Asttiri Maxaafaa 1:1-2 1 Asttiri Maxaafaa 1:6

Asttiri MaxaafaaGidduwaa Erissuwaa

Asttirimaxaafan odettida taariketi Parsse kawoi balggobalggo de7iyo sohuwan polettidaageeta. He taariketi bagita xalaaninne ba asaa siiqiyo gita siiquwan, morkketibiittaappe xaissana haniyo ba asaa ashshida, Asttiro giyoAihudatu minee taarikiyaa minttidi odoosona. Ha max-aafai Aihudati bonchchiyo, Puriima geetettidi erettiyabaalaa doomettaanne a birshshettaa loittidi odees.

Kawiyaa Asxxiina Kawuwaa Arxxekssiisa AzazuwaaIxxaasu

1-2Hagee Kawoi Arxxekssiisi Hindde biittaappe Tooph-phiyaa biittaa gakkanaashin de7iya, xeetanne laata-manne laappun biittata haariyo wode hanidabaa. I uttidihaariyo waanna katamai Suusa geetettees.

3 I kawotido heezzantto laittan, baappe garssaarahaariyaageetussinne biittaa aissiyaageetussi gita gibiraagiigissiis. He gibiraa sohuwan Meedoonanne Parsse biit-taa ola gadaawati, biittaa halaqatinne aissiyaageeti beet-tidosona. 4 Kawoi issi xeetanne hosppun tammu gallas-saa kumettaa ba kawotettaa duretettaanne ba bonchchoanggaa ubbaa eta bessiis.

5 He gallassatuppe guyyiyan, kawoi qassikka haralaappun gallassau gam77iya gibiraa, Suusa kataman,duriyaappe manqquwaa gakkanaashin de7iya asa ub-baassi giigissiis. He gibirai kawo keettaa ataakilttiyaasohuwan giigiis. 6 He sohuwan de7iya dabaabai, li-inuwaappe dadettida boottanne salo milatiya maga-lashotun puulatti uttiis. Magalashotikka ochcha teeramilatiya lo77o liinuwaa baqettan aattin, ibinabarade giyo

Asttiri Maxaafaa 1:7 2 Asttiri Maxaafaa 1:15shuchchaappe oosettida dizggiyaa bollan de7iya biramigidotun kaqetti uttidosona. Qassi worqqaappennebiraappe oosettida arssati, dumma dumma merai de7iyoal77o shuchchatuppenne inqqotuppe oosettida baasuwanmaaran yegetti uttidosona. 7 Issoi issuwaappe dummagidida worqqa burccukkuwan woine eessai asa ubbaassiimettees; kawoikka daro keha gidido gishshau, woineeessaassi zawi baawa. 8 SHin issi issi asi ba koyoogaakeenaa uyees; hegaa kawoi kasetidi, ba ashkkaratussi odiwottiis.

9 He wode Kawiyaa Asxxiinakka maccaasa ubbaassigibiraa kawuwaa keettan giigissaasu.

10 Gibirai doomettido laappuntta gallassi, KawoiArxxekssiisi woiniyaa eessaa alidi ufaittido wode, baashkkarata Mahumaana, Biztta, Harbboona, Biigita,Abaagita, Zetaaranne Karkkaasa geetettiya laappunmureessata xeegidi, 11 “Kawiyo Asxxiino kawotaakallachchaa goxissidi, haa ekki yiite” yaagidi azaziis.Aissi giikko, a keehippe puulanchcha gidiyo gishshau,halaqatinne asai ubbai o be7ana mala, kawoi koyiis.12 SHin kawuwaa azazuwaa mureessati odin, KawiyaaAsxxiina kawuwaa sinttau yeennan ixxaasu. Hegeekawuwaa hanqquwaa suulissiis.

13-14 Hegaa gishshau, kawoi gita maatai de7iyo laap-pun Parssenne Meedoona sunttata xeesidi gelissiis. EtiKarshshaana, SHetaara, Adimaata, Tarsseesa, Mereesa,Marssananne Mamukaana geetettoosona. He asati aad-hdhida eranchchanne he biittaa higgiyaanne de7uwaawogaa minttidi eroosona. Hagaa malabaassi kawoi ubbawodekka eta oichchees. 15 Kawoi eta, “Taani, KawoiArxxekssiisi, tamureessatu bolli kiittin, Kawiyaa Asxxiinata azazuwaa polennan ixxaasu. Hegaa gishshau, higgeeodiyo maaran o waatanau bessii?” yaagidi oichchiis.

Asttiri Maxaafaa 1:16 3 Asttiri Maxaafaa 2:116 Oichchin etappe issoi, Mamukaani kawuwaa sint-

taaninne halaqatu sinttan zaaridi, hagaadan yaagiis;“Kawiyaa Asxxiina kawuwaa xalaala gidennan de7ishin,a halaqata ubbaanne a kawotettaa giddon de7iya asaaubbaa naaqqaasu. 17 Aissi giikko, ha kawotettaa giddonde7iya maccaasai ubbai Kawiyaa Asxxiina oottidoogaasiyidi, ba azinaa azinaa karanau doommana. Etikka,‘Kawoi Arxxekssiisi baakko yaanaadan xeegissin, KawiyaaAsxxiina ixxabeikkeeyye!’ yaagana. 18 Hegaa xalla gi-dennan, ParssenneMeedoona halaqatumaccaasati hagaasiyido wode, hachchi awai wullanaashinkka bantta azi-nata hegaadan giidi karana. Hegan maccaasatuppenneazinatuppe gidduwan ooshshai darana.

19 “Hegaa gishshau kawuwau, neeni dosikko, KawiyaaAsxxiina naa77antto ne sintti aadhdhennaadan teqqiyaawaajuwaa kessa; he awaajoikka naa77antto laamettennamala, Parssenne Meedoona higgiyaa giddon xaafetto.Hegaappe guyyiyan, a kawiyo gidiyo bonchchuwaa ippekehiya harannissi imma. 20 Aissi giikko, ha neeni aattidoawaajoi ha gita kawotettan ubban odettiyo wode, issi issimaccaasiyaa dure gidin, manqqo gidin, shaakkennan baazinaa bonchchana” yaagiis.

