Leeswijzer Het ITC - International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation - legt met dit jaarverslag verantwoording af over het gevoerde beleid in het jaar 2009. Deze verantwoording richt zich in de eerste plaats op de Universiteit Twente als penvoerder en de Raad van Toezicht en daarnaast op externe opdrachtgevers, relaties en het eigen personeel. De indeling van dit jaarverslag is in overeenstemming met de richtlijn van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) voor de jaarverslaggeving voor het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (uitgegeven door de Centrale Financiën Instellingen - CFI - van het Ministerie van OCW). Het eerste hoofdstuk geeft het verslag van de Raad van Toezicht, bericht van het bestuur, hoofdlijnen en kerngegevens van het ITC weer. Hoofdstukken 2, 3 en 4 zijn gewijd aan organisatie en beleid en de primaire taken van het ITC: onderzoek, onderwijs en advieswerkzaamheden. Er is aandacht voor de gerealiseerde wijzigingen in het onderwijsaanbod, de plannen voor de komende jaren en de beleidsoverwegingen waarop deze wijzigingen berusten. Hoofdstukken 5 en 6 behandelen de bedrijfsvoering en financiële aspecten. Het financiële verslag in hoofdstuk 7 bevat de jaarrekening 2009 en geeft aanvullende informatie bij de jaarrekening, inclusief de accountantsverklaring. De bijlagen bevatten gedetailleerde informatie over de academische output, studentenstatistieken en informatie over bestuur en adviesorganen, fellows en hoogleraren. Het verslag bevat niet alleen een verantwoording van het gevoerde beleid maar ook korte uiteenzettingen van highlights uit het verslagjaar. Naast dit jaarverslag wordt voor externe relaties jaarlijks een Engelstalig document 'ITC Facts and Figures' gepubliceerd waarin de belangrijkste elementen van het gevoerde beleid en de resultaten worden samengevat. Dit document en het Jaarverslag van het ITC verschijnt op Internet en is te vinden op www.itc.nl/about_itc/facts_figures.asp.

Inhoud

1  Algemeen 1 1.1  Bericht van de Raad van Toezicht 1 1.2  Voorwoord van het bestuur 2 1.3  Missie, profiel en strategie 3 1.4  Primaire processen 4 1.5  Juridische structuur 6 1.6  Organisatiestructuur 6 1.7  Kerncijfers 10 

2  Onderzoek 11 2.1  Beleid en strategie 11 2.2  Organisatie en kwaliteitszorg 11 2.3  Realisaties 13 2.4  Samenwerkingsverbanden 17 

3  Onderwijs 18 3.1  Beleid en strategie 18 3.2  Organisatie en kwaliteitszorg 18 3.3  Realisaties 21 3.4  Samenwerkingsverbanden 23 

4  Advieswerkzaamheden 25 4.1  Beleid en strategie 25 4.2  Organisatie en kwaliteitszorg 25 4.3  Realisaties 25 4.4  Samenwerkingsverbanden 27 

5  Bedrijfsvoering 29 5.1  Beleid en strategie 29 5.2  Personele capaciteitsverdeling 29 5.3  Huisvesting 33 

6  Financiën 35 6.1  Beleid en strategie 35 6.2  Realisaties 36 

7  Jaarrekening 39 7.1  Grondslagen voor bepaling van het resultaat 41 7.2  Geconsolideerde balans per 31 december 2009 (na resultaatbestemming) 43 7.3  Geconsolideerde staat van baten en lasten over 2009 44 7.4  Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2009 45 7.5  Toelichting op de geconsolideerde balans en staat van baten en lasten 46 7.6  Niet uit de balans blijkende verplichtingen 53 7.7  Overzicht verbonden partijen 54 7.8  Toelichting op de onderscheiden posten van de geconsolideerde staat van baten en lasten 56 7.9  Enkelvoudige balans ITC per 31 december 2009 (na resultaatbestemming) 60 7.10  Enkelvoudige staat van baten en lasten over 2009 61 7.11  Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 62 7.12  Overige gegevens 65 

Bijlagen 69 Aantal studenten per land van herkomst 69 Korte cursussen 70 Refresher courses 70 Academische output 71 Bestuur en adviesorganen, fellows en hoogleraren 77 

Algemeen 1

1 Algemeen

1.1 Bericht van de Raad van Toezicht De Raad van Toezicht (RvT) van de Stichting ITC houdt, op basis van statuten, toezicht op het bestuur van het ITC. Het bestuur bestaat uit één bestuurder, te weten de rector van het ITC. Conform ministeriële richtlijnen bestaat er sinds 2001 een formele relatie tussen het ITC en de Universiteit Twente (UT) welke is vastgelegd in een penvoerderovereenkomst. Voor de RvT was 2009 het laatste jaar met de UT als penvoerder van het ITC. De integratie van het ITC als zesde faculteit van de UT werd per 1 januari 2010 een feit. In het verslagjaar 2009 is door de RvT vijf maal vergaderd: 5 maart, 23 april, 11 juni, 24 september en 16 december. De vergaderingen stonden grotendeels in het teken van de afronding van het integratieproces ITC-UT. Daarnaast heeft de benoeming van de nieuwe rector/decaan van de Faculteit ITC als opvolger voor prof. dr. ir. Martien Molenaar, die per 31 december 2009 het rectoraat heeft neergelegd, veel aandacht gehad. Samenstelling Ter vervanging van prof. dr. Wouter van Rossum werd per 1 januari 2009 vanuit de UT prof. dr. Ton Mouthaan voorgedragen en benoemd tot lid van de RvT.

Besluiten De jaarrekening 2008 is in de vergadering van april bij besluit door de RvT ongewijzigd vastgesteld en ter goedkeuring aangeboden aan de penvoerder. De begroting 2010 is in december bij besluit door de RvT ongewijzigd vastgesteld en ter goedkeuring aan de penvoerder aangeboden.

Benoeming rector/decaan De RvT heeft haar statutaire rol in de benoemingsprocedure van de rector voortvarend ter hand genomen. In een vroeg stadium is in overleg met het College van Bestuur van de UT aan Bureau Van der Kruijs de opdracht verstrekt om te komen met geschikte kandidaten. In april heeft de benoemingsadviescommissie (BAC) en de klankbordgroep (KBG) de geselecteerde kandidaten gesproken. In juni heeft de BAC mede namens de KBG aan de RvT een voordracht gedaan. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in de benoeming van de hoogleraar en de beoogd rector/decaan prof. dr. ir. Tom Veldkamp per 1 oktober 2009.

Integratie ITC in UT De wens van de overheid om tot verdergaande samenwerking te komen tussen het ITC en de UT, gebaseerd op de voorgenomen verandering van de financieringsrelatie van het ITC met het Ministerie van OCW na 2007, heeft ook in 2009 de agenda van de vergaderingen van de RvT beheerst. Het integratieproces is in 2009 het laatste jaar ingegaan. De onderwerpen: adviesaanvraag, statutenwijziging, akte van overdracht en instelling van een bestuur voor de ITC Foundation ontbraken op geen enkele agenda in het vergaderjaar van de RvT.

Afscheid directie In de vergadering van 16 december en in het aansluitend gehouden eindejaarsdiner is op gepaste wijze afscheid genomen van de leden van de RvT en van de directie van het ITC. Op 17 december heeft professor Molenaar in de jaarlijkse diesviering zijn rectoraat overgedragen. Prof. mr. J.W.J. Besemer, Voorzitter

2 Algemeen

1.2 Voorwoord van het bestuur Geachte lezers, Voor u ligt het jaarverslag over 2009 van de Stichting International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation, kortweg Stichting ITC genoemd. Op het moment van publicatie van dit verslag is er een nieuwe situatie ingetreden. De gesprekken die de laatste jaren zijn gevoerd tussen het ITC en de Universiteit Twente (UT), zijn in 2009 afgerond.

Tijdens de diesviering op 17 december 2009 is dit feit formeel bekrachtigd door het ondertekenen van een gezamenlijke verklaring door dr. Anne Flierman en prof. dr. ir. Martien Molenaar respectievelijk de voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Twente en de rector van het ITC. De feitelijke overdrachtsakte en bijbehorende documenten zijn door beiden op 21 december 2009 ten overstaan van een notaris getekend en op basis van de afspraken in deze akte heeft de Stichting ITC haar organisatie per 1 januari 2010 overgedragen aan de UT, waar ze nu de zesde faculteit van vormt, de Faculteit voor Geo-informatiewetenschappen en Aardobservatie.

De Stichting ITC gaat vanaf die datum door als de Stichting ITC Foundation, met aangepaste statuten en doelstelling. De Stichting is met de UT partij in de overdrachtsakte en zal daarom ook gesprekspartner blijven ten aanzien van de uitvoering van deze overeenkomst. Daarnaast heeft de Stichting een aantal taken ter ondersteuning van de missie en taken van het ITC.

Hiermee is een periode van 59 jaar tot een einde gekomen, een periode waarin internationaal onderwijs zoals het ITC dat verzorgt buiten het universitaire bestel viel. Met het 60ste jaar van haar bestaan gaat het ITC als organisatie een nieuwe fase in, nu wel als onderdeel van dit bestel. Een nieuwe toekomst met nieuwe mogelijkheden. Het ITC behoudt in deze nieuwe situatie dezelfde missie en taken als voorheen. Dit houdt dus een erkenning in van deze taken binnen het reguliere hoger onderwijsbestel.

Het zal duidelijk zijn dat de voorbereiding van de integratie een groot beslag heeft gelegd op de inzet van onze medewerkers, vooral ook omdat de primaire taken als onderwijs, onderzoek en advieswerk gewoon door zijn gegaan. In 2009 heeft zelfs nog een groei van deze activiteiten plaatsgevonden. Vooral de groei van het PhD programma brengt ons tot op de grens van wat de organisatie nu aankan. Deze groei heeft ook geleid tot verdere groei van het aantal wetenschappelijke publicaties. Dit alles heeft tot een forse werkdruk voor onze medewerkers geleid en die wordt ook gevoeld. Ik spreek hierbij dan ook mijn grote waardering uit voor hun inzet en motivatie.

We kunnen met het bovenstaande vaststellen dat het ITC in academische zin goed presteert. Het Instituut is al heel lang internationaal een begrip op het gebied van capacity building, vooral in ontwikkelingslanden en landen in transitie. Verder blijkt uit de jaarrekening dat het ITC het jaar 2009 afsluit als een financieel zeer gezonde organisatie. Dit geeft alle vertrouwen dat het ITC vanuit een zeer goede startpositie haar nieuwe levensfase in gaat.

Ik wens daarom, mede namens mijn mededirecteur Sjaak Beerens alle medewerkers en studenten van het ITC het allerbeste in die nieuwe fase. Daarbij wensen we met name onze opvolgers Tom Veldkamp als de nieuwe Rector van het ITC en Erna Leurink als de directeur Bedrijfsvoering alle sterkte en succes bij de positionering van het ITC in de nieuwe constellatie. Prof. dr. ir. M. Molenaar Rector ITC, 2001-2009

Algemeen 3

1.3 Missie, profiel en strategie

Missie Het International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation (ITC) richt zich op capaciteits-ontwikkeling en kennisoverdracht op het gebied van geo-informatie en aardobservatie ten behoeve van in technisch en/of economisch opzicht minder ontwikkelde landen (LDC’s). Deze activiteiten richten zich uiteindelijk op de versterking van organisaties die actief zijn op het gebied van productie, verspreiding, beheer en gebruik van geo-informatie (GI-organisaties). Het ITC bevindt zich in de unieke positie, dat zij onder één dak expertise verenigt ten aanzien van: het volledige beheertraject m.b.t. geo-informatie, van informatieverwerving tot verspreiding en toepas-

sing/gebruik in procestechnische en technologische aspecten; de organisatorische en institutionele omgeving waarin geo-informatie wordt beheerd en gebruikt. Deze unieke positie wordt versterkt door de complementaire relatie die het ITC heeft met zijn vier partner-universiteiten: de Universiteit Twente, Wageningen Universiteit en Researchcentrum, Universiteit Utrecht en de Technische Universiteit Delft. De samenwerking met deze universiteiten biedt het ITC de mogelijkheid betrokken te zijn bij fundamenteel en strategisch onderzoek binnen de eigen discipline, echter altijd met als uiteindelijk doel kennisvalorisatie voor klantorganisaties in minder ontwikkelde landen. Dit alles maakt het ITC wereldwijd tot een unieke organisatie. De taak van het ITC is uitdrukkelijk vastgelegd in het kader van Official Development Assistance (ODA). Deze taak wordt verder gekarakteriseerd door de definitie van capaciteitsontwikkeling als combinatie van: staf-ontwikkeling van GI-organisaties door scholing en training, de management versterking van GI-organisaties, de versterking van de institutionele kaders waarin GI-organisaties opereren. Het ITC ziet daarbij vooral volledige organisaties, en niet zozeer individuen, als klanten. Hierbij gaat het om de integrale kenniseisen van geselecteerde doelorganisaties.

Profiel Het ITC is opgericht in 1950 en wordt aangeduid met de letters 'ITC' vanwege de oorspronkelijke naam: International Training Centre for Aerial Survey. Het ITC is het grootste instituut voor internationaal hoger onderwijs in Nederland. Het is gespecialiseerd in het verzamelen, beheren en visualiseren van geo-informatie en het geïntegreerd interpreteren van deze informatie. Het Instituut ondersteunt daarmee het beheer en het ontwikkelen van beleid met betrekking tot natuurlijke hulpbronnen gericht op duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding in ontwikkelingslanden. De activiteiten van het ITC zijn statutair vastgelegd en betreffen het verrichten en bevorderen van weten-schappelijk onderzoek, het verzorgen van onderwijs en training, het in internationaal verband verstrekken van adviezen en het bijdragen aan de wetenschappelijke ontwikkeling op de volgende gebieden: geo-informatievoorziening en aardobservatie, het gebruik van geo-informatie en aardobservatie voor het

beheer en de ontwikkeling van natuurlijke hulpbronnen en voor landgebruik, het gebruik van geo-informatie en aardobservatie voor het monitoren, de analyse en het begrijpen van

ruimtelijke processen, de operationalisering van kennis op deze gebieden voor civiele doeleinden en ter ondersteuning van goed

bestuur. Het ITC beoogt mede de resultaten van zijn werkzaamheden dienstbaar te maken aan de sociaal-economische ontwikkeling van de samenleving in het algemeen en van die in ontwikkelingslanden in het bijzonder.

Strategisch Plan 2005-2009 Het Strategisch Plan 2005-2009 heeft als motto 'From building capacity to building on capacity'. Het plan beoogt het versterken van de positie van het ITC als 'Centre of Excellence in Geo-information Science and Earth Observation'. Dit zal gerealiseerd worden door: het verbeteren van effectiviteit en efficiëntie van de inzet van de beschikbare

personele en materiële middelen, het verder ontwikkelen van een internationaal netwerk van partnerships voor

het samenwerken op het gebied van onderzoek, onderwijs en advieswerkzaam-heden,

het continueren van de integratie in het Nederlandse systeem voor Hoger Onderwijs, inclusief de accreditatie van de onderwijsprogramma's.

4 Algemeen

Het Strategisch Plan 2005-2009 biedt een algemeen beleidskader waarbinnen sinds 2005 gedetailleerde strategiedocumenten zijn geschreven. Deze richten zich voor de wetenschappelijke afdelingen op de primaire processen onderzoek, onderwijs en advieswerkzaamheden en verder op de essentiële ondersteunende processen inzake human resource development, marketing, communicatie, partnerships en informatie technologie. In de volgende hoofdstukken komen de beleidsuitgangspunten en streefwaarden voor 2009 aan de orde. Vervolgens wordt aangegeven wat op deze verschillende terreinen is gerealiseerd.

1.4 Primaire processen Het ITC onderscheidt in de aansturing van zijn activiteiten drie primaire processen, te weten onderzoek, onderwijs en advieswerkzaamheden.

Onderzoek Het ITC voert multidisciplinair en probleemgericht onderzoek uit ter ondersteuning van de onderwijsprogram-ma’s en advieswerkzaamheden. Het onderzoeksprogramma wordt uitgevoerd door eigen medewerkers, promovendi en PhD-studenten in nauwe samenwerking met binnen- en buitenlandse universiteiten en kan afgesloten worden met een doctoraat (PhD degree). De onderzoeksactiviteiten van MSc-studenten vinden zoveel mogelijk plaats binnen de kaders van het ITC onderzoeksprogramma. Onderzoeksprojecten dragen bij aan een up-to-date vakkundigheid en zijn essentieel voor het verhogen van de onderwijskwaliteit van het ITC. Het Instituut onderkent de toenemende noodzaak van toegepast onderzoek, dat zich toelegt op specifieke ontwikkelingsproblemen gerelateerd aan de tegenstrijdige belangen tussen de ontwikkeling van hulpbronnen en een duurzaam milieu.

Onderwijs Sinds 1950 hebben meer dan 19.000 studenten, voornamelijk in de leeftijd tussen 30 en 45 jaar met meerdere jaren professionele ervaring en afkomstig uit 175 landen, met succes een opleiding afgesloten aan het ITC. Het onderwijsprogramma 'Geo-Information Science and Earth Observation' omvat reguliere opleidingen leidend tot: Master of Science (MSc)-graad (18 maanden), Master-graad (12 maanden), Postgraduate Diploma (PGD) (9 maanden), Diploma (9 maanden), Certificaat (3 weken - 3 maanden). Het programma kent de volgende opleidingen: Geoinformatics, Governance and Spatial Information Management, Land Administration, Natural Resources Management, Urban Planning and Management, Water Resources and Environmental Management Applied Earth Sciences, Daarnaast omvat het onderwijsaanbod korte cursussen (3 weken – 3 maanden), voornamelijk als onderdeel van de reguliere programma’s (modules), bijscholings- ('refresher') en maatwerkcursussen. Deze worden zowel intramuraal (op het ITC) als extramuraal en online in nauwe samenwerking met lokale organisaties in de doellanden zelf verzorgd. Om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar flexibiliteit in opleidingen is het ITC samenwerkings-verbanden aangegaan met gerenommeerde buitenlandse organisaties en universiteiten in verschillende landen. Het door het ITC geaccrediteerde opleidingspakket wordt ter plaatse geheel of gedeeltelijk door deze organisaties verzorgd al dan niet met kwaliteitscontrole door het ITC. Gezamenlijke onderwijsprogramma’s zijn inmiddels geïmplementeerd in samenwerking met partners in Bolivia, Mexico, China, India, Iran, Nigeria, Tanzania, Ghana, Kenia, Indonesië, Nederland, Groot-Brittannië, Zweden en Polen. Het ITC-onderwijs-programma draagt op deze wijze bij aan de human resource development (HRD) binnen productieorganisaties en onderwijs- en wetenschappelijke instituten in ontwikkelingslanden en landen in transitie.

Algemeen 5

Opening Academisch Jaar 2009-2010 Het ITC opende op donderdag 24 september het Academisch Jaar 2009-2010 in de Grote Kerk in Enschede. Prof. dr. ir. Martien Molenaar, rector van het ITC, verwelkomde de vele gasten en de 312 nieuwe studenten uit 60 verschillende landen. In zijn openingsspeech schetste hij de globalisering gedurende de afgelopen zes decennia van het bestaan van het ITC en hoe dit van invloed is geweest op de veranderende behoeften op het gebied van het onderwijs. Daarna werden de aanwezigen namens de Student Association Board welkom geheten door de heer Ganesh Prashad Bhatta. Professor Molenaar vervolgde met de uitreiking van de ITC MSc Award en Research Award. De ITC MSc Award werd dit jaar uitgereikt aan de heer Aidin Niamir voor de beste MSc-thesis getiteld: 'Distribution modelling of the Short-toed Eagle in relation to potential food availability'.

De ITC Research Award voor de auteur van het beste wetenschappelijke artikel werd uitgereikt aan de heer Sander Oude Elberink voor zijn artikel '3D information extraction from laser point clouds covering complex road junctions'. De 'Schermerhornlezing', traditiegetrouw de eerste lezing van het nieuwe academische jaar met de titel ‘The Earth: in good shape?’, werd gehouden door professor Reiner Rummel van de Technische Universiteit in München. Na zijn slotwoord nodigde professor Molenaar de aanwezigen uit voor een receptie in de foyer van het Muziekcen-trum.

Advieswerkzaamheden Het onderzoek- en onderwijsprogramma wordt voornamelijk met subsidie van het Ministerie van OCW uitgevoerd. Daarnaast worden onderzoek-, onderwijs- en adviesopdrachten uitgevoerd in opdracht van derden, zogenaamde contractwerkzaamheden. Deze activiteiten worden uitgevoerd door de wetenschappelij-ke afdelingen en separaat beheerd door het Bureau Marketing and Project Services (MPS) om optimaal in te kunnen spelen op de specifieke eisen die opdrachtgevers stellen. Deze projecten betreffen ook adviesdiensten aan academische- en professionele organisaties in de vorm van institutionele versterkingsprojecten. Tot dusverre heeft het ITC meer dan 1.000 projecten met succes uitgevoerd. Het ITC is bekend bij alle grote internationale (projectfinancierende) organisaties. Daarnaast werkt het Instituut overal ter wereld nauw samen met een groot aantal instituten, vooral met organisaties in de doellanden van het ITC die overeenkomstige belangen hebben. In dit Jaarverslag worden de contractwerkzaamheden op het gebied van onderzoek en onderwijs behandeld in de hoofdstukken Onderzoek en Onderwijs. De werkzaamheden gericht op institutionele versterking en specifieke adviesopdrachten worden behandeld in het hoofdstuk over Advieswerkzaamheden.

6 Algemeen

1.5 Juridische structuur Het ITC was in 2009 een zelfstandige instelling met als rechtsvorm die van een stichting. De Universiteit Twente trad tot eind 2009 op als penvoerder naar het Ministerie van OCW, met name voor wat betreft de financiële verantwoording. In 2009 zijn de voorbereidingen voor een volledige integratie van het ITC als Faculteit van de Universiteit Twente per 1 januari 2010 afgerond. Verder heeft het ITC rechtstreekse relaties met het Ministerie van OCW en met het Ministerie van Ontwikke-lingssamenwerking voor wat betreft de ontwikkeling van de missie van de instelling.

59ste Dies Natalis ITC Tijdens de 59ste diesviering op 17 december droeg prof. dr. ir. Martien Molenaar het rectoraat van het ITC over aan prof. dr. ir. Tom Veldkamp. Het Instituut als geheel werd tijdens de viering overgedragen aan de Universiteit Twente. Gedurende zijn rectoraat heeft professor Molenaar een eind gemaakt aan de jarenlange discussie met de universiteiten over academische erkenning van het domein waarop het ITC actief is. Ex-premier Willem Schermerhorn richtte het ITC in 1950 op en hij droomde ervan dat de universiteiten het domein ooit zouden erkennen. Het is dus niet verwonderlijk dat deze speciale dies als motto had: 'Schermer-horn’s Dream'. Tijdens de officiële ceremonie in de Grote Kerk is professor Molenaar benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau. De onderscheiding werd hem opgespeld door de burgemeester van Enschede, de heer P.E.J. den Oudsten. Hij is door Hare Majesteit de Koningin benoemd tot Officier vanwege zijn bijdrage in het gebruik van geo-informatie systemen in Nederland en in het bijzonder in ontwikkelingslanden en opkomende economieën. Molenaar droeg zijn Koninklijke onderscheiding op aan de wereldwijde ITC gemeenschap. De ceremonie werd afgesloten met een receptie waarbij iedereen de gelegenheid kreeg handen te schudden met zowel de scheidende als de komende rector.

1.6 Organisatiestructuur

Primaire processen Het ITC hanteert een systeem van procesmanagement waarin drie primaire processen worden onderscheiden, te weten onderzoek, onderwijs en projectwerkzaamheden. De wetenschappelijke afdelingen leveren hun expertise aan de drie primaire processen van het ITC. Deze processen worden gecoördineerd door een hoofd Onderzoek (Head Research), een hoofd Onderwijs (Head Education) en een hoofd Project Services (Head Project Services). De hoofden worden ondersteund door bureaus ten behoeve van procesondersteuning (respectievelijk Bureau Research Coordination, Bureau Education Affairs en Bureau Marketing and Project Services).

Professor Molenaar ontvangt de Koninklijke

onderscheiding van burgemeester Den Oudsten Professor Veldkamp: "Het is een eer en een voorrecht

om de zesde rector van het ITC en decaan van de

nieuwe faculteit te worden ".

Algemeen 7

Wetenschappelijke afdelingen De wetenschappelijke staf vormt de spil van het proces van kennisontwikkeling en kennisoverdracht. De wetenschappelijke medewerkers zijn gegroepeerd in zes wetenschappelijke afdelingen die worden bestuurd door een managementteam met een hoogleraar aan het hoofd (voorzitter). De zes wetenschappelijke afdelingen zijn: Earth Observation Science (EOS), Geo-Information Processing (GIP), Natural Resources (NRS), Urban and Regional Planning and Geo-information Management (PGM), Water Resources (WRS) en Earth Systems Analysis (ESA).

Algemene ondersteuning Algemene ondersteunende taken worden uitgevoerd door vijf stafbureaus: 'Communication', 'Information Technology', 'Facility Management', 'Personnel Affairs and Organisation' en 'Financial and Economic Affairs'. Het Instituut werd in 2009 geleid door een bestuurder (tevens rector) bijgestaan door een directeur (algemeen directeur). Het bestuur is verantwoording verschuldigd aan de Raad van Toezicht en wordt ondersteund door een aantal adviesorganen. De 'Academic board' is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van beleid en het bewaken van de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. De 'Scientific council' adviseert de directie op het gebied van wetenschappelijke en academische onderwerpen en de 'Institute council' geeft adviezen over algemeen beleid en strategie en over algemene management vraagstukken. De hier beschreven organisatiestructuur is weergegeven in figuur 1.6.1. Figuur 1.6.1 Organogram ITC

8 Algemeen

INTEGRATIE ITC EN UT Achtergrond In 2005 besloot het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) om vanaf 1 januari 2008 de financiering van de instellingen voor Internationaal Onderwijs (IO) niet langer middels een subsidietoewijzing maar als onderdeel van de begroting van de penvoerende universiteit te organiseren. Dit vormde aanleiding voor de Universiteit Twente (UT) de bestaande penvoerderrelatie met het ITC tegen het licht te houden en samen met het ITC te bezien of een andere bestuurlijke relatie wenselijk was. De ondertekening van een Intentieverklaring op 28 september 2006, waarin de overwegingen en randvoorwaarden voor een bestuurlijke en inhoudelijke inbedding van het ITC in de UT werden vastgelegd, was hiervan het resultaat. Analyses, uitgevoerd in de periode 2006-2007 door een extern adviesbureau en een ambtelijke werkgroep bestaande uit medewerkers van de UT en het ITC, hebben er uiteindelijk toe geleid dat het ITC en de UT op 25 maart 2008 een overeenkomst hebben ondertekend voor de inbedding van het ITC als zesde faculteit van de UT per 1 januari 2010.

Projectstructuur Voor de voorbereiding van de daadwerkelijke integratie op 1 januari 2010 is vervolgens besloten tot een projectmatige aanpak met een projectstructuur bestaande uit: een stuurgroep, gevormd door de voorzitter CvB van de UT en de bestuurder van het ITC en eindverant-

woordelijk voor de integratie; een projectbureau, bestaande uit twee medewerkers elk van de UT en het ITC met een voorbereidende taak

in de richting van de stuurgroep en een aansturende, coördinerende taak van een aantal werkgroepen; vier werkgroepen, elk samengesteld uit twee medewerkers van het ITC en twee van de UT met de opdracht

voorstellen uit te werken voor besluitvorming door de stuurgroep.

Werkwijze De werkgroepen hebben zich bezig gehouden met voorstellen op a) fiscaal, financieel en economisch en b) bestuurlijk en juridisch terrein en op het gebied van c) organisatie en bedrijfsvoering en d) arbeidsvoorwaarden en rechtspositie. Op basis van gedetailleerde opdrachtomschrijvingen hebben de werkgroepen deelvoorstellen uitgewerkt, waar nodig intern overleg gevoerd en zich op onderdelen bij laten staan door externe financiële, juridische en vastgoedadviseurs. Uitgewerkte voorstellen zijn vervolgens vanuit de werkgroepen via het projectbureau voorgelegd aan de stuurgroep, leidend tot (deelbesluiten) inzake de integratie.

