WORLD ARMENIAN CONGRESS UNION OF ARMENIANS IN RUSSIA Armenian Institute of International Law nd Political Science in Moscow

NAGORNYI KARABAGHIN INTERNATIONAL LAW AND WORLD POLITICS

OMMENTARY ON THE DOCUMENTS

Volume IIby Yuri Barsegov, Dr. of Law, Professor of International Law

Editor-in-Chief Artem Melikyan

MoscowMELIKHOVO PUBLISHERS

II , ..

821.161.1-3. 84(2=) 16

..

10.07.2009. 70100 1/16. . . . . 30. 1000 .

16

. . II / . . ., . .. ; . . .. . : , 2009. 480 .ISBN 978-5-94663-953-8

, , , . - , . , , .

ISBN 978-5-94663-953-8

, 2009 , 2009 , 2009 .., 2009

, , , . . , : : , . , , , , . , , : , , . , , , , , . . , , . , . - , , . . , , , , . , , , . , . , , ! , . . ,

5

, , - . . , , - . , , , , . , .

, ,

I () . , , - ,

1. : -; 1. , . ( , ) , : [ III : [] ), . XXIII . , oe. ( ) , . 2. : , - ( ), - , ( )3. - , I . . . III . . .: , , , , , . , . : ... ... , , ... , 4.1

2 3 4

. . - , , 1988. , . 8. , . 8. , . ., 1994, I, IV, . 4, . 497.

7

, 1. [] ; 2 : [], , , , , 3. : . , 4. : ( ) , , , 5, . . . . (IV . . V .) : , . - , , , 6. ( VI .) , , 7 . (V .), . , , , . , , , , . , , . , , , 8 , , , [] 9. 10. , , VII . 11. , , , . -

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

. . ., . 5, . 467. , III, . 2, . 474. . , VI, 39. . , V, II. 1. . . . II, ., 1863 (, IV). . . . I. , 1890, . 270271. . 8. . 7. . . 10. . 9.

8

VII (913959 .) , 1. - . ( )2. VI . . . , 550 331 . . . . IV . . . , , 3. II 95 . . . . 4. () 5; 6. , (): , , , , -, , , , , , , 7. 387 . 428 . , , , , (. . ) , 8. ( 469 .), . , , (). , VI VII ., , , , . ( V .), (VII .). (), , , , - , , , .

1 2 3 4 5 6

7

8

. 11. . 12. . , . II, . 4445, . 169170. . , 19769, . 125 ( . .). . . . I, IV, 4, . 497. . ; , ; , ; ( ). . . , ( VII .), , 1963, . 105 ( . .). . . , . ., . 105, . . . , . , . 1, , 1979, . 1018. , , , , V . .

9

, - , (. . ) , . .1 XIXII . , , : 2. . ( , ), . XIII .: . 3 XV . 1420 . : . , . , -, , (Karawag) . (chur), (tigris), . , , 4. , , , . XIIXIII . , . , , , () , 1142 . , 1152 ., , 5. , , - . , , . , , (. . ) ... 6.

1

2 3 4 5

6

. . . . , 1969, . 6264. . . , . 11. . , 1898, . 230 ( . .). . 15. . 16. . , 1909, VI, . III, 61. ... h , . . . . . , 1963, . 149.

10

, ( ) . , , : 1. (12141261) . 1229 . -: , , , , 2 : , , , , []3. - . (XIII .), [], , , - . [] , , , , . . . [], , -, . [] : , , , , , , [] [] , . , [], , 4. , , . : [] , , , . [] , : , , [] , , , . [] , , , 5 , 1255 ., , . : . -, , [] ...6 ,

1 2 3 4 5 6

. . . , 1963, . 149. , . 150. . 14. . 13. . 13. . . , , 1963, . 155.

11

1. (1048, 1049, 1054, 1065 .), - (12361243 .), (1385 .), (1386, 1394 1400 .). 13861405 . - XV . - XV . , XVIXVIII . () , , . (). , 2. I (15871629). . , , 3. [ , , . , . ; . .]

2. 1918 ., , , : , , , , , , , . , , , , 1 2

3

. 13. . . . , . ., 2003, . 199. , . 199.

12

, . , , , . , . , . , , , , - , , , . - , . : , , , , , , , , , , , , : , , , (-) . , - 1. , - , , - XI 2. , , , 3. , , . . , , , , ,

1

2 3

. . , . . , . 1990, 2, . 5455. . : ., . , . , 2003, . 120. . . ., . 119122. . . . , 1999, 12, . 8.

13

, . , , 1. () . . 2 XVII XVIII 1949 1951 . XVIII , , . , , . . , , . , , , , . 1939 ., , 1941 . , , , , 3000 . , , , , . 3. , , . , . , , : . , . , 19451946 ., , , , 4.

1 2

3

4

. . . ., 132. . . . . , , 1950 . .. XVIII () . 26 1951 . .., ... . , 1964 . . , 1965, . 179188.

14

, , , , . - , 19581962 . . . , . , . . XI . : IVV .1, , 2. , . , , . 3. , , XI . . , V . . , . . - , . , , . , - , , . , , , . , , , , , . IX . . , , VIIVI . . . , , . ,

1 2

3

. . . ., . 161. R. H e w s e n. Ethno-history and the Armenian influence upon Caucasian Albanians Philadelphia: Seholars press, 1982, p. 27; ., 161. R. H e w s e n. Ethno-history and p. 27; ., 161.

15

, . . . 1. , , , , , 2 . , , , . . , , , , , , . - , , , , . , , , , . , , . , , - . , , . , , ? , ., - ? , - , ? - , , , , -

1 2

. . . .; . 144145. , .

16

-, , -, 1. , , , , . - , , , ( ) . , , . , , , . . , , , , . , -. , , - . , , , . 80- 90- ., , , - . , , . - . - . , XI . , . , . , . , , . 1984 . , .,

1

. . XII . .

17

, , . , , 1. 1980- 90- ., , . 2. , , , . . , , . , . , , , 3. , , . . , - , , .

1 2 3

. . . ., . 171. , . 174175. , . 191.

I I :

. , : 1) - ; 2) -. , , ; 3) () , , , . 4) ; 5) - .

