Issue 61 Winter 2019/2020

hafal.org/crossroads

Welcome to the Winter Edition ofthe Carers’ Gazette!

Like us on Facebook: Pembrokeshire CarersInformation and Support ServiceFollow us on Twitter: @PCISS11

Pembrokeshire CarersInformation & Support Service

PCISSPCISS

When a person becomes a carer, it can be both a challenging andrewarding experience. It is often difficult to recognise that you have

become a carer and then to accept that you have needs of your own.Becoming a carer can often happen suddenly, so that there is little time to

think of the impact this can have on your life, or this may have been agradual process that was accepted out of love and duty. After all, it may

seem like the most natural thing to look after a relative or a friend.

Looking after someone else can be hard work, and stressful, oftencausing a financial, physical and mental drain on the carer. Many carers

can feel isolated, lonely with nowhere to turn. Pembrokeshire CarersInformation and Support Service (PCISS) are here to help. As well as

providing a listening ear and support, we offer an information pack whichcan be tailor made to your needs, including advice on Carer’s

Assessments, and can point you in the direction of organisations that canhelp you. Don’t feel guilty about needing and asking for help. By taking

care of yourself, you are more likely to stay healthy and be able tocontinue helping and support the person you care for.

“Taking Care of Yourself”

hafal

2

After the opening speeches, carers were invited to attend a number of workshops that hadbeen organised. These were Fire Safety, a talk with Age Cymru and Trading Standards officefrom PCC. In addition to the workshops, information stands from a range of agencies thatsupport carers were present at the event.

At lunch time, carers were treated to a fantastic buffet lunch, provided by Kay (Cricket Club)which was well received by all.

PCISS would like to thank all the carers, stallholders and workshop speakers for attending ourevent and making it such a great success - and the Cricket Club and Kay for their help!

At the end of the day, carers were asked for their feedback on the event; this feedback helps us plan future events.

If you have suggestions for future events, please contact PCISS.

Feedback from Carers Rights Day:

“Most satisfactory in every way, and lunch was superb”

“Age Cymru workshop was extremely informative and it was really useful to chat withall the stallholders”

“Talks excellent, very informative and wonderful speakers”

“Very helpful and informative, all stall holders very approachable and able to help me”

Fantastic Carers Rights Day Event!Carers Rights Day 2019, which took place on 20th November, saw a very successful and wellattended event. The event was organised by Pembrokeshire Carers Information and SupportService (PCISS).

This year’s event took place at Haverfordwest Cricket Club, where unpaid carers were invitedto come together to obtain information and guidance that would help them in their caring role.Carers were welcomed to the event by Sharon Houghton, Registered Manager for HafalCrossroads.

All set up for the busy day ahead Sharon Houghton opening up proceedings,joined by Chris MacDonald from Mid and

West Wales Fire Service

3

Young Carers Awareness Day 2020January 30th is Young Carers Awareness Day – an annual, national event led bythe Carers Trust.

What is Young Carers Awareness Day about?

Young Carers Awareness Day raises awareness of thechallenges faced by young carers and is an opportunity tocampaign for greater support for them.

This year, Carers Trust has launched the Count Me In!campaign asking education providers to do more to identify young carers and to make surethat they are recognised and supported. This includes making sure that more young carersknow how to access their local young carers service.

What is a young carer and who are they?

The Social Services and Well-being (Wales) Act 2014 defines a carer as, ‘a person whoprovides or intends to provide care for an adult or disabled child’ – there is no minimumamount of hours an individual must be providing care to be recognised as a carer. A youngcarer is defined as being under the age of 18 years old. Carers’ roles will vary but may includecarrying out household tasks such as managing the family budget, cooking and cleaning whileothers may also help an individual get dressed, wash or take their medication.

The most recent survey of children aged 11-16 in Wales found 16% identified themselves ashaving some form of caring responsibility for a family member with disability, physical ormental illness. The National Survey for Wales found 6% of over 16s were caring for a familymember or friend for over 20 hours a week. Those living in the less affluent areas were morelikely to have a caring responsibility. This may be an underrepresentation of the number ofyoung carers in Wales as not all individuals with caring roles will identify themselves as acarer.

How is Hafal helping young carers?

Hafal is registered charity in Wales which provides practicalsupport, information and assistance to unpaid carers of all ages.Hafal also provides respite care at home, to give carers theopportunity to have a break. Services are currently availableacross the Hywel Dda University Health Board and PowysTeaching Health Board areas, and the local authorities ofCeredigion, Pembrokeshire and Powys.

For those caring for an individual with serious mental illness, Hafal have also created a ‘TenPoint Plan’ with the input and experience of over 400 carer members at Hafal. This aims tooffer practical, positive advice on how to work towards the best possible quality of life foryourself and the individual you care for.

Hafal’s Mental Health Wales website also provides advice and guidance on carers’ legal rightsin Wales.

4

Hynt is a membership card scheme and cardholders are entitled to a ticket freeof charge as a personal assistant or carer at all theatres and arts centresparticipating in the scheme.

Eligibility Criteria and Supporting Evidence:As part of the Hynt application process you will need to include evidencedemonstrating that you, or the person you are completing the application for,meets the eligibility criteria by being in receipt of any of the following benefits:-

• Enhanced or Standard PIP Daily Living Component

• High or Middle rate DLA Care Component

• High Rate Attendance Allowance

• Certificate of Visual Impairment

• War Disablement Pension

• Armed Forces Independence Payment

• Direct Payments

• Social Services Care Package

• Continuous Healthcare Package

• Dual Sensory Impairment.

You will need to provide paperwork confirming that you, or the person you areapplying for, are in receipt of one of the benefits listed in the critieria: either:-

• A letter from DWP confirming receipt of one of the benefits listed or

• A letter from Local Authority confirming receipt of care package or

• A Certificate of Visual Impairment.

Find out more: www.hynt.co.uk/en/about/what-is/

Do you know about Hynt?

5

Since launching the Carers Recognition Card four years ago, many unpaidcarers in Pembrokeshire have had access to a host benefits and discountswithin the county. We have had great feedback from carers who have thiscard:

“This scheme has allowed me to have some me time in the gym and Itake my stress out on the running machine, I feel great and I am less

stressed in my caring role”

“I find being by water very calming, and with this card allowing me toaccess the swimming pool for free, I feel a totally different person”

• The card is accepted at any Pembrokeshire County Council Leisure facility as part of the Passport to Leisure Scheme (see pages 12 and 13 for more details).

• Hilton Court Gardens and Crafts, Roch - (Free entry to the gardens)• St Davids Wellbeing Centre (10% off treatments)• Brewery Inn, Cosheston (10% off a meal when booked in advance)• The Farmhouse Kitchen, Goodwick (15% off a carers meal only)• Manorbier Castle (Free entry to the castle)• Dyffryn Fernant Gardens (Free entry to carers if accompanied by the cared

for)

The following businesses (although not part of the scheme) have kindly agreedto accept this card as proof of carer status, when a carer visits their premises:

• Folly Farm, Begelly• Botanical Garden of Wales, Llanarthne• Cadw• National Park Pembrokeshire - Carew Castle and Castell Henllys

If you would like to apply for this card, please get in touch with PCISS.

Carers Recogntion Card

I am a Carer and entitled to the benefitsand discounts available to unpaid carers

in Pembrokeshire.

Carers Recognition Card

6

We currently have spaces available for new clients to attend our Saturday Club in MilfordHaven. The Club is especially for people living with Alzheimer’s, Dementia or other cognitiveand memory problems. The Club offers therapeutic activities, a ‘change of scene’ and socialopportunities for the people who attend while, at the same time, giving their carers sometime away from their caring responsibilities.

All clubs are staffed by care support workers who have received additional training to carefor people with dementia and may incorporate activities such as gentle exercise, cognitivestimulation therapy, arts and crafts, music and games.

To be able to attend the club, the cared for will need to have a home assessment in the firstinstance.

For more information, please telephone 01437 764639.

A New Support Group for Men who are Informal Carers inPembrokeshireDo you care for a family member or friend with a life-limiting illness?