Medezeggenschap In de voorbereiding zijn op gezette tijden de medewerkers in algemene bijeenkomsten en op afdelingsniveau geïnformeerd over de voortgang en de voorgenomen besluitvorming. Ook is er regelmatig en intensief contact geweest over het sociaal plan en de arbeidsvoorwaarden met de vakbonden in het zogenaamde Lokaal Overleg en met de Ondernemingsraad van het ITC. Het sociaal plan is op 22 september 2009 ondertekend met de bonden. De Ondernemingsraad heeft officieel ingestemd met de (inhoud van de Akte van) overdracht en een verklaring hiertoe - welke is opgenomen in de Akte van overdracht - op 16 december 2009 ondertekend.

Externe contacten Naast intern overleg binnen het ITC en de UT is er gedurende het proces frequent en intensief contact geweest met een aantal externe partijen: Met het Ministerie van OCW is diverse malen overleg geweest om instemming te verkrijgen over de

overdracht van de organisatie en het vastgoed. Met het Ministerie van OCW en de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO) is overlegd over de

overdracht van de zogenaamde CROHO registratie van de graadverlenende onderwijsprogramma’s (MSc en Master). Overdracht bleek geen automatisme te zijn en een (verkorte) procedure 'Toets nieuwe opleiding' te vereisen. Die heeft uiteindelijk wel geresulteerd in een verlenging van de bestaande accreditatie van de MSc- en Mastergraden tot 1 januari 2016.

Met de Belastingdienst is overleg geweest over de belastingtechnische consequenties van de overdracht vooral inzake de overdrachtsbelasting.

Officiële instemming Ondernemingsraad

Algemeen 9

Resultaten en gevolgen De integratie heeft op veel gebieden consequenties, waaronder de volgende meer saillante:

Personeel De integratie had zeer duidelijk niet tot doel besparingen te bewerkstelligen maar sloot op voorhand personele consequenties niet uit. Van meet af aan was duidelijk dat er boventalligheid zou zijn bij vooral leidinggevende functies bij de ondersteunende diensten. Uiteindelijk heeft de integratie niet geleid tot (gedwongen) ontslagen maar is voor alle 'boventallige' medewerkers een plaats gevonden. Van de ongeveer 256 ITC medewerkers met een aanstelling (233,5 fte), zijn 51 medewerkers (44,9 fte) ondergebracht bij concerndirecties en shared service centres van de UT. Hiervan hebben op 1 januari 2010 vijf medewerkers (3,63 fte) een werkplek gevonden op locatie campus. De overige 46 medewerkers (41,27 fte) zijn weliswaar ondergebracht bij een nieuwe eenheid maar hebben vooralsnog een werkplek op locatie ITC. Naar verwachting zullen in de loop van de jaren, als de bedrijfsprocessen verder geïntegreerd worden, meer medewerkers van ondersteunende diensten van werklocatie veranderen.

Vermogen en onroerend goed Gaande het voorbereidingsproces werd duidelijk dat, om als volwaardige en financieel gelijkwaardige faculteit beschouwd te worden, het gewenst was het volledige vermogen van het ITC over te dragen aan de UT. Hiervoor is gekeken naar de vermogensposities van het ITC en de UT in termen van solvabiliteit (relatie eigen - vreemd vermogen). Dit heeft er in geresulteerd dat in het kader van de integratie het volledige vermogen inclusief onroerend goed (het ITC gebouw aan de Hengelosestraat en de studentenaccommodatie complexen in het centrum van Enschede) is overgedragen aan de UT.

ITC International Hotel BV (IIH BV) In eerste instantie was er van uitgegaan dat IIH BV bij de Stichting ITC zou blijven. Financiële en pragmatische argumenten hebben uiteindelijk doen besluiten het eigendom (van de aandelen) van IIH BV over te dragen aan de Holding Technopolis Twente BV, de entiteit waar de UT de gelieerde bedrijven heeft ondergebracht. De directievoering van IIH BV blijft in handen van (de Faculteit) ITC zodat het beheer van de huisvesting van de ITC studenten gewaarborgd blijft.

Stichting ITC Hoewel de activiteiten, het personeel, het vermogen en het onroerend goed van het ITC zijn overgedragen aan de UT, blijft de 'Stichting ITC' bestaan. Met aangepaste statuten (mandaten), bestuurssamenstelling en naam ('Stichting ITC Foundation') zal de Stichting toezien op het nakomen van de afspraken die gemaakt zijn in het kader van de integratie voor de eerstvolgende tien jaar. Daarnaast zullen activiteiten ontplooid worden om de missie van de Faculteit ITC te ondersteunen. Hiertoe beschikt de Stichting over middelen die de UT daarvoor voor een periode van 10 jaar beschikbaar zal stellen. Overdracht Alle voorbereidingen hebben uiteindelijk geleid tot een uitgebreide 'Akte van overdracht' door een daarvoor ingeschakelde notaris, daarbij ondersteund door het projectbureau, waarin alle besluiten van de stuurgroep die in het voorbereidingsproces zijn genomen en de instemming/goedkeuringsverklaringen zijn opgenomen. Na instemming van de zijde van de Ondernemingsraad van het ITC (en de Universiteitsraad van de UT) en de Raden van Toezicht van ITC en UT heeft de ceremoniële overdracht plaats gevonden door ondertekening van een verklaring tijdens de Dies Natalis viering op 17 december 2009, gevolgd door de officiële ondertekening van de Akte van overdracht en bijgaande documenten ten overstaan van een notaris op 21 december 2009. De integratie van het ITC was met de ondertekening van de Akte van overdracht per 1 januari 2010 formeel juridisch een feit. Daarmee was echter niet gezegd dat de integratie ook op alle andere gebieden is afgerond. Dat betreft vooral aspecten van bedrijfsvoering, informatiearchitectuur, administratieve systemen etc. Daarnaast zullen de Faculteit ITC en andere faculteiten en instituten van de UT nader bestuderen op welke wijze de inhoudelijke samenwerking op het gebied van onderzoek en onderwijs kan worden vorm gegeven en geïntensiveerd.

Ceremoniële overdracht op 17 december

10 Algemeen

1.7 Kerncijfers Tabel 1.7.1 Vijf jaren ITC in kengetallen

Kwantitatieve indicatoren 2005 2006 2007 2008 2009

Nieuw ingeschreven studenten: 1601 1364 1725 1574 1896 - Graad/diploma verlenend regulier onderwijs 207 232 220 250 236

- Graad/diploma verlenend joint education 113 171 168 180 108

- Korte cursussen/modules/overig intramuraal onderwijs 222 179 198 185 179

- Distance education 11 71 137 90 153

- Contract onderwijs intramuraal 125 59 168 123 114

- Contract onderwijs extramuraal / refresher courses 923 652 834 746 1106

Academisch aanvaardbare aanvragen 2354 3261 4171 3507 3467

Toegekende graden/diploma's en certificaten 627 555 421 511 520

Wetenschappelijke publicaties 106 112 124 148 176

Graduate Programme – onderzoeksmaanden 465 650 1090 1250 1475

Graduate Programme – inschrijvingen (einde jaar) 50 66 96 114 136

Promoties (staf, promovendi en PhD-studenten) 11 10 12 7 5

Externe opdrachten 87 108 128 119 100

NFP-beurzen 147 187 167 168 222

DGIS-projectbeurzen 73 5 9 2 20

Studenten gefinancierd door multilaterale en nationale organisaties 3 36 13 72 135

Studenten gefinancierd uit andere bronnen1) 362 1140 1536 1332 1519

Personeelsleden wetenschappelijk in fte2) 115 113 121 127 132

Personeelsleden ondersteunend in fte 128 123 114 113 113

Gemiddelde leeftijd personeel 45,1 44,3 46,6 46,1 46,1

Financiële indicatoren3)

Rijksbijdragen Ministerie van OCW 22.208 22.438 22.861 23.551 24.362

Cursusopbrengsten 1.507 1.719 1.761 2.065 2.051

Contractwerkzaamheden 4.459 4.214 4.363 5.861 9.526

Overige baten (incl. betaalde rente) 1.874 1.514 2.016 1.760 2.296

Personele lasten 16.440 17.212 17.250 17.296 18.939

Afschrijvingskosten 1.713 1.752 1.913 2.069 2.136

Overige lasten 10.183 10.062 10.764 12.165 15.511

Saldo 1.712 859 1.074 1.707 1.649

1) Inclusief studenten gefinancierd door eigen regering, werkgever, universiteit of uit het 'ITC Capacity Building Programme' 2) Wetenschappelijk geschoold personeel in management-/supportfuncties zijn niet meegeteld 3) Betreft cijfers incl. IIH x €1.000,-

Onderzoek 11

2 Onderzoek

2.1 Beleid en strategie Het beleid is erop gericht de bekendheid en erkenning van het Instituut als een Centre of Excellence in Geo-information Science and Earth Observation te handhaven. Dit stelt hoge eisen aan het door het ITC uitgevoerde onderzoek. Het uiteindelijke doel van het ITC-onderzoeksprogramma is het genereren en verspreiden van nieuwe kennis op het gebied van geo-informatie en aardobservatie die een bijdrage levert aan het realiseren van de Millenniumdoelstellingen zoals deze zijn gedefinieerd door de Verenigde Naties. Het ITC-onderzoeksprogramma richt zich daarom op duurzame ontwikkeling van de leefomgeving, het bestrijden van extreme armoede en honger en het ondersteunen van goed bestuur. Het programma wordt uitgevoerd door eigen medewerkers en promovendi (zowel beursalen als AiO’s) en gefinancierd uit zowel eigen ODA geoormerkte subsidiemiddelen (personeel en materieel) als middelen die zijn verkregen uit contractwerkzaam-heden. Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met professionele organisaties en kennisinstellingen in Nederland, Europa en de doellanden van het Instituut. Het ITC-onderzoeksprogramma is georganiseerd in 15 onderzoeksthema’s op het raakvlak van de wereldwijde researchagenda en de kennisgebieden van het ITC. Het onderzoek wordt voor elk thema uitgevoerd door een team van staf en studenten onder leiding van een groepsleider, gewoonlijk een hoogleraar. De promovendi zijn ingeschreven bij het ITC Graduate Programme, dat voorziet in een studie- en toezichtkader. De MSc-studenten worden in hun onderzoeksfase betrokken bij het onderzoeksprogramma, dat zodoende bijdraagt aan capaciteitsopbouw op zowel Master als Doctorate niveau.

2.2 Organisatie en kwaliteitszorg De evaluatie in 2006 van het ITC Research en Graduate Programme 2001-2006 door een externe commissie heeft geleid tot aanbevelingen over de organisatie en kwaliteitszorg. Deze aanbevelingen werden geïmple-menteerd in 2007 en 2008. Het onderzoeksprogramma, opgebouwd uit een aantal speerpunten en projecten, is toen vervangen door onderzoeksthema's die bestaan uit onderzoeksprojecten. Elk thema staat onder leiding van een professor (bij vacature een UHD interim leider) en is goedgekeurd door de Academic Board van het Instituut. Er wordt naar gestreefd om extern gefinancierde onderzoeksprojecten aan te trekken die worden uitgevoerd door teams bestaande uit onderzoeksstaf en studenten. Om kwaliteit te waarborgen is voor elke promovendus een 'Training and Supervision Plan' geïntroduceerd en zijn drie formele ‘Research Project Progress Monitoring’ beoordelingen gepland (na 6, 18 en 30 maanden) tijdens de studie.

ITC Research Award 2009 De ITC Research Award wordt jaarlijks toegekend aan een ITC-promovendus als auteur of co-auteur van het beste wetenschappelijke artikel op het gebied van geo-informatiewetenschappen en aardobservatie binnen de context van het ITC-onderzoeksprogramma. Een belangrijk criterium voor het toekennen van de prijs is dat het winnende artikel een innovatief concept presenteert, dat leidt naar een nieuwe richting op het gebied van onderzoek. De prijs werd door professor Martien Molenaar uitgereikt aan Sander Oude Elberink voor zijn artikel '3D information extraction from laserpoint clouds covering complex road junctions'. Het artikel van Sander Oude Elberink met als co-auteur professor George Vosselman is gepubliceerd in het vaktijdschrift 'The Photogrammetric Record'.

Professor Molenaar overhandigde de ITC Research

Award 2009 aan Sander Oude Elberink

12 Onderzoek

Research Programme Het onderzoeksprogramma bestond in 2009 uit 15 thema’s: Biodiversity in fragmenting landscapes (BioFrag) Carbon cycle and climate change (CCylce) Disaster management (Dman) Earth systems science (Ess) Food security and environmental sustainability (Fses) Governance and Integrated Spatial Assessment (Gisa) Informed multilevel governance of urban regions (Mug) Land administration for informed governance (LA) Managing water scarcity (Mws) Spatial data infrastructure technology (Sdit) Spatio-temporal data integration and visualization (Stdiv) Stochastic methods for image mining and data quality (Daqual) Sustainable urban-regional dynamics (Surd) Utilisation of sensor developments for efficient topographic mapping (TopMap) Water cycle and climate (Wcc) Een Engelstalige samenvatting van de voortgang van de onderzoeksthema’s is te vinden op www.itc.nl/research/themes.

De kracht van remote sensing bij het in kaart brengen van de panda habitat Remote sensing is een krachtig instrument bij het in kaart brengen van de verspreiding en kwaliteit van bamboe en het woongebied van de reuzenpanda. Dit blijkt uit de studie van Tiejun Wang, promovendus ITC. Hij promoveerde op 25 juni 2009 aan Wageningen Universiteit en Research Centrum. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door het Wereld Natuur Fonds. Het hoofdvoedsel van de reuzenpanda is bamboe. Dit is te vinden in de ondergroei in de bossen waar de panda’s leven. Om iets te kunnen zeggen over de kwaliteit van de leefomgeving van de panda moeten we onder andere kunnen meten wat de beschikbaarheid en kwaliteit is van de voedselvoorraden voor de reuzenpanda. Er is echter nauwelijks informatie beschikbaar over waar nu precies het bamboe groeit en hoeveel er te vinden is in de bossen van China. Het leefgebied van de panda kan op satelietbeelden herkend worden aan de gebieden waar bamboe groeit. Lastig is echter dat de bamboe zich vaak onder een dicht bladerdek van het bos bevindt. Tiejun Wang, die zo'n twaalf jaar als ranger werkte in de Qinling-regio, vond tijdens zijn PhD-onderzoek (van 2005-2009) daarvoor een oplossing. De resultaten van de studie kunnen bijdragen aan een beter begrip van het voedsel zoekgedrag en de ruimtelijke verspreiding van de reuzenpanda. Daarnaast kan deze studie ook een bijdrage leveren aan de evaluatie en modellering van de habitat van deze zeldzame diersoort om zo te komen tot betere beleidsmaatregelen voor bescherming van de reuzenpanda. Een nieuwe promovendus begint binnenkort met nader onderzoek naar fragmentatie in het Qinling-gebergte. Nieuwe satellietbeelden moeten onder andere uitwijzen of het mogelijk is gebieden opnieuw met elkaar te verbinden, zodat de leefomgeving van de reuzenpanda weer groeit. Eén van de problemen die de fragmentatie van het leefgebied van de reuzenpanda met zich meebrengt is inteelt. Zie hiervoor het recente artikel op de website van Nature News. www.nature.com/news/2010/100118/full/news.2010.19.html www.itc.nl/Pub/News/in2010/Jan2010/Giant_Pandas_Endangered_by_Inbreeding.html

Graduate Programme Het Graduate Programme biedt gestructureerde training aan jonge onderzoekers op weg naar een PhD-graad. Elke promovendus wordt ondergebracht in een onderzoeksproject dat onderdeel uitmaakt van het totale onderzoeksprogramma. Het Graduate Programme streeft naar wetenschappelijke verdieping, onder andere

Foto: Yange

Onderzoek 13

door middel van korte cursussen, het aanbieden van diverse wetenschappelijke evenementen, en trainingen. De MSc-studenten worden in hun onderzoeksfase ook betrokken bij het Graduate Programme doordat zij een keus maken uit master-onderwerpen die door de 15 onderzoeksthema’s worden aangeboden tijdens de jaarlijkse ‘MSc fair’ in maart. Zodoende werken staf, promovendi en MSc-studenten samen in het doen van ontwikkelingsrelevant onderzoek op het gebied van geo-informatie en aardobservatie. Na jaren op onofficiële basis gefunctioneerd te hebben, hebben de PhD studenten zich eind 2009 officieel georganiseerd in de ITC PhD Committee (IPC) met eigen statuten en huishoudelijk reglement. Met onderteke-ning van een officiële verklaring op 15 december 2009, heeft de Rector van het ITC het Executive Committee van de IPC erkend als officiële vertegenwoordiger van de PhD studenten van het ITC.

2.3 Realisaties

Wetenschappelijke publicaties De Wetenschappelijke staf en de PhD-studenten van het ITC publiceren hun onderzoeksresultaten in wetenschappelijke literatuur. Het aantal artikelen in (voornamelijk ISI-geregistreerde) peer-reviewed weten-schappelijke tijdschriften, boeken, hoofdstukken in boeken en PhD theses (gezamenlijk op te vatten als de maat voor de kennisontwikkeling binnen het Instituut) was 176 in 2009, ongeveer 19% meer dan in 2008 (148). De groei is vooral gerealiseerd door publicatie van een groter aantal artikelen in ISI-geregistreerde tijdschriften. Daarnaast verschenen er 78 complete papers in conference proceedings en een groeiend aantal wetenschappelijke rapporten, professionele publicaties en (niet-gepubliceerde) mondelinge presentaties. Tabel 2.3.1 Onderzoeksresultaten 2005-2009

Soort publicatie 2005 2006 2007 2008 2009

Artikelen in ISI (Institute for Scientific Information) geregistreerde tijdschriften 69 67 67 76 113

Artikelen in andere peer-reviewed tijdschriften 8 18 17 18 24

Boeken 1 1 - 1 3

Hoofdstukken in boeken 17 16 28 46 31

PhD theses 11 10 12 7 5

Totaal wetenschappelijke publicaties 106 112 124 148 176

Conferentie bijdragen - volledige artikelen 66 86 64 89 78

Wetenschappelijke en technische rapporten en professionele publicaties 57 15 76 50 81

Presentaties op conferenties 32 29 73 92 91

Onderzoeksseminars De in 2009 door en op het Instituut georganiseerde onderzoeksseminars boden onderzoekers uit onze doelgroeplanden de gelegenheid om resultaten en ervaringen uit te wisselen en recente ontwikkelingen in het kennisveld van het Instituut te bespreken. Er werden in 2009 in totaal 6 seminars georganiseerd.

Tabel 2.3.2 Onderzoeksseminars en wetenschappelijke conferenties, gastsprekers 2009

Dr. Joachim Lindenberger, TopScan GmbH, Germany

Mobile Laser Scanning

Dr. Nitin Kumar Tripathi, Asian Institute of Technology, Bangkok, Thailand

Health GIS: Spatial Analysis of Bird Flu and Dengue in Thailand

Prof. John Robinson, University of British Columbia, Canada

Envisioning sustainability pathways: Recent Progress in the Use of Participatory Integrated Asessment

Prof. Mark Friedl, Boston University, USA

Monitoring Global Land Cover and Vegetation Phenology from MODIS

Dr. Prasanna Gowda, USDA-ARS Conservation and Production Research Laboratory, Texas, USA

Evapotranspiration Mapping Research in the Texas High Plains, USA

Dr. Pascal Breton, European Association of Geoscientists and Engineers

What energy future after the world oil production peak?

14 Onderzoek

Internationaal seminar: 'Capacity Building in Disaster Geo-information Management In Developing Countries'. Van 23 tot 25 september 2009 organiseerde het ITC het seminar 'Capacity Building in Disaster Geo-information Management In Developing Countries'. Tijdens het seminar kwamen 45 experts bijeen die zich bezighielden met capaciteitsontwikkeling in het gebruik van geo-informatie voor risicomanagement van rampen. De deelnemers hadden als doel zowel de bestaande situatie als de overgebleven hiaten in kaart te brengen en bespraken o.a. optimale methodes voor het implementeren van geo-informatie voor risicomanagement voor verschillende situaties en vanuit het perspectief van verschillende belanghebbenden. Vertegenwoordigers van internationale organisaties (World Bank, UN-ISDR, UNITAR/UNOSAT, UN-OOSA), geodata providers (NASA, EUMETSAT), niet-gouvernementele organisaties (MapAction), kennisinstellingen en universiteitsnetwerken (UN training centers, ADPC) alsook gebruikersorganisaties namen deel aan het seminar.

Extern gefinancierd onderzoek In 2009 werden 31 projecten uitgevoerd op het gebied van onderzoek met een totale omzet van €1.152.000. De personele inzet bedroeg 120 mensmaanden. Het ITC haalde 9 nieuwe contracten binnen op het gebied van onderzoek. Hieronder volgt een korte beschrijving van een van deze projecten het CEOP-AEGIS project.

CEOP-AEGIS (2008 – 2012) CEOP-AEGIS staat voor 'Coordinated Asia-European long-term Observing system of Qinghai–Tibet Plateau hydro-meteorological processes and the Asian-monsoon systEm with Ground satellite Image data and numerical Simulations' en wordt gefinancierd door de Europese Commissie in het kader van FP7 Environment programma. Het wordt gecoördineerd door de universiteit Louis Pasteur in Straatsburg, Frankrijk. Het consortium omvat 17 partners uit 8 Europese en Aziatische landen waaronder het Department of Water Resources van het ITC (WRS). In 2009 heeft WRS vooral gewerkt aan het opzetten van meetinrichtingen in Tibet. Voor hun bestaan zijn veel mensen in Zuidoost-Azië afhankelijk van het moessonklimaat dat de afvoeren in grote rivieren reguleert. De brongebieden van de Gele Rivier, Yangtze, Mekong, Salween, Irrawaddy, Brahmaputra en de Ganges, bevinden zich op het Tibetaans Plateau. Geïntegreerd gebruik van satelliet- en grondwaarnemingen en onderzoek naar de interacties tussen het aardoppervlak en de atmosfeer boven het Tibetaans Plateau voor een beter begrip van het Aziatische moessonsysteem zijn nodig om het waterbeheer te ondersteunen in Zuidoost-Azië. Dit project bouwt voort op 10 jaar onderzoek en in het projectteam zijn veel van de key-players en pioniers van dit langetermijnonderzoek vertegenwoordigd. De output van dit project kan als volgt worden samengevat: a) Intensieve metingen vinden plaats van de hydrologische cyclus over een periode van drie jaar met behulp

van integratie van grondmetingen en satellietwaarnemingen op wekelijkse en maandelijkse basis. b) De waterbalans van het Tibetaans Plateau zal worden berekend met een gedistribueerd hydrologisch model.

Interacties tussen het landoppervlak, de hydrologie, convectieve activiteit en variaties in de Aziatische moesson zal worden onderzocht met behulp van een meso-schaal atmosferisch model.

c) Tijdreeksen worden gegenereerd voor het voorspellen van droogte en voor Flood Early Warning Systems. Een Database Management System zal worden opgezet in Lhasa en blijft operationeel na afronding van het project als een EG-bijdrage aan GEOSS (Global Earth Observation System of Systems).

Project website: www.ceop-aegis.org

Deelnemers van het seminar van 23 tot 25 september 2009, ITC

Onderzoek 15

Rendement Begin 2009 bedroeg het aantal PhD-studenten en promovendi in het Graduate Programme 114. In de loop van het jaar promoveerden vijf PhD-studenten. Ze deden dit aan Wageningen Universiteit en Researchcen-trum (2), Universiteit Utrecht 2) en Universiteit Twente (1). Verder zijn in 2009 12 PhD-studenten gestopt. In 2009 meldden zich 37 PhD-studenten en twee nieuwe promovendi aan, zodat het Graduate Programme aan het einde van het jaar 136 deelnemers kende. Verder staan 10 PhD-studenten die gaan promoveren aan buitenlandse universiteiten (PhD interns), ook ingeschreven bij het ITC voor een studieperiode van 6 tot 12 maanden. Inschrijvingen in het Graduate Programme zijn weergegeven in tabel 2.3.3. De titels van de PhD-theses zijn te vinden in de bijlage 'Academische output' op pagina 71. Tabel 2.3.3 PhD-inschrijvingen 2009

ITC Graduate Programme Aantal

1 jan Nieuwe inschrijvingen Uitschrijvingen Promoties 31 dec

Promovendi 9 2 0 0 11

PhD-studenten 105 37 12 5 125

Totaal 114 39 12 5 136

PhD interns 8 10 8 - 10

Promovendi die worden toegelaten tot het ITC Graduate Programme worden geacht hun promotieonderzoek, inclusief het schrijven van het proefschrift en de verdediging ervan, af te ronden binnen idealiter 3½ jaar en uiterlijk 4 jaar. Gedurende deze periode wordt de voortgang nauwlettend gevolgd. Indien wordt geoordeeld dat de voortgang onvoldoende is, wordt het onderzoek afgebroken en volgt er geen promotie. Dit kan ook gebeuren naar aanleiding van gezondheidsredenen of persoonlijke omstandigheden. In de periode 2003-2009, hebben in totaal 57 PhD-studenten en promovendi hun doctorsgraad behaald. In diezelfde periode zijn ongeveer 34 kandidaten vroegtijdig uitgeschreven, waarvan 26 in de periode 2007-2009, het gevolg van een stringentere toepassing van voortgangscontrole. De gemiddelde onderzoeksduur voor succesvolle PhD-studenten en promovendi was in de periode 2003-2009 49,7 maanden. We constateren over de jaren echter wel enige groei in de onderzoeksduur, zowel voor individuele jaren als naar het 3-jaars voortschrijdend gemiddelde (tabel 2.3.4) Tabel 2.3.4 Duur PhD-onderzoek 2003-2009

Jaar promotie

Aantal promoties

Gemiddelde duur in maanden

per jaar 3-jaar gemiddelde

2003 13 46,6

2004 6 44,7

2005 10 51,7 2003-2005: 48,0

2006 8 50,1 2004-2006: 49,4

2007 9 48.8 2005-2007: 50,3

2008 7 53,3 2006-2008: 50,7

2009 5 55,8 2007-2009: 52,2

2003-2009 58 49,7

Realisatie van de strategische plannen 2001-2004 en 2005-2009 Het ITC evalueert jaarlijks de onderzoeksresultaten ten opzichte van het vigerend Strategisch Plan 2005-2009. Met het terugtreden van de directie per eind 2009 wordt - waar relevante informatie beschikbaar is - tevens gekeken naar de periode 2001-2004 waarmee de volledige directietermijn wordt bestreken. In termen van academische output is het aantal wetenschappelijke publicaties (peer-reviewed tijdschriftartike-len, boeken, hoofdstukken in boeken en PhD theses) welke door wetenschappelijke staf, promovendi en PhD-studenten is gepubliceerd gegroeid van 53 in 2001 naar 176 in 2009. Terwijl in de eerste planperiode 2001-2004 de output achterliep bij de planning is deze tegen het einde van de tweede planperiode boven de ambitieniveaus uitgekomen.

