Alea iacta est_Latín II
-
Upload
amparo-gasent -
Category
Education
-
view
3.926 -
download
4
description
Transcript of Alea iacta est_Latín II
ALEA IACTA EST
Textos latinos
IES Vilamarxant
Latín II 2012/2013
ÍNDICE
Página Contenido
1 Morfología nominal
19 Morfología verbal
41 1. Pasiva y Subjuntivo
42 2. La proposición de Relativo
44 3. Textos
45 4. CUM
46 5. Textos
48 6. Participio
50 7. Textos
51 8. Infinitivo
54 9. Textos
58 10. UT y NE
60 11. Textos
66 12. Construcción personal e impersonal de infinitivo
67 13. Práctica de Infinitivos
67 14. Textos
71 15. Falso Relativo
71 16. Textos
72 17. SI / NISI / NE / SIVE / CUM + QUI, QUAE, QUOD
18. Relativo con verbo en subjuntivo
73 19. Textos
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
78 20. Valores de QUOD
79 21. Interrogativas Directas
81 22. Indefinidos
82 23. Textos
83 24. Valores de QUO
25. Textos
84 26. Valores de UBI
85 27. Textos
88 28. Valores de DUM
29. Textos
89 30. Interrogativas Indirectas
90 31. Perifrástica
91 32. Estilo indirecto
92 33. Textos
95 34. Formas no personales: SUPINO, GERUNDIO Y
GERUNDIVO
98 Textos de César
119 Anexo I. C. Iulius Caesar. Vocabulario
121 Anexo II. Composición y sufijación verbal latina
125 Derivación y composición de verbos latinos
133 Anexo III. Imágenes
134 Anexo IV. Mapas
Latín II2012-2013
1
MORFOLOGÍA NOMINAL Recuerda que en latín los sustantivos y adjetivos se declinan. Esto significa que utilizan diferentes desinencias según la función que cumplen en la oración. PRIMERA DECLINACIÓN
- Sustantivos femeninos y algunos masculinos - Femenino de los adjetivos de tres terminaciones (tipo BONUS, BONA, BONUM)
DECLINA: ROSA, -AE SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
FU�CIO�ES BÁSICAS DE LOS CASOS
� Nominativo: sujeto, atributo, predicativo (del sujeto o atributo). � Vocativo: apelación � Acusativo: CD, Predicativo (del CD), CC (con preposición o sin ella), sujeto o
atributo de infinitivos. � Genitivo: CN, CC (con preposición) � Dativo: CI, CC (con preposición) � Ablativo: CC (con o sin preposición)
RECUERDA: los sustantivos se enuncian mediante el nominativo singular y el genitivo singular. El GE�ITIVO nos sirve para conocer la declinación: 1ª: -AE 2ª: -I 3ª: -IS 4ª: -US 5ª: -EI
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
2
SEGUNDA DECLINACIÓN
- Sustantivos masculinos y neutros. - Masculino y neutro de los adjetivos de tres teminaciones (BONUS, BONA, BONUM)
DECLINA: PUER, -I (m)
SINGULAR PLURAL
Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
DECLINA: TEMPLUM –I (n)
SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
Latín II2012-2013
3
*Los adjetivos de tres terminaciones siguen en su paradigma la segunda declinación para masculinos y neutros y la primera para femeninos. DECLINA: BONUS, BONA, BONUM
SINGULAR MASCULINO FEMENINO NEUTRO Nom.
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
PLURAL MASCULINO FEMENINO NEUTRO Nom.
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
RECUERDA: en un sintagma nominal, sustantivo y adjetivo concuerdan en género, número y caso.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
4
DECLINA LOS SIGUIENTES SINTAGMAS:
1) Nauta, -ae (m); romanus, -a, -um.
SINGULAR PLURAL N
V
Ac
G
D
Abl
2) Pinus, -i (f); altus, -a -um
SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
Latín II2012-2013
5
TERCERA DECLINACIÓN Los sustantivos de la tercera declinación se dividen en: -Parisílabos (o temas en –i): mismo número de sílabas en Nom. Sg. y Gen. Sg. (Ejm. Hostis, hostis) -Imparisílabos (o temas en consonante): distinto número de sílabas (Ejm. Civitas, civitatis). En esta declinación tenemos sustantivos masculinos, femeninos y neutros.
IMPARISÍLABOS
Ejm. Rex, regis (masc); Civitas, civitatis (fem); nomen, nominis (neutro)
NEUTROS SINGULAR PLURAL N -∅ /-S -A V -∅ /-S -A A -∅ / -S -A G -IS -UM D -I -IBUS A -E -IBUS
PARISÍLABOS Ejm. Hostis, hostis (masc); nubes, nubis (fem); mare, maris (neutro).
NEUTROS SINGULAR PLURAL N -∅ -IA V -∅ -IA A -∅ -IA G -IS -IUM D -I -IBUS A -I -IBUS
EXCEPCIONES
- Imparisílabos que se declinan como parisílabos (gen. Pl. –IUM), los llamamos falsos imparisílabos: sustantivos monosílabos que tienen dos consonantes ante la terminación –IS del genitivo singular. Ejm. Urbs, urbis.
- Parisílabos que se declinan como imparisílabos (gen. Pl. –UM): o Nombres de parentesco en –ter. Ejm, pater, patris; mater, matris, frater, fratris.
o Los sustantivos: canis, canis; iuvenis,- is, senex, senis y vates, -is.
MASCULINOS/ FEMENINOS SINGULAR PLURAL N -∅/-S -ES V -∅/-S -ES Ac -EM -ES G -IS -UM D -I -IBUS Ab -E -IBUS
MASCULINOS/ FEMENINOS SINGULAR PLURAL N -S /-∅ -ES V -S / -∅ -ES A -S / -∅ -ES G -IS -IUM D -I -IBUS A -E -IBUS
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
6
DECLINA: HOSTIS, HOSTIS (m)
SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
CIVITAS, CIVITATIS (f)
SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
Latín II2012-2013
7
ADJETIVOS En cuanto a los adjetivos de la tercera declinación, existen de varios tipos. TODOS se declinan como parisílabos excepto vetus, veteris; dives, divitis; pauper, pauperis: - Dos terminaciones –IS (masc y fem) y –E (neutro). DECLINA: FORTIS, FORTE
SINGULAR MASC / FEM NEUTRO Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
PLURAL MASC / FEM NEUTRO Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
8
- Una terminación: Se enuncian con el nom. Sg. (que sirve para los tres géneros) y en genitivo singular. DECLINA: PRUDENS, -TIS
SINGULAR MASC / FEM NEUTRO Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
PLURAL MASC / FEM NEUTRO Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Latín II2012-2013
9
DECLINA: FELIX, -ICIS
SINGULAR MASC / FEM NEUTRO Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
PLURAL MASC / FEM NEUTRO Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
10
DECLINA: VETUS, VETERIS
SINGULAR MASC / FEM NEUTRO Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
PLURAL MASC / FEM NEUTRO Nom.
Voc.
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Latín II2012-2013
11
CUARTA DECLINACIÓN Los sustantivos de la cuarta declinación pueden ser masculinos, femeninos y neutros.
- Masculinos y femeninos: Nom. –us; Gen. –us. - Neutros: Nom. –u; Gen. –us.
