An Investigation of the Political and Military Role of ...

Journal of Historical Researches, Vol 12, Issue 1, No. 45, Spring 2020 5

An Investigation of the Political and Military Role of Pahlavanan during the

Rule of Ale-Muzaffars

Jamshid Norozi∗

Mozhgan Sadeghifard∗∗

Abstract

During turbulent socio-political situations after the Mongol invasion and especially after the

decline of the Ilkhanates (1256-1335 AD), the conditions were paved for a group of Pahlavanan

(= Heroes) to act and play a role in some parts of Iran and the domains of local rules. Linked to

the era of the Mongol Ilkhans, Pahlavanan acted out various roles during Ale-Muzaffars period.

The present study examined the political and military role of Pahlavanan during the rule of Ale-

Muzaffars (1314-1393 AD), who themselves were in close ties and connections with the

Pahlavani traditions. Some of Pahlavanan were powerful military commanders who played a

role in the external and internal events of Ale-Muzaffars. Holding the position of a military

commander for a long time, some of them came to power in some provinces, and lastly, some

gained so much power that claimed to rule and confront Ale-Muzaffars. Such disobediences

indicated the structural weaknesses of Ale-Muzaffars on the one hand and showed that

Pahlavanan, under the influence of the prevailing atmosphere of the society during the 8th

century AH, inclined towards behaviours such as rebellion against rulers, hypocrisy, betrayal,

and deception. Along with other groups, some of Pahlavanan played grounding roles in

ensuring the political and economic security of the Ale-Muzaffars rule.

1. Introduction During varied historical periods and owing to characteristics such as courage,

dauntlessness, physical prowess, supreme power, mastery of warfare, and military

confrontation, Pahlavanan in some territories were considered by kings and rulers as those

who sought military power to strengthen their rule and overcome their internal and external

challenges. Additionally, because of moral codes known as ‘Pahlavani morals’, Pahlavanan were popular among people and they were expected not to be indifferent to the current

conditions of their society. Since ancient times, Iran has been famous for having brave and

famous Pahlavanan (heroes) who as headsmen were able to establish and seize rule and

crown. Besides, in the numerous political ups and downs of Iranian history, and in facing

local or regional political, economic and social turmoil as well as any chaotic condition,

insecurity, oppression, injustice, people Pahlavanan not to be indifferent and take action to

∗ Associate Professor, Department of History, Payam-e Noor University.

[email protected]

∗∗ PhD Graduate of the Department of History, Payam-e Noor University.

6 Journal of Historical Researches, Vol 12, Issue 1, No. 45, Spring 2020

reduce the peripheral sufferings and improve the situations. During the mentioned historical

period, the conditions were facilitated for Pahlavanan to play political, military, and social

roles. Ale-Muzaffars with their Pahlavani roots, during their ruling span, in addition to foreign

challenges such as war with neighbors to defend or expand their territories, wrestled with

various internal problems including nationalism and rebellion of some commanders, rulers,

and power claimants. During the reign of Ale-Muzaffars, many Pahlavanan raised within

different castes and played a role in the political and military domains. The present study was

set out to examine the political and military roles and functions of Pahlavanan during Ale-

Muzaffars as well as the quality of their role in foreign and domestic events and analysed their

influence on military and political conditions of the mentioned era.

2. Materials & Methods

Generally, using the descriptive-analytical research method and based on the main sources,

this paper aimed to study Pahlavanan in the 8th

century AH.

3. Discussion of Results & Conclusions

The presence and military-political role of Pahlavanan as an important social group during

the ruling span of Ale-Muzaffars were under the influence of ties between the ruling family,

Pahlavani traditions, and the socio-political conditions of that time. Although some of Ale-

Muzaffars rulers were valiant warriors and swordsmen, they relied on the support of some

Pahlavanan in governing matters. Pahlavanan, because of their physical features and military

potency, were assigned in positions such as the commander of the corps. Since the ruling span

of Ale-Muzaffars was thoroughly full of foreign wars, the necessity of Pahlavanan presence for

accompanying Ale-Muzaffars and playing a Pahlavani role in wars was an emergent and vital

issue.

Being assigned as the rulers of different districts was another focal role that Pahlavanan

acted out during the mentioned era. Although some Ale-Muzaffars primarily chose the princes

as the provincial rulers, in some cases and for probable reasons such as having the trust or the

need for courage and military prowess, they assigned some of Pahlavanan as provincial rulers.

Most of the provincial ruling Pahlavanan appeared as loyal servants of Ale-Muzaffars and

despite regality, exchequer and relative independence remained allegiant and supported Ale-

Muzaffars in their warpaths. However, some of these Pahlavanan, under the influence of the

unsettled political and social conditions of that time, revolted against Ale-Muzaffars king. By

committing wrongdoings such as betrayal, the seduction of women, participation in coups

against the rulers, evil, looting, murdering, and abjuration, some of the mentioned ruling

Pahlavanan indicated the severity of the decline of Pahlavani culture and characteristics.

Additionally, influenced by the circumstances of that time, a vast range of focal moral,

religious, cultural, and social values of the Pahlavani culture including courage, chastity,

decency, modesty, piety, fairness, justice, generosity, bountifulness, self-sacrifice,

commitment, advocacy of justice, and faithfulness were pushed aside. Despite this, the ruling

of Pahlavanan during the 8th

century AH is a significant transformation in Iranian history.

Another politically and socially important role assigned to Pahlavanan in the era of Ale-

Muzaffars was to play an independent or participatory role in establishing security in the

8 Journal of Historical Researches, Vol 12, Issue 1, No. 45, Spring 2020

21. Monzavi, A. (Ed.) (2001). Translation of Mu'jam al- Buldan. Volume 1 & 2. Tehran:

Miras Farhangi Iran publication.

22. Mosavi Bojnordi, S. K. (Ed.) (1998). Great Islamic Encyclopedia Tehran: Center for the

Great Islamic Encyclopedia.

23. Mostofi Bafghi, M. (2006). Jame'e Mofidi. Tehran: Asatir Publication.

24. Nafisi, S. (Ed.) (1947). Mavaheb-e Elahi. Tehran: Eqbal Publication.

25. Nasrabadi, N. (Ed.) (2007). Majmal Fasihi. Tehran: Asatir Publication.

26. Navaei, A. (Ed.) (1985). Tarikh Al-e- Muzaffar. Tehran: Amir Kabir Publication.

27. Navaei, A. (Ed.) (1993). Matla' Al-sa' Dayn va Majma' Al-bahrayn. Volume 1, Tehran:

Cultural Studies and Research Publication.

28. Rastegar Fasai, M. (Ed.) (1988). Farsnama-e Naseri. Tehran: Amir Kabir Publication.

29. Rohani, K. (1967). Nehzat-e Asad Khorasani. Vahid Journal, 46, 879-10012.

30. Roshan, M., & Mousavi, M. (Eds.) (1994). Jami'-al- Tawarikh. Tehran: (n.p.).

31. Sajadi, S. (Ed.) (1996). Joghrafia Hafiz Abru. Tehran: Markaz-e Nashr-e Miras-e Maktub.

32. Sotoudeh, M. (Ed.) (2001). Tarikh Raghem. Tehran: Mahmoud Afshar Foundation.

33. Vaziri, A. (1961). Tarikh Kerman. Tehran: Ketabkhaneh Khandan Farmanfarmaian

Publication.

34. Zarrinkoob, A. (2015). Az Koocheye Rendan. Tehran: Sokhan Publication.

مظفرآل درحکومت پهلوانان ینظام و یاسیس نقش یبررس

** فرد مژگان صادقی - * جمشید نوروزی

چکیده

//قق631631تاا تاا 156156)) لخ ناا لخ ناا ییاا واو واو ا ا پاااپااا ژهژهیاایااووباا باا مغاا و و مغاا و و حملۀحملۀپااا ا پااا ا ییاجتماا اجتماا یی ساا سااییسس شفتۀشفتۀآآ اوضاا اوضاا دردر

قلمارو قلمارو و و را را یا یا اامنا ق منا ق ییبرخا برخا دردر مختلف،مختلف، ییه ه در رص در رص پهل ان پهل ان ییکنشگرکنشگرنقش و نقش و ییف ف ییاا ییبرابرا فض فض ،،((مم63356335ت ت 65516551

فا فا ییاا ییگ نا گ ن گ نا گ ن ییها ها نقاش نقاش پهل ان پهل ان مغ و،مغ و، لخ ن لخ ن ییاا دورا دورا همچ همچ مظفر،مظفر،آوآو ۀۀشد. در دورشد. در دور فراهمفراهم ییمحلمحل ییه ه حک متحک مت

ییواکا و واکا و م( م( 63936393تا تا 63616361//قق695695ت ت 663663مظفر )مظفر )آوآو حک متحک متپهل ان را در پهل ان را در یینظ منظ م وو یی س سیینقش سنقش س ح ضرح ضر پژوهشپژوهش. . کردندکردند

ییلا لا ییتحلتحلییففییب روش ت صب روش ت ص پژوهشپژوهش ننییاا. . داشتندداشتندو نگ ه مهرب ن ن و نگ ه مهرب ن ن ککیینزدنزد ند ندییپپ ییپهل انپهل ان ییه ه تتسنسن ب ب ک ک ییحک متحک مت. . کندکندییمم

ییو نظا م و نظا م یی سا سا ییسس ییها ها نا نا یی م م دردر پهل انا پهل انا نقاش نقاش ییفا فا ییاا ییچگا نگ چگا نگ ییبررسبررس درصدددرصدد ،،ییااو ب استف ده ا من بع کت بخ ن و ب استف ده ا من بع کت بخ ن

ییخا رج خا رج و و ییداخلا داخلا ییداده داده یا یا روروب دند کا در ب دند کا در ییقدرتمندقدرتمند ییفرم نده نظ مفرم نده نظ م پهل ان ،پهل ان ، ا ا ییبرخبرخ. . استاست مظفرمظفرآوآوحک مت حک مت

حک مات حک مات ب ب ب دند،ب دند، یینظ منظ م فرم ندهفرم نده گ هگ هییج ج دردر ییمدتمدتک ک پهل ان پهل ان ننییا اا ا ییعضعضند. بند. بکردکردییممنقش نقش ییف ف ییمظفر امظفر اآوآو حک متحک مت

ننیا یا اا. . گرفتناد گرفتناد قارار قارار مظفرمظفرآوآو یی رو روییروروو و ندندحک مت شدحک مت شد ییمد مد ک ک فتند فتندیی دستدست ییب چن اقتدارب چن اقتدار گ هگ هو و دنددندییرسرس شهره شهره

با با پهل ان پهل ان ننییاا دهددهدیینش منش م گر،گر،ییدد ییو ا س و ا س کندکندییمم ییرا نم را نم ییمظفرمظفر ییلاتلاتییضعف تشکضعف تشک س س ککییا ا ه ه یین فرم نن فرم ن للییقبقب

ح کم ،ح کم ، یی ل ل تمردتمرد همچ همچ ییییب رفت ره ب رفت ره ییلادلادییمم ردهمردهم چهچه//ییقمرقمرح کم بر ج مع در قر هشتم ح کم بر ج مع در قر هشتم ییفض فض ا ا رگرفتنرگرفتنییتأثتأث

ییبارا بارا ،،ییاجتما اجتما مهام مهام ییها ها گاروه گاروه گرگرییدد کن رکن ر دردر ز،ز،یینن پهل ان پهل ان ا ا ییاا ده دهآوردند. آوردند. ییرورو ییک رک رببییفرفر وو نت نتییخخ ،،یی ک ر ک رییرر

..ندندتلاش کردتلاش کرد مظفرمظفرحک مت آوحک مت آو ییو اقتص دو اقتص د یی س سییسس تتییامنامن ننییتأمتأم

..ه ه تتییولاولا حک محک م ت،ت،ییامنامن ،،ییقمرقمرهشتم هشتم قر قر مظفر، مظفر، آوآو ،،پهل ان پهل ان ::ییددییکلکل ییهاهاواژهواژه

[email protected] )ن یسنده مسؤوو(، تهرا ، ایرا دانشی ر گروه ت ریخ دانشگ ه پی م ن ر *

[email protected] ایرا ،تهرا ، دانشگ ه پی م ن ر، ت ریخ ایرا بعد ا اسلام تخصصی دکترای **Copyright © 2020, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution

License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0/), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially.

(ن مق ل : پژوهشی) ه ی ت ریخی پژوهشن م فصل

دانشگ ه اصفه مع ونت پژوهش و فن وری

دوا دهم، دوره جدید، س و ششمس و پنج ه و

10 -56، صص 6399به ر (، 15)پی پی اووشم ره

5/5/6399، ت ریخ پذیرش: 1/8/6398 ت ریخ وص و: 10.22108/JHR.2020.119566.1837 Doi:

https://jhr.ui.ac.ir/article_24824.html

6399به ر (، 15 ی)پی پ اووشم ره ،دوا دهم، دوره جدید، س و ششمس و پنج ه و ت ریخی، ه ی پژوهش /55

مقدمهمقدمه

،،هاا هاا ننییساار مساار م ییبرخاابرخاا خخییتاا رتاا ر مختلاافمختلااف مقاا قعمقاا قعدر در

چاا چاا همهم ییییهاا هاا ییژگااژگااییووداشااتن داشااتن سطۀسطۀواواباا باا پهل اناا پهل اناا

ررییچشامگ چشامگ ییقدرت بدنقدرت بدن ووب و ب و ور ور ،،ییو نترسو نترس شج تشج ت

در در ،،یینظا م نظا م یییی رو رویا یا و روو رو جنا جنا در در تبحرتبحر داشتنداشتن ززیینن وو

ییبارا بارا آنها آنها چ چ ؛؛ب دندب دند حک محک مو و ننییسلاقسلاقک ن ت ج ک ن ت ج

ییو خ رجو خ رج ییمشکلات داخلمشکلات داخل بربر غلب غلب حک مت و حک مت و تتییتثبتثب

ییسا سا ا ا ب دند. ب دند. یینظ منظ م ییرورویینن ییج ج وودر جستدر جست ،،خ دخ د

،،ییاخلاقا اخلاقا ییها ها ییژگا ژگا ییووداشتن داشتن لت لت پهل ان بپهل ان ب گر،گر،ییدد

تتیا یا ماردم محب ب ماردم محب ب ننییبب دردر ،،««ییپهل انپهل ان اخلاقاخلاق»» ب ب معروفمعروف

اوضا اوضا برابار برابار در در رفات رفات ییما ما انتظا ر انتظا ر ها ها و ا آنو ا آن داشتنندداشتنند

..نب شندنب شند تف وتتف وتییبب ج مع ج مع

ررییداشتن مردا دلداشتن مردا دل ب ب دور دور ییه ه گذشت گذشت ا ا ک ک را را ییاادر در

ییگذارگذار ییپ پ ب ب پهل ان پهل ان ییبرخبرخ ب د،ب د،شهره شهره ییو پهل ان ن مو پهل ان ن م

دردر خا د خا د و ساسا و ساسا شادند شادند م فا م فا حک مات حک مات تص حب تص حب یی

ییوفرودها وفرودها فرا فرا در در ن،ن،ییبر ابر ا افزو افزو . . گرفتندگرفتند قرارقرار آ آ رأسرأس

ت قاع ت قاع پهل انا پهل انا ا ا ماردم ماردم را ،را ،یا یا اا خخییپرشم ر تا ر پرشم ر تا ر یی س سییسس

و و ییاقتصا د اقتصا د و و یی سا سا ییسس ییها ها ییآشافتگ آشافتگ قبا و قبا و دردرند ند اشتناشتندد

ها و ها و ظلام ظلام ،،ها ها ییامنامننا نا ،،ها ها ومار ومار هار هار ززیا یا و نو ن ییاجتم اجتم

. . ب شاند ب شاند تفا وت ن تفا وت ن ییبا با خ دخ دکش ر کش ر ییمنطق منطق ییه ه یی دالت دالت ییبب

آلام آلام کا هش کا هش ییبارا بارا پهل انا پهل انا کا کا ب دندب دند ننییاا خ اه خ اه آنه آنه

..دهنددهند انج مانج م ییاقداماقدام م ج دم ج د تتییوضعوضع ررییییتغتغمردم و مردم و

ییفا فا ییاا ییبرابرا فض فض بحث، بحث، ض ض م م ییخخییت رت ر مقطعمقطع دردر

شد. شد. تر ترییپهل ان مهپهل ان مه ییاجتم اجتم وو یینظ منظ مو و یی س سیینقش سنقش س

را را یا یا اا قلمارو قلمارو در در ییحک مت محلا حک مت محلا ییا سا س ششییبب ییییداداییپپ

حملۀحملۀتا تا لخ نا لخ نا ییانقارا ا انقارا ا یی ما ن ما ن ف صال ف صال در در ن،ن،یی م م

در در را را یا یا اا یی س سییسس ییش هد ب ر آشفتگش هد ب ر آشفتگ ،،ییگ رک نگ رک ن م رم رییتت

ییفا فا ییاا ییبارا بارا بساتر بساتر شاد شاد فاراهم فاراهم آ ،آ ، تبعتبع ب ب وو م مییاا ننییاا

..استاست پهل ان پهل ان نقشنقش

م میا یا اا دردر ،،داشاتند داشاتند ییپهلا ان پهلا ان یشۀیشۀرر خا د خا د ک ک مظفرمظفرآوآو

باار باار ( افاازو ( افاازو مم63936393تاا تاا 63616361//قق695695تاا تاا 663663)) حک مااتحک ماات

باا باا جناا جناا همچاا همچاا ،،ییخاا رجخاا رج مشااکلاتمشااکلاتباا باا یییی رو رویاایاارورو

باا باا گسااترش آ ، گسااترش آ ، یاایاادفاا ا قلماارو دفاا ا قلماارو ییبااراباارا گ گ ییهمساا همساا

. . کردناد کردناد نارم نارم وپنجا وپنجا دسات دسات ززیینن ییداخلداخل مختلفمختلف مشکلاتمشکلات

ییبرخاابرخاا شاا رششاا رشو و ییقلبااقلباااسااتقلاواسااتقلاو م نناادم ننااد ییمشااکلاتمشااکلات

حک مات حک مات هاد هاد دردر. . قدرتقدرت ییمد مد و حک م و و حک م و فرم نده فرم نده

وو کرما کرما بار بار مده مدهق ر ق ر ب ب ک ک مظفرمظفرآوآوهفت تن ا حک م هفت تن ا حک م

پهل انا پهل انا ا ا ییشام ر شام ر داشتند،داشتند، ییحکمرانحکمران اصفه اصفه وو ف رسف رس

ییها ها رص رص دردر ج مع ،ج مع ،مختلف مختلف ییه ه قشرقشر ییا ما م برخ ست برخ ست

نقش کردند.نقش کردند. ییف ف ییاا یینظ منظ مو و یی س سییسس

ووباار آ اساات تاا نقااش باار آ اساات تاا نقااش ح ضاارح ضاار پااژوهشپااژوهش حاا وحاا و

ۀۀدوردوردر در راراپهل اناا پهل اناا یینظاا منظاا مو و یی ساا سااییسس ییک رکردهاا ک رکردهاا

نقاش نقاش ییفا فا ییاا ییچگ نگچگ نگ ننییهمچنهمچن کند؛کند؛ ییبررسبررس مظفرمظفر آوآو

و و حک مات حک مات ننییاا ییداخلداخل وو ییخ رجخ رج ییداده داده ییرورو در در ههآنآن

ننیا یا اا ییو نظا م و نظا م یی سا سا ییسس اوضا اوضا آنه بر آنه بر ییرگذاررگذارییتأثتأث ززیینن

..ددننکک للییتحلتحل وو ننییییتبتبرا را حک متحک مت

یینظاا منظاا مو و یی ساا سااییسس ییو ک رکردهاا و ک رکردهاا ییپهلاا انپهلاا ان ساانتساانت

کا کا استاست را را ییاا خخییت رت ر مهممهم ییه ه مق ل مق ل ا جمل ا جمل پهل ان ،پهل ان ،

ت جا ت جا ییت حاد ت حاد ه ،ه ،دورهدوره ا ا ییبرخبرخ دردر یی ییکلکل ص رتص رتب ب

. کتا . کتا اسات اسات کارده کارده جلاب جلاب راراا ا پژوهشگرپژوهشگر ا ا ییگروهگروه

ییک شاف ک شاف وا ا وا ا ننییحسحسم لان م لان ففییتألتأل ییسلط نسلط ن ن م ن م فت تفت ت

دردرکا کا اسات اسات ن ن یی م م ننییو مهم در او مهم در ا ییاصلاصل من بعمن بع جمل جمل ا ا

آثا ر آثا ر ننییبا با ا ا . . اسات اسات شاده شاده ن شت ن شت ییم رم رییتت هد هد اواخراواخر

