bai_giang_huu_co
Transcript of bai_giang_huu_co
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
1/27
1
bi ging Ho hc hu c
Mc lc
Trang
A. Mt s phn ng s dng dn xut Halogen.
A.1. Phn ng Wurtz
A.2. Phn ng Correy-House
A.3. Phn ng ankyl ha Haller-Bauer
A.4. Tng hp Williamson
A.5. Phn ng ca hp cht Grignard
A.6. Phn ng Reformasky
A.7. Phn ng lin quan n clorua axitA.8. Phn ng Reimer-Tiemann
A.9. Phn ng Friedel-Crapts
A.10. Mt s phn ng to ra dn xut halogen
B. Mt s phn ng da trn s tn cng ca cacbanion
B.1. Ngng t Claisen.
B.2. Phn ng ngng t Dieckmann
B.3. Phn ng ngng t Perkin
B.4. Phn ng Michael
C. Mt s phn ng lin quan n hp cht cacbonyl
C.1. Phn ng Sommelet
C.2. Phn ng Gattermann
C.3. Phn ng Gattermann-Koch
C.4. Phn ng ClemmensenC.5. Phn ng Wolf-Kisner
C.6. Phn ng Meerwein-Ponndorf-Oppenauer-Verley
C.7. Phn ng Cannizzaro
C.8. Phn ng Baeyer-Villiger
2
2
2
3
4
5
9
1010
12
12
15
15
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
2/27
2
D. Bi tp
Nhiu qui tc v phn ng ha hc hu c mang tn tc gi pht hin v
nghin cu chng. Trong c nhng phn ng c nhiu ng dng trong tng
hp, trong phn tch hu c. C nhng phn ng m c ch ca chng c
nghin cu k lng. Sau y l s sp xp bc u mt s phn ng c bn.
A.Mt s phn ng s dng dn xut Halogen.A.1. Phn ng Wurtz: Hai phn t ankyl halogenua di nh hng ca natri
kim loi ghp i li vi nhau thnh ankan. Phn ng Wurtz ch c hiu sut tt
khi iu ch ra ankan c s chn nguyn t cacbon v c cu to i xng xung
quanh lin kt cacbon-cacbon. Ngha l khi ghp hai gc ging ht nhau.
2CnH2n+1X + 2Na CnH2n+1 CnH2n+1 + 2NaCl (1)
C ch phn ng: SN2
CnH2n+1X + 2Na CnH2n+1Na + NaX
CnH2n+1Na + CnH2n+1 X CnH2n+1 CnH2n+1 + NaX+
Phn ng cnh tranh E2:
CnH2n+1Na + CnH2n X
H
CnH2n+2 + CnH2n + NaX
Do hp cht ankylnatri tc dng rt mnh vi ete etylic, do khng dng
ietylete lm dung mi cho phn ng m dng dung mi l hirocacbon.
A.2. Phn ng Correy-House
S phn ng:
2CnH2n+1X CnH2n+1 CmH2m+1[CnH2n+1]2LiCu1. Li2. CuI
CmH2m+1X
Liti iankylcuprat
(2)
trong c th n=m hoc nm.
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
3/27
3
Dn xut CmH2m+1X tc dng vi liti iankylcuprat phi l dn xut cha
halogen lin kt vi cacbon bc 1 hoc cacbon bc 2, tc l RCH2X hoc R2CHX,
khng th l dn xut halogen bc 3 R3CX. Trng hp mun ghp vi cacbon
bc 3 th ta chuyn dn xut halogen bc 3 thnh liti iankylcuprat ri cho tc
dng vi dn xut halogen bc 1 hoc bc 2
(CH3)3C Br [(CH3)3C]2LiCu1. Li2. CuI
RCH2Br(CH3)3C CH2 R
Trong trng hp hp cht c kim ni chung, c liti ni ring khng th
iu ch mt cch d dng bng phn ng trc tip gia kim loi v dn xut
halogen, ta nn dng phn ng trao i kim loi-halogen theo s sau:
RX + RKL RKL + RX (3)
Cn bng phn ng (3) chuyn dch theo chiu to sn phm trong kim loilin kt vi gc c m in ln hn. (R c m in ln hn R).
Phn ng xy ra vi hiu sut tt khi X l Br v I. Khng xy ra khi X l Cl v F. Phn ng trao i kim loi-halogen theo s (3) ch yu c dng iu
ch hp cht c liti t dn xut halogen km hot ng nh halogenua aryl,
vinyl, etinyl, v cc dn xut ny kh phn ng trc tip vi liti kim loi
nhng li khng kh khn g khi phn ng vi n-Butyl liti.
Br Cl + CH3 (CH2)3 Li Li Cl + CH3 (CH2)3 Br
A.3. Phn ng ankyl ha Haller-Bauer
Xeton c cha hiro tc dng vi ankyl halogenua khi c mt baz
mnh nh NaNH2, KNH2 to ra xeton c nhm ankyl cacbon .
