Sahibi:KTMMOBMÝMARLAR ODASI

Genel Yayýn Yönetmeni:Tarkan DAVULCU

Genel Koordinatör:Ekrem BODAMYALIZADE

Yayýn Ekibi:Azmi Öge, Cem KARA,Fatma ÝLKÝN, Burak TÜRSOY, Fatma TERLÝK, Pýnar ULUÇAY,Aysel ALÝHAN, Banu T.ÇAVUÞOÐLU, Didem ÇELÝK, Afet ÇELÝKER

Sponsorlar:ERMATAÞ

Kapak Tasarýmý:Senih ÇAVUÞOÐLU

Grafik Tasarým Danýþmaný:Senih ÇAVUÞOÐLU

Layout:Gamze ANIL

Baský:DAÜ - Matbaasý

ISSN 1306-3138

mim

arca

editö

rün

köþe

si1

73

Ýnternet Adresimiz:www.mimarlarodasi.orgE-mail: info@mimarlarodasi.orgYazýþma adresi: P.K. 271 LEFKOÞA1.Þehit Ýbrahim Ali SokakÇAÐLAYAN Lefkoþa KIBRISTel: (0392) 227 1677 - 227 4925

Bu yayýnda yayýnlanan yazýlardaki fikirler tümüyle yazarlarýna aittir.Yayýnýmýzdan, kaynak gösterilerek alýntý yapýlabilir. Herhangi bir yazýþma“MÝMARCA Yayýn Kuruluna” açýk isim, soyadý, meslek ve adres verilerekgönderilmelidir.

Merhaba....................................................................................................2Yasal Düzenlemeler..................................................................................3Odadan Haberler...................................................................................4-6Karikatür...................................................................................................7Meydaný Boþ Bulmak...............................................................................8Ýngiliz Dönemi Standart Lefkoþa Evleri................................................9-16Kuzey Kýbrýs Sosyal Konut Politikasý ve Uygulamalarý.....................17-19Serhan Gazioðlu ile Söyleþi..............................................................20-23Tarihi Çevrelerde Fiziksel Deðiþimin Kontrolü ve Geleneksel KentDokularýnýn Korunmasý.....................................................................24-28Neoptolemos Michaelides Mimarlýðýnýn Bio-iklimsel Boyutu............29-37Ülkemizde Mimaride Ýzlenecek Yol Ne Olmalý?................................38-39Ýþ Alma Süreci Üzerine Profesyonel Söylemler.................................40-41Heyecanlandýran Tasarým.................................................................42-44Akdenizlilik........................................................................................45-46Modernizmin Yerel Açýlýmlarý (3): Suna-Ümit Süleyman Evi, Lefkoþa.............................................................................................47-51Gazimaðusa Kaza Mahkeme Binasý................................................52-57Küçüksu Kasrý Tarihçesi...................................................................58-64Ýç mimarca(2)...................................................................................65-66Peyzaj ve Ada Kimliði......................................................................67-70Bir Konuk, Emin Çizenel - Ressam.................................................71-74Kara Trenin Peþinde - (1) Kýbrýs Devlet Demiryolu.........................75-76The Buffer Zone’s Structural Condition and The Re-use Strategies For This Area...................................................................................77-81Yokoluþa Terk.......................................................................................82Kentsel Geliþim ve Tasarýma Sürekli Eþlik Eden Bir Danýþma Kurulu Örneði..................................................................................83-85Yapý Birim Maliyetleri...........................................................................86

ÝÇÝNDEKÝLER

Mimarca 73'e BaþlarkenMimarca 72'nin yayýn sürecinde Uluslararasý ISSN numarasý alý-narak Mimarcaya Uluslararasý bir boyut kazandýrýlmýþtýr. Mimarca72 dahil bundan sonraki sayýlar, istendiði zaman tüm dünyadakiveritabanlarýndantaranýp ulaþýlabilecek duruma gelmiþtir.

Tüm Mimarca okurlarýndan ve üyelerimizden 72'nin bir hedefeulaþtýðý mesajlarý geldi, hatta yurt dýþýndan dahi olumlu söylemler,bizleri çok sevindirdi.

Bu sayý içinde bulacaðýnýz Ýngiliz dönemi Lefkoþa Standart Evleri,KONUT KURULTAYI nedeni ile özel hazýrlanmýþ bir baþlýktýr. Kentyaþamýnda, mahalle kavramý ve oluþumu, komþuluk iliþkileri çokönemlidir.

Ülkemizdeki yeni konut bölgelerindeki yapýlaþma bu deðerleri yitir-miþ durumda. Bu da sosyal iliþkileri bozuk toplum bireyleri oluþtur-maya devam ediyor. Oysa Mimarlara ve Þehircilere LefkoþaStandart Evlerinin iyi ve güzel yanlarý bir örnek olmalýdüþüncesindeyim.

Saygýlarýmla,Ekrem Z. Bodamyalýzade

MART 2006 ISSN 1306-3138 YIL:17 SAYI :73K I B R I S T Ü R K M Ü H E N D Ý S V E M Ý M A R O D A L A R I B Ý R L Ý Ð Ý

MÝMARLAR ODASI DERGÝSÝU N I O N O F T H E C Y P R U S T U R K I S H E N G I N E E R S A N D A R C H I T E C T S

CHAMBER OF ARCHITECTS JOURNAL

Düzeltme: 72. sayýmýzda Sn Abdullah Onar ile yaptýðýmýz söyleþide birsatýrýn teknik problemlerden atlanmasý yüzünden 3 yýl part time eðitimalarak mezun oldugu anlamý cýkmaktadýr. Abdullah Onar toplam 7 yýldayüksek mimar olarak mezun olmuþtur.

mim

arca

KTM

MO

BB

aþka

ný’n

ýn y

azýs

ý2

Kýbrýs sorununun çözümü çalýþmalarý açýsýndan duraðanbir yýl olmuþtur.

K.T.M.M.O.B olarak bizler herzaman, Kýbrýs sorunununçözümlenmesinin ve toplumsal haklarýmýzla birlikteBirleþik Kýbrýs kurulmasýnýn, Kýbrýslý Türk ve Rum halk-larýnýn olduðu kadar Türkiye, Yünanistan ve bölge halk-larýnýn yararýna olduðunu savunmaktayýz.

Her yeni yýl ümitlerin geliþmesini beraberinde getirmekte-dir. Dolayýsýyle 2006 yýlýnýn çözüm için liderleringörüþmelere baþlamasý ve sonuçlanmasý, ümitlerinigetirmektedir.

2006 yýlýnda sadece ümit edip beklemekle geçiþtir-ilmemeli ulusal ve uluslararasý çabalarýmýzý artýraraksürece katký koymalýyýz.

Kýbrýs sorunundaki bu geliþmeler, meslek alanlarýmýzaolumlu ve olumsuz etkilerini 2005 yýlýnda da devam ettir-miþtir. Olumlu yanýyla Ýnþaat sektörü geliþmelerini devamettirmesine karþýn, hýzlý yükseliþ beraberinde kalitesizüretimi de getirerek olumsuz etkiler yaratmýþtýr.

Bilim ve teknolojiyi insan merkezli olarak uygulayan birmesleðin üyeleri olarak; Çevreyi , geleceði ve Barýþýdikkate alan çözümleri üretmek anlayýþý için de hareketetmek zorunda olduðumuzu unutmamalýyýz.

Üreteceðimiz eserleri birer barýnak olarak görmemeli,günümüzü geleceðe taþýyacaðýnýn bilinci ile hareketetmeli, üretim yapmalýyýz.

Bilimi ve Teknolojiyi halkýmýzýn mutluluðu için kullanmailkesinden hareket eden bir mesleðin üyeleri olmamýznedeniyle; bilimsel bazda kendimizi, mesleðimizigeliþtirme çalýþmalarýmýzý kesintisiz sürdürmeliyiz.

Odamýzýn hazýrladýðý yayýnlarý takip etmek, seminer veetkinliklere katýlmakla , kendimizi geliþtirirken, bilgibirikimimizin de diðer meslektaþlarýn yararlanmasýnasunulduðunu bilmeliyiz.

Bilmeliyiz ki yapacaðýnýz her çalýþmayý öncelikle ulusaldüzeyde kullanýrken bu çalýþmalarý uluslararasý plat-formlara taþýmakta hem meslektaþlarýmýza yararlýolurken, Kýbrýs sorunu çözüm sürecine de katký

yapacaðýný unutmamalýyýz.

Ve unutmamalýyýz ki bizler Kýbrýslý Mimarlar veMühendisler olarak üretimimizi her zaman Ülkemizeyararlý BARIÞ ve Barýþçý amaçlarla yapmalýyýz.

Saygýlarýmla

Ahmet ULAÞ*

merhaba,

* KTMMOB baþkaný

11.02.2006Lefkoþa

Yasal düzenlemeler...

Dünyamýz, tarihin farklý dönemlerinde yaþanan deðiþim-lere benzer bir döneme daha tanýklýk ediyor. Köleliktenfeodalizme, ordan 'rönesansla' birlikte krallýklara dahasonra da burjuvazi ile de ulus devlet oluþumuna tanýklýketmiþti. Ve bu tanýklýklara da mimari eþlik ederek, butanýklýðý ürünleriyle somutlaþtýrmýþtý. Günümüzde isegloballeþmenin etkisiyle/dayatmasýyla ulus devletlerinortadan kalkmasýnýn gündeme gelmesine ve ulusdevletlerin kendi egemenliklerini üst yapýya devretme-sine tanýklýk ediyoruz. Mimarlýk ise tarihteki konumunukorumakta...

Bu tanýklýk devam ederken ortaya çýkan bir baþka duru-ma dikkat etmek gerekiyor. Bu globalleþmeye koþutolarak mimarlar da artýk sýnýrlar olmadan hizmet verme'özgürlüðüne' sahip olmaktadýr.. SIM direktifi diye taným-lanan 'Ýç pazarda hizmet vermek' Avrupa Birliði ülkeleriiçin artýk yürürlükte olan bir yasal düzenleme. Örnekle-mek gerekirse Fransýz bir mimar Güney Kýbrýs'tarahatça proje yapabilirken, bunun yanýnda Portekiz'li birmimar da Fransa'da hizmet verebilmektedir. Tabii buhizmetin nasýl olabileceði kurallara baðlanmýþ durumda.

Dolayýsýyla Avrupa, bir standartlar birliði olmasýgerçeðinden yola çýkarak mimarlýk eðitimine de standartgetirmek zorundaydý ve bunun için gerekli düzenlemeleryapýldý. Dolayýsý ile AB'ye üye olmak yolunda ilerleyenTürkiye Cumhuriyeti ile her alanda baþlayan müzakereçalýþmalarýnda mesleklerin standardizasyonu için ta-leplerde bulunuldu. Ancak bunlarýn içinden dokuz tane-si için özel uygulamalar talep edilmektedir. Gerek eðitimsüreci için gerekse de eðitim sonrasý için AB'nin zor-layýcý talepleri vardýr. Bunlar hukuk, eczacýlýk,týp gibi dal-lar olurken bir tanesi ise 'MÝMARLIK'týr. AB kendiiçerisinde tüm mimarlýk eðitimlerini birbirlerine yaklaþtýr-mak amacýyla çalýþmalar yapmakta söz konusu meslek-ler için akreditasyon kurullarý oluþmasýný teþvik etmekte-dir. Bununla kalmayýp ayrýca uluslararasý anlaþmalaryaparak bu globalleþmenin sýnýrlarýný geniþletmekçabasýný sürdürmekte, örneðin Amerikan MimarlarBirliði(AIA) ile Avrupa Mimarlar Konseyi(ACE) ilekarþýlýklý anlaþma yaparak diplomalarýn karþýlýklý tanýn-

masý için yöntemler geliþtirmektedir.Türkiye Mimarlar Odasý bu talepleri karþýlamak için çalýþ-malarýný sürdürmektedir.

Bu genel yapýnýn dýþýnda/kenarýnda/içinde yer alanKýbrýs Türk Mimarlar Odasý nasýl bir stratejiye sahipolmalýdýr?Sanýrým burda önemli olan öncelikle yasal çerçeveiçerisinde deðil düþünce sistematiði olarak 'AvrupalýMimar' olabilmeyi baþarmak. Öncelikle Avrupalýlýðýn,standartlara sahip olmak demek olduðunu kabul ederekyola çýkýlmalý ve bu yönde çalýþmalar yürütülmelidir. Ýþtetam da bu noktada (71. sayýdaki yazýmýn konusu olan)'örgütlü mimar' profili önem kazanmakta birlikteliðinönemi ortaya çýkmaktadýr. Örgütüyle barýþýk, bilgisinin,birikiminin, enerjisinin, zamanýn 'bir kýsmýný' kendi gele-ceði için ayýrmaya hazýr meslektaþlarla yapýlacak çalýþ-malar sonucunda ortaya çýkan ürünlerin daha saðlýklýolacaðý ortadadýr. Üyelerimizin birikimleriyle, yüzümüzüAB'ye dönerek yasal çerçevemizi ele almak gerekmekte-dir.

Bu noktada, daha önceki yýllardaki durumun aksine yasalaçýdan avantajlý bir durumda olduðumuz ortadadýr. Yeniyasanýn saðlayacaðý olanaklarla tüm bu oluþumlara,yapýlacak yasal düzenlemelerle ayak uydurmak mümküngörünmektedir.

Kendimizi bir oldu bitti içinde bulmamak için buna zorun-luyuz. Birilerinin yaptýklarýný kopyalamamak için zorun-luyuz. Bir örgüt olduðumuzu göstermek için zorunluyuz.Üyelerimizin seviyesinin uluslararasý standartlara uygunolduðunu göstermek için zorunluyuz. Kendi ülkemizde'Ýkinci Sýnýf Mimar' Olmamak için zorunluyuz...

Hepinize gurur duyabileceðiniz 'ürünler' dilerim...

mim

arca

Mim

arla

r Oda

sýB

aþka

ný’n

ýn y

azýs

ý3yasal düzenlemeler

Tarkan DAVULCU*

* Mimarlar odasý baþkaný

mim

arca

odad

an h

aber

ler

4

Ýki bayram ve yeni yýl kutlamasýný birlikte yaþadýðýmýz budönemde oda gündemimiz de oldukça yoðun geçmekte...

Antalya'da 17-20 Kasým 2005 tarihleri arasýnda gerçek-leþtirilen Yapý Fuarýnda , Antalya Mimarlar Odasý tarafýn-dan odamýza ayrýlan stanatta odamýz temsil edildi. Yine fuar kapsamýnda gerçekleþtirilen "Uluslararasý

Ekolojik Yapý Tasarýmý ve Malzemeleri" konulu seminereodamýz da davet edilmiþ olup temsiliyetimiz DAÜ Öðre-tim Üyesi Yr.Doç.Dr Beril Özmen Mayer’in semineri ilegerçekleþtirilmiþtir.

Yine ayný organizasyon çerçevesinde gerçekleþtirilenUluslararasý Mimarlýk Öðrencileri Proje Sergisi ve Ödül-leri jürisinde odamýzý temsilen Mim. Ersan Saner jüriüyeliði yapmýþtýr.

Bu vesile ile gerek odamýza yapýlan davet ve gerekseAntalya ziyareti sýrasýnda heyetimize gösterilmiþ olanyakýn ilgiden dolayý Antalya Mimarlar Odasý Baþkaný Sn.Osman Aydýn ve yönetim kurulu üyelerine de teþekkürediyoruz..

Ekim ayý içerisinde açýklanan Mimarlar Odasý Logoyarýþmasý, 22 Kasým da sonuçlandýrýlmýþtýr.Logo yarýþ-masý için konan sembolik ödüllere raðmen 278 eserinyarýþmaya sunulmasý oda yönetimini gururlandýrmaklabirlikte jüri üyelerini karar aþamasýnda zorlamýþtýr. Finaldeðerlemdirmesi sonrasýnda Sn. Can Kelik birincilik, Sn.Kaðan Varoðlu, Sn. Serkan Saçýldý, Sn. Zihni Turkan’ýneserleri ise mansiyon ödüllerini almaya hak kazandý.Dereceye giren ve sergilemeye deðer bulunan eserler 25Kasým Cuma günü Lefkoþa Saçaklý Evde sergilenmiþ veödül töreni gerçekleþtirilmiþtir.

kasým-aralýk-ocakAzmi ÖGE*

KýbrýsTürk Mimarlar Odasý Antalya Yapý Fuarý Standý (Fotoðraf: Cem KARA)

Antalya Yapý Fuarý Semineri Temsilcimiz Beril Ö.Mayer (Fotoðraf: Cem KARA)

Antalya Yapý Fuarý Öðrenci yarýþmasý jüri üyesi temsilcimiz Ersan Saner(Fotoðraf: Cem KARA)

Kýbrýs Türk Mimarlar Odasý Logo Yarýþmasý jüri deðerlendirmesi (Fotoðraf: Cem KARA)

26 ekim 2005 tarihinde Mimarlar Odasý baþkaný TarkanDavulcu DAÜ Mimarlýk Fakültesinin daveti ile DAÜMimarlýk Fakültesinde Mimarlýk öðrencilerine Kýbrýs’ta Mimarlýk konulu bir seminer vermiþtir.

15 günlük periodlarla düzenlenen Perþembe toplantýlarý-na 10 Kasým Perþembe günü D.A.Ü. Mim.Fak. öðretimüyelerinden Dr.Mukaddes Faslý, Doç.Dr ÞebnemHoþkara ve Doç.Dr Uður Daðlý "Kent Kimliði Ýçin Bir

Model" adlý sunumu , 24 Kasým Perþembe günü Ý.T.Ü.öðretim görevlisi Prof. Dr. Alper Ünlü'nün "Mimarlýk,Kimlik ve Etik" adlý sunumu ve 8 Aralýk'ta ise D.A.Ü.öðretim görevlisi Prof. Dr. Derya Oktay'in "KentMekanlarýnýn Kentsel Kimlik, Canlýlýk ve YaratýcýlýkBaðlamýnda Yeniden Deðerlendirilmesi-DünyaKentlerinden Örnekler" adlý sunumuyla devam edildi.

08-09-10 Mart 2006 tarihinde K.T.M.M.O.B.tarafýndandüzenlenecek olan II.Konut Kurultayýna Mimarlar Odasýadýna üç tane bildiri sunuldu.

Odamýz, amacý Mimarlar Odasýnýn kültür ve sanataverdiði önemi vurgulamak, Kýbrýs'ta fotoðraf sanatýnakatkýda bulunmak,fotoðrafla uðraþanlara destek vermekve düzenlenecek olan II. Konut Kurultayýný duyurmakolan, "Konut ve Ýnsan" konulu bir fotoðraf yarýþmasýdüzenlemiþtir. Yarýþma 3 Mart 2006 da sonuçlandýrýla-caktýr.

Ortak vize personeli olarak görev yapan Sn. HaydarÇakko yaþanan problemlere karþý duyarsýz oluþu veyapýlan uyarýlara karþý duyarlý davranmayýþý ve yönetimkurulu kararlarý aksine uygulamalara devam etmesinedeni ile görevine üzülerek son verilmiþtir. Ýmza yetkisiSn. Resül Ergüne verilmiþtir. Bu deðiþim esnasýnda

mim

arca

5od

adan

hab

erle

r

Kýbrýs Türk Mimarlar Odasý Baþkaný DAÜ Seminer sýrasýnda (Fotoðraf: Cem KARA)

Prof. Dr. Alper Ünlü sunumu sýrasýnda(Fotoðraf: Cem KARA)

Prof. Dr. Derya Oktay sunumu sýrasýnda(Fotoðraf: Cem KARA)

Kent Kimliði Ýçin Bir Model" adlý sunum baþlarken(Fotoðraf: Cem KARA)

mim

arca

6

üzüntü yaratacak geliþmeler yaþanmýþ olup eski perso-nelimizin hatalarý daha sonraki yaþantýsýnda kendisinezarar vermemesi için açýklanmamýþ olmasýna raðmenyapmýþ olduðu yanlýþ tutumlarýný ayrýlýk süresincedevam ettirmesinden dolayý deðiþim hakkýnda gerekçeyazýsý üyelere daðýtýlmak üzere hazýrlanmýþtýr.

K.T.M.M.O.B ve EDEK ile birlikte yapýlmasý planlananmimari yarýþma hazýrlýklarý için yönetim kurulu üyesiMim. Azmi Öge ve Mim. Türker Aktaç görevlendirilmiþtir.Oluþan ekipler görüþmelere baþlamýþ olup Mart ayýiçerisinde yarýþmanýn açýklanmasý hedeflenmektedir.

7-8-9 Aralýkta ÝTÜ Mimarlýk fakültesinde gerçekleþtilenve Mimarlýk Eðitiminin tartýþýldýðý geniþ katýlýmlý III.Mimarlýk ve Eðitim Kurultayý'na Kýbrýs Türk MimarlarOdasý ,oluþturulan komisyon temsilcileri ile katýldý. (MimTarkan Davulcu, Mim. Türker Aktaç, Mim. Fevzi Özersay,Mim. Ayten Özsavaþ Akçay).

Yeni yýl kokteyili 28 Aralýk Çarþamba gecesiK.T.M.M.O.B. lokalinde canlý müzik ve hediye çekiliþieþliðinde gerçekleþtirildi.

Geleneksel olarak gerçekleþtirilen K.T.M.M.O.B. Barýþhalý saha turnuvasýna odamýz üyelerinden oluþan takýmile iþtirak edildi.

26-28 Ocak tarihleri arasýnda Tunus Hamamet’te yapýlanUMAR genel kuruluna Mim Azmi Öge ve Mim. TürkerAktaç katýldýlar. Tüm dýþ temaslarda olduðu gibi yinegenel kurulda Güney Kýbrýs'lý meslektaþlarýmýzýn

engellemeleri ile karþýlaþýldý. Yoðun temaslar sonrasýndaodamýzýn itiraz edilen gözlemci statüsü Mýsýr ve Tunus'lumeslektaþlarýmýzýn desteði ile devamlýlýðý saðlanmýþtýr.Yapýlan ikili toplantýlar sonucunda ise bazý Kuzey Afrikaülkeleri ile ikili iþbirliði protokolleri imzalanmýþ,ve ilk adýmolarak mimarlýk öðrencilerinin katýlacaðý yaz kampýdüzenlenmesi protokolü de imzalanmýþtýr.

Odamýz, meslektaþlarýmýzýn mevzuatla ilgili problemleri-ni araþtýrýp gidermek ve ayrýca ülkemizde tesbit edilenimarla ilgili problem ve yanlýþ uygulamalarý belirleyip ilgilimakamlarla görüþme ve gerekirse göreve çaðýracak olan"imar tesbit ve inceleme komisyonu" adý altýnda birkomisyon oluþturulmuþtur. Oluþturulan komisyon sanat,mimari ve kültürel olaylara duyarlý olup, konuya duyarlýmeslektaþlarýmýzýn odamýz yönetiminden Sn Cem Karaile irtibata geçebilir..

73. sayýmýz yapý dergisi ile yapýlan görüþme sonucundaYapý Endüstri merkezinde, Kuzey Kýbrýs ta büyük mar-ketlerde satýþa sunulacaðýndan ve yurtdýþýnda temasageçilen odalar ve kiþilere gönderileceðinden ingilizceözetli olarak yayýmlanacaktýr. Her sayýmýzda ise yurtdýþýndan bir deðerli meslektaþýmýzýn makalesine yer ver-ilecektir.

Bizler için en önemli unsurlardan biri olan üye oda iletiþi-mini daha da güçlendirmek için üye kayýt forumlarýnýyenileme ve web sayfasýný güncelleme çalýþmalarýmýzdevam etmektedir. Bu konuda odadan cep mesaj ve e-mail almayan üyelerimizin oda sekreterliðine baþvurupbilgilerini yenilemelerini rica ediyoruz...

odad

an h

aber

ler

*Yüksek Mimar / Mimarlar Odasý Yazmaný

Yeni Yýl Kokteyili (Fotoðraf: Cem KARA)

Halý Saha Futbol Takýmýmýz (Fotoðraf: Cem KARA)

mim

arca

karik

atür

7karikatürSerhan GAZÝOÐLU*

*mimar/karikatürist

mim

arca

büyü

teç

8

meydaný boþ bulmak.... düþününce, ne kadar da içi dolubir taným... deðil mi? nereden çýktý bu deyim, neredengelip yerleþti belleðimize? kim buldu meydaný boþ, ve nedenli bir haddini bilmezlik yaptý ki böyle bir deyimkazandý literatürümüz? ve ilk olarak ne zaman yapýlmýþtýmeydanýn boþ bulunmasýyla yapýlanlar? ve tekrarlandýmý ki bunlar? defalarca? hem... meydan boþ mubýrakýlmýþtý? kim býraktý? nasýl bir aymazlýktý bu yapýlan?kadrini kýymetini bilmezlik??? neler çýktý meydana bubaþýboþlukta? nelere meydan verildi? nasýl birþey/leratýldý meydana? ve... yapýlan þey/ler her ne idiyse, mey-dan okunabildi mi boþ bulunan meydanda?

aklýnýz mý karýþtý?bizim de…meydaný boþ bulduk, yazýyoruz iþte!!!

meydaný boþ bulmak

*Banu Tevfikler ÇAVUÞOÐLU **Afet ÇELÝKER ***Didem ÇELÝK

*Dr. DAÜ, Ýçmimarlýk Böl. Öðretim Gör.**Yüksek Mimar, DAÜ Yarý-zamanlýÖðretim Gör.***Yüksek Mimar, DAÜ, Mimarlýk Fak. Araþtýrma Gör.

Toplumun çekirdeðini oluþturan birey veya ailenin barýn-ma ihtiyacýnýn karþýlandýðý 'ev', mimarlýk mesleðininözünü oluþturmada da büyük önem taþýmaktadýr.Toplumlarýn mutlu olabilmeleri, sosyal ve psikolojik açý-dan saðlýklý yaþayabilmeleri için gerekli olan fiziki þart-larýn ve moral ortamýnýn saðlanmasý baðlamýnda elealýndýðýnda, 'konut' kavramý, mesleðimiz içerisinde ayrýve çok özel bir yer tutar. Ýnsan, barýnma gereksinimininötesinde sosyal bir varlýk olarak yaþamýný sürdürebilmekiçin 'ev' ister. Bu baðlamda da, Kýbrýs'ýn kuzeyinde oluþ-turulan sosyal devlet iddiasýndaki yapýnýn, tüm yurt-taþlarýna barýnak deðil, 'sosyal' konut olanaklarý saðla-masý zorunludur.

Sosyal konut, minimum deðerlerle insanýn fizyolojik vesosyal tüm ihtiyaçlarýna tam anlamýyla karþýlýk verebile-cek sosyal ve fiziksel altyapýsýyla birlikte çok sayýdakonut biriminin bir kompleks içerisinde toplu kurgusuolarak açýklanabilir.

Kýbrýs'ta yýllar önce Samanbahçe ile bu doðrultuda biroluþum baþlatýlmýþ, Kaymaklý'da iþçiler için yapýlmýþtoplu konutlarla devam etmiþtir. 1980'li yýllarýn baþlarýnakadar da birçok toplu konut projesi baþarýyla halkýnbüyük bir kýsmýnýn makul fiyatlarla ev sahibi olmasýnýsaðlamýþtýr. Bu baþarýlý düþünce 1990'lardan sonra özelsektörün insiyatifine terkedilmiþtir.

Kýbrýs'ýn içinden geçtiði politik duruma baðlý olarak,yabancýlarýn yoðun ilgisinden dolayý toprak, hýzla deðer

kazanmýþ; artan arsa fiyatlarý, konut sahibi olunmasýnýzor kýlmýþtýr. Kýsýtlý ekonomik imkanlar nedeniyle kiradaoturan, ev paylaþan, köyden kente göç eden aileleryanýnda yeni ev kurmayý planlayan kiþilere de çözümolabilecek sosyal konut fikrinin geliþtirilmesi ve yenidengündeme gelmesi kaçýnýlmazdýr. Bu nedenlerle, buradasunulmak istenen çalýþmanýn amacý, yaþamdaki herþeyin kaçýnýlmaz olarak deðiþmesi, ancak bu deðiþiminbir geliþim barýndýrmasý gerekliliðini de hatýrlayarak,geçmiþte Lefkoþa'dan bu konuda iyi bir örnek olabilecek

'standart' evleri, gerek planlama ve kentsel tasarýmilkeleri gerekse mimari açýdan ayrýntýlý olarak incelemekve bundan hareketle bilgi ve çaðýn imkanlarýyladestekleyerek 'sosyal konut' olgusuna dikkat çekmektir.Bu amaç doðrultusunda, öncelikle, Kýbrýs'ta "konut"olgusuna, geçmiþten günümüze bir göz atmak, ÝngilizDönemi'nden bugüne aktarýlan bu özgün konut çevresiniirdelememizde ve anlamamýzda bize yardýmcý olacaktýr.

Geçmiþten Günümüze Kýbrýs'ta KonutKýbrýs'ta barýnma amaçlý mimarlýk alaný, farklý uygarlýk-larýn hakimiyeti nedeniyle, farklýlaþarak deðiþen zengin

mim

arca

konu

t ve

mah

alle

9

Banu ÇAVUÞOÐLU* - Didem ÇELÝK** Afet ÇELÝKER*** - Þebnem HOÞKARA****

Ýngiliz Dönemi Standart Lefkoþa Evleri

Þekil 1 "Standart evler" yerleþkesinin Lefkoþa kenti içindekikonumu

Þekil 2 "Standart evler" yerleþkesinin bugünkü kentsel yapýsý(doluluk-boþluk dengesi)

mim

arca

konu

t ve

mah

alle

10

bir geçmiþe sahiptir. Bu baðlamda 'konut'un mimarigeliþimi, deðiþik fiziksel ve/veya sosyo-kültürel etmenlersonucu dönemden döneme farklýlýklar göstermiþtir.Dünyanýn ilk konut yerleþkelerinden olan Kirokitia'da,kubbemsi, yuvarlak planlý taþtan yapýlmýþ birimler,korunma amaçlý olarak yan yana gelecek þekilde gru-plaþmýþtýr. Takip eden Bronz Çaðýnda, 'L' planlý birimler,hayvanlarýn da yetiþtirildiði, ve yüksek duvarlarlaçevrilmiþ baðýmsýz bahçelere yerleþtirilmiþtir. Daha son-ralarý, örneðin Lüzinyan Döneminde, evlerin, yüksekduvarlarla çevrili büyük bahçe ve avlularý vardýr. Buevlerde, kemerli kolonat sýnýrlarý içerisinde sedir odalarýbulunur; buralar, içerinin dýþarýyla birleþmesini saðlar-lardý. Bunun yanýnda, iklim koþullarýnýn da uygun olmasýnedeniyle, "iç avlu" havalandýrma için de uygun bir ele-mandý. Osmanlý Dönemi'ndeki evlerde, oturma, yeme veuyuma fonksiyonlarý ayný mekanda yapýlmaktaydý.Odalar, iç avluya bakacak þekilde konumlanmýþlardý.Piþirme aktivitesi de dýþarýya, bu iç avlulara taþýnmýþtý.Depolama gibi servis mekanlarý, ana bina olan evdenkopartýlmýþtý.

Dýþarýya kapalý olan bu evler yüksek duvarlarlaçevrilmiþti. Sosyo-kültürel etmenler nedeniyle, pencerel-er de dýþ cephenin yüksek taraflarýna yerleþtirilmiþti.Ýngiliz Döneminde ise evler, kullanýcýlarýn ekonomikdurumuna göre geliþtirilmiþti. Genel olarak küçük bir

bahçeye sarkan balkonlarý vardý.

Bu dönemlere kadar, bir baþka deyiþle 1960 öncesinde,yapý sektöründe herhangi bir resmi düzenleyici kuruluþgörülmemektedir. Dolayýsýyla, bu dönemlere kadarkikonut geliþimi, plansýz, herhangi bir kanun ve / veyakurala dayanmadan, doðal verilerin yanýnda, yönetimehakim olan etnik gruplarýn ekonomik, sosyal ve kültürelyapýlarýna baðlý olarak biçimlenmiþtir.

1960'da Kýbrýs Cumhuriyeti'nin kurulmasýyla birlikte, yapýve dolayýsýyla konut sektöründeki ilk kural ve düzen-lemeler oluþturulmuþ, ve sosyal konut kanunuçýkarýlmýþtýr. Bu dönemdeki bazý apartman tipi konutlarýn

Þekil 3 Kamu Ýþleri Departmaný (Public Works Department- PWD) desteðiyle 1946 yýlýnda mimar William Caruana

tarafýndan tasarlanmýþ olan "Standart evler" yerleþkesininorjinal arazi planý (Schaar, Given & Theocharous, 1995, s.

89)

Þekil 4a Standart evler yerleþkesi içinde yer alan iki dükkanýn planý(Schaar, Given & Theocharous, 1995, s. 90): Her iki dükkan da,

Bizans kiliselerini andýarn plan þemasý içinde tek katlý binalar olaraktasarlanmýþtý.

yapýmý devlet ve/veya evkaf tarafýndan üstlenilmiþ olsa da, çoðunluðu konut olan inþaatlarýn yapýmý genelolarak özel sektörün elinde olmuþtur.

60'lardan sonraki dönemde, ve sonrasýnda günümüzekadar, sosyal konut yasasýna da baðlý olarak, Kýbrýs'takikonut ihtiyacýnýn çoðu, sosyal konut yanýnda, toplukonut ve apartman yapýlarýyla çözümlene gelmektedir.

1963-1968 yýllarý arasýnda, Türk toplumunun yapýaktivitesi düþmüþtür. Bu dönemde, Kýbrýslýlar, köylerinive evlerini terk ederek diðer ülkelere göç etmiþtir.Bununla birlikte, ada içerisinde de, "yer" deðiþiklikleriolmuþ, bunun sonucunda da tüm zorluklara raðmen,Lefkoþa, Gazimaðusa, Lefke, Limasol ve Baf'ta göç-menler için evler yapýlmýþtýr - ki bunun da o dönemlerde-ki tek inþaat aktivitesi olduðu belirtilmektedir (Hoþkara,1999; Bayramoðlu, 1997; Serter ve Fikretoðlu, 1982).1968 yýlýnda, Kýbrýslý Türkler yapý sektöründe aktifolmaya baþlamýþ, bu da konut yapým yoðunluðunaneden olmuþtur.

1974'te adanýn ikiye bölünmesiyle, adada bulunan ikihalk - Türkler ve Rumlar, kuzeyden güneye ya da

güneyden kuzeye göç etmiþlerdir. Güneyden kuzeye göçeden Türklerin, kuzeyden güneye göç eden Rumlaraoranla daha az olmasý nedeniyle ise, iki tarafta da konutihtiyacýnda deðiþim olmuþtur; bunun sonucu olarak da,kuzeyde ihtiyaçtan fazla konut stoðu oluþmuþtur.(Hoþkara, 1999, s. 24).Kuzey Kýbrýs'taki konut yapýmýndaki temel geliþmeler,1974'ten sonra, özellikle Kýbrýslý Türklerin 1983'te kendi

cumhuriyetlerini kurmasýyla baþlatýlmýþtýr. 1980'de düþükve orta gelirli insanlarýn konut gereksinmelerini karþýla-mak üzere yerel otoriteler ve özel sektör tarafýndan"devlet sosyal konutlar" projesi uygulamaya girmiþtir.1984'de "sosyal konut yasasý"nýn oluþturulmasýyla"sosyal konut birimi" yasallaþtýrýlýp, bu tür konutlarýnuygulamasý devletçe de üstlenilmiþ olmuþtur. Bu anlam-da, 1983'ten günümüze kadar 3000'e yakýn sosyal konut

mim

arca

konu

t ve

mah

alle

11

Þekil 4b Standart evler yerleþkesi içinde yer alan iki dükkanýn öncephesi (Schaar, Given & Theocharous, 1995, s. 90):

Dükkanlarýn giriþ kapýlarý yuvarlak kemerli, giriþ kapýsýnýn ikiyanýnda yer alan pencereleri ise hafifçe yuvarlatýlmýþ kemerliolarak tasarlanmýþtý. Alaturka kiremitli çatý, binanýn üzerinden

verandaya doðru çýkma yapmaktadýr.