We are forming a new Pembrokeshire-based Social Support Group for men of all ages in2020, which will meet monthly and plan activities to do together like:

• Short walks• Talks on positive health• Bread making and cooking• Cinema, plays and music

Please do get in touch if you would like to take part or help us to get the Group going.

The Group will be self-supported through donations (this could be your time, skills you canshare, hosting a meeting or a few bob to contribute towards venues and travel for guestspeakers).

For information please contact:

Luke Conlon, Compassionate Communities, Telephone: 07908 860061 or Email:luke@communitychoice.org.uk

Havenhurst Day Centre Saturday Club

Carers Week 8th-14th June 2020Hafal Crossroads are currently busy planning our event for thisyear’s Carers Week. If you would like to be kept informed of ourplans, please get in touch to be added to the mailing list.

7

The Carers Emergency Card is a free service for unpaid carers.

Carers carry a card which has a unique identification number and a 24hr emergencytelephone number on it. If a carer has an accident/emergency or is taken seriously ill, thenthe card can be used to alert a call centre to the fact that the person they care for needshelp. Steps are then taken to ensure the safety of the person cared for.

If you would like to apply for this card, please contact PCISS for an application form usingthe details on page 16.

ATTENTION!

Carers Emergency Card

I look after someone who depends on me andmay be alone. In an emergency please call:

07866 975153

If you have a mobile phone you may be aware of a campaign conceived by a paramediccalled ICE (In Case of Emergency). This encourages people to enter emergency contact/sinto their phone address book: another way of providing peace of mind for carers and thecared for.

Simply store the word ICE in your mobile phone address book and against it enter thenumber of the person you would want to be contacted ‘in case of an emergency’.

In an emergency situation, ambulance staff, police, etc. will then be able to quickly find whoyour contacts and next of kin are and be able to contact them. You can list multiplecontacts, for example ICE1, ICE2, etc.

ICE cannot be used if your mobile phone is locked with a password. In response to thisproblem, many device manufacturers have provided a mechanism to specify some text tobe displayed whilst the phone is in a locked state; you could specify your ICE contact inthis text. It is best to check your instruction manual or contact your mobile provider forfurther advice.

“Carrying this card gives me complete piece of mind, knowing that my fatherwill have help should I have an accident, etc.”

Have you heard of ICE?

Carers Emergency Back Up Scheme

8

Welsh Water Assist Scheme

Did you know that as a household customer of Welsh Water you may be entitled to helpwith your water rates?

If a member of your household is in receipt of certain benefits and has a medicalcondition that causes you to use a significant amount of extra water (conditions such asincontinence, bowel conditions, certain skin conditions, etc.), then it is highly likely youcould be eligible for help towards the cost of your water.

For more details and an application form, contact Welsh Water on 0800 0520145

The Lions Club ‘Message in a Bottle scheme is a simple idea designedto encourage people to keep their personal and medical details on astandard form and in a common location such as the fridge.

This can be really helpful if the person you can for has a condition that can suddenlychange, in that they need medical help, such as diabetes or allergies.

The bottles are supplied free of charge, you can pick one up from health centres, GPsurgeries, your local pharmacist or they are supplied directly from any Lions Club.

You will be given a sticker with the bottle, which you display in a prominent position and soparamedics, police, fire-fighters and social services etc, will know to look in the fridge toaccess the details.

You can contact Lions directly on 0845 833 9502 to find details of your nearest club.

Message in a Bottle

9

Have you registered as a carer at your GP surgery? The Investors in Carers scheme works with GP surgeries and otherplaces to help more carers see themselves as carers and be able tofind out about the information and support available from a wide rangeof organisations in Pembrokeshire. Ask at the reception desk in yourGP Surgery for information about registering as a carer and finding outmore about the help and support that might be available to you.Perhaps you know of a relative, friend or neighbour in this sort ofsituation; you might be able to help them by passing on thisinformation.

Gentle Reminder If you are already registered as a carer at your GP surgery and there isa change in your circumstances it would be helpful to let your surgeryknow so that they can keep their records up to date. Thank you!

For more details about the scheme please contact Pennie Muir,IiC lead, Hywel Dda University Health Board.

pennie.muir@wales.nhs.uk

Choosing the right NHS Wales service if you become illor are injured

Choose Well will help you decide if youneed medical attention if you get sick.

It explains what each NHS service does,and when it should be used.

Choosing Well means that you and yourfamily will get the best treatment. It alsoallows busy NHS services to help thepeople who need them most. Your helpwith this will save lives.

If you don’t know which option to choose, please contact NHS Direct Wales on 111.

10

Are you caring for someone with a mental health issue? Then MindPembrokeshire Carers Project can help! We offer a specialist service thatprovides support based around your individual needs. We also offer:

Monthly Lunches and ActivitiesWe meet at the beginning of each month at various locations around Pembrokeshire for either lunch or an activity. This is extremely popular with carers and provides a welcomebreak away from your caring role.

Creative Carers Arts and Crafts WorkshopsWe now offer weekly Arts and Crafts Workshops! If you would like to get together with otherlike-minded carers for a chat whilst bringing out your creative side in a fun relaxed atmosphere this could be the class for you!

Mind Pembrokeshire Resource Centre is open 365 days of the year. The cared-for are ableto access the centre allowing you the carer some time for themselves.

For further information call Karina on 01437 769982/07813 797615 or emailKarina@mindpembrokeshire.org.uk

MIND PEMBROKESHIRE, 2 Perrots Road, Haverfordwest, SA61 2HD

What we offer:

Oxygen Therapy – breathing oxygen in a pressurised chamber which can help to relieve symptoms associated with a range of health conditions, improve circulation and reduce inflammation.

Physical Therapy – individual, tailored neuro-physical sessions using specialist equipment and expert guidance.

Friendship, support and advice to those living with a long-term condition.

Social activities and opportunities for Volunteering.

Open Monday, Tuesday and Thursday: 9am-5pm.Unit 57, Honeyborough Business Park, Neyland, SA73 1SE.Contact: 01646 600384 / info@hopemscentre.co.uk

If you think we might be able to help you do please come and have a look around our friendlycentre. We try hard to create an inviting, relaxed and highly sociable environment for all tomeet. Our members and their families, friends and carers are always welcome as are you.The HOPE Centre is all about, and for, its members.

What we do:

Provide accessible and affordable therapies to those affected bymultiple sclerosis (MS).

HOPE MS Therapy Centre

Mind Pembrokeshire Carers Project

11

Carers Support GroupOpen to all carers

A weekly group to meet with others in a similar situation for practical advice andemotional support, share experiences and information.

Please join us for a chat and cup of tea every Thursday 3.30pm-4.30pm

Day Room, Bro CerwynFishguard Road

Haverfordwest SA61 2PZ

“I first attended the group when my husband had a breakdown. The help and support Ireceived kept me going through a tough time. His health is good now, and I still attend

the group because I feel that the experience I had can provide help and support to other carers who are going through the same or similar emotions to what I felt when my

husband was ill.”

“My husband has medical treatment regularly at the hospital for a physical illness. I attend the meeting every week and have found the other carers to be friendly and

supportive of me. I can openly express my feelings and concerns as a carer.”

“My wife has a mental illness and the group has given me the friendly support I needwhilst I am caring for her. The other group attendees have supported me through some

tough times and are always interested in my wife’s progress. We chat openly and inconfidence about our situation.”

“My daughter had an eating disorder when I attended the group. I met other carers andparents who were in a similar situation to me. I found the group meetings very supportive

and I made new friends. It is a relaxed and friendly atmosphere where you can openlychat, knowing that the other carers at the group will not judge or criticise you”.

If you have any queries or would like further information then please contact:

Rachael Bird

Mobile: 07970 435965

Email: rachael.bird@hafal.org

12

Welsh National Exercise Referral Scheme (NERS) is a Welsh Government fundedscheme developed to standardise exercise referral opportunities across local authoritiesand health boards in Wales. We provide access to high quality supervised exercise programmes for adults to improve their health and wellbeing.

The Scheme is aimed at those who:

• Are at risk of developing a chronic condition• Have a medical condition which will improve with exercise• Would benefit from regular physical activity.

Programmes are between 16 and 48 weeks (depending on medical condition).