DECLINA: FRUCTUS, -US (m)
SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
DECLINA: CORNU, -US (n)
SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
12
QUINTA DECLINACIÓN Los sustantivos de la quinta declinación son la mayoría femeninos. Nom. –es; Gen. -ei DECLINA: DIES, DIEI (m/f)
SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
DECLINA LOS SIGUIENTES SINTAGMAS:
1) Rex, regis (m), pauper, pauperis
SINGULAR PLURAL N
V
Ac
G
D
Abl
Latín II2012-2013
13
2) Mare, maris (n), magnus, -a, -um
SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
3) Puella, puellae (f) ; fortis, forte SINGULAR PLURAL Nominativo
Vocativo
Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
14
SISTEMA PRONOMINAL. PRONOMBRES PERSONALES
SINGULAR PLURAL 1ª P. 2º P 3ª (refl) 1ª P 2ª P 3ª (refl) Nom. EGO TU - NOS VOS -
Acus. SE SE
Gen.
Dat.
Abl.
RELATIVO
SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. QUI QUAE QUOD
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Latín II2012-2013
15
LOS NUMERALES
CARDINALES ORDINALES
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXX
XL
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
16
L
LX
LXX
LXXX
XC
C
D
M
DEMOSTRATIVOS
SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. HIC HAEC HOC
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
SINGULAR PLURAL
M F N M F N Nom. ISTE ISTA ISTUD
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Latín II2012-2013
17
SINGULAR PLURAL
M F N M F N Nom. ILLE ILLA ILLUD
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
SINGULAR PLURAL M F N M F N Nom. IS EA ID
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
SINGULAR PLURAL
M F N M F N
Nom. IPSE IPSA IPSUM
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
18
INTERROGATIVO
SINGULAR PLURAL M F N M F N
Nom. QUIS QUID
Acus.
Gen.
Dat.
Abl.
Latín II2012-2013
19
MORFOLOGÍA VERBAL RECUERDA:
� El verbo en latín está formado por una RAIZ y una serie de MORFEMAS. La
RAIZ nos informa del significado del verbo. Los MORFEMAS indican:
- tiempo (presente, imperfecto, perfecto, pasado…) - modo (indicativo o subjuntivo) - voz (activa o pasiva) - número - persona
� El verbo en latín se enuncia con:
1ª persona presente indicativo, 2ª persona presente indicativo, infinitivo de presente, 1º persona pretérito perfecto, supino Ejm. AMO, AMAS, AMARE, AMAVI, AMATUM MONEO, MONES, MONERE, MONUI, MONITUM REGO, REGES, REGERE, REXI, RECTUM AUDIO, AUDIS, AUDIRE, AUDIVI, AUDITUM
� El verbo latino se puede dividir en 5 conjugaciones, que se distinguen por la 2º persona del singular del presente de indicativo y por el infinitivo de presente.
1º Temas en A – Verbos cuyo tema de presente acaba con A Ejm. AMAS – AMARE 2º Temas en Ē – Verbos cuyo tema de presente acaba con E Ejm. MONES – MONĒRE 3º Temas en consonante - Verbos cuyo tema de presente acaba en consonante Ejm. REGO ; REGIS – REGĔRE > REG- 3º Mixta – Verbos con características de la 3ª y de la 4ª conjugación. Ejm. CAPIO , CAPIS, CAPĔRE > CAP/ CAPI- 4ª Temas en I – Verbos cuyo tema de presente acaba con I Ejm. AUDIO – AUDIRE > AUDI-
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
20
RECUERDA: DESINENCIAS PERSONALES ACTIVAS
Desinencias activas �ormales Desinencias especiales Pret. Perfecto
-m / -o -i
-s -isti
-t -it
-mus -imus
-tis -istis
-nt -erunt / -ere
DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS
Desinencias pasivas
-r
-ris
-tur
-mur
-mini
-ntur
Latín II2012-2013
21
VOZ ACTIVA TEMA DE PRESE�TE PRESENTE I: RAIZ + DESINENCIAS PERSONALES Subj:1º TEMA+ E + DES. PERSONALES; 2ª, 3º, 3ºM y 4º:TEMA + A + DES. PERSONALES PRETÉRITO IMPERFECTO I: TEMA DE PRESENTE + (E) BA + DESINENCIAS S: TEMA DE PRESENTE + (E) RE+ DESINENCIAS FUTURO 1º y 2º: TEMA DE PRESENTE + BO/I/U + DESINENCIAS 3ª, 3ªm Y 4ª: TEMA DE PRESENTE + A/E + DESINENCIAS IMPERATIVO 2ª Sg: -∅ 2ª Pl: -TE TEMA DE PERFECTO PRETÉRITO PERFECTO I: TEMA DE PERFECTO + DESINENCIAS ESPECIALES S: TEMA PERFECTO + ERI + DESINENCIAS PERSONALES PLUSCUAMPERFECTO I: TEMA DE PERFECTO + ERA+ DESINENCIAS PERSONALES S: TEMA DE PERFECTO +ISSE+DESINENCIAS PERSONALES FUTURO PERFECTO TEMA DE PERFECTO + ERO/I + DESINENCIAS
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
22
VOZ PASIVA TEMA DE PRESE�TE PRESENTE I: RAIZ + DESINENCIAS PERSONALES PASIVAS Subj:1º TEMA+ E + DES. PERSONALES PASIVAS 2º, 3º, 3ºM y 4º:TEMA + A + DES. PERSONALES PASIVAS PRETÉRITO IMPERFECTO I: TEMA DE PRESENTE + (E) BA + DESINENCIAS PASIVAS S: TEMA DE PRESENTE + (E) RE+ DESINENCIAS PASIVAS FUTURO 1º y 2º: TEMA DE PRESENTE + BO/I/U + DESINENCIAS PASIVAS 3ª, 3ªm Y 4ª: TEMA DE PRESENTE + A/E + DESINENCIAS PASIVAS TEMA DE PERFECTO PRETÉRITO PERFECTO I: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + PRES. I. SUM S: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + PRES. S. SUM PLUSCUAMPERFECTO I: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + IMPERF. I. SUM S: PARTICIPIO PERFECTO NOM. + IMPERF. S. SUM FUTURO PERFECTO PARTICIPIO PERFECTO NOM. + FUTURO SUM
Latín II2012-2013
23
FORMACIÓN DE LOS TIEMPOS VERBALES
TEMA DE PRESENTE VOZ ACTIVA PRESENTE I
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AM-O MONE-O REG-O CAPI-O AUDI-O
PRESENTE S
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AM-E-M MONE-A-M REG-A-M CAPI-A-M AUDI-A-M
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
24
PRETÉRITO IMPERFECTO I
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-BA-M MONE-BA-M REG-E-BA-M CAPI-E-BA-M AUDI-E-BA-M
PRETÉRITO IMPERFECTO S
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-RE-M MONE-RE-M REG-E-RE-M CAPI-E-RE-M AUDI-E-RE-M
* Las conjugaciones 3ª, 3ª mixta y 4ª añaden una vocal temática -E- entre el tema y el morfema -BA- de imperfecto.
