Chapter 3 - Orí K÷ta | MARK THE DATE · 2012-08-23 · Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô Kejì (Lesson...
Transcript of Chapter 3 - Orí K÷ta | MARK THE DATE · 2012-08-23 · Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô Kejì (Lesson...
71
Chapter 3 - Orí K÷ta | MARK THE DATE
OBJECTIVES:
In this chapter you will learn: -How to count from 40 to 100 -How to expess the future -How to ask how much…, how many..., and what is the sum of? -How to identify the days of the week and months of the year.
Orí K÷ta (Chapter 3) Àwæn örö (Vocabulary)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 72 CC – 2012 The University of Texas at Austin
Àwæn örö (Vocabulary)
Nouns bàtà shoe
è«í last year
ìdúnta three years ago
ìbéèrè question
Ìdáhùn answer
Ìpínlë state
ìtàn story
koríko grass
òmìnira independence
orílë-èdè country
o«ù month
ædún year
æjô day
öla tomorrow
ælôpàá police officer
ötúnla day after tomorrow
panápaná fire station
Noun Phrases ìwée gírámàa Yorùbá Yorùbá grammar book
ædún márùnún sêyìn five years ago
æjô mêrin òní three days from now
æjô márùnún òní four days from now
æjô mêfà òní five days from now
æjô wo…? what/which day?
ædún tí ó kæjá last year
Verbs rà to buy
ni is
Adjective yìí this
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô Kìíní (Lesson 1)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 73 CC – 2012 The University of Texas at Austin
Lesson 1 - Ëkô Kìíní:
Nôñbà (Numbers) continued
Nôñbà 40-100
0 òdo 10 ÷êwàá
20 ogún
30 ægbön
40 ogójì
41 oókànlélógójì
42 eéjìlélógójì
43 ÷êtàlélógójì
44 ÷êrìnlélógójì
45 aárùnúndínláàádôta
46 ÷êrìndínláàádôta
47 ÷êtàdínláàádôta
48 eéjìdínláàádôta
49 oókàndínláàádôta
50 àádôta
60 ægôta
70 àádôrin
80 ægôrin
90 àádôrùnún
100 ægôrùnún
Eélòó: How much
Eélòó is an interrogative form that means how much? However, in terms of solving problems such as addition, subtraction, multiplication, etc., we ask:
Eélòó ni? What is the sum of?
Bí àp÷÷r÷:
Ìbéèrè: Eélòó ni oókan àti oókan jê? Ìdáhùn: Oókan àti oókan jê eéjì.
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô Kìíní (Lesson 1)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 74 CC – 2012 The University of Texas at Austin
I«ê »í«e 1 Kæ ìbéèrè àti ìdáhùn àwæn àròpö yìí sílë. Write down the questions and answers to the following.
1. 47 + 38 =
2. 39 + 54 =
3. 75 + 15 =
4. 69 + 19 =
5. 44 + 44 =
I«ê »í«e 2 Kæ àwæn ìdáhùn r÷ nìkan sílë. Write down your answers in words only.
Bí àp÷÷r÷:
100 - 39 = oókànlélôgôta.
1. 98 - 43 =
2. 100 - 58 =
3. 75 - 49 =
4. 50 - 25 =
5. 80 - 38 =
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô Kìíní (Lesson 1)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 75 CC – 2012 The University of Texas at Austin
I«ê »í«e 3 Dáhùn àwæn ìbéèrè wönyí ní ëkúnrêrê. Answer the following questions in complete sentences.
Bí àp÷÷r÷:
Ìbéèrè: Eélòó ni o ra ìwéè r÷?
Ìdáhùn: Náírà mêrin ni mo ra ìwéè mi.
1. Eélòó ni o ra ìwée gírámàa Yorùbáà r÷?
2. Eélòó ni o ra àpò ìwéè r÷?
3. Eélòó ni o ra bàtàà r÷?
4. Eélòó ni o ra pêñsùlù r÷?
5. Eélòó ni o ra pêënìì r÷?
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô Kejì (Lesson 2)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 76 CC – 2012 The University of Texas at Austin
Lesson 2 - Ëkô Kejì:
Future Tense Máa
‘Máa’ is a future tense marker that can be used with both emphatic and regular pronouns. Below, emphatic and regular pronouns can be used interchangeably.