Here in Pembrokeshire there are a wide range of activities, both gym - and class-based, tochoose from:

Gym Sessions, Gentle Exercise Classes, Walking Groups, Pilates, Aqua Therapy (Milford),Back Classes, Stroke Classes, Balance Classes, Cardiac Classes, Easyline Classes(Haverfordwest).

How do I access the scheme?

If you are 17 and over then speak to your health professional. This can be your GP,practice nurse, specialist nurse or physiotherapist. Your health professional will complete areferral form and send it to us. Once processed we will be in touch with information aboutthe next steps to organise your initial consultation.

Client comments from 52-week questionnaire and Local Authority comment cards:

“I have found NERS very beneficial and have gone onto join the gym and continuethe classes.”

“I have made new friends through NERS and really enjoyed the social side.”

“My GP referred me to the leisure centre. Excellent exercise professionals and goodrange of equipment.”

If you need further information about accessing the scheme please contact DavidBraithwaite, Pembrokeshire Exercise Referral Scheme Co-Ordinator on 01437 775566 oremail david.braithwaite@pembrokeshire.gov.uk.

13

Carers Passport to Leisure CentreDo you care for someone?

As an unpaid carer would you like to use the Pembrokeshire CountyCouncil leisure facilities more often?

To be eligible for concessionary rates at Pembrokeshire Leisure facilities throughout the County, carers just need to complete a Pembrokeshire Leisure registration form (from anyleisure centre) and bring their Carers Recognition Card (from PCISS) to the reception deskat the Leisure Centre and the receptionist will set up the membership. At present there are anumber of six-month free carer memberships available.

Passport to Leisure is available to all un-paid carers who live in Pembrokeshire. Once registered carers are eligible to discounted fees for a range of activities at their local leisurecentre. Registered Passport to Leisure carers are also able to access our membershipscheme, which can be paid as an annual one off payment or by monthly payments. Themembership includes:

• Fitness Suite Sessions (all times)• Fitness Classes (up to 4pm Monday—Sunday)• Racket Sports (up to 4pm Monday—Sunday)

• Public Swimming (all sessions)• Health Suite

• Health Checks• Exercise Programmes

Passport to Leisure Application forms are available from your local Pembrokeshire LeisureCentre.

For more information about the Carers Recognition Card contact PCISS using theinformation on page 16.

www.pembrokeshire.gov.uk/leisure

14

Who are We?

Power Up! Is a partnership between Western Power Distribution, your electricity network,and the Energy Saving Trust.

Our main aim is to help those who could be potentially vulnerable in the event of a powercut across South and Mid Wales to save money and keep warm.

We offer a range of income, tariff and energy efficiency support and advice to help yousave energy and money off your energy bills.

Power Up! can be contacted on 0808 808 2274 or WPDpowerup@est.org.uk

Please feel free to contact us for free advice and support.

How can we help you?

An experience Power Up! Advisor can assist you with the following:

• Free and impartial advice on getting the best deal, no matter who supplies gas or electricity to your home.

• Benefits check - are you getting all that you’re entitled to?

• Energy saving advice for a warm and healthy home and affordable bills

• Gas and electricity use reduction, finding a better tariff or switching suppliers

• Referrals to schemes offering grant funded cavity wall and loft insulation, and advice on replacing old, inefficient boilers

• Advice on managing your money and any debts you may have, including getting you help from specialist debt advice services

• A home visit service if you find it easier to speak to someone in person.

Energy Advice

15

Top tips for saving energyBy following these simple steps around the home you can stay comfortable and save moneyon your energy bills.

Take control of your heating:- If you turn your thermostat down by just 1 degree C, you will cut your heating bill by up to 10per cent, saving around £80 per year. If you have a timer, set your heating and hot water tocome on when you’re at home rather than all the time. The thermostat should be set to thelowest comfortable temperature, normally between 18 and 21 degrees.

Shorter showers:- Spending one minute less in your shower will save you £7 off your engery bills each year,per person. With a water meter this will save a further £7 off annual water and seweragebills, and if everyone in a four person family did this it would lead to a total saving of nearly£80 a year (approx.).

Switch to LEDs:- If you replace a halogen bulb with an equivalent LED, you will save around £90 approx. in electricity costs over the lifetime of the bulb.

Line dry clothes:- You can save £30 a year in electricity by line drying clothes instead of using a tumble dryer.

Wash at 30 degrees:-If you set your washing machine to wash at 30 degrees, rather than a higher temperatureyou will save £6 a year and use 40 per cent less electricity.

Turn off lights:- Turning off lights when you’re not using them will save you around £14 on your annualenergy bills.

Get the boiling point:- If you fill the kettle up with only as much water as you need, you will save £7 in energy bills ayear.

Switch off standby:- You can save around £30 a year just by remembering to turn your appliances off standbymode. Almost all electrical and electronic appliances can be turned off at the plug withoutupsetting their programming.

How can PCISS support you?

Pembrokeshire Carers Information and Support Service(PCISS) Contact: 01437 611002

Joanne Thomas - Service Co-OrdinatorPCISS@hafal.org

Rachael Bird - Carers Outreach Workerrachael.bird@hafal.org

Follow us on Twitter: @PCISS11Like us on Facebook: Pembrokeshire CarersInformation and Support Service

Pembrokeshire Carers Information and Support Service (PCISS) has been providing information and support to unpaid Carers since 2016.

We invite all unpaid adult Carers in Pembrokeshire to register with our service.

As well as the quarterly Carers Gazette, we also offer Carers the Carers Emergency BackUp Scheme, Carers Recognition Card and, together with our partners, provide a number of free events such as Carers Week and Carers Rights Day.

The PCISS Carers Outreach service offers a wide range of information to Carers on anindividual basis, advising you of your rights and signposting you to other sources of support.

At our offices in Crossroads House, Merlins Hill, Haverfordwest we have a Carers’Drop-in Centre, where carers are welcome to call in for information and a chat. The Centre is open Monday to Friday 9am-5pm. We are next to the fire station and have freeon-road parking outside, with a designated bay for disabled visitors.

If you would like to tell us what you’d like to see in the Gazette, or for more informationabout any of the above, please contact us on the details below.

hafal

16

Rhifyn 61

Gaeaf 2019/2020

hafal.org/crossroadsHoffwch ni ar Facebook: GwasanaethGwybodaeth a Chymorth Gofalwyr SirBenfroDilynwch ni ar Twitter: @PCISS11

hafal

Gwasanaeth Gwybodaeth aChymorth i Ofalwyr Sir Benfro

PCISSPCISSCroeso i Rifyn y Gaeaf o’r Gazette

i Ofalwyr!

Pan fydd person yn dod yn ofalwr, mae’n medru bod yn brofiad heriol ondyn brofiad gwerth chweil hefyd. Mae’n aml yn anodd cydnabod eich bod

wedi dod yn ofalwr ac yna derbyn bod anghenion eich hun gennych. Maedod yn ofalwr yn aml yn medru digwydd yn ddirybudd, ac felly, nid oesllawer o amser i ystyried sut y mae hyn yn effeithio ar eich bywyd, neu

efallai bod hyn wedi digwydd dros amser a’ch bod yn ymgymryd â’r rôl ynsgil y cariad a’r ymdeimlad o ddyletswydd yr ydych yn teimlo. Wedi’r

cyfan, mae’n medru teimlo fel y peth mwyaf naturiol i ofalu am berthynasneu ffrind.

Mae gofalu am rywun arall yn medru bod yn waith anodd, sy’n achosistraen, a thrallod ariannol, corfforol a meddyliol i’r gofalwr. Mae llawer oofalwyr yn medru teimlo eu bod wedi eu hynysu, yn unig, a heb unman i

droi. Mae Gwasanaeth Gwybodaeth a Chymorth i Ofalwyr Sir Benfro(PCISS) yma i helpu. Yn ogystal â chynnig clust i wrando a chefnogaeth,rydym yn cynnig pecyn gwybodaeth y mae modd ei deilwra ar gyfer eichanghenion, gan gynnwys cyngor ar Asesiadau Gofalwyr, ac mae modd

eich cyfeirio at fudiadau sydd yn medru eich helpu. Peidiwch â theimlo yneuog am y ffaith eich bod angen ac yn gofyn am help. Drwy ofalu am eichhun, rydych yn fwy tebygol o gadw’n iachus a pharhau i helpu a chefnogi’r

person yr ydych yn gofalu amdano.