C CH3R'
ONaNH2(-NH3)
CR'
O
CH2
CR'
O
CH2 R X
CR'
O
CH2 RR X
(4)
Phn ng cnh tranh l O-ankyl ha v anion trn c dng cng hng:
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
4/27
4
CCH2
R'
O
CR'
O
CH2
Nu dn xut halogen c hot ng ha hc cao th sn phm O-ankyl
l sn phm chnh, cn cc dn xut halogen c ha hc km hn s to ra snphm C-ankyl ha l ch yu.
Ankyl ha theo Haller-Bauer t khi c p dng tng hp dn xut ca
cc xeton n gin, tr khi cn tng hp xeton c nhiu nhm th l cc gc
ankyl m dn xut loi ny iu ch bng cc phng php khc rt kh khn, th
d c th p dng iu ch hexametylaxeton:
C(CH3)3C CH3 + 3CH3I + 3NaNH2
O
C(CH3)3C C(CH3)3 + 3NaI + 3NH3
O
A.4. Tng hp Williamson: ancolat, phenolat tc dng vi dn xut halogen
hoc iankyl sunfat to ra ete.
RONa + R'X ROR' + NaXSN2 (5)
C ch phn ng SN2. Nu dn xut halogen RX trong Rl gc thm th X phi l iot mi cho
hiu sut tt.
Phn ng cnh tranh: ancolat va l baz mnh, va l tc nhn nucleophinmnh, do chng va gy phn ng E2, va gy SN2. Chnh v vy vic chn
cc cht tin hnh tng hp Williamson sao cho gim thiu phn ng E2 l
vic rt quan trng. Cn nh rng nu nhit cng cao, tc nhn c lc baz
cng mnh v km phn cc nh NH2, C2H5O th cng u tin cho phn
ng E2.
Th d:
CH3I + (CH3)2CHO (CH3)2CHCOCH3 + I SN2
CH3O + (CH3)2CHI CH3CH=CH2 + CH3OH + I E2
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
5/27
5
t-Butylat kali l baz mnh, c th tch ln, kh tham gia phn ng S N2, n ltc nhn l tng gy phn ng E2.
A.5. Phn ng ca hp cht Grignard: Victor Grignard pht hin v m rng
ng dng hp cht c magie trong tng hp hu c. Nh thnh cng ng c
nhn gii Nobel nm 1912.
A.5.1. Phn ng ca Magie kim loi vi dn xut halogen.
Thng cho phoi bo magie tc dng vi dn xut halogen ca
hidrocacbon trong ete khan:
X + MgR ete (6)MgXR
X c th l Cl, Br, I. Nu X l Cl th phn ng xy ra chm, ngoi ra MgCl2 to ra t tan trong ete,
do dng dn xut halogen vi X l Br, I th tt hn khng nhng l v dn
xut brom, iot c hot cao hn dn xut clo m cn v MgBr2, MgI2 tan tt
trong ete.
Dn xut halogen vinylic phn ng vi Magie kim loi khi dng ete etylic lmdung mi thng xy ra phn ng tch loi v phn ng ngng t. Khi phidng THF lm dung mi mi to ra hp cht Grignard vi hiu sut tt.
Br + MgCHCH2THF
MgBrCHCH2
Dn xut 1,2-ihalogen khi c mt magie to ra sn phm tch:Mg
CHRRCHCHXRRCHX
Dn xut 1,3-ihalogen khi c mt magie to ra dn xut xiclopropan:Mg
CH2RCHX CHXR R R
Dn xut ihalogen trong 2 nguyn t halogen cch nhau xa nh 1,4-, 1,5-,1,6-ihalogen... s to ra hp cht Grignard.
A.5.2. Phn ng ca hp cht Grignard.
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
6/27
6
A.5.2.1. Phn ng vi cc cht c hiro linh ng t nhiu nh: xiclopentaien,
ankin-1, amin bc 1, amin bc 2, ancol, H2O, axit to ra hirocacbon:
RMgX + HA RH + MgAX
A.5.2.2. Phn ng vi phi kim oxi, lu hunh, halogen to ra hp cht cha cc
lin kt CO, CS, CX.