Þekil 5 Standart evler yerleþkesi içinde yer alan konutlarýn(sýraevelerin) giriþ kat ve üst kat planlarý ve cepheleri

(Schaar, Given & Theocharous, 1995, s. 88)

Fotoðraf 1 Okul binasý giriþ cephesi (Fotoðraf: Didem Çelik)

mim

arca

konu

t ve

mah

alle

12

yapýlmýþtýr. (Hoþkara, 1999, s. 24) 1980 sonrasý, üniver-sitelerin toplum hayatýna katýlmasýyla konut ihtiyacý daartmýþtýr. Bu nedenle bazý özel firmalar öðrencilereyönelik toplu konut yapýmýna da baþlamýþlar ve yap-satçý konut inþaatýna yönelmiþlerdir.

Doðu Akdeniz Üniversitesi Mimarlýk Bölümü YüksekLisans Programýnda, 1995-1996 Bahar Dönemindeyapýlan bir atölye çalýþmasýnda, Kuzey Kýbrýs'ýn 4deðiþik bölgesinden alýnan 79 toplu konut grubunundeðerlendirilmesiyle edinilen verilere göre, KuzeyKýbrýs'taki toplu konutlarýn %19'u 1960 yýlý öncesindeÝngiliz Döneminde, %3.8'i 1960-63 yýllarý arasýnda KýbrýsCumhuriyeti Döneminde, %12.7'si 1963-74 yýllarýarasýnda, %8.9'u 1974-83 yýllarý arasýnda Kýbrýs TürkFedere Devleti Döneminde ve %55.7'si 1983 sonrasýndaKKTC Döneminde yapýlmýþtýr. (Hoþkara, 1999, s. 25;Keleþ, 1998). Burada sunulan 1983 sonrasý veriler, enson 1999 yýlý kaynaklardan edinilen bilgiler doðrultusun-dadýr. Ancak, özellikle, 2000'lerin baþýndan sonra, ortayaçýkan politik deðiþimlerin de etkisiyle, tüm KuzeyKýbrýs'ta konut yapýmýnda bir patlama olmuþtur. Bunungerek sosyal çevreye, gerek fiziksel çevreye gerekse deekonomik yapýya artý ve eksileriyle etkileri büyüktür. Bukonu, ayrý bir çalýþma ve tartýþma konusu olduðundan buyazý içinde ayrýntýlarýna deðinilmeyecektir.

Benzer þekilde, Kýbrýs'ta konut ve konut yapýmý ile ilgilisüregelen ve mevcut politikalar, yasal konular, kanunlarve düzenlemeler de, konumuzu ilgilendirmekte, ancak

daha ayrýntýlý olarak bu sayýda yer alan bir baþka çalýþ-ma içerisinde (Ercan Hoþkara tarafýndan) irdelendiðin-den, yazý bütününe alýnmayacaktýr. Bu noktada, devamýda olmasý planlanan bu ilk çalýþmanýn özünü oluþturanstandart evler konusuna dönülecektir.

'Standart Evler'

II. Dünya Savaþý sonrasýnda Avrupa, küllerinden yenidendoðacaktý. Bu baðlamda, II. Dünya Savaþý'nýn en fazlatahrip edilen þehri olan Londra'da da yeniden yapýlanmave konut baðlamýnda bir atak yaþanmaktaydý. Ýngiliz

Koloni Yönetimi altýndaki Kýbrýs'ta da bunun etkilerigörülmekteydi. Ýngiliz Koloni yöneticileri, sadece kendiyöneticileri için ev yapmakla ilgilenmiyorlardý. Savaþsýrasýnda, iþçi evleri ve köy tasarlama eðilimi geliþmiþ, vebu amaçla Kamu Ýþleri Departmaný (Public WorksDepartment - PWD) mimarlarýnca birkaç plan üretilmiþti.Bunlardan en kayda deðeri, William Caruana'nýnKaymaklý bölgesi için geliþtirdiði, 1946 yýlýnda tasarlan-mýþ devlet destekli iþçi evleridir. Standart evler olarakadlandýrýlan bu yerleþkenin ve içindeki konutlarýntasarýmý, "yerel" yerine, "ithal edilmiþ toplum hayatýanlayýþý" üzerine kurgulanmýþ yapay bir köydür.

Bugünkü Kuzey Lefkoþa'nýn, güneydoðusunda, tarihi surduvarlarýnýn hemen dýþýnda, (kuzeydoðusunda) Girnekapýsý'na yakýn, ve eski tren garý ve trenyoluna da yayaulaþýmý mesafesinde konumlanmýþ olan standart evler

Fotoðraf 2 Kahvehane giriþ cephesi (Fotoðraf: Didem Çelik)

Fotoðraf 3 Bugün atýl durumda olan dükkanlardan biri(Fotoðraf: Didem Çelik)

yerleþkesi / konut çevresi (Þekil 1), kentin erken geliþenorganik dokusuna uyum saðlayacak biçimde, dolu-boþoraný dengeli, ancak daha geometrik ve grid bir sis-temde tasarlanmýþtýr. (Þekil 2 ve 3). Þekil 3'ten de takipedilebileceði gibi, orjinal olarak, yerleþkeye hizmet ver-mek üzere, küçük bir "meydan" etrafýnda konum-landýrýlan bir okul binasý (Fotoðraf 1), bir kahvehane(Fotoðraf 2) ve iki adet dükkan (Fotoðraf 3, Þekil 4a-4b)mevcuttur. (Schaar, Given & Theocharous, 1995, s. 88)Ayný kaynakta "meydan" olarak adlandýrýlan bu açýkmekanýn, ayný zamanda okul öðrencilerine de hizmetveren bir oyun alaný ve futbol sahasý olarak tasarlandýðý,yerleþkenin orjinal arazi planýndan takip edilebilir. (Þekil3). Dolayýsýyla, bugün Gülenyüzler Anaokulu'nun (eskiokul binasý bugün bir anaokulu olarak kullanýlmaktadýr)bahçesi durumunda olan bu meydanýn çok amaçlý birkamusal mekan olarak tasarlanmýþ olduðunu söyleyebil-iriz. (Fotoðraf 1)

Ýkili, üçlü, dörtlü ve altýlý gruplar halinde sýralanmýþ olankonutlardan (Fotoðraf 4, 5) köþelerde yer alan iki adetkonut, okul sorumlu müdürlerine tahsis edilmiþtir. Ayrýca,yine orjinal tasarýmda, yerleþkenin en güneydoðuköþesinde, ana yol üzerinde ulaþým kolaylýðý olan birsaðlýk merkezi de mevcuttur.

Sýraevlerin, arsa yapý oranlarýna bakýldýðýnda, orjinalde,%80'e yakýn bir alanýn ön ve arka bahçe olarak ayrýldýðýgörülmektedir. Bu da, bize, yaratýlmaya çalýþýlan sosyalyapý ve kullaným biçimlerine iliþkin fikir vermektedir.

Konut çevrelerinin tasarýmýnda, öncelikle göz önündebulundurulmasý gereken kentsel tasarým temel hedef veilkeleri [geçirgenlik (permeability), çeþitlilik (variety),okunabilirlik (legibility), saðlamlýk / güçlülük (robustnuss)ve görsel uyum (visual appropriatness)] açýsýndan

(Hoþkara & Doratlý, 2001) standart evler yerleþkesinebakýldýðýnda, "kamusal ve özel alanlar sistemi içinde birnoktadan diðer noktaya alternatif geçiþ imkanlarýnýn fazlaolmamasý ve özellikle yerleþkenin güney bölümünde

mim

arca

konu

t ve

mah

alle

13

Fotoðraf 4 Farklý sayýda gruplar halinde dizilmiþ sýra evler(Fotoðraf: Didem Çelik)

Fotoðraf 5 Farklý sayýda gruplar halinde dizilmiþ sýra evler(Fotoðraf: Didem Çelik)

Fotoðraf 6 Sýra evlerin ön bahçeleri ve giriþleri (Fotoðraf:Didem Çelik)

mim

arca

konu

t ve

mah

alle

14

uzayýp giden bir ada olarak tüm konut gruplarýnýn yeralmasý, ve bloklarýn ve/veya yapý adalarýnýn kamusalalanlar/mekanlar ile çevrelenmemiþ olmasý dolayýsýylayerleþkenin "görsel ve fiziksel geçirgenlik "saðlamadazayýf ya da orta düzeyde baþarýlý olduðu; "fonksiyonel olarak, konut çevresi kullanýcýlarýnýn mini-mum ihtiyaçlarýný karþýlayacak kadar çeþitli fonksiyon-larýn hem çevre hem de bina ölçeðinde yer aldýðý; ancakfiziksel çeþitlilik açýsýndan fakir, tek deðiþimin tip konut-larýn bir araya getiriliþ, diziliþ sayýsýndan kaynaklandýðý;

"buna karþýlýk, bina formu ve tipolojisinde, ve malzemekullanýmýnda "birlik / bütünlük" içinde olduðu;"fiziksel form ve fonksiyonel örüntüleri düzeyinde "okun-abilirliðin" zayýf olduðu; bir baþka deyiþle, belirgin yayave taþýt yollarý, kamusal mekanlarý, sýnýrlarý, nirengi nok-talarý ve kendi içinde bölgeleri olmadýðý;"dýþ mekanlarýnda kullaným zenginliði imkaný saðla-madýðý; ve, "tüm bu özellikler dolayýsýyla, "görsel uyum"açýsýndan orta düzeyde olduðu gözlemlenmektedir.

Bunlarýn yanýnda, söz konusu konut çevresinin strüktürü(biçimsel yapýsý) ve hiyerarþik yapýsý, ile ölçek ve yoðunluðuna bakýldýðýnda; "grid sistemdeki yapýsal yerleþimiçinde mekansal hiyerarþi eksikliði görülmesine karþýn,ölçek ve yoðunlukta olumlu bir çevre yaratýldýðý; ve"binalarýn insan ölçeðine, iklimsel ve yerel verilerleuyumlu olduðu; söylenebilir.

Binalara bakýldýðýnda; ev bloklarýnda uzun iki katlýteraslarý bölmek giriþiminde bulunulmuþ, merkezi ev gru-plarý, komþularýndan geriye çekilmiþtir. (Þekil 3) Ýçeriyeçekilmiþ giriþ sundurmalarýnýn üzerindeki kemerligeçitler, öne çýkarak ve cepheyi bölerek gölgesaðlamýþtýr. (Fotoðraf 6, 7) Kemerli geçitlerin altýndangeçilerek sundurmanýn altýndan ulaþýlan giriþ kapýlarý,yana dönülerek açýlmaktadýr. (Þekil 5) Tuvaletler, toplukullanýlan çamaþýr odalarýnýn da bulunduðu arka tarafta-ki ayrý bloklarda çözümlenmiþtir.

Günümüzdeki deðiþimlerde, bu ayrý bloklarýn, yer yer varolan konut alanýný büyütme çabasýyla ana kütleye bir-leþtirildiði gözlemlenmektedir. Gözlemlenen bir baþkadeðiþim de, orjinalinde taþ olarak inþa edilmiþ üst katarka cephede bulunan küçük balkonlarýn ve korkuluk-larýnýn sonradan baþka malzemelere dönüþtürüldüðüdür.(Fotoðraf 5, 10)

Ýlk yapýldýðý yýllarda, bölgede yaþayan halk, bu evlerinplan ve kullaným þemasýna dayanarak, bu þemayý "barý-nak þemasýna" benzetmiþ olduðundan, bu yapý grubu ve

Fotoðraf 7 Sýra evlerin ön bahçeleri ve giriþleri (Fotoðraf:Didem Çelik)

Fotoðraf 8 Yapýlan deðiþiklikler, eklemeler (Fotoðraf:Didem Çelik)

yerleþkeden 'standart' olarak söz etmiþ; evlerin, birailenin yaþayabilmesi için çok küçük olduklarýný, ancakbaþka çaresi olmayan insanlarýn burada oturabileceðinidüþünmüþtür. (Schaar, Given & Theocharous, 1995, s.88) Günümüz koþullarýnda artan ihtiyaçlar, bu düþünceyipekiþtirmiþ, ve kullanýcýlar, konutlara ihtiyaçlarý doðrul-tusunda çeþitli müdahalelerde bulunmayabaþlamýþlardýr. (Fotoðraf 8, 9) Konutlarýn, ilk yapýldýklarýyýllarda her türlü eleþtiri ve eksikliklerine raðmen, bellibir kültürel ve fiziksel kimlik taþýmakta olduklarýdüþünüldüðünde, bugünkü müdahalelerin, ekleme vedeðiþikliklerin, özgün kimliði ve "standardý" bozduðusöylenebilir.

Bu deðiþimlerin asýl baþlangýcý, 1963 sonrasýnda yer-leþkenin bir kýsmýnýn Rum yönetimi, bir kýsmýnýn da Türkyönetimi altýnda kalmasýndan dolayý, asýl kullanýcýlarýnýndeðiþmesiyle olmuþtur. Bundan sonra da, ülkedekisosyal ve siyasi deðiþime paralel olarak konutlar çoksayýda kullanýcý deðiþtirmiþtir. 1974 sonrasýnda, yasalsahibi KKTC devleti olan konutlar, bugünkü kullanýcýlarý-na tahsis edilmiþlerdir. Dolayýsýyla, kullanýcýlar sadece"kullaným" hakkýna sahiptirler; konutlarý satamazlar,ancak hava parasýna devredebilir ya da kiralayabilirler.

Bu baðlamda, yapýlan tüm deðiþiklikler ve eklemeler degöz önünde bulundurularak, tüm sosyal konutlar için degeçerli olabilecek bir yaklaþým, devletin tüm müdahale-lerde daha bilinçli, kimliðe ve özgün yapýya saygýlý olun-masýný yönlendirecek ve teþvik edecek uygulama ve

düzenlemeler getirmesi olmalýdýr. Bu konuda, MimarlarOdasýna da görev ve sorumluluklar düþecektir. Ancak buþekilde, tarihin bir dönemini hem mimari hem de sosyalve ekonomik açýlardan temsil eden ve örnekleyen buyapý grubu ve yaþam çevresi, özgün kimliðini koruyarakgelecek kuþaklara birer "mimari ve kentsel belge" olarakaktarýlabilirler.

Sonsöz

Kuzey Kýbrýs'taki sosyal konut geliþimine bakýþ ilebaþlayan ve ilk örnek olarak, Lefkoþa'da yer alan "stan-dart evleri" ele alarak devam eden bu çalýþmanýn,Lefkoþa ve diðer kentlerimizde yer alan diðer sosyalkonutlarý da benzer bir mantýk çerçevesinde inceleyerekdevam etmesi planlanmýþtýr. Bu anlayýþla sürdürülecekolan araþtýrmanýn, Kuzey Kýbrýs'taki sosyal konutanlayýþýna daha bütüncül olarak ýþýk tutacaðý, ve

mim

arca

konu

t ve

mah

alle

15Fotoðraf 9 Yapýlan deðiþiklikler, eklemeler (Fotoðraf:

Didem Çelik)

Fotoðraf 10 Arka cephede orjinal malzemesini koruyanbalkonlar (Fotoðraf: Didem Çelik)

mim

arca

konu

t ve

mah

alle

16

günümüzde hýzla yapýmý sürmekte olan "konut site"ler-ine gelinene kadarki süreci daha net anlamamýzayardýmcý olunacaðý düþünülmektedir.

Kaynaklar

Bayramoðlu, S., 1997. An analysis of contractor organi-zations in the construction sector of TRNC, unpublishedMArch Thesis, E.M.U Institute of Research andGraduate Studies, Gazimaðusa.Hoþkara, Þ. & Doratlý, N. (2001), ARCH 455 UrbanDesign Major Elective, Supplementary Lecture Notes,Eastern Mediterranean University, Faculty ofArchitecture, Department of Architecture, 2001-2002Academic Year, Fall Semester, s. 140-161.Hoþkara, E., 1999. Kuzey Kýbrýs'ta konut alanýnda uygu-lanabilir yapý sistemleri, yayýmlanmamýþ YükseklisansTezi, Ýstanbul Teknik Üniversitesi, Fen BilimleriEnstitüsü, Ýstanbul.Keleþ, M., 1998. Evaluation of mass housing of NorthernCyprus in respect to climatic design, unpublished MArchThesis, E.M.U. Institute of Research and GraduateStudies, Gazimaðusa.Özderen, Ö., 2001. Transformation and change in socialhousing in North Cyprus, unpblþshed MArch Thesis,E.M.U Institute of Research and Graduate Studies,Gazimaðusa.Schaar, .K.W., Given, M. & Theocharous, G., 1995.Under the Clock, Bank of Cyprus, Nicosia, s. 88-98.Serter, V.Z. ve Fikretoðlu, O.Z., 1982. Kýbrýs TürkMücadele Tarihi, (1878-1981), Lefkoþa.

*Dr. DAÜ, Ýç mimarlýk Böl. Öðretim Üyesi**Yüksek Mimar, DAÜ Yarý-zamanlýa Öðretim Gör.***Yüksek Mimar, DAÜ, Mimarlýk Fak. Araþtýrma Gör.****Doç.Dr. DAÜ Mimarlýk Fak. Öðretim Üyesi / Kentsel Tasarýmcý

Bu çalýþmada, Kuzey Kýbrýs'ta devlet tarafýndan uygu-lanmakta olan sosyal konut politikalarý incelenmektedir.Çalýþma, 1999 yýlýnda Ýstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlýk Fakültesi Bina Bilgisi Anabilimdalý'nda tamam-lanmýþ olan yükseklisans araþtýrmasýnýn bir bölümünüiçermektedir ve Mimarca dergisi için güncellenerekhazýrlanmýþtýr.

Mevcut Politikalar ve UygulamalarýKKTC Anayasasý'nýn 44. Maddesine göre Devlet, konutsahibi olmayan veya saðlýk ve insanca yaþamakoþullarýna uygun konutu bulunmayan ailelerin konutgereksinimlerini karþýlayacak önlemleri yasa ile düzen-lemekle zorunlu tutulmuþtur. (DPÖ, 1992)Sosyal Devlet olmanýn gereði olarak getirilen anayasalzorunluluðu hayata geçirebilmek için, sosyal konut poli-tikasýný belirleyen 23/1978 sayýlý Sosyal Konut Yasasýyürürlüðe konmuþtur. Bu yasayla, sosyal konut tanýmýn-da belirtilen niteliklere uygun þekilde, yani kendi öz kay-nak ve geliri ile konut sahibi olamayan dar ve sabit gelir-li kesimlerin devlet, kooperatifler, meslek örgütleri veyerel yönetimlerce barýnma gereksinimlerini karþýlaya-bilecek þekilde standartlaþtýrýlmýþ, en az boyut ve nitelik-te, saðlýk koþullarýna uygun, saðlam ve ucuz olarakyapýlan, sosyal konut uygulamalarýna baþlanmýþtýr.

Devlet dýþýnda sosyal konut uygulamalarý yapan kooper-atiflere de devlet tarafýndan krediler saðlanmýþtýr.

Bu çerçevede, 1998 yýlýnýn ilk altý ayýna kadar toplam3,275 konut üretilmiþtir. Bunlarýn 2,616'sý Devlet tarafýn-dan, 659'u ise Kooperatifler tarafýndan üretilmiþtir. Diðerkurumlar tarafýndan bir üretim gerçekleþmemiþtir. Sonyýllar itibarýyla kooperatiflerin de sosyal konut üretimin-deki etkinliðinin azaldýðý görülmektedir.

Bu politikalar çerçevesinde, kýrsal kesimde de sosyalkonut üretiminin yaygýnlaþtýrýlmasý hedeflenmiþtir. Bukapsamda, konutu ve arsasý olmayan yeni evli ve/veyaaskerliðini yapmýþ bulunan, bekar köy gençlerine konut-larýný yapabilmeleri için arsa daðýtýmý politikasý uygulan-mýþtýr. Köylerde genellikle yýkýlan eski konutlarýn yerineveya köyün geliþme alanlarý saptanarak parselasyonuyapýlan arsalara bütçe olanaklarý içinde altyapý çalýþ-malarý da yapýlmaktadýr. Konut inþaatý için de devlet,düþük faizli ve ödeme kolaylýklý konut kredileri, %31 faiz2 yýl ödemesiz olmak üzere halen en az 15 milyondan,

90 milyon TL'ye kadar, uygulamayý hedeflemektedir.(KKTC Resmi Gazete, 1998). Fakat, bu rakam günümüzkoþullarýnda gerçekçi degildir.

Projeyle, Haziran 1998 tarihi itibarýyla, yapýlan toplamarsa daðýtýmý, 91 köyde 2,375'e ulaþmýþtýr. 1998 yýlý pro-gramý içerisinde, 21 köyde baþlatýlmýþ 26,263,825,000TL'lik altyapý yatýrýmý gerçekleþtirilmiþ ve 1999 yýlý için200 milyar ödenek öngörülmüþtür. Konut Kredisidaðýtýmýnda ise, en son Kasým 1993 tarihinde olmaküzere bugüne kadar 91 köyde 324 kiþiye 2,804,868,000TL kredi verilmiþ, ancak son dört yýlda finansman sýkýn-týsý nedeniyle kredi daðýtýmý yapýlmamýþtýr. Altyapý vekonut kredisi olarak Haziran 1998 tarihi itibarýyla toplam73,506,756,864 TL kredi daðýtýmý yapýlmýþtýr. (KKTCResmi Gazete, 1998) Ayrýca sosyal konut yapmakisteyen dar ve sabit gelirli vatandaþlara, Bakanlýkçahazýrlanan 60 m2 ile 120 m2 arasýnda deðiþen müstakilve dubleks tipi konut projeleri de, 10 milyon TL'si gibisembolik bir fiyatla haksahiplerine satýlmaktadýr. Ancaköngörülen süre içerisinde inþaatlara baþlanmasý veinþaat projelerinin de öngörülen metraj dýþýnda kapalýalan içermemesi istenmektedir. (KKTC Resmi Gazete,1998) Kýrsal kesime yönelik olarak uygulamaya konansöz konusu projeyle, kýrsal kesimlerden kentlere nüfusakýþý azaltýlarak kýrsal bölgelerin de geliþmesine yardým-cý olunmakta, tarým sektörüne gerekli insan gücü kýrsalyörelerde tutulmaya çalýþýlmakta ve ülke genelinde den-geli bir yapýlaþma süreci hedeflenmektedir.

Bakanlýk, bu yasa kapsamýna giren ve sosyal konutsahibi olamayacak kadar çok az geliri olan dar gelirli yurt-taþlarýn, kazancý ile orantýlý bir kira ile oturabileceklerisosyal konutlar yapmakla kendini yükümlü saymaktadýr.Ancak, bugüne kadar bu tip bir sosyal konut uygulamasýyapýlmamýþtýr. Sosyal Konut Yasasý'ný uygulamak üzere1984 yýlýnda Bakanlýk bünyesinde bir Sosyal KonutDairesi kurulmuþtur.

Yasaya göre, Bakanlýk, konutlarý inþa etmek için gerekliher çeþit inþaat malzemesini iç ve dýþ pazarlardan satýnalabilmekte; ocak, fabrika v.s. iþleterek üretilebileniüretebilmekte; atölye iþleterek, çeþitli yapý elemanlarýyapabilmekte ve onaylanmýþ projelerde kullanýlmaküzere gümrük vergisinden muaf inþaat malzemesi ithaledebilmektedir. (Sosyal Konut Yasasý)Ayrýca, ilgili bakanlýklarla iþbirliði içinde, konutun

mim

arca

konu

t pol

itika

sý17Kuzey Kýbrýs Sosyal Konut Politikasý ve Uygulamalarý

Ercan HOÞKARA*

mim

arca

konu

t pol

itika

sý18

maliyetini düþürmek ve inþa süresini kýsaltmak üzereyeni ve ileri teknolojilerden yararlanmak için araþtýrmalaryapar. Bu paraleldeki mevcut tesisleri deðerlendirme,geliþtirme ve daha ileri tekniklerde olanlarýndan kurup,ürünlerini projelerinde kullanmak üzere çalýþmalaryapar(Sosyal Konut Yasasý). Bakanlýk, yurt gerçeklerineuygun bulduðu takdirde Bakanlar Kurulu kararý ileyabancý bir memleket veya firma ile uzun vadeli kredi ilefabrika kurabilir (Sosyal Konut Yasasý).

Sosyal Konut Kredisi, Finansman Kaynaklarý veUygulamalarý

Sosyal konut yapýmý için, kredi ve finansman kaynaklarýolarak sosyal konut fonu, ihtiyat sandýðý, mahalli bütçekaynaklarý, TC Toplu Konut Ýdaresi, dýþ yardýmlar ve hak-sahiplerinden alýnan bedeller kullanýlmýþtýr. (KKTCResmi Gazete, 1998)

Sosyal Konut Yasasý'nýn 22. maddesi gereði kamulaþtýr-ma, altyapý ve inþaat, konut kredisi verme ve diðer mas-raflarý karþýlamak üzere Ýskan Bakanlýðý, KooperatifMerkez Bankasý'nda bir Sosyal Konut Fonu oluþturmuþ-tur. Sosyal Konut Fonu Ýçin öngörülen kaynaklar ise þun-lardýr:

"Sosyal Konut Yasasý amacý için bütçeye konacak yýllýködenekler;"Devlet veya özel bankalardan saðlanacak krediler;"Tahsil edilecek taksit ve faizler;"Haksahibi olarak kabul edilmiþ ve bir projeye dahiledilmesi kararlaþtýrýlanlarýn yatýracaklarý tahmini konutbedelinin %15'i;"Dýþ yardýmlar ve diðer gelirler;"Yasa amacýna uygun olarak inþa edilecek konutlardan,iþyerleri ve sosyal tesislerden tahsis edilecek kiralar;"Sosyal Konut Fonu'na ilk sermaye olarak bütçeyekonacak ödenek;"Ýskan, Topraklandýrma ve Eþdeðer Mal Yasasý'nda belir-tilen tahsis amaçlý konutlardan elde edilecek kira gelir-lerinden Bakanlar Kurulu tarafýndan tespit edilecek belir-li yüzdelikler;"Devlet Bütçesi'nde öngörülen mahalli gelirler toplamýnýnen az %1'i kadar olmak üzere her yýl ayrýlacak belli birödenek;"Fiyat Ýstikrar Fonu'nda biriken miktarýn en az %10'ukadar olmak üzere bu amaçla her yýl ayrýlacak belli bir

ödenek ( Devletin faiz farký için bütçede ayýrdýðý hariç );"Bakanlar Kurulunca Devlet ve Özel Bankalardaki mevd-uatlar ile Sosyal Fonlar'dan ayrýlan krediler;"Herhangi bir yasada aksine kural bulunmasýna bakýl-maksýzýn, sosyal konut amacýyla tespit edilen arsa vearazilerin satýþýndan elde edilecek gelirler (Sosyal KonutYasasý).

1987 yýlýndan günümüze kadar olan uygulamada, hak-sahibi yurttaþlarýn yatýrdýðý tahmini konut bedelinin %15'iile tahsil edilen taksit ve faizler dýþýndaki fon kaynaklarýuygulama alanýna konamamýþtýr.

Sosyal Konut Fonu, sosyal konut projeleri için verdiðikredileri Ýhtiyat Sandýðý Memurluðu'ndan aldýðý borçlarlakarþýlamýþtýr. (Fon dýþýndaki herhangi bir kaynaktan,kredi alýnmasý halinde, 1 Mayýs 1993 tarihinden itibarenBakanlar Kurulu kararý ile kredi faizleri %81'e çýkarýlarak,ödenecek faizin %50'si Devlet, %31'inin haksahipleritarafýndan ödenmesi þeklinde düzenlenmiþtir).

Bugüne kadar fona saðlanan kaynaklar içinde SuudiArabistan kaynaklý dýþ yardým önemli bir katkýda bulun-muþtur (KKTC Resmi Gazete, 1998).

Haksahiplerinin Belirlenmesi ve Haksahiplerinin ÖdemeÞekli:

Sosyal Konut Yasasý'nýn 2. Bölüm 4. maddesinde belir-tilen nitelikleri taþýyan KKTC vatandaþlarý, yasaya görehaksahibi sayýlýrlar. Yine ayný yasanýn 5. maddesinde yeralan önceliklere göre, toplam 100 puan üzerindenyapýlan deðerlendirmeyle, haksahipleri arasýnda biröncelik sýralamasý yapýlýr. Bu yasaya göre haksahibi olanvatandaþlar, sosyal konut, arsa veya inþaat kredisi almakiçin kiþi olarak veya herhangi bir kuruluþ içinde topluhalde Bakanlýða baþvurabilirler. (Sosyal Konut Yasasý)

Sosyal konut haksahipleri tahmini konut bedelinin%15'ini peþinat olarak, kalanýný ise 5,10,15 veya 20 yýllýkvadeli taksitlerele ödemektedir. 1 Nisan 1998 tarihindenitibaren sosyal konut aylýk taksitleri asgari ücretin %80'i(40 milyon) olarak düzenlenmiþtir. (KKTC Resmi Gazete,1998)

Sosyal Konut Alanýnda Yaþanan Sorunlar

"Sosyal Konut Fonu" için Sosyal Konut Yasasý'ndaöngörülen kaynaklarýn, bugüne kadar büyük orandayaþama geçirilememiþ olmasý, Fon'un yasal görevlerinitam olarak yerine getirebilmesini engellemekte ve mev-cut kredi kaynaklarýnýn sýnýrlý ve yetersiz olmasýndandolayý sosyal konut sahasýna el atan, özellikle kooperatifkuruluþlarýnýn, finansman güçlükleriyle karþýlaþmasýnave son yýllarda sosyal konut üretimine giriþememelerineneden olmaktadýr. Ayrýca, devletin faiz ve benzeriyükümlülüklerini artýrmaktadýr.

Ýhtiyat Sandýðý Memurluðu'nca önceleri kooperatifleredirekt olarak, 1986 yýlýndan itibaren ise Sosyal KonutFonu aracýlýðýyla verilen sosyal konut amaçlý kredilerin,devlet tarafýndan ödenmesi gereken borç ve faiz farkýsübvansiyonlarýnýn bugüne kadar haksahipleri adýnaödenmemesi, yüksek tutarda bir faiz borcunun birikme-sine neden olmuþtur.

Sosyal konutlarda, yasa dýþý olarak görülen dýþ tadilatve yapýlaþmalar ile amaç dýþý kullanýmlar sorun olmayadevam etmektedir. Bu çerçevede, Sosyal KonutYasasý'nýn tadilini amaçlayan "Dubleks Sosyal KonutlarÝlave Projesi'"nin meclisten henüz geçirilmemiþ olmasý,konuya iliþkin sýkýntýlarýn devam etmesine sebep olmak-tadýr.

Son yýllarda, baþta Kermiya Bölgesi'nde olmak üzere,inþa edilmekte olan sosyal konutlarda Ýmar Yasasý vebazý þehircilik anlayýþý kurallarýna uyulmamýþ olduðugözlemlenmektedir. Dört kat ve üzeri binalarda sýðýnakþartý, otopark alanlarý, her on arsalýk inþaata bir arsalýkyeþil alan ve çocuk oyun alanlarý planlanmamýþ olmasýbunlardan bazýlarýdýr (KKTC Resmi Gazete, 1998).1998 yýlýnda halen, sosyal konut alanlarý oluþturulurken,imar yasalarý ve þehircilik kurallarýna azami özen göster-ilmesi, mimari ve mühendislik hizmetleri uygulanýrkensosyolog, psikolog ve çevre bilimcilerinin fikrinin de alýn-masý gereði üzerinde çalýþmalar yapýlmasý hedeflen-mekteyken (KKTC Resmi Gazete, 1998), 2000'li yýllaragelindiðinde, devlet artýk herhangi bir sosyal konut pro-jesinin altýna imza atmamaktadýr. Deðiþen siyasi veekonomik konjonktür içinde, Kuzey Kýbrýs'taki konutgeliþimi, sosyal konutlardan, özel sektör ve yatýrýmcýlartarafýndan ele alýnan yeni "site tipi" lüks konut üretimine

kaymýþtýr. Bu konu ise, ayrý çalýþma ve araþtýrma konu-larýný içinde barýndýrmaktadýr.

Kaynaklar

D.P.Ö., 1992. 1993 Yýlý Programý, Üçüncü Beþ YýllýkKalkýnma Planý (1993-1997), KKTC Baþbakanlýk,LefkoþaHoþkara, E., 1999. Kuzey Kýbrýs'ta konut alanýnda uygu-lanabilir yapý sistemleri, yayýmlanmamýþ YükseklisansTezi, Ýstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,Ýstanbul.KKTC Resmi Gazete, 1998. Ek IV, 1999 Geçiþ YýlýProgramý, 26 Ekim 1998, Sayý 117, Sayý 41, DevletBasýmevi, Lefkoþa.Sosyal Konut Yasasý (23/78, 52/84, 55/87 SayýlýYasalar), KKTC Resmi Gazete, Lefkoþa.

mim

arca

konu

t pol

itika

sý19

*Yüksek Mimar

mim

arca

röpo

rtaj

20

Kýsaca Kendinizden Bahsederimsiniz?13 þubat 1950 Magusa'da doðdum. Babamýnmemuriyeti sebebi ile 1957 yýlýnda Lefkoþa'ya geldik yer-leþtik. Ýlk orta okul ve liseyi Lefkoþa'da okudum ve müc-ahitlik sonrasý üniversite eðitimi için Ýstanbul'a gittim.1969-1975 yýllarýnda Ýstanbul Teknik Üniversitesindemimarlýk eðitimi aldým. Döndükten sonra 11 yýl devletkadrolarýnda (planlama inþaat dairesinde ve birkaç yýlgörevli olarak iskanda) çalýþtým. Sonra 19 seneüzerinden erken emekli oldum. Þimdi 4 yýldýr serbestçalýþýyorum. Mimarlýk ve karikatürle uðraþýyorum.Evliyim ve 3 çocuðum var.

Mimarlar Odasýnýn hayatýnýzdaki yerini açýklayabilir-imsiniz?Memuriyetim sýrasýnda baþladýðým vize bürosunda 18 yýlyönetim kurullarýnda 11 yýl görev aldým. Türkiye'dendöndüðüm zaman siyasi bir hareketin içine girdikMimarlar Mühendisler birliði bu siyasi hareketin birparçasý idi. Mimarlar odasý benim evim gibi ve sosyalhareketin merkeziydi . Bazý nüans farklýlýklarý olmasýnaraðmen hala öyledir. Þimdi buradan ayrýlmama raðmenhemen hemen her gün buradayým. Yalnýz benimdüþünce yapýmla Birliðin su andaki somut anlamdauygulamalarý ve yapýsý arasýnda farklýlýklar ve çeliþkilermevcut. Özellikle barýþýn engellenmesi konusunda bazýunsurlarda odalarýn da dolaylý bir þekilde aracý olmasýbeni rahatsýz etmektedir. Fakat bu konuda ne yapýyorumderseniz, zaman zaman eleþtiriler getirmekteyim yöne-tim kurularýna söylemekteyim ama yeterli deðil.

Mimari tasarým yaparken kaygýlarýnýz ve hedeflerinizvar mýdýr?Þimdi ben karakter olarak hiçbir konuda iddialý deðilim.Ýnsan hangi meslekle uðraþýrsa uðraþsýn o mesleði öncesevmelidir sevmezse o meslekten hayýr gelmez. Bubütün meslekler için geçerlidir ben mimarlýðý seviyorum.Bütün bilim dallarý veya bütün düþünce üzerinde çalýþan-

larýn temelinde yatan hedef insanlarý mutluluðudur.Sizden birikiþi bir proje ister bir takým beklentileri vardýr.Sizin bir takým birikimleriniz vardýr. Sizin bu birik-melerinizi insanlara doðru biçimde katalize etmenizdeyarar var . Mal sahibi öyle ister... madem ister öyle yapýl-sýn gibi yaklaþým vardýr. Para ön plandadýr halbuki paraön planda olmamalýdýr gerektiði kadar proje üzerindeçalýþýlmasý lazýmdýr.. Ahmet Vural Behaattin den banakalan düþünsel yönden bir miras var eðer sýrf geçimderdinden dolayý mimarlýk yaparsanýz iþiniz zordurinançlarýnýz doðrultusunda çalýþamazsýnýz. Benim avan-tajým emekli olduðum için parayý ön planda tutmam..