Latín II2012-2013
25
FUTURO
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-B-O MONE-B-O REG-A-M CAPI-A-M AUDI-A-M
TEMA DE PRESENTE VOZ PASIVA PRESENTE I
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AM-OR MONE-OR REG-OR CAPI-OR AUDI-OR
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
26
PRESENTE S
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AM-E-R MONE-A-R REG-A-R CAPI-A-R AUDI-A-R
PRETÉRITO IMPERFECTO I
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-BA-R MONE-BA-R REG-E-BA-R CAPI-E-BA-R AUDI-E-BA-R
Latín II2012-2013
27
PRETÉRITO IMPERFECTO S
1ª 2ª 3ª 3ª MIXTA 4ª AMA-RE-R MONE-RE-R REGE-RE-R CAPI-E-RE-R AUDI-E-RE-R
* Las conjugaciones 3ª, 3ª mixta y 4ª añaden una vocal temática -E- entre el tema y el morfema -BA- de imperfecto. TEMA DE PERFECTO VOZ ACTIVA PRETÉRITO PERFECTO I
1ª 2ª 3ª AMAV-I MONU-I REX-I
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
28
3ª MIXTA 4ª
CEP-I AUDIV-I
PRETÉRITO PERFECTO S
1ª 2ª 3ª AMAV-ERI-M MONU-ERI-M REX-ERI-M
3ª MIXTA 4ª CEP-ERI-M AUDIV-ERI-M
Latín II2012-2013
29
PLUSCUAMPERFECTO I
1ª 2ª 3ª AMAV- ERA-M MONU- ERA-M REX- ERA-M
3ª MIXTA 4ª
CEP- ERA-M AUDIV- ERA-M
PLUSCUAMPERFECTO S
1ª 2ª 3ª AMAV- ISSE-M MONU- ISSE -M REX- ISSE -M
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
30
3ª MIXTA 4ª CEP- ISSE -M AUDIV- ISSE -M
FUTURO PERFECTO
1ª 2ª 3ª AMAV- ER-O MONU- ER-O REX- ER-O
3ª MIXTA 4ª CEP- ER-O AUDIV- ER-O
Latín II2012-2013
31
TEMA DE PERFECTO VOZ PASIVA PRETÉRITO PERFECTO I
1ª 2ª 3ª AMATUS SUM MONITUS SUM RECTUM SUM
3ª MIXTA 4ª
CAPTUS SUM AUDITUS SUM
PRETÉRITO PERFECTO S
1ª 2ª 3ª AMATUS SIM MONITUS SIM RECTUS SIM
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
32
3ª MIXTA 4ª CAPTUS SIM AUDITUS SIM
PLUSCUAMPERFECTO I
1ª 2ª 3ª AMATUS ERAM MONITUS ERAM RECTUS ERAM
3ª MIXTA 4ª CAPTUS ERAM AUDITUS ERAM
Latín II2012-2013
33
PLUSCUAMPERFECTO S
1ª 2ª 3ª AMATUS ESSEM MONITUS ESSEM RECTUS ESSEM
3ª MIXTA 4ª
CAPTUS ESSEM AUDITUS ESSEM
FUTURO PERFECTO
1ª 2ª 3ª AMATUS ERO MONITUS ERO RECTUS ERO
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
34
3ª MIXTA 4ª
CAPTUS ERO AUDITUS ERO
VERBOS IRREGULARES VERBO SUM PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO
INDICATIVO FUTURO
Latín II2012-2013
35
PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO SUBJUNTIVO
PRET. PERFECTO
INDICATIVO PRET.
PLUSCUAMPERFECTO INDICATIVO
FUTURO PERFECTO
PRET. PERFECTO
SUBJUNTIVO PRET.
PLUSCUAMPERFECTO SUBJUNTIVO
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
36
VERBO EO PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO
INDICATIVO FUTURO
eo ibam ibo
PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO
SUBJUNTIVO eam irem
Latín II2012-2013
37
PRET. PERFECTO
INDICATIVO PRET.
PLUSCUAMPERFECTO INDICATIVO
FUTURO PERFECTO
ii ieram iero
PRET. PERFECTO SUBJUNTIVO
PRET. PLUSCUAMPERFECTO
SUBJUNTIVO ierim iissem
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
38
VERBO FERO PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO
INDICATIVO FUTURO
fero ferebam feram
PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO
SUBJUNTIVO feram ferrem
Latín II2012-2013
39
PRET. PERFECTO
INDICATIVO PRET.
PLUSCUAMPERFECTO INDICATIVO
FUTURO PERFECTO
tuli tuleram tulero
PRET. PERFECTO SUBJUNTIVO
PRET. PLUSCUAMPERFECTO
SUBJUNTIVO tulerim tulissem
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
40
VERBO VOLO
PRESENTE INDICATIVO IMPERFECTO INDICATIVO
FUTURO
volo Volebam volam
PRESENTE SUBJUNTIVO IMPERFECTO
SUBJUNTIVO velim vellem
Latín II2012-2013
41
1) VOZ PASIVA Y SUBJUNTIVO. Analiza y traduce los siguientes verbos:
Demonstratum est: Audiemur:
Fatigati sunt: Audirentur:
Legantur: Egredi:
Impetrata sint: Pugnati erunt:
Habitum esset: Dici:
Usi eramus: Sustentum sit:
Habitae simus: Secutae essetis:
Captum esse: Amemur:
Amatum iri: Inventae sunt:
Pugnati erunt: Dictam esse:
Habitum est: Missae erant:
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
42
2) LA PROPOSICIÓN DE RELATIVO. Analiza morfosintácticamente y traduce:
-Igitur, comitiis habitis, Tullius et Antonius consules declarantur. -Filii a parentibus suis amentur. -Veritas a vobis dicatur. -Puellae a magistris docebantur. -Oportet a omnibus amari. -Illae litterae missae erant ab hoc consule. -Ipse dux occisus est et milites eius se ipsos occiderunt. -Aduatuci, de quibus supra scripsimus, cum copiis venerunt. -Amor patriae, quem romani antiqui habebant, libris laudatur. -Caesar in eundem locum unde profectus erat rediit. -Ambiorix cum equitatu in Aduatucos, qui eius regno finitimi erant, proficiscitur.
La proposición subordinada relativa se construye con indicativo y puede ir introducida por: • Pronombre relativo: qui, quae, quod: “que, quien, el que, el cual...” • Pronombres relativos-indefinidos:
� quicumque, quaecumque, quodcumque: “quienquiera que, cualquiera que” � quisquis, quidquid: “quienquiera que, cualquiera que” � qualis, quale: “cual” � quantus, a, um: “cuanto, cuanta”
• Adverbios relativos de lugar: ubi, unde, quo, qua: “donde, de donde, adonde, por donde”.
Latín II2012-2013
43
-Omnes homines, quicumque sunt, fratres sunt nostri. -Urbs Cartago, sperata victoria, a Scipione Africano minore expugnata est. -Duae erant viae, qua ex Medis, ubi ille hiemabat, ad adversariorum hibernacula posset perveniri. -Milites dilecti, electo imperatore, missi sunt ut (para) Thermopylas occuparent.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
44
3) TEXTOS DE CÉSAR
DESCRIPCIÓN DE LOS GALOS (Ver mapa en el diccionario, p. 210) Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, Pvo. institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant,* proximique sunt Germanis qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt. (De Bello Gallico. I, 1-5) *Viajan en caravana.
Latín II2012-2013
45
4) CUM Cum sua sponte his persuadere non possent, legatos ad Dumnorigem Haeduum mittunt. Haedui, cum se ab iis non defenderent, legatos ad Caesarem mittunt. Cum te nimium laudas, nec bella nec puella es. Dies triginta in nave fui, cum semper mortem exspectabam. Facile omnes, cum valemus, recta concilia aegrotis damus. Cum gravi vulnere affectus esset consul a pugna removit. Caedebatur virgis in medio foro cum nullus gemitus audiebatur. In id saeculum Romuli aetas cecidit, cum iam Graecia poetarum et musicorum plena esset. Cum vita sine amicis metus plena sit, amicitias quaerere debemus. Antonius, cum aeger esset, proelio adesse non potuit. Cum omnia eis deessent, obsidionem tamen fortiter tulerunt. Haec cum Caesari nuntiarentur, copias e castris sibi eduxit.