ننیااییاایآآ کتاا کتاا باا باا تاا ا تاا ا ییخ ورشن ساا مااخ ورشن ساا ماا ییپژوهشااپژوهشاا

(Henryکااربن کااربن ییهاا نرهاا نر ففیاایااللتأتأ( ( 63136313)) ییجاا انمردجاا انمرد

Korban (ییبرخاابرخاام کاا م کاا 6161ق/ق/88 قاار قاار . . کااردکاارد اشاا رهاشاا ره

ساانت ساانت ییو اجتماا و اجتماا یینظاا منظاا مو و یی ساا سااییسس ییک رکردهاا ک رکردهاا

فت، فت،یی ظه رظه ر سربدارا سربدارا حک مت حک مت دردرپهل ان پهل ان وو ییپهل انپهل ان

مناد مناد ا لاق ا لاق پژوهشگرپژوهشگر ت ج ت ج ک ک استاست ییا مق قعا مق قع ییککیی

را جلب کرده است.را جلب کرده است. ییپهل انپهل ان خخییب ت رب ت ر

منتشرشاده با م ضا نقاش منتشرشاده با م ضا نقاش ییها ها مق لا مق لا جمل جمل ا ا

ننییییآآ وو بدالر اق بدالر اق نقشنقش»» ب ب ددییدوره، ب دوره، ب ننییپهل ان در اپهل ان در ا

««ساربدارا ساربدارا نهضات نهضات ییشروشروییپپ وو ییززییستستظلمظلم دردر ییپهل انپهل ان

وو فقهاا فقهاا نقااشنقااش»» وو ییمشااک تمشااک ت وو یاایااج ادج اد ا ا ( ( 63916391))

53 /فرد مژگان صادقی - *جمشید نوروزی /مظفر حک مت آو بررسی نقش سی سی و نظ می پهل ان در

وو ییمنا منا مؤمؤ ا ا ( ( تا تا یی)با )با ««ساربدارا ساربدارا جنابش جنابش دردر پهل ان پهل ان

کا کا منتشرشده منتشرشده ییپژوهشپژوهش آث رآث ر ننییبب ا ا د. د. کرکر اش رهاش ره گرا گرا ییدد

مظفاارمظفاارآوآو ۀۀدوردور دردر رارا پهل اناا پهل اناا نقااشنقااشا ا ییییهاا هاا گ شاا گ شاا

اساد اساد پهلا ا پهلا ا نهضات نهضات »» لۀلۀمقا مقا ا ا ددیا یا ب ب ،،انداندکردهکرده ییبررسبررس

لۀلۀو مقاا و مقاا ییک ظم روحاا نک ظم روحاا نددییش( ا سااش( ا ساا63116311))««ییخراساا نخراساا ن

رضااا رضااا یی ل ل ا ا ش( ش( 63696369)) ««ییخراسااا نخراسااا ن اساااداسااادپهلااا ا پهلااا ا »»

رد. رد. با با نا م نا م ییاسالام اسالام زرگزرگبب رۀالمع رفرۀالمع رفییدادا دردر ییننیی لاءالد لاءالد

ا ا چناد چناد ییتنا تنا نقاش نقاش با با ماده، ماده، قا ر قا ر ب ب ذکرشدهذکرشدهآث ر آث ر

کرده و ا کرده و ا اش رهاش ره ه ه و جن و جن ه ه دثدث حح ییبرخبرخپهل ان در پهل ان در

پهل انا در پهل انا در یینظا م نظا م و و یی س سیینقش سنقش س ییج مع و دقج مع و دق ییبب

..انداندشدهشده غ فلغ فلمظفر مظفر هد آو هد آو

ساهم ساهم با د با د غ لبغ لب پژوهش،پژوهش، ننییاا انج مانج م مشکلاتمشکلات ا ا

مظفار و مظفار و منا بع هاد آو منا بع هاد آو دردر ییو نظا م و نظا م یی س سییسس اقلا تاقلا ت

مارتب با مارتب با م ضا ت م ضا ت دردر منا بع منا بع اقلا تاقلا تب د ب د اندکاندک

وو پهل انا پهل انا ارتبا ارتبا ییچگا نگ چگا نگ م نناد م نناد ،،ییاجتم اجتم خخییت رت ر

..ب دب د ،،و اهل خ نق هو اهل خ نق ه ورا ورا ش ش ییپپ ب ب ج انمردا ج انمردا

آن پیشینۀو پهلوان اصطلاح و واژه

پهَلَا پهَلَا با با منسا منسا پهلا ا پهلا ا ۀۀواژواژ دهخادا، دهخادا، شتۀشتۀنا نا ب ب

دردر ،،جمعجمع غ غ یینسبت ن صنسبت ن ص لامتِ لامتِ ن ن وو الفالف ب ب )پ رت( )پ رت(

باا باا ،،و ورمناادو ورمنااد رریاایااسااخت ت اناا و دلسااخت ت اناا و دل ییمعناا معناا باا باا یاایااکن کن

(. با (. با 58305830: : 63516351 دهخادا، دهخادا، ق م پا رت ) ق م پا رت ) ییررییمن سبت دلمن سبت دل

وو انادام انادام درشات درشات ضا ب ، ضا ب ، بازرگ، بازرگ، جث ،جث ،ییق ق دلاور،دلاور، مردممردم

در در ییسابزوار سابزوار ییک شاف ک شاف گفتناد. گفتناد. ییما ما پهل ا پهل ا ،،ییگ گ درشتدرشت

پرساش کا پرساش کا ننیا یا در پ سخ ب ادر پ سخ ب ا ،،ییسلط نسلط ن ن م ن م فت تفت ت کت کت

. تارس . تارس 66»»: : شم ردشم ردییدوا ده صفت را برمدوا ده صفت را برم ست،ست،ییپهل ا کپهل ا ک

. باا . باا 11 ؛؛ییقاا قاا تاانتاان. . 33 شاار ؛شاار ؛ ا ا بعاات بعاات تت. م. م55 خاادا؛خاادا؛ ا ا

. . 88تما م؛ تما م؛ یی. صابر . صابر 66 ک مال؛ ک مال؛ . مرد . مرد 11 ر؛ر؛ییدلدل. دو . دو 55 خ ش؛خ ش؛

. خلا . خلا 6060. تالاش و ک شاش دا؛ام؛ . تالاش و ک شاش دا؛ام؛ 99 لم با کما و؛ لم با کما و؛

ا ا ششییا حاارام و پ شاا ند خاا ا حاارام و پ شاا ند خاا یی. دور. دور6666 ده؛ده؛ییپسااندپسااند

بااار دوام بااار دوام یی. نعمتااا. نعمتااا6565 ااا رات؛ ااا رات؛ ساااترساااتر وو محرمااا تمحرمااا ت

(. (. 606606تا تا 605605: : 63506350 ،،ییسبزوارسبزوار ییک شفک شف)) ««((یین ا ن ا )مهم )مهم

با د و با د و جثا جثا ییقا قا همچا همچا ییمشخص تمشخص ت ب،ب،ییترتترت ننییاا ب ب

دردر شاده شاده اشا ره اشا ره مشاترک مشاترک ییها ها ییژگژگییووشج ت ا جمل شج ت ا جمل

.استاستن م ن م فت تفت ت ییه ه کت کت وولغت لغت ییه ه فرهن فرهن

و و 66ییب جا انمرد ب جا انمرد ییپهل انپهل ان را ،را ،ییاا خخییفرهن و ت رفرهن و ت ر دردر

. . دارددارد ییو سا خت ر و سا خت ر ییو ن گسساتن و ن گسساتن ککیینزدنزد یی ند ندییپپ یی ر ریی

جا انمرد نب شاد پهلا ا جا انمرد نب شاد پهلا ا ،،اگار پهلا ا اگار پهلا ا گرگرییدد ب رت ب رتب ب

دردر کا کا اسات اسات ننیی د دییبنبن ییه ه ییژگژگییوو ا ا ییژگژگییوو ننییاا. . ستستیینن

جادا جادا ««قهرما قهرما »» ا ا رارا ««پهلا ا پهلا ا »» ،،ییرانا رانا ییاا منشمنش وو ش ش ییانداند

ا جملاا ا جملاا کاربن کاربن ییها نر ها نر (. (. 5050: : 63866386 ،،یی)کاازا )کاازا کناد کناد ییما ما

را را یا یا در فرهنا ا در فرهنا ا ییج انمردج انمرد وو ییپهل انپهل ان ی ی اخلاقاخلاق اص واص و

یی ر ریا یا ؛؛یییی گا گا راسات راسات ؛؛ییرا داررا دار: : کندکندییمم ذکرذکر گ ن گ ن ننییاا رارا

یی یینن ییبب را ؛ را ؛یی ب ب ییفداک رفداک ر وو خدمتخدمت فت؛ فت؛ درم ندگ ؛درم ندگ ؛

وو ب د ب د دوستدوست دوستِدوستِ ؛؛ج ه و م وج ه و م و ب ب نداشتننداشتنییدلبستگدلبستگو و

(.(.663663: : 63136313 کربن،کربن،ب د )ب د )دشمندشمن دشمن دشمن

دردرا پهل انا ا پهل انا ییگ هگ ه ییرانرانییاا ییفرم نروافرم نروا رب ،رب ،ییدد ا ا

امار، امار، ننیا یا ااکا کا جساتند جساتند ییو داروغ بهره مو داروغ بهره م ییسس هسس ه حکمحکم

ییف رسااف رساا ییحم سااحم ساا ییهاا هاا منظ ماا منظ ماا دردر رارا پهل اناا پهل اناا ظیفۀظیفۀوو

کهان، کهان، ییپهلا ان پهلا ان ییه ه حم س حم س دردر چن نک چن نک . . کردکردییمم ییتدا تدا

جنگا ورا جنگا ورا قبقۀقبقۀم نند گرش سب و رساتم ا م نند گرش سب و رساتم ا ییپهل ان نپهل ان ن

یاایااکننااد کننااد حراسااتحراسااتا قاا م ا قاا م داشااتندداشااتند فاا فاا ییوظوظو و ناادناادب دب د

؛ ؛ 616616: : 63666366)بها ر، )بها ر، ناد ناد ههدد گساترش گساترش خ د را خ د را ننییسر مسر م

(.(.5151: : 63506350 ،،ییاجلالاجلال

ییر م پهل اناا را در کشااتر م پهل اناا را در کشاات ، ،یاایاافرم نروافرم نروا ززیاایاانن گاا هگاا ه

ییکشات کشات ور شور ش ب ب پهل ان پهل ان . . نشستندنشستندییگرفتن ب نظ ره مگرفتن ب نظ ره م

یا یا رانرانییب د ک اب د ک ا ییش لش ل ،،ییکشتکشت. . ب دندب دند مندمند لاق لاق ( ( یی)کست)کست

هار هار ،،ییرریا یا گگییکشات کشات دردر. . بساتند بساتند ییب ست بر کمر خ د مب ست بر کمر خ د م

خا د را خا د را ففیا یا حرحر( ( ییشا و )کشات شا و )کشات کردکردییمم تلاشتلاشپهل ا پهل ا

ییسالط ن سالط ن ن ما ن ما فت تفت تلف لف مؤمؤ ند. ند. ننییو او را ب مو او را ب م ردردییبگبگ

است است ییهنرهنر ،،گرفتنگرفتنییکشتکشت: »: »سدسدیین ن ییمم ییکشتکشت فنفن ۀۀدرب ردرب ر

کا ر کا ر ننییو هرک بدو هرک بد ننییمل ک و سلاقمل ک و سلاق دهدهییمقب و و پسندمقب و و پسند

ییو راسات و راسات ییاغلب آ است ک ب پ کاغلب آ است ک ب پ ک ب شد،ب شد،ییمشغ و ممشغ و م

(.(.301301: : 63506350 ،،ییسبزوارسبزوار ییک شفک شف)) ««گذراندگذراندییمم


، ،یا یا درب ردرب ر وو پ دش هپ دش ه حض رحض ر دردر پهل ا پهل ا دودو ییررییگگییکشتکشت

کهان کهان ییرسام رسام ننییاا را ،را ،ییو در او در ا ب دب د ننییسلاقسلاق ییه ه ححییا تفرا تفر

ا پهل ان ب درب ر و شا ه ا پهل ان ب درب ر و شا ه ییجمعجمع ش ش ییهمهم ننییبن برابن برا ؛؛ب دب د

ییبااراباارا ،،و در م قااع جشاان و ساارورو در م قااع جشاان و ساارور ندنداختصاا د داشااتاختصاا د داشاات

در در شا شا ییهمهم حا و، حا و، ننیا یا اا ب ب گرفتند؛گرفتند؛ییمم یی کشت کشتههآنآن ییسرگرمسرگرم

و و شاد شاد یینما نما بسانده بسانده ییررییگگ ییکشتکشت تنه ب تنه ب هه گ ن مس بقگ ن مس بق ننییاا

گرگرییکاادکاادییباا باا زهزهیاایااو نو ن گُاار گُاار باا باا ددیاایااب ب پهل اناا پهل اناا ،،گهگاا هگهگاا ه

کتا کتا دردر. . آورناد آورناد ییدرمدرم ییپ پ ا ا رارا گرگرییکدکدییو و دنددندییجنگجنگ ییمم

د دیا یا ««ییرریا یا رگرگییمغمغ»» نا م نا م با با رسام رسام ننییاا ا ا ییسلط نسلط ن ن م ن م فت تفت ت

(.(.355355: : 63506350 ،،ییسبزوارسبزوار ییشده است )ک شفشده است )ک شف

ییجا انمرد جا انمرد وو ییپهل انپهل ان اد اد وو اخلاقاخلاق ه ،ه ، قر قر ییبرابرا

دردر. . داشات داشات یی ر رییبسا بسا تتیا یا ار ش و اهمار ش و اهم را را ییاا خخییدر ت ردر ت ر

اخالاق و اخالاق و ۀۀدربا ر دربا ر مختلف،مختلف، قرو قرو ییخخییت رت ر وو ییادبادب مت مت

آنهاا ا مااردم و آنهاا ا مااردم و تتیاایااپهل اناا و حم پهل اناا و حم ککیاایااآدا نآدا ن

گا ه گا ه ییپ پ سطۀسطۀواواوج د دارد. ب وج د دارد. ب ییمط لبمط لب ییانس نانس ن ییه ه آرم آرم

دردر را ،را ،یاایاااا معۀمعۀجاا جاا دردر پهل اناا پهل اناا ا تباا را تباا رو و ییاجتماا اجتماا

ا ا آنها آنها ا ا ییشام ر شام ر ،،ییلخ نلخ نییپسا ا پسا ا هد هد ا جمل ا جمل ییمق قعمق قع

مسند مسند ب ب د د ییرسرس ییبرابرامردم مردم ییفرس فرس ق قتق قت یی ندگ ندگ وضعوضع

ییمس ؛لمس ؛ل دورا ،دورا ، ننییاا دردر. . بردندبردند بهرهبهره ییقدرت و حکمرانقدرت و حکمران

ییتعدتعد آ اره ،آ اره ، وو ه ه شکنج شکنج ام ،ام ، ییبب ییکشت ره کشت ره همچ همچ

ان ا فسا د و ان ا فسا د و ججییو غ رت، تروو غ رت، ترو ییمردم، د دمردم، د د ااییب ن امب ن ام

مخ لفت ب شر و اخلاق مخ لفت ب شر و اخلاق ززییو نو ن ررییدروغ و تزودروغ و تزو ب،ب،ییمع مع

ماردم ماردم ییبارا بارا را را یی نادگ نادگ (. (. 563563: : 63166316 ،،ییمسات ف مسات ف )نک: )نک:

..ب دب د کردهکردهتلخ تلخ ووسخت سخت ر رییبسبس

ییاقتصا د اقتصا د استثم راستثم ر همچ همچ ییاثر املاثر امل رردد ننییهمچنهمچن

ددییتشاد تشاد ،،ییحکا مت حکا مت امال امال ۀۀگستردگسترد ییغ رتگرغ رتگرمغ لا ، مغ لا ،

،،قادرت در منا ق مختلاف قادرت در منا ق مختلاف ییمن ت ماد من ت ماد ،،یین امنن امن

یینا ب د نا ب د ززیا یا و نو ن ییددیا یا آب د و مراکز ت لآب د و مراکز ت ل ییشهره شهره ببییتخرتخر

: : 63316331 ،،ییزدزدیا یا )ناک: )ناک: ددیا یا ت لت ل ییییابتادا ابتادا ا من بع ا من بع یی ر رییبسبس

وو یی ماا م ماا م فقاار فقاار ،،((696696: : 63956395 ش،ش،ییرانااد رانااد ییخخ؛ ؛ 116116//66

ن بس م ن بس م اوض اوض ننییاا دردر. . ب دب د فت فت ییشدت شدت ییقبق تقبق ت صلۀصلۀف ف

وو ها ها بتبتییمصا مصا ا ا ییییره ره راهراه دنب ودنب و ب ب ک مردم ک مردم ییاجتم اجتم

ا مردم ب پهل ان ت ج کردند.ا مردم ب پهل ان ت ج کردند. ییبرخبرخ ب دند،ب دند، ه ه رنجرنج

یی ب بیا یا قادرت قادرت ییبارا بارا نا نا یی م م جا د جا د ییاا امل امل ا ا ییبخشبخش

مغا لا مغا لا یینظا م نظا م یی سا سا ییسس لاتلاتییتشاک تشاک ت ج ت ج پهل ان ، ا پهل ان ، ا

پهل انا پهل انا وو گذارا گذارا زهزهییننو و را را ییگگ ییکشتکشت ییررییک رگک رگ ب ب ییبرابرا

: : 63656365 الله،الله، فضال فضال ننییدالددالدیی)رشا )رشا گرفتگرفتییممثر ثر ااهر منطق هر منطق

و و لخ نا لخ نا ییمقا ر ا مقا ر ا ییمحلا محلا ییها ها تتحک محک م دردر(. (. 585585//66

همچاا همچاا فتاارت،فتاارت، دورا دورا ییهاا هاا حک مااتحک ماات ننییهمچنااهمچناا

حکاا محکاا م کناا رکناا ر دردر پهل اناا پهل اناا حضاا رحضاا ر ززیاایاانن ،،سااربدارا سااربدارا

نم نا ، نم نا ، ییبرابرا)) استاست شدهشده گزارشگزارش ب رب ر ننییچندچند رتب رتب یی ل ل

(.(.55: : 63806380 ،،ییسمرقندسمرقند راقمراقمنک: نک:

حکومتحکومت وو امارتامارت منصبمنصب دردر پهلوانانپهلوانان

گساترش نقاش گساترش نقاش ثثیا یا ححا ا ،،مم6161//ییقمار قمار هشتمهشتم قر قر

مهام مهام ییه ه هها دورا دور ییککیی ،،مختلفمختلف ییه ه ن ن ییپهل ان در مپهل ان در م

و و ننییسااهمگسااهمگ حملۀحملۀاساات. با ت جاا با اساات. با ت جاا با را را یا یا اا خخییتا ر تا ر

قر هفاتم قر هفاتم ییابتداابتدادر در را را ییمغ و ب امغ و ب ا زخ زخ ییچنگچنگ ننییخ نخ ن

ییچ آشافتگ چ آشافتگ همهم ،،ا آ ا آ یین شن ش یی مده مده ییپپم و م و 6363//ییررقمقم

منا ق منا ق بار بار ح کمح کم یین امنن امن ووومر ومر و هرو هر یی س سییسس اوض اوض

ییمادت مادت ییبارا بارا ییماذهب ماذهب وو ییاجتما اجتما یینه دها نه دها مختلف،مختلف،

در در ام ام دادند؛دادند؛ دستدست ا ا رارا خ دخ د ننییششییپپ تتییاهماهم وو ک رکردک رکرد

،،مغا و مغا و حملۀحملۀا ا پاپا ییو اجتم و اجتم یی س سییسس شفتۀشفتۀآآ اوض اوض

ییبارا بارا ن ن یی م م ییخ د ادام دادند و حتخ د ادام دادند و حت ت تییپهل ان ب حپهل ان ب ح

،،ییاجتم اجتم وو یی س سییسس ییه ه رص رص دردر آنه آنه حض رحض ر ششییافزاافزا

..شدشد فراهمفراهمگذشت گذشت ا ا شترشترییبب

پهل اناا در قاار هشااتم پهل اناا در قاار هشااتم د د ییباا حک ماات رساا باا حک ماات رساا

در در را را یا یا اا ییاجتم اجتم خخییت رت را تح لات مهم ا تح لات مهم ،،مم6161//ییررقمقم

گذشات گذشات ا ا پاا پاا رارایا یا رود؛رود؛ ییمم شم رشم ر ب ب ن ن ییمم ییه ه ههسدسد