“Gofalu Am Eich Hun”

2

Yn dilyn yr anerchiadau agoriadol, gwahoddwyd gofalwyr i fynychu nifer o weithdai a oeddwedi eu trefnu. Roedd y rhain yn cynnwys Diogelwch Tân, anerchiad gan Age Cymru aswyddfa Safonau Masnach Cyngor Sir Benfro. Yn ogystal â’r gweithdai, roedd yna stondinaugwybodaeth gan ystod o asiantaethau sydd yn cefnogi gofalwyr a oedd hefyd wedi mynychu’rdigwyddiad.

Yn ystod amser cinio, cafodd y gofalwyr eu trin i ginio bwffe ffantastig, a ddarparwyd gan Kay (Clwb Criced) ac roedd pawb yn ei werthfawrogi.

Hoffai’r PCISS ddiolch i’r holl ofalwyr, stondinwyr a’r siaradwyr gwadd yn y gweithdai amfynychu’r digwyddiad a’i wneud yn gymaint o lwyddiant – a’r Clwb Criced a Kay am eu help!Ar ddiwedd y dydd, gofynnwyd i’r gofalwyr am eu hadborth am y digwyddiad; mae’r adborthhwn yn ein helpu ni drefnu digwyddiadau ar gyfer y dyfodol.

Os oes unrhyw awgrymiadau gennych ar gyfer digwyddiadau yn y dyfodol, cysylltwch osgwelwch yn dda gyda’r PCISS.Adborth o’r Diwrnod Hawliau Gofalwyr:

“Yn hynod foddhaol ym mhob ffordd ac roedd y cinio yn wych”

“Roedd gweithdy Age Cymru yn hynod ddefnyddiol ac roedd yn ddefnyddiol i sgwrsiogyda’r holl stondinwyr”

“Roedd yr anerchiadau yn ardderchog, yn hynod ddefnyddiol ac roedd y siaradwyr ynwych”

“Yn ddefnyddiol iawn ac yn cynnig llawer o wybodaeth, roedd yn hawdd siarad gyda’rstondinwyr ac roeddynt yn medru helpu”

Digwyddiad Ffantastig ar gyfer DiwrnodHawliau Gofalwyr!Roedd Diwrnod Hawliau Gofalwyr 2019, a gynhaliwyd ar 20fed Tachwedd, wedi cynnwysdigwyddiad hynod lwyddiannus a phoblogaidd. Trefnwyd y digwyddiad gan WasanaethGwybodaeth a Chymorth i Ofalwyr Sir Benfro (PCISS).Roedd y digwyddiad eleni wedi ei gynnal yng Nghlwb Criced Hwlffordd, lle y gwahoddwydgofalwyr di-dâl i ddod ynghyd er mwyn derbyn gwybodaeth a chyfarwyddyd a fyddai’n eu helpugyda’u rôl gofalu. Croesawyd gofalwyr i’r digwyddiad gan Sharon Houghton, RheolwrCofrestredig, ar gyfer Hafal Croesffyrdd.

Roedd yna ddiwrnod prysur wedi ei drefnu.

Roedd Sharon Houghton wedi agor y digwyddiad, acymunodd Chris MacDonald o Wasanaeth Tân Canolbarth a

Gorllewin Cymru gyda ni.

3

Diwrnod Ymwybyddiaeth Gofalwyr Ifanc 202030ain Ionawr yw Diwrnod Ymwybyddiaeth Gofalwyr Ifanc – sef digwyddiadblynyddol a chenedlaethol sydd yn cael ei arwain gan yr YmddiriedolaethGofalwyr.

Beth yw’r Diwrnod Ymwybyddiaeth Gofalwyr Ifanc?

Mae’r Diwrnod Ymwybyddiaeth Gofalwyr Ifanc yn codiymwybyddiaeth o’r heriau y mae pobl ifanc yn wynebu ac ynymgyrchu o blaid rhoi mwy o gymorth iddynt.

Eleni, mae’r Ymddiriedolaeth Gofalwyr wedi lansio’r ymgyrch Count Me In! sydd yn gofyn iddarparwyr addysg i wneud mwy i adnabod gofalwyr ifanc a sicrhau eu bod yn cael eucydnabod a’u cefnogi. Mae hyn yn cynnwys sicrhau bod gofalwyr ifanc yn gwybod sut i gaelmynediad at y gwasanaeth gofalwyr ifanc lleol.

Beth yw gofalwr ifanc a phwy yw’r gofalwyr ifanc?

Mae’r Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn diffinio gofalwr fel‘person sydd yn darparu neu’n bwriadu darparu gofal i oedolyn neu blentyn anabl’ – nid oesisafswm o ran yr oriau y mae’n rhaid i unigolyn ddarparu gofal er mwyn cael ei adnabod felgofalwr. Mae gofalwr ifanc yn cael ei ddiffinio fel rhywun sydd o dan 18 mlwydd oed. Bydd rôlGofalwyr yn amrywio ond mae’n medru cynnwys ymgymryd â thasgau bob dydd yn y tŷ felrheoli cyllideb y teulu, coginio a glanhau tra bod eraill yn medru helpu unigolyn i wisgo, golchineu gymryd meddyginiaeth.

Roedd yr arolwg diweddaraf o blant rhwng 11 a 16 yng Nghymru wedi canfod fod 16% o boblifanc yn ystyried eu bod yn meddu ar ryw fath o gyfrifoldeb gofalu am aelod teulu sydd aganabledd neu salwch corfforol neu feddyliol. Roedd Arolwg Cenedlaethol Cymru wedi canfodfod 6% o’r sawl dros 16 mlwydd oed yn gofalu am aelodau teulu neu ffrind am fwy nag 20 awryr wythnos. Mae’r rhai hynny sydd yn byw mewn ardaloedd llai cyfoethog yn fwy tebygol ofeddu ar gyfrifoldeb gofalu3. Efallai nad yw hyn gwbl gynrychioladol o’r nifer o ofalwyr ifancyng Nghymru gan na fydd yr holl unigolion sydd â rôl gofalu yn ystyried eu hunain yn ofalwyr.

Sut y mae Hafal yn helpu gofalwyr ifanc?

Mae Hafal yn elusen gofrestredig yng Nghymru sydd yn darparucymorth ymarferol, gwybodaeth a chefnogaeth i ofalwyr di-dâl obob oedran. Mae Hafal yn darparu gofal preswyl yn y cartref, ynrhoi’r cyfle i ofalwyr i gael cyfle i gael seibiant. Mae’rgwasanaethau sydd ar gael ar hyn o bryd ar draws ardaloeddBwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda a Bwrdd Iechyd Dysgu Powys, a’r ardaloedd ynawdurdodau lleol Ceredigion, Sir Benfro a Phowys.

I’r rhai hynny sydd yn gofalu am unigolyn ag afiechyd meddwl difrifol, mae Hafal hefyd wedicreu ‘Cynllun Deg Pwynt’ gyda mewnbwn a phrofiad mwy na 400 o aelodau sy’n ofalwyr ynHafal. Mae hyn yn ceisio cynnig cyngor ymarferol, positif ar sut i weithio tuag at sicrhau’ransawdd bywyd gorau i chi’ch hun a’r unigolyn yr ydych yn gofalu amdano.

Mae gwefan Iechyd Meddwl Cymru Hafal yn darparu’r cyngor a chanllawiau ar hawliaucyfreithiol gofalwyr yng Nghymru.

4

Mae Hynt yn gynllun cerdyn aelodaeth ac mae deiliaid y cerdyn yn medruderbyn tocyn am ddim fel cynorthwyydd personol neu’n ofalwr ym mhob un o’rtheatrau neu’r canolfannau celfyddydau sydd yn cymryd rhan yn y cynllun.