21Yaagin kawoinne a halaqati ha zoriyan ufaittidosona.Hegaa gishshau, Mamukaani giidoogaadan kawoi oottiis.22 I ba kawotettaa giddon de7iya dumma dumma biitta-tussi eta pitaliyaaninne eta qaalan xaafidi, dabddaabbiyaakiittiis; he awaajoi, issi issi azinai ba keettaa keettaaaissiya halaqa gidiyoogaa odees.

2Asttira Kawiyo Gidaasu

1 Hegaappe simmin, Kawuwaa Arxxekssiisa hanqqoidochchiis; dochchin Kawiyaa Asxxiina oottidobaanne

Asttiri Maxaafaa 2:2 4 Asttiri Maxaafaa 2:9

ikka i bollan kessido awaajuwaabaa qoppiis. 2 He wodekawo keettan oottiya ashkkarati a hagaadan yaagidosona;“Lo77o puulaara de7iya geela7o macca naata koyidi,kawuwaassi ehaana mala, 3 ne kawotettaa giddon de7iyabiittatu ubban halaqata suntta. Etikka lo77o puulaarade7iya geela7o macca naata dooridi, Suusa katamaa ehi-idi, maccaasau giigida keettan wottona. Hegan he mac-caasaa keettau halaafe gidiya kawo mureessaa Hegaayakushiyan eti de7ishin, eta puulaa loittiyaabai ubbai etauimetto. 4 Hegaappe guyyiyan, kawuwaa ubbaappe aad-hdhada ufaissiya geela7iyaa Asxxiini sohuwan kawiyogidu” yaagidosona. Yaagin ha zoree kawuwaa ufaissidogishshau, kawoi hegaadan oottiis.

5 Hegan Suusa kataman issi Marddikiyoosa giyo Ai-huda biittaa asi de7ees. Ikka Yaa7iira na7aa; Yaa7iiriSHim77a na7aa; SHim77i Biniyaama zare gidiya Qiisana7aa. 6 Baabiloone Kawoi Naabukadanaxoori YihudaaKawuwaa Yo7aakiinanne hara Aihuda asaa olan omood-didi efiido wode, Marddikiyoosi etaara issippe biidaagaa.7 Gido shin, i he biittan de7iiddi, ba aawaa ishaa na7iyo,Ibraisxxe qaalan Hadaaso geetettiya Asttiro banaara wot-tidi dichchees. Asttira merankka qottankka keehi puu-lanchcha. I aawainne aayyiyaa haiqqoogaappe guyyiyan,Marddikiyoosi o efiidi, ba macca na7iyo oottidi dichchiis.

8 Kawoi kessido awaajuwaanne azazuwaa maaran, Su-usa katamaa ehiido doorettida daro geela7otuppe issinnaAsttiro. Akka yaada, maccaasau giigida keettaa halaafegidiya Hegaaya giyoogaa aawatettan uttaasu. 9 HegaayiAsttiro be7ido wode, in keehippe ufaittiis; o dumma xeel-liis. Yaatidi sohuwaarakka maanau dumma qumaannebollaa gorppettiyo tishshaa iyyo immiis. Qassi iyyo oot-tanau kawo keettaappe doorettida laappun danggiriixetasunttidi, maccaasau giigida keettan, kifile ubbaappe aad-

Asttiri Maxaafaa 2:10 5 Asttiri Maxaafaa 2:18hdhidi lo77iya kifiliyan onne i danggiriixeta efiidi wottiis.

10 Marddikiyoosi iyyo kasetidi odidoogaadan, AsttiraAihuda asa gidiyoogaa oossinne odabeikku. 11 QassikkaMarddikiyoosi Asttiri payyatettaanne iyyo haniyaabaaeranau, maccaasaa keettaa sinttaara hachchi hachchiyaanne haanne hemettees.

12 Geela7oti kawuwaakko gelanaappe kasetidi, issilaittaa kumettaa bantta puulaa loittiiddi gam77oosona;hegeekka, koiro usuppun aginaa karbbiyaa zaitiyan gorp-pettiiddi gam77idi, naa77antto usuppun aginaa qassi,lo77o sawiya shittuwan gorppettoosona. 13 Hegaappeguyyiyan, issi geela7iyaa kawuwaakko geliyo wodeegakkiyo wode, ba koyido maayuwaa maaya puulattada,maccaasaa keettaappe kiyada, kawoi de7iyoosaa gelausu.14 Qammi gelada, kawuwaara aqidoogaappe hini baggan,wonttin maallado kiyausu. Kiyin kawo baakkoti de7iyohara keettaa o efoosona. Efin he keettaassi halaafe gidiyakawo mureessai SHa7ishagaazi o naagees. Kawoi do-sidinne i sunttaa xeegidi, “Onakko ehiite” gaana xayikko,a naa77antto kawuwaakko gelanau danddayukku.

15 Hegaa gidishin, kawuwaakko geliyo kayai Asttirogakkiis. Asttira Marddikiyoosa aawaa ishaa Abihailana7iyo; Marddikiyoosi ba na7iyo kessidi dichchidooro. Amaccaasau giigida keettau halaafe gidiya kawo mureessaiHegaayi zoridoogaadan maayuwaa maayaasu. O be7idaubbai i puulaa nashshiis. 16 Arxxekssiisi kawotido laap-puntta laittan, Tebeeta giyo tammantta aginan Asttirakawoi de7iyoosaa gelaasu.

17Gelido wode, kawoi hara maccaasa ubbaappe aattidi,o dosiisinne hara geela7otu ubbaappe in ufaittiis. Hegaagishshau, kawotaa kallachchaa i huuphiyan goxxidi, oAsxxiini sohuwan kawiyo kessiis. 18 Hegaappe guyyiyan,

Asttiri Maxaafaa 2:19 6 Asttiri Maxaafaa 3:3kawoi Asttiri bonchchuwaassi gita gibiraa giigissiis. Gi-igissidi halaqatanne biittaa aissiyaageeta xeesiis. Qassiba kawotettaa giddon ufaissa baalai bonchchettana malaawaajjidi, imotaakka ba kehatettaa keenaa huuphiyanhuuphiyan immiis.

Marddikiyoosi Kawuwaa SHemppuwaa Ashshiis19 Hegee hegaadan de7ishin, Marddikiyoosi kawuwaa

keettan halaqa gididi sunttettiis. 20 Asttira Aihudaasa gidiyoogaa ha77i gakkanaashinkka oossinneodabeikku. O Marddikiyoosi, “Odoppa” giido gishshau,kase na7atettan azazettiyoogaadan, ha77ikka ayyoazazettaasu.