سا م سا م در ساده در ساده سات سات ییسس را را یا یا حک متحک متچند قر ا چند قر ا

ییتنا تنا م م 6161//ییقمار قمار هشاتم هشاتم قار قار دردر گرگرییدد ب رب رم، م، 99//ییقمرقمر

دردر. . نشسااتندنشسااتند حک مااتحک ماات تخااتتخاات باا باا پهل اناا پهل اناا چنااد ا چنااد ا

دردر ساربدار ساربدار پهل انا پهل انا نفار ا نفار ا چناد چناد سربدارا سربدارا حک متحک مت

ییپهلا ان پهلا ان ییها ها سانت سانت با با ک ک دنددندییقدرت رسقدرت رس ب ب خراس خراس


ددیا یا ب ب ساربدارا ، ساربدارا ، ا ا ییجداجدا ام ام داشتند؛داشتند؛ ییترتر یی م م ند ندییپپ

با با خراسا خراسا خا اف خا اف ا ا ییمردم نمردم ن ک ک رارا مظفرمظفرآوآو سلسلۀسلسلۀ

ییییها ها حک مات حک مات شام ر شام ر دردر ،،ب دناد ب دناد ییپهلا ان پهلا ان ییه ه ش ش ییرر

ناد ناد ییپپ پهل انا پهل انا وو ییپهل انپهل ان ییه ه سنتسنت ب ب قلمداد کرد ک قلمداد کرد ک

داشتند.داشتند. ککیینزدنزد

ننیینخسات نخسات ،،ییخراس نخراس نییح جح ج ننییالدالد ث ثییغغ ،،من بعمن بع شتۀشتۀن ن ب ب

وو چستچست ییپهل انپهل ان وو تن مندتن مند ییمردمرد مظفر،مظفر،ا خ ندا آوا خ ندا آو فردفرد

مغا و مغا و افکنافکن ییبنبن للییسس رشد رشد ییا سرا ا سرا پاپا اواو. . ب دب د چ لاکچ لاک

خ اف خراسا برداشات خ اف خراسا برداشات ا ا ب خراس ، خ ندا خ د را ب خراس ، خ ندا خ د را

زد،زد،یا یا خشک خشک حیۀحیۀن ن ییعنعنییا من ق امن آ رو ، ا من ق امن آ رو ، ییککییو ب و ب

و و رریی ره و شمشا ره و شمشا شا مل شا مل ننییالدالد ث ثییغغ ییشخصشخص للییبرد. وس برد. وس

ها ها سا و سا و تا تا ب د کا ب د کا ییععییرقبرقبییبزرگ و غبزرگ و غ ییقدرقدرکفش او ب کفش او ب

ما م ما م ددییدر معر ددر معر د ییمظفرمظفر سۀسۀرردر مددر مد ش،ش،ا مرگا مرگ پاپا

ییمساات فمساات ف؛ ؛ 5656: : 63516351 ،،ییزدزدیاایااگذاشاات شااده باا د )معلاام گذاشاات شااده باا د )معلاام

(.(.9191//66: : 63856385 ،،ییب فقب فق

: : ن یساد ن یساد مای مای اواو ۀۀدربا ر دربا ر الهای الهای م اهبم اهب کت کت لفلفمؤمؤ

غ یات غ یات با با وو متجلای متجلای اخلاقای اخلاقای مکا رم مکا رم ب ب الدینالدینغی ثغی ث»»

ک ک انداندآوردهآورده چن نک چن نک . . ب دب د بلندق متبلندق مت وو هیکلهیکلق یق ی مردیمردی

ی فااتی فاات آیاد، آیاد، راسااتراساات اواو پا ی پا ی با با کاا کاا ایایما ه ما ه یازد یازد دردر

او ب سان او ب سان یریرکردند و شمشکردند و شمش یبیبن ترتن ترت یی. ق لب. ق لبشدشد نمینمی

(.(.5656: : 63516351 یزدی،یزدی،)معلم )معلم « « ب دب د یمیمس من و نس من و ن یزد،یزد،

ح جی،ح جی، الدینالدینغی ثغی ث ۀۀن ن ،،مظفرمظفر الدینالدینشرفشرفا ا من بعمن بع

پنادار پنادار خ شخ ش وو ا تق دا تق دنیکنیک وو ی ری ردولتدولت پهل انیپهل انی حکمحکم دردر

ب مرتب اما رت ب مرتب اما رت یزدیزدک در خدمت ات بک ک در خدمت ات بک کنندکنندمیمی ی دی د

با لا با لا »»پهلا ا پهلا ا یان یان اا یادی، یادی، ج مع مفج مع مف شتۀشتۀ . ب ن. ب نیدیدرسرس

یرتیرتسا سا پا ک پا ک یات یات ب غ ب غ ییتر و مردتر و مردهمت ا هم بزرگهمت ا هم بزرگ

یدواریدوارمستظهر و اممستظهر و ام ،،ب دب د یدهیدهک دک د ییواسط خ ابواسط خ اب ب د و بب د و ب

گفتا گفتا همچنینهمچنین(. (. 9595//66: : 63156315 ی،ی،ب فقب فق یی)مست ف)مست ف« « گشت گشت

ا ما و ا ما و واسط واسط ب ب ج انی،ج انی، دردر الدینالدینامیرشرفامیرشرفاست است شدهشده

کا کا فا رس فا رس راهزنا راهزنا ا ا جمعای جمعای با با جن جن دردر شج ن شج ن

)معلم )معلم رسیدرسید شهرتشهرت ب ب کردند،کردند،میمی غ رتغ رت رارا یزدیزد اقرافاقراف

(.(.3131ت ت 3535: : 63516351 یزدی،یزدی،

محمد محمد یرمب ر الدینیرمب ر الدینامام یعنییعنی ،،مظفرمظفرآوآو سلسلۀسلسلۀسا سا مؤمؤ

،،من بعمن بع یشتر یشتر ا پهل ان رو گ ر خ د ب د. با پهل ان رو گ ر خ د ب د. ب یزیزنن ی،ی،مظفرمظفر

قاا ی،قاا ی، تیراناادا یتیراناادا ی گیاار،گیاار،کشااتیکشااتی ییمحمااد را پهلاا انمحمااد را پهلاا انیریرامام

باا باا مساال مساال وو العاا دهالعاا دهفاا قفاا ق جساام نیجساام نی نیااروینیااروی صاا حبصاا حب

)معلام )معلام کنناد کنناد ییما ما ییمعرفا معرفا گاذاری گاذاری نیازه نیازه وو شمشیرب یشمشیرب ی

امیااارامیااار(. (. 3131: : 63116311 کتبااای،کتبااای،؛ ؛ 6161وو6363: : 63516351 یااازدی،یااازدی،

نظیاری نظیاری کام کام بادنی بادنی قادرت قادرت وو ت انا ت انا ب وانیب وانی مب ر الدینمب ر الدین

حضا ر حضا ر دردر سا لگی، سا لگی، 6868 دردر اناد اناد آوردهآورده چن نکا چن نکا داشت؛داشت؛

،،((مم63356335ت ت 63616361//قق631631ت ت 661661)) یلخ یلخ اا اب سعیداب سعید سلط سلط

دودو دردر رارا خا یش خا یش ب ویب وی ور ور وو قدرتقدرت برتریبرتریو و رج ورج و

اب مسالم اب مسالم یعنای یعنای پ یتخات، پ یتخات، پهلا ا پهلا ا برابربرابر دردر پی پیپی پی رو رو

وو شاج ت شاج ت اناد اناد ن شات ن شات همچناین همچناین داد؛داد؛ نش نش خراس نی،خراس نی،

ضعفضعف میدانی،میدانی، هیچهیچ دردرو و داشتداشت ایایکنندهکنندهخیرهخیره دلاوریدلاوری

با د با د ک رآ م دهک رآ م ده وو دیدهدیدهمیدا میدا اواو. . داددادنمینمی نش نش ب نی ب نی وو

(.(.6363: : 63516351 یزدی،یزدی،)معلم )معلم

ساا یرساا یر شمشاایرشمشاایر قاادرتقاادرت وو شااج تشااج ت ۀۀدرباا ردرباا ر مناا بعمناا بع

حا کم حا کم آخارین آخارین منصا ر، منصا ر، شا ه شا ه ویاژه ویاژه ب ب مظفریمظفری ح کم ح کم

ا جملا ا جملا کنناد؛ کنناد؛ میمی ارا؛ ارا؛ بسی ریبسی ری اقلا تاقلا ت نیزنیز مظفر،مظفر، آوآو

قادرت قادرت وو ها ها رش دترش دت شرحشرح تیم ریتیم ری صر صر من بعمن بع برخیبرخی

ب ب گ رک نیگ رک نی امیرتیم رامیرتیم ر ب ب جن جن دردر رارا منص رمنص رش هش ه نظ مینظ می

؛ ؛ 131131تا تا 133133//66: : 63316331 یازدی، یازدی، )) اناد اناد کارده کارده بیا بیا تفصیلتفصیل

کتااا کتااا صااا حبصااا حب(. (. 616616//55: : 63516351 ربشااا ه، ربشااا ه، ابااانابااان

شانید شانید هنگا م هنگا م امیرتیم رامیرتیم ر واکنشواکنش ۀۀدرب ردرب ر تذکرۀالشعراءتذکرۀالشعراء

چهال چهال ک ک گفتیگفتی»»: : ن یسدن یسدمیمی منص رمنص رش هش ه شد شد کشت کشت خبرخبر

نبااردنباارد جنگاا ورا جنگاا ورا وو دلیاارا دلیاارا باا باا وو کااردمکااردم مصاا فمصاا ف ساا وساا و

دیگاری دیگاری منصا ر، منصا ر، شا ه شا ه شج تشج ت وو مردانگیمردانگی ب ب آ م دم،آ م دم،

(.(.535535: : 63386338 سمرقندی،سمرقندی،)دولتش ه )دولتش ه ««امامندیدهندیده

ه یه ی تتمظفر ب سنمظفر ب سنآوآوخ ندا خ ندا ییا ض ا ض پی ندپی ند بربر لاوه لاوه

در دساتگ ه در دساتگ ه کاردیم، کاردیم، گذرا اش ره گذرا اش ره ص رتص رتک ب ک ب ییپهل انپهل ان

در کنا ر در کنا ر یا را یا را ا پهل انا و ا پهل انا و شم ریشم ری حک مت،حک مت، ایناین

ی ساایی سااینقااش سنقااش س ،،امااراء حضاا ر داشااتند کاا در اداماا امااراء حضاا ر داشااتند کاا در اداماا

..کنیمکنیم ییمم یی را بررس را بررسههآنآن ییاجتم اجتم


هاها تتییولاولاو و شهرهاشهرها حاکمحاکم گاهگاهییجاجادر در پهلوانان،پهلوانان،. . 11

ییتنا تنا ب نا م ب نا م ،،مظفرمظفرآوآو ۀۀدوردور بع بعمنمن دردر وج وج جستجست ب ب

کا رکرد کا رکرد وو نقاش نقاش سا سا ک ک ممییخ رخ رییا پهل ان برما پهل ان برم چندچند

(. (. 66شاام رهشاام ره جاادووجاادوو)ر.ک: )ر.ک: داشااتندداشااتند بر هاادهبر هااده رارا مااده مااده

مظفار مظفار آوآو قلمروقلمرو مختلفمختلف ییشهره شهره دردر حک متحک مت ییتصدتصد

ییبررسا بررسا ا ا . . با د با د پهل انا پهل انا ننیا یا اا مؤثرمؤثر ییه ه نقشنقشا ا ییککیی

مشااخصمشااخص مظفاارمظفاارآوآو سلطۀسلطۀ رریاایاا ییهاا هاا لاات لااتییاا تتییوضااعوضااع

انتخا انتخا ییمظفار مظفار حکا م حکا م رارا ه ه تتییولاولا ح کم ح کم ش دش د ییمم

نا م نا م با با ساک ساک وو خطب خطب ددییب ب یی لت لتییحک م احک م ا ننیی. ا. اکردندکردندییمم

با با ییساس ه ساس ه ب ب جن ،جن ، هنگ مهنگ م وو کردندکردند ییمم ضر ضر سلط سلط

کا کا یی لت لتیا یا اا حکا م حکا م ننییاا. . شت فتندشت فتند ییمم ییمظفرمظفر سلط سلط مددمدد

وو خزانا خزانا داشاتند، داشاتند، ییا درب ر مظفار ا درب ر مظفار ترترک چکک چک ییدرب ردرب ر

ا جملاا ا جملاا داشااتند؛داشااتند؛ رارا خاا دخاا د مخصاا دمخصاا د لاتلاتییتشااکتشااک

منا بع منا بع دردر شاهره شاهره ح کمح کم حکمحکم دردرآنه آنه ن من م ک ک ییپهل ان نپهل ان ن

اشا ره کارد: اشا ره کارد: رریا یا ییها ها نم نا نم نا ب ب ددییب ب ،،استاست شدهشده ثبتثبت

ننییرمب ر الاد رمب ر الاد ییحا کم بام در ما ام حا کم بام در ما ام ننییالاد الاد شج شج ییاخاخ

ۀۀدر دوردر دور کرما کرما حا کم حا کم قغ نشا ه قغ نشا ه اسدبناسدبنپهل ا پهل ا ؛؛محمدمحمد

دردرابرقا ه ابرقا ه ییاصفه و والاصفه و وال ییوالوال خرمخرمپهل ا پهل ا ؛؛شج شج ش هش ه

کا پاا ا کا پاا ا ننییالدالدننیی محمدبنمحمدبنپهل ا پهل ا شج ؛شج ؛ش هش ه م م

پهلا ا پهلا ا د؛د؛ییرسا رسا اصافه اصافه تتیا یا ولاولاخرم با خرم با ف ت پهل ا ف ت پهل ا

سالط سالط وو شاج شاج شا ه شا ه صار صار دردر ابرقا ه، ابرقا ه، ییوالوال مهذ ،مهذ ،

وو شاج شاج ش هش ه ملا م ملا م ا ا ش هش هیی نگ نگپهل ا پهل ا ن؛ن؛ییالع بدالع بد ننیی

؛ ؛ 311311: : 63136313 ،،ییاا)شااب نک ره)شااب نک ره رج رج ییسااساا قلعاا قلعاا ک تاا اوک تاا او

؛ ؛ 358358//66: : 63656365 ،،یی؛ سااااامرقند؛ سااااامرقند651651: : 63116311 ،،ییکتباااااکتبااااا

قرارداشتنقرارداشتن(. (. 560560ت ت 501501: : یینسخ خطنسخ خط ،،ییزدزدییشه شه ابنابن

حک مات حک مات منصاب منصاب دردر پهل انا پهل انا ا ا نفار نفار پانج پانج کمکمدستدست

حک مات حک مات ننیا یا اا ککیینزدنزد ند ندییا پا پ مظفر،مظفر،آوآو مهممهم ییشهره شهره

..دارددارد نش نش و پهل ان و پهل ان ییپهل انپهل ان ییه ه تتب سنب سن

پهل انا پهل انا ۀۀژژیا یا وو ییه ه تتییم قعم قعت ج و ت ج و درخ ردرخ ر سهمسهم

امکا را امکا را ننیا یا اا آنها آنها با با مظفر،مظفر،آوآو ییدر من صب حک متدر من صب حک مت

ییمظفار مظفار ح کما ح کما یا یا ل لم اقاع، م اقاع، ییکا در برخا کا در برخا دادداد ییمم

مساتقل مساتقل ییحکمرانا حکمرانا ییو ش نا خ د را براو ش نا خ د را برا کنندکنند ییقغقغ

ننیا یا ا اا ا ییبرخا برخا ش رشش رش ییه ه لت لت ییبررسبررس دردر. . ندندیی م م ییبب

سا سا ککیا یا ا ا ددیا یا ب ب پهل ان مستقر در حک مت شهره ، پهل ان مستقر در حک مت شهره ،

ییخخییتا ر تا ر مقطاع مقطاع ننیا یا اا دردر پهل ان پهل ان ننییاا فراوا فراوا قدرتقدرتب ب

ننییا اا ا ییامر را ن شامر را ن ش ننییاا ددییب ب گر،گر،ییدد ییس س ا ا کرد؛کرد؛ ت ج ت ج

ه ه تتییولاولا حک محک م ملکرد ملکرد بربر مظفرمظفرآوآودانست ک نظ رت دانست ک نظ رت

..نب دنب د ییک فک ف وو من سبمن سب چندا چندا

افاراد افاراد کرد کرد منص منص دردر ییمظفرمظفر ش ه ش ه تلاش تلاش ب وج دب وج د

ا ا ییمتعادد متعادد ییها ها نم نا نم نا ها ، ها ، تتیا یا ولاولا حک متحک مت ب ب مطمئنمطمئن

کاا کاا یی. اماار. اماارشاا دشاا دییمااماا دهدهیاایاادد ح کماا ح کماا تمااردتماارد وو ییسرکشااسرکشاا

مظفار مظفار آوآو ییس لارس لار ا ا ییدد ضعفضعف وو ییهم هنگهم هنگن ن ا ا احتم و،احتم و، ب ب

وقات وقات صرفصرف ب ب ت،ت،ییدرنه درنه ه ه ش رشش رش ننییاا شتر شتر ییببب د. ب د. یین شن ش

ها ها یین فرم نن فرم ن للییقبقب ننییاا ییولول شد؛شد؛ ییممسرک سرک ر رییبسبس ینۀینۀو هزو هز

و و کندکند ییمم ییرا نم را نم ییمظفرمظفر ییلاتلاتییضعف تشکضعف تشک س س ککیی ا ا

رگرفتنرگرفتنییتاأث تاأث با با پهل ان پهل ان ننییاا دهددهدیینش منش م گر،گر،ییدد ییس س اا

ییییب رفت رها ب رفت رها ،،مم6161//قق88قر قر دردرج مع ج مع بربرح کم ح کم ییفض فض ا ا

و و ناات نااتییخخ ،،یی کاا ر کاا رییح کماا ، رح کماا ، ر ا ا ییچچییساارپساارپ همچاا همچاا

..آوردندآوردند ییمم ییرورو ییک رک ر ببییفرفر

ییبرخااابرخااا ییاجتمااا اجتمااا ییاخلاقااااخلاقااا ییفسااا ده فسااا ده یشۀیشۀرر

رفتا ر و رفتا ر و ررییا ییا تغتغ ا جمل ا جمل هد، هد، ننییاامتنفذ متنفذ ییه ه تتییشخصشخص

همچا همچا ییمختلفا مختلفا امال امال در در ددیا یا ب ب رارامنش پهل انا منش پهل انا

ددیا یا ب ب. . کارد کارد وجا وجا جستجست ملکرد بزرگ و حکمران ملکرد بزرگ و حکمران

ییاخلاقا اخلاقا فسا د فسا د کارد، کارد، درکدرک رارا مظفرمظفرآوآو هد هد ک ک یی اک ن اک ن

ییهاا هاا ییژگااژگااییرا محصاا و ورا محصاا و و ییمظفاارمظفاار معۀمعۀجاا جاا دردر ججیاایاارارا

را را یی ما م ما م ییو فسا د اخلاقا و فسا د اخلاقا داناد داناد ییما ما اشرافاشراف ییرفت ررفت ر

دردر ددیا یا ب ب. . خ اناد خ اناد ییفر ند ن خلف ملکارد بزرگا ما فر ند ن خلف ملکارد بزرگا ما

: : ساد ساد یین ن ییب ره ما ب ره ما ننییدر ادر ا ییدلگش ، ب قعن و کن دلگش ، ب قعن و کن لۀلۀرس رس

ددییپرسپرس رارا اواو محم دمحم دسلط سلط د،د،یییی ا ا ییفر ندفر ند قلحکقلحک »»

ییپسار پسار د،د،ییچ اچ ا ش ش ییگفت ا دروگفت ا درو است؟است؟ اده اده چ چ ک ک

ییگفات ا گفات ا د؟د؟یا یا . گفت مگر ا بزرگ چ ا. گفت مگر ا بزرگ چ اییدختردختر یی

««برانادا برانادا خ نا خ نا وو ییهنجا رگ هنجا رگ ییبا با ددیی ا ا ییززییچچ ،،خداوندخداوند

(.(.589589: : 63136313 ،،یی اک ن اک ن ددیی) ب) ب

مظفار، مظفار، فسا د ح کما آو فسا د ح کما آو ۀۀدربا ر دربا ر ظفرن ما ظفرن ما لفلفمؤمؤ


با وج د با وج د »»: : ساد ساد یین ن ییما ما ننییرمب ر الاد رمب ر الاد ییا اما ام پاا پاا ژهژهییوو بب