Fel rhan o broses gais Hynt, bydd angen i chi gynnwys tystiolaeth sydd yndangos eich bod chi, neu’r person yr ydych yn cwblhau’r cais ar ei gyfer, yncwrdd â’r meini prawf o ran cymhwysedd drwy dderbyn un o’r budd-daliadaucanlynol:

• Pensiwn Anabledd Rhyfel

• Cyfradd Uchel neu Ganolig o Elfen Gofal LBA

• Taliadau Uniongyrchol

• Pecyn Gofal Gwasanaethau Cymdeithasol

• Taliad Annibynnol y Lluoedd Arfog

• Tystysgrif o Nam ar y Golwg

• Cyfradd Uwch Lwfans Mynychu

• Nam ar y Synhwyrau Deublyg

• Pecyn Gofal iechyd Parhaus

• Elfen Byw Dyddiol uwch neu Safonol o’r Taliad Annibynnol Personol

Bydd angen i chi ddarparu gwaith papur eich bod chi, neu’r person yr ydych yncwblhau’r cais ar ei gyfer, yn derbyn un o’r budd-daliadau sydd wedi eu rhestruyn y meini prawf uchod; naill ai:-

• Llythyr o’r Adran Waith a Phensiynau yn cadarnhau eich bod yn derbyn uno’rbudd-daliadau sydd wedi eu rhestru yn y meini prawf uchod

• Llythyr gan yr Awdurdod Lleol yn cadarnhau eich bod yn derbyn Pecyn Gofal ayyb neu

• Tystysgrif o Nam ar y Golwg.

Am fwy o fanylion: www.hynt.co.uk/en/about/what-is/

A Ydych yn Gwybod am Hynt?

5

Ers lansio’r Cerdyn Cydnabod Gofalwyr pedair blynedd yn ôl, mae llawer o ofalwrdi-dâl yn Sir Benfro wedi cael mynediad at amryw o fuddiannau a gostyngiadau ofewn y sir. Rydym wedi derbyn adborth gwych gan ofalwyr sydd yn meddu ar ycerdyn:

“Mae’r cynllun hwn wedi fy nghaniatáu i dreulio amser yn y gampfa ac maedefnyddio’r peiriant rhedeg yno wedi helpu i reoli fy straen, rwyf yn teimlo’n

wych ac yn teimlo llai o straen o ran fy rôl gofalu”

“Rwy’n teimlo mor dda pan yn agos i’r dŵr, ac mae’r cerdyn hwn yncaniatáu i mi gael mynediad at bwll nofio am ddim, rwy’n teimlo fel person

gwahanol iawn”

• Mae modd defnyddio’r cerdyn yn unrhyw gyfleuster Hamdden Cyngor Sir Benfro fel rhan o’r Cynllun Pasbort i Hamdden (ewch i dudalennau 12 a 13 am fwy o fanylion).

• Gerddi a Chrefftau Llys Hilton, Roch - (Mynediad am ddim i’r gerddi)• Canolfan Les Tyddewi (gostyngiad o 10% oddi ar y triniaethau)• Brewery Inn, Cosheston (gostyngiad o 10% oddi ar y prydau bwyd os ydych

yn archebu lle o flaen llaw)• The Farmhouse Kitchen, Wdig (gofalwyr yn derbyn gostyngiad o 15% oddi ar

y pryd bwyd)• Castell Manorbier (Mynediad am ddim i’r castell)• Gerddi Dyffryn Fernant (Mynediad am ddim i’r gofalwyr os ydynt yn mynd yno

gyda’r person maent yn gofalu amdano)

Mae’r busnesau canlynol (er nad ydynt yn rhan o’r cynllun) wedi cytuno i dderbyny cerdyn fel prawf o statws y gofalwr pan fydd y gofalwr yn ymweld â’r safleoeddyma:• Folly Farm, Begelly• Gerddi Botaneg Cymru, Llanarthne• Cadw• Parc Cenedlaethol Sir Benfro – Castell Carew a Chastell Henllys

Os hoffech wneud cais am y cerdyn, cysylltwch os gwelwch yn dda gyda PCISS.

Cerdyn Cydnabod Gofalwyr

Rwyf yn ofalwr ac yn gymwys i’r budd-daliadau a’r gostyngiadau syddar gael i ofalwyr di-dâl yn Sir Benfro.

Cerdyn Cydnabod Gofalwyr

6

Mae yna lefydd ar gael ar hyn o bryd i gleientiaid newydd i fynychu ein Clwb Sadwrn ynAberdaugleddau. Mae’r Clwb yn arbennig ar gyfer pobl sydd â phroblemau Alzheimer,Dementia neu unrhyw broblemau gwybyddol eraill neu rhai sydd yn ymwneud â’r cof. Mae’rClwb yn cynnig gweithgareddau therapiwtig, y cyfle i brofi sefyllfa wahanol a chyfleoeddcymdeithasol i bobl sydd yn mynychu, tra hefyd yn rhoi’r cyfle i ofalwyr i fwynhau amser iffwrdd o’u cyfrifoldebau gofalu.

Mae’r staff yn y clybiau yn weithwyr cymorth gofal sydd wedi derbyn hyfforddiantychwanegol er mwyn gofalu am bobl sydd â dementia ac yn medru cynnwysgweithgareddau fel ymarferion ysgafn i gadw’n heini, therapi ysgogiad gwybyddol, celf a chrefft, cerddoriaeth a gemau.

Er mwyn mynychu’r clwb, bydd rhaid i’r sawl sydd yn derbyn gofal i gael asesiad yn y cartrefyn gyntaf.

Am fwy o wybodaeth, ffoniwch 01437 764639 os gwelwch yn dda.

Grŵp Cymorth Newydd i Ddynion Sydd yn OfalwyrAnffurfiol yn Sir Benfro A ydych yn gofalu am aelod teulu neu ffrind sydd ag afiechyd cyfyngus o ran bywyd?

Rydym yn creu Grŵp Cymdeithasol newydd i ddynion o bob oedran yn Sir Benfro yn 2020,sydd yn cwrdd yn fisol ac yn cynllunio gweithgareddau i’w gwneud ar y cyd fel:

• Teithiau cerdded byr• Anerchiadau am iechyd positif • Pobi bara a choginio • Sinema, dramâu a cherddoriaeth

Cysylltwch gyda ni os ydych am gymryd rhan neu’n helpu i sefydlu’r Grŵp.

Bydd y Grŵp yn hunan-gynaliadwy drwy gyfrwng rhoddion (mae hyn yn medru cynnwys eichamser, sgiliau y mae modd i chi eu rhannu, cynnal cyfarfodydd neu gyfrannu arian tuag atleoliadau a chostau teithio ar gyfer ein siaradwyr gwadd).

Am fwy o wybodaeth, cysylltwch os gwelwch yn dda gyda:

Luke Conlon, Cymunedau Tosturiol, Ffôn: 07908 860061 neu E-bost:

Clwb Sadwrn Canolfan Ddydd Havenhurst

Wythnos Gofalwyr 8fed-14eg Mehefin 2020Mae Hafal Croesffyrdd yn cynllunio ein digwyddiad ar gyfer WythnosGofalwyr eleni. Os hoffech dderbyn gwybodaeth am ein cynlluniau,cysylltwch os gwelwch yn dda gyda ni er mwyn cael eich ychwanegui’r rhestr bostio.

7

Mae Cerdyn Argyfwng i Ofalwyr yn wasanaeth am ddim i ofalwyr di-dâl.

Mae gofalwyr yn cario cerdyn sydd yn meddu ar rif adnabod unigryw a rhif ffôn argyfwng24 awr. Os yw gofalwr wedi cael damwain, mewn argyfwng neu’n ddifrifol wael, mae modddefnyddio’r rhif ar y cerdyn er mwyn rhoi gwybod i’r ganolfan fod y person y maent yngofalu amdano angen help. Mae camau yn cael eu cymryd wedyn er mwyn sicrhau bod yperson y maent yn gofalu amdano yn ddiogel.

Os hoffech wneud cais am y cerdyn hwn, yna cysylltwch gyda PCISS am ffurflen gais, ganddefnyddio’r manylion ar dudalen 16.

DALIER SYLW!