21 Marddikiyoosi kawo keettan oottiiddi de7iyo wode,kawoi de7iyo kifileta geliyo penggiyaa naagiya kawomureessatuppe naa77ati, Bigitaaninne Tereshi KawuwaaArxxekssiisa morkkidi, woranau maqettidosona. 22 Etamaqquwaa Marddikiyoosi siyidi, Kawee Asttirissi yootin,akka Marddikiyoosa sunttan kawuwaassi yootaasu.23 Yootin kawoi yohuwaa loittidi, qoridi xeelliyo wode,yohoi tuma gididi beettin, he naa77u asata kocankaqqidi woriis. Ha hanotettaikka Kawuwaa ArxxekssiisaTaarikiyaa Xaafiyo Maxaafan xaafettiis.

3Hamaani Aihudata Xaissanau Maqettiis

1Hegaappe guyyiyan, KawoiArxxekssiisi Hamaana giyoissi banaara oottiyaagaayyo sunttatettaa xoqqissidi, bahalaqatuyyo halaqa oottidi sunttiis. Hamaana aawaiHammadaati Aihudatu morkkiyaa, Agaaga zare. 2 Kawoiazazi wottido gishshau, kawo keettaa penggen oottiyahalaqati ubbati Hamaani kanttiyo wode, gulbbatidi abonchchoosona. Gido shin, Marddikiyoosi Hamaanassigulbbatennaaninne bonchchennan ixxiis. 3 He wodiyan

Asttiri Maxaafaa 3:4 7 Asttiri Maxaafaa 3:9

kawo keettaa penggen oottiya halaqati Marddikiyoosa,“Kawuwaa azazuwaa polennan aissi ixxai?” yaagidi,4 hachchi hachchi odoosona; shin i eti odiyoogaa siyanaukoyibeenna. Ubba qassi, “Taani Aihuda asa gidiyogishshau, Hamaanassi gulbbatanaunne a bonchchanaudanddayikke” yaagiis.

Hegaappe guyyiyan eti, “Ha Marddikiyoosi odiyo gaa-suwaa siyidi, Hamaani waananddeeshsha!” giiddi, ayyoyootidosona. 5 Marddikiyoosi baayyo gulbbatennaa-gaanne bana bonchchennaagaa Hamaani erido wode,hanqquwaa tamaadan eexxi kiyiis. 6 Hegaa bollikkaqassi, Marddikiyoosi Aihuda asa gidiyoogaa eriis; eridi axalaalaa qaxxayiyoogee laafabaa giidi qoppido gishshau,Arxxekssiisa kawotettaa giddon de7iya Aihuda zariyaaubbaa woranau halchchiis.

7 Arxxekssiisi kawotido tammanne naa77antto lait-tan, Niisaana giyo koiro aginan, Aihudata woriyo agi-naanne gallassaa eranau, Puriima giyo saamaa a sint-tan yegganaadan, Hamaani azaziis. He saamai wodhd-hido maaran, Adaare giyo tammanne naa77antta aginan,tammanne heezzantto gallassai Aihudati wuriyo gallassagidiyoogee qashettiis.

8 Hegaappe guyyiyan, Hamaani Kawuwaa Arxxekssi-isassi hagaadan yaagidi yootiis; “Ne kawotettaa giddonmulesan laalettidi de7iya issi zare asati de7oosona; etade7uwaa maarai hara asaagaappe dumma; hegaa xallagidennan, eti kawuwaa higgiyaassikka haarettokkona.Hegaa gishshau, neeni eta de7ona gaada co77u giikko,hegee lo77o gidenna. 9Hegaa gishshau kawuwau, ha qofainena ufaissikko, ha asata wori xaissana mala, awaajuwaakessa. Hegaa ne oottikko, taani heezzu xeetanne oitamusha7u kilo giraame deexxiya biraa kawo buquraa minjjiyo

Asttiri Maxaafaa 3:10 8 Asttiri Maxaafaa 3:15keettau gelissanaadan, ne kawotettaa aissiyaageetussiimmana” yaagiis.

10 Yaagin kawoi ba maataa erissanau awaajuwaa bolliwottiyo migido maatafaa ba biradhdhiyaappe kessidi,Aihudatumorkkiyaa, Agaaga zariyaa, Hammadaata na7aaHamaanassi immiis. 11 Kawoi Hamaana, “Neeni immanagiido birai ne achchan de7o; shin ha asatu bolli ne dosi-dobaa ootta” yaagiis.

12Hegaa gishshau, koiro aginan, tammanne heezzanttogallassan, Hamaani kawuwaa xaafeta ubbata xeegiis.Xeegidi, he awaajoi biitta ubban de7iya asaassi dummadumma qaalaaninne dumma dumma pitaliyan xaafet-tidi, kawoppe garssaara biittaa haariyaageetukko, au-raajjaa haariyaageetukkonne dere halaqatu ubbaakko ki-itettanaadan azaziis. Awaajoikka Kawuwaa Arxxekssi-isa sunttan xaafettidi, migido maatafai a bolli wodhd-hoogaappe hini baggan, 13 eesotiya wottanchchati a ka-wotettaa biittaa ubbaa gattanaadan kiitettidosona. Heawaajoi, “Adaare giyo tammanne naa77antto aginantammanne heezzantto gallassan, Aihuda ubbaa, yelagaacimaa, maccaa attumaa, naatakka ashshennan mexi issigallassi wurssi worite; eta aquwaakka bonqqite” yaagees.14Hegaa gishshau, he keerido gallassai gakkiyo wode, asiubbi giigettanaadan, he awaajoi biittau ubbau kiitetti-isinne asau ubbau awaajjettiis.

15 Kawuwaa azazuwan eesotiya wottanchchati biittaubbaakka kiitaa gattidosona. Qassi Suusa katamankkaodettiis. Yaatin, Suusa katamaa asai ubbai shabbirettiis.SHin kawuwaaranne Hamaanaara issippe uttidi, woiniyaaeessaa uyoosona.