RECUERDA. Cum puede ser:
1.- Preposición de ablativo: “con”. 2.- �exo subordinado: 2.1.- Con indicativo:
� Temporal: “cuando, mientras, desde que”. 2.2.- Con subjuntivo:
� Cum histórico (pto. imperf./ plusc.): “como, gerundio o al+infinitivo”. � Causal (presente / pto.pto.): “porque, puesto que” � Concesivo (correlativos como tamen, attamen…): “aunque”.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
46
5) TEXTO LOS ADUÁTUCOS REGRESAN A SU CASA
Aduatuci,* de quibus supra scripsimus, cum omnibus copiis auxilio Nerviis* venirent,
hac pugna nuntiata, ex itinere domum reverterunt; cunctis oppidis castellisque desertis,
sua omnia in unum oppidum egregie natura munitum contulerunt.
(De Bello Gallico. II, 29, 1-2)
*Los aduátucos, habitantes de Aduática, ciudad belga (hoy Tongres). *Los nervios, pueblo belga.
Latín II2012-2013
47
LOS JINETES ENEMIGOS TRABAN COMBATE CON LOS NUESTROS Y SON RECHAZADOS A LAS SELVAS
Equites hostium acriter proelio cum equitatu nostro in itinere conflixerunt. Nostri omnibus
partibus superiores fuerunt atque eos in silvas collesque compulerunt. Sed compluribus
interfectis nonnullos ex suis amiserunt.
(De Bello Gallico, V, 15, 3)
CÉSAR SE DIRIGE A RÍMINI DONDE RECOGE AL RESTO DE LAS LEGIONES Caesar, cognita militum voluntate, Ariminum cum ea legione proficiscitur ibique tribunos
plebis qui ad eum confugerant, convenit; reliquas legiones ex hibernis evocat et subsequi
iubet.
(De Bello Civili, I, 7)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
48
6) CONSTRUCCIONES DE PARTICIPIO -Imperatore vincente, magna fuit laetitia. -Lupa sitiens ad flumen appropinquavit. -Eum litteras scribentem inveni. -Imperator, ab hostibus victus, se cecidit. -Imperator venit, hostes victurus. -Hostibus fugatis, nostri ad flumen venerunt. -Hostes, a nostris fugati, ad flumen venerunt. -Imperator oppidum, a paucis defensum, non ceperat. -Caesar idoneam tempestatem nactus tertia vigilia naves solvit. -Caesar pontes reficere conatus ad flumen venit. -Imperator oppidum, paucis id defendentibus, non ceperat.
RECUERDA. Morfosintaxis del participio:
1.-Definición: es un adjetivo verbal que concierta en gº, nº y caso con el sustantivo. 2.- Morfología y traducción (ten en cuenta el valor activo/pasivo y el matiz temporal):
� Presente: ama-ns, -antis; “amando / (el) que ama/ (el) que amaba / prop. sub.” � Pasado: amat-us, -a, -um; “amado /habiendo sido amado/que ha sido amado/ prop.
sub.” � Futuro: amat-urus, -a, -urum; “(el) que va a mar/ que amará/ para amar”.
3.-Sintaxis: � Concertado: concierta en género, número y caso con el sustantivo al que
acompaña: ej.; Hostes, a nostris copiis victi, se receperunt. � Ablativo absoluto (equivale a una subordinada adverbial):
Ej.; Gallis a romanis victis, tota Gallia romana provincia fuit.
�OTA: César utiliza con frecuencia los siguientes
participios deponentes: Nactus (nasciscor, encontrando); conatus (conor: intentando); secutus (sequor: siguiendo); arbitratus (arbitror: juzgando, considerando); profectus (proficiscor: avanzando), (co)hortatus (hortor: animando), moratus (moror: demorándose); ausus (audeo -semideponente-: atreviéndose); veritus (vereor: temiendo)...
Latín II2012-2013
49
-Delphini fugientes pisces secuti appropinquunt. -Romani pontem tempestatum vi ruptum invenerunt. -Milites loci oportunitatem arbitrati turres duas constituere coepiunt. -Hostes, a nostris copiis victi, se receperunt. -Galli castra oppugnaturi ad Clusium venerunt.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
50
7) TEXTO: CÉSAR RETIRA EL EJÉRCITO A LOS CUARTELES DE INVIERNO Itaque vastatis omnibus eorum agris, vicis aedificiisque incensis Caesar exercitum reduxit et
in Aulercis*, Lexoviis* reliquisque item civitatibus, quae proxime bellum fecerant, in hibernis
conlocavit.
(Bello Gallico. III, 29, 3) * Aulerci. -orum: celtas, en Normandía.
* Lexovii, -orum: lexovios, en la desembocadura del Sena. CÉSAR DESPUÉS DE UNA LARGA JORNADA LLEGÓ A NOVIODUNO
Postridie eius diei Caesar, priusquam se hostes ex terrore ac fuga reciperent, in fines
Suessionum, qui proximi Remis* erant, exercitum duxit et magno itinere confecto ad oppidum
Noviodunum contendit.
(De Bello Gallico, II, 12) *Remi, -orum: los Remos
Latín II2012-2013
51
8) CONSTRUCCIONES DE INFINITIVO RECUERDA. MORFOSINTAXIS DEL INFINITIVO: 1.-Definición: es un sustantivo verbal. 2.- Morfología:
ACTIVO PASIVO PRESENTE
AM-A-RE MOV-E-RE DIC-E-RE AUD-I-RE
AM-A-RI MOV-E-RI DIC-I AUD-I-RI
PASADO
AMAV-ISSE MOV-ISSE DIX-ISSE AUDIV-ISSE
AMAT-UM,-AM,-UM; -OS-AS-A ESSE MOT-UM, -AM,-UM ; -OS,-AS,-A
ESSE DICT-UM, -AM,-UM; -OS,-AS,-A
ESSE AUDIT-UM,-AM,-UM; -OS,-AS,-A
ESSE
FUTURO
AMAT-URUM, -AM, -UM;-OA,-AS,-
A ESSE MOT-URUM, -AM,-UM;-OS,-AS,-A
ESSE DICT-URUM, -AM,-UM; -OS,-AS,-A
ESSE AUDIT-URUM,-AM,-UM; -OS,-AS,-
A ESSE
AMATUM IRI MOTUM IRI DICTUM IRI AUDITUM IRI
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
52
3.-Sintaxis: Funciones:
� Sujeto: licet, decet, oportet, accidit, fit, evenit (verbos o expresiones impersonales). � Verbos transitivos de entendimiento, lengua, sentido y voluntad (volo, cupio, iubeo,
incipio…// “querer, desear, poder, deber, ordenar, comenzar a… � Atributo: con verbo sum.
Construcciones:
� Construcción de Infinitivo Concertado: Caesar milites “e castris exire” iussit. (César ordenó a los soldados salir del campamento).
� Proposición Subordinada de INFINITIVO NO CONCERTADO: Infinitivo con sujeto propio en Acusativo.