هرآلا د هرآلا د ننییشا شا ییپپ قا ر قا ر چ چ اق ر اق ر ک،ک،یینزدنزد قرابتقرابت

دردر وو داشاتند داشاتند گرگرییکاد کاد یی ما و ما و وو خا خا قصاد قصاد کارده کارده ززییتت

وو گذاشاتند گذاشاتند یینمنم فروفرو ق ق ییدقدق چچییهه گرگرییکدکدیی م اضعم اضع ییخرابخراب

فات، فات، ییییما ما دسات دسات ش ش ییخ خ ا ا ییککیی بربر ش ش ییاا ا ا ک ک هرهر

و پسار با پادر و و پسار با پادر و ددییکشکش للییمم البت البت د،د،ییبخشبخش خ نشخ نش اگراگر

واساط واساط ننییو باد و باد دنددندییور ور ییمم ییقرقر ننییپدر ب پسر، همپدر ب پسر، هم

هم اره دستخ ش رنج هم اره دستخ ش رنج چ رهچ رهییبب یی ییر ر ش ،ش ،ییدر م ادر م ا

« « و ناا د و لگاادک هرگ ناا محناات و باالا ب دنااد و ناا د و لگاادک هرگ ناا محناات و باالا ب دنااد

آشاک ر آشاک ر فس دفس د هم هم ننییاا ب ب (. (. 115115وو116116//66: : 63316331 ،،ییزدزدیی))

ررییبا د سا با د سا دواردواریا یا امام شاد شاد ییما ما چگ ن چگ ن قدرت،قدرت، ص حب ص حب

..رندرندیینگنگ ششییقبق ت و م م مردم، راه فس د را در پقبق ت و م م مردم، راه فس د را در پ

دنااددناادییددییمااماا خاا دخاا د چشاامچشاام بااباا مااردممااردم دورا ،دورا ، ننیا یا اا دردر

و و للییآنه در راه کسب فض آنه در راه کسب فض غصۀغصۀرنج و رنج و ه ه ح صل س وح صل س و

و فساا د و فساا د ییزگاا رزگاا ریین پرهن پره لاات لااتباا باا ت، ت،یاایاااخلاقاخلاق ننییتماارتماار

اسات. اسات. ییدر ح و نا ب د در ح و نا ب د مرف ،مرف ،قبق ت قبق ت ررییح کم و س ح کم و س

ن قدر تلاش و هنار و کما و ن قدر تلاش و هنار و کما و ک حکمراک حکمرا ییاوض اوض در در

مۀمۀاداادا ییبارا بارا آنه آنه دادنددادندییو اج ه نمو اج ه نم دانستنددانستند ییمممردم را نمردم را ن

ماردم با ماردم با بند، بند،ییدست دست ییاا ب لقم ن آبرومندان ب لقم ن آبرومندان ت تییحح

ییا تبا ر ا تبا ر کام کام ۀۀددیا یا با د با د ییانسا ن انسا ن ییشائ نادگ ن شائ نادگ ن تم متم م

(.(.3838مقدم مقدم : : 63136313 ،،یی اک ن اک ن ددیی) ب) ب ستندستندیینگرنگر ییمم

ا م لاناا ا م لاناا ییشخصااشخصاا: »: »یی اکاا ن اکاا ن ددیاایاا ب ب شتۀشتۀناا ناا باا باا

خلفا ء خلفا ء ما ما دردر کا کا استاست چ چ ک ک ددییپرسپرس ننیی ضدالد ضدالد

اکنا اکنا وو کردناد کردناد ییما ما ییغمبار غمبار ییو پو پ ییییخادا خادا ییمردم د مردم د

رو گا ر، چنادا ظلام و رو گا ر، چنادا ظلام و ننیا یا گفتند: مردم اگفتند: مردم ا کنند؟کنند؟ یینمنم

ددیا یا آآ ییمم د دیی ب ب ش ش ییافت ده است ک ن ا خداافت ده است ک ن ا خدا ییگرسنگگرسنگ

ننیاایاا(. باا ا(. باا ا560560: : 63136313 ،،یی اکاا ن اکاا ن ددیاایاا) ب) ب «« مبر مبریاایااپپ ناا ناا وو

ییاصال اصال ییها ها لات لات ا ا ییکا کا یی ییدسات دسات فقر و تن فقر و تن ب،ب،ییترتترت

صر ب د. صر ب د. ننییمردم امردم ا ییاخلاقاخلاق ییه ه فس د و انحراففس د و انحراف

ززیا یا نن ما ما ت تییاخلاقاخلاق ، ،ییمظفرمظفر حک متحک مت دورا دورا دردر

ا ا . . باا دباا د دهدهییااییااگراگرا فساا دفساا د وو ییببییسراشااسراشاا باا باا ساار تساار تباا باا

حا ف حا ف و خ اجا و خ اجا یی اکا ن اکا ن ددیا یا ب ب نۀنۀمندرج ت آث ر نق دامندرج ت آث ر نق دا

مظفار مظفار آوآو هاد هاد ییاخلاقا اخلاقا ن بسا م ن بسا م اوضا اوضا فهمفهم را ،را ،ییشش

ذکار ذکار بربر لاوه لاوهدر آث ر خ د، در آث ر خ د، ددیی. ب. بستستییسخت نسخت ن چندا چندا

ش را ،ش را ، ، ،ییق ضق ض ، ،ییدرب ردرب ر فس دفس د وو ه ه ییستمک رستمک ر ییبرخبرخ

را ا را ا خا د خا د تاأثر تاأثر دوره،دوره، ننییاا پهل ان پهل ان وو ییسس هسس ه ، ،ییمفتمفت

وو ییداخلداخل ییه ه اوض و اح او رو گ ر، جن اوض و اح او رو گ ر، جن ییش نش نییپرپر

م میا یا آ اآ ا ییه ه آش آش وو ه ه فتن فتن ررییو س و س ییمظفرمظفر ییخ رجخ رج

..کندکند ییمم ییبب

حکمات، حکمات، شا مل شا مل رارا ییاخلاقا اخلاقا ۀۀ ماد ماد للییفضا فضا ددیی ب ب

، ،ییحح»»و وف و و وف و صبرصبر سخ وت،سخ وت، دالت، دالت، فت، فت، شج ت،شج ت،

و در هفت با و در هفت با دانستدانست ییمم« « صدق، رحمت و شفقتصدق، رحمت و شفقت

ا تق د گذشاتگ را با ا تق د گذشاتگ را با اواو ننییهمچنهمچن ؛؛آنه را مطرح کردآنه را مطرح کرد

و خ قرنش و خ قرنش شدشد ییمم دآور دآوریی للییفض فض ننییمرا ت اص و امرا ت اص و ا

ییااق اده ق اده وو کهن کهن ییامرامر ن ا ن ا ب ب م م ابن ءابن ء»» ک ک کردکرد ییمم

گار گار ییدد ییروشا روشا خ د،خ د، وو نگرندنگرندییمم اص واص و ننییاا ب ب منس خمنس خ

و در و در اناد اناد دهدهیا یا برگزبرگز اسات، اسات، آ آ خالاف خالاف ثثیا یا حح هرهر ا ا ک ک

للیا یا رذارذا با با رارا خا د خا د ییجا جا للییمذهب مخت ر، تم م فض مذهب مخت ر، تم م فض

ددیا یا ) ب) ب ««اسات اسات شاده شاده ه ه ییککیینن ننییج نشج نش ه ه ییو بدو بد انداند دادهداده

(.(.6969مقدم مقدم : : 63136313 ،،یی اک ن اک ن

با با سات، سات، یی ییما ما پرآش پرآش م مییاا ننییاا دردر ک ک ززیینن ح ف ح ف

و و ییا مس ؛ل اجتما ا مس ؛ل اجتما ییو استع ره، ب برخو استع ره، ب برخ للیی ب تمث ب تمث

رو، رو، یان یان . ا ا. ا ااسات اسات کارده کارده اشا ره اشا ره مظفرمظفر هد آو هد آو ییاخلاقاخلاق

او او ها ی ها ی غازو غازو یبا ترین یبا ترین ا ا ییبرخا برخا یمیمو مفا ه و مفا ه ینینمض ممض م

ایایج مع ج مع اوض اوض ا ا و انتق د و انتق د ا ترا ا ترا ب ب دارددارد اختص داختص د

(. (. 363363وو365365: : 63856385 ح ف ،ح ف ،)) کردکردمیمی ندگی ندگی آ آ دردر ک ک

ررییک ممل ا فس د، تزوک ممل ا فس د، تزو ییاجتم اجتم مۀمۀهنگ هنگ ننییچنچن دردر

دچ ر دچ ر شدهشده رفت رفت ییپذپذ ییه ه ا ار شا ار ش یی ر رییب د، بسب د، بس نت نتییو خو خ

ا ا ،،ییاجتما اجتما ییها ها شده ب د و مده گاروه شده ب د و مده گاروه ییسسییدگرددگرد

. در . در ب دندب دنددور افت ده دور افت ده ششییخ خ ییو آرم نو آرم ن ییمتع لمتع ل ییالگ ه الگ ه

مشااه ر مشااه ر ییهاا هاا ا گااروها گااروه ییکااکااییپهل اناا پهل اناا اوضاا ،اوضاا ، ننیاایاااا

ییجاا جاا و باا و باا دادنااددادنااد رفتاا ررفتاا ر ررییااییااتغتغ ب دندکاا ب دندکاا ییاجتماا اجتماا

ما ما وو دگ دگ یا یا ددستمستم انتظ راتانتظ رات ییک رس ک رس وو ییج انمردج انمرد

ککیا یا نزدنزد. . آوردناد آوردناد ییرورو ییقلبقلبمنفعتمنفعت وو ییتعدتعد ب ب مردم،مردم،


قاادرت،قاادرت، صاا حب صاا حب باا باا دورهدوره ننیاایاااا پهل اناا پهل اناا شااد شااد

د د ییرسا رسا ام رتام رت ب ب وو یی س سییسس مس ؛لمس ؛ل دردر آنه آنه رشد رشد ییدرگدرگ

تا تا رارا پهل انا پهل انا ا ا ییگروها گروها ها ، ها ، تتیا یا ولاولا ییدر برخدر برخ آنه آنه

با با یییی رو رویا یا رورو ییو حتا و حتا رریا یا تزوتزو فسا د، فسا د، نت، نت،ییخخ گردا گردا

..بردبرد ششییپپ خ دخ د ییه ه صنفصنف همهم

،،مظفار مظفار در هد آودر هد آو ،،اقلا ت مندر در من بعاقلا ت مندر در من بع براس سبراس س

با ر با ر سا سا کام کام دسات دسات مختلاف مختلاف ییپهل ان ح کم بر شهره پهل ان ح کم بر شهره

::ممییکنکن ییمم ییرا بررسرا بررس آنه آنه ک در ادام ک در ادام کردندکردند ش رشش رش

بمبم ییوالوال 22ییخراسانخراسان ننییالدالدشجاعشجاعییاخاخ شورششورش. . الفالف

33ننییالاد الاد شاج شاج ییاخاخ ییقغقغ ه ،ه ،ش رشش رش ننییاا ننیینخستنخست

ییمظفار مظفار محمدمحمدننییرمب ر الدرمب ر الدییامام هد هد دردرک ک ب دب د ییخراس نخراس ن

ننییالاد الاد شاج شاج ییاخا اخا . . تتداشا داشا ر ریا یا اختاخت دردر رارا بمبم حک متحک مت

تخات تخات ییپهل ا پ پهل ا پ ،،سلمسلمممک ب پهل ا اب ک ب پهل ا اب ییقرابتقرابت سطۀسطۀواوا بب

داشاات باا داشاات باا د،د،ییاب سااعاب سااع ساالط ساالط و ا مقرباا و ا مقرباا لخ ناا لخ ناا ییاا

سالط سالط چا چا . . ددییقلعا بام رسا قلعا بام رسا ییحک مت و ک تا ال حک مت و ک تا ال

ییاخااااخااا»» ،،((مم63356335ق/ق/631631)) فااات فاااتیی وفااا توفااا ت ددییاب ساااعاب ساااع

لام لام گشات ، گشات ، مساتظهر مساتظهر قلعا قلعا اساتحک م اساتحک م ب ب ننییالدالد شج شج

کرما کرما حکا م حکا م اق ات اق ات تحتتحت ا ا وو برافراشتبرافراشت استقلاواستقلاو

گارد گارد ززیا یا نن محمدمحمدننییرمب ر الدرمب ر الدییامام فرم فرم ب ب وو آمدآمد رو رو ییبب

(. (. 353353//66: : 63656365 ،،یی)سمرقند)سمرقند ««ننه دننه د

رارا بمبمشد شد م ف م ف مح صره،مح صره، ب رب ر س س ا ا پاپا رمحمدرمحمدییامام

و و ددییرا بخشا را بخشا ننییالدالدشج شج ییاخاخح و ح و ننییب اب ا کند؛کند؛ تصرفتصرف

کرما نی، کرما نی، و یریو یری)) دادداد قرارقرار درگ هشدرگ هش ب ب او را جزو مقراو را جزو مقر

و را ماأم ر و را ماأم ر ااساسا ساسا ننییرمب ر الدرمب ر الدیی(. ام(. ام683683وو685685: : 63106310

ا ا پاااپااا ننییالاادالاادشااج شااج یی. اخاا. اخااکااردکاارد هرماازهرمااز ۀۀرریاایاافااتح جزفااتح جز

ییولول آمد؛آمد؛ ب ب ر رییبسبس ام اوام او ب ب ت،ت،ییمأم رمأم ر ننییاادر در تتییم فقم فق

اواو دردر ییمظفار مظفار رریا یا امام با با نات نات ییخخ آثا ر آثا ر ،،ییچناد چناد ا ا پاپا

(. ب نقال ا (. ب نقال ا 315315: : 63136313 ،،یی مد مدییفرفر ببیی)ن )ن شدشد مش هدهمش هده

سام سام ییرر غادر، غادر، ممییوخا وخا قبت قبت: »: »ییم اهب الهم اهب الهص حب ص حب

)معلام )معلام ««ددیا یا گردانگردان منصارم منصارم ییمادت مادت انادک انادک با با رارا اواو مر مر

ییهاا هاا گاازارشگاازارشصااحت صااحت ۀۀ(. درباا ر(. درباا ر635635: : 63516351 ،،ییزدزدیاایاا

ج ناب ج ناب ا ا ننییالاد الاد شج شج ییاخاخ ا داما دام حکمحکم صدورصدور ییییچراچرا

با با ییح کم مظفار ح کم مظفار ددیی. ش . ش کردکرد ت ملت مل ییکمکم ددییب ب مظفر،مظفر،آوآو

ا ا ییو نگرانا و نگرانا ننییالاد الاد شاج شاج ییب اخب اخ ا تم دنداشتنا تم دنداشتن لت لت

س ق کرده ب شد.س ق کرده ب شد. ییرا ا هسترا ا هست اواو ییاابه ن به ن ب ب او،او، ییقغقغ

ییوالوال ییطغانشاه خراسانطغانشاه خراسانبنبناسداسدپهلوانپهلوان شورششورش. . بب

کرمانکرمان

ددیا یا ب ب و حا کم، و حا کم، ییپهل ان والپهل ان وال ییه ه ش رشش رش گرگرییدد ا ا

کرما کرما دردر ییقغ نش ه خراسا ن قغ نش ه خراسا ن بنبناسداسدپهل ا پهل ا ش رشش رشب ب

ساا و ساا و دردرشااج شااج ا شاا ها شاا هرراسااد اسااد . پهلاا ا . پهلاا ا کااردکاارد اشاا رهاشاا ره

ۀۀساند ساند یین ن ییاد ا اد ا د. با د. با کرکرم ح کم کرم م ح کم کرم 63116311ق/ق/616616

د ت لشکر کرد. ا خراسا و د ت لشکر کرد. ا خراسا و د دییبنبن»»مظفر: مظفر: آوآو خخییت رت ر

ییسالطنت سالطنت ییجمع شدند، سا دا جمع شدند، سا دا ییبر وبر و ییلشکرلشکر ،،اقرافاقراف

یی(. ساس ه (. ساس ه 9999: : 63116311 ،،یی)کتب)کتب ««ددییگردانگردان محکممحکم غغدر دم در دم

ا قلمرو ا قلمرو هه مد مد ق رق ر ب ب قغ نش ه قغ نش ه بنبناسداسدپهل ا پهل ا ییخراس نخراس ن

(.(.مق ل مق ل ادام ادام )نک: )نک: ب دندب دند ست ست ییپپ اواوسربدارا ب سربدارا ب

با با ییخراسا ن خراسا ن پهلا ا پهلا ا منا بع، منا بع، اقلا تاقلا ت ب ب ت ج ت ج ب ب

رکا ت رکا ت تحتح لات لات چند لت ش رش کرد: نخسات با چند لت ش رش کرد: نخسات با

شا ه شا ه وو شاج شاج شا ه شا ه ییو راو را ا ا شا ه شا ه م م ییسال سال ننییالدالدقطبقطب

شاج شاج شا ه شا ه رارا محم د،محم د،ننییالدالد ث ثییغغ پسرش،پسرش، ک ک محم دمحم د

فتناا فتناا وو هاا هاا ککیاایااتحرتحر اثااراثاار دردر دوم،دوم، باا د؛باا د؛ کااردهکاارده کاا رکاا ر

رغتمش رغتمشییرسا رسا ییامام وو زدزدیا یا حا کم حا کم یای یای ححییش هش ه ییه ه ییززییانگانگ

دخ لات دخ لات لات لات با با سا م سا م شاج ؛ شاج ؛ شا ه شا ه برادر برادر ییاوغ ناوغ ن

کتبای، کتبای، )) کرما کرما اما ر اما ر دردر شاج ، شاج ، ش هش ه م درم در ش ه،ش ه،مخدوممخدوم

اسااداساادپهلاا ا پهلاا ا اقاادام تاقاادام ت ییبررساابررساا باا باا (. (. 9999تاا تاا 8181: : 63116311

بازرگ بازرگ م لکا م لکا ییها ها ننیی م م ۀۀمص درمص در همچ همچ ،،ییخراس نخراس ن

دربا ر، دربا ر، ما و ما و وو شاج شاج ش هش ه م درم در ام اوام او ضب ضب وو ییمحلمحل

. . شا د شا د ییما ما ترترروشنروشن اواو ییقغقغ ییانقلابانقلاب تتییم هم هو و ه ه لت لت

است ک ب واکنش و اقدام سخت است ک ب واکنش و اقدام سخت لت لت ننییب همب هم ددییش ش

. مط لاااب کتااا . مط لاااب کتااا شااادشاااد م اجااا م اجااا وقاااتوقااات حک ماااتحک مااات

و و مط لاب مط لاب ا ا یی ر رییبسا بسا یی یا یا گ گ ییخ بخ بب ب ننییالسعدالسعد مطلعمطلع

اساتحک م اساتحک م د دیا یا بنبن اساد، اساد، پهلا ا پهلا ا »»: : اسات اسات ععییوق وق ییچگ نگچگ نگ

وو خراساا خراساا اقاارافاقااراف ا ا وو کااردکاارد باا روباا رو ماا رت ماا رت وو قاالا قاالا

متما لا متما لا ا ا وو سا خت سا خت جماع جماع ییلشاکر لشاکر کرم ،کرم ، یین احن اح


یا یا دا دا وو گرفات گرفات ر رییبسبس م وم و ش ه،ش ه، م درم در متعلق متعلق وو کرم کرم

دردر ززیا یا نن اواو خراسا ، خراسا ، دردر ددییمؤمؤیی ل لخ اج خ اج ننییقرقر ک ک شدشد

(.(.116116//66: : 63656365 ،،یی)سمرقند)سمرقند ««شدشد سربدارسربدار کرم کرم

ییخراسا ن خراسا ن پهل ان پهل ان ا ا ییگروهگروه ش ش ییهمهم ک ک اسداسدپهل ا پهل ا

وو تتیا یا م قعم قع فتن فتنیا یا درصادد درصادد داشات، داشات، خ دخ د اقرافاقراف دردر رارا

ییو حکمرانا و حکمرانا کرم کرم گرفتنگرفتن ر رییاختاخت دردر ییبرابرا من سبمن سب م م

ییکا کا یی رریا یا گگییکشات کشات دودو بقۀبقۀمسا مسا . . با د با د تتیا یا ولاولا ننییمستقل امستقل ا

،،ییکرما ن کرما ن ییگار گار ییدد وو چلچاک، چلچاک، شاما شاما پهل ا پهل ا ،،ییخراس نخراس ن

با با نقشا نقشا ییاجارا اجارا ییبارا بارا رارا لا ملا م فرصات فرصات ا،ا،ییر؛ر؛پهل ا پهل ا