16 Onderzoek

Figuur 2.3.1 Ambities en realisaties academic output (wetenschappelijke publicaties) 2001-2009

Het aantal extern gefinancierde onderzoeksprojecten is in de periode 2001-2009 zeer sterk gestegen van 4 naar 31 met een piek van 43 in 2008. Dit is meer dan het geplande aantal, maar daar is wel een aantal kleine en kortdurende contracten met beperkte onderzoekscapaciteit bij inbegrepen. Figuur 2.3.2 Ambities en realisaties extern gefinancierde onderzoeksprojecten 2001-2009

Het aantal in het Graduate Programme ingeschreven promovendi en PhD-studenten is in de gecombineerde planperiode sterk gestegen; van 53 in 2001 naar 136 eind 2009. Terwijl het aantal inschrijvingen in het Graduate programme tot en met 2006 overeenkomstig de ambities was, is de groei vanaf 2007 ver boven het ambitieniveau van maximaal 100 uitgestegen. Figuur 2.3.3 Ambities en realisaties inschrijvingen Graduate Programme 2001-2009

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Planning

Realisatie

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Planning

Realisatie

0

20

40

60

80

100

120

140

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Planning

Realisatie

Onderzoek 17

Het aantal extern gefinancierde onderzoeksprojecten is in de periode 2001-2009 zeer sterk gestegen van 4 naar 31 met een piek van 43 in 2008. Dit is meer dan het geplande aantal, maar daar is wel een aantal kleine en kortdurende contracten met beperkte onderzoekscapaciteit bij inbegrepen. Figuur 2.3.4 Ambities en realisaties promoties 2001-2009

2.4 Samenwerkingsverbanden Het ITC streeft ernaar onderzoek te doen in samenhang met partners die aanvullende wetenschappelijke expertise kunnen inbrengen en/of zich bezighouden met wetenschappelijke probleemstellingen binnen het onderzoeksveld van het Instituut. Hiertoe zoekt het Instituut actief naar mogelijkheden om Joint Research Agreements aan te gaan met bestaande en nieuwe partners. Het kan hier gaan om allerlei soorten overeen-komsten, van zeer algemene (intentieverklaringen, raamovereenkomsten) tot overeenkomsten voor de levering van specifieke middelen en ondersteuning van specifieke PhD-studenten (partnershipovereenkomsten). Bij een partnershipovereenkomst wordt de PhD-student gevraagd om gedurende de eerste zes maanden aan het ITC een onderzoeksvoorstel op te stellen. Nadat dit goedgekeurd is door de promotor, voert hij of zij het onderzoek vervolgens gedeeltelijk op het ITC en gedeeltelijk bij de partnerorganisatie uit. Voorwaarde hierbij is dat een ITC-hoogleraar beoogd promotor is en dat de supervisie van de PhD-student wordt gedeeld door medewerker(s) van het ITC en van de partnerorganisatie. Voor de evaluatie van de performance van de student worden de criteria van het Graduate Programme gebruikt. De verdediging van het proefschrift zal plaatsvinden bij een Nederlandse universiteit (na 1 januari 2010 is dit de Universiteit Twente, tenzij de aangegane overeenkomst expliciet anders vermeld).

0

5

10

15

20

25

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Planning

Realisatie

18 Onderwijs

3 Onderwijs

3.1 Beleid en strategie De integratie van het ITC met de Universiteit Twente is in 2009 voor het onderwijs een belangrijk onderwerp geweest. Als zesde faculteit van de UT valt het ITC vanaf 2010 ook onder de Wet Hoger Onderwijs (WHW). In 2009 is een uitgebreide analyse gemaakt van de mogelijke consequenties voor het onderwijs van het ITC. Het ging hierbij onder meer over diplomering, examenregels en het studentenstatuut. Voorts is de ondersteuning aan staf en studenten in het onderwijsproces onderdeel van deze analyse geweest.

De CROHO registratie van de Master of Science en de Master-graden zal per 1 januari 2010 overgaan naar de Universiteit Twente. Dientengevolge zullen studenten van het ITC die na bovengenoemde datum afstuderen een diploma ontvangen van de UT (ook voorzien van het ITC logo). Met het overgaan van de accreditatie naar de UT is de periode van accreditatie van de graden verlengd tot 1 januari 2016.

Het onderwijsaanbod van het ITC blijft onveranderd, en wel gericht op het aanbieden van opleidingen op academisch niveau en capaciteitsopbouw in en met ontwikkelingslanden. Het ITC-onderwijs zal voornamelijk blijven bestaan uit bij- en nascholing van professionals in aardobservatie en geo-informatie management, door middel van graadverlenende programma’s (MSc en Master) en korte cursussen in Enschede en op locatie over de hele wereld.

De MSc-cursussen zijn verder ontwikkeld, met nadruk op versterking van het onderzoekskarakter en op verdere koppeling van het scriptieonderzoek van de MSc-studenten met de onderzoeksthema’s van het Instituut. Dit komt vooral in de tweede helft van de opleiding tot uiting.

Het in 2008 gestart onderzoek naar de mogelijkheden om een instituutsbrede en nog sterker beroepsgerichte Master-opleiding aan te bieden heeft niet tot concrete resultaten geleid. Het werd niet opportuun geacht om een nieuwe opleiding met een geheel ander profiel te starten midden in het integratieproces met de UT. De discussie zal heropend worden in de nabije toekomst. De huidige Master zal vanaf 2010 alleen in het domein van Geoinformatics aangeboden worden.

ITC MSc Award 2009 De MSc Award wordt jaarlijks toegekend aan de auteur van de beste MSc-thesis. In 1996 is de Award voor het eerst toegekend dankzij een schenking door professor Beek aan het Schermerhorn Fonds. Winnaar van de MSc Award 2009 is Mr. Aidin Niamir voor de beste MSc-thesis getiteld: 'Distribution modelling of the Short-toed Eagle in relation to potential food availability'. De prijs is overhandigd op 24 september tijdens de Opening van het Academisch Jaar.

3.2 Organisatie en kwaliteitszorg

Onderwijsprogramma’s Het onderwijsprogramma van het ITC is opgebouwd uit afzonderlijke modules die sequentieel aangeboden worden. De laatste jaren worden steeds vaker meerdere modules samengevoegd om de flexibiliteit van het onderwijsaanbod te verhogen. Er zijn op deze wijze nu 4 blokken in de MSc-opleiding ontstaan met in totaal 23 modules.

Blok 1 Core modules 4 modules Blok 2 Domein modules 6 modules Blok 3 Voorbereidingsmodules onderzoek 5 modules Blok 4 Thesis modules 8 modules

Mr Aidin Niamir ontvangt de MSc Award 2009 van professor Molenaar

Onderwijs 19

De MSc-opleiding heeft een sterkere nadruk op het verrichten van onderzoek gekregen. De studenten kiezen een onderwerp om hun onderzoek te doen en hun scriptie te schrijven binnen 1 van de 15 onderzoeksthema’s van het ITC. Het MSc-onderzoek wordt veelal verricht in een groep, waaraan ook PhD-studenten deelnemen.

Op basis van ervaringen in 2008, de eerste keer dat deze integratie van onderwijs en onderzoek plaatsvond, zijn er wijzigingen aangebracht in de begeleiding van het kiezen van een onderzoeksthema en onderwerp. De MSc-dag eind januari 2009 voor de presentatie van onderzoeksresultaten van MSc-studenten van de lichting 2007 en een MSc-fair in begin maart 2009 zijn gehandhaafd. In de maanden maart en april 2009 zijn er verschillende vervolgbijeenkomsten georganiseerd door de leiders van de 15 onderzoeksthema’s. In juni volgde er een PhD-dag, waarop de MSc-studenten kennis konden nemen van het PhD-onderzoek in de onderzoeksthema’s waarin ze deel gingen nemen. Dat heeft uiteindelijk geleid tot het schrijven van een onderzoeksvoorstel waarvoor eerder de theoretische en praktische bagage was aangereikt.

De discussie over de invulling van het core curriculum is in 2009 gecontinueerd. Een werkgroep van hoogleraren heeft een gewijzigde inhoud voor Earth Observation and GIS geformuleerd. Centraal staat daarbij het systeem aarde. Deze voorstellen zijn uitgewerkt in 2009 in een nieuw boek. Een curriculum werkgroep is in 2009 van start gaan om een nieuw curriculum voor het core blok te ontwikkelen. Het uit drie modules (negen weken) bestaande nieuwe core blok heeft als hoofdelementen het systeem aarde, de observatie van dit systeem, modelleren en GIS theorie, data integratie en de gebruiker van deze aldus verworven kennis over het systeem. Het is de bedoeling dat het te ontwikkelen curriculum bruikbaar is voor cursussen in Enschede, voor Joint Courses met partners over de hele wereld en voor cursussen op afstand. Het nieuwe core curriculum zal voor het eerst in 2010 aangeboden worden.

Het beleid om in samenwerking met lokale partners het ITC-onderwijs te verzorgen (Joint Courses), is onderwerp van een uitgebreide beleidsdiscussie geweest. Het doel van de evaluaties was tweeledig. Enerzijds om samen met de partners te bespreken hoe de samenwerking in onderwijs en onderzoek verder gestalte gegeven kon worden en om kwaliteitsaspecten en kwaliteitsborging te evalueren en anderzijds om een herzien beleid voor de komende periode op te stellen. Ter ondersteuning van deze discussie zijn er in 2009 en zullen er in 2010 een aantal gezamenlijke evaluaties worden uitgevoerd. Na bezoeken aan Mexico en China in 2008, hebben in 2009 gezamenlijke evaluaties plaatsgevonden in Nigeria, India, Indonesië en China. Andere evaluaties in Ghana, Iran, Tanzania en Kenia zullen in 2010 plaatsvinden met als doel om in 2010 tot een gezamenlijke herformulering van de vormen en thema’s van samenwerking te komen.

Kwaliteitszorg Kwaliteitszorg is een nadrukkelijk thema geweest in 2009. De kwaliteitszorgprocedures van zowel de opleidingen binnenshuis als met partners in het buitenland zijn herbezien met als doel tot een grotere eenheid en consensus te komen in aanpak voor kwaliteitsborging. In 2009 heeft het ITC de interne kwaliteitszorgprocedures van het onderwijs gestroomlijnd voor de verschil-lende cursussen. De nieuwe opzet bestaat uit: Een jaarlijks kwaliteitszorgrapport volgens een vast formaat over de cursussen van het ITC, dat gebaseerd is

op de resultaten uit de kwaliteitszorgactiviteiten. De rapportage zal in twee stappen plaatsvinden om tussentijdse bijsturing te vergemakkelijken.

Een diplomasupplement volgens de richtlijnen van UNESCO en de Europese Unie, ingevoerd in 2009 voor alle studenten.

Een gezamenlijke evaluatie van de Joint Courses waarbij de versterking van het gemeenschappelijke kwaliteitszorgsysteem een belangrijk element is.

E-learning Het onderscheid tussen e-learning en ander onderwijs op het ITC is in 2009 weer kleiner geworden. Het gebruik van elektronische en webondersteunde methodes binnen alle onderwijsvormen van het ITC neemt steeds meer toe. Dat geldt zowel voor afstandsonderwijs als voor de cursussen op het ITC. In 2009 zijn 12 korte afstandscursussen aangeboden, met in totaal 153 deelnemers uit de hele wereld. De uitkomsten van de evaluaties zijn positief. Bij het ontwikkelen van nieuwe cursussen wordt de nadruk gelegd op het meervoudig gebruik van de cursus en het cursusmateriaal; voor reguliere cursussen in Enschede, Joint Courses over de hele wereld en als zelfstandige cursus. Het nieuwe core curriculum is een voorbeeld van deze aanpak.

20 Onderwijs

Het gebruik van elektronische en webondersteunde methodes binnen de Joint Courses komt echter moeilijk van de grond. Twee van de grootste problemen daarbij zijn de beperkte (of onbetrouwbare) internetverbin-ding en infrastructuur bij de partnerinstelling of een infrastructuur die niet goed combineert met die van het ITC.

Student Association Board Zoals boven reeds vermeld heeft de integratie van het ITC met de Universiteit Twente tot gevolg dat ITC vanaf 1 januari 2010 onder de Wet Hoger Onderwijs en Wetenschappen (WHW) valt. De WHW vereist een faculteitsraad (FR) met de helft studentleden. Verkiezingen voor de Faculteitsraad van het ITC hebben in november 2009 plaatsgevonden. De onderlinge taakverdeling tussen de studentleden van de FR en de Student Association Board (SAB) zal in 2010 nader uitgewerkt worden.

Ook in 2009 zette de SAB haar activiteiten voort als belangenbehartiger voor de ITC studenten. Er vond maandelijks overleg plaats met het hoofd Onderwijs over cursussen en studie, bank- en visa-aangelegenheden en sociale activiteiten. Tevens organiseerde de ITC-directie jaarlijks (lunch)bijeenkomsten met de SAB en met alle ITC-studenten. Voorts was er maandelijks overleg tussen de SAB en de directie van het ITC International Hotel over de studentenhuisvesting.

Daarnaast organiseerde de SAB, soms in samenwerking met de personeelsvereniging van het ITC, sociale en culturele activiteiten zoals de International Evening, carnaval, de Internationale Sportdag, het International Food Festival, en binnenlandse en buitenlandse excursies naar onder andere Amsterdam, de Keukenhof, Parijs en Londen.

Internationale studenten maken kennis met Enschede Het evenement ‘International students meet Enschede 2009'' (ISME) is op zaterdag 26 september voor de tweede keer gehouden voor alle internationale studenten die in Enschede zijn gaan studeren. Het is een gezamenlijk initiatief van het ITC, Saxion, ArtEZ en de Universiteit Twente. Internationale studenten maakten tijdens een speciaal dagprogramma in en om Saxion kennis met elkaar, met Enschede en met de Nederlandse cultuur. Met het evenement boden de hoger onderwijsinstellingen internationale studenten een laagdrempeli-ge en aantrekkelijke gelegenheid om zich binnen korte tijd beter thuis te voelen in hun nieuwe omgeving. In een gevarieerd programma maakten de studenten kennis met poffertjes, stroopwafels, klompendansen en Oudhollandse ambachten. Ook was een parcours uitgezet waar studenten konden leren fietsen en werden verschillende demonstraties en workshops gegeven, waaronder breakdance en salsa. De studenten maakten in

verschillende thema-rondleidingen kennis met de architectuur van Enschede, en werden langs de winkelstraten en horeca van de binnenstad geleid. Op het terrein van Saxion werd een workshop ‘painting on canvas’ georganiseerd. Het schilderij van 6x6 meter illustreert de multicultu-rele omgeving van de internationale studentenpopulatie in Enschede.

Onderwijs 21

3.3 Realisaties

Extern gefinancierd onderwijs In 2009 werden 41 projecten uitgevoerd op het gebied van onderwijs met een totale omzet van € 7.325.000. De personele inzet bedroeg 40 mensmaanden. ITC haalde 22 nieuwe contracten binnen op het gebied van onderwijs. Het beheer van, en partner zijn in, beurzenprogramma’s zoals Erasmus Mundus voerde in 2009 de boventoon, vooral in termen van omzet (coördinatie van projecten met veel partners). Daarnaast is er een stabiele vraag naar op maat gemaakt contractonderwijs. Hieronder volgt een korte beschrijving van twee van deze projecten: de samenwerking in het kader van Erasmus Mundus en de tweede fase van het TIGER-programma.

Erasmus Mundus In 2009 is de tweede fase ingegaan van het tot 2013 lopende EU Erasmus Mundus (EM) programma. De belangrijkste doelstelling van dit programma is het Europees hoger onderwijs wereldwijd op de kaart zetten en de samenwerking met derde landen bevorderen. Het ITC neemt deel aan twee activiteiten binnen EM: Het opzetten van excellente Europese ‘joint masters’ en doctoraatsprogramma’s (www.gem-msc.org) welke

leiden tot een joint, double of multiple degree. De ‘External Cooperation Windows’ welke gericht zijn op de uitwisseling van studenten en personeel van

hoger-onderwijsinstellingen tussen de EU en een bepaalde groep landen. Instellingen wisselen studenten uit, op alle niveaus en binnen alle mogelijke opleidingen.

Met het 'External Cooperation Windows' programma wil de EU de kwaliteit van het Europese hoger onderwijs versterken en de dialoog en het begrip tussen mensen en culturen bevorderen door samenwerking met derde landen. Het ITC coördineert deze activiteit voor Iran, Irak en Yemen (in 2007, 2008 en 2009, www.erasmusmundus8.net) en voor de ACP landen (2008, www.erasmusmundus10.net). Eveneens is het ITC partner in consortia gevormd voor China, India, Egypte and Zuidoost-Azië. Binnen het 'External Cooparation Windows' programma is er speciale aandacht voor achtergestelde groepen. Afhankelijk van de regio dient een percentage van de beurzen toegekend te worden aan bijvoorbeeld vluchtelingen.

22 Onderwijs

TIGER Capacity Building Facility (TCBF) Voor de tweede fase van het TIGER-initatief (2009–2011) van de European Space Agency (ESA) is er opnieuw een faciliteit voor capaciteitsopbouw opgezet om ondersteuning te verlenen aan twintig organisaties in Afrikaanse landen voor de uitvoering van eenzelfde aantal projecten op het gebied van het gebruik van aardobservatie en GIS voor waterbeheer. In de eerste fase werd deze faciliteit al gerund door het ITC. Nu is er een consortium gevormd door het ITC (penvoerder) met als partners de Technische Universiteit Delft, het Higher Institute of Statistics and Information Management van de Universidade Nova de Lisboa en de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO). Daarnaast zijn er drie regionale steunpunten opgericht in samenwerking met het Regional Centre for Mapping of Resources for Development (RCMRD) in Kenya, het AGRHYMET Regional Centre in Niger en de Water Research Commision in Zuid-Afrika. De eerste TCBF workshop is gehouden op het ITC van 9 tot en met 11 december 2010 met vertegenwoordigers van alle geselecteerde projecten, partners en regionale steunpunten. Er is een match gemaakt tussen de behoeften van elk project en de beschikbare expertise binnen het consortium. Naast de directe ondersteuning aan de projecten is er ook ruime aandacht voor het communiceren van de resultaten naar de watersector in Afrika in zijn geheel als ook voor het mobiliseren van fondsen voor het versterken van de kernactiviteiten binnen TIGER.

Realisatie van de strategisch plannen 2001-2004 en 2005-2009 De opwaartse trend in studentenaantallen heeft zich in 2009 verder doorgezet. Dit geldt vooral voor de aantallen MSc- en PhD-studenten. De groei heeft een flinke druk gezet op het gebruik en beschikbaarheid van de onderwijsfaciliteiten van het instituut. Het ITC streeft ernaar om haar onderwijs verder te diversifiëren, zowel in inhoud, lengte (korte cursussen, refresher cursussen) locatie (Joint Courses) en wijze van kennisoverdracht (o.a. via de toepassing van e-learning binnen de reguliere cursussen en via afstandonderwijs). Al deze activiteiten zijn er op gericht om de toegang tot de kennis en ervaring van het ITC te vergroten voor een groeiende clientèle en om de periode van studie in Nederland, indien gewenst, te bepreken. Voorts heeft er een diversificatie van sponsoren van de ITC studentenpopulatie plaats gevonden. Het Netherlands Fellowship Programma (NFP) van de NUFFIC blijft een belangrijke bron van beurzen voor ITC studenten, maar is inmiddels ingehaald door beurzenprogramma’s van de Europese Unie, zoals Erasmus Mundus, en andere sponsoren. Terugkijkend op de twee meest recente strategische planperiodes zien we dat de output van het gecertificeerd onderwijs gelijke tred heeft gehouden met de voorgenomen ambities. De voorziene daling in de output in 2005 was het gevolg van een gewijzigde beurstoewijzing uit het NFP. De gevolgen daarvan zijn uiteindelijk volledig gecompenseerd door actieve werving van studenten met andere dan NFP beurzen. Figuur 3.3.1 Ambities en realisaties gecertificeerd onderwijs ITC 2001-2009 (European credits - EC)

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Planning (ECs)

Realisatie (ECs)

Onderwijs 23

Tabel 3.3.1 Ambities en realisaties 2007-2009

* European credit (EC), eenheid van studielast in het 'European Credit Transfer System' (ECTS) ** Afwijking ambitie van realisatie gevolg van definitieaanpassing contractonderwijs

3.4 Samenwerkingsverbanden Bestaande samenwerkingsverbanden werden verder uitgebreid en geïntensiveerd. Binnen Nederland: de MSc-cursus Geo-information Management and Administration (GIMA) in samenwer-

king met de Universiteiten van Utrecht, Wageningen en Delft. Met de Universiteit Twente in de MSc-cursus Governance and Spatial Information Management, het Twente Water Centre, en een Minor op het terrein van Geo-data processing and Spatial Information. Gesprekken met SAXION over het aanbieden van een Minor, vergelijkbaar met de UT Minor (hebben nog niet tot resultaat geleid). Met de Universiteit Utrecht op het gebied van Geo-information Management ten behoeve van Aardwetenschappen.

Binnen Europa: Erasmus Mundus, in samenwerking met de universiteiten van Lund, Southampton, en Warschau. Deelnames in meerdere consortia voor verschillende programma’s voor studenten en staf.

Andere continenten: De meeste Joint Courses werden geconsolideerd en andere prospectieve locaties toegevoegd. De Joint Programmes in Bolivia, China (Wuhan, Xian), Ghana, India, Indonesië, Iran, Kenia, Mexico, Nigeria, en Tanzania bleven in 2009 operationeel. Sommige van de cursussen komen in aanmerking voor beurzen onder het Netherlands Fellowship Programme. Deze cursussen richten zich voornamelijk op studenten uit het partnerland. Een nieuwe cursus in Geoinformatics ging van start in Ghana. Het voorstel tot samenwerking met twee universiteiten in Vietnam in de domeinen Geoinformatics, Land Administration en Applied Earth Science werden goedgekeurd en zal hopelijk in 2010 van start gaan.

Categorie onderwijs

2007 realisatie

2008 realisatie

2009 ambitie 2005-2009

2009 realisatie

stud EC* stud EC Stud EC Stud EC

Graad/diploma verlenend onderwijs

- NFP-studenten / EC 236 10 103 247 8989 265 11357 271 9707

- Overige studenten / EC 279 11 492 333 12299 275 11491 297 13356

- Modules studenten / EC 65 594 52 521 200 1341 40 558

- Overige programma’s studenten / EC 77 585 96 4004 190 2513 81 2457

Joint Education Courses (aantal) (15) (15) (20) (15)

- NFP-studenten / EC intramuraal - - 1 56 - - - -

- Overige studenten / EC intramuraal 141 3 635 125 3765 140 2747 67 2335

Subtotaal output graadverlenend onderwijs 798 26 409 854 29 634 1070 29 449 756 28413

Quality control Joint Education partners

- NFP-studenten / EC extramuraal 32 1 365 33 2024 - - 28 1568

- Overige studenten / EC extramuraal 324 11 881 338 11759 300 18425 230 8954

Totaal quality control 356 13 246 371 13783 300 18425 258 10522

Gecertificeerd overig onderwijs

Korte cursussen (aantal) (14) (16) (20) (14)

- NFP-studenten / EC 38 613 25 485 50 680 42 806

- Overige studenten / EC 61 1 055 70 1260 100 1360 75 1328

Afstandsonderwijs (aantal) (10) (9) (15) (12)

- Studenten / EC 162 754 95 477 300 1050 153 765

Contractonderwijs (53) (49) (65) (61)

- Studenten / EC intramuraal 169 1 361 135 1207 175 4080 114 617

- Studenten / EC extramuraal 732 3 000 715 1661 1000** 27200** 966 2013

Refresher courses (aantal) (9) (4) (12) (6)

- Studenten / EC 156 408 74 186 240 816 140 440

Subtotaal output overig onderwijs 1 318 7 191 1 114 5 276 1865** 35 186** 1490 5969

TOTAAL OUTPUT 2 116 33 600 1 968 34 910 - - 2246 34382

24 Onderwijs

Figuur 3.4.1 Joint Education Partners, december 2009

ITC Alumni associaties Ook in 2009 zijn er weer verschillende activiteiten georganiseerd voor het ITC alumni netwerk. Zo waren er niet alleen verschillende alumnibijeenkomsten tijdens onderwijs- en vakbeurzen, maar ook de alumniverenigingen zelf hebben de handen ineen geslagen om activiteiten te organiseren. De ITC Alumni Association (IAA) Nepal heeft in augustus 2009 een introductiedag georganiseerd voor de studenten die in september 2009 hun studie aan het ITC begonnen zijn. Op de introductiedag konden de nieuwe studenten luisteren naar de ervaringen van alumni. IAA Nepal vindt het belangrijk dat nieuwe studenten kennismaken met het alumninetwerk en de ervaringen van alumni en dat ze na het afstuderen IAA Nepal weten te vinden en daarmee het alumninetwerk vergroten. De IAA Bangladesh, onder leiding van de heer Billal Hossain (alumnus EREG, 2000), organiseerde dit jaar twee vergaderingen om het alumninetwerk in Bangladesh weer op gang te brengen en daardoor het kennisplatform te vergroten. De IAA Macedonië (FYR), onder leiding van de heer Dimo Todorovski (alumnus GIM, 2006), is in de Balkanlan-den gestart met het activeren van een regionaal alumninetwerk. Omdat het ITC weinig alumni in de afzonderlij-ke Balkanlanden heeft, hoopt IAA Macedonië op deze manier een kennisnetwerk op te bouwen zodat regionale alumniactiviteiten kunnen worden gestart.

Advieswerkzaamheden 25

4 Advieswerkzaamheden

4.1 Beleid en strategie In 2009 zijn de doelstellingen van het strategisch plan 2005–2009 ruimschoots gehaald. Contractonderwijs en (het beheer van) beurzenprogramma’s waren de dragers van de projectenportefeuille. Extern gefinancierde institutionele versterking en adviesprojecten leverden een minder grote bijdrage. Dit is deels te wijten aan structurele factoren zoals het stellen van andere prioriteiten door Nederlandse donoren en deels aan de prioriteiten die het ITC stelde waaronder het geven van meer aandacht voor wetenschap. Feit is dat zowel de inzet in mensmaanden als de opbrengst per maand stafinzet kleiner werd. Ook de omvang van extern gefinancierd onderzoek was kleiner dan een aantal jaren geleden. Hoewel het ITC trots kan zijn op de geleverde prestaties, zijn de gewenste omvang van advieswerkzaamheden en de externe financiering van institutionele versterking en onderzoeken aandachtspunten voor de komende jaren en het nieuwe strategische plan.

4.2 Organisatie en kwaliteitszorg De advieswerkzaamheden, zowel die betaald met subsidiemiddelen als met extern verworven contractmidde-len worden uitgevoerd door (staf van) de wetenschappelijke afdelingen onder eindverantwoordelijkheid van het Hoofd van het (voor het ITC derde) primaire proces onderdeel Project Services. Kwaliteitsborging vindt plaats aan de hand van evaluaties van jaarplannen waar het subsidieondersteunde activiteiten betreft en op basis van terms of reference waar het extern gefinancierde contractopdrachten betreft. Voor het wetenschappelijk/professionele deel wordt deze uitgevoerd door de wetenschappelijke afdelingen die de werkzaamheden uitvoeren. Voor het beheers/ administratieve deel wordt deze uitgevoerd door medewerkers van het Bureau Marketing and Project Services (door project Offices en Project Administra-teurs). Afhankelijk van het type opdracht ligt het zwaartepunt van de kwaliteitszorg ofwel bij de wetenschappelijke afdelingen (vooral korte inhoudgerichte advieswerkzaamheden) dan wel bij het Bureau Marketing en Project Services. Een typisch voorbeeld hiervan is het beheer van door de Europese Commissie gefinancierde beurzenprogramma’s in het kader van het Erasmus Mundus External Coperation Window.

4.3 Realisaties In 2009 werden 4 projecten uitgevoerd op het gebied van institutionele versterking met een totale omzet van € 483.000. De personele inzet bedroeg 20 mensmaanden. Er werden 24 adviesprojecten uitgevoerd met een totale omzet van € 566.000. De personele inzet hiervoor bedroeg 34 mensmaanden (tabel 4.3.1). ITC haalde 2 nieuwe contracten binnen op het gebied van institutionele versterking en 20 adviesopdrachten. Een goed voorbeeld van institutionele versterking wordt gevormd door het Disaster Risk Reduction Project In Georgië gefinancierd door het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken uit het Matra Porgramma. In het kader van GEOSS (Global Earth Observation System of Systems) Programma vormt het GEONetCab project een goed voorbeeld van een adviesopdracht.