MgX + O2R OR O MgXRMgX H3O
2ROH2R OMgX
MgX + S88RH3O
8RSH8R SMgX
RMgX + I2 RI + MgXI
Tuy nhin cc phn ng khng c nhiu ng dng trong tng hp v sn
phm c th iu ch bng cc phng php khc thun li hn. Trong thc tch dng phng php ny iu ch sn phm tng ng khi cc phn ng SN1,
SN2 xy ra chm hoc khng xy ra. Th d iu ch dn xut neopentyl th nn
s dng phng php ny:
CCH3
CH3
CH3
CH2Cl CCH3
CH3
CH3
CH2MgCl CCH3
CH3
CH3
CH2IMg I2
Phn ng ca hp cht c magie vi oxi nhit thp l phng php
tuyt vi iu ch ankyl hiropeoxit:
MgX + O2R OR O MgX-700C
OR O HH+
A.5.2.3. Phn ng vi hp cht c nhm cacbonyl:
Vi CO2:RMgX + CO2 RCOOMgX
Vi anehit:MgX + R'CHOR CHOMgXR
R'
Vi Xeton:
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
7/27
7
MgX + R'R C
O
R" CR
R'
OMgX
R"
Vi este:MgX + CH3R C
O
OEtCR
CH3
O CR
CH3
OMgX
RRMgX
Vi clorua axit:MgX + CH3R C
O
ClCR
CH3
O CR
CH3
OMgX
RRMgX
Cn nh:
R2CuLi + R' CO
ClCR
R'
O
RMgCl + CdCl2 RCdCl + MgCl2
R' C
O
ClCRR'
ORCdClMgCl
2+
Vi amit c 2 nhm th nit ch theo t l 1:1 to ra xeton:R' C
O
N(CH3)2CR
R'
N(CH3)2
OMgX
RMgXHCl, H2O+ CR' R + (CH3)2NH2Cl
O
A.5.2.4. Phn ng ca hp cht Grignard vi mt s cht khc:
Vi etylenoxit, trimetylen oxit:RMgX + (CH2)2O RCH2CH2OMgX
RMgX + (CH2)3O RCH2CH2CH2OMgX
Vi nitrin:
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
8/27
8
C C C O
+
MgX + R'R C N C N
R
R'MgX CR R'
OH3O
+
Phn ng trao i: Tng t nh phn ng Wurtz+
Cl + R'R MgX R R' + MgXCl SN2
Tuy nhin phn ng loi ny ch xy ra i vi dn xut halogen hot ng nh
alyl halogenua CH2=CHCH2X hoc iankyl sunfat, ankyl sunfonat v -cloeste,
tc l cc dn xut c kh nng cao trong khuynh hng tham gia phn ng SN2.
Hn hp gm hp cht Grignard v ankyl halogenua iu kin thng l
h bn, tc l chng khng phn ng vi nhau, nu thm vo hn hp lng nhCoCl2 th xy ra phn ng ngng t trn, bn cnh c c RR c to ra
do phn ng:
2R' MgX R' R'CoCl2
Phn ng vi cc anehit, xeton, este , -khng no:tng t nh ankaien-1,3 c cc phn ng cng 1,2 v cng 1,4.
Cc este ca axit , -khng no khi phn ng vi hp cht Grignard cho
sn phm cng 1,4:
C C C O
OR'+
+ R MgX C C C OMgX
OR'R
C CH C O
OR'RH3O
+
S cnh tranh gia phn ng cng 1,2 v cng 1,4 chu s chi phi rt
mnh ca hiu ng khng gian. Nu cacbon
ca anehit
,
-khng no c t
nht mt nhm th th c phn ng cng 1,2 tc l phn ng vo nhm C=O:
CH3 CH CH CO
HCH3 CH CH CH CH2 CH3
OH
+ C2H5MgBr
i vi penten-3-on-2 th t l sn phm phn ng cng 1,4 v 1,2 l 3:1
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
9/27
9
CH3 CH CH C
O
CH3 + C2H5MgBr CH3 CH CH2 C CH3
C2H5
O
CH3 CH CH C C2H5
CH3
OH
+
75% 25%
Nu c thm mt nhm CH3 cacbon , tc l trong trng hp 4-
metylpenten-3-on-2 th hon ton ch c sn phm cng 1,2 tc l ch xy ra
phn ng ca hp cht Grignard vi xeton:
CH3C CH C
O
CH3CH3
+ C2H5MgBrCH3
C CH C
OH
CH3CH3 C2H5
A.6. Phn ng Reformasky-Bromeste tc dng vi anehit hoc xeton khi c mt km kim loi to
ra -hiroxieste, dn xut ny c th hirat ha to ra este , -khng no.
Dung mi hay dng l benzen-toluen. i khi cn dng thm mt t tinh th I2
hoc HgBr2 hay CuBr2 hot ha km.
R C O
R'
+ Br CH
R1
CO2R2 + Zn R C
R1
CH
OH
R1
CO2R2 (7)
Ban u to ra hp cht c km, sau cht ny phn ng vi anehit,
xeton tng t hp cht Grignard. Nhng khng th dng Mg v hp cht c
magie s phn ng vi nhm cacbonyl ca phn t este khc, hp cht c km
khng c phn ng .
Br CH
CH3
CO2C2H5 + ZnC6H6 C7H8
BrZn CH
CH3
CO2C2H5
BrZn CH
CH3
CO2C2H5 CH3 C CH3
O
+ C
OZnBr
CHCO2C2H5
CH3CH3
CH3
H3O+
C
OH
CHCO2C2H5CH3CH3
CH3H2SO4
C CCO2C2H5
CH3CH3
CH3
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
10/27
10
A.7. Phn ng lin quan n clorua axit
A.7.1. Phn ng kh Rosenmund: Chuyn axit thnh clorua axit ri kh clorua
axit bng cch hiro ha trn xc tc paladi c mt lu hunh iu ch
anehit:
R CO
Cl+ H2
Pd(S)+ HClR C
O
H(8)( = 90%)
A.7.2. Tng hp Arndt-Eister: Chuyn axit thnh clorua axit ri cho tc dng vi
iazometan, phn hy sn phm bng cch un nng vi bc oxit to ra xeten,
cho xeten tc dng vi H2O c ng ng k tip ca axit ban u:
( = 92%)
( = 80%)
R CO
Cl+ 2CH2N2 + CH3Cl + N2R C
O
CHN2
CH2N2R CO
ClCH2 C
O
OHR (9)
R C
O
CHN2Ag
2O
- N2 R CH C O R CH2 CO2HH2O
A.7.3. Thoi bin Curtius: iu ch amin bc 1 tng t thoi bin Hoffmann v
thoi bin Schmidt.