با با ،،ییخراس نخراس ن ررییگگییکشتکشت شکستشکست ا ا پاپا. . دادداد اسداسدپهل ا پهل ا

داردارقارف قارف کا کا شاج ، شاج ، شا ه شا ه ما در ما در شا ه، شا ه، مخادوم مخادوم دسات ر دسات ر

وو اساد اساد پهلا ا پهلا ا همراههمراه ب ب رارا ب ندهب نده ب د،ب د، ییکرم نکرم ن ررییگگ ییکشتکشت

حرکاات،حرکاات، ننیاایاااا باا باا وو گرداندناادگرداندنااد شااهرشااهر دردر هاا ادارانشهاا ادارانش

(.(.9999: : 63116311 ،،ییکتبکتب)) کردندکردند ننییخشمگخشمگ رارا ه ه ییخراس نخراس ن

،، ها ها ییخراسا ن خراسا ن خشام خشام فرونشا ند فرونشا ند ییبارا بارا اسداسدپهل ا پهل ا

وو ا ازا ا ازا هادف هادف با با رارا چلچاک چلچاک شاما شاما پهل ا پهل ا دادداد دست ردست ر

ییدودساتگ دودساتگ دنبا و دنبا و با با رو ،رو ، آ آ دردر. . بگردانندبگردانند شهرشهر دردر اکراماکرام

وو هاا هاا ییکرماا نکرماا ن ننییبااباا ،،ییخراساا نخراساا ن وو ییکرماا نکرماا ن پهل اناا پهل اناا یاایاامم

وو کشات کشات نفرنفر چندچند وو درگرفتدرگرفت یی دوخ رد دوخ رد ززیینن ه ه ییخراس نخراس ن

ب اث ب اث ه ه اتف قاتف ق ننییاا(. (. 869869: : 63116311 ،،ییروح نروح ن)) شدندشدند یی خم خم

وو ساد ساد ییبن بن اساد اساد ییرفت رها رفت رها ا ا ییاا ییییشک اشک ا ش هش همخدوممخدوم شدشد

ماا ماا هاامهاام اواو. . بفرسااتدبفرسااتد را را ییشااشاا دردر شااج شااج شاا هشاا ه درباا ردرباا ر باا باا

فض فض ک ر،ک ر، ننییاا ب ب وو کردکرد ترکترک رج رج ییسس قصدقصد ب ب رارا زکرم زکرم یینن

: : 63656365 ،،ییسامرقند سامرقند )) کارد کارد یا یا محمح اساد اساد پهل ا پهل ا م مییقق ییبرابرا رارا

(.(.539539//11: : 63396339 رخ اند،رخ اند،ییمم ؛؛116116//55

کرما کرما با با اسد،اسد،پهل ا پهل ا ش رشش رش ا ا اقلا اقلا ب ب شج شج ش هش ه

شاد شاد خ اسات ر خ اسات ر رارا اواو دوشار دوشار ییققییبا با ممییتسلتسل وو ددییکشکش لشکرلشکر

مح صاره، مح صاره، مۀمۀاداادا ییبارا بارا ساسا ساسا ؛؛((606606تا تا 9999: : 63116311 ،،ییکتبکتب))

با با وو گذاشات گذاشات کرما کرما دردر رارا احماد، احماد، سالط سالط خ د،خ د، برادربرادر

ا ا ما ه ما ه هشات هشات چ چ (. (. 606606: : 63116311 ،،ییکتبکتب)) ب گشتب گشت را را ییشش

را را ییشا شا با با رارا احماد احماد سالط سالط شج شج ش هش ه گذشت،گذشت، مح صرهمح صره

منظا ر منظا ر با با رارا شا ه شا ه یی ل لپهلا ا پهلا ا وو خارم خارم پهلا ا پهلا ا وو فراخ اندفراخ اند

(.(.569569: : 63106310 کرم نی،کرم نی، و یریو یری)) فرست دفرست د کرم کرم ۀۀمح صرمح صر

اوضا اوضا کرما ، کرما ، ۀۀمح صار مح صار ا ا ییمادت مادت گذشتگذشت ا ا پاپا

ماردم ماردم ا ا نفرنفر ستستییدودو ییقحطقحط اثراثر دردر ک ک شدشد سختسخت چن چن

اوضا ، اوضا ، شاد شاد ساخت ساخت با با . . دادناد دادناد دستدست ا ا رارا خ دخ د ج ج

براسا س براسا س . . نم ندنم ند ییب قب ق صلحصلح جزجز ییاا چ رهچ ره اسداسدپهل ا پهل ا ییبرابرا

محماد محماد پهلا ا پهلا ا ییعنا عنا یی اساد، اساد، برادربرادر شدشد قرارقرار صلحصلح م م ییپپ

قلعۀقلعۀ وو روندروند را را ییشش درب ردرب ر ب ب پسرانشپسرانش ا ا ییککیی وو قغ نش هقغ نش ه

ساق ساق . . ش دش د دادهداده للییتح تح ش هش هیی ل لپهل ا پهل ا ب ب کرم کرم شهرشهر

رارا اواو برآماد برآماد درصدددرصدد ش هش هیی ل لپهل ا پهل ا ام ام ب د؛ب د؛ ککیینزدنزد اسداسد

ننیاایاااا ییبااراباارا(. (. 605605وو606606: : 63116311 ،،ییکتبااکتباا)) باارداردبااردارد یاایاامم ا ا

شا ه شا ه ب ب ا دوا ا دوا ۀۀو دو د ب ب رارا ،،ییگگییبب اسد،اسد،پهل ا پهل ا منظ ر،منظ ر،

همسار همسار ییییراهنما راهنما با با وو قرارقرار براس سبراس س. . دادداد ببییفرفر شج شج

ت نال ت نال راهراه ا ا ش هش هیی ل لپهل ا پهل ا کس کس ا ا ییاا ده ده اسد،اسد،پهل ا پهل ا

و ویا یا اساد را کا خ اساد را کا خ پهلا ا پهلا ا وو آمدندآمدند درو درو ب ب قلع قلع حم محم م

. . دنددندو با قتال رسا ن و با قتال رسا ن کردندکردند ررییدستگدستگ ،،رفتن داشترفتن داشتحم محم م

افتاا دافتاا د اتفاا قاتفاا ق مم63116311//قق 661661رمضاا رمضاا 6565واقعاا در واقعاا در ننیاایاااا

ننییالبحرالبحر مجمعمجمع وو ننییالسعدالسعد مطلعمطلع دردر(. (. 605605: : 63116311 ،،یی)کتب)کتب جهات جهات ا ا ک ک تتییر ر »»ک : ک : استاست آمدهآمدهواکنش مردم واکنش مردم ۀۀدرب ردرب ر

ش د شدند و گ شات او ش د شدند و گ شات او ب دند،ب دند، مبتلامبتلا تتییبلبل ان ا ان ا ب ب اسداسد

،،ییش شاتر ش شاتر ییقصا ب قصا ب ناد ناد ییگ گ چن نک چن نک . . بردندبردند قطع قطع را قطع را قطع

« « گ شات او ح صال کارد گ شات او ح صال کارد ییا بها ا بها ن رن رییدد ستستییمبلغ دومبلغ دو

(.(.118118//55: : 63656365 ،،یی)سمرقند)سمرقند

ت،ت،یا یا ر ر وو کرما کرما مردممردم ا ا منظ رمنظ ر استاست واضحواضح البت البت

: : 63656365 ابارو، ابارو، )ح ف )ح ف ««ب دندب دند ییفروم فروم وو اراذواراذو مردممردم اکثراکثر»»

دردر کاا کاا ییاشاارافاشااراف وو م لکاام لکاا ککیاایااباا تحرباا تحر آنهاا آنهاا (. (. 619619//33

تتیا یا م قعم قع ها ادارانش ها ادارانش وو اساد اساد پهلا ا پهلا ا اقادام ت اقادام ت ییجرجر

شاهر شاهر ییها ها خ د را ا دست داده ب دند، ب محلخ د را ا دست داده ب دند، ب محل س ب س ب

با قتال رسا ندند با قتال رسا ندند وو کردناد کردناد غ رتغ رتو مردم را و مردم را ختندختندییرر

ک ک استاست ممکنممکن حدسحدس ننییاا ییبب(. (. 11: : 63666366)قراگ ل ، )قراگ ل ،

ییاو را همراها او را همراها اساد اساد پهل ا پهل ا م مییقق ییمردم کرم در ابتدامردم کرم در ابتدا

،،ساخت ساخت اوض اوض و و ددییشدشد ۀۀمح صرمح صر لت لتب ب ییولول ؛؛کردندکردند

چن نکا چن نکا . . شادند شادند منصرفمنصرف اسداسدپهل ا پهل ا تتییحم حم ا ا کمکم کمکم


ۀۀمح صار مح صار یا یا جرجر دردراسات اسات آمدهآمده ابروابروح ف ح ف یی ییدر جغرافدر جغراف

با با کرما کرما ییغالا غالا وو قحا قحا »»: : خارم خارم کرم ت س پهلا ا کرم ت س پهلا ا

وو پسات پسات سا سا تخمتخم وو دان دان پنب پنب ک مردم مغز ک مردم مغز ددییرسرس ییاا درج درج

««خ ردناد خ ردناد ییمم مردند،مردند،ییمم ییگرسنگگرسنگ ا ا ک ک رارا ییاسب ناسب ن س ارا س ارا

دردر شااج شااج شاا هشاا ه سااخن سااخن ا ا (. (. 615615//33: : 63656365 اباارو،اباارو،)حاا ف )حاا ف

احماد، احماد، سالط سالط کرما ، کرما ، حا کم حا کم ب ب خط خط اشاشن م ن م تتییوصوص

/چها رده /چها رده ییقمرقمرن بس م کرم را در قار هشاتم ن بس م کرم را در قار هشاتم اوض اوض

: : کناد کناد ییاش ره ماش ره م شج شج ش هش ه. . ممییکنکن ییممدرک درک ییخ بخ بب ب ،،ییلادلادییمم

آ آ ما ما خ نا خ نا ... ... بیانم بیانم مای مای بسی ربسی ر فتن فتن امام نشست نشست منمن ک ک اینج اینج »»

کرما ، کرما ، ماردم ماردم کرم است... کرم است... یریرو شهر فقو شهر فق ین ین مسکمسک گ ش گ ش

وو کارم کارم با با ک ک کنکن رفت ررفت ر ن ین ی ب ب ایش ایش ب ب انداند و مظل مو مظل م یریرفقفق

(. ا (. ا 663663: : 63116311 ی،ی،)کتبا )کتبا ««ب شاد ب شاد قرینقرین مرحمتمرحمت وو دالت دالت

و و اساد اساد پهلا ا پهلا ا م میا یا قق تتیا یا با م ه با م ه ییروشان روشان با با ،،سخن سخن ننییاا

..ممییبربر ییمم ییه ادارانش په ادارانش پ

تق بال تق بال ۀۀکنندکنند روشنروشن س س ککییا ا تتییرواروا ننییاا ننییهمچنهمچن

ززیا یا نن وو مظفار مظفار آوآو ییداخلا داخلا ییها ها جن جن صۀصۀپهل ان در رپهل ان در ر

ا پهل انا در ا پهل انا در ییقدرت و حک م مظفرقدرت و حک م مظفر ییمد مد ۀۀاستف داستف د

نشا ا آ نشا ا آ گار، گار، ییدد ییاسات؛ ا سا اسات؛ ا سا ییمن ت داخلمن ت داخل

و... و... ییو راسات و راسات ییهمچ جا انمرد همچ جا انمرد یییی ره ره ییدارد ک معدارد ک مع

ییها ها ییژگا ژگا ییدر وصف ودر وصف و ن م ن م فت تفت ت ییه ه کت کت دردر ک ک را را

مظفار مظفار ا پهل انا هاد آو ا پهل انا هاد آو ییبرخبرخ است،است، آمدهآمده پهل ان پهل ان

..گرفتندگرفتند ییمم دهدهیین دن د

ننییالاد الاد ننیا یا محمادبن محمادبن پهلا ا پهلا ا نات نات ییخخ گر،گر،ییدد نۀنۀنم نم

ننییالاد الاد ننیا یا بنبنب د. محمدب د. محمد منص ر،منص ر،ش هش ه ررسرداسردا ،،ییخراس نخراس ن

شااتر شااتر ییبب ماا ر،ماا ر،ییباا تباا ت ننییشااشااییپپقاارار قاارار اساا ساساا سبربر ،،ییخراساا نخراساا ن

و با دشامن و با دشامن کارد کارد را ب خا د هماراه را ب خا د هماراه را را ییشش ییلشکرلشکر

کاا کاا ناات نااتییخخ ننیاایاااا(. (. 1515: : 63516351 ربشاا ه، ربشاا ه،)اباان)اباان ساات سااتییپپ

ۀۀکنناد کنناد ییبب شد،شد، منص رمنص ر ش هش ه ییدف دف ییرورویینن للییم جب تقلم جب تقل

قار هشاتم قار هشاتم ن بسا م ن بسا م اوض اوض دردر ییپهل انپهل ان اخلاقاخلاق فتفتاُاُ

ننیا یا اا فاراوا ، فاراوا ، احتم واحتم واست. ب است. ب ییلادلادییمم/چه ردهم /چه ردهم ییقمرقمر

با با وو گرفتندگرفتند ییمم ررییپهل ان ا اخلاق ح کم وقت تأثپهل ان ا اخلاق ح کم وقت تأث

. . آوردندآوردند ییمم ییرورو ییک رک رببییو فرو فر نت نتییو خو خ یی ک ر ک رییرر

ابرقوابرقو ییوالوال مهذبمهذبپهلوانپهلوان. . جج

11ابرقا ه، ابرقا ه، ییوالوال مهذ ،مهذ ،پهل ا پهل ا ییچچییسرپسرپ س م،س م، نۀنۀنم نم

شا هزاده شا هزاده د،د،یا یا ززییب ب سالط سالط با با ابرق هابرق ه حک متحک مت ممییتسلتسل ا ا

ن،ن،ییالع باد الع باد ننیا یا سلط سلط سلطنتسلطنت آغ آغ دردراست. است. ،،ییمظفرمظفر

با با ،،یای یای ححییشا ه شا ه ،،پادرش پادرش ۀۀخا اهر اد خا اهر اد ،،شاج شاج پسر ش هپسر ش ه

قادرت قادرت لات لات با با ییولا ولا ؛؛ددکرکر ییلشکرکشلشکرکش را را ییسمت شسمت ش

امار منصارف شاد و با امار منصارف شاد و با ننیا یا ا اا ا سرانج مسرانج م ،،سس ه مق بلسس ه مق بل

با با بن بن و و اقداماقدام ننییاا دنب ودنب و ب ب د. د. کرکرمص لح مص لح ددییسلط جدسلط جد

فرماا فرماا ننییالع باادالع باادننیاایاا ساالط ساالط ،،یااییاایححییشاا هشاا ه ییاسااتد اسااتد

د،د،یا یا ززییب ب سالط سالط اش،اش،یی ما ما نا م نا م ب ب رارا ابرق هابرق ه حک متحک مت

ا ا ، ،یا یا ن حن ح آ آ حکمارا حکمارا مهاذ ، مهاذ ، پهل ا پهل ا ام ام کرد؛کرد؛ ص درص در

ددیا یا ززییب ب سالط سالط وو ددکار کار ییخ ددارخ ددار ددییززییب ب ب ب شهرشهر ممییتسلتسل

(.(.366366//33: : 63156315 ر،ر،یی)خ اندم)خ اندم شدشد اصفه اصفه ییراهراه ن چ رن چ ر ب ب

مهاذ اظها ر مهاذ اظها ر با پهلا ا با پهلا ا ییییححییش هش ه ،،ییمدتمدتا ا پاپا

ما ر ما ر ییرترتییآماد دسات ر ام آماد دسات ر ام نۀنۀکرد و او را ب به کرد و او را ب به ییدوستدوست

د. ب آماد پهلا ا د. ب آماد پهلا ا کرکرد ت د ت زدزدییو ب و ب فتفتییگ رک فرگ رک فر

او او کا کا یینا نا ییخزاخزااو را کشت و او را کشت و ییییححییش هش ه زد،زد،ییمهذ ب مهذ ب

ییییححییجمع کرده ب د، ب ش هجمع کرده ب د، ب ش ه ابرق هابرق ه دردر ه ه س وس و ق وق و دردر

چنادا چنادا مهذ مهذ (. تمرد پهل ا (. تمرد پهل ا 656656: : 63116311 ،،یی)کتب)کتب ددییرسرس

ا ا گار گار ییدد ییاانم نا نم نا ،،ییروشان روشان اما با اما با د؛د؛یینج منج مییننب ق و ب ق و

دوره و دوره و ننیاایااا پهل اناا اا پهل اناا ا ییبرخاابرخاا ییززیاایاامرکزگرمرکزگر حیۀحیۀرورو

رارابا منصاب و حک مات با منصاب و حک مات یی ب بییدسات دسات یی بارا بارا ههتلاش آنتلاش آن

..دهددهدییمم نش نش

تیامن بانانیتو پش حافظان گاهیجاپهلوانان در .2

منا بع منا بع ییها ها گازارش گازارش وو ها ها اشا ره اشا ره ییبرخا برخا براس سبراس س

ننییتاأم تاأم ننییسانگ سانگ ظیفۀظیفۀوو ییداردار هده هده یی مش رکتمش رکت ،،ییخخییت رت ر

هااد هااد دردر پهل اناا پهل اناا ییاصاالاصاال ییهاا هاا تتییمساائ لمساائ ل ا ا تتیاایااامنامن

ییها ها راهراه تتیا یا امنامن ننییتأمتأم دردر س س ککیی ا ا آنه آنه ب د. ب د. مظفرمظفر آوآو

ییبرقارار برقارار با با گار، گار، ییدد ییسا سا ا ا ووب دناد ب دناد فعا و فعا و ییتج رتج ر

کمککمک ه ه محل محل وو ب ارب ار تتییامنامن ژهژهییووب ب وو شهره شهره دردر تتییامنامن

(.(.مق ل مق ل ادام ادام کردند )نک: کردند )نک: ییمم


هشااااتمهشااااتم قاااار قاااار پرآشاااا پرآشاااا دورا دورا همااااینهمااااین دردر

پهل انا پهل انا نظ مینظ می نقشنقش ک ک ب دب د میلادیمیلادی چه ردهمچه ردهم//قمریقمری

الادین الادین امیرشارف امیرشارف . . شاد شاد تثبیات تثبیات ها ها راهراه امنیات امنیات تأمینتأمین دردر

فر نادانش فر نادانش آنکا آنکا ا ا پایش پایش ه ه مدتمدت مظفر،مظفر،آوآو جدجد مظفر،مظفر،

دردر گیرناد، گیرناد، قرارقرار مستقلمستقل حکمرانیحکمرانی وو قدرتقدرت ج یگ هج یگ ه دردر

ک ک ف رسف رس راهزن راهزن سرک سرک وو یزدیزد پیرام پیرام امنیتامنیت حف حف

داشات داشات مهمای مهمای نقاش نقاش آمدناد، آمدناد، مای مای آنج آنج ب ب غ رتغ رت برایبرای

دردر کا کا مظفار مظفار ننییالاد الاد شرفشرف(. (. 55: : 63806380سمرقندی،سمرقندی، راقمراقم))

زد،زد،یاایاا ات بااکات بااک شاا ه،شاا ه،ییحاا جحاا جککات بااات باا مم63686368//قق666666 ساا وساا و

ماأم ر ماأم ر ،،و ندوشن را ب او واگاذار کارد و ندوشن را ب او واگاذار کارد بدبدییحک مت محک مت م

یازدی، یازدی، معلام معلام )) ددشا شا اقرافاقراف ییه ه راهراه ییحف و نگهدارحف و نگهدار

(.(.66شم رهشم ره نقش نقش ( )ر.ک: ( )ر.ک: 3131: : 63516351

ییعنااعناایی ،،مظفاارمظفاار ننییالاادالاادشاارفشاارف پساارپساار کاا کاا یی ماا ن ماا ن

دردر مم63696369ق/ق/668668در سااا و در سااا و محماااد،محماااد،ننییرمب ر الااادرمب ر الااادییامام

راهز راهز یفۀ یفۀ گرفت ر جن ب ق گرفت ر جن ب ق د،د،مستقر شمستقر ش زدزدییحک مت حک مت

ب دناد ب دناد یی ن نیی غ غیی یی. مغ لا نک در. مغ لا نک درشدشد 55ییک درک درمغ لا نَمغ لا نَ

زدزدیا یا با با ییگ هگ هک ا سمت شرق ب ف رس و کرم و ک ا سمت شرق ب ف رس و کرم و

ییبا مغا لا نکا در با مغا لا نکا در ییمظفرمظفر جن جن . . کردندکردندییمم حمل حمل

با با ،،مم63356335تا تا 63686368//قق635635ت ت 668668س و س و ا ا س و،س و، رده ردهچهچه