For example:
Èmí máa læ /Mo máa læ I will go
Ìwô máa læ /O máa læ You will go
Òún máa læ /Ó máa læ He/She/It will go
Àwá máa læ /A máa læ We will go
Ëyín máa læ /¿ máa læ You all (or honorific singular) will go
Àwôn máa læ /Wôn máa læ They will go
Emphatic Pronoun + Máa + Negation
Èmí máa læ Èmi kò nì í læ
Ìwô máa læ Ìwæ kò nì í læ
Òún máa læ Òun kò nì í læ
Àwá máa læ Àwa kò nì í læ
Ëyín máa læ Ëyin kò nì í læ
Àwôn máa læ Àwæn kò nì í læ
Regular Pronoun + Máa + Negation
Mo máa læ N kò nì í læ
O máa læ O kò nì í læ
Ó máa læ Kò nì í læ
A máa læ A kò nì í læ
¿ máa læ ¿ kò nì í læ
Wôn máa læ Wæn kò nì í læ
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô Kejì (Lesson 2)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 77 CC – 2012 The University of Texas at Austin
The following also indicate future tense
Mà á læ I will go
Wà á læ You will go
Á á læ He/She/It will go
À á læ We will go
Ë ê læ You all will go
Wôn á læ They will go
Máa + Yorùbá Calendar
Ìsöröõgbèsì (Dialogue)
Ösë tí ó ñ bö (Next Week)
Bàbá Adé: Bàbá Ælá, «é wà á bámi læ sí oko ní ösë tí ó ñ bö?
Bàbá Ælá: Rárá o, nítorí pé mo máa læ sí ödö àbúròò mi obìnrin tí ara rë kò yá. Tí mo bá dé ibë, mà á ba læ sí oko láti mú i«u, ilá, tòmátò, ëgúsí, ata rodo, tàtàsé àti ëgê wá sílé. Tí mo bá dé láti oko, mà á ba se oúnj÷. Lêyìn náà, mà á ní láti bá a fæ«æ, læta, kí n sì bá a gé igi. Mà á ba læ gba oogùn lôdöæ apòògùn. Mà á tôjú àbúròò mi dáradára. Mà á dúró tì í títí di alê. Mà á wá padà sí iléè mi.
Bàbá Adé: Ó dára o. Mà á sì læ sí oko láti hú koríko. Tí mo bá «e tán, mà á padà wá sílé.
Bàbá Ælá: Bóyá ti ara àbúròò mi obìnrin bá yá tán a má a jæ læ. Jê kí á læ ìsöæ Màmáa Títí.
Bàbá Adé: Ìy÷n á dára púpö.
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô Kejì (Lesson 2)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 78 CC – 2012 The University of Texas at Austin
I«ê »í«e 1 Dáhùn àwæn ìbéèrè wönyí ní ëkúnrêrê. Answer the following questions in complete sentences. 1. Ta ni ó ñ læ sí ödö àbúròo rë? 2. Tí Bàbá Ælá bá dé ibë, kí ni ó máa «e? 3. Kí ni Bàbá Adé àti Bàbá Ælá máa «e nígbà tí ara àbúròo Bàbá Ælá bá yá tán? 4. Kí ni ìdìi rë tí Bàbá Ælá fi máa tôjú àbúròo rë dáradára? 5. Ta ni Bàbá Adé?
I«ê »í«e 2 Dáhùn àwæn ìbéèrè wönyí ní ëkúnrêrê. Answer the following questions in complete sentences. 1. Kí ni o máa «e ní ösë tí ó mbö? 2. Kí ni o máa «e ní àárö öla? 3. Kí ni o máa «e ní ìparí ëkôö r÷ ní yunifásítì? 4. Kí ni o máa «e ní æjô àbámêta ? 5. Kí ni o máa «e ní æjôæ ìsinmi tí ó ḿbö?