Cho clorua axit tc dng vi natri azit Na N N N , sau un nng ti
70-1000C c isoxianat, thy phn cht sau cng thu c amin bc 1:
R CO
Cl+ NaN3 + NaCl
NaN3R C
O
ClNH2R (10)
R C
O
N R NH2
ete
R C
O
N N N R N C OH2O
+ CO270-1000C
- N2
R C
O
N N N
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
11/27
11
A.8. Phn ng Reimer-Tiemann:
iu ch anehit thm c nhm -OH v tr ortho so vi nhm -CHO. Cho
phenol tc dng vi clorofom trong mi trng kim, un nng:
OH
+ CHCl3NaOH, H2O
60-700C
OH
CHO(11)
(Phn ng cng nghip sn xut Salixylanehit)
A.9. Phn ng Friedel-Crapts:ankyl ha v axyl ha vng thm dng ankyl
halogenua, clorua axit c xc tc l axit lewis, hay dng nht l AlCl3 khan.
A.9.1. Ankyl ha:
+ CH3 CH2 BrAlCl3
CH2 CH3(12)+ HBr
Mun thu c sn phm monoankyl phi dng d rt nhiu hirocacbonthm v sn phm to ra c kh nng phn ng cao hn rt nhiu so vi aren
ban u do thng to ra sn phm th nhiu ln.
V phn ng tri qua giai on to ra cacbocation, m cacbocation d bchuyn v do to ra sn phm do s chuyn v ca cacbocation:
CH3 CH2 CH2 Cl + AlCl3 CH3 CH2 CH2 AlCl4
CH3 CH2 CH2 CH3 CH CH3
AlCl3(CH2)2 CH3
+ HClCH CH3
CH3+CH3CH2 CH2Cl+
Sn phm phn ng ankyl ha c th b ng phn ha hoc tham gia phn
ng phn b li, c bit khi dng lng ln xc tc HF-BF3:
Th d o- v p-xylen b chuyn thnh ng phn m-xylen:
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
12/27
12
CH3
CH3
CH3
CH3
HF BF3
Etylbenzen b phn b li thnh benzen v 1,3-ietylbenzen.
CH2CH3
C2H5
C2H5
HF BF3+2
A.9.2. Axyl ha bng clorua axit thng tin hnh trong dung mi l CS2 hoc
nitrobenzen, thng phi dng lng xc tc nhiu hn so vi ankyl ha do xetonto phc vi xc tc:
AlCl3 + HCl
C R
ORCOCl+ (13)
Phn ng dng li giai on to ra sn phm th 1 ln. Do c ng
dng iu ch monoankylaren, v c th kh xeton thnh hirocacbon bng
hn hng km trong axit clohiric.
A.10. Mt s phn ng to ra dn xut halogen:
A.10.1. Hiu ng Kharasch v Mayo (1933): Phn ng ngc qui tc
Maccopnhicop:
(14)CHCH3 CH2 + HBr CH2CH3 CH2 Brh hoc peoxit
nhanh
Ch xy ra vi HBr, i khi vi HCl. Khng xy ra vi HF v HI. C ch:
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
13/27
13
H = +35kcal
+ HBrROH + Br
ROBr + H
H = -23kcal
H = +39kcal
CHCH3 CH2 + Br CHCH3 CH2 Br H = -5kcalH = -11kcal+ HBr CH2CH3 CH2BrCHCH3 CH2Br
RO
R O O R 2ROtoC
+ Br
A.10.2. Phn ng Wohl-Ziegler: Brom ha anken dng NBS, cn chiu sng hoc
c mt peoxit, hoc xc tc khc, iu ch dn xut alyl halogenua. C ch gc
t do dy chuyn:
hN Br
O
O
N
O
O
+ Br
N
O
O
H
+ + N
O
O
H
+ N Br
O
O
Br
N
O
O
+ (15)
A.10.3. Phn ng Hunsdiecker: iu ch dn xut ankyl clorua hoc bromua
bng cch ecacboxyl ha mui bc ca axit cacboxylic trong s c mt ca clo
hoc brom.
(16)+ Br2CCl4, 76
0CRCO2Ag RBr + AgBr + CO2
Phn ng c s kh khn l i hi phi c mui bc tinh khit v khan. Loi
mui nh th rt kh iu ch.
Trong mt s trng hp kt qu thu c rt tuyt vi khi cho axitcacboxylic tc dng vi lng d oxit HgO trong dung mi CCl4, trong
bng ti v nhit khong 760C.