4Marddikiyoosi Asttiro Maaduwaa Woossiis

Asttiri Maxaafaa 4:1 9 Asttiri Maxaafaa 4:91 Marddikiyoosi ha hanidabaa ubbaa siyido wode, az-

zanidi ba maayuwaa pooshshiis; pooshshidi waaruwaamaayiis; ba huuphiyankka bidinttaa qoliis. Ba ceng-gurssaakka xoqqu oottidi, misho yeehuwaa yeekkiiddi,katamaa giddon yuuyiis. 2Yuuyiiddi, kawo keettaa geliyopenggiyaa gakkanaashin biis; shin gelanau dandday-ibeenna. Aissi giikko, waaruwaa maayidi, kawo keettaagelanau oossinne danddayettenna. 3 Kawuwaa awaa-joi siyettido biitta ubban Aihudatu giddon gita kayyoi,xoomai, yeehoinne zilaassai doomettiis. Etappe darotikkaqassi waaruwaa maayidi, kayyottanau bidinttan utti-dosona.

4 Kawee Asttiri danggiriixetinne o naagiya mureessatiyiidi, Marddikiyoosabaa iyyo odido wode, a keehippeazzanaasu. Azzanada Marddikiyoosi waaruwaakessirggidimaayanamala, ayyo haramaayuwaa kiittaasu;shin i ekkennan ixxiis. 5 Hegaappe guyyiyan Asttira,kawoi iyyo oottanaadan wottido Hataaka giyo mureessaaxeegada, Marddikiyoosa metoi aibakkonne qassi iaibissi kayyottiyaakkonne erana mala, akko kiittaasu.6 Kiittin, Hataaki kawuwaa keettaa geliyo penggiyaamata dabaaban de7iya Marddikiyoosakko biis. 7 BinMarddikiyoosi, ba bolli gakkidabaa ubbaa qonccissidi,ayyo yootiis. Qassikka Aihudata worissi wurssanauHamaani kawuwaa buquraa minjjiyo keettau immanaugeppido miishshaa likkiyaara ubbai attennan geeshshidiyootiis. 8 Hegaa xalla gidennan, Aihudata wurssanauSuusa kataman kiyida awaajoi xaafettido woraqataakkaHataakassi immidi, hegaa Asttirissi immanaadaaninnehaniyaabaa ubbaa iyyo yootanaadan odiis. Qassi Asttirakawuwaakko gelada, ba asai wurennaadan gaannatanamala, Hataakassi yootiis.

9 Hataaki yiidi, Marddikiyoosi kiittidobaa ubbaa

Asttiri Maxaafaa 4:10 10 Asttiri Maxaafaa 4:17

Asttirissi yootiis. 10 Yootin Asttira Hataaka zaarada,Marddikiyoosakko hagaadan yaagada kiittaasu;11 “Higgee, ‘Macca gidin, attuma gidin, ooninnexeegettennan de7iiddi, kawuwaara gaittanau kawokeettaassi giddo dabaabaa gelikko, haiqqo. SHini xeegettennan kawuwaakko geliyo wode, kawoiworqqaappe oosettida ba kawotaa xam77aa xeeraaakko zaaridi bessikko, he uraa xalaalai atto’ yaagees.Ha higgiyaa kawuwaara zorettiyaageetuppe biidi, cooasaa gakkanaashin de7iya asi ubbi erees. SHin taanihasttamu gallassa gidoosappe kawuwaakko gelanauxeegetta erikke” yaagaasu.

12 Marddikiyoosi Asttira kiittido kiitaa siyidoogaappeguyyiyan, 13 iyyo zaaruwaa kiittiiddi, hagaadan yaagiis;“Neeni, ‘Taani kawo keettan de7iyo gishshau, hara Aihu-datuppe attin, tana bochchiyaabi baawa’ gaadaqoppoppa!14 Neeni hagaa mala wodiyan co77u giikko, Aihudatussimaadoi harasaappe yaana. Etikka tumuppe attana; shinneeninne ne aawaa keettaa asai haiqqana. Neeni kawiyogidada yiidoogee hagaa mala wodiyaassakkonne oonierii?” yaagiis.

15 Asttira Marddikiyoosassi hagaadan yaagada zaaradakiittaasu; 16 “Ba; baada Suusa kataman de7iya Aihudataubbaa issippe shiishsha. SHiiqidi xoomiiddi, taassi woos-site. Heezzu gallassainne heezzu qammai wuranaashin,quma mooppite; haattaa uyoppite. Taanikka ta dang-giriixetuura hegaadan xoomana. Hegaappe guyyiyan, iubba higgiyan teqettidaagaa gidikkokka, kawoi de7iyosohuwaa taani gelana. Taani haiqqikkonne haiqqana”yaagaasu.

17Marddikiyoosi biidi, Asttira a azazidoogaadan mule-baa oottiis.

Asttiri Maxaafaa 5:1 11 Asttiri Maxaafaa 5:8

5Asttira Gibiraa Giigissaasu

1 Xoomaa doommoosappe heezzantto gallassi Ast-tira kawotaa maayuwaa maayada, kawo keettan giddodabaabaa gelada eqqaasu. He dabaabai kawoi uttiyowuigiyaa baazzan de7ees. Kawoikka kawo keettaa geliyopenggiyaa baazzan de7iya, ba kawotaa araatan uttiis.2Kawiyaa Asttira gelada, giddo dabaaban eqqidaaro kawoibe7iis; be7idi in ufaittido gishshau, ba worqqa xam77aaikko micciis. Akka shiiqada xam77aa xeeraa bochchaasu.3Kawoi o hagaadan yaagiis; “Kawee Asttiree, neeni taakkoaibissi yaadii? Qassi neeni tana oichchiyoobai aibee?Harai atto ta kawotettaappe baggaa gidikkokka, taanineeyyo immana” yaagiis.

4 Asttira zaarada hagaadan yaagaasu; “Kawuwau, nenaufaissiyaabaa gidikko, taani neeyyo giigissido gibiraamaanau neeninne Hamaani naa77ai hachchi omarssiyiyaakko dosais” yaagaasu.

5 Hegaappe guyyiyan kawoi, “Nuuni Asttira giigissidogibiraassi baanau, Hamaana eesuwan ehiite!” yaagiis.

Yaagin naa77aikka he sohuwaa biidosona. 6 Eti issippewoiniyaa eessaa uyiiddi de7ishin, kawoi naa77anttuwaaAsttiro, “Neeni tana woossiyoobai aibee? Taani neeyyoimmana. Qassi neeni tana oichchiyoobai aibee? Haraiatto ta kawotettaappe baggaa gidikkokka, taani ne oishaapolana” yaagiis.