را را ها ها ند آنند آنشاد شاد م فا م فا ییمظفرمظفر سرانج مسرانج م. . ددییق و انج مق و انج م

یازدی، یازدی، معلممعلم)) رس نندرس نندکنند و ب هلاکت کنند و ب هلاکت مغل مغل ییکلکل ب ب

یان یان ت جا با ا ت جا با ا با با (. (. 3636: : 63116311 کتبی،کتبی، ؛؛1515ت ت 5858: : 63516351

مسائ لیت مسائ لیت ایلخ نا ، ایلخ نا ، خدم ت ب د ک سلط آخر خدم ت ب د ک سلط آخر یلیلقبقب

مرکازی مرکازی ن احین احیا ا بسی ریبسی ری من ق من ق ه یه یراهراه امنیتامنیت مینمینتأتأ

..سسردسسرد مظفری مظفری ب ب رارا ایرا ایرا

/چها رده /چها رده ییررقمقمهشاتم هشاتم ۀۀدر سددر سد را را ییاا شفتۀشفتۀاوض آاوض آ

مغا لا مغا لا رارا ممییقدقد ییس خت ره س خت ره ک ک ب دب د ییااگ ن گ ن ب ب ییلادلادییمم

ز،ز،یا یا نن ییمغا ل مغا ل ییللییتحمتحم ییس خت ره س خت ره وو ب دندب دند کردهکرده را را ییوو

نا نا یینه دنه د ،،ییرانا رانا ییاا تماد تماد با با نداشاتن نداشاتن ییهمخ انهمخ ان لت لت ب ب

قادرت قادرت نبا د نبا د وو لخ ن لخ ن ییاا حک متحک مت سق سق ب ب . . ب دب د نشدهنشده

کا ، کا ، ننیا یا ) ر) ر شدشد ششییپپن مس دتر ا ن مس دتر ا اوض اوض متمرکز،متمرکز،

کا کا ییهنگا م هنگا م ،،گ ن کا ذکار شاد گ ن کا ذکار شاد هم هم (. (. 511511: : 63866386

را را یاایاااا ییجناا بجناا ب وو ییمرکاازمرکااز ییهاا هاا بخااشبخااش باارباارمظفاار مظفاار آوآو

یینا اح نا اح گار گار ییهم نند دهم نند د ،،من ق من ق ننییدر ادر ا فتند، فتند،یی ییحکمرانحکمران

ییختگختگییگسا گسا دچا ر دچا ر ششییوبوبممکک اجتم اجتم ییس خت ره س خت ره را ،را ،ییاا

وو ب دب د صحراگردصحراگرد ففییق اق ا هج مهج م معر معر دردر کرم کرم . . شدشد

نجا نجا ییاا و آوو آو مظفرمظفرآوآو ییه ه رق بترق بت اثراثر دردر ززیینن ف رسف رس وو زدزدیی

زدزدیااایااا ات بکااا ات بکااا وو( ( مم63566356تااا تااا 63356335//قق651651تااا تااا 655655))

ییهاا هاا آشاا آشاا دچاا ردچاا ر ،،((مم63686368تاا تاا 66156615//قق668668تاا تاا 531531))

جنا جنا ییتجا ر تجا ر ییه ه راهراه ن،ن،ییبر ابر ا افزو افزو . . شدندشدند یی س سییسس

یا یا دنددندییرسرسییمم مکرا مکرا یی ییدردر وو ف رسف رسججییخلخل ب ب ک ک را را ییاا

شادند، شادند، ییما ما ییمنتها منتها شارق شارق با با ست ست ییسس وو مکرا مکرا راهراه ا ا

ییییکاا رآکاا رآو و شاادندشاادند گ ناا گ گ ناا گ ییوت هاا وت هاا ت خااتت خاات صۀصۀ اار اار

،،ییاوضا اوضا ننییچنا چنا دردر. . دادناد دادناد دسات دسات ا ا رارا خ دخ د ننییششییپپ

برقارار برقارار رارا تتیا یا امنامن وو نظام نظام شدندشدند م ف م ف ییت حدت حد مظفرمظفر آوآو

ییپهلا ان پهلا ان نظ منظ م نقشنقشا تب ر و ا تب ر و بربر ت،ت،ییم فقم فق ننییاا ب ب و و کنندکنند

. . ناد ناد ییفزافزاییبب ییتجا ر تجا ر ییها ها راهراه تتییامنامن ننییتأمتأم دردرپهل ان پهل ان وو

را ب انج م رسا ندند، را ب انج م رسا ندند، مهممهم ررامام ننییک اک ا ییپهل ان مظفرپهل ان مظفر

در در ییو نظا م و نظا م یی سا سا ییا ارکا مهام س ا ارکا مهام س ییککییب ب ججییتدرتدر بب

شدند.شدند. للیینف ذ خ د تبدنف ذ خ د تبد منطقۀمنطقۀ

ییکماک با برقارار کماک با برقارار ه ،ه ،راهراه امنیتامنیت تأمینتأمین ا ا گذشت گذشت

و و مهام مهام یفیفا وظا ا وظا یاز یاز دورا ندورا ن ینیناا ییدر شهره در شهره یتیتامنامن

حک مات حک مات سلطۀسلطۀ یر یر ییپهل ان ب د. در شهره پهل ان ب د. در شهره ینینسنگسنگ

دردر بزرگ نشا بزرگ نشا کا کا س داتس دات وو قض تقض ت بربرافزو افزو ،،مظفرمظفرآوآو

لاتلاتییتشاک تشاک ییشا ا شا ا ییپپ داشاتند، داشاتند، قارار قارار ج مع ج مع هرمهرم رأسرأس

ننیا یا اا دردر. . داشاتند داشاتند ییددیا یا کلکل نقاش نقاش شهرشهر ۀۀادارادار دردر ه ه محل محل

ها ها محل محل لاتلاتییتشکتشک رهبرا رهبرا وو اصن فاصن ف ییرؤس رؤس ب ب صر، صر،

کلانترکلانتر»» رارا کل کل یین صرن صر مۀمۀف رسن ف رسن مؤلفمؤلف. . گفتندگفتند ییمم ««کل کل »»

ییننیی)حسا )حسا کناد کناد ییما ما ییمعرفا معرفا ««محلا محلا ددییسفسفششییرر وو ب ارب ار

(. (. 306306//66: : 63166316 ،،ییییفس فس

وو ب ارب ار تتییامنامن ننییتأمتأم ننییسنگسنگ ظیفۀظیفۀوودر انج م در انج م کل ه کل ه

گار گار ییدد ییشاهره شاهره وو مظفر،مظفر،آوآو تختتختییپ پ را ،را ،ییشش ییه ه محل محل

ییپهل اناا نپهل اناا ن ییو همکاا رو همکاا ر تتیاایااا حم ا حم اصاافه ،اصاافه ، مثاالمثاال

. در . در تندتندب دند ک مدام در کن رش قرار داشا ب دند ک مدام در کن رش قرار داشا برخ رداربرخ ردار


پهل اناا در شااهره پهل اناا در شااهره تتییمساائ لمساائ ل جناا ،جناا ، باارو باارو هنگاا م هنگاا م

در در پهل انا پهل انا ییبرخا برخا . . شاد شاد ییما ما تار تار ننییتر و سانگ تر و سانگ حس سحس س

دف ا حصا ر دف ا حصا ر ی ی مأم ر فرم ندهمأم ر فرم نده شهر،شهر، ۀۀمح صرمح صرهنگ م هنگ م

واقاع واقاع آنها آنها محلا محلا دردر ک ک ب دندب دند ییییه ه شهر و آ دروا هشهر و آ دروا ه

(. (. 665665وو666666: : 63866386 مبرت،مبرت،یی)ل)ل ب دب د شدهشده

اواو لۀلۀدوس دوس ییدوردور وو شج شج ش هش ه ییدردردرب درب ییه ه در س ودر س و

م با م با 63116311تا تا 63116311ق/ق/616616ت ت 615615ا حک مت ک ا س و ا حک مت ک ا س و

تنها تنها (، (، 931931//55: : 63816381 ،،ییخا اف خا اف ییححیی)فصا )فصا ددیا یا ق و انج مق و انج م

مه جما مه جما مق بلمق بل دردر م م حق قحق ق ا ا شدشد م ف م ف ک ک ییقدرتقدرت

پهل انا پهل انا وو کل ها کل ها قدرتقدرت وو تتییم قعم قع کند،کند، دف دف ییلک نلک نییاا

ش هش ه ب گشتب گشتمقدم ت مقدم ت ییس س ن ن یی م م دردر گروهگروه دودو ننییاا. . ب دب د

کا کا پهل انا پهل انا . . داشتندداشتند ییییبسزابسزا نقشنقش ززییننب قدرت ب قدرت شج شج

ۀۀسرساسرد سرساسرد ززیا یا نن ها ها محل محل را را یی وو رندا رندا م اقعم اقع شترشترییبب دردر

چاا چاا همهم ییییک رهاا ک رهاا انجاا مانجاا م رهگااذررهگااذر ا ا ب دنااد،ب دنااد، آنهاا آنهاا

شا ه شا ه دساتگ ه دساتگ ه در در ،،یینظا م نظا م مهممهم ییه ه تتییمأم رمأم ر ییداردار هده هده

. . فتناد فتناد یی دسات دسات ییررییچشامگ چشامگ ا تبا ر ا تبا ر وو نفا ذ نفا ذ با با ییمظفرمظفر

وو کل ها کل ها نقاش نقاش و و نف ذنف ذ ششییافزاافزا ییس س ن ن یی م منم ند نم ند ن گفت ن گفت

حک مات حک مات ا ا ششییپپ ه ه س وس و ب ب شج ،شج ،ش هش ه هد هد دردر پهل ان پهل ان

با با برادرانشبرادرانش وو شج شج ش هش ه ک ک یی م ن م ن ییعنعنیی گشت؛گشت؛ییبرمبرمو و اا

خا د خا د پادر پادر بار بار پهل انا ، پهل انا ، وو کل ه کل ه یینظ منظ م ییب نب نییپشتپشت اتک ءاتک ء

نشساتند نشساتند ییحکمرانا حکمرانا تخات تخات رربب آنه ،آنه ، یی ر ریی ب ب و و دنددندییش رش ر

(.(.593593//33: : 63156315 ر،ر،ییخ اندمخ اندم؛ ؛ 6969: : 63116311 ،،یی)کتب)کتب

ییمن ا ت داخلا من ا ت داخلا ییفض فض ییهر ح و، تداوم نسبهر ح و، تداوم نسب دردر

و و یا یا حک مت مظفرحک مت مظفر م مییا اا ا ییت جهت جه درخ ردرخ ردر بخش در بخش

بار بار گ گ ییهمس همس ب ب مظفرمظفرآوآو ییه ه رق بترق بت ییاستمرار نسباستمرار نسب ززیینن

پهل انا پهل انا ب ب ییمظفرمظفر یی مند مندیینن تداومتداوم ب ثب ث ،،سر قلمروسر قلمرو

لت لت ب ب ،،ییلادلادییمم ردهرده /چه/چهییقمرقمر هشتمهشتم ۀۀسدسد دردر. . شدشدییمم

وو نج هاا نج هاا ییاا یاایاامم رق بااترق بااتتاالاش و تاالاش و ددییو تشاادو تشااد تااداومتااداوم

و و یینا امن نا امن را ،را ،ییشا شا تصارف تصارف ییبارا بارا یا یا چ پ نچ پ ن وو ییمظفرمظفر

ننیاایاااا دردر. . فاات فااتیی گسااترشگسااترش را را ییشااشاا شااهرشااهر دردر خشاا نتخشاا نت

وحشات ا وحشات ا لات لات با با شاهر شاهر یینجب نجب وو ح کم ح کم اوض ،اوض ،

یا یا ییبا نرما با نرما کردندکردند ییمم تلاشتلاش پهل ان ،پهل ان ، وو کل ه کل ه قدرتقدرت

خا د خا د سامت سامت با با یا یا نندنندرا مه ر کرا مه ر ک گروهگروه دودو ننییااب ور ب ور

با با مظفر مظفر ننییرمب ر الدرمب ر الدییامامحملۀ حملۀ در در نم ن ،نم ن ، ییبرابرا ؛؛ندندبکِشبکِش

با با مر مرننیین صرالدن صرالدااییر؛ر؛ م،م،63536353//قق651651 س وس ودر در را را ییشش

شاد و شاد و گاردا گاردا ییرورو نج نج ییااپهل ان ، ا آوپهل ان ، ا آو ییب نب نییاتک ء پشتاتک ء پشت

و و را را ییشا شا بزرگا بزرگا ا ا کا کا و و اا. . فتفترر ییب استقب و مظفرب استقب و مظفر

با با ووهماراه پهل انا هماراه پهل انا با با ،،م ردست با د م ردست با د محلۀمحلۀ ییکل کل

دهدهیا یا اب اساح ن م اب اساح ن م خخییشا شا ا ا م و ش ها ا م و ش ه ییبرخبرخ آنچ آنچ لت لت

دست برداشت و دسات ر دست برداشت و دسات ر اب اسح اب اسح تتییشد، ا حم شد، ا حم ییمم

ییسااس ه مظفاار سااس ه مظفاار ییم ردساات را رو م ردساات را رو محلۀمحلۀ ۀۀداد دروا داد دروا

(.(.588588//66: : 63656365 ،،یی)سمرقند)سمرقند ندندییبگش بگش

و و اقادام ت اقادام ت للییقبقب ننییاا دردر پهل ان پهل ان مش رکتمش رکت لت لت ب ب

، ، ها ها آنآن ییب نب نییاهال قادرت با حفا پشات اهال قادرت با حفا پشات یی مند مندیینن ززیینن

ا ا . . فتناد فتناد ییییدسات ما دسات ما ززیا یا نن ییب من صاب مهما ب من صاب مهما پهل ان پهل ان

با با ددیا یا ب ب ییمظفار مظفار ش هزادگ ش هزادگ وو ش ه ش ه ملا مملا م پهل ان پهل ان

ییشاااگ شاااگ ییهمهم مااالا ممااالا م سااارخ ،سااارخ ، محمااادمحمااادپهلااا ا پهلااا ا

ا ا ق لااب،ق لااب،پهلاا ا پهلاا ا وو خاارمخاارمپهلاا ا پهلاا ا و و ن،ن،ییرمب ر الاادرمب ر الاادییامام

اوض بار اوض بار ش ش ییالبت همالبت هم ؛؛اش ره کرداش ره کرد ،،شج شج ش هش ه ملا م ملا م

چا چا همهم ییییها ها لات لات ب ب گ هگ هوف مراد پهل ان نب د و وف مراد پهل ان نب د و

ها ها آنآن ت تیا یا و حو ح تتییم قعم قع ،،و دشمن و دشمن ب ب ییرقرق ییننییچچسخنسخن

اقادام ت اقادام ت لیا آنها لیا آنها قادرت قادرت ییو اها ل و اها ل شاد شاد مای مای ددییتهدتهد

پهلاا ا پهلاا ا ،،نم ناا نم ناا ییبااراباارا دادنااد؛دادنااد؛ ییانجاا م ماا انجاا م ماا ننییخاا نخاا ن

احماد احماد سالط سالط ۀۀددییبرکشبرکش ک ک کرم کرم دردر دردرییحح ننییالدالد قطبقطب

ا ا ییجمعا جمعا یینا نا ییچچساخن ساخن لات لات با با پا ا مادتی پا ا مادتی ب د،ب د،

ب دست ر ب دست ر ،،اب اسح اب اسح ب سلط ب سلط رابط رابط نۀنۀبه به ب ب وو ح سدا ح سدا

(.(.635635وو605605وو9595: : 63116311 ،،ییاحمد کشت شد )کتباحمد کشت شد )کتبسلط سلط

یینظامنظام فرماندهانفرماندهان گاهگاهییجاجا دردر. پهلوانان . پهلوانان 33

کا کا ییاا ژهژهیا یا وو ییروحا روحا وو ییجسام جسام ییه ه ییژگژگییوو لت لت ب ب

با آنها با آنها وقات وقات ح کما ح کما هام هام داشاتند، داشاتند، را را یی ووپهل ان پهل ان

ا ا کردناد؛ کردناد؛ ییما ما ددییتمجتمج آنه آنه ا ا مردممردم همهم وو کردندکردند ییا تم د ما تم د م

دردر رارا پهل اناا پهل اناا ا ا یی ر رییبساابساا مظفاارمظفاارآوآو ۀۀدوردور دردر رو،رو، ننیاایاااا

..ممییننییبب ییمم ییمظفرمظفر سلط سلط ملا مملا م یی سس هسس ه ییفرم ندهفرم نده منصبمنصب


پهل ان در پهل ان در ا ا نبرد، نبرد، ییه ه دا دا ییمظفر در ممظفر در مآوآو ننییسلاقسلاق

کردند. کردند. ییمم استف دهاستف دهر کن ر خ د ر کن ر خ د دد ییمق م فرم نده جنگمق م فرم نده جنگ

ننییسالاق سالاق نبا د، نبا د، کا ر کا ر دردر ییخ رجخ رج جن جن ک ک ییم اقعم اقع دردر

حک مات خا د و حک مات خا د و تتییتثبتثب ییبرابرا رارا پهل ان پهل ان ننییاا ییمظفرمظفر

ننییمشاه رتر مشاه رتر ا ا . . فرست دندفرست دندییمم ییداخلداخل سرکش سرکش ب ب مق بل مق بل

نا م نا م ییبما بما ش هش هیی ل لننییالدالدت ت ا ا ددییب ب ،،پهل ان پهل ان گروهگروه ننییاا

ا ا »»(، (، 681681وو685685: : 63516351)) ییزدزدیا یا معلممعلم گفتۀگفتۀ ب ب ک ک ممییببرببر

جا جا نج تنج ت دردر ک ک ب دب د ««ننییرمب ر الدرمب ر الدییامام وف داروف دار پهل ان پهل ان

11جرما ء، جرما ء، وو اوغا اوغا للیا یا قب قب با با جن جن دردر ،،ییمظفرمظفر سط سط

ا ا سرخ سرخ محمدمحمدپهل ا پهل ا . . دادداد نش نش فراوا فراوا ییه ه رش دترش دت

در کنا ر در کنا ر شا شا ییهمهم ها ها جنا جنا دردر کا کا ه سته ستنم ن نم ن گرگرییدد

با د با د مظفار، مظفار، آوآو سلسلۀسلسلۀ ساا ساا مؤمؤ محماد، محماد، ننییرمب ر الدرمب ر الدییامام

(.(.165165//11: : 63396339 رخ اند،رخ اند،یی)م)م

فرم ناده فرم ناده ا ا خارم خارم پهلا ا پهلا ا ززیینن شج شج ش هش ه م م دردر

فتارت فتارت ا ا پاا پاا شاج شاج ش هش ه ک ک ییهنگ مهنگ م. . ب دب د اواو سس هسس ه ررییدلدل

شا ه شا ه با با مق بلا مق بلا ییبارا بارا گشات، گشات، ییبا م با م را را ییشش ب ب دوس ل دوس ل

جنا جنا با با سا ار سا ار پ نصاد پ نصاد با با رارا خارم خارم پهلا ا پهلا ا محم د،محم د،

رریااایاااامام فریسااات د.فریسااات د. شااا وشااا و منصااا رمنصااا رننییالااادالاااد ث ثیااایااارغرغییامام

خخییشااشاا داماا دداماا د وو ش لساات ش لساات حاا کمحاا کم منصاا رمنصاا ر ننییالاادالااد ث ثیاایااغغ

شا ه شا ه ییساس ه ساس ه ا ا ما ما ننییاا دردر ب د وب د و نج نج ییاا اب اسح قاب اسح ق

ب ب خرمخرمپهل ا پهل ا (. (. 9090وو8686وو1515: : 63116311 ،،یی)کتب)کتب ب دب د محم دمحم د

مصالحت مصالحت با با را را جنا جنا افاراد، افاراد، تعاداد تعاداد با د با د کام کام لت لت

سامت سامت با با وو دانسات دانسات ننا ننا ززیا یا نن رارا فارار فارار ام ام ندانست؛ندانست؛

شااج ،شااج ،شاا هشاا ه کمااککمااک باا باا ت،ت،یاایاادرنه درنه . . رفااترفاات دشاامندشاامن

را را ییبا شا با شا ورودورود ییبارا بارا راهراه وو کردکرد فرارفرار ننییالدالد ث ثییرغرغییامام

ن،ن،یا یا (. لاوه بر ا(. لاوه بر ا316316//66: : 63656365 ،،یی)سمرقند)سمرقند ددهم ار شهم ار ش