GEO-Net-Cab Het GEO-Net-Cab project is in 2009 van start gegaan en luidt een nieuwe fase in van de betrokkenheid van het ITC bij GEO(SS), een wereldwijk netwerk van informatieverschaffing gebaseerd op het gebruik van satellietgegevens ten behoeve van besluitvorming. Het ITC, samen met vier Europese en drie Afrikaanse partners, doet in dit project onderzoek naar bottlenecks die zich momenteel voordoen in GEO(SS) en gaat op zoek naar veelbelovende opkomende concepten voor het gebruik van satellietgegevens. Hierbij wordt het accent gelegd op het uitvoeren en verbeteren van capaciteits-opbouw in landen die nog in een beginstadium staan op dit gebied. Het project werkt hierbij nauw samen met het GEO(SS) comité voor capaciteitsopbouw dat zich al enige jaren bezig houdt met deze problematiek. In samenwerking met dit comité zal er veel aandacht worden besteed aan het promoten van “best practices” in verscheidene regio’s van de wereld.

26 Advieswerkzaamheden

Institutionele versterking ten behoeve van risicoreductie van natuurrampen in Georgië Georgië heeft frequent te lijden onder natuurrampen, grotendeels veroorzaakt door armoede, onduurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen en verkeerde infrastructurele - en stadsplanning, vormgegeven onder het Sovjetregime met gecentraliseerde planningssystemen, waarbij geen rekening werd gehouden met traditionele kennis en ervaring) als ook door klimaatfactoren. De UNU-ITC School for Disaster Geo-information Management, samen met diens projectpartner CENN (Caucasus Environmen-tal NGO Network) voert dit project uit om het Georgische Ministerie van Milieubescherming en Natuurlijke Hulpbronnen te ondersteunen in de benodigde capaciteitsversterking voor een effectieve risicoreductie van natuurram-pen (disaster risk reduction). De activiteiten zijn vooral gericht op het trainen van lokale staf in het gebruik van GIS en andere moderne technieken om risico’s in kaart te brengen en mee te nemen in beleidsbeslis-singen, het ontwikkelen van een risico communicatiestrategie en het helpen ontwikkelen van een risicoatlas. Het project loopt van mei 2009 tot december 2011 en wordt gefinancierd door het Matra programma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Matra staat voor Maatschappelijke Transformatie en met dit programma ondersteunt het Ministerie de overgang naar een pluriforme, democratische rechtsstaat in voormalige Sovjet landen in Midden- en Oost-Europa.

Realisatie van de strategisch plannen 2001-2004 en 2005-2009 Zoals boven gemeld zijn de doelstellingen van het strategisch plan gehaald: in 2009 was de omzet 9,5 miljoen euro. Het doel van het strategisch plan was 6 miljoen euro. In afwachting van het nieuwe strategisch plan is de jaaromzet van projecten en beurzenprogramma’s begroot op 10 miljoen euro per jaar. Tabel 4.3.1 Projecten

Categorie 2005 2006 2007 2008 2009

Totaal aantal opdrachten/projecten 39 45 42 32 28

Institutionele versterkingsprojecten 8 10 6 4 4

Adviesopdrachten 31 35 36 28 24

Totale omzet x € 1.000 2.109 1.666 1.355 995 1.049

Terugkijkend op de twee recente strategische planperiodes 2001-2009 constateren we een iets afnemend aantal adviesprojecten. In termen van personele omzet constateren we echter een bij de planning sterk achterblijvende en dalende omzet in dekking van personele inzet en in mindere mate ook in financieel opzicht. (Voor jaren waarvoor gegevens per type service beschikbaar zijn.)

Het project management met staf van het ITC en het lokale

counterpart CENN team in Tbilisi, Georgië

Advieswerkzaamheden 27

Figuur 4.3.1 Ambities en realisaties in aantal projecten/ contracten Advieswerkzaamheden 2001-2009

Figuur 4.3.2 Ambities en realisaties omzet personeel (fte) Advieswerkzaamheden 2003-2009

Figuur 4.3.3 Ambities en realisaties omzet: financieel (x €1000) Advieswerkzaamheden 2004-2009

4.4 Samenwerkingsverbanden In 2009 heeft ITC de samenwerkingsverbanden verder geïntensiveerd. In het kader van GEO nam het ITC een prominente positie in op het gebied van capaciteitsopbouw (de in kaders beschreven activiteiten dienen als voorbeelden). Andere disciplines waar samenwerkingsverbanden een belangrijke rol hebben gespeeld betreffen o.a.: het voorkomen en management van natuurrampen (Wereldbank), water (ESA), transport (diversen) en kadaster (UN-HABITAT).

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Ambitie (f te)

Realisatie (f te)

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Ambitie (€000)

Realisatie (€000)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Ambitie (projecten)

Realisatie (projecten)

28 Advieswerkzaamheden

GEONETCast Vooral voor ontwikkelingslanden is de toegang tot satellietgegevens en producten vaak beperkt, mede door het gebrek aan een goede internetverbinding van voldoende capaciteit (breedband). Hierbij is de bottleneck in het bijzonder de ontvangst van near real-time data en afgeleide producten. Het GEONETCast systeem ondervangt dit probleem door gebruik te maken van een digitale TV-satellietverbinding. Rondom dit systeem is de laatste jaren door allerlei organisaties over de hele wereld gewerkt aan de ontwikkeling en het gebruik van data en producten op het gebied van voorspelling van het weer, regenval, droogte en overstromingen, vegetatietoestand en de groei en opbrengst van landbouwgewassen en vele anderen toepassingen op het land alsook voor zoetwatersystemen en kustwateren. Het ITC heeft een toolbox ontwikkeld rondom het gebruik van Meteosat en andere satellietdata waarbij een suite van satellietgegevens en producten via GEONETCast gedownload kan worden en verder ingezet met behulp van ILWIS voor lokaal gebruik. De ontwikkeling van deze toolbox wordt mede gefinancierd door het FP7 DevCoCast project (GEONETCast application for and by developing countries). In 2009 zijn er verschillende trainingen verzorgd in het gebruik van de toolbox, zoals: Training workshop op het Regional Center for Mapping of Resources for Development (RCMRD), Nairobi, ITC regulier (modulair) 3-weeks opleidingsprogramma in het gebruik van GEONETCast gegevens in

combinatie met GIS systemen, Training workshop ter gelegenheid van de IEEE Geoscience and Remote Sensing Society (IGARSS) 2009

conferentie in Kaapstad, Zuid-Afrika, NFP refresher course aan de National University of Rwanda, Training workshop ter gelegenheid van de AfricaGIS (de belangrijkste conferentie in Afrika op het gebied

van GIS gebruik), EUMETSAT (European Organisation for the Exploitation of Meteorological Satellites) short training course in

Maputo, Mozambique voor Portugeessprekende landen in Afrika & Latijns Amerika. Het ontwikkelde trainingsmateriaal zal in toenemende mate gebruikt worden in afstandsonderwijs en uiteindelijk online beschikbaar komen.

© EUMETSAT

Bedrijfsvoering 29

5 Bedrijfsvoering

5.1 Beleid en strategie Het jaar 2009 was het laatste jaar van het Strategisch Plan 2005-2009. In die planperiode is gestreefd naar een verbetering van de efficiency van de inzet van personele middelen, vooral bij de ondersteunende diensten. Deze ambitie werd in 2007 gerealiseerd door een omslag in de verhouding tussen wetenschappelijk en ondersteunend personeel van 57 : 43 ten gunste van de eerste categorie. Ondertussen is echter wel een situatie bereikt waarbij verdere efficiencywinst door een verbeterde proces- en procedurebeschrijving en toepassing daarvan verloren dreigt te gaan door de toenemende complexiteit van de processen en de toenemende eisen die sponsoren en opdrachtgevers stellen aan de verantwoording van de besteding van de toegekende of gecontracteerde middelen.

Naar aanleiding van opmerkingen van de kant van de accountants is in de jaren 2007 en 2008 een optimalisa-tieproject uitgevoerd in de project- en financiële studentenadministratie en de daaraan gekoppelde systemen. Belangrijk onderdeel daarvan was de beschrijving en vastlegging van de procedures voor deze deeladministra-ties. Bij de interim-controle over 2009 hebben de accountants de verbeteringen positief beoordeeld en geconstateerd dat de administratieve controle op het ITC aanzienlijk is verbeterd.

Prioriteit in de bedrijfsvoering in 2009 is echter gegeven aan de voorbereidingen van de integratie met de Universiteit Twente. Weliswaar behoudt het ITC een eigenstandige positie, missie en takenpakket, maar er wordt gestreefd naar een optimalisering door integratie van de ondersteunende dienstverlening. Dit gebeurt in overeenstemming met het Efficiënte Moderne Bedrijfsvoering principe zoals de UT dat hanteert, voor zover het voor zowel het ITC als de UT meerwaarde heeft. In 2008 opgestarte besprekingen en analyses naar de vereiste aanpassingen in de procedures en informatiesystemen zijn in 2009 gecontinueerd. De resultaten daarvan hebben bijgedragen aan de besluitvorming door de bestuurders van het ITC en de Universiteit Twente betreffende de implementatie van de integratie.

De integratie van de personele informatie (aanstellingen en salarisadministratie) heeft veel aandacht gekregen in 2009 en heeft geresulteerd in een tijdige afronding vóór de daadwerkelijke integratie per 1 januari 2010. Daarnaast is veel aandacht besteed aan de integratie van de financiële, project- en studentenadministratie. De complexiteit van deze administratie heeft tijdig doen inzien dat volledige integratie een langere voorbereiding vereiste. Het streven is nu deze administraties per 1 januari 2011 te integreren. Overige componenten van de bedrijfsvoering zullen, waar nodig en mogelijk, in de komende jaren worden geïntegreerd.

5.2 Personele capaciteitsverdeling De personele capaciteit wordt via een allocatiemodel in tijd toegewezen aan de afdelingen voor de uitoefening van de onderwijsprogramma’s, onderzoek en projecten. Het aantal fte dat uit subsidiemiddelen is ingezet in de primaire processen onderzoek en onderwijs is toegenomen, dit is conform beleid. Het aantal fte’s dat is ingezet in algemene ondersteuning en procesondersteuning is afgenomen. Figuur 5.2.1 geeft de procentuele fte-verdeling in 2009 aan, figuur 5.2.2 geeft de fte verdeling in de periode 2007 t/m 2009 aan. Figuur 5.2.1 Percentage fte-verdeling in 2009

Alg. onderst.

24%

Onderzoek20%

Onderw ijs32%Advies

3%

Proces onderst.

21%

30 Bedrijfsvoering

Figuur 5.2.2 Personele capaciteitsverdeling 2007-2009 (fte)

Verlofstuwmeren Evenals in voorgaande jaren is er een actief beleid gevoerd om verlofstuwmeren terug te dringen. In onderstaande figuren is de opbouw en de verdeling van verlof over de wetenschappelijke en ondersteunende staf zichtbaar gemaakt. Het verlof is opgesplitst in meerjaren spaarverlof en regulier vakantietegoed. Meerjaren spaarverlof is verlof dat gespaard kan worden via het keuzemodel arbeidsvoorwaarden. Figuur 5.2.3 Verlofstuwmeer verdeeld in meerjaren sparen en vakantietegoed 2000-2009 (fte)

Figuur 5.2.4 Verlofstuwmeer verdeeld in wetenschappelijk en ondersteunend personeel 2000-2009 (fte)

31.435.7 36.9

75.8 73.2 73.7

6.2 3.6 2.5

50.3 50.4 47.6

60.7 60.3 61.6

4.19.1 9.6

13.37.0

5.97.6 3.8

5.5

3.6 5.0

0.9 0.0

10.8

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009 2007 2008 2009

fte

Onderzoek Onderwijs Advieswerkzaamheden Procesondersteuning Alg. ondersteuning Personeelsregelingen

Advieswerkzaamheden

Onderzoek

Onderwijs

Contractwerkzaamheden

Procesondersteuning

Algemene ondersteuningPersoneelsregelingen

3.0 5.3 6.99.5 9.1 9.8 9.4 10.6 11.1 10.0

57.3

46.543.9

34.1

28.4

19.014.4 13.1

8.9 8.7

0

10

20

30

40

50

60

70

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

fte

Meerjaren sparenVakantietegoed (t/m 2004 incl ADV)

15.9 14.0 16.9 16.7 13.3 11.0 9.6 10.1 8.9 8.1

44.437.7 33.9

26.824.2

17.814.2 13.6 11.1 10.6

0

10

20

30

40

50

60

70

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

fte

Wetenschappelijke personeelOndersteunend personeel

Bedrijfsvoering 31

Figuur 5.2.5 Totaal verlofstuwmeer als percentage van de capaciteit 2000-2009

Het beleid was erop gericht om per eind 2007 de stuwmeren tot een acceptabel niveau van ongeveer 10 procent van de personele capaciteit terug te brengen. Bij de academische staf was dat doel in 2004 bereikt. Bij de wetenschappelijke staf is dit doel in 2008 bereikt.

De afname van het totale verlofstuwmeer is voornamelijk toe te wijzen aan het vervallen van tegoeden die voorvloeiden uit oude regelingen De toename van het tegoed aan meerjaren sparen is gestopt. Er wordt nog steeds gespaard maar er wordt inmiddels ook opgenomen uit het tegoed.

Contracten Om goed op wisselende hoeveelheden werk in te kunnen spelen is in het Strategisch Plan 2005–2009 gesteld dat de verhouding contracten voor onbepaalde tijd/bepaalde tijd, bij de wetenschappelijke afdelingen 70%/30 % zou moeten zijn. Figuur 5.2.5 geeft de verhouding contracten voor onbepaald/bepaald tijd aan voor de wetenschappelijke afdelingen. Na jaren van beperkte groei van het percentage is in 2009 de gewenste verhouding van 70%/30% bereikt. Oorzaak van de toename van het aantal tijdelijke contracten is het natuurlijk verloop van het personeel. In de komende jaren zal een groot aantal tijdelijke contracten aflopen. Met het al dan niet verlengen van de contracten naar onbepaalde tijd zal de verhouding 70%/30% onder druk komen te staan.

In figuur 5.2.6 is de verhouding van contracten onbepaalde en bepaalde tijd aangegeven voor de ondersteu-nende afdelingen. Ook hier is het percentage toegenomen. Door een beperkt verloop van personeel bij de ondersteunende diensten is het niet erg waarschijnlijk dat voor ondersteunend personeel de doelstelling van 70%/30% wordt bereikt.

Figuur 5.2.5 Verhouding contracten voor onbepaalde en bepaalde tijd wetenschappelijke afdelingen 2005-2009

Figuur 5.2.6 Verhouding contracten voor onbepaalde en bepaalde tijd ondersteunende afdelingen 2005-2009

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2005 2006 2007 2008 2009

onbepaalde tijd bepaalde tijd

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2005 2006 2007 2008 2009onbepaalde tijd bepaalde tijd

11.6

%

10.4

%

11.7

%

11.4

%

9.5%

8.6%

7.8% 8.9%

7.9%

7.2%

34.6

%

29.0

%

28.2

%

22.3

%

21.9

%

15.6

%

12.6

%

11.2

%

8.7%

8.0%

23.4

%

20.0

%

20.2

%

17.4

%

15.8

%

11.9

%

10.1

%

10.1

%

8.4%

7.6%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Ondersteunend personeel Wetenschappelijk personeel Totaal ITC

32 Bedrijfsvoering

Personele ontwikkelingen De personele ontwikkelingen van het ITC laten het volgende beeld zien: Tabel 5.2.1 Personele ontwikkelingen in fte (incl. uitzendkrachten en gedetacheerd personeel, excl. stagiaires)

Personeel (fte) 2005 2006 2007 2008 2009

Wetenschappelijke afdelingen * 115 113 121 127 132

Totaal wetenschappelijk ** 154 161 217 234 268

Ondersteunende afdelingen *** 128 123 114 113 113

Totaal 243 236 235 240 245

Gemiddelde leeftijd excl. PhD-studenten 45,1 44,3 46,6 46,1 46,1

* Inclusief promovendi; zij hebben de status van 'personeelslid' ** Wetenschappelijk personeel in management-/supportfuncties is hierin niet meegeteld, wordt dit wel

meegeteld (zie tabellen fte verdeling) dan is de verhouding wetenschappelijke staf versus diensten op koers.

*** Exclusief personeel IIH BV

Figuur 5.2.7 Personele ontwikkelingen in fte (incl. uitzendkrachten en gedetacheerd personeel, excl. stagiaires)

Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage is met 3,3 % in 2009 iets toegenomen ten opzichte van het ziekteverzuimpercentage in 2008.

Evenals in 2008 betreft het ziekteverzuim voornamelijk langdurig zieken. Op jaarbasis is een ziekteverzuim van 2,5% voor een gemiddelde organisatie gangbaar als onder-grens voor kortdurend ziekteverzuim.

3.0%

2.6%

3.3% 3.4%3.1%

3.3%

0.0%

1.0%

2.0%

3.0%

4.0%

5.0%

2004 2005 2006 2007 2008 2009

Figuur 5.2.8 Ziekteverzuimpercentage 2004-2009

115

113

121

127

132

128

123

114

113

113

243

236

235

240

245

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

2005 2006 2007 2008 2009

fte

Wetenschappelijke afdelingen

Ondersteunende afdelingen

ITC

Bedrijfsvoering 33

Hooglerarenplan In 2009 is het hooglerarenplan aangepast om aan de groei van het onderzoeksprogramma, vooral in termen van het aantal PhD-studenten en promovendi tegemoet te komen. Zo zijn bestaande posities uitgebreid en nieuwe posities toegevoegd. Met het uitspreken van hun inaugurele redes hebben in 2009 prof. dr. Jaap Zevenbergen in ‘Land Administration Systems’ en professor dr. Wout Verhoef in ‘Advanced Earth Observation for Water Resources Applications’ hun benoemingen aanvaard.

Oratie prof. dr. Jaap Zevenbergen Met het uitspreken van zijn inaugurele rede "Land Administration: To See the Change from Day to Day" op 22 April heeft prof. dr. Jaap Zevenbergen zijn benoeming aanvaard als hoogleraar Land Administration Systems bij het ITC. Prof. Martien Molenaar, rector van het ITC, ziet deze benoeming als een versterking van het profile Land Administration binnen het Instituut. Er is wereldwijd een grote vraag naar expertise op het gebied van Kadaster en landadministratie. Een goede registratie van land draagt bij aan stabilisatie van de maatschappij en is een voorwaarde voor ontwikkeling. Het is niet voor niets dat er in samenwerking met de United Nations University en het Nederlandse Kadaster een UNU School for Land Administration Studies”is opgericht. Op onderzoeksgebied wil Zevenbergen zich verder richten op de ontwikkeling van het binnen het ITC ontwikkelde Social Tenure Domain Model, op goede en eenvoudige methoden voor het bijhouden van landadministratie, op het gebruik van ICT en op het gebruik van landadministratie in een wijdere context. Hij wil zich tevens richten op evaluaties van bestaande systemen om daarvan te leren. Samenwerking met andere disciplines is hierbij een voorwaarde.

5.3 Huisvesting

Kantoor- en onderwijs/onderzoekhuisvesting Voor de uitvoering van primaire- en ondersteunende processen beschikt het ITC over een pand aan de Hengelosestraat 99 in Enschede. Dit gebouw is in 1996 opgeleverd, eigendom van het ITC en belast met een lening. Het gebouw kent een netto vloeroppervlakte van 19.000 m2 en een perceelsoppervlakte van 7.510 m2 waarvan ongeveer 50% is bebouwd. Om tegemoet te komen aan de huisvestingbehoefte van het groeiende aantal PhD-studenten zijn in 2009 onderwijs- en praktijkruimtes omgezet naar PhD-studentruimtes. Gelijktijdig zijn de resterende onderwijs- en praktijkruimtes geschikt te maken voor meer flexibel gebruik door het opheffen van vaste werkplekken (met PC opstelling). Voor dit doel is een draadloos netwerk geïnstalleerd en worden de studenten gestimuleerd over te stappen op een (eigen) notebook. De boekwaarde van het gebouw op 31 december 2009 bedroeg € 14.792.502 (excl. grond) en € 16.455.261 (incl grond). De hoogte van de lening per diezelfde datum bedroeg € 9.306.150.

Studentenhuisvesting Voor de huisvesting van de studenten heeft het ITC twee panden/complexen in eigendom, gelegen op loopafstand van het instituut aan de Hengelosestraat. De huisvestingsactiviteiten heeft het ITC ondergebracht in een afzonderlijke juridische entiteit, ITC International Hotel BV (IIH) die de panden/complexen voor dat doel van het ITC huurt. Het pand aan de Boulevard 1945 nr. 4, bestaande uit twee woontorens met 354 kamers en 17 appartemen-ten, dateert van 1972 en is vrij van hypotheek. IIH BV verhuurt hiervan 52 kamers en 4 appartementen aan de EDEN groep. Het huurcontract hiervoor loopt op 31 december 2010 af en zal niet worden verlengd. De boekwaarde van het pand is gebaseerd op in de afgelopen jaren uitgevoerde renovaties en bedroeg op 31 december 2009 € 4.304.176. De boekwaarde van de grond bedroeg € 38.602. In het in 2007 aangekochte, in 1986 gebouwde, appartementencomplex De Stadsweide aan de Haaksberger-straat is in 2009 een woningverbeteringproject afgerond met de renovatie van de laatste 16 van in totaal 55 appartementen. Daarmee zijn alle appartementen voorzien van nieuwe keukens en badkamers. De boekwaar-de van het pand per 31 december 2009 is € 4.042.560. De boekwaarde van de grond bedroeg € 1.665.000. Naast de beide panden in eigendom huurt IIH BV een appartementencomplex aan de Dr. Benthemstraat. Dit zijn per 31 december 2009 116 appartementen. Het huurcontract daarvan loopt tot en met 1 juli 2011.

34 Bedrijfsvoering

Tabel 5.3.1 Investeringen vastgoed 2010-2014 (x € 1000)

Vastgoed 2010 2011 2012 2013 2014

begroot begroot planning planning planning

- Hengelosestraat 99 660 148 220 0 0

- Boulevard 4 382 1.550 0 0 0

- Haaksbergerstraat 82 38 0 0 0 0

Totaal 1.080 1.698 220 0 0

Financiën 35

6 Financiën

6.1 Beleid en strategie Als gevolg van de integratie met de Universiteit Twente is het verslagjaar 2009 het laatste jaar waarover het ITC als zelfstandige organisatie rapporteert. Vanaf 2010 zal het ITC alleen nog als faculteit verslag doen binnen het jaarverslag van de Universiteit Twente. Vanwege de rol als 'penvoerder' werden de cijfers van het ITC al vanaf 2003 geconsolideerd binnen de jaarrekening van de Universiteit Twente.

Ook in 2009 is wederom gerapporteerd conform de vigerende richtlijnen volgens boek 2, titel 9 van het Burgerlijk Wetboek en de adviezen van de Raad voor de Jaarverslaggeving, die worden gepubliceerd in de zogeheten RJ-bundel. De hieruit voortvloeiende rapportages moeten leiden tot een grotere transparantie van de cijfers en verdere professionalisering van de verantwoording: "Een goed jaarverslag is niet het einde van de jaarcyclus, het is het begin van een discussie".

In het Strategisch Plan 2005-2009 is uitgegaan van een continuering van het bij aanvang bestaande subsidieniveau en een bescheiden groei in de opbrengsten van collegegelden en contractwerkzaamheden. Hiermee is een beleid ingezet om de afhankelijkheid van de subsidiemiddelen van het Ministerie van OCW te verminderen. Met betrekking tot de subsidie is deze aanname vooralsnog realistisch gebleken met een huidige toezegging van de zijde van het Ministerie van OCW de subsidie op het huidige geïndexeerde niveau te continueren tot en met 2011. Die toezegging zal ook gestand worden gedaan na de integratie met de Universiteit Twente per 1 januari 2010.

Evenals in 2008 was ook in 2009 het financieel beleid er op gericht om een substantieel begrotingsresultaat te realiseren. Dit positieve resultaat is bewust begroot ten behoeve van het op de lange termijn kunnen voorzien in een adequate studentenhuisvesting. Binnen de toegekende subsidiemiddelen is voor het op peil houden van de studentenhuisvesting een bedrag gealloceerd. In 2009 is daarmee wederom rekening gehouden door vaststelling van werkelijke huurlasten van de studentenhuisvestingpanden met de daaraan gekoppelde vaststelling van de bijdrage aan de studentenhuisvesting. Om die reden zal het beleid in de toekomst er op gericht zijn de bijdrage aan de studentenhuisvesting aan te passen tot een niveau waarbij, binnen de condities gesteld in de subsidiebeschikking van het Ministerie van OCW, een afdracht gaat plaatsvinden die de studentenhuisvesting op langere termijn kan veiligstellen.

In het treasurystatuut van het ITC zijn de uitgangspunten weergegeven voor het te voeren beleid op het gebied van liquiditeiten- en beleggingsverkeer. De gestelde randvoorwaarden hebben betrekking op: het handhaven van de minimale verhouding eigen vermogen ten opzichte van het vreemde vermogen; het handhaven van een minimale liquiditeit. In de praktijk wordt hiervoor een bedrag aangehouden gelijk

aan twee maanden subsidie van het Ministerie van OCW; en het beperken van de financiële risico’s door alleen te beleggen in producten waarbij geen risico op de

hoofdsom wordt gelopen. De financiële uitvoering van dit treasury-beleid wordt elk kwartaal gerapporteerd aan het management op basis van een afgesproken standaard model. Ultimo boekjaar had het ITC ruim 95% van haar liquiditeiten uitstaan op direct opneembare bankrekeningen, terwijl bijna 5% was belegd in beleggingsproducten. Deze beleggingsproducten bestaan voor ca. € 15.000 uit obligaties met een looptijd tot 2023. Het andere beleggingsproduct met een nominale waarde van € 500.000 heeft nog een looptijd tot 2015, doch kan op elk moment tegen de actuele beurswaarde worden verkocht. In het treasury-beleid streeft het ITC naar een verbetering van de solvabiliteit van 7% in 2000 oplopend naar 25% voor de periode tot 2009 en een liquiditeitspositie (uitgedrukt als 'current ratio' – verhouding vlottende activa en kortlopende schulden) van 1,25 tot 1,40. Tevens wordt gestreefd om binnen het treasury-beleid extra aflossingen te plegen op de langlopende leaseovereenkomst voor het gebouw aan de Hengelo-sestraat 99 in Enschede, waar het ITC haar werkzaamheden concentreert.

Aan de door het Ministerie van OCW verschafte subsidiemiddelen zijn strikte subsidievoorwaarden verbonden die naast het Official Development Assistance-kader tevens aspecten van scheiding tussen publieke en private middelen inhouden. Bij de aanwending van subsidiemiddelen zal strikte controle plaatsvinden op de toepassing van de door het Ministerie van OCW vastgestelde subsidievoorwaarden, alsmede de aanvullende richtlijnen inzake het gebruik van publieke middelen die door het Ministerie in 2006 zijn gepubliceerd ('Helderheid I en II' en 'Koersen op Kwaliteit'). Hiertoe is een controleprotocol subsidievoorwaarden opgesteld dat gebruikt wordt voor het toezien op een verantwoorde besteding van de middelen.