7 Asttira zaarada hagaadan yaagaasu; 8 “Kawuwau,neeni tanan ufaittidabaa gidikko, qassi taani woossiy-oobaa immanaunne ta oishaa polanau neeni dosiyaabaagidikko, wontto ta giigissiyo hara gibiraassi neeninneHamaani yaanaadan oichchais. Taani ai koyiyaakko, hewode neessi qonccissana” yaagaasu.

Asttiri Maxaafaa 5:9 12 Asttiri Maxaafaa 5:14Hamaana Maqquwaa

9 Hamaani gibiraa sohuwaappe kiyidi biyo wode, kee-hippe ufaittido gishshau, ba wozanan poocu giiddi biis.SHin i kawo keettaa geliyo penggiyaa mataara aadhdhidibiyowode, hegan uttidaMarddikiyoosa be7iis; ayyo dend-dibeennaagaanne yayyidi kokkoribeennaagaa akeekidi,Hamaani hanqquwaa eexxi kiyiis. 10 Gidikkonne, bahanqquwaa danddayidi biidi, ba soo gakkiis.

Hegaappe guyyiyan, ba laggetanne ba keettaayyiyoZereesho issippe xeegissidi, 11 Hamaani ba duretettaalikkiyaa, ba attuma naatu qoodaa, kawoi banabonchchido bonchchuwaanne hara halaqatuppennekawo oosanchchatuppe aadhdhiya sunttatettaa ayyoimmidi, waatidi a bonchchidaakko, etayyo gairiis.12 Gujjidikka Hamaani hagaadan yaagiis; “Harai attoKawiyaa Asttirakka ba giigissido gibiraassi kawuwaarabaanau taappe attin, haraa oonanne xeegabeikku. Qassiwonttokka kawuwaara baanaadan tana xeesa wottaasu.13 SHin he Aihudai Marddikiyoosi kawo keettaa geliyopenggen uttidaagaa be7iyo wode, ha ubbabaikka tanakalissenna” yaagiis.

14Hewode a keettaayyiyaa Zereeshanne a laggeti ubbaihagaadan yaagidosona; “Neeni ishatamu wara adussakocaa esissa; yaatada wontto guuraara Marddikiyoosihe kocan kaqettana mala, kawuwaa oichcha. Hegaappeguyyiyan, ufaittaidda gibiraa maanau ba” yaagidosona.Hamaana ha qofai ufaissido gishshau, eti giidoogaadankocaa giigisissiis.

6Kawoi Marddikiyoosa Bonchchiis

Asttiri Maxaafaa 6:1 13 Asttiri Maxaafaa 6:9

1 He gallassi qammi kawuwaa xiskkoi efeennan ixxiis.Hegaa gishshau, kawoi Kawo Taarikiyaa Xaafiyo Max-aafaa ehiidi, hegan xaafettida, kase hanida taariketa ayyonabbabana mala azaziis. 2 Nabbabettida taariketuppeissoi Marddikiyoosi oottidobaa; hegeenne, kawoi de7iyokifiliyaa naagiya, Bigitaananne Teresha giyo naa77umureessati kawuwaa woranau maqettido maqquwaaMarddikiyoosi qonccissidoogaa. 3Kawoi, “Yaatin, i hagaaqonccissidoogaassi ayyo imettida sunttatettai woi woitoiaibee?” yaagiis.

Kawuwaa ashkkarati zaaridi, “Ayyo aibinne ooset-tibeenna” yaagidosona.

4Kawoikka zaaridi, “Kawo keettaa kare dabaaban ooneede7iyai?” yaagiis. Hewode ba giigissido kocanMarddikiy-oosa kaqqanau, kawuwaa oichchana giidi, Hamaani kawokeettaa kare dabaabaa geliiddi de7ees.

5Kawuwaa ashkkarati, “Hamaani hagan de7ees” yaagi-dosona.

Kawoi zaaridi, “Haa gela giite” yaagiis.6 Hamaani geloogaappe guyyiyan kawoi, “Kawoi

bonchchanau dosiyo asayyo ai oottanau koshshii?”yaagidi oichchiis.

Hamaani, “Kawoi taappe haraa oona bonchchanaudosii?” yaagidi ba wozanan qoppiis. 7-8 Hegaagishshau, Hamaani kawuwaassi yaagidi zaariis; “Kawoibonchchanau dosiyo asaayyo kawoi maayido ba kawotaamaayuwaa ehiisso. Qassi ba toggiyo paraa huuphiyankkakallachchaa goxisso. 9 Hegaappe guyyiyan, banaaraoottiya halaqatuppe issi keehi bonchchettidaagaaxeegissidi, kawotaa maayuwaa a maizzanaadaaninnekawuwaaparan a utissidi, katamaa dabaabaa kessanaadanazazo. Yaatobare he keehi bonchchettida halaqai a

Asttiri Maxaafaa 6:10 14 Asttiri Maxaafaa 7:2

sinttan hemettiiddi, ‘Kawoi bonchchanau dosiyo urauhagaadan oottees’ yaagidi awaajjo” yaagiis.

10 Yaagin kawoi zaaridi, Hamaana hagaadan yaagidiazaziis; “Hodde eesuwan dendda! Denddada kawotaamaayuwaanne ta paraa ekkada, ne giidoogaadan AihudaaMarddikiyoosassi ootta. I kawo keettaa geliyo penggende7ees. Ne giidobaappe issibaanne ashshoppa” yaagiis.

11 Hegaa gishshau, Hamaani Marddikiyoosa kawotaamaayuwaa maizzidi, kawuwaa paraa bollan utissiis. Qassikatamaa dabaaban appe sinttaara hemettiiddi, “Kawoibonchchanau dosiyo urau hagaadan oottees” yaagidiawaajjiis.

12 Hegaappe guyyiyan, Marddikiyoosi kawo keettaapengge guyye simmidi biis. SHin Hamaani daro az-zanido gishshau, ba som77uwaa gullettidi, eesotidi basoo biis. 13 Biidi bana gakkidabaa ubbaa ba keettaayeeZereeshissinne ba laggetussi yootiis. Yootin eti a, “Asinttan neeni kauyyanau doommido ha bitanee, Mard-dikiyoosi, Aihuda asa gidikko, ne aara eqettada, a xoo-nanau mulekka danddayakka; tumuppe i nena xoonana”yaagidosona.