حا کم حا کم ،،ییمظفار مظفار احماد احماد سلط سلط م م 63856385ق/ق/686686س و س و دردر

ییاوغا ن اوغا ن رغتمش رغتمشییسا سا ررییساس ه ام ساس ه ام ززییچ ا تجهچ ا تجه ،،کرم کرم

در در ،،خا د خا د ییامارا امارا ددییب ر بن با صالاحد ب ر بن با صالاحد ننیید، اد، اششطلع طلع مم

و و 66ییقا رچ قا رچ یی لا لا پهلا ا پهلا ا ،،و در ا و در ا اا ..کرم م ناد کرم م ناد

..او فرسات د او فرسات د ب ب مق بل مق بل ب ب ییرا ب سس هرا ب سس ه ییییجرم جرم رمحمدرمحمدییامام

هنگاا م هنگاا م ننیاایاااا دردر. . درگرفااتدرگرفاات ییجناا سااختجناا سااخت هاا هاا آنآن ننییبااباا

اساب اساب ا ا ب د،ب د، ییق رچق رچ یی ل لپهل ا پهل ا گروهگروهک ا ک ا 88ییاخت جاخت ج

پاا ا آ پاا ا آ د؛د؛یا یا بربر رارا یا یا اوغ ناوغ ن حا کم حا کم سرسر وو آمدآمد فرودفرود

،،یی)کتبا )کتبا شاد شاد مشاغ و مشاغ و غنا ؛م غنا ؛م لشکر کرم با گارفتن لشکر کرم با گارفتن

(. (. 655655وو656656: : 63116311

جنا ، جنا ، دردر ییمظفار مظفار لشاکر لشاکر فرم ناده فرم ناده دودو رش دترش دت ب ب

وو افتا د افتا د اساب اساب ا ا یی ما د ما د ضار ضار ب ب رغتمش رغتمشییرسرسییامام

ب،ب،یا یا ترتترت ننییاا . ب. بندندو ب کرم فرست دو ب کرم فرست د دنددندییسرش را برسرش را بر

(.(.566566//11: : 63396339 رخ اند،رخ اند،یی)م)م نشستنشست فروفرو ییاوغ ناوغ نفتنۀ فتنۀ

ییبااراباارا پهل اناا پهل اناا انتخاا انتخاا ییهاا هاا نم ناا نم ناا گاارگاارییدد ا ا

ننییالع باادالع باادننیاایاا ساالط ساالط اقاادام اقاادام ،،یینظاا منظاا م ییهاا هاا تتییمساائ لمساائ ل

فرساات د پهلاا ا فرساات د پهلاا ا دردر م(م(63866386تاا تاا 63816381//قق689689تاا تاا 681681))

کماک کماک با با ییساس ه ساس ه ا ا ییجمعجمع ب ب ییب بکب بک شهرشهر ننییالدالد ننیی

فرسات د فرسات د ا ا سلط سلط هدفهدفب د. ب د. ییاوغ ناوغ ن رغتمش رغتمشییرسرسییامام

در در ییاوغا ن اوغا ن رغتمش رغتمشییرسا رسا ییساس ه ام ساس ه ام تتیا یا تق تق گروه،گروه، ننییاا

حا کم حا کم احمد،احمد،سلط سلط وو کرم کرم لشکرلشکر ب ب مق بل مق بل تتییم رم رمأمأ

ب دب د ،،م(م(63936393ت ت 63866386//قق695695ت ت 681681)) کرم کرم

ییبرابرا ش شتر،ش شتر، ح کمح کم ،،یین من م اسلاماسلام ک ک یی م ن م ن ننییهمچنهمچن

شا ه شا ه داشات، داشات، یینن کمککمک ب ب ییمظفرمظفر منص رمنص رش هش ه ب ب مق بل مق بل

،،یین نن نییمزمز ش هش هیی ل لپهل ا پهل ا ییفرم ندهفرم نده ب ب رارا ییلشکرلشکر شج شج

،،ییلشکرکشا لشکرکشا ننیا یا . در ا. در افرسات د فرسات د ش شاتر ش شاتر ح کمح کم یی ر ریی ب ب

جا جا ،،قمع در تصرف ش شترقمع در تصرف ش شتر لت لتب ب ش هش هیی ل لپهل ا پهل ا

(.(.656656وو608608: : 63116311 ،،ییخ د را ا دست داد )کتبخ د را ا دست داد )کتب

و و باا باا ییرقرق ییدفااع برخاادفااع برخاا ییبااراباارا پهل اناا پهل اناا اسااتف ده ا اسااتف ده ا

حف ظاات ا جاا ساالط حف ظاات ا جاا ساالط یاایاا ییمخ لفاا شاا ه مظفاارمخ لفاا شاا ه مظفاار

همچا همچا ،،سخت و خطرنا ک سخت و خطرنا ک ییه ه تتییم قعم قعدر در ییمظفرمظفر

گار گار ییا دا د ،،ییدربا ر مظفار دربا ر مظفار ۀۀمح صار مح صار یا یا ییهج م خ رجهج م خ رج

ییبارا بارا با د؛ با د؛ مح لا با پهل انا مح لا با پهل انا یینظ منظ م ییه ه تتییم رم رمأمأ

پادر پادر با با ندندکردکرد قصدقصد رمحمدرمحمدییامام پسرا پسرا ک ک یی م ن م ننم ن ، نم ن ،

گاروه گاروه ننییا اا ا کنند،کنند، خلعخلع سلطنتسلطنت ا ا رارا اواو وو کنندکنند حمل حمل

ننیا یا اا ککیا یا و تحرو تحر ییتش تش ب ب گ ن ک گ ن ک ننییکمک گرفتند؛ اکمک گرفتند؛ ا

انادرو انادرو با با گرگرییدد نفرنفر چه رچه ر همراههمراه ق لبق لبپهل ا پهل ا پسرا ، پسرا ،

بناد بناد ب ب رارا اواو وو بردبرد هج مهج م ییمظفرمظفر محمدمحمدننییرمب ر الدرمب ر الدییامام


(.(.303303//66: : 63656365 ،،یی)سمرقند)سمرقند ددییکشکش

دردر را را ییکا شا کا شا ییما ه ما ه ده دهییدر مدت در مدت ن،ن،یی لاوه بر ا لاوه بر ا

ق لب ق لب ب د، جز پهل ا ب د، جز پهل ا ییررییمحم د و جلامحم د و جلاش هش ه ۀۀمح صرمح صر

ییبا ق با ق ییشاج کسا شاج کسا در اقراف ش هدر اقراف ش ه ،،و چند تن ا امراءو چند تن ا امراء

ها ها محلمحل ییپهل ان و کل پهل ان و کل دش ار،دش ار، وضعوضع ننییاا دردرنم ند. نم ند.

ییجا جا با با شاده اسات، شاده اسات، ذکرذکر ««ییسس رسس رج ج ف ف ییوظوظ»»آنچ آنچ

م جراه م جراه للییقبقب ننییاا(. (. 355355//66: : 63656365 ،،یی)سمرقند)سمرقند آوردندآوردند

ت جا ت جا درخا ر درخا ر ییرگاذار رگاذار ییتأثتأث یی نقشنقش ییف ف ییاا ۀۀدهنددهند نش نش

دورا دورا ننیا یا اا یینظا م نظا م وو یی سا سا ییسس ییداده داده ییرورو دردر پهل ان پهل ان

..استاست پرآش پرآش

جهجهیینتنت

اخاالاق و اد اخاالاق و اد ن،ن،یی ماا ماارا را یاایاااا ییقاا لانقاا لان خخییتاا رتاا ر دردر

. . داشتداشت یی ر رییبسبس تتییار ش و اهمار ش و اهم ییو ج انمردو ج انمرد ییپهل انپهل ان

اخالاق اخالاق ۀۀقرو مختلف، درب رقرو مختلف، درب ر ییخخییو ت رو ت ر ییدر مت ادبدر مت ادب

آنهاا ا مااردم و آنهاا ا مااردم و تتیاایااپهل اناا و حم پهل اناا و حم ککیاایااو آدا نو آدا ن

ا تبا ر ا تبا ر سطۀسطۀواواوج د دارد. ب وج د دارد. ب ییمط لبمط لب ییانس نانس ن ییه ه آرم آرم

ند ند شاد شاد م فا م فا هها آنا آن ییشم رشم ر را ،را ،ییاا معۀمعۀپهل ان در ج پهل ان در ج

دسات دسات ییبا قادرت و حکمرانا با قادرت و حکمرانا ،،ییلخ نلخ نییدر هد پسا ا در هد پسا ا

فسا د فسا د ا ا ی/چها ردهم مایلادی ی/چها ردهم مایلادی قمرقمر هشاتم هشاتم قر قر . . بند بندیی

فقرفقر نت، نت،ییخخ ر،ر،ییتزوتزو وو ور ور ،،ییحک متحک مت امل امل وو ح کم ح کم

ننییبنا برا بنا برا ب د؛ب د؛ آکندهآکنده ه ه ار شار ش وو رفت ره رفت ره ییتب هتب ه وو ف ق ف ق وو

ییفا فا ییاا ووپهل انا پهل انا تتیا یا فع لفع ل ییبارا بارا رارا نا نا یی م م امل امل ننییاا

ییاجتما اجتما وو یی س سییسسگ ن گ گ ن گ ییه ه در رص در رص ههنقش آننقش آن

..کردکرد فراهمفراهم را را ییاا

ب د؛ب د؛ فت تفت ت ننییییآآ وو پهل ان پهل ان ۀۀ مد مد مراکزمراکز ا ا خراس خراس

گار گار ییدر ددر د رارانقاش پهل انا نقاش پهل انا ییف ف ییقرو ، اقرو ، ا ننییدر ادر ا ییولول

ییاثرگاذار اثرگاذار ا ا ییامار ت حاد امار ت حاد ننیا یا . ا. اممییشا هد شا هد ززیا یا ننمن ق من ق

حضا ر حضا ر منا ق و منا ق و گرگرییخراس در دخراس در د ییپهل انپهل ان ییه ه سنتسنت

متاأثر متاأثر را را یا یا اا مختلاف مختلاف ییشاهره شاهره دردر ییخراس نخراس ن پهل ان پهل ان

مه جرت خ ندا مه جرت خ ندا ،،اد اد ننییش اهد ب ر صحت اش اهد ب ر صحت ا ا ا . . ب دب د

باد باد ییمم با با ا خ اف خراس ا خ اف خراس ،،ییپهل انپهل ان یشۀیشۀب رب ر ،،مظفرمظفرآوآو

. . اسات اسات ییمن ق مرکزمن ق مرکز دردر ههنقش آننقش آن ییف ف ییاا سساسسا وو زدزدیی

قلمارو قلمارو ا پهل انا ح ضار در ا پهل انا ح ضار در ییتعاداد تعاداد ن،ن،ییبر ابر ا افزو افزو

ا ا ،، جام جام و کرما و فا رس و اراق و کرما و فا رس و اراق زدزدییمظفر در مظفر در آوآو

خراس ب دند.خراس ب دند.

دردر ،،پهل انا پهل انا یینظا م نظا م یی س سییسسنقش نقش ییف ف ییاا وو حض رحض ر

ا ا ،،مظفار مظفار در حک مت آودر حک مت آو ییمهممهم ییگروه اجتم گروه اجتم گ هگ هییج ج

ززیا یا نن وو ییپهل انپهل ان ییه ه سنتسنت ب ب ییحک متحک مت خ ندا خ ندا ننییاا ند ندییپپ

چند چند ییتنتن. . ب دب دمتأثر متأثر رو گ ررو گ ر آ آ ییاجتم اجتم یی س سییسساوض اوض

قها ر قها ر ر ن ر ن ییپهل ان و شمشا پهل ان و شمشا ا ا خ د خ د ییم مظفرم مظفر ا حکا حک

ا ا ییشام ر شام ر ییب نب نییبا پشات با پشات ییدر ام ر حکمراندر ام ر حکمران ام ام ؛؛ب دندب دند

لاات لااتپهل اناا باا پهل اناا باا ننیاایاا. ا. اب دناادب دنااد ییمتکاامتکااپهل اناا پهل اناا

،،یینظا م نظا م ییها ها ییییت انا ت انا وو ییروحروح وو ییجسمجسم ییه ه ییژگژگییوو

انتخاا انتخاا سااس هسااس ه ییفرم ناادهفرم ناادهچاا چاا همهم ییمن صاابمن صااب ییبااراباارا

ا ا مملا مملا مظفار مظفار آوآو حک مات حک مات دورا دورا سراسار سراسار . . شدندشدند ییمم

یینن ننییبن برابن برا ب د؛ب د؛ ییداخلداخل وو ییخ رجخ رج شم رشم ر ییبب ییه ه جن جن

نقش نقش ییف ف ییو او ا ییمظفرمظفر ییهمراههمراهب حض ر پهل ان در ب حض ر پهل ان در

ب د. ب د. یی ت تییپررن و حپررن و ح ه ،ه ،جن جن دردر پهل ان پهل ان

مختلاف، مختلاف، ییشهره شهره حک متحک مت ییبرابرا پهل ان پهل ان انتخ انتخ

هااد هااد دردر پهل اناا پهل اناا شااده باا شااده باا واگذارواگذار مهااممهاام نقااشنقااش گاارگاارییدد

ها ها تتیا یا ولاولا حک محک م مده، مده،ق ر ق ر ب ب ییمظفرمظفرب د. ب د. مظفرمظفر آوآو

م اقاع، م اقاع، ییبرخا برخا ام ام کردند؛کردند؛ییمم انتخ انتخ ش هزادگ ش هزادگ ا ا رارا

با با یینن ییچ داشتن ا تم د چ داشتن ا تم د همهم ییاحتم لاحتم ل ییه ه لت لت ب ب

را را ها ها ا آنا آن ییبعضا بعضا پهل انا ، پهل انا ، یینظا م نظا م شج ت و تبحر شج ت و تبحر

. . کردناد کردناد ییانتخ ما انتخ ما ه ه تتییولاولا یی شهره شهره تتمم حکحک ییبرابرا

نقااشنقااش دردر هاا هاا تتیاایااپهل اناا حاا کم باار ولا پهل اناا حاا کم باار ولا شااتر شااتر ییبب

پهل انا پهل انا . . شادند شادند ظا هر ظا هر مظفار مظفار آوآو وفا دار وفا دار خدمتگزارا خدمتگزارا

درباا ر،درباا ر، وو خزاناا خزاناا و و ییداشااتن اسااتقلاو نساابداشااتن اسااتقلاو نسااب باا وج دباا وج د

یی ر ریا یا با با تنگن ها تنگن ها دردرو و م ندندم ندند ییمظفرمظفر ت بعت بع همچن همچن

..شت فتندشت فتند آنه آنه

وو شاهره شاهره بار بار حا کم حا کم پهل انا پهل انا ننییاا ا ا چند چند ییتنتن ام ام

و و یی سا سا ییسس ن بسا م ن بسا م اوض اوض ا ا رگرفتنرگرفتنییتأثتأثب ب ه ،ه ، تتییولاولا

دسات دسات ییمظفار مظفار سلط سلط یی ل ل ییقغقغ ب ب م ن ، م ن ، ییاجتم اجتم


ییییدوره ب ارتکا رفت رها دوره ب ارتکا رفت رها ننییپهل ان اپهل ان ا یی. برخ. برخ دند دند

یا یا ن ، مش رکت در ک دت ل ن ، مش رکت در ک دت ل ییاغ ااغ ا نت، نت،ییچ خچ خهمهم

ییو هدشااکنو هدشااکن ییکشااکشااح کماا ، شاارارت، غاا رت، آدمح کماا ، شاارارت، غاا رت، آدم

؛؛را نشا دادناد را نشا دادناد ییشدت اف و فرهن و منش پهلا ان شدت اف و فرهن و منش پهلا ان

ا ا یی ر رییاوض م نا ، بسا اوض م نا ، بسا ا ا ررییتأثتأث ب ب پهل ان پهل ان ننییهمچنهمچن

وو ییفرهنگا فرهنگا و و یینا نا ییدد مهام مهام ییه ه لف لف مؤمؤو و ییصف ت اخلاقصف ت اخلاق

شاج ت، شاج ت، م نناد م نناد ییپهلا ان پهلا ان فرهنا فرهنا دردر نهفت نهفت ییاجتم اجتم

،،ییدادگار دادگار انصا ف، انصا ف، ،،ییییپ رس پ رس ،،ییپ کدامنپ کدامن نج بت،نج بت، فت، فت،

تعهاااد،تعهاااد، ،،ییا خ دگذشاااتگا خ دگذشاااتگ ساااخ وت،ساااخ وت، ،،ییبخشاااندگبخشاااندگ

با با . . سسردندسسردند ییفرام شفرام ش ب ب رارا هد هد ب ب ییوف وف وو ییززییستست ظلمظلم

قار قار دردر پهل انا پهل انا ننیا یا اا د د ییرسا رسا اما رت اما رت ب ب ن،ن،ییاا وج دوج د

خخییتا ر تا ر دردر مهممهم ییتح لتح ل ی/چه ردهم میلادیی/چه ردهم میلادیقمرقمر هشتمهشتم

..رودرودییمم شم رشم ر ب ب را را ییاا

مینۀمینۀپهل انا در پهل انا در ییمشا رکت مشا رکت یینقش مستقل نقش مستقل ییف ف ییاا

ا ا کا کا شاهره شاهره وو ییتجا ر تجا ر ییها ها راهراه دردر تتیا یا امنامن ییبرقراربرقرار

نقاش نقاش اسات، اسات، تتیا یا اهماهم ح ؛زح ؛ز ییاجتم اجتم وو یی س سییسس لح ظلح ظ

پهل انا پهل انا با با مظفار مظفار آوآو هاد هاد دردر کا کا استاست ییگرگرییدد مهممهم

ییراهادار راهادار تتییمسائ ل مسائ ل با با مظفار مظفار آوآو حکا م حکا م . . شاد شاد واگذارواگذار

در در رارا خا د خا د ببییپرفرا ونشا پرفرا ونشا ررییمسا مسا زد،زد،یا یا وو بدبدییمم اقرافاقراف

تتیا یا امنامن ییبرقارار برقارار ییبرابرا سساسسا کردند؛کردند؛ شرو شرو یی ب بییقدرتقدرت

. . دوختناد دوختناد چشام چشام پهل انا پهل انا یی ر ریا یا با با خا د، خا د، قلمروقلمرو دردر

گاارگاارییدد کناا رکناا ر دردر پهل اناا پهل اناا هاا ،هاا ،راهراه تتیاایااامنامن ا ا گذشاات گذشاات

کل ها ، کل ها ، چ چ همهم مظفر،مظفر،آوآو تختتختییپ پ دردر ح ضرح ضر ییه ه گروهگروه

تتیا یا امنامن ییو برقارار و برقارار حک متحک مت یی س سییاوض ساوض س تتییتثبتثبدر در

دند.دند.کرکر ف ف ییاا ییاا مده مدهنقش نقش ییو درب ر مظفرو درب ر مظفر تختگ هتختگ ه

ییگردانگردانییروروک رکرد پهل ان ، ک رکرد پهل ان ، ننییمهم امهم ا ییه ه نم ن نم ن ا ا

کرد کرد با با و و نجا نجا ییاب اسح ق ااب اسح ق اخخییشش ا ا ییکل کل وو پهل ان پهل ان

محمااد محمااد ننییرمب ر الاادرمب ر الاادییامام ییباا روباا رو را را ییشااشاا ییهاا هاا دروا هدروا ه

گار گار ییدد ر ربا با پهل انا ، پهل انا ، نقش نقش ییف ف ییاا گ ن گ ن ننیی. ا. اب دب د ییمظفرمظفر

ا دو ا دو پاا پاا شاج شاج شا ه شا ه وو شدشدمظفر تکرار مظفر تکرار اواخر آواواخر آو دردر

گار گار ییدد وو پهل انا پهل انا تتیا یا حم حم ب ب حک مت،حک مت، ا ا ییس و دورس و دور

..نشستنشست را را ییه بر تخت سلطنت شه بر تخت سلطنت شگروهگروه

نوشتنوشت ییپپ ا مشات اسات، «فت ت» ربی ب در ج انمردی. 6

اصاطلاح در فتا ت . «جا ا تا ه » معنا ی با «فتی» کلم

ها قار ا کا خا د آیینی و رسم و راه ا است ب رت

و داشت قرفدار ایرانی می در اسلام، ا پیش حتی پیش،

پدید خ صی اجتم ی نه ده ی آ ، ترویج و حم یت برای

(.596: 6381 ل یز ،) است آمده

نا م افازود م ، این ی را و پهل ان می در ..55

ایان بیشاتر . شا هدیم ن م پهل ا ب را ندگی محل و شهر

ب دناد؛ کرما اهال یا ب دند خراس خط ا ی پهل ان

اساد پهل ا خراس نی، الدین شج اخی ا ب ید اینه ا جمل

خراسااا نی، الاادین یاان محمااادبن پهلاا ا خراساا نی،

بمای، شا ه لی ،پهل ا (خراس ا ) مزین نی ش ه لی پهل ا

ا چلچاک شاما پهلا ا و شاهرب بکی الادین ین پهل ا

.برد ن م کرم

بادا را خا د قریقا هام فتیا ، کا ن می اخی ..33

پهل انا ا اخیا ا ای ماده بخاش . کردند می مخ قب

ا دفا و ماردم ا حف ظات با یارا ب دند؛ خ د دورا

بار کا اسات لقبی اخی همچنین ب دند؛ م ظف محروم

ا متشااکل فتاا ت، آیااین پیااروا و جاا انمردا ساا یؤر

اقالاق قماری هشاتم و هفتم ه ی سده در اصن ف قبق ت

ن مند می اخی را ج انمردا این اصطلاح در. است شده می

(.6/581: 6366 اسلامی، بزرگ دایرۀالمع رف)

ن مناد ن مناد ییمم. اهل ف رس ابرک ه . اهل ف رس ابرک ه انداندن شت ن شت ییابرق ابرق ییعضعضبب. . 11

: : 63806380 ،،ییحما حما ق ت ق تیا یا کا ه اسات ) کا ه اسات ) ییبا لا با لا ییبا معنا با معنا ک ک

66//8686 .) .)