36 Financiën

6.2 Realisaties Het exploitatieoverzicht over 2009 in vergelijking met de begroting 2009 is samengevat in tabel 6.2.1 Zoals voorgeschreven door de vanaf 1 januari 2008 van kracht zijnde richtlijnen voor de jaarrekening (RJ 660) zijn in het bijgaande overzicht ook de vergelijkende begrotingscijfers voor 2010 weergegeven. Tabel 6.2.1 Exploitatieoverzicht 2009 (x € 1.000)

Begroting Realisatie Realisatie Begroting

Baten: 2009 2009 2008 2010

Subsidie Min. van OCW 23.551 24.362 23.551 24.361

Cursusopbrengsten 2.500 2.051 2.065 2.300

Contractwerkzaamheden 11.000 9.526 5.861 14.300

Overige baten (incl. rente) 2.536 2.298 1.760 2.685

Totaal 39.587 38.237 33.237 43.646

Lasten:

Personele lasten 17.957 18.939 17.296 18.581

Afschrijvingslasten 2.209 2.136 2.069 2.172

Huisvestingslasten 1.123 922 857 1.277

Studentenhuisvesting 2.120 1.936 1.824 2.192

Reis- en representatie 747 702 748 694

Veldwerkkosten 212 250 302 227

Researchprogramma 937 893 891 1.120

ITC Capacity Building Programme 700 601 905 500

Materiële lasten advieswerkzaamheden 9.250 7.612 3.999 12.800

Overige lasten 3.023 2.597 2.639 3.072

Totaal 38.278 36.588 31.530 42.635

Saldo 1.309 1.649 1.707 1.011

Een samenvatting van het exploitatieresultaat geeft voor de afgelopen zes jaar het volgende beeld: Tabel 6.2.2 Samenvatting exploitatieresultaat

(x € 1.000) 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Resultaat reguliere activiteiten 1.833 1.221 477 606 1.115 612

Resultaat contractwerkzaamheden 715 444 264 459 688 808

Resultaat vrijval voorzieningen 1.270 0 46 0 87 22

Resultaat IIH BV (hotelactiviteiten) 4 47 -/- 8 7 -/-185 186

Resultaat Stichting ITC Fonds 0 0 80 2 2 21

Totaal exploitatieresultaat 3.822 1.712 859 1.074 1.707 1.649

De weergegeven financiële cijfers zijn de geconsolideerde cijfers van zowel het ITC als van ITC International Hotel (IIH BV). Sinds 2006 zijn ook de financiële cijfers van de Stichting ITC Fonds geconsolideerd in de jaarrekening van het ITC. Uiteraard is bij de consolidatie rekening gehouden met de bekende administratieve eliminatieposten. Mede in het licht van de ambities zoals vastgelegd in het Strategisch Plan 2005-2009 kunnen onderstaande observaties worden gemeld, waarbij ter vergelijking met 2008 wordt verwezen naar de gedetailleerde cijfers in hoofdstuk 7. Subsidiebijdrage Het Ministerie van OCW heeft in september 2009 aangegeven dat het subsidiebedrag over 2009 verhoogd zal worden met 3,4 %. Hierdoor is de uiteindelijke subsidie in 2009 uitgekomen op een bedrag van bijna € 24.362.000. De verhoging van de subsidie (€ 811.000) moet gezien worden als een compensatie voor de gestegen loonkosten.

Financiën 37

Cursusgelden Hoewel de opbrengsten uit cursusgelden aanzienlijk minder waren dan begroot voor 2009, zijn de opbreng-sten vergelijkbaar met die over het boekjaar 2008. Als ook nog rekening wordt gehouden met de verrekening van cursusopbrengsten naar de projectkosten, waarmee een bedrag was gemoeid van € 270.000, dan is er zelfs een aanzienlijke verhoging (12%) te zien ten opzichte van 2008. Contractwerkzaamheden Zoals gepland zijn de opbrengsten uit contractwerkzaamheden aanzienlijk gestegen ten opzichte van 2008. Hoewel het begrotingsbedrag voor 2009 niet werd gerealiseerd was de uiteindelijke omzet fors hoger dan de ambitie neergelegd in het strategisch plan 2005-2009 (zie Tabel 6.2.3). De gerealiseerde omzet advieswerk-zaamheden (projecten) is in 2009 uitgekomen op ruim € 9.526.000, ruim hoger dan de in 2008 gerealiseerde omzet van € 5.861.000. Contractonderwijs projecten leverden het grootste aandeel aan deze omzet, gevolgd door de contractonderzoeksopdrachten. Wel dient vermeld dat een substantieel aandeel hierin wordt gevormd door beurzenprogramma’s waarvan de beursbedragen voor de student onderdeel vormen. In het verslagjaar is een bruto resultaat op alle contractwerkzaamheden gerealiseerd van bijna € 808.000. Tabel 6.2.3 Strategisch Plan 2005-2009: Contractwerkzaamheden ambities en realisaties

Contract

2007 2008 2009

Ambitie Realisatie Ambitie Realisatie Ambitie Realisatie

Onderzoek € 1000 850 715 1.200 1.329 1.500 1.152

Fte 6,0 12,0 8,0 13,0 10,0 12,0

Onderwijs € 1000 1.600 2.293 1.800 3.537 2.000 7.325

Fte 7,5 4,9 8,5 4,5 10,0 4,0

Advies € 1000 2.750 1.355 2.600 995 2.500 1.049

Fte 11,0 5,1 10,5 3,0 10,0 5,4

Totaal € 1000 5.200 4.363 5.600 5.861 6.000 9.526

Fte 24,5 22,0 27,5 20,5 30,0 21,4

Naast de hiervoor genoemde hoofdpunten kunnen nog de volgende aanvullende opmerkingen gemaakt worden: Algemeen Over het algemeen kan gesteld worden dat de kostenposten vrij goed beheersbaar zijn gebleken. De afwijkingen ten opzichte van zowel de realisatie 2008 als de begroting 2009 zijn goed te verklaren. Personele lasten Ten opzichte van de begroting zijn de personele lasten in 2009 bijna een miljoen euro hoger uitgevallen. Hiervan werd ruim € 800.000 gecompenseerd door de hogere subsidiebijdrage. Het resterende verschil wordt enerzijds veroorzaakt door een extra reservering, van bijna € 300.000 ten behoeve van vakantiedagen en anderzijds als gevolg van een dotatie aan de wachtgeldvoorziening van € 137.000. Met deze beide posten was in 2009 geen rekening gehouden en waren daarom ook niet in de begroting opgenomen. Financieringslasten Tot en met 2005 werden de rentelasten van de leaserekening steeds onder de huisvestingslasten gepresen-teerd. Voor het eerst in de jaarrekening 2006 is op advies van de accountants besloten deze rentelasten (in 2009: € 528.058) onder de financiële baten en lasten te presenteren. Studentenhuisvesting Deze post, thans opgenomen onder het totaal van de 'huisvestingslasten', is € 184.000 lager uitgekomen dan begroot. Vanwege een te hoge instroomverwachting was voor 2009 uitgegaan van een hoger aantal studentovernachtingen, hierdoor was een te hoog bedrag begroot voor de studentenhuisvesting. ITC Capacity Building Programme Het in 2004 ingevoerde 'ITC Capacity Building Programme' heeft na het startjaar 2005, pas vanaf 2006 volledig kunnen draaien. In het strategisch plan 2005-2009 was voor 2009 zelfs een bedrag voorzien van € 1.500.000. Gelet op de sterke toename van het aantal studenten met een andere financiering, is het begrotingsbedrag voor 2009 al verlaagd naar € 700.000. De realisatie in 2009 laat een bedrag zien van € 601.000; een duidelijke afname ten opzichte van de 2008-realisatie. Ten opzichte van de begroting betekent het echter wel een onderbesteding van bijna € 100.000. Beleggingen Binnen de beschikbare financiële middelen is per ultimo 2009 een bedrag van € 500.000 belegd in een beleggingsproduct (Steepener) van de ING-bank. Ook met dit beleggingsproduct wordt voldaan aan het

38 Financiën

gestelde uitgangspunt van het treasurystatuut: 'nimmer risico op de hoofdsom'. De actuele beurswaarde van deze beleggingen per balansdatum is overigens € 491.800, dat betekent een stijging van € 53.000 ten opzichte van de stand per ultimo 2008. Bestemming resultaat Het totale resultaat van € 1.649.006 wordt toegevoegd aan het eigen vermogen. Het eigen vermogen wordt hiermee verhoogd tot een bedrag van € 20.582.619. Hierbij moet wel rekening worden gehouden met het feit dat in dit bedrag bestemmingreserves zijn opgenomen voor een bedrag van ruim € 2.330.000. Solvabiliteit De solvabiliteit van het ITC is in 2009 weer toegenomen. De uitkomst van 47% ligt ruim boven de norm van 25% zoals die is gesteld in het 'ITC Strategisch Plan 2005-2009'. Op basis van de begroting 2010 zou deze eind 2010 nog hoger zijn. Zie voor het verloop van de solvabiliteitscijfers gedurende de periode 2000 t/m 2010 de bijgevoegde grafiek. Figuur 6.2.1 Verloop solvabiliteit van het ITC over de periode 2000 t/m 2010

Liquiditeitspositie De 'current ratio', de verhouding tussen vlottende activa en kortlopende schulden, bedroeg ultimo 2009 0,98 (ultimo 2008: 0,85). Hoewel hiermee niet wordt voldaan aan de in het Strategisch Plan gestelde streefwaarde, blijkt deze verhouding in de praktijk ruim voldoende. Zie voor het verloop van de 'current ratio' cijfers gedurende de periode 2000 t/m 2010 (inclusief de prognose op basis van begroting 2010) de bijgevoegde grafiek. Figuur 6.2.2 Verloop 'current ratio' van het ITC over de periode 2000 t/m 2010

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Solvabiliteit

0.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

1.80

2.00

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Current ratio

Jaarrekening 39

7 Jaarrekening Algemeen De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die uitgegeven is door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deze bepalingen zijn van toepassing op grond van de Regeling Jaarverslagge-ving Onderwijs. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.

Activa en passiva (met uitzondering van het groepsvermogen) worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. In de balans, de staat van baten en lasten en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de toelichting.

Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn gewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar door de invoering van de Regeling Jaarverslageving onderwijs per 1 januari 2008. Voor aanpassingen in de waarderingsgrondslagen wordt verwezen naar de paragraaf van de 'Stelselwijzigingen'. De overige waarderingsgrondslagen zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar.

Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs plus bijkomende kosten of vervaardigingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de geschatte economische levensduur. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht.

Overige vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenba-re kosten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur, of lagere bedrijfswaarde. De vervaardigingsprijs bestaat uit de aanschaffingskosten van grond- en hulpstoffen en kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de vervaardiging inclusief installatiekosten.

Indien voor te vervaardigen materiële vaste activa noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken, worden de rentekosten opgenomen in de vervaardigingsprijs. Subsidies op investeringen worden in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs van de activa waarop de subsidies betrekking hebben.

Voor verplichtingen tot herstel na afloop van het gebruik van het actief (ontmantelingskosten) wordt een voorziening getroffen voor het verwachte bedrag op het moment van activering. Dit bedrag wordt als onderdeel van de vervaardigingsprijs verwerkt.

Kosten van groot onderhoud worden rechtstreeks verantwoord in de staat van baten en lasten.

Financiële vaste activa Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Wanneer 20% of meer van de stemrechten uitgebracht kan worden, wordt verondersteld dat er invloed van betekenis is. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de desbetreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover de instelling in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan wel het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening getroffen.

De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de vervolgwaardering worden, uitgaande van de waarden bij eerste waardering, de grondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Indien sprake is van een duurzame waardevermindering vindt waardering plaats tegen deze lagere waarde; afwaardering vindt plaats ten laste van de staat van baten en lasten.

40 Jaarrekening

Vorderingen op deelnemingen De onder financiële vaste activa opgenomen vorderingen worden gewaardeerd tegen de reële waarde van het verstrekte bedrag, gewoonlijk de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Effecten De onder financiële vaste activa opgenomen effecten die bestemd zijn om de uitoefening van de werkzaam-heid van de instelling duurzaam te dienen, worden gewaardeerd op marktwaarde. Waardevermeerderingen van deze effecten worden rechtstreeks verwerkt in de herwaarderings¬reserve. Indien de marktwaarde onder de oorspronkelijke verkrijgingsprijs uitkomt, wordt de waardevermindering verwerkt ten laste van de staat van baten en lasten. Indien de marktwaarde van effecten niet betrouwbaar kan worden vastgesteld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs.

Voorraden De voorraden grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen de vervangingswaarde, zijnde de inkoopprijs per balansdatum, of lagere opbrengstwaarde. De grond- en hulpstoffen en overige elementen die samenhan-gen met de vervaardiging en die zijn opgenomen in de voorraden halffabricaten en gereed product, worden eveneens gewaardeerd tegen de vervangingswaarde of lagere opbrengstwaarde. Ongerealiseerde waardever-meerderingen van de voorraden worden opgenomen in een herwaarderingsreserve.

Onderhanden projecten Onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectopbreng-sten (bestaande uit de gerealiseerde projectkosten en toegerekende winst). Indien van toepassing, worden de verwerkte verliezen en reeds gedeclareerde termijnen hierop in mindering gebracht. Onderhanden projecten waarvan de gefactureerde termijnen hoger zijn dan de gerealiseerde projectopbrengsten worden gepresen-teerd onder de kortlopende schulden.

Vorderingen Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Handelsvorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Als de ontvangst van de vordering is uitgesteld op grond van een verlengde overeengekomen betalingstermijn wordt de reële waarde bepaald aan de hand van de contante waarde van de verwachte ontvangsten. Voorzieningen wegens oninbaarheid dienen in mindering te worden gebracht op de boekwaarde van de vordering.

Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kasgelden, banktegoeden en direct opeisbare deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstel-lingen onder kortlopende schulden.

Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit algemene reserves en bestemmingsreserves en/of -fondsen. Hierin is tevens een segmentatie opgenomen naar publieke en private middelen. De bestemmingsreserves zijn reserves met een beperktere bestedingsmogelijkheid, welke door het bestuur is aangebracht.

Voorzieningen Algemeen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is in te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. Wanneer de verwachting is dat een derde de verplichtingen vergoedt, en wanneer het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting, dan wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen.

Jaarrekening 41

Voorziening arbeidsongeschiktheidskosten Indien op balansdatum verplichtingen bestaan tot het in de toekomst doorbetalen van beloningen aan personeelsleden die op balansdatum naar verwachting blijvend geheel of gedeeltelijk niet in staat zijn om werkzaamheden te verrichten door ziekte of arbeidsongeschiktheid. Voor deze verplichtingen is een voorziening opgenomen. De verplichting is een beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. Voorziening jubilea De voorziening jubilea wordt opgenomen voor verwachte lasten gedurende het dienstverband van de werknemers.

Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste waardering gewaardeerd tegen reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt samen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de staat van baten en lasten wordt verwerkt.

7.1 Grondslagen voor bepaling van het resultaat

Algemeen De baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn verwezenlijkt. Verliezen en risico’s die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen, indien zij voor het vaststellen van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Opbrengstverantwoording Verlenen van diensten Opbrengsten uit het verlenen van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Projectopbrengsten en projectkosten Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de projectopbrengsten en projectkosten. Projectopbreng-sten zijn de contractueel overeengekomen opbrengsten en opbrengsten uit hoofde van meer- en minderwerk, claims en vergoedingen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat deze worden gerealiseerd en ze betrouwbaar kunnen worden bepaald. Projectkosten zijn de direct op het project betrekking hebbende kosten, die kosten die in het algemeen aan projectactiviteiten worden toegerekend en toegewezen kunnen worden aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegere-kend. Indien het waarschijnlijk is dat de totale projectkosten de totale projectopbrengsten overschrijden, dan worden de verwachte verliezen onmiddellijk in de staat van baten en lasten verwerkt. Dit verlies wordt verwerkt in de kostprijs van de omzet. De voorziening voor het verlies maakt onderdeel uit van de post onderhanden projecten.

Overige bedrijfsopbrengsten Overige bedrijfsopbrengsten bestaan uit baten uit verhuur, detachering en overige baten. Afschrijvingen op materiële vaste activa Materiële vaste activa worden vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de economische levensduur, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast.

Personeelsbeloningen Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de staat van baten en lasten voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.

42 Jaarrekening

Pensioenen De instelling heeft de toegezegd-pensioenregelingen bij bedrijfstakpensioenfondsen verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling. Voor toegezegde-bijdrageregelingen betaalt de instelling op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies heeft de instelling geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregelingen. De premies worden verantwoord als personeelskosten als deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen.

Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen.

Grondslagen geconsolideerd kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De liquide middelen in het kasstroomover-zicht bestaan uit liquide middelen, zijnde kasgelden en direct opeisbare banktegoeden.

Grondslagen voor de waardering van de enkelvoudige jaarrekening De grondslagen voor de waardering van de enkelvoudige jaarrekening zijn overeenkomstig de grondslagen voor de waardering van de geconsolideerde jaarrekening, met dien verstande dat: Financiële vaste activa Deelnemingen waarin invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op de netto-vermogenswaarde, doch niet lager dan nihil. Voor een vermogenstekort van een deelneming wordt een voorziening gevormd. Aandeel in resultaat van deelnemingen Als resultaat van deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid, wordt het aan de vennootschap toekomende aandeel in resultaat van deze deelnemingen opgenomen. Dit resultaat wordt bepaald op basis van de bij ITC geldende grondslagen voor waardering en resultaat-bepaling.

Jaarrekening 43

7.2 Geconsolideerde balans per 31 december 2009 (na resultaatbestemming) Model B2 (x € 1.000,=)

1 Activa 2 Passiva

31/12/2009 31/12/2008 31/12/2009 31/12/2008

€ € € € € € € €

Vaste activa

1.2 Materiële vaste activa 29.742 30.297 2.1 Eigen vermogen 20.583 18.934

1.3 Financiële vaste activa 528 477 20.583 18.934

Totale vaste activa 30.270 30.774

2.2 Voorzieningen 663 796

Vlottende activa 2.3 Langlopende schulden 8.814 9.306

1.4 Voorraden 52 58 2.4 Kortlopende schulden 13.982 11.967

1.5 Onderhanden projecten 1.063 0

1.6 Vorderingen 2.044 2.558

1.7 Liquide middelen 10.613 7.613 23.459 22.069

Totale vlottende activa 13.772 10.229

Totaal activa 44.042 41.003 Totaal passiva 44.042 41.003

44 Jaarrekening

7.3 Geconsolideerde staat van baten en lasten over 2009 Model B3 (x € 1.000,=)    2009 Begroting 2009 2008

   € € € € € €

3 Baten

3.1 Rijksbijdragen OCW 24.362 23.551 23.551

3.2 Cursusopbrengsten 2.051 2.500 2.065

3.3 Baten contractwerkzaamheden 9.526 11.000 5.861

3.4 Overige baten 2.562 2.911 2.070

   Totaal baten 38.501 39.962 33.547

  

4 Lasten

4.1 Personele lasten 18.939 17.957 17.296

4.2 Afschrijvingen 2.136 2.209 2.069

4.3 Huisvestingslasten 2.858 3.243 2.681

4.4 Overige instellingslasten 12.653 14.869 9.484

   Totaal lasten 36.586 38.278 31.530

  

Saldo baten en lasten 1.915 1.684 2.017

  

5 Saldo financiële baten en lasten -264 -375 -327

  

Resultaat 1.651 1.309 1.690

7 Resultaat deelnemingen -2 - 17

  

Resultaat na belastingen 1.649 1.309 1.707

  

8 Aandeel derden in resultaat - - -

Netto resultaat 1.649 1.309 1.707

  

Jaarrekening 45

7.4 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2009 Model B4 (x € 1.000,=)

2009 2008

€ € € €

Kasstroom uit operationele activiteiten:

Saldo baten en lasten 1.913 2.034

Aanpassingen voor:

- Afschrijvingen 2.136 2.069

- Mutaties voorzieningen -133 -398

3.916 3.705

Mutaties vlottende middelen:

- Voorraden 6 54

- Vorderingen 515 -210

- Onderhanden projecten -1.063 0

- Kortlopende schulden 2.015 582

1.473 426

Kasstroom uit bedrijfsoperaties:

- ontvangen interest 211 185

- betaalde interest -528 -543

- buitengewoon resultaat 53 31

-264 -327

Totaal Kasstroom uit operationele activiteiten 5.125 3.804

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

(Des) investeringen materiële vaste activa -1.580 -1.930

(Des) investeringen financiële vaste activa -52 -48

Totaal Kasstroom uit investeringsactiviteiten -1.632 -1.978

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Aflossing langlopende schulden -493 -453

Totaal Kasstroom uit financieringsactiviteiten -493 -453

Mutatie liquide middelen 3.000 1.373

Beginstand liquide middelen 7.613 6.240

Mutatie liquide middelen 3.000 1.373

Eindstand liquide middelen 10.613 7.613

46 Jaarrekening

7.5 Toelichting op de geconsolideerde balans en staat van baten en lasten

Algemene toelichting Activiteiten De activiteiten van de instelling en haar groepsmaatschappijen (‘de Groep’) bestaan voornamelijk uit:: dienstverlening op het gebied van onderwijs verstrekken van huisvesting aan studenten bevorderen van het wetenschappelijk onderzoek Consolidatie In de consolidatie worden de financiële gegevens van de instelling opgenomen, haar groepsmaatschappijen en andere instellingen waarop zij een overheersende zeggenschap kan uitoefenen (op grond van de feitelijke situatie) of waarover zij de centrale leiding heeft. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen waarin de instelling overheersende zeggenschap, direct of indirect, kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid van de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechten die direct kunnen worden uitgeoefend op balansdatum. De groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarop zij een overheersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de centrale leiding heeft, worden voor 100% in de consolidatie betrokken.(zie hoofdstuk 217 Consolidatie) Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. Wanneer er sprake is van een belang in een joint venture, dan wordt het desbetreffende belang proportioneel geconsolideerd. Van een joint venture is sprake indien als gevolg van een overeenkomst tot samenwerking de zeggenschap door de deelnemers gezamenlijk wordt uitgeoefend. Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaat-schappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen worden geëlimineerd. Ongerealiseerde verliezen op intercompany-transacties worden ook geëlimineerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermindering. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen zijn waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende waarderings-grondslagen voor de Groep. Aangezien de staat van baten en lasten over 2009 van de instelling in de geconsolideerde jaarrekening is verwerkt, is (in de enkelvoudige jaarrekening) volstaan met weergave van een beknopte staat van baten en lasten in overeenstemming met artikel 2:402 BW. Verbonden partijen Alle groepsmaatschappijen, zoals opgenomen in paragraaf 7.8, evenals de deelnemingen, worden aangemerkt als verbonden partij. Transacties tussen groepsmaatschappijen worden in de consolidatie geëlimineerd. Toelichting op het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een geschatte gemiddelde koers. Koersverschillen bij geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van de verworven groepsmaatschappij is opgenomen onder de kasstroom uit investerings-activiteiten, voor zover betaling in geld heeft plaatsgevonden. De geldmiddelen die in de verworven groepsmaatschappij aanwezig zijn, zijn van de aankoopprijs in aftrek gebracht. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, zijn niet in het kasstroomo-verzicht opgenomen. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasecontract zijn voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten. Schattingen Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat de leiding van de instelling over verschillende zaken zich een oordeel vormt, en dat de leiding schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in art. 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

Jaarrekening 47

Model B5 1.2 Materiële vaste activa

( x € 1.000,=) Verkrijgingsprijs (vervaardigingsprijs)

Waardever-mindering en

Boekwaarde Investeringen

Afschrijvingen/ Des-

Afschrijvingen Aanschaf- prijs

Afschrij- vingen

Boekwaarde Gehanteerd afschrijvings-

t/m jaar 2008 afschrijvingen 31/12/2008 2009 investeringen jaar 2009 t/m 2009 t/m 2009 31/12/2009 percentage t/m 2008 2009 1.2.1 Gebouwen en

terreinen %

1.2.1.1 Gebouwen 36.980 13.000 23.980 514 - 1.355 37.494 14.355 23.139 2 / 10 1.2.1.2 Terreinen 3.776 410 3.366 0 - - 3.776 410 3.366 - 40.756 13.410 27.346 514 - 1.355 41.270 14.765 26.505

1.2.2 Inventaris en apparatuur

6.704 3.753 2.952 1.066 468 781 7.303 4.066 3.237 6,66 / 33,33

Totaal 47.460 17.163 30.298 1.580 468 2.136 48.573 18.831 29.742

1.2.a OZB en verzekerde waarde gebouwen en terreinen Bedrag Peildatum 1.2.a.1 OZB waarde gebouwen en terreinen: Hengelosestraat 99 17.884.000 01-01-2009 Boulevard 1945 nr. 4 5.942.000 01-01-2008 Haaksbergerstraat 82 4.918.000 01-01-2008 1.2.a.2 Verzekerde waarde gebouwen: Hengelosestraat 99 49.868.250 01-01-2010 Boulevard 1945 nr. 4 19.722.000 01-01-2010 Haaksbergerstraat 82 6.175.900 01-01-2010

1.2.b Boeken Aanschaf in

2009 € 35.686

48 Jaarrekening

Materiële vaste activa: Ter financiering van het gebouw 'Hengelosestraat 99' te Enschede is een financial leasecontract met SNS Property Finance afgesloten ter grootte van totaal € 23.597.000. Begin 2007 is dat contract verlengd, opnieuw voor een periode van 10 jaar. De aflossingen geschieden in 50 halfjaarlijkse annuïteiten die jaarlijks met 1,5% verhoogd worden. Deze jaarlijkse indexatie wordt door het Ministerie van OCW gecompenseerd via extra toewijzingen in de subsidie. De eerste aflossing vond medio januari 1997 plaats. In totaal is in 2009 bijna € 453.000 afgelost conform het aflossingsschema. Van de totale schuldrest is de reguliere aflossingsverplichting voor 2010 (€ 492.455) onder de kortlopende schulden gepresenteerd. Gestelde zekerheden: 1e hypothecaire inschrijving tot een bedrag van € 23.597.000 en bovendien tot een bedrag van

€ 3.235.862 tot verhaal van verschuldigde renten, vergoedingen en kosten, op het gebouw aan de Hengelosestraat 99 te Enschede.

Verpandingsrechten voortvloeiend uit de subsidietoezegging uit hoofde van de huisvestingslasten.

Financiële vaste activa Binnen het consortium dat de aandelen van 52°North GmbH in eigendom heeft, heeft in 2009 om

strategische redenen een beperkte herverdeling van de aandelen plaats gevonden waarbij ITC 'om niet' 1% van de aandelen met een waarde van € 260 heeft verkregen van consortium lid ESRI Inc. In de Jaarrekening is dit bedrag als 'Investering' opgenomen. Hiermee bezit het ITC 26% van het aandelenpakket.

De beurswaarde van de beleggingen bij de ING Bank (Steepener) is in 2009 met ongeveer € 53.000 toegenomen ten opzichte van stand per ultimo 2008. Deze waardestijging is als 'Investering' in de Jaarreke-ning opgenomen.

1.3 Financiële vaste activa

Boekwaarde Investeringen Resultaat Boekwaarde

31/12/2008 2009 Deelnemingen 2009 31/12/2009

1.3.1 Deelnemingen:

-52°North GmbH

23.338

260 -1.971 21.627

Subtotaal

deelnemingen 23.338 260 -1.971 21.627

1.3.5.4 Effecten:

Overige effecten 453.684 52.899 0 506.583

Subtotaal

effecten 453.684 52.899 0 506.583

Totaal vaste

activa 477.022 53.159 -1.971 528.210

De nominale waarde van de belegging bedraagt op 31 december 2008 € 500.000, de marktwaarde op 31 december 2008 was echter € 491.800, derhalve is de belegging tegen deze waarde in de balans opgenomen.  

Specificatie van de effecten

  Aandelen Obligaties Overige Totaal

Boekwaarde 1 januari - 14.884 438.800 453.684

Investeringen - -101 53.000 52.899

Desinvesteringen - - - -

Boekwaarde 31 december - 14.783 491.800 506.583

 

Jaarrekening 49

Vlottende activa

1.4 Voorraden 31/12/2009 31/12/2008

€ € € €

1.4.1 Gebruiksgoederen 51.723 57.727

Totaal 51.723 57.727

1.5 Onderhanden projecten 31/12/2009 31/12/2008

€ € € €

1.5.1 Onderhanden projecten 1.062.911 0

Totaal 1.062.911 0

1.5 Vorderingen 31/12/2009 31/12/2008

€ € € €

1.5.1 Debiteuren 1.214.722 1.537.005

1.5.3 Verbonden partijen 28.789 60.681

1.5.5 Overige vorderingen:

Inzake overig 174.285 3.691

Inzake belastingen en premies 42.881 40.674

217.166 44.365

1.5.6 Overlopende activa:

Vooruitbetaalde bedragen 611.161 461.532

Nog te ontvangen bedragen 0 480.174

611.161 941.706

1.5.9 Voorziening wegens oninbaarheid -27.726 -25.079

Totaal 2.044.112 2.558.678

 

De voorziening wegens oninbaarheid

verloopt als volgt:

Stand per 1 januari 25.079 34.700

Onttrekking 3.758 16.099

Dotatie 6.405 6.478

Stand per 31 december 27.726 25.079

Alle hierboven genoemde vorderingen hebben een resterende looptijd korter dan 1 jaar.