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
14/27
14
+ Br2HgO, CCl4
760CCO2H + HBr+ CO2Br
A.10.4. Phn ng Sandmeyer v phn ng Schiemann: Phn hy mui iazoni
ca amin thm bc 1 bng cch un nng dung dch mui trong s c mt ca
ng (I) halogenua tan trong lng d axit halogenhiric tng ng l mt trong
nhng phng php hiu qu iu ch dn xut halogen thm. Phn ng ny l
mt trng hp ca phn ng Sandmeyer.
ArN2X Ar X + N2 (17)CuX, HX
CH3NH2
HCl, NaNO2, H2O0-50C
CH3N2Cl (CuCl), HCl
600C
CH3Cl
(74-79%)
CH3
NH2
H2SO4, NaNO2, H2O
15-200C
CH3
N2HSO4
HBr, (CuBr)1000C
CH3
Br
(70-73%)
C ch phn ng: Mui iazoni phn ng to ra gc thm t do, sau trong qu
trnh oxi ha-kh tip theo to ra dn xut halogen. Trong phn ng ny lc u
ng l cht kh sau ng vai tr l cht oxi ha.
C6H5 N N + [CuCl2] + N2C6H5 + Cu Cl2+2
+ Cu Cl2C6H5 C6H5 Cl + CuCl
Trng hp iu ch dn xut it th khng nht thit phi dng hp cht cang (I), v bn thn anion I gy nn s phn hy mui iazoni, trongtrng hp ny c to ra mt lng I2 ng k.
ArN2X Ar I + N2 (18)KI, H2O
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
15/27
15
NH2 I1. HNO2, H2O2. KI, H2O
(53%)
Khi iu ch dn xut ca flo, qui trnh tin hnh c s iu chnh nh sau:cho mui iazoni tc dng vi HBF4 hoc NaBF4 to ra kt ta iazoni
floroborat. Lc ly kt ta ny, lm sch, lm kh ri un nng t t cho ti
khi bt u phn hy gii phng nit v to ra bo triflorua:
ArN2BF4 Ar F + N2 + BF3 (19)t0
C6H5N2 BF4 + N2C6H5F + BF3t0C
iu ch dn xut thm ca flo nh trn gi l phn ng Schiemann
V d:
1. NaNO2, H2SO42. HBF4
(97%)
NH2
Br
N2BF4
Br
150-1550C
F
Br
Phn ng Schiemann xy ra qua giai on to cacbocation thm. Bngchng cho c ch ny l s to ra 3-nitroiphenyl bn cnh flobenzen khi phn
hy phenyliazoni floroborat trong nitrobenzen:
+ BF3
N2 BF4
F
NO2
NO2
BF4
-N2
B.Mt s phn ng da trn s tn cng ca cacbanionB.1. Ngng t Claisen.
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
16/27
16
Phn ng gia hai phn t este c hiro cacbon , di nh hng ca baz,
to ra -xetoeste. Phn ng khng c li v mt nhit ng v c H=6 kcal/mol.
S :
(20)R C OR'
O
CH C OR2
O
R1
H CH C OR2
O
R1
C
O
R+ + R'OHbaz
Baz thng dng l ancolat natri ca ancol to ra este. C ch phn ng:
CH3 C OC2H5
O
C2H5O+ CH2 C OC2H5
O-C2H5OH
CH3 C OC2H5
O
+ CH2 C OC2H5
O
CH2 C OC2H5
O
CCH3
OC2H5
O
CH2 C OC2H5
O
CCH3
O-C2H5O
Cc giai on u xy ra thun nghch, do phi chng ct loi b ancol
chuyn dch cn bng. Qu trnh tch b ancol s gp kh khn nu este ban
u c im si thp hn ancol, khi thng phi dng d ancolat chuyn
-xetoeste thnh dng mui ca enol:
CH3 C CH2COC2H5
O O
C2H5O+ CH3 C CHCOC2H5
O O
CH3 C CHCOC2H5
O O-C2H5OH
(21)
V ancol c lc axit yu hn enol. ng nhin thu c sn phm th
sau khi tin hnh phn ng ngng t phi cho dung dch axit long, lnh vo hn
hp sau phn ng.
V mt l thuyt ch cn este c t nht mt nguyn t hiro cacbon ,nhng thc t nu dng ancolat th nhng este c mt hiro khng t ngngt to ra -xetoeste, v nh trn nhc, phn ng khng thun li v mt
nhit ng, khi ch c mt H th khng to ra enolat theo phng trnh (21).
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
17/27
17
2H3C CH COC2H5
CH3
O
C C COOC2H5
CH3
CH3
O
CHCH3
CH3
C2H5ONa+ C2H5OH
Trong nhng trng hp ny phi dng d baz mnh hn rt nhiu so vi
ancolat loi b ht ancol to ra. Mt trong nhng baz l triphenylmetyl
natri.