Cerdyn Argyfwng i Ofalwyr

Rwy’n disgwyl ar ôl rhywun sydd ynddibynnol arnaf ac o bosib ar ben ein hun.Mewn argyfwng, ffoniwch: 07866 975153

Os oes ffôn mudol gennych, efallai eich bod yn ymwybodol o ymgyrch a luniwyd ganbarafeddyg o’r enw ICE (In Case of Emergency). Mae’n annog pobl i gofnodi manylioncyswllt unigolyn ar eu ffôn rhag ofn bod yna argyfwng. Mae hyn yn ffordd arall o roitawelwch meddwl i ofalwyr a’r sawl sydd yn derbyn y gofal.

Cofnodwch y gair ICE ar eich ffôn mudol a nodwch rif y person yr hoffech ieraill/gwasanaethau argyfwng gysylltu gyda hwy ‘os oes yna argyfwng’.

Yn y fath argyfwng, bydd staff ambiwlans, yr heddlu ayyb yn medru cysylltu gyda’r personhwnnw yn syth. Mae modd i chi gofnodi sawl cyswllt, ICE1, ICE2 ayyb.

Nid oes modd defnyddio ICE os yw eich ffôn mudol wedi ei gloi gyda chyfrinair. Er mwyndelio gyda hyn, mae rhai gwneuthurwyr yn cynnig ffordd i arddangos geiriau ar y sgrin trabod eich ffon wedi ei glo, ac felly, rydych yn medru arddangos eich cyswllt ICE. Dylechedrych ar gyfarwyddiadau eich ffôn neu mi ddylech gysylltu gyda darparwr eich ffôn mudolam gyngor pellach.

A ydych wedi clywed am ICE?

Cynllun Argyfwng Wrth Gefn i Ofalwyr!

“Mae cludo’r cerdyn hwn yn rhoi tawelwch meddwl llwyr, gan fy mod yngwybod y bydd fy nhad yn derbyn help os wyf yn cael damwain ayyb”

8

Cynllun Cymorth Dŵr Cymru

Fel cwsmer Dŵr Cymru, a oeddech yn gwybod eich bod yn gymwys efallai i dderbyn helpgyda’ch biliau dŵr?

Os yw aelod o’r aelwyd yn derbyn budd-daliadau penodol ac yn meddu ar gyflwrmeddygol sydd yn golygu bod angen defnyddio llawer iawn o ddŵr (cyflyrau felanymataliaeth, cyflyrau’n ymwneud â’r coluddyn, cyflyrau’r croen ayyb), yna mae’n hynoddebygol eich bod yn gymwys i dderbyn help gyda chost y dŵr.

Am fwy o fanylion ac am ffurflen gais, cysylltwch os gwelwch yn dda gyda DŵrCymru ar 0800 0520145

Mae Cynllun ‘Neges Mewn Botel’ Clwb y Llewod yn syniad syml agrëwyd er mwyn annog pobl i gadw eu manylion personol a meddygolar ffurflen safonol ac mewn lle cyffredin fel yr oergell.

Mae hyn yn medru bod yn ddefnyddiol iawn os yw’r person yr ydych yn gofalu amdano ynmeddu ar gyflwr sydd yn medru newid yn gyflym a’u bod angen help, fel clefyd y siwgr neualergedd.

Mae’r boteli yn cael eu cyflenwi am ddim, rydych yn medru casglu un o’r rhain o’rcanolfannau iechyd, meddygfeydd, eich fferyllydd lleol neu maent ar gael gan y ClwbLlewod.

Byddwch yn derbyn sticer gyda’r botel ac mae modd arddangos hyn mewn lle amlwg, acfelly, bydd yr heddlu, ymladdwyr tân a’r gwasanaethau cymdeithasol ayyb, yn gwybod bodangen iddynt edrych yn yr oergell er mwyn dod o hyd i’r manylion.

Mae modd i chi gysylltu gyda’r Llewod yn uniongyrchol ar 0845 833 9502 er mwyndod o hyd i’ch clwb agosaf.

Neges Mewn Botel

9

A ydych wedi cofrestru fel Gofalwyr yn eich Meddygfaleol? Mae’r cynllun Buddsoddwyr mewn Gofalwyr yn gweithio gydameddygfeydd a llefydd eraill er mwyn helpu mwy o ofalwyr i ystyried euhunain fel gofalwyr a chael gafael ar y wybodaeth a’r cymorth sydd argael gan ystod o fudiadau yn Sir Benfro. Gofynnwch yn y dderbynfa yneich Meddygfa leol am wybodaeth ynglŷn â chofrestru fel gofalwr achanfod mwy am yr help a’r gefnogaeth sydd o bosib ar gael i chi.Efallai eich bod yn gwybod am berthynas, ffrind neu gymydog sydd yny sefyllfa hon: efallai eich bod yn medru eu helpu drwy rannu’rwybodaeth yma gyda hwy.

Os ydych eisoes wedi cofrestru fel gofalwr yn eich Meddygfa leol a bodeich amgylchiadau wedi newid, byddai’n ddefnyddiol i chi i roi gwybodi’ch meddygfa fel eu bod yn medru diweddaru eu cofnodion. Am fwy o fanylion am y cynllun, cysylltwch os gwelwch yn dda gydaPennie Muir, Arweinydd BmG, Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda.

pennie.muir@wales.nhs.uk

Dewis y gwasanaeth GIG Cymru cywir os ydych yn sâlneu wedi’ch anafu

Bydd Dewis Doeth yn eich helpu ibenderfynu a ydych angen sylw meddygolos ydych yn sâl.

Mae’n esbonio’r hyn y mae pobgwasanaeth GIG yn ei wneud a phryd ydylid ei ddefnyddio.

Mae Dewis Doeth yn golygu y byddwch chia’ch teulu yn derbyn y driniaeth orau, Maehefyd yn caniatáu i wasanaethau prysur yGIG i helpu’r bobl sydd eu hangen fwyaf.Bydd eich help gyda hyn yn achubbywydau.

Os nad ydych yn gwybod pa opsiwn i ddewis, cysylltwch gyda Galw Iechyd Cymru ar 111.

10

A ydych yn gofalu am rywun sydd â phroblem iechyd meddwl? Yna maeProsiect Gofalwyr Mind Sir Benfro yn medru helpu! Rydym yn cynniggwasanaeth arbenigol sydd yn darparu cymorth sydd yn seiliedig ar eichanghenion unigol. Rydym hefyd yn cynnig:

Ciniawau a Gweithgareddau MisolRydym yn dod ynghyd ar ddechrau bob mis mewn lleoliadau gwahanol o gwmpas Sir Benfroam ginio neu weithgaredd. Mae hyn yn hynod boblogaidd ymhlith gofalwyr ac yn cynnigseibiant o’ch rôl gofalu.

Gweithdai Celf a Chrefft i Ofalwyr CreadigolRydym nawr yn cynnig Gweithdai Celf a Chrefft wythnosol! Os hoffech ddod ynghyd gydagofalwyr tebyg eraill tra’n defnyddio eich sgiliau creadigol mewn awyrgylch hamddenol,hwylus, yna efallai mai dyma’r dosbarth i chi!

Mae Canolfan Adnoddau Mind Sir Benfro ar agor 365 diwrnod y flwyddyn. Mae’r bobl syddyn derbyn y gofal yn medru dod i’r ganolfan, a hynny er mwyn caniatáu i’r gofalwyr i gaelamser i’w hunain.

Am fwy o wybodaeth, ffoniwch Karina ar 01437 769982/07813 797615 neu e-bostiwchKarina@mindpembrokeshire.org.uk

MIND SIR BENFRO, 2 Perrots Road, Hwlffordd, SA61 2HD

Therapi Ocsigen - anadlu ocsigen mewn siambr wasgeddedig sydd yn medru eich helpu iliniaru’r symptomau sy’n gysylltiedig ag amryw o gyflyrau iechyd, gwella cylchrediad a lleddfuunrhyw enyniad.

Therapi Corfforol – sesiynau niwro-ffisegol, teilwredig unigol gan ddefnyddio cyfarparmeddygol a chyfarwyddyd arbenigol.

