT FOR PERSONAL DATA PROTECTION SUPERVISION
MINISTRY OF INTERNAL AFFAIRS
Tamar ServaSiZe
mowveuli specialisti, garemos dacvisa da bunebrivi resursebis komiteti
saqarTvelos parlamenti
TAMAR SHERVASHIDZE
INVITED SPECIALIST, ENVIRONMENTAL AND NATURAL RESOURCES COMMITTEE
PARLIAMENT OF GEORGIA
saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis warmarTvis teqnikaSi
CAPACITY-BUILDING OF THE GEORGIAN LEADERSHIP COMMUNITY FOR IMPROVED DECISION-MAKING AND NEGOTIATION SKILLS
winamdebare gamocemaSi warmodgenili politikis dokumentebi Seiqmna
proeqtis _ `saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli
SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis
warmarTvis teqnikaSi~ _ farglebSi
The Public Policy Paper Series includes policy documents developed within the Capacity-Building of the Georgian Leadership Community (CBGL) project
proeqti xorcieldeba SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSromlobis saagentos finansuri mxardaWeriT
The Project is funded by the Swedish International Development Cooperation Agency
samecniero xelmZRvanelebi: ekaterine metrevelikaxa gogolaSvilimerab kakuliavladimer papavavaleri CeCelaSvili
Mentors: Ekaterine MetreveliKakha GogolashviliMerab KakuliaVladimer PapavaValeri Chechelashvili
redaqtori: rusudan margiSvili
Editor: Rusudan Margishvili
teqnikuri redaqtori: artem meliq-nubarovi
Technical Editor: Artem Melik-Nubarov
saavtoro uflebebi daculia da ekuTvnis saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fonds. werilobiTi nebarTvis gareSe wignis arc erTi nawili ar SeiZleba gadaibeWdos nebismieri,
maT Soris, eleqtronuli an meqanikuri formiT.
© saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobaTa kvlevis fondi 2018 weli
All rights reserved and belong to Georgian Foundation for Strategic and International Studies. No part of this publication may be reproduced in any form, including electronic and mechanical, without the prior written permission of the publisher
Copyright © 2018 Georgian Foundation for Strategic and International Studies
proeqtis Sesaxeb
programa `saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis warmarTvis teqnikaSi~ miznad isaxavs daexmaros saqarTvelos mTavrobas marTvis sferoSi arsebuli proble-mebis daZlevaSi. proeqti iTvaliswinebs saSualo rgolis sajaro moxeleTa da samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenelTa CarTvas politikis SemuSavebisa da molaparakebis warmarTvis teqnikis dasaxvew praqtikul mecadineobebSi. es meca-dineobebi moicavs ara marto Tanamedrove midgomebis danergvas qarTul sajaro administraciasa da sajaro politikaSi, aramed saxelmwifoebrivi mniSvnelobis sakiTxebze sajaro politikis dokumentebis SemuSavebas. proeqti aseve xels Seuw-yobs qarTvel sajaro moxeleTaTvis marTvis Tanamedrove midgomebis Sesaxeb cod-nis, praqtikisa da unarebis gacnobas.
programas afinansebs SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebisa da TanamSrom-lobis saagento (Sida) da axorcielebs saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi (rondelis fondi) estoneTis diplomatiis skolas-Tan (ESD) partniorobiT.
programa xels uwyobs sajaro mmarTvelobis iseTi kulturis Camoyalibe-bas, romelic iqneba angariSvaldebuli da gaiTvaliswinebs qarTuli sazogadoebis saWiroebebs. garda amisa, programa miznad isaxavs gadawyvetilebis miRebis sfer-oSi qarTuli mmarTvelobis SesaZleblobebis gaZlierebas, rom gadawyvetilebis miRebis procesi gaxdes ufro gamWvirvale da iyos moqnili garemoebaTa cvli-lebis Sesabamisad. programa aseve moicavs saqarTvelos saxelmwifo seqtorebsa da organizaciebs Soris TanamSromlobis gaumjobesebas da saxelmwifo moxeleTa SesaZleblobebis gazrdas, raTa saqarTvelo ukeT warmoCndes saerTaSoriso done-ze sxva saxelmwifoebTan Tu saerTaSoriso organizaciebTan urTierTobisas.
programa xorcieldeba cxra wlis manZilze (2009-2018 ww.).
ABOUT THE PROJECT
“Capacity-building of the Georgian Leadership Community for Improved Decision-making and Negotiation Skills” is designed to assist the Georgian government in addressing its governance challenges. This multi-component initiative aims to introduce and reinforce modern management skill sets, proficiency and practice among Georgian public officials. The project engages directly with middle level public servants and civil-society representatives through practical in-service training in policy development and negotiation techniques. Apart modernization of the Georgian public administration and public policymaking, the project activities seek to deliver actionable policy documents on the issues of national importance. The project activities and the policy initiatives will be consistent with and supportive of principles of gender and diversity equality.
The program is funded by the Swedish International Development Cooperation Agency (Sida) and is implemented by the Georgian Foundation for Strategic and International Studies (Rondeli Foundation) in partnership with the Estonian School of Diplomacy (ESD).
The program will promote a likeminded leadership culture that is accountable and oriented to meeting the needs of the Georgian society. Furthermore, the program aims at strengthening the Georgian government capacity in decision-making, as well as increasing its transparency and flexibility in responding to the changing circumstances. In addition, this initiative intends to improve organizational cooperation among the Georgian public sectors and the country’s interaction with other states and international organizations.
The program is implemented during nine years (2009 – 2018).
sarCevi
garemosdacviT seqtorSi saerTaSoriso donori organizaciebis saqarTvelos mTavrobasTan TanamSromlobis srulyofis ZiriTadi mimarTulebebi
levan andiaSvili............................................................................................................................7
adamianis janmrTelobasa da sabazro ekonomikaze sursaTis uvneblobis regulaciebis srulyofis ZiriTadi mimarTulebebi
daviT damenia.................................................................................................................................23
Teatris xelmisawvdomobis gazrda SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebisTvis
zaza meWiauri................................................................................................................................37
saqarTveloSi TavSesafris sistemiT arakeTilsindisierad sargeblobis prevencia
ia pozovi........................................................................................................................................49
mxilebis meqanizmis danergvis mizanSewoniloba saqarTvelos kerZo seqtorSi
xatia rexviaSvili........................................................................................................................61
samarTaldamcavi organos mier personaluri monacemebis saerTaSoriso gadacemis proceduris xarvezebi
mariam SaiSmelaSvili..................................................................................................................79
sakvebi narCenebis regulirebis politikis srulyofis ZiriTadi mimarTulebebi
Tamar ServaSiZe.............................................................................................................................89
reziumeebi inglisur enaze......................................................................................................101
7
garemosdacviT seqtorSi saerTaSoriso donori organizaciebis saqarTvelos mTavrobasTan TanamSromlobis
srulyofis ZiriTadi mimarTulebebi
levan andiaSvili
reziume
winamdebare politikis dokumentSi ganxilulia garemosdacviTi seqtoris
amJamindeli mdgomareoba saqarTveloSi, warmodgenilia misi rogorc dadebiTi,
ise uaryofiTi mxareebi da is savalalo Sedegebi, rac am problemebTan dakavSire-
biT saxelmwifos pasiur pozicias moaqvs.
naSromSi gaanalizebulia is sakanonmdeblo baza da mocemuloba, romelic
xelT aqvT specilistebs muSaobisas, aseve warmodgenilia is ZiriTadi valdebu-
lebebi, romlebic aRebuli aqvs qveyanas saerTaSoriso doneze da is gamowvevebi,
romelTa gadaWrac yoveldRiurad uwevs.
politikis dokumentSi warmodgenilia problemis mogvarebis ramdenime gza
_ alternativa (I kerZo seqtoris CarTulobis gazrda, II saxelmwifos rolis gaaq-
tiureba da III sazogadoebrivi cnobierebis amaRleba), Sefasebulia yvela alter-
nativis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi da alternativebis efeqtianobis mul-
tifaqtoruli analizis safuZvelze SerCeulia yvelaze misaRebi, romelic xels
Seuwyobs mdgrad ganviTarebas, dadebiTad imoqmedebs rogorc mosaxleobaze, ise
garemoze da imavdroulad uzrunvelyofs seqtoris winsvlas (nacvlad seqtoris
faqtobrivi ganadgurebisa, rasac, samwuxarod, am etapze vxedavT).
dokumentSi alternativebTan erTad mocemulia sxvadasxva xasiaTis reko-
mendaciebi, romelTa gaTvaliswinebac aucilebelia da rac xels Seuwyobs im sava-
lalo Sedegebis SeZlebisdagvarad Semcirebas, rasac yovelwliurad awydeba qveya-
na.
naSromSi gaanalizebulia saxelmwifos mier garemosdacviTi mimarTulebiT
wlebis mixedviT daxarjuli Tanxebi, maT Soris, donori organizaciebisgan miRe-
buli daxmarebebi. ganxilulia iseTi sakiTxebi, rogoricaa seqtoris mdgradi gan-
viTareba da misi dafinanseba, garemosdacviTi cnobierebis done da misi amJaminde-
li mdgomareoba.
dokumentSi asaxuli problemuri sakiTxebi yoveldRiurad axdens uaryofiT
gavlenas rogorc saxelmwifos saerTaSoriso statusze, ise mosaxleobasa da gare-
moze.
saxelmwifos mxridan donori organizaciebisTvis valdebulebebis gadacema
da pasiuri biurokratiuli roli ganapirobebs garemos dRiTidRe gauaresebas,
sferodan profesionali kadrebis gadinebas da Selaxul infrastruqturas, iqneba
es ganadgurebuli qarsafari zoli, dauxvewavi kanonmdebloba, toqsikuri gamo-
8
nabolqvi Tu sxva savalalo Sedegebi (qvemoT magaliTebi dawvrilebiTaa moyvani-
li).
aRsaniSnavia, rom amgvari midgoma iwvevs mcodne specialistebis dargidan
gadinebas, ris Sedegadac seqtori xdeba aramdgradi da momaval Taobebs globalu-
ri xasiaTis gadauWrel problemebs utovebs.
kacibrioba yoveldRiurad ganicdis garemos uaryofiT zegavlenas. es aris
klimatis cvlileba, gvalva, mewyeri, wyaldidoba, grigali, rac anadgurebs mosa-
vals, sacxovrebels, infrastruqturas da xSirad adamianis sicocxlesac ki.
ekonomikuri ganviTareba qveynis keTildReobis sawindaria, Tumca es proce-
si xSirad uaryofiTad moqmedebs bunebriv resursebsa da garemoze. Sesabamis-
ad, ekonomikis mdgradi ganviTareba mniSvnelovania qveynisTvis, garemos dacvisa
da bunebrivi resursebis racionaluri moxmarebis TvalsazrisiT. garda amisa,
saqarT velo aris mravali saerTaSoriso xelSekrulebis mxare, rac garkveul val-
debulebas akisrebs qveyanas da amavdroulad gzas uxsnis, rom gaiziaros saerTa-
Soriso doneze dagrovili samecniero da meTodologiuri gamocdileba1.
garemosTan harmoniuli Tanaarseboba, adaptacia da zianis Serbileba warmo-
adgens rogorc rigiTi adamianebis, ise saxelmwifos yoveldRiur sazrunavs.
Sesavali
`yvelas aqvs ufleba cxovrobdes janmrTelobisaTvis uvnebel garemoSi,
sargeblobdes bunebrivi da kulturuli garemoTi~2 _ gansazRvrulia saqarT-
velos konstituciis 37-e muxlSi. konstituciis es debuleba qmnis garemos dacvis
politikis SemuSavebisa da bunebrivi resursebis dacvis safuZvels.
istoriam cxadyo, rom garemos dacvis mimarT zedapiruli midgoma sava-
lalo SedegebiT mTavrdeba da am Sedegebis aRmofxvra Zalian did Zalisxmevasa
da resursebs saWiroebs. ase, magaliTad, iaponiaSi, q. minamataSi, qimiuri qarxni-
dan gadamuSavebuli wylis (vercxlis wylis Semcveli qimikatis) CaSvebam3 uamravi
adamianis sicocxle Seiwira. es movlena `minamatas sneulebis~ saxeliTaa cnobili
da mas mohyva e.w. `minamatas konvenciis~ SemuSaveba, romelsac 2013 wels 128 sa-
xelm wifom moawera xeli (maT Soris saqarTvelom, Tumca ratificireba jer ar
momxdara)4.
aseve cnobilia e.w. `sevesos katastrofa~, roca 1976 wels italiaSi, q. se ve-
soSi, qarxnidan gaifrqva qimiuri Rrubeli. 1992 wels msofliom miiRo `konvencia
samrewvelo SemTxvevebis Sesaxeb~ da `sevesos direqtiva~.5
2010 wels moxda British Petrolium-is (`bi-pis~) katastrofa, dazianda navTobis
mompovebeli platforma, romlis Sedegad 87 dRis ganmavlobaSi wyalSi Caiqca 635
1 saqarTvelos garemos dacvis moqmedebaTa meore erovnuli programa (2012-2016), gv.7.2 saqarTvelos konstitucia, muxli 37.3 Minamata disease: methylmercury poisoning in Japan. www.mercuryconvention.org/Convention (nanaxia - 11.03.18).4 STATUS OF SIGNATURE, AND RATIFICATION, ACCEPTANCE, APPROVAL OR ACCESSION.
www.mercuryconvention.org/Countries (nanaxia-13.03.2018).5 Industrial Accidents Convention. www.unece.org/env/teia/about.html (nanaxia-14.03.2018).
9
milioni litri navTobi6, kompania dajarimda 14 miliardi aSS dolariT, Tumca
garemosTvis miyenebeuli ziani dRemde ar aris aRmofxvrili.
garemosadcviTi problemebis gadaWra xangrZlivi procesia. momavalSi dabin-
Zu rebuli garemos aRdgenisTvis saWiro maRali danaxarjebi SeiZleba Tavidan iqnes
acilebuli dRes miRebuli swori gadawyvetilebebiT. Tavis mxriv, grZelvadiani
miznebis miRweva mxolod moklevadiani da drouli RonisZiebebis ganxorcielebis
gziTaa SesaZlebeli7.
saqarTvelos mizans warmoadgens iseTi garemosdacviTi politikis gatareba,
romelic uzrunvelyofs mis mdgrad ganviTarebas. amas araerTxel gausves xazi
qveynis pirvelma pirebma sakuTar gancxadebebSi.
ras warmoadgens mdgradi ganviTareba?
mdgradi ganviTarebis gansazRvrebis mravali versia arsebobs, magram yvelaze
gavrcelebuli ganmarteba warmodgenilia brundtlandis angariSSi8, sadac naTq-
vamia, rom `mdgradi ganviTareba aris iseTi ganviTareba, romelic akmayofilebs
Tanamedrove Taobis saWiroebebs, momavali Taobebis saWiroebebis gaTvalis-
winebiT~.
mdgradi ganviTareba es aris socialuri, garemosdacviTi da ekonomikuri
aspeqtebis dabalansebuli urTierToba. mdgradi ganviTareba warmoadgens nebismi-
e ri qveynis stabiluri ganviTarebis winapirobas da gamonaklisi verc saqarTvelo
iqneba9.
qveyanaSi dasaxuli miznebis misaRwevad aucilebelia dabalansebuli poli-
tikis ganxorcieleba, samomavlo gegmebis gansazRvra da Catarebuli saqmianobis
monitoringi.
saqarTvelos garemos dacvis moqmedebaTa erovnuli programa (NEAP), rome-
lic, kanonmdeblobis Tanaxmad, 5 weliwadSi erTxel mzaddeba, warmoadgens qveynis
mTavar politikis dokuments garemosdacviT seqtorSi, sadac asaxulia grZelva-
diani da moklevadiani miznebi, aseve am miznebis misaRwevad saWiro RonisZiebebi.
am etapisTvis damtkicebis procesSia mesame erovnuli programa 2017-2021 wlebis-
Tvis.
rac Seexeba Sefasebis meqanizmebs, erT-erT mniSvnelovan dokumentad SegviZ-
lia gamovyoT gaeros evropis ekonomikuri komisiis (UNECE) mier SemuSavebuli
`garemosdacviTi saqianobis efeqtianobis mimoxilva~ (EPR), romelic warmoadgens
qveynis saqmianobis Sefasebis dokuments, asaxavs miRweul progress da iZleva Sesa-
ba mis samomavlo rekomendaciebs.
saqarTveloSi garemos mdgomareobis Sesaxeb sazogadoebriobis informirebis
mizniT 4 weliwadSi erTxel mzaddeba garemos mdgomareobis Sesaxeb erovnuli
moxseneba (SOE).
6 Deepwater Horizon – BP Gulf of Mexico Oil Spill. www.epa.gov/enforcement/deepwater-horizon-bp-gulf-mexico-oil-spill (nanaxia - 17.03.2018).
7 saqarTvelos garemos dacvis moqmedebaTa meore erovnuli programa 2012-2016, Tbilisi, gv. 7.8 angariSi, romelic SeimuSava brundtlandis komisiam, romelsac oficialurad garemosa da ganviTarebis
msoflio komisia ewodeba.9 saqarTvelos garemos dacvis moqmedebaTa meore erovnuli programa, 2012-2016, gv.10.
10
ukanaskneli aseTi moxseneba daiwera 2013 wels. samwuxarod, garkveuli
Sefer xebebis gamo, ver moxerxda moxsenebis 2017 wels gakeTeba.
saqarTvelos garemos mdgomareobis Sesaxeb erovnuli moxseneba warmoadgens
saqarTvelos garemos mdgomareobis Sesaxeb arsebuli informaciis Semajamebel
dokuments, romelic kompleqsurad afasebs saqarTvelos garemosa da bunebrivi
resursebis mdgomareobas. dokumenti sazogadoebas awvdis detalur informacias
aRniSnuli periodisaTvis arsebuli ZiriTadi monacemebis Sesaxeb, garemosdacviTi
dargebis mixedviT. masSi aseve gamaxvilebulia yuradReba qveynis garemos dacvis
seqtorSi arsebul gamowvevebze da maTi gadaWris SesaZlo gzebze10.
politikis dokumentebis SemuSaveba Zalze mniSvnelovani wingadadgmuli
nabijia saqarTvelos garemosdacviTi seqtoris ganviTarebis TvalsazrisiT, mag-
ram ormagad mniSvnelovania im SeniSvnebze muSaoba, romlebic meordeba am doku-
mentebSi da, samwuxarod, permanentul xasiaTs atarebs.
saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis dacvis saministros siste-
maSi 2017 wlisTvis Sedioda: centraluri aparati, 6 sajaro samarTlis iuridiuli
piri (ssip) da 1 saxelmwifo saqveuwyebo dawesebuleba (ssd). amave wels saerTaSori-
so donori organizaciebis dafinansebiT mimdinareobda 65 proeqti. Tu gaviTva-
liswinebT, rom dafinansebuli proeqtebis biujetis jamuri odenoba 100 mili-
on aSS dolars aRemateboda, xolo saministros biujetma 2017 wels 38 milioni
lari Seadgina, advili gasagebi gaxdeba, rom garemosdacviTi saqmianobis udidesi
nawili donorTa mxardaWeris xarjze ganxorcielda. Sesabamisad, saxelmwifo cdi-
lobs sakiTxebis gadaWras gare daxmarebis gamoyenebiT da ara sakuTari ZalebiT.
naSromSi davinaxavT, rom mocemuli midgoma araefeqtiania da xSirad savalalo
Sedegebi moaqvs.
problemis dasma
oficialuri monacemebiT, saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis
dacvis saministros biujetma 2014 wels Seadgina 26,8 milioni lari, rac, Tavis
mxriv, mTliani saxelmwifo biujetis 0,4% iyo11. marTalia, 2015 wels dafinanse-
bam 35 milion lars miaRwia, magram mxedvelobaSi unda miviRoT is garemoeba, rom
dafinansebis procentuli maCvenebeli mTlian saxelmwifo biujetTan mimarTebiT
mniSvnelovnad ar Secvlila. SedarebisTvis, soflis meurneobis saministros biu-
jeti 2014 wels 263 milion lars Seadgenda, xolo 2015-Si _ 291 milions12.
saqarTvelos mesame erovnul SetyobinebaSi gaeros klimatis cvlilebis Car-
Cokonvenciis mimarT, erTmniSvnelovnad aris naTqvami, rom garemosdacviT seq-
tors aqvs dafinansebis deficiti da mis mxardaWeraSi didi wvlili miuZRvis saer-
TaSoriso donor organizaciebs.
10 garemos mdgomareobis Sesaxeb erovnuli moxseneba, 2010-2013 wlebi, gv.1.11 Environmental Performance Review, Georgia (Third Review), 2016, p. 57.12 Civil Georgia, (1oqt. 2014) 2015 wlis biujetis pirveladi proeqti.
www.civil.ge/geo/article.php?id=28719 (nanaxia 01.02.2018)
11
donorTa daxmarebaze damokidebuleba SeimCneva TiTqmis yvela dargsa Tu
ssip-Si.
TvalsaCinoebisTvis, saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis dacvis
saministros biujetma 2016 wels Seadgina 41 milioni lari13, amave wels donoru-
li daxmarebiT mimdinare proeqtebis jamurma dafinansebam Seadgina 150 milioni
aSS dolari, magram aqve unda iTqvas, rom ramdenime proeqti or an met qveyanas
moicavs da biujeti Sesabamisad aris gadanawilebuli, Tumca saqarTvelos gare-
mosdacviTi seqtoris mxardasaWerad gamoyofili daxmareba ar Seadgenda 100 mi-
li on aSS dolarze naklebs, rac 250 milion larze metia.14 unda iTqvas, rom rode-
sac qveynis mier am seqtoris dasafinanseblad gamoyofili Tanxa 5-jer naklebia
donorul daxmarebaze, mizani unda iyos finansuri mdgradobis uzrunvelyofa da
amgvari damokidebuliba ukuproporciulad moqmedebs.
xazi unda gaesvas im garemoebas, rom miuxedavad donoruli daxmarebisa,
saqarTvelom gaeros evropis ekonomikuri komisiisgan kritikuli Sefaseba miiRo.
sruli Sefasebis naxva SesaZlebelia dokumentSi `saqarTveloSi garemosdacviTi
saqmianobis efeqtianobis mesame mimoxilva~. ganvixiloT am dokumentSi mocemuli
ramdenime SeniSvna:
• 2008 wlidan moyolebuli haerSi gafrqveuli emisiebis maCvenebeli yovelwliu-
rad izrdeba. 2004 wlidan dRemde 3-jer gaizarda avtomobilebis raodenoba15.
• Camdinare wylis dabinZurebis TvalsazrisiT, sayofacxovrebo wylis mxolod
26% eqvemdebareba specialur damuSavebas; rac Seexeba soflad arsebul mdgo-
mareobas, udides nawilSi saerTod ar aris sakanalizacio sistemebi da zianis
daTvlac SeuZlebelia.
• saqarTveloSi sasmeli wylis siWarbis miuxedavad, soflad mcxovrebi mosaxle-
obis did nawils ar aqvs gamarTuli wyalmomaragebis sistemebi.
• uaryofiTi maCvenebelia dafiqsirebuli miwis degradaciis mxriv. sasoflo-
sameurneo miwis 35%-mde degradirebulia. gansakuTrebiT rTuli viTarebaa
aRmosavleT saqarTveloSi, sadac TiTqmis ar gamoiyeneba Tanamedrove ferme-
ruli midgomebi, rogoricaa terasebi, buferuli zonebi da sxv.
• dabali Sefaseba daimsaxura narCenebis seqtormac. municipaluri narCenebis Se-
groveba qalaqebSi gamarTulia, magram savalaloa zog sofelSi arsebuli mdgo-
ma reoba16.
SefasebaSi im garemoebaze keTdeba aqcenti, rom donori organizaciebis
Tanadgoma ar aris sakmarisi im uamravi sakiTxis gadasaWrelad, romlebic dgas
qveynis winaSe da saWiroa saxelmwifos mxridan ufro meti aqtiuroba.
13 ix. danarTi № 1, saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis dacvis saministros dafinan-seba 2015-2017 wlebSi.
14 ix. danarTi № 2, 2016 wels garemosdacviT seqtorSi saerTaSoriso donori organizaciebis mier gamoyofili Tanxebi.
15 Environmental Performance Review, Georgia (Third Review), 2016 (executive summary xxvii).16 Environmental Performance Review, Georgia (Third Review), 2016 (executive summary xxvii).
12
donorul daxmarebas mravali dadebiTi mxare aqvs: qveynebs Soris damegob-
reba, gamocdilebis gaziareba, saerTaSoriso standartebTan miaxloeba da sxva,
Tumca medlis meore mxarea saxelmwifos mxridan pasiuri poziciis arCeva, rac
grZelvadian perspeqtivaSi uaryofiT Sedegebs iZleva.
magaliTisTvis, imis gamo, rom dasaqmebis bazarze mcirea garemosdacviT
specialistebze moTxovna, miviReT viTareba, sadac saganmanaTleblo sistemidan
faqtobrivad gamqaralia Sesabamisi fakultetebi. es ki momavalSi mdgradi ganvi-
Tarebis perspeqtivas ar iZleva, radgan saTanado kadris nakleboba sferos ganu-
viTareblobis sawindaria.
unda iTqvas, rom 2015 wels germaniis saerTaSoriso TanamSromlobis sazoga-
doebis (GIZ) dafinansebiT, saqarTvelos sazogadoebriv saqmeTa institutSi (GIPA)
Seiqmna samagistro programa: ̀ garemosdacviTi menejmentis da politikis samagist-
ro programa~17, rac mxolod dadebiTad SeiZleba Sefasdes da imeds vitovebT, rom
programa ar Sewyvets arsebobas dafinansebis SeCerebis SemTxvevaSi.
donor organizaciebze damokidebuleba badebs `sizarmacis~ sindroms _
qreba iniciaativebi. amis TvalsaCino magaliTi iyo 2015 wels TbilisSi momxdari
wyaldidoba _ ar arsebobda adreuli gafrTxilebis sistema da SemTxveva msxverp-
liT dasrulda. aqve unda aRiniSnos, rom katastrofis Semdeg gaeros ganviTa-
rebis programam (UNDP) gamoxata Tanadgoma da moxerxda gansakuTrebiT saxifaTo
monakveTebze adreuli gafrTxilebis sistemebis dayeneba18.
edinburgis universitetis profesoris, viqtoria stenfordis publikacia-
Si, Temaze `daxmarebaze damokidebuleba da donoruli daxmarebis uaryofiTi mxa-
reebi~, xazgasmulia, rom xSir SemTxvevaSi, garda ekonomikuri damokidebulebisa,
daxmarebis mimReb saxelwifoebSi SeimCneva politikuri damokidebulebac, rode-
sac saxelmwifo lideris sadaveebs asustebs da gadawyvetilebis miRebis dros
xelmZRvanelobs donori organizaciis interesebiT an arapirdapiri miTiTebiT19.
donoris daxmarebaze damokidebulebidan warmoqmnili problemebia:
• iniciativebis Sesusteba (devalvacia).
• kvalificiuri kadrebis deficitis warmoqmna.
• daxmarebis SeCerebis SemTxvevaSi, sferos nawilobrivi paralizeba, finansuri
mdgradobis Sesusteba.
• grZelvadian perspeqtivaSi mdgradi ganviTarebis susti maCvenebeli.
17 garemosdacviTi informaciisa da ganaTlebis centri, samagistro programa ̀ garemosdacviTi menejmenti da politika~, centris vebmisamarTi: eiec.gov.ge.
18 Reducing desaster risc in Georgia. www.ge.undp.org/content/georgia/en/home/operations/projects/environment_and_energy/reducing-disaster-risks-in-georgia.html (nanaxia - 02.02.2018).
19 Aid Dependancy : The Damage of Donation, Victoria Stanford, University of Edinburgh, (July 31. 2015). www.twigh.org/twigh-blog-archives/2015/7/31/aid-dependency-the-damage-of-donation (nanaxia - 03.02.2018).
13
problemis gadaWris gzebi(alternativebi)
rogorc vnaxeT, saqme gvaqvs kompleqsur sakiTxTan, sadac erTi globaluri
problema, kerZod, donorul daxmarebaze damokidebuleba, badebs rig qveproble-
mebs, rogorc gadaudebels, aseve potenciurs.
saerTaSoriso donorul daxmarebaze damokidebulebis Sesamcireblad da
potenciurad seqtoris finansuri mdgradobis uzrunvelsayofad ganvixiloT sami
gza _ sami alternativa.
alternativa I _ kerZo seqtoris gaaqtiureba. iniciativaSi ar igulisxmeba
garemosdacviTi Sefasebis kodeqsiT gaTvaliswinebuli zianis anazRaurebis val-
debulebis Sesruleba, romelsac kanoni isedac aregulirebs. saubari gvaqvs qvey-
nis SigniT nebayoflobiT Semowirulobebze, romlebic mimarTuli iqneba konkre-
tuli saqmianobis dasafinanseblad, iqneba es wiTel nusxaSi Setanili cxovelebis
gadarCena, tyis safaris aRdgena Tu sxva.
2015 wels evrokomisiis finansuri mxardaWeriT daiwyo proeqti `biomraval-
ferovnebis finansuri iniciativa~ (BIOFIN)20, romlis mizans warmoadgens biomra-
valferovnebis dafinansebis xarvezebis Sefaseba, daTvliTi meTodologiis Semu-
Saveba, xarjebis efeqtianobis Sefaseba da sxv.
proeqtiT warmodgenili finansebis moZiebis erT-erTi iniciativaa Tbilisis
zooparkTan TanamSromlobiT specialuri fondis dafuZneba, sadac kerZo seqto-
ri Tanxis gaRebiT daexmareba biomravalferovnebis seqtors.
amgvari modelis gadmoReba _ fondebis Seqmna garemosdacviTi iniciativebis
mxardasaWerad _ SesaZlebelia farTo garemosdacviT speqtrzec. am fondebis
efeqtianoba daadastura 2017 wlis borjomis tye-parkis xanZris Semdeg kerZo
seq toris mier tyis aRsadgenad gaRebuli finansuri mxardaWeris mniSvnelobam.
qvemoT, cxrilSi, warmovadgenT am I alternativis dadebiT da uaryofiT
mxareebs:
dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
damatebiTi finansebis mopoveba seqtoris
mxardaWeris mizniT.
ar aris mdgradi, radgan Semowiruloba
nebayoflobiT saxes atarebs.
sazogadoebisa da kerZo seqtoris
cnobierebis amaRleba.moziduli finansebis simcire.
gaumjobesebuli garemo.kerZo seqtorSi ar aris bevri msxvili
moTamaSe.
saministros reputaciis gauareseba
(radgan is ver uzrunvelyofs seqtoris
dafinansebas sakuTari ZalebiT).
20 `biomravalferovnebis finansuri iniciativa~: www.biodiversityfinance.net/history (nanaxia 28.02.2018).
14
warmodgenili maxasiaTeblebis mixedviT Cans, rom es alternativa ver
uzrunvelyofs garemosdacviTi seqtoris saerTaSoriso donorul daxmareba-
ze damokidebulebisgan srul gaTavisuflebas, magram xels Seuwyobs calkeuli
dargebis gajansaRebas.
alternativa II _ saxelmwifos mier iniciativis sakuTar xelSi aReba. saqarT-
velo garemosdacviT seqtorSi mravali gamowvevis winaSe dgas, rogorc proeqt
BIOFIN-is mier Catarebuli kvleva aCvenebs, mxolod biomravalferovnebis dafinan-
sebis nawilSi deficiti 2018-2022 wlebSi 135 milioni aSS dolari iqneba.
rasakvirvelia, ar aris imis molodini, rom yvela gamowveva dafinansdeba,
Tumca saxelmwifo xSirad Tavs ikavebs pirveladi aucileblobis RonisZiebebisgan,
rac mniSvnelovan problemas warmoadgens.
uamravi gamowveva saWiroebs myisier reagirebas. maTgan Cven avirCieT erT-
erTi _ qarsafari zolebis ganadgurebis sakiTxi, romelic sakmaod mwvaved dgas.
qarsafari zoli aris aucilebeli da mniSvnelovani, radgan21:
• amcirebs qaris siCqares;
• icavs mcenareebsa da mosavals;
• amcirebs cxovelebis sikvdilianobas civ periodSi;
• icavs garemos mtvrisgan;
• dasaxlebul punqtebSi amcirebs mZime teqnikisa da avtomobilebis xmaurs;
• gavlenas axdens haerisa da niadagis temperaturaze.
samwuxarod, saqarTveloSi ver moxerxda arsebuli qarsafari zolebis Senar-
Cuneba da aucilebeli gaxda maTi xelaxla gaSeneba. yoveli dagvianebuli zamTari
niSnavs gauaresebul mosavals, degradirebul miwas, gayinul pirutyvs da a. S.
problemis gadasaWrelad xdeba donorebis Zieba da sakiTxis mogvareba mudmivad
ideba. am viTarebaSi dauSvebelia saxelmwifo eZebdes donor organizacias da dro
Wianurdebodes, radgan es problema saWiroebs myisier reagirebas.
es alternativa gulisxmobs, rom nacvlad donorebis Ziebisa, saxelmwifom
Tavad, sakuTari saxsrebiT, ganaxorcielos proeqti (proeqtebi). TvalsaCinoebis-
Tvis aviRoT mxolod erTi proeqti (problema), radgan sruli garemosdacviTi
speqtris Cveneba erT naSromSi SeuZlebeli iqneboda.
21 qarsafari zolis mniSvneloba da gaSenebis sqemebi saqarTvelosTvis. www.agrokavkaz.ge/agroplus/qarsaphari-zolebis-mnishvneloba-da-gashenebis-sqemebi-saqarthvelosthvis.html (nanaxia 25.02.2018)
15
qvemoT, cxrilSi, mocemulia II alternativis dadebiTi da uaryofiTi mxa-
reebi:
dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
gazrdili mosavlianoba, mosavlis
danakargis Semcireba. proeqtis xangrZlivi vada.
xmaurisa da mtveris Semcirebuli
odenoba.proeqtis didi masStabebi.
naklebad degradirebuli garemo.xarjebis gaRebis Sedegi mxolod wlebis
Semdeg gamoCndeba.
gaumjobesebuli sacxovrebeli pirobebi.SesaZloa biujetSi ar moiZebnos sakmarisi
Tanxebi.
dasaqmebuli adgilobrivi mosaxleoba.
II alternativa _ saxelmwifos mier iniciativis sakuTar xelSi aReba, sxva al-
ternativebTan SeTavsebiT da zomieri donoruli daxmarebis gamoyenebiT, yvelaze
efeqtiani saSualebaa mdgradi garemosdacviTi seqtoris Camoyalibebis gzaze.
alternativa III _ garemosdacviT sakiTxebSi sazogadoebis cnobierebis amaR-
leba. aq igulisxmeba informirebulobis gazrda im mizniT, rom mosaxleobam swo-
rad dainaxos jansaRi garemos mniSvneloba. xelisuflebam unda igrZnos jansaRi
garemos formirebis moTxovna sazogadoebis mxridan, winaaRmdeg SemTxvevaSi, mo-
cemuli seqtori an mudam damokidebuli iqneba donorebze, an minimalur dafinan-
sebas dasjerdeba.
iniciativis ganxorcieleba SesaZlebelia relevanturi sauniversiteto
prog ramebis SemoRebiT, skolamdel da saskolo programebSi garemosdacviTi mo-
du lis CarTviT, sxvadasxva garemosdacviTi aqtivobebisa Tu TamaSebis CatarebiT.
qvemoT, cxrilSi, warmodgenilia III alternativis dadebiTi da uaryofiTi
mxareebi:
dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
gazrdili cnobiereba da sazogadoebis
mxridan jansaRi garemos moTxovna.
ver daexmareba moulodnelad wamoWrili
sakiTxebis mogvarebas.
potenciurad gazrdili dafinanseba
garemosdacviT seqtorSi.
Sedegi gamoCndeba mxolod xangrZlivi
periodis Semdeg.
momavalSi profesionali kadris
formireba.
16
vfiqrobT, es alternativa damoukideblad ver iarsebebs da mxolod sxva
alternativebTan erTad mogvcems dadebiT Sedegs.
alternativebis SefasebisTvis gamoviyenoT efeqtianobis multifaqtoruli
analizi (ix. cxrili).
kriteriumebialternativebi
I (1-5 qula) II (1-5qula) III (1-5qula)
finansebis mozidva garemosdacviT
seqtorSi4X30=120 5X30=150 1X30=30
gaumjobesebuli garemo 3X20=60 4X20=80 2X20=40
garemosdacviTi seqtoris mdgradi
ganviTareba3X25=75 4X25=100 5X25=125
sazogadoebrivi azri 3X10=30 5X10=50 5X10=50
beneficiarTa dadebiTi ganwyoba 3X15=45 3X15=45 5X15=75
jamuri qula 330 425 320
rogorc cxrilidan Cans, II alternativa sagrZnoblad uswrebs sxvebs da
kidev erTxel warmoaCens, rom saxelmwifom aucileblad Tavad unda itvirTos
garemosdacviTi problemebi da ar unda eZios sxva Semsruleblebi.
rekomendaciebi
multifaqtoruli analizis cxrilidan gamoCnda, rom II alternativa _ sa-
xelm wifos mier iniciativis sakuTar xelSi aReba _ mravali kriteriumiT sjobia
sxva alternativebs, Tumca aqve unda aRiniSnos, rom es alternativa amavdroulad
rTulad gansaxorcielebelic aris.