وو کرما کرما باین باین ۀۀمحادود محادود دردر نک درینک دری مغ ومغ و راهزن راهزن . . 55

ایارا ، ایارا ، با با هلاک خ هلاک خ حملۀ حملۀ م م دردر. . ب دندب دند س کنس کن سیست سیست

: : 63396339 میرخ انااد،میرخ انااد،)) داشااتداشاات ناا مناا م نکاا درنکاا در آنهاا آنهاا فرم ناادهفرم نااده

(.(.151151وو153153//11

م رغتمشم رغتمشییسااساا ماا ماا دردر وو انااداناادمغاا ومغاا و ا ا ییاافاا فاا ییق ق . . 11

آنه آنه مح فظت، مح فظت، هدفهدف ب ب خ خ ارغ ارغ ،،ب التم س اوب التم س او ،،ییییقراخت قراخت

(.(.695695: : 63816381 قزوینی،قزوینی،را ب کرم فرست ده ب د )را ب کرم فرست ده ب د )

اصاطلاح ت اصاطلاح ت فرهنا فرهنا دردر. . مغا لی مغا لی استاست لغتیلغتی ق رچی،ق رچی،. . 66

داردار سالاح سالاح ب شی،ب شی،ق رچیق رچی وو سلاحسلاح معن یمعن ی ب ب مغ ومغ و ۀۀدوردور دی انیدی انی

(.(.695695وو696696: : 63566356 امین،امین،شریکشریک) ) استاست آمدهآمده شمشیردارشمشیردار وو


دارداراساب اساب ییمعنا معنا با با ییمغا ل مغا ل اسات اسات ییااکلم کلم ییاخت جاخت ج. . 88

کردناد، کردناد، ییدر آ کا ر ما در آ کا ر ما یا یا کا اخت چ کا اخت چ ییو س م نو س م ن ییسلطنتسلطنت

لگا م لگا م وو ننیا یا آ آ دردر ک ک داشتداشت ن من م اخت خ ن اخت خ ن یی خ ن خ ن ییاخت چاخت چ

(. (. 6565: : 63566356 ن،ن،ییاما اما ککیی)شر)شر شدشدییمم س خت س خت ززیینن آلاتآلات ررییس س وو

ررییتاأث تاأث لخ نا لخ نا ییاا ا ا کا کا مظفار مظفار آوآو وو نج نج ییااآوآو حک متحک مت دودو دردر

،،یی)کتبا )کتبا ممییکنا کنا ییما ما مش هدهمش هده رارا ییاخت جاخت ج منصبمنصب ب دند،ب دند، گرفت گرفت

63116311 : :5656.).)

وستوستییپپ

مظفرآل ۀدور پهلوانان یو مشاغل برخ مناصب: 1جدول شماره، 1شکل

منصب دوره پهلوانان فیرد

محمدنیرمب ر الدیام یخراس ن نیالدشج یاخ 6

(ق659ت 668)

بم ح کم

رمحمدیام ملا م ا محمدنیرمب ر الدیام سرخ محمدپهل ا 5

محمدنیرمب ر الدیام یبم ش هی لپهل ا 3

(ق681ت 659) شج ش ه

سس ه فرم نده

شج ش ه ملا م ا شج ش ه ق لبپهل ا 1

اصفه ح کم شج ش ه خرمپهل ا 5

(مدت)ک ت ه ابرق ه یوال

یمظفر سس ه فرم نده ا

کرم ح کم شج ش ه یخراس ن قغ نش هاسدبنپهل ا 1

اسدپهل ا برادر شج ش ه قغ نش ه محمدپهل ا 6

اسدپهل ا ک ینزد ا شج ش ه سرخ ی لپهل ا 8

اسدپهل ا ک ینزد ا و یخراس ن ریگیکشت شج ش ه چلچک شماپهل ا 9

رج یس قلع ک ت او شج ش ه ش هی نگپهل ا 60

را یش سردارا ا شج ش ه یغ ر داودپهل ا 66

م در ش همخدوم ملا م ا و یکرم ن ریگیکشت شج ش ه ایر؛پهل ا 65

شج ش ه

شج ش ه ین نیمز ش هی لپهل ا 63

نیالع بدنی سلط

ق(689ت 681)

سس ه فرم نده

شج ش ه مهذ پهل ا 61

نیالع بدنی سلط

ابرق ه یوال

سس ه فرم نده نیالع بدنی سلط یشهرب بک نیالدنی پهل ا 65

شج ش ه یخراس ن نیالدنی محمدبنپهل ا 61

(ق695ت 690) منص رش ه

سس ه سردار و اصفه یوال

شج ش ه یق رچ ی لپهل ا 66

(ق695ت 681) احمدسلط

کرم سس ه فرم نده

هزاره اوغ ح کم

سس ه فرم نده احمدسلط دریحنیالدقطبپهل ا 68


.ندوشن و بدیم اطراف یها : راه1مارهش نقشه، 2شکل

(www.google.images)

(.18شماره نقشه: 1356 ران،یا یخیتار)اطلس مظفرآل حکومت قلمرو وسعت :2، نقشه شماره3شکل


کتابنامهکتابنامه

کتابکتاب. . الفالف

من ساابتمن ساابت باا باا (، (، 63506350)) را ،را ،یاایاااا ییخخییتاا رتاا ر اقلااااقلااا ..66

دانشااگ هدانشااگ ه: : تهاارا تهاارا پ نصدساا ل ،پ نصدساا ل ، وو دوهاازاردوهاازار ییهاا هاا جشاانجشاان

..تهرا تهرا

باانباان حساانحساانالاادینالاادین تاا تاا یاازدی،یاازدی، شااه شااه ابااناباان. . 55

حسانی، حسانی، التا اریخ التا اریخ ج معج مع ،،((قق805805)) حسین،حسین، الدینالدین شه شه

..ملیملی کت بخ ن کت بخ ن : : نگهدارینگهداری محلمحل خطی،خطی، نسخ نسخ

اخبا ر اخبا ر ییالمقدور فالمقدور فببیی ج ج ،،((63516351)) ،، ربش ه ربش ه. ابن. ابن33

ییترجم محماد ل ترجم محماد ل ،،م رم رییآور تآور تشگفتشگفت یی ندگ ن ندگ ن م ر؛م ر؛ییتت

..کت کت نشرنشر وو ترجم ترجم بنگ هبنگ ه: : تهرا تهرا ،،یینج تنج ت

دردر پهلا ا پهلا ا پهلا ، پهلا ، ،،((63506350)) پ شا ، پ شا ، اماین اماین ی،ی،. اجلال. اجلال11

..تبریزتبریز دانشگ هدانشگ ه: : تبریزتبریز فردوسی،فردوسی، ش هن م ش هن م

با با تا ریخ، تا ریخ، ت ت اسط رهاسط ره ا ا ،،((63666366)) مهرداد،مهرداد،. به ر، . به ر، 55

تهرا : چشم . تهرا : چشم . پ ر،پ ر،اسم یلاسم یل اب الق سماب الق سم ک ششک شش

دیاا ا دیاا ا ،،((63856385)) محمااد،محمااد،الاادینالاادینشااماشااما حاا ف ،حاا ف ،. . 11

،،11چچ غنای، غنای، ق سام ق سام وو قزوینای قزوینای محماد محماد نسخ نسخ ا ا ح ف ،ح ف ،

.. لی لی: : تهرا تهرا

(، (، 63656365)) الله،الله،لطاافلطاافباانباان باادالله باادالله اباارو،اباارو،. حاا ف . حاا ف 66

تحقیاا تحقیاا وو تصااحیحتصااحیح وو قدماا قدماا مم اباارو،اباارو،حاا ف حاا ف جغرافیاا یجغرافیاا ی

مکت .مکت . یراثیراثتهرا : متهرا : م سج دی،سج دی، ص دقص دق

ف رسان م ف رسان م ،،((63166316)) ،،حسنحسنیر ایر امم یی،یی،فس فس ینیینی. حس. حس88

: : تهارا تهارا ، ،55 فسا یی، فسا یی، رستگ ررستگ ر منص رمنص ر تصحیحتصحیح ،،یین صرن صر

..امیرکبیرامیرکبیر

،،((63156315)) الادین، الادین، هما م هما م بنبنالدینالدینغی ثغی ث خ اندمیر،خ اندمیر،. . 99

محماادمحمااد نظاارنظاار یاار یاار بشاار،بشاار، افاارادافااراد اخباا راخباا ر الساایرالساایرحبیاابحبیااب

..خی مخی م کت بفروشیکت بفروشی: : تهرا تهرا ، ، 33چچ ،،33 دبیرسی قی،دبیرسی قی،

در در ی ی ف رسا ف رسا ،،((63956395)) ،، بدالرس و بدالرس و یراندیش،یراندیش،. خ. خ6060

برابر مغ لا ، تهرا : آب دب م.برابر مغ لا ، تهرا : آب دب م.

رریا یا ،،((63666366)) ،،ییاسالام اسالام بازرگ بازرگ المع رفالمع رف ههرریی. دا. دا6666

مرکاازمرکااز: : تهاارا تهاارا ، ، 66 ،،ییبجناا ردبجناا رد ییم ساا م ساا کاا ظمکاا ظم نظاارنظاار

..ییبزرگ اسلامبزرگ اسلام رۀالمع رفرۀالمع رفییدادا

تذکرۀالشااعراء،تذکرۀالشااعراء، ،،((63386338)) ساامرقندی،ساامرقندی،. دولتشاا ه . دولتشاا ه 6565

..خ ورخ ور چ پخ ن چ پخ ن : : تهرا تهرا رمض نی،رمض نی، محمدرض محمدرض همتهمت ب ب

تهارا : تهارا : . . ن ما ن ما لغات لغات (. (. 63516351)) اکبر،اکبر، لی لی. دهخدا، . دهخدا، 6363

..ن ن بیبی

،،((63806380)) میرسیدشااریف،میرسیدشااریف، ساامرقندی،ساامرقندی،. راقاام . راقاام 6161

بنیا د بنیا د : : تهارا تهارا سات ده، سات ده، من چهرمن چهر ک ششک شش ب ب راقم،راقم، ت ریخت ریخ

..افش رافش ر محمدمحمد م ق ف تم ق ف ت

یخ،یخ،التا ار التا ار جا مع جا مع ،،((63636363)) ،،اللهاللهفضلفضل یدالدینیدالدین. رش. رش6565

..ن ن بیبیتهرا : تهرا : ی،ی،م س م س ییچ پ محمد روشن و مصطفچ پ محمد روشن و مصطف

ا ک چا ا ک چا ،،((63916391)) ین،ین،کا ، بدالحسا کا ، بدالحسا ینین. ر. ر6161

تهرا : سخن. تهرا : سخن. ،،رندا رندا

،،((63656365)) باادالر اق، باادالر اق،الاادینالاادینکماا وکماا و ساامرقندی،ساامرقندی،. . 6666

بدالحساین بدالحساین اهتم ماهتم م ب ب البحرین،البحرین،مجمعمجمع وو السعدینالسعدینمطلعمطلع

مط لعا ت مط لعا ت مؤسس مؤسس : : تهرا تهرا ،،((دومدوم وو اوواوو دفتردفتر))66 ن ایی،ن ایی،

..فرهنگیفرهنگی تحقیق تتحقیق ت وو

،،((63136313)) محماد، محماد، بنبن لی لیمحمدبنمحمدبن ای،ای،. شب نک ره. شب نک ره6868

میره شااممیره شاام تصااحیحتصااحیح باا باا ای،ای،شااب نک رهشااب نک ره الانساا الانساا مجمااعمجمااع

..امیرکبیرامیرکبیر: : تهرا تهرا محدث،محدث،

الاادین،الاادین،جاالاوجاالاواحماادبناحماادبن خاا افی،خاا افی، فصاایحیفصاایحی. . 6969

محسان محسان تصاحیح تصاحیح وو مقدما مقدما فصیحی،فصیحی، مجملمجمل ،،((63816381))

..اس قیراس قیر: : تهرا تهرا ،،33وو55 آب دی،آب دی، نصرنصر ن جین جی

،،((63816381)) یف،یف، باااادالط باااادالطیحیااااییحیاااای یناااای،یناااای،. قزو. قزو5050

تهرا : انجمان تهرا : انجمان ،،محدثمحدث یره شمیره شممم یحیحتصحتصح یخ،یخ،الت ارالت ار لبلب

. . ییآث ر مف خر فرهنگآث ر مف خر فرهنگ

اکا نی، اکا نی، بیاد بیاد کلیا ت کلیا ت (، (، 63136313)). بید اکا نی، . بید اکا نی، 5656

: : نهارا نهارا اتا بکی، اتا بکی، پرویاز پرویاز شارح شارح اقبا و، اقبا و، با س با س مصححمصحح

.. وار وار کت بفروشیکت بفروشی

(، (، 63506350وا ، )وا ، ) . ک شفی سبزواری، م لان حسین. ک شفی سبزواری، م لان حسین5555

محمادجعفر محجا ، محمادجعفر محجا ، ن م سلط نی، ب اهتما م ن م سلط نی، ب اهتما م فت تفت ت

ایرا .ایرا . فرهن فرهن تهرا : بنی دتهرا : بنی د

محق محق مظفر،مظفر، آوآو ت ریخت ریخ ،،((63116311)) محم د،محم د، کتبی،کتبی،. . 5353

..امیرکبیرامیرکبیر: : تهرا تهرا ن ایی،ن ایی، بدالحسین بدالحسین مصححمصحح وو

جاا انمردی،جاا انمردی، آیااینآیااین ،،((63136313)) هاا نری،هاا نری، کااربن،کااربن،. . 5151

..ن ن : : تهرا تهرا نراقی،نراقی، احس احس ترجم ترجم


رویاا ،رویاا ، ،،((63866386)) الاادین،الاادین،میاارجلاومیاارجلاو کاازا ی،کاازا ی،. . 5555

..اس قیراس قیر: : تهرا تهرا اسط ره،اسط ره، حم س ،حم س ،

تصاا ف،تصاا ف، میااراثمیااراث ،،((63816381)) لئ ناا رد،لئ ناا رد، لاا یز ،لاا یز ،. . 5151

..مرکزمرکز: : تهرا تهرا کی انی،کی انی، مجدالدینمجدالدین ترجم ترجم

در رو گاا ر در رو گاا ر یرا یرا شااشاا ،،((63866386)) ،،جاا جاا یمباارت،یمباارت،. ل. ل5656

ی،ی،در قارو وساط در قارو وساط یرانای یرانای شاهر ا شاهر ا ییشاک همند شاک همند ؛؛ح ف ح ف

: دانشن م ف رس.: دانشن م ف رس.یرا یرا شش ،، اده ادهییصنعتصنعت ی ی ترجم هم ترجم هم

گزیااده، گزیااده، (، تاا ریخ (، تاا ریخ 63166316)). مساات فی، حماادالله، . مساات فی، حماادالله، 5858

..کت کت تهرا : دنی یتهرا : دنی ی

جا مع جا مع ،،((63856385)) محمدمفیاد، محمدمفیاد، با فقی، با فقی، مست فیمست فی. . 5959

: : تهارا تهارا ، ،33 افشا ر، افشا ر، ایار ایار مصاحح مصاحح وو محقا محقا مفیدی،مفیدی،

..اس قیراس قیر

الاادین،الاادین،جاالاوجاالاوباانباانالاادینالاادینمعااینمعااین یاازدی،یاازدی، معلااممعلاام. . 3030

نفیسی،نفیسی، سعیدسعید مقدم مقدم وو تصحیحتصحیح الهی،الهی، م اهبم اهب ،،((63516351))

..اقب واقب و: : تهرا تهرا

خ وندشا ه، خ وندشا ه، الدینالدینسیدبره سیدبره محمدبنمحمدبن میرخ اند،میرخ اند،. . 3636

: : تهارا تهارا ،،11 الانبیا ء، الانبیا ء، سیرتسیرت فیفی الصف ءالصف ءروض روض ،،((63396339))

..خی مخی م

،،((63136313)) لای، لای، بنبنالدینالدینغی ثغی ث فری مدی،فری مدی، ن یبن یب. . 3535

محادث، محادث، ه شام ه شام میار میار تصاحیح تصاحیح ب ب الانس ،الانس ،مجمعمجمع ذیلذیل

..امیرکبیرامیرکبیر: : تهرا تهرا

(، (، 69616961)) ،،هندوشااا ههندوشااا همحمااادبنمحمااادبن ی،ی،. نخجااا ان. نخجااا ان3333

یمیممصاحح بادالکر مصاحح بادالکر المراتاب، المراتاب، تعیینتعیین فیفی دست رالک تبدست رالک تب

، مساک : فرهنگسات لا م ، مساک : فرهنگسات لا م 66 اده، اده،یی ل ل ییاوغلاوغل یی ل ل

. . یج یج آذرب آذرب ی لیستیی لیستیس سس س ییش روش رو ییجمه رجمه ر

،،((63106310)) خاا ،خاا ،ییاحمااد لاحمااد ل ،،ییکرماا نکرماا ن ییرریاایاا. و . و 3131

مقدما مقدما وو ییتحشا تحشا و و ححییتصاح تصاح ،،(( یی)س لار)س لار کرم کرم خخییت رت ر

.. ییییفرم نفرم فرم نفرم خ ندا خ ندا کت بخ ن کت بخ ن : : تهرا تهرا ،،ییززییپ رپ ر ییب ست نب ست ن

باادالله، باادالله،باانباانننییالاادالاادشااه شااه ،،ییحماا حماا ق ت ق تیاایاا. . 3535

،،ییمناازومناازو یینقاانقاایی ل ل ترجماا ترجماا البلاادا ،البلاادا ،معجااممعجاام ،،((63806380))

راثراثیاایاامم: : تهاارا تهاارا ،،55وو66 ،،ییجاا جاا محماادمحمااد راساات رراساات رییوو

..کش رکش ر ییفرهنگفرهنگ

ظفرن ما ؛ ظفرن ما ؛ ،،((63316331)) لای، لای، الادین الادین شارف شارف یزدی،یزدی،. . 3131

با با تیم ریا ، تیم ریا ، دورهدوره دردر ایارا ایارا مفصال مفصال ما می ما می ت ریخت ریخ

..امیرکبیرامیرکبیر: : تهرا تهرا ب سی، ب سی، محمدمحمد تصحیحتصحیح

مقالهمقاله. . بب

نهضااااتنهضاااات»»(، (، 63116311))یدک ظم،یدک ظم،سااااساااا ی،ی،. روحاااا ن. روحاااا ن3636

، ، 1616وو1111شش یااد،یااد،مجلاا وحمجلاا وح ،،««خراساا نیخراساا نی اسااداسااد پهلاا ا پهلاا ا

..60656065ت ت 60066006و و 869869ت ت 866866دد

سااربدارا سااربدارا قیاا مقیاا م»»(. (. 63666366)) محمااد،محمااد، لاا ، لاا ،. قراگ. قراگ3838

..11ت ت 66، د، د619619. ش. شییفرهنگفرهنگ یه یه . مجل ک. مجل ک««کرم کرم

سایتسایت. . جج

::س یتس یت39. www.google.images

An Investigation of the Political and Military Role of ...

Documents

Transcript of An Investigation of the Political and Military Role of ...