Cyfeillgarwch, cymorth a chyngor i’r sawl sydd yn byw gyda chyflwr hirdymor. Gweithgareddau cymdeithasol a’r cyfleoedd i Wirfoddoli.

Ar agor ar ddydd Llun, Mawrth ac Iau: 9am-5pm. Uned 57, Parc Busnes Honeyborough,Neyland, SA73 1SE. Cyswllt: 01646 600384 / info@hopemscentre.co.uk

Os ydych yn credu ein bod yn medru helpu, yna dewch draw i gael cip ar ein canolfangyfeillgar. Rydym yn ceisio ein gorau glas i greu awyrgylch hamddenol a hynod gymdeithasoli bawb i ddod ynghyd. Mae yna groeso bob tro i’n aelodau a’u teuluoedd, ffrindiau a gofalwyr,fel sydd yn wir i chi. Mae’r Ganolfan HOPE yno ar gyfer yr aelodau.

Beth ydym yn cynnig:

Therapïau hygyrch a fforddiadwy i’r sawl sydd wedi eu heffeithio gansglerosis ymledol (MS).

Canolfan Therapi HOPE MS

Prosiect Gofalwyr Mind Sir Benfro

11

Grŵp Cymorth i OfalwyrAr agor i bob gofalwr

Grŵp wythnosol er mwyn cwrdd ag eraill mewn sefyllfa debyg am gyngor ymarferol achymorth emosiynol, rhannu profiadau a gwybodaeth.

Ymunwch gyda ni am sgwrs a phaned o de bob dydd Iau 3.30pm-4.30pm

Ystafell Ddydd, Bro CerwynHeol Abergwaun

Hwlffordd SA61 2PZ

“Roeddwn wedi mynychu’r grŵp gyntaf pan oedd fy ngŵr wedi profi gwaeledd. Roedd yr helpa’r gefnogaeth a dderbyniais wedi fy helpu yn ystod cyfnod anodd. Mae ei iechyd yn ddaerbyn hyn ac rwyf dal yn mynychu’r grŵp gan fy mod yn teimlo fod y profiad i mi gael yn

medru helpu a chefnogi gofalwyr eraill sydd yn mynd drwy emosiynau tebyg i’r hyn a deimlaispan oedd fy ngŵr yn sâl.”

“Mae fy ngŵr yn derbyn triniaeth feddygol yn rheolaidd yn yr ysbyty ar gyfer ei salwchcorfforol. Rwyf yn mynychu’r cyfarfod bob wythnos ac wedi canfod fod y gofalwyr eraill yngyfeillgar ac yn gefnogol ohonof, ac rwyf yn medru mynegi fy nheimladau a phryderon fel

gofalwr.”

“Mae afiechyd meddwl gan fy ngwraig ac mae’r grŵp wedi rhoi’r gefnogaeth gyfeillgar syddangen tra fy mod yn gofalu amdani. Mae’r bobl eraill sydd yn mynychu wedi fy nghefnogi

drwy rhai o’r cyfnodau anodd ac mae diddordeb parhaus gennyf yn y cynnydd a wneir gan fyngwraig. Rydym yn medru sgwrsio yn agored ac yn hyderus am ein sefyllfa.”

“Roedd fy merch wedi ei heffeithio gan anhwylder bwyta pan oeddwn yn mynychu’r grŵp.Roeddwn wedi cwrdd â gofalwyr a rhieni eraill a oedd mewn sefyllfa debyg i mi. Roedd ycyfarfodydd grŵp yn gefnogol iawn ac roeddwn wedi gwneud ffrindiau newydd. Roedd yr

awyrgylch yn hamddenol ac yn gyfeillgar, lle y mae modd i chi siarad yn agored, gan wybodna fydd y gofalwyr eraill yn y grŵp yn eich beirniadu neu’n barnu”.

Os oes unrhyw gwestiynau gennych neu os ydych am fwy o wybodaeth, ynacysylltwch os gwelwch yn dda gyda:

Rachael Bird

Ffon: 07970 435965

E-bost: rachael.bird@hafal.org

12

Mae’r Cynllun Cenedlaethol i Atgyfeirio Pobl i Wneud Ymarfer Corff (NERS) yngynllun sydd wedi ei ariannu gan Lywodraeth Cymru a’i ddatblygu er mwyn cysoni’rcyfleoedd atgyfeirio o’r math yma ar draws awdurdodau lleol a byrddau iechyd yngNghymru. Rydym yn darparu mynediad at raglenni ymarfer safon uchel o danoruchwyliaeth i oedolion er mwyn gwella iechyd a lles.

Wedi ei anelu at y bobl hynny sydd:• Mewn risg o ddatblygu cyflwr cronig • Yn meddu ar gyflwr meddygol a fydd yn gwella wrth wneud ymarfer corff • Yn mynd i elwa o weithgarwch corfforol cyson

Mae’r rhaglenni rhwng 16 a 48 wythnos (gan ddibynnu ar y cyflwr meddygol).

Yma yn Sir Benfro, mae yna ystod o weithgareddau yn cael eu cynnal yn y gampfa ac felrhan o ddosbarthiadau ac mae modd dewis o:

Sesiynau yn y Gampfa, Sesiynau Cadw’n Heini Ysgafn, Grwpiau Cerdded, Pilates, Therapiyn y Dŵr (Aberdaugleddau), Dosbarthiadau Cefn, Dosbarthiadau Strôc, DosbarthiadauCydbwysedd, Dosbarthiadau Cardiaidd, Dosbarthiadau Easyline (Hwlffordd).

Sut wyf yn manteisio ar y cynllun?

Os ydych yn 17 mlwydd oed neu’n hŷn, siaradwch gyda’ch gweithiwr iechyd proffesiynol –eich Meddyg Teulu, nyrs yn y practis, nyrs arbenigol neu seicotherapydd. Bydd eichgweithiwr iechyd proffesiynol yn cwblhau ffurflen atgyfeirio ac yn ei danfon atom. Unwaith ybydd yn cael ei brosesu, byddwn yn cysylltu gyda chi er mwyn rhannu gwybodaeth am ycamau nesaf a threfnu eich ymgynghoriad cychwynnol.

Mae sylwadau gan gleientiaid sy’n deillio o holiaduron ar ddiwedd y 52 wythnos neu gangardiau sylw’r Awdurdod Lleol, yn cynnwys:

“Mae NERS wedi bod yn hynod fuddiol ac rwyf wedi ymuno â’r gampfa leol apharhau gyda’r dosbarthiadau”

“Rwyf wedi gwneud ffrindiau newydd yn sgil NERS ac wir wedi mwynhau’r elfengymdeithasol”

“Roedd fy Meddyg Teulu wedi fy atgyfeirio at y ganolfan hamdden. Gweithwyr Ymarfer Corff Proffesiynol ardderchog ac amrywiaeth dda o gyfarpar.”

Os ydych angen gwybodaeth bellach am sut i fanteisio ar ycynllun, cysylltwch os gwelwch yn dda gyda David Braithwaite,Cynllun Atgyfeirio Ymarfer Corff Sir Benfro ar 01437 775566 neue-bostiwch david.braithwaite@pembrokeshire.gov.uk.

13

Pasbort i Hamdden ar gyfer GofalwyrA ydych yn gofalu am rywun?

Fel gofalwr di-dâl, a hoffech ddefnyddio cyfleusterau hamdden CyngorSir Benfro yn fwy rheolaidd?

Er mwyn bod yn gymwys am brisiau consesiynol yng nghyfleusterau Hamdden Sir Benfroar hyd a lled y sir, rhaid i ofalwyr i gwblhau ffurflen gofrestru Hamdden Sir Fynwy (ar gael ounrhyw ganolfan hamdden) a chyflwyno’r Cerdyn Cydnabod Gofalwyr (gan PCISS) wrth yddesg groeso yn y Ganolfan Hamdden a bydd y derbynnydd yn eich cofrestru. Ar hyn obryd, mae sawl aelodaeth chwe mis am ddim ar gael i ofalwyr.