Gaudeo (te venire) (Veo que tú vienes). 4.-Traducción (ten en cuenta el valor activo/pasivo y el matiz temporal):
NORMAS PARA LA TRADUCCIÓN AL CASTELLANO
Dico (digo) que el general viene ducem venire Dixi (dije) que el general venía Dico (digo) que el general vino /ha venido ducem venisse Dixi (dije) que el general había venido Dico (digo) que el general vendrá ducem venturum esse Dixi (dije) que el general vendría
Latín II2012-2013
53
-Dux fossam fieri iussit. -Maluit diligi quam metui. -Dicere recordari est. -Iste sacra neglegi fecit. -Dux castra vallo muniri vetuit. -Mendacem memorem esse oportet. -Omnia contemnere possumus; nemo omnia habere potest. -Cato litterarum radices amaras esse dicit, fructus iucundiores. -Ille miser se esse civem romanum clamabat. -Necesse est in rebus contrariis duabus alterum verum esse, alterum falsum. -Vir ingratus se accepisse beneficium negat. -Celeriter saltos Pyrenaeos occupari iubet. -Eum a Pompeio missum esse in Hispaniam demostratum est. -Audiverat Pompeium per Mauretaniam cum legionibus iter in Hispaniam facere. -Aristoteles Orpheum poetam fuisse dixit. -Civitates leges amare et timere bonum est.
�OTA: Iubeo (ordenar), flagito (pedir, exigir), doceo (enseñar), celo
(ocultar), posco (pedir), rogo (preguntar, rogar), hortor (animar)… rigen dos acusativos (uno de cosa aliquid y otro de persona aliquem). Cuando el acusativo de cosa es un infinitivo, analízalo como infinitivo no concertado y que el acusativo de persona funcione como sujeto del infinitivo.
Traducción: ordenar a (alguien) que... Ej.: Dux “milites castra occupare” iussit. Suj inf. C. D. V. Trans (El general ordenó a los soldados que ocuparan ...)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
54
9) TEXTOS CASIVELAUNO PIDE LA PAZ Y CÉSAR PONE CONDICIONES
Cassivellaunus, hoc proelio nuntiato, tot detrimentis acceptis1, vastatis finibus, maxime
etiam permotus defectione civitatum, legatos per Atrebatem Commium de obsidum
deditione ad Caesarem mittit. Caesar, cum constituisset hiemare in continenti propter
repentinos Galliae motus neque multum aestatis superesset, obsides imperat et constituit
quid vectigalis (qué tributos) in annos singulos populo Romano penderet.
(De Bello Gallico, V)
1 Realiza la derivación y composición preverbial de los verbos marcados en los textos. Al final del dossier tienes un listado de verbos, busca la raíz de la que proviene el verbo señalado y trata de encontrar sus derivados.
Latín II2012-2013
55
MODO DE VIDA DE LOS GERMANOS Germani agriculturae non student,* maiorque pars eorum victus in lacte, caseo, carne consistit.
Neque quisquam agri fines habet proprios; sed magistratus ac principes in annos singulos*
gentibus agros distribuunt atque anno post* alio transire cogunt.
(De Bello Gallico, VI, 22,1) *Studeo: dedicarse a (alicui rei) *In annos singulos: para cada año. *Anno post: al año siguiente.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
56
LOS GERMANOS EN FUGA INTENTAN CRUZAR EL RHIN Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius* fugere
destiterunt* quam ad flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter quinque pervenerunt.
Ibi perpauci aut viribus confisi tranare contenderunt aut lintribus inventis sibi salutem
reppererunt.
(De Bello Gallico, I, 53, 1-2)
*Destiterunt: dejaron de. *Prius…quam (priusquam): antes que/hasta que.
Latín II2012-2013
57
ACTIVIDAD DE VERCINGETÓRIX Cum iam muro turres appropinquavissent, ex captivis* Caesar cognovit Vercingetorigem
consumpto pabulo castra movisse propius Avaricum atque ipsum cum equitatu expeditisque
insidiarum causa profectum.
(De Bello Gallico, VII, 18, 1-2) *Cognosco: informarse por (ex + abl.)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
58
10) UT (UTI) Y NE
NOTAS:
1.-Los verbos como iubeo (ordenar), flagito (pedir, exigir), doceo (enseñar), celo (ocultar), posco (pedir), rogo (preguntar, rogar), cohortor (animar) etc rigen dos acusativos (uno de cosa aliquid y otro de persona aliquem). Ahora bien, en ocasiones el acusativo de cosa podrá ser: acusativo / subordinada sustantiva de ut /ne / quod.../ de infinitivo; sin embargo, no se construyen igual postulo, peto (ab aliquo, aliquid) e impero (alicui, aliquid). Subrayadlos en el diccionario. Prop. sub. sust. CD
Ej. : Caesar milites iubet “ut ...” (César ordena a los soldados que...) Ac. Pers. V.
2.- Los siguientes verbos o expresiones impersonales se construyen con infinitivo o proposición subordinada sustantiva de ut / ne/ quod...:
Accidit, contingit y evenit (sucede), fit (sucede, se produce), nuntiatum est (se anuncia),
constat (consta), expedit (es conveniente), praestat (es mejor), licet (es líicto), decet (conviene), necesse est (es necesario), oportet (conviene), dedecet (no es decoroso), dictum est (se dijo)... Subrayadlos en el diccionario.
RECUERDA. UT puede ser:
1.- Adverbio interrogativo / exclamativo/ desiderativo: “¿cómo?, ¡cómo!”… 2.- �exo subordinado: 2.1.- Con indicativo:
� Comparativo-modal (posibles correlativos: sic, ita, qualis…): “como según”. � Temporal (ut primum): “cuando, mientras, desde que”. � Causal: “según, porque, como”
2.2.- Con subjuntivo: � Sustantivo: “que”. (Funcionará como sujeto, CD, atributo o aposición) � Final: “para (que)” � Consecutivo: “que, de modo que” (adverbio –ita, sic, tantus- + ut / is, ea, id +
ut; sigue a la principal). � Concesivo: “aunque” (correlativos: tamen; precede a la principal)
Para distinguir los valores de UT + subjuntivo:
1. Completivas y finales son mucho más frecuentes 2. Completivas y finales NO LLEVAN CORRELATIVOS. 3. Para distinguir completivas y finales HAY QUE ANALIZAR LA ORACIÓN
PRINCIPAL (ver si el verbo es transitivo o no y si tiene sujeto y CD). 4. Consecutivas siguen a la principal, las concesivas suelen precederla.
Latín II2012-2013
59
EJEMPLOS -Ita sentio, ut loquor. -Galli, ut supra memoravimus, equitatum, qui nondum redierat, exspectabant. -Ut primum loqui coepit, ceteri tacuerunt. -Consul timebat ne galli, priusquam auxilia venirent, impetum facerent. -Accidit ut hostes iam maiores copias haberent. -His rebus fiebat ut minus facile finitimis bellum inferre possent. -Caesar milites postulavit ut omnes scaphas ad litus appulsas habeant. -Caesar statuit ut equites proficiscerentur. -Helvetii a Caesare postulaverunt ut sibi iter per provinciam daret. -Eis Caesar imperavit ut ducentos obsides sibi dederint. -Dux suos milites iubet ut de finibus cum omnibus copiis exirent. -Caesar milites intra munitiones continuit, ne ab hostibus caperentur. -Caesar legiones cohortatur ut in fide maneant atque hostium impetum sustineant.