1.7 Liquide middelen 31/12/2009 31/12/2008

€ €

1.7.1 Kasmiddelen 44.793 26.878

1.7.2 Banken 4.029.044 1.881.460

1.7.3 Deposito's (saldi zijn direct opvraagbaar) 6.539.350 5.704.451

Totaal 10.613.187 7.612.789

50 Jaarrekening

2 Passiva

2.1 Eigen vermogen Mutaties

Saldo Bestemming Overige Saldo

31/12/2008 exploitatiesaldo mutaties 31/12/2009

2009 2009

€ € € €

2.1.1 Kapitaal 45 45

2.1.2 Algemene reserve 16.190.285 399.107 16.589.391

2.1.3 Bestemmingenreserve:

- Herhuisvesting studenten 1.078.000 1.250.000 2.328.000

- Herbeleggingsreserve 2.524 -101 2.423

- Vastgelegd in terreinen 1.662.760 - 1.662.760

Totaal vermogen 18.933.614 1.649.006 0 20.582.619

Toelichting bestemmingsreserves Binnen het eigen vermogen heeft het ITC een drietal bestemmingen opgenomen. Het gaat hierbij om een bedrag van € 1.662.760 welke is gegenereerd door de activering van de aanschaf van het perceel grond, waarop het hoofdgebouw aan de Hengelosestraat is gebouwd. Deze activering is direct in het eigen vermogen verwerkt. Daarnaast is vanaf de begroting van 2008 rekening gehouden om een bedrag te reserveren binnen de instituutsbegroting. Die gereserveerde bedragen hebben tot doel om op termijn te kunnen voorzien in een adequate huisvesting voor de studenten van het ITC. Tenslotte bestaat er nog een gering bedrag van € 2.423 als herbeleggingsreserve voor nog niet gerealiseerde koersresultaten op de beleggingen in obligaties.

Jaarrekening 51

2.2 Voorzieningen Mutaties Onderverdeling saldo 31-12-2009

Saldo Dotaties Onttrekkingen Vrijval Saldo

31/12/2008 2009 2009 2009 31/12/2009 < 1 jaar 1 - 5 jaar > 5 jaar

€ € € € € € € €

Wachtgeld 614.752 136.955 247.707 0 504.000 187.805 201.600 114.595

Ambtsjubilea 181.736 0 0 22.493 159.243 23.721 40.656 94.865

Totaal 796.488 136.955 247.707 22.493 663.243 211.526 242.256 209.460

2.3 Langlopende schulden Bedrag lening Aangegane Aflossingen Voorgenomen Bedrag Rente Resterende

31/12/2008 Leningen o/g 2009 Aflossingen Boekwaarde percentage Looptijd

2009 2010 31/12/2009

€ € € € € %

Kredietinstellingen:

SNS Property Finance 9.759.064 452.915 492.455 8.813.694 5,25% 12 jaar

Gepresenteerd

onder kortlopende

schulden

Totaal 9.759.064 - 452.915 492.455 8.813.694

Voorzieningen: Voorziening wachtgeld De voorziening wachtgeld is gevormd in verband met toekomstige verplichtingen van het ITC uit hoofde van de wachtgeldregeling. Voorziening ambtsjubilea De voorziening ambtsjubilea is gevormd in verband met toekomstige verplichting ten opzichte van personeelsleden in (vaste) dienst per 31 december 2009.

52 Jaarrekening

Kortlopende schulden

2.4 Kortlopende schulden 31/12/ 2009 31/12/ 2008

€ € € €

2.4.1 Kredietinstellingen 492.456 452.915

2.4.2 Nog te besteden projecten 5.036.890 5.440.317

2.4.3 Crediteuren 875.339 964.150

2.4.5. Verbonden partijen 41.935 27.356

2.4.6 Belasting en premies soc. verzekeringen 865.201 761.449

2.4.7 Schulden inzake pensioenen 244.998 229.828

2.4.8 Overige kortlopende schulden:

- Studieprogramma's* 3.997.416 716.899

- Vakantiegeld en ziektekosten 662.082 631.505

- Vakantiedagen 1.668.723 1.539.982

- Overige posten 62.823 34.922

6.391.044 2.923.308

2.4.9 Overlopende passiva:

- Vooruitontvangen c.q. nog te betalen 34.133 1.167.729

  Totaal 13.981.996 11.967.052

* De baten en lasten voortvloeiende uit de studentenrekeningen leidt tot een positie van € 3.997.416. De baten en lasten zijn niet

in de resultatenrekening verwerkt maar zullen gesaldeerd nihil zijn. De positie ultimo 2009 betreft nog te besteden gelden.

 

Jaarrekening 53

7.6 Niet uit de balans blijkende verplichtingen Model B6 Inzake de leaseovereenkomst, met betrekking tot het gebouw aan de Hengelosestraat 99, is per balansdatum een rentebedrag verschuldigd van € 3.235.862. Ultimo 2005 heeft ITC een contract afgesloten met betrekking tot de vervanging van de vloerbedekking in het gehele pand. Deze vervanging zal tot en met 2010 gefaseerd worden uitgevoerd; hiermee is per balansdatum nog een bedrag gemoeid van ca. € 80.000. Deze verplichting is echter niet in de balans opgenomen. Door de oprichting van ITC International Hotel BV heeft ITC zich per 31 december 1998 verplicht tot volledige nakoming van de verplichtingen welke zijn aangegaan door IIH BV. Hieronder valt ook de verplichting betreffende de huurovereenkomst inzake het appartementencomplex 'Hof van Arke'. Uitgaande van een einddatum per 1 juli 2012 wordt rekening gehouden met een verplichting van € 701.560. IIH BV heeft vanaf 1 januari 2010 een huurcontract voor de accommodatie aan De Boulevard 1945 en de Haaksbergerstraat afgesloten met de Universiteit Twente. In 2010 is hiermee een bedrag gemoeid van € 1.724.677. Het is op dit moment nog niet duidelijk wat de looptijd van het huurcontract gaat worden. Tevens heeft IIH BV de verplichting om per 1 januari 2011 de in de door het Eden Hotel Group gehuurde ruimtes aanwezige hotelinventaris over te nemen voor een bedrag van € 94.277. Tenslotte heeft IIH BV voor de duur van 3 jaar een contract afgesloten met de fa. Engelbertink ten behoeve van de wasserij. In 2009 was hiermee een bedrag gemoeid van € 82.000 op jaarbasis. Prijsaanpassingen vinden plaats per 1 januari van het jaar en worden gebaseerd op onderbouwde branchecijfers.

54 Jaarrekening

7.7 Overzicht verbonden partijen Het ITC heeft belangen in een aantal andere partijen. Hieronder treft u de gegevens van deze verbonden partijen aan. De transacties van het ITC met het ITC International Hotel bestaan voornamelijk uit het in rekening brengen van huurbedragen voor panden, welke gehuurd worden door het ITC International Hotel, doch welke eigendom zijn van het ITC. Aan de andere kant betaalt het ITC een suppletiebedrag aan het ITC International Hotel. Deze betaling moet gezien worden als een aanvulling op de kamerhuur welke door de student betaald moet worden. De transacties tussen het ITC en de UT hebben voornamelijk betrekking op activiteiten ontstaan door onderlinge dienstverlening. Deze dienstverlening richt zich dan hoofdzakelijk op het gebied van het verzorgen van onderwijs of het uitvoeren van projecten. In het kader van de consolidatie worden de hierboven genoemde transacties uiteraard geëlimineerd in de jaarcijfers van de betrokken instelling.

Gegevens van de verbonden partijen (voor boekjaar 2009):

Naam: Doelstelling Samenstelling bestuur ITC International Hotel B.V. Verstrekken van huisvesting

aan studenten van het ITC Drs. I.J.J. Beerens, bestuurder

Stichting ITC Fonds Het bevorderen van onderzoek binnen het (werkterrein) van het ITC

Prof. dr. ir. K.J. Beek, voorzitter Prof. dr. ir. M. Molenaar, lid H. ten Velde, secretaris/penningmeester

Personeelsvereniging Intercontact Versterken van de gemeen-schapsgedachte binnen het ITC

B. de Smeth, voorzitter B. Köbben, secretaris / penningmeester M. Koelen, lid M. Erdman, lid R. Spaan, lid M. van Druten, lid G. Olde Hendrikman, lid L. Groenendijk, lid J. de Ruiter, lid

Student Association Board Versterken van de binding tussen de studenten en de ITC- Gemeenschap

L.M. Uwanziga, voorzitter N.H. Koroso, secretaris A. Camhol, communicatie D.E. Riguer, penningmeester J. Njoki, lid

52°North GmbH Het ontwikkelen, bevorderen en toepassen van open software op het gebied van geo-informatica

Dr. A. Remke, Managing Director Dr. A. Wytzisk, Managing Director

Universiteit Twente Het verzorgen van onderwijs op wetenschappelijk niveau

Dr. A.H. Flierman, voorzitter Prof.dr. H. Brinksma, rector magnifucus Ir. K.J. van Ast, vice-voorzitter

 

De omvang van de belangen van het ITC in de hierboven genoemde andere maatschappijen treft u aan in het volgende overzicht.

Jaarrekening 55

Model B7

Meerderheidsdeelneming (bv of nv)

Naam Juridische Statutaire Code Eigen vermogen Exploitatie- Omzet Verklaring Consolidatie Deelname

Vorm Zetel Activiteiten 31/12/2009 saldo 2009 2009 art. 2:403 BW ja/nee ja / nee Percen-

tage

ITC International Hotel BV bv Enschede 4 152.748 186.141 4.348.406 ja ja 100

Beslissende zeggenschap (stichting of vereniging)  

Naam Juridische Statutaire Code Eigen vermogen Exploitatie- Omzet Verklaring Consolidatie Deelname

Vorm Zetel Activiteiten 31/12/2009 saldo 2009 2009 art. 2:403 BW ja/nee ja / nee Percen-

tage

Stichting ITC Fonds stichting Enschede 4 168.850 20.983 23.156 nee ja 100

Overige verbonden partijen (minderheidsdeelneming en geen beslissende zeggenschap)   

Naam Juridische Statutaire Code Eigen vermogen Exploitatie- Omzet Verklaring Consolidatie Deelname

Vorm Zetel Activiteiten 31/12/2009 saldo 2009 2009 art. 2:403 BW ja/nee ja / nee Percen-

tage

Pers.Vereniging Intercontact vereniging Enschede 4 6.167 - 801 11.055 nee nee -

Student Association Board vereniging Enschede 4 22.853 - 70 14.284 nee nee -

52°North GmbH G.m.b.H. Munster 2 84.748 - 7.580 298.311 nee nee 26

Totaal 113.768 - 8.451 323.650

Overige verbonden partijen Aangezien de 2009-cijfers nog niet bekend zijn, zijn hieronder de cijfers van 2008 weergegeven.

Naam Juridische Statutaire Code Eigen vermogen Exploitatie- Omzet Verklaring Consolidatie Deelname

Vorm Zetel Activiteiten 31/12/2008 saldo 2008 2008 art. 2:403 BW ja/nee ja / nee Percen-

tage

n.v.t.: bij wet

Universiteit Twente opgericht Enschede 1 170.500.000 4.900.000 272.600.000 nee nee -

Verklaring code activiteiten: 1 = contractonderwijs, 2 = contractonderzoek, 3 = onroerende zaken, 4 = overige

56 Jaarrekening

7.8 Toelichting op de onderscheiden posten van de geconsolideerde staat van baten en lasten

Model B8

3. Baten 3.1 Rijksbijdrage OCW 2009 2008 € € 3.1.1 (Normatieve) rijksbijdrage OCW 24.361.644 23.550.834 Totaal 24.361.644 23.550.834 3.2 Cursusopbrengsten 2009 2008 € € Cursusgeld 1.670.909 1.734.644 Opbrengst handling fee 209.910 208.144 Overige opbrengsten 169.832 122.473 Totaal 2.050.651 2.065.261

3.3 Baten contractwerkzaamheden 2009 2008 € € 3.3.1 Contractonderwijs: Internationale organisaties 6.432.865 2.574.015 Nationale overheden 760.281 757.049 NWO 0 0 KNAW 0 0 Overige non-profit organisatie 30.162 112.375 Bedrijven 101.890 93.797 7.325.198 3.537.236 3.3.2 Contractonderzoek: NWO 219.546 218.333 Overig 932.482 1.100.553 1.152.028 1.328.886 3.3.3 Consultingactiviteiten: 1.049.087 995.322 Totaal 9.526.313 5.861.444 3.4 Overige baten 2009 2008 € € 3.4.2 Verhuur en logiesopbrengst 2.400.040 1.949.905 3.4.5 Overige 161.992 120.178 Totaal 2.562.032 2.070.083

Jaarrekening 57

4 Lasten

4.1 Personele lasten 2009 2008

€ €

4.1.1 Lonen salarissen 14.346.500 13.380.400

4.1.2 Sociale lasten 3.017.661 2.616.890

4.1.3.1 Dotatie voorziening wachtgeld 136.955 0

4.1.3.2 Uitzendkrachten, declaranten e.d. 655.587 779.845

4.1.3.3 Overige 782.569 519.359

Totaal 18.939.272 17.296.494

4.1.a Aantal fte's per 31-12 2009 2008

Fte 's Fte 's

WP/OP (excl. PhD kandidaten) 132 127

OBP 113 113

Totaal 245 240

4.1.b Overzicht bezoldiging CvB 2009 2008

CvB 176.540 160.026

Overzicht Raad van Toezicht:

Prof. mr. J.W.J. Besemer (Vz) 4.500 4.500

Prof. dr. P. Hooimeijer ziet af van honorering 3.000

Prof. dr. J.T. Fokkema ziet af van honorering ziet af van honorering

Prof. dr. W. van Rossum n.v.t. ziet af van honorering

Prof. dr. M.J. Kropff ziet af van honorering 3.000

Ir. C.D. van der Wildt 3.000 3.000

Dr. B.E. van Vucht Tijssen 3.000 3.000

Dr. J-P.R.A. Sweerts 3.000 3.000

Prof. Dr. A.J. Mouthaan ziet af van honorering n.v.t.

Totaal 13.500 19.500

4.1.c Vermelding van publieke topinkomens

Naam en functie

Duur dienstverband In het verslagjaar

Belastbaar loon (in EUR)

Voorziening t.b.v. beloningen betaalbaar op termijn

Uitkeringen i.v.m. beëindiging dienstverband

Totaal

In dienst vanaf

In dienst tot

2009 2008 2009 2008 2009 2008 2009 2008

Prof. dr. ir. M. Molenaar (Rector)

01-01

31-12

176.540

160.026

80.608

0

0

0

257.148

160.026

Drs. I.J.J. Beerens (Directeur)

01-01

31-12

151.835

138.476

52.291

0

0

0

204.126

138.476

58 Jaarrekening

4.2 Afschrijvingen 2009 2008

€ €

4.2.2 Gebouwen 1.354.947 1.323.796

4.2.3 Inventaris en apparatuur 781.136 745.123

Totaal 2.136.083 2.068.919

4.3 Huisvestingslasten 2009 2008

€ €

4.3.1 Huur 448.519 221.694

4.3.2 Verzekeringen 60.725 52.402

4.3.3 Onderhoud 806.540 725.353

4.3.4 Energie en water 618.138 615.052

4.3.5 Schoonmaak 598.516 559.638

4.3.6 Heffingen 209.628 215.669

4.3.7 Overige 115.641 90.846

Totaal 2.857.707 2.680.655

4.4 Overige instellingslasten 2009 2008

€ €

4.4.1 Reis- en representatie 702.081 748.216

4.4.2 Veldwerkkosten 250.334 301.650

4.4.3 Researchprogramma 892.637 891.053

4.4.4 Materiële lasten projectactiviteiten 7.612.000 3.998.556

4.4.5 ITC Capacity Building Programme 601.152 904.921

4.4.6 Overige 2.594.634 2.639.984

Totaal 12.652.838 9.484.381

4.5 Accountantshonoraria In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht.

4.5 Accountantshonoraria

2009 2008

€ € € €

4.5.1 Controle van de jaarrekening 44.030 71.400

4.5.2 Andere controlewerkzaamheden 101.110 67.515

4.5.3 Fiscale advisering 9.088 5.825

4.5.4 Andere niet-controlediensten 8.449 191.546

Totaal 162.677 336.286

Bovenstaande honoraria betreffen uitsluitend de werkzaamheden die bij de instelling en de in deconsolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals bedoeld in art. 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties).

Jaarrekening 59

5 Financiële baten en lasten In het boekjaar zijn de volgende bedragen als financiële baten en lasten ten laste van het resultaat gebracht.

5 Financiële baten en lasten

Financiële baten 2009 2008

€ € € €

5.1 Rentebaten 211.297 185.375

5.2 Waardeverandering fin. vaste activa 53.000 30.800

5.3 Overige opbrengst fin. vaste activa 0 0

5.4 Rentelasten -/- 528.058 -/- 543.246

Saldo financiële baten en lasten -/- 263.761 -/-327.071

Onder punt 5.2 is de ongerealiseerde koersstijging van de belegging in financiële vaste activa opgenomen. Onder punt 5.4 is de rentecomponent van de leaserekening opgenomen.

60 Jaarrekening

7.9 Enkelvoudige balans ITC per 31 december 2009 (na resultaatbestemming) Model B9 (x € 1.000,=)

1 Activa 2 Passiva

31/12/2009 31/12/2008 31/12/2009 31/12/2008

€ € € € € € € €

Vaste activa

1.2 Materiële vaste activa 28.695 29.309 2.1 Eigen vermogen 20.583 18.934

1.3 Financiële vaste activa 835 577 20.583 18.934

Totale vaste activa 29.530 29.886

2.2 Voorzieningen 663 796

Vlottende activa 2.3 Langlopende schulden 8.814 9.306

1.4 Voorraden 50 58 2.4 Kortlopende schulden 13.750 11.763

1.5 Onderhanden projecten 1.063 0

1.6 Vorderingen 3.047 3.731

1.7 Liquide middelen 10.120 7.124 23.227 21.865

Totale vlottende activa 14.280 10.913

Totaal activa 43.810 40.799 Totaal passiva 43.810 40.799

Jaarrekening 61

7.10 Enkelvoudige staat van baten en lasten over 2009 Model B10 (X €1.000,= )    2009 Begroting 2009 2008

€ € € € € €

3 Baten

3.1 Rijksbijdragen OCW 24.362 23.551 23.551

3.2 Cursusopbrengsten 2.051 2.500 2.065

3.3 Baten contractwerkzaamheden 9.526 11.000 5.861

3.4 Overige baten 222 348 195

3.5 Verhuur- en logies opbrengsten 1.690 1.690 1.643

   Totaal baten 37.851 39.089 33.315

  

4 Lasten

4.1 Personele lasten 18.462 17.471 16.833

4.2 Afschrijvingen 1.941 1.981 1.886

4.3 Huisvestingslasten 1.256 1.306 1.211

4.4 Overige instellingslasten 14.518 16.875 11.211

   Totaal lasten 36.177 37.633 31.141

  

Saldo baten en lasten 1.674 1.456 2.174

  

5 Saldo financiële baten en lasten -/- 230 -/- 375 -/- 302

  

Resultaat 1.444 1.081 1.872

  

7 Resultaat deelnemingen 205 228 -/- 165

Resultaat na belastingen 1.649 1.309 1.707

  

8 Aandeel derden in resultaat - - -

Netto resultaat 1.649 1.309 1.707

  

62 Jaarrekening

7.11 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Model B5

1.2 Materiële vaste activa

( x € 1.000,=) Verkrijgingsprijs (vervaardigingsprijs)

Waardever-mindering en

Boekwaarde Investeringen

Afschrijvingen/ Des-

Afschrijvingen Aanschaf- prijs

Afschrij- vingen

Boekwaarde Gehanteerd afschrijvings-

t/m jaar 2008 afschrijvingen 31/12/2008 2009 investeringen jaar 2009 t/m 2009 t/m 2009 31/12/2009 percentage t/m 2008 2009 1.2.1 Gebouwen en

terreinen %

1.2.1.1 Gebouwen 36.777 12.814 23.963 514 - 1.341 37.291 14.155 23.136 2 / 10 1.2.1.2 Terreinen 3.776 410 3.366 0 - - 3.776 410 3.366 - 40.553 13.224 27.329 514 - 1.341 41.067 14.565 26.502

1.2.2 Inventaris en apparatuur

4.105 2.125 1.980 813 468 600 4.450 2.257 2.193 6,66 / 33,33

Totaal 44.658 15.349 29.309 1.327 468 1.941 45.517 16.822 28.695

1.2.a OZB en verzekerde waarde gebouwen en terreinen Bedrag Peildatum 1.2.a.1 OZB waarde gebouwen en terreinen: Hengelosestraat 99 17.884.000 01-01-2009 Boulevard 1945 nr. 4 5.942.000 01-01-2008 Haaksbergerstraat 82 4.918.000 01-01-2008 1.2.a.2 Verzekerde waarde gebouwen: Hengelosestraat 99 49.868.250 01-01-2010 Boulevard 1945 nr. 4 19.722.000 01-01-2010 Haaksbergerstraat 82 6.175.900 01-01-2010

1.2.b Boeken Aanschaf in

2009 € 35.686

Jaarrekening 63

Model B11

1.3 Financiële vaste activa

Mutaties

Boekwaarde Investeringen Des-

investeringen Resultaat Boekwaarde

31-12-2008 2009 2009 2009 31-12-2009

€ € € € €

1.3.1 Deelneming:

- IIH BV -/- 33.394 186.141 152.747

- St. ITC Fonds 147.867 20.983 168.850

- 52°North 23.338 260 -/- 1.971 21.627

Totaal deelnemingen  137.811 260 0 205.153 343.224

1.3.5 Overige effecten:

- ING Steepener 438.800 53.000 491.800

Totaal 576.611 53.260 835.024

1.6 Vorderingen 31/12/2009 31/12/2008

€ € € €

1.6.1 Debiteuren 1.172.080 1.523.007

1.6.3 Groepsmaatschappij 28.790 60.681

1.6.4 Verbonden partijen 1.138.924 1.264.805

1.6.5 Overige vorderingen:

Inzake leveranciers, personeel 171.021 0

Inzake belastingen en premies 15.349 19.793

186.370 19.793

1.6.6 Overlopende activa:

Vooruitbetaalde bedragen 548.775 407.700

Nog te ontvangen bedragen 0 480.174

548.775 887.874

1.6.9 Voorziening wegens oninbaarheid -27.726 -25.079

Totaal 3.047.213 3.731.081

 

Voorziening wegens oninbaarheid

verloopt als volgt:

Stand per 1 januari 25.079 34.700

Onttrekking 3.758 16.099

Dotatie 6.405 6.478

Stand per 31 december 27.726 25.079

Vorderingen Over de vorderingen inzake de 'verbonden partijen' wordt 4 procent rente berekend.

64 Jaarrekening

2.4 Kortlopende schulden 31/12/ 2009 31/12/ 2008

€ € € €

2.4.1 Kredietinstellingen 492.456 452.915

2.4.2 Nog te besteden projecten 5.036.890 5.440.317

2.4.3 Crediteuren 712.509 824.333

2.4.5. Verbonden partijen 41.935 27.356

2.4.6 Belasting en premies soc. verzekeringen 853.790 725.287

2.4.7 Schulden inzake pensioenen 236.771 227.235

2.4.8 Overige kortlopende schulden:

- Studieprogramma's* 3.997.416 716.899

- Vakantiegeld en ziektekosten 651.000 621.000

- Vakantiedagen 1.661.100 1.532.220

- Overige posten 32.599 27.281

6.342.115 2.897.400

2.4.9 Overlopende passiva:

- Vooruitontvangen c.q. nog te betalen 34.133 1.167.705

  Totaal 13.750.599 11.762.548

* De baten en lasten voortvloeiende uit de studentenrekeningen leidt tot een positie van € 3.997.416. De baten en lasten zijn niet in de resultatenrekening verwerkt maar zullen gesaldeerd nihil zijn. De positie ultimo 2009 betreft nog te besteden gelden.

 

Eigen vermogen Voor een toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar model 2.1 in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Exploitatiesaldo Exploitatiesaldo 2009: in € Resultaat ITC 1.441.882,- Resultaat deelneming IIH BV 186.141,- Resultaat deelneming St. ITC Fonds 20.983,- 1.649.006,-

Jaarrekening 65

7.12 Overige gegevens Resultaat bestemming Het totale resultaat van € 1.649.006 wordt toegevoegd aan het eigen vermogen. Het eigen vermogen wordt hiermee verhoogd tot een bedrag van € 20.582.619. Hierbij dient wel rekening te worden gehouden met het feit dat in dit bedrag bestemmingsreserves zijn opgenomen voor een bedrag van ruim € 2.330.000. Gebeurtenissen na balansdatum Na jaarrekeningcontrole op 31 maart 2010, heeft een drietal onverschuldigde betalingen plaatsgevonden ten laste van de ITC bankrekeningen voor een totaalbedrag van €2.014.000. Op basis van de informatie eind april 2010 is geconstateerd dat een medewerker van de financiële administratie die bedragen heeft overgemaakt naar bankrekeningen in Peru. Van deze onrechtmatige transacties is direct aangifte gedaan. Inmiddels vindt een justitieel onderzoek plaats en is door de Universiteit Twente, waarvan het ITC vanaf 1 januari 2010 onderdeel vormt, een extern bureau ingeschakeld om een toedrachtonderzoek uit te voeren naar deze onrechtmatige handelingen. Vooralsnog zijn voor het boekjaar 2009 dergelijke onrechtmatige transacties niet geconstateerd. Totdat de uitkomsten voor voornoemd extern onderzoek beschikbaar zijn, zijn alle betalingsbe-voegdheden van de faculteit ITC bevroren en vinden betalingen plaats via de Universiteit Twente. Per eind april 2010 is het volledige bedrag van de onrechtmatige transacties retour ontvangen.