1. : . . , , , , . , , - . , , . , , , , , , . , , ,

19

. , , , () , . , . , , , , -. , . , , , . , , , , , . - - ( -), , .

2. I, , , , . - - , (). , , , . , , I. I . . 1717 . . I . , 23 1723 ., , . I . , , , - . -

20

, , I. I , 10 1716 . , . , , : , , , , . , , , 1. , , , , , . , , . , 3 1722 . . , : , , , , , , 2. 1723 . I : 3 , : , , , , , , . , 4. I

1 2

3 4

. 17. . 19. . . 20 ( I ). . 21. ( . . .).

21

: , , . : , , , , , : , , , , , , 1 3 1723 . I, , ( ) , , , 2. : , : , , , , , , , , , , , , , , , - , , , , , , , . , , , , , - . , , , , , , . , , , , - . ,

1 2

. 22. . 23.

22

, , , , , : , , , , ; , , , , , , , , , , , 1. 6 1723 . . , , 2. I : , , , , , . , . , ( , ), , , , , 3. 5 1724 . I : , , , , , , , , 4. , 5 1724 ., I : ,

1 2 3 4

. 23 ( . . .). . 25. . 26. . 27 ( . . .).

23

, , . , , 1. 18 1724 . : , , , , , . 500 , 6400 , , , 2. I, . , : , , , ; , , , , , , 3. 28 1724 . I : , , , , 4. , - . , , , , 5. 18 1724 . I . , : , , , , , , , , , , :

1 2 3 4 5

. 28. . 29 ( . . .). . 30. . 31. .

24

, , , , , , . , , ; , ; , ; , , 1 , 5 1724 . , . , I 1723 . 12 000 , , , , , 8 , , 40 000 , 30 000 10 000 , , , , , . , , 2. , , , I : , , , , , , , , , , , , , . , : , , , , , , , , , 3 , ; , , , , , , , 3.

1 2 3

. 33 ( . . .). . 34 ( . . .). ( . . .).

25

10 1724 . I , . , , , , , , , , , , , , , , , , , 1. , , I , , , 2 I 10 1724 . : , , , , , , , , , ; , 3. I , I, , , 4. , I 11 1724 ., , : , , , , , , , , , , ,

1 2 3 4

. 35 ( . . .). . . 36 ( . . .). . 38.

26

, , 1. , , , I , , , , 2. 10 1725 . , I, , , . : , 3. , . , . , , I 25 1725 . . , , , : , , , , , , , : , , , , , , , , , , . , , , , , 4. , 5. , 23 1726 . , , I , . -

1 2 3 4 5

. 37 ( . . .). . 38. . 39. . 40 ( . . .). ( . . .).

27

, , 1. , , , , . , , . 19 1727 ., I , , 2. 24 1726 . , : , , , . , , , , , ; , , , , , , 3 . 30 1726 . , , , . , , , , , , 4 . 28 1727 ., , , ; , , , , 5. -

1 2 3 4 5

. 41. . 47. . 42 ( . . .). . 43 ( . . .). . 44 ( . . .)

28

. , I, , , 40 . , , , . . , , , . 11 1727 . . , , , 1. 19 1727 . , , , , , , , , 2. I , , , , , , o , , 3. , I, 15 1727 ., . . , , , , , , , , , 11 , , , , , 4 1729 . - . 1729 .

1 2 3 4

. 46. . 47. ( . . .). . 48 ( . . .).

29

. . , 1. , , 21 1729 ., , , : , , , , , , , , , , . , , , 2.

3. . , , , , . : , , 3. -, , , . , . [] , , , , . , . . , , , , 1150 [1737/38] . , . , , , [] , . , , , , . , . , , , 1 2 3

. 50 ( . . .). . 51 ( . . .). . 57.

30

, , . . , , , . , [ ], , , . . , , , . ; , , . , , , , , . [] . , [ ] , [] , , , . . , . . , , , . , , , , . . . ... [] , . . , , . . . , , . , , , [] . , , , . , . 1745 , [ ], []: , , , [ ] , . . ,

31

. , 1170 , 1756/1757 . , , , , , : . , , . , , : , , , , , . , , . , , . . . . , . , 5 , . , , , . 1745 . : , , , . 1 . . , , , , , , , 20 , 1. , , XVIII . , . 2. . . 3 1800 . , , , , ,

1 2

. 56 ( . . .). . 129.

32

, . . , -, , [] , , , . , II , : , ? ? , , ?1, . 28 1784 . , - .

4. II: II (17621796) , , . , , II. . , . , . , . , . . , 17681774 . 17871791 ., - 1774 . 1792 ., 1783 ., , , . II , , . , , , , , , . . 15 1780 .2 , , . , , I, ; .... . . , . , 23 1781 . , , 1 2

. 92 . 60.

33

, , , , . , -, 1. 27 1781 . , , , , , , , , , 2. I , . . , , . 3 , 2 1781 . . , , , . , . , , ... 4. 2 1781 . II , : ... , , , . . . 5. , , . . , , II . - : . . , , . . . ., . .-. , 6. II 21 1782 . . -

1 2 3 4 5 6

. 61. . 62. . 109. . 63. . 64 ( . . .). . 66 ( . . .).

34

. , . , , , , , . - . : , , , ? ? , , , ?. , : 5) ? , ? , ? . 6) ? , ? 10) ? ? ? , , ? , , ? 11) , , , , 1. . 28 1782 . , II . . II - . 17821783 . , , , : , , . , , , , , , , . , , , , , , , 2.

1 2

. 67. . 70 ( . . .).

35

. 20 1783 . 1. . . : , , , . , 2. , , 5 1783 . . . , . . ., , I , , [] . , , : , , o , , , , , , ... , , , , 3. , II, . . 6 1783 . : , . , . , 4. 19 1783 . . , , : , , , , . . . , 5. , . . -

1 2 3 4 5

. 71 . 72 . 75 ( . . .). . 79 ( . . .). . 80 ( . . .).

36

, , 1. . . , . , [] 2. II , . , , : , , ; , , , , . , , . , , , , , 3. . 5 1783 . . , , , , , 4. 21 1783 . . 5. 1784 . . . - , : , : ?6 . 6 1784 . : . . . , , , , . . . . . , , , -, , 7.

1 2 3 4 5 6 7

. 81. . 82. ( . . .). . 83. . 87. . 88 ( . . .). . 89.

37

, , , : , . . ., 1. , , . . , : , , . . ., . . . , , , , , , , , : 2. , . : , ?3 31 1784 . . . . . . 7 1784 . . , , , , , . , , , , , , , , . , , , , , : . , , . 5000 ,

1 2 3

. 89. . 90. . 88.

38

, , 1. ., , 2. , , , , . , , 3. II . . , , , . . , c , , . , , , , , 4. , 5. , , , . , , , . 7 1788 . . , , , , [] 6. 10 1788 . . , , 7 . , . 1791 . .

1 2 3 4 5 6 7

. 95 ( . . .). . 96. . . 97 ( . . .). . 98 99. . 101 ( . . .). . 102 ( . . .).

39

. , II, , . , 1790 . . , . , , . , , 1. , , . . . , , , . . 2. , , , . : , . , , , , , I, , , , . , 3. . , 7 1792 .4 1793 . II . - : , . . , , , . . , , 5. : , , , .

1 2 3 4 5

. 104. . . . 105. . 106 ( . . .).

40

, , : 1-. , , , , 2-. , , 1.

5. I: , I, , , . . 23 1797 . : , , . , , , 2 1 1797 . I , - I II . , 3. I : , , ; , , , , , , . I, :1 2 3

. 106. . 108 ( . . .). . 109.

41

1. . . . , , [ , ]. 6000 5000 , . 2. , - , . . . , 300 , , , , , . 3. . . . . ., , , . 11 000 . . . 1. 7 1797 . I 11 000 , 2. , , . , I 9 1798 . , , , , , [] 3 . , 9 1798 . I : [] , . . , . . . , , : . . . -

1 2 3

. 110. . 111 ( . . .). . 112.

42

, , -, , , , . , : , . ... . . . , , , , , , 1 , . I , , , , , , , . , , : , , , , , 2. , , , . , . , [] , , , , . . . , , 3, .

1 2 3

. 112 ( . . .). ( . . .). ( . . .).

43

. 21 1798 . , 40 , , . , , 1000 . : 12 000 , 40 000 , , 15 000 , , , . . , , , , , , , , , , , , , , . : , , , , , , , , , , . , , , , 60 , , , , 1. , .

1

. 113.

44

6. , . . , - , . , , , . . , , 31 1806 . , , . , , , 1. 10 1806 ., , 2 11 1809 . I , . , , , . , 3 , , . . , , . , - , , . , , . , , .1 2 3

. . 846. . 16 (). . 4259. . 4. . 147152. . . 846. . 16 (). . 4259. . 4. .6364. . . 846. . 16 (). . 4529. . 4. . 72. 72 .

45

, , , . , , . , . , , 1, . , . XVIII . . , , . , , , . , , 2. 3. . I 11.000 , , 4. I5. , . , , , , , - . , , . - . , , . , , , , . , .

1 2 3 4 5

. 95 96. . 43. . 109. . 110. . 130.

46

, , . . , . 10 1780 . : , , : , , , 1 , , .

7. , , , . . . , . - , . . . . , . , - , , , ( ) , , . , , ,

1

. 59 ( . . .).

47

. , 14 1805 . , , . , , , , [] . , , . 1805 . ( ), , , . , . . 4 1804 . : , , . . , . : , , , , : , 1. (26 1804 .) . , , , , , , , . , , , , : , , 10 2. ? , , , ,

1 2

. 132. . 133.

48

, . ( , .) , , . . . , . , , , , . .

I I I (18131918 .)

1. , 12 1813 ., . . , (. I). , , , : , (. III)1. , , , -, , , , . - . - . , , , , , . I 2. , . 1813 . -, , , 3. , . 1816 . -1 2 3

. 149 ( . . .). . 151. . 150.

50

4000 , . , , 1. I, 1805 1812 . 10 000 3080 , 2. , , . , , . . - 1816 . . 3. 1805 ., . , . . 4 1813 ., - 4. , , , . . , , , . . I 1817 . , , , , 5. . I: . , , . , , , . . ,

1 2 3 4 5

. 152. . 156. . 153. . 150. . 155.

51

, , 1. I, 12 1820 ., . , , , , , , , . , , , , , . , , , , , , , , - 2. I . , . , . , , , , 3. -, 11 1821 . : , , , , , , . , , , , , 4. , . , , I 14 1822 , , , 5. - , . : 1 2 3 4 5

. 155. . 168 ( . . .). . 169. . 170 171 ( . . .). . 177 ( . . .).

52

--, , , , , , , , , . , , , , . . . , , , 1. . : - ! . 2. . - . : ... , . , , 3. , . : , , , , , , , , , 4. - . , , 5. -, , , , , , , ...6.

2. - 18261828 . , , 1826 ., . . , 1 2 3 4 5 6

. 184 ( . . .). . 179 ( . . .). . 178 ( . . ..) . 177 ( . . .). . 183. . 184.

53

. : , , . , ...1 2. , , . 1828 ., . . . - . 34 -, . I, : , , , , , , , - . , - , , , , 3. 1813 . . , , . IV, , (. V). . XIV , , , , , 4.

3. , II, . , . , .1 2 3 4

. 186 ( . . .). . 188. . 198. . 200 ( . . .).

54

. I . 1828 . I 21 1828 . (). . I : , , 1. . : , ... , . , , , . , , , 2. , , 3. . : 1) , , , , , . 2) ; . , , , . 3) , , , , 4) , , , , . , - . . . . . , , 4.

1 2 3 4

. 210. . 201 ( . . .). . 202, 203 204 . 206.

55

. , : . ...1 ( 19 1837 .), , , 3 : 1) ; 2) , 3) , , , . , , . , , , , . , , - , , , , , . , , , , . , , , 1826 . , 50- . , , , , . , . . , , , , , , , , , , . , , , , , , , , 2. . 23 1903 . , : , , . , , , ,

1 2

. 214 ( . . .). . 216 ( . . .).

56

. , , , , , . , , , , , . : - , , , , , , , , , , , . : , , , , , , , .; ; , - . , , ; . , , , , , . . : , , ; , , [] , , ., , . , alibi, , , , , , , , , , , , . , , . ... ., , , , , , . , , , , , , . , , ,

57

, , , , , 1. , .

4. , , , . . , , , , . , . 19 1816 ., , 300350 , . , . , , ; , . , , . , , 2. , , , , 18051813 .: , , 1806 1813 . . 1805 ., , 10 000 .; 1812 ., , 3080 ; , , . , , , , .1 2

. 217 ( . . .). . 154 ( . . .).

58

, 4 1817 . . : , ; 3- 4 . , . , 7872 ., 3 . . , 1. . : , , 2. , , 8 , , I , , , , , a 3. , , . , , , 4. , . , , . . , , : , , , . 240 , 5. . 29 1817 . , 240 , 20- , , 6.

1 2 3 4 5 6

. 156 ( . . .). ( . . .). ( . . .). . 161. . 158 159 ( . . .). . 160 ( . . .).

59

, , 1. 15 1819 . . , 2. 24 1820 . . : -- , , 4 , , , , , , , 3 , , ; , , , , 3 , . 1928 . . , , 70- XIX . , , . . . I (15871629). , , , , . 1604 . 350 . . . XVII . : , , , , , , , , 4. , , . . , , - . , .

1 2 3 4

. 162. . 166 ( . . .). . 167. . . . . ., 1973, 4, 4044.

60

, . , , , 1. . : 2 . . 26 1828 . , . : 279 948 , , . , . , , . . , , 3. 1829 1831 . , 750 , : , , , . 100 4 . 1828 . , . - 5. , , , , , . , 1827 . - 6. , , , , . - . - ,

1 2 3 4 5 6

. 207. . 208 ( . . .). . 212. . 215. . . 191.

61

1. , , , ce , , , . . , , , , , 2.

1 2

. 175. . 176.

I V- 1918

. : - , , . . . , , - . , - . - 15 1918 . : 1. , , 23 1918 .: ; , , . , . , . . , . , . , 1

. 218.

63

fait accompli . 1. , - , . , 26 1918 . , , , . , . , , . , . , ... , 2. . 3. 3 1918 ., . , . , , , , . , , , , . . , , 4. . 3 1918 . : , , , 5. - 11 1918 . , , 6.

1 2 3 4 5 6

. 219 ( . . .). . 220 ( . . .). ( . . .). . 221 ( . . .). . 222 ( . . .). . 225 ( . . .).

64

4 1918 . . : , . , , , . . , , . , , . . . , , 1 , : . , , , , 2. , , , . : 3.

1 2 3

. 227 ( . . .). . 228. . 226.

V .

: 1) - 2) , , . , .

1. - . , , , . , - - . , , . , - , , , , .

66

. - 1918 ., . , , . . , , . 23 1918 . : , , , . - , , 1. , , , .

2. 1917 ., , . , , , , . , , . , , . 16 1918 ., 1

. 231 ( . . .).

67

, , . 1917 ., , , , , , . , , 4 . , 7 , . 1918 . , , , , . ( ) 4 , , . , , ; , .

3. . , , . , , . , , , , , , , . ( ) . . , , . . , ( ) .

68

: 19151923 . . , - , , . - , . , . . , . 1813 ., 1828 ., . , , , , , 95 , . 1918 ., - . , , , , , . , 1866 . , , 55,96 , 35,43 . , , . - . , . , , , 19181919 . . 1. , , , , .

1

. 229.

69

, -, : . , , , . [ ] . - , . , , , , , 1. , , . : , , , , , , ( ), . . , - , ., . , : . , , . , , , ( ) . , ( ); , , . , ( .), . , . , , , , , ; , . , , 2.

1 2

. 229 ( . . .). ( . . .).

70

4. - , , () , () . , . . . . 12 1918 .: . 600 , . . . 1. , , . 1918 . . , , , . . , . , , . 15 1918 . 15 , . , , , , , . , , . , . . , , ( ) . , , , ; , 2.

1 2

. 233 ( . . .). . 245.

71

. , 1918 . . , , ( ). . , , 1918 . . . , . 1918 . . , 1. , . , . . . . , , . . . , . -, . , : . , . , , . , : , , , , . . , , , . , . , . . , , . - ;

1

. 315.

72

: . - , , , . , , . : , . 40 . , 1918 . . , - . , , . . 1- - 1- 1. , . . 1918 . , . 2, . , , , , , , .

5. 17 1918 . . , . , , , . , , , .1 2

. 236. . 271.

73

: ? . ? 1918 . . 1918 . 27- . 1918 . 23 000 . , , . , , 1. , . , . . , , . , , -, , . , . . , ,

1

Director of Military Intelligence, War Office., Major-General William Thwaites telegram to General Officer Commanding in Chief, Mesopotamia (repeated Commanding in Chief, India and Salonika), 16 November 1918, CAB. 27/36, .. 2357. 24 1918. .: G.II.O., G.S., Mesopotamia Expeditionary Army, War Diary, appendix 4 for the month of December 1918, War Office Archives. 95/4967, Wilber E. Post. Occupation of Baku by British Forces, in Post et al. A Resume of Events in the Caucausus since the Russian Revolution, (Typewritten MSS., Hoover Library, n. d.). Middle Eastern Studies, Volum 16, Number 1, January 1980. Published by Frank Cass and Co Ltd.

74

, . . . . , . , . , , . . , . , 25 1918 . ( , ). , , , , 1. . , . , , . , , , , . , , . , . , , , . , . , , 1920 . : ...

1

. 238.

75

, , , . ... - . , ...1, . . . , , , , . , , , . , . , . , , : , . , , - , . , , , , , 2. : . . . ... ? - ? , . . , , . 3 , , , 4.

1

2 3

4

Foreign Office, Outline of Events in Transcaucasia. . : James Simpson (a junior Foreign Office member of the British Peace Delegation), Minute of a Conversation with Colonel Stokes just returned from the Caucasus, Paris, 7 June 1919, F.O. 371/3662. 90450/1015/19. W..T. Notes on Transcaucasia 9 April 1919, Cabinet Office Archives. 45/107. W.M.T. [Major-General William M. Thomson]. Appreciation of the situation [in Transcaucasia] as. I left it. May 13th 1919, CAB. 45/107. . : Artin H. Arslanian Ibid/ See also his Notes on General Situation in Caucasus, 6 December 1918, F.O. 371/3667,5890/19.

76

, , . , . ( ) . . , , . . . . . , , , . , , , 1919 . . 2 1919 . , , , , , , , . , , . . . ( , , , ) , . , . , , , 1. , , . , , .

1

Kidston, minute of 6 February 1919. F.O. 371/3667, 19030/5890/19. . : Artin H. Arslanian

77

. , . - , , , , , . . , , : , , , , - , , - , , [ ] 1. , 2. , 3. 7 : 4. . status-quo, - , . , , . . , , . , . . , . , , , . - , , , - .

1 2

3 4

Forbes Adam, minute of 9 June 1919, Foreign Office Archives 608/82, 342/5/4/11688. See Balfour to Curzon, 4 July 1919 and Kidston, minute of 24 July 1919. F.O/ 371/3659, 98468/106510/512/19. Forbes Adam, minute of 30 June 1919. F.O. 6082, 342/82, 342/5/4/103/508. Peterson (a Junior lerk in the Foreign Office), minute of 7 July 1919, F.O. 371/3659, 98468/ 512/19. See also his minute of 19 June 1919, F.O. 371/3671, 9011/89370/19.

78

, , . . 16 1919 . , . : , . , : 1. , , . 2. , ( , ), , . 3. , , . 4. . , , , . : 23 , , , . , (??). , , . : , , 1.

6. 1919 . - , , . , , . 1

. 359 ( . . .).

79

. 1917 ., , . , , ; , . , . ; , . 1918 ., , , - . , 7 , . . . , 1918 . . - , , , , , , . , : , . , , : , . - . 1918 . . , , , 1. . . , . 2 1(13) 1918 . , , : , , , , ,

1 2

. 315. .

80

. , , ( ), , 1. 1919 . , . , , ; , . , , . 28 1919 ., , , , . . 2. , ? , , . : , . , , 3. , , , - - , . 26 1919 . : 4. , . , , . , ,

1 2 3 4

. 245. . . 315. . 241.

81

, - 1. . , . 10 , . - : - , , - . . - 3 3 . , , - , . 2. . , 31 , , , , , - , , . -3. : , , , , . , , , , . , , , . , 4 1919 . , , . , - , -

1 2 3

. 242. . 257. . 245.

82

, 1. . 1919 . .. : , , 2. , , , . , 17 2000 , , 10 , 3. , 23 1919 ., , , , , , -, . , . , 4. , , , , . . . . . . , . , , . . .

1 2 3 4

. 300. . 309. . 308. . 329.

83

25 10 1919 . : , , , , . , , , . , , . , : , , , , , . , , , , . , , . 19 1919 . , , , , , 1. - , : , 2. 1114 1919 . IV , -, . . . , . , , . .

1 2

. 328 ( . .). . 257.

84

, . , , . , -. IV , , , , , , , . , . , , , . . , 1. , . 1919 ., . . , , . : ; , , . . ; - ; - 2. V , 2324 1919 ., , , . , , , , , , . .

1 2

. 269. . 265.

85

. , , , , , . , - . , , , , . , - , , V 1. , , , , . , , , 18 1919 . . , , , 2. modus vivendi ; , . .

7. 1919 . -, , . - ,1 2

. 291. . 349.

86

. - . 30 1919 . 21 1. , , : 1. , , , , . 2. , -. 3. . , , . - , , , . 30 1919 . . : , , , . . -, . 2. , , , , - - , . , 3. , , , , . , .

1 2 3

. 244. . 294. . 297.

87

. 3 1919 . - , . - . . , . , , , . , , . , , , . - , 1. : , . , , 2 , , : , , . . . , , , , . . , , 27 1919 . 3. - . , , - . , . 21 1919 . ,

1 2 3

. 299. . . 311.

88

-, , , 24 1919 . [] , , 1. -, . : , , , . . . , , . , . , , 2. , . , 8 1919 ., : , , , - , . 3. , . 6 1919 . , - , , , : -

1 2 3

. 273. . . 288 ( . . .).

89

, . , . - 1. , , - , , , , , -. , , status quo, , , 2. , -. . , , . : , , ( ), , ; . , , . - . . 24 1919 ., . , , , ; , , . , . - ( ) , . : , 3.

1 2 3

. 302. . 258. . 252.

90

. : 20 1919 . , [] , , , , , , . , . , . , , 1. . , , 22 1920 . 2- , , , , , . . . 2.

8. - ? , , . , , , , , . , , . , . , , , , , . - : , , ,

1 2

. 310. . 365 ( . . .).

91

, . , , , . , , , . : 1) , - ; 2) ? 3) ? , , , 1918 . . , , , , , . : . , . ... 1918- , ... 1918 . . . ...1. , , , . . : , ? ? . , . 1918 . , . - . , , - 2. . , , . , . , -

1 2

India, General Staff, Personalities in Trans-Caucasia (Simla, 1920), . 160161. . 333.

92

. . . . , -. : - , . , . , , 1. 31 1919 . , , 2. IV , . , , , . , : . : , , () (), . . ( ) 7 (1 , 1 , 2 , 1 , 1 , 1 () 3 (1 2 ). , ex officio. . . ( ). . : .

1 2

. 448. . 244.

93

. 1. . , 8 1919 . , , , , , . , , , , , , -2. , , , , , , . , - 12 1919 . , , - - - . - , -3. , , , 12 1919 . 17 1919 .: , . , . , , . . , , 3 , , , 4.

1 2 3 4

. 249. . 262. . . 308.

94

, , , , . 26 1919 ., , , , . 1. 1919 . . . - . . , 2. , , [] 3. , , . . ( ). , . , , , , 4. , , , , , , , , , . , 5. , , , , , ,

1 2 3 4 5

. 256. . 252. . 277. . 261. . 255.

95

. : . 25 1919 . , - , . , , , . , , , . . , , , , , , , , . , , , . - , , , . , - , , - , , , . , , , , , , 1. . , , 2. , , , , , 3. . (14 1919 .), . , -

1 2 3

. 255. . 240. . 291.

96

[ , , ], - . , , 30 1919 . , . , , - , ( )1. , , , . , - .

9. 1918 . , , . . . , , , . , , , . . , () . , , . , : 2. 40 , , , . , 1 2

. 297. . 272.

97

, , , . , , , . , , , . , , 1. , - . , , - . . , 1919 . , , , . , . . , - , , , [ ]. , , , , , , , . 23- , . , . 1919 . . , , , . 1919 . . . . - , , -

1

Artin H. Arslanian. Middle Eastern Studies, Volume 16, Numder L, January 1980. Pudlished by Frank Cass and Ltd. Gainsborough House, Gainsborough Road, London E11 1 PS, pp. 92104.

98

, , 1919 . 1920 . . , , . ? , , . - . . . . . , - , . , , , . , , . - , , , . , . , , . , , . , , : , , , , , . , - , . , : , . , , , , , , . , , , , ,

99

, , , . , : , , , , . , , , : , , , ?..1 . , 1919 . -. : , , 2. , , . , , , , . . , . , 31 1919 . , : , , , 3. . . , . . , , , . , . , , 29 1919 .: , ... ...

1 2 3

. 287. . 282. . 245.

100

, , ... ...1 (11 ) : , , 2. , : , , , 600 000 , , . , . (31 1919 .) . , , , . ? . , . , , , . , , 3. 19 1919 . . , , - . , , , , ... : . - . , , - , , , . , - , 4. , , , , - . . 19 1919 . , -

1 2 3 4

. 588. . . 245. . 271.

101

. . 1. , , . : , , , ? , , , , , , , , , , , , , . , . , , , . , . 1920 . , , - 2 ? - , - , . , ( 1920 .) , , , - 3. , , , , -, , , , . , , , , , , . , , , . -

1 2 3

. 272. . 369. . 522.

102

: ( ), . ( 1920 .), . , , , , , , . . . . , , . - . , , 1. . . , , , , . 1920 . , , .

10. , : , , . , . , , 4 1919 . , . , 1

. 355.

103

, , , , . , , , , , 1919 . - . , , , . 1919 . . ; 4 , , , , , , , , , . . 500 , , 1. , , . , , , , -, . . . , . (5- 6- ) 24 1919 . [] , . , 4000 , , , 2. , 3. (1 1919 .), , , [] , , , , , , , , , . , -

1 2 3

. 333 335. . 331. . 340.

104

, , 1. 13 1919 . 2. 1918 . 1919 . , . VI VII , 3.

11. 28 1919 . VI . 30 , . , status quo 4. , , . , , . , , . . , , 5. VI , , . , , , , , 1 2 3 4 5

. 340 ( . . .). . 324. . 336 351. . 335. .

105

, , : 1. , . 2. , . [ , !] , , . . , . - ; ex officio ; , , , ; - . 25 , 1. 5 modus vivendi 2. , . , . . , , . , modus vivendi. : , , ?, 3. : , , modus, , , . modus vivendi . 10 : , : 1. , , , .

1 2 3

. 336. . 342. . 343.

106

2. , , . 3. , , , , , . 4. , , . 5. , , , , , . 6. , , 1.

12. VII , VII , , , , , . , , . . , , . . , , : 10 . [6 ] , . . . 2 , ... . . , . , , 700 11 87 2.1 2

. 344. . 317.

107

. , , , . , 25 1919 . , [ -], , . 100 , 55 , , () , 1. , , . , , . , - . , , . - . 12 1919 . VII ( . ). . . , , . , , (, , . .) . , . , 48 2. 15 62 VII , , , [ 130 62, , ] 52 10 3 , 26 . 1 : , . 2 : : , (, , ), , 4. , , . .1 2 3 4

. 333. . 350. . 351. ( . . .).

108

, , VII . , 1919 ., , , -, , . , , 1 , , , , . , . , 255 130 . , , , , , . , , 2

13. , . , , . , , 3. , . 15 1919 . , . , .1

2 3

, VII . . . . 356 ( . . .). . 375.

109

, , , 1. . . , , , , . . , , , . VIII , 28 4 1920 . , , VIII , 22 1920 . , , . , . , 2. , . 20 . 3. , , , . , , , , , , , , , . , . . 1919 . 5000 6 8 . , . 15 1919 ., . . -

1 2 3

. 386. . 376. . 370 371.

110

23 1919 . . , , , , , , , . , 1. , , , , . 5- 7- , 8000 . , , , , , -, , , . , 2329 1920 . IX , VII . IX : VII , , . 2. , , . 15 1919 . , 2/3 -. , : . . , , . -

1 2

. 361. . 409.

111

. . . 22 1920 . 3 .

14. , , : , , , , , . ; , , , . , , , . . , , . . . 17 1919 . , . 2000 , , 10 1. . . , , , . , . . . , . , 1

. 308.

112

, 10 1920 .: 23 . 3 . , . , - 1. , 22 1920 ., , 1921 . . : 4 . , , , , , . ., , , , , . . , , : (); (); . - , , , , . - , , , . .2. , , , , . . , 3. 14 1920 .: , , , , , -

1 2

3

. 399. . . 1022, . 2, . 168, . 17. . . : 19181923 . . , 1992. . 443, . 638639. . 404.

113

, , , , , (). , , , , , , . , , 20 000 ( 50 000 ), , . - , , . , , , 1. , , , , - 1919 . . , . , , 5 - : - , . , , . : , , VII 2 -, 30 ( , ) , . , : , - 3, . 4. . , -

1 2 3 4

. 401. . 375. . 388. . 398.

114

, , 11 , . 1. .

15. . . , , . , . , 3 1920 . , - , , , , 2. , . , , . , : , , . , , , . , , , , , , , , 3. , , . , , , , , - , 1 2 3

. 398. . 394. ( . . .).

115

, , 1 - , , . . , ? , , , . . , , , . , , , . , , , 2. , , , , , , , 3. , , 4. , . ! , , 5. , . , . , . : - . . , 6. , : , -

1 2 3 4 5 6

. 394. . . . . . 398.

116

. , , [ ] 1. , , , . , , , 2. , - , , : , , , 3. , 4. , - : , , 5 2 1920 . , . , , , 6. 18 1920 . 7. , . 1920 . . ,

1 2 3 4 5 6 7

. 398. . . 400. . 388. . . 393. . 402.

117

. , . , . 27 1920 . , , , : , . , , , , 1. , : 20 ... , , , . , , , , . , , , 2. , , , . , , , . , . , , , , , , ,

1 2

. 407. . 408.

118

, 1. - . , , . . , - . , : , . , , - . , , -, , , . , , . : , . VII - . , , -, , . 23 1919 ., , , . , , , 28 1920 . , .

1

. 408.

119

, . - .

***, , 1918 . - . : . - . , , . VII , , . IX , , . , , , , . , , , , .

V I . ,

. - - . , , , , , . , - , . , . 28 1920 . , 1. , 2329 1920 . IX VII , , . 2.

1. . , , .1 2

. 418. . 409.

121

. , - , . . - -. , , . , , , , - . . , , . . 26 1920 ., . . : , , - . . , , . . , , , - , 1 . 29 [ ], , , 2. , , . , , , - , , -

1 2

. 410. . 411.

122

, 1. - 29 , . , 2. 30 . , . , , 3. . , - , , . . 4. , . - , 30 1920 .5 , , : - 6. 11- . : . , . 24 . . 7.

1 2 3 4 5 6 7

. 412. . 413. . 417. . 416. . 414. . 418. . 419.

123

, , -. , , 1 () . . , . , , . , . , . , , , , 1. - , 2 , , 2. . 3 . . , 3. , , . , , . , 1919 . -

1 2 3

. 420 ( . . .). . 421. . 422.

124

, . . , , 20 1920 . . , , , , , . : , , , , , , ; : , , ; : , , . 1. , , , , , . , . , . , , . . . - , , , , 2. , - , , , , .

1 2

. 422. . 423.

125

, , , : , , , . 5 1920 ., . : , , 1 14 . , , : . , , . 15/V.2. 9 ( . . ). 15 3. . , () . . . : . , , [] , , , , 4. , , . 12 1920 . , , - , , . , , . , , , ,

1 2 3 4

. 424. . 432. . 427. . 428.

126

-, , , 1. . . , . . . , 31 1920 ., , , . , . . , , 2. , , , , , . , , . , 3. IX , , , , 4. 6 1920 . . : , . , , 5. IX . 7 1920 . . 6.

1 2 3 4 5 6

. 430. . 440. . 450. . 444. . . 446.

127

1 1920 . , , 1. 700 15 , . , 11- . 45 () , , ( ) . 24 , , , . , . 26 . , , , , . . 800 . , , , ( ). , , , . , , 11- . , . 11- , , . . , , 12 1920 . ( ) , . , , , . 11- , , . : , . , , , .

1

. 447.

128

, , . , , () 1. : , , , . . , . -2. 11- 28- , 18- , , 3. 11- , , . , . 11- , , , . . . , . . . , , . , . , [] , , . , , , . , , . , , , ,

1 2 3

. 451. . 452. . 506.

129

, , , , , , . [] [] . XI , 5 , . , , , . , , 1. , , , 11- 6 , : , , . , , 2. . , ., ( ), 11- , , , - 3. , 11- . 16 1920 . 11- 4. . .

1 2 3 4

. 507. . 509. . 512. . 526.

130

: XI , , , , XI , -, ---; -, , , , , . , XI , 1. 11- . . , , [] , . , . , , , , 2. 11- , , . ( . ). - . 26 1920 ., . , , 2- , , , , . , 10 . - , 3. . . , . . . , [] , -

1 2 3

. 513. . 515. . 531.

131

. , [] 1. . . , . . 7 . , , . , , , 2. , . , . (7 8 1920 .) . , , . . [] 3. . 8 1920 . : , , , , , . , 4. 9 1920 . . . , 5. . - . , , .. . , , , ... , . , . , , 6. , 9 , . . : , , , , , . , . :

1 2 3 4 5 6

. 443. . 471. . 472 ( . . .). . 473 ( . . .). . 475. . 476.

132

, 1. 11- 10 . , , , , , , . , , : , : , . , [] 2. , , , , . , . : -... . 11- , () 3. . , 11- . 12 . , , . , . , , , , , , . : . , , - 4. .

1 2 3 4

. 477. . 478. . 479. . 483.

133

, , 1. . . . 14 , : , : , , (, , , ) 2. , 15 1920 . . : 1. . 2. , . 3. . . 4. 3. (, , , , ), (, ), (, ) , , , , . , . . (), 11- () . . 10 1920 ., : , , , , , 11- . , , [] . . , , , , . , 1919 . . [ VII 15.08.1919 . . , . . 351]. , ,

1 2 3

. 485. . 486. . 487 ( . . .).

134

. , , , , , , , , , , . , e , , , 1. , , - , : . 17 : 2 , , . , , . , , , 2 . , 2. . 17 1920 ., . , , ; , . 3. . , . , , .

1 2 3

. 480. . 489. . 490.

135

. : , . , . , , , , , , - , , - , , . , . , , 1. - 19 1920 . , 11- , , 2 . , - : , , , 3. , . , 30 . (), . , . . 4. 31 1920 . , , - . , , . . . : , , . , , . - . ,

1 2 3 4

. 491. . 492. . 493. . 502.

136

. , , , , , . . [ ] 1. , - , . . . . . , , [c] . , 2, . . , . , . 11- , , . 3 . . . , , , , , , , , , , , . , 3. . . , , , , 4. , 11- : ,

1 2 3 4

. 503. . 504. . 507. . 511.

137

, 1. 11- . 7 1920 . 11- , , , , 2. . 7 . 11- -. , , . , . , , 3. - , 6 . , : , ; , ; ( ); ; , 4. . . , : , , , -. 5. , , 10 1920 . , . 12 . 10 1920 .

1 2 3 4 5

. 513. . 514. . 515. . 510. . 517.

138

: : , , , (.2). : , , (. 3). , (. 4)1. , , , , , , - , . , - , . , , . . , . ; . , , -, , . , , . [] XI , 2. , -, , . , , . , , - . , . , , ,

1 2

. 518. . 523.

139

- , , - . , , , , - . , -. , -, , , . 1. , - , , - 10 . 3 11 1920 . , , . , , , , , . , , - , , 2. . , , 19 . . . . 22 1920 . , , , , , , , -

1 2

. 522. . 524.

140

. , , , 1. , , . 2. 25 1920 . . () , , , , 3. , . -, , . 26 1920 . ( . ), 11- 10 1920 . 4. , , 27 1920 . : . , , - : . , . : , 5. , , 10 1920 . 6,

1 2 3 4 5 6

. 527. . 529. . 530. . 531. . 532. . 533.

141

31 11- . , , , , , , , , , , . XI 1. 1920 . . . , . . : . - : , , , , . , . , . 2 , 23 1920 . . . , , , [] . , , [] 3. , , . 24 1920 . . : , 4. -, , . . . 2 1920 . , , . , - . , ,

1 2 3 4

. 534 ( . . .). . 535 ( . . .). . 538. . 539.

142

, , 1. , . . . 8 : , , , , , . , , - 2. 10 1920 ., , , , 10 . , . . . , , , , , . , - , . . , - , . , . , , , , , , - , , . , , , 3.

1 2 3

. 540. . 541. . 542.

143

. . . , , , . : , . , , . . , , . . , 1. , , . . , . 1920 . . , , , . , , . . . . , 13 ( ()), : 28- , , [] , , . . 2. 25 1920 . , 1- . , , 3. . , . 11- , 25 1920 . : - ,

1 2 3

. 544. . 534. . 548.

144

1. 28 1920 . , : 1. , . 2. , , Kapaaxa, , - . . , 1914 ., - , . , , 2. , , . . 1 , , , , , . : , . . III , , , , . , :

1 2

. 549. . 552.

145

, , . , , : . , , , 1. , , , 1- . XIV . 2 : , . : , , . , 2. ( ) . , . , , , , . 11- 29 1920 . 3. . . 1 1920 ., [] [] , [] , [] . : [] 4. , , () . . 4 (),

1 2 3 4

. 553. . 554. . 555. . 557.

146

. . , , . . , , , . 1. - , . , , . . 5 1920 . . . , , , ., 1914 . : 2. . . , . . 5 , . . , , , . . , . , , , 3. . , , . 6 : [] [] [] [] . -, [c] [19]14 , -, - , [] . , , [] - . , . , , [] [] , 4. , 7 . , .

1 2 3 4

. 560. . 562 ( . . .). . 563. . 564.

147

, 1914 . : : -, [] [] [] [19] 14 , -, . - [19]14 1. , , . , , . . , , , , . , . 2. , . , () . . - . 1918 . . 3 1920 . , , , , , , , , 1918 . . . , , 3. . 5 1920 . , , , . , , , , .

1 2 3

. 565. . 566. . 559.

148

pe , . , , , . ( ). , - , . . : [], , 1. . , , - . . 10 1920 . . , , , 11 , . 11/11 2. . . , . , , , . , , . , , : : . . , 3. , , 23 1920 . . . . , , : , , , , , .

1 2 3

. 561. . 570. . 572 ( . . .).

149

. , , , 1. , , , , . 30 . . . 3 , . [] , [] . , . [] , [] [] . 2. 1 2 . . . . . - , , - . , , , , , , - . , . . . , , . . ( , ) . , , 1921 . - . . , , , . . , . . , 1920 .; .

1 2

. 573. . 574 ( . . .).

150

2. , , . , - , , . . -. , ( ) , , , (-). . , , , . () , , . , . . . , . 29 1920 . , , - 1. . 11 . , , , , , , , 2. , , , . . , 3. 1 2 3

. 556. . 571. . 524.

151

, 1918 . . , . . , , , , , . - . , , , . , , . , , , , , . . 3 1920 .1 5 1920 .: , . , , 2. : , , . . . , , - . . , , , () . , . () . . 26 : . : , , 3. , . , , 27 1920 . . . -

1 2 3

. 559. . 561. . 457 ( . . .).

152

, . . , , . , 1. . . . () 2. - . , . 3. , , . , , , , . . , . . , , , 30 1920 . () , , . : . , ; , 4. , - , . , , , , 5. 7 1920 . () . . , . , , . . , , , 8 1920 . . 6. , -, , , -, , , . . , -

1 2 3 4 5 6

. 458. . 460. . 461. . 462. . 465. . 473.

153

, , ; , . . , . , - 19 1920 . , . , . . 19 1920 ., . . , , , , , 1. , VIII 19191920 ., , ( ) , , , , , 1914 , . , , 2. , , - , . , , . - , . . , - . , . . , , . 1920 . , , , , . - , , , 3. . . - .

1 2 3

. 493. . II. ., 1958, . 726727. . 458.

154

3. . ( . ) . . . - . . , . 17 1920 . , - 1. , . . -, () 15 1920 . - . 2. () , . . . 16 1920 ., . : , , , 3. , . , , . , . , . 4 1920 . . : , . , . , . . , . , . . 4. , 1

2 3 4

. . . . 1958. . II, . 638661. . . 1. . 163. . 63. . 39 . . . . 04. . 39. . 232. . 52987. . 34. . K. Karabekir, Istiklal Harbimiz, 2d. Ed. 1969, pp. 799800.

155

1920 . - , , 24 , . , . . 1, , , , , 1. . , , , . , , . , : , , , 1914 . , . , 2. . 11 . , , , . , , , . , , 3. , . 4. , , , , ( , ),

1 2

3 4

. . 4. . 39. . 322. . 52997. . 3536. : , , 1920 . . . 132. . 3. . 2. . 1. . 5. . . . 159. . 1. . 23. . 4. .

156

. , , . , , , . . , . : : , - , , , 1. . , . 26 , . , , , , . 2.

4. ( )13 1920 . . . , , , , . , , , , . . , . . , , . . , 1 2

. . 4. . 39. . 232. . 53001. . 7. . . 132. . 3. . 2. . 1. . 89. .

157

. , 1915 1. - ? ? . -. . , , , , , () () . , , - . , , . , , , , . . . , . . , . . -, . , , , , . , , , , . , , , -

1

Pros-Verbal of the Fifth Session of the Council of League of Nations, held in Rome from 14th to 19th May, 1920. P. 169. 46 () 15 1920 . .

158

. , , , . , . , . , , . 12 1920 . , -1 7 2: , . 3 . 26 1920 ., . , . : , , , 4. - . , , , , , , . , , , , , . . , - , . -

1 2

3 4

, . . , . Document on British Foreign Policy, 19191939. First series, Vol. XII, London, 1962. p. 573. . . 94, . 39, . 262, . 52987, .