RECUERDA. �E puede ser: 1.- Adverbio de negación (con subjuntivo): “no” 2.- �exo subordinado (con subjuntivo):
� Sustantivo: “que” /”que no” con verbos de temor. (Funcionará como sujeto, CD, atributo o aposición). Ej.: Dux veritus ne… “El general temiendo que…”
� Final: “para (que) no” Para distinguir completivas y finales HAY QUE ANALIZAR LA ORACIÓN PRINCIPAL (ver si el verbo es transitivo o no y si tiene sujeto y CD).
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
60
-Ne milites exirent iussit. -Eadem nocte accidit ut esset luna plena, -Munitiones ita firmavit, ut hostes irrumpere non possent. 11) TEXTOS LOS HABITANTES, ASEDIADOS Y SIN AGUA, SE RINDEN A CÉSAR Quo facto repente perennis exaruit fons tantamque attulit* oppidanis salutis*
desperationem, ut id non hominum consilio*, sed deorum voluntate factum putarent. Itaque se
necessitate coacti tradiderunt.
(De Bello Gallico, VIII, 43,5)
*Attulit: produjo. *Salutis: suerte, salvación *Consilio: decisión.
Latín II2012-2013
61
ALGUNOS PUEBLOS DE HISPANIA SE UNEN A CÉSAR Y LE SUMINISTRAN ALIMENTO Hos Tarraconenses et Iacetani* et Ausetani* et paucis post diebus Illurgavonenses,* qui
flumen Hiberum attingunt,* insequuntur. Petit ab his omnibus ut se frumento iuvent*.
Pollicentur atque omnibus undique conquisitis iumentis in castra deportant.
(De Bello Civili. I 60, 2-3)
*Iacetani: jacetanos, de Jaca. *Ausetani: de Ausa (Vich), pueblo íbero. *Illurgavonenses: de Amposta. *Attingunt: tocar, lindar.
Impedimenta de un legionario romano
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
62
CÉSAR CELEBRA UNA ENTREVISTA CON ARIOVISTO
Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequo fere spatio a
castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum, ad colloquium venerunt. Legionem
Caesar, quam equis devexerat*, passibus ducentis ab eo tumulo constituit. Item equites
Ariovisti pari intervallo constiterunt.*
(De Bello Gallico, I, XLIII)
*Devexerat: había transportado. *constiterunt: se detuvieron.
Latín II2012-2013
63
LECTURA DE UNA CARTA DE CÉSAR Y DEBATE EN EL SENADO Litteris Caesaris consulibus redditis, aegre ab iis impetratum est summa tribunorum
plebis contentione ut in senatu recitarentur; ut vero ex litteris ad senatum referretur impetrari
non potuit.
(De Bello Civili, I, 1)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
64
VERCINGÉTORIX ENCABEZA LA REBELIÓN DE TODA LA GALIA Summae diligentiae summam imperii severitatem addit; magnitudine supplicii dubitantes
cogit. Nam, maiore commisso delicto, igne atque omnibus tormentis necat; leviore de causa,
auribus desectis aut singulis effossis oculis, domum remittit, ut sint reliquis documento et
magnitudine poenae perterreant alios.
(De Bello Gallico, VII, IV, 9-10)
Latín II2012-2013
65
CÉSAR PASA EL RÍO SAONA SIGUIENDO A LOS HELVECIOS Hoc proelio facto ut reliquas copias Helvetiorum consequi posset, pontem in Arare
facere iubet, atque ita exercitum traducit. Helvetii, repentino eius adventu commoti,
legatos ad eum mittunt. (Texto adaptado De Bello Gallico, I, XIII)
CÉSAR ORDENA A P. CRASO QUE SE DIRIJA A AQUITANIA
Publium Crassum cum cohortibus legionariis duodecim et magno numero equitatus in
Aquitaniam proficisci iubet, ne ex his nationibua auxilia in Galliam mittantur ac tantae
nationes coniungantur (De Bello Gallico, III, 11,3)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
66
12) CONSTRUCCIÓN PERSONAL E IMPERSONAL DEL INFINITIVO Yen co -Ipse non sua sponte Rhenum transisse dicebatur. -Servi venire videntur. -Homerus caecus fuisse dicitur. -Apud Graecos docti viri fuisse uno tempore dicuntur. -Romani adesse nuntiantur. -Saguntini oriundi a Zacyntho insula dicuntur. -Caesar Gallos vicisse dicitur. -Romanos adesse nuntiatur. -Aegroto, dum anima est, spem esse dicitur. -A Caesare Gallos victos esse dicitur. -Ipse opinione celerius venturum esse dicitur.
Los verbos como dicitur, videtur, nuntiatur… pueden presentar dos construcciones:
� Construcción impersonal (con verbos pasivos que se construyen como impersonales): el sujeto es el infinitivo.
Ej.: Dicitur Graecos doctos viros fuisse. “Se dice que los griegos fueron sabios”.
� Contrucción personal: el verbo en pasiva tiene un sujeto en nominativo, de modo que al infinitivo no se le puede asignar una función. En este caso lo analizaremos como: Construc. Personl de infinitivo con dicuntur
Ej.: Graeci “docti viri fuisse” dicuntur.
Latín II2012-2013
67
13) PRÁCTICA DE INFINITIVOS (frecuente omisión de esse) -Cincinnato nuntiatum est eum dictatorem factum. -Constat ad salutem civium civitatumque leges inventas. -Spero amicitiae nostrae memoriam sempiternam fore (infinitivo futuro de sum). -Legati haec se ad suos relaturos dixerunt et post diem tertium ad Caesarem reversuros. -Veteres milites Hamilcarem iuvenem sibi redditum crediderunt. 14) TEXTOS ALABANZAS DEL SENADO A CATÓN Postquam Cato adsedit, consulares omnes itemque senatus magna pars sententiam eius
laudant, virtutem animi ad caelum ferunt, alii alios increpantes timidos vocant. Cato clarus
atque magnus habetur.*
(Salustio, De coniuratione Catilinae, LIII, 11)
*Habetur: es considerado.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
68
CÉSAR SE PRESENTA RÁPIDAMENTE EN LA CIUDAD DE CENABO Huc biduo pervenit. Castris ante oppidum positis, diei tempore exclusus, in posterum (diem)
oppugnationem differt et, veritus ne nocte ex oppido profugerent, duas legiones in armis
excubare iubet.
(De Bello Gallico, VII, XI, 5-6)
Latín II2012-2013
69
CÉSAR ENVÍA TROPAS DE REFRESCO Y HACE HUIR A LOS POMPEYANOS Eodem tempore Caesar tertiam aciem*, quae quieta fuerat et se* ad id tempus loco* tenuerat,
procurrere iussit.* Ita cum recentes* atque integri defessis* successissent, alii autem a tergo
adorirentur*, sustinere Pompeiani* non potuerunt atque universi terga verterunt.
(De Bello Gallico, III, XCIV)
*Aciem: ejército en línea de batalla; sujeto de procurrere. *Se: se (se refiere a tertiam aciem). Es una oración reflexiva.
*Loco: en su puesto. *Iubeo: CONSTRUCCIÓN DE DOBLE ACUSATIVO - aliquem (a alguien) + aliquid (algo); aliquem + infinitivo/subordinada de ut, quod, ne (ordenar a alguien... que).