66 Jaarrekening

Accountantsverklaring Model C1

Jaarrekening 67

68 Jaarrekening

Gegevens over de rechtspersoon Model D1 Naam: International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation (ITC) Adres: Hengelosestraat 99 7514 AE ENSCHEDE Postadres: Postbus 6 7500 AA ENSCHEDE BRIN-nr: 00QO Tel.: +31 (0)53 4874444 Fax: +31 (0)53 4874200 E-mail: pr@itc.nl Internet: www.itc.nl Bevoegdgezagnr. 38820 Contactpersoon: H. ten Velde Tel. contactpersoon: +31 (0)53 4874423 Fax contactpersoon: +31 (0)53 4874431 E-mail contactpersoon: tenvelde@itc.nl

Bijlagen 69

Bijlagen

Aantal studenten per land van herkomst

(exclusief studenten extramuraal)

Africa America Asia EuropeR* A* R* A* R* A* R* A* R* A*

Algeria 113 Antigua & Barbuda 2 Afghanistan 29 Albania 13 1 Australia 68 1Angola 6 Argentina 99 Bahrain 7 Austria 19 Cook Islands 1Benin 22 Bahamas 2 Bangladesh 305 7 Belgium 54 1 Fiji Islands 37Botswana 95 1 Barbados 4 Bhutan 117 6 Belarus 3 New Zealand 35Burkina Faso 73 Belize 12 Brunei 7 Bosnia 1 Papua N. Guinea 23Burundi 8 Bolivia 156 4 Cambodia 16 1 Bulgaria 14 1 Solomon Islands 3Cameroon 121 Brazil 119 China PR 1014 54 Croatia 8 1 Tonga 11Cape Verde 11 Canada 90 2 Hong Kong 30 Cyprus 57 Western Samoa 3Chad 3 Chile 63 India 814 38 Czech Republic 9Congo 15 Colombia 366 5 Indonesia 1265 87 Czechoslovakia 6Egypt 465 1 Costa Rica 45 1 Iran 478 15 Denmark 44Eritrea 25 4 Cuba 146 2 Iraq 167 7 Finland 7 1Ethiopia 834 44 Dominican Rep 11 Israel 62 France 79Gambia 24 Ecuador 51 2 Japan 91 1 Georgia 18 4Ghana 410 13 El Salvador 10 Jordan 51 Germany 150 1Guinea 11 Grenada 6 Kazakhstan 1 1 Greece 54Guinea-Bissau 1 Guatemala 40 2 Korea South 203 2 Hungary 21Ivory Coast 30 Guyana 27 Kyrgyzstan 4 Iceland 3Kenya 493 21 Haiti 19 Kuwait 7 Ireland 9Lesotho 36 Honduras 16 Laos 11 Italy 192 2Liberia 58 Jamaica 93 Lebanon 41 Latvia 1Libya 88 Mexico 131 3 Macau 1 Lithuania 21Madagascar 23 Nicaragua 27 Malaysia 214 Luxembourg 4Malawi 81 3 Panama 17 Maldives 1 Macedonia 1Mali 20 Paraguay 5 Mongolia 80 6 Malta 3Mauritius 7 Peru 171 4 Myanmar 174 5 Moldova 1Morocco 53 2 Puerto Rico 2 Nepal 424 24 Monaco 1Mozambique 57 2 St. Lucia 4 Oman 55 8 Netherlands 1360 47Namibia 77 3 St. V & The Grenadines 2 Pakistan 300 2 Norway 43Niger 5 1 Surinam 32 Palestine 1 1 Poland 32 1Nigeria 523 14 Trinidad & Tobago 32 Philippines 578 18 Portugal 92Rwanda 72 10 Turks & Caicos Isl. 3 Qatar 10 Romania 11Senegal 45 1 Uruguay 38 Saudi Arabia 228 5 Russia 54Sierra Leone 58 USA 121 2 Singapore 11 2 Slovenia 9 1Somalia 31 Venezuela 99 Sri Lanka 506 8 Spain 84 3South Africa 108 2 Virgin Islands 1 Syria 166 6 Sweden 29Sudan 330 1 Taiwan 49 2 Switzerland 49Swaziland 32 Tajikistan 1 1 Turkey 215Tanzania 720 20 Thailand 565 3 Ucraine 4 1Togo 1 Uzbekistan 4 UK 185 1Tunisia 71 UA Emirates 50 10 USSR 3Uganda 319 5 Vietnam 139 6 Yugoslavia 37Zaire 81 West Bank/Gaza 12Zambia 269 Yemen 46 2Zimbabwe 163 12

Total 6077 160 2062 27 8335 328 3000 66 181 1

Stateless 90

A* New registration 2009 Total students 1950 - 2008: Total students 1950 - 2009:R* Registrations 1950 - 2008 Total new registrations in 2009: Total countries 1950 - 2009:

Australia & Oceania

19745582

20327175

70 Bijlagen

Korte cursussen

Title Domain

Geo-information & Earth Observation for Problem Solving in Applied Earth Sciences AES

Advanced Earth Observation and Quantified Modeling in Applied Earth Sciences AES

Principles and Applications of Remote Sensing and GIS in four application fields AES/NRM/UPM/WREM

Principles of Spatial Data Handling: Databases, GIS and Remote Sensing GFM/LA

Digital Photogrammetry and Remote Sensing GFM

GIS Operation GFM

Introduction to Geoinformatics GFM

Cartography and Geo-Visualization GFM

Information Systems supporting Land Administration LA

Land Policy and supporting information infrastructure LA

Spatial Interventions in Urban Planning and Management UPM

Analyzing and Monitoring Urban Dynamics UPM

Applications of Earth Observation and GIS in Integrated Water Resources Management (Kenya) WREM

Refresher courses

Titel Land Partner

Use of low cost earth observation data in environmental

and climate monitoring applications; taking further the

African Union - AMESD initiative

Rwanda CGIS-NUR

Designing and utilizing geo-information infrastructures for

effective electronic governance in Eastern Africa

(GEOGOV - EA)

Uganda Makarere University

Impacts of infrastructure and transport – modeling and

mapping for sustainable infrastructure development in an

urbanizing landscape in West Africa

Ghana Kwame Nkrumah University

Sustainable Economic Development and Conditions for

Land Administration

Namibia Polytechnics of Namibia

Innovative approaches to multi-scale hazard and risk

assessment

Sri lanka PGIS/University of Peradeniya

Targeting Urban Poverty Alleviation (TUPA) Ethiopia UNCC-AA

Bijlagen 71

Academische output

Een complete lijst met publicaties is beschikbaar op: www.itc.nl/Pub/Home/library/Academic_output/AcademicOutput.html

Artikelen in ISI geregistreerde tijdschriften Shad, R., Mesgari, M.S., Abkar, A.A. and Shad, A. Predicting air pollution using fuzzy genetic linear membership kriging in GIS. In: Computers, Environment and Urban Systems, 33(2009)6, 472-481 Al-Khaier, F., Schotting, R.J. and Su, Z. A qualitative description of shallow groundwater effect on surface temperature of bare soil. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)9, 1749-1756. Basuki, T.M., van Laake, P.E., Skidmore, A.K. and Hussin, Y.A. Allometric equations for estimating the above ground biomass in tropical lowland dipterocarp forests. In: Forest ecology and management, 257(2009)8, 1684-1694. Nekhay, O., Arriaza, M. and Boerboom, L.G.J. Evaluation of soil erosion risk using analytic network process and GIS : a case study from Spanish mountain olive plantations. In: Journal of environmental management, 90(2009)10, 3091-3104. Carranza, E.J.M. Controls on mineral deposit occurrence inferred from analysis of their spatial pattern and spatial association with geological features. In: Ore geology reviews, 35(2009)3-4, 383-400. Carranza, E.J.M., Owusu, E.A. and Hale, M. Mapping of prospectivity and estimation of number of undiscovered prospects for lode gold, southwestern Ashanti Belt, Ghana. In: Mineralium deposita, 44 (2009)8, 915-938. Carranza, E.J.M. Objective selection of suitable unit cell size in data - driven modeling of mineral prospectivity. In: Computers and geosciences, 35(2009)10, 2032-2046. Debba, P., Carranza, E.J.M., Stein, A. and van der Meer, F.D. Deriving optimal exploration target zones on mineral prospectivity maps. In: Mathematical Geosciences, 41(2009)4, 421-446. Cho, M.A. and Skidmore, A.K. Hyperspectral predictors for monitoring biomass production in mediterranean mountain grasslands : Majella nationa park, Italy. In: International journal of remote sensing, 30(2009)2, 499-515 Cho, M.A., Skidmore, A.K. and Sobhan, I. Mapping beech, fagus sylvatica L., forest structure with airborne hyperspectral imagery. In: International journal of applied earth observation and geoinformation : JAG, 11(2009)3, 201-211. Darvishzadeh, R., Atzberger, C., Skidmore, A.K. and Abkar, A.A. Leaf area index derivation from hyperspectral vegetation indices and the red edge position. In: International journal of remote sensing, 30(2009)23, 6199-6218. de Vries, W.T. and Lewis, J. Are urban land tenure regulations in Namibia the solution or the problem?. In: Land use policy, 26(2009)4, 1116-1127. Xu, Q., Fan, X.M., Huang, R.Q. and van Westen, C.J. Landslide dams triggered by the Wenchuan Earthquake, Sichuan Province, South West China. In: Bulletin of engineering geology and the environment, 68(2009)3, 373-386. Farhadi Bansouleh, B., Sharifi, M.A. and van Keulen, H. Sensitivity analysis of performance of crop growth simulation models to daily solar radiation estimation methods in Iran. In: Energy conversion and management, 50(2009)11, 2826-2836. Fekerte Arega Yitagesu, van der Meer, F.D., van der Werff, H.M.A. and Zigterman, W. Quantifying engineering parameters of expansive soils from their reflectance spectra. In: Engineering geology, 105(2009)3-4, 151-160. Gangopadhyay, P.K., van der Meer, F.D. and van Dijk, P.M. Detecting anomalous CO2 flux using space borne spectroscopy. In: International journal of applied earth observation and geoinformation : JAG, 11(2009)1, 1-7. Homburg, V. and Georgiadou, P.Y. A tale of two trajectories : how spatial data infrastructures travel in time and space. In: The information society, 25(2009)5, 303-314

Ghosh, S., van Westen, C.J., Carranza, E.J.M. and ... [et al.] A quantitative approach for improving the BIS Indian method of medium - scale landslide susceptibility. In: Journal of geological society of India, 74(2009)5, 625-638. Gokceoglu, C., Tunusluoglu, M.C., Gorum, T. and ... [et al.] Description of dynamics of the Tuzla landslide and its implications for further landslides in the northern slope and shelf of the Cinarcik basin, Marmara sea, Turkey. In: Engineering geology, 106 (2009)3-4, 133-153. Hengelveld, G.M., van Langevelde, F., Groen, T.A. and de Knegt, H.J. Optimal foraging for multiple resources in several food species. In: The American naturalist, 174(2009)1, 102-110. Guofeng Wu, de Leeuw, J., Skidmore, A.K. and Yaolin Liu Performance of LANDSAT TM in ship detection in turbid waters. In: International journal of applied earth observation and geoinformation : JAG, 11(2009)1, 54-61. Guofeng Wu, de Leeuw, J., Skidmore, A.K., Prins, H.H.T., Best, E.P.H. and Yaolin Liu Will the Three Gorges dam affect the underwater light climate of Vallisneria spiralis L and food habitat of Siberian crane in Poyang lake. In: Hydrobiologia, 623(2009)1, 213-222. Guofeng Wu, de Leeuw, J. and Liu, Y. Understanding seasonal water clarity dynamics of lake Dahuchi from in situ and remote sensing data. In: Water resources management, 23(2009)9, 1849-1861. Haile, A.T., Rientjes, T.H.M. and Gieske, A.S.M. Rainfall variability over mountainous and adjacent lake areas : the case of Lake Tana basin at the source of the Blue Nile river. In: Journal of applied meteorology and climatology, 48(2009)8, pp 1696-1717. Huisman, O., Feliciano Santiago, I.T., Kraak, M.J. and Retsios, V. Developing a geovisual analytics environment for investigating archaeological events : extending the space time cube. In: Cartography and geographic information science, 36(2009)3, 225-236. Jaiswal, P. and van Westen, C.J. Estimating temporal probability for landslide initiation along transportation routes based on rainfall thresholds. In: Geomorphology, 12(2009)1-2, 96-105. Devoli, G., Cepeda, J. and Kerle, N. The 1998 Casita volcano flank failure revisited : new insights into geological setting and failure mechanisms. In: Engineering geology, 105(2009)1-2, 65-83. Ebert, A., Kerle, N. and Stein, A. Urban social vulnerability assessment with physical proxies and spatial metrics derived from air- and spaceborne imagery and GIS data. In: Natural hazards, 48(2009)2, 275-294. Kant, Y., Bharath, B.D., Mallick, J., Atzberger, C. and Kerle, N. Satellite - based analysis of the role of land use : land cover and vegetation density on surface temperature regime of Delhi, India. In: Journal of the Indian society of remote sensing = Photonirvachak, 37(2009)2, 201-214. Kerle, N. and de Leeuw, J. Reviving legacy population maps with object - oriented image processing techniques. In: IEEE Transactions on geoscience and remote sensing, 47(2009)7, 2392-2404. Keshkamat, S.S., Looijen, J.M. and Zuidgeest, M.H.P. The formulation and evaluation of transport route planning alternatives : a spatial decision support system for he Via Baltica project, Poland. In: Journal of transport geography, 17(2009)1, 54-64. Andrienko, G. (guest editor) , Andrienko, N. (guest editor) , Jankowski, P. (guest editor) and Kraak, M.J. (guest editor) Special issue : geospatial visual analytics. In: Cartography and geographic information science, 36(2009)3, 223-224. Virrantaus, K., Fairbairn, D. and Kraak, M.J. ICA research agenda on cartography and GI science : viewpoint paper. In: The cartographic journal, 46(2009)2, 63-75.

72 Bijlagen

Virrantaus, K., Fairbairn, D. and Kraak, M.J. ICA research agenda on cartography and GIscience. In: Cartography and geographic information science, 36(2009)2, 209-222. Lance, K.T., Georgiadou, P.Y. and Bregt, A.K. Cross - agency coordination in the shadow of hierarchy : joining up government geospatial information systems. In: International journal of geographical information science = IJGIS, 23(2009)2, 249-269. Li, L., Yu, Q., Su, Z. and van der Tol, C. A simple method using climatic variables to estimate canopy temperature, sensible and latent heat fluxes in a winter wheat field on the North China Plain. In: Hydrological processes, 23 (2009)5, 665-674. Lubczynski, M.W. The hydrogeological role of trees in water - limited environments. In: Hydrogeology journal, 1(2009)1, 247-259. Xuelei Wang, Yang, S.S.Y., Mannaerts, C.M. and ... [et al.] Spatially explicit estimation of soil denitrification rates and land use effects in the riparian buffer zone of the large Guanting reservoir. In: Geoderma, 150(2009)3-4, 240-252. Martínez, J.A. The use of GIS and indicators to monitor intra - urban inequalities, a case study in Rosario, Argentina. In: Habitat international, 33(2009)4, 387-396. Skutsch, M. and McCall, M.K. Carbon emissions : dry forests may be easier to manage : correspondence. In: Nature, 462(2009)7273, 567. Velázquez, A., Cué-Bär, E.M., Larrazábal, A., Sosa, N., Villaseñor, J.L., McCall, M.K. and Ibarra-Manríquez, G. Building participatory landscape - based conservation alternatives : a case study of Michoacán Mexico. In: Applied geography, 29(2009)4, 513-526. | Navarra, D.D. and Cornford, T. Globalization, networks, and governance : researching global ICT programs. In: Government information quarterly, 26(2009)1, 35-41. Ngene, S.M., Skidmore, A.K., van Gils, H.A.M.J., Douglas-Hamilton, I. and Omondi, P. Elephant distribution around a volcanic shield dominated by a mosaic of forest and savanna, Marsabit, Kenya. In: African journal of ecology, 47(2009)2, 234-245. Noomen, M.F. and Skidmore, A.K. The effects of high soil CO2 concentrations on leaf reflectance of maize plants. In: International journal of remote sensing, 30(2009)2, 481-497. Oude Elberink, S.J. and Vosselman, M.G. 3D information extraction from laser point clouds covering complex road junctions. In: The photogrammetric record, 24(2009)125, 23-36. Oude Elberink, S.J. and Vosselman, M.G. Building reconstruction by target based graph matching on incomplete laser data : analysis and limitations. In: Sensors, 9(2009)8, 6101-6118. Pu, S. and Vosselman, M.G. Building facade reconstruction by fusing terrestrial laser points and images. In: Sensors, 9(2009)6, 4525-4542. Pu, S. and Vosselman, M.G. Knowledge based reconstruction of building models from terrestrial laser scanning data. In: ISPRS journal of photogrammetry and remote sensing, 64(2009)6, 575-584. Abdo, K.S., Fiseha, B.M., Rientjes, T.H.M., Gieske, A.S.M. and Haile, A.T. Assessment of climate change impacts on the hydrology of Golgel Abay catchment in lake Tana basin, Ethiopia. In: Hydrological processes : an international journal, 23(2009)6, 3661-3669. Wale, A., Rientjes, T.H.M., Gieske, A.S.M. and Getachew, H.A. Ungauged catchment contributions to Lake Tana’s water balance. In: Hydrological processes : an international journal, 23(2009)26, 3682-3693. Sobrino, J.A., Jiménez-Muñoz, J.C., Zarco-Tejada, P.J., Sepulcre-Cantó, G., de Miguel, E., Soria, G., Romaguera, M., Julien, Y., Cuenca, J., Hidalgo, V., Franch, B., Mattar, C., Morales, L.M., Gillespie, A.R., Sabol, D., Balick, L., Su, Z., Jia, L., Gieske, A.S.M., Timmermans, W.J. and ... [et al.] Thermal remote sensing from airborne hyperspectral scanner data in the framework of the SPARC and SEN2FLEX projects : an overview. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)11, 2031-2037.

Jochem, A., Höfle, B., Rutzinger, M. and Pfeifer, N. Automatic roof plane detection and analysis in airborne LIDAR point clouds for solar potential assessment. In: Sensors, 9(2009)7, 5341-5262. Rutzinger, M., Rottensteiner, F. and Pfeifer, N. A comparison of evaluation techniques for building extraction from airborne laser scanning. In: IEEE journal of selected topics in applied earth observation and remote sensing, 2(2009)1, 11-20. Salama, M.S., Dekker, A.G., Su, Z., Mannaerts, C.M. and Verhoef, W. Deriving inherent optical properties and associated inversion - uncertainties in the Dutch lakes. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)7, 1113-1121. Salama, M.S. and Stein, A. Error decomposition and estimation of inherent optical properties. In: Applied optics, 48(2009)26, 4947-4962. Sekhar, L.K., Sankar, G. and Muraleedharan, C. History of landslide susceptibility and a chorology of landslide - prone areas in the Western Ghats of Kerala, India. In: Environmental geology : international journal of geosciences, 57(2009)7, 1553-1568. Sekhar, L.K., van Beek, L.P.H. and van Westen, C.J. Parameterizing a physically based shallow landslide model in a data poor region. In: Earth surface processes and landforms : the journal of the British geomorphological research group, 34(2009)6, 867-881. Sekhar, L.K., Devkota, S., Rossiter, D.G. and Jetten, V.G. Prediction of soil depth using environmental variables in an anthropogenic landscape : a case study in the Western Ghats of Kerala, India. In: Catena : an interdisciplinary journal of soil science, hydrology, geomorphology focusing on geoecology and landscape evolution, 79(2009)1, 27-38. Taleai, M., Mansourian, A. and Sharifi, M.A. Surveying general prospects and challenges of GIS implementation in developing countries : a SWOT - AHP approach. In: Journal of geographical systems : geographical information, analysis, theory and decision, 11(2009)3, 291-310 Si, Y., Skidmore, A.K., Wang, T.J., de Boer, W.F., Debba, P., Toxopeus, A.G. and ... [et al.] Spatio - temporal dynamics of global H5N1 outbreaks match bird migration patterns. In: Geospatial health : health applications in geospatial science, 4(2009)1, 65-78. Sillero, N., Brito, J.C., Skidmore, A.K. and Toxopeus, A.G. Biogeographical patterns derived from remote sensing variables : the amphibians and reptiles of the Iberian Peninsula. In: Amphibia - Reptillia, 30(2009)2, 185-206. Skidmore, A.K., Ferwerda, J.G., Mutanga, O., van Wieren, S.E., Peel, M., Grant, R.C., Prins, H.H.T., Bektas Balcik, F. and Venus, V. Forage quality of savannas : simultaneously mapping foliar protein and polyphenols for trees and grass using hyperspectral imagery. In: Remote sensing of environment, 114(2009)1, 64-72. van der Waal, C., de Kroon, H., de Boer, W.F., Heitkönig, I.M.A., Skidmore, A.K. and ... [et al.] Water and nutrients alter herbaceous competitive effects on tree seedlings in a semi - arid savanna. In: Journal of ecology, 97(2009)3, 430-439. Castoldi, N., Bechini, L. and Stein, A. Evaluation of the spatial uncertainty of agro - ecological assessments at the regional scale : the phosphorus indicator in Northern Italy. In: Ecological indicators, 9(2009)5, 902-912. Castoldi, N., Stein, A. and Bechini, L. Agri - environmental assessment of extracable soil phosphorus at the regional scale. In: NJAS: Wageningen journal of life sciences, 56(2009)4, 325-343. Lechner, A.M., Stein, A., Jones, S.D. and Ferwerda, J.G. Remote sensing of small and linear features : quantifying the effects of patch size and length, grip position and detectability on land cover mapping. In: Remote sensing of environment, 113(2009)10, 2194-2204. Stein, A., Hamm, N.A.S. and Qinghua, Y. Handling uncertainties in image mining for remote sensing studies. In: International journal of remote sensing, 30(2009)20, 5365-5382. Stein, A. Changes in JAG : editorial. In: International journal of applied earth observation and geoinformation : JAG, 11(2009)2, 95-95.

Bijlagen 73

van de Kassteele, J., Stein, A. and ... [et al.] External drift kriging of NOx concentrations with dispersion model output in a reduced air quality monitoring network. In: Environmental and ecological statistics, 16(2009)3, 321-340. Ye, Q., Chen, F., Stein, A. and Zhong, Z. Use of a multi - temporal grid method to analyze changes in glacier coverage in the Tibetan plateau. In: Progress in natural science, 19(2009)7, 861-872. Stoter, J.E., Burghardt, D., Duchêne, C., Baella, B., Bakker, N., Blok, C.A. and ... [et al.] Methodology for evaluating automated map generalization in commercial software. In: Computers, Environment and Urban Systems : an international journal, 13(2009)5, 311-324. Stoter, J.E., van Smaalen, J., Bakker, N. and Hardy, P. Specifying map requirements for automated generalization of topographic data. In: The cartographic journal, 46(2009)3, 214-227. Straatsma, M.W. and ... [et al.] Impact of value - driven scenarios on the geomorphology and ecology of lower Rhine floodplains under a changing climate. In: Landscape and urban planning, 92(2009), 160-174. Straatsma, M.W. 3D float tracking : in situ floodplain roughness estimation. In: Hydrological processes : an international journal, 23(2009)2, 201-212. Jin, X., Schaepman, M.E., Clevers, J.G.P.W. and Su, Z. Impact and consequences of evapotranspiration changes on water resources availability in the arid Zhangye basin, China. In: International journal of remote sensing, 30(2009)12, 3223-3238. Jin, X., Wan, L., Zhang, Y.K., Hu, G., Schaepman, M.E., Clevers, J.G.P.W. and Su, Z. Quantification of spatial distribution of vegetation in the Qilian Mountain area with MODIS NDVI. In: International journal of remote sensing, 30(2009)21, 5751-5766. Su, Z., Timmermans, W.J., van der Tol, C., Dost, R.J.J., Bianchi, R., Gómez, J.A., House, A., Hajnsek, I., Menenti, M., Magliulo, V., Esposito, M., Haarbrink, R., Bosveld, F.C., Rothe, R., Baltink, H.K., Vekerdy, Z., Sobrino, J.A., Timmermans, J., van Laake, P.E., Salama, M.S., van der Kwast, H. and ... [et al.] EAGLE 2006 : multi purpose, multi angle, and multi sensor in situ and airborne campaigns over grassland and forest. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13 (2009)6, 833-845. Zhang, T., Wen, J., Su, Z., van der Velde, R., Timmermans, J. and ... [et al.] Soil moisture mapping over the Chinese Loess plateau using ENVISAT - ASAR data. In: Advances in space research, 43(2009)7, 1111-1117. Teixeira, A.H.de C., Bastiaanssen, W.G.M., Ahmad, M.D. and Bos, M.G. Reviewing SEBAL input parameters for assessing evapotranspiration and water productivity for the Low - Middle Sao Francisco River basin, Brazil : part A : calibration and validation. In: Agricultural and forest meteorology : an international journal, 149(2009)3-4, 462-476. Teixeira, A.H.de C., Bastiaanssen, W.G.M., Ahmad, M.D. and Bos, M.G. Reviewing SEBAL input parameters for assessing evapotranspiration and water productivity for the Low - Middle Sao Francisco River basin, Brazil : part B : application to the regional scale. In: Agricultural and forest meteorology : an international journal, 149(2009)3-4, 477-490. Timmermans, J., Verhoef, W., van der Tol, C. and Su, Z. Retrieval of canopy component temperatures through Bayesian inversion of directional thermal measurements. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)7, 1249-1260. Timmermans, J., Gieske, A.S.M., van der Tol, C., Verhoef, W. and Su, Z. Automated directional measurement system for the acquisition of thermal radiative measurements of vegetative canopies. In: Sensors, 9(2009)3, 1409-1422. Richter, K. and Timmermans, W.J. Physically based retrieval of crop characteristics for improved water use estimation. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)5, 663-674. Timmermans, W.J., Su, Z. and Olioso, A. Footprint issues in scintillometry over heterogeneous landscapes. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)11, 2179-2190.

van der Kwast, J., Timmermans, W.J., Gieske, A.S.M., Su, Z., Olioso, A., Jia, L. and ... [et al.] Evaluation of the surface energy balance system SEBS applied to ASTER imagery with flux measurements at the SPARC 2004 site, Barrax, Spain. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)7, 1337-1347. Kandwal, R., Jeganathan, C., Tolpekin, V.A. and Kushwaha, S.P.S. Discriminating the invasive species, Lantana, using vegetation indices. In: Journal of the Indian society of remote sensing = Photonirvachak, 37(2009)2, 275–290. Tolpekin, V.A. and Stein, A. Quantification of the effects of land - cover - class spectral separability on the accuracy of Markov - random - field - based superresolution mapping. In: IEEE Transactions on geoscience and remote sensing, 47(2009)9, 3283-3297. Bedini, E., van der Meer, F.D. and van Ruitenbeek, F.J.A. Use of HyMap imaging spectrometer data to map mineralogy in the Rodalquilar caldera, southeast Spain. In: International journal of remote sensing, 30(2009)2, 327-348. Nijland, W., Addink, E.A., de Jong, S.M. and van der Meer, F.D. Optimizing spatial image support for quantitative mapping of natural vegetation. In: Remote sensing of environment, 113(2009)4, 771-780. van der Meijde, M., van der Werff, H.M.A., Jansma, P.F., van der Meer, F.D. and Groothuis, G.J. A spectral - geophysical approach for detecting pipeline leakage. In: International journal of applied earth observation and geoinformation : JAG, 11(2009)1, 77-82. Chimhamhiwa, D.A., van der Molen, P., Mutanga, O. and Rugege, D. Towards a framework for measuring end to end performance of land administration business processes : a case study. In: Computers, Environment and Urban Systems, 33(2009)4, 293-301. van der Tol, C., Verhoef, W. and Rosema, A. A model for chlorophyll fluorescence and photosynthesis at leaf scale. In: Agricultural and forest meteorology, 149(2009)1, 96-105. van der Tol, C., van der Tol, S., Verhoef, A., Su, Z., Timmermans, J., Houldcroft, C. and Gieske, A.S.M. A Bayesian approach to estimate sensible and latent heat over vegetated land surface. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)1, 749-758. van der Tol, C., Verhoef, W., Timmermans, J., Verhoef, A. and Su, Z. An integrated model of soil - canopy spectral radiances, photosytesis, fluorescence, temperature and energy balance. In: Biogeosciences, BG : An Interactive Open Access Journal of the European Geosciences Union, 6(2009)12, 3109-3129. Boshuizen, J., Geurts, P. and van der Veen, A. Regional social networks as conduits for knowledge spillovers : explaining performance of high tech firms. In: Tijdschrift voor economische en sociale geografie TESG = journal of economic and social geography, 100(2009)2, 183-197. Filatova, T., Parker, D. and van der Veen, A. Agent - based urban land markets : agent's pricing behavior, land prices and urban land use change. In: Journal of Artificial Societies and Social Simulation, 12(1009)1, paper. 3. 31 p. Filatova, T., van der Veen, A. and Parker, D.C. Land market interactions between heterogeneous agents in a heterogeneous landscape : tracing the macro - scale effects of individual trade - offs between environmental amenities and disamenities. In: Canadian journal of agricultural economics, 57(2009)4, 431-457. van der Velde, R., Su, Z., Ek, M., Rodell, M. and Ma, Y. Influence of thermodynamic soil and vegetation parameterizations on the simulation of soil temperature states and surface fluxes by the Noah LSM over a Tibetan plateau site. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)1, 759-777. van der Velde, R. and Su, Z. Dynamics in land - surface conditions on the Tibetan Plateau observed by advanced synthetic aperture radar, ASAR. In: Hydrological sciences journal = Journal des sciences hydrologiques, 54(2009)6, 1079-1093.