Mae’r Pasbort i Hamdden ar gael i’r holl ofalwyr di-dâl sydd yn byw yn Sir Benfro. Unwaith ymaent wedi cofrestru, mae gofalwyr yn gymwys i elwa o ffioedd gostyngedig am amryw oweithgareddau yn eu canolfan hamdden leol. Mae’r gofalwyr sydd wedi cofrestru ar gyferPasbort i Hamdden yn medru manteisio ar ein cynllun aelodaeth ac mae modd talu ffi un troneu’n fisol. Mae’r aelodaeth yn cynnwys:

Sesiynau Swît Ffitrwydd (drwy’r amser)Dosbarthiadau Ffitrwydd (tan 4pm Llun—Sul)

Chwaraeon Racedi (tan 4pm Llun—Sul)Nofio cyhoeddus (pob sesiwn)

Swît IechydGwiriadau Iechyd

Rhaglenni Cadw’n Heini

Mae ffurflenni cais Pasbort i Hamdden ar gael o’ch Canolfan Hamdden Sir Benfro leol.

Am fwy o wybodaeth am Gerdyn Cydnabod Gofalwyr, cysylltwch gyda’r PCISS ganddefnyddio’r wybodaeth ar dudalen 16.

www.pembrokeshire.gov.uk/leisure

14

Pwy ydym ni?

Mae Power Up! yn bartneriaeth rhwng Western Power Distribution, eich rhwydwaithtrydanol, a’r Ymddiriedolaeth Arbed Ynni.

Ein prif nod yw helpu’r bobl hynny sydd yn fregus i arbed arian a chadw’n gynnes os oesyna doriad pŵer ar draws De a Gorllewin Cymru.

Rydym yn cynnig cyngor gwahanol o ran incwm, tariffs ac effeithiolrwydd ynni er mwyneich helpu i arbed ynni ac arian ar eich biliau.

Mae modd cysylltu gyda Power Up! ar 0808 808 2274 neu WPDpowerup@est.org.ukMae croeso i chi gysylltu gyda ni am gyngor a chefnogaeth am ddim.

Sut ydym yn medru eich helpu?

Mae Cynghorydd Power Up! profiadol yn medru eich helpu gyda’r canlynol:

• Cyngor gwrthrychol ac am ddim ar sut i sicrhau’r fargen orau, doed a ddelo pwy sydd yn cyflenwi nwy neu drydan i’ch cartref.

• Gwiriad budd-daliadau – a ydych yn derbyn pob dim yr ydych yn gymwys ar ei gyfer?

• Cyngor arbed ynni ar gyfer creu cartref cynnes ac iachus a biliau fforddiadwy

• Lleihau’r defnydd o nwy a thrydan, yn canfod tariff gwell neu’n newid cyflenwyr

• Atgyfeirio unigolion at gynlluniau grant sydd yn cynnig cyfleoedd i elwa o grantiau i insiwleiddio’r wal geudod a’r llofft, a chyngor ar adnewyddu boeleri hen, aneffeithlon

• Cyngor ar reoli eich arian ac unrhyw ddyledion sydd gennych, gan gynnwys sicrhau eichbod yn derbyn help gan wasanaeth arbenigol o ran cyngor ar ddyledion.

• Ymweliadau â’r cartref os ydy’n well gennych i siarad gyda rhywun mewn person.

Cyngor ar Ynni

15

Tips allweddol ar gyfer arbed ynni Drwy ddilyn y camau syml yma o gwmpas y tŷ, byddwch yn medru aros yn gysurus ac arbedarian ar eich biliau ynni.

Rheolwch y system wresogi:- Os ydych yn gostwng eich thermostat o 1 gradd, byddwch yn lleihau eich bil gwresogi hyd at10 y cant, gan arbed tua £80 y flwyddyn. Os oes teclyn amser gennych, trefnwch fod ygwres a’r dŵr twym yn dod ymlaen pan fyddwch adref, yn hytrach na’u gadael ymlaen drwy’ramser. Dylid gosod y thermostat ar y tymheredd cyfforddus isaf posib, fel arfer rhwng 18 a21 gradd.

Cawodydd byrrach:- Bydd treulio un funud yn llai yn y gawod yn arbed £7 oddi ar eich bil ynni bob blwyddyn, ambob person. Os oes gennych fesurydd dŵr, byddwch hefyd yn medru arbed £7 ar eich biliaudŵr a charthffosiaeth, ac mewn teulu o bedwar person, gallwch arbed bron £80 y flwyddyn(ar gyfartaledd).

Newidiwch i ddefnyddio Deuodau Allyrru Golau (LEDs):- Os ydych yn cyfnewid bylb halogen am fylb LED, byddwch yn arbed tua £90 ar gyfartaleddmewn costau trydan dros fywyd y bylb.

Llinell dillad sych:- Rydych yn medru arbed £30 y flwyddyn mewn trydan drwy sychu eich dillad ar lein ddilladyn hytrach na defnyddio peiriant sychu dillad.

Golchwch ar 30 gradd:-Os ydych yn gosod eich peiriant ar 30 gradd yn hytrach na thymheredd uwch, rydych ynmedru arbed £6 y flwyddyn a defnyddio 40 y cant yn llai o drydan.

Diffoddwch y golau:- Diffoddwch y golau os nad ydych yn ei ddefnyddio a bydd hyn yn arbed tua £14 ar eichbiliau ynni blynyddol.

Y pwynt berwi:- Os ydych ond yn llenwi’r tegell gyda’r dŵr sydd ei angen, rydych yn medru £7 mewn biliauynni bob blwyddyn.

Diffoddwch y teclynnau’n llwyr:- Rydych yn medru arbed tua £30 y flwyddyn drwy gofio i ddiffodd eich teclynnau yn llwyr ynhytrach na’u gadael ar ‘standby’. Mae modd gwneud hyn gyda’r holl declynnau trydanol acelectronig heb effeithio ar y modd y maent wedi eu trefnu.

Sut mae Gwasanaeth Gwybodaeth a Chymorth Gofalwyr Sir Benfro yn medru eich helpu chi?

Gwasanaeth Gwybodaeth a Chymorth Gofalwyr SirBenfroCyswllt: 01437 611002

Joanne Thomas - Cydlynydd GwasanaethauPCISS@hafal.org

Rachael Bird - Gweithiwr Allgymorth Gofalwyr rachael.bird@hafal.org

Hoffwch ni ar Facebook: GwasanaethGwybodaeth a Chymorth Gofalwyr Sir Benfro

Dilynwch ni ar Twitter: @PCISS11

Sefydlwyd Gwasanaeth Gwybodaeth a Chymorth Gofalwyr Sir Benfro (PembrokeshireCarers Information and Support Service - PCISS) yng Ngorffennaf 2016 gyda’r nod oddarparu gwybodaeth, cyngor a chymorth i ofalwyr sydd yn byw yn Sir Benfro ac mae’rholl ofalwyr hynny sydd yn oedolion yn cael eu gwahodd i gofrestru gyda ni.

Yn ogystal â’r Gazette Gofalwyr, rydym hefyd yn cynnig y Cynllun Argyfwng Wrth Gefn iOfalwyr, Cerdyn Cydnabod Gofalwyr, a gyda’n partneriaid, rydym yn cynnal nifer oddigwyddiadau am ddim yn ystod Wythnos Gofalwyr ac ar Ddiwrnod Hawliau Gofalwyr.

Mae’r gwasanaeth Allgymorth Gofalwyr PCISS yn cynnig ystod eang o wybodaeth iofalwyr ar lefel unigol, yn rhoi cyngor i chi am eich hawliau ac yn eich cyfeirio atffynonellau eraill o gymorth. Yn ein swyddfeydd yn Crossroads House, Merlins Hill,Hwlffordd, mae Canolfan Galw Heibio i Ofalwyr, lle y mae croeso i ofalwyr i alw heibio amwybodaeth a sgwrs. Mae’r ganolfan ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener, 9am-5pm.Rydym drws nesaf i’r orsaf dân ac mae modd parcio am ddim, gyda man penodol ar gyferymwelwyr anabl.

Os hoffech ddweud wrthym am yr hyn yr hoffech ei ddarllen yn y Gazette, neu am fwy owybodaeth am unrhyw beth sydd wedi ei nodi uchod, cysylltwch gyda ni gan ddefnyddio’rmanylion isod.

hafal

16