2CH3 CH COC2H5CH3
O
C C COOC2H5
CH3
CH3
O
CHCH3
CH3
+ C2H5OH
+ C2H5OH(C6H5)3CNa (C6H5)3CH + C2H5ONa
2CH3 CH COC2H5CH3
O+ (C6H5)3CNa C C COOC2H5
CH3
CH3
OCHCH3CH3
+ C2H5ONa
+ (C6H5)3CH
Ngng t Claisen c th xy ra gia hai loi este khc nhau, khi to ra hnhp 4 loi -xetoeste. Nu 1 trong 2 loi este khng c H th phn ng xy ra
thun li v phc tp hn. Cc este khng c H thng dng l este ca
axit benzoic, axit fomic, axit cacbonic, axit oxalic.
Khi dng este ca axit fomic ta thu c -anehiteste:
1. C2H5O
2. H3O+C6H5 CH2 COC2H5
O
H COC2H5
O
+ C6H5 CH COC2H5
CHO
O
(90%)
Khi dng ietyl oxalat thu c -etosalixyleste, este loi ny khi b un nng
mnh s tch phn t oxit cacbon CO to ra este ca axit malonic:
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
18/27
18
1. C2H5O
2. H3O+CH3CH2 CH2 COC2H5
O
+(CO2C2H5)2 CH3CH2 CH COC2H5
O
COCOOC2H5
t0C CH3CH2 CH COC2H5
O
COOC2H5
+ CO
-etosalixylbutirat etyl
ietyl -etylmalonat
Ngng t Claisen c th xy ra gia 1 xeton c H v 1 este, khi xeton tora cacbanion v xeton c lc axit ln hn cc este n gin, phn ng t
ngng t gia 2 phn t xeton theo kiu anol ha rt kh xy ra. Dn xut
oxaxyl to ra cng b tch CO khi un nng:
1. C2H5ONa
2. H3O++(CO2C2H5)2
O O
COCOC2H5
O
+ C2H5OH
O
COCOC2H5
O
1500C
O
COC2H5
O
+ CO
Phn ng ngng t Claisen cng c th xy ra gia 1 anehit hoc 1 xeton
khng c H vi 1 este c H, khi to ra este , -khng no:
C2H5ONa+ CH2(CO2C2H5)2CHO CHCH(COC2H5)2
OOH
+ H2OCH=C(COC2H5)2
O
B.2. Phn ng ngng t Dieckmann: l phn ng Claisen ni phn t este ca
iaxit c cha 6 hoc 7 nguyn t cacbon to ra -xetoeste mch vng 5 hoc 6
cnh:
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
19/27
19
C C C O
+
CH2CH2
CH2CH2
COOC2H5
COOC2H5
O
COOC2H5
C2H5ONa + C2H5OH (22)
B.3. Phn ng ngng t Perkin: xy ra gia mt anehit thm vi anhirit axit
c H khi c mt mui vi kim loi kim ca axit ng vi anhirit axit:
+ CH3COONaC O C
O
CH3CH3
O
C O C
O
CH3Na CH2
O
+ CH3COOH
C O C
O
CH3CH2
O
CH3COOH, t0C
C
O
H CH-CH2C
OO
O CCH3
O
+
CH=CH COOH
(23)
Phn ng to ra axit , -khng no. Mui ca kim loi kim ng vai tr
ca baz to ra cacbanion, do c th thay n bng mt baz khc, hay dng
nht l K2CO3 khan.
B.4. Phn ng Michael: l phn ng cng ca tc nhn nucleophin vo lin kt
i cacbon-cacbon c nhm ht electron mnh (lin kt i hot ha) nh dn
xut axit , -khng no, anehit , -khng no, xeton , -khng no, hay nitrin,
nitro..., -khng no vi k hiu chung l:
in hnh l phn ng cng cacbanion vo h thng trn theo s :
CH2(COOC2H5)2 + B CH(COOC2H5)2 + BH
C C C O CH(COOC2H5)2+ C C C O
CH(COOC2H5)2
C CH C O
CH(COOC2H5)2
BH+
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
20/27
20
Trong B l 1 baz.
Th d 1:
CH2(COOC2H5)2+C6H5CH CH COOC2H5 C6H5CH CH2 COOC2H5
CH(COOC2H5)2
C2H5ONa
Ngoi este ca axit malonic, cc cht khc c th to ra cacbanion tng i bn
nh malononitrin, este ca axit axetoaxetic, este ca axit xianoaxetic...
Th d 2:
Phn ng Michael thng c dng tng hp vng 6 cnh, ban u to
ra enolat hoc cacbanion, sau cc tc nhn ny phn ng vi xeton , -khng
no, cui cng to ra xeton vng:
O
O CH3O
OH OObaz
O C
O CH3
+baz
OOCH2
O O
-H2O
;
Cc enamin rt d tham gia phn ng cng Michael:
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
21/27
21
N N
CH2 C COOCH3
CH3H
CCH2
CH3
CO
OCH3
+ DMFt0C
N
CH2 CH COOCH3
HCH3
O
CH2 CH COOCH3
CH3H2O, H
+
Cc enamin c th iu ch c bng phn ng ca xeton, anehit c H vi
amin bc 2 khi c xc tc axit v lin tc chng ct loi nc:
+
O
HNN + H2O
H+
piroliin
Nh rng cc enamin rt d c phn ng C-ankyl ha vi cc dn xut
halogen hot ng nh allyl halogenua hoc -halogeneste, sau thy phn s
thu c dn xut mi ca hp cht cacbonyl ban u:
N+ Br CH2COOC2H5
N
CH2COOC2H5
Br H2O
O
CH2COOC2H5
BrH2N+
Phn ng Michael bao gm c phn ng cng 1,4 ca hp cht c magievo h lin kt i hot ha (xem A.5.2.4)
C.Mt s phn ng lin quan n hp cht cacbonyl
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
22/27
22
C.1. Phn ng Sommelet: Oxi ha nhm CH2Cl lin kt vi vng thm thnh
nhm CHO bng hexametylentetramin trong dung mi CH3COOH/H2O nhit
si, sau phn hy sn phm trong mi trng axit c pH=36,5. Ban u
to ra mui amoni bc 4, sau phn hy ra anehit:
CH2Cl
+ N N
N
N
CH3CO2H, H2Ot0 si
CH2 N Cl CHO
pH=3 : 6,5(25)
Dn xut ArCH2Cl d dng iu ch bng phn ng clometyl ha aren. Cho
hirocacbon thm tc dng vi anehit fomic v hiroclorua trong s c mt ca
ZnCl2 khan:
C6H6 + HCHO + HCl C6HCH2Cl + H2OZnCl2
C ch phn ng clometyl ha tng t nh phn ng Friedel-Crafts:
CHO
H+ HCl C ClH
H
OH
C ClH
H
HO ZnCl2ZnCl2
+ ZnCl2 + H2OC ClH
H
HO ZnCl2
+
H
CH2Cl+ HOZnCl2
CH2Cl
C.2. Phn ng Gattermann: L phn ng fomyl ha hp cht thm c kh nng
phn ng cao trong phn ng SE nh phenol, ete ca phenol v hirocacbon thm
khc. Tc nhn c s dng l hiroxianua, hiroclorua v xc tc l ZnCl 2 hay
AlCl3 khan hoc ci tin bng cch dng km xianua v hiroclorua. Thy phn
cc sn phm s to ra anehit.
(26)OH
+ HCN + HClOH
CHO
+ NH4Cl1. ZnCl2, ete2. H2O
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
23/27
23
C.3. Phn ng Gattermann-Koch: L phn ng iu ch aneht thm bng
cch cho oxit cacbon CO tc dng vi hirocacbon thm khi c mt hiroclorua
v AlCl3 khan. Phn ng xy ra p sut thng th cn dng thm CuCl, nu
p sut cao th khng cn dng CuCl.
(CH3)2CH + CO (CH3)2CH CHOHCl, AlCl335at, 25-300C
(27)
(60%)
+ COHCl, AlCl3Cu2Cl2, 35-40
0C
(73%)
CHO
C.4. Phn ng Clemmensen: Kh anehit, xeton thnh hirocacbon di tc
dng ca hn hng Zn trong axit HCl.
Zn/Hg, HClC
O
CH2COOC2H5 CH2 CH2COOC2H5(28)
Phn ng Clemmensen p dng khi anehit, xeton c cc nhm bn trong mi
trng axit, km bn trong mi trng kim.
C.5. Phn ng Wolf-Kisner: Kh anhit, xeton thnh hirocacbon do tc dng
ca hirazin trong mi trng kim, dng dung mi phn cc c im si cao
nh etilenglicol, khi un nng.
+ H2N NH2O+ N2 + H2O
KOH, 1500
(CH2OH)2
(29)
Phn ng ny p dng cho hp cht cacbonyl bn trong mi trng kim,
km bn trong mi trng axit. Phn ng xy ra n cng nu lin tc chng ct
loi b nc to ra.
Cn ch rng: Nu anehit v xeton km bn c trong mi trng kim
v mi trung axit, tc l khng th dng phn ng Clemmensen v phn ng
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
24/27
24
Wolf-Kisner, hoc dng cc phng php khc cho hiu sut thp th phi
chuyn hp cht cacbonyl thnh thioxetal, ri kh bng hiro ha xc tc Niken-
Raney.
Th d:
O
O
COOC2H5C2H5OOC COOC2H5C2H5OOC
S
(CH2)3S
S
(CH2)3S
HS (CH2)3 SH
H+
H2/Ni COOC2H5C2H5OOC
(70%)
C.6. Phn ng Meerwein-Ponndorf-Oppenauer-Verley: L phn ng kh
anhit, xeton thnh ancol bng nhm isopropylat.
Nhm isopropylat [(CH3)2CHO]3Al l cht rn c im chy thp (1180C), c th
chng ct nhit 140-1500C/12mmHg.
3R2CO + [(CH3)2CHO]3Al 3(CH3)2CO + (R2CHO)3Al (30)
Phn ng xy ra n cng khi chng ct axeton lin tc ra khi hn hp phnng. Thy phn axit sn phm s thu c ancol.
Phn ng kh nh trn cng cho hiu sut rt tt khi trong gc R c cha linkt bi (khng no) hoc c cha halogen.
C ch phn ng: Ban u nguyn t oxi cacbonyl kt hp vi nhm, tip theo c
s dch chuyn anion hirua trong phc hot ng mch vng sang nguyn tcacbon-cacbonyl to ra ancol:
R CH
O
H C(CH3)2O
Al[OCH(CH3)2]2 OAl[OCH(CH3)2]2
CR
H
H + (CH3)2C=O
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
25/27
25
C.7. Phn ng Cannizzaro: L phn ng t oxi ha t kh ca anehit khng
c H di nh hng ca kim mnh.
(31)
R C
H
O HCR
O
OH+ OH-
R CH
O R C
O
O+ RCH2OH
Phn ng Cannizzaro c th xy ra gia 2 anehit khc nhau, khi
anehit no c nhm CHO d b anion OH- tn cng hn (in tch dng
cacbon cao hn; nhm CHO t b n ng khng gian) s b oxi ha thnh axit.
(CH3)3C CH
O
OH-H CH
O
(CH3)3CCH2OH ++ H COH
O
Nu anehit c hiro cacbon th ban u xy ra phn ng andol ha n ht
H, cui cng s xy ra phn ng Cannizzaro.
CH3 CH
O
OH-4H C
H
O+ H C
OH
OCH2 CHO CH2OH
CH2OH
CH2OH
+
C.8. Phn ng Baeyer-Villiger: L phn ng ca xeton vi peaxit to ra este.
Ban u peaxit to ra oxi nguyn t, sau oxi kt hp vi cacbon trong nhm
cacbonyl xeton to ra este.
phe C
O
phe phe C
O
O pheC6H5CO3H
O
(32)
O
CH2
OC6H5CO3H
Nu 2 gc ca xeton khc nhau th to ra hn hp 2 este:
R C
O
R' R C
O
O R'C6H5CO3H R'C
O
OR+
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
26/27
26
D.Bi tp1. Hp cht no di y khng th iu ch bng phn ng Wurtz vi hiu sut
tt? Gii thch.
(CH3)2CHCH2CH(CH3)2 (A) (CH3)2CHCH2CH2CH(CH3)2 (B)
CH3CH2C(CH3)2CH2CH3 (C) (CH3)3CCH2CH2CH3 (D)
2. T E-2-buten hy iu ch CH3CHBrCHBrCH2CH2CHBrCHBrCH3 (G). Hydng cc k hiu R, S cho bit cc ng phn lp th no ca G c to ra.
Nu i t Z-2-buten th G c nhng ng phn lp th no?
3. T Cumen hy iu ch Cumarin.4. Cho phenol tc dng vi clorofom v NaOH c G. Li cho G tc dng vi
etanol (c xc tc axit), ri ly sn phm cho phn ng vi alyl bromua khi c
mt kim, c cht K. un nng K ti 2000C sau thy phn axit. Vit cc
phng trnh phn ng v cho bit s dng cc phn ng no mang tn
ngi.
5. Vit cc phng trnh phn ng theo cc giai on sau, cho bit cc phn ngmang tn ngi (nu c):
1. Butaien-1,3 tc dng vi metyl metacrilat c cht (O).2. Oxi ha (O) bng KMnO4/H2SO4 un nng, ri cho sn phm tc dng
vi CH2N2 d c (P).
3. P + CH3ONa, ri thy phn axit v un nng, tch ra CO2 c (R).4. R + CH2N2 S5. S + BrCH2CO2CH3 + Zn T U + H2O6. U + H2 V7. V + CH3ONa X. Thy phn X trong mi trng axit, un nng,
tch CO2 c Y
8. Y+ NaNH2 + CH3I d 1-Metyl-2-oxo-3,3-imetyl Bixiclo[2.2.1]heptan
-
8/9/2019 bai_giang_huu_co
27/27
CH3
O
H3C
O
OCO2CH3
CH3
O1
2
34
5
6
6. Cho axetanehit tc dng vi lng d fomanehit khi c mt NaOH ccht A. Cho A tc dng vi lng d dung dch NaBr bo ha v H 2SO4 c
c B. un nng B vi bt Zn c C (C5H8). Vit cc phng trnh phn
ng.
7. Cho 1-penten-5-ol tc dng vi Br2/CCl4 thu c cht X (C5H9OBr). Cho Xchuyn ha qua cc bc sau:
B1: phn ng vi Mg/ete B4: tc dng vi iazometan
B2: phn ng vi CO2 ri thy phn axit B5: un nng vi Ag2OB3: phn ng vi thionyl clorua B6: tc dng vi H2O
Vit cng thc cu to ca sn phm trong tng bc chuyn ha.
8. Vit cng thc cu to sn phm ca dy chuyn ha sau:(CH2CO)2NH + LiAlH4 A
A + xiclohexanon c xc tc axit B
B + CH3COCl C, sau thu phn to ra D
D + CuCl2 E
9. T Metylvinylxeton v hy iu ch ra
10.T cc hp cht cha 1 nguyn t cacbon v cc cht v c cn thit, hyiu ch hp cht