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô K÷ta (Lesson 3)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 79 CC – 2012 The University of Texas at Austin
Lesson 3 - Ëkô K÷ta
The Yorùbá Calendar (Days of the Week)
Days of the Week Æjô nínú ösë
Sunday: Æjô Àìkú day of not dying (day of rest)
Monday: Æjô Ajé day of commerce
Tuesday: Æjô Ì«êgun day of victory
Wednesday: Æjôrú day of confusion
Thursday: Æjôbö day of sacrifice
Friday: Æjô ¿tì day of impossibility
Saturday: Æjô Àbámêta day of three resolutions
However, many Yorùbá people substitute the following borrowings below for the traditional days of the week above:
Sunday: Æjôæ Sônñdè / Æjô ö«ë (Æjôösinmi)
Monday: Æjôæ Môñdè
Tuesday: Æjôæ Túsìdeè
Wednesday: Æjôæ Wêsìdeè
Thursday: Æjôæ Tôsìdeè
Friday: Æjôæ Fúráìdeè
Saturday: Æjôæ Sátidé
Yorùbá people also refer to Thursday as Æjô Àlàmísì, and Friday as Æjôæ Jímôö.
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô K÷ta (Lesson 3)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 80 CC – 2012 The University of Texas at Austin
Örö àdásæ (Monologue)
Orúkæ mi ni Wálé. Mo jê æmæ bíbí ìlú Ìbàdàn láti ìpínlë Öyô ní orílë-èdè Nàìjíríà. Tí ó bá di æjô k÷sàn-án, o«ù kækànlá ædún tí ó ñ bö ni màá pé æmæ ædún môkàndínlôgbön. Gêgê bí ìtàn tí mo gbô, torí bí ômædé kò bá gbô ìtàn, yóò gbô àrôbá torí pé àrôbá ni bàbá ìtàn. Mo gbô pé æjô ì«êgun ni æjô tí àwæn òbíì mi bí mi. Èyí máa ñ jê kí inúù mi dùn fún æjô-ìbíì mi tí ó bá bô sí æjô ì«êgun. Nípa ti àwö, kí n má purô, mo fêràn àwö «ùgbôn n kò fêràn àwö pupa àti yêlò rárá rárá. Gbogbo ohun tí ÷nu ñ j÷ pátá ni mo fêràn.
I«ê »í«e 1 Sæ 'bêë ni ' tàbí 'bêë kô' fún àwæn gbólóhùn wönyí. State whether the following sentences are true or false.
Òótô ni Òótô kô
1. 1. Wálé fêràn oúnj÷. ☐ ☐
2. 2. Æmæ ìlú Öyô ni Wálé. ☐ ☐
3 3. Æmæ ædún méjìdínlógún ni Wálé báyìí. ☐ ☐
4 4. Æjô àbámêta ni wôn bí Wálé. ☐ ☐
1. 5. Gbogbo àwö ni Wálé fêràn. ☐ ☐
I«ê »í«e 2 Dáhùn àwæn ìbéèrè wönyí ní ëkúnrêrê. Answer the following questions in complete sentences.
1. Tí Wálé bá «e æjô-ìbíi rë ní æjô-ì«êgun ní ædún yìí, æjô wo ni ó máa «e é ní ædún tí ó ñ bö? 2. »àlàyé irú ènìyàn tí Wálé jê. 3. Irú àwæn oúnj÷ wo ni Wálé fêràn? 4. Õjê ìwæ rò pé Wálé lè «e ìrìn-àjò læ sí ilë òkèèrè? 5. Kí ni ó máa ñ mú inúu Wálé dùn?
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô K÷ta (Lesson 3)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 81 CC – 2012 The University of Texas at Austin
I«ê »í«e 3 Dáhùn àwæn ìbéèrè wönyí ní ëkúnrêrê. Answer the following questions in complete sentences.