74 Bijlagen

McClanahan, T.R., Cinner, J.E., Graham, N.A.J., Daw, T.M., Maina, J., Stead, S.M., Wamukota, A., Brown, K., Venus, V. and Polunin, N.V.C. Identifying reefs of hope and hopeful actions : contextualizing environmental, ecological, and social parameters to respond effectively to climate change. In: Conservation biology, 23(2009)3, pp.662-671. Jacquemond, S., Verhoef, W. and ... [et al.] PROSPECT and SAIL models : a review of use for vegetation characterization. In: Remote sensing of environment, 113(2009)Supplement 1, S56-S66. Dong, H., Lindenbergh, R., Pfeifer, N. and Vosselman, M.G. ICESat full - waveform altimetry compared to airborne laser scanning altimetry over the Netherlands. In: IEEE Transactions on geoscience and remote sensing, 47 (2009)10, 3365-3378. Wang, T.J., Skidmore, A.K., Toxopeus, A.G. and Liu, X. Understory bamboo discrimination using a winter image. In: Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 75(2009)1, 37-47. Wang, T.J., Skidmore, A.K. and Toxopeus, A.G. Improved understorey bamboo cover mapping using a novel hybrid neural network and expert system. In: International journal of remote sensing, 30(2009)4, 965-981. Wei, O., Skidmore, A.K., Hao, F., Toxopeus, A.G. and Abkar, A.A. Accumulated effects on landscape pattern by hydroelectric cascade exploitation in the Yellow River basin from 1977 to 2006. In: Landscape and urban planning, 93(2009)3-4, 163-171. Wei, O. and ... [et al.] Temporal - spatial dynamics of vegetation on non - point source nutrient pollution. In: Ecological modelling, 220(2009)20, 2702-2713. Espregueira Themudo, G., Wielstra, B.M. and Arntzen, J.W. Multiple nuclear and mitochondrial genes resolve the branching order of a rapid radiation of crested newts, Triturus, Salamandridae. In: Molecular phylogenetics and evolution, 52(2009)2, pp.321-328. Woldai, T., Oppliger, G. and Taranik, J. Monitoring dewatering induced subsidence and fault reactivation using interferometric synthetic aperture radar. In: International journal of remote sensing, 30(2009)6, 1503-1519. Zeng, Y., Li Wan, Su, Z. and ... [et al.] Diurnal soil water dynamics in the shallow vadose zone : field site of China University of Geosciences, China. In: Environmental geology, 58(2009)1, 11-23. Zeng, Y., Su, Z. and ... [et al.] Diurnal pattern of the drying front in desert and its application for determining the effective infiltration. In: Hydrology and earth systems sciences (HESS), 13(2009)6, 703-714. Weiqiang Ma, Yaoming Ma, Li, M., Hu, Z., Zhong, L., Su, Z., Ishikawa, H. and Wang, J. Estimating surface fluxes over the North Tibetan plateu area with ASTER imagery. In: Hydrology and earth system sciences, 13(2009)1, 57-67. Zhong, L., Ma, Y., Su, Z. and ... [et al.] Land - atmosphere energy transfer and surface boundary layer charateristics in the Rongbu valley on the Northern slope of Mt. Everest. In: Arctic, Antarctic and Alpine Research, 41(2009)3, 396-405. Zurita-Milla, R. and ... [et al.] Downscaling time series of MERIS full resolution data to monitor vegetation seasonal dynamics. In: Remote sensing of environment, 113(2009)9, 1874-1885.

Artikelen in andere peer-reviewed tijdschriften Akingbade, A., Navarra, D.D. and Georgiadou, P.Y. A 10 Years review and classification of the geographic information systems impact literature 1998 - 2008. In: Nordic journal of surveying and real estate research, Special series(2009)6, 84-116. Maneja, R., Boada, M., Barrera-Bassols, N. and McCall, M.K. Percepciones socioambientales infantiles y adolescentes : propuestas de educación ambiental, La Huacana, Michoacán, México. In: Utopia y praxis Latinamericana, 14(2009)44, 39-51. Bemigisha, J.R., Carranza, E.J.M., Skidmore, A.K., McCall, M.K., Polce, C. and Prins, H.H.T. Representation of uncertainty and integration of PGIS - based grazing intensity maps using evidential belief functions. In: Transactions in GIS, 13(2009)3, 273-293.

de By, R.A., Lemmens, R. and Morales, J.M. A skeleton design theory for spatial data infrastructure : methodical construction of SDI nodes and SDI networks. In: Earth science informatics, 2(2009)4, 299-313. Shankman, D., Davis, L. and de Leeuw, J. River management, landuse change and future flood risk in China's Poyang Lake region. In: International journal of river basin management, 7(2009)4, 423-431. de Vries, W.T. INSPIRE obscured by clouds of interorganizational cooperation with geoICT?. In: International journal of spatial data infrastructures research, 4(2009)1, 117-133. Brauner, J., Schaeffer, B. and Foerster, T. Web service chains based on monolithic geoprocessing functionality. In: The South African Computer Journal, 43(2009), 17-24. Foerster, T. and ... [et al.] Integrating web - based sensor information into geospatial mass - market applications through OGC web processing services. In: International journal on advances in intelligent systems, 2(2009)2-3, pp.278-287. Coleman, D.J., Georgiadou, P.Y. and Labonte, J. Volunteered geographic information: the nature and motivation of produsers. In: International journal of spatial data infrastructures research: IJSDIR, 4(2009), 4332-358. Georgiadou, P.Y., Miscione, G., Lance, K.T. and de Vries, W.T. Framing the use of geo - information in government : a tale of two perspectives. In: Earth science informatics, 2(2009)4, 271-282. Groenendijk, E.M.C. Experience - based learning in the geo - information sciences : 15 years of nuts game. In: VGI : Österreichische zeitschrift für vermessung & geoinformation, 79(2009)1, 120-128. Yan Gao, Kerle, N. and Mas, J.F. Object based image analysis for coal fire related land cover mapping coal mining areas. In: Geocarto International, 24 (2009)1, 25-36 Kraak, M.J. 10 Jahre Web Mapping. In: Kartographische Nachrichten, 59(2009)5, 230-231. Virrantaus, K., Fairbairn, D. and Kraak, M.J. ICA research agenda on cartography and Geographic Information science. In: Cartographica, 44(2009)1, 45-55. van Oosterom, P.J.M., Groothedde, A., Lemmen, C.H.J., van der Molen, P. and Uitermark, H.T. Land administration as a cornerstone in the global spatial information infrastructure. In: International journal of spatial data infrastructures research : IJSDIR, 4(2009)34 p. Nguyen, H.Q., Maathuis, B.H.P. and Rientjes, T.H.M. Catchment storm runoff modelling using the geomorphologic instantaneous unit hydrograph. In: Geocarto International, 24(2009)5, 357-375. Miscione, G. and Staring, K. Shifting ground for health information systems : local embeddedness, global fields and legitimiation. In: International journal of sociotechnology and knowledge development, 1(2009)4, 1-11. Miscione, G. and Landert, D. Hegemonies in classification processes : introduction. In: ISA - RC 25 Newsletter : Language and Society, research committee 25 of the International Sociological Association, 6(2009), 5 p. Ngene, S.M. and Omondi, P.O.M. The costs of living with elephants in the areas adjacent to Marsabit National Park and Reserve. In: Pachyderm : journal of the African Elephant, African Rhino and Asian Rhino Specialist Groups, (2009)45, 77-87. Vetter, M., Höfle, B. and Rutzinger, M. Water classification using 3D airborne laser scanning point clouds. In: VGI : Österreichische zeitschrift für vermessung & geoinformation, 97(2009)2, 227-238. Thomas, B.C., Sekhar, L.K. and Jayadev, S.K. A method for groundwater prospect zonation in data poor areas using remote sensing and GIS : a case study in Kalikavu Panchayath of Malappuram district, Kerala, India. In: International journal of digital earth, 2(2009)2, 155-170. Erdenetuya, M., Khudulmur, S., Flach, D. and van Laake, P.E. MODIS data acquisition system and applications in Mongolia. In: Asian journal of geoinformatics, 9(2009)1, 21-25.

Bijlagen 75

Verkroost, M.J. Leren door onderzoek. In: Develop : kwartaal tijdschrift over human resources development, 4(2009), 15-22. Voinov, A. and Cardwell, H. The energy - water nexus : why should we care?. In: Journal of contemporary water research & education, 143(2009)1, 17-29.

Boeken Bos, M.G. and ... [et al.] Water requirements for irrigation and the environment. Dordrecht, Springer, 2009. 174 p. ISBN: 978-1-4020-8947-3. Stein, A. (editor) , Shi, W. (editor) and Bijker, W. (editor) Quality aspects in spatial data mining. Boca Raton, CRC, 2009. 364 p. ISBN: 978-1-4200-6926-6. van Loenen, B. (editor) , Besemer, J.W.J. (editor) and Zevenbergen, J.A. (editor) SDI convergence : research, emerging trends, and critical assessment. Delft, Nederlandse Commissie voor Geodesie (NCG), 2009. Nederlandse Commissie voor Geodesie : groene serie : publikatie 48, 279 p. ISBN: 978-90-6132-310-5.

Hoofdstukken in boeken Aditya, T. and Kraak, M.J. Geoportals and GDI accessibility. In: Handbook of research on Geoinformatics / ed. by H.A Karimi. Hershey : Information Science Reference, 2009. ISBN 978-1-59140995-3. 42-50. Delikostidis, I. and van Elzakker, C.P.J.M. Geo - identification and pedestrian navigation with geo - mobile applications : how do users proceed?. In: Location based services and telecartography II : from sensor fusion to context models : 5th International Conference on Location Based Services and TeleCartography, 2008, Salzburg / ed by G. Cartner and K. Rehrl. Berlin : Springer, 2009. ISBN 978-3-540-87392-1 (Lecture Notes in Geoinformation and Cartography) 185-206. Chang, C.L., Chang, Y.H., Chuang, T., Deng, D. and Huang, A.W.C. Narrative geospatial knowledge in ethnographies : representation and reasoning. In: GeoSpatial Semantics : Proceedings of the Third International Conference on Geospatial Semantics, GeoS 2009, 3-4 December, Mexico City, Mexico / ed. by K. Janowicz, M. Raubal and S. Levashkin. Berlin : Springer. ISBN 978-3-642-10435-0. (Lecture Notes in Computer Science : 5892) 188–203. Du, N., Ottens, H.F.L. and Sliuzas, R.V. Quantifying changes in land use and surface water bodies in Wuhan China. In: Water and urban development paradigms: proceedings of the international urban water conference, Heverlee, Belgium, 15-19 September, 2008 / ed. by. J. Feyen, K. Shannon and M. Neville. Boca Raton : CRC, 2009. ISBN 978-0-415-48334-6. 83-89. Hack, H.R.G.K. Advances in the use of geodata for the urban environment. In: Engineering Geology for Tomorrow's Cities / ed. by M.G. Culshaw, H.J. Reeves, I. Jefferson and T. Spink. London : Geological Society, 2009. (Geological Society of London : special publication ; 29) ISBN 978-1-86239-290-8. 201-207. Hengl, T., Maathuis, B.H.P. and Wang, L. Geomorphometry in ILWIS. In: Geomorphometry : concept, software, applications. / ed. by T. Hengl and H.I. Reuter. Amsterdam, Elsevier Science, 2009. (Developments in soil science : 33) ISBN: 978-0-12-374345-9. 309-331. Kaymakçi, N., Ozcelik, Y., White, S.H. and van Dijk, P.M. Tectono - stratigraphy of the Cankiri basin : late cretaceous to early miocene evolution of the neotethyan suture zone in Turkey. In: Collision and collapse at the Africa - Arabia - Eurasia subduction zone / ed. by D.J.J. van Hinsbergen, M.A. Edwards and R. Govers. London : The Geological Society of London, 2009 ISBN 978-1-86239-270-0 (Geological Society of London : special publication ; 311) 67-106. Köbben, B.J. Location based services using WiFi positioning on a wireless campus. In: Manual of Geographic Information Systems / ed. by M. Madden. Bethesda : American Society for Photogrammetry and Remote (ASPRS), 2009. ISBN 1-57083-086-X. 787-797.

Bernard, K.B., Kooiman, A. and Duker, A.A. Assessing the spatial distribution of arsenic concentration from goldmines for environmental management at Obuasi, Ghana. In: Environmental Management / ed. by R.T. Theobald. New York : Nova Science, 2009. ISBN 978-1-60876-491-4 255-276. Kraak, M.J., Ormeling, F.J., Köbben, B.J. and Aditya, T. The potential of a national atlas as integral part of the geodata infrastructure exemplified by the new Dutch national atlas. In: SDI convergence, research emerging trends and critical assessment / ed by. B. van Loenen, J.W.J. Besemer, and J. Zevenbergen. Delft : Netherlands Geodetic Commission, 2009. ISBN 978-90-6132-310-5. (Netherland Geodetic Commission : green series, 48) 9-20. Kraak, M.J. and Huisman, O. Beyond exploratory visualization of space time paths. In: Geographic data mining and knowledge discovery. / ed. by. H.J. Miller and J. Han. Second edition. Boca Raton : Taylor & Francis, 2009. ISBN 978-1-4200-7397-3. 431-443. Kraak, M.J. Geovisualization. In: International encyclopedia of human geography : pt. cartography and GIS / ed. by R. Kitchin and N. Thrift. Amsterdam : Elsevier, 2009. ISBN 978-0-08-044910-4 468-480. Kraak, M.J. Internet - Web mapping. In: International encyclopedia of human geography : pt. cartography and GIS / ed. by R. Kitchin and N. Thrift. Amsterdam : Elsevier, 2009. ISBN 978-0-08-044910-4. 562-568. Molenaar, M. and van Oosterom, P.J.M. Conceptual tools for specifying spatial object representations. In: Manual of Geographic Information Systems / ed. by M. Madden. Bethesda : American Society for Photogrammetry and Remote (ASPRS), 2009. ISBN 1-57083-086-X. 47-69. Tao Cheng, Molenaar, M. and Stein, A. Fuzzy approach for integrated coastal zone management. In: Remote sensing and geospatial technologies for coastal ecosystem assessment and management. / ed. by Xiaojung Yang. Berlin : Springer, 2009. (Lecture Notes in Geoinformation and Cartography) ISBN: 978-3-540-88182-7. 67-90. Muthuwatta, L.P., Booij, M.J., Rientjes, T.H.M., Bos, M.G., Gieske, A.S.M. and Ahmad, M.D. Calibration of a semi - distributed hydrological model using discharge and remote sensing data. In: New approaches to hydrological prediction in data - sparse regions : proceedings of the symposium HS.2 at the joint IAHS & IAH convention, Hyderabad, India, September 2009. / ed. by K. Yilmaz ... [ et al.] Wallingford ; IAHS, 2009. ISBN 978-1-907161-04-9. 52-58. Leenders, J.K., Wagemaker, J., Roelevink, A., Rientjes, T.H.M. and Parodi, G.N. Development of a damage and casualties tool for river floods in northern Thailand. In: Flood risk management : research and practice / ed. by P. Samuels. London : Taylor & Francis, 2009. ISBN 978-0-415-48507-4. 1707-1715. Rientjes, T.H.M. and Haile, A.T. The effectiveness of high - resolution LIDAR DSM for two dimensional hydrodynamic flood modeling in an urban area. In: Quality aspects in spatial data mining. / ed. by. A. Stein, W. Shi and W. Bijker. Boca Raton : CRC, 2009. ISBN 978-1-4200-6926-6. 221-238. Geist, T., Höfle, B., Rutzinger, M., Pfeifer, N. and Stötter, J. Laser scanning : a paradigm change in topographic data acquisition for natural hazard management. In: Sustainable natural hazard management in Alpine environments / ed. by E. Veulliet ... [et al.] Berlin : Springer, 2009. ISBN 978-3-642-03229-5. 309-344. Höfle, B., Mücke, W., Dutter, M., Rutzinger, M. and Dorninger, P. Detection of building regions using airborne LiDAR : a new combination of raster and point cloud based GIS methods. In: Geospatial crossroads @ GI_Forum '09 : proceedings of the geoinformatics forum Salzburg, : Geoinformatics on stage, July 7-10, 2009. / ed. by A. Car, G. Griesebner and J. Strobl - Heidelberg : Wichmann, 2008. ISBN 978-3-87907-481-5. 66-75. Shafique, M., van der Meijde, M., Kerle, N. and van der Meer, F.D. Impact of topographic parameters on seismic amplification applying geospatial tools. In: Remote sensing for a changing Europe : proceedings of the 28th EARSeL symposium, 2-7 June 2008, Istanbul, Turkey / ed by. D. Maktav. Amsterdam : IOS Press, 2009. ISBN 978-1-58603-986-8-386. 386-394.

76 Bijlagen

Shrestha, D.P. and Farshad, A. Mapping salinity hazard : an integration application of remote sensing and modeling based techniques. In: Remote sensing of soil salinization : impact on land management. / ed. by A.J. Zinck and G. Metternich. Boca Raton : CRC Press, 2009. ISBN: 978-1-4200-6502-2. 257-272. Stein, A., Budde, P.E. and Yifru, M.Z. Stereology for multitemporal images with an application to flooding. In: Research trends in geographic information science : e-book / editor G. Navratil. - Berlin etc. : Springer, 2009. (Lecture Notes in Geoinformation and Cartography) ISBN 978-3-540-88244-2. 135-150. Stein, A., Yifru, M.Z. and Budde, P.E. A stereological estimator for the area of flooded land from remote sensing images. In: Spatial data quality : from process to decisions / ed. by R. Devillers and H. Goodchild. Boca Raton : CRC / Taylor & Francis, 2009. ISBN 978-1-4398-1012-5. 139-146. Stoter, J.E., Quak, W. and Hofmann, A. Harmonising and integrating two domain models topography. In: SDI convergence, research emerging trends and critical assessment / ed by. B. van Loenen, J.W.J. Besemer, and J. Zevenbergen. Delft : Netherlands Geodetic Commission, 2009. ISBN 978-90-6132-310-5. (Netherland Geodetic Commission : green series, 48) 89-106. van der Meer, F.D., van der Werff, H.M.A. and de Jong, S.M. Pre - processing of optical imagery. In: The SAGE handbook of remote sensing / ed. by. T.A. Warner, M.D. Nellis and G.M. Foody. London : Sage, 2009. ISBN 978-1-4129-3616-3. 229-243. Krywkow, J., Filatova, T. and van der Veen, A. Flood risk perceptions in the Dutch province of Zeeland : does the public still support current policies?. In: Flood risk management : research and practice / ed. by P.Samuels ...[et. al]. London : Taylor & Francis, 2009. ISBN 978-0-415-48507-4. 1513-1521. Marchand, M., de Bruijn, K.M., Mens, M.J.P., Slinger, J.H., Cuppen, M.E., Krywkow, J. and van der Veen, A. Flood risk management : experiences from the Schelde Estuary case study. In: Flood risk management : research and practice / ed. by P.Samuels ...[et. al]. London : Taylor & Francis, 2009. ISBN 978-0-415-48507-4. 989-997. Vosselman, M.G. Advanced point cloud processing. In: Photogrammetric Week '09 / ed. by. D. Fritsch. Heidelberg : Wichmann, 2009. ISBN 978-3-87907-483-9. 137-146. Yixiang Tian, Gerke, M., Vosselman, M.G. and Qing Zhu Automatic surface patch generation from a video image sequence. In: 3D Geo-Information Sciences : requirements, acquisition, modeling, analysis, visualization : proceedings of 3rd international workshop on 13-14 November 2008. / ed. by Jiyeong Lee and S. Zlatanova. Berlin : Springer, 2009. ISBN 978-3-540-87394-5. (Lecture Notes in Geoinformation and Cartography ) 235-246. van Loenen, B., Besemer, J.W.J. and Zevenbergen, J.A. Spatial data infrastructure convergence. In: SDI convergence, research emerging trends and critical assessment / ed by. B. van Loenen, J.W.J. Besemer, and J. Zevenbergen. Delft : Netherlands Geodetic Commission, 2009. ISBN 978-90-6132-310-5. (Netherland Geodetic Commission : green series, 48) 1-8.

PhD-theses Botero Fernandez, V. Geo - information for measuring vulnerability to earthquakes : a fitness for use approach. Enschede, Utrecht, ITC, University of Utrecht, 2009. ITC Dissertation 158, 191 p. ISBN: 978-90-6164-272-5. Chavarro Rincon, D.C. Tree transpiration mapping from upscaled sap flow in the Botswana Kalahari. Enschede, ITC, University of Twente, 2009. ITC Dissertation 159, 141 p. ISBN: 978-90-6164-273-2. Farhadi Bansouleh, B. Development of a spatial planning support system for agricultural policy formulation related to land and water resources in Borkhar & Meymeh district, Iran. Wageningen, Enschede, Wageningen University and Research Centre (WUR), ITC, 2009. ITC Dissertation 161, 267 p. ISBN: 978-90-8585-381-7. van der Kwast, J. Quantification of top soil moisture patterns : evaluation of field methods, process - based modelling, remote sensing and an integrated apporach. Utrecht, Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG), 2009. ITC Dissertation 160, Nederlandse Geografische Studies = Netherlands Geographical Studies 381, 310 p. ISBN: 978-90-6809-424-4. Wang, T.J. Observing giant panda habitat and forage abundance from space. Wageningen, Enschede, Wageningen University and Research Centre (WUR), ITC, 2009. ITC Dissertation 162, 130 p. ISBN: 978-90-8585-418-0.

Bijlagen 77

Bestuur en adviesorganen, fellows en hoogleraren

(per 31 december 2009)

Raad van Toezicht Prof. mr. J.W.J. Besemer, voorzitter Prof. dr. ir. M. Molenaar, secretaris Mevr. M. Verburg, adjunct secretaris Dr. J.- P.R.A. Sweerts Ir. C.D. van der Wildt Dr. B.E. van Vucht Tijssen (op voordracht Ondernemingsraad) Prof. dr. J. T. Fokkema (Technische Universiteit Delft) Prof. dr. M. Kropff (Wageningen Universiteit en Researchcentrum) Prof. dr. P. Hooimeijer (Universiteit Utrecht) Prof. dr. A.J. Mouthaan (Universiteit Twente)

Bestuur Prof. dr. ir. M. Molenaar

Directie Prof. dr. ir. M. Molenaar, rector Drs. I.J.J. Beerens, algemeen directeur

Honorary Fellows Prof. dr. ir. W. Schermerhorn (1969), Nederland († 10 maart 1977) Dr. A. Gonzalez Fletcher (1976), Colombia Chief R. Oluwole Coker (1976), Nigeria († 3 september 2002) Ir. Pranoto Asmoro (1976), Indonesië († 29 april 2001) Col. J.N. Sinha (1976), India († september 2007) Ir. Soekiman Atmosoedarjo (1976), Indonesië († 27 november 2006) Prof. ir. A.J. van der Weele (1981), Nederland († 17 januari 1993) Dr. F.J. Doyle (1986), Verenigde Staten Prof. P. Misra (1986), India Prof. dr. F.J. Ormeling (1986), Nederland († 1 mei 2002) Prof. dr. ir. J. Rais (1988), Indonesië Prof. Ning Jinsheng (1988), China Prof. dr. ing. F. Ackermann (1992), Duitsland Prof. dr. Shunji Murai (1993), Thailand Z.K.H. Prins Claus der Nederlanden (1993), († 6 oktober 2002) H.K.H. Prinses Maha Chakri Sirindhorn van Thailand (1996) Prof. dr. J.A. van Ginkel (2000), Nederland Eng. M.M. Ibrahim MSc (2000), Egypte Dr. D.P. Rao (2000), India Prof. dr. ir. K.J. Beek (2002), Nederland Dr. J. Dangermond (2004), Verenigde Staten Dr. G. Câmara (2008), Brazilië

Ondernemingsraad Drs. J.J. Verplanke, voorzitter Drs. J.F. Kooistra, vice-voorzitter J.F.M. van der Steen, vice-voorzitter Mr. A.M.T. Willeme, ambtelijk secretaris C.M. Gerritsen A. Kosters Dr. P. E. van Laake Dr. B.H.P. Maathuis I.S. Bijker Drs. J.C. de Meijere

Wetenschappelijke raad Intern: Prof. dr. ir. M. Molenaar, voorzitter Ir. F. Paats, secretaris Prof. dr. ir. A. Stein Prof. dr. Z. Su Prof. dr. V.G. Jetten Prof. dr. M.J. Kraak

78 Bijlagen

Extern: Prof. dr. A.Y. Hoekstra - Universiteit Twente Prof. dr. H.B.J. Leemans - Wageningen Universiteit en Researchcentrum Prof. dr. ir. P.J.M. van Oosterom - Technische Universiteit Delft Prof. dr. T.J.M. Spit - Universiteit Utrecht Prof. dr. ir. M.F.P. Bierkens - Universiteit Utrecht Prof. dr. J.Th.A. Bressers - Universiteit Twente

Institute council Prof. dr. ir. M. Molenaar, voorzitter Mevr. M. Verburg, secretaris Drs. I.J.J. Beerens Prof. dr. Ir. A. Stein Prof. dr. F.D. van der Meer Prof. dr. M.J. Kraak Prof. dr. A.K. Skidmore Prof. dr. ir. M.F.A.M. van Maarseveen Prof. dr. Z. Su Dr. P. van Dijk Ir. F. Paats Ir. H.C.P. Noort

Academic Board Leeropdracht Prof. dr. ir. M. Molenaar, voorzitter Spatial Data Acquisition and Geoinformatics Prof. dr. P.Y. Georgiadou Geo-Information for Governance Prof. dr. V.G. Jetten Earth Surface Systems Analysis Prof. dr. M.J. Kraak Geoinformatics, Cartography and Visualisation Prof. dr. ir. M.F.A.M. van Maarseveen Management of Urban-Regional Dynamics Prof. dr. F.D. van der Meer Earth Subsurface Systems Analysis Prof. ir. P. van der Molen Land Administration and Cadastre Prof. dr. A.K. Skidmore Vegetation and Agricultural Land Use Survey Prof. dr. ir. E.M.A. Smaling Sustainable Agriculture Prof. dr. A. Stein Mathematical and Statistical Methods for Geodata Prof. dr. Z. Su Spatial Hydrology and Water Resources Management Prof. dr. A. van der Veen Spatial Economics Prof. dr. ir. A. Veldkamp Spatial Environmental Quality Prof. dr. ing. W. Verhoef Advanced Earth Observation for Water Resources Applications Prof. dr. ir. M.G. Vosselman Geo-Information Extraction with Sensor Systems Prof. dr. ir. J.A. Zevenbergen Land Administration Systems S. Yali, PhD-student M. Lengoiboni, promovendus Dr. P. M. van Dijk, Hoofd Onderzoek, secretaris Ir. F. Paats, Hoofd Onderwijs, secretaris

Education Implementation Board Ir. F. Paats, voorzitter I. van der Schoor, secretariaat Programmadirecteuren: G.C. Huurneman MSc - Geoinformatics Ir. M.C. Bronsveld - Governance and Spatial Information Management - Land Administration Ms. MSc Kuffer - Urban Planning and Management Dr. M.J.C. Weir - Natural Resources Management Ir. A.M. van Lieshout - Water Resources and Environmental Management Drs. T.M. Loran - Appied Earth Sciences

Student Association Board Ms. Liliane Mupende Uwanziga, UPM, voorzitter Mr. Nesru Hassen Koroso, LA, secretaris Mr. Armand Camhol, GSIM, communicatie Ms. Josephine Njoki, GFM, sociale zaken Mr. Bellington Masalasala Mabakeng, UPM, ondercommissie sociale zaken Mr. Valentina Spanu, AES, vrouwenzaken Mr. Max Eduardo Sotomayor Maldonado, WREM, sport Mr. Darwin Edmund Riguer, AES, financiën Mr. Kipyegon Benard Langat, GFM, onderwijs/alumni Mr. Dinesh Babu Irulappa Pillai Vijayakumar, NRM, huisvesting Mr. Jose Alfredo Suarez Urrutia, GEM vertegenwoordiger

Bijlagen 79

ITC PhD commission Ms. Sabrina Carvalho, voorzitter Mr. Sekhar Lukose, secretaris Mr. Leonardo Reyes, sociale zaken Mr. Juan Fransisco Sanchez, huisvesting Ms. Monica Lengoiboni, onderwijs Mr. Adam Patrick Nyaruhuma, contactpersoon voor UT