Hamaani Kaqettiis14 Eti biron hegaa haasayiiddi de7ishin, kawuwaa

mureessati gakkidi, Hamaana Asttira giigissido gibiraassieesoyiiddi efiidosona.

71Efin kawoinne Hamaani Kawee Asttiri gibiraa maanau

biidosona. 2 He naa77antto gallassa gibiraassi biidi, etiwoiniyaa eessaa uyiiddi de7ishin, kawoi qassikka, “KaweeAsttiree, neeni woossiyoobai aibee? Taani neeyyo im-mana. Qassi neeni tana oichchiyoobai aibee? Harai

Asttiri Maxaafaa 7:3 15 Asttiri Maxaafaa 7:9atto ta kawotettaappe baggaa gidikkokka, taani ne oishaapolana” yaagidi oichchiis.

3 Kawiyaa Asttira zaarada yaagaasu; “Kawuwau, neenitanan ufaittidabaa gidikko, qassi ta oishaakka polanauneeni dosidabaa gidikko, ta woosainne ta oishai taaninneta asai haiqqennan attanaassa. 4 Aissi giikko, taaninneta asai issoinne attennan wuri haiqqanau baizettida.Nuuni baizettidoogee macca aillenne attuma aille gididide7anaassa gidiyaakko, taani co77u gaana; aissi giikko,hegaa mala metoi kawuwaa waissanau bessiyaabaa gi-denna” yaagaasu.

5 Kawoi Arxxekssiisi zaaridi, “Hegaa oottanau xali-daagee oonee? I he bitanee awan de7ii?” yaagidi KawiyoAsttiro oichchiis.

6 Oichchin Asttira, “Nu morkkee, nuna yedettiyaageehagaa ha iitaa Hamaana” yaagaasu.

He wode Hamaani kawuwaa sinttaaninne kawee sint-tan daro dagammiis. 7 Kawoi keehippe hanqqettidi, bauttosaappe denddi eqqidi, kawo keettaa ataakilttiyaa so-huwaa biis. SHin Hamaani kawoi a bolli iitabaa ehaanauqachchirggidoogaa erido gishshau, Kawiyaa Asttira ahaiquwaappe ashshana mala woossanau guyye attiis.

8 Kawoi kawo keettaa ataakilttiyaa sohuwaappe sim-midi, wontta eti woine eessa uyiyo sohuwaa geliyo wode,Hamaani Kawee Asttirippe maarotaa woossana giidi, auttido arssaa bollan gufannidaagaa be7iis. Be7idi han-qquwaa eexxi kiyidi, ba qaalaakka xoqqu oottidi, “Laaha bitanee hagan kawo keettan, ubba qassi ta sinttan,kaweera zin77anau koyiiyye?” yaagiis.

Kawoi biron hegaa haasayishin, kawo mureessati yi-idi, Hamaana som77uwaa gulleyidosona. 9 Qassi etappeissoi, Harbboona giyo mureessai, “Kawuwau, Hamaani

Asttiri Maxaafaa 7:10 16 Asttiri Maxaafaa 8:6nena haiquwaappe ashshidaMarddikiyoosa kaqqana giidiessido ishatamu wara kocai a son de7ees” yaagiis.

Kawoi zaaridi, “Hamaana efiidi, he kocan kaqqite!”yaagidi azaziis.

10 Hegaa gishshau, Marddikiyoosa kaqqana giidi gi-igissido kocan Hamaani kaqettiis. Hegaappe guyyiyan,kawuwaa hanqqoi dochchiis.

8Aihudati Bantta Morkketa Zaarettidi Olanaadan Odettiis

1 Aihudatu morkkee Hamaani kaqettido gallassi KawoiArxxekssiisi Hamaana aquwaa ubbaa Kawee Asttirissiaattidi immiis. Qassi Marddikiyoosi iyyo mata dabbogidiyoogaa Asttira kawuwaassi yootaasu. Hegaa gishshau,he gallassappe doommidi, Marddikiyoosi kawuwaakkogelanau danddayiis. 2 Kawoikka Hamaanappe guyyeekkido ba migido maatafaa kessidi, Marddikiyoosassi im-miis. Immin Asttira Marddikiyoosa Hamaana aquwaabollan aawayada sunttaasu.

3 Hegaappe guyyiyan, Asttira yeekkaidda, kawuwaatohuwaa bollan zaarettada kunddada, Agaaga zare gidiyaHamaani Aihudatu bollan tukkido iita maqqoi oosuwanpe7ennaadan kawuwaa woossaasu. 4 Yaatin, kawoi baworqqa xam77aa iyyo miccin, a dendda eqqada, ha-gaadan yaagaasu; 5 “Kawuwau, neeni tanan ufaittidabaagidikko, qassi ta oishaakka polanau neeni dosidabaagidikko, ne kawotettaa giddon de7iya Aihuda ubbaawurs-sidi worana mala, Agaaga zare gidiya Hammadaata na7aiHamaani kessido awaajuwaa shaariya hara awaajuwaaneeni kessanaadan woossais. 6 Ha ubba bashshai taasaa bollan gakkiyo wode, taani waana xeellanau dand-dayiyaanaa? Qassi ta dabbotakka muliyaa xaissiyo wode,taani waana xeellanau danddayiyaanaa?” yaagaasu.

Asttiri Maxaafaa 8:7 17 Asttiri Maxaafaa 8:127 Hegaappe guyyiyan, Kawoi Arxxekssiisi, Kawiyo

Asttironne Aihudaa Marddikiyoosa hagaadan yaagiis;“Hamaani Aihudata woranau awaajuwaa kessidogishshau, taani mittaa kocan a kaqissidoogaannea aquwaakka ubbaa Kawee Asttirissi immidoogaaintte ereeta. 8 Gidikkonne, kawo keettaa maatafaiwodhdhin, kawuwaa sunttan kiyida awaajoi laamettanaudanddayenna. Hegaa gishshau, intte intte baggaaraAihudatamaaddanau koyidobaa xaafite. Hegaa ta sunttanxaafidi, kawo maatafaa a bollan wottite” yaagiis.