Bu memlekette en büyük eksiklerden bir tanesi ülkeyehas mimari bir karakter oluþturulmamasýdýr . EskidenMagusa'daki evle Lefkoþa'daki evi az da olsa ayýrt eder-diniz.. Köy ve þehirlerin kendine özgü bir karakteristiktarzý vardý ama simdi bunu göremezsiniz. Magusa'da kievle Lefkosa'daki evin arasýnda bir fark yoktur artýk

Mimari kimliðinizden bahsederimsiniz?Belli bir tarzým var diyemem .Belli figürleri zaman zamankullandýðým oluyor .Bazen senin tarzýný tanýrýz diyenler

var ama emin deðilim çünkü hiç bir binamýn bir diðerinebenzemesi konusunda bir çabam yoktur. Her insanýndeðiþik bir yaþam biçimi ve tercihleri olduðu arazi yapýsýve yönün önemine inandýðým için her kiþi için ayrý birtasarým yaparým çünkü eðitimimizi öyle aldýk. Ama buyasaklamalar emirnameler döneminde mal sahibinin izinialarak kullandýðým bir proje var izin almadan kullanmakdoðru olmaz Birde benim için fonksiyon ön planda gelir.Akýlcý çözümler bana göre doðru çözümlerdir. Estetikkaygýlarla alan kayýplarýný doðru bulmuyorum insanlarýntalepleri doðrultusunda fonksiyondan baþlayan ve dahasonra forumu takip eder tasarýmlar yapmaktayým. Zatenplanlarken 3 boyutu düþünüyorsunuz fonksiyon otur-

Sanatçý Mimarlar.... SERHAN GAZÝOÐLU - Mimar

Fatma TERLÝK*-Cem KARA**

(Fotoðraf: Cem KARA)

(Fotoðraf: Cem KARA)

muþsa form da arkadan geliyor. Bu ülkede gerek biçim-sel görüntüsüne uymayan gerek kullaným gerek ýsýtmasoðutma bakýmýndan fonksiyonel olmayan binalar var.Örneðin ülkemizde beyaz saray yavrusu gibi bir çokbina var ama fonksiyonlarýndan emin deðilim. Parasýolan önde olmak fark edilmek adýna tamamen þov ayönelik binalar yapýyor. Tamamen þov a yönelikbinalara karþýyým. Genellikle bu tür bina yaptýracak olankiþiler bana gelmez. Karikatürde serbest olduðum kadarmimaride serbest deðilim. Çünkü her projede mal sahibivar. Mümkün mertebe mal sahibelerini yönlendirmeye

çalýþýrým. Bana evi tarif etmeyeceksiniz programý vere-ceksiniz derim. Örneðin mutfak büyük olsun veya mutla-ka kiler olsun olmazsa olmazlarýnýzý, verirsiniz onuçözmek benim iþimdir. Mal sahibini mümkün mertebeprojenin içine çekmeye çalýþýrým. Mantýklý istekleri yer-ine getirirken mantýksýz istekleri de reddetme þansýmolur.Siz zaten tatmin olmazsanýz o projeyi çizmezsiniz.En beðendiðim proje kýsmýna gelince bunu mal sahipler-ine sormalýsýnýz.

Çizdiðim gibi gerçekleþti dediðiniz bina var mý?Hemen hemen tüm binalar benim çizdiðim gibi gerçek-leþti. Bazý prensiplerim var. Etüt aþamasýnda sabýrlýyým2 sene süren etütlerim var proje uygulamaya baþladýðýanda proje deðiþtirmeye gitmem. Öyle bir niyethissedersem kontrollüðü býrakýrým. Dolayýsýyla bu binayýkeþke böyle yapsaydým dediðim olmadý. Bu olursadaha iyi olur diye tavsiyede bulunurum ve genellikle debunda baþarýlý olurum. Mevzuatlarýn püf noktasýndanyararlanmayý az buçuk bilirim. Yeni gelen bir mimarmevzuatla ilgili hiç bir þey bilmezdi yani fasýl 96 nedirnasýl yorumlanýr. 55 derece nedir ve bunun gibi birtakýmkonularda deneyimli deðildir. Bu gün sor belediyelere vekaymakamlýklara sana doðru dürüst cevap verecek yok-tur çeliþkili cevaplar verirler. Yönetim kurulundayken bir

rehber kitapçýk çýkaralým mimarlara tarif ederdim ne nasýlolacak önerisinde bulundum. O gün öðrendik bir þeyönerdin mi yönetim kuruluna ihale sana kalýr yani iþ baþý-na kalýr. Sonra bunlarý yazýya döktüm. Yine genel teknikþartname ile ilgili de her gelen bir þey getirirdi. BirStandard olsun diye odanýn teknik þartname hazýrla-masýný önerdim ve hazýrlandý. Gerçi simdi ÝSOStandardlarýna göre geri kalmýþtýr ama biraz düzenlemeile güncelleþtirilebilir. Son zamanlarda bu yoðun inþaattrafiðinden doðru dürüst müteahhitlerle çalýþma þanýmýzolmuyor. Ýyi müteahhit bulmak zor. Bu da bizi zora sokuy-or münferit binalara teklif veren doðru dürüst müteahhitbulunamýyor..

Mimarlýðýnýzýn yanýnda Karikatürle uðraþtýðýnýzý biliy-oruz . Karikatüre nasýl baþladýnýz? Ben ilk okuldan beri resim çizmeyi severdim. Normalders günlerinde yaptýðým güzel resimler, çok ilginçtirsergiye koymak istediklerinde bozulurdu. Yani iddiabaþladýðý anda resim bozulurdu. Sonra dikkat ettim kendibaþýma çizdiðim zaman çok daha iyi olduðumu gördüm.Bu sebepten Uluslararasý yarýþmalara pek katýlmambende bir stres yaratýr ve o stersi sevmiyorum. Sadeceyerel yarýþmalara karikatüre destek olmak için katýlýrým.Bazý iþlediðim konular evrensel olmasýna raðmengenelde bizim günlük siyasi ve politik geliþmelerle ilgilidir.Yani yerellik ön plandadýr. Genelde günlük siyasigazetelerde yayýnlanýrlar. Mimarlar odasýnýn siyasetinede zaman zaman atýfta bulunurum sosyal konut siyasetiAnnan planý sonrasý geliþmeler . Ýlkokuldaki çizim mera-ki ve sevgim zaman içinde fark ettim ki karikatüre dahayatkýn . Anlamýný bilmeden bir takým adamlarýn deformeolmuþ þekilleri bana komik gelirdi. Zaman içinde farkettim ki karikatüre bir merakim olutsu. Karikatür olayýnýalgýladýðým anda Akbabada özelikle Cafer Zorlu diye birçizer vardý onun çizgileri beni çok etkiledi ve karikatürüizlemeye takip etmeye baþladým. Bir süre sonrakarikatürün ciddi bir iþ olduðunu gördüm. Yani sadece

mim

arca

röpo

rtaj

21

mim

arca

röpo

rtaj

22

güldüren komik bir þey deðil çaktýrmadan güldürerekeleþtirmek. Konularý ciddi olaylarý mizahi bir dilleeleþtirmeye baþladým ve Sonra bu isi ben bir görevbildim ve sürdürdüm para da almam yaptýðým karikatür-lerden. Bence karikatürcüde olmasý gereken bir þeydeolaylarla baðlantý kurmasý çok iyi olmalýdýr. Bunlardabirikimlerle gerçekleþtirilebilir. Bu birikimin haklýn

genelinin anlayacaðý tarzda anlatýlmasý lazýmdýr.Amacýna o zaman ulaþýr. bunun içinde okumak vearaþtýrmak gereklidir. Biz 57 de sur içinde kirada kalýyor-duk. Birçok Kýbrýs insanini orda tanýdým. Benim o çocukyaþýmda belleðimde yer eden kiþileri Lefkoþa'ya halkamal olmuþ kiþileri sembolleþmiþ kiþileri hatýrladýðým banaanýmsattýklarý ile Aynalýyý Çoroniki Dr. Küçük'ü GuþoyuBecerikliyi Nadideyi Mesela kadayýfçý minnoþu halkýniçinde yaþayan kiþilerin karikatürlerini. Bana herhangi birkonuda çaðrýþým yapanlarý çizebiliyorum.Benim tarzým siyasi karikatürdür mesela komiklik olsundiye yapýlanlar var onlarý sevmedim. Mesela mizahdergilerinden ben akbaba tarzýndayým. Yani siyasieleþtirilere dayalý genelde mesaj veren karikatür.. Bana

bir konu-saðlýk konusu-ile ilgili bir þey yap derler. Benbaþlarým ve bir süre sonra o kendiliðinden geliþir. Banagelen tepkilerde bu yönde çok olumludur. Karikatürkonusunda çok usta kiþiler yok memleketimizde. Bu yüz-den çokta fazla eleþtiri almýyorum. Aslýnda eleþtirimekanizmasýna ihtiyaç duymaktayým çiziyorum ama her-hangi, bir eleþtiri yorum alamýyorum "Uzun Lafýn kýsasý"30 yýl karikatürlerle kitabim çýkmadan bir çok kiþidenyorum ve eleþtiri aldým bunlardan biri de En çokkarikatürünü çizdiðim Denktaþ tý. Çünkü o bir simgeydi.Son kitabý basacaðým zaman Ahmet Okan'a sordum yazýistesem bana verir mi? Ahmet Okan verir ve sevinir dedi.Eroðlu'nun da karikatürlerini çizdim. Çýkan kitap için yazýalmak istediðimi ilettim defalarca randevu almak istedimvermedi o biraz hazýmsýz çýktý. Sonra Arif Hasan Tahsin.Tanýmadýðým insanlardan da yorum ve eletiriler istedimbu kitabim için onlar da bu kitabin içinde mevcut. Ýnanýy-orum ki toplumun birtakým rahatsýz olduðu konularý biliy-orum. Benim amacým vurucu olmaktýr. Bazen espriyazýnýn içindedir ama onu biçimle birleþtirdiðin zamanbütünleþir. Bazen gece oturur 20 tane karikatür çizerim.

Karikatürcüler derneðinde aktif olarak görev aldýnýzmi?Ýlk yýllarda aktif olarak görev aldým sonra ayrýldým þimdiise sadece aktivitelerine katýlýyorum. Þu anda iki toplum-lu Kýbrýslýlar Sanat Derneðinde aktif olarak görev almak-tayým mali sekreterim. Bir binamýz var Güney Kýbrýs'taLedra Palasa yakýn sayýlabilecek bir yerde Dernek dahaçok sanatsal etkinlikler düzenler bir de Rumca ve dansdersi vardýr. Bunlar için güneyden eðitim bakanlýðýndanmaddi destek almaktayýz. Kuzeyden herhangi bir destekyok. Yakýnda Yunanistan'da Karma sergi olacak. Belli birdüzeyde olan kiþiler katýlacak.

Kýbrýs ta Karikatür nasýl baþladý. Kimler öncülükettiler?Osmanlý döneminde eleþtiri yapmak suçtuMüslümanlýðýn etkisi ile resim çizmek de yasaktý.Karikatürde resimli eleþtiri idi. Dolayýsý ile karikatür yap-

maktan korkuyorlardý. Ýlk baslarda gayri MüslimlerErmeniler baþladý. Sonra bizim bildiðimiz Ahmet RýfatEfendidir. Gazetecilik ve matbaacýlýkla uðraþýrdý. Bizimmemlekete en uzun süre soluksuz karikatür çizen benim

aralýksýz 30 sene.Peki karikatürün mimari kimliðinizle nasýl bir etkisioldu? Birde mimar oluþunuzun karikatürünüzekatkýsý oldu mu?

Bana söylenen mimar olduðun için karikatürlerde per-spektifi ve derinliði iyi kullandýðýmdýr. tabii ki mimarlýkeðitiminin getirdiði düþünme tarzýnýn karikatürleörtüþmesi,fonksiyonu olmasý ve iþe yarar olmasýkonusunda etkisi vardýr. Ama karikatürün mimarlýða bir

etkisi olduðunu sanmýyorum. Mimarinin düþünsel yapýsýve üç boyutlu düþüne bilme etkisi vardýr. Mimarlýk mýKarikatür mü? Sorusuna ise Ben karikatürle uðraþmayýtercih ederim.çünkü karikatürde sadece sen ve olaylarvarsýn ama mimarlýkta birçok faktör var yalnýz deðilsinmal sahibi var teknisyeni var çalýþaný var ve stresi var. Mimarlýkta etüt sürecini seviyorum. Yine de karikatürbeni daha çok rahatlatýr ekonomik olarak daha rahatolsam sadece karikatürü seçerim.

Karikatürün yanýnda bir de hobi olarak BalýkçýlýkMerakýnýzýn olduðu söylenmektedir. Bu merakýnýznasýl baþladý?Magusa'da çocukluðumda denizin yeri çok büyüktüçünkü orada denizle iç içeydik. Lefkoþa'ya yerleþince1963 de denizle baðýmýz koptu sonra 1968 de yollaraçýldý ama yine de korka korka giderdik denize.Mücahitlik sorasý eðitime gönderileceðimde bir tek ricamoldu beni denizi olan bir yere göndermeleri idi ve sonraÝstanbul a ilk gittiðimde okulda denizi en güzel gören yeriaradým ve deniz en güzel tuvalet pencerelerindengörülürdü ÝTÜ tas kýþlada. Çocukluðumda olan özlemler-im 30 sene dahi geçse de yine gerçekleþtirmek için çabaharcamaktayým. Denize olan özlemim yüzünden teknealdým. Denize yakýn olmak için Hanýmýn Temlosda arazisiolmasýna raðmen eþdeðer mal satýn alýp bir ev yaptým.günlük yaþamýn içinde gidemiyorum istediðim gibi kul-lanamýyorum. Balýk avlamak için ancak hafta sonlarýgidebiliyorum eskiden eþimin dayýsý ile birlikte giderdiksonra o vazgeçti.

Mimarca olarak bize zaman ayýrdýgýnýz için çok teþekkürederiz.

mim

arca

röpo

rtaj

23

*Yüksek Mimar **Yüksek Mimar

(Fotoðraf: Cem KARA)

mim

arca

akad

emik

24

GiriþHýzla geliþen dünya üzerindeki bütün insan yerleþmeleri,kentler, köyler, kasabalar, doðalarý gereði, sürekli birdeðiþim süreci içindedirler. Özellikle kentler, statikolmaktan çok dinamik özellikler gösterirler. Bu doðaldeðiþimin yanýnda, tarihi çevreler, önlenemez birbiçimde tahrip edilmekte ve yok olmaktadýrlar. Türkiye'deve Kuzey Kýbrýs'da, tarihi çevrelerdeki deðiþme veyenilenme baskýlarý en fazla büyük (metropol) kentlerdegörülürken, geliþmeleri yavaþ ve duraðan olan Anadoluve Kuzey Kýbrýs kent ve kasabalarý, bugün halengeleneksel dokularýný göreceli olarak bozulmadansürdürmeye çalýþmaktadýrlar. Tarihi çevreler içinde yeralan geleneksel kent dokularýnýn sürekliliklerinin saðlan-masý, koruma, deðerlendirme ve geliþtirmeyi hedefleyenbir anlayýþ sonucunda baþarýya ulaþacaktýr. Bu noktada,kent planlama, kentsel tasarým ve kent (tarihi çevre)koruma olgularý karþýmýza çýkmaktadýr. Bu çalýþma,özellikle tarihi kent dokularý içinde ortaya çýkan doðal veyapay deðiþimler ile bu tarihi dokularýn korunmalarýarasýndaki iliþkileri, dolayýsýyla da, kent planlama,kentsel tasarým ve kentsel koruma arasýnda var olan iliþ-ki, çeliþki ve uyumlarý irdelemek üzere derlenmiþtir.

Taným: Tarihi ÇevreKentlerimize kiþilik veren, kentlilerin kendilerini kentleözdeþleþtirebileceði çeþitli öðelerden en belirgin ve etkinolaný, kentin yaþam mekanlarýna dördüncü boyutu yanizaman boyutunu veren "tarihi çevreler"dir. Tarihi çevre-ler, homojenlikleri, uzun geçmiþleri, arkeolojik ve estetikdeðerleri dolayýsýyla, korunmasý ve deðerlendirilmesigereken kent dokularýný ve yapý gruplarýný içindebarýndýran alanlardýr. Geçmiþ uygarlýklardan günümüzekalan fiziksel izlerin oluþturduðu tarihi çevreler, çokdeðiþik biçimlerde karþýmýza çýkmaktadýrlar.Safranbolu'daki veya Afyon'daki gibi ahþap / kargirevlerin sýralanmasýndan oluþan bir eski sokak; yoðundoku içinde kent silüetini yönlendiren, domine edencamiler, külliyeler; doðal bir çevre içinde tek baþýnaduran bir türbe veya kümbet; kent dokusu içinde bulunananýtlarýn veya konutlarýn arasýnda bulunan açýk alanlar,kent mekanlarý, meydanlar… Her biri, tarihi çevremizioluþturan, geçmiþ kültürlerin somut örnekleri olarakgünümüz yaþamýnda özel yerleri, kültürel ve ekonomikdeðerleri olan, özgün ögelerdir.

Tarihi çevreler, kentin fiziksel ve sosyal yapýsý içinde birer"düðüm noktasý" konumundadýrlar. Yapýldýklarý devirlerin,duygu, düþünce, eðitim, sosyal yaþam, deneyim vebirikimlerini bugüne aktararak, kentlerin algýlanabilirliðinive okunabilirliðini artýrýrlar.

Kuram: Fiziksel DeðiþimTarihi çevreler ve geleneksel kent dokularý içerisinde yeralan binalar ve kentsel mekanlar, her türlü doðal veyapay koþullara karþýn, yýllar boyunca ayakta kala-bilmiþler; zamana karþý, biçim ve iþlev deðiþikliklerindengeçerek kendilerini günün koþullarýna adapte ede-bilmiþlerdir. Ýngiltere'nin York kentindeki geleneksel birsokaðýn güncel ve aktif olarak turistik amaçlý kullanýl-masý; yine Ýngiltere'nin Southwell kasabasýnda konutolarak yapýlmýþ bina gurubunun bugün hostel ve otelamaçlý kullanýlýyor olmasý; Belçika'nýn Brügge kentindekianýtsal meydanýn, fiziksel özelliklerinden ve deðerindenkaybetmeksizin bugün karma kullanýma açýk olmasý, bu

Tarihi Çevrelerde Fiziksel Deðiþimin Kontrolu ve Geleneksel KentDokularýnýn Korunmasý *Þebnem HOÞKARA**

Resim 1. Afyon - Tarihi çevrede sokak dokusu (FotoðrafÞebnem Hoþkara)

adaptasyon ve sürekliliðin çarpýcý örnekleri olarak gös-terilebilirler.

Buna karþýlýk, kentin tarihsel kimliðinin belirleyicisiolarak, geçmiþten geleceðe bir süreklilik saðlamadakien önemli öge olan tarihi çevreler üzerindeki yenilenme

baskýlarý ve bunlarýn ortaya çýkardýðý sonuçlar - ki bun-lar, mimari ve kültürel mirasýn yok olmasý ya da tahripedilmesi biçiminde görülmektedir - özellikle belirli bir

hýzýn üzerinde geliþmekte olan kentlerde çarpýcý birbiçimde ortaya çýkmaktadýr. Özellikle geleneksel Türkyerleþmelerinin organik dokusunun ve ölçeðinin, çaðdaþmerkez iþlevlerinin gereksinimlerini karþýlamakta yeter-siz kaldýðý düþüncesiyle, mevcut tarihi dokuya yönelikdeðiþtirme ve yenileme baskýlarý artmaktadýr.

Tarihi çevrelere yönelik baskýlarýn yoðunluðunu ve buçevrelerde ortaya çýkan fiziksel deðiþimleri etkileyen fak-törler arasýnda, tarihi çevrenin (i) içinde bulunduðu kentinbüyüklüðü, (ii) kent içerisindeki konumu ve önemi, (iii)ölçeði, (iv) kent bütünüyle iliþkisi, (v) yer aldýðý kentinülke içindeki konumu ve önemi, (vi) ülkenin geliþmiþlikdüzeyi sayýlabilir. Bu faktörlere baðlý olarak tarihi çevrel-erde ortaya çýkan fiziksel deðiþimler ise: (i) sorumsuzyýkým ve tahripler, (ii) günün sosyal ve ekonomikgereksinimlerini karþýlamak amacýyla oluþan yeni, bilinç-siz yapýlanma, (iii) bu yapýlanmanýn tarihi çevre/doku ilekurduðu olumsuz iliþkiler dizisi (ki bu olumsuzluklar, kul-lanýlan yapý malzemesinden, cephelerde açýlanpencere/kapý boyut ve oranlarýna kadar her türlü mimaridetayda, kat yüksekliklerinde, vb. görülebilir), (iv) mevcuttarihi yapýlar üzerine giydirilen ekler, tabelalar, afiþler, (v)bakýmsýzlýk, ihmal sonucunda ortada kalmýþ yapý gruplarýve kentsel mekanlar, vb. olarak sýralanabilir.

Deðiþen ve sürekli (olumlu ya da olumsuz) geliþenkoþullar altýnda, yaþanabilir, "sürekli (lasting)" ve"sürdürülebilir" çevreler yaratmak, ve bu çevreleri yaþat-mak, tarihi çevre ve kültürel mirasýn korunmasýnda üstle-nilmesi gereken en basit sorumluluktur. Bu noktada devr-eye girmesi gereken yöntem, tarihi çevrelerde, fizikseldeðiþimlerin kontrol edilmesi ve çevrenin, bütün bileþen-leriyle birlikte bir bütün olarak korunmasý (bütünleþikkoruma / integrated conservation) biçiminde olmalýdýr.

Yöntem: Fiziksel Deðiþimin Kontrolu ve Tarihi ÇevreKoruma

Yeni kent geliþmeleri, geleneksel kent dokularýnýn birerparçasý olarak inþaa edilmektedirler. Bu noktada, zenginbir tarihi çevre içinde, yapay bir tasarým ve planlamayapma ihtimali söz konusu olmaktadýr. Yeni binalar,fonksiyonel, ekonomik ve teknik sebeplerden dolayý,mevcut geleneksel yapýlara oranla daha kütlesel ve yük-sek olmak durumundadýrlar. Daha da önemlisi, buyapýlar, gerektiðinde fonksiyon deðiþtirmeye ve/veyadeðiþik amaçlarla kullanýlmaya daha elveriþsizlerdir.Dünyadaki Tokyo, Paris, Londra, Ýstanbul gibi pek çokkent, yüksek yapýlaþmayla görünüm deðiþtirmektedir.Mimari ve popülist akýmlarýn olduðu kadar, ekonomik,ticari ve teknolojik etkiler ve çaðdaþ dünyanýn gerektirdiðiyaþama ve çalýþma þartlarýnýn etkileri, kentlerin özgündokularýnýn deðiþmesine sebep olurken, dünya üzerinde

mim

arca

akad

emik

25

Resim 2. York - Tarihi doku içinde yayalaþtýrýlmýþ birsokak (Fotoðraf Þebnem Hoþkara)

Resim 3. Brügge - Kent meydaný ve mevcut kullanýmý(Fotoðraf: Þebnem Hoþkara)

mim

arca

akad

emik

26

biri-birine benzer kentlerin ortaya çýkmasýna da yolaçmaktadýr. Bütün dünyada olduðu gibi Türkiye'de veKuzey Kýbrýs'da da yaþanmakta olan hýzlý kentleþmeyebaðlý olarak, tarihi çevrelerin ve mevcut geleneksel kentdokusunun önlenemez bir biçimde tahrip edilerek yokolmasý, bu çevrelerin oluþturduðu zengin mirasýn "korun-masý gerekliliði"ni gündeme getirmektedir. Çaðdaþyaþamýn sosyal, ekonomik, politik ve kültürel altyapýsýnýn oluþmasýnda kültürel deðerlerin doðru taným-lanmasý ve yorumlanmasýnýn önemi de düþünülürse, tar-ihi çevreler içinde yer alan mevcut geleneksel dokununve bu dokuyu oluþturan yapýlar ile kentsel mekanlarýn"korunmasý" ve korunurken "canlandýrýlmasý" ve "yaþatýl-masý" gerekliliði daha da önem kazanacaktýr.

Tarihi çevre koruma olgusunun düþünsel özü, tarihin,toplumlarýn belleði ve bilinci olduðu anlayýþýdýr. Tarihiçevre korumayý gerektiren faktörler, mevcut kentdokusuna ve bu doku içerisinde yer alan tarihi binalarailiþkin (i) belgesel, tarihsel, arkeolojik, estetik, mimari,kentsel görünüm ve doðal görünüm içeren kültürel -deðerler; (ii) merak, hayranlýk gibi duygusal deðerler; (iii)iþlevsel, ekonomik, sosyal, siyasal kullaným deðerleri,olarak sýralanabilir.

Burada sözü edilen koruma olgusu, geleneksel kentleri,tarihi dokuyu ve binalarý "mumyalamak" ve yeni"Disneyland"lar yaratmak anlamýnda deðil, onlarý "canlýtutmak, deðerlendirmek, geliþtirmek ve günün koþullarý-na uyarlamak" olarak ele alýnmaktadýr. Esas olan, bu tür-den yerleri, koruma bilinci ve gereklilikleri doðrultusunda

canlandýrarak yeniden kullanýma sokmak ve bu þekildegelecek kuþaklara aktarabilmektir. Amaç, kullanýcýlarýnyaþama koþullarýný iyileþtirirken, tarihi çevreyi bozma-mak, yozlaþtýrmamak ve "sürdürülebilir" kýlmaktýr.

Bu baðlamda günümüzde, geleneksel kent dokularýnýnbir bütün olarak korunmasýna doðru geliþen ve çaðdaþiþlevlerle bütünleþerek korumayý ve canlandýrmayýamaçlayan tarihi çevre koruma anlayýþý, koruma karar-larýnýn daha geniþ ölçekler ve tümel yaklaþýmlar içindegeliþtirilmeleri gerekliliðini ortaya çýkarmýþtýr. Böylece,geliþmiþ ülkelerde koruma kararlarý, "koruma, deðer-lendirme, geliþtirme, canlandýrma ve kullanma" olgularýnýbir arada irdeleyen bir yaklaþým biçiminde ele alýnmayabaþlanmýþtýr. (Bu durum, ne yazýk ki geliþmekte olanülkelerde henüz bu noktaya gelememiþtir.)

Resim 4. Ýstanbul Ortaköy Esma Sultan Yalýsý - Restorasyon veyeniden kullaným öncesi görünüm (Fotoðraf: Hale Tokay)

Resim 5. Ýstanbul Ortaköy Esma Sultan Yalýsý - Restorasyonsonrasýnda Ortaköy'de bir aktivite merkezine dönüþtürülmüþ

durumu (Fotoðraf: Hale Tokay)

Tarihi çevrelerde ortaya çýkan fiziksel deðiþimin kontroluise, deðerli ve uyumlu geliþmelerin desteklenmesi veartýrýlmasý yoluyla mümkün olacaktýr. Tarihi çevrelerdekifiziksel deðiþim sürecinde, toplum ve kullanýcýlar tarafýn-dan olduðu kadar, mimarlar, plancýlar, tasarýmcýlar veuygulamacýlar arasýnda da en olumlu tepkiyi veeleþtiriyi, "organik, duyarlý ve uyumlu bir düþünme vetasarým yöntemiyle belirginleþen bir yaklaþým" almak-tadýr. Bu durumda, tarihi çevrelerde olabildiðince küçükçaplý alanlarýn, geleneksel dokuya ve/veya yapýya mini-mum müdahale ile yapýlanmasý desteklenmelidir.

Yöntem, "eski" ile "yeni"nin uyumlu entegrasyonununsaðlanmasýdýr. Buna karþýlýk, korumacý bir yaklaþýmlasaðlanmaya çalýþýlan uyum ve entegrasyon, farklý fizik-sel özellikler gösteren ve farklý deðiþim ve tahripbaskýlarý altýnda kalan tarihi çevrelerde, farklý korumakararlarý ve uygulama metodlarýný gerekli kýlmaktadýr.Bu noktada önemli olan, söz konusu tarihi çevrenin,dokunun ya da binanýn mevcut konumu, durumu vefiziksel özellikleridir. Korunmasý gereken tarihi çevreiçinde ortaya çýkmýþ olan sosyal ve fiziksel deðiþimler vetahripler incelenmeden alýnacak koruma ve planlamakararlarý, olumsuz sonuçlar verecektir.

Mevcut kent dokusunun fiziksel, ekonomik ve sosyalanalizlerinin ayrýntýlý olarak yapýlmasý ve bu analizlerebaðlý olarak dokudaki eskime türleri ve deðiþmedinamiklerinin tespit edilmesi, tarihi çevre korumada vetarihi çevrelerin canlandýrýlmasýnda önemli ve gerekli biradýmdýr. Böyle geniþ çaplý bir analiz ve deðerlendirmesonucunda, ele alýnan bölgeler içerisinde tarihi, kültürel,mimari, sosyal ve estetik deðeri olan yapýlar, yapý gru-plarý ve kentsel mekanlar, bozulmadan yeni koþullaraadapte edileceklerdir; yeni, uygun iþlevlerle yeniden kul-lanýma açýlacaklardýr. Bu analiz ve deðerlendirme çalýþ-malarýna baðlý kalýnarak, söz konusu alanlarda alýnacakplanlama, tasarým ve koruma kararlarýnýn, "stratejikplanlama yaklaþýmý" ile olmasý da, sonucun baþarýyaulaþmasýnýn bir baþka koþuludur. Ancak bu türden biryaklaþýmla tarihi çevrelerin sürdürülebilirliði saðlanabilir.Koruma, deðerlendirme, geliþtirme ve kullanma olgularýile bu olgularýn uygulayýcýsý olan kent planlama, kentseltasarým, mimarlýk ve kentsel ve mimari çevre korumadisiplinleri, bu baðlamda önem kazanmaktadýr.

Sonuç: Yaþatýlan Geçmiþ, Yaþanabilir Gelecek

Deðiþim kaçýnýlmazdýr. Fakat, bütün eski yapýlarýnortadan kalktýðý, tarihi kent dokusunun yok olduðu çevrel-erde insanlar, güvensizlik ve kaybolmuþluk hissinekapýlýrlar; kent kimliði ise sürekliliðini kaybeder. Bu nok-tada amaç, tarihi çevrelerde ve geleneksel kent dokularýiçinde, zengin, sürekli, özgün kimliði olan, karma-kul-lanýmlý alanlar yaratmak ve ele alýnan tarihi çevre vedoku ile ilgili olarak, olabildiðince bilinçli ve net kararlaralmaktýr.

Bu baðlamda, kent planlama ve/veya kentsel tasarýmstratejilerinde, tarihi çevrelerde (i) mevcut - bugünkü -gereksinimlerin belirlenmesi, (ii) geçmiþin "iyi"lerininkorunmasý, canlandýrýlmasý ve deðerlendirilmesi, vebununla birlikte (iii) uygun bir gelecek yaratýlmasýsürecinin izlenmesi; kentlerimizdeki tarihi ve kültüreldeðerleri korumak için, otomatik, standart uluslararasýçözümlerin "irdelenip adapte edilmeden uygulanmasýn-dan" kaçýnýlarak, tarihi çevrelerdeki mevcut yöreselmimarinin sürekliliðinin saðlanmasý, sürdürülmesi, korun-masý ve deðerlendirilmesi gerekmektedir.

Baþarýlý planlama ve kentsel tasarým, yukarýda sýralananüç konunun dengeli daðýlýmý sonucunda ortaya çýkacak-týr.

KaynaklarAkýn, Nur (1985), "Türkiye'de Mimari Mirasý KorumaÇalýþmalarý", Bildiriler, The Conference on thePreservation of Architectural Heritage of Islamic Cities,22-26 Nisan 85, Ýstanbul, ss. 147-158Atay, Çýnar (1987), "Tarihi Kentlerde Dini YapýlarýnKorumlanmasý, Ýzmir Örneði", in. Tarihi KentlerdePlanlama/Düzenleme Sorunlarý, Türkiye 11. DünyaÞehircilik Günü Kollokyumu, Edirne, Trakya Üniversitesi,ss. 127-130Bally, G.H. (1975), The Architectural Heritage: LocalAuthorities and the Policy of Integrated Conservation,Editions Delta VeveyCansever, Turgut (1985), "Ýslam Þehirleri ve MimarlýkMirasýnýn Korunmasý Meselesi", Bildiriler, TheConference on the Preservation of Architectural Heritageof Islamic Cities, 22-26 Nisan 85, Ýstanbul, ss. 207-208 Collins, George R., Collins, Christiane C. (1981),"Camillo Sitte Reappraised", ed. Kain Roger,

mim

arca

akad

emik

27

mim

arca

akad

emik

28

Planning for Conservation, London, MansellCollughoun, Alan (1969),"Typology in Design" in. ed.Charles Jeneks and George Baird, Meaning inArchitecture, London, Barrie and Jenkins, ss. 267-277Doratlý, N., Hoþkara, Þ., Faslý, M. (2004), "An AnalyticalMethodology for Revitalization Strategies in HistoricUrban Quarters: A Case Study of the Walled City ofNicosia, North Cyprus", Cities, Vol 21, No 4, 2004August, s. 329-348.Doratlý, N (2000), A Model for Conservation andRevitalisation of Historic Urban Quarters in NorthCyprus, Yayýmlanmamýþ Doktora Tezi, DAÜ MimarlýkFakültesi, Kuzey Kýbrýs. Güder, Erdinç (1982), "Kentlerin Yenilenmesinde MimariMirasýn Korunmasý ve Turizm" in. Avrupa KentselYenileþme Kampanyasý, Antalya Semineri, Þubat 82,Ankara, Bayýndýrlýk ve Ýskan Bakanlýðý, ss. 15-25Hakim, Besim S. (1991), "Urban Design in TraditionalIslamic Culture: Recycling Its Success", Cities: TheInternational Journal of Urban Policy, C. 8, No 4, ss. 274-277Harris, Chauncy D. and Ullman, Edvard L. (1967), "TheNature of Cities", in. ed. Paul K. Hatt and Albert J. Reiss,Jr. Cities and Society, New York, The Free Press,London, Collier-McMillan Limited, ss. 237-247Jencks, Charles (1969), "History and Myth", in. ed.Charles Jenckes, George Baird, Meaning inArchitecture, London, Barrie and Jenkins, ss. 245-265Kuran, Aptullah (1985), "Korumada Süreklilik veDeðiþim", Bildiriler, The Conference on the Preservationof Architectural Heritage of Islamic Cities, 22-26 Nisan85, Ýstanbul, ss. 119-121Lynch, Kevin (1981), A Theory of Good City Form,Cambridge, Massachusetts, London, The MIT PressMacCormac, Richard (1983), "Tradition andTransformation", Royal Society of Arts Journal,November 83, ss. 740-753Maitland, B (1984), "The Uses of History", ArchitecturalDesign, Architectural Design Profile, Urbanism, C. 54,No 1/2, ss. 4-7Özerdim, Bozok (1980), Kentsel Çevre Ýmgesinin GörselYolla Deðerlendirilmesinde Bir Yöntem Araþtýrmasý,Yöntemin Ýzmir'de Denenmesi, EUGSF yayýnlanmamýþ,Doktora tezi, ÝzmirRapoport, Amos (1990), History and Precedent inEnvironmental Design, New York, London, PlenumPress

Rasmussen, S.E. (1969), Towns and Buildings,Cambridge, Massachusetts, The MIT PressSaarinen, Eliel (1958), The City: Its Growth, Its Decay, ItsFuture, New York, Reinhold Publishing CorparationTibbalds, Francis (1992), Making People-FriendlyTowns: Improving the Public Environment in Towns andCities, Longman Group UK Ltd.Yücel, Atilla (1985), "Koruma Konusunda Pragmatik BirModel: Bursa Kale Sokak Projesi Örneði", Bildiriler, TheConference on the Preservation of Architectural Heritageof Islamic Cities, 22-26 Nisan 85, Ýstanbul, ss. 263-267Zeren, Nuran (1981), "Gayrýmenkul Eski Eserler veAnýtlar ve Yüksek Kurulu Tarafýndan Koruma KuruluKararý Verilen Yerleþmelerde KararlarýnUygulanabilirliðinin Araþtýrýlmasý", Türkiye 1. ÞehircilikKongresi Bildiriler Kitabý, Cilt 2, ss. 225-250

**Doç. Dr. Þebnem HOÞKARA Doðu Akdeniz ÜniversitesiMimarlýk Fakültesi, Mimarlýk Bölümü Öðretim Üyesi

Bu yazý, 13-14 Nisan 1995 tarihlerinde, Mimar Sinan Üniversitesi,Mimarlýk Fakültesi, Þehir ve Bölge Planlama Bölümü tarafýndandüzenlenen "3. Kentsel Koruma Yenileme ve UygulamalarKolokyumu"nda yazar tarafýndan sunulan bildiri metninin geliþtirilmiþþeklidir.

Bu makale mimarlýðýn bio-iklimsel boyutunu özelliklemimar Neoptolemos Michaelides'in tasarladýðý konutörnekleri üzerinden irdelemeyi amaçlar. Michaelides,Kýbrýs'taki mimarlýk sahnesinde kýrk yýldan fazla etkin rolalmýþ ve insanýn çevre ile olan illiþkisinin yeniden yapý-landýrýlmasý yolunda çaba sarfetmiþ bir mimar olarak bi-linmektedir.

Bu çalýþmanýn amacý Kýbrýs gibi Akdeniz iklim koþullarý-na sahip bir coðrafyada, Neoptolemos Michaelidesörneðinde bio-iklimsel prototipin izini sürmektir. Özellik-le sözü geçen mimarýn eserlerini seçmekteki hedef,öncelikle mimarýn doðadaki nesnel parametreleri yapýt-larýna katmaktaki baþarýsý; mimarýn kiþisel damgasýnýnfarkýnda olunmasý ve ikincil olarakta Michaelides'in pro-fesyonel yaþamý ile ilgili kaynakçanýn yokluðudur.Buradaki gerekçelerin her ikisi de yazarýn bu araþtýr-mayý yürütmesinde cesaret kaynaðý olmuþlardýr.

Bu araþtýrma üç bölümde ele alýnmýþtýr; (a) giriþniteliðindeki ön bilgiler (b) çözümlemede kullanýlanaraçlar (c) analiz edilen verilerin kaydedilmesi.Ýlk iki bölüm mimarýn profesyonel yaþamý ile ilgili mevcutbilgileri, konutlarýnýn yer aldýðý Lefkoþa bölgesinin iklim-sel özelliklerini ve ýsýsal konfor ile ilgili bilgileri içerirken,üçüncü bölüm konu ile ilgili araþtýrma üzerine odaklanýrki bu da çalýþmanýn sonuç kýsmýný oluþturur.

Yapýtlarýnda, çevreye duyarlý ve iklimsel olarak doðruverilere dayanan tasarýmýn uyumlu birlikteliðinigördüðümüz mimar, ürettikleri ile yüksek seviyedeesetik deðerlere ulaþmayý amaçlamýþtýr. Ürettiðidönemde, bio-iklimsel mimarlýk kavramýnýn henüztanýmlanmamýþ olmasý, mimarýn iklimsel boyuttakiarayýþlarýný daha da ilginç kýlar. Bu gerçeðe raðmenbio-iklimsel öðe mimari üründe mevcuttur ve bunun daötesinde Michaelides'in mimari sentezini belirler. Mimartarafýndan izlenen ilkeler tasarým sürecinin ilk evreleri ilede iliþkilidir; bu durum konutun iç mekanlarýnda ýsýsalperformansýn artmasýna neden olur.Kýrk yýlý aþan profesyonel yaþamýnda Michaelides iklim-sel ve teknolojik verileri sentezleþtirdiði ürünlerindesüreklilik ve tutarlýlýk göstermiþtir. Doðanýn öðeleri veyadsýnmaz yeteneði en önemli tasarým araçlarýný oluþ-tururken, yapýtlarýnýn da vazgeçilmez mimari bileþenlerihaline gelmiþtir.

Bio-iklimsel Tasarýmýn Kýbrýs Modern MimarlýðýndaYeri ve Önemi

Özellikle son yüzyýldaki teknolojik ve bilimselgeliþmelerin, bina teknolojisinde de ilerlemelere nedenolduðunu biliyoruz. Bunun sonucunda ise ikliminkaçýnýlmaz koþullarýnýn kontrol altýna alýnmasý kolay-laþmýþ ve ýsýtma, soðutma, havalandýrma ve aydýlatmagibi düzenlemeler tamamý ile mekanik aygýtlarla yapýl-maya baþlanmýþtýr.

Bu aygýtlarýn kullanýmýnýn genelleþmesi hem çevredeolumsuz yan etkilere neden olmuþ hem de doðal enerjikaynaklarýnýn daha hýzlý tüketilmesine öncülük etmiþtir.Her binanýn kendi çevresine olan baðýmlýlýðýnýn artmasýise bio-iklimsel mimarlýðýn ortaya çýkmasýnda ve yaygýn-laþmasýnda önemli rol oynamýþtýr.

Bio-iklimsel mimarlýk binanýn iklimsel ihtiyaçlarýnýn fazlaenerji tüketimine ihtiyaç duyulmadan direkt olarak çevre-den karþýlanacak þekilde tasarlanmasý ve inþaa edilmesianlamýna gelir ve mimarlýðýn geleneksel bina yapýmýilkeleri ile iliþkisini tekrar kurmayý amaçlar. Bu yaklaþýmbinanýn mikro klimasýnýn kontrol altýna alýnmasýna katkýkoyarken, enerji tüketimini de asgariye çeker. Aynizamanda insanýn doðayla, tasarlanan mekanla veyaþam kalitesi ile olan iliþkisini yeniden kurar.

Kýbrýs'ýn iklimsel özellikleri göz önüne alýndýðýndabinalarýn yaz ve kýþ mevsimlerinde ortaya çýkan en uçkoþullardan korunma gerekliliði ortaya çýkar; iþte yukarý-da bahsi geçen özellikler de bu noktada önem kazanýr.Bunun yanýnda yýl boyu kendini gösteren güneþ ýþýðý veyüksek radyasyon, güneþ enerjisinden yararlanmayýadeta zorunlu kýlar.

Isýnýn ve nemin ölçüldüðü örnek konutlarda, ýsýsal perfor-mans sonuçlarý oldukça tatmin edici bulunmuþtur; bu damimarýn tasarladýðý yapýlarda bio iklimsel verilere veenerji tasaruffu ile ilgili konulara önem verdiðini kanýtlar.

Araþtýrma Sonuçlarýnýn Tanýtýlmasý, Belgelenmesi veYorumlanmasý (Sonuç bölümü)

Konutlarýn iç mekanlarýnda ýsýsal konforun nasýl sað-landýðý yönünde yapýlan araþtýrmalarda veritutanaklarýnýn, yöntem ve stratejik analizlerin önemli

mim

arca

konu

k ya

zarla

deðe

rlend

irme

29

Emilios MICHAEL* Çeviren: Pýnar ULUÇAY

Neoptolemos Michaelides Mimarlýðýnýn Bio-Ýklimsel Boyutu

mim

arca

konu

k ya

zarla

de

ðerle

ndirm

e30

enerji kazanýmlarýna iþaret çektikleri gözlemlenmiþtir.Tablo 1'deki analizden de anlaþýlabileceði üzere, nicelikve nitelik esaslý sonuçlarýn elde edilmesinde tablolar vegrafiklerden yararlanýlmýþtýr.

SONUÇÖrnek olarak seçilen konutlara yapýlan ziyaretlerden(ýsýsal davranýþlarýn ölçüldüðü veri toplama süreci) vebunu takip eden analizlerden elde edilen deneyimler,Neoptolemos Michaelides'in yapýlarýndaki mimari düzen-lemelere ve onlarýn bio- iklimsel boyutlarýna ýþýk tutmuþ-tur.

Michaelides'in Kýbrýs'taki modern mimarlýk deneyimimodernizmin yapýsal biçimi ve ilkelerine dayanýr.Mimarlýðý, bir yandan sade ve ekonomik, tarihsel refer-anslardan uzak, dekoratif ve sembolik öðelerden arýnmýþiken, öte yandan geleneksel mimarlýðýn özünden vetekniklerinden izler taþýr. Neoptolemos Michaelidesmimarlýðý ile geleneksel bina teknolojisi arasýndaki iliþkibiçimsel olmaktan çok iklimsel parametrelere dayanýr.Bunun yanýnda Kýbrýs peyzajý ile olan etkileþimi ve içbahçe gibi özel mekan tipolojileri ile dikkati çeker.

Modern mimarlýðýn özünü oluþturan malzemelerle veyapým yöntemleri ile çalýþan mimar-ki bunlar zemin kat-larýn mekan organizasyonunda bir esneklik saðlar-günümüzde bile estetik deðeri yüksek kabül edilen çokkaliteli biçimler yaratýr. Cesur ve kararlý hareketleri ilefikirlerinin doðruluðuna olan inancý özellikle iç mekanlarýele alýþ biçimini derinden etkilemiþtir. Konutlarýn büyükçoðunluðunda ulaþýlabilirlik tek açýlým ile saðlanýr; buayni zamanda bahçeye ve konutun araba park yerine degeçit veren giriþtir. Genellikle dýþ mekan zemininde kul-landýðý þekilsiz döþeme malzemesi hemen hemen tümkonutlarýnda giriþi tanýmlayan ortak öðedir. Ayný þekildeaçýk mekanlar ve havuzlar, binanýn katý geometrikbiçimine zýtlýk yaratacak þekilde serbestce düzenlen-miþlerdir. Yarý-özel mekanlardan özel iç mekanlara birakýþ vardýr; ziyaretçi birbirini takip eden hiyerarþikmekanlar yolu ile yavaþça iç mekanlara ulaþýr.

Binalarýn yapýsal düzeni modüler bir sisteme dayandýrýl-makta ve zeminde var olan süreklilik Michaelides'inmimari disiplini ile ilgili ip uçlarý vermektedir. Öte yandanmodüler sistemdeki kartezyen mantýðý çapraz ve kavislibiçimlerin ve dönüþen akslarýn kullanýlmasý ile adeta ters

yüz edilmiþ gibidir. Konutlarýn mekansal düzenlemelerine bakýldýðýnda çoðuzaman karþýmýza çýkan manzara, açýk mekanlara vekonutun yarý özel dýþ mekanlarýna vistalarý olan ve onlar-la tam anlamý ile bütünleþmiþ zemin kat düzen-lemeleridir. Bu akýþkanlýk mekanlarýn birbirleri ile olanyakýn iliþkilerinden doðar. Genellikle dairesel hareket-lerin yaratýlmasý ile mekanlar birbirlerine baðlanmýþ olur;bu hareketin merkezinde bir galeri boþluðu veya bir mer-diven kovasý vardýr (mimarýn kendi meskeninde olduðugibi). Keskin hareket gerektiren rotalardan kaçýnýlýr,zorunlu olan yerlerde ise bu rotalar ya da yollar kýsa tutu-lur.

Galeri boþluklarý genellikle konutun en önemli ve temelkýsmýný oluþturur; ayni zamanda binanýn buluþmamerkezi ve referans noktalarýdýr. Merkezi konumlarý vegeçirgenlikleri yüzünden konuta mikroiklimsel yararsaðlamanýn yanýnda mekanýn da örgütlenmesindeönemli rol oynarlar.

Örnek olarak seçilen konutlara bakýldýðýnda, mimarýntasarladýðý ortak alanlarýn kesin olarak birbirinden ayrýl-madýðý gözlenir; günlük yaþamýn geçtiði mekanlarlaziyaretçiler için tasarlanmýþ mekanlar birbirinden ayrýþ-mamýþ aksine her ikisine de ayni derece de önem ver-ilmiþtir. Konutun iki farklý ölçekte sosyal mekana ihtiyaçduyduðu durumlarda ise bu bölgelerin görsel ve iþlevselolarak birbirinden çok belirginleþmeyecek þekildeayrýþtýklarýný görüyoruz.

Ýncelenen örneklerde yaþama mekanlarý ve yatak odalarýiliþkisine baktýðýmýzda iþlevsel ayrýmýn daha kesinolduðunu anlýyoruz. Örneklerin büyük çoðunluðunda bumekanlarýn iki farklý katta çözümlendiðini, yatakodalarýnýn ise genellikle üst katta yer aldýðýný gözlemliy-oruz.

Mimarýn kendi evindeki mekanlar ise yine yukarýdabahsedilen kararlar ýþýðýnda düzenlenmiþtir; öyle ki bukez iþlevsel ayrým dýþ yüzeyde beliren terasýn devamettirilmemesi kararý ile açýkça belirginleþtirilmiþtir.

Mekansal örgütlenme ve morfoloji ile ilgili yaklaþým-larýnýnýn yanýnda, mimar amaçlarý arasýna, binalarýndabio-iklimsel bir boyutun varlýðýný da kanýtlayacak, çev-reye duyarlý ilkeler eklemiþtir; bu onun doðayla olan iliþ-

kisini de ortaya koyan önemli bir noktadýr. Neoptolemos Michaelides'in eserlerinde güneþ, konutunona açýlmasý ya da korunmasý ile ilgili bütünleþtiriciöðedir; rüzgar açýklýklarýn konumunu ve büyüklüðünübelirler; bitki örtüsü ve su elemaný ise çoðu zaman enönemli unsur olarak bina bütününün bir parçasýný oluþ-turur.

Tasarým sürecinin ilk aþamasýndan itibaren konutta enyüksek ýsýsal konforu saðlamak mimarýn stratejileriarasýnda yer alýr. Aþaðýda yer alan açýklama ise seçilenkonutlarda bir yýl boyunca uygulanan, ýsý ve nem ile ilgiliniteliksel ölçümlerin sonuçlarýna dayandýrýlmýþtýr.

Yorumlar:Konutlar, zemin ve birinci katlardaki açýklýklarý ve açýk,yarý açýk mekanlarý ile güneye ve güney doðuyabakarken, ana mekanlarýn güneye bakmasýnýn mümkünolmadýðý durumlarda güney ýþýðýnýn çatý pencereleriyoluyla binaya ulaþtýððýný görüyoruz. Konutlar, ýsý kay-býný asgariye indirmek ve kýþ mevsiminde hakim rüz-garýn iç mekanlara ulaþmasýný engellemek için batýya vekuzeye kapalýdýr. Bu yönlerde tercih edilen daha fazlaküçük açýklýklardýr; böylece yaz aylarýnda iç mekanlardaha serin olur (küçük açýklýklar rüzgarýn hýzýný artýrarakkonuttaki iç mekanlarýn daha serin olmasýný saðlar).

Açýklýklar, çýkmalar, pancurlar, pergolalar ve uygun bitkiörtüsü ile güneþten korunurken; incelenen tüm konutlar-da bu yöntemler aracýlýðý ile aþýrý ýsýnmadan korunul-duðu gözlemlenir.

Soðutma, konutlarda ýsýsal konforun saðlanmasý açýsýn-dan önemli bir rol oynar; bu da açýklýklarýn hem iç hemde dýþ mekana yerleþtirilmesi ile oluþan hava akýmý ilesaðlanýr. Açýklýklarýn oranlarý, büyüklükleri, doðru kon-umlanmalarý ve çatý pencerelerinin kullanýlmasý da buduruma katký koyar. Akþamlarý ise iç mekanlar çatýpencerelerinin, su depolarýnýn ve havuzlarýn yardýmý ilesoðutulur.

Uygun bitki örtüsü ise iç mekanlarý güneþten korumadave soðutmada önemli bir etmendir. Açýk mekanlarda heryýl yapraklarýný döken aðaçlar ve sarmaþýk türü bitkilerinvarlýðý bahçenin hem yatayda hem de düþeyde serin vegölgede olmasýný saðlar. Aðaçlarýn kýþýn yapraklarýnýdökmesi ile güneþ ýþýðý, dolayýsý ile ýsý hem iç hem de

dýþ mekanlara rahatça ulaþýr. Herzaman yeþil olanaðaçlar ise hava akýþýný engeller. Bunlarýn yanýndakonutlarda kullanýlan ýsý izolasyonu, dýþ etmenlere karþýverilen savaþta önemli bir araç olarak karþýmýza çýkar.

Ýç mekanda su ve bitki öðesinin olmasý, galeri boþluklarý,güneþliklerin varlýðý iklimsel koþullarýn iyileþtirilmesinekatký koyar; yoðun olmayan bir zemin kat düzenlemesiise iç mekanlarda daha iyi bir havalandýrmayý mümkünkýlar.

Ýç mekanlarda doðal ýþýktan azami yarar saðlama istemikonutun ýsýsal performansýný düþürür; bu sonuçtankaçýnmak için ise yapay ýþýk kullanýmýna gidilir. Geniþ açýklýklar, galeri boþluklarý ve zengin bitki örtüsügörsel konfor, yüksek seviyede aydýnlatma ve hoþ birmanzarayý garanti ederken ayni zamanda ev sahiplerininmaneviyatýna da katký koyar ve arzulanan ýsýsal konforaulaþmakta büyük önem taþýr.

THE BIOCLIMATIC DIMENSION IN THE ARCHITEC-TURAL WORK OF NEOPTOLEMOS MICHAELIDES

This project attempts to examine examples of bioclimat-ic architecture, and in particularly the bioclimatic dimen-sion of houses, designed by the architect NeoptolemosMichaelides, who for more than four decades was activein the Cyprus architectural scene, attempting to restorethe relationship between humans and the environment.

The object of this work is the deciphering of the biocli-matic standards in the work of Neoptolemos Michaelidesin a place like Cyprus, where protection from meteoro-logical conditions is required around the year. My deci-sion to choose the particular architect to base my projecton was guided firstly, by the way the architect managedto incorporate the objective parameters of nature in hiswork, in an architectural work that is generally appreciat-ed and that bears intensely the personal seal of its archi-tect, and secondly by the absence of bibliography relat-ed to his work and life. Both of the above reasons madethe undertaking of this project a challenge for me.

The project document is organised in three parts, whichdeal respectively with: (a) Introductory information, (b)the tools that were used for the analysis, and (c) therecording and analysis of the data. The two first parts

mim

arca

konu

k ya

zarla

deðe

rlend

irme

31

mim

arca

konu

k ya

zarla

deðe

rlend

irme

cover background material regarding the existing knowl-edge on the work and action of the architect, the climat-ic elements of the area of Nicosia, which is the area, thatthe study took place, and theoretical knowledge con-cerning thermal comfort. The third part concentrates onthe research part of the work on which the conclusionsof the project are based.

Through his work, the architect achieved the harmo-nious coexistence of an environmentally sensitive andclimatically correct design, while at the same time hisarchitectural creations are of a high aesthetic level. It isinteresting to note that the climatic intentions of thearchitect appear in a period in which the notion of biocli-matic architecture, as we mean it today, was not yetdefined. Despite that, the bioclimatic element is presentin the architectural work, and in fact greatly determinesthe synthesized and architectural result of his work. Theprinciples followed by the architect are relevant even tothe very first stages of the design process, and as such,they offer a drastic improvement of the thermal condi-tions of living in the interior of a residence.

In his forty-year architectural career, N. Michaelidesdemonstrated stability and consistency on his climatic,technological and synthesized choices. The elements ofnature and his undeniable talent constituted his mostimportant tools and determined the architectural compo-nents of his work.

Importance of a bioclimatic design study in the mod-ern architecture of Cyprus.

The progress of technology and sciences, particularly inthe last century, played a regulating role in the develop-ment of building techniques. A result of this progresswas that buildings were no longer affected by theinevitable effects of climatic conditions, and that a build-ing's climatic conditions were now fully controlled bymechanical devices for heating, cooling, ventilation andlighting.

The ever-increasing use of these devices caused nega-tive repercussions on the environment, while at thesame time contributing to the threat of an energy crisis.The awareness that each building depends on its sur-roundings, becomes part of it, and in this way experi-

ences the effects related with seasonal or daily changesof climatic conditions, made imperative the introductionof bioclimatic architecture. According to this logic, thedesign and the construction of a building aim on ensur-ing that the climatic needs of a building are satisfieddirectly from the environment, without the need for largeenergy expenses. The bioclimatic approach in designing,aims in re-establishing the links of architecture with theprinciples of traditional building techniques. Thisapproach eliminates the waste of energy in controllingthe microclimate within a building. At the same time, itrestores the contact of humans with nature, the idiosyn-crasy of a place and the quality of life.

The above are particularly important given the climaticconditions of Cyprus, where buildings require protectionfrom meteorological phenomena both during the winterand the summer period. Moreover, the year-round sun-light and the high solar radiation make the need forexploiting solar energy even more mandating.

The results of thermal performance, in the houses wheretemperature and humidity were measured, were foundextremely satisfactory. This is a proof of the bioclimaticconcern in the work of the architect, by which energysaving is achieved. The saving of energy by thesemeans has direct positive consequences, both on theprotection of the environment, and on the economy ofthe country. Despite these, the most important result ofthis bioclimatic design is not related to financial factorsbut is related to the "well-being" of the habitants of a res-idence and shows in the best possible way the anthro-pocentric design of residential architecture.

Presentation, documentation and interpretation ofinquiring results (Section of the conclusions)

The recording of data and the analysis of ways andstrategies for achieving thermal comfort in interiorspaces of houses had shown important energy profits.The results were presented by means of tables andgraphs, which enabled the extraction of quantitative andqualitative conclusions. A sample of the analysis isattached in appendix A.

32

CONCLUSIONS

Based on the experience gained from the visits to thehouses that were studied (as part of the process of col-lecting data on their thermal behavior), and the analysisthat followed, an extraction of conclusions was attempt-ed, regarding the architectural composition and the bio-climatic dimension in the work of NeoptolemosMichaelides.

Having in mind the rules and structural forms of mod-ernism, Neoptolemos Michaelides attempted to materi-alize a modern architectural experience on the island ofCyprus. His architecture is characterized by simple andfrugal forms, lack of historical references, and absenceof any decorative or symbolic attitude, while at the sametime it encompasses traditional architectural techniquesand wisdom. The relation of Neoptolemos Michaelides'architecture with the traditional building technology isnot based on the transfer of patterns, but on exploitingprinciples strongly related with the climatic parametersand the idiosyncrasies of the Cyprus landscape, andalso with specific spatial characteristics, such as theinternal yard, the gradual passage towards the internalspaces and their harmonization.

Using materials that are used in modern architectureand constructional methods that allow a large degree offreedom in the spatial organization of ground plans, heachieves the creation of forms of high quality, whicheven in our days are characterized as being of high aes-thetic value.

The boldness and determination of his every singlemovement, and the certainty for the correctness of histhoughts, are clearly impressed in his work, some ofwhich is characterized by bold inspiration and sensitivehandling mainly regarding the interior of spaces.The access, in the majority of the houses, is through asingle entrance, which is also the entrance to the gardenand the parking place of the house. The unshapedpaving on the ground usually specifies the way to theentrance of the building. In the same way, the open-airspaces and water pools, are arranged freely, contrary tothe strict geometric appearance of the building.

Moving from the public space to the interior private spaceis achieved through a succession of spaces, which aimin the gradual transition of the visitor to the interior of thehouse.

The constructional structure of the buildings follows thelogic of a constructional modular, running the entirety ofthe ground plan and specifying strict architectural disci-pline. However, the intense plastic art disposal of thearchitect compels him in the skilful correction of the con-structional mesh, where this does not serve him. TheCartesian logic of modular is reversed with the use ofdiagonal and curved forms, and the rotation of axes.

Regarding the spatial arrangement of the residences, inmost cases it is governed by the logic of a comprehen-sively unified ground plan, providing excellent glances atthe open-air and public spaces of the house.The movement is organized mainly based on the imme-diate relation of spaces, as in the traditional architecture.In many cases this leads to the creation of circular move-ments that link the spaces with each other, having in thecentre of movement an atrium or a staircase (as in thecase of the architect's residence). The existence of pre-cise paths of movement is limited, and wherever it isdeemed necessary, care is taken so as the paths are asshort as possible.

Atriums usually comprise the most vital and basic part ofthe residence, as well as the main space of gathering, orplace of reference. Beyond their microclimatic contribu-tion they also add up to the understanding of the organi-zational structure of the residence, because of their cen-tral position and transparency.

Based on the sample of studied residences, it seems thatthe common spaces in the residences designed byNeoptolemos Michaelides are not strictly separated intospaces of daily life and spaces for visitors, but instead allcommon spaces are treated equally. Even when a resi-dence requires spaces with two different levels of social-ization, the separation of regions is informal and vague,with the spaces being optically and functionally connect-ed.

mim

arca

konu

k ya

zarla

de

ðerle

ndirm

e33

mim

arca

konu

k ya

zarla

de

ðerle

ndirm

e

Regarding the functional organization of spaces of dailylife and bedrooms, a strict separation is observed in allexamined examples, which depends on the needs ofeach residence. In the majority of cases, the separationis organized in two vertical levels, by placing bedroomson the first floor.

In the architect's house the functional determination ofareas is specific, even though all areas are found in thesame floor. The separation is also visible externally, by adiscontinuity of the terrace. In addition to his composi-tional and morphological choices, the architect includedin his objectives many environmentally sensitive rulesthat effortlessly prove the existence of a bioclimaticdimension in his designing and his effort to redefine therelation of the building with the elements of nature.

So, in Neoptolemos Michaelides' work, the sun becomesa composed element, with the residence being openedor shielded against it, the wind determines the positionand sizes of the openings, while vegetation and waterbecome part of the building, constituting in many casesits most vital part. Residences cease to be passivereceptors of the weather conditions but are composedso as to operate dynamically based on them.

A series of strategic handlings that appear from thebeginning of the designing process, ensure thermalimprovements in the conditions of the houses,approaching the optimum levels of thermal comfort.Below, a definition of these parameters is attempted,based on qualitative observations during the whole year,and quantitative measurements of temperature andhumidity during the summer period.

Specifically:The residences are oriented towards the south or to thesoutheast, via the openings and the suitable placementof the open-air and semi open-air spaces of the groundand first floor. The main spaces of the residence areplaced towards the south, but when this is not possible,sunlight from the south is obtained through the use ofskylights. Residences are closed towards the west andnorth, minimizing the thermal losses and preventing thecold winds during the winter season. Small-sized open-ings are suitably placed to ensure cooling during thesummer months. (The small openings increase the

speed of wind in the interior of residence, improving theresults of cooling.)

Sun protection for the openings and the building issecured via projections, venetian blinds, pergolas andplanting. In the residences under review, particularemphasis was given on ways to avoid the overheating ofspace during the summer months by taking measures forsun protection.

Cooling plays perhaps the most important role for ensur-ing thermal comfort in the residences. It is achievedthrough openings on both the external and internal walls,which enable the flow of air throughout the residence.The correct placement, size and proportions of the open-ings and the use of skylights are also important. Coolingof the interior of the house during the night is ensured viaopenings on the roof, and via evaporation of water inreservoirs, waterworks and swimming pools. Suitable planting is another important factor for guaran-teeing sun-protection and cooling of the interior of theresidences. The presence of deciduous plants, trees andclimbing bushes, in the open-air spaces of the residence,supports the cooling and shading of the yard and thebuilding, both horizontally and vertically. The fall ofleaves during the winter months allows the entry of sun-light and consequently the heating of both open-air andinternal spaces. The presence of evergreen trees canprevent or direct the flow of air.

Moreover, the heat-insulating protection of residences,serves in the thermal protection of the building from theoutside weather conditions, increasing at the same timethe thermal inactivity of the building.

The existence of atriums, or internal patios, also con-tributes in the improvement of climatic conditions, due tothe existence of vegetation and water in the core of theresidence, while the non-compact configuration of theground plan layout ensures better ventilation of the inter-nal spaces.

Taking the appropriate measures so as to gain maximumnatural lighting in all the spaces of the residence,exempts the building from the undesirable thermal prof-its that emanate from the use of artificial lighting. The bigopenings, the atriums and the rich vegetation ensure

34

optical comfort, high level of lighting, and pleasant view,elements that affect the sentimental and psychologicalsituation of the tenants and constitute parameters thataffect thermal comfort.

Seçilen örneklerden görüntüler/Views fromchosen examples

mim

arca

konu

k ya

zarla

deðe

rlend

irme

Resim 01. Demetriou binasýndan detay, Lefkoþa, 1957(foto-E.Michael)

Fig. 01. Demetriou multi building, Nicosia , 1957, detail(photo by E. Michael)

Resim 02. Neoptolemos Michaelides konutunun dýþgörünüþü, Lefkoþa, 1964 (foto- P. Georgakis)Fig.02. external view, Neoptolemos Michaelides residence,

Nicosia,1964 (photo by P. Georgakis)

Resim 03. Neoptolemos Michaelides konutu, iç mekan,Lefkoþa, 1964 (foto- P. Georgakis).

Fig. 03. internal view, Neoptolemos Michaelides residence,Nicosia,1964 (photo by P. Georgakis)

35

mim

arca

konu

k ya

zarla

deðe

rlend

irme

Resim 04. Neoptolemos Michaelides konutu, plan Lefkoþa, 1964.(çizen: E. Michael)

Fig.04. Second floor, Neoptolemos Michaelides residence,

Resim 05. Erikas Koumouli konutu, iç mekan, Lefkoþa,1992 (foto-E.Michael)

Fig. 05. Internal view, Erikas Koumouli residence,Nicosia,1992 (photo by E.Michael)

Resim 06. Erikas Koumouli konutu (iç mekan), Lefkoþa,1992 (foto-E.Michael) Fig.06. Erikas Koumouli residence,

internal view, Nicosia,1992 (photo by E.Michael)

Tablo 01. Isý ve nem ölçümleri ve bu verilerin analizi (E.Michael)Table 01. The thermal and relative humidity recording and analysis of

the data (E.Michael)

36

mim

arca

konu

k ya

zarla

deðe

rlend

irme

Resim 07. Marias ve Alexis Demetriou konutunun dýþgörünüþü, Lefkoþa, 1987 (foto-E.Michael)

Fig.07. Marias and Alexis Demetriou residence, externalview, Nicosia, 1987 (photo by E.Michael)

Resim 08. Marias ve Alexis Demetriou konutunun dýþgörünüþü, Lefkoþa, 1987 (foto-E.Michael)

. Fig.08. Marias and Alexis Demetriou residence,external view, Nicosia, 1987 (photo by E.Michael)

*Yüksek Mimar,Ulusal Atina Üniversitesinde doktora öðrencisi

Arch.Eng., March, PhD candidate at National University Of Athens (NTUA)

37

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m

Bir meslektaþým þöyle diyor, "Nerede iyi tasarým veuygulamalarý doðru geliyorsa; onlar takdir edilecek venerede kötü kararlar ve kötü çözümler bulunuyorsa;onlar eleþtirilecektir." Bu düþünceye kendi çevremizde,gerekçeli ve bilimsel incelemeli sýnýrlar çevresinde kalýn-masý kaydýyla katýlýyorum. Ülkemizdeki mimaride doðruyolun bulunmasýnda anahtarýn bu olacaðýna inanýyorum.

Bu düþüncelerle hafta sonu aldýðým 'North CyprusProperty' dergisini inceledim ve düþüncelerimi sizlerlepaylaþmak üzere kaleme sarýldým. Bilindiði gibi budergide birçok meslektaþýmýzýn yaptýðý tasarým ve uygu-lamalar emlak satýþý için yayýnlanýyor. Benim merakýmbina fiyatlarýndan çok meslektaþlarýmýn izlediði mimariçizgi ve ülke mimarisine katkýlarý.

Þu bir gerçek ki 'Annan Planý'nýn getirdiði yoðunluðu,odamýz üyeleri, proje üretimi konusunda (tasvipetmediðimiz tekrarlar konusu dýþýnda) karþýlamýþ, inþaatsektörünün önünü açmýþtýr.

Elbetteki bir mimari eser yalnýz salt dýþ görünüþü iledeðerlendirilemez. Ancak binalarýn boþluktaki konumuve görünüþü ülke mimarisinin imajý hakkýnda çok þeyanlatabilir. Ýþte bu çerçevede bir deðerlendirme yapmaihtiyacýný, konu baþlýðý gerekcesi dahilinde, kendimdebuldum. Yaklaþýk 200 projenin yayýmlandýðý bu dergiyiinceledikten sonra, geleceðin 'Modernist' yaklaþýmlardaolmasý gerçeði görüþü bende bir kez daha aðýrlýk taþý-yor. Öte yandan, 'Geleneksel-Bölgesel Mimari' örnekleride mimari alternatif olarak görebiliriz.

Neden Modernist yaklaþýmlara prim vermek istiyorum?Ýnancým odur ki, eðitimli mimarlarýn mimar olma gerekçe-si bu. Ayrýca mimari çevre toplumun kültürünü yansýtýyordiyorsak, Modernizm çaðdaþlýðý, mimarideki ortak diliaktaran bir çizgidir diyorum. Mimarideki eðitim düzey-imizi, gelecek nesillere aktarmanýn bir boyun borcu

olduðunu kabul etmemiz gerekiyor. Ayrýca tarihi dokuiçerisinde de Modernizmin yakalanabileceði, geçerli ola-bileceði görüþünde olan mimarlardaným. Yazar-mimarCengiz Bektaþ bu konuda þöyle bir görüþ belirtmiþti. "Birbina düþünün ki, yapýldýðý tarihi aktarmýyor, onunmimarisi ve mimarý tartýþýlýr.”

Ülkemizde Mimaride Ýzlenecek Yol Ne Olmalý?

Ekrem BODAMYALIZADE*

Geleneksel - Bölgesel Mimariye Örnekler

38

" Bu görüþe aynen katýlmamýn yanýnda, þunu eklemek vesormak istiyorum:

Bizler için eðitimli mimarýn yaptýðý mý yoksa, eðitimsizmimarlarýn yaptýðý mý önemli?

Elbetteki, eðitimli mimarlarýn Modernist yaklaþýmlarý,mimarideki deðerimizi daha fazla artýrýr. Çünkü eðitim-sizlere mimari yapma imkaný tanýmýyoruz.

Bunun için modernist çalýþan meslektaþlarýmý kutlar,daha nice ürünler vermelerini diliyorum.

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m

Modernist Mimariye Örnekler

*Mimar - Mimarca dergisi editörü

Karlovy - Vary

BudapesteKarlovy - Vary

39

mim

arca

mim

arlýk

ve

etik

Ülkemizin de içinde bulunduðu inþaat sektöründekigeliþim, mimarlýk mesleðinin son yýllarda en çok ilgigören meslek sýnýflarýnýn baþýnda yer almasýna sebepolmuþtur. Yükselen mesleki bilinç seviyesiyle birliktemimarlarýnda iþ alma süreçleri üzerine kendi deneyim-lerini de göz önünde bulundurarak yapmýþ olduklarýsöylemlerin "profesyonel" anlamda mimarlýk mesleðinindaha bilinçli bir kullanýcýyla güçlendiðini görmekteyiz.

" Mimar olarak adýný duyurmak isteyen bir mimarýn ilkdeneyeceði yol yarýþmalardýr."

" Ýþ almaya baþladýktan sonra, size iþ bulacak olan artýksizin kendi iþinizdir."

"Ýþinize özen gösterirseniz, iþsiz kalmazsýnýz."

"Gelen iþleri iyi tanýmlamak gerekiyor, kim gerçekten iþyaptýrmak istiyor."

"Serbest meslek yapan biri mesleðine göre hayat stan-dartýnýn tavanýný çizmelidir."

"Yüksek çizdiðimiz hayat standartýný düþürmemek gibibir sorunumuz varsa iþte o zaman istemediðimizbirþeylere de evet demek zorunda kalýrsýnýz."

"Mimarlar mal sahibinin mutlu kýlmalý, kendi dalýmýzdabir kültür aktarma iþi yapýyoruz, doðru seçim yapmasýnýsaðlama zorunluluðumuz var. Çalýþmalarýmýzla yaþamýdeðiþtirebilmemiz gerekir, iþte o zaman iþimizi doðruyapmýþ oluruz."

" Ýþveren mimardan ne beklememesi gerektiðini bilmiyor,onlarý önce eðitmemiz gerekiyor."

"Yapýyý mimarýn yaptýðýnýn farkýnda olunmasý gerekiyor."

"Hizmet verme sürecinde malsahipleri ile gerilimleryaþanabiliyor ama oturmuþ kiþiliklerle ve iliþkilerle buçok güzel bir dengeye kavuþuyor.""Malsahibinin verileri çok önemli, onun ne istediðini iyianlayýp yerine getirmek ve hatta üzerine çýkmamakgerekiyor."

"Ýþ alma sürecinde referans önemli olmakla birlikte dahaçok tanýdýkla olmaktadýr. Eðer bir miktar iþinizde isminiz

ve muhitiniz varsa, iþ alma olasýlýðýnýz daha fazladýr."

"Sizi tanýyan kimselerden tavsiye ile iþ alabilirsiniz."

"Devletin iþ verme düzeni hala çok kötüdür."

"Mimarlýk hizmetleri alýmý, iþ en düþük ücret teklifi vereneveriliyor. Bu düzenle saðlýklý mimari projeler, tutarlý birmimarlýk elde edilmesine olanak yok."

" Özel kesimdeki iþverenleri iki gruba ayýrabiliriz.1. Mimarýn ne iþ yaptýðýný bilen kesim.

a. Yabancý mimar hevesine düþmüþ kesim,b. Yerli mimarlardan yararlananlar.

2. Yap-sat yapan müteahhitlerMimarlara sadece belediyeye karþý sorumluluk imzasýatacak kiþi olarak bakarlar. Onlar çoðu kez mimarlýkiþinin bilincinde deðil."

"Mimarlarýn eðitilmesi kadar iþverenlerin de eðitilmelerigerektiðini her deneyim bize gösterir."

"Yapýyý taleb edenler ne istediklerini tam tanýmlaya-madan, yeterince hazýrlýk yapmadan yapý ihtiyaçlarý ileortaya çýkýyorlar, bu mimarlar için büyük bir engel, bunaraðmen mimarlýk yapmak, üretim yapmak ciddi emekistiyor."

"Proje öncesi süreci hiçbir yapý sahibi yaþamak istemiy-or. Genelde 15 günlük hazýrlýklarla mimarýn karþýsýnageçip "Haydi baþlýyoruz" diyebiliyorlar."

"Profosyonel iþ yapan insanlar, kendi iliþkileri yolu ile iþarýyorlar, buna en önemli etmen tanýnabilirlik, siz nekadar iyi tanýnýyorsanýz size o kadar iþ geliyor."

"Birisi yatýrým yapmak isteyince güveneceði mimar arý-yor. Bu iþ insanýn parasýný teslim ettiði yerdir, parasýolmayanýn mimarlýk yaptýrmasý mümkün deðildir, mimaragelen iþverene bir yerden itimadýn aþýlanmasý gerekir."

"Çok özel haller dýþýnda iþveren baþýndan sonuna yapýyýyönlendiriyor. Ülkemizde mimarýn, sanatçýnýn öneminibilenler ne kadardýr?"

"Ülkemizde devlet, üniversiteler, firmalar iyi mimarlaradev birþey yaptýrmadýlar, zenginlikler ülkemizde ayakta,

Ýþ Alma Süreci Üzerine Profesyonel Söylemler

Ekrem BODAMYALIZADE* - Fatma TERLÝK**

40

paralar çarýklý burjuva denilen adamlarda."

"Özel sektör parasýný daha dikkatli harcýyor. Bizi nasýlekonomik bina yaparýz, nasýl dayanýklý binalar yaparýz,þeklinde bir takým araþtýrmalara sevk etti."

"Ýnþaat sektörü geliþtikçe ve iyi örgütlenmiþ uygulamafirmalarý aracýlýðý ile sistematize olmaya baþladýkça, iþalma süreci daha sistematik bir hale gelmektedir. Artýkbir yatýrýmcý veya malsahibi gerçekleþtirmek istediði birproje için, çaðrýlý teklif alma yöntemini benimseyebiliyorve bütün çaðrýlý önerilere ödeme yapýlýyor, bu mimar-ileþtirilmiþ bir teklif alma sürecidir denebilir."

"Çevreden ve þimdiye kadar yaptýklarýmý görüp beye-nenlerden iþ aldým."

"Eþ dost iliþkileri mutlaka iþ almada rol oynar."

"Ýþin gerçeðine baktýðýmýz zaman, bir iþi yapýyor diyeünlenen mimarlarýn/bürolarýn aslýnda o iþçilikte iyi yap-madýklarýný, tam tersine iþ bitiricilik yönünden kuvvetliolduklarýný görüyoruz."

"Biz iþimizi iyi yapmak suretiyle %60 müþteri oranýmýztekrar eden müþterilerimizdir."

" Zaman zaman taleblerin artmasý halinde, kapasitemizdýþýna çýkmak istemediðimiz için o iþleri almamayý tercihediyoruz. Büyüme halinde iyi teklif mevcut olabilmekte-dir.

1.Mimarlýkta kalitenin düþmesi ve kiþisel kontrolunortadan kalkmasý,

2.Ülkemizin konjektürel ekonomisi sebebi ile krizedüþme ihtimali."

"Çalýþmalarýmýzý yayýnlamaya, toplumun mimarlýðailgisini çekmeye çalýþýp, bu çalýþmalar bir bakýmapazarlama yerine geçmiþ olamalý ki, orta büyüklüktekibüromuzda pek iþ sýkýntýsý çekmedik."

"Kendi iþimize kendi mesleðimize saygýyý öncekendimize gösterebilmemiz lazým. Ýþ almak bir yaþammücadelesi, maddi yönden olan birþey ama mimarlýkçok hassas bir meslek."

"Mimarlýk sektöründe yeni iþ temini için en önemliölçütler.

1."TANINIRLIK" 2."REFERANSLAR, DENEYÝM"3."ÝÞVERENLE DÝYALOG"4."KAZANILAN YARIÞMA VE ÖDÜLLER"

Mimarlýk sektöründe rekabet ölçütleri:1.Kalite,2.Tasarým becerileri,3.Tanýnýrlýk,4.Ücret,5.Yenilik ve Geliþime Açýklýk,6.Malsahibi-Ýþveren memnuniyeti7.Süreye sadakat,8.Kurumsallýk, güven, süreklilik9.Ekonomik güç,10.Bilgi,11.Etik anlayýþ."

mim

arca

mim

arlýk

ve

etik

*Mimar - Mimarca Genel Koordinatörü**Mimar

41

mim

arca

mim

arlýk

Tasarýmcýlar için günü takip etmek çok önemlidir. Yeniyaklaþýmlarý, eðilimleri, malzemeleri, teknikleri...Dünyada neler oluyor bilmek çok önemlidir. Güncelolaylarý, savaþý, barýþý... Kýsacasý ilham alýnacak,yaratýcý güce bir kývýlcým atacak ve yaratým sürecinibaþlatacak herþey tasarýmcýnýn dünyayý ve olaylarý takipetmesinde gizlidir. Bu sebeple, öðrencilikten itibarenböyle gözlerle bakmak öðretilir. Tasarýmla ilgili dergilerive kitaplarý edinmek önerilir. Sonra, daha öðrenciykenbile sadece dergiler, kitaplar ya da bu bilgileri barýndýranfarklý medyalar yetmemeðe baþlar. Çýkýp farklý ülkeleriziyaret etmek, farklý kültürleri gözlemlemek, 'baþkatasarýmcýlar ne yapýyor'u anlamak için yerinde görmekihtiyacý doðar.

Dergilerden birinde gördükten sonra gidip bir binanýniçinde oturup planlarýný incelemek ve o binaya dokunupfotoðraf karelerinin sýnýrý olmadan onu içine çekebilmeknasýl heyecan veren bir duyguysa, tasarýmcýyý heyecan-landýracak bir binayý yaþadýktan sonra bir dergide onun-la karþýlaþmak da ayný coþkuyu yaþatýr bir insana... ÝþteManchester'ýn bir kasabasý olan Salford Quays'deki"The Lowry Centre" bu duygulardan birini olsun yaþa-manýz için geliyor bu sayfalara...

Binanýn mimari anlamda prensiplerini ya da tekniklerinianlatmak yerine hissettirdiklerinden bahsetmek istedik.Bu binayla karþýlaþmamýz bir konferans sebebiylegerçekleþti. Salford Quays'e ilk kez gidiyorduk.Kalacaðýmýz otelin yerini ve konferansýn yapýlacaðý 'TheLowry Centre' ile uzaklýðýný dahi bilmiyorduk. Önceden

konferansýn yapýlacaðý binayý araþtýrmýþ ve ödül alan birbina olduðunu öðrendiðimizdeyse çok heyecanlanmýþtýkama oraya vardýðýmýzda karþýlaþtýðýmýz manzara biziyine de þaþýrtmayý ve hayranlýk uyandýrmayý baþarmýþtý.

Kanallar arasýnda tüm haþmetiyle metal bir heykelduruyordu sanki... Ýçeriye girmek için sabýrsýzlandýðýmýzýhatýrlýyorum. Bu bölgeyi ve binayý daha öncedenbilmemek, sanki gözümüzden kaçan önemli bir ayrýntýyýsonradan farketmek gibi birþey hissettirmiþti bize.

O kadar sessiz bir bölgeydi ki sanki pek insan yaþamý-yor gibiydi. Peki böyle bir bölgede bu binanýn ne iþivardý?

Heyecanlandýran Tasarým

Afet Çeliker* - Didem Çelik**

Fotoðraf: Didem Çelik, 2005

Fotoðraf: Didem Çelik, 2005

Fotoðraf: Didem Çelik, 2005

42

mim

arca

mim

arlýk

Kapýdan girince gördüðümüz manzara bizi son dereceþaþýrtmýþtý! Önceden yaptýðýmýz araþtýrmalarda, görselolarak, karþýmýza hep binanýn dýþ görüntüsü çýkmýþtý. Orenkler, o dekonstrüktivist iç mekan... Bu binanýn

tasarým ekibi tam bir takým olarak çalýþmýþ dedirtti bize!

Bu kadar soðuk görünümlü metal heykelimsi kabuðunaltýnda son derece tezat bir anlamda böyle görüntülerlekarþýlaþmak nasýl bir duygu oldu sanýrým anlatýlmaz,yaþanýr! Her adýmda öyle titizlikle çözülmüþ mekanlar,detaylar vardý ki... Her köþesini fotoðraf karelerinehapsetmek istedik... Her adýmda farklýlaþan kotlar, kori-dorlarýn açýldýðý farklý 'café'ler... Binayý didik didikgezme isteði doðurdu...

Salford Quays'e varýr varmaz 'The Lowry Centre'e git-memizin ana nedeni aslýnda, konferans için kayýt yap-týrýp, sunuþ yapacaðýmýz odalarý bulmak olsa da, binayagirince bu ikinci sýraya düþtü aniden...

Tiyatrolarý, galerileri, konferans salonlarý, ve farklý 'café'-leriyle topluma açýk muhteþem bir binaydý. Farklý etkin-liklerin yapýldýðýný farkederkenden, akþam gerçekleþecekolan bir modern dans performansýna katýlýp binanýngecesini de yaþamaya karar verdik.

O ne kalabalýktý... Sanki bölge sakinleri saklandýklarý yer-den çýkmýþlardý! Yaþlýsý genci, çoluðu cocuðu, herkesoradaydý... Binanýn bu kadar büyük sayýda izleyiciçekmesine ve kullanýcý sayýsýnýn bu kadar büyük rakam-lara ulaþmasýna þaþmamak lazým sanýrým. 'The LowryCentre' Salford Quays'in bir ikonu, bir toplanma ve buluþ-ma mekaný...

Tasarým aþamasýnýn ilk safhalarýnda James Stirling'inkaybýyla Michael Wilford & Partners tarafýndan tasar-lanan ve projelendirilen 'The Lowry Centre', bölgeyi can-landýran ve insanlarý çeken çok önemli bir bina olmuþ.Hissettirdiklerini yaþamak ve bir seferlik bile olsa buçekimin parçasý olmak isterseniz, Manchester'a yolunuz

Fotoðraf: Didem Çelik, 2005

Fotoðraf: Didem Çelik, 2005

43

mim

arca

mim

arlýk

düþtüðünde Salford Quays'e de uðrayabilir, ManchesterUnited'ýn Old Trafford Stadyumunda bir maç izleyip,Daniel Libeskind'in tasarladýðý 'Imperial War Museum'ugezip 'The Lowry Centre'deki bir etkinliðe katýla-bilirsiniz...

Fotoðraf: Didem Çelik, 2005 Fotoðraf: Didem Çelik, 2005

Fotoðraf: Didem Çelik, 2005

*DAÜ, Mimarlýk Fakültesi, Ýç Mimarlýk Bölümü AraþtýrmaGörevlisi (Doktora) öðrencisi

** DAÜ, Mimarlýk Fakültesi, Ýç Mimarlýk Bölümü Yarý-zamanlýÖðretim Görevlisi

44

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m

Cengiz Bektaþ’ýn Ýçlerin Dýþý isimli kitabýndan yazarýnizni ile alýnmýþtýr.Sayfa 80-83

Ekim ayýnýn 10-19 günleri arasýnda CNR kitap fuarýaçýldý. (Öyle zor ki benim için þu altý sözcüklü tümceyiyazmak... Altý sözcükten yalnýzca ikisi Türkçe...HeleC(e) N(e) R(e) si-en-ar demiyorlar mý, içim bulanýyor...Bu çizgilere ne kolay getirilebiliyor 'bilinçsizlik'?Düpedüz züppelik...)

Fuarýn konusu da 'Akdenizlilik' idi bu yýl. Konuyu seçen-leri kutluyorum...

Benden de bu konuda bir "konuþma istendi. Seve seveyerine getirdim bu isteði... Onurlandým bile... Öyle ya,böyle bir konuda konuþabilecek kiþi olarak beni düþün-müþlerdi.

Ben Akdenizli olarak yaþadým hep, nerde olursamolayým. Öyle de sürdürüyorum yaþamýmý. Akdenizlilik,ille deniz kýyýsýnda yaþamayý gerektirmiyor. OrtaAvrupa'da yaþarken en çok duydum Akdenizliliðimi.Ankara'da yaþarken de... Bunu baþkalarýna anlatmayagelince iþ çetrefilleþiyor. Her þeyden önce ele talkýnverirken daha da özenli, dürüst, içtenlikli olmak gerekelbette.

Akdeniz yalnýzca bir deniz kimilerine, giderek çoðunluðagöre... Oysa örneðin Halikarnas Balýkçýsý'na göre birkýta... Altýncý kýta... Tüm çevre ülkeleriyle birlikte...Bana göre de, yeryüzü kültürüne mimarlýktan yazýnadamgasýný vurmuþ bir insanlýk bir kültür kazaný... Gelmiþgeçmiþ nerdeyse tüm kültürlerin kaynaðý...Mýsýr'dan,Hitit'ten, Likya'dan, Finike'den, Hellen'den Roma'dan,Kartaca'dan, Doðu Roma'ya (Bizans), Selçuklu'ya,Osmanlý'ya, Cumhuriyetimize dek... Bilinen yeryüzünüyönetmiþ üç büyük imparatorluðun, üç büyük dinin doð-duðu alan. Akdeniz dört mevsimin yaþandýðý en önemlibölgesi yeryüzünün...

Dört mevsimin yaþandýðý yer dediniz mi, bu 'üzüm'demektir... Elbette üzümle ilgili olan herþey de...

Akdeniz demek zeytin demektir... Kutsal ZeytinAkdeniz'in en doðusundan baþlayýp en batýsýnaulaþan... Zeytin, zeytin yaðý demek saðlýk, ilaç, yemek,

ýþýk demektir. Eski kandillerde yanan... Zeytinyaðýnýnverdiði ýþýk çevreyi kirletmek þöyle dursun tersine temi-zleyen... En parlak ýþýðý veren...

Zeytin demek 'ýþýk' demektir. Zeytin aðacýnýn altýnda otu-rup kimler kimleri yetiþtirmiþ bir düþünmek yeter bunukanýtlamaða... Homer'den, Sappho'dan, Thales'tenbaþlayýp... Ýstesemde sayamam tümünü...Betikler doldu-rur da yetmez...

Akdeniz demek buðday demek birde, ekmeðimiz iþte...

Akdeniz herkesi, herþeyi birbirine baðlayan yollarýntoplamý, en temizinden, en ucuzundan... Ýnsanlarý bir-birine kavuþturan... Alýþ-veriþi artýran...Alýþ-veriþ deyince tecim(ticaret) geliyor bugün herkesinusuna... Arpa al isli balýk ver deðil yalnýzca alýþ-veriþ, algülüm ver gülüm deðil, kýz alýp kýz vermek deðil...Akdeniz'de alýþ-veriþ demek kültür al kültür ver demek,sanat al sanat ver demek, us al us ver demek.

Yalnýzca insanlarý birbirine ulaþtýran deniz yolu oluþun-dan ötürü mü böyle olmasý? Hayýr! Ilýman ikliminin insan-lara evden çok dýþarýda yaþama olanaðý vermesindenötürü... Karþýlaþmalara, mavi gök altýnda söyleþmelereolanak vermesinden ötürü... Ýnsan, insan içinde insanolur elbette... Baþka nerede olacak ki? Dað baþýndayapayalnýz mý? Günün, giderek aylarýn, belli mevsimlerinkýsýtlý saatlarýyla yetinerek mi? Akdeniz ikliminin insaniçinde yüzyüze yaþattýðý insanlar boþ durmazlar elbet,üretiller... Yalnýzca yiyecek içecek deðil "düþünce" üretir-ler. Düþüncelerini birbirine tokuþtururlar. Ýlkleri bulurlar...

Güzel yanýnýn(edebiyatýn) ilk ustasýdýr Homer'imiz...Güneþin tutulacaðýný ilk bildirendir Tales... Yazý daAkdeniz'in iþidir, belgeleme, arþiv ustalýðý da... Ýlk yazý, ilkbetiklik(kitaplýk), ilk yontu denecek yontu, tüm sanatlarýnilkleri... Yeryüzünün yedi tansýðýnýn yurdudur. Say saybitmez Akdeniz'in insanlýða düþünce, sanat, kültürkatkýlarý... Akdenizli herþeyden önce bir yaþamaustasýdýr. Yaþamýný mevsime göre uyarlayandýr. Yazýnyaylada yaþar, kýþýn ovada... Bu göçü kimileri köylülüksanýr... Kuzey Avrupalýlarýn etkilediði "koca kafalý" "þehir-ci"lerimiz bile... Oysa Braudel diye bilim saygýnlýðý olankiþi anlatýr bunun Akdenizlilik olduðunu... Roma'da daböyledir bu, Muðla'da da, Antalya'da da...

Akdenizlilik

Cengiz BEKTAÞ*

45

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m

Yaþam süresini bile bölümlemiþtir Akdenizli... Yirmiliyaþlara dek yaþama hazýrlanýr. Eðitimini bitirir, babasýnýniþini öðrenir, askerliðini yapar, evlenir, çocuðu olur. Oðluyirmisine geldi mi, iþi gücü ona býrakýr, bað evine çekilir.Kenti gibi evi de yaza kýþa uyarlýdýr.

Kentinde, güneþ yada yaðmur altýnda kalmadan, insan-larýn buluþmasýna uygun, açýk-kapalý oylumlar yaratýr.Stoa (direkli, üstü örtülü olan sýra dükkanlar), bazilika(karþýlýklý iki stoanýn aralarýnda kalan sahýnýn üstünün,yukarýdan yanlardan ýþýk alabilmesi için daha yüksek birsemer çatýylaörtüldüðü pazar yeri), stadyum, amfitiyatro,avlulu ev vb. hep Akdeniz'in yarattýðý yapý çözümleridir.Yollarý güneþe, gölgeye göre ölçülendirilmiþtir. Ya da göl-gelikli yapýlmýþlardýr.

Evi de yaza kýþa uygun dedim ya... Avlulu çözümünnedenidir bu... Ama yetmez... Odalarý bile poyrazalodosa göre yerleþtirirler.

Akdenizli kiþi daha çok doðayla birlikte olduðundan dahaçok doða insanýdýr. Doða gibi deðiþkendir. Yaðmurdansonra göðün bir yerinden yýrtýlýp maviyi göstermesi gibi,o da çabuk geçer kýrgýnlýklarýndan..."Ver Akdeniz'inYeline" diyerek barýþmayý bilir. Küskünlüðü bir tülbentinkuruma süresince olmalýdýr anama göre. Kendinideðiþmeye býrakýr. Deðiþmeyi sever... Hatti Hitit olur.Yahudi hristiyan olur... Hristiyan müslüman olur.

Baþkalarýna, toplu yaþama daha çok zaman ayýrýr.Kendisini baþkasýnýn yerine koymayý (empatiyi) bilir.Yollara su kaplarý yerleþtirir yolcular için...

Akýlla coþku arasýnda gider gelir.. Apollon ile Dionisosarasýnda... Akýlla düþünür düþünür de yürekle karar verir.Macerayý sever... Uzaklarý... Odiseus'u düþünün, benim36 kez Roma'ya gidip gelen Laodikya'lýmý...

Aþýk olmayý, þarký söylemeyi, yaðmurda yürümeyi, çiçeðiböceði sever.

Aðlamaktan utanmaz... Hüznü sever... Sýcak kanlýdýr.Çabuk kaynaþýr, çabuk arkadaþ olur... Ýyi arkadaþtýr.Ýnsaný sever ama en çok kendini sever... Kendinisevmeyen baþkasýný sevemez ki!

Sevgilisinde bile anasýný arar. Anasýný dizine baþýný koy-mayý ister yetmiþ yaþýnda bile... Gelip geçmiþ tanrýlarýbile kadýndýr.

Yemeði, sofrayý sever... Þöleni(sympozumu) sever.Yemek þölendir onun için... Ayaküstü geçiþtirmeyisevmez... Geçiþtirmezde zorunlu kalmadýkça...

Ýnanmayý sever, inanýlmaktan hoþlanýr... Bütün dinlerinburda doðmasý rastlantý deðil elbette. ..

Konuþmayý sever... Giderek gevezeleþir de...Usuma düþüverenler bunlar... Kimbilir daha nelersýralanabilir?

Þurasý kesin, kim ne derse desin,"Akdenizlilik" diyebirþey vardýr. Biz onun tam göbeðindeyiz.

*Cengiz BEKTAÞ/Mimar

46

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m

Ahmet Vural Behaeddin'in Köþklüçiftlik bölgesindeSüleyman ailesi için tasarladýðý konut, Selçuk Sömek veOsman Örek evinden sonra gerçekleþtirdiði modern birkent evi. Müþterisi ise ilkokul yýllarýndan beri arkadaþýolan yeni mezun bir avukat. Ümit Süleyman ve AhmetVural Behaeddin Kýbrýs Ýslam lisesinde de beraber oku-muþlar. Ümit Süleyman Türk vatandaþý olmadýðý içinTürkiye'de Siyasal Bilimler Fakültesi'ne giremeyip, eðiti-mini Ýngiltere'de tamamlayýp adaya dönen üçüncüKýbrýslý Türk avukat. Eþi Suna haným, Fransýz lisesimezunu, varlýklý bir ailenin kýzý. 1954 yýlýnda evleniyorlarve Ümit beyin iþlerinden dolayý Lefkoþa'da kiralýk bir eveyerleþiyorlar. Ayný yýl Ümit Bey ve Suna Haným,Köþklüçiftlik bölgesinden satýn aldýklarý bir buçukdönümlük arazi ile Lefkoþa'ya yerleþme kararlarýnýkesinleþtiriyorlar.

Köþklüçiftlik bölgesi, Osmanlý döneminde yaþamýþ loncabaþkanlarýndan Tüccarbaþý'nýn sahip olduðu büyük birçiftlik iken sonralarý ailenin de büyümesi ile parsellerebölünüp elden çýkarýlmýþtýr; Ýngiliz döneminde ise kuz-eye doðru geliþerek Lefkoþa'nýn gözde yerleþim merke-zlerinden biri haline gelmiþtir. 1960'lý yýllarýn baþýndabölgede yaþayanlar çoðunlukla varlýklý Ermeni ve Türkaileler. Arsanýn olduðu sokakta ise henüz ev yok;sadece evin arka cephesine bakan sarý taþ ev mevcut.

O yýllarda adada henüz Türk mimar olmadýðýndan, Ümitbey iki farklý Rum mimara proje çizdirerek iþe baþlýyor,ancak iþlerinin yoðunluðundan dolayý konutun inþaatýrafa kaldýrýlýyor. Yakýn arkadaþý Ahmet VuralBehaeddin'ýn mimar olarak adaya dönmesi ile öncedendüþünülen ev tasarýsý tekrar gündeme geliyor ve dokuzay kadar süren tasarým sürecinin ardýndan 1960 yýlýnýnbaþlarýnda yapýmýna baþlanan konuta, ayný yýlýn sonlarý-na doðru Süleyman ailesi taþýnýyor.

Beþ kiþilik bir aile için tasarlanan konutun zemin katýn-da günlük yaþama mekanlarý, mutfak, yemek odasý,banyo, açýk teraslar, garaj, çamaþýrlýk ve avukat ÜmitSüleyman'ýn ofisi yer alýrken üst katta giriþe bakangaleri boþluðunun her iki tarafýnda yatak odalarý vesokaða bakan yarý açýk teraslar bulunur (Resim 01a-01b). Konutun güney cephesinde konumlanan ebeveynyatak odasý, banyo ve dolap odasýný da içindebarýndýran bir suittir. Yaklaþýk ayný büyüklükte olançoçuk yatak odalarý ise giriþ cephesine yani batýya

bakar; ve iç bahçeye bakan yarý açýk teraslara açýlýr.Koridorda ortak kullaným için tasarlanmýþ bir banyo yeralýr; holdeki niþlere yerleþtirilmiþ elbise dolaplarý ise yineçoçuklar için düþünülmüþ tasarým detaylarýdýr.

Sömek evinde de uygulanan bir tasarým kararý, buradada benzer þekilde kendini gösterir, konutun giriþi bu kezuzun bir saçakla sokaktan iyice içeriye çekilmiþtir (Resim02a-02b). Garaj giriþi ile konut giriþi bir iç bahçe ile ayrýlýrya da iliþkilendirilir. Garaj ve çamaþýrlýðý içeren blok ile

Modernizmin Yerel Açýlýmlarý Suna - ÜmitSüleyman Evi - Lefkoþa Pýnar ULUÇAY* - Türkan URAZ** - Hýfsiye PULHAN***

Resim 01a. Ön cephe, (foto:Ahmet V. Behaeddin arþivinden)

Resim 01b. Ön cephe, (foto:h.pulhan, 2005)

47

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m

konut arasýnda ev sahibinin ofisi vardýr. Giriþ saçaðýboyunca uzayan tuðla duvardaki açýklýktan ofis terasýnave oradan da ofise geçilir (Resim 03,04). Konuta, kýrmýzýtuðla duvar eþliðinde, gri beton plaklardan oluþan yollayaklaþýlýr ve sizi ahþap giriþ kapýsý ve onunla bütün-leþmiþ siyah mermer kaplama duvar karþýlar. Bütün budüzen içindeki renk ve doku iliþkisini ve bu konudakitasarýmcý zevki ve titizliðini fark etmemek olanaksýzdýr.

Tüm ýsrarlarýna raðmen, mimar Behaeddin tek isteðinimüþteriye kabul ettiremiyecektir, o da konutu bir iç bahçeetrafýnda oluþturma fikridir. Ümit bey bunun layýðýnýnmodern bir kent evi deðil, bir Osmanlý evi olduðunusöyleyerek arkadaþýný bu düþüncesinden vazgeçirir. Nevar ki Mimar, konut içinde bir iç bahçe oluþturamamýþolsa da, yine kendisi tarafýndan öngörülen ve müþteritarafýndan da benimsenip uygulamaya konulan yüksek

ama geçirgen bir bahçe duvarý ile kullanýcýnýn sokaklailiþkisini kesmeyi; ve sonunda özel bir açýk mekaný eldeetmeyi baþarmýþtýr (Resim 05). Halen bu mekanlar ailetarafýndan sýklýkla kullanýlmaktadýr (bknz. Resim 09a-09b).

Köþe bina olmasýna raðmen böyle bir kaygý ile tasarlan-mayan konutu, bahçe duvarlarý yüzünden sokaktan birbütün olarak algýlamak mümkün deðildir, buna raðmen V

Resim 02a. Konut giriþi(foto:Ahmet V. Behaeddinarþivinden)

Resim 02b. Konut giriþi(foto:h.pulhan, 2005)

Resim 03. Ofis terasýna geçit veren kýrmýzýtuðla duvar (foto:p.ulucay)

Resim 04. Ofis terasý (foto:h.pulhan)

Resim 05. Ofis terasýna bakan geçirgenbahçe duvarý (foto:h.pulhan)

48

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m

kesitli betonarme çatýsý ile bina kendini belli eder(bknz.Resim 02a)

Konutun zemin katýnýn sokakla iliþkisi bu kadar özel vekontrollü tutulmuþ iken, yatak odalarýnýn bulunduðu üstkatlarýn her iki yöne de bakan teraslar aracýlýðý ile sokak-la iliþkilendirilmeleri þaþýrtýcýdýr. Mimarýn, yatakodalarýnýn sadece uyumak için kullanýlmasý gerektiðiniöne sürerek, müþterilerinin daha büyük bir ebeveynyatak odasý isteðini geri çevirmesi, ancak buna raðmendört yatak odasýnda da sokaða bakan yarý açýk teraslardüþünmesi, tasarýmcýnýn hayalini kurduðu biçimdenödün vermeme kararlýlýðýnýn bir göstergesidir(bknz.Resim 02a).

Giriþ ve onun uzantýsý olarak orta hol diye nitelendire-bileceðimiz ara mekan çift kollu merdiven ile son bulur(Resim 06). Oldukça loþ görünen bu mekandan salonagül aðacýndan yapýlmýþ geniþ, ahþap sürme kapý ilegeçilir, yarý geçirgen bu eleman salon ýþýðýnýn süzülerekorta hole ulaþmasýný saðlar ve mekana bir ayrýcalýkkatar; böylece bina giriþinde ziyaretcilere kullanýcýnýnstatüsü ile ilgili bazý ipuçlarý verilmiþ olur (Resim 07).

Bu mekan hep cam olan aydýnlýk bir salona açýlýr (Resim8). Batýya bakan çýplak beton kolonlarý, þömine bacasýn-da kullanýlan kýrmýzý tuðla duvarlarý ve zemindeki ahþapparkeleri ile doku karakteri oldukça zenginleþen mekan,bir tarafta geçirgen bahçe duvarlarýnýn, öte yandan uzunsaçaklý giriþin sýnýrladýðý bir iç bahçeye bakar (Resim09a-09b).

Ýç bahçenin peyzaj düzenlemesindeki titizlik dikkat çeki-cidir. Mimarýn salonun içine kadar gelmesini istediðihavuz, ev sahibesinin temiz tutmakta zorlanacaðýnýdüþündüðü için sadece dýþarýda bir süs havuzu olarakkalmýþtýr (Resim 10).

Kullanýcýlarýn yazýn çok sýcak olduðundan þikayet ettikleribu mekan loþ orta holden sonra içeriye davet ettiði günýþýðý ile yine de oldukça etkileyicidir. Mimarýn her konu-

Resim 06. Orta holdeki merdiven kovasý (foto:h.pulhan)

Resim 07. Giriþ holü (foto:h.pulhan)

Resim 08.Salon (foto:Ahmet V.Behaeddin arþivinden)

Resim 09a. Ýç bahçe düzen-lemesi (foto: AhmetV.Behaeddin arþivinden)

49

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m

tunda farklý önem, detay ve konumda tasarladýðýþömine, burada kuzeye bakan dýþ cephe duvarýnda ko-numlanmýþtýr. Þömine duvarý ve tavan arakesitinde yeralan þerit pencere, ilginç baca detayýna dikkat çeker(Resim 11).

Yemek bölümü, raflarýnda ev sahibinin minyatür þiþekolleksiyonunu sergilediði geçirgen ahþap bir dolaplaayrýlýr. Bu bölüm, normal bir pencerenin yanýnda ayrýcaiki tepe penceresiyle aydýnlatýlmýþtýr, bu nedenle orta holkadar olmasa da yine de konutun loþ köþelerindenbiridir (Resim 12).

Yemek odasýnýn mutfakla iliþkisi bir servis kapýsý ilekurulmuþ; mutfak, orta hole ayrýca bir kapý ile de baðlan-mýþtýr. Projede mevcut olan ancak ev sahibesinin isteðiüzerine yemek odasý ile orta holu birleþtiren koridoruygulama sýrasýnda kaldýrýlmýþ, mutfaða dahil edilmiþtir.Mimarýn diðer konut projelerinde pek sýk rastlanmayanancak müþterinin isteði olarak ortaya çýkmýþ günlük otur-ma mekaný ile burada da karþýlaþýlýr. Bu mekan, AliFikret Evi'ndekine benzer bir konum sergileyerek giriþholünde, tuvalet ve ev sahibinin ofisi ile birlikte yer alýr.Hol merdiven boyunca iki kat yükseklikte devam eder.Yukarýya çýkýlýnca solda ebeveyn yatak odasý, saðda iseçocuk yatak odalarý vardýr. Heriki grubu birbirine giriþholü üzerinden devam bir köprü baðlar.

Konutta, birkaç zorunlu deðiþikliðin dýþýnda -giriþparkelerinin su tesisatýný yenilemek için açýldýðýnda aþýrýyýpranmýþ durumlarýndan ötürü seramik karolarladeðiþtirilmeleri gibi- öze saygýlý kalýnmýþtýr. Ýkinci birdeðiþiklik ise kolon veya duvar içlerinden geçen yaðmursu borularýnýn dýþarýya alýnmasýdýr. Ancak bu zorunludeðiþikliklerin dýþýnda, orjinal mobilyalarý ile birlikte evinilk günkü gibi özenle korunmasý dikkat çekicidir.

Ýç mekan düzenlemesi ile olduðu kadar dýþ görünüþü ilede 1960'lý yýllarýn Kýbrýs'ý için alýþýlmýþýn oldukça dýþýndaolan Süleyman evi, Ýngiliz sömürge idaresinin sarý taþbina geleneðinin henüz tamamý ile red edilmediði birdönemde, özellikle giriþ cephesinde kullanýlan çýplakbeton kolon ve kiriþleri ile dikkat çeker. Kýbrýs'ýn kendiiçinde ötekine karþý verdiði modernlik kavgasýnda, adalý,

Resim 09b. Ýç bahçe (foto:h.pulhan)

Resim 10. Ýç bahçedeki su elemaný (foto:p.ulucay)

Resim 11. Þömine detayý (foto:p.ulucay)

Resim 12. Yemek odasý (foto:p.ulucay)

50

mim

arca

mim

arlýk

ve

yaþa

m51

modern bir mimarýn geleneksele olan baþkaldýrýsýnýsöylemleþtirdiði bu kent konutu, ayný zamanda toplum-sal bir simgedir de..Öyleki yeni kurulan baðýmsýz, ortakKýbrýs Cumhuriyeti, yeni imajýný Süleyman konutu veonu takip eden prototiplerini içselleþtirerek oluþturacak-týr.

Resim 13b. 1. kat planý (Ahmet V. Behaeddin arþivinden)

Pýnar Uluçay-Doðu Akdeniz Üniversitesi, Mimarlýk Fakültesi,Araþtýrma Görevlisi (Doktora Öðrencisi).Türkan Uraz, Doç.Dr.-Doðu Akdeniz Üniversitesi, Mimarlýk Fakültesi,Öðretim ÜyesiHýfsiye Pulhan, Yrd.Doç.Dr.-Doðu Akdeniz Üniversitesi, MimarlýkFakültesi, Öðretim Üyesi

Resim 13a. Zemin kat planý (Ahmet V. Behaeddin arþivinden)

mim

arca

röle

ve

Kýbrýs'ýn dört büyük tarihi þehrinden biri olan Maðusakenti adanýn doðusunda yer almaktadýr. Bu tarihi kentiçin "MÖ 3'üncü yüzyýlda Ptolemus krallarýndanPhiladelphus tarafýndan kurulduðu ve bu yeni kentekralýn kýzkardeþi Arsinoe'nin adýný verdiði söylenmekte-dir."

1960 sonrasý Kýbrýs Cumhuriyeti döneminde, Suriçi Türkbelediyesi, diðer bölgeler Rum belediyesi tarafýndanidare edilmeye baþlanmýþtýr. Bu dönem içinde kentyoðun olarak Aþaðý Maraþ'ýn güneydoðusuna doðru birturizm merkezi olarak geliþmiþtir. Özellikle, 1969-1970yýllarý arasýnda Beyrut'da süren savaþtan dolayýBeyrut'un önem kaybetmesiyle Maraþ, dünyanýn en ünlü eðlence ve turizm merkezlerinden biri olarak geliþmegöstermiþtir. Bir tarafta Ýngiliz sömürgeciliðinin izleri

þehirdeki yapýlar üzerinde hissedilirken, diðer taraftandünyadaki Modern Mimari akýmýn etkileri özellikle Maraþbölgesinde ve çevresinde hissedilmekteydi. Bu dönem Maðusa'nýn, tarihi geçmiþi yaþatan dokusunun ModernMimari ile birleþerek ileriye götürme isteminin yaþandýðýbir dönem olarak mimari tarihe geçmiþtir.(www.magusa.org)Gazi Maðusa Kaza Mahkemesi kentin güney batýsýnda

tarihi Surlariçi bölgesinden 500 m uzaklýkta konumlan-mýþtýr. 1960 sonrasýnda hissedilen Modern Mimariörneklerinden birisidir. Bina yaklaþýk 1110 m2 taban alanve toplam da ise 2,720 m2'lik alana kullanýlacak þekildezemin kat, birinci kat ve bodrum dahil olmak üzere ikikatlý olarak tasarlanmýþtýr. Zemin katta yönetim ve idarifonksiyonlar çözülmüþtür. Birinci katta ise mahkemesalonlarý ve yargýç odalarýndan oluþan ....... bölümühizmet vermektedir. Bodrum katta ise depolama,mekanik ve teknik hacimler ayrýca güvenlik için ikincilgiriþler tasarlanmýþtýr.

Gazimaðusa Kaza Mahkeme Binasý*Fatma TERLÝK

52

mim

arca

röle

ve

!

53

mim

arca

röle

ve54

mim

arca

röle

ve55

mim

arca

röle

ve56

mim

arca

röle

ve

27,5012,0019,0025,5036,213,208,5015,7016,5237,5022,707,0012,702,401,501,503,303,4013,7056,1032,1018,007,305,1034,501,8059,007,30

200,50Zemin kat ara toplam: 771,5

Yargýç Odasý 1(wc dahil)Stenograf Odasi 1Yardýmcý Yargýç Odasý Ýcra Mememurlarý OdasýKaferya Temizlik malz. OdasýTemizlikçi OdasýBay WC 1Bayan WC 1Hukuk ArþiviBaþ Mukayitlik OdasýSekreter Odasi 1Sekreter Odasi 2Depo 1Telefon Klubesi 1

Bölüm ArþiviResepsiyon ve Odasý

Telefon Klubesi 2Bay WC 2Bayan WC 2Mukayitlik Odasý

Polis OdasýÝç avlu

Bilgisayar OdasýAna Giriþ HoluDepo 2Ceza Arþivi

Hukuk Davalarý MukayitliðiCeza Davalarý Mukayitliði

GAZÝ MAÐUSA KAZA MAHKEME BÝNASI ZEMÝN KAT PLANI:

GAZÝ MAÐUSA KAZA MAHKEME BÝNASI BÝRÝNCÝ KAT PLANI:

GAZÝ MAÐUSA KAZA MAHKEME BÝNASI BODRUM KAT PLANI:

26,5027,5031,5092,3055,1075,0074,5010,5018,3011,608,50

36,0020,0031,5013,7010,001,90

340,00Birinci kat ara toplam: 920,7

KütüphaneKütüphane Sorumlusu

Aðýr Ceza Davalarý SalonuHukuk Davalarý Salonu 1Hukuk Davalarý Salonu 2Tam Kadrolu Kaza Mahkeme Salonu

Yargýç Odasý 2(wc dahil)

Bay-Bayan WCDepoDolaþým Alaný

Ceza MukayitliðiAvukat Odasý

Seçim MukayitiÝlçe Seçim OdasýStenograf Odasi 2Stenograf Odasi 3

Yargýç Odasý 3(wc dahil)Yargýç Odasý 4(wc dahil)

58,3062,5070,00

222,202,502,506,103,105,20

17,505,20

97,00690,6

Mekanik Odasý

Bodrum kat ara toplam:

DepoPolis OdasýDolaþým Alaný

Hücre 2Hücre 1Hücre 2Hücre 1

Hukuk ArþiviCeza ArþiviGenel DepoHücre 1

*Yüksek Mimar

GENEL TOPLAM 2382,2

57

mim

arca

ince

lem

e

TARÝHÇESÝBoðaziçinin yerleþim tarihi Bizans dönemine dek geriyegitmektedir. 17. ve 18. yüzyýllarýn ünlü gezginleriKömürcüyan, Ýnciciyan ve Evliya Çelebi, Boðaziçi'ninyerleþimleriyle ilgili bilgiler verirlerken Göksu deresine dedeðinmiþlerdir. 16. yüzyýla ait olan bir minyatürdeAnadolu Hisarý'nýn yanýndaki derenin kenarýnda 'KandilBahçesi' denen hasbahçedeki bir köþkte Sultan III.Murad görülür. Anlaþýlýyor ki bu yöre, daha 16. yüzyýldada sultanlarýn ilgisini çekmiþ ve burada bir köþkyapýlmýþtýr. Ýnciciyan'ýn yazdýklarýndan anlaþýlan Göksuve çevresinde Dolmabahçe ya da Beylerbeyi gibi,padiþahýn Boðaziçi'ndeki 'hasbahçe'lerinden birininbulunduðudur. Ayrýca yakýn çevrede kimi küçükimalathanelerin yer almasý burada ayný zamanda tarým-sal bir sanayinin varlýðýný göstermektedir. 17. yüzyýldaKömürcüyan'ýn yazdýklarýndan edinilen bilgi ise, Göksuve çevresinin zamanla kent halký için bir mesire yerihaline geldiðidir. Fakat bunlarla ilgili bir belgeye rastlanýl-mamaktadýr.

Sultan I.Mahmut (1730-1754) tarafýndan Göksu veçevresine ilgi gösterildiði bilinmektedir. Padiþah burayasýk sýk gelir, avlanýr ve türlü oyunlarý seyrederdi. 1730yýlýndaki Patrona Halil Ayaklanmasý ile o günlerin tanýn-mýþ mesire yeri olan Sadabad yýkýlýnca, Osmanlý yöneti-mi kendine geçmiþi anýmsatmaktan uzak bir mesire yeriaramýþ, Boðaziçi'ne yönelmiþti. Sultan I. Mahmut'unKüçüksu ve çevresine olan ilgisini gören dönemin devletileri gelenlerinden sadrazam Divitdar Emin MehmetPaþa, burada bir saray yaptýrmýþtýr. Bir bölümü tek katlýve denize dik uzanan, diðer bölümü ise iki katlý olan busarayýn yapýmý 1752 yýlýnda tamamlanmýþtýr. Denizetaþan üç bölümü kazýklar üzerine oturan bu saray ahþapolarak yapýldýðýndan, sýk sýk bakým ve yenilenmeyegereksinim göstermiþtir. Bu yapý 1792/93 yýllarýndaelden geçirilerek süslemeleriyle birlikte geniþ bir onarýmgörmüþtür. Göksü ya da Küçüksü olarak adlandýrýlanyapýyý III. Selim (1789-1861) 1792 yýlýnda baþtanbaþayenilemiþ ve annesi adýna 1806 yýlýnda yaptýrdýðýbugünkü Valide Sultan Çeþmesi'ni (Valide MihriþahSultan) ekletmiþtir. Sultan II. Mahmut (1808-1839)tarafýndan da bakýmý yaptýrýlan bu ahþap saray, SultanAbdülmecit (1839-1861) dönemi'nde yýktýrýlmýþtýr. Sultan, yýktýrdýðý bu ahþap saray yerine, dönemin öndegelen mimarlarýndan Nigoðos Balyan'a 1856/57 yýllarýn-da bugünkü kargir kasrý yaptýrmýþtýr. Bu yapý padiþahýn

gündüzleri birkaç saat kalmasý için inþa edilmiþ BiniþKasrý' dýr. Dolayýsýyla içinde yatmak amacýyla yapýlmýþherhangi bir oda yoktur. Yapýyý fazla yalýn bulan SultanAbdülaziz (1861-1876) cephe süslemelerini yenidenelden geçirtmiþ; çiçek, yaprak ve çelenkler ile rozet vevazolardan oluþan yüksek kabartma süslemeler budönemde eklenmiþtir.

Küçüksu kasrý geçen süre içinde yalnýzca Osmanlýpadiþahlarýný deðil, çeþitli konuklarý da aðýrlamýþtýr.Sultan II. Abdülhamit döneminde (1876-1909) ilgidenuzak kalan kasýr, Mehmet Reþat döneminde (1909-1918)kullanýlmýþ ve son halife Mecit Efendi'nin de zamanzaman burayý kullanmasýyla Küçüksu Kasrý, OsmanlýÝmparatorluðu'na ait dönemini kapatmýþtýr. Kasýr, Cumhuriyet Dönemi'nde Atatürk tarafýndan dasevilmiþ ve kullanýlmýþtýr. 1970'lere kadar devlet yönetici-leri tarafýndan zaman zaman kullanýlan Küçüksu Kasrý,bu tarihte bakýma alýnmýþ ve 1983 yýlýnda müze halinegetirilmiþtir.

19.YY OSMANLI ÝMPARATORLUÐU BATI ETKÝLÝ -SARAY MÝMARÝSÝ19. yüzyýlda Osmanlý Ýmparatorluðu'nda birçok saraybinasý inþa edilmiþtir. Bu yapýlar batý üsluplarýndan azyada çok etkiler taþýrlar. Bu dönem saraylarýnýn eskiler-den farklýlýðý, plan þemalarýyla da Batýlý etki göster-meleridir. Diðer bir özellikleri de, az ya da çok orandadýþta süslemeler içermeleridir. Gösteriþlilik ve görkeminana temayý oluþturduðu bu yapýlarda tasarým, mimarý,yapýnýn uslüp sorunu ve kullanýþ amacý kadar meþguletmiþ, sanatçý bunlarý bütün halinde çözüme ulaþtýrmakistemiþtir.

Türkiye'de saray yapýlarýnda yeniliðe yönelik deðiþimolgusu, Topkapý Sarayý ilave bina çalýþmalarýnda baþlar.Bu baþlangýç Topkapý Sarayý yapýlarýnýn bazýlarýnda Batýkaynaklý süslemelerle ve bir miktar da mobilyalardakideðiþikliklerle belirir. Bu nedenle hatýrlatmak gerekir ki,Türkiye'de dýþ kaynaklý ve mevcutlardan farklý estetikzevklere ve yeni teknolojilere yöneliþ, öncelikle sanatta,daha sonra da zamanla toplum yaþamýnda Batý'ya açýlýþmodernleþme hareketinin ifadesi þeklinde bir geliþimyolu izlemiþtir. Türk mimar ve süslemecileri, Avrupa'nýnrokoko ve barokunu 18.yüzyýlda tanýmaya ve çokgeçmeden de onu sevmeye baþlamýþlardýr. Nitekim18.yüzyýlýn ortalarýndan itibaren cami, çeþme, sebil ve

Küçüksu Kasrý Tarihçesi

Zehra ONGÜL*

58

mim

arca

ince

lem

e

sair yapýlar barok çizgiler, rokoko süslemeler içererekdoðar hale gelir. Barokun, süslemeler ile mimari form veçizgiler yoluyla sonsuzluk hissi uyandýrma, çoþku yarat-ma, hayale yer verme gibi temel kurallarý, Osmanlýmimarisinde Batý'daki örneklere uygun biçimde yer ala-madý. Mimari form ve çizgilerde, bu husus, ancak klasikusluptaki düz çizgilerin yumuþayýp bir miktar eðri çizgiyedönüþmesi, korniþ ve plastýrlarda taþkýnlýklara yer ve-rilmesi, yükselti formunda dikine geliþmenin daha belir-gin hale getirilmesi þeklinde bir uygulamaya sahneolmuþtur. Dýþ süslemelerde yer alan girland motifi de bilindiði gibiBatý mimarisine özgüdür. Gösteriþli parmaklýk sýrasýþeklindeki çatý teras korkuluðu ve üzerindeki çeþitli ele-manlarla oluþan süs formlarý ise görkemi hatýrlatýrgibidir. Saray yapýlarýnda Batý formlarýna yer verme, yerli bazýgelenekleri terk etme (tepe penceresi uygulamasýna sonverme) hareketi III. Selim döneminde yavaþ yavaþ uçverip II. Mahmud döneminde daha belirgin çizgilerleortaya çýkar. Türk sanatýna rokoko süslemelerin, barok, ampir üslu-plarýnýn girmesi, perspektifli Batý tarzý resmin tanýnmayabaþlamasý ve bir öðretim aracý halinde modern okullarýneðitim programýna sokulmasý Batýlýlaþmaya hazýrlýðýnsanata iliþkin yönünü oluþturuyordu. Osmanlý mimarlýðý zaman içinde çaðýn azýnlýk veyabancý mimarlarý elinde Doðu ve Batý beðenilerini kay-naþtýran bir tutum yansýtýr. Kimi yerde de neobarok özel-liklerle bütünleþir. Küçüksu Kasrý bu eðilimi gösterenörneklerdendir. Nigoðos Bey, Küçüksu Kasrý'nda doðru-dan ve eksiksiz olarak neobarok bir tasarýmý seçmiþtir.

PLAN VE CEPHE ÖZELLÝKLERÝYýðma tekniði ile kargir olarak yapýlan kasýr, bodrumüzerine üç katlý olup 15 x 27 metrelik bir alana oturmak-tadýr. Diðer saray yapýlarýnýn aksine yüksek duvarlarladeðil, dört yönde kapýsý olan, döküm tekniðiyle yapýlmýþparmaklýklarla çevrili olan yapý, genel mimarlýk özellikleriaçýsýndan Abdülmecid döneminin batý yaklaþýmlý zevkinitaþýr. Bodrum katý kiler, mutfak ve hizmetçi odalarýnaayrýlmýþ, diðer katlar ise bir orta mekana açýlan dört odabiçiminde düzenlenmiþtir. Kasrýn ýsýtma sistemi, deniztarafýndaki odalarda çift, kara tarafýndaki odalarda isetek olarak yerleþtirilmiþ olan þöminelerle saðlanmýþtýr.Þöminelerin mermerleri Ýtalya'dan getirtilmiþ ve herodada farklý renk ve desende kullanýlmýþtýr. Kasrýn iç

düzenlemesi, yapýmý ayný yýllara rastlayan DolmabahçeSarayý'nýn döþenmesiyle sorumlu Paris Operasý'nýntanýnmýþ dekoratörü Sechan tarafýndan yapýlmýþtýr.Sultanlar Küçüksu Kasrý'na gitmek istediklerinde denizyolunu tercih ettiklerinden, kasrýn deniz cephesi giriþolarak düzenlenmiþ ve diðer cephelere oranla dahaözenli ve süslemeli tutulmuþtur (Resim 1).

Bu cephede dikkati çeken ilk öðe, yalý kapýsýdýr (Resim2). Bir kapýdan çok, boyut ve süslemeleriyle anýtsal birheykel görünümündedir. Kullanýlan mermer ve kapý natlarýný oluþturan dökme demir, sanatçý ya da sanatçýlartarafýndan bir dantel gibi iþlenmiþ, motiflerin birbiriyleolan baðlantý ve uyumu, dönemin estetik anlayýþýnauygun bir bütünlüðe ulaþmýþtýr. Stilize bitki motiflerininoluþturduðu bu süsleme anlayýþý, yapýnýn ön cephe vegiriþ kapýsýna ulaþan çifte merdiven korkuluklarýnda daizlenmektedir (Resim 3).

Resim -1

Resim -2 Resim -3

59

mim

arca

ince

lem

e

Merdivenin kývrýk olarak yapýlmýþ sað ve sol kanatlarýarasýnda kalan selsebilli havuz, Osmanlý mimarlýðýndasuya gösterilen ilginin özgün örneklerinden biridir (Resim4).

Bitki ve meyve motiflerinin ardýþýk olarak sýralanmasýnýnizleyicide yaratacak tek düzeliðini kýrmak için arayaistiridye kabuðu gibi motifler yerleþtirilmiþ, böylelikleanlatýma deðiþik bir canlýlýk kazandýrýlmýþtýr. Aynýsüsleme anlayýþý yapýnýn denize bakan cephesinde desürdürülmüþ, ancak bu kez devreye görkemi saðlayacaksütun ve sütunçeler sokulmuþtur (Resim 5).

Bu görünümüyle süslemeler son derece yoðundur veizleyicinin gözü, yapýnýn konstrüksiyonunu çözüm-lemede zorlanmaktadýr. Bu aðýr rokoko süsleme repertu-varý, Küçüksu Kasrý'nýn genelde barok olan mimarikarakterini gizlemektedir. Öte yandan balkon korkuluk-larý, pencere kemerleri ve kanatlar arasýndaki dýþataþkýn süslemelerle de yapýdaki görkeme belirli birþiirsellik verilmeye çalýþýldýðý da anlaþýlmaktadýr.Genellikle pencere çerçevelerinde yoðunlaþan süslememotifleri deniz cephesi niþler, istiridye kabuklarý, girland-lar, rozetler, vazolarla zenginleþtirilmiþtir (Resim 6).

Bu zengin süsleme yan cephelerde pencerelerinçevrelerine inmekte, arka cephede ise daha dasadeleþmektedir. Öyle ki, bu sadelik arka cephede yeralan giriþ merdivenine de yansýmýþ ve deniz yönündekiçift kanatlý merdiven yerine bu cephede tek kanat tercihedilmiþtir (Resim 7).

CEPHE SÜSLEMELERÝDeniz Cephesi; Küçüksu Kasrý deniz cephesi; geç barok ve rokokosüslemelerin örneklerinde oluþan dantela þeklinde oyul-muþ mermer ve taþlar ile kaplýdýr. Cephenin ortabölümünde giriþin bulunduðu duvar, üst katý destekleyendört yivli sütunun gerisine çekilmiþ, yan bölümler dýþbükey olarak yapýlmýþtýr. Bu cephenin alt ve üst katýnda

Resim -4 Resim -5

Resim -6

Resim -7

60

mim

arca

ince

lem

e

orta bölümün düz duvarý ile yan bölümlerin dýþ bükeyçýkýntýlarýnýn birleþtiði yerlerde yuvarlak kemerli niþ þek-linde yapýlmýþ, buraya kaide üzerine oturtulmuþ içindegirift çiçek motifleri bulunan bir vazo yerleþtirilmiþtir.Vazolarýn üzerinde niþler içinde yeralan istiridye kabuðubiçimindeki motifler baroðun karakteristik özelliðidir(Resim 8).

Bu cephenin yer alan akratör üzerindeki yeþil zeminüzerine altýn yaldýzlarla yazýlmýþ tuðra I. Abdülmecit'eaittir. Etrafýný çevreleyen girland süslemeler ise yinebaroðun karakteristik özelliðidir. Deniz cephesi üstkýsýmlarýnda akantus yapraklarýndan ve çiçeklerindenoluþan iki akratör daha bulunmaktadýr (Resim 9).

Bu cephenin orta bölümünde birinci katta üç kemerlipencere vardýr. Ortadaki pencere diðerlerinden büyüktür(Resim 10).

Pencereler birbirinden kaideler üzerine oturan iri volütler-le ayrýlmýþtýr. Volütler süslü kemerler ile birleþirler.Pencerelerin üstünde sadece süs amacý ile küçükkabartma bitki yapraklarýndan yapýlmýþ kilit taþlarý vardýr.Bunlarýn üstünde akantus yapraklarýndan oluþan kabart-ma motifler görülür. Rokoko ve baroðun karakteristiközelliði olan bu süslemelerlerden sonra buradan geçenve üç yerde dýþarý taþan korniþin taþan bölümlerinde,üzeri girlandlarla süslü üç vazo görülür. Buradan furuþlarile çatýya ve akratöre ulaþýlýr. Orta bölümde yeralanpencerelerin alt kýsmýnda volütlerin altlarýnda kabartmadört rozet ve bunlarý birbirine baðlayan geometrik motiflerile süslü üç korkuluk vardýr. Buradan üç konsol ile kemer-lerin üzerindeki korniþe geçilir. Üzerlerinde sade impost-larýn yeraldýðý kompozit baþlýklý, boðumlu yivli dört adetmermer sütun ve bunlarý baðlayan akantus yapraklardanoluþan girift kabartmalar ve kemerlerin üzerinde yer alantaç biçimindeki kilit taþlarý bulunmaktadýr. Bu sütunlarýnarkasýnda yer alan giriþ mekanýnýn orta kýsmýnda, kasrýnana giriþ kapýsý vardýr. Tümüyle kabartma akantusyapraklarý ve girift bitkisel motiflerle süslü taç þeklindekibir alýnlýða sahip kemer içinde açýlan çift kanatlý kapý,renkli camlarla süslenmiþtir (Resim 11).

C kývrýmlarýnýn nihayetlerinden çýkan akant yapraklarýbarok ve rokokonun karakteristik bir özelliðidir. Kapýnýnsaðýnda ve solunda yer alan, boðumlu, yivli mermersütunlar ile yandaki pencerelere geçilir. Pencere üst-lerinde de girift kabartma motifler vardýr (Resim 12).

Resim -8

Resim -10

Resim -9

61

mim

arca

ince

lem

e

Geriye çekilmiþ giriþ mekanýndan bahçeye çift taraflýmermer bir merdivenle inilir. At nalý biçimindeki merdi-venin korkuluklarý mermerden olup, birbirine baðlanangirlandlar ve aralarýnda kabartma çiçek rozetleri ile helo-zoni kývrýmlý akantus yapraklarýyla süslenmiþtir (Resim13).

Merdiven kollarý arasýnda yeralan duvarda, mermerdenkabartma motiflerle bezeli bir çeþme yeralýr. Üç bölümlü duvarýn ortasýndaki bu çeþmenin ana motifi kanatlarýnýaçmýþ uçmaya hazýrlanan bu arada önündeki çeþitlimeyvalarýn tadýna bakan bir kuðudur. Kuðunun üst kýs-mýnda akant yapraklarý içinde istiridye kabuðu onunüzerinde de çiçek demeti yer alýr. Meyve ve çiçekdemetleri barok ve rokokonun karakteristik özelliðidir.Çeþmenin yalaðý istiridye kabuðu þeklinde yapýlmýþtýr.Merdiven kollarý arasýnda kalan boþluðu istiridye kabuðuþeklindeki havuz doldurur. Çeþmenin iki yanýndaki mer-mer kabartmalarda akantus ve asma yapraklarýyla, bun-larýn içinde yeralan üzüm motifleri görülür.

Denize bakan dýþ bükey yan bölümlerde altta ve üstteüçer pencere vardýr. Bodrum kat pencereleri de üçeradet olup demir korkuluklarla örtülüdür. Alt katpencereleri ayný boyutta olmalarýna karþýn birbirlerindenfarklýdýr. Ortadaki pencereler geometrik süslemelipanolarýn üstünde yer alýrlar. Yan pencereler ise, akan-tus yapraklarýndan oluþan panolarýn üstünde, burmalýkolonetler içinde açýlmýþlardýr. Yapraklardan oluþansütun baþlýklarýnýn üstünde çeþitli bitki yapraklarýndan irigirlandlardan ve bunlarýn üstünde kabartma meyva moti-fleri ile süslü iki vazodan oluþan dekoratif unsurlar altýn-da ezilen bir alýnlýk görülür. Ortada yer alan pencerekemerlerinin üzerinde çelenklerden oluþan ve bunlarý bir-birine baðlayan yaprak biçimindeki kilit taþýndan oluþanbezemeler görülür. Pencereler birbirinden kaideler üzer-ine oturtulmuþ Ýyon baþlýklý, üzerlerinde rozetlere baðlýtaþkýn girlandlar bulunan duvar payeleri ile ayrýlýr. Yancepheye geçiþlerde köþe duvarý yakýnlarýnda yeralan

Resim -11 Resim -13

Resim -12

62

mim

arca

ince

lem

e

kemerli niþ içinde oldukça süslü bir kaide üzerine oturançiçeklerle süslü iri vazo ve daha üst kýsmýnda yeralanistiridye kabuðu, niþi dolduran dekoratif kabartmalardýr.Kasrýn deniz cephesindeki niþlerin üst kýsmýnda çelenkbiçimindeki girlandlar ve ortalarýnda deniz kabuðu moti-fleri görülür. Üst kattaki yan pencere önlerinde mermersütuncuklarýn oluþturduðu korkuluklar bulunur. Pencerekenarlarý bitki motifleriyle süslü, ortalarýnda rozetlerbulunan sütunlar ve yapraklardan oluþan sütun baþlýk-larýnýn içinde açýlmýþlardýr. Pencere alýnlýðýnýn üzerindeve pencere ile alýnlýk arasýnda çeþitli bitki yapraklarýn-dan oluþan kabartma süslemeler yer alýr. Ortada yeralan pencerenin kenarlarý rozetle sonlanan çeþitlibitki motiflerinin yanýnda yan pencerelere doðru barokve rokokonun karakteristik özelliði olan S formundakiakantus yapraklarý ve rozetlerle süslenmiþtir. Pencerealýnlýðýnýn üzerinde çeþitli bitki yapraklarý ve kenarlardavazodan oluþan dekoratif unsurlar görülür.

Yan Cepheler;Kasrýn yan cephelerinde fazla süsleme yoktur. Bodrumkatýn önünde sekiz ayak üzerine oturtulan zemin katýnbalkonu tüm cephe boyunca devam eder. Ýki katlý kaidel-er üzerine oturtulan, yukarýdan aþaðýya incelen ayak-larýn üzeri yürek biçiminde kabartma motifler ile süs-lüdür. Balkon korkuluklarý dairesel motiflerden oymaolarak yapýlmýþtýr (Resim 14).

Balkonlarýn altýnda bodrum kata giriþi saðlayan her ikiyan cephede de bulunan birer kapý vardýr. Kapýlarýn yan-larýnda küçük pencereler yer alýr. Bu kat cephesindeyatay derz çizgileri görülür. Yan cephenin zemin katýnda beþ pencere vardýr (Resim15).

Ortada ve yanlarda yer alan pencereler diðer iki pencere-den küçüktür. Bu pencereler, yivli sütunlarla çevrelemiþyaprak biçimindeki baþlýklarýn üzerine oturtulan asmayapraklarý, kenger ve tabaklar içindeki meyvalardan oluþ-muþ kabartma dekoratif alýnlarla bezelidir (Resim 16).

Diðer iki büyük pencere, bitki motiflerinden oluþan vekemerler boyunca devam eden motiflerle bezenmiþ, çokiri süslü kilit taþlarýyla birleþtirilmiþtir. Yan cephede zemin

Resim -14

Resim -15

Resim -16

63

mim

arca

ince

lem

e

kattan üst kata korniþler ve süs frizi ile geçilir. Bu kattada beþ pencere vardýr. Pencereler çeþitli bitki moti-flerinden oluþan dekoratif bezeme ile çevrilidir. Alýnlýklarda zemin kat pencerelerine göre daha süslüdür.Alýnlýklarda, pencere aralarýnda vazolar bulunmaktadýr.Bitki motifleriyle bezenmiþ altý büyük konsol üzerineoturtulmuþ, ortasý dýþ bükey, geometrik mermer korku-luklu balkon ortadaki üç pencerenin önünde yer alýr.Balkonun alt kýsýmlarý da iri rozet þeklindeki motiflerlesüslüdür. Balkonsuz olan iki yan pencerenin alt kýsýmlarýmermer sütuncuklar þeklinde yapýlarak, hareketliliðindevamý saðlanmýþtýr. Pencere alýnlýklarýnýn üstünde yeralan furuþlar ve korkuluklarla üst kat sýnýrlanýr (Resim17).

Kara Cephesi;Göksu kasrýnýn karaya bakan cephesi üç bölümlüdür.Orta bölüm dýþ bükeydir. Kasrýn ikinci giriþ kapýsý budýþbükey cephede yer alýr. Bu kapýya düz mermer korku-luklara sahip oldukça dik bir merdivenle ulaþýlýr. Bucephede zemin ve üst katta toplam onyedi pencereaçýlmýþtýr. Zemin katta kemerler içine açýlmýþpencerelerin üstünde rozet þeklinde yapýlmýþ kilit taþlarý,pencerelerin üstündeki duvarda ise niþ þekline andýranpanolar görülür (Resim 18).

Üst kat pencereleri daha süslüdür. Pencerelerin üzerine hepsi birbirinin ayný olan giriftkabartma motifler yapýlmýþtýr (Resim 19). Üzerlerindeki niþe benzer panolardan furuþlarla çatýyageçilir. Bodrum kat pencereleri geometrik þekilleri dýþýnda özellik göstermezler. Zemin ve üst kat küfeki ve

kandýra taþý ile düz olarak kaplanmýþtýr. Kasrýn cephe bezemeleri yapý ile bütünleþmeyi baþarmýþtýr. Genellikle pencere çevrelerinde yoðunlaþan bezeme elemanlarý,ön cephede niþler, girlandlar, rozetler, istiridye kabuklarýile zenginleþtirilmiþtir. Yan cephelerde de devam eden bubezeme, arka cephede sadeleþmiþtir.

KAYNAKLARARTAN, T., 'Küçüksu Kasrý', Ýstanbul Ansiklopedisi, Cilt V, Ýstanbul,1995BELGE, M., Ýstanbul Gezi Rehberi, Tarih VakfýYurt Yayýnlarý, Ýstanbul,1994.CONTI, F., Rokoko Sanatýný Tanýyalým, Inkýlap Kitabevi, Ýstanbul, 1985.CONTI, F., Barok Sanatýný Tanýyalým, Inkýlap Kitabevi, Ýstanbul, 1997.ÇELÝKBÝLEK, D., Beykoz Kasrý ve 19. yüzyýl Kasýrlarý Üzerine BirÝnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Y.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Ýstanbul,1988.DELEON, J., Boðaziçi Gezi Rehberi, Remzi Kitabevi, Ýstanbul, 1998.Ýstanbul Kültür ve Sanat Ansiklopedisi, Tercüman Gazetesi KültürYayýný, Ýstanbul, 1984.KUBAN, D., Türk Barok Mimarisi Hakkýnda Bir Deneme, Ý.T.Ü. MimarlýkFakültesi Yayýnlarý, Ýstanbul, 1954.MÝLLÝ SARAYLAR, Küçüksu Kasrý, T.B.M.M. Milli Saraylar DaireBaþkanlýðý Yayýný, Ýstanbul, 1995.MÝLLÝ SARAYLAR, Milli Saraylar 1993, T.B.M.M. Milli Saraylar DaireBaþkanlýðý Saray ve Köþkler Grup Baþkanlýðýn'nca Hazýrlanmýþ,T.B.M.M. Vakfý Mali Desteði ile Yayýnlanmýþtýr. Yayýn No.9. Ankara.SÖZEN, M., Devletin Evi Saray, Sandoz Kültür Yayýnlarý No:12, Ýstan-bul, 1990.SÖZEN, M.,- TANYELÝ, U., Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüðü, RemziKitabevi, Ýstanbul, 1999. TUÐLACI, P., Osmanlý Döneminde Batýlýlaþma Dönemi ve BalyanAilesi, Ýstanbul, 1981.

*Dr. DAÜ Ýç mimarlýk Fak. Öðr. Gör.

Resim -17

Resim -18 Resim -19

64

mim

arca

içm

imar

lýk

yaþamakta olduðumuz hýzlý bilgi çaðýna, bunun gereðiolarak iç mimarlýk mesleðine ve günümüzdeki öneminedeðinmiþtik... de.... hangi çaðdan bahsettiðimizkonusunda bir karmaþa yaþadým, öncelikle oradandevam etmeðe karar verdim... itiraf ediyorum, gerçektendepresif bir ruh haline sürüklendiðimi hissediyorum...yan yana gelmiþ kelimelerin tam anlamýyla hem de... þuanda saat 19.29 ve yoðun bir tempoyla geçen iþgününün ardýndan 20 dakika kadar önce eve geldim.yapýlacak iþler listem yine çok kabarýk... zaten bu ruhhalimin nedeni de baþlýca bu!!! çalýþ çabala, yapýlabile-cekler adýna kendince elinden geleni ardýna koyma, senyap, o yapsýn, o da yapsýn üste düþenleri de hep birlik-te gelin iyi bir yerlere, önce toplumca, sonra da tümdünya diye kurgular yap... da nasýl? daha anahtarýçevirirken, elektrikler kesilmesin mi!!! hay aksi! þakadesen þaka deðil, gerçek olduðunu da kabullenemeye-cek ideallerin var!!! bu ne çeliþkidir ki, beyin bir tuhafoluyor. tutulma gibi birþey desem, deðil. sinir desem, oda deðil. kýrýlmak, belki. ama yok yok, o da deðil. haketmiyorum, isyan desem, o da deðil. e peki ne diyedüþünmekten çýldýrýyorum, bu kesin!!!

hava da çok soðuk. güya en pratiði diyerek taktýrdýðýmýzklima, gerçi mum ýþýðýnda pek seçemiyorum ama, tabloniyetine duvarda asýlý. tevekkeli deðil, takarlarken usta-lara kan söktürmüþ, yok tam bilmem neyin üstüne gele-cekmiþ de neye referans verecekmiþ de... neyse,karným da aç!!! gelirken buz gözünde duran dört peynir-li pizzanýn da hayalini boþuna kurmuþuz. bunu da geçiy-orum... yarýna yetiþtirmem gereken bir araþtýrmam var.akþam internet'e girmeði inat ve ýsrarla denedim!bugünün iþini yarýna býraktýðým falan yok yani! de dünde telefon baðlantýlarýnda fiber optik kablolardan kay-naklý bir sorun varmýþ (bunu da paranoyak kaygýlarlahesap sormak için telefon açtýðým, ve sonunda en azýn-dan beni aydýnlattýðý için teþekkürlerimi sunabildiðimsuperonline görevlisinden öðrendim), baðlanamadýk...nasýl yetiþtiririm diye, soðuktan morarmýþým da zaten,kara kara düþünüyorum...

lefkoþa'nýn vaktiyle çok tanýdýk simalarýndan dubara 'þuanda sizlere iki aslanýn arasýndan sesleniyorum' demiþdiye ne güzel de anlattý çok sevdiðim arif hoca geçen-lerde gazetedeki köþesinde 'gaz lambasýnýn altýndanseslenirken'... ben de þu anda lap top'umun %81lik pilömrünün ýþýðýndan yazýyorum... aklýmda binbir tilki...

aklýmda noel babam! sakýn o hýrsýzlar karanlýðý fýrsat biliplefkoþa belediyemizin üstün bir çabayla bize yeniyýlheyecanýný yaþatmak, bizi neþelendirmek, süsümüzüpüsümüzü ihmal etmemek adýna özenle serpiþtirdiði noelbabalarýmýza bir þey yapmasýnlar!

aklýmda 'çaðdaþ olmak'. beni bu elektriksizlik mahvetti,kesin! yoksa ben böyle düþünmezdim! ne gerek var diyemi düþünüyorum? aman aman, aklýmdan yel alsýn! sonbir iki yýldýr avrupa birliðini sayýklýyoruz. bir yerlerde abgöründü, ama acaba oralarda ýþýk vardý da ondan mý?bunu da bilemedim, neyse...

federico garcia lorca'nýn þiiri gelip takýlýverdi þimdi deaklýma ve dilime... ay kocaman at kara/ torbamda zeytinkara/ bilirim de yollarý/ varamam cordoba'ya/ yola baktýmyol uzun/ aman atým yaman atým/ etme eyleme ölüm/varmadan cordoba'ya...

sahi ne demek hakikaten çaðdaþ olmak? hangi çaðdanbahsediyoruz çaðdaþ olmaktan bahsederken? yoksaaziz nesinin dediði gibi 'çaðcýl' olmayý mý beceremedik?bütün bunlarý düþünürken, elimde olmadan hepmesleðimden bakmaða devam ediyorum. ve tekrartekrar karar veriyorum ki her þey bir bütünün parçasý.týpký domino gibi... yani mesleðimden bakýyorum dayaþamdan koparmadan, öyle bir bütünde... baþka türlüsüiþin doðasýna aykýrý zaten. ve gelip eðitime takýlý kalýyo-rum. hem de temeline. galiba yanlýþ, varsa tabi, yani yal-nýz bende deðilse sorun, bireyler olarak þekillenirkenvarolan noktada... ama karamsar olmamak lazým, farkýn-dayým. madem ki düþünüyoruz, öyleyse varýz, öyleysede varolmanýn gereði ve kaçýnýlmazý olarak topar-lanacaðýz... iyi güzel ne varsa elimizden geleni ardýmýzakoymayacak, yapacak, baþaracaðýz... neyse, temeleðitimimizde yaratýcý ve eleþtirel düþüncenin önemineiþaret etmeli ve de sonradan kazanýlamayacak bakýþaçýlarýný oralarda edinmeye baþlamalýyýz. tasarým deðiþ-menin somutlaþmýþ hali olmasý nedeniyle deðiþikliði yan-sýtmaktýr ve toplumsal bir eylemdir. "yaptýðýmýzý öðreni-riz" diyen john dewey ve "ortam mesajdýr" diyen marshallmcluhan'dan çýkýþla eðitimin pratiði, alanlarýn kendidiliyle gerçekleþtirilirken yaratýcýlýk baðlamýnda diðer disi-plinlerle de iliþki kurulmasý saðlanmalýdýr. aktif eleþtiri;iliþki kurma; baðýmsýz yargýlama; duyguyu katma; yanýtaçeþitli yollardan gitme; yeni anlamlar üretme, çýkartma;deneme, yanýlma; kendine yeterli olma; açýk fikirlilik;

Ýç Mimarca (2)

*Banu Tevfikler ÇAVUÞOÐLU

65

mim

arca

içm

imar

lýk

esneklik; yaratýcýlýk; merak; araþtýrma vs., barýndýrýlmasýgereken ilkeler olmalýdýr. bu sayede toplumca bil-inçlenebilir, deðiþimin sürekliliðini ve geliþim barýndýr-masýný saðlayabiliriz.

toplumun bilinçlenmesi, iç mimarlýk mesleðinin anlaþýl-masýnda çok önemli. yoðun yaþanan problemlerdenbahsederek baþlamak, tek tek üstünden geçmek, belkiiyi fikir diye düþünüyorum. þimdi, meslektaþlarýn genelolarak birleþtikleri iç mimarlýk deneyimlerinden örnekler-le konuyu açalým, bakalým neler çýkacak. bakalým bu fikirjimnastikleriyle sorunlarý aþabilecek, mesleðin toplumu-muzdaki yeri, gereði ve deðeri kapsamýnda hedeflenenielbirliðiyle oluþturabilecek miyiz....

sürecek...

* Dr. DAÜ Ýçmimarlýk Böl.Öðr. Gör. / Ýç mimar

66

mim

arca

peyz

aj

Kýbrýs Adasý, Doðu Akdenizdeki stratejik konumundandolayý, tarih boyunca farklý medeniyetler altýnda birçokkültür ve uygarlýðý bünyesinde barýndýrmýþtýr. Geliþenzaman dilimi içerisinde hem doðal peyzaj hem yapýsalpeyzaj ada kimliðinin oluþmasýnda etkili olmuþtur.

Adanýn izole ve sýnýrlýk özelliðinden dolayý yarým adalar-dan farklý olarak peyzajdaki özgünlük ada florasý ile bir-likte ortaya çýkmýþtýr (Ozgürün A.). Bu doðrultuda doðalpeyzaj dokusu Kýbrýs adasýnýn her iki taraftaki kimliközelliðinin devamýný saðlamýþtýr. Buna karþýn adanýnhem kuzey bölümünde hem de güney bölümündeyapýsal çevre birçok sebepten dolayý deðiþim göster-miþtir.

Farklý medeniyetlerin adaya gelmesiyle farklý kent vepeyzaj görünümleri ortaya çýkmýþ ve belirli bir ada kim-liðine etken olmuþtur. Buna örnek olarak, Lüzinyandöneminde kamusal alanlara, meydanlara ve meyvebahçelere önem verildiði bilinmektedir. Venedik döne-minde dini yapýlarýn önüne dikilen Cümbez "Ficus syco-morus" aðacý dini yapýlara sembol oluþturan vegünümüze kadar gelen anýtsal aðaçlar arasýndadýr.(www.stwing.upenn.edu.) Bunlar, Maðusa kentindekiLala Mustafa Paþa (St. Nicholas) camisi ve Aiga Napakasabasýndaki katedralin önünde bulunmaktadýr. Buaðaçlar Venedik dönemi peyzaj elemanlarýna örnekoluþtururken diðer yandan, Osmanlýnýn adaya gelme-siyle birlikte hurma aðacý yaygýnlaþýp peyzajda farklý birkimlik oluþturmuþtur (Yapýcýoðlu 1995). Ýngiliz döne-minde ise Palmiye aðacý prestij binalarý önünde kul-lanýlýrken Okaliptus aðaçlarý daha fazla arazi ýslah çalýþ-malarýnda kullanýlmýþtýr.

Peyzaj Açýsýndan Ada Kimliðini etkileyen mekanlarKent Parklarý Kentlerin kimlik oluþumunda yer alan bileþenler arasýn-da kent parklarý önemli bir yer kaplamaktadýr. Kentparklarýnda yöreye ait doðal ve yerel bitkiler bir aradabulunmalýdýr. Bunlar da kentlerde doðal atrium göreviyapýp peyzaj kimliðinin idamesini saðlamaktadýr.Kýbrýsýn kuzeyinde kent parklarý her ne kadar geliþmegösteremese de güneydeki kent parklarý adadaki peyza-ja ve bitki örtüsüne örnek teþkil etmektedir. Kapýlarýnaçýlmasý ile birlikte kuzeyde eksik kalan bu olgu, zamaniçerisinde bu bölgedeki kullanýcý istekleri ve yerel yöne-timlerin duyarlýlýklarý doðrultusunda geliþim gösterecek-tir.

Turisitik alanlarTuristik alanlar arasýnda peyzaj açýsýndan oteller önemlirol oynamaktadýr . Buradaki peyzajýn kimliði adanýntümünde ayný karakter özelliklerini göstermektedir.Otellerdeki peyzaj içerisinde hurma ve palmiye sýklýklarastlanan aðaç türleri arasýndadýr. Bunun yanýnda otelpeyzajý içerisindeki rekreasyon alanlarý, dinlence, gezintialanlarýndaki peyzaj düzenlemelerinde ise genellikleyerel bitkiler seçildiði gözlemlenmektedir. Bunlar arasýn-da; akasya, defne, kara çam , sikas , mazý ,cemile, sar-dunya , çin gülü (Perbellini 1992) peyzaja yerel kimliðiniveren bitkiler arasýnda yeralýp, Kýbrýstaki otelleri özel kýl-maktadýr.

Cadde/Sokak Düzenlemeleri ve KavþaklarTarih boyunca Osmanlý dönemine kadar sokaklardapeyzaja kimlik veren herhangi bir eleman gözlen-memiþtir. (Numan, 2000). Osmanlý döneminde avlularda-ki yeþil doku sokaktan beklenen yeþili karþýlamakta idi.Böylece renk, doku ve iklimsel çözümler yerine getirilmiþve sokaktaki peyzaj kimlik kazanmaya baþlamýþtýr.

Sokak dokusunda bu nadir rastlandýðý anlaþýlan yeþildoku izlerine, Ýngiliz döneminde daha sýkça yer verilmiþ,servi, Kýbrýs akasyasý ve çam gibi aðaç türleri, hemsilueti yumuþatma hem de gölge saðlama amaçlý olarakkullanýlmýþtýr (Numan 2000). Bu tür sokak dokularýnaözellikle Lefkoþa sur-içerisinde rastlanmaktadýr. 1960sonrasý farklý bitkilerin- Erguvan, Bahonya, Japon inciri,Portakal, Limon- kullanýmýyla birlikte sokaktaki peyzajdaçeþitlilik artmýþtýr. Özellikle her evin ön bahçelerinde kul-lanýlan yaseminler ada kimliðinde kokusu vegörünütüsüyle etkili olmuþtur.

Cadde ve sokaklardaki düzenlemeler ile birlikte, peyzajelemanlarý hem kentlere hem de caddelere peyzajda dakimlik katmaktadýr. Yerel peyzaj elemanlarýnýn kul-lanýmýyla birlikte Kýbrýs’taki sokak ve cadde dokularýkentlere göre deðiþim göstererek bulunduðu kenti özelkýlmaktadýr. Örneðin Lefkoþa ve Gazimaðusa sur içleriHurma aðaçlarýnýn, sýk kullanýmý ile peyzajda kimlikkazanýrken, Larnakadaki Palmiye aðaçlarý kenti özel kýl-maktadýr. Bu seçimler yapýlýrken hem kentteki yerel bitkiörtüsüne bakýlýp hem de kenti tarih boyunca temsil edenpeyzaj elemanlarýna da dikkat edilmelidir. Kentlerin kim-liðinden bahsedilirken, son zamanlarda Girne'ye dikilenhurma aðaçlarý kentin silüetini bozmaya baþlamýþ ve

Peyzaj ve Ada Kimliði

Nevter ZAFER* - Aslý ÖZGÜRÜN**

67

mim

arca

peyz

aj

kente özgü olmayan bu bitki türü ile birlikte peyzajaçýsýndan kentin kimliði deðiþmeye ve bozulmayabaþlamýþtýr. Halbuki yýllar boyunca Girne kenti Harup,Zeytin ve Portakal aðaçlarý ile birlikte Akdenizli bir kentolmakla birlikte bu aðaçlarýn oranlý ve ölçekli kullanýmýpeyzaj kimliði açýsýndan da adada tek olma özelliðinigöstermekte idi.

Kavþaklar ve çemberler, trafiðin artmasý ile birlikteönemli kesiþim noktalarý olmaya baþlamýþlardýr.Geçmiþte sadece fonksiyonel olarak kullanýlan kavþaklargünümüzde kentlere estetik açýdan da katký koymak-tadýr. Güneyde tasarlanan kavþak ve çember düzen-lemeleri bulunduðu bölgeye kimlik kazandýrmaktadýr.Bunun yanýnda çemberlerdeki kentsel sanat eserleri ilebirlikte kullanýlan peyzaj düzenlemeleri hem trafiðiyumuþatmakta hem de bulunduðu çevreye olumlu etkiyaratmaktadýr. Kýbrýs’ýn kuzeyinde bu olgu, artan trafikve güney ile etkileþim sonucunda geliþmeye baþlamýþtýr.Þu anda bakýmsýz ve boþ duran çemberler, kavþakayýrýmlarý, refüj ve yol kenarlarýnýn planlanmasýnýn vetasarýmýnýn düzenli geliþmesi gerekiyor.

Konut BahçeleriPeyzajda süregelen bitkilerin bahçelerde kullanýmlarý ilebirlikte konut bahçelerindeki peyzaj da kimliksel açýdanyerini almýþtýr. Konut bahçeleri gerek iç bahçelerdensarkan gerekse duvar kenarlarýnda yetiþtirilen cemile,yasemin ve asma gibi sarýcý bitkiler sokaða hem üçüncüboyutta canlý bir doku oluþturup gölge elemaný olarakkullanýlmakta hem de peyzaja renk katmaktadýr. Öncekiçaðlarda konut bahçeleri ihtiyaca göre meyve aðaçlarýve sebzelerin birlikte kullanýmý ile fonksiyon kazanmýþtýr.Son yüzyýlda Kýbrýs toplumunda beliren çevre bilinci ilebirlikte konutlarýn bahçeleri de tasarlanýp hem ihtiyacagöre hem estetik açýdan düzenlenmektedir. Daha öncesýklýkla kullanýlan bitkiler arasýnda adaya özgü akdenizbitki türleri yerine ithal edilen daha düzgün forumlu mazý, taflan, ardýç gibi türler tercih edilmiþtir. Tüm bu düzen-lemeler ayrýca sokak silüetini de desteklemektedir.

Sonuç olarak, tarih boyunca adaya farklý medeniyetlerlebirlikte gelen bitki türleri zamanla peyzajdaki bütünlüðüoluþturup, adadaki peyzajýn tümünde ayný özelliklerigöstermiþtir. Kýbrýs adasý birçok medeniyetin boyun-duruðu altýnda kalmasýna raðmen peyzajdaki kimliðiniyüzyýllar boyunca sürdürmüþtür. Özellikle 1974'ten son-

raki 30 yýllýk bölünmüþlük adanýn kuzeyinde vegüneyinde birçok farklý geliþimlere sebep olurken, budeðiþimler özellikle doðal peyzajda görülmemiþtir. Ýnsaneliyle oluþturulan peyzaj dokusu, Akdeniz ikliminin etk-isiyle adadaki ayný karakteri sürdürmektedir. Adada varolan peyzaj sadece Kýbrýs adasý kimlik özelliklerini deðilayný zamanda Akdenizdeki peyzajýn kimlik özelliklerinide taþýmaktadýr.

Referanslar

"D.E. Viney ,An ILLusttrated Flora of North Cyprus vol-ume I and volume 2.,North Cyprus,1996 "Numan I, Can E, Zafer N., Gazýmaðusa Suriçi KentininKimlik Ve Peyzaj Açýlarýndan Ýrdelenmesi, TMMOBPeyzaj mimarlarý odasý, Peyzaj Mimarlýðý Kongresi,Ankara, 2000, pp 339-345"Oleg Polunin- Anthoney Huxley, Flowers of theMediterranean"Özgürün A. Recommendations to enhance qualýty ofurban life in residential outdoor environment ofGazimaðusa, yayýnlanmamýþ Master tezi, DAÜ, Maðusa2003"PERBELLINI, Gianni. 'Outline of Fortified Networks onCyprus'. IBI Bulletin 48, Europea Nostra Publications,Netherlands, 1992."www.stwing.upenn.edu. /durduran/drfm.html"YAPICIOÐLU, Ali. Ottoman Influences On CypriotDomestic Architecture, 1571-1923. School ofArchitecture and Urban Design, University of Kansas,Kansas, 1995.

68

mim

arca

peyz

aj

Sokak dokusu ve peyzaj begonvil kullanýmý

Kamusal alandaki peyzaj kullanýmý

Cümbez aðacýnýn kamusalalandaki kullanýmý

Otellerdeki peyzaj kullanýmý

Avludaki peyzaj-hurma kullanýmý

Caddede yaya ayýrýmý ve peyzaj kullanýmý Kent parklarýndaki peyzaj - yerel bitikierinkullanýmý

69

mim

arca

peyz

aj

* Yüksek Peyzaj Mimarý ve Kentsel Tasarýmcý- DAÜ**Yüksek Peyzaj Mimarý- Mesan

Sokaktaki canlý yeþil doku-Servi kullanmý

Girnede kimliðin bozulmasýna öncülükeden hurma ve palmiye kullanýmý

Konut bahçesindeki Peyzaj kimliði

Konut bahçesindeki Peyzaj kimliði

Konut bahçesindeki Peyzaj kimliði

Konut bahçesindeki Peyzaj kimliði

Sokaktaki canlý yeþil doku- Portakal veErguvan kullanýmý

Girnenin þu andaki kimliðini oluþturan peyzaj elemanlarý

Otellerdeki peyzaj kullanýmý

70

mim

arca

para

lel b

akýþ

71

Sanatçýmýz Emin Çizenel'in adamýzýn en güzel manzar-alarýndan birine sahip olan Kervansaray'daki çalýþmastüdyosunda gerçekleþtirdiðimiz özel röportajda sanata,yaþama ve mimarlýða dair hoþ bir sohbet gerçekleþtirdik.

Sanattaki yaratýcýlýk; " Bu kelimeyi çok sevmiyorum, onun yerine 'akýl iþ, akýl-lý iþ, zekice' demek daha doðru geliyor. Sanat üretmekönce entellektüel bir birikimin altyapý oluþturduðu "postduyarlýlýk" iþi bir eylemdir.

Akýl iþinin 'yaratýcýlýðýn' eðitilebilinir bir kavram mý?Ben hala doðal yeteneðin hamuruna inanýyorum. Eðimbunu doðru yönlendirebilir. Ama eðitim "Artist" yapmaz.Bu kadar sanat okuluna raðmen dünya hala sanatçý cen-neti olmadý.

Her serginizde farklý yöntem ve teknikler mi deniyor-sunuz?"Bu tam da öyle deðil. Ancak farklý ana baþlýklarlaçalýþtýðým doðru. Her yeni baþlýk kurgulandýðý þekli ilefarklý malzemelere ve biçimlere yönelebilir. Bunu seviyo-rum. Yani malzemelerin izini sürmek, denemek vekendime göre yeni tatlar bulmak isterim. Bu yalnýzca

teknik bir sorunu içermiyor. Her yeni serinin konsepti yenibir dil konuþsun ve bir sonraki iþlere yeni yollar açsýnmesela. Alýcý gözle etrafa bakmak, deðiþik ayrýntýlarýnkendi alanýmýza sanatsal bir dil üstünden katýlmasýnýsaðlayabilirsiniz. Gerek malzeme gerekse imgelemegücünüzü katabileceðiniz çok þey çýkabilir. Bu macerabeni çok heyecanlandýrýyor ve resmim böyle bir sürecibaþýndan beri yaþýyor.

Akdeniz'de yaþýyor olmak bu temalarý belirlemede etkisioluyor mu?"Akdeniz motifi, "Akdenizli" karakter olarak duruyor zaten. Coþkulu, deliþmen bir ruh bu. Sonra coðrafyanýn insan-lýk tarihi ile ilgili her katmaný kültür-sanat anlamýndageniþ bir"skala" veriyor. Böyle bir þeyin defterine sahipbir kaptan gibi geminizi yüzdürebilecek heyecanlý alanlarvar.

Bir Konuk... EMÝN ÇÝZENEL - Ressam

*Fatma TERLÝK - ** Cem KARA

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

mim

arca

para

lel b

akýþ

Hüzün eserlerinize yansýyor mu? Kuþkusuz. Buralarda baharatlý bir yaþam var. Acýtýyor da.Ama insanca ve "Aþk'la" imlenmiþ bir sürü de þey var."Hüzün" bütün bunlarýn içinde duran, hastalýklý deðil amaAþk'ý besleyen bir eleman. Yaratýcý alanlara kapý açabile-cek dürtüler verebilir.

Ütopik bir projeniz var mý? Aslýnda sanat dünyayý deðiþtirmek için bir ütopya. Hersanatçýnýn yola çýkýþý böyle "uçukluk"larý barýndýrýyor.Birþeylerin tekrardan, var olduðu þeklin ve inancýn dýþýn-da yeniden inþa etme gibi bir eylem kurmaya çalýþýyor-sunuz. "Ütopya" her insanýn kurabileceði, yalnýzcainsana özgü bir piskoloji. "Dünya barýþý" bir ütopya isesanatçý da hep "ütopik" olandýr. Benim ütopyam, neyi nekadar bilip, ne kadar sevip, ne kadar yapabilecekleriminen doðru ifade bulma biçimine ulaþmaktýr. Bu hep banaen yakýn ve en uzak olacak olandýr. Ýþ bazýnda ortayakoyacaðým ne varsa, onlarý böyle baþarabilmeyi çokisterdim.

Kýbrýs'ta yaþýyor olmak sanatýnýzý nasýl etkiledi?Tek baþýna fiziksel olanaklardan söz etmezsek buradayaþamak bir ayrýcalýk da olabilir. Ama dar alana sýkýþmýþda hissedebilirsiz. Birçok insanýn asla yaþayamayacaðýdramlar, tramvalar yaþamýþ olsak da, yaþamýn en derinhallerine dair okunabilir, hissedilebilir yeni yeteneklergeliþtirilebilirsiniz. Doðaya yakýn olmak ruhunuzu uçura-bilir ama diðer yandan salt doðanýn resmiyle açýklaya-maycaðýnýz evrensel insan motifini en karmaþýk yalný-zlýðýný da yaþayabilirsiniz. Haritanýn en öznel algýlanýþýesnasýnda kendime sayýsýz "þarj" alanlarý bulabiliyorum.Böyle bir duyarlýlýðý yaþadýðým bu adada bulabiliyorum.Resmim de bundan fazlaca nasibini alýyor.

Yer deðiþtirme sanatsal yaþamýnýzý etkiledi mi?Yalnýzca yer deðiþtirme deðil. Hayatýmýn bir döneminin

býçak gibi kesildiðini hissetim. Bu bir þok deðiþimdi aslýn-da. Neler olduðunu anlayana kadar yerçekimsiz olmakgibi bir þey.

Doðal olarak hem sanatsal yaþamým hem de doðalihtiyaçlar baðlamýnda bocalamalar yaþýyoruz. "Doðalihtiyaç"derken, kiþilik oluþumundaki süreçlerde birparçamý bedenime monte edebilme, þeklinde de açýklan-abilir. Geçmiþi özlemeyi "çocukluk ve delikanlýlýk" döne-mim olarak puslu bir peyzaja gömmek istedim.Tabii þimdi öyle deðil.

72

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

(Fotoðraf: Cem KARA)

mim

arca

para

lel b

akýþ

Sizin insanlara açýk, pozitif yenilikçi bir yönünüz var,zaman zaman bundan uzaklaþtýðýnýz oluyor mu?Yenilikçi olduðum doðru. Hatta deneysel olduðum bilesöylenebilir. Bu benim resmimin kendi sorunsalý ile ilgili.Hep yeni pencereler açmayý severim. Ýliþkilerim de öyle.Yüreðimin kapý ve pencereleri hep açýk. Düþkýrýklýðýyaþama pahasýna hep öyle oldum. Küçük toplumlardaböyle bir açýklýk üzüntülerde yaratabiliyor. Ama zamanlakendimizi korumayý da öðreniyorsunuz. Benim korumamekanizmam çok geliþmiþ olamsa da yaptýðým iþle ilgilikalkanlarým var. Taviz vermem ve onu korurum. Pozitifolmak, hayata karþý coþkulu olmak, sevgi üretebilmek,sanatýn ve onu üretmenin katabileceði en insanca özel-liklerdir. Ben de öyle olduðumu düþünüyorum.

Sergiler artýk sadece resim yapýp duvara asmak deðil.Tümü bütünü tasarlamak; Resimlerinizi mekanýn içindebütünlüðünü bir mimari eleman gibi görmek konusundane düþünüyorsunuz?

"Çaðdaþ sanat" ve giderek "Güncel sanat" çaðýmýzýnyeni estetik kavramlarý ile algýlanýyor. "Sanatta "güzel",artýk bir Ronesans estetiði ile açýklanmýyor. Bu her alan-da böyle ve yeni düþünce sistemleri ile geliþen günümüzfilozofisi sanata bakýþý da beliriyor. Bu baðlamda sergilerdaha kavramsal(konseptlerle) ve düþünce boyutu ile dedeðiþik bir sergileme formunda oluþmaktadýr. Mekankavramý, bütünleþtiri bir kavram oluyor. Yani mekantekrardan tarifleniyor. Güncel sanatta, eser bir mekanýndekoratif bir eleman deðil tam tersine onu anla-mandýrarak farklý bir tariflemelere götüren bir eleman.

Sanatý ve sanatçýyý eðitim ve gelir düzeyi yüksek ailelerRönensas'tan itibaren desteklendiðini biliyoruz; Doðrudur. Burjuvazi, toplumlarýn sýnýf katmanlarý sosyalbir olgudur ve birbirini etkiler. Rönesans dönemi hamisanatçýya yaþamsal destek verdi. Kiliseler de öyle.Din(kilise) destekli yönelmelerin yine ona hizmet ettiði birdönemde olumuþtur. Anca sanatçýnýn baðýmsýz üretimi,baþýna buyruk olarak kendi yaratýcý özgürlüðünü kazan-masý kolay olmadý.

73

(Fotoðraf: Cem KARA)

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

mim

arca

para

lel b

akýþ

Ama diyebiliriz ki her dönemde sanatçýya yatýrým ve onuyaþatan geliþtiren hep oldu. Bugün de oluyor.Sponsorluklar öncü sanatý destekleyerek önünü açý-yor.

Umarým bizim ülkemizde de yeni ve büyük projeleredestek verilerek sanatçýya üretiminde özgürleþtirsin. Buçok gerekli.

Günümüzde sanat çalýþmalarý tema, tarz, teknik,malzeme ve mekan olarak bir takým interdisiplin birlikte-likler içermektedir. Bu konuda neler söyleyebilirsiniz?Farklý sanat disiplinlerinin birlikteliði ya da birbiriylepaslaþmasý günümüzde çok önemli. Sanatcýnýn kendiniifade etme biçimi doðrultusunda her türlü yeni gereksin-im, malzemeyi de beraberinde getiriyor. Teknik olanaklar,bilgisayar dünyasý, iletiþim ve daha birçok olanak, buifade biçimini besliyor.

Boyutlar deðiþti. Konseptler deðiþti. O zaman da klasikboyutlarý doðrultusunda baþka boyutlarla ifade ediyor.Farklý sanat dallarý bir biri ile sarmal bir iliþkiye girmiþtir.Mimarlýk belki de bundan en çok nasibini alan sanatdalýdýr. Aslýnda her sanatý böyle bir skalanýn tam daortasýnda donanabilmek zorunda. Hem entellektüelolanak hem de okuyabilme eksensizleri ile.

* Yüksek Mimar** Yüksek Mimar

74

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

(Fotoðraf: Fatma Terlik)

(Fotoðraf: Cem KARA)

mim

arca

nost

alji

Kýbrýs'a getirilen ilk (1No.lu) lokomotif 6 tekerlekli, 8 tonaðýrlýðýnda, Hunslet Engine Co.Ltd., Leeds, Ýngiltereyapýmý küçük bir lokomotifti.

Kýbrýs Devlet Demiryolu 75 cm ray geniþliðinde, MaðusaLiman'ýndan Lefkoþa'ya uzanýyor, buradan daGüzelyurt'a (Omorfo) devam edip Solya Vadisi'ndekiEvrihu'da (Omorfo-Evrihu hattý 14 Haziran 1915 yýlýndahatta ilave ediliyordu)

76 millik maceralý yolculuðunu tamamlýyordu. Bu güzer-gahda 30'a yakýn orta sýnýf istasyon veya durak bulun-maktaydý. Bu istasyonlardan bazýlarý ayný zamandaposta ve telgraf þubeleri olarak da görev yapmaktaydý.

Ýstasyonlar arasý iletiþimi ise telefon ve telgraf hatlarý ilesaðlamaktaydý.

Posta Ofisi olarak da görev yapan bazý Ýstasyonlar"Famagusta (Maðusa) - 2'inci Mil "Encomi (Tuzla) - 6'ýncý Mil"Stylos (Mutluyaka) - 9'uncu Mil "Gaidhoura (Korkuteli) -11'inci Mil"Prastio (Dörtyol) - 13'üncü Mil"Pyrga (Pirhan) - 15'inci Mil "Yenagra (Nergisli) - 18'inci Mil"Mousoulita (Kurudere) - 21'inci Mil"Angastina (Aslanköy) - 24'üncü Mil"Exometokhi (Düzova) - 28'inci Mil"Trakhoni (Demirhan) - 30'uncu Mil "Miamilea (Haspolat) - 34'üncü Mil "Nicosia (Lefkoþa) - 37'inci Mil "Yerolakko (Alayköy) - 43'üncü Mil"Kokkini Trimithia - 49'uncu Mil"Dhenia (Denya) - 52'inci Mil"Avlona (Gayretköy) - 53'üncü Mil "Kato Kopia (Zümrütköy)- 55'inci Mil"Peristerona - 56'ýncý Mil"Argaki (Akçay) - 58'inci Mil"Morphou (Güzelyurt) - 61'inci Mil

Ýlk ve Son Seferler Kýbrýs Devlet Demiryolu, motorlu taþýtlarýn ada ulaþýmý-na egemen olmasýyla rekabet edemez duruma gelmiþti.Yapýmýna 1904 yýlýnda baþlanan demiryolu tamamla-narak 21 Ekim 1905 günü Maðusa'dan Lefkoþa'yagerçekleþerek baþlayan ilk yolculuðuna, 31 aralýk 1951günü saat 14:57'de Lefkoþa'dan Maðusa'ya gerçekleþenyolculukla saat 16:38'de Maðusa Ýstasyonu'unda sonbuluyordu.

Kara Trenin Peþinde - (I) Kýbrýs Devlet Demiryolu(1905-1951) (Cyprus Government Railway)

Senih ÇAVUÞOÐLU*

1No.lu lokomotifie ait bir maket (Hunslet Engine Co.Ltd.)

Angastina (Aslanköy) Ýstasyon Postahanesi damgalý pul

75

mim

arca

nost

alji

46 yýllýk Kýbrýs demiryolu macerasý artýk sona ermiþti.Özellikle iki dünya savaþý süresince önemli görevleryapmýþ olan demiryolu, bu sürede 7,348,643 yolcu,3,199,934 ton da yük taþýmýþtý.

1952 yýlýnda bozulan raylar £65,626 karþýlýðýnda MeyerNewman firmasý aracýlýðýyla Ýtalya'ya hurda olaraksatýlýyordu. Demiryolu kapatýldýktan sonra, 1No.lu loko-motif hurda olarak satýlmaktan son anda kurtulup bir anýolarak Maðusa'da tutulmasýna karar veriliyordu.

1972 yýlýna kadar Maðusa'da duran ilk (1No.lu) lokomo-tif Ulaþtýrma Bakanlýðý'nýn izni ile Dikelya Üssü'ndeki"Kraliyet Elektrik ve Makine Mühendisleri" tarafýndanrestore edilip Maðusa'daki yerine geri gönderiliyordu.

Bir zamanlar okalüptüs aðaçlarýnýn arasýndan süzülüpilerleyen trenin yerine þimdilerde Maðusa Lefkoþakarayolu uzanmakta ve her gün binlerce motorlu araçgidip gelmektedir.

Yarým asýr önce bizi terkeden bu nostaljik kara trenihatýrlayan kaç kiþi kalmýþtýr acaba? Geçip gittiði yer-lerde ne izler brakmýþ, nasýl heyecanlar yaþatmýþ, nelertaþýmýþ, kimleri kavuþturup, kimleri ayýrmýþ, kimbilir. Ýþtebu belgeselde bunun izini süreceðiz...

KAYNAKLAR

-Gürkan, Muzaffer Haþmet, Tarih Ýçinde Kýbrýs, TopluEserler 4, Galeri Kültür Yayýnlarý, Lefkoþa Kýbrýs, 2000.

-Keshishian K. Kevork, Romantic Cyprus, 14th Edition(Revised) Lefkoþa Kýbrýs, 1972.

-The Railway Gazette, 7 Aralýk 1912

Lefkoþa-Maðusa yolculuðu için bir "birinci sýnýf" bilet

* Grafik tasarýmcýsý

76

mim

arca

baký

þ

This paper aims at providing an answer to the followingquestion; 'what is the present condition of the ruinedbuildings in the buffer-zone of Nicosia; to what extent isit feasible to conserve them; can they form the 'frame-work' for the regeneration of that area?'

Nicosia, the capital of Cyprus has been the largest andmost significant city of the country during the last millen-nium. Built almost in the centre of the island, it consti-tutes the administrative, commercial and cultural nucle-us of the country. In ancient times and during the firstChristian centuries it was known as Ledra. The centre ofthe city enclosed by the 16th century Venetian Wallsincludes museums, Byzantine churches, medieval andneoclassical buildings, Ottoman baths and khans, pictur-esque narrow streets and beautiful neighbourhoods.Unfortunately, Nicosia has been divided since 1974 andcurrently is the only divided city in Europe. The tragicevents of 1974 led to the communal and physical divi-sion of Nicosia affecting its economic and living condi-tions and its potential for natural growth. Present dayNicosia is divided by a thin strip of land that runs acrossthe urban area from east to west and through its centre

(core). The division boundary is known as the BufferZone or Green Line and is controlled by the UnitedNations. Its streets are cut in half by barricades, sand-bags and entanglements, a fact, which is a disgrace tothe civilized world of the 21st century.

The Buffer Zone is an unnatural boundary forced arbi-trarily on the city through military force. The buffer zonehas kept the Greek and Turkish Cypriot inhabitants apartand has split their city into two separate parts which,despite numerous efforts, have been developing inde-pendently thus, causing the disintegration of the entity ofthe city of Nicosia. The overall effect was that the citycentre was suddenly divided and transformed into adead-end: an outskirt of the city.

Following the expansion of the European Union in 2004Nicosia became the only divided city in the EuropeanUnion. Despite of the current division, the people ofNicosia hope that one day the city will be reunited. Thisreunification will be beneficial for the welfare of the city'sresidents, as well as, the cultural and building heritage.

However, because of the inaccessibility, most of thebuildings' structural conditions are in a really bad condi-tion. Day by day, the risk of collapse is increasing ashumidity and water loss are unavoidable. In the caseswhereby the plasters have fallen, the unprotected adobe

The Buffer Zone' Structural Condition and The Re-useStrategies For This Area:Özge ÖZBEKOÐLU*

Image: I (An image from the BufferZone) Date: June 2005

Source: Ozge Ozbekoglu

Image: II (An image from the BufferZone) Date: June 2005

Source: Ozge Ozbekoglu

77

mim

arca

baký

þ

walls are being damaged by rain causing erosion anddeep furrows. It is of vital importance that urgent inter-vention takes place as the running water will rapidlywiden any cracks and may cause part of the structure tocollapse.

Structural Condition of the Buildings:

According to my investigation which is done in 2005 July,34% of these buildings are in a structurally fair condition,33% in good and 33% are ruined. Turning to the condi-tion of the façades 64% are in a fair condition, and amere 18% are in a good condition. The latter are gener-ally concrete buildings which are not in harmony with thesurrounding environment. A further 18% of the buildingfaçades are ruined. The most tragic outcome of thisinvestigation is that 51% of the buildings do not actuallyhave any roof.