II alternativis ganxorcielebas aucileblad esaWiroeba Semdegi qmedebebi:
• gaaqtiurdes garemosdacviTi seqtori rogorc samTavrobo, ise saparlamento
(komitetebis) doneze da biujetis damtkicebis procesSi waradginos dasabuTe-
buli argumentebi saWiro dafinansebis mosapoveblad.
• daiwyos gadaudebeli aucileblobis proeqtebis saxelmwifos xarjiT dafinan-
seba. samwuxarod, saswrafod gadasaWreli sakiTxebi saqarTvelos garemosdac-
viT seqtorSi Zalze bevria, iqneba es Camdinare-sayofacxovrebo wylis fil-
tracia, haerSi gafrqvevebis kontroli, adreuli gafrTxilebis sistemebis
instalacia da sxva. rTulia imis gansazRvra, Tu ra daujdeba saxelmwifos
gadaudebeli garemosdacviTi iniciativebis sakuTar Tavze aReba, radgan es
Tanxa SesaZloa iyos rogorc ramdenime milioni, ise aTobiT da asobiT mili-
oni, magram xazi unda gaesvas imas, rom es aris ara marto gansaxorcielebeli
iniciativa, aramed _ gardauvalic.
17
• arasamTavrobo seqtoris gaaqtiureba, mosaxleobaSi cnobierebis amaRlebis
mimarTulebiT kampaniebis Catareba, maqsimaluri zewola xelisuflebaze, rom
win wamoiwios sakiTxma da mieniWos upiratesoba.
• aucileblobas warmoadgens garemosdacviT seqtorSi profesionali kadris
Camoyalibebisa da SenarCunebis sakiTxebis mogvareba, aseve saxelmwifos mxri-
dan saganmanaTleblo seqtoris waxaliseba.
• Seiqmnas ufaso saswavlo programebi garemosdacviTi mimarTulebiT. aRniSnuli
xels Seuwyobs sazogadoebaSi garemosdacviTi kuTxiT cnobierebis amaRleba-
sac da dargis mniSvnelobas gausvams xazs. samwuxarod, am etapze garemosdacvi-
Ti seqtori saqarTvelos mosaxleobaSi miCneulia meorexarisxovan da irele-
vantur dargad, rac miuTiTebs informaciis naklebobaze. saWiroa SemuSavdes
savaldebulo saswavlo modulebi da cnobierebis asamaRlebeli programebi
skolamdeli da saskolo asakis mozardebisTvis. saganmanaTleblo programebis
ganxorcieleba ar aris dakavSirebuli did TanxebTan da grZelvadian perspeq-
tivaSi gaamarTlebs daxarjul investicias, radgan Sedegad mogvcems profe-
sionalur kadrebs, gazrdil cnobadobasa da, rac mTavaria, gaumjobesebul
garemos.
saqarTvelos garemos dacvisa da soflis meurneobis saministros ssip ̀ gare-
mosdacviTi informaciisa da ganaTlebis centris~ mizania gazardos cnobiere-
ba garemosdacviTi mimarTulebiT, iqneba es skolamdeli swavlebis programebSi
garemosdacviTi komponentis Setana22, seminarebi Tu sxva msgavsi saxis aqtivobe-
bi. danamdvilebiT SeiZleba iTqvas, rom mdgradi ganviTarebis uzrunvelsayofad
aucilebelia saganmanaTleblo seqtoris am mimarTulebiT gaaqtiureba, magram
miznis miRweva SeuZlebelia mxolod centris iniciativebiT.
gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom garemosdacviT seqtorSi aris bevri
saerTaSoriso gacvliTi programa, rac, Tavis mxriv, waaxalisebs am mimarTulebiT
studentebis aqtiurobas da xels Seuwyobs saukeTeso gamocdilebis gaziarebas.
daskvna
sajaro politikis Cveni dokumentis mizani iyo gveCvenebina, Tu ramdenad
mniSvnelovania garemosdacviTi seqtoris ganviTareba, iqneba es saerTaSoriso
valdebulebebis Sesrulebis gzaze Tu Sidasaxelmwifoebrivi mdgradi ganviTa-
rebis uzrunvelsayofad. davinaxeT, Tu saqarTveloSi ramdenad aris damokide-
buli es seqtori donorul daxmarebaze da xSirad gare daxmarebis gareSe rogori
uZluria sasicocxlo mniSvnelobis sakiTxebis gadaWrisas.
ganvixileT alternativebi, romlebmac unda daaCqaron sferos mdgradi gan-
viTarebisken ufro Cqari svla da uzrunvelyon stabiluroba da ekonomikuri da-
moukidebloba.
22 `mwvane jildo~: www.eiec.gov.ge/News/Press-Releases.aspx (nanaxia- 10.02.2018)
18
saqarTvelos ekonomikuri mdgomareobidan gamomdinare, ibadeba legitimuri
kiTxva: ratom unda moakldes Tanxa socialur programebs, Tavdacvas, ganaTlebas
an sxva relevantur dargs da moxmardes garemos dacvas?
am kiTxvas pasuxi gaeca 2015 wels, rodesac gaeros 193 wevri qveyana (maT
Soris saqarTvelo) SeTanxmda `mdgradi ganviTarebis dRis wesrigis dokumentze~,23
romelic moicavs 17 globalur mizansa da 169 amocanas, am 17 miznidan 6 pirdapir
ukavSirdeba jansaR garemosa da mis dacvas. dokumentis amocanaa 2030 wlisTvis
gardaqmnas samyaro ukeTesobisken da Camoayalibos iseTi garemo, romelic iqneba
mdgradi da uzrunvelyofs momavali TaobebisTvis stabiluri da jansaRi ganviTa-
rebis winapirobas.
zemoaRniSnulidan gamomdinare SeiZleba davaskvnaT, rom saqarTvelos val-
debulebaa garemoze zrunva da maqsimaluri SesaZleblobebis gamoyeneba dasaxuli
miznebis misaRwevad.
`gaerTianebuli erebis organizaciis klimatis cvlilebis CarCokonvenciis
parizis SeTanxmebis~24 mesame muxlSi saubaria imaze, rom saerTo globaluri miz-
nis misaRwevad ganviTarebulma saxelmwifoebma mxari unda dauWiron ganviTarebad
da naklebad ganviTarebul qveynebs. rasakvirvelia, aq igulisxmeba mxardaWera,
romelic daexmareba saxelmwifos im proeqtebis ganxorcielebaSi, romlebic xels
Seuwyoben parizis SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli miznebis Sesrulebas.
rogorc araerTxel aRvniSneT, saqarTvelom unda gamoiyenos Tavisi mdgo-
mareoba _ saSualeba miiRos saerTaSoriso daxmareba globaluri miznebis misaR-
wevad, xolo gamoTavisuflebuli adgilobrivi resursi moaxmaros gadaudebeli
problemebis mogvarebas. xSir SemTxvevaSi donoruli daxmarebis Ziebis procesi
erT weliwadze met dros moiTxovs, rac mravali problemis gadaWrisTvis dagvia-
nebuli vadaa da, garemos zianTan erTad, iwvevs mosaxleobis pirdapir an irib
dazaralebas.
alternativebis ganxilvisas davinaxeT, rom aucileblobas warmoadgens ro-
gorc saxelmwifos mxridan meti yuradRebis gamoCena garemosdacviTi sakiTxebis
mimarT, ise kerZo seqtoris gaaqtiureba, sazogadoebis informirebulobis gazr-
da, sxvadasxva saxeobis garemosdacviTi iniciativebis, gaerTianebebisa da moZrao-
bebis popularizacia saerTo miznis miRwevis gzaze. Tu ase ar moxdeba, miviRebT
daqveiTebul seqtors, romelic gare xelSewyobis gareSe ver SeZlebs saqmianobas.
23 gaeros mdgradi ganviTarebis miznebi. www.ungeorgia.ge/geo/sutainable_development_goals#.WpjwYWpuaUk (nanaxia - 2.03.2018)
24 konvencia ZalaSi Sedis 2020 wlidan.
19
bibliografia
samarTlebrivi aqtebi:
1. saqarTvelos konstitucia;
2. gaerTianebuli erebis organizaciis klimatis cvlilebis CarCokonvencia, 1992 w.;
3. saqarTvelos kanoni garemos dacvis Sesaxeb 1996 w.
publikaciebi:
1. saqarTvelos garemos dacvis moqmedebaTa meore erovnuli programa 2012-2016 w.w.
2. garemos mdgomareobis Sesaxeb erovnuli moxseneba 2010-2013 w.w.
internetresursebi:
1. Minamata disease: methylmercury poisoning in Japan. www.mercuryconvention.org/Convention (nanaxia 11.03.2018).
2. STATUS OF SIGNATURE, AND RATIFICATION, ACCEPTANCE, APPROVAL OR ACCESSION. www.mercuryconvention.org/Countries (nanaxia 13.03.2018).
3. Industrial Accidents Convention. www.unece.org/env/teia.html (nanaxia 14.03.2018).
4. Deepwater Horizon – BP Gulf of Mexico Oil Spill/www.epa.gov/enforcement/deepwater-horizon-bp-gulf-mexico-oil-spill (nanaxia 17.03.2018).
5. Civil Georgia, (1oqt.2014) 2015 wlis biujetis pirveladi proeqti. www.civil.ge/geo/article.php?id=28719 (nanaxia 01.02.2018).
6. Reducing desaster risc in Georgia. www.ge.undp.org/content/georgia/en/home/operations/projects/en-vironment_and_energy/reducing-disaster-risks-in-georgia.html (nanaxia 02.02.2018).
7. Aid Dependancy : The Damage of Donation, Victoria Stanford, University of Edinburgh, (July 31. 2015) www.twigh.org/twigh-blog-archives/2015/7/31/aid-dependency-the-damage-of-donation (nanaxia 03.02.2018).
8. `biomravalferovnebis finansuri iniciativa~ www.biodiversityfinance.net/history (nanaxia 28.02.2018)
9. qarsafari zolis mniSvneloba da gaSenebis sqemebi saqarTvelosTvis. www.agrokavkaz.ge/agroplus/qarsaphari-zolebis-mnishvneloba-da-gashenebis-sqemebi-saqarthvelosth-vis.html (nanaxia 25.02.2018).
10. `mwvane jildo~; www.eiec.gov.ge/News/Press-Releases.aspx (nanaxia- 10.02.2018).
11. gaeros mdgradi ganviTarebis miznebi www.ungeorgia.ge/geo/sutainable_development_goals#.WpjwYWpuaUk (nanaxia 02.03.2018)
20
danarTi # 1
saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis dacvis saministros dafi-
nanseba 2015-2017 wlebSi
dasaxeleba 2015 weli 2016 weli 2017 weli ganmaxorcielebeli
saqarTvelos garemosa da
bunebrivi resursebis dacvis saministro
37,607931.2 lari
41,655,887.6
lari
38,970,029.7
lari
garemosdacviT sferoSi politikis
SemuSaveba, regulireba da
marTva
6,124,532.9 5,309,404.4 5,135,585.2 saministros aparati
garemosdacviTi zedamxedveloba 11,549,396.8 10,899,023.2 10,050,059.2
garemosdacviTi zedamxedvelobis
departamenti
satyeo sistemis Camoyalibeba da
marTva10,137,268.4 8,459,539.0 8,452,213.6
ssip erovnuli satyeo
saagento
erovnuli saSeni meurneobis sistemis
Camoyalibeba da marTva
858,059.2 731,828.2 530,954.8ssip
erovnuli saSeni meurneoba
birTvuli da radiaciuli
usafrTxoebis dacva0.0 945,747.6 904,267.9
ssipbirTvuli da radiaciuli
usafrTxoebis saagento
garemosdacviTi informaciis
xelmisawvdomobisa da garemosdacviTi
ganaTlebis xelSewyobis programa
875,501.8 4,692,253.2 1,928,339.2ssip garemosdacviTi
informaciisa da ganaTlebis centri
daculi teritoriebis
sistemis Camoyalibeba da marTva
7,475,267.4 10,082,172.7 11,710,125.1ssip
daculi teritoriebis saagento
garemos dacvis sferoSi
monitoringi, prognozireba, prevencia da
bunebrivi resursebis marTva
587,904.7 535,919.3 258,484.7ssip
garemos erovnuli saagento
21
danarTi # 2
2016 wels saerTaSoriso donori organizaciebis mier gamoyofili Tanxebi
23
adamianis janmrTelobasa da sabazro ekonomikaze sursaTis uvneblobis regulaciebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi
daviT damenia
reziume
sursaTis uvneblobis regulireba Tanamedrove msoflios erT-erTi mTavari
gamowvevaa. sursaTis uvneblobis mizniT regulaciebis gamkacreba aris umniSv-
nelovanesi meqanizmi, romelic xels uwyobs sursaTiT gamowveuli daavadebebis
riskfaqtorebis Semcirebas da adamianis sikvdilianobis maqsimalurad acilebas
Tavidan. aRsaniSnavia, rom regulaciebis gamkacrebas, bunebrivad sdevs riski, rom
igi uaryofiTad SeiZleba aisaxos sabazro ekonomikaze da gazardos xarjebi mwar-
moeblebisTvis an/da momxmareblebisTvis.
winamdebare politikis dokumentSi gamokveTilia is ZiriTadi probelemebi
da gamowvevebi, rac dRevandeli mdgomareobiT arsebobs saxelmwifoSi sursaTis
uvneblobis regulirebis mxriv da moyvanilia maTi mogvarebis gzebi.
politikis dokumentis problemis aRweraSi asaxulia mavne sursaTis gamo-
yenebis Sedegad gamowveuli daavadebebis statistika, rogorc msoflio, aseve
saqarTvelos masStabiT da is xarji, rac saxelmwifos aqvs msgavsi SemTxvevebis
mkurnalobisas. aseve gamokveTilia ori mTavri faqtori, romlebzec gavlenas ax-
dens sursaTis uvneblobis regulaciebis gamkacreba Tu Serbileba _ adamianTa
janmrTeloba da sabazro ekonomika.
dokumentis alternativebis nawilSi moyvanilia sami ZiriTadi alternativa
_ gzebi saxelmwifos winaSe arsebuli gamowvevebis gadasaWrelad. TiToeuli al-
ternativisTvis gakeTebulia xarjTsargeblianobis analizi da bolos, multifaq-
toruli analizis Sedegad SerCeulia optimaluri alternativa.
politikis dokumentis daskvniT nawilSi SemuSavebulia rekomendaciebi,
Tu ra RonisZiebebi unda ganaxorcielos saxelmwifom, rom saukeTesod miCneuli
alternativis realizeba moaxdinos praqtikaSi. naSromis bolos warmodgenilia
daskvna.
Sesavali
msoflio jandacvis organizaciis monacemebiT, yovelwliurad yoveli aTi
adamianidan erTi avaddeba mavne sursaTis moxmarebiT, ris Sedegadac, saboloo
jamSi, yovelwliurad iRupeba 420 000 adamiani. am 420 000 adamianis erT mesameds
warmoadgenen xuT wlamde asakis bavSvebi1.
1 WHO’s first ever global estimates of foodborne diseases find children under 5 account for almost one third of deaths www.who.int/en/news-room/detail/03-12-2015-who-s-first-ever-global-estimates-of-foodborne-diseases-find-children-under-5-account-for-almost-one-third-of-deaths (nanaxia - 10.03.2018).
24
saqarTveloSi yovelwliurad izrdeba mavne sursaTis moxmarebis Sedegad
daavadebul adamianTa ricxvi. 2017 wlis monacemebiT, mxolod sursaTiT intoqsi-
kaciis 114 712 SemTxveva dafiqsirda, ris mkurnalobazec sayovelTao janmrTelo-
bis dacvis saxelmwifo programis dafinansebis farglebSi 10 mln. larze metia
daxarjuli.
saqarTveloSi msgavsi SemTxvevebis aseTi masStaburoba miuTiTebs, rom
sursaTis uvneblobis regulirebis mizniT saxelmwifom unda gaataros masSta-
buri saxis RonisZiebebi. am RonisZiebebisTvis mTavar dabrkolebas warmoadgens
ori faqtoris _ adamianis janmrTelobisa da sabazro ekonomikis dapirispireba
sursaTis uvneblobis regulirebis kuTxiT. es gulisxmobs, rom erT SemTxvevaSi
sursaTis uvneblobis regulaciebis gamkacreba, marTalia, gamoiwvevs adamianTa
janmrTelobis mkveTr gaumjobesebas da saxelmwifos xarjebis Semcirebas, magram,
meore mxriv, mZime tvirTad daawveba mewarmeebs da mkveTrad gazrdis maT xarjebs,
rac ganapirobebs sasursaTo produqciis fasebis mkveTr zrdas; meore SemTxevaSi
ki, sursaTis uvneblobis regulirebis Serbileba an msgavsi saxiT SenarCuneba, ro-
gorc dRes aris, gamoiwvevs daavadebul adamianTa ricxvis zrdas da, Sesabamisad,
maT mkurnalobaze saxelmwifos mxridan gaweuli xarjebis zrdas. Tumca amavdrou-
lad igi ar daawveba mewarmeebs damatebiT xarjad da maTTvis Seqmnis stabilur da
momgebian ekonomikur garemos.
yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare, saxelmwifom Tavisi SezRuduli
resursebisa da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT unda gansazRvros prioritete-
bi da miiRos iseTi gadawyvetileba, romliTac dakmayofilebuli iqneba yvela
dainteresebuli mxaris interesebi.
winamdebare naSromis mizania gamovkveToT sursaTis uvneblobis reguli-
rebis is ZiriTadi problemebi da gamowvevebi, romlebic dRes saxelmwifoSi arse-
bobs, warmovadginoT maTi gadaWris alternatiuli gzebi da multifaqtoruli an-
alizis Sedegad SevarCioT warmodgenil alternativebs Soris yvelaze optimalu-
ri varianti.
problemis aRwera
msoflio jandacvis organizaciis monacemebiT, mavne sursaTis moxmarebiT
gamowveuli daavadebebis nusxa yovelwliurad farTovdeba2, rac ganpirobebulia
imiT, rom adamianebs msoflios masStabiT SezRuduli aqvT wvdoma uvnebel sur-
saTze.
uvnebel sursaTze wvdomis SezRudva SesaZlebelia daiyos or mimarTulebad:
1) SezRudva bazarze uvnebeli sursaTis ararsebobis an/da misi simwiris gamo da
2) SezRudva uvnebeli produqtis maRali fasebis gamo.
2 Global burden of foodborne diseases. World Health Organization, www.who.int/foodsafety/areas_work/foodborne-diseases/ferg/en/ (nanaxia - 10.02.2018).
25
saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris 2018 wlis monacemebiT, sa-
mom xmareblo kalaTaSi sursaTis da ualkoholo sasmelebis wili aris 30,3%3, xolo
mosaxleobis sasursaTo xarjebis wilma mTlian samomxmareblo xarjebSi 2016 wlis
monacemebiT, 43,1% Seadgina. rogorc vxedavT, sursaTis wili Zalian didia samomx-
mareblo kalaTaSi da adamianebi TavianTi xarjebis umetes nawils swored sasur-
saTo produqciaze xarjaven.
bunebrivia, ibadeba kiTxva, Tu ramdenad xarisxian da uvnebel sursaTze aqvT
adamianebs wvdoma Tavisi danaxarjebiT.
qvemoT moyvanil cxrilSi 1 mocemulia savaraudod wyalTan da sakvebTan
dakavSirebuli ZiriTadi infeqciebis raodenoba saqarTveloSi 2013-2017 wlebSi.
cxrili 14
daavadeba 2013 2014 2015 2016 2017
botulizmi 23 12 11 10 8
savaraudo infeqciuri warmoSobis diarea 25 275 25 480 30 504 27 174 17 170
savaraudo sakvebismieri moSxamva 10 550 21 400 32 192 34 248 33 624
salmonelozi 164 295 100 74 158
Sigelozi 124 702 1158 658 414
mwvave hepatiti A 88 98 55 6 3
brucelozi 179 247 204 214 207
triqnelozi 9 0 0 2 6
SemTxvevaze anazRaurebuli Tanxa
(lari)1 115 965 5 826 498 9 682 224 11 903 060 10 055 812
rogorc zemoT mocemuli cxrilidan Cans, saqarTveloSi mavne sursaTis mox-
marebiT gamowveuli janmrTelobis problemebi sakmaod masStaburia. es uaryofi-
Tad aisaxeba ara mxolod adamianTa janmrTelobaze, aramed, aseve, saxelmwifo
biujetis xarjviT nawilzec. kerZod, saxelmwifos uwevs daafinansos mavne sur-
3 `inflaciis gaangariSebis meTodologiis Sesaxeb~, saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri. www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/methodology/samomxmareblo%20kalatis%20metodologiis%20shesaxeb%202018.pdf (nanaxia 10 Tebervals, 2018 w.) aRsaniSnavia, rom `sursaTis/cxovelis sakvebis uvneblobis, veteri-nariisa da mcenareTa dacvis kodeqsis~ mixedviT, termini `sursaTi~ aseve moicavs yvela saxeobis sasmels (maT Soris, alkoholian da ualkoholo sasmelebs) da ar moicavs Tambaqos da Tambaqos produqtebs. xolo saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris mier samomxmareblo kalaTis gamoTvlis klasifikatorebSi alkoholuri sasmelebi da Tambaqo mocemulia erTian klasifikatorSi da miniWebuli aqvs 6,7% wili. Se-sabamisad, Tuki moxdeba alkoholuri sasmelebis Sesabamisi procentuli wilis damateba sursaTisa da araalkoholuri sasmelebis klasifikatorze, maSin teqstSi miTiTebuli 30,3% gaizrdeba.
4 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros 2018 wlis 26 martis #01/17581 werili.
26
saTis gamoyenebiT daavadebuli adamianebi, romlebic sayovelTao janmrTelobis
dacvis saxelmwifo programis beneficiarebi arian. aRniSnuli xarji, bolo xuTi
wlis monacemebis mixedviT, saSualod warmoadgens 7715911.8 lars.
yovelive zemoTqmulidan gamomdinare SegviZlia davaskvnaT, rom sursaTis
uvneblobis dRes arsebuli regulaciebi saTanadod ver uzrunvelyofs sursa-
Tis xarisxis monitorings. es ki uaryofiTad moqmedebs adamianis janmrTelobaze,
rac, Tavis mxriv, aisaxeba rogorc adamianis, ise saxelmwifo biujetis xarjviT
nawilze.
saqarTvelom bolo wlebis ganmavlobaSi bevri nabiji gadadga sursaTis
uvneblobis ukeT regulirebis mimarTulebiT. aqedan aRsaniSnavia saqarTvelos
mier nakisri valdebuleba, rom evrokavSiris kanonmdeblobas dauaxlovos qveynis
sakanonmdeblo baza. aseve mniSvnelovania Rrma da yovlismomcveli Tavisufali
savaWro sivrcis Sesaxeb SeTanxmebiT (DCFTA) sursaTis uvneblobis mxriv aRebuli
valdebulebebis etapobrivi da efeqtiani danergva, SeTanxmebiTve gansazRvruli
droiTi periodebis gaTvaliswinebiT5. Tumca aq problemas warmoadgens is, rom
qveynis arastabiluri ekonomikuri garemo da bazris arasaTanadod momzadeba
iZulebuls xdis kanonmdebels ama Tu im regulaciis amoqmedebis vada gadaitanos
drois xangrZlivi periodiT6. aseve ar aris dadgenili is minimaluri da maqsimalu-
ri zRvari, Tu ra donemde unda miuaxlovdes qveyana aRniSnul regulaciebs. es ki
iwvevs gaurkvevlobas7.
DCFTA moiTxovs qveyanaSi Sesabamisi instituciebis da sistemebis efeqtian
funqcionirebas, aseve, mewarmeTa mxridan _ uzrunvelyon am SeTanxmebiT gansazRv-
rul evrokavSiris regulaciebTan Sesabamisoba. am moTxovnebis danergva gansa-
kuTrebiT mtkivneulia mcire da saSualo mewarmeebisTvis rogorc finansuri, ise
Sesabamisi codnisa da kvalifikaciis mqone samuSao Zalis moZiebis gamo.
sursaTis uvneblobis regulaciebis gamkacreba, iqneba es DCFTA-s farglebSi
Tu qveynis Siga kanonmdeblobis doneze, mewarmeebisTvis awesebs axal standarts,
romelic mewarmem unda daicvas. winaaRmdeg SemTxvevaSi, igi iZulebuli gaxdeba
CamoSordes bazars.
CamoTvlili standartebis dacva xSir SemTxvevaSi saWiroebs sawarmoo danad-
garebis ganaxlebas, kvalificiuri muSaxelis daqiravebas an/da arsebuli muSaxelis
gadamzadebas. aseve warmoiSoba saWiroeba mewarmem Seusabamos Tavisi produqciis
xarisxi dawesebul standartebs da am mizniT igi iZulebulia periodulad Caata-
ros Sesabamisi laboratoriuli kvlevebi. am RonisZiebebis ganxorcieleba didi
odenobis Tanxebs moiTxovs, rac, Tavis mxriv, aZvirebs sawarmoebeli produqciis
TviTRirebulebas.
5 Tavisufali vaWrobis Sesaxeb SeTanxmeba: www.dcfta.gov.ge (nanaxia - 11.02.2018).6 magaliTad, ix. `mcenareuli da cxoveluri warmoSobis sursaT(ze)Si/cxovelis sakveb(ze)Si pesticidebis
narCenebis maqsimaluri donis Sesaxeb teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze~ saqarTvelos mTavro-bis 2016 wlis 29 dekembris # 623 dadgenileba. aseve, `sakvebi danamatebis Sesaxeb teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze~ saqarTvelos mTavrobis 2016 wlis 23 dekembris № 585 dadgenileba.
7 dReis mdgomareobiT, DCFTA-is farglebSi miRebuli sakanonmdeblo cvlilebebis paketebze ar arsebobs evrokavSiris daskvna, Tu ramdenad Seasrula saqarTvelom sakanonmdeblo daaxloebasTan dakavSirebuli Tavisi valdebuleba.
27
sawarmoebeli produqciis TviTRirebulebis gazrdis SemTxvevaSi, mewarme
xSirad iZulebulia gazardos produqtis sabazro Rirebuleba da amiT moaxerxos
danaxarjebis kompensireba. Tavis mxriv, es niSnavs, rom, marTalia, bazarze gamova
axali, standartebs daqvemdebarebuli, usafrTxo sasursaTo produqti, magram
misi fasi iqneba gazrdili da saqarTvelos bazarze arsebuli saSualo da dabal-
Semosavliani momxareblisTvis, romelic momxmarebelTa bazris umravlesobas
warmoadgens, siZviris gamo ar iqneba xelmisawvdomi da, Sesabamisad, am produqtze
SeizRudeba wvdoma.
yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, SegviZlia davaskvnaT, rom Ziri-
Tad problemas warmoadgens ori faqtoris _ adamianis janmrTelobisa da sabazro
ekonomikis dapirispireba sursaTis uvneblobis regulirebis kuTxiT. Sesabamisad,
saxelmwifo dgeba dilemis winaSe _ rogor unda gansazRvros, romeli faqtoria
misTvis prioritetuli, imis gaTvaliswinebiT, rom saxelmwifos resursebi Sez-
Rudulia.
problemis gadaWris gzebi(alternativebi)
I alternativa _ saxelmwifos mier sursaTis uvneblobis regulaciebis gam-
kacreba, rogorc qveynis Sida kanonmdeblobis doneze, ise DCFTA-s farglebSi aRebul
valdebulebebTan maqsimaluri daaxloebis gziT. alternativis formulirebidan
gamomdinare, saxelmwifom sursaTis uvneblobis regulirebis kuTxiT:
• 2030 wlisTvis maqsimalurad unda dauaxlovos sakanonmdeblo baza DCFTA-s
farglebSi arsebul valdebulebebs;
• moaxdinos sursaTis saxelmwifo kontroli yvela etapze (maT Soris, pirvelad
warmoebaSic);
• gazardos sursaTis erovnuli saagentos inspeqtorebis Stati 200 erTeuliT8;
• gazardos sajarimo sanqcia _ fiqsirebuli 1000 lari da daafuZnos igi biznes-
operatoris saqminobis sferos da mis wliur brunvas. aseve SesaZlebelia, re-
gu laciebis darRvevis SemTxvevaSi, biznesoperators jarima daekisros im ode-
nobiT, ra odenobis mogebac man naxa aRniSnuli darRvevis Sedegad9.
sursaTis uvneblobis mimarTulebiT regulaciebisa da kontrolis gam-
kacrebis dadebiT faqtorad SegviZlia ganvixiloT mavne sursaTis moxmarebis
Sedegad daavadebul adamianTa raodenobis Semcireba. Tavis mxriv, daavadebul
8 sursaTis uvneblobis kuTxiT evrokavSiris moTxovnebis uzrunvelsayofad saqarTveloSi saWiroa 800 saS-tato erTeuli. ix.: Amat Adarov and Peter Havlik, “Benefits and Costs of DCFTA: Evaluation of the Impact on Georgia, Mol-dova and Ukraine”, Joint Work Paper, Vienna, 2016, p. 45.
9 mogebis Sesabamisi jarimis dakisrebis Taobaze evrokavSiris wevr qveynebSi axla iReben da axorcieleben direqtivebs. Sexvedra estoneTis soflis saqmeTa saministros sursaTis usafrTxoebis departamentis xelmZRvanelTan, baton martin minaievTan, 2018 wlis 17 maisi.
28
adamianTa raodenobis Semcirebis Sedegad, saxelmwifos mouwevs naklebi Tanxis
daxarjva sayovelTao janmrTelobis dacvis saxelmwifo programis farglebSi.
uaryofiT mxared SegviZlia ganvixiloT mewarmeebis xarji sawarmoos ga-
daiaraRebisTvis, Sesabamisi standartebis dakmayofilebis mizniT an/da muSaxe-
lis gadamzadebis/daqiravebis xarji, rac, bunebrivia, maT xarjebs zrdis ara mxo-
lod erTjeradad, aramed grZelvadian periodSic. amasTan gasaTvaliswinebelia,
rom soflis meurneobaSi momuSave sawarmoebisTvis finansebis moZieba erT-erT
yvelaze did dabrkolebas warmoadgens10.
magaliTisTvis SegviZlia moviyvanoT safrTxis analizisa da kritikuli sa-
kon trolo wertilebis (HACCP – Hazzard Analysis and Critical Control Points) principebze
dafuZnebuli sistemis mowyoba, romelic damokidebulia kompaniis sidideze da
SesaZloa meryeobdes 5 000-dan 50 000 laramdec ki.
danarTSi #1 moyvanilia erTi wlis ganmavlobaSi HACCP-is danergvis da mis
standartebTan SesabamisobaSi moyvanis mizniT gasawevi xarjebis saSualo mocu-
loba.
qvemoT mocemul cxrilSi 2 Sesrulebulia I alternativis xarjTsargeb-
lianobis analizi.
cxrili 2 11 12 13
komponentebi xarjebi (larSi) sargebeli
saxelmwifo Sromis anazRaureba 24000011
1. daaxloebiT 6-jer naklebi Tanxa daixarjeba jandacvis biujetidan. saSualod 1285958.312 lari _ daavadebul adamianTa mkurnalobaze.
2. dadebiTi politikuri Sefaseba evrokavSiris mxridan.
mewarme13
mcire 13275
saSualo 25327
msxvili 37226
socialuri zemoqmedebasazogadoebisTvis xelmisawvdomi gaxdeba uvnebeli sursaTi.
10 Amat Adarov and Peter Havlik, 2016, gv. 46.11 daangariSebulia damatebuli 200 inspeqtoris saSualo xelfasi, 1200 lari erTi wlis manZilze.12 aRniSnuli ricxvi miRebulia 2013 wlidan 2017 wlamde mavne sursaTis moxmarebis Sedegad daavadebul
adamianTa mkurnalobaze daxarjuli Tanxis saSualo moculobis _ 7715911.8 laris eqvsjer Semcirebis Sedegad.
13 daTvlilia erTi mewarmis xarji mxolod HACCP-is magaliTze, roca saWiroa sruli gadaiaraReba. ar iTva-liswinebs sxva sakanonmdeblo cvlilebebiT gamowveul xarjebs.
29
jandacva
2030 wlisTvis daaxloebiT 6-jer Semcirdeba mavne sursaTis gamoyenebiT daavadebul adamianTa ricxvi.14
riskebi
1. sasursaTo produqtze fasebis zrda.
2. bazarze SesaZloa darCes mxolod msxvili kompaniebi.
14
II alternativa _ sursaTis regulaciebisa da kontrolis gamkacreba da me-
warmeobis xelSewyobis programebis ganviTareba. alternativis formulirebidan
gamomdinare, saxelmwifom unda gaamkacros sursaTis uvneblobis regulaciebi da
masze kontroli, 2030 wlisTvis unda danergos yvela evroregulacia, magram amav-
droulad SeimuSaos specialuri programebi, romlebic xels Seuwyoben adgilo-
briv mewarmeebs sawarmoo gadaiaraRebasa da muSaxelis gadamzadebaSi15. sasurve-
lia aRniSnuli dafinanseba ufro metad moxmardes mcire da saSualo biznesis
warmomadgenlebs da saxelmwifos mxridan Tanamonawileobam TiToeul proeqtze
Seadginos ara umetes 70%-isa.
aRniSnuli alternativis dadebiTi mxarea is, rom mewarmeebis xarji arsebi-
Tad ar gaizrdeba, Sesabamisad, arc sursaTze fasebi gaizrdeba. amavdroulad Sem-
cirdeba mavne sursaTiT daavadebis statistika da, Sesabamisad, mkurnalobisTvis
gaweuli xarjebic.
uaryofiT mxared SegviZlia davasaxeloT is, rom saxelmwifo biujetis xarj-
viTi wili arsebiTad gaizrdeba.
qvemoT mocemul cxrilSi 3 Sesrulebulia II alternativis xarjTsargeb-
lianobis analizi.
14 aziaSi dafiqsirebulia sursaTiT daavadebis 150 milioni SemTxveva, xolo evrokavSiriSi, romlis regula-ciebTan miaxloebasac Cven vcdilobT, fiqsirdeba 23 milioni SemTxveva. ix.: Estimates of burden of foodborne disease – European perspective, world health organization. aseve, Burden of foodborne diseases in the South-East Asia Region, world health organization.
15 HACCP-is dasanergad a(a)ip soflis meurneobis proeqtebis marTvis saagentom sul daxmareba gauwia 2 bene-ficiars: 3 251,98 lari da 3 286,24 lari.
30
cxrili 3
komponentebi xarjebi (larSi) sargebeli
saxelmwifo
Sromis anazRaureba
240 000
244 716,6
1. daaxloebiT 6-jer naklebi Tanxa daixarjeba jandacvis biujetidan. saSualod, 1285958.3 lari _ daavadebul adamianTa mkurnalobaze.
2. dadebiTi politikuri Sefaseba evrokavSiris mxridan.
mewarmeebis xelSewyobis programebi
44 716,616
mewarme
mcire 3 982,517
saSualo 7 598,1
msxvili 11 167,8
socialuri zemoqmedebasazogadoebisTvis xelmisawvdomi gaxdeba uvnebeli sursaTi
jandacva
2030 wlisTvis daaxloebiT 6-jer Semcirdeba mavne sursaTis gamoyenebiT daavadebul adamianTa ricxvi.
riskebisaxelmwifos mxridan gazrdili sabiujeto xarji.
16 17
III alternativa _ saxelmwifos mier xarjTsargeblianobis analizis ganxor-
cieleba (RIA) dargSi misaReb yvela sakanonmdeblo regulaciaze. alternativis for-
mulirebidan gamomdinare, saxelmwifom unda Caataros xarjTsargeblianobis ana-
lizi yvela im sakanonmdeblo cvlilebaze, romlis miRebac dadgeba dRis wesrigSi
sursaTis uvneblobis regulirebis mizniT.
xarjisa da sargeblis analizi gulisxmobs cvlilebebis ganxorcielebamde
yvela im dainteresebuli jgufis azris gaTvaliswinebas, romlebsac SesaZloa See-
xos es cvlilebebi.
aRniSnuli alternativis dadebiT mxared SegviZlia davasaxeloT is, rom
maRalia dainteresebuli mxareebis CarTuloba sakanonmdeblo cvlilebebSi,
gaTva liswinebulia rogorc momxmareblebis, aseve mewarmeebis interesi. aseve Se-
tanilia jandacvis komponenti da daTvlilia, Tu samomavlod ra Sedeges moitans
esa Tu is sakanonmdeblo cvlileba.
16 aRniSnuli xarji daTvlilia TiTo erTeuli mcire, saSualo da msxvili mewarmis dafinansebaze da mxolod HACCP-is dasanergad.
17 daTvlilia saxelmwifos mxridan 70% Tanadafinansebis pirobebSi.
31
uaryofiTi Sedegi iqneba sakanonmdeblo procesis SesaZlo gaWianureba, vi-
naidan yvela cvlilebisas saWiroa dainteresebuli mxareebis gamokiTxva da cvli-
lebebis Sesworeba maTi azris gaTvaliswinebiT18.
qvemoT mocemul cxrilSi 4 warmodgenilia III alternativis xarjTsargeb-
lianobis analizi.
cxrili 4.
komponentebi xarjebi (larSi) sargebeli
saxelmwifo
Sromis anazRaureba
102 00019
134 000
1. dadebiTi politikuri Sefaseba evrokavSiris mxridan.
2. maRali demokratiuli standarti.
TanamSromelTa gadamzadeba
26 25020
materialur-teqnikuri aRWurva
5 75021
mewarme
mewarmis xarjebi damokidebuli iqneba analizis Sedegad miRebuli kanonze.
mewarme CarTuli iqneba gadawyvetilebis miRebis procesSi da gaTvaliswinebuli iqneba misi interesebi.
socialuri zemoqmedeba
1. sazogadoebisTvis xelmisawvdomi gaxdeba uvnebeli sursaTi.
2. gadawyvetilebis miRebaSi ufro metad CaerTveba sazogadoeba.
jandacva
ucnobia, Tu ramdeniT Semcirdeba daavadebul adamianTa ricxovnoba.
1. jandacvis komponenti gaTvaliswinebuli iqneba sakanonmdeblo procesSi.
2. yvela cvlilebaSi individualurad iqneba daTvlili ra gavlena iqonia jandacvaze.
riskebiSesaZloa gaiwelos sakanonmdeblo procesi.
19 20 21
18 estoneTSi iseve, rogorc evrokavSiris wevr saxelmwifoTa umravlesobaSi sursaTis uvneblobis kuT-xiT misaReb yvela sakanonmdeblo aqtze xorcieldeba xarjTsargeblianobis analizi. Sexvedra estone-Tis soflis saqmeTa saministros sursaTis usafrTxoebis departamentis xelmZRvanelTan, baton martin minaievTan, 2018 wlis 17 maisi.
19 daangariSebulia 5 saStato erTeulis wliuri xelfasi, sammarTvelos ufrosi _ 2 500 lari, ori II katego-riis ufrosi specialisti _ 1 600 lari, ori III kategoriis ufrosi specialist _ 1 400 lari.
20 erTi treneris saSualo anazRaureba _ saaTSi 250 lari, treningkursis intensivoba _ 15 dRe, 10-dan 6 saaTamde, Sesvenebis drois gamoklebiT.
21 igulisxmeba 5 erTeuli kompiuteri, 5 erTeuli stacionaruli telefoni da wvrilmani sakancelario nivTebi.
32
samive alternativis ukeT gaanalizebis mizniT qvemoT mocemul cxrilSi 5
gamoyenebulia efeqtianobis multifaqtoruli analizi, sadac Sedarebulia samive
alternativa Sesabamisi kriteriumebiT, romlebsac prioritetebis mixedviT mini-
Webuli aqvT individualuri wona, aseve gamoyenebulia aRniSnuli kriteriumebis
Sefasebis Sesabamisi skala 1-dan 5 qulis CaTvliT.
cxrili 5
kriteriumebi(wona 100%)
alternativebi
I II III
saxelmwifos xarji (35%) 3X35=105 1X35=35 5x35=175
mewarmis xarji (10%) 1X10=10 4X10=40 3X10=30
jandacva (25%) 5X25=125 5X25=125 4X25=100
socialuri zemoqmedeba (8%) 3X8=24 4X8=32 3X8=24
dro (5%) 3X5=15 3X5=15 3X5=15
sazogadoebrivi CarTuloba (5%) 1X5=5 1X5=5 5X5=25
dasaqmeba (7%) 4X7=28 4X7=28 4X7=28
politikuri winaaRmdegoba (5%) 3X5=15 3X5=15 2X5=10
sul 327 295 407
multifaqtoruli analizis Sedegad gamoCnda, rom III alternativis
ganxorcieleba yvelaze metad momgebiania saxelmwifos SezRuduli resursebis da
yvela dainteresebuli mxaris interesis gaTvaliswinebiT.
rekomendaciebi
alternativebis analizis Sedegad vxedavT, rom III alternativa warmoadgens
yvelaze efeqtian gzas sursaTis uvneblobis regulirebis kuTxiT da, Sesabamisad,
misi ganxorcielebisTvis saWiroa Semdegi Tanmimdevruli nabijebi:
• saqarTvelos garemos dacvisa da soflis meurneobis saministros strategiasa
da samoqmedo gegmaSi unda Sevides cvlileba da Caiweros xarjisa da sargeblis
analizis meTodologiis danergvis ganviTarebis xelSewyoba, sursaTis uvne-
blobis regulirebis mizniT;
• saqarTvelos garemos dacvisa da soflis meurneobis saministroSi unda Seiqm-
nas xarjisa da sargeblis analizis sammarTvelo, romelic unda dakompleqtdes
5 (xuTi)22 saStato erTeuliT;
22 saqarTvelos garemos dacvisa da soflis meurneobis saministros mier sursaTis uvneblobis regulirebis da kontrolis mizniT, 2016-2017 wlebSi SeimuSaves 14 sakanonmdeblo aqti da Seitanes cvlilebebi ukve arsebul aqtebSi. aqedan gamomdinare, ar arsebobs 5 saStato erTeulze meti samuSao Zalis mobilizebis aucilebloba.
33
• unda Seiqmnas uwyebaTaSorisi sabWo (saqarTvelos garemos dacvisa da soflis
meurneobis saministro, ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministro,
saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro), sa-
dac ganxiluli iqneba sursaTis uvneblobis mimarTulebiT regulaciebis Se-
moRebis mosalodneli Sedegebi sxvadasxva sferoSi da moxdeba koordinire-
buli gadawyvetilebis miReba;
• unda moxdes ekonomikis, jandacvis da sursaTis uvneblobis eqspertebis mobi-
lizeba da proeqtSi CarTva saWiroebisamebr;
• unda moxdes im pirebTan informaciis da mosazrebebis gacvla, romlebsac
SesaZ loa samomavlod Seexeos esa Tu is regulacia da maTi SeniSvnebi SeZlebis-
dagvarad unda iyos gaTvaliswinebuli;
• unda Seiqmnas kriteriumTa sistema da dalagdes Sesabamisi prioritetulobis
mixedviT.
miuxedavad imisa, rom multifaqtoruli analizis Sedegad upiratesia III al-
ternativa, mocemul SemTxvevaSi mizanSewonilia aseve gaTvaliswinebuli iyos sxva
alternativebis garkveuli komponentebi, kerZod:
• sursaTis uvneblobis da xarisxis kontrolis mizniT sasurvelia gaizar-
dos sursaTis erovnuli saagentos inspeqtorTa Stati, sawyis etapze _ 50
(ormocdaaTi)23 erTeuliT.
• sursaTis uvneblobis moTxovnebis darRvevis SemTxvevaSi, sursaTis uvneblobis
saagentom samarTaldamrRvevs jarima daakisros ara manamde arsebuli fiqsire-
buli 1000 laris odenobiT, aramed samarTaldamrRvevis saqmianobis sferos,
miyenebuli zianis, SesaZlo safrTxisa da misi wliuri brunvis Sesabamisad. aseve
SesaZlebelia, regulaciebis darRvevis SemTxvevaSi, biznesoperators jarima
daekisros im odenobiT, ra odenobis mogebac mas hqonda am darRvevis Sedegad
(Tuki amis daTvla SesaZlebelia).
• sursaTis erovnulma saagentom sajaro unda gaxados yvela biznesoperatoris
Semowmebis Sedegebi. sasurvelia aRniSnul informaciaze wvdoma SesaZlebeli
iyos eleqtronuli mowyobilobebis gamoyenebiT (iqneba es vebgverdi Tu spe-
cialuri aplikacia)24.
23 dRevandeli mdgomareobiT, sursaTis erovnul saagantos ar hyavs sakmarisi raodenobis inspeqtore-bi, raTa ufro efeqtianad gaakontrolos samomxmareblo bazarze arsebuli sasursaTo produqciis us-afrTxoeba. amasTan, sursaTis erovnuli saagentos biujeti SezRudulia da am etapze saStato nusxis arsebiTi cvlilebisTvis ar aris mzad. aqedan gamomdinare, 50 saStato erTeulis damatebiT gaizrdeba kontrolis meqanizmis efeqtianoba da amavdroulad es arsebiTad ar daazaralebs sursaTis erovnuli saagentos biujets.
24 estoneTSi am saxis informacia sajaroa. Tumca ar arsebobs specialuri aplikacia, romeliTac momxmareb-lebs SeeZlebodaT gadaemowmebinaT ama Tu im obieqtis Semowmebis Sedegebi. aRsaniSnavia, rom organizacia `evropis fondis~ iniciativiT, 2016 wels Seiqmna aplikacia `sursaTis uvnebloba~, romelic moqalaqeebs saSualebas aZlevs gaecnon sursaTis erovnuli saagentos mier TbilisSi arsebuli sursaTis sawarmoebis inspeqtirebis Sedegebs.
34
daskvna
Cveni politikis dokumentis ZiriTad mizans warmoadgenda im ZiriTadi prob-
lemebis warmoCena, romlebic dRes arsebobs sursaTis uvneblobis regulirebis
kuTxiT; dagvedgina maTi gavlena rogorc adamianTa janmrTelobaze, ise sabazro
ekonomikaze da aRmogveCina am problemebis gadaWris gzebi _ alternativebi.
politikis dokumentze muSaobisas gamoikveTa, rom saxelmwifoSi ar arse-
bobs erTiani midgoma sursaTis uvneblobis regulirebis kuTxiT. erTi mxriv,
sursaTis uvneblobis axali, gamkacrebuli regulaciebis SemoReba mZime tvirTad
awveba sabazro ekonomikaSi CarTul mewarmeebs da zrdis samomxareblo fasebs,
Tumca amcirebs daavadebul adamianTa ricxvs da zogavs saxelmwifo biujetis
xarjs. meore mxriv, sursaTis uvneblobis regulaciebis Serbileba an/da maTi amo-
q medeba xangrZlivi periodis Semdeg zrdis mavne sursaTis gamoyenebis Sedegad
daavadebul adamianTa ricxvs da Sesabamisad izrdeba saxelmwifos xarjic maT
mkurnalobaze, Tumca mewarmeebs ar uwevT damatebiTi xarjebis gaReba da sabazro
ekonomikas ar aqvs finansuri wnexi.
dokumentSi warmodgenilia sami alternativa _ zemoxsenebuli problemebis
mogvarebis sami gza.
saxelmwifos SezRuduli resursebis da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT,
aseve alternativebis xarjTsargeblianobis da multifaqtoruli analizis Sede-
gad gamoikveTa III alternativis upiratesoba, rac gulisxmobs sursaTis uvneblobis
regulaciebis miRebisas yvela cvlilebisaTvis xarjisa da sargeblis analizis
(RIA) Catarebas, riTac uzrunvelyofili iqneba procesSi yvela dainteresebuli
mxaris CarTuloba da SemuSavdeba Sesabamisi kriteriumebi, romelTa Sefasebis
Sedegad miRebuli iqneba ufro swori da efeqtiani gadawyvetileba.
miuxedavad imisa, rom multifaqtoruli analizis Sedegad yvelaze optima-
luri aRmoCnda III alternativa, migvaCnia, rom sasurvelia aseve sxva alterna-
tiviebis rigi komponentebis gaTvaliswinebac, riTac kidev ufro gaumjobesdeba
sursaTis uvneblobis mxriv arsebuli viTareba saxelmwifoSi.
daskvnis saxiT SegviZlia aRvniSnoT, rom saxelmwifom unda moaxerxos da
gaiTvaliswinos rogorc ekonomikuri, ise jandacvis sakiTxebi da imgvarad imoq-
medos, rom arc erT mxares ar daawves zedmet tvirTad, riTac uzrunvelyofs
SezRuduli resursebis farglebSi stabiluri garemos SenarCunebas.
35
danarTi #125
HACCP-is gegmis
SemuSaveba
HACCP-is treningi
investicia HACCP-is
moTxovnebisTvis
investicia sanitariuli
moTxovnebisTvis
wliuri xarji mimdinare
saWiroebisTvis
saerTo jami 10
1 338 567 15 077 10 190 14 174 41 346
bibliografia
1. World Heals Organization. “WHO’s first ever global estimates of foodborne diseases find children under 5 account for almost one third of deaths,” 3 December 2015 www.who.int/en/news-room/detail/03-12-2015-who-s-first-ever-global-estimates-of-foodborne-diseases-find-children-under-5-account-for-al-most-one-third-of-deaths (nanaxia - 10.03.2018).
2. World Health Organization. “Global burden of foodborne diseases,” www.who.int/foodsafety/areas_work/foodborne-diseases/ferg/en/ (nanaxia - 10.02.2018).
3. World Health Organization. “Estimates of burden of foodborne disease – European perspective,” www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/295248/Presentation-DrKruse-FERG-event-Cph-031215.pdf?ua=1 (nanaxia - 08.03.2018).
4. World Health Organization. “Burden of foodborne diseases in the South-East Asia Region”, www.searo.who.int/about/administration_structure/cds/burden-of-foodborne-sear.pdf (nanaxia - 09.03.2018).
5. Adarov, Amat, and Havlik Peter. “Benefits and Costs of DCFTA: Evaluation of the Impact on Georgia, Mol-dova and Ukraine”, Joint Work Paper, Vienna, 2016.
6. Gall, Ken. “National Seafood Industry HACCP Implementation Survey Report”, New York Sea Grant Techni-cal Report, Stony Brook, NY, April 2000.
7. saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri, `inflaciis gaangariSebis meTodolo-giis Sesaxeb~, www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/methodology/samomxmareblo%20kalatis%20metodologiis%20shesaxeb%202018.pdf (nanaxia - 10.02.2018).
8. saqarTvelos kanoni `sursaTis/coxvelis sakvebis uvneblobis, veterinariisa da mcena-reTa dacvis kodeqsi~.
9. saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros 2018 wlis 26 martis #01/17581 werili.
10. saqarTvelos mTavrobis 2016 wlis 29 dekembris # 623 dadgenileba `mcenareuli da cxoveluri warmoSobis sursaT(ze)Si/cxovelis sakveb(ze)Si pesticidebis narCenebis maqsimaluri donis Sesaxeb teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze~.
11. saqarTvelos mTavrobis 2016 wlis 23 dekembris № 585 dadgenileba `sakvebdanamatebis Sesaxeb teqnikuri reglamentis damtkicebis Taobaze~.
12. Tavisufali vaWrobis Sesaxeb SeTanxmeba www.dcfta.gov.ge.
25 HACCP-is danergvis msgavsi kalkulacia qarTul bazarze ar aris xelmisawvdomi. Tumca gasaTvaliswinebe-lia, rom HACCP-is moTxovnebi da standarti erTnairia, Sesabamisad, yvela komponenti, romelic cxrilSia miTiTebuli, qarTul realobaSic gamoiyeneba. gansxvaveba isaa, rom saqarTveloSi ar gvaqvs Sesabamisi da-nadgarebis adgilwarmoeba, romlebic SesaZloa gaxdes saWiro, da amgvarad maTi transportirebis xarjiT gaizrdeba gaweuli xarjebis saerTo jami.
37
Teatris xelmisawvdomobis gazrda SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebisTvis
zaza meWiauri
reziume
civilizebuli msoflio aRiarebs yvela adamianis Tanasworobas sakuTari
uflebebis dacvisa da realizebis sakiTxSi. gansakuTrebiT aqtualuria SezRudu-
li SesaZleblobebis mqone pirTa Tanabari CarTuloba kulturis, Semecnebis,
Semoqmedebis, garTobis, dasvenebis sferoebSi. SezRuduli SesaZleblobebis mqone
pirTa uflebebi, maTi dacvisa da aRsrulebis pirobebi, uflebebis darRvevis sa-
pasuxo qmedebebi gansazRvrulia saerTaSoriso da erovnul regulaciebSi, rom-
lebic ganmtkicebulia konvenciebSi, paqtebSi, kanonebSi, kanonqvemdebare aqtebsa
da sxva normatiuli dokumentebSi.
winamdebare politikis dokumentSi ganxilulia is problemebi, romlebic
warmoiqmneba, roca SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebs arasakmarisi wvdoma
aqvT Teatris sivrceze: TeatrSi Sesasvlelsa da gamosasvlelze, Senobis SigniT
gadaadgilebaze, aucilebeli saWiroebis segmentebSi momsaxurebis miRebaze, maT-
Tvis gankuTvnili servisebis Sesaxeb srulfasovani informaciis flobaze; moce-
mulia infrastruqturis adaptirebis ZiriTadi moTxovnebi.
dokumentSi mimoxilulia SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa ufle-
bebis Sesaxeb gaeros konvenciis ZiriTadi debulebebi da am sferoSi saqarTvelos
erovnuli kanonmdeblobis normebi. mocemulia Cvens qveyanaSi arsebuli situaciis
analizi. identificirebulia problemebi da maTi gamomwvevi mizezebi rogorc Sez-
Ruduli SesaZleblobebis mqone pirebisTvis infrastruqturis Seusabamobis, ise
maT mimarT sazogadoebis araswori damokidebulebis TvalsazrisiT. problemaTa
Sorisaa inkluziuri saTeatro xelovnebis deficiti da SezRuduli SesaZleblo-
bebis mqone pirTa TeatrSi dasaqmeba rogorc SemoqmedebiT, ise administraciul
da teqnikur poziciebze; praqtikulad SeuZlebelia SezRuduli SesaZleblobebis
mqone pirTaTvis TeatrSi samuSaod saWiro ganaTlebis miReba; Teatris personali
moumzadebelia SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebTan swori komunikaciisa
da maTTvis Sesabamisi momsaxurebis gawevisaTvis.
warmodgenilia saerTaSoriso standartebTan sinqronizaciis saukeTeso ga-
mocdileba did britaneTsa da germaniis federaciul respublikaSi.
ganxiluli da Sefasebulia problemis gadaWris gzebi (alternativebi). ganxi-
luli 3 alternatividan, multifaqtoruli matricis Sedegebze dayrdnobiTa da
realobis obieqturi analiziT, upiratesoba mieniWa I alternativas _ Teatris
Sida sivrcis infrastruqturis arasruli cvlilebis SesaZleblobis pirobebSi
Teatris Senobis maqsimalurad morgebas etliT mosargebleebisTvis. am alter-
nativis warmatebiT gansaxorcieleblad warmodgenilia rekomendaciebi, romle-
38
bic mniSvnelovnad Seuwyobs xels SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTaTvis,
kerZod ki, moZraobis SezRudvis mqone adamianebisTvis Teatris sivrceze xelmi-
sawvdomobis gazrdas finansuri, adamianuri da drois resursebis optimizaciis
pirobebSi.
Sesavali
gaeros generaluri asambleis mier 2006 wlis 13 dekembers miRebuli Sez-
Ruduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebis konvencia, romelsac xeli moawera
140-ma qveyanam, maT Soris saqarTvelom (saqarTveloSi ZalaSi Sevida 2014 wlis 12
aprils), aRiarebs, rom yvela adamians, miuxedavad fizikuri an sxva saxis SezRud-
visa, unda hqondes Tavisuflad gadaadgilebis da nebismieri momsaxurebiT sargeb-
lobis Tanabari ufleba.
konvenciis 30-e muxli aregulirebs SezRuduli SesaZleblobebis mqone pir-
Ta kulturul, sportul, gasarTob da rekreaciul RonisZiebebSi monawileobis
sakiTxs. am muxlis Tanaxmad, monawile saxelmwifoebma unda uzrunvelyon Sez-
Ruduli SesaZleblobebis mqone pirTa kulturis sferoSi CarTuloba da xelmi-
sawvdomoba: satelevizio programebis, filmebis, Teatrisa da sxva kulturul
aqtivobaTa xelmisawvdomi formati, kulturis dawerebulebebis (Teatrebi,
muzeumebi, biblioTekebi, kinoTeatrebi da a.S. ) xelmisawvdomoba da sxva.
amisaTvis 2011 wels standartizaciis saerTaSoriso organizaciam (ISO - Inter-
national Standardization Organization ) SeimuSava Senobebis misawvdomobisTvis aucileb-
lad gasaTvaliswinebeli normebi da standartebi. Sida standartebidan gamoiyofa
nebismieri SezRudvis mqone pirze gaTvlili punqtebi:
• Sesasvlelebi da saevakuacio gasasvlelebi;
• gzis gasakvlevad da saorientaciod specialuri niSnebi da miTiTebebi;
• etliT mosargebleTa Tavisufali manevrirebisTvis saWiro da sakmarisi sivrce;
• Sesabamisi kibeebi da moajirebi;
• pandusebi, liftebi, eskalatorebi, moZravi bilikebi;
• adaptirebuli sapirfareSoebi, saSxapeebi, gamosacvleli oTaxebi;
• Sesabamisad aRWurvili holebi, misaRebi, mosacdeli da sainformacio kuTxeebi
da a.S.
gaeros adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis (1948 w.) mixedviT (mux-
li #27), „yovel adamians aqvs ufleba, Tavisuflad monawileobdes sazogadoebis
kulturul cxovrebaSi, tkbebodes xelovnebiT, monawileobdes mecnierul prog-
resSi da sargeblobdes misi sikeTiT“.
did britaneTSi SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa uflebebis dacvi-
sa da uzrunvelyofis sakiTxebi regulirdeba gaerTianebuli samefos 1995 wlis
`SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebis diskriminaciis Sesaxeb aqtiT~, 2010
39
wlis `Tanasworobis Sesaxeb aqtiTa~ da sxva erovnuli aqtebiT. am kanonisa da
gaeros konvenciis Sesrulebis monitoringis gansaxorcieleblad did britaneTSi
Seq mnilia gaerTianebuli samefos damoukidebeli organo (the United Kingdom Indepen-
dent Mechanism (UKIM)). SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebis pirobebis peri-
oduli gaumjobesebis miuxedavad, isini kvlav awydebian sirTuleebs sxvadasxva
mimarTulebiT, magaliTad, rogoricaa sayofacxovrebo pirobebi, sazogadoebrivi
transporti da sxva. yvela sazogadoebriv dawesebulebaSi, maT Soris, Teatrebsa
da muzeumebSi, SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebisTvis gansakuTrebuli
garemoa: etliT mosargeble piri TeatrSi SemosvlisTanave mimarTavs iq momuSave
personals, romelic acilebs mas da uwevs daxmarebas. damontaJebulia specia-
lu ri liftebi, pandusebi, mbrunavi karebi. parteris rigebis pirveli da meore
adgilebi gankuTvnilia etliT mosargeble pirTaTvis, xolo maT gverdiT adgi-
lebi ki _ TanmxlebTaTvis. SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTaTvis gaTva-
liswinebulia sapirfareSoebi, sasadiloebi, SesaZlebelia maTTvis saWmlis an sas-
melis adgilze mitanac. SenobaSi daSvebulia agreTve gamyoli ZaRlis SeSveba,
romlisTvisac calke adgilia gankuTvnili. mniSvnelovania, rom SezRuduli SesaZ-
leblobebis mqone pirebis kulturis sferoSi CarTulobis sakiTxi did brita-
neTSi mogvarebulia.
germaniaSi gaeros konvenciis efeqturi ganxorcielebisaTvis ZiriTad or-
ganod ganisazRvra germaniis Sromisa da socialur saqmeTa saministro. qveynis
federaluri mowyobidan gamomdinare, am dargSi gansakuTrebuli roli germaniis
miwebs (landebs) ekisrebaT. zogierTma maTganma adgilobriv doneze specialuri
koordinatorebi daniSna. konvenciis ganxorcielebis monitoringi daevala ger-
maniis adamianis uflebebis instituts (German Institutefor Human Rights).
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTaTvis sivrciTi mowyobisa da uni-
versaluri dizainis uzrunvelyofis sakiTxebs ZiriTadad aregulirebs kanoni
„SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa Tanasworobis Sesaxeb“ (Law on Equality of
Persons with Disabilities (Disability Eequality Act-BGG).
qveyanaSi SezRuduli SesaZleblobebis mqone nebismier pirs SeuZlia da-
moukideblad imoZraos ara mxolod kulturul dawesebulebebSi, aramed imog-
zauros mTeli qveynis masStabiTac. 2017 wels gaeros SezRuduli SesaZleblo-
bebis mqone pirebis uflebebis Sesaxeb komisiisTvis wardgenili angariSis Tanax-
mad, qveynis umTavres problemas mainc SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa
dasaqmebis sakiTxi warmoadgens da am mimarTulebiT aqtiuri muSaoba mimdinareobs.
40
problemis aRwera
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa socialuri infrastruqturiT
Seuferxeblad sargeblobisaTvis saTanado pirobebis Seqmna saqarTveloSi saval-
debuloa 2001 wlidan: SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa socialuri dac-
vis Sesaxeb saqarTvelos kanonis Tanaxmad, aucilebelia SezRuduli SesaZleblo-
bebis mqone pirTa saWiroebebis gaTvaliswineba socialuri infrastruqturis obi-
eqtebis daproeqtebisa da mSeneblobisas, aseve, SezRuduli SesaZleblobebis mqone
pirTa saWiroebebisa da moTxovnilebebis uzrunvelyofa kulturul-sanaxaobiT
dawesebulebebsa da sportul nagebobebSi.
2014 wlis 6 ianvris saqarTvelos mTavrobis #41 dadgenilebiT damtkicda
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebisaTvis sivrcis mowyobisa da arqiteqtu-
ruli da gegmarebiTi elementebis teqnikuri reglamenti.
2014 wlis 20 ianvars saqarTvelos mTavrobam daamtkica SezRuduli SesaZleb-
lobebis mqone pirTa Tanabari SesaZleblobebis uzrunvelyofis 2014-2016 wlebis
samTavrobo samoqmedo gegma, infrastruqturuli, satransporto, sportuli,
sarekreacio da turistuli obieqtebis Tanabari misawvdomobis uzrunvelyofis
gaTvaliswinebiT.
2015 wels saqarTvelos regionebis adgilobrivi TviTmmarTvelobis kodeqs-
Si Sevida punqti _ adgilobrivi mniSvnelobis obieqtebze SezRuduli SesaZleb-
lo bebis mqone pirebze morgebuli garemos Seqmna.
saqarTvelos kanonSi „kulturis Sesaxeb“, kerZod, muxlSi 4. _ kulturuli
moRvaweobis principebi (e qvepunqti: kulturuli da SemoqmedebiTi moRvaweobis
xelmisawvdomoba da sajaroobis SeuzRudveloba); muxlSi 8. _ SemoqmedebiTi mo-
Rva weobis ufleba, yovel adamians aqvs nebismieri saxis SemoqmedebiTi moRvaweo-
bis ufleba, Tavisi interesebisa da unaris Sesabamisad; muxlSi 11. _ kulturuli
faseulobebiT sargeblobis ufleba. yovel adamians aqvs ufleba eziaros kul-
turul faseulobebs, isargeblos saxelmwifo biblioTekebis, muzeumebis, arqi-
vebis fondebiT, kulturuli moRvaweobis sxva Sesabamisi masalebiT kanonmdeb-
lobis farglebSi.
saqarTvelos mTavrobam 2016 wlis 1 ivliss daamtkica kulturisa da Zegl Ta
dacvis saministros mier SemuSavebuli _ „kulturis strategia 2025“. mis meore
strategiul mimarTulebaSi _ „kulturaze wvdoma da kulturuli mravalferovne-
ba“ _ gansazRvrulia: SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebisTvis SeRavaTebis
meqanizmebis SemuSaveba kulturis specialobebze swavlisas; kulturis dawesebu-
lebebis mxardaWera da waxaliseba; SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebis-
Tvis SeRavaTiani pirobebis (bileTis dabali fasi, Tavisufali Sesvla, Ria karis
dRe da sxv.) SeTavazebisa da maTi dasaqmebis mizniT; kulturis infrastruqtu-
ris xelmisawvdomobis uzrunvelyofa SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebis-
Tvis; kulturis dawesebulebebisa da organizaciebis TanamSromelTa momzadeba
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebTan swori komunikaciisTvis; kulturis
41
dawesebulebebis aRWurva SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebisTvis adap-
tirebuli saswavlo masalebiT (audiowignebi, brailis SriftiT dabeWdili wigne-
bi; surdo-Targmanis, subtitrebis da cifruli aplikaciebis gamoyeneba da a.S.);
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebis CarTulobis xelSewyoba profesiul
saxelovnebo ganaTlebaSi.
kulturis obieqtebis infrastruqturisa da adaptirebuli saSualebebis nak-
lebi xelmisawvdomobis gamo saqarTveloSi mravali SezRuduli SesaZleblobebis
mqone piria moklebuli SesaZleblobas daeswros sxvadasxva kulturul RonisZie-
bas, miiRos informacia, CaerTos sxvadasxva kulturul aqtivobaSi.
xSir SemTxvevaSi saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da spor-
tis saministros daqvemdebarebaSi arsebul Senoba-nagebobebs aqvT specifikuri
Taviseburebebi, rac xels uSlis maT morgebas SezRuduli SesaZleblobebis mqone
pirTa saWiroebebze, rogoricaa sakanonmdeblo SezRudvebi kulturuli memkvid-
reobis obieqtebze samuSaoebis ganxorcielebisas, Zveli da amortizebuli Seno-
bebis reabilitaciis procesis siZvire, SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebis
specialur saWiroebebze mosargebi farTobebis simwire.
saqarTveloSi mniSvnelovani problemaa SezRuduli SesaZleblobebis mqone
pirTa mimarT araswori damokidebuleba. xSirad maT aRiqvamen avadmyofebad. jer
kidev sustia maTi socialuri statusi. aSkaraa SezRuduli SesaZleblobebis mqone
pirebis CarTulobis deficiti, rogorc gadawyvetilebebis miRebis, ise maTi gan-
xor cielebis doneze. risi Sedegicaa, erTi SexedviT, adaptirebuli, magram mainc
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTaTvis praqtikulad gamousadegari mowyo-
bilobebi da infrastuqturis segmentebi (magaliTad: pandusebi, viwro karebi Tu
tualetebi da kibeebi araadaptirebul ferebSi da sxva).
saxezea inkluziuri xelovnebis deficiti.
TeatrSi ver saqmdeba SezRuduli SesaZleblobebis mqone msaxiobi, reJisori,
mxatvari, musikosi, gamnaTebeli, dekoratori, butaforisti, administraciis mu-
Saki. ukeTes SemTxvevaSi, maT eZlevaT mxolod arakvalificirebuli samuSaos
miRebis SesaZlebloba. SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebma xSirad araferi
ician im servisebis Sesaxebac ki, rac arsebobs TeatrebSi (magaliTad, rusTavelis
TeatrSi maTTvis specialurad gamoyofili benuaris loJebis Sesaxeb, xolo mar-
janiSvilis TeatrSi, saWiroebis SemTxvevaSi, SesasvlelSi pandusis midgmis SesaZ-
leblobis Sesaxeb.). amis gamo SezRuduli SesaZleblobebis mqone bevri adamiani
Tavs aridebs TeatrSi siaruls.
TeatrebSi arsebuli infrastruqtura ver akmayofilebs Tanamedrove stan-
dartebsa da teqnikur reglaments SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa
gadaadgilebisaTvis. saqarTvelos kulturisa da sportis saministro etapobrivad
axorcielebs SenobaTa reabilitacias SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa-
Tvis infrastruqturis adaptirebis mizniT. saqarTvelos kulturisa sportis
saministros daqvemdebarebaSi arsebuli 86 organizaciis Senobidan SezRuduli
42
SesaZleblobebis mqone pirTa saWiroebebTan mTlianad an nawilobriv adaptirebu-
lia 20 (mxolod pandusebiT _ 12, pandusebiTa da sveli wertilebiT _ 8).
qvemoT, cxrilSi, warmodgenilia saqarTvelos kulturisa da sportis sami-
nis tros sistemis Teatrebisa da sakoncerto/Teatraluri darbazebis mqone zo-
gierTi dawesebulebis rekonstruqciisTvis gamoyofili Tanxebi, sadac gaTvalis-
winebulia SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebze adaptirebis xarjebic. ukve
dasrulebuli samuSaoebis SemTxvevebSi (kote marjaniSvilis saxelobis Teatrsa
da SoTa rusTavelis saxelobis Teatrisa da kinos saxelmwifo universitetSi)
daxarjuli Tanxebi gankuTvnili iyo mxolod SezRuduli SesaZleblobebis mqone
pirebis xelmisawvdomobisTvis:
dawesebulebis dasaxeleba
ukve dasrulebuli
samuSaoebis Rirebuleba,
lari
dagegmili samuSaoebis Rirebuleba,
lari
1ssip q. zugdidis Salva dadianis sax. dramatuli Teatri
50000
2 ssip g. miqelaZis sax. Tbilisis Tojinebis Teatri 70000
3ssip q. Tbilisis vaso abaSiZis sax. musikaluri komediisa da dramis Teatri
10000
4ssip q. Tbilisis kote marjaniSvilis sax. dramatuli Teatri
7000
5ssip saqarTvelos SoTa rusTavelis Teatrisa da kinos universiteti
3400
6ssip Tbilisis petros adamianis sax. somxuri dramatuli Teatri
150000
7ssip v. Wabukianis sax. Tbilisis sabaleto xelovnebis saswavlebeli
80000
8 ssip saqarTvelos erovnuli musikaluri centri 170000
sul 10400 530000
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebisTvis Teatrebis Senobebis nawi-
lobrivi adaptirebis mizniT 2019 wels saqarTvelos kulturisa da sportis sami-
nistros gansazRvruli aqvs 2 milioni lari.
winamdebare politikis dokumentis mizania SezRuduli SesaZleblobebis
mqone pirTa erTi jgufisTvis _ moZraobis SezRudvis mqone pirebisTvis (pirebi,
romelTac uWirT damoukideblad gadaadgileba, an gadaadgildebian etliT, an
arian mwoliare SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebi) _ Teatris xelmisawv-
domobis gazrdis gzebis warmoCena.
43
problemis gadaWris gzebi(alternativebi)
dasaxelebuli problemis gadasaWrelad ganvixileT sami gza, anu alternativa:
I alternativa _ Teatris Sida Sida sivrcis infrastruqturis arasruli cvli-
lebis SesaZleblobis pirobebSi Teatris Senobis maqsimalurad adaptireba etliT
mosargebleebisTvis. es gulisxmobs Teatris Sesasvlelis adaptirebas; sanitari-
uli kvanZebis rekonstruqcias etliT mosargebleebisTvis gansazRvruli standar-
tebiT; Teatris sxva sivrceebis SeZlebisdagvarad misadagebas etliT mosargeb-
leebisTvis.
am alternativas aqvs mniSvnelovani dadebiTi mxareebi: gaizrdeba SezRudu-
li SesaZleblobebis mqone pirebisTvis Teatris xelmisawvdomoba; Teatris Tana-
mSro m lebs eqnebaT SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebTan swori urTierTo-
bis unari; Teatris SemoqmedebiTi produqcia SezRuduli SesaZleblobebis mqone
pirebs miewodebaT alternatiuli gziT _ komunikaciis eleqtronuli saSualebe-
biT; gaizrdeba SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa informireba TeatrSi
maTTvis misadagebuli servisebis Sesaxeb; Teatris xelmisawvdomobisTvis gaweuli
danaxarjebi optimaluria da gacilebiT naklebia, vidre II alternativis SemTxve-
vaSi; aseve mcirea ganxorcielebis vadac da moicavs 1-dan 2 wlamde periods.
alternativis uaryofiTi mxareebia: srulfasovnad ver xerxdeba SezRuduli
SesaZleblobebis mqone pirebis gadaadgileba Teatris mTel sivrceSi; moiTxovs
damatebiT materialur saxsrebs; saWiroebs profesionalur kadrebs.
II alternativa _ Teatris Senobis sruli rekonstruqciis Sedegad Teatris mTe-
li infrastruqturis adaptacia etliT mosargeble SezRuduli SesaZleblobebis
mqone pirebisTvis, Sesabamisi saerTaSoriso standartebis dacviT an srulad adap-
tirebuli infrastruqturis mqone axali Senobis ageba TeatrisTvis. am SemTxvevaSi
etliT mosargeble SezRuduli SesaZleblobebis mqone Teatris TanamSromels
Tu mayurebels Teatris yvela sivrceze srulfasovani wvdomis saSualeba eZle-
va. mayurebelTa darbazSi etliT mosargeble SezRuduli SesaZleblobebis mqone
mayurebels, sxva mayurebelTan erTad, Tanabar pirobebSi yofna mouxsnis im uxer-
xulobas (erTgvar stigmas), romelSic aRmoCndeba xolme mayurebelTa darbazSi,
specialurad misTvis gamoyofil sivrceebSi moTavsebis dros.
II alternativis dadebiTi mxareebi: SezRuduli SesaZleblobebis mqone pire-
bis Tvis Teatris xelmisawvdomoba Seesabameba standartebs; Teatris TanamSrom-
lebs eqnebaT SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebTan swori urTierTobis
unar-Cvevebi; Teatris SemoqmedebiTi produqcia SezRuduli SesaZleblobebis
mqone pirebs miewodebaT komunikaciis eleqtronuli saSualebebiT; gaizrdeba Sez-
Ruduli SesaZleblobebis mqone pirTa informirebuloba TeatrSi maTTvis misada-
gebuli servisebis Sesaxeb.
44
uaryofiTi mxareebidan aRsaniSnavia mniSvnelovani finansuri danaxarjebi _
arsebuli Senobebis infrastruqturis sruli adaptireba moiTxovs daaxloebiT
200000-600000 lars, Teatrebis Senobebis farTobisa da Sesasrulebeli samuSaoe-
bis moculobis gaTvaliswinebiT, xolo axali Senobis agebisTvis saWiro fuladi
resursi, aseve Teatris saproeqto parametrebis gaTvaliswinebiT, ramdenime mili-
on lars aRwevs; meore mniSvnelovani faqtoria alternativis ganxorcielebis vada,
rac 3-dan 5 wlamde meryeobs; mesame faqtoria profesional kadrebis simwire.