*Recentes: tropas de refresco (tropas íntegras y de refresco) *Defessis: a los agotados (participio sustantivado) *Adorirentur: atacaran. *Pompeyanos, partidarios de Pompeyo.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
70
INTENTO FRUSTRADO DE CÉSAR DE REPARAR LOS PUENTES Hae permanserunt aquae dies complures. Conatus est Caesar reficere pontes, sed nec magnitudo fluminis permittebat neque ad ripam dispositae cohortes adversariorum perfici patiebantur.
(De Bello Civili, I, 50, 1-2)
LA NOTICIA DE LA VICTORIA DE CÉSAR HACE HUIR A INDUCIOMARO Hac fama ad Treveros perlata Indutiomarus, qui postero die castra Labieni oppugnare decreverat, noctu profugit copiasque omnes in Treveros reducit. (De Bello Gallico, V, 53, 2)
Latín II2012-2013
71
15) FALSO RELATIVO (relativo coordinativo) -Quos adversum proelium commovebat. -Quibus itineribus domo exire possunt. -Caesar Galliam vicit; quo facto duas res consecutus est. -Qua re cognita, duces adversariorum crebras stationes disponunt equitum. -Galli se ad agmen receperunt. Quibus profligatis, rursus oppidani* perterriti sese ei dediderunt. 16) TEXTO CÉSAR SALE DE NOCHE DE SU CAMPAMENTO Y LLEGA POR LA MAÑANA AL DE LOS ENEMIGOS
Quibus rebus cognitis media nocte silentio* profectus ad hostium castra pervenit. Illi celeriter
per exploratores adventu Caesaris cognito carros impedimentaque sua in artiores silvas
abdiderunt, copias omnes in loco edito atque aperto instruxerunt.
(De Bello Gallico. VII, 18, 2-3) * Hendíadis: en medio del silencio de la noche.
El relativo, sin antecedente ni verbo propio, no funciona como nexo, sino como un FALSO RELATIVO o RELATIVO COORDINATIVO. Suele ir tras pausa fuerte y se traduce como si fuera un demostrativo.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
72
17) SI / NISI / NE /SIVE / CUM + QUI, QUAE, QUOD -Si qui non vult operari, nec manducet. -Si quam rem vis, eum voca. -Legati, si quam societatem cum rege Persa volebant, eam petere debebant 18) RELATIVO CON VERBO EN SUBJUNTIVO -Senatores, qui bellum vellent, clamabant. -Caesar legatos qui pacem peterent mittit. -Tu, qui semper obire solitus esses, non adfuisti. -Ego, qui haec ante non viderim, caecus sum. -Haec qui dicat..., nonne disipere videatur? -Missi sunt qui Apollineum consulerent. -Nemo est tam vecors qui non sentiat deos esse
Cuando el relativo se construye con el verbo en subjuntivo, equivale a una prop. sub. adverbial o circunstancial de valor final, concesivo, causal, consecutiva o condicional y se traducirá como tal: Ej.: Ille legatos qui pacem peterent misit. “Envió embajadores para pedir la paz”
Si el relativo aparece precedido de si, nisi, ne, sive o cum se debe a que no es un nexo relativo, sino un indefinido (alguien, algo, etc.)
Latín II2012-2013
73
19) TEXTOS LOS GALOS VENERABAN SOBRE TODO A MERCURIO Deum maxime Mercurium colunt. Huius sunt plurima simulacra, hunc omnium inventorem
artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque*
habere vim maximam arbitrantur.
(De Bello Gallico, VI, 17,1) *Mercaturas: en lo refernte a los beneficios económicos y al comercio.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
74
CÉSAR PREPARA EL ASEDIO A LA CAPITAL DE LOS BITÚRIGOS
Castris ad eam partem oppidi positis Caesar, quae intermissa a flumine et a paludibus aditum,
ut supra diximus, angustum* habebat, aggerem apparare, vineas agere, turres duas constituere
coepit.
(De Bello Gallico, VII, 17, 1)
*Angustum: concierta con aditum.
Latín II2012-2013
75
ACTIVIDADES DE LOS DRUIDAS (I)
Illi* rebus divinis intersunt*, sacrificia publica ac privata procurant, religiones interpretantur,
ad hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa* concurrit, magnoque hi sunt apud
eos honore.
Nam fere de omnibus controversiis publicis privatisque constituunt et, si quod est
admissum facinus, si caedes facta, si de hereditate, de finibus controversia est, idem decernunt,
praemia poenasque constituunt; si qui aut privatus aut populus eorum decreto non stetit,
sacrificiis interdicunt*. Haec poena apud eos est gravissima.
*Illi: los druidas. *Intersum: intervenir, participar en (abl). *Causa: preposición de genitivo pospuesta, “para aprender” *Interdico: vetar *Interdictum: veto.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
76
ACTIVIDADES DE LOS DRUIDAS (II) Quibus ita est interdictum*, hi numero impiorum ac sceleratorum habentur, his* omnes
decedunt,* aditum* sermonemque defugiunt, ne quid ex contagione* incommodi accipiant,
neque his petentibus* ius redditur* neque honos ullus communicatur.*
(De Bello Gallico, 6,13, 4-6)
*His: ablativo separativo, de éstos. *Decedo: apartarse (con ablativo separativo). *Aditum: encuentro. *Contagione: contacto, relación.
Latín II2012-2013
77
LOS ENEMIGOS SE REAGRUPAN DISPUESTOS A LUCHAR DE NUEVO
Hostes re nova perterriti, muro turribusque deiecti* in foro ac locis patentioribus cuneatim
constiterunt* hoc animo, ut, si qua ex parte obviam contra veniretur, acie instructa*
depugnarent.
(De Bello Gallico, VII, 28,1) *Deiecti: empujados, desalojados. *Constiterunt: mantenerse firmes. *Acie instructa: en columnas cerradas (subráyalo en el diccionario).
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
78
20) QUOD -Hoc iter, propterea quod inter fines Helvetiorum et Allobrogum erat, difficilius fuerat. -Legati quod societatem cum rege Persa fecerat Themistoclem accusaverunt. -Opportunissima res accidit, quod postridie eius diei Germani in castra venerunt. -Decima legio Caesari gratias egit quod de se optimum iudicium fecisset. -Caesar, si qui inimicorum exercitus erat, impetum facere iussit.
Además de nexo subordinado relativo (con indicativo), nexo subordinado con valor adverbial o circunstancial (con subjuntivo), falso relativo, indefinido e interrogativo, quod puede ser:
• Nexo sub. sustantivo (suj./CD/atributo/aposición): “que”, “el hecho de que”. Ej.: Multum ei adiuvat quod civis est. “Le ayuda mucho el hecho de que es un ciudadano” • Nexo sub. causal (con correlativos como propterea):“porque”, “ya que”, “puesto que”. Ej.: Germani, quod nostros iam constitisse in munitionibus videbant, trans Rhenum sese
receperunt. “Los germanos, puesto que veían que los nuestros ya se habían establecido...
Latín II2012-2013
79
21) INTERROGATIVAS DIRECTAS -Nonne est pulchrum et dulce mori pro patria? -Quis ego sum? Quae est facultas in me? (Cic.). -O dii immortales! Quam rempublicam habemus?; in qua urbe vivimus? (Cic.). -Vir bonus est quis? Qui consulta patrum, qui leges iuraque servat. (Hor.). -Num, tibi cum fauces urit sitis, aurea quaeris pocula? (Hor.). -Numquid in istis hominibus boni est? (Sén.). -Quin continetis vocem? (Cic.).