1. Æjô wo ni æjô kìíní o«ù k÷ta ædún yìí? _________________________________________________________ 2. Æjô wo ni æjô kejìdínlógún o«ù k÷rin ædún yìí? _________________________________________________________ 3. Æjô wo ni æjô kækàndínlógún o«ù k÷fà ædún yìí? _________________________________________________________ 4. Æjô wo ni æjô kejìlá o«ù k÷jæ ædún yìí? _________________________________________________________ 5. Æjô wo ni æjô k÷tàlèlógún o«ù kejìlá ædún yìí? _________________________________________________________
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô K÷rin (Lesson 4)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 82 CC – 2012 The University of Texas at Austin
Lesson 4 - Ëkô K÷rin:
The Yorùbá Calendar Kàlêñdà Yorùbá (Months of the Year)
O«ù nínú Ædún Months of the Year
O«ù kìíní ædún (»êrê) first month of the year January
O«ù kejì ædún (Èrèlé) second month of the year February
O«ù k÷ta ædún (¿rênà) third month of the year March
O«ù k÷rin ædún (Igbe) fourth month of the year April
O«ù karùnún ædún (Èbìbí) fifth month of the year May
O«ù k÷fà ædún (Òkudù) sixth month of the year June
O«ù keje ædún (Ag÷mæ) seventh month of the year July
O«ù k÷jæ ædún (Ògún) eighth month of the year August
O«ù k÷sànán ædún (Öw÷rë) ninth month of the year September
O«ù k÷wàá ædún (Öwàrà) tenth month of the year October
O«ù kækànlá ædún (Belú) eleventh month of the year November
O«ù kejìlá ædún (Æpê) twelfth month of the year December
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô K÷rin (Lesson 4)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 83 CC – 2012 The University of Texas at Austin
I«ê »í«e 1 Dáhùn àwæn ìbéèrè wönyí. Answer the following questions.
Bí àp÷÷r÷:
O«ù wo ni o«ù k÷ta ædún? O«ù ÷rênà (march)
1. O«ù wo ni o«ù kejì ædún?
_________________________________________________________ 2. O«ù wo ni o«ù kejìlá ædún? _________________________________________________________ 3. O«ù wo ni o«ù keje ædún? _________________________________________________________ 4. O«ù wo ni o«ù karùnún ædún? _________________________________________________________ 5. O«ù wo ni o«ù kækànlá ædún?
_________________________________________________________
I«ê »í«e 2 Dáhùn àwæn ìbéèrè wönyìí Answer the following questions. 1. O«ù wo ni à ñ «e ædúnun Kérésìmesì? _________________________________________________________ 2. O«ù wo ni à ñ «e ædúnun ìdúpê (Thanksgiving) ní ædún yìí? _________________________________________________________ 3. O«ù wo ni à ñ «e ædún tuntun? _________________________________________________________ 4. O«ù wo ni æjæ ìbíì r÷? _________________________________________________________ 5. O«ù wo ni æjæ ìbíi bàbáà r÷?
_________________________________________________________
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô K÷rin (Lesson 4)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 84 CC – 2012 The University of Texas at Austin
I«ê »í«e 3 So àwæn tí ó bara mu ni öwô A àti öwô B papö. Match the words in column A with those in column B.
A B
9th month o«ù keje
7th month o«ù k÷fà
6th month o«ù k÷ta
3rd month o«ù k÷sànán
1st month o«ù k÷wàá
8th month o«ù kìíní
10th month o«ù k÷jæ
12th month o«ù kejì
11th month o«ù kækànlá
2nd month o«ù kejìlá
I«ê »í«e 4 Dáhùn àwæn ìbéèrè wönyí. Answer the following questions.
Bí àp÷÷r÷:
8/12 = December 8 = Æjô k÷jæ o«ù kejìlá ædún
1. 16/ 2 =
2. 21/11 =
3. 17/ 9 =
4. 21/ 6 =
5. 30/ 4 =
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô K÷rin (Lesson 4)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 85 CC – 2012 The University of Texas at Austin
I«ê »í«e 5 Parí àwæn örö wönyí: Complete the following:
Bí àp÷÷r÷:
o«ù mêta = ösë méjìlá.
1. ösë kan = æjô
2. o«ù kan = ösë
3. ædún kan = o«ù
4. o«ù méjì = ösë
5. ösë mêta = æjô
Orí K÷ta (Chapter 3) Ëkô K÷rin (Lesson 4)
COERLL - Yorúbà Yé Mi Page 86 CC – 2012 The University of Texas at Austin