III alternativa _ iZulebiTi status-kvos SenarCuneba TeatrSi. arsebobs ram-
denime obieqturi faqtori, romlebic xels uSlian arsebiTi rekonstruqciis Cata-
rebas. aqedan umTavresia Semdegi: Senobas ar aqvs Sesabamisi teqnikuri parametrebi
da/an am Senobebis interierSi mniSvnelovani rekonstruqcia dauSvebelia Zeglis
statusis gamo. etliT mosargebleebisTvis aseT SenobebSi aris daxrili asasvle-
li TeatrSi, an, saWiroebis SemTxvevaSi, SesaZlebelia pandusis midgma. gadaadgi-
leba mayurebelTa darbazSi SesaZlebelia. speqtaklis dros etliT mosargeble
SezRuduli SesaZleblobebis mqone mayurebels svamen specialurad gamoyofil
sivrceSi (magaliTad, loJaSi) an gamyofi rigis win an rigebis gasasvlelebSi. sxva
saWiro sivrceze srulfasovani wvdoma maTTvis praqtikulad SeuZlebelia. am al-
ternativas aqvs Semdegi dadebiTi mxareebi: Teatris TanamSromlebs eqnebaT SezRu-
duli SesaZleblobebis mqone pirebTan swori urTierTobis unar-Cvevebi; Teatris
SemoqmedebiTi produqcia SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebs miewodebaT
alternatiuli gziT _ komunikaciis eleqtronuli saSualebebiT; gaizrdeba Sez-
Ruduli SesaZleblobebis mqone pirTa informirebuloba TeatrSi maTTvis mis-
adagebuli servisebis Sesaxeb. uaryofiTi mxareebi: SezRuduli SesaZleblobebis
mqone pirebisTvis Teatris xelmisawvdomoba arakomfortulia; rCeba stigmatize-
bis mniSvnelovani aspeqtebi; saWiroebs profesional kadrebs; III alternativis Sem-
T xvevaSi, SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebis Teatris xelmisawvdomobis
dakmayofilebis xarisxi Zalian dabalia.
samive alternatiuli varianti iTvaliswinebs Teatris TanamSromelTa momza-
debas SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebTan urTierTobisaTvis; Teatris
SemoqmedebiTi produqciis (speqtakli, saRamo, koncerti, gamofena da a.S.) miwode-
bas komunikaciis eleqtronuli saSualebebiT (pirdapiri translacia internetiT)
da SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa informirebas maTTvis Sesabamisi
servisebis TeatrSi arsebobis Sesaxeb.
dadebiTi da uaryofiTi mxareebis ganxilvis garda, samive alternativa Se-
fasda efeqtianobis multifaqtoruli analizis saSualebiT.
45
cxrili. efeqtianobis multifaqtoruli analizis Sedegebi.
krit
eriu
mebi
Sez
Ru
du
li
Sesa
Zleb
lo
bebi
s mq
one
pir
Ta
int
egr
acia
so
ciu
mSi
Sez
Ru
du
li
Sesa
Zleb
lo
bebi
s mq
one
pir
Ta
cxo
vreb
is x
aris
xis
gau
mjo
bese
ba
Sez
Ru
du
li
Sesa
Zleb
lo
bebi
s mq
one
pir
ebis
Tvi
s T
eat
ris
xel
misa
wvd
omo
bis
uf
leb
is
aRsr
ul
ebis
ef
eqt
iani
gan
xor
cie
leb
a
Tea
tr
Si S
ezR
ud
ul
i Se
saZl
ebl
obe
bis
mqo
ne
pir
ebis
das
aqme
ba
dan
axar
jeb
is o
den
oba
ganx
or
cie
leb
is v
ada
sul
kriteriumis wona
20% 20% 20% 5% 20% 15% 100%
1 alternativa 5 5 4 5 4 4
1-5qula 5X2,0=10 5X2,0=10 4X2,0=8 5X0,5=2,5 4X2,0=8 4X1,5=6 44,5
2 alternativa 4 4 3 2 3 2
1-5qula 4X2,0=8 4X2,0=8 3X2,0=6 4X0,5=2 3X2,0=6 2X1,5=3 33
3 alternativa 3 3 1 1 2 1
1-5 qula 3X2,0=6 3X2,0=6 1X2,0=2 1X0,5=0,5 2X2,0=4 1X1,5=1,5 20
efeqtianobis multifaqtorul analizSi alternativebis Sefasebis mizniT
kriteriumebs wona mivaniWeT mniSvnelobis mixedviT. 5-quliani sistemiT Sevafa-
seT alternativis kriteriumTan Sesabamisoba _ ramdenad akmayofilebs alterna-
tiva gansazRvrul kriteriums. sabolood, qula, romelic TiToeulma alterna-
tivam miiRo kriteriumebis mixedviT, gamravlda mocemuli kriteriumis wonaze.
Sedegebi SevkribeT da saukeTeso alternativa (maRali qulis alternativa) am
gziT gamovlinda.
46
rekomendaciebi
gamoikveTa, rom I alternativa, rac gulisxmobs Teatris Sida sivrcis infra-
struqturis arasruli cvlilebis SesaZleblobis pirobebSi Teatris Senobis
maqsi malurad morgebas etliT mosargebleebisTvis Sesabamisi saerTaSoriso stan-
dartebis dacviT, danarCen orTan SedarebiT, maRali SefasebiT da, Sesabamisad,
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebis Teatris xelmisawvdomobis dakmayofi-
le bis optimaluri xarisxiT gamoirCeva. materialuri, adamianuri da droiTi re-
sur sebis dazogviT alternativis upiratesobis ganmsazRvreli ZiriTadi faqtore-
bia xarjTefeqtianoba da ganxorcielebis mokle vada im obieqtur realobaSi, rac
saqarTvelos Teatrebis umetes nawils aqvs. amdenad, dasaxuli miznis miRwevis-
Tvis rekomendacias vuwevT I alternativis ganxorcielebas.
alternativis praqtikaSi ganxorcielebisTvis mizanSewonilia:
1. saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis saministrom da
Tbi lisis municipalitetis meriam saqarTvelos parlamentis ganaTlebis mecni-
e rebisa da kulturis komitetTan mWidro TanamSromlobiT SeimuSaon erTiani
sa moqmedo gegma; samoqmedo gegmis momzadebisas gaTvaliswinebuli unda iyos
Sesabamisi saerTaSoriso praqtika;
2. samuSao jgufis Seqmna sakanonmdeblo da aRmasrulebeli xelisuflebis Sesaba-
mi si struqturebis, aseve arasamTavrobo da saerTaSoriso organizaciebis,
kvle viTi da meToduri centrebis warmomadgenelTa da eqspertTa Semadgenlo-
biT;
3. dafinansebis qmediTi meqanizmebis gansazRvra centraluri da adgilobri-
vi bi u jetebis, miznobrivi fondebisa da saerTaSoriso donorebis saxsrebis
integri rebiT;
4. Teatrebis TanamSromelTa momzadebis miznobrivi programebis Seqmna da da-
nergva;
5. partniorobis gaRrmaveba yvela dainteresebul struqturasTan;
6. efeqtiani sainformacio kampaniis warmarTva sazogadoebis srulfasovani
infor mirebis mizniT;
7. monitoringisa da Sefasebis moqnili sistemis Camoyalibeba: Sefasebis indika-
torebis Sesrulebis perioduli monitoringi uflebamosili uwyebis mxridan.
daskvna
Cveni politikis dokumentis mTavari mizani iyo moZraobis SezRudvis mqone
pirebisTvis Teatris xelmisawvdomobis gasazrdelad efeqtiani gzebis moZieba da
SeTavazeba yvela im struqturisa da dawesebulebisTvis, vis kompetenciaSic Sedis
am sakiTxis gadawyveta. swored amitom amovirCieT saukeTeso variantad I alter-
nativa, romlis realizeba yvelaze optimalurad iZleva dasaxuli miznis miRwevis
47
SesaZleblobas. amisaTvis ki aucilebelia gadawyvetilebebis mimReb pirTa uwye-
baTaSorisi samuSao jgufis Seqmna, masSi Sesabamisi gamocdilebis mqone arasam-
Tavrobo da saerTaSoriso organizaciebisa da eqspertTa miwveviT. am principis
dacva daaCqarebs urTierTSejerebuli mosazrebebis Camoyalibebas samoqmedo
gegmis Semadgenel nawilebad da gaaiolebs maT praqtikul ganxorcielebas. spe-
cialuri programiT momzadebuli Teatrebis TanamSromlebi samsaxurebriv saqmi-
anobas Seasruleben gacnobierebulad da motivirebulad, ris gareSec SezRuduli
SesaZleblobebis mqone pirTaTvis SeuZlebeli iqneba adaptirebuli infrastuqtu-
riT srulfasovani sargebloba. sakanonmdeblo da aRmasrulebeli xelisuflebis
koordinirebuli CarTuloba xels Seuwyobs rogorc saqarTvelos erovnuli
kanonmdeblobis sinqronizacias saerTaSoriso standartebTan, aseve sakanonmdeb-
lo aqtebisa da sxva dokumentebis moTxovnaTa aRsrulebis meqanizmebis daxvewas.
bibliografia
1. saqarTvelos kanoni kulturis Sesaxeb: www.matsne.gov.ge/ka/document/view/31402;
2. saqarTvelos mTavrobis 06/01/2014 w. #41 dadgenileba SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebisaTvis sivrcis mowyobisa da arqiteqturuli da gegmarebiTi elemente bis teqni-kuri reglamentis damtkicebis Taobaze: w.matsne.gov.ge/ka/document/view/2186893;
3. saqarTvelos mTavrobis 20/01/2014 w. #76 dadgenileba SezRuduli SesaZleblobis mqo ne pirTa Tanabari SesaZleblobebis uzrunvelyofis 2014-2016 wlebis samTavrobo sa moqmedo gegmis damtkicebis Sesaxeb: www.atipfund.gov.ge/res/docs/shshmp-2014-2016-gegma.pdf;
4. UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD): www.un.org/development/desa/dis-abilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities.html
5. CRPD work by the Commission (UN): www.equalityhumanrights.com/en/our-human-rights-work/moni-toring-and-promoting-un-treaties/un-convention-rights-persons-disabilities
6. Accessibility and Development: environmental accessibility and its implications for inclusive, sustain-able and equitable development for al (UN): www.un.org/disabilities/documents/accessibility_and_development_june2013.pdf
7. Disability Discrimination Act 1995 (United Kingdom): www.legislation.gov.uk/ukpga/1995/50/contents
8. Equality Act2010 (United Kingdom): www.legislation.gov.uk/ukpga/2010/15/contents
9. General Equality Law: www.gesetze-im-internet.de/agg/(Germany):
10. Law on Equality of Persons with Disabilities (Disability Eequality Act-BGG).(Germany): www.gesetze-im-internet.de/bgg/BJNR146800002.html
11. saxelmZRvanelo politikis ganmsazRvrelTaTvis inkluziuri gadawyvetilebebis miRe-baze. qarTuli versiis adaptireba: bibileiSvili m., afciauri s., maRaldaZe e., firaSvi-li n; redaqtori barZimiSvili n., britaneTis sabWo. Sps `bataS printi~. Tbilisi. 2016.
12. maxaraSvili T., bazaSvili d., adaptirebuli garemo yvelasaTvis. universaluri dizai-nis saerTaSoriso standartebi. gamomcemloba `miniatura~, Tbilisi, 2017.
13. Handbook for Parliamentarians on the Convention on the Rights of Persons with Disabilities: www.un.org/development/desa/disabilities/resources/handbook-for-parliamentarians-on-the-conven-tion-on-the-rights-of-persons-with-disabilities/chapter-five-national-legislation-and-the-convention-2.html www.rm.coe.int/16805a2a23
14. londonis nacionaluri Teatri: www.nationaltheatre.org.uk/your-visit/access;
15. New London Theatre: www.reallyuseful.com/theatres/new-london-theatre/disabled-access/.
48
49
saqarTveloSi TavSesafris sistemiT arakeTilsindisierad sargeblobis prevencia
ia pozovi
reziume
winamdebare politikis dokumentSi ganxilulia saqarTveloSi TavSesaf-
ris sistemis arakeTilsindisier gamoyenebasTan dakavSirebuli sakiTxebi da maTi
mogvarebis meTodebi, kerZod, yuradReba gamaxvilebulia saerTaSoriso dacvis
Sesaxeb ganmeorebiT ganacxadebze, rogorc sistemis arakeTilsindisierad gamo-
yenebis erT-erT mTavar meTodze. problemis Sesaswavlad gamoviyeneT Semdegi
saxis meTodologia: SeviswavleT da mimovixileT arsebuli literatura, inter-
viuebi aviReT sferoSi momuSave specialistebisagan, samxreT kavkasiaSi gaeros
ltolvilTa umaRlesi komisris ofisis warmomadgenlisa da saxalxo damcvelis
aparatis warmomadgenlisgan, gavecaniT sxvadasxva evropuli qveynis saukeTeso
praqtikas.
politikis dokumentSi dasmuli problemis gadasaWrelad ganvixileT ori
alternativa, SevafaseT maTi dadebiTi da uaryofiTi mxareebi da warmovadgineT
am alternativebis mosalodneli Sedegebis matrica. yovelive amis safuZvelze ki
SevarCieT upiratesi alternativa.
politikis dokumentis bolos warmodgenilia rekomendaciebi, romelTa
gaTvaliswinebac xels Seuwyobs SerCeuli alternativis warmatebul da efeqtian
ganxorcielebas.
Sesavali
devnisagan sxva qveyanaSi TavSesafris miRebis ufleba garantirebulia 1948
wlis adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciiT.1 saqarTvelos konstituciis
47-e muxlis Tanaxmad, kanoniT dadgenili wesiT, saqarTvelo TavSesafars aZlevs
ucxoel moqalaqeebsa da moqalaqeobis armqone pirebs.2 saerTaSoriso dacvis
uflebis ganxorielebas saqarTveloSi uzrunvelyofs saqarTvelos okupirebuli
teritoriebidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa, gansaxlebisa da ltolvilTa
saministro.3
saqarTvelo TavSesafris maZiebelTaTvis mimzidveli qveyana 2000-iani wle-
bidan gaxda. am periodamde qveyanaSi wliurad daaxloebiT 70-80 ucxoeli Camo-
dioda, romelic TavSesafars iTxovda. TavSesafris maZiebelTa nakadi 1999 wels
gaizarda, rodesac ruseTis federaciis CeCneTis respublikaSi dawyebuli saomari
1 adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, 1948. muxli 14. xelmisawvdomia: www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/ [nanaxia - 11.02.2018].
2 saqarTvelos konstitucia, (1994 w.) muxli 47. xelmisawvdomia www.parliament.ge/ge/kanonmdebloba/constitution-of-georgia-68 [nanaxia - 11.02.2018]
3 saerTaSoriso dacvis Sesaxeb saqarTvelos kanoni, muxli 67. xelmisawvdomia www.matsne.gov.ge/ka/document/view/3452780 [nanaxia - 11.02.2018]
50
moqmedebebis gamo saqarTveloSi TavSesafris Txovnam masobrivi xasiaTi miiRo.
saqarTvelos xelisuflebam jgufuri midgomiT statusis miniWebis princips (Prime
Facie) mimarTa da cxra aTasamde pirs ltolvilis statusi mianiWa.4
saqarTveloSi TavSesafris maZiebelTa axali didi talRa 2012-2014 wlebidan
gamoCnda, rac dakavSirebuli iyo axlo aRmosavleTis regionSi, konkretulad ki,
erayis respublikasa da siriis arabTa respublikaSi, ganviTarebul saomar moq-
medebebTan. amas daemata 2014 wels ukrainis aRmosavleT regionebidan da yiri-
mis naxevarkunZulidan wamosul ucxoelTa nakadi. im droisaTvis saqarTveloSi
TavSesafris sakiTxi regulirdeboda `ltolvilisa da humanitaruli statusebis
Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT. Tumca TavSesafris maZiebelTa gazrdilma raode-
nobam aCvena, rom aRniSnul kanons garkveuli xarvezebi hqonda da saWiroebda
gaumjobesebas. 2017 wlis pirvel Tebervals ZalaSi Sevida `saerTaSoriso dacvis
Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, romelic aregulirebs TavSesafris sistemas saqarT-
veloSi.
rodesac saubaria TavSesafris sistemaze, gasaTvaliswinebelia is garemoeba,
rom TavSesafris maZiebelTa garkveuli nawili am sistemas arakeTilsindisierad
iyenebs _ ucxoelTa nawili saerTaSoriso dacvas swored maSin iTxovs, rode-
sac saqarTvelos teritoriaze aralegalurad yofnis gamo misi gaZevebis sakiTxi
dgeba. garda amisa, ucxoelebi arakeTilsindisierad iyeneben TavSesafris sistemas
maSin, rodesac isini ganmeorebiT (meored da metjer) mimarTaven saministros da
cdiloben isargeblon TavSesafris maZiebelTa uflebebiT. `saerTaSoriso dac-
vis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 56-e muxlis Tanaxmad, TavSesafris maZiebels
ufleba aqvs ar iqnes eqstradirebuli an saqarTvelodan gaZevebuli, vidre mis-
Tvis saerTaSoriso dacvis miniWebis sakiTxTan dakavSirebiT saministro ar mi-
iRebs gadawyvetilebas an sasamarTlo gadawyvetileba ar Seva kanonier ZalaSi;
saerTaSoriso dacvaze gancxadebis ganxilvis periodSi darCes TavSesafris maZi-
ebelTa droebiTi ganTavsebis centrSi; isargeblos skolamdeli da zogadi ganaT-
lebis, aseve, profesiuli da umaRlesi ganaTlebis uflebiT, saqarTvelos mo-
qalaqis msgavsad isargeblos saxelmwifo janmrTelobis dacvis programebiT da
a.S.5 `saerTaSoriso dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi gawerilia ganmeorebiTi
ganacxadebis ganxilvis procedura. kanonis 45-e muxlis Tanaxmad, Tuki ucxoels
an moqalaqeobis armqone pirs ltolvilis an humanitaruli statusi Seuwyda,
gauuqmda an CamoerTva, an TavSesafris procedura saqarTveloSi dasrulda, mas
ufleba aqvs waradginos ganmeorebiT saerTaSoriso dacvaze gancxadeba, Tu a)
mis warmoSobis qveyanaSi moxda iseTi cvlilebebi, romlebic misi saerTaSoriso
dacvis saWiroebas aCens; b) arsebobs axali faqtobrivi garemoebebi, romlebic
wina saerTaSoriso dacvaze gancxadebaSi miTiTebuli garemoebebis Sefasebisas ar
ganxilula da romelTa warmoudgenlobac ganmcxadeblis braliT ar momxdara. im
4 TavSesafari saqarTveloSi, zogadi informacia. xelmisawvdomia www.mra.gov.ge/geo/static/705 [nanaxia - 11.02.2018].
5 saerTaSoriso dacvis Sesaxeb saqarTvelos kanoni (2017 w.), muxli 56. xelmisawvdomia www.matsne.gov.ge/ka/document/view/3452780 [nanaxia - 11.02.2018].
51
SemTxvevaSi, Tu ucxoeli ver akmayofilebs aRniSnul kriteriumebs, saqmis xel-
axla ganxilvis gareSe miiReba saerTaSoriso dacvaze ganmeorebiTi gancxadebis
ganxilvaze uaris Tqmis Sesaxeb gadawyvetileba.6
saerTaSoriso dacvaze ganmeorebiTi gancxadeba seriozul problemasa da
gamowvevas warmoadgens saministrosaTvis rigi pirobebis gamo: ixarjeba saminis-
tros adamianuri da teqnikuri resursi da ixarjeba qveynis resursi, radgan aRniS-
nuli pirebi sargebloben TavSesafris maZiebelTa uflebebiTa da aqedan gamomdi-
nare benefitebiT.
winamdebare politikis dokumentis kvlevis mizania:
a) im problemis warmoCena, romlis gamoc xdeba TavSesafris sistemis ara-
keTilsindisierad gamoyeneba;
b) problemebis gadaWris optimaluri gzebis moZieba da Sesabamisi rekomendaciebis
SemuSaveba.
zemoaRniSnuli miznebis gansaxorcieleblad kvlevaSi gamoyenebulia Semdegi
saxis meTodologia: arsebuli literaturis mimoxilva, interviuebi sferoSi mo-
muSave specialistebTan, samxreT kavkasiaSi gaeros ltolvilTa umaRlesi komis-
ris ofisis warmomadgenelTan da saxalxo damcvelis aparatis warmomadgenelT-
an. interviu Catarda specialurad momzadebuli kiTxvaris gamoyenebiT. amasTan,
kvle vis procesSi gavecaniT sxvadasxva evropuli qveynis saukeTeso praqtikas.
problemis aRwera
TavSesafris moTxovnis ufleba TiToeuli adamianis ganuyofeli uflebaa.
saqarTveloSi saerTaSoriso dacvis miniWebaze pasuxismgebeli uwyebaa saqarT-
velos okupirebuli teritoriebidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa, gansaxlebi-
sa da ltolvilTa saministro. unda aRiniSnos, rom saqarTvelo ltolvilebi-
sTvis yovelTvis ar iyo mimzidveli qveyana. pirveli didi nakadi saqarTvelom
1990-iani wlebis bolos miiRo, rodesac qveynis sazRvars aTasobiT eTnikurad Ce-
Ceni TavSesafris maZiebeli moadga. mas Semdeg, wlebis ganmavlobaSi, saqarTveloSi
TavSesafrs yovelwliurad ucxo qveynebis daaxloebiT 70-80 moqalaqe iTxovda.
situacia mkveTrad Seicvala 2014 wlidan, rodesac TavSesafris maZiebelTa ra-
odenoba TiTqmis 2500%-iT gaizarda.7
TavSesafris maZiebelTa raodenobis aseTi mkveTri zrda ganapiroba axlo
aRmosavleTSi, eraysa da siriaSi, mimdinare SeiaraRebulma konfliqtma da aseve
ukrainis aRmosavleT regionebSi ganviTarebulma movlenebma; mogvianebiT, 2016-
2017 wlebSi, amas daemata iemenis krizisi, ramac saqarTveloSi iemeneli TavSesaf-
ris maZieblebis raodenobis zrdac gamoiwvia.
6 saerTaSoriso dacvis Sesaxeb saqarTvelos kanoni (2017 w.), muxli 56. xelmisawvdomia www.matsne.gov.ge/ka/document/view/3452780 [nanaxia - 11.02.2018].
7 saqarTvelos okupirebuli teritoriebidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa, gansaxlebisa da ltolvilTa saministros oficialuri vebgverdi; statistika; ltolvilTa statistika; xelmisawvdomia bmulze: www.mra.gov.ge/res/docs/2018030216100235786.pdf [nanaxia - 11.02.2018].
52
cxrili #1 8
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
TavSesafris
maZiebeli piri57 79 599 719 1792 1449 947 951
ucxo qveynis moqalaqisTvis, romelic sxvadasxva mizezis gamo usafrTxo
TavSesafars saWiroebs, saerTaSoriso dacvis miniWeba, civilizebuli samyaros-
Tvis adamianis uflebebis dacvis erT-erTi qvakuTxedia. miuxedavad amisa, unda
aRiniSnos, rom xSiria TavSesafris sistemis arakeTilsindisierad gamoyenebis
faqtebi; sistemiT borotad sargeblobaSi ramdenime SemTxveva igulisxmeba; xSirad
ucxo qveynis moqalaqe TavSesafars mxolod im dros iTxovs, rodesac mas Sinagan
saqmeTa saministros migraciis departamenti, saqarTveloSi aralegalurad yofnis
gamo, Tavis warmoSobis qveyanaSi deportaciis mizniT akavebs. cxadia, aseT dros
piri cdilobs qveynidan deportaciis procesi gawelos, rac, ra Tqma unda, saxelm-
wifos resursis fuWad xarjvas iwvevs. sistemis borotad sargeblobasTan gvaqvs
saqme aseve im dros, rodesac ucxo qveynis moqalaqe saministros saerTaSoriso
dacvisTvis mimarTavs mxolod maSin, rodesac Sesabamisi organoebi mas akaveben
Tavis warmoSobis qveyanaSi eqstradiciis mizniT. gaeros ltolvilTa umaRlesi
komisris saxelmZRvanelo principebis Tanaxmad, „devna unda ganvasxvavoT saerTo
samarTliT gaTvaliswinebuli danaSaulis Cadenis Sedegad misjili sasjelisgan.
adamianebi, romlebic samarTlebriv devnas an sasjels gaurbian, rogorc wesi, ar
iTvlebian ltolvilebad. xazi unda gaesvas imas, rom ltolvili aris usamarTlo-
bis msxverpli an potenciuri msxverpli da ara piri, romelic marTlmsajulebas
gaurbis“.9
TavSesafris sistemis arakeTilsindisier gamoyenebas aqvs adgili, rodesac
ucxo qveynis moqalaqe saministros saerTaSoriso dacvis TxovniT, yovelgvari
safuZvlis gareSe, dausruleblad mimarTavs ganmeorebiT.
„saerTaSoriso dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonma, romelic ZalaSia 2017
wlis 1-li Tebervlidan, met-naklebad daaregulira gaZevebasa da eqstradicias
daqvemdebarebuli pirebis ganacxadebis ganxilvis wesi da vadebi. „saerTaSoriso
dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 24-e muxlis Tanaxmad, saeqstradicio proce-
durebis Catarebisas an saqarTvelodan gaZevebis sakiTxis ganxilvisas ucxoels an
moqalaqeobis armqone pirs ufleba aqvs, saerTaSoriso dacvis moTxovniT mimar-
Tos am muxliT gaTvaliswinebul saxelmwifo uwyebebs, saerTaSoriso dacvis
moTxovnis SesaZleblobis Sesaxeb informaciis miwodebidan 15 kalendaruli dRis
8 saqarTvelos okupirebuli teritoriebidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa, gansaxlebisa da ltolvilTa saministros oficialuri vebgverdi; statistika; ltolvilTa statistika; xelmisawvdomia bmulze: www.mra.gov.ge/res/docs/2018030216100235786.pdf [nanaxia - 29/03.2018].
9 UN High Commissioner for Refugees (UNHCR), Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status under the 1951 Convention and the 1967 Protocol Relating to the Status of Refugees, December 2011, HCR/1P/4/ENG/REV. 3, available at: www.refworld.org/docid/4f33c8d92.html [nanaxia - 28.03.2018].
53
vadaSi. 29-e muxlis Tanaxmad, gaZevebis proceduraSi myofi da eqstradiciisadmi
daqvemdebarebuli piris gancxadeba saministrom unda ganixilos ara ugvianes 1
Tvisa.10
Cveni naSromi orientirebulia TavSesafris sistemis borotad gamoyenebis
im SemTxvevebze, rodesac ucxo qveynis moqalaqe saministros saerTaSoriso dacvis
TxovniT, yovelgvari safuZvlis gareSe, dausruleblad mimarTavs ganmeorebiT.
ganmeorebiT mimarTvis wesi gansazRvrulia saqarTvelos kanoniT `saerTa-
Soriso dacvis Sesaxeb~. kanonis 45-e muxlis mixedviT, Tu ucxoels an moqalaqe-
obis armqone pirs ltolvilis an humanitaruli statusi Seuwyda, gauuqmda an
CamoerTva, an TavSesafris procedura saqarTveloSi dasrulda, mas ufleba aqvs
waradginos ganmeorebiTi gancxadeba saerTaSoriso dacvaze, Tu mis warmoSobis
qveyanaSi moxda iseTi cvlilebebi, romlebic mis saerTaSoriso dacvis saWiroebas
warmoSobs, an arsebobs axali faqtobrivi garemoebebi, romlebic wina ganxilvis
dros ar Sefasebula da romelTa warmoudgenlobac ganmcxadeblis braliT ar
momxdara.11
kanoniT ar aris akrZaluli saerTaSoriso dacvis ganmeorebiT moTxovna,
radgan SesaZlebelia TavSesafris maZiebels uaris Tqmis Semdeg realurad gauCndes
iseTi axali garemoeba, romelic saWiroebs Seswavlas. ganmeorebiT mimarTva ver
aikrZaleba, radgan sistemis arakeTilsindisierad gamoyenebis prevenciam ar unda
daCagros TavSesafris keTilsindisierad maZiebeli pirebi.
dausabuTebeli ganmeorebiTi ganacxadebebi did problemas warmoadgens sa-
ministrosTvis sxvadasxva mizezis gamo; pirvel rigSi, dausabuTebeli ganmeorebi-
Ti ganacxadebis ganxilva fuWad xarjavs saministros resurss, romelic isedac
sakmaod SezRudulia. saministros adamianuri resursi, romelic pasuxismgebelia
saerTaSoriso dacvis ganacxadis Seswavlaze da TavSesafris momTxovni pirisTvis
saerTaSoriso dacvis miniWebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebaze, mwiria. statu-
sis dadgenis ganyofilebaSi StatiT dasaqmebulia 6 specialisti; 2018 wlis ganmav-
lobaSi, gaeros ltolvilTa umaRlesi komisris ofisis finansuri mxardaWeriT,
ganyofilebaSi xelSekrulebiT dasaqmebulia kidev 2 specialisti. am specialiste-
bis xelSekruleba 2018 wlis bolos mTavrdeba da araa garantirebuli, rom isini
ama Tu im formiT gaagrZeleben muSaobas; gamomdinare iqidan, rom winamdebare do-
kumenti orientirebulia problemis grZelvadian gadawyvetaze, marTebuli iqneba
situacia Sefasdes mudmivi resursis mixedviT.
rogorc zemoT mocemul cxrilSia naCvenebi, ukanaskneli wlebis tenden-
ciis gaTvaliswinebiT, yovelwliurad TavSesafris maZiebel pirTa raodenoba
daaxloebiT 1000-s Seadgens. 6 specialistis pirobebSi, erTi wlis ganmavloba-
Si erT specialists daaxloebiT 170 saqmis ganxilva uwevs, rac yovelTviurad
15-mde saqmis Seswavlas niSnavs. statusis damdgeni specialistebis TqmiT, mra-
valwliani praqtikis gaTvaliswinebiT, sasurvelia specialisti TveSi maqsimum 10
10 saqarTvelos kanoni `saerTaSoriso dacvis Sesaxeb~, muxlebi 24 da 29.11 saqarTvelos kanoni `saerTaSoriso dacvis Sesaxeb~, muxli 45.
54
saqmes swavlobdes;12 winaaRmdeg SemTxvevaSi, droTa ganmavlobaSi mosalodnelia
xarisxma iklos da imatos arasrulyofilad Seswavlis safuZvelze momzadebuli
daskvnebis raodenobam; es ki, Tavis mxriv, gamoiwvevs imas, rom sasamarTlo saq-
meebis xelaxla ganxilvis davalebas gascems, rac damatebiTi saqme iqneba isev
imave specialis tebisTvis. garda amisa, dausrulebeli ganmeorebiTi ganacxadebi,
yovelwliur mimarTvebTan erTad, gamoiwvevs gansaxilveli saqmeebis dagrovebas.
vinaidan 2017 wlamde moqmedi kanonmdebloba ar aregulirebda ganmeorebiT ganac-
xadebs, saminis troSi ar xdeboda Sesabamisi statistikis warmoeba. axal kanonSi
saerTaSoriso dacvaze ganmeorebiTi ganacxadis cnebis gaCenasTan erTad daiwyo
statistikis warmoeba. 2017 wels saministros ganmeorebiTi ganacxadiT mimarTa
125-ma adamianma, rac saerTo mimarTvis daaxloebiT 15%-s Seadgens.13 es saqmeebi
statusis damdgen specialistebs umatebs saqmes im pirobebSi, rodesac maT sasur-
velze meti raodenobis saqme aqvT yovelTviurad gansaxilveli.
aseve ixarjeba saxelmwifos finansuri resursi, radgan piris TavSesafris
maZieblad registracias avtomaturad erTvis misi socialuri da ekonomikuri ga-
rantiebiT uzrunvelyofa. kerZod, TavSesafris maZieblis statusis mqone piri,
saqarTvelos moqalaqis msgavsad, isargeblos jandacvis sistemiT; garda amisa, Tu
maZiebeli specifikuri saWiroebis mqone piria, saxelmwifom igi unda uzrunvel-
yos sacxovrebeli adgiliTa da sxva aucilebeli pirobebiT.
saerTaSoriso dacvaze ganmeorebiTi ganacxadebi gamowvevaa aseve evropis
qveynebisTvis, ris naTel magaliTsac warmoadgens 2016 wels evropuli parlamen-
tisa da evropuli sabWosaTvis evropuli komisiis SeTavazeba saerTaSoriso dac-
vis erTiani proceduris Seqmnis Sesaxeb. am proceduraSi 42-e muxli eTmoba gan-
meorebiT ganacxadebs.14
problemis gadaWris gzebi(alternativebi)
politikis dokumentze muSaobis procesSi SeviswavleT saerTaSoriso gamo-
cdileba da interviuebi aviReT ZiriTadi aqtorebisgan. saerTaSoriso gamoc-
dilebisa da monawile mxareebisgan miRebuli informaciis Sejerebis safuZvelze
moxda problemis gadaWris gzebis Camoyalibeba. politikis dokumentSi dasmuli
problemis gadasaWrelad winamdebare naSromSi ganxiluli da Sefasebuli gvaqvs
ori alternativa:
I alternativa _ saerTaSoriso dacvaze ganmeorebiTi ganacxadis dros ucxo
qveynis moqalaqes an moqalaqeobis armqone pirs ar mieniWeba TavSesafris maZieblis
statusi, Tu saministro ar miiRebs gadawyvetilebas ganacxadis ganxilvis Taobaze.
12 statusis damdgen specialistebTan Catarebuli jgufuri interviu. intervius Catarebis TariRi: 19 mar-ti, 2018.
13 saministros Sida moxmarebis eleqtronuli statistikuri baza.14 Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council establishing a common procedure for international
protection in the Union and repealing Directive 2013/32/EU, 2016/0224. xelmisawvdomia: www.ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/policies/european-agenda-migration/proposal-implementation-package/docs/20160713/proposal_for_a_common_procedure_for_international_protection_in_the_union_en.pdf [nanaxia - 30.04.2018].
55
aRniSnuli alternativa gulisxmobs, rom saministroSi saerTaSori-
so dacvaze ganmeorebiTi ganacxadis wardgenis SemTxvevaSi, piri ar CaiTvleba
TavSesafris maZieblad, Tu saministro ar miiRebs gadawyvetilebas, rom gancxade-
baSi miTiTebulia axali garemoebebi, ris gamoc ganacxadi Seiswavleba Tavidan. es
TavisTavad gulisxmobs, rom piri gancxadebis registraciisTanave ar daregist-
rirdeba TavSesafris maZieblad, masze ar gaicema TavSesafris maZieblis cnoba da
Sesabamisad, igi ver isargeblebs im uflebebiT, riTic sargebloben TavSesafris
maZieblebi; kerZod, mas ar eqneba gansaxlebis ufleba, ar eqneba ufaso iuridiuli
daxmarebiT sargeblobis ufleba, saministros gadawyvetilebis gasaCivrebis SemTx-
vevaSi gadaixdis saxelmwifo baJs. ganmeorebiTi ganacxadis SemTxvevaSi TavSesaf-
ris maZieblis uflebebiT sargeblobis SezRudvis praqtika aprobirebulia saf-
rangeTSi, germaniaSi, Sveicariasa da kviprosze.15 saministros gadawyvetilebis
gasCivrebisa da sasamarTlos ganxilvis vadebi SemWidrovdeba; kerZod, saministro
erT dReSi Seiswavlis piris ganmeorebiT ganacxads saerTaSoriso dacvaze, sadac
gawerili unda iyos yvela is axali garemoeba, romlis gamoc piri xelaxla iTxovs
TavSesafars. im SemTxvevaSi, Tu saministro ganacxadSi warmodgenil faqtebs ar
miiCnevs axal garemoebad, pirs uars etyvian TavSesafris maZieblad registraciaze
da saerTaSoriso dacvaze misi ganacxadis xelaxla ganxilvaze. am gadawyvetilebis
gasaCivrebisTvis pirs miecema 5 samuSao dRe. amasTan, gamomdinare iqidan, rom
igi ar CaiTvleba TavSesafris maZieblad, igi ver isargeblebs ufaso iuridiuli
daxmarebiT da gadaixdis gasaCivrebisTvis kanonmdeblobiT dadgenil saxelwmifo
baJs. Tu piri gaasaCivrebs saministros gadawyvetilebas xelaxla ganxilvaze uar-
is SemTxvevaSi, sasamarTlo valdebuli iqneba aRniSnuli sakiTxi ganixilos 1 Tvis
vadaSi.
am alternativis ganxorcielebis SemTxvevaSi piri, romelic cdilobs siste-
mis arakeTilsindisierad gamoyenebas, ver isargeblebs im uflebebiTa da garan-
tiebiT, riTic sargebloben TavSesafris maZieblebi, maT Soris jandacvaze, ga-
naTlebasa da dasaqmebaze xelmisawvdomobiT da aseve gansaxlebis uflebiT. arse-
buli sistema Zalze loialuria, rac ucxoelebs sistemiT borotad sargeblobis
bevr mizezs da saSualebas aZlevs. Tu alternativa ganxorcieldeba, minimumamde
dava is benefitebi, ris gamoc pirs aqvs motivacia, dausabuTebeli da usafuZv lo
ganacxadebiT dausruleblad moiTxovos TavSesafari saqarTveloSi. garda amisa,
Tu gasaCivrebis SemTxvevaSi im ucxoelebs, vinc arakeTilsindisierad cdilobs
sistemiT isargeblos, mouwevT rogorc samarTlebrivi konsultantis servise-
biT sargeblobis safasuris, ise gasaCivrebisTvis dadgenili saxelmwifo baJis
gadaxda. gacilebiT naklebi piri gaasaCivrebs saministros gadawyvetilebas gan-
15 Country Report - France | Asylum Information Database, (AIDA), 2017. xelmisawvdomia: www.asylumineurope.org/reports/country/france [nanaxia - 20.04.2018].
Country Report - Germany | Asylum Information Database,a (AIDA), 2017. xelmisawvdomia: www.asylumineurope.org/reports/country/germany [nanaxia - 20.04.2018].
Country Report - Switzerland | Asylum Information Database, (AIDA), 2017. xelmisawvdomia: www.asylumineurope.org/reports/country/switzerland [nanaxia - 20.04.2018].
Country Report - Cyprus | Asylum Information Database, (AIDA), 2017. xelmisawvdomia: www.asylumineurope.org/reports/country/cyprus [nanaxia - 20.04.2018].
56
meorebiT ganacxadis ganxilvaze uaris Sesaxeb, radgan ar moisurveben Tanxis fu-
Wad flangvas. axla maT araferi akavebT, rom gauTaveblad asaCivron saministros
gadawyvetilebebi, radgan maTTvis nebismier SemTxvevaSi ufasoa rogorc iuridi-
uli daxmareba, ise Tavad gasaCivreba.
aRniSnul alternativas, ganxorcielebis SemTxvevaSi, savarudod, eqneba ro-
gorc garkveuli winaaRmdegoba, ise garkveuli mxardaWera gaeros ltolvilTa
umaRlesi komisris ofisis (SemdgomSi gluki) mxridan. politikis dokumentze mu-
Sa obis procesSi Catarebuli intervius analizze dayrdnobiT SegviZlia vivarau-
doT, rom gluki, Tavisi mandatidan gamomdinare, zogadad ar miesalmeba iseT cvli-
lebebs, romlebic ganmcxadeblebs SeuzRudavs socialur-ekonomikur sargebels.16
Tumca, rogorc ukve aRiniSna, aseTi SezRudvebi aprobirebulia evropis kavSiris
wevr qveynebSic. gluki aseve, savaraudod, ar miesalmeba ganmcxadeblebis ufaso
iuridiuli daxmarebis gareSe datovebas da maTTvis gasaCivrebisTvis dadgeni-
li saxelmwifo baJis gadaxdis valdebulebis dawesebas. Tumca aseTi meTodebiT
sistemiT arakeTilsindisierad mosargebleTaTvis motivaciis Semcireba aseve nac-
nobia evropis qveynebisTvis. garda amisa, is garemoeba, rom SesaZlebelia glukma
mxari ar dauWiros konkretuli qmedebebis gatarebas, ar niSnavs imas, rom saxelm-
wifos aRar eqneba SesaZlebloba esa Tu is RonisZieba gaataros. glukis pozicia
aris sarekomendacio xasiaTis da saxelmwifo ar aris valdebuli is gaiziaros,
Tu pozicia ar Seesabameba saxelmwifo interesebs. saxelmwifo interesebi saer-
TaSoriso organizaciebis rekomendaciebze maRla dgas. zogadad, rogorc gluki,
ise saqarTvelos saxalxo damcvelis aparati miesalmeba TavSesafris sistemis ara-
keTilsindisierad gamoyenebis winaaRmdeg qmediTi RonisZiebebis gatarebas.17 18
I alternativis ganxorcielebis SemTxvevaSi, gluki, savaraudod, mxars dau-
Wers gasaCivrebisa da sasamarTloSi ganxilvis vadebis SemWidrovebas; garda ami-
sa, organizacia ar iqneba winaaRmdegi, Tu gasaCivrebisas mxolod erTi instancia
miiRebs saboloo gadawyvetilebas.19 amasTan, aRniSnuli alternativa ar awesebs
ganmeorebiTi ganacxadis gakeTebis akrZalvas, rac glukisTvis aucilebeli piro-
baa; glukis poziciaa, rom nebismier adamians nebismier viTarebaSi unda hqondes
usafrTxo TavSesafris Txovnis ufleba.20
16 interviu samxreT kavkasiaSi gaeros ltolvilTa umaRlesi komisris ofisis warmomadgenelTan. intervius Catarebis TariRi 27 aprili, 2018.
17 iqve.18 interviu saqarTvelos saxalxo damcvelis warmomadgenelTan. intervius Catarebis TariRi 1 maisi, 201819 interviu samxreT kavkasiaSi gaeros ltolvilTa umaRlesi komisris ofisis warmomadgenelTan. intervius
Catarebis TariRi 27 aprili, 2018.20 iqve.
57
cxrili #1. I alternativis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi
dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
daizogeba saxelmwifos resursi,
romelic axla fuWad ixarjeba maTze,
vinc sistemiT borotad sargeblobs.
alternativiT gaTvaliswinebul
ramdenime RonisZiebas mxars ar
dauWers gluki.
minimumamde Semcirdeba is benefitebi
da pirobebi, romlebic pirs aZlevs
motivacias, ganmeorebiT moiTxovos
TavSesafari qveyanaSi.
alternativis ganxorcielebas ar
sWirdeba saxelmwifo biujetidan
Tanxebis mobilizeba.
II alternativa: arsebuli mdgomareobis status-kvos SenarCuneba
es alternativa gulisxmobs arsebuli mdgomareobis, anu status-kvos Senar-
Cunebas. amJamad saerTaSoriso dacvaze ganmeorebiT gancxadebasa da procedu-
rul garantiebs aregulirebs `saerTaSoriso dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
45-e muxli; moqmedi kanonmdeblobiT, Tuki saerTaSoriso dacvaze ganmeorebiT
gancxadebaSi ar aris miTiTebuli axali faqtobrivi garemoeba(ebi), rac ar Ses-
wavlila pirveladi ganacxadis ganxilvisas an Tuki ganmcxadeblis warmoSobis
qveyanaSi iseTi saxis cvlilebebs adgili ar hqonia, romlebic misi saerTaSoriso
dacvis saWiroebas warmoSobs, saministro iRebs gadawyvetilebas saerTaSoriso
dacvaze ganmeorebiTi gancxadebis ganxilvaze uaris Tqmis Sesaxeb. Tumca kanonSi
ar aris mkafiod ganmartebuli, piri isargeblebs Tu ara TavSesafris maZieblis
statusiT.
am alternativis ganxorcielebis SemTxvevaSi, ar iqneba saWiro raime saxis
qmedeba da sistema ganagrZobs funqcionirebas im formiT, ra formiTac axla ar-
sebobs. am SemTxvevaSi naklebad savaraudoa, rom politikis dokumentSi aRweri-
li problemebi aRmoifxvras; unda aRiniSnos, rom dResdReobiT ganmeorebiTi ga-
nacxadebis gamoyenebiT sistemiT borotad sargeblobis SemTxvevebis raodenoba ar
aRwevs kritikul zRvars; Tumca, qveyanaSi TavSesafris maZiebelTa raodenobis zr-
dis tendenciis gaTvaliswinebiT, prevenciis meqanizmis Seqmna aucilebelia. garda
amisa, aRsaniSnavia, rom dResdReobiT sruli datvirTviT ar aris amoqmedebuli
gaZevebis meqanizmi da ucxoelebi, romlebic uars miiReben TavSesafar ze, xSirad
samarTlebrivi safuZvlis ar arsebobis miuxedavad, mainc imyofebian qveyanaSi.
gaZevebis meqanizmis efeqtianad amoqmedebis SemTxvevaSi, sistemiT borotad mo-
sargebleTa raodenoba mkveTrad gaizrdeba da prevenciis meqanizmis ararsebobis
SemTxvevaSi, TavSesafris sistema mniSvnelovani problemebis winaSe aRmoCndeba.
58
cxrili #2. II alternativis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi
dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
saerTaSoriso organizaciebis
mxardaWera
ar Seiqmneba sistemiT borotad
sargeblobis prevenciis meqanizmi
gagrZeldeba saxelmwifos resursis
fuWad xarjva
alternativebis dadebiTi da uaryofiTi mxareebis Sefasebis paralelurad,
upiratesi alternativis gamovlenis mizniT, SevadgineT mosalodneli Sedegebis
matrica.
cxrili #3. mosalodneli Sedegebis matrica
alt
erna
tiv
ebi
Sed
egia
noba
ganx
or
cie
leb
ado
ba
ren
tab
elo
ba
xar
jia
noba
sar
gebl
iano
ba
I alternativa saSualo saSualo maRali udanaxarjod maRali
II alternativa dabali maRali dabali udanaxarjod dabali
politikis dokumentze muSaobisas sxvadasxva literaturisa da evropuli
praqtikis gacnobisa da sferos eqspertebTan Catarebuli interviuebis analizis
Sedegad gamovlinda, rom problemis 100%-iT mogvareba faqtobrivad SeuZlebe-
lia, radgan sakiTxis specifikurobidan gamomdinare, TavSesafris sistemis ara-
keTilsindisieri gamoyenebis srulad aRkveTa ver moxdeba, Tumca SesaZlebelia,
rom sistemis borotad gamoyenebis Sansi da albaToba minimumamde Semcirdes.
politikis dokumentSi mocemuli ori alternativis Sedarebisas gamoikveTa, rom
Sedegianobisa da rentabelobis TvalsazrisiT I alternativa gacilebiT upira-
tesia, vidre meore, radgan I alternativa zogavs saxelmwifo resurss da minimu-
mamde amcirebs im benefitebs, rac izidavs ucxo qveynis moqalaqeebs, rom boro-
tad isargeblon sistemiT; amasTan, marTalia, amJamad saqarTveloSi ar fiqsirdeba
im ucxoelTa didi raodenoba, vinc ganmeorebiT iTxovs saerTaSoriso dacvas,
magram tendenciebis gaTvaliswinebiT (yovelwliurad TavSesafris maZiebelTa
raodenobis zrda), uaxloes momavalSi ar aris gamoricxuli aRniSnuli nakadis
zrda, rasac II alternativa ver gaumklavdeba. xarjianobis TvalsazrisiT, arc
erTi alternativis ganxorcielebas ar sWirdeba Tanxa. I alternativas, savarau-
dod, ufro naklebi mxardaWera eqneba saerTaSoriso organizaciebis mxridan,
59
Tumca sargeblianobis TvalsazrisiT, I alternativa ufro momgebiania, vidre II,
radgan iTvaliswinebs saxelmwifo resursebis dazogvas. zemoaRniSnuli komponen-
tebis urTierTSejerebis Sedegad gamovlinda, rom I alternativa II alternativas-
Tan SedarebiT upiratesia.
rekomendacia
politikis dokumentSi ganxiluli alternativebis mosalodneli Sedegiano-
bis analizma cxadyo, rom I alternativa ufro misaRebia, vidre II alternativa.
am upiratesi alternativis ganxorcielebisaTvis saWiroa sakanonmdeblo
cvli lebebi. „saerTaSoriso dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi unda Sevides Sem-
degi saxis cvlilebebi: saerTaSoriso dacvaze ganmeorebiTi ganacxadis ganxilvis
procesSi ucxoeli an moqalaqeobis armqone piri ar daregistrirdeba TavSesafris
maZieblad da, Sesabamisad, ver isargeblebs TavSesafris maZieblis uflebebiT.
amasTan, amave kanonSi unda gaiweros, rom ganmeorebiTi ganacxadi saministrom
unda ganixilos erTi samuSao dRis vadaSi; ganmeorebiTi ganacxadis ganxilvaze
uaris Tqmis SemTxvevaSi ki, pirs SeeZleba aRniSnuli gadawyvetileba sasamarT-
loSi gaasaCivros gacnobidan 5 samuSao dRis vadaSi.
saqarTvelos administraciul saproceso kodeqsSi unda Sevides cvlile-
ba, romliTac ganmeorebiTi ganacxadis dros raionuli (saqalaqo) da saapelacio
sasa marTlo saqmes ganixilavs erTi Tvis vadaSi.
`saxelmwifo baJis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonSi unda Sevides cvlileba,
romelSic gaiwereba, rom saerTo sasamarTloebSi gansaxilvel saqmeebze saxelm-
wifo baJis gadaxdisgan ar gaTavisufldeba is ucxoeli an moqalaqeobis armqone
piri, romelic asaCivrebs saministros gadawyvetilebas saerTaSoriso dacvaze
ganmeorebiTi gancxadebis ganxilvaze uaris Sesaxeb.
daskvna
Cveni politikis dokumentis mTavar mizans warmoadgenda saqarTveloSi
TavSesafris sistemis arakeTilsindisieri gamoyenebiT qveynisa da saministrosa-
Tvis miyenebuli zianis gansazRvra da arakeTilsindisieri gamoyenebis prevencii-
saTvis saWiro meTodebis Seswavla. rogorc ukve aRiniSna, ganxiluli problemis
srulad prevencia, Temis specifikidan gamomdinare, faqtobrivad SeuZlebelia,
Sesabamisad, dokumentSi gavaanalizeT alternativebi, romlebic xels Seuwyobs
sistemis borotad gamoyenebis albaTobis Semcirebas.
SemoTavazebuli ori alternativis dadebiTi da uaryofiTi mxareebisa da,
aseve, mosalodneli Sedegebis matricis SefasebiT gamoikveTa upiratesi alterna-
tiva, romelic gulisxmobs Semdegs: saerTaSoriso dacvaze pirveli ganmeorebiTi
ganacxadis dros ucxo qveynis moqalaqes an moqalaqeobis armqone pirs ar mieniWeba
TavSesafris maZieblis statusi, Tu saministro ar miiRebs gadawyvetilebas ganacxa-
dis ganxilvis Taobaze _ piri avtomaturad ar daregistrirdeba TavSesafris maZi-
60
eblad, masze ar gaicema TavSesafris maZieblis cnoba da, Sesabamisad, ver isarge-
blebs im uflebebiT, riTic TavSesafris maZieblebi. mas ar eqneba gansaxlebisa da
ufaso iuridiul daxmarebaze wvdomis ufleba, ver isargeblebs sayovelTao jan-
dacvis servisiT, sasamarTloSi gadawyvetilebis gasaCivrebis SemTxvevaSi ki, ga-
daixdis saxelmwifo baJs. am alternativis Tanaxmad, saministros gadawyvetilebis
gasaCivrebisa da sasamarTlos ganxilvis vadebi SemWidrovdeba. saboloo jamSi, es
yvelaferi xels Seuwyobs imas, rom arakeTilsindisieri TavSesafris maZieblebis-
Tvis, maTTvis sasurvel uflebebze wvdomis SezRudvis gamo, Semcirdeba sistemis
arakeTilsindisierad gamoyenebis motivacia.
dabolos, unda aRiniSnos, rom SerCeuli upiratesi alternativis ganxor-
cieleba saWiroebs mxolod sakanonmdeblo cvlilebas da ar moiTxovs finansur
danaxarjebs. misi praqtikaSi asaxva, politikuri nebis arsebobis SemTxvevaSi,
SesaZ lebelia moxdes mcire droSi.
bibliografia
1. adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, 1948. www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/
2. saqarTvelos konstitucia (1994) www.parliament.ge/ge/kanonmdebloba/constitution-of-georgia-68
3. saerTaSoriso dacvis Sesaxeb saqarTvelos kanoni www.matsne.gov.ge/ka/document/view/3452780
4. TavSesafari saqarTveloSi, zogadi informacia: www.mra.gov.ge/geo/static/705
5. saqarTvelos okupirebuli teritoriebidan iZulebiT gadaadgilebul pirTa, gansaxlebisa da ltolvilTa saministros oficialuri vebgverdi; statistika; ltolvilTa statistika; www.mra.gov.ge/res/docs/2018030216100235786.pdf
6. UN High Commissioner for Refugees (UNHCR), Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status under the 1951 Convention and the 1967 Protocol Relating to the Status of Refugees, December 2011, HCR/1P/4/ENG/REV. 3 www.refworld.org/docid/4f33c8d92.html
7. Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council establishing a common pro-cedure for international protection in the Union and repealing Directive 2013/32/EU www.ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/policies/european-agenda-migration/proposal-im-plementation-package/docs/20160713/proposal_for_a_common_procedure_for_international_protec-tion_in_the_union_en.pdf
8. Country Report - France | Asylum Information Database. www.asylumineurope.org/reports/country/france
9. Country Report - Germany | Asylum Information Database www.asylumineurope.org/reports/country/germany
10. Country Report – Switzerland | Asylum Information Database. www.asylumineurope.org/reports/country/switzerland
11. Country Report - Cyprus | Asylum Information Database. www.asylumineurope.org/reports/country/cyprus
12. interviu samxreT kavkasiaSi gaeros ltolvilTa umaRlesi komisris ofisis warmomad-genelTan.
13. interviu saqarTvelos saxalxo damcvelis warmomadgenelTan.
14. statusis damdgen specialistebTan Catarebuli jgufuri interviu.
61
mxilebis meqanizmis danergvis mizanSewoniloba saqarTvelos kerZo seqtorSi
xatia rexviaSvili
reziume
winamdebare politikis dokumentSi mimoxilulia saqarTvelos winaSe kerZo
seqtoris keTilsindisierebis TvalsazrisiT arsebuli gamowvevebi.
naSromSi ZiriTad problemad ganxilulia kerZo seqtorSi mxilebis ararse-
boba; amis gamomwvev mizezebad gansazRvrulia biznesis warmomadgenlebsa da sax-
elmwifos Soris konsensusis ararseboba; uaryofiTi sazogadoebrivi damokideb-
uleba mxilebis mimarT da biznesombudsmenis uflebamosilebis SezRuduli farg-
lebi. aRniSnulis Sedegad warmoiSoba iseTi problemebi, rogoricaa: darRvevaze
an darRvevis safrTxeze dauyovneblivi reagirebis meqanizmebis ararseboba; dar-
Rvevis gamomvleni pirebis devnisa da Seviwroebis safrTxe; adamianis uflebaTa
darRvevis safrTxe; korufciuli garigebebis safrTxe; cnobierebis dabali done;
sajaro interesisTvis miyenebuli zianis didi masStabi da dausjelobis sindro-
mis arseboba kerZo seqtorSi.
aRniSnuli problemebidan gamomdinare, ganisazRvra Semdegi miznebi: 1. kerZo
seqtorSi arsebul korufciul riskebze/samarTaldarRvevebze swrafi reagireba;
2. sajaro interesis dacva kerZo seqtorSi arsebul mometebuli mniSvnelobis
sferoebSi; 3. samarTaldarRvevis/kerZo seqtorSi arsebuli aramarTlzomieri
safrTxis gamomvleni pirebis saTanado dacvis garantiebiT uzrunvelyofa.
dasaxuli miznebidan gamomdinare, mizanSewonilad miviCnieT problemis gadaW-
ris sami gzis _ sami alternativis ganxilva: 1. nulovani alternativa _ arsebuli
mdgomareobis (status-kvos) SenarCuneba; 2. I alternativa _ kerZo seq torisTvis
seqtoruli kanonmdeblobis SemuSaveba, biznesombudsmenis uflebamosilebis gaz-
rda da misTvis sagamoZiebo da sazedamxedvelo funqciebis miniWeba; 3. II alter-
nativa _ erTiani sakanonmdeblo aqtis SemuSaveba, damoukidebeli sagamoZiebo da
sakonsultacio organos Seqmna.
rogorc xarjTsargeblianobisa da multifaqtoruli analizma aCvena, I al-
ternativa (seqtoruli kanonmdeblobis Seqmna) yvelaze nakleb danaxarjs moiTxovs,
akmayofilebs saerTaSoriso standartebs da misi ganxorcielebac nakleb riskTan
aris dakavSirebuli.
62
Sesavali
kerZo seqtorSi korufciuli riskebis Semcireba saqarTvelos erovnuli an-
tikorufciuli strategiis erT-erTi prioritetia. sainvesticio garemos mniSv-
nelovani gaumjobesebis miuxedavad, saqarTvelo jerac dgas iseTi mniSvnelovani
gamowvevebis winaSe, rogoricaa korporaciuli marTvis gamWvirvale principebisa
da eTikuri qcevis normebis damkvidrebis xelSewyoba, biznesis keTilsindisierebis
uzrunvelyofis mizniT arsebuli riskebis Seswavla, sazogadoebrivi cnobierebis
amaRleba biznesis keTilsindisierebisa da misi mniSvnelobis Sesaxeb.1
korufciuli riskebis Semcireba da korufciisgan Tavisufali biznesgaremos
ideis advokatireba 2017-2018 wlebis antikorufciuli samoqmedo gegmiT gaTva-
liswinebul strategiul samizneebs Sorisaa.2 Tumca, aRsaniSnavia, rom saxelmwi-
foebs gansakuTrebuli sifrTxilis gamoCena marTebT biznesseqtorSi korufci-
uli riskebis aRmofxvris mizniT regulaciebis SemoRebisas, vinaidan nebismieri
sakanonmdeblo Careva SesaZloa zRudavdes biznesseqtoris damoukideblobas da
uaryofiTad aisaxos sainvesticio garemos Tavisuflebaze. meore mxriv, gasaTva-
lis winebelia isic, rom kerZo seqtoris saqmianobis farglebSi xvdeba mTeli rigi
strategiuli mniSvnelobis mimarTulebebi, rac ganapirobebs mometebul sazoga-
doebriv interess kerZo seqtoris mxridan samarTaldarRvevebis gamovlenasTan
dakavSirebiT.
aRniSnuli warmoSobs saWiroebas, rom ganvixiloT korufciasTan brZolis
iseTi meqanizmis kerZo seqtorSi danergvis mizanSewoniloba, rogoricaa mxilebis
instituti da mamxilebelTa dacvis garantiebi. mxilebis Tanamedrove cnebis erT-
erTi pirveli formulirebis Tanaxmad, mxileba aris piris qmedeba, romelic miiC-
nevs rom sajaro interesi aRemateba im organizaciis interesebs, romelsac is
emsaxureba da amxels organizaciis korufciul, ukanono, TaRliTur an saziano
saqmianobas.3
saqarTvelos kanonmdeblobiT, mxileba aris piris (mamxileblis) mier
gancxadebis ganmxilveli organos, gamomZieblis, prokuroris an/da saqarTvelos
saxalxo damcvelis informireba sajaro mosamsaxuris (mxilebulis) mier saqarT-
velos kanonmdeblobis an eTikisa da qcevis zogadi wesebis Semcveli normebis
darRvevis Sesaxeb, aseTis arsebobis SemTxvevaSi, romelmac ziani miayena an SeiZ-
leba miayenos sajaro interess an Sesabamisi sajaro dawesebulebis reputacias.
mxilebad CaiTvleba agreTve mamxileblis mier zemoaRniSnuli darRvevis Sesaxeb
samoqalaqo sazogadoebis an masobrivi informaciis saSualebebis informireba
gancxadebis ganmxilveli organos, gamomZieblis, prokuroris an saqarTvelos
saxal xo damcvelis mier gadawyvetilebis miRebis Semdeg.4
1 saqarTvelos erovnuli antikorufciuli strategia, gv. 392 saqarTvelos 2017-2018 wlebis antikorufciuli samoqmedo gegma, prioriteti IX3 Nader Petkas, and Blackwell, Whistleblowing (1972). citirebulia statiaSi: Nicholas M Rongine, Toward a Coherent Legal
Response to the Public Policy Dilemma Posed by Whistleblowing, American Business Law Journal, Summer 1985. Vol. 23, Iss. 2; p. 28.4 sajaro dawesebulebaSi interesTa SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb saqarTvelos kanoni, muxli 201,
p. „a“.
63
saqarTvelos kanonmdebloba mxilebis meqanizms icnobs mxolod sajaro seq-
torSi sajaro mosamsaxuris mier Cadenili samarTaldarRvevis mimarT. miuxedavad
imisa, rom mxilebis cneba yuradRebas amaxvilebs sajaro interesisTvis zianis
miyenebaze, sakiTxis mxolod sajaro seqtorSi daregulirebiT samarTlebrivi Se-
fasebisa da kontrolis miRma rCeba kerZo seqtoris is saqmianoba, romlis mome-
tebuli mniSvnelobidan gamomdinarec arsebobs saTanado kontrolis ganxorci-
elebis sajaro interesi.
winamdebare naSromi miznad isaxavs saqarTvelos kerZo seqtorSi mxilebis
institutis danergvis mizanSewonilobis Sefasebas, arsebuli mdgomareobisa da
Carevis alternatiuli modelebis mosalodneli Sedegebis prognozirebas, optima-
luri alternativis SerCevas da rekomendaciebis SemuSavebas qmedebis SerCeu-
li modelis efeqtiani ganxorcielebis mizniT. alternativebis SerCeva moxdeba
xarjT sargeblianobis analizisa da multifaqtoruli analizis safuZvelze.
naSromSi gamoyenebuli iqneba SedarebiT-samarTlebrivi kvlevebi, saerTa-
Soriso standartebi mxilebis institutisa da mamxileblis dacvis TvalsazrisiT;
aseve, saukeTeso ucxouri praqtika.
problemis aRwera
biznesis keTilsindisierebis koncefciis advokatireba da qmediTi zomebis
miReba kerZo seqtorSi korufciuli riskebis Semcirebis mizniT, saqarTvelos sa-
Sinao politikis prioritetul mimarTulebasTan erTad, saerTaSoriso samTavro-
baTaSoriso organizaciebis rekomendaciacaa.
ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis antikorufci-
uli qselis (OECD-ACN) 2016 wlis SefasebiT, mizanSewonilia saqarTvelos mTavro-
bam Seasrulos Semdegi rekomendaciebi: 1. Caataros biznesis keTilsindisierebis
riskebis kvleva; kompaniebsa da samTavrobo seqtors miewodos informacia biznes-
seqtorSi keTilsindisierebis riskebisa da prevenciis meqanizmebis Sesaxeb; 2. biz-
nesombudsmens unda mieces SesaZlebloba CaerTos biznesis keTilsindisierebis
sakiTxebSi; 3. unda SemuSavdes keTilsindisierebisa da antikorufciuli samoqme-
do gegmebi saxelmwifosa da municipalitetebis mier kontrolirebad kompaniebTan
dakavSirebiT. unda gaizardos am kompaniebis gamWvirvalobis xarisxi maTze in-
formaciis proaqtiuli gamoqveynebis moTxovnebis gavrcelebis meSveobiT; 4. gan-
xi luli unda iyos sajaro dafinansebis mqone proeqtebis farglebSi keTilsindi-
sierebis paqtebis SemuSavebis SesaZlebloba; 5. unda moxdes iuridiuli pirebis
beneficiari mesakuTreebis vinaobis gasajaroeba da am informaciis gamoqveyneba
onlain. amavdroulad, unda dawesdes pasuxismgebloba am informaciis gaumJRavne-
blobis an araswori informaciis miTiTebis SemTxvevaSi.5 aseve aRsaniSnavia lon-
donis antikorufciul samitze saqarTvelos mier aRebuli valdebuleba benefi-
ciari mflobelebis reestris warmoebis Sesaxeb.6
5 OECD-CAN, Anti-corruption Reforms in Georgia, 4th Round of Monitoring of the Istanbul Anti-Corruption Action Plan, 2016, pp. 86-876 London Anti-Corruption Summit: Commitments to enhance beneficial Ownership; Transparency in the Oil, Gas and Mining Sector,
May 2016, p.6
64
OECD-ACN-is 2016 wlis me-4 raundis Sefasebisa da 2017 wlis Sualeduri Se-
fasebebis7 Tanaxmad, miuxedavad saqarTvelos xelisuflebis mier kerZo seqtorSi
korufciuli riskebis aRmosafxvrelad gadadgmuli nabijebisa, kvalav proble-
mur sakiTxebad rCeba biznesis keTilsindisierebis uzrunvelyofa da Sesabamisi
prevenciuli zomebis gatareba. aRsaniSnavia, rom, erTi mxriv, cnobierebis dabali
done da, meore mxriv, kontrolis meqanizmebis simcire mniSvnelovnad arTulebs
organizaciebis saerTaSoriso rekomendaciebis Sesrulebas.
problemis masStabis Semcirebis erT-erT meTodad SesaZloa mxilebis in-
stitutis kerZo seqtorSi danergvis ganxilva. araerTi saerTaSoriso dokumenti
miuTiTebis mxilebis samarTlebrivi mowesrigebisa da mamxileblis dacvis saWiroe-
baze rogorc sajaro, ise kerZo seqtorSi.
mxilebis instituti saqarTveloSi 2009 wels „sajaro samsaxurSi interesTa
SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“ kanonSi cvlilebebis SetaniT dainerga,
Tumca mxilebis, rogorc samarTaldarRvevis gamovlenis meqanizmis efeqtianad
gamoyeneba mxolod 2014-2015 wlebis sakanonmdeblo cvlilebebis SemuSavebis Sem-
deg gaxda SesaZlebeli. rogorc zemoT aRiniSna, moqmedi kanonmdeblobiT, mxileba
mxolod sajaro mosamsaxureebis mier Cadenili marTlsawinaaRmdego qmedebebis
mimarT gamoiyeneba. Sesabamisad, piri, romelic sajaro interesis (avtoris xazgas-
ma) dasacavad sajaro dawesebulebis miRma amxels Sidaorganizaciul darRvevebs,
ver isargeblebs dacvis iseTi garantiebiT, romliTac aRWurvili arian sajaro
mosamsaxureebis samarTaldarRvevebis mamxilebeli pirebi.
aRniSnuli midgomiT SesaZloa daculi iyos sajaro samsaxuris reputacia,
Tumca sajaro interesi, rasac mxilebis instituti emsaxureba, saTanado dacvis
miRma rCeba. sajaro da kerZo seqtors Soris funqciebis delegirebam da maT So-
ris mWidro urTierTkavSirma kerZo seqtorSic warmoSva sajaro interesis dacvis
aucilebloba.
mometebuli mniSvnelobis sferoebad SeiZleba ganisazRvros telekomunika-
ciebi; eleqtro-, gaz- da wyalmomarageba; farmaciisa da jandacvis sfero; mSeneb-
loba; samoqalaqo aviacia da naosnoba; kvebis mrewveloba. aseve kerZo seqtorSi
gansakuTrebul sajaro interess warmoadgens saxelmwifos wilobrivi monawileo-
biT Seqmnili sawarmoebis marTlzomieri saqmianoba, beneficiari mflobelebis8
vinaobis gamovlena; politikurad aqtiuri pirebis tranzaqciebis kontroli; in-
saideruli vaWrobisa da karteluri garigebebis gamovlena.9
7 OECD-CAN, Anti-corruption Reforms in Georgia, 4th Round of Monitoring of the Istanbul Anti-Corruption Action Plan, Progress Update, September, 2017, pp. 47-49
8 Beneficial Ownership _ beneficiaris mflobeli aris piri, romelic realurad flobs sawarmos aqtivebs, sawarmos dokumentebSi miTiTebis gareSe.
9 mometebuli mniSvnelobis sferoebSi korufciuli riskebis Semcirebis am saWiroebaze miuTiTebs OECD-CAN-is stambolis antikorufciuli samoqmedo gegmis me-4 raundis Sefasebis angariSic, gv. 87-90
65
sqema N1. problemebis xe, problemis gamomwvevi mizezebi, ZiriTadi problema,
problemiT gamowveuli Sedegebi
kerZo seqtorSi mxilebis meqanizmis ararseboba gamowveulia saxelmwifosa
da kerZo seqtors Soris konsensusis ararsebobis problemiT. saxelmwifos mxri-
dan biznesisTvis regulaciebis daweseba unda moxdes ormxrivi/mravalmxrivi kon-
sultaciebis safuZvelze. mizanSewonilia, erTi mxriv, Tavisufali sainvesticio
garemos koncefciis SenarCuneba, meore mxriv, sajaro interesis dacva da sajaro
interesis darRvevis an darRvevis mosalodnel safrTxeebze myisieri reagireba,
ris efeqtian saSualebasac mxileba iZleva. aRsaniSnavia, rom sakanonmdeblo regu-
lirebis ararsebobis pirobebSi kerZo kompaniaSi arsebuli darRvevebis (simZimis
miuxedavad) gamovlenis albaToba Zalian dabalia, vinaidan pirebs ar aqvT raime
saxis angariSsworebis/Seviwroebisagan dacvis minimaluri garantiebi (ix. sqema N.1).
garda aRniSnulisa, kerZo seqtorSi mamxileblis dacvas wminda pragmatuli
mniSvnelobac aqvs. saerTaSoriso savaWro palatis (ICC) mxilebis saxelmZRvanelo
principebis Tanaxmad, kerZo kompaniebSi ganxorcielebuli TaRliTobebisa da sxva
samarTaldarRvevaTa 25%-is gamovlena mxilebis meSveobiT xdeba.10
kerZo seqtorSi mxilebis meqanizmis danergvis saWiroebaze miuTiTebs
araerTi saerTaSoriso aqti. maT Soris aRsaniSnavia gaeros konvencia koruf-
ciis winaaRmdeg (UNCAC), romelic aris globaluri donis konvencia korufciis
winaaRmdeg da miuTiTebs saxelmwifoebis valdebulebaze mamxileblebis dasaca-
vad. konvenciis 33-e muxlis Tanaxmad, TiToeulma saxelmwifom unda ganixilos
10 International Chamber of Commerce, the World Business Organization, ICC Guidelines on Whistleblowing p. 2
66
Sida kanonmdeblobaSi Sesabamisi zomebis danergvis sakiTxi, raTa uzrunvelyos im
pirTa dacva arasaTanado mopyrobisgan, romlebmac keTilsindisierad, gonivrul
safuZvelze dayrdnobiT acnobes saxelmwifos warmomadgenlebs konvenciiT gaTva-
liswinebuli darRvevebis Sesaxeb.11 UNCAC-is miznebisTvis danaSaulebriv saqmia-
nobad, sxva qmedebebTan erTad, ganixileba meqrTameoba kerZo seqtorSi (qarTuli
kanonmdeblobiT _ komerciuli mosyidva; avtoris dazusteba), qonebis miTviseba
da gaflangva kerZo seqtorSi, fulis gaTeTreba da a.S.12
aseve aRsaniSnavia evrosabWos samarTlebrivi TanamSromlobis komitetis
(CDCJ) rekomendacia CM/Rec(2014)7, romlis Tanaxmad, mamxilebeli aris nebismieri
piri, romelsac Tavisi saqmianobidan gamomdinare aqvs wvdoma da ganacxadebs an
gaasajaroebs informacias sajaro interesisTvis zianis miyenebis an zianis miye-
nebis mosalodneli safrTxis Taobaze sajaro an kerZo seqtorSi.13 rekomenda-
ciis ganmartebiTi memorandumis Tanaxmad, evrosabWo aRiarebs mxilebis insti-
tutis mniSvnelobas samarTaldarRvevis gamovlenisa da prevenciis miznebisTvis,
mxilebis rols demokratiuli Rirebulebebis, angariSvaldebulebisa da gamWvir-
valobis gazrdis TvalsazrisiT. mxileba gamoxatvisa da sindisis Tavisuflebis
fundamenturi aspeqtia da mniSvnelovani roli akisria korufciisa da aramarTl-
zomieri mmarTvelobiTi qmedebebis winaaRmdeg brZolaSi, rogorc kerZo, ise saja-
ro seqtorSi.14 rekomendaciaSi aseve aRniSnulia, rom sajaro da kerZo seqtorebSi
samuSao kulturis Secvlis mizniT mniSvnelovania monawile saxelmwifoebma mkac-
ri gzavniliT miuTiTon damsaqmeblebs, rom yuradReba gaamaxvilon da saTanado
reagireba hqondeT maTTvis miwodebul informaciaze da rom mamxilebelTa devna
da viqtimizacia demokratiul sazogadoebaSi ar iqneba Sewynarebuli. kanoni, ro-
melic gansazRvravs mkacr da mkafio sanqciebs im pirebis mimarT, romlebic Sea-
viw roeben mamxilebels, gulisxmobs mamxileblisTvis dumilisa da anonimurobis
realuri alternativis SeTavazebas.15
analogiuri midgoma aqvs OECD-s, romelic saxelmwifoebs mouwodebs mii-
Ron efeqturi kanonmdebloba kerZo da sajaro seqtorebSi mamxilebelTa dacvis
mizniT.16 aseve aRsaniSnavia OECD-is saxelmZRvanelo principebi, romlis Tanax-
mad, kerZo seqtorSi mxilebis institutis danergva garkveulwilad moxaliseo-
briv sawyisebs efuZneba.17 mxilebis danergva xels Seuwyobs organizaciis SigniT
samarTaldarRvevebis gamovlenas, Tumca organizaciebis mxridan Sesabamisi nebis
arseboba mniSvnelovnad moqmedebs mxilebis institutis gamarTulad muSaobaze.18
11 UNODC, United Nations Convention against Corruption (UNCAC), art. 33 12 Ibid. Chapter III13 Recommendation CM/Rec(2014)7, the Committee of Ministers of the Council of Europe, 30 April 2014, Appendix, Principles,
Definitions, art. a14 Recommendation CM/Rec(2014)7, the Committee of Ministers of the Council of Europe, 30 April 2014, Explanatory Memoran-
dum, Introduction, art.1 15 Ibid. art.616 OECD, Committing to Effective Whistleblower Protection, Highlights, 2015, p.317 OECD, G20 Anti-Corruption Action Plan: Protection of Whistleblowers, 2011, p. 2618 Ibid.
67
aRniSnuli saerTaSoriso rekomendaciebisa da saqarTvelos kerZo seqtorSi
arsebuli gamowvevebis gaTvaliswinebiT, mizanSewonilia problemis aRmosafxvre-
lad/masStabis Sesamcireblad ucxouri praqtikis saukeTeso magaliTebis Zlieri
da susti mxareebis ganxilva, maTi qarTuli realobisTvis morgebis SesaZleblobi-
sa da mosalodneli Sedegebis Sefaseba.
mizani, amocanebi da indikatorebi
dokumentSi wamoWrili problemuri sakiTxebis gaTvaliswinebiT saWiroa
ganisazRvros konkretuli mizani, miznis misaRwevad gansaxorcielebeli ZiriTadi
amocanebi da amocanebis Sesrulebis indikatorebi (ix. sqema 2).
politikis dokumentis mTvar miznebs warmoadgens kerZo seqtorSi arsebul
samarTaldarRvevebze/korufciul riskebze swrafi reagireba da sajaro intere-
sis saTanado dacva. aseve, mamxileblis saTanado dacvis garantiebiT uzrunvel-
yofa.
sqema N2. miznebi, amocanebi, indikatorebi
miznebi:
1. kerZo seqtorSi arsebul korufciul riskebze/samarTaldarRvevebze swrafi reagireba;
2. sajaro interesis dacva kerZo seqtorSi arsebul mometebuli mniSvnelobis sferoebSi;
3. samarTaldarRvevis/sajaro seqtorSi arsebuli aramarTlzomieri safrTxis gamomvleni pirebis saTanado dacvis garantiebiT uzrunvelyofa.
amocanebi indikatorebi
1. kerZo seqtorSi mxilebis meqanizmis danergva.
- kerZo seqtorSi ganxorcielebuli mxilebis raodenoba;
- saerTaSoriso standartebTan SesabamisobaSi arsebuli sakanonmdeblo aqti (UNCAC; OECD-ACN).
2. sagamoZiebo meqanizmis daxvewa da gadawyvetilebis aRsrulebaze pasuxismgebeli pirebis/organos dadgena.
- Sesuli, ganxiluli da gamoZiebuli ganacxadebis raodenoba;
- dawesebuli sanqciebis raodenoba.
3. mamxileblis dacvis meqanizmis SemuSaveba da praqtikaSi ganxorcieleba.
- mamxilebelTa mier moTxovnili da gamoyenebuli dacvis meqanizmebis Tanafardoba.
4. kerZo seqtorSi saTanado qcevis normebis koncefciis SemuSaveba.
- biznesseqtoris, samoqalaqo sazogadoebisa da saxelmwifos warmomadgenlebis monawileobiT SemuSavebulia kerZo seqtorSi qcevis minimaluri standarti.
5. sazogadoebis cnobierebis amaRleba, sainformacio da PR kampaniebis warmoeba.
- gamokiTxvebis Sedegad sazogadoebis cnobierebis donis Semowmeba sainformacio da PR kampaniebis ganxorcielebamde da ganxorcielebis Semdeg.
68
6. wamaxalisebeli RonisZiebebis dagegmva, rogorc mamxileblebisTvis, ise im kompaniebisTvis, romlebic mxilebis kulturis damkvidrebas uwyoben xels.
- im kompaniebis xvedriTi wili, romlebic sargebloben wamaxalisebeli RonisZiebebiT;
- sazogadoebis damokidebulebis maCvenebeli wamaxalisebeli RonisZiebebis ganxorcielebis Semdeg.
alternativebis gansazRvra
miznebisa da amocanebis dadgenis Semdeg mizanSewonilia ganisazRvros is al-
ternatiuli modelebi, romelTa gamoyenebiTac SesaZlebeli iqneba dasaxuli miz-
nis miRweva. alternatiuli modelebis gansazRvrisas gansakuTrebiT mniSvnelova-
nia arsebuli SesaZleblobebisa da zemoqmedebis mosalodneli Sedegebis Sefase-
ba da iseTi alternativis SerCeva, romelic naklebi danaxarjiT miznis miRwevis
grZelvadian SesaZleblobas iZleva. alternativebis gansazRvrisas gamoyenebulia
G20-is samoqmedo gegmiT saukeTeso praqtikad Sefasebuli midgomebi, aseve OECD-
isa da saerTaSoriso gamWvirvalobis (TI) rekomendaciebi.
nulovani alternativa _ status-kvos SenarCuneba
nulovani alternativa gulisxmobs status-kvos SenarCunebas. arsebuli md-
gomareobis Tanaxmad, ar arsebobs sakanonmdeblo CarCo kerZo seqtorSi mamxi-
lebelTa dasacavad. aseve, saxelmwifos mxridan ar aris gansazRvruli kerZo
kompaniebSi qcevis erTiani minimaluri standarti, romelic biznesseqtorSi
keTilsindisierebisa da angariSvaldebulebis kulturas danergavda. mxolod gan-
sakuTrebuli safrTxis Semcveli darRvevebia19 gaTvaliswinebuli saqarTvelos
sisxlis samarTlis kodeqsiT. Sesabamisad, darRvevaze reagirebis erTaderTi
SesaZ lebloba prokuraturisTvis an sagamoZiebo organosTvis mimarTvaa. ar arse-
bobs raime saxis dacvis meqanizmi, romliTac kerZo seqtorSi darRvevis mamxile-
beli piri isargeblebs, garda saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kod-
eqsiT SemoTavazebuli procesis monawilis dacvis specialuri RonisZiebebisa.20
aRniSnulidan gamomdinare, erTmniSvnelovania, rom piri, romelic gadawyvets
gamoavlinos sajaro interesis darRvevis faqti an aseTi faqtis mosalodneli
safrTxe, aRmoCndeba samsaxurSi Seviwroebis, devnis, karieris dakargvis, ojaxis
wevrTa devnisa da Seviwroebis riskis winaSe. vinaidan sajaro seqtorSi mxilebis-
gan gansxvavebiT, sisxlis samarTlis saproceso kanonmdebloba mxolod gamon-
aklis SemTxvevaSi da isic gansazRvrul vadamde iTvaliswinebs mowmis vinaobis
saidumlod Senaxvis wess.
19 komerciuli mosyidva, miTviseba, gaflangva, insaideruli vaWroba da a. S.20 RonisZiebebi moicavs: mikvlevis sawinaaRmdego RonisZiebebis gatarebas (sajaro reestrSi an sxva sajaro
xasiaTis CanawerSi procesis monawilis amocnobisa da identificirebis SesaZleblobis Semcveli monace-mebis, kerZod, saxelis, gvaris, misamarTis, samuSao adgilis, profesiis an sxva Sesabamisi informaciis Secvla an amoReba); vinaobis Secvla da masze axali dokumentis gacema; usafrTxoebis zomebis miReba (pi-radi dacva, gangaSis gamoZaxeba da a. S.); sxva saxelmwifoSi gayvana.
saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, m. 68, 3
69
amas garda aRsaniSnavia, rom, sajaro mosamsaxureTa mxilebisgan gansxvave-
biT, kerZo seqtorSi ar arsebobs raime saxis dawesebuleba, romelic ganixilavs
mxilebis Sesaxeb ganacxads, moikvlevs masalebs da miiRebs Sesabamis gadawyvetile-
bas, romelic aRsasruleblad savaldebulo iqneba. aseve ar aris SemuSavebuli
saxelmZRvanelo wesi, romlis meSveobiTac mamxilebels eqneba SesaZlebloba,
gansazRvros ra SemTxvevaSi eqvemdebareba qmedeba mxilebas.
saqarTvelos kanonmdebloba kerZo seqtorSi samarTaldarRvevebze mxolod
post factum moqmedebis SesaZleblobas iZleva, Sesabamisad, ar arsebobs meqanizmi,
romelic kerZo seqtorSi sajaro interesisTvis Seqmnili safrTxis aRmofxvras
Seuwyobs xels.
aRniSnulidan gamomdinare, xSir SemTxvevaSi kerZo seqtorSi dasaqmebuli
pirebi mxilebis ganxorcielebas azrs moklebulad miiCneven, rac sabolood sava-
lalo Sedegebs iwvevs.
yovelwliurad saxelmwifo Zalian did zians iRebs gadasaxadebis damalvis,
insaideruli vaWrobis, komerciuli mosyidvis, miTvisebisa da gaflangvis Sede-
gad. mTeli rigi aramarTlzomieri qmedebebisa uaryofiTad aisaxeba saxelmwifo
biujetze, mosaxleobis sicocxlesa da janmrTelobaze, ekologiaze, samedicino
sferoze, mosaxleobis servisebiT uzrunvelyofaze da a. S.
arsebuli mocemulobidan gamomdinare, SeuZlebelia arsebuli mdgomareo-
bis xarjTsargeblianobis detaluri analizis gakeTeba, vinaidan kerZo seqtoris
sididisa da arsebuli da mosalodneli zianis Sesaxeb informaciis simwiridan
gamomdinare, arazusti iqneba mosalodneli sargeblis savaluto monacemebSi
gansazRvra.
aseve aRsaniSnavia, rom sisxlis samarTlis statistikidan ar ikveTeba, Tu
ra ziani miadga sajaro interess kerZo seqtorSi ganxorcielebuli samarTaldar-
Rvevebidan gamomdinare, aseve, samwuxarod, ar aris daTvlili sasamarTlosa da
gamoZiebis xarjebi, romlebic gulisxmobs konkretuli sisxlis samarTlis saqmis
warmoebis xarjs (moiazreba rogorc adamianur, ise materialur resursebTan da-
kavSirebuli xarjebi).
aRniSnulidan gamomdinare, SegviZlia davaskvnaT, rom Status Quo-s SenarCu-
nebiT, marTalia, axali institutebis Seqmnisa da sakanonmdeblo cvlilebebis Se-
muSavebasTan dakavSirebuli xarjebi daizogeba, magram gaizrdeba sajaro intere-
sisTvis miyenebuli zianis odenoba da safrTxeebi. SesaZlebelia mxolod miaxloe-
biTi xarjebis gaTvla.
70
sqema N 3. nulovani alternativis xarjebis21 analizi 22 23 24
xarji I weli II weli III weli IV weli
sajaro interesisTvis miyenebuli ziani22 1 000 000 l 1 000 000 l 1 000 000 l 1 000 000 l
kerZo seqtorSi mamxilebelTa dacvis ararsebobis gamo keTilsindisieri mamxileblebisTvis miyenebuli ziani23 (imis gaTvaliswinebiT, rom sajaro seqtorSi 2017 wlis pirvel 9 TveSi 70-mde pirma gamoiyena mxilebis cxeli xazi,24 saorientaciod imave maCveneblis aReba SeiZleba kerZo seqtorisTvisac).
630 000 l 630 000 l 630 000 l 630 000 l
xarji sul -6 520 000 l
I alternativa _ seqtoruli kanonmdeblobis Seqmna, kerZo seqtorSi mxilebis
ganmxil vel organod biznesombudsmenis gansazRvra
saxelmwifo politikis mniSvnelovan midgomas warmoadgens arsebuli insti-
tutebis gaZliereba axali institutebis Seqmnis nacvlad, sadac arsebuli mdgo-
mareoba amis SesaZleblobas iZleva. sajaro seqtorSi dRes arsebuli situacia
mamxileblis dacvasTan dakavSirebiT Seesabameba saerTaSoriso standartebs da
mamxilebels dacvis mniSvnelovani garantiebiT uzrunvelyofs. aRniSnulidan
gamomdinare, SesaZlebelia erT-erT alternativad sajaro seqtorSi arsebuli
mdgo mareobis SenarCunebisa da kerZo seqtorSi seqtoruli kanonmdeblobis Seqm-
nis ganxilva.
am midgomis SemTxvevaSi, aRar warmoiqmneba mxilebis institutis mTliani
reformis saWiroeba da rogorc sakanonmdeblo, ise instituciur doneze mxolod
mxilebis kerZo seqtorSi mowesrigeba dadgeba dRis wesrigSi. Sesabamisad, kerZo
seqtorSi mxilebis momwesrigebeli normebis SeqmniT daizogeba materialuri da
adamianuri resursebi.
21 sargeblis gansazRvra SeuZlebelia mocemul SemTxvevaSi.22 Sss-is statistikis Tanaxmad, 2017 wlis ianvar-ivnisSi mxolod warmoebaSi momxdari ubeduri SemTxvevis
Sedegad daiRupa 18 da daSavda 34 adamiani. adamianis sicocxlis Rirebulebis monetarulad gamoxatvis meTodi gansxvavdeba saxelmwifoebis mixedviT. im SemTxvevaSi, Tu erTi adamianis sicocxles saSualod 1 milion larad SevafasebT, Sedegad miviRebT, rom mxolod sawarmoo travmebis gamo 2017 wlis pirvel naxevarSi sajaro interesisTvis miyenebuli ziani, sul mcire, 34 milioni laria (aRniSnul zianSi gaTval-iswinebuli ar aris daSavebul pirTa mkurnalobasTan dakavSirebuli xarjebi, arc sxva saxis finansuri ziani, romelic gadasaxadebis damalvis, komerciuli mosyidvisa da sxva komerciuli garigebebis Sedegad adgeba sajaros interess). adamianis uflebaTa swavlebisa da monitoringis centris (EMC) statistikis Tanaxmad, 2016 wels daSavda 85 da daiRupa 58 piri; 2015 wels _ 82 daSavebuli da 42 daRupuli; 2014 wels _ 72 daSavebuli da 45 daRupuli.
aRniSnulis gaTvaliswinebiT, daRupulTa raodenobis pirobiTad minimumamde, 1 adamianamde, Semcirebis SemTxvevaSic ki, aRniSnuli politikis gagrZeleba oTxi wlis ganmavlobaSi sul 4 milion laramde zarals gamoiwvevs.
23 zianis daTvlisas gaTvaliswinebulia saqarTvelos 2018 wlis saxelmwifo biujetis 22-e muxlis me-2 pun-qtiT gansazRvruli sajaro dawesebulebaSi dasaqmebulTaTvis sabazo Tanamdebobrivi sargo _ 1000 lari.
24 OECD, Istanbul Anti-Corruption Action Plan, Progress Update, September 2017, p. 25
71
aRsaniSnavia, rom seqtoruli kanonmdeblobis Seqmnidan gamomdinare, aseve
warmoiSoba kerZo seqtorSi mxilebis ganmxilveli da Sesabamisi samarTlebrivi
berketebis mqone organos arsebobis aucilebloba. mocemul SemTxvevaSi SesaZ-
lebelia biznesombudsmenis, rogorc biznesorganizaciebis uflebebis damcve-
lis, damatebiTi funqciebiT aRWurva. am etapze arsebuli kanonmdeblobis Tanax-
mad, biznesombudsmenis funqciaa biznesis warmomadgenlebis interesebis dacva.
amavdroulad biznesombudsmenis aparati aqtiuradaa CarTuli kerZo seqtorSi
keTilsindisieri garemos Seqmnasa da korufciuli riskebis Semcirebis procesSi.
mxilebis ganmxilveli organos funqciebis miniWebiT biznesombudsmenis
aparati garkveulwilad Camoyalibdeba, rogorc damoukidebeli sagamoZiebo
aparati, da saqmianobisas daicavs balanss sajaro interesis, biznesseqtoris war-
momadgenlebisa da mamxilebelTa uflebebis dacvisas.
aRsaniSnavia, rom daniaSi 2014 wlidan gamoiyeneba kerZo seqtorSi, kerZod ki,
finansur institutebSi bazris arakeTilsindisierad gamoyenebasTan dakavSirebiT
savaldebulo mxilebis sqemebi.25 gansakuTrebul SemTxvevas warmoadgens safrange-
Tis antikorufciuli aqti, romelic mamxileblebs icavs mxolod kerZo seqtorSi,
saTanado garantiebiT aRWurvilia kerZo kompaniebsa da saxelmwifos wilobriv
sakuTrebaSi arsebul industriul da komerciul dawesebulebebSi dasaqmebuli
pirebi.26
zemoT ganxiluli dadebiTi mxareebis miuxedavad, kerZo seqtorSi mxilebis
momwesrigebeli normebis SemuSavebiT mainc iqneba sferoebi, romlebic samarT-
lebrivi Sefasebis miRma darCeba, mag., samoqalaqo pirebisTvis rTuli iqneba
gansazRvra, romeli normebi (sajaro dawesebulebaSi Tu kerZo seqtorSi mxilebis
maregulirebeli) gavrceldeba maTze iseT hibridul SemTxvevebSi, rogoricaa admi-
nistraciuli xelSekrulebis safuZvelze kerZo pirze sajaro uflebamosilebis
delegireba; saxelmwifos wilobrivi monawileobiT Seqmnili sawarmoebi da a.S.
aseve problema iqneba samoxaliseo seqtorTan mimarTebiT.
25 daniis industriis, biznesisa d finansTa saministros vebgverdi.26 TI, Whistleblowing in Europe, 2013, p. 44.
72
sqema N 4. II alternativis xarjTsargeblianobis analizi 27
xarjTsargeblianobis analizi
xarjebi I weli II weli III weli IV weli
1. eqspertebis mowveva. 30 000 l
2. samuSao jgufis Seqmna, samuSao jgu-fis Sexvedrebis uzrunvelyofa.
4 000 l
3. kanonproeqtis momzadeba. 5 000 l
4. kanonproeqtis ganxorcielebisTvis saWiro xarjebis gansazRvra.
2 000 l
5. kanonis moqmedebis monitoringi, eta-pobrivad xarvezebis gamovlena.
2 000 l 2 000 l
6. biznesombudsmenis aparatis gaZliere-ba mxilebaze reagirebis ganyofilebis SeqmniT (10 axali TanamSromeli).
180 000 l 180 000 l
7. TanamSromelTa kvalifikaciis amaR-leba.
5 000 l 5 000 l
8. mxilebis wiTeli xazis amuSaveba veb-gverdis meSveobiT, socialuri rek-la mebis ganTavseba; eleqtronuli broSuris Seqmna.
50 000 l 15 000 l
xarji sul -480 000 l
sargebeli I weli II weli III weli IV weli
sajaro interesisTvis zianis miyenebis prevencia.27
250 000 l 250 000 l
kerZo seqtorSi mamxilebelTa anonimurobis dacviT mamxileblisTvis aridebuli finansuri zarali (imis gaTvaliswinebiT, rom sajaro seqtorSi weliwadSi 70 piramde iTxovs vinaobis konfidencialurad dacvas, saorientaciod imave maCveneblis aReba SeiZleba kerZo seqtorisTvisac).
630 000 l 630 000 l
sargebeli sul +1 760 000 l
xarjisa da sargeblis Sefaseba sargebeli: + 1 280 000 l
27 mxilebis meqanizmis arseboba srulad ar gamoricxavs zianis Semcirebas, amasTan, sakiTxis kerZo da sajaro seqtorebSi gansxvavebulad regulireba kidev ufro Seamcirebs efeqtianobis procentul maCvenebels. ICC-is maCvenebliT mxileba kerZo seqtorSi uzrunvelyofs daaxloebiT darRvevaTa 25%-is gamovlenas. zianis daTvlisas nulovan alternativaSi gansazRvruli zianis 25 %-iT Semcireba SeiZleba ganisazRvros erT-erT sargeblad.
73
II alternativa _ mxilebis Sesaxeb damoukidebeli kanonmdeblobis Seqmna, romelic
aerTianebs kerZo da sajaro seqtorebs; damoukidebeli sazedamxedvelo da saga-
moZiebo organos Seqmna
mxilebis Sesaxeb damoukidebeli kanonmdeblobis Seqmna, romelic fa-
ravs kerZo da sajaro seqtorebs; mxilebasa da mamxilebels farTod ganmartavs;
moicavs mamxileblisa da misi ojaxis wevrebis, aseve im pirebis, romlebic Sec-
domiT iqnebian mamxileblad miCneuli, dacvis garantiebis farTo CamonaTvals;
mxilebisas piris motivacias ar eniWeba mniSvneloba da a.S. mizanSewonilia ganxi-
lul iqnes optimalur alternativad. erTiani kanoni, romelic moicavs mxilebis
cnebasTan dakavSirebuli yvela sakiTxis regulirebas, aseve mxilebis proceduris
momwesrigebel debulebebs.
evrosabWos samarTlebrivi TanamSromlobis komitetis (CDCJ) rekomendacia
CM/Rec(2014)7-is Tanaxmad, normatiuli CarCo unda asaxavdes yovlismomcvel da
srulyofil midgomas sajaro interesis dacvis mizniT mxilebis ganacxadisa da
organizaciis Sida informaciis gasajaroebis Sesaxeb. mxilebasTan dakavSirebiT
sakanonmdeblo doneze SezRudvebisa da valdebulebebisgan gamonaklisebis dawe-
seba dasaSvebia mxolod aucileblobisas da aseTi SezRudvebi da gamonaklisebi
winaaRmdegobaSi ar unda modiodes rekomendaciis ZiriTad principebTan. kanon-
mdebloba unda iTvaliswinebdes im pirebis dacvas, romlebic arasworad ganxor-
cielebuli mxilebis an defamaciis msxverpli gaxdnen. aseve dauSvebelia, kon-
traqtiT gaTvaliswinebuli pirobebi gamoricxavdes piris uflebas/valdebulebas
amxilos samarTaldarRveva.28
erTiani sakanonmdeblo aqtis SeqmniT SesaZlebeli iqneba calke mdgomi da-
moukidebeli sazedamxedvelo meqanizmis Seqmnac, romelic SeiTavsebda rogorc
sagamoZiebo organos funqciebs, ise saqmianobas sakonsultacio da saganmanaTle-
blo TvalsazrisiT. damoukidebeli organos arseboba uzrunvelyofda mxilebis
meqanizmis Sesaxeb cnobierebis amaRlebas, aseve, potenciur mamxilebels uzrun-
velyofda saTanado informaciiT, raTa ganesazRvra, Tu romeli qmedeba eqvem-
debareba mxilebas da ra mosalodneli Sedegebi SeiZleba mohyves mas. kerZo da
sajaro seqtorSi mxilebis erT sakanonmdeblo aqtSi da erTi sazedamxedvelo
organos farglebSi gaerTianeba iqneboda gaugebrobebis acilebis SesaZlebloba,
mag., iseT hibridul warmonaqmnebTan dakavSirebiT, rogoric administraciuli
xelSekrulebis safuZvelze kerZo samarTlis pirisTvis sajaro mmarTvelobiTi
funqciebis delegirebas gulisxmobs. aseve erTian sakanonmdeblo CarCoSi SesaZ-
lebeli iqneboda samoxaliseo seqtoris moqcevac.
aRsaniSnavia, rom konsultaciebis mniSvnelobas xazs usvams araerTi saer-
TaSoriso organizacia. potenciuri mamxileblis konsultaciebiT uzrunvelyofa
ganixileba, rogorc mcdari da arakeTilsindisieri mxilebis prevenciis, ise mamxi-
leblis saTanado codniT aRWurvis saukeTeso SesaZlebloba.
28 Recommendation CM/Rec(2014)7, the Committee of Ministers of the Council of Europe, 30 April 2014, Appendix, p. 6, para. 6-11
74
CDCJ-is rekomendaciis Tanaxmad, erovnuli sakanonmdeblo CarCo unda
moicavdes debulebebs, romlebic iTvaliswinebs potenciuri mamxileblebis in-
for maciaze wvdomasa da ufaso konsultacias. gansazRvruli unda iyos organo,
romelic uzrunvelyofs aseTi informaciis/konsultaciis gacemas. aRniSnuli
organos saqmianobis efeqturoba periodulad unda Seamowmon saxelmwifo orga-
noebma.29
aseve, aRsaniSnavia ICC-is rekomendaciebi, romelTa Tanaxmadac, orga-
nizaciebma unda danergon mxilebis Sida sistema, romelic gaiTvaliswinebs poten-
ciuri mamxileblis SesaZleblobas, miiRos detaluri konfidencialuri da ufaso
infor macia/konsultacia mxilebasTan da mis mosalodnel SedegebTan dakavSire-
biT. mizanSewonilia konsultacias uwevdes maRali reputaciis mqone damoukide-
beli piri an organizacia.30
erTiani sakanonmdeblo CarCo arsebobs gaerTianebul samefosa da ungreTSi.
ungreTis the Act on the Protection of Fair Procedures mxilebis SemTxvevaSi specialu-
ri dacvis garantiebiT icavs rogorc sajaro da kerZo organizaciebis dasaqme-
bulebs, ise mcire da saSualo biznesis mesakuTreebs.31 gaerTianebuli samefos
kanonmdebloba (PIDA) erT-erT yvelaze mowinave da yovlismomcvel aqtad aris
Sefasebuli da is vrceldeba rogorc sajaro da kerZo seqtorebze, ise arakomer-
ciul (arasamewarmeo) pirebze.32
sqema N 5. II alternativis xarjTsargeblianobis analizi
xarjTsargeblianobis analizi
xarjebi I weli II weli III weli IV weli
9. eqspertebis mowveva. 45 000 l
10. samuSao jgufis Seqmna, samuSao jgufis Sexvedrebis uzrunve-lyofa.
15 000 l
11. kanonproeqtis momzadeba. 10 000 l
12. kanonproeqtis ganxorcielebisT-vis saWiro xarjebis gansazRvra. 2 000 l
13. kanonis moqmedebis monitoringi, etapobrivad xarvezebis gamov-lena.
8 000 l 8 000 l
14. damoukidebeli sagamoZiebo meqa-nizmis Seqmna kerZo da sajaro seqtorebisTvis.
2 500 000 l 2 500 000 l
29 Recommendation CM/Rec(2014)7, the Committee of Ministers of the Council of Europe, 30 April 2014, Appendix, para. 28-2930 International Chamber of Commerce, the World Business Organization, ICC Guidelines on Whistleblowing p. 531 TI, Whistleblowing in Europe, 2013, p. 5132 Ibid, p. 83
75
15. TanamSromelTa kvalifikaciis amaRleba. 20 000 l 20 000 l
16. mxilebis wiTeli xazis amuSaveba vebgverdis meSveobiT, socialuri reklamebis ganTavseba; eleqtro-nuli broSuris Seqmna.
50 000 l 15 000 l
xarji sul -5 193 000 l
sargebeli I weli II weli III weli IV weli
sajaro interesisTvis zianis miyenebis prevencia.33 300 000 l 300 000 l
kerZo seqtorSi mamxilebelTa anonimurobis dacviT mamxileblisTvis aridebuli finansuri zarali (imis gaTvaliswinebiT, rom sajaro seqtorSi weliwadSi 70 piramde iTxovs vinaobis konfidencialurad dacvas, saorientaciod imave maCveneblis aReba SeiZleba kerZo seqtorisTvisac).
630 000 l 630 000 l
sargebeli sul +1 860 000 l
xarjisa da sargeblis Sefaseba xarji: - 3 333 000 l
33
alternativebis Sefaseba
alternativebis Sefasebisas mizanSewonilia multifaqtoruli analizis ga-
mo yeneba, vinaidan zemoT ganxiluli alternativebi, raodenobriv (finansur) maxa-
siaTeblebTan erTad, mTel rig xarisxobriv maCveneblebs moicavs, romelTa Se-
fasebasac gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba gadawyvetilebis miRebis procesSi.
33 vinaidan aRniSnuli alternativiT SesaZlebelia mxilebis sferos samoxaliseo seqtorzec gavrceleba, aseve gamoricxulia hibridul warmonaqmnebTan dakavSirebiT arsebuli gaugebrobebi. aRniSnuli ufro maRali procentuli maCvenebliT amcirebs sajaro interesisTvis miyenebul zians. pirobiTad procentul maCveneblad SesaZlebelia, sul mcire, 5%-is maRali maCveneblis gansazRvra, vidre kerZo seqtorSia.
76
sqema N6. alternativebis multifaqtoruli analizi
multifaqtoruli analizi
kriteriumi varianti 0 (Status Quo) varianti 1 varianti 2
xarji/sargebeli (30 %) -6 520 000 l + 1 280 000 l - 3 333 000 l
miniWebuli qula 1 3 2
mxilebis meqanizmis gavrcelebis sfero (20 %)
mxolod sajaro seqtorSi
sajaro da kerZo seqtorebSi
sajaro, kerZo da samoxaliso seqtorebSi
miniWebuli qula 1 2 3
damoukidebeli sagamoZiebo meqanizmi(10%)
nawilobriv (saxalxo damcveli)
nawilobrivi(saxalxo damcveli; biznesombudsmeni)
srulyofili(damoukidebeli sazedamxedvelo organo)
miniWebuli qula 1 2 3
konsultaciebi potenciuri mamxileblebisTvis(15 %)
nawilobrivi Seqmnilia sainformacio broSura da vebgverdi www.mkhileba.gov.ge mxolod sajaro seqtorSi mxilebisTvis.
nawilobrivimiuxedavad imisa, rom rogorc kerZo, ise sajaro seqtorSi amaRldeba cnobiereba, darCeba kiTxvebi hibridul organizaciebTan dakavSirebiT.
srulyofilidamoukidebeli organo nebismier SemTxvevas ganixilavs da ar darCeba pasuxgaucemeli kiTxvebi.
miniWebuli qula 1 2 3
variantis ganxorcielebis riskebi(25 %)
-politikuri konsensusis problema
damatebiTi xarjebi, axali institutis amoqmedebasTan dakavSirebuli biurokratia da drois faqtori.
miniWebuli qula 3 2 1
saboloo Sefaseba 150 230 220
saukeTeso alternativis SerCeva
alternativebis Sefasebisas mizanSewonilad CaiTvala TiToeuli alterna-
tivis Sefaseba rogorc raodenobrivi, ise xarisxobrivi maCvenebliT. raodenobriv
maCveneblad ganisazRvra is xarji da sargebeli, romelic xarjTsargeblianobis
analizis Sedegad gamovlinda. rac Seexeba xarisxobriv maCveneblebs, xarisxobri-
vi maCveneblebis gansazRvrisas mxedvelobaSi iqna miRebuli rogorc me-2 TaviT
77
gansazRvruli amocanebi da indikatorebi, ise saerTaSoriso standartebiT dad-
genili is minimaluri garantiebi, romlebsac mamxileblis dacvis Sesaxeb kanon-
mdebloba unda akmayofilebdes. multifaqtoruli analizis Catarebisas pri-
oritetebis mixedviT Sefasebis kriteriumebs mieniWa procentuli maCveneblebi,
aseve TiToeuli alternativa Sefasda 1-dan 3-mde qulebiT, maTi mosalodneli
efeqtianobis gaTvaliswinebiT. Sedegad gamovlinda, rom yvelaze naklebi danax-
arjiT da naklebi riskiT Sedegis miRwevas uzrunvelyofs pirveli alternativa
_ kerZo seqtorSi mxilebis danergvisTvis seqtoruli kanonmdeblobis Seqmna da
biznesombudsmenis uflebamosilebis gazrda, raTa man mxilebis SemTxvevebze da-
moukidebeli sazedamxedvelo organos funqcia Seasrulos. aRniSnuli midgomiT
SesaZlebeli iqneboda kerZo da sajaro seqtorebSi mamxileblis dacvis maRali
standartis damkvidreba sajaro seqtorSi mxilebis institutis reformis gareSe.
rekomendaciebi
SerCeuli alternativis ganxorcielebis mizniT mizanSewonilia Semdegi
nabijebis gadadgma:
• Seiqmnas kerZo seqtorSi mxilebis institutis danergvis samuSao jgufi,
romelSic monawileobas miiReben: saqarTvelos iusticiis saministro, saqarT-
velos Sromis, janmrTelobis dacvisa da socialuri uzrunvelyofis saminist-
ro, ssip saqarTvelos konkurenciis saagento, saqarTvelos biznesombudsmeni,
msxvili, saSualo da mcire biznesis warmomadgenlebi;
• samuSao jgufma qarTvel da ucxoel eqspertebTan erTad SeimuSaos kerZo seq-
torSi mxilebis koncefcia;
• koncefciis SemuSavebis Semdeg daiwyos kanonproeqtze muSaoba;
• kanonproeqti eqspertizisTvis gaegzavnoT saerTaSoriso organizaciebs, para-
lelurad Catardes konsultaciebi dainteresebul mxareebTan;
• ganisazRvros kanonproeqtis gansaxorcieleblad saWiro sabiujeto saxsrebi;
• saboloo proeqti gansaxilvelad waredginos mTavrobas da parlaments;
• proeqtis damtkicebis Semdeg biujetidan gamoiyos Tanxa biznesombudsmenis
aparatis gaZlierebis mizniT.
daskvna
warmodgenili politikis dokumentiT gamoikveTa saqarTvelos saxelmwifos
winaSe mdgari mniSvnelovani gamowveva, romelis gadaWrac didwilad Seuwyobs xels
sajaro interesis dacvasa da kerZo seqtorSi korufciuli riskebis Semcirebas.
erovnuli antikorufciuli strategiiT dasaxuli samizneebis ganxorcielebis
Semdgom nabijad mizanSewonilia mxilebis meqanizmis kerZo seqtorSi danergvis
ganxilva.
78
aRsaniSnavia, rom miuxedavad arsebuli saerTaSoriso standartebisa, saxelm-
wifoebi ar arian SezRuduli moqmedebis konkretuli gegmiT da maTi gadasawyve-
tia ra saxis meqanizmebiT uzrunvelyofen mamxileblis dacvas.
Cvens dokumentSi alternativebis saxiT warmodgenilia moqmedebis is varian-
tebi, romlebic ukeT eTavseba qarTul realobas da ganxorcielebis nakleb risks
Seicavs. Sefasebis sxvadasxva meTodis gamoyenebis Semdgom mizanSewoniladaa miCne-
uli kerZo seqtorSi mxilebis momwesrigebeli seqtoruli kanonis Seqmna da bizne-
sombudsmenis aparatis gaZliereba.
bibliografia
1. saqarTvelos erovnuli antikorufciuli strategia.
2. saqarTvelos 2017-2018 wlebis antikorufciuli samoqmedo gegma.
3. Nader Petkas, and Blackwell, Whistleblowing (1972). citirebuli statiaSi Nicholas M Rongine, To-ward a Coherent Legal Response to the Public Policy Dilemma Posed by Whistleblowing, American Busi-ness Law Journal, Summer 1985. Vol. 23, Iss. 2.
4. OECD-CAN, Anti-corruption Reforms in Georgia, 4th Round of Monitoring of the Istanbul Anti-Corruption Action Plan, 2016.
5. London Anti-Corruption Summit: Commitments to enhance beneficial Ownership; Transparency in the Oil, Gas and Mining Sector.
6. OECD-CAN, Anti-corruption Reforms in Georgia, 4th Round of Monitoring of the Istanbul Anti-Corruption Action Plan, Progress Update, September, 2017.
7. International Chamber of Commerce, the World Business Organization, ICC Guidelines on Whistleblowing
8. UNODC, United Nations Convention against Corruption (UNCAC).
9. Recommendation CM/Rec(2014)7, the Committee of Ministers of the Council of Europe, 30 April 2014.
10. OECD, Committing to Effective Whistleblower Protection, Highlights, 2015.
11. OECD, G20 Anti-Corruption Action Plan: Protection of Whistleblowers, 2011.
12. daniis industriis, biznesisa d finansTa saministros vebgverdi.
13. TI, Whistleblowing in Europe, 2013.
79
samarTaldamcavi organos mier personaluri monacemebis saerTaSoriso gadacemis proceduris xarvezebi
mariam SaiSmelaSvili
reziume
winamdebare sajaro politikis dokumentSi ganxilulia personalur mo-
nacemTa dacvis standartebis dacviT saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros
(SemdgomSi saministro) mier personaluri monacemebis saerTaSoriso gadacemis
praqtikis gaumjobesebisa da gamartivebis sakiTxi, gaanalizebulia dasmuli prob-
lemis gadaWris gzebi, srulyofilad aRweris mizniT warmodgenilia problemebis
daZlevis gzebi _ sami alternativa: 1. arsebuli mdgomareobis e.w status-kvos
SenarCuneba; 2. sakanonmdeblo cvlileba da 2. informaciis adresati qveynebis ga-
rantiebis xelaxali Seswavla.
aRniSnuli alternativebis, maTi dadebiTi da uaryofiTi mxareebisa da
aseve efeqtianobis multifaqtoruli analizis Sedegad gamovlenilia dasmuli
problebis gadaWris saukeTeso gza. saukeTeso alternativis efeqtianad ganxor-
cielebisTvis naSromis bolos warmodgenilia rekomendaciebi. daskvnis saxiT mo-
cemulia wamoWrili problemis gadaWris upiratesi alternativa _ sakanonmdeblo
cvlileba.
Sesavali
winamdebare dokumentSi ganxilulia personalur monacemTa dacvis standar-
tebis dacviT saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros (SemdgomSi saministro)
mier personaluri monacemebis saerTaSoriso gadacemis praqtikis gaumjobesebisa
da gamartivebis sakiTxi, gaanalizebulia dasmuli problemis gadaWris gzebi, anu
SesaZlo alternativebi. xarjianobisa da efeqtianobis TvalsazrisiT SerCeulia
saukeTeso alternativa.
upirveles yovlisa aRsaniSnavia, rom saqarTvelos uzenaesi kanoni _ saqarT-
velos konstitucia1 _ amkvidrebs demokratiul weswyobilebas, samarTlebrivi
saxelmwifos cnebas, uzrunvelyofs adamianis sayovelTaod aRiarebuli ufle-
bebisa da Tavisuflebebis garantiebs da sagareo urTierTobaTa sferoSi misi
erT-erTi mizania sxva xalxebTan mSvidobiani urTierToba. konstituciis Sesabam-
isad, rom yvela adamiani Tavisufalia da kanonis winaSe Tanasworia, adgens piradi
cxovrebis xelSeuxeblobas. konstituciiT daculi erT-erTi ZiriTadi uflebaa
informaciis Tavisuflebis uflebac _ yovel adamians aqvs ufleba Tavisuflad
miiRos da gaavrcelos informacia, gamoTqvas da gaavrcelos Tavisi azri zepirad,
werilobiT an sxva saSualebiT.
1 saqarTvelos konstitucia: www.matsne.gov.ge/ka/document/view/30346
80
2012 wlis 1 maiss ZalaSi Sevida `personalur monacemTa dacvis Sesaxeb~
saqarTvelos kanoni2, romlis mizania personaluri monacemebis damuSavebisas uz-
runvelyos adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacva konstituciiT daculi
ZiriTadi uflebebis Sesabamisad, personaluri monacemi ki aris nebismieri in-
formacia, romelic ukavSirdeba identificirebul an identificirebad fizikur
pirs, xolo monacemTa subieqti SesaZloa iyos nebismieri fizikuri piri, romlis
Sesaxebac muSavdeba (an ukve damuSavebulia) monacemebi.
zemoaRniSnuli kanonis moqmedeba aseve vrceldeba sazRvargareT saqarT-
velos diplomatiuri warmomadgenlobisa da sakonsulo dawesebulebebis mier mo-
nacemTa damuSavebaze. kanoni agreTve adgens sxva saxelmwifosa da saerTaSoriso
organizaciisTvis monacemTa gadacemis wess, romlis mixedviTac, monacemTa sxva
saxelmwifosa da saerTaSoriso organizaciisaTvis gadacema SeiZleba im SemTxveva-
Si, Tu arsebobs am kanoniT gaTvaliswinebuli monacemTa damuSavebis safuZvlebi
da Tu Sesabamis saxelmwifoSi an saerTaSoriso organizaciaSi uzrunvelyofilia
monacemTa dacvis saTanado garantiebi.
personaluri monacemebis dacvis axalma regulaciam, saxelmwifos mier aRe-
bulma valdebulebebma da informaciis Tavisuflebis maRali standartis damkvid-
rebisken swrafvam praqtikaSi mravali problemuri sakiTxi gamoavlina, romelTagan
erT-erTs warmovadgenT Cvens politikis dokumentSi. amis paralelurad, mniSv-
nelovania ganvixiloT saqarTvelo-evrokavSiris urTierTobisa da savizo reJimis
liberalizaciis samoqmedo gegmis erT-erTi elementi _ personaluri monacemebis
dacvis umaRlesi standartis danergva. am sferoSi saxelmwifom ganaxorciela
personalur monacemTa dacvis sakiTxebze instituciuri da samarTlebrivi Car-
Cos konsolidacia, evrokavSirisa da saerTaSoriso standartebis dacviT. kanon-
mdebloba dainerga rogorc kerZo, ise sajaro struqturebSi, rac saboloo jamSi
dadebiTad aisaxa evrokomisiis angariSSi.3
aRsaniSnavia, rom personaluri monacemebis dacvis evrokomisiis angariSis
dadebiTi Sefasebis miuxedavad, kanoni bevrad met cvlilebas saWiroebs. swored
qveyanaSi arsebuli mdgomareobisa da resursebis gaTvaliswinebiT, personalur
monacemTa dacvis kuTxiT arsebuli praqtikuli problemis (personalur mona-
cemTa saerTaSoriso gadacema ucxo qveynis moqalaqisTvis) gadaWraa Cveni poli-
tikis dokumentis mizani. kvlevis procesSi gamoviyeneT samarTlebrivi msjeloba,
problemis gadaWris gzebis dadebiTi da uaryofiTi mxareebis analizi, Sevafa-
seT arsebuli mdgomareoba da praqtika, personalur monacemTa dacvis inspeqto-
ris gadawyvetilebebi da sakuTari praqtikuli gamocdilebis analizi. CavatareT
alternativebis xarjTsargeblianobis analizi, ganvsazRvreT samizne jgufebis
moTxovnebi da alternativebis Sedegianoba.
arsebuli problemis praqtikulad gadaWra SesaZleblobas mogvcems moma-
valSi sistemam gamarTulad imuSaos da srulad iyos daculi ucxo qveynis moqa-
laqeebis uflebebi.
2 `personalur monacemTa dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni.3 www.personaldata.ge/ge//820
81
problemis aRwera
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro, saqmianobis sferodan, miznebidan
da amocanebidan gamomdinare, `policiis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis4, `saqarT-
velos Sinagan saqmeTa saministros debulebis damtkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos
mTavrobis №337 dadgenlebis5, saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris №589 brZa-
nebiTa6 da sxva normatiuli aqtebis safuZvelze mravali piris Sesaxeb personalur
monacemebs amuSavebs. Tavisi ufleba-movaleobebis farglebSi uzrunvelyofs
sistemaSi daculi personaluri monacemebis damuSavebas, dacvas, Seiswavlis per-
sonaluri monacemebis dacvis mdgomareobas, arsebul naklovanebebsa da riskebs,
SeimuSavebs rekomendaciebs, ganixilavs monacemTa damuSavebis arastandartul
SemTxvevebs da amzadebs gadawyvetilebebs.
dakisrebuli ufleba-movaleobebis farglebSi saministro amuSavebs rogorc
saqarTvelos moqalaqeebis, ise ucxo qveynis moqalaqeebis Sesaxeb monacemebs, rac
gamyarebulia `personalur monacemTa dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT dad-
genili safuZvlebiT. amrigad, vinaidan saministros moqmedebis farTo areali aqvs
da misi mniSvnelobisa da rolidan gamomdinare mizanSewonilia sakmaod moculo-
biTi raodenobis informaciis damuSaveba, sazogadoebas aqvs maRali interesi,
saWiroebisamebr miiRos (gamoiTxovos) damuSavebuli informacia; daculi perso-
na luri monacemebis subieqtebi ki, rogorc aRiniSna, arian rogorc saqarTvelos,
ise ucxo qveynis moqalaqeebi. arsebuli praqtikidan gamomdinare, ucxo qveynis
moqalaqeebis mier maT Sesaxeb daculi informaciis gamoTxovis 2 saSualeba arse-
bobs: erTi _ diplomatiuri arxebi (saelCoebi da sagareo saqmeTa saministro) da
meore _ piradi gancxadeba.
aRsaniSnavia, rom ucxo qveynis moqalaqis Sesaxeb saministroSi daculi
personaluri monacemebis saerTaSoriso gadacemaze aris didi momarTvianoba, am
etapze xSirad moiTxoven Semdeg monacemebs:
1. saqarTvelos saxelmwifo sazRvris kveTaze uaris Tqmis safuZvlebis Sesaxeb;
2. saqarTvelos saxelmwifo sazRvris kveTis amsaxveli dokumentacia/videomasala;
3. saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministroSi namsaxurebis Sesaxeb (informacia/
cnobebi/dokumentacia);
4. saqarTvelos saxelmwifos teritoriaze samarTaldarRvevis faqtebis Sesaxeb;
5. saqarTvelos saxelmwifoSi nasamarTlobis Sesaxeb;
6. saqarTvelos saxelmwifoSi Zebnis Sesaxeb;
7. saqarTvelos saxelmwifoSi ucxo qveynis moqalaqis mimarT/mier warmoebuli
sisxlis samarTlis saqmis (amaze miRebuli gadawyvetileba ZalaSia Sesuli) ma-
salebis miwodebis Sesaxeb;
4 `policiis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni.5 `saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros debulebis damtkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos mTavrobis №337
dadgenleba.6 saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris №589 brZaneba.
82
8. saqarTvelos saxelmwifoSi ucxo qveynis moqalaqis mimarT/mier warmoebuli
sisxlis samarTlis saqmeze gamoZiebis mimdinareobis Sesaxeb;
9. ucxo qveynis moqalaqis saqarTvelos saxelmwifos teritoriaze adgilsamyofe-
lis Sesaxeb.
pirvel SemTxvevaSi, rodesac ucxo qveynis moqalaqe saministrodan iTxovs
Tavis Sesaxeb dacul monacemebs, Tavisi qveynis saelCosa da, Sesabamisad, Semdgom
sagareo saqmeTa saministros meSveobiT, saministro `personalur monacemTa dac-
vis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis Sesabamisad, informaciis gacemisas xelmZRvane-
lobs personaluri monacemebis saerTaSoriso organizaciisTvis gadacemis wesiT
da `personalur monacemTa dacvis saTanado garantiebis mqone qveynebis nusxis
damtkicebis Taobaze~ personalur monacemTa dacvis inspeqtoris 2014 wlis 16
seqtembris №1 brZanebis7 Tanaxmad, amowmebs adresati qveynis arsebobas siaSi,
romelic gansazRvravs aRniSnul qveyanaSi personaluri monacemebis dacvis ga-
rantiebs. es xdeba ucxo qveynis moqalaqisTvis mis Sesaxeb informaciis miwodebis
safuZveli.
meore mxriv, ucxo qveynis moqalaqes SeuZlia saelCos gverdis avliT pira-
dad mimarTos saministros gancxadebiT da moiTxovos zemoxsenebulis analogi-
uri informacia. am SemTxvevaSi xdeba personaluri monacemebis subieqtisTvis
gadacema da ara saerTaSoriso arxebiT gadacema, rac ar saWiroebs subieqtis
moqalaqeobrivi kuTvnilebis aRniSnul qveyanaSi personalur monacemTa dacvis
garantiebis dadgenis proceduras. Sesabamisad, saqme gvaqvs `personalur mona-
cemTa dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 41-e muxlis bundovanebasTan/xarvez-
Tan, romelic ar gvaZlevs saSualebas ucxo qveynis moqalaqem saqarTvelos Sina-
gan saqmeTa saministrosgan, saelCosa da, Tundac, sagareo saqmeTa saministros
meSveobiT gamoiTxovos Tavisi monacemebi, Tu misi qveyana ar aris zemoaRniSnul
`TeTr siaSi~. amgvarad irRveva rogorc ucxo qveynis moqalaqeTa ZiriTadi ufle-
bebi, ise saqarTvelos sagareo saqmeTa saministrosa da ucxo qveynis saelCoebs
Soris arsebuli urTierTobebi, vinaidan yovel aseT konkretul SemTxvevaSi sa-
ministro valdebulia informaciis gadacemaze werilobiTi uari gaugzavnos saqa-
rTvelos sagareo saqmeTa saministros, romelic Tavisi kompetenciis farglebSi
amas adresati qveynis saelCos acnobebs. udavoa, rom es praqtika araxelsayrel
diplomatiur urTierTobebTan migviyvans, vinaidan, erTi mxriv, momarTvianoba
aris sakmaod maRali da, meore mxriv, Cveni qveynisTvisac ucxo qveynebTan kargi
da partnioruli urTierTobebis damyareba-ganmtkicebac metad prioritetulia.
7 `personalur monacemTa dacvis saTanado garantiebis mqone qveynebis nusxis damtkicebis Taobaze~ persona-lur monacemTa dacvis inspeqtoris 2014 wlis 16 seqtembris №1 brZaneba.
83
problemis gadaWris gzebi(alternativebi)
1 alternativa _ status-kvo
`status-kvo~ niSnavs arsebuli mdgomareobis SenarCunebas, anu igive nulo-
van reagirebas. Cvens SemTxvevaSi _ saministros mier ucxo qveynis moqalaqisTvis
mis Sesaxeb daculi personaluri monacemebis gadacemas mxolod im qveynis uwye-
bebisTvis da saerTaSoriso organizaciebisTvis, romelic `personalur monacemTa
dacvis saTanado garantiebis mqone qveynebis nusxis damtkicebis Taobaze~ per so-
na lur monacemTa dacvis inspeqtoris 2014 wlis 16 seqtembris №1 brZanebiT ga-
Tva liswinebuli qveynebis rigebSia.
mocemuli problemis gadasawyvetad es alternativa yvelaze naklebad xel-
sayreli gzaa, magram aRsaniSnavia, rom gvexmareba arsebuli mdgomareobis ukeT
Seswavla/SefasebaSi, rac SemdgomSi upiratesi alternativis Ziebas Seuwyobs xels.
problemis aRwerisas aRiniSna, rom arsebuli mdgomareobis SenarCuneba gu-
lisxmobs, rom saministrom ganagrZos arsebuli praqtikis mixedviT saqmianoba,
rasac mivyavarT ucxo qveynis moqalaqeTa uflebebis darRvevamde da ucxo qvey-
nis saelCo/sakonsuloebTan araxelsayrel urTierTobamde. am alternativis Se-
fasebisTvis mocemulia misi dadebiTi da uaryofiTi mxareebi.
dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
ucxo qveynis moqalaqeTa uflebis darRveva.
ucxo qveynebis uwyebebTan/ saerTaSoriso organizacebTan araxelsayreli diplomatiuri urTierTobebi.
II alternativa _ sakanonmdeblo cvlileba
pirveli alternativis sapirispirod, arsebuli mdgomarebis, problemisa da
garemoebebis Seswavlis safuZvelze, vfiqrobT xelsayreli iqneba da myar safuZ-
vels Seqmnis cvlileba _ ucxo qveynis moqalaqis mier misi qveynis saelCo/sakon-
sulos da, Sesabamisad, Semdgom sagareo saqmeTa saministros meSveobiT sakuTari
daculi personaluri monacemebis gamoTxovisas, vinaidan saministros mier in-
formaciis gacemis safuZvels am SemTxvevaSi warmoadgens `personalur monacem-
Ta dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli safuZvlebi, Sevides
cvli leba, romelic amave kanoniT gaTvaliswinebuli sxva safuZvlebis Sesabamisad
miscems saministros saSualebas, rom gasces piris personaluri monacemebi, Tuki
saelCo/sakonsulo mimarTavs mas moqalaqis gancxadebis safuZvelze, sadac naT-
lad iqneba asaxuli piris gamoxatuli neba, saelCom gamoiTxovos Sesabamisi in-
formacia. es SesabamisobaSi mova zemoxsenebuli kanonis me-5 muxlis `a~ punqtTan
(`monacemTa damuSaveba dasaSvebia, Tu arsebobs monacemTa subieqtis Tanxmoba~).
84
Sualeduri SejamebisTvis mocemuli cxrili gvaZlevs saSualebas gamovyoT
II alternativis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi.
dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
ucxo qveynis moqalaqeTa uflebebis
dacva.
ucxo qveynebTan diplomatiuri
urTierTobebis gamyareba.
III alternativa _ informaciis adresati qveynebis garantiebis xelaxali Ses-
wavla
informaciis adresati qveynebis garantiebis xelaxali Seswavla, rogorc ze-
moT mokled aRvwereT, iTvaliswinebs personalur monacemTa dacvis inspeqto-
risTvis mimarTvas, `personalur monacemTa dacvis saTanado garantiebis mqone
qveynebis nusxis damtkicebis Taobaze~ personalur monacemTa dacvis inspeqtoris
2014 wlis 16 seqtembris №1 brZanebiT gaTvaliswinebuli informaciis adresat
qveyanaSi personaluri monacemebis dacvis garantiebis xelaxla Seswavlas.
ucxo qveynis moqalaqe saministrodan iTxovs mis Sesaxeb dacul monacemebs
misi qveynis saelCosa da, Sesabamisad, Semdgom sagareo saqmeTa saministros meS-
veobiT,
saministro, `personalur monacemTa dacvis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis
Sesabamisad, informaciis gacemisas xelmZRvanelobs `personalur monacemTa dac-
vis Sesaxeb kanonis~ me-12 muxliT dadgenili personaluri monacemebis saerTa-
Soriso organizaciisTvis gadacemis wesis mixedviT da `personalur monacemTa
dacvis saTanado garantiebis mqone qveynebis nusxis damtkicebis Taobaze~ per-
sonalur monacemTa dacvis inspeqtoris 2014 wlis 16 seqtembris №1 brZanebis
Tanaxmad, amowmebs adresati qveynis arsebobas siaSi, romelic gansazRvravs aRniS-
nul qveyanaSi personaluri monacemebis dacvis garantiebs, vinaidan es brZaneba
gansazRvravs adresati qveynis moqalaqis Sesaxeb personaluri monacemebis sael-
Co/sakonsulosTvis gadacemis mizanSewonilobas (adresat qveyanaSi personaluri
monacemebis dacvis garantia). brZaneba miRebulia 2014 wels. SesaZlebelia, das-
muli problemis mogvarebis mizniT, saministrom mimarTos personalur monacemTa
dacvis inspeqtors iniciativiT, rom ganaaxlon brZanebiT dadgenili qveynebis sia.
radgan brZanebis miRebidan gasulia sakmao dro, SesaZloa vivaraudoT, rom bevr
saxelmwifoSi Sida kanonmdebloba ukve moyvanilia SesabamisobaSi saerTo standar-
tebTan da savaraudo garantiebze msjelobac SeiZleba.
aRsaniSnavia, rom personalur monacemTa dacvis inspeqtoris mier ucxo sa-
xelm wifoebSi personaluri monacemebis dacvis garantiebis axlidan Seswavlam Se-
saZ loa mogvces saSualeba, rom ramdenime saxelmwifosTan gaizardos moqalaqeTa
Sesaxeb personaluri monacemebis gacvlis areali, magram yuradsaRebia is faqti,
85
rom es procesi iqneba droSi gawelili, xolo miRebuli Sedegi, II alternativas-
Tan SedarebiT, _ aramyari, radgan kanoniT ganmtkicebuli ufleba udavod myari
garantiaa, vidre personalur monacemTa dacvis inspeqtoris aparatis brZaneba.
sakanonmdeblo cvlilebis Semdgom ki, rasakvirvelia, TavisTavad dadgeba miTiTe-
buli brZanebis ganaxlebis saWiroeba.
III alternativis Sesaxeb msjelobis Sesajameblad qvemoT mocemulia dadebi-
Ti da uaryofiTi mxareebi.
dadebiTi mxareebi uaryofiTi mxareebi
aramyari samarTlebrivi safuZveli
informaciis damuSaveba/
gadacemisTvis.
ganxorcielebisTvis saWiroa
araxelsayrelad didi dro.
efeqtianobis multifaqtoruli analizi
krit
eriu
mebi
1. a
dam
ianu
ri
res
ur
sebi
s d
azo
gva
2. i
nfo
rma
cii
s ga
cem
is m
aRal
i st
atis
tik
ur
i ma
Cven
ebel
i
3. s
tab
ilu
ro
ba
4. d
ipl
oma
tiu
ri
ur
Tie
rT
obe
bis
gamy
areb
a
Sed
egis
dad
gomi
s d
ro
sul
kriteriumis wona (100%) 15% 25% 15% 25% 20% 100%
I alternativa
(status-kvo)
2
2x1.5
1
1x2.5
1
1x1.5
1
1x2.5
1
1x218
II alternativa
(sakanonmdeblo cvlileba)
4
5x1.5
5
5x2.5
5
5x1.5
5
5x2.5
5
5x250
III alternativa
(informaciis adresati qveynebis garantiebis xelaxali Seswavla)
1
1x1.5
3
3x2.5
1
1x1.5
2
2x2.5
2
2x219.5
86
amrigad, efeqtianobis multifaqtoruli analizis safuZvelze gamoikve-
Ta II alternativis upiratesoba, romlis praqtikaSi ganxorcielebis SemTxveva-
Si, SesaZlebeli iqneba ucxo qveynis moqalaqeTa uflebis srulyofilad dacva _
daubrkoleblad miiRon maT Sesaxeb saministroSi daculi personaluri monace-
mebi.
rekomendaciebi
sajaro politikis dokumentSi ganxiluli multifaqtoruli analizi cxad-
yofs, rom problemis mogvarebis yvelaze efeqtian gzas warmoadgens II alterna-
tiva _ sakanonmdeblo cvlileba. Sesabamisad, mizanSewonilia rom sakanonmdeblo
cvlilebis Sesabamisad, ̀ personalur monacemTa dacvis Sesaxeb~ kanonis 41-e muxls
daematis “g” punqti da Camoyalibdes Semdegi saxiT:
`g) Tu monacemTa dammuSavebeli (sxva saxelmwifo uwyeba/saerTaSoriso
orga nizacia) am kanoniT gaTvaliswinebuli monacemTa damuSavebis safuZvlebis
Sesabamisad warmoadgens monacemTa subieqtis Tanxmobas, mis Sesaxeb informaciis
damuSavebis Taobaze~.
daskvna
amrigad, Cveni sajaro politikis dokumentis mTavar mizans warmoadgens im
ZiriTadi promlemis identificireba da gadaWris gzebis monaxva, romelic xels
Seuwyobs saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros mier ucxo qveynis moqalaqis-
Tvis mis Sesaxeb saministroSi daculi personaluri monacemebis daubrkoleblad
gadacemas.
ZiriTad problemad dasaxelda `personalur monacemTa dacvis Sesaxeb~ ka-
no nis daTqma, romlis mixedviTac, monacemTa gadacemisas Sesabamis saxelmwifoSi
(informaciis adresati) uzrunvelyofili unda iyos monacemTa dacvis Sesabamisi
garantiebi. es garantiebi ki Seswavlili da Sefasebulia `personalur monacemTa
dacvis saTanado garantiebis mqone qveynebis nusxis damtkicebis Taobaze~ persona-
lur monacemTa dacvis inspeqtoris 2014 wlis 16 seqtembris №1 brZanebiT.
warmodgenili problemis gadaWris sami alternatiuli gzidan efeqtianobis
multifaqtiruli analizis Sedegad problemis gadaWris upiratesi alternativa
aRmoCnda swored sakanonmdeblo cvlileba, romelic aris am problemis aRmofxv-
ris yvelaze efeqtiani gza.
87
bibliografia
1. saqarTvelos konstitucia.
2. saqarTvelos kanoni `personalur monacemTa dacvis Sesaxeb~.
3. `personalur monacemTa dacvis saTanado garantiebis mqone qveynebis nusxis damt-kicebis Taobaze~ personalur monacemTa dacvis inspeqtoris 2014 wlis 16 seqtembris №1 brZaneba.
4. www.personaldata.ge/ge//820;
5. `policiis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni.
6. `saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros debulebis damtkicebis Sesaxeb~ saqarT-velos mTavrobis №337 dadgenleba.
7. saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris №589 brZaneba.
89
sakvebi narCenebis regulirebis politikis srulyofis ZiriTadi mimarTulebebi
Tamar ServaSiZe
reziume
SimSili dRemde aris msoflio masStabis erT-erTi didi problema, Tumca,
miuxedavad amisa, sakvebi produqtebis 33-50% iyreba. sakvebi produqtebis narCe-
nebis problemaze msjelobisas mniSvnelovania yuradReba gavamaxviloT rogorc
socialur, ise garemosdacviT sakiTxebze. sakvebi produqtebis gavlena garemoze
SesaZloa davyoT or etapad: pirveli etapia warmoebis etapi, kerZod resursebi,
romlebsac sakvebi produqtebis warmoebisTvis viyenebT, magaliTad: miwa, wyali,
energia, aseve SefuTvisTvis saWiro resursebi da meore etapi _ sakvebi narCenebis
nagavsayrelze ganTavseba, romelTa lpobisas gamoiyofa meTani.
miuxedavad qveyanaSi arsebuli socialuri mdgomareobisa, savaWro obieqte-
bi didi raodenobiT sakveb produqtebs yrian da anadgureben. am sakiTxs ar aregu-
lirebs narCenebis marTvis strategia da samoqmedo gegma. am dokumentebSi ar aris
gaTvaliswinebuli problemis gadasaWreli SesaZlo RonisZiebebi, kerZod, doku-
mentebi exeba sakvebi narCenebis marTvas reciklirebiT, aRdgeniT Tu kompostire-
biT, magram ar moicavs prevenciisaTvis saWiro RonisZiebebs.
winamdebare dokumentSi ganxilulia is problemebi, romlebic sakvebi narCe-
nebis araswor marTvasTan aris dakavSirebuli. yuradReba gamaxvilebulia sakvebi
narCenebis prevenciis aucileblobaze, im SemTxvevaSi ki, roca prevencia SeuZle-
belia, mniSvnelovania am narCenebis separacia da narCenebis ierarqiiT gaTvalis-
winebuli sxva RonisZiebis gatareba. dokumentSi aseve mimoxilulia aRniSnul
sakiTxTan evrokavSiris midgoma da im qveynebis praqtika, sadac dokumentSi ganxi-
lululi problemis mogvarebis gza warmatebiT funqcionirebs.
politikis dokumentSi detaluradaa asaxuli ara marto problemebi, aramed
ganxilulia maT dasaZlevad aucilebeli sxvadasxva gza _ alternativa. sul war-
modgenilia sami alternativa:
1. sakvebi narCenebis marTva insineracia/Tanainsineraciis gziT an/da kom-
postirebis gziT;
2. sursaTis bankebis Seqmna narCenebis prevenciisaTvis da Semcirebuli narCenebis
marTva;
3. status-kvos SenarCuneba.
alternativebi Sefasebulia efeqtianobis multifaqtoruli analiziT, erT-
erTi maTgani ki _ xarjTsargeblianobis analiziTac. Sefasebisas gaTvaliswine-
bulia maTi dadebiTi da uaryofiTi mxareebi. sabolood ki gamoyofilia yvelaze
Zlieri alternativa _ sakvebi narCenebis prevencia, kerZod, savaWro obieqtebis
90
mier Warbi an/da vadis amowurvasTan miaxloebuli, Tumca janmrTelobisaTvis
usafr T xo sakvebi produqtebis kvebiTi bankebisaTvis gadacema. dokumentSi aseve
warmodgenilia is aqtivobebi, romelTa ganxorcielebac aucilebelia alternati-
vis praqtikaSi dasanergad. dokumentSi aseve warmodgenilia alternativebis komp-
leqsurad ganxorcielebis mniSvneloba da maTi urTierTmimarTeba.
Sesavali
narCenebis marTvis problema ar aris mxolod saqarTvelos gamowveva, gan-
viTarebuli qveynebi dRemde cdiloben Seamciron warmoqmnili narCenebi da amiT
naklebi uaryofiTi gavlena hqondeT garemoze. bolo periodSi narCenebis marTvis
mimarT sazogadoebis damokidebuleba Seicvala; sajaro struqturebi, arasamTav-
robo organzaciebi Tu sxvadasxva interesTa jgufebi aqtiurad CaerTnen sxva-
dasxva tipis garemosdacviT RonisZiebaSi, bazarze gamoCndnen kerZo kompaniebi,
romlebic uzrunvelyofen narCenebis utilizacias an maTi reciklirebiT sxva
saxis produqtis miRebas. samwuxarod, umeteswilad yuradReba eTmoba narCenebis
separacias, reciklirebas da sxva saxis prduqtebis miRebas, narCenebis prevencia-
ze ki yuradReba naklebad maxvildeba. kidev ufro dabalia sazogadoebis, sajaro
Tu kerZo seqtoris informirebuloba sakvebi narCenebis marTvis Sesaxeb. magali-
Tad, gaurkvevelia, Tu ra RonisZiebebs mimarTaven savaWro obieqtebi (restorne-
bi, hipermarketebi da marketebi) Warbi sakvebis SemTxvevaSi. imis gaTvaliswinebiT,
rom saqarTveloSi 450 423 adamiani socialurad daucvelia da saarsebo Semweobas
iRebs, am sakiTxis mogvareba metad mniSvnelovania1.
evrokavSirTan asocirebis Sesaxeb SeTanxmebiT, saqarTvelom ikisra narCe-
nebis marTvis valdebuleba, ris safuZvelzec 2014 wlis 26 dekembers miiRes, xolo
2015 wels ZalaSi Sevida saqarTvelos kanoni `narCenebis marTvis kodeqsi“. 2016
wlis aprilSi saqarTvelos mTavrobam daamtkica narCenebis marTvis erovnuli
strategia (2016-2030 ww.) da narCenebis marTvis erovnuli samoqmedo gegma (2016-
2020 ww.)2. narCenebis marTvis kodeqsi aregulirebs sxvadasxva tipis narCenebs,
konkretulad sakveb narCenebs ki biodegradirebad narCenebSi moiazrebs. narCe-
nebis marTvis erovnuli startegia da samoqmedo gegma sakveb narCenebTan dakav-
Sirebul prevencias nakleb yuradRebas uTmobs da arc konkretul RonisZiebebs
iTvaliswinebs. evrokavSiris wevri qveynebisa Tu sxva ganviTarebuli qveynebisgan
gansxvavdebiT, saqarTvelos ar aqvs SemuSavebuli politika, romelic uzrunvel-
yofs sakvebi narCenebis Semcirebas misi prevenciis SesaZlo gzebiT.
2015 wels gaeros wevri qveynebi SeTanxmdnen mdgradi ganviTarebis dRis wes-
rigis ganmsazRvrel dokumentze _ `Cveni samyaros gardaqmna: 2030 wlis dRis wes-
rigi mdgradi ganviTarebisTvis~, romelic moicavs 17 mizans da 169 amocanas. me-12
1 saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri; saarsebo Semweobis mimRebi mosaxleoba; 2017 wlis mdgomareobiT; www.geostat.ge/?action=page&p_id=199&lang=geo.
2 saqarTvelos mTavrobis dadgenileba N160, narCenebis marTvis 2016-2030 wlebis erovnuli strategiisa da 2016-2020 wlebis erovnuli samoqmedo gegmis damtkicebis Sesaxeb, Tbilisi, 2016; www.matsne.gov.ge/ka/document/view/3242506.
91
mizani exeba mdgrad moxmarebas da warmoebas, am miznis me-3 amocana ki konkretu-
lad sakvebi narCenebis da sakvebi danakargis prevencias. amasTanave, evrokavSir-
Tan asocirebis Sesaxeb SeTanxmebis danarTiT gaTvaliswinebul 2008 wlis 19 noem-
bris evroparlamentisa da sabWos direqtiva 2008/98/ECE narCenebis Sesaxeb awesebs
narCenebis ierarqias, ris mixedviTac upiratesoba eniWeba narCenebis prevencias.
aRniSnul ierarqias efuZneba saqarTvelos narCenebis marTvis politika da nar-
Cenebis marTvis sferoSi saqarTvelos kanonmdebloba. evrokavSiris wevri qvey-
nebi sakvebi narCenebis prevenciaSi aqtiurad arian CarTulebi. evrokavSiris xedva
sakvebi produqtebis narCenebTan mimarTebiT naTlad Cans evrokomisiis 2017 wlis
gzamkvelevSi sakvebis donaciis Sesaxeb3. dokumentis mixedviT, upiratesi saSuale-
ba sakvebi narCenebis prevenciisaTvis misi warmoSobisTanave Semcirebaa, kerZod,
Warbi sakvebis narCenad gardaqmnis prevencia warmoebis, gadamuSavebis, distri-
buciis Tu moxmarebis etapebze, amis saukeTeso saSualeba ki sakvebi produqtebis
xelaxali gadanawilebaa. evropis rig qveynebSi, magaliTad, italiaSi, avstriaSi,
estoneTSi, litvaSi, bulgareTSi da a.S. sakvebi produqtebis donaciis politika
warmatebiT xorcieldeba sursaTis bankebis CarTulobiT.
kvlevis dros SeviswavleT rogorc erovnuli Tu saerTaSoriso samarT-
lebrivi da strategiuli dokumentebi, ise sxvadasxva saerTaSoriso organizaciis
kvlevebi da gzamkvlevebi. sakiTxze zogadi suraTis ukeT warmosadgenad gavesaub-
reT sxvadasxva dainteresebul mxares.
winamdebare kvlevis sagania sakvebi narCenebis marTvis politikis ZiriTadi
mimarTulebebi da mis miznebia:
1. im ZiriTadi problemebis warmoCena, romlebic sakvebi narCenebis marTvis kuTx-
iT warmoiqmneba;
2. cnobierebis amaRleba, sxvadasxva dainteresebuli mxaris metad CarTuloba;
3. rekomendaciebis SemuSaveba, rac xels Seuwyobs problemis mogvarebas.
problemis aRwera
gaerTianebuli erebis organizaciis wevri saxelmwifoebis mier SeTanxmebu-
li dRis wesrigi 2030-is farglebSi saqarTvelom mdgradi ganviTarebis miznebis
nacionalizaciis valdebuleba ikisra. am etapze saqarTvelos nacionalizebuli
aqvs 17-ve mizani.
mdgradi ganviTarebis me-12 mizani Seexeba mdgrad moxmarebas da warmoebas.
is amocanad isaxavs sakvebis mdgrad warmoeba-moxmarebas da narCenebis generaciasa
da marTvas (prevencia, Semcireba, gadamuSaveba, xelaxali gamoyeneba)4.
dRes saqarTveloSi sakvebi narCenebis Sesaxeb diskusia naklebad imarTe-
ba, Tumca evrokomisia aqtiurad aris CarTuli sakvebi narCenebis prevenciis Tu
marTvis politikis gansazRvraSi. garda evrokavSirisa, am sakiTxze muSaobs gae-
3 European Commission; EU Guidelines on food donation; Brussels, 16.10.2017; C(2017) 6872 final, 3-27.4 gaerTainebuli erebis organizacia, mdgradi ganviTarebis miznebi, dRis wesrigi 2030;
www.ungeorgia.ge/geo/sutainable_development_goals#.Wowj0FSWbDd.
92
ros sursaTisa da soflis meurneobis organizacia (FAO), romelsac araerTi kvle-
va aqvs gamoqveynebuli aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT. gaeros sursaTisa da
soflis meurneobis organizaciis gaangariSebiT, yovelwliurad adamianis sakvebi
produqciis erTi mesamedi sanam meurneobidan gadamamuSavebel sawarmomde, sabi-
Tumo da sacalo bazrobamde, kvebis obieqtebamde an Cvens samzareulomde moaR-
wevs, ikargeba an iyreba. es is 1,3 miliardi tonaa, romelic 3 miliard adamians
Tavisuflad gamokvebavda. aRniSnuli kvlevebi aRwers saerTaSoriso situacias da
uSualod saqarTvelos ar exeba5.
2017 wels evrokavSirisa da gaeros sursaTisa da soflis meurneobis orga-
nizacia FAO-s xelmZRvanelobiT, proeqt `ENPARD~-is farglebSi Catarda kvleva
sakvebi danakargisa da narCenebis Sesaxeb. miRebulma Sedegebma kidev erTxel daa-
dastura sakiTxis problemuroba da masze muSaobis aucilebloba. kvlevam aCvena,
rom saqarTveloSi sakvebi danakargi seriozul problemas warmoadgens, rac gu-
lisxmobs mosavlis aReba/warmoebis dros arasaTanado teqnikuri aRWurvilobis,
aseve produqtis ganTavseba-SenaxvasTan dakavSirebuli sirTuleebis da, rig SemT-
xvevaSi, standarTan Seusabamobis gamo warmoqmnil danakargs. kvlevis mixedviT,
sakveb narCenebTan dakavSirebiT monacemebi Zalian mwiria, amasTan, dabalia kerZo
seqtoris da momxmareblis cnobierebis done. kvlevis farglebSi ver moxerxda
dadgeniliyo, Tu ra zomebs mimarTaven hipermarketebi sakvebi narCenebis warmoqm-
nis Tavidan asacileblad.
miuxedavad ganxorcielebuli sakanonmdeblo cvlilebebisa, sakvebi narCe-
nebis marTva dRemde problemur sakiTxad rCeba Semdegi mizezebis gamo:
• sakvebi narCenebis prevenciisaTvis ar arsebobs aucilebeli RonisZiebebi;
• samarTlebrivi CarCo ar aris saTanado;
• narCenebi nagavsayrelze xvdeba separirebis gareSe;
• nagavsayrelebi ar Seesabameba saerTaSoriso standartebs, saqarTveloSi aR-
ricxuli 56-mde nagavsayrelidan garemoze zemoqmedebis nebarTvis mqone mxo-
lod oTxia;
• dabalia mosaxleobis da biznesis cnobierebis done;
• arasando da mwiria statistikuri monacemebi.
evropis qveynebSi narCenebis prevenciisa da SemcirebisaTvis miRebuli meTo-
dia janmrTelobisaTvis uvnebeli sakvebi produqtebis xelaxali gadanawileba,
maTi gamoyeneba cxovelis sakvebad, aseve maTi sxva saxiT aRdgena, maT Soris ener-
giis aRdgena, kompostireba. aRniSnuli qmedebebiT narCenebis marTva Seesabameba
narCenebis ierarqias da naklebad moqmedebs garemoze. es xels uwyobs saTburi
gazebisa da nagavsayrelze ganTavsebis Semcirebas.6
5 gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizacia, sakvebi produqtebis globaluri danakargi da nar-Cenebi, romi, 2011.
6 evrokomisia, evrokavSiris saxelmZRvanelo dokumenti sakvebis donaciasTan dakavSirebiT, briuseli, 16.10.2017 www.ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/fw_eu-actions_food-donation_eu-guidelines_en.pdf.
93
sakvebi narCenebis prevenciisa da marTvis srulyofas didi mniSvneloba aqvs
rogorc garemos dacvis, ise socialuri da ekonomikuri TvalsazrisiT. am Temis
win wamomweva, misi sakanonmdeblo CarCos da politikis daxvewa win gadadgmuli
nabiji iqneba saqarTvelos kanonmdeblobis saerTaSoriso standartebTan harmoni-
zaciisa da nakisri valdebulebebis SesrulebisaTvis, damatebiT ki xeli Seewyoba
mcire da saSualo biznesis CarTulobas. narCenebis prevenciisa da marTvis swori
dagegmva dadebiTad aisaxeba sakvebi danakargiT gamowveuli ekonomikuri zianis
Semcirebaze, narCenebis swori marTva ki nakleb zegavlenas moaxdens garemoze.
saqarTvelos kanonmdebloba, saerTaSoriso standartebis Sesabamisad ad-
gens Semdeg ierarqias: 1) prevencia, 2) xelaxali gamoyenebisTvis momzadeba, 3)
reciklireba, 4) sxva saxis aRdgena (maT Soris, energiis aRdgena), 5) ganTavseba.
narCenebTan dakavSirebuli qmedebebi SeZlebisadagvarad unda Seesabamebodes dad-
genil ierarqias7.
saqarTveloSi sakveb narCenebTan dakavSirebiT dabalia cnobiereba, amasTa-
nave sakiTxs arc saxelmwifos mxridan eqceva saTanado yuradReba. dReisa Tvis
bazarze ukve arsebobs kompaniebi, romlebic uzrunvelyofen narCenebis marT-
vas, maT Soris, sakvebi narCenebis. aRniSnuli kompaniebi TavianT momsaxurebas
sTavazoben restornebs, sasadiloebs, kafeebs, Tumca maT momsaxurebaze moTxovna
Zalian dabalia. mniSvnelovania aRiniSnos, rom am etapze sakvebi narCenebi xe-
laxali gamoyenebisTvis ar mzaddeba, ZiriTadad xdeba maTi insineracia (Termuli
ganadgureba), metwilad mSrali sakvebisTvis, ufro didi nawili ki dacalkavebis
gareSe xvdeba nagavsayrelze.
mniSvnelovania xazi gaesvas narCenebis prevencias, rogorc upirates mizans
kanoniT dadgenili ierarqiis mixedviT. aucilebelia saxelmwifos hqondes sakvebi
narCenebis prevenciisa da marTvis strategia, romelic Seesabameba garemosdac-
viT principebsa da saerTaSoriso valdebulebebs. sakvebi narCenebis prevenciis
xelSemSleli faqtoria is sakanonmdeblo baza, ris mixedviTac savaWro obieqte-
bi (hipermarketebi, marketebi) funqcionireben. ministris brZanebiT dadgenilia
gansakuTrebiT malfuWebadi sakvebi produqtebis vargisianoba saaTebis mixed-
viT. magaliTad, bostneulze dawesebuli vada 12-48 saaTs Soris meryeobs, xolo
fqvileulis produqtebis _ 3-72 saaTamde.8
sakvebi narCenebis marTva SesaZloa davyoT sam etapad: pirveli _ sanam sakvebi
produqtebi bazarze ganTavsdeba, kerZod, danakargebi, romlebic aqvT mwarmoeb-
lebs, importiorebs da sxva dakavSirebul pirebs; meore _ bazarze ganTavsebis
Semdgomi periodi _ vadis amowurvis an garegnuli wunis Sedegad miRebuli narCeni
da mesame _ momxmareblis etapi, kerZod ki, separaciis aucilebloba, sakvebi narCe-
nebis xelaxali gamoyenebisTvis momzadeba, reciklireba, Sedegad ki nagavsayrelze
ganTavsebuli raodenobis Semcireba.
7 saqarTvelos kanoni `narCenebis marTvis kodeqsi“, muxli 4. 8 saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris brZaneba №303/n gansakuTrebiT
malfuWebadi produqtebis Senaxvis pirobebisa da vadebis damtkicebis Sesaxeb, 2001 wlis 16 agvisto, q. Tbilisi.
94
am sakiTxis regulirebas amartivebs sxva qveynebis gamocdileba, ris mixed-
viTac SegviZlia vixelmZRvaneloT, rom ar davuSvaT igive Secdomebi. amasTanave,
qveyanaSi ukve arsebobs narCenebis marTvis kanonmdebloba, romelic evrokavSiris
kanonmdeblobisa da narCenebis marTvis ZiriTadi principebis Sesabamisia da, amde-
nad, evrokavSiris wevri qveynebis gamocdilebis morgeba saqarTvelos realobis-
Tvis rTuli ar unda iyos.
problemis gadaWris gzebi (alternativebi)
zemoT dasmuli problemebi mogvarebas saWiroebs, risTvisac ganvixilavT
sam alternatiul gzas.
alternativa I. sakvebi narCenebis marTva insineracia/Tanainsineraciis gziT an/
da kompostirebis gziT. iq, sadac ver xdeba sakvebi narCenis prevencia, aucile-
belia am sakvebi narCenebis swori marTva. amisaTvis saWiroa narCenebis separa-
cia warmoSobis adgilzeve (wyarosTan separacia). wyarosTan separaciis sistemas
aqvs ufro dabali sawyisi Rirebuleba da zomieri xarjebi centralizebuli dax-
arisxebis qarx nebTan SedarebiT, amasTanave naklebad binZurdeba haeri da wya-
li, xels uwyobs narCenebis Semcirebas da sazogadoebis cnobierebis amaRlebas,
radgan adamianebi Tavad arian procesis monawileebi. evropis qveynebSi moqmedebs
daxarisxebulad Segrovebis sistemebi, mosaxleoba daxarisxebulad agrovebs or-
ganul narCenebs, qaRalds, SuSas da sxv.
saqarTveloSi nagavsayrelebze narCenebis ukontrolod ganTavsebis Tavidan
asarideblad aucilebelia daiwyos narCenebis separirebuli Segroveba. narCenebis
marTvis strategiis mixedviT, saqarTvelo eswrafvis, rom gaxdes narCenebis pre-
venciasa da reciklirebaze orientirebuli qveyana da 2025 wlisTvis uzrunvelyos
narCenebis marTvis kanonmdeblobis efeqtiani aRsruleba, Sesabamisad, aucilebe-
lia qveyanaSi daiwyos narCenebis separacia. narCenebis separacia saWiroebs ro-
gorc finansur resursebs, ise mosaxleobis cnobierebis maRal dones, amitom
sawyis etapze SesaZlebelia saxelmwifom amoirCios samizne jgufebi, sadac sapi-
lote reJimSi moxdeba sakvebi narCenebis separacia da Semdgom misi aRdgena. kargi
iqneba samizne jgufad SeirCes sabiujeto organizaciebi, kerZod ki, sastumroebi
da restornebi Tbilisis masStabiT. im SemTxvevaSi, Tu aRniSnuli organizaciebi
sakveb narCenebs separirebulad Seagroveben, Semdgom sakvebi narCenebis aRdgena
unda uzrunvelyos saxelmwifom. sakvebi narCenebis marTvis erT-erTi warmate-
buli meTodia kompostirebis procesi, ris Sedegadac maRali xarisxis dabalan-
sebuli organuli sasuqi miiReba da bazarze iyideba. narCenebis aRdgenis gansxva-
vebuli meTodebia gavrcelebuli evropaSic. magaliTad, avstria wlebis ganmav-
lobaSi kompostirebis meTodis gamoyenebis maRali maCvenebliT xasiaTdeboda,
xolo germania, holandia, belgia ki biodegradirebadi narCenebis insineraciis
meTods mimarTvas.
95
mniSvnelovania, rom saxelmwifom sakvebi narCenebis insineracia/Tanainsine-
raciis an/da kompostirebis sapilote versiis ganxorcieleba uaxloesi 1 wlis
ganmavlobaSi daiwyos, vinaidan narCenebis marTva dakavSirebulia ara mxolod sa-
xel mwifos mier gatarebul politikaze, aramed metwilad mosaxleobis da kerZo
seqtoris cnobierebis doneze. swored amitom mniSvnelovania narCenebis marTvis
sxvadasxva saxeobis kampaniebis dagegmva, rogorc mosaxleobis, ise kerZo seqto-
ris cnobierebis asamaRleblad. sazogadoebis didma nawilma ar icis, rom narCe-
nebis swori marTviT ara mxolod garemosdacviTi safrTxeebis Tavidan aridebaa
SesaZlebeli, aramed sargeblis miRebac.
alternativis dadebiTi mxareebi: narCenebis marTvasTan erTad SesaZlebe-
lia sargebelis miReba energiis da kompostirebis saxiT, saWiroebs ufro nak-
leb danaxarjebs, radgan insineracia/kompostirebis sakiTxi SedarebiT cnobilia.
mcir deba garemosaTvis miyenebuli ziani.
uaryofiTi mxareebi: imisaTvis, rom garemos ziani ar miadges, saWiroa in-
sineraciis Tanamedrove teqnologiebi, rac moiTxovs did materialur resurss,
uzrunvelyofs mxolod narCenebis marTvas da ara prevencias.
alternativa II. sursaTis bankebis Seqmna narCenebis prevenciisaTvis da Semci-
rebuli narCenebis marTva. evropis bevr qveyanaSi, aseve aSS-sa da kanadaSi narCe-
nebis prevenciis gavrcelebuli saSualebaa sursaTis bankebis Seqmna. sursaTis
bankebi ZiriTadad donaciiT, gamonaklis SemTxvevaSi, SedarebiT dabal fasad iRe-
ben sakvebs hipermarketebidan, kvebis obieqtebidan, mwarmoeblebisgan, fermerebis-
gan, momxmareblebisgan da gascemen im pirebze, visac amis saWiroeba aqvs.
donaciis gziT miRebuli produqcia ZiriTad SemTxvevaSi aris vadis amowur-
vasTan miaxloebuli an imgvari, romlis SesafuTi dazianebuli an/da nakliania.
fermerebis, mwarmoeblebis da importiorebisgan sursaTis bankebi donaciis gziT
iReben produqts, romlebic standartTan Seusabamobis gamo marketis daxlze ver
moxvda, Tumca sruliad uvnebelia adamianis janmrTelobisaTvis. aseve SesaZlebe-
lia, rom kvebiTma bankebma produqcia maTgan SedarebiT dabal fasad iyidon da
Semdgom gascen donaciiT. sakvebi produqtebi vauCerebis saxiT gaicema. alter-
nativis ganxorcieleba Seesabameba jandacvis standartebs, kerZod, sakvebi dona-
ciiT mxolod im SemTxvevaSi gaicema, Tu is saxifaTo ar aris adamianis janmrTe-
lobisaTvis. banks hyavs administracia da personali, romelTa nawili moxalised
muSaobs. bankebi ar arian saxelmwifo saagentoebi/organoebi, maTi Semosavlis
ZiriTadi wyaroa donacia (maT Soris fuladi) adgilobrivi biznesidan, arasam-
Tavrobo struqturebidan da saxelmwifo fondebidan. estoneTSi, sadac 14-mde
sursaTis banki funqcionirebs,9 sakvebs mxolod socialurad daucvel pirebze
gascemen, amitom banki awarmoebs socialurad daucvelebis reestrs Sesabamis sa-
ministrosTan TanamSromlobiT.10
9 About the Estonian Food Bank, www.toidupank.ee/about-the-estonian-food-bank-in-tallinn/ 10 Mr. Piet BoerefijnThe managing director, Estonian Food Bank.
96
sursaTis bankis Seqmna moicavs ramdenime fazas:
• arsebuli situaciis Seswavla _ vis sWirdeba sakvebi produqtebi, ra raode-
nobis moTxovna iqneba, SesaZlo problemuri sakiTxebis Seswavla, romelTac,
savaraudod, gavlena eqneba bankebis funqcionirebaze; aseve arsebobs Tu ara
raime msgavsi programa, romlesac mTavroba, kerZo seqtori an samoqalaqo
sazogadoeba axorcielebs;
• dagegmvis etapi _ arsebuli situaciis Seswavlis Semdeg iwyeba dagegmvis etapi,
sadac CarTulia yvela dainteresebuli mxare, iqneba es samTavrobo struqtu-
ris warmomadgenlebi, mwarmoeblebi, kerZo seqtoris sxvadasxva warmomadgene-
li, samecniero sazogadoeba Tu arasamTavrobo organizaciebi. dagegmvis eta-
pis Sedegad SemuSavdeba biznesgegma da dazusteba administraciuli detalebi;
• kapitalizaciis etapi _ am etapze xdeba finansuri wyaroebis moZieba;
• ganxorcielebis etapi.
imisaTvis, rom banki SeuerTdes kvebiTi bankebis globalur qsels, proeqts
dasWirdeba 3-dan 9 Tvemde, xolo kidev damatebiT _ 6-dan 12 Tvemde, raTa bankma
gamarTulad SeZlos funqcionireba11. estonuri gamocdilebis gaTvaliswinebiT,
1-dan 2-wlamde aris mosamzadebeli periodi, am dros gaimarTeba cnobierebis asa-
maRlebeli sxvadasxva kampania, aseve molaparakebebi kerZo seqtorsa da samTav-
robo struqturebTan. am periodiSi aucilebelia sxvadasxva donorTan TanamSrom-
loba da informirebulobis gazrda.
alternativa orientirebulia narCenebis preveneciaze, rac narCenebis marT-
vis ierarqiis mixedviT pirvel rigSi gansaxorcielebeli qmedebaa, Tumca rTuli
warmosadgenia narCenebis imgvari prevencia, rom maTi marTva saWiro aRar iyos.
swored amitom aseve aucilebeli procesia narCenebis insineracia, kompostireba. am
alternativis gansaxorcieleblad cnobierebis amaRlebis komponents kidev ufro
didi mniSvneloba eniWeba, radgan sursaTis bankebi saqarTvelosTvis siaxlea.
alternativis dadebiTi mxareebia: narCenebis marTvis standartebTan Sesa-
bamisoba, kerZo seqtoris CarTuloba da maTi informirebulobis gazrda garemos-
dacviT sakiTxebSi. aranakleb mniSvnelovania alternativis socialur-ekonomi-
kuri mxare, garda imisa, rom narCenebis prevencias dadebiTi ekonomikuri gavlena
aqvs, sakvebi produqtebis donacia dadebiTad aisaxeba mosaxleobis socialur
mdgo mareobaze.
alternativis uaryofiTi mxareebia: cnobierebis amaRlebis grZelvadiani
kampaniebis saWiroeba, vadis amowurvasTan miaxloebuli produqcia did supermar-
ketebSi Cveul fasad iyideba, restornis qselebi ar aRricxaven sakveb narCenebs,
arc narCenebis marTvis sferoSi arsebuli kerZo kompaniebis momsaxurebaze aqvT
moTxovna, Sesabamisad, gaurkvevelia, sad midis narCenebi. situacia kidev ufro
rTuldeba da gaurkvevelia, rodesac saqme exeba restornebSi warmoqmnil adamia-
nis janmrTelobisaTvis uvnebel sakvebis narCenebs.
alternativa III. status-kvos SenarCuneba. mesame alternativa arsebuli mdgo-
mareobis SenarCunebas gulisxmobs. am SemTxvevaSi arsebuli problema gadauWre-
11 The Global FoodBanking Network, Feasebility Analysis: Starting a Food Bank System.
97
li darCeba. alternativis dadebiTi mxarea finansuri resursebis dazogva, xolo
uaryofiTi mxarea procesis dayovneba, rac kidev ufro saeWvos gaxdis narCenebis
marTvisa da prevenciis 2025 wlisaTvis dasaxuli miznis miRwevas.
mocemul alternativebs Soris yvelaze misaRebis SerCevis mizniT CavatareT
efeqtianobis multifaqtoruli da xarjTsargeblianobis analizi:
kriteriumebi I alternativa (1-5 qula)
II alternativa(1-5 qula)
III alternativa(1-5 qula)
Ppolitikuri mizanSewoniloba (ganxorcielebadoba) (30%)
5X30=150 5X30=150 2X30=60
cnobierebis amaRleba (20%) 4X20=80 4X20=80 1X20=20
resursebis dazogva (10%) 3X10=30 2X10=20 5X10=50
ganxorcielebisaTvis saWiro dro (10%) 2X10=20 4X10=40 5X10=50
instituciuri SesaZlebloba (30%) 4X30=120 4X30=120 2X30=60
jamuri qula 400 410 240
12 13 14
komponentebi xarjebi (larSi) sargebeli
restornebi12
TiTo restoranSi rom daidgas 2 urna
345,420
1. kerZo seqtoris da sazogadoebis CarTuloba narCenebis marTvis procesSi.
2. minimaluri zewola biznesze.3. urnebis ganTavsebis xelsayreli
adgilmdebareoba.
sastumroebi restornis momsaxurebiT13
TiTo sastumroSi 1 urna
19,095
1. kerZo seqtoris da sazogadoebis CarTuloba narCenebis marTvis procesSi.
2. minimaluri zewola biznesze.3. urnebis ganTavsebis xelsayreli
adgilmdebareoba.
insineraciisaTvis saWiro danadgari 72.111
is narCeni, risi kompostirebac ver moxerxdeba, insineraciis gziT daiSleba da ar ganTavsdeba nagav-sayrelze.
kompostirebis adgilis mowyoba 48074 1 tona narCeni gvaZlevs 120 kg.
komposts.
damatebiTi xarjebi14 164, 344
gauTvaliswinebeli xarjebi mTliani xarjis 5%
12 saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris monacemTa mixedviT, TbilisSi registrirebulia 1213 restorani. xarjTsargeblianobisTvis aRebulia restornebis 50% da gamoTvlilia ra dajdeba am raode-nobis restornebis momarageba specialuri urnebiT.
13 saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris monacemTa mixedviT, TbilisSi registrirebulia 134 sas-tumro restorniT. xarjTsargeblianobisTvis aRebulia restornebis 50% da gamoTvlilia ra dajdeba am raodenobis restornebis momarageba specialuri urnebiT.
14 aRebulia amJamindeli nagvis manqanis fasi, erTi cvlisTvis saWiro sawvavis raodenoba, ekipaJis xelfasi (mZRolis da damxmaris xelfasebi).
98
rogorc multifaqtoruli da xarjTsargeblianobis analizidan gamov-
linda, II alternativas meti wona aqvs. narCenebis marTvis sferodan gamomdina-
re, orive alternativis ganxorcieleba dakavSirebulia finansur resursebTan,
swored amitomaa rTuli ganviTarebadi qveynebisaTvis evropul Tu saerTaSoriso
standartebTan Sesabamisoba. aRsaniSnavia, rom orive alternativis ganxorciele-
ba aucilebelia narCenebis marTvis ierarqiidan gamomdinare, Tumca II alternativa
uzrunvelyofs rogorc narCenebis prevencias, ise Semcirebul gadasamuSavebel
narCenebs. swored amitom II alternativa optimaluri arCevania sferoSi arsebuli
finansuri resursebis, instituciuri SesaZleblobebisa da cnobierebis donis gaT-
valiswinebiT. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos mier nakisri valdebulebebis Sesru-
lebisaTvis, kerZod, narCenebis marTvis ierarqiis SesabamisobisTvis aucilebelia
orive alternativis ganxorcieleba.
rekomendaciebi
II alternativis gansaxorcieleblad aucilebelia aqtiuri molaparakebe-
bi daiwyos didi supermarketebis qselebTan mniSvnelovania kerZo seqtori in-
formirebuli iyos narCenebis marTvis politikis Sesaxeb, aseve im garemosdacviTi
problemebis Sesaxeb, romlebsac narCenebis araswori marTva warmoSobs. amasTa-
nave, mniSvnelovania supermarketebis, restornebis da sakiTxTan dakavSirebuli
sxvadasxva mxaris informireba evrokavSiris qveynebSi arsebuli praqtikis Sesa-
xeb, Tu rogor xdeba evropis sxvadasxva qveyanaSi uvnebeli produqciis meoradi
gamoyenebisaTvis gadanawileba da am gziT narCenebis Semcireba misi warmoSobis
etapzeve. SesaZloa aucilebeli gaxdes evropis sxvadasxva qveynis gamocdilebis
gaziareba, magaliTad, safrgangeTis, sadac 2016 wels supermarketebs sakanonmde-
blo cvlilebebiT aekrZalaT sakvebi produqtebis gadayra. sawyis etapze umjobe-
sia supermarketebis molaparakebiT darwmuneba, rom ar gadayaron produqtebi
da gascen donaciiT an daaklon fasi. amasTan, erovnuli kanonmdebloba sakmaod
mkacr vadebs awesebs sxvadasxva sakvebi produqtis vargisianobis vadaze, magali-
Tad, fqvileul sakonditro nawarmze, tkbil kerZebze, burRuleulis produqteb-
ze da a.S. SesaZloa, saWiro gaxdes maTze aRniSnuli vadebis gadaxedva, rom xeli
Seewyos narCenebis prevencias.
Tavdapirvelad rTuli iqneba Cveni arCeuli alternativis mTeli saqarT-
velos masStabiT ganxorcieleba, ris gamoc umjobesia, Tu iniciativa Tavidan mxo-
lod TbilisSi arsebul hipermarketebs, marketebs da restornebs moicavs.
aucilebelia cnobierebis amaRlebis kampaniebis Catareba, raTa sazogadoe-
bam ukeT icodes im zianis Sesaxeb, rac narCenebis araswor marTvas mosdevs.
kampaniebis dros sasurvelia xazi gaesvas im hipermarketebs, marketebs da
restornebs, romlebic monawileobas iReben narCenebis marTvis procesSi _ es
dadebiTad aisaxeba maT reputaciaze.
99
daskvna
evropis sxvadasxva qveyanaSi narCenebis marTvis politika wlebis ganmavloba-
Si yalibdeboda, CvenTan ki am sakiTxs 2014 wlidan aqceven yuradReba, asocirebis
Sesaxeb SeTanxmebis farglebSi, da daiwyo rigi procesebisa, rac ukavSirdeba nar-
Cenebis marTvis kodeqsis Seqmnas da masTan dakavSirebuli sxva kanonebis miRebas
Tu startegiuli dokumentebis Seqmnas.
miuxedavad imisa, rom meti yuradReba dRes narCenebis reciklirebas, aRd-
genas eTmoba, aucilebelia saxelmwifom gadadgas konkretuli nabijebi, rac nar-
Cenebis prevencias uzrunvelyofs. gaeros sursaTisa da soflis meurneobis or-
ganizaciis kvlevis mixedviT, kerZo seqtori, kerZod ki, supermarketebi, sakveb
narCenebs ar miiCneven problematurad, arc isaa garkveuli, Tu sad midis produq-
cia, romelic vargisianobis wess aRar Seesabameba da vadagasulia an vadis amowur-
vasTan aris miaxloebuli, Tumca janmrTelobisaTvis uvnebelia.
mniSvnelovania saxelmwifomac da kerZo seqtormac gaiazron, rom narCenebis
marTva mxolod reciklirebiT da aRdgeniT ver moxdeba, Tu midgoma kompleq-
suri xasiaTis ar iqneba da narCenebis prevencias ar gaiTvaliswinebs. saboloo
jamSi, saWiro gaxdeba ufro meti finansuri resursi imisaTvis, rom didi raode-
nobiT warmoqmnili narCenebi gadamuSavdes, aRdges an sabolood ganTavsdes nagav-
sayrelze. amasTanave, mniSvnelovania politikis socialuri mxarec, kerZod, imis
gaazreba, rom ganviTarebuli qveynebic ki, romlebsac saqarTvelosTan SedarebiT
ukeTesi socialuri mdgomareoba aqvT, maqsimalurad cdiloben sakvebi narCenebis
prevencias.
bolo dros presaSic aqtiurad iwereba supermarketebis mier gadayril
produqciaze, rac xels Seuwyobs sakiTxis win wamowevas da kerZo Tu sajaro seq-
toris ufro CarTulobas. sakiTxis mogvarebis dadebiTi mxarea evrokavSiris didi
interesi sakiTxis mimarT. magaliTad, dRes estoneTSi ukve sursaTis 14-mde bankia.
Tavdapirvelad ki, 2010 wels, pirveli sursaTis bankis gaxsnaSi monawileobdnen
estonur-holandiuri saqvelmoqmedo organizacia da svidbanki (Swedbank). saja-
ro seqtoris aqtiuri CarTulobis SemTxvevaSi SesaZlebelia sxvadasxva fondidan
saWiro investiciebis mozidva sakvebi bankebis Sesaqmnelad.
100
bibliografia
normatiuli aqtebi:
1. saqarTvelos kanoni `narCenebis marTvis kodeqsi“.
2. saqarTvelos Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZaneba №303/n gansakuTrebiT malfuWebadi produqtebis Senaxvis pirobebisa da vadebis damtkicebis Sesaxeb; 2001 wlis 16 agvisto, Tbilisi.
3. Directive of the European Parliament and of the Council Amending Directive 2008/98/EC on Waste.
oficialuri dokumentebi:
1. saqarTvelos garemos dacvisa da soflis meurneobis saministro; saqarTvelos garemos dacvis moqmedebaTa mesame erovnuli programa; 2017-2021w.w., samuSao versia, Tbilisi 2017.
2. saqarTvelos mTavrobis dadgenileba 160, narCenebis marTvis 2016-2030 wlebis erovnu-li strategiisa da 2016-2020 wlebis erovnuli samoqmedo gegmis damtkicebis Sesaxeb.
3. gaerTianebuli erebis organizacia, mdgradi ganviTarebis miznebi, dRis wesrigi 2030, www.ungeorgia.ge/geo/sutainable_development_goals#.Wowj0FSWbDd.
4. saqarTvelos statistikuri erovnuli samsaxuri; statistikuri biznesreestri, ekonomi-kuri subieqtebis CamonaTvali (restornebi, sastumroebi restornebis momsaxurebiT), 2018 wlis maisis mdgomareobiT; www.br.geostat.ge/register_geo/index.php?action=enterprizes&start=0&srch1=&srch2=null&srch3=&srch4=null&srch5=null&srch5_hidden=&srch6=undefined&srch6_hidden=undefined&srch7=undefined&srch7_hidden=&srch8=&srch9=&srch10=&srch9txt=1124&srch10txt=1124&srch16=&srch17=&srch16txt=null&srch17txt=null&srch11=null&srch11_hidden=&srch12=&srch13=null&srch13_hidden=&srch14=null&srch14_hidden=&srch15=&order=Legal_Code&direction=ASC
5. saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri; saarsebo Semweobis mimRebi mosaxleo-ba; 2017 wlis mdgomareobiT; www.geostat.ge/?action=page&p_id=199&lang=geo.
6. gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizacia, sakvebi produqtebis global-uri danakargi da narCenebi, romi, 2011.
7. European Commission, EU guidelines on food donation, Brussels, 16.10.2017, www.ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/fw_eu-actions_food-donation_eu-guidelines_en.pdf.
8. The Global FoodBanking Network, Feasebility Analysis: Starting a Food Bank System
9. European Commission; Closing the loop - An EU action plan for the Circular Economy; Brussels, 2.12.2015; COM(2015) 614 final
10. Estimates of European food waste levels; Reducing food waste through social innovation; www.eu-fu-sions.org/phocadownload/Publications/Estimates%20of%20European%20food%20waste%20levels.pdf.
11. Food and Agriculture Organization of the United Nations; Global Initiative on Food Loss and Waste Reduction.
kvlevebi:
1. Maryam Rezaei, ENPARD III project GCP/GEO/010/EC: Technical Assistance to the Ministry of Agriculture of Georgia; Food loss and waste in Georgia; Findings and Results;
2. narCenebis marTva evrokavSiris qveynebSi; USAID kavkasia; kavkasiis garemosdacviTi arasamTavrobo organizaciebis qseli (CENN);
3. nino CxobaZe, narCenebi; www.gfsis.org/files/my-world/14/07.pdf.
internetresursebi:
1. Sps `ekomedi~; narCenebis utilizaciis kompania; www.ecomed.ge/?page_id=3736.
101
Levan Andiashvili
Chief Specialist, Department of International Relations, Division of Donor Relations
Ministry of Environmental Protection and Agriculture
Main Directions of Cooperation between International Donor Organizations and the
Government of Georgia in the Environmental Protection Sector
S U M M A R Y
The last few decades have shown that environmental issues are becoming one of the most important
topics in the whole world. Environmental disasters, global warming, land desertification, air pollution,
loss of biodiversity and many others are showing us that if no action is taken, mankind will face
irreversible consequences.
Global warming is now an undisputed fact. Our planet is warming and we humans are definitely a
part of this problem. Our planet is now poised at the brink of a severe environmental crisis. Current
environmental problems make us vulnerable to disasters and tragedies, now and in the future.
Therefore, mankind has acknowledged the fact that steps should be taken in order to tackle the
existing disasters. Among the many mechanisms to this end, we have the Sustainable Development
Goals, the Paris Agreement on Climate Change and dozens of relevant conventions.
The main trend in the world is that every country has to take part in the global fight to save our
planet. Georgia, as a part of the modern world, is no different and also has to play its role in th
endeavor. It is true that every great journey starts with a small step. Before tackling the bigger
problems, Georgia first needs to solve its many local issues.
Practice shows that Georgia does not pay enough attention to environmental issues, especially at
the local level, financing is scarce and many ideas only remain on paper and are not executed. The
policy paper describes the current situation in Georgia vis-à-vis the environment and we compare
it to other countries, describing the situation with donor organizations and donor support and
highlighting both progress achieved and issues that need to be resolved.
Considering the fact that Georgia relies on donor support in almost 90% of the cases, we will try to
determine a logical solution for the environmental problem and highlight the best ways for steering
the country to sustainable development and a more responsible attitude toward environmental
protection. The environmental sector should become more flexible and depend less on support
from international organizations. The government must also play its role in fostering the process of
putting Georgia on a more sustainable path than it is now.
102
Daviti Damenia
Chief Specialist, Legal Department, Division of Legal Provision,
Ministry of Environmental Protection and Agriculture
Main Directions of the Influence of Food Safety Regulations on Human Health
and the Market Economy
S U M M A R Y
Food safety regulation is one of the biggest challenges in the contemporary world.
Strengthening regulations designed to ensure food safety is a highly important mechanism for
reducing risk factors for diseases caused by food and avoiding food-related human deaths as much
as possible. However, the toughening of regulations is invariably followed by a risk that it could
negatively influence the market economy and increase the costs for producers and/or consumers.
This policy paper surveys the main problems and challenges for food safety regulation facing Georgia
today and presents some ways for resolving them.
The policy paper describes the problem of food safety regulation using statistics vis-à-vis illness and
disease caused by consuming harmful food, both in the world as well as in Georgia, and calculates
the costs for the country in treating such health-related cases. It also identifies two main factors
which are influenced by the strengthening or weakening of food safety regulations – human health
and the market economy.
The policy paper presents three major alternatives which can resolve the challenges facing the
country in terms of food safety. A cost-benefit analysis is done for each of these alternatives,
ultimately selecting the best alternative by means of a multifactorial analysis.
The policy paper’s conclusion formulates recommendations about the kinds of actions Georgia
should take in order to implement the selected best alternative in reality and is followed by a final
conclusion.
103
Zaza Mechiauri
Leading Specialist, Education, Science and Culture Committee,
Parliament of Georgia
Increasing the Accessibility to Theatres for Persons with Disabilities
S U M M A R Y
The civilized world recognizes the equality between humans with regard to the protection and utilization of their rights. The issue of the equal involvement of persons with disabilities in the fields of culture, education, entertainment and recreation is especially important. The rights of persons with disabilities, the conditions for their protection and utilization as well as response actions for the violation of these rights are determined by international as well as national regulations which are further strengthened by conventions, pacts, laws, subordinate legal acts and other normative documents.
This policy paper discusses the problems that arise when persons with disabilities have no access to theaters: entrances and exits of theaters, mobility within theater buildings, the ability to receive vital services and not having sufficient information about available services constitute issues of important concern for infrastructure adaptation.
The policy paper presents the main tenets of the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities and the equivalent national legislative norms regarding these issues in Georgia. It includes an analysis of the situation in our country. The problems as well as their causes in terms of the incompatibility of the overall public infrastructure of theaters for persons with disabilities and the incorrect attitude of the public towards them are identified. The problems include a deficit of inclusive theatrical art and the employment of persons with disabilities in creative as well as administrative and technical positions in theaters. Further, it is virtually impossible for persons with disabilities to receive a proper education required for working in a theater. Additionally, theater personnel are generally not properly trained for interaction with persons with disabilities in order to offer them appropriate services.
The best experiences of synchronization with international standards, highlighting the examples of the United Kingdom and the Federal Republic of Germany, are presented in the policy paper.
The ways for resolving the aforementioned problems in the form of various alternatives are discussed and assessed. From the three proposed alternatives, the first alternative – an adaptation of theater buildings to the maximum extent possible for wheelchair users, albeit in recognition of the often limited abilities for changing the physical infrastructures of theaters, is deemed to be the best one based upon an objective analysis of the existing realities by means of a multifactorial matrix. Recommendations are put forward for successfully implementing this alternative, making it significantly easier for persons with disabilities; more specifically, those with mobility challenges, to gain access to theaters through the optimization of financial, human and time resources.
104
Ia Pozovi
Head of the Status Determination Unit, Department of Migration,
Repatriation and Refugee Issues,
Ministry of IDP’s, Accommodation and Refugees
Preventing the Dishonest Utilization of the Shelter System in Georgia
S U M M A R Y
The policy paper, “Preventing the Dishonest Utilization of the Shelter System in Georgia,” discusses
the dishonest usage of the shelter system in Georgia as well as the ways for resolving the problem
at hand. More specifically, it focuses on repeat applications for international defense as one of
the methods of the dishonest utilization of the system. The repeat applications for international
defense are a serious challenge and a problem for the Ministry of Internal Affairs as its human and
technical resources are being used, together with state resources, given the fact that the individuals
in question are able to utilize the rights granted to asylum seekers including all of the benefits.
In order to resolve the issue as posed in the policy paper, two alternatives were analyzed – a) when
submitting a repeat application for international defense, a citizen of a foreign country or a stateless
person will not be given the status of an asylum seeker unless the Ministry makes a decision to
examine the application and b) keeping the existing status quo. The alternatives were evaluated
based on their positive and negative sides; the paper also includes a matrix depicting the expected
results of utilizing these two alternatives. Based on all of the aforementioned, a superior alternative
is selected.
The final part of the policy paper presents recommendations in the form of legislative changes whose
adoption will facilitate the successful and efficient implementation of the selected alternative.
105
Khatia Rekhviashvili
Senior Specialist, Strategic Development Unit, Analytical Department,
Ministry of Justice of Georgia
Establishing a Whistleblowing Mechanism in the Georgian Private Sector
S U M M A R Y
This policy paper discusses the challenges facing Georgia in terms of private sector honesty. Ensuring
honesty and good faith in the private sector plays an important role in protecting public interest. The
main problem as identified and discussed in this policy paper is the non-existence of whistleblowing
in the private sector. Whistleblowing serves the purpose of putting the public interest above one’s
own as well as private company interests and protecting the public good.
The cause of the problem is identified as the lack of a consensus between representatives of the
business sector and the state, the negative public attitude towards whistleblowing and also the lack
of a legislative framework and the non-existence of a respective independent institute. As a result of
this, various problems arise, including: large-scale damage to public interest caused by the lack of a
means for immediate response, the danger of persecution and harassment for whistleblowers, high
indicators of human rights violations and fertile ground for striking corrupt deals.
Given the aforementioned problems, an important goal is the creation of a legislative framework
for regulating whistleblowing in the private sector as well as equipping the structure examining
the cases of whistleblowing with necessary financial, human and institutional resources. To this
end, we have identified three alternatives for resolving the problem: zero alternative – maintaining
the status quo, formulating sectorial legislation for the private sector, increasing the powers of the
business-ombudsman and giving this office investigative and supervisory functions; and formulating
a unified legislative act, creating an independent investigative and consultation structure.
A cost-benefit and multifactorial analysis revealed that the alternative targeting the creation of
sectorial legislation is the least costly, meets international standards and entails the least amount of
risks upon implementation.
106
Mariam Shaishmelashvili
Head of Unit for Personal Data Protection Supervision,
Ministry of Internal Affairs
Flaws in the International Transfer of Personal Data by Law Enforcement Structures
S U M M A R Y
The new regulations for the protection of personal data, the obligations taken by the state and
the pursuit of establishing high standards of freedom of information have, in practice, revealed a
multitude of problematic issues. This policy paper seeks to discuss one of these problems.
The importance of ensuring the highest standards of personal data protection is determined by one
of the elements of the Georgia-EU partnership and the visa liberalization action plan. This policy
paper discusses the particular issue of improving and simplifying the practices of the international
transfer (transferring personal data to a foreign state or international organization) of personal
data by the Ministry of Internal Affairs of Georgia in accordance with the standards established
by the Law of Georgia on Personal Data Protection. Further, it analyzes the ways for resolving the
problems connected to personal data protection and puts forward three alternatives for improving
the situation: maintaining the status quo, making legislative changes and studying the guarantees
offered by those countries to which personal information is being transferred.
On the basis of analyzing these three alternatives, the assessment of their positive and negative
sides as well as making a multifactorial analysis of their efficiency, we offer the best way for solving
the problematic issues surrounding personal data protection in the form of legislative changes.
Recommendations are also proposed for the efficient implementation of the selected best alternative.
107
Tamar Shervashidze
Invited Specialist, Environmental and Natural Resources Committee,
Parliament of Georgia
Main Directions for Optimizing Food Waste Regulation Policy
S U M M A R Y
Hunger remains the world’s greatest challenge; however, 33%-50% of food is wasted and this is a
problem which needs to be assessed in line with both environmental and social issues. Although
under the EU-Georgia Association Agreement legislation regarding waste has been adopted,
Georgia’s food waste policy is not comprehensive enough with most supermarkets, other markets
and restaurants either not having food waste management plans or their actions in this regard are
unknown or unclear. This policy paper aims to assess Georgia’s current food waste management
policy and highlights that there are insufficient mechanisms for preventing food waste in the country.
The policy paper further presents that awareness regarding food waste among citizens and in the
private sector is rather low. Moreover, food waste among other waste streams is one of the least
discussed topics.
This policy paper presents some ways for improving food waste management – policy alternatives,
which are assessed based upon their strengths and weaknesses as well through the use of
multifactorial effectiveness and cost-benefit analyses. The most compelling of the alternatives is
singled out and recommendations are offered which will ensure its successful implementation.