9 Siiwaana giyo heezzantto aginan, laatamanneheezzantto gallassan, Marddikiyoosi kawuwaa xaafetaubbaa xeegiis; xeegidi Hinddeppe Toophphiyaagakkanaashin de7iya, xeetanne laatamanne laappunbiittata kawoppe garssaara haariyaageetussi, auraajjaahaariyaageetussinne biittaa halaqatussi yeddiyoawaajuwaa xaafissiis. Awaajoi dumma dummaqaalaaninne dumma dumma pitaliyan xaafettiis; qassiAihudatussikka eta qaalaaninne eta pitaliyan xaafettiis.10 Marddikiyoosi he awaajuwaa ubbaa KawuwaaArxxekssiisa sunttan xaafissidi, kawo maatafaa wottiis.Wottidi kawo keettaa gaaxaatan yelettida, eesotiya paratatoggiya asatu bolli biittau ubbau kiittiis.

11 Kawoi kessido awaajoi katamatu ubban de7iyaAihudati issippe shiiqanaunne bantta bolli yiyaabaaolettidi teqqanau danddayanamala, maataa etau immees.Qassi ola miishshaa oiqqidi, ai biittappe gidikkokka, etaolanau yiyaageeta, eta naatuuranne eta maccaasaaraubbaa issuwaanne ashshennan wurssi woranaunneeta aquwaakka bonqqidi ekkanau maataa immees.12 Aihudati Kawuwaa Arxxekssiisa kawotettan hegaaoottanau keerettida gallassai, Adaare giyo tammannenaa77antto aginaa, tammanne heezzantto gallassaa.

Asttiri Maxaafaa 8:13 18 Asttiri Maxaafaa 9:313 Kawuwaa awaajuwaa biittatu ubban de7iya asaieranaadan, higge gididi awaajjettiis; hegeekka Aihudatibantta morkketu bollan haluwaa kiyanau banttanagiigissanau danddayissees. 14 Kiitettiyaageeti kawokeettaa parata toggidi, kawuwaa azazuwaa gattanaueesotidi biidosona. Qassi Suusa katamankka ha awaajoiasa ubbau odettiis.

15 Marddikiyoosi salo milatiyaanne bootta kawotaamaayuwaa maayidi, ochcha teera milatiya kaabbaa, liin-uwaappe dadettidaagaa bollaara gujjiis; qassi gita worqqakallachchaakka goxxidi, kawuwaa sinttappe kiyiis. KiyinSuusa katamai ililiisinne ufaissau poocu giis. 16 HegeeAihudatussi qassi gita ufaissanne ililssa, woppanne gibirawode gidiis. 17 Hegaa gishshau, kawuwaa awaajoi nab-babettido biittaaninne katamaa ubban de7iya Aihudatiubbai gita baalaa awaajjidi, ufaittiiddinne gibiraa miiddipe7idosona. Hegaa gaasuwan Aihudatussi yayyidi, hegande7iya hara zare asaappe daroti Aihuda gididosona.

9Aihudati Bantta Morkketa Woridosona

1Adaare giyo tammanne naa77antto aginan tammanneheezzantto gallassai gakkiis. He gallassai, kawoi koirokessido awaajuwaa maaran Aihudatu morkketi eta xoo-nana giido gallassaa. SHin yohoi aadhdhi wodhdhin,Aihudati bantta morkketa xoonidosona. 2 KawuwaaArxxekssiisa kawotettaa giddon de7iya Aihudati ubbaibanttana qohanau koyiya ubbaa xaissanau bantta kata-man kataman issippe shiiqidosona. Etaara ai asinne eqet-tanau danddayibeenna; aissi giikko, hara zare gidiya asaiubbai etau yayyiis. 3Ubba qassi Marddikiyoosassi yayyidogishshau, kawoppe garssaara biittaa haariyaageeti, au-raajjaa haariyaageetinne biittaa halaqati ubbai Aihudata

Asttiri Maxaafaa 9:4 19 Asttiri Maxaafaa 9:15haa maaddidosona. 4 Aissi giikko, Marddikiyoosi kawokeettan gita maatai imettidonne wolqqaa gujji gujji biyaasa gididoogee, he kawotettaa giddon de7iya biitta ubbanerettiis.

5 He keerido gallassi Aihudati bantta morkketa ubbaabisuwan goora7idi wurssidosona; banttana ixxiya ubbaabollankka bantta koyaa oottidosona. 6 Waanna katamagidiya Suusa xallan ichchashu xeetu asaa woridosona.7-10 Eti qassi Parshshanddaata, Dalifoona, Asppaata, Po-raata, Adaaliyaa, Ariidaata, Parmmashtta, Ariisaaya,Ariidaayanne Waizaata geetettiya, Aihudatu morkkiyaHamaana naata tammaakka woridosona. SHin eti etaaquwaa bonqqibookkona.

11 Aihudati Suusa kataman worido asaa qoodaiaappunakko he gallassikka kawuwaayyo odettiis.12 Yaatin, kawoi Kawiyo Asttiro hagaadan yaagiis;“Aihudati waanna katama gidiya Suusa xallan ichchashuxeetu asaanne Hamaana naata tammaa woridosona.Hegee hegaa gidikko, kawuwaa biittatun haratun etiworidoogeeti aappuna gidanddonaashsha! Qassi ha77ineeni woossiyoobai aibee? Taani neeyyo immana. Neenitana oichchiyoobai harabai aibee? Taani neeyyo polana”yaagiis.

13Asttira zaarada, “Kawuwaa ha qofai ufaissikko, Suusakataman de7iya Aihudati hachchi oottidoogaadan wont-tokka oottona. Qassi Hamaana naatu tammatu ahaakkakocaa bollan kaqqanaadan azaza” yaagaasu.

14Yaagin kawoi hegaa oottanaadan azaziis; awaajoikkaSuusa kataman naa77anttuwaa awaajjettin, Hamaananaatu tammatu ahai kocaa bollan kaqettiis. 15Adaare giyoaginan tammanne oiddantto gallassan, Suusa katamande7iya Aihudati qassikka issippe shiiqidi, hara heezzuxeetu asaa woridosona; shin ha77ikka eti eta aquwaabonqqibookkona.