Se construyen en indicativo, excepto las que expresen duda, deliberación, etc. Tipos: � Simples parciales (se desconoce algún elemento de la frase): Quis est? “¿Quién es?” totales (se desconoce todo el contenido):
quis, quae, quid?: “¿quién, qué?” �exos de simples parciales: uter, utra, utrum?: “¿cuál de los dos?”
• Pronombres/determinantes interrogativos: qualis, quale?: “¿cuál?” quantus, -a, -um?: “¿cuánto?”
• Adverbios de lugar: ubi (¿dónde?), unde (¿de dónde?), quo (¿a dónde?), qua? (¿por dónde?)
• Adverbios de modo: quomodo, ut? “¿cómo?” • Adverbios de tiempo: quando? “¿cuándo?; quousque? “¿hasta cuándo?” • Adverbio de causa: cur, quare, quid? “¿por qué?” / quin? “¿por qué no?”
Ej.: Ubi est dominus?; Quam rem publicam habemus?, In qua urbe vivimus? �exos de simples totales:
• -ne (espera respuesta afirmativa o negativa): Estne haec domus tua? (Plau.) • Nonne? (espera respuesta afirmativa): Canis nonne similis est lupus? (Cic.) • Num? (espera respuesta negativa): Num potes hoc negare, Verres? (Cic.)
� Dobles: más de un predicado. �exos:
• Ø…an? / Utrum … an? / -ne … an? / Utrum … necne / an non? (¿(Acaso)…o…?): Ej.: Utrum deliras an somnias? (Plau.); Pater eius rediit, an non? (Ter.)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
80
-Nonne millies perire est melius quam in sua civitate sine praesidio armatorum non posse vivere? (Cic.). -Cuius ea culpa fuit? Militum, an imperatorum? (Liv.). -Vidisne patrem tuum domi?
Latín II2012-2013
81
22) INDEFINIDOS -Si quis quid de re publica accepit, ad magistratum deferat. -Erant in quadam civitate rex et regina. -Quidam, qui se ipsi regere nesciunt, consilia dant aliis. -Num quis dixit? -In rebus asperis et tenui spe fortissima quaeque consilia tutissima sunt. -Neque quisquam omnium lubidini simul usui paret.
Nos podemos encontrar según su flexión tres tipos:
1.- Compuestos de quis. Si funcionan como pronombres, se declinan como quis
interrogativo; ahora bien, si funcionan como determinante, como qui relativo:
Aliquis, aliqua, aliquid (alguien, algo); quis, qua, quid (alguien, alguna, algo); quisquam, quaequam, quidquam (alguien, alguno, algo); quisque, quaeque, quidque (cada uno); quidam, quaedam, quiddam (alguno, uno, un cierto).
2.- Terminados en –ter. Se flexionan como uter, utra, utrum: Uterque, utraque, utrumque (el uno y el otro, los dos); neuter, neutra, neutrum (ni el uno ni el otro, ninguno de los dos); alter, altera, alterum (el uno, el otro).
3.-Terminados en –us. Se flexionan como unus, una unum: Alius, alia, aliud (otro, entre varios); ullus, ulla, ullum (alguno); nullus, nulla, nullum (ninguno); solus, sola, solum (solo, único); totus, tota, totum (todo entero, totalidad).
4.- Defectivos: nemo (nadie); nihil (nada).
S I N G U
N Ac G D Ab
Nemo
Neminem
---
Nemini
Nemine
Nihil
Nihil
---
---
---
NOTA: quis precedido de si, nisi, ne, an, utrum y num siempre será un indefinido, ya que se emplea principalmente detrás de estos nexos.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
82
23) TEXTO SE ANUNCIA A AFRANIO QUE SE ENCUENTRAN DETENIDOS JUNTO AL RÍO GRANDES CONVOYES DE AYUDA A CÉSAR
Nuntiatur* Afranio magnos commeatus, qui iter habebant ad Caesarem, ad flumen constitisse.
Venerant eo sagittarii ex Rutenis, equites ex Gallia cum multis carris magnisque impedimentis,
ut fert gallica consuetudo. Erant praeterea cuiusque* generis hominum milia circiter VI cum
servis liberisque; sed nullus ordo, nullum imperium certum, cum suo quisque consilio
uteretur.*
(De Bello Civili, I, 51,60) *Nuntiatur: construcción personal / impersonal de nuntior, dicor, videor... (subráyalo en el diccionario). *Cuiusque, nullus, etc.: indefinidos. *Utor: dep. (+ abl.; su infinitivo es uti).
Latín II2012-2013
83
24) VALORES DE QUO -Adiuta me, quo id fiat facilius (Ter.). -Id eo scripsi quo plus auctoritatis haberem (Cic.) -Leges breves sunto, quo facilius teneantur 25) TEXTO CÉSAR ASEDIA VELONODUNO PARA NO DEJAR ATRÁS A NINGÚN ENEMIGO
Altero die, cum ad oppidum Senonum Vellaunodunum* venisset, ne quem post se hostem
relinqueret, quo expeditione re frumentaria uteretur, oppugnare instituit dique biduo
circumvallavit.
(De Bello Gallico, VII, XI) *Vellaunodunum; Velonoduno, fortaleza de los Senones.
Además de nexo subordinado relativo (con indicativo), nexo subordinado con valor adverbial o circunstancial (con subjuntivo), falso relativo, indefinido e interrogativo, quo puede ser:
• Nexo sub. final (con subjuntivo): “para (que)” (en la proposición subordinada suele aparecer un comparativo). Ej.: Dedi militibus gladios quo facilius hostem vincerent. “Le entregué espadas a los soldados para que vencieran más fácilmente al enemigo”.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
84
26) VALORES DE UBI -Caesar, ubi ex captivis id cognovit, ad hostes contendit. -Ubi intravi, salutavi. -Nescio ubi essent. -Ubi primum potui, domum contendi
Ubi presenta los siguientes valores:
• Adverbio interrogativo: “dónde”; ej.: Ubi sunt? “¿Dónde están?” • Sub. relativa (adverbio relativo): “donde”; ej.: Veritas locum, ubi consistat,
reperire non poterit. “ La verdad no hallará un lugar donde pueda detenerse” • Sub. temporal (con indicativo): “cuando”; ubi primum, “tan pronto como”;
ej.: Ubi dux catra vidit, profectus est.
Latín II2012-2013
85
27) TEXTOS LAS MUJERES GALAS DELATAN A GRITOS LA HUIDA DE LOS SUYOS
Ubi eos* in sententia perstare viderunt*, quod plerumque* in summo periculo timor
misericordiam non recepit , conclamare et significare de fuga Romanis coeperunt.
(De Bello Gallico, VII, XXVI) *Eos: se refiere a los galos. Los galos, al ver que no podían vencer, deciden huir de la
fortaleza en medio del silencio de la noche, pero sus mujeres, al ver que las abandonaban a ellas y a sus hijos a merced de los romanos, empezaron a dar gritos y a delatarlos.
*Plerumque: adverbio, en la mayoría de los casos.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
86
LÉNTULO EMANCIPA A LOS GLADIADORES DE CÉSAR Y LOS ENVÍA A CAMPANIA Lentulus gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat, spe libertatis confirmat atque iis equos
attribuit; eos postea, quod ea res omnium iudicio reprehendebatur, circum familias Campaniae
distribuit.
(De Bello Civili) EN VIENