book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception...

25
This is to certify that Manipur State Legal Services Authority has vetted the Legal Literacy Materials consisting of 11 booklets and 11 folders in Manipuri Language developed by the State Resource Centre (SRC), North Eastern Hill University (NEHU), Shillong in collaboration with the Department of Justice, Ministry of Law & Justice, Government of India under Access to Justice Project for North Eastern States & Jammu and Kashmir. These materials are found to be satisfactory and would be of immense use in dissemination Legal Awareness to the grass-root level in the State. CERTIFICATE CERTIFICATE CERTIFICATE CERTIFICATE CERTIFICATE No.8/105/2016-MASLSA Imphal, the 6 th May, 2017 (Smt. R.K. Memcha Devi ) Member Secretary Manipur State Legal Service Authority

Transcript of book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception...

Page 1: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

This is to certify that Manipur State Legal Services Authority has

vetted the Legal Literacy Materials consisting of 11 booklets and 11 folders

in Manipuri Language developed by the State Resource Centre (SRC), North

Eastern Hill University (NEHU), Shillong in collaboration with the

Department of Justice, Ministry of Law & Justice, Government of India

under Access to Justice Project for North Eastern States & Jammu and

Kashmir. These materials are found to be satisfactory and would be of

immense use in dissemination Legal Awareness to the grass-root level in the

State.

C E R T I F I C A T EC E R T I F I C A T EC E R T I F I C A T EC E R T I F I C A T EC E R T I F I C A T E

No.8/105/2016-MASLSA Imphal, the 6th May, 2017

(Smt. R.K. Memcha Devi )

Member Secretary

Manipur State Legal Service Authority

Page 2: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba
Page 3: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

NGASI-DI MANGPHAONARE

Radha amasung Rani yaamna luna

tinnaba marupni. Makhoi animak houmin-

kaminnarakhibani. Radha luhongkhrani

taabada Ranigi thamoida nungaiba

phaojarabasu amaromdadi mabanni

kainarani khallubada mangonda awaba

amasu phaodaba natte. Asumna mee-

oibagi punsi khongchatna purakpa

1

Page 4: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

kainabagi mikupsina lakpada kanasu

nungaiba hounade.

Numit kharanigi matungda Radha

luhongkhre. Luhongkhraba matungda

marak marakta Radha magi mapaamda

laakpa matamda Rani mabanni hek-hek

unnaduna punsigi awa-nungai wari kaya

sannei. Ranina khung-gung gi amadi lou

2

Page 5: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

sing gi maramda wari sai. Aduga Radhana

nouna yumbaan punshi gi wari li.

Chahi ama houkhare. Nongmadi

Radha laiyeng-shangda masa check

touba chatlubadagi mapaamda lakkhi.

Handakti mahaak mapaamda matam

khara saangna leithadouri. Pao asi

taabada Ranidi haraoubana loire.

Khudakta mana Radhabu unnarure.

3

Page 6: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

Adudagi mabanni mahousa matougum

nungtigi toina unnaduna wari-watai

sanaba phangle. Kainaruraba marup

animak amuk hanna nokminnare.

Radha ngasidi yamna nungsiraba

macha nupi ama phangjare. Adubu

Radhagi nuparomgi imung-manungi mee

singdi masida thoina harouba

poktabagum tou-i. Ranidi asukki matik

haraojei. Mana athum-ahao leiruraga

hospital gi thoumi mayaamda yellare.

Ranigi matoudu ubada Radhagi mamana

– “Radha nangna nayum hek

paankhibadagi Ranise nang-ga kainabada

yaam nungaijadabani. Karigumba kanda

nanga unnaba phanglabadi magi

maithongse onthokna maka lamkhre.

Aduna nakhoi aduwaida Ranigi su nupa

ama yenglak-u. Adu oirabadi nakhoi ani

punna leiminnaba yaranidana” hairakhi.

4

Page 7: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

Sembiba mapugi nongdamkhol

kananabu kakluni. Matam kharagi tungda,

laibak phabadagi Radhana luhongkhiba

khunduda Ranisu luhonglakle. Masida

makhoi anigi nungaijabi haibadu loire.

Adumnadi oiraga, marup anigi

nungaibado mikup kharadang gi oiramle.

Ranigi nupa mayumdi yaamna cheksinba,

mabu leikai gi attopa mee-oising ga

5

Page 8: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

unnaba yaadaba oina thokle. Adubu

Ranidi magi marup Radhabu yaamna

uningbana khoiranglami.

Nongmadi makhoi ani tanja amadagi

manak nakpada leiba laisang amada

unarure. Numit-tuda makhoi anigi

maithong singdo onthokna nung-suk

nung-janakhi. Leibakpokpa numit

khudinggi laisangduda unaraga mabanni

ngaihakta oirabasu punsigi awa-nungai

wari sarasi hainare. Makhoi ani

6

Page 9: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

Leibakpokpa numit laakpa ngaibada

onthokna khoirangjei; asumna mabanni

marak-marakta laishang duda unnaraga

waari saannei, amuksu kapminnei,

amuksu nokminnei.

Nongma Leibakpokpa numit amada,

makhoi animak wakhal inung

nungaitabagum tou-i; asumna

mamangda khak thokhidri. Laishang adugi

siri mathakta phaminnariba Radhana, ”Ei

ngasidi nangonda karigumba khara

haining-ngi, Rani”. Ranina thuna khumlak-

i, ”Eigisu yamna matha saba wa ama leire,

Radha”. ”Kari wano adudi? Haiyu

eingonda”, Radhana namhang hangjillak-

i. Rani magi awabado pak hek haidorakte.

Waphamdudi atei karisu natte-madudi

nupi oibigi mahousa mama ama oigadoure

haibasi khangdringei numit mari-mangani

gi mamangda Rani wakhal yamna

nungairami. Adubu magi manembokna

7

Page 10: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

magi poktriba angaang adubu

mangjounana nupa oigadouribra nattraga

nupi oirakkadra khangdoknaba test

toubagi wapham asi hek pallakpadagi

mahak khoirang khoisaonaduna

pothapham khangkhide. Phibhamsida

Rani hainingai leitaba awa-potlum ama

pure. Ranina ahanba pokkadaba

angaangdu manembokna nupa yamna

oihanningli; masina magi chap yungba

wakhalni. Poktriba angaang bu hanna

nupi-nupa khangdoknaba test touba asi

araanbani haibasi Ranisu khangdabadi

natte, adubu waaphamsi magi

manembokki matoududa karamna sat

hairudage. Ahalgi chinthakta khumba

haibadu tadorini. Mana laiyeng-shangda

masa check touba chatpada doctor

nupiduna haikhiba waphamsingdo ngasi

phaoba Ranigi nakong da houjiksu

ngangduna leibagum touri. – “Ibemma

nakhoi nouna yumballabi mousing na

8

Page 11: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

khangjingadabadi-poktriba angaang

amabu mangjounana pi-pa khangdokpa

haibasi law na yaadeko. Aduga masi

kananasu namphuda touhannaba hak

leite. Nungsidra ! khanduna yeng-u karisu

khangjadriba taibangsu phaojadriba

ichabu asumna toubiba hounade. Nupi

oigera nupa oigera ichagi icha amha-

amhani keino”.

Hiramsida Rani mabukningda ma-ol

ma-ol khanllakpa kuire. Karigumba

kandasu machinda murum-murum

sollakpasu yaokhrabani- “Ei houjik kari

tougani? Waphamsi kanada haigani?”.

Waahang amadi waakhal asina mahak

houkhiba numit kayani tumpham

chapham khangdana lellakpani. Makhoi

ani asumna hainaringeida matamdi

houkhiba khanghoude. Radhana

thoumallakpadagi Ranisu khaangba

waraduna mameida magi waari pumba

loina lithorakle.

9

Page 12: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

Magi waari pumba taaraba tungda

magi matoududa nungaitaba phaorabi

Radhana magi makokta naanbiduna -

“Ish, nangi warido eingondasu chap

manana thoklibani. Eisu nangonda eigi

thamoida leiriba khaangamdaba cheinase

tamninglibani. Nang ningsinglibra? Eina

ahaanba echa nupi pokpa matamda nupa

mayumgi meesingna haraokhidabado?

Makhoina numit kayani eingonda wa

ammatta ngangkhidabani. Houjiksu

anisuba pokadouriba angaang asisu pi-

pa khangdoknaba Test tousi haina kanna

taklibani. Houjik eikhoi asigumba araanba

asibu phina meibu kupagum asum

thamkhigadra? Doctor Madamnadi thou-

ong asi crime amani haina kanna

hairibani. Eikhoi asigumba crime asi

keidounungdasu pangthokpa

yahanloidabani”.

10

Page 13: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

Ranina thouna phana- “Laakningba

laaksanu, eikhoi makhoina touriba asigi

maiyokta chap chana leplasi. Asigumba

crime asi kanasu makha tana

touhallaroisi. Doctor nupi adu

ningthoukaba khuding eikhoi khunda

lakpani. Handakti eikhoi ani punna

chattuna check-up tourusi, nangsu khallu

- Eikhoi karamna paapki masak oiraba

thou-ongsidagi isabu ngaakthokcha-

gadage haibado”.

Nongmadi Radhagi manembokna

Radhabu puduna laiyengshangda masa

check-up toubagi laaklami. Mikuptuda

Radhadi maphamduda leiriba phanshaang

amada phamduna Rani lakpa ngaikhi.

Ngaihak leiraga Ranisu manembok-ka

loinana maphamduda thunglare.

Nupi doctor adu yousillakhi. Radhaga

Ranigadi mabu ubada ngak-khare. Doctor

nupi adu mamangngeida schoolda

11

Page 14: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

lakkhiba doctor adumakni. Masi

achumbagidamak ishwar na sillakpa

haibaduni. Makhoibu kousillakpagi tanja

yourak-tringeida makhoi ani lotna mitchi

khatnaraga haraona momon tounakhi.

Rani manembok ka loinana magi masa

check-up tounaba Doctorgi kada

changminnarakle. Tallak adudadi

mahakna doctorda atei wa karimata

haiba ngamkhide. Adubu Radhana

doctorgi kada check-up touba changba

matamdadi mana doctorduda hainingliba

waapham pumba phomgdokpagi

khudongchaba ama phangkhi. Mahaakna

magi pendraba waridu kapning-kapning

touna paodamkhi. Doctorna mahaakpu

themjillammi amasung tuminna leinaba

paotak pirammi. Magi manemboknadi

doctorda nupa nupi khangnabagi test

toubiyu haina haijakhi. Doctor aduna

yamna echam-chamna khudaktuda -

“yaroi” hairakhi. Ngaihak leiraga

12

Page 15: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

mahaakna Ranigi manembokpusu

kousinkhi. Doctor aduna manembok-

singduda tapna yamna mong-hadana -

”Inekhoi tabiyu, ei ngasidi nakhoida wa

ama haijage-madudi angaang amabu

nupa oiba nattraga nupi oiba haibase

Ishworgi thousilni. Ishworna hanna

waayen-khrabani. Poktriba angaang

amabu Mangjounana pi-pa khangdokpa

haibasi lawgi maiyoktani. Eikhoina masi

tourabadi eisu nangsu dandi phangba

yai”.

Doctorgi kaa manungda manembok

ani adu doctorna bhab tahalle amsung

marup ani aduna haraouduna konnakhi.

13

Page 16: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

Poktriba angaang-bu mang-jounana pi-pa

khangdokpa thingnabagi chatna-pathaap,

1994

(Pre-Conception and Pre-Natal Diagnostic

Techniques Act, 1994, Amended 2003)

Chahi kharagi mamangda puknungda

mee-tamliba angaang bu masak

khangdoknaba anouba khutlai

puthorakkhi. Pambei asina angaang adugi

hakchaang kayaat sing amadi makokta

asoiba leibra haina yengthoklaga magi

mathou taba lainadu laiyengbada chaona

kannaba piri.

Adum oinamak masigi pambei asi

kanagumbana laanna sijinnaba

hourakkhi. Meeyamna puknungda leiba

angaang-bu nupi nupa khangdoknaba

thaoina sijinnaba haurakpadagi wathok

kaya lakkhi. Makhoina angaang ado nupi

oirabadi louthoknaba hotnei. Masina

maram oiduna leibaksida angaang nupi

14

Page 17: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

pokpagi masing hantharakli. Maram asina

houjikti nupi macha masingna nupa macha

masingdagi hantharakli.

Ngasidi Nupi- Nupa gi chang-on (Ratio

of girls to boys) hantharakpagi wapham

amadi pambei asibu lanna sijinnarakpa

thingnaba chatna-pathaap ama semle.

Masigi mamingdi “Poktriba angaang-bu

mang-jounana pi-pa khangdokpa

thingnabagi chatna-pathaap, 1994”

haina khangnei loinana masi kumja 2003

da nouna amuk semdok-semjin toure.

Aduna ngasidi Laboratory/clinic amatana

pambei asi sijinnaduna chang-yeng (test)

asi akhannaba case kharada natana ateidi

touba sukya yadre.

Chang-yeng asi Touba yaabagi

Phibhamsing:

# Angaang adu semgatlakpagi

manung-gi machaak ta (irregularity

in chromosome) asoiba leiraba.

15

Page 18: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

# Meeronbi nupi aduna thengkhang

aniratagi henna angaang laiyei

chatkhraba.

# Meeronbi aduna chahi 35 gi mathakta

leiraba matamda.

# Karigumba mironbi nupiduna hidaak

laanna charubadagi poknungda leiriba

angaang (foetus) aduna mee oirakpa

matamda masada (physically),

pukning-wakhal (mentally) da

soinaiba natraga paari-puridagi

lounarakpa yaba (genetic disease)

lainasing narak-kadaba oiraba.

# Mapa natraga mama oigadouriba

nupa natraga nupi adugi pari-purida

karigumba hakchaang, pukning-

wakhal amasung ee-marida

soinnaiba thokkhibagi puwari leiraba.

16

Page 19: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

Chatna-pathaap asigi matung inna

piba yaaba Cheiraaksingdi:

# Kanagumba amana masagi

aningbana oirabasu nattraga

attoppana insillaga oirabasu

namphuda pi-pa khangdoknaba

pambei asigi mateng louraga

changyeng asi toudaba yaade

haiduna tourabadi, makhoi

pumnamak criminal ni. Makhoibu

chahi 3 phadop tahanba nattraga

lupa 10,000/- cheiraak-sel (fine)

thihanba, nattraga cheiraak animak

punna piba yai.

# Kanagumba mee amana masaana

mathanta toujarabasu masamak

amadi clinic/lab aduda chennariba

meeoising chahi 3 jailda thambaga

loinana lupa 10,000/- fine su

thihangani.

17

Page 20: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

# Mee-oi aduna karigumba crime asi

anirak suna tourabadi lupa 50,000/-

cheiraak-sel loinana chahi 3 phadop

taagani.

# Karigumba toudaba yadabadagi

changyeng asi tourabasu doctor

natraga haksel thoumi amattana pi-

pa haidokpa yade. Karigumba

haidokpa taarabadi chatna-pathaap

asigi matung inna makhoi adusu

cheiraak phangba yai.

# Karigumbada doctor amana crime asi

touba taarabadi doctor adugi

Registration (laiyengbagi aya-che)

adu chahi manga(5) thingba

(chatnahandaba) yai. Aduga

karigumba doctor aduna crime asi

amuk hanna tourabadi magi

Registration adu mapunsi chuppagi

oina kakthatpa yai aduga magi

maming adu phattaba toubagi ming

parengda (Black list) leigani.

18

Page 21: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

# Mangjounana Pi-pa khangdokpa

yaagani haina meeyamda phongna

laothokpa nattraga thettokpa haibasi

chatna-Pathaap asigi wangmadani,

kanagumbana asumna touba

taarabadi mahak adu keisum-

shangda chahi 3 namsinba amasung

lupa 10,000 cheiraak-sel pihangani.

Medical Termination of Pregnancy

ACT 1971.

(Ana-laiyeng gi mityengdagi meerollaba

angaang Yeithaba Yaabagi chatna-

pathaap):

# Mangjounana Pi-pa khangdoklaba

matungda angaang adu yeithaba

haibasi maraal ama langjarabani.

Adubu tangngai phadaba case

kharadadi mama amadi puknung da

lieriba machagi phibam yenglaga

angaang adu yeithaba yai.

19

Page 22: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

# Ana-laiyeng gi mityengdagi

meerollaba angaang Yeithaba Yaabagi

chatna-pathaap (MTP Act) ki matung

inna puknungda leiriba angaang adu

chayol 12gi manungda leiraba aduga

makhaagi phibamsing asi chumlabadi

angaang yeithaba yai.

a) Angaang meeronba aduna

Kanagumbi mironbi adugi punshi

adu khudongthiba nungba yaabagi

phibhamda leiraba.

b) Nupiduda kanagumba meeoina

namphuda padongbikhraba (Rape

case) awa-cheitheng phanglabi nupi

(victim) oiraba.

c) Naoron laohanduna yumgi poram

semjanabagi paambei sijin-sijinana

nattraga hidaak chaana-chaana

meerollakpa oiraba.

d) Karigumba naopuriba angaang adu

mironkhraba matung angaang adu

20

Page 23: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

waakhal soinnaiba nattraga

hakchaang kayaat ta asoiba

yaorabadi meeronkhraba matung

chayol 12 phaobagi manungda

angaang yeithaba yai. Karigumba

tangai phadaba/aruba phibhamdadi

doctorgi ayaaba yaoraga chayol 20

suraba angaang adu louthokpa yai.

Adubu thaa 5 suna naotamkhraba

angaangdi yeithaba yaade; mamagi

punshi khudong thiningai oi.

Eikhoina kari touba yai:

# Eikhoina yumgi mironbi nupi amatada

Pi-pa khangdoknaba changyeng

touba yahalloidabani.

# Mari matasing, marup-mapangsing,

yumlonabasingbu poktriba

angaangbu mangjounana pi-pa

khangdokpagi changyeng toubagi

chatnabi thingnaba hotnagadabani.

21

Page 24: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

# Keiroi leikaida, khunda, kanagumbi

amabu mangjounana pi-pa

khangdokpagi changyeng toudaba

yade haiduna kihanba amadi saaphu

sijinnaba taarabadi nupi adubu

khudakta mateng pangadabani

haibasi khangmin-nanaba hotnaba

phei.

# Doctor singsu mangjounana pi-pa

khangdokpagi changyeng touba

yaade haibagi achetpa wakhal/phirep

lougadabani.

# Eikhoina asigumba crime asi toubathengnarabadi, mari leinaba hakselloishang (Health Department) da paopigadabani.

# Nupimacha singbu ekai khumnabi-gadabani amasung luna chaannatoubigadabani.

# Keiroi-leikaida amadi Khunggung-singda meeyamgee meepham kaya

21

Page 25: book 2 (Pre-Conception N Pre-Natal) 1doj.gov.in/sites/default/files/Manipuri book 2 (Pre-conception N Pre-Natal)_0.pdf · natraga haksel thoumi amattana pi-pa haidokpa yade. Karigumba

sinduna “siyomnungda naotamlibi-singbu manghanba thingadabani”haiba hiramsida wakhal-lousingtaminnanaba hotnagadabani.

# Gram Panchayat/Village Authoritynasu nupimacha singbu ngaak-senbinaba amadi ikai khumnabi-nabawarep lougadabani.

# Hougatlakliba nupimachasingbu tung-gi punshirolda mangjounana pi-pakhangdokpagi changyeng toubagiwakhanlon pokhalloidabani.

****

22