Effectively then, according to the findings outlined in thepreceeding paragraph re-use of this area is an inevitablenecessity for the survival of these buildings. Re-useentails more than just the conversion or rehabilitation ofa property to its old or an alternative use. It is a processthat harnesses the energy and quality of the originalbuilding combines this with the new energy and activitythat a potential alternative use brings. The balancebetween the existing building and the new use variesaccording to architectural and historical characteristics,structural condition and the needs of the user (Turkishand Greek Cypriots). The historical and architectural significance of the build-ings along with their existing structural condition and theex-uses, I specify three types of strategies. The majorconcern of these strategies is to provide a balancebetween the old and the new.

Image: III (An image from the Buffer Zone) Date: June2005 Source: Ozge Ozbekoglu

Image: IV (An image from the Buffer Zone) Date: June 2005 Source: Ozge Ozbekoglu

Image V: (An image from the Buffer Zone)Date: June 2005 Source: Ozge Ozbekoglu

78

mim

arca

baký

þ

Strategies:Strategy I - Intervention

This is aimed at buildings which have a monumentalvalue, exceptional architectural value, architecturalvalue, environmental value, neutral value and those thatare not in harmony with the surrounding environment.Note that, buildings that are in a structurally bad condi-tion (excluding those having a monumental value,exceptional value or architectural value) are groupedinto strategy III- preservation as a ruin.Strategy II - Insertion

This strategy refers to buildings which have architectur-al and exceptional architectural value but currently lacka roof and are in a poor structural condition.

Strategy III - Preservation as a Ruin

This is targeted at buildings which have neutral architec-tural value and are not harmonious with the surroundingenvironment and those of an environmental value butwith in a bad structural condition, bad façade conditionand lacking a roof. Further, it includes buildings thathave been classified as ruined.Strategy I (intervention):

It is a process of reactivating a building with a series ofsmall moves. The process is both destructive and con-structive, with elements being removed and othersadded to produce a coherent whole. The characteristicelements of the existing building are restored andemphasise the counterpoint between the original andthe new interventions. This strategy will preserve theexisting character of the streets and the entire area sincerestoration, preservation and revitalization will be carriedout with the authentic materials and structure of thebuildings.An example for Strategy I:(England)

One famous example of adaptive reuse is the Gallery ofModern Art for the Tate Modern in London. The gallerywas once a power station. That space was transformedwhen Jacques Herzog and Pierre de Meuron, winners ofthe 2001 Pritzker Prize, created the new Tate Modern.Left intact, the 500 foot turbine hall became a dramatic

entrance for the museum. The industrial flavor of thebuilding is reflected in the taupe walls and black steelgirders. A new glass ceiling floods the austere space withnatural light, creating an ideal environment for viewingart. "It's a space you never could ever have achievedwith a new building," says Rowan Moore, an architecturecritic and author of Building the Tate Modern. "For onething they'd never get the money for it, but even if theydid it would seem like a bombastic gesture becausethere's all this empty space here. This is a kind of Aikidostrategy where you use your enemy's energy for yourown purposes. Instead of fighting it, you take all the ener-gy and shape it in unexpected and new ways.(www.architecture.about.com)

Strategy II (insertion)

It refers to the introduction of a new element into,between or beside an existing structure. The insertedobject can often be seen as independent and confronta-tional, a single large powerful element that establishessurprising dialogues between itself and the existingstructure or volume. It is at its best when the clearestpossible distinction between the crisp new contemporarywork and the crumbling antiquity of the existing is estab-lished and therefore the style, the language, the materi-als and the character of each are different. With thisstrategy I would like to assist the residents of the city inforgetting old tragic events.

mage VI: The Tate Modern Gallery, London.Date: March 2005 Source: Ozge Ozbekoglu

79

mim

arca

baký

þ

An example for Strategy II:(Cyprus)

The Bedestan (St. Nicholas Church) is one of the mainmonuments located within the walled city of Nicosia.Originally built in the 12th century during the Byzantineera, the Bedestan (St. Nicholas Church) is a harmo-nious mix of architecture including Gothic style door-ways and Renaissance overlays with additions madethroughout the centuries. Presently, the Bedestan is inoverall poor condition with a collapsed roof and structur-al damage.The historic Church of St Nicholas, known as the"Bedestan", in Nicosia is undergoing major restorationwork. A strong team of experts from the Italian NationalResearch Council (CNR) has been brought in to over-see the renovations which are being funded by theUNDP and the EU's Partnership for the Future pro-gramme.Nevertheless, the point is not only the successfulrestoration work. The most useful and meaningful pointis to reuse the old historical building. The new functionis an exhibition building. Some time there are plans tohold small scale lectures or seminars inside this build-ing.

Apart from this a new shell was designed whichdescribes the entrance of the building. The projectdemonstrates how contemporary interventions canenhance the old by relying on sensitive juxtaposition

rather than pastiche. Bedestan was the first in a line ofprojects demonstrating a clear philosophy about contem-porary interventions in historical structures.

Strategy III- Preservation as a Ruin:

With this Strategy, I would like to emphasize the impor-tance of the "Green Line" with green elements and land-scape elements. This strategy is actually a 'landscapedesign'.It will also help to feel more breathable area because ofdense of the building blocks. In addition to this economi-cally is a good solution. Nevertheless the main reason is to create a bit memori-al about this unique situation.

An example for Strategy III:(France)

This is a French example from the Second World War.Oradour-sur-Glane, in the Haute-Vienne region ofFrance in 1944 was the scene of a massacre. The townhad been far from any centre of conflict, was not, nor hadever been, an active resistance stronghold. Yet, on thatdate, men from the Der Führer Regiment of the 2ndWaffen SS Panzer Division Das Reich drove intoOradour and killed everyone that they could find, a totalof 642 men, women and children. The town was thenlooted and every building set on fire. To this day there isno universally agreed explanation as to why the SSacted as they did or why they chose Oradour for their

Image VII : Bedestan, St Nicholas Church, Walled City,Nicosia-Study Model, Project: Arch. Luciano Cessari, CNR,

Rome Date: 2005

Image VIII : Oradour-sur-Glane, France After RestorationDate: April 2005 Source: Ozge Ozbekoglu

80

mim

arca

baký

þ81

attack. All the principle characters on the SS side arenow dead and the few French survivors of the town werenot given any clues by the troops as to why they wereacting as they were (www.oradour.info).After this tragic event the French Government did notwant to rebuild the town because they wanted people toremember what had happened and for the few survivorsto remember their old homes before the attack. I think the French government chose to make it an his-torical monument because it is part of French history andexhibits details of the Second World War. This town is still in the state it was left in by the Germanforces on June the 10th, 1944.

But and the most important:Lastly, considering the Walled city it is evident that thisarea is a small town itself with tremendous problems.Apart from political instability, conservationists despitetheir continuous efforts suffer from a deficiency of prop-er materials and equipment, tenure problems, shortageof qualified conservation staff, lack of a clear system ofheritage protection, and a lack of proper coordination ofinstitutions involved in the restoration.

Experts from both communities want to work collectivelyfor their common city. Their endeavors are strongly sup-ported by the United Nations. The results so far havebeen spectacular, but not always praiseworthy.Interventions inside the Walled City change its uniquecharacter. The ancient heart of Nicosia is being trans-formed into an attractive and picturesque site at the costof its historic authenticity.

The entire Walled City is a monument of the highest his-toric value, and it cries out for help. The following quota-tion by Boleslaw Lucki is indicative of the present situa-tion:'I am afraid that the ancient glamour of the Walled Cityhas passed away, but I really do not want to be right'(ICOMOS, Canada Bulletin). But who will confront the social and political forces, whowill stop the steam-roller of "progress" and challenge ourindustry-oriented welfare to save few historic buildings? Politics has always been largely prominent in heritageconservation. Although everyday citizens are capable ofarousing interest in conservation and often save our cul-tural heritage from being devastated, political and eco-

nomical influences often play a bigger role. Both factorsshape heritage conservation in extreme ways by dictat-ing what is preserved and what is destroyed in order tosatisfy political agendas and economic needs.

Changes in political situations influence heritage conser-vation in extreme ways. Often buildings are preservedwhen they are seen as a way of saving money but finan-cial constraints also limit the number of structures thatcan be preserved and to what extent.

The 21st century holds many major challenges forNicosia. The main one is to prepare Nicosia for its role as'the capital of a reunified Cyprus' within the EuropeanUnion. To meet this challenge, we must identify andseize opportunities that may bring social and economicbenefits for all the inhabitants of our city. The main ideais that for the preservation and revitalization of our her-itage, in order to integrate it into contemporary life, leadto the construction of a common everyday life and every-day culture. This looks to the future without forgetting thepast.

Initiatives in bi-communal co-operation in the currentpolitical context are the best foundation for a promisingpeaceful and common future. Yet, cultural property isoften forgotten and destroyed when new developmentsare seen as a way of promoting and advancing a grow-ing economy. Although citizens also play a role in her-itage conservation, one cannot deny the influence of pol-itics and economics and their power of conservation.

*Architecture (EMU, Cyprus)MA Conservation Studies (University of York-England), 1) Consultant Architect for UNDP-Pff Programme 2) Ozge Ozbekoglu Architectural Office

mim

arca

yaþa

nanl

ar

Arabayý Akkule Giriþ Kapýsý yanýndaki belediyenin parkyerine park ettik. Ýlk iþimiz Turizm enformasyon daire-sine uðramak oldu. Açýk olmayacaðýndan korkmuþtum,açýktý. Bir heycanla içeriye girdik. Maðusa'nýn suriçi ileilgili bir turistik kitapçýk ve harita sorduk. Cevap;"Elimizde kalmadý." Cevap sadece bu kadar olsaydýüzülür ve çýkardýk. Yenileri ellerine kýsa bir sürede ulaþýrheralde, diye düþünürdük. Ama devamý vardý. "Rumlarher geldiklerinde bir tomar alýrlar, tükettiler bize. Busebeble baþka da basýlmaz her halde!"

Suratýmýzdaki þoku silip, Ýstiklal Caddesi'nden aþaðýyailerledik. Fiyatlara, etrafa bakýp geçtik. Onu NamýkKemal Meyda'nýndan önce Þömineli Eve götürmek iste-dim. Ýçini gezebileceðimiz, restore edilmiþ güzel biryapýdýr. Her ne kadar önceden oraya gitmiþ ve yinebroþür, turistik- mimari bilgi konusunda cevapsýz çýkmýþolsamda, zamanýn umutlarýma cevap vereceði düþünce-siyle ilerledik. Yol üzerinde çöpler, bilgisizlik, umarsa-mazlýk ve terk edilmiþlik acýtýyordu, ordan burdan konu-larla, etraftan bahsetmemeyi tercih ettim. (Konferanslar,seminerler, broþürler, bilgilendirme ziyaretleri, cezalar…Suriçi halký neler yapýp da bililendirilebilirdi ki?) BirCumartesi sabahý, restore edilmiþ güzel turistik bir bina,mimari olarak da deðerli bir bina ve kapýsý kilitliydi!Etrafta açýk olduðu gün ve saatleri yazan bir tarife degörememek üzücüydü.

Devam edecek…

Yokoluþa Terk

*Aysel ALÝHAN

* Aysel ALÝHAN - Mimar

Akkule

Namýk Kemal Zindaný

82

The Nuremberg Architectural Advisory Council wasfounded in 1948 to advise the municipial government inimportant questions of archi-tectural and town-planningdesign.

The outstanding rules of procedure are listed as follows:

- The AAC is appointed by the municipial council,

- There are 12 members, this means 8 architects, 2landscape architects and 2 artists,

- The members work on honorary basis ( this is the rea-son, why they all come from Nuremberg or nearby),

- The members are elected because of their outstandingprofessional and personal qualifications,

- There is a passus involved, that every three years 3architects, one landscape architect and one artist haveto resign from the council,

This is necessary on the one side to get no "life-long" -members with the possibilities of fixed positions, but onthe other side to have a certain continuity in the c o n -siderationas and recommendations for the develop-ment of the town - a form of sustainability!

- The members are elected by the Council of Elders inNuremberg out of a list of proposals, that is made by

- The Assiociation of German Architects (BundDeutscher Architekten BDA),

- The University of Applied Sciences in Nuremberg, fac-ulty of architects (Fachhochschule Nürnberg),

- The head of the public administration for building andplanning in Nuremberg.

- There are special regulations for the working of thecouncil, such as

- Meetings are terminated normally once a month,-closed sessions,

- Management by the public administration for buildingand planning,

- Invitations and items of the agenda are made by thetown-planning office and the building - permission office,

- A member that is involved in an item of the agenda isnot allowed to take part in the discussion and the deci-sion,

- The results and recommendations are published to themedias at a suitable time with an according statement.( this is not a finishing list!).

Ise the municipial government in important questions ofarchi-tectural and town-planning design.

The outstanding rules of procedure are listed as follows:

- The AAC is appointed by the municipial council,

- There are 12 members, this means 8 architects, 2 land-scape architects and 2 artists,

- The members work on honorary basis ( this is the rea-son, why they all come from Nuremberg or nearby),

- The members are elected because of their outstandingprofessional and personal qualifications,

- There is a passus involved, that every three years 3architects, one landscape architect and one artist have toresign from the council,

This is necessary on the one side to get no "life-long" -members with the possibilities of fixed positions, but onthe other side to have a certain continuity in the consid-erationas and recommendations for the develop-ment ofthe town - a form of sustainability!

- The members are elected by the Council of Elders inNuremberg out of a list of proposals, that is made by

- The Assiociation of German Architects (Bund DeutscherArchitekten BDA),

- The University of Applied Sciences in Nuremberg, faculty of architects (Fachhochschule Nürnberg),

mim

arca

konu

k ya

zar

The Nuremberg Architectural Advisory Council AAC(Baukunstbeirat BKB)Kentsel Geliþim ve Tasarýma Sürekli Eþlik Eden Bir Danýþma Kurulu Örneði*Brigitte JUPITZ

83

mim

arca

konu

k ya

zar

-The head of the public administration for building andplanning in Nuremberg.

- There are special regulations for the working of thecouncil, such as meetings are terminated normally oncea month,

- Closed sessions,

- Management by the public administration for buildingand planning,

- Invitations and items of the agenda are made by thetown-planning office and the building - permission office,

- A member that is involved in an item of the agenda isnot allowed to take part in the discussion and the deci-sion,

- The results and recommendations are published to themedias at a suitable time with an according statement.

Planlamanýn ciddi yönden ele alýnmasý, ya da daha kesinbir dille söylemek gerekirse; sürdürülebilir hedeflerinpeþinden kararlýlýkla gidilmesi gerektiðinin örneði olarakNuremberg'in kent planlamasýný gösterebiliriz. Son 50 yýlboyunca, baðýmsýz danýþma kurulu kapsamýndayürütülen çalýþmalar eðilim ve siyasi iktidar deðiþimlerinekarþýn son derece etkili olmuþtur.

(1) Nuremberg þehri hakkýnda kýsa bilgiler:Antalya'nýn adeta ikizi olan Nuremberg, bugün içindeyaklaþýk 500,000 kiþinin yaþadýðý ve yaklaþýk 2.5 milyon-luk kiþinin yaþadýðý bir havza alana sahip bir metropolitbölgenin merkezidir. Bölgenin siyasi ve coðrafik yerleþi-mi, Almanya'nýn yeniden birleþip doðudaki sýnýrlarýn açýl-masýyla büyük ölçüde deðiþmiþtir. Batý Avrupa'dakikomþu ülkelerle olan ticari alýþ veriþler devasa boyuttaartýrmýþtýr. Amaçlanan ve yoðunlaþýlan bir çok alandadeðiþiklikler gerçekleþmiþtir.

Geçmiþi hakkýnda bilgi vermek istediðim MimariDanýþma Konseyi'nin tarihi, 2'nci Dünya Savaþ'ýndasonra yeniden inþaa edilen Nuremberg'in tarihi ile yakýn-dan baðlantýlýdýr.

2 Ocak 1945 tarihinde, atýlan tonlarca bomba ile kentaðýr hasara uðramýþtýr. Þehirde bulunan binalarýn%90'ýndan fazlasý hasar görmüþtür. Savaþýn son yýlýnakadar birçok Alman þehrinde benzer felaketler yaþan-mýþtýr.

Nuremberg'in yeniden imarýna 1974 yýlý civarýndabaþlamýþtýr. Kentin eski kýsýmlarýnda bir planlama yarýþ-masý düzenlenmiþtir. Kentin yeniden inþasý için çok fark-lý kavramlar sunulmuþtur. Örneðin bunlarýn arasýnda,savaþta yýkýlmýþ alanlarý olduðu gibi terk edip bunlarýniçinde mimari anýt özelliði taþýyan büyük binalarýn, yýkýmýhatýrlatmasý ve savaþýn kötülüklerine karþý insanlara dersolmasý amacýyla restore edilmeden yýkýntý halindemuhafaza edilmesi gibi fikirler de vardýr. Diðer görüþleregöre ise, eski Nuremberg, çaðdaþ kentsel planlamatekniklerine göre yeniden yapýlandýrýlmalýydý.

Ne var ki; kent kurulu, kentin orijinal yapýsýný kaldýðý yer-den devam ettirmeyi, mevcut yollarýn ve meydanlarýnyeniden inþaasýný ve birkaç yüz yýl öncesinde oluþturul-muþ olan Nuremberg kentinin kent peyzajýnýn yenidenyaratýlmasýný öngören bir planlama önerisini seçmiþtir.

84

Bugünkü görüþ açýsýyla deðerlendirilecek olursa, budoðru bir karardý. Diðer ulusal ve uluslararasý projelerlekýyaslanacak olduðunda, eski Nuremberg kentininyeniden yapýlandýrýlmasý bir baþarý olarak deðer-lendirilmektedir.

Konuyla ilgili politikacýlar, kent yönetimi ve Nurembergkentinin sakinleri þimdi ortak bir amacýn peþindedir; eskiNuremberg kentinin bir benzerinin yeniden inþaasý.Bozulmuþ ekonomik durumun düzeltilmesi için, dahauzun soluklu planlama ve imar yöntemlerinin yaný sýraekonomik ve tutumlu idareye yönelik çözümler de önemkazanmýþtýr. Bununla birlikte, öngörülen bu daha uzunimar aþamalarýnýn olumlu bir etkisi de olmuþtur.Örneðin; kentin planlamasýnda, birçok kez karþýlaþýlanana trafik kollarýnýn yol açtýðý yýkýmlar vb. herhangi ciddibir hata yapýlmamýþtýr.

Bununda ötesinde, en baþýndan bu yana, kentin planla-ma çalýþmalarý, baðýmsýz bir danýþmanlar kurulunun,komisyonunun gözetimi altýnda yürütülmüþ ve dahasonra bu kurul Mimari Danýþmanlar Konseyi'nedönüþmüþtür.

(2) Nuremberg'in imarý için kurulan Komisyon:Bu komisyon Üyeleri, 1948 yýlýnda Nuremberg BelediyeBaþkaný tarafýndan göreve getirilmiþtir ve baþlýca göre-vi;"Giriþimci müdahale, özel bilgi ve beceriler ve imar pro-jesinde yer alabilecek tüm kent sakinlerimizin ve meslekguruplarýnýn çabasýyla, 14 Mart 1947 tarihinde kentkurulu tarafýndan bildirilen yarýþmanýn sonuçlarýna ve þuana kadar gerçekleþtirilen çalýþmalarýn analizlerine göreNuremberg'in anlamlý ve coþkulu bir yöntemle imarýnýteþvik etmek..."olmuþtur.

Yarýþmacýlarýn çizimleri doðrultusunda eski Nurembergkentinin ana imar planý çýkarýlmýþtýr.Mevcut kent yer-leþim planý ve genel trafik besleme yollarý temelinde, buplanlarda çaðdaþ trafik sistemine duyulan ihtiyaçlar vetramvay yollarý, geniþ köprüler ve taþkýn önleme sistem-leri gibi teknik esaslar doðrultusunda gerekli düzen-lemelere yeterince yer verilmiþtir.

Çeþitli iþlevler, yaþam, hizmet ve yönetim, kültürelmerkezler ve eðitim için yapýlan öngörüler, tarihin akýþý

içerisinde doðal olarak evrim geçirmiþ yörelerin daha çokkalkýnmasýna yönelik olarak planlanmýþtýr.

Nuremberg halkýnýn ve ziyaretçileri tarafýndan kentinayrýlmaz nitelikleri olarak görülen kent görünümününkarakteristiklerinin yeniden yaratýlmasý kendi kaderinebýrakýlmýþtýr. Bundan dolayý bu karar, pafta içi yapýlan-manýn mümkün olabildiðince muhafaza edileceði vegeleneksel çatý biçimlerinden ve eðimli kiremitlerdenoluþan çatý malzemelerinden yeniden faydalanýlacaðýbiçimde alýnmýþtýr.

Bu ilk yýllarda toplu ve taþýma hizmetlerine yönelik kamu-laþtýrma prosedürlerini düzenleyecek yönetmelik vs'inyasal temelleri atýlmamýþtýr. Gayri menkullerin yenidenpaylaþtýrýlmasý için bile önlemler yoktu.Örneðin;alan uza-klýklarýnýn tam olarak belirlenmesi için bugün olduðu gibiherhangi bir detaylý imar yönetmeliði mevcut deðildir.

Buna karþýlýk olarak ya da tam da bundan dolayý kentkonseyi, anlaþmayla oluþmuþ gibi, bu önemli amacaulaþýlmasýnda siyasetçilerin, idare görevlilerinin veKomisyon tarafýndan yetkilendirilen danýþmanlarýn iþbir-liðine güveniyordu.

Bütün kararlar, daha sonra yerini Mimari DanýþmaKonseyine býrakacak olan Komisyon tarafýndanöngörülecek danýþma ve önerilere göre yapýlacaktýr.Bu ilk aþamalarda uzmanlar tarafýndan yapýlan deðer-lendirmeler, bugün ilerdeki geliþmelerin temeli olarakgörülmektedir.

Örneðin bu günlerde alýnan kararlar sayesinde, kentingüneyinde bulunan kale hendeklerinin kapatýlmasýengellenmiþtir. Diðer kentlerde alýnmýþ olan diðer önlem-lerin, daha sonraki yýllarda, genellikle bu zaman içindeortaya çýkan yapýlara hiç dikkat edilmeksizin geri alýn-masý gerekmiþtir.

Komisyon tarafýndan, eski Nuremberg kentinin birbölümünün imarý çalýþmalarý sýrasýnda kent merkezindengeçen devreye taþkýn kontrol sistemi yapýlmasýna önerigetirilmiþtir. Alýnan bu tedbirle,dere yataðý kenarýndaoluþturulan tüm yeni inþaat sahalarýnýn kalitesi gözlegörünür biçimde artmýþtýr.

mim

arca

konu

k ya

zar

85

mim

arca

konu

k ya

zar

Komisyon tarafýndan düzenli bir yeniden yapýlandýrmaetkinliðine esas oluþturmasý açýsýndan pafta ve projel-erde gösterilen yapým hatalarý ve taslak projelerinin yer-leþimini deðerlendirmiþ,hazýrda eriþilebilir alanlarýnyeniden imarý yönünde öneri sunmuþtur.

Bugün bu konu en önemli gündem maddeleri arasýnayerleþmiþtir. Zeminin ekonomik kullanýmý, mekanlarýngeri kazanýmý ve askeri birliklerin terk ettiði alanlarýnyeniden kullanýmý bir slogan haline gelmiþtir.

Yaya yollarýnýn tesisi bile paftalarda son derece dar birölçekte belirlenmekle birlikte, 50'li yýllarýn temel planla-ma tekniklerinin devamý niteliðindedir.

(3) Nuremberg Mimari Danýþma Konseyi:2. dünya savaþý sonrasý imardan sorumlu Ýl Komisyonu,imara yönelik en önemli esas ve planlama konseptlerinioluþturup güvence altýna aldýktan sonra 1955 yýlýndakaldýrýlmýþtýr. Bu tarihten sonra kentin nazým planlarýnýneski nazýmlara tüm eklenti ve çýkmalarýyla birlikte aktarýl-masýndan Komisyonun gelecekteki devamý olarakmimari danýþma konseyi yürütmektedir. Usule iliþkinesaslar, Bavyera Bayýndýrlýk Ýþleri Yönetmeliðindedüzenlenmiþtir.

Yönetmelik giriþinde aynen þunlar kayýtlýdýr:Kent ve bölge planlama mimari projelere iliþkin önemlikonularda bilirkiþi görüþü oluþturup idareye sunmaküzere nazým planý onay ve plan tescil ve ruhsat iþlemleriile ilgili yürütme görevlerini de üslenecek þekilde il encü-menince mimari danýþma konseyi göreve getirilmiþtir.

Mimari danýþma konseyi 8 mimar ve þehir planlamacýsý,2 peyzaj mimarý ve 2 proje teknisyeninden oluþmaktadýr.Konsey ülkelerine seçilen üyelerin her bir en az 3 en çok6 yýl süreyle göreve getirilmektedir. Kurumun çalýþ-malarýnda belirli bir miktarda süreklilik saðlanmasýoldukça önemlidir.Tarihsel bazda þehrin imar ve kalkýnma planlarýnahakimiyet gerekmektedir.

Ayrýca bu kamu hizmetinde kusursuz düzeyde teknikbilgi ve birikim yaný sýra kiþisel yeterlilik ve sorumlulukbilinci aranan þartlar arasýndadýr.Mimari danýþma konseyince hazýrlanan deðerlendirmeraporlarý nitelikleri itibarý ile mahalle idarelerinin iþleyiþ

ve faaliyetlerine yönelik tavsiyelerde bulunur.

Diðer pek çok ilde de buna benzer kurumlar etkindir.Münih'teki kentsel tasarým komisyonu ile Regensburg veSalzburg'daki proje danýþma kurulu, bu kurumlara örnekgösterilebilir.

(4) Son Dönemlerde Nuremberg'den alýnan danýþmahizmetlerine örnekler:Seçme örnekler bazýnda mimari danýþma konseyininprojelerin sonuçlarýný nasýl etkilediklerine aþaðýdakiörneklerle dikkat çekmek isterim.

Örnek 1:Eski þehrin merkezinde dev süper ve hipermarket inþaat-larý:Projeden amaç bu dev yapýlarý mücavir alan ve yapýlarýngenel stoklarýyla bütünleþtirmek olmuþtur. Bu konudayapýlan toplantýlarýn ardýndan, mimari danýþma konseyiplanlama mimarlarý ve il Yerel Yöneticileri ile bir arayagelerek kabul edilebilir bir çözüm belirlemiþtir.

Örnek 2:Nuremberg'in eski þehir mýntýkasýný çevreleyen yolu yapýve atýk alanlarýna iliþkin tutarlý pozlarýn belirlenmesiamacý ile sayýsýz kurul toplantýsý gerçekleþtirilmiþtir. Butoplantýlar sýrasýnda bir yandan müþteri ve yatýrýmcýlarýnyeterli kullaným alaný ve öncelikle haklarýna iliþkin istek-leri, diðer yandan da eski kent açýsýndan yapýlmasýgereken kentsel tasarýmlarla ilgili ihtiyaç kalemi proje vefaaliyetler irdelenerek belirlenmiþtir.

Örnek 3:Eski þehrin kentsel dokusu içerisinde yer almakla birliktekentin iç kesimlerinden artan yoðunlaþmalar sanatyapýlarýna olan gereksinmeyi büyük ölçüde arttýrmýþtýr.Dolayýsýyla mimari danýþma konseyinin önerilerindenhareketle bir mimara büyük kenti kapsayacak bir demiryolu istasyonu projesi görevi atama yazýsý ile birlikte ver-ilmiþtir. Örnek 4:En küçük çaplý projelerde dahi bazen ek danýþma veönerilere gereksinim duyulmaktadýr. Kent merkezindenbir park etrafýna toplu konut alaný planlamasý buna örnekoluþturmuþtur.Yapýlan toplantýlar baðlamýnda planlamamimarlarý ile birlikte uyumlu ve olabilecek en kusursuz

86

bina pafta ve pozlarý belirlenmiþtir. Öte yandan mimaridanýþma konseyi hiç çekinmeden açýkça olumsuz yanýtve deðerlendirme raporlarýný geçmiþi de göz önündebulundurarak vermektedir. Son dönemde fuar alanlarýiçerisinde bir otel gökdeleni dikilmesine yönelik olarakhazýrlanýp sunulan mimari proje konseyce oy birliðiyleret edilmiþ, bunun sonrasýnda proje durdurulmuþtur.

5-Ýl Mülki Ýdaresi ve encümeni ile iliþkiler:Mimari danýþma kurulunun faaliyetlerinin baþarýya ulaþ-masý ancak siyasi ve mülki iradenin, konseyin hazýrlayýpsunduðu deðerlendirmeleri denklik esasýnda kararalama usul ve mekanizmalarýna dahil etmesi ilemümkündür. Bu iþbirliði son 50 yýllýk dönem içerisindetüm katýlýmcýlara derinleþmiþ ve Mimari DanýþmaKonseyinin kuruluþundan bu yana güncellenerekgelmiþtir. Bunun doðal bir sonucu olarak oldukça sýkaralarda birbirleri ile baðdaþmayan deðerlendirmeraporlarý hazýrlansa da bunlar neticede dengelenmekte-dir. Ayrýca Nuremberg Kenti'nin en önemli unsurlarýndanbiri olan meskun çevre mümkün mertebe dikkate alýn-makla kamu yararý gözetilerek tüm projeler ekonomikkültürel ve turizm potansiyellerine bakýlmaksýzýn son birdeðerlendirmeye tabii tutulmaktadýrlar.

Kentin ekonomik iliþkilerinden sorumlu eski belediyebaþkaný yardýmcýlarýndan birisi Nuremberg'de bugünekadar bir mimari danýþma konseyi kurulmadýysa budurumun bir eksiklik olduðunu ve Konseye mutlakagereksinim olduðunu dile getirmiþtir. Regensburg ileplanlama Dairesi eski baþkaný kendisine mimari danýþ-ma kurulunun kabulüne iliþkin olarak sorulan sorularaverdiði yanýtýnda þu ifadeleri kullanmýþtýr: "Mimari danýþ-ma kurulundan beklenen çalýþmalarýn kapsam ve içeriðidikkate alýndýðýnda sorumlu siyasi partinin bu kurulunkurulmasýna onay vermesi zorunlu bir þart olarakkarþýmýza çýkmaktadýr. Ancak Böyle bir kurumun hayatageçirilmesiyle kentteki tüm taraflarýn yararýna verimli birtemel oluþturulmasý söz konusudur.

6-Genel Bakýþ ve Gelecekteki Ýhtiyaçlar:Gündelik iþlemlerinde siyasi ve mülki idareler sýkçaçabucak karar almak durumunda kalmaktadýrlar. Yeniistihdam projeleri sunan bir takým yeni mesleki konu veticari çalýþmalarýn oluþturulmasý ile ilgili formalitelerbuna örnektir.

Ne var ki, planlama ruhsatýnýn alelacele verilmesi diðereþdeðer mevkilerle sýcak rekabet göz önünde bulun-durulduðunda kesin bir kriter olarak öne çýkmaktadýr.Alýþýlageldik yapýyý koruyan geleneksel ve aþýrý þiþmiþplanlama makamlarý bu tip bir görevin yerine getirilme-sine pek de elveriþli deðildir. Dolayýsýyla ayný þartlarýkarþýlamak üzere yasal planlama sözleþme ve teknikleridýþýnda bir takým resmi olmayan belgelerin düzenlenmesive takasý zorunludur. Esasen yuvarlak masa tartýþ-malarýmýzda bu tür planlama koordinasyonuna yönelikihtiyaçlarý karþýlamamýz mümkündür. Ancak sivil planla-ma faaliyetlerine yönelik bir prosedür ortaya konmasý illada gerekli tüm katýlýmcý taraflarý kapsamýn dýþýna itmekanlamýna gelmez. Bir proje tasarýmýnýn deðerlendirilmesisürecinde bir danýþma kurulunun yer almasý ve doðrudansürece müdahale etmesi kentsel kalkýnmaya yönelikuzun vadeli hedeflerin oluþturulmasý ile bunlarýnsürdürülebilir sonuçlara iletilmesi eski tasarlarýn ortayakonmasý bakýmýndan eþsiz bir fýrsattýr. Zira kurulkonusuna hakim ama siyasal bakýmdan baðýmsýzdýr.

Bunun yaný sýra, tüm bunlarýn gerçekleþmesi için kararmekanizmalarýnýn kurulca hazýrlanýp önlerine sunulandeðerlendirmeleri irdelemek için gerekli donaným vehazýrlýða sahip olmalarý, fazlasýyla önem taþýmaktadýr.

Nuremberg'de yapýlaþmalar bu güne kadar izlenen yolundoðru olduðunu kanýtlamýþtýr. Ortaya konan imar iskandurumu itibariyle yalnýzca hemþerilerin kendilerinin eskiþehirle bütünleþmesin, ve yeniden oluþturulan kentyapýlaþmasýna yakýn hissetmelerini saðlamamýþ, aynýzamanda dünyanýn dört bir yandan kente ziyaretçi akýn-larýný cazip hale getirmiþtir. Kentimizle gurur duyuyor vekentimizi tüm konukarla zevk ve heyecanla göstermeyibekliyoruz.

mim

arca

konu

k ya

zar

87

29.12.2005Brigitte Jupitz Bauordnungsbehörde Nürnberg

yapý

biri

mm

aliy

etle

ri

1 Konut (IV.sýnýf) 425 YTL /m22 Konut (III.sýnýf) 795 YTL /m23 Konut (II.sýnýf) 640 YTL /m24 Yardýmcý Binalar (I.sýnýf) 410 YTL /m25 Apartman Tipi Konut 625 YTL /m26 Sendeli Dükkan 625 YTL /m27 Sendesiz Dükkan 545 YTL /m28 Okul 557 YTL /m29 Yurt 685 YTL /m210 Ofis Tipi Binalar (standart) 533 YTL /m211 Ofis Tipi Binalar (özellikli) 671 YTL /m212 Yanlarý Kapalý Garaj 425 YTL /m213 Fabrika (Atölye Tipi Binalar) 425 YTL /m214 Süthane,Salhane 480 YTL /m215 Fýrýn 642 TL /m216 Otel I 795 YTL /m2

Otel II 910 YTL /m2Otel III 1.015 YTL /m2

17 Bungalov 675 YTL /m218 Yüzme Havuzu 740 YTL /m2

Yüzme Havuzu (olimpik) 817 YTL /m219 Sinema,Çok Maksatlý Salon 894 YTL /m220 Gazino,Lokanta 762 YTL /m221 Benzin Ýstasyonu 526 YTL /m222 Oto Tamirevi 425 YTL /m223 Aðýl 211 YTL /m224 Kümes 211 YTL /m225 Çatýsý Saç veya Atermit türü duvarlarý yýðma basit yapýlar 407 YTL /m226 Otopark (Yanlarý Açýk) 393 YTL /m227 Bodrum 424 YTL /m228 Sýðýnak Amaçlý Bodrum 526 YTL /m229 Sýðýnak (Blok) 445 YTL /m230 Parselasyon 148 YTL /m231 Telleme 78 YTL /m32 Bahçe Duvarý 179 YTL /m233 Kapalý Havuz 1.115 YTL /m2

DEÐÝÞEN VÝZE HARÇLARI1 Rölöve Projeleri 22 YTL2 Bina Taksimatý 26 YTL3 Arazi Taksimatý 22 YTL4 Yapýldý 22 YTL5 Telleme 11 YTL

YAPI TÜRÜ BÝRÝMBÝRÝM MALÝYET

88B

irim

Mal

iyet

ler

mim

arca

MÝMARLAR ODASI VE ÝNÞAAT MÜHENDÝSLERÝ ODASI YÖNETÝM KURULLARINCABELÝRLENEN1 HAZÝRAN - 30 HAZÝRAN 2006 TARÝHLERÝ ARASINDA GEÇERLÝ "YAPI BÝRÝM

MALÝYETLERÝ"