Asttiri Maxaafaa 9:16 20 Asttiri Maxaafaa 9:2216Hewode Suusa katamaappe gaxaara de7iya kawuwaa

biittatun haratun de7iya Aihudatikka issippe shiiqidi,bantta morkketa ubbaa olidi teqqidosona. Eti muleeralaappun tammanne ichchashu sha7u asaaworidoogaappeguyyiyan, bantta morkketuppe shemppidosona. SHineta aquwaa bonqqibookkona. 17Hagee ubbai hanidoogeeAdaare giyo aginan tammanne heezzantto gallassaana;tammanne oiddantto gallassan eti shemppidi, gibiraamiiddi, uyiiddinne ufaittiiddi pe7iyo gallassa oottidosona.

18 SHin Suusa kataman de7iya Aihudati tammanneheezzanttonne tammanne oiddantto gallassatun wori-iddi pe7idi, tammanne ichchashantto gallassan shemp-pidosona. He gallassaa etikka gibiraa miiddi, uyiiddinneufaittiiddi pe7iyo gallassaa oottidosona.

19Hegaa gishshau, qeeri qeeri katamatun de7iya Aihu-dati hachchi gakkanaashinkka Adaare giyo aginan tam-manne oiddantto gallassaa baala gallassa oottidi bonch-choosona. He gallassan moosonanne uyoosona; qassiissoi issuwaassi qumaa imotaa immoosona.

Puriima Baalaa20 Marddikiyoosi ha hanida ubba taarikiyaa xaafiis;

xaafidi dabddaabbiyaa Kawuwaa Arxxekssiisa biittatunubban, haahuwan matan, de7iya Aihuda ubbaassi kiit-tiis. 21 He dabddaabbiyan Marddikiyoosi Adaare aginantammanne oiddanttonne tammanne ichchashantto gal-lassata, Aihudati laittan laittan baala oottidi bonchchanamala, etayyo yootiis. 22 Aissi giikko, he gallassatiAihudati bantta morkketuppe shemppuwaa demmidogallassata; qassi he aginaikka eta azzanoinne yeehoiufaissaunne gibiraa meettau laamettido agina. Hegaagishshau, eti muussaaninne ushshan ufaittiiddi, issoi is-suwaassinne qassi hiyyeesatussikka qumaa imotaa immi-iddi bonchchana mala, etau odettiis.

Asttiri Maxaafaa 9:23 21 Asttiri Maxaafaa 9:3123 Odettin Aihudati Marddikiyoosi immido azazuwaa

ekkidi, eti bonchchanau doommido baalaa laittan laittanaggennan bonchchanau maayidosona. 24 Agaaga zareeHammadaata na7ai Hamaani, Aihudatu ubbatu mork-kee, eta xaissanau kase maqettiis; maqettidi eta wurssiworiyo aginaanne gallassaa eranau Puriima giyo saamaayegissiis. 25 SHin Asttira kawuwaakko gelidoogaappeguyyiyan, Hamaani Aihudatu bolli maqettido iita maqqoiubbai guyye simmidi, a bolli polettanaadan kawoi xuu-fiyan azaziis. Yaatin, Hamaaninne a naati tammai kocankaqettidi haiqqidosona. 26 Hegaa gishshau, ha naa77ugallassati Puriima Baalaa geetettoosona. Ha dabddaab-biyan etau xaafettidabaa ubbaa gaasuwan, eti banttaaifiyan be7idobaa gaasuwaaninne eta bollan gakkidabaagaasuwan 27 Aihudati banttassi, bantta zaretussinne Ai-huda gidanau koyiya ubbaassi, ha baalaa bonchchiyoogaawoga oottidosona. Hegeekka laittan laittan aggennan hanaa77u gallassata bonchchanaassa. 28 Qassi, ha kawotet-taa biittan ubbaaninne katamatunubbande7iyaAihudatukeettaa asai ubbainne yaana yeleta ubbai ha PuriimaBaalaa hassayanau bessiyoogee kuuyettiis. Hegaa bol-lankka, Aihudati aude gidikkonne, ha Puriima gallassatabonchchanaunnehe gallassatunhanidabai eta zariyankkadogettennan agganau bessees.

29 Hegaappe guyyiyan, Abihaila na7iyaa, Kawiyaa Ast-tiranne Aihudai Marddikiyoosi Puriima Baalaa xeelliyaa-gan kase xaafido dabddaabbiyaa minttettanau hagaanaa77antto dabddaabbiyaa kumetta maatan xaafidosona.30 He dabddaabbeti Arxxekssiisa kawotettan, xeetannelaatamanne laappun biittan de7iya Aihudatussi ubbaassisaroinne woppai gido giya sarotaara xaafettidi kiitet-tidosona. 31 Qassi eti kase xoomanaunne kayyottanauwogaa kessidoogaadan, ha77i eta gidin, sinttappe yaana

Asttiri Maxaafaa 9:32 22 Asttiri Maxaafaa 10:3eta zareta gidin, ha Puriima gallassata laittan laittanwoga oottidi bonchchanamala, he dabddaabbeti qonccis-soosona. HegeeAihudaiMarddikiyoosinneKawiyaaAstti-rannenaa77aimaayettidi kessido azazuwaa. 32KaweeAst-tiri azazoi Puriima Baalaa wogaa minttiis; ikka maxaafanxaafettiis.

10Kawuwaa Arxxekssiisanne Marddikiyoosa Gitatettaa

1 Kawoi Arxxekssiisi ba kawotettaa giddon ha gax-aappe hini gaxaa gakkanaashin de7iya asai ubbai giiraaqanxxana mala, wolqqan azaziis. 2 I oottido gitannemaalaalissiya oosoti ubbati, qassi Marddikiyoosakka xo-qqu oottidi, waati bonchchidaakko qonccissiya taarikeeMeedoonanne Parsse Kawotettaa Taarikiyaa Maxaafanxaafettiis. 3Maataa baggan gidikko, Kawuwaa Arxxekssi-isa istta gin, Marddikiyoosi naa77antto. Qassi i Aihu-datunkka keehi bonchchettidanne dosettida asa; aissigiikko, i ba asa gidiya Aihudati, sarotettaaninne hirggibainnan de7ana mala, keehi daafurida asa.

23Wolaytta Bible

Portions of the Holy Bible in the Wolaytta language of Ethiopiacopyright © 2004 SIM℗ Faith Comes by HearingLanguage: WolayttaTranslation by: SIM

This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2014-10-15PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Feb 2021 from source files dated 12 Feb20216baa8af2-99d9-51d5-a40a-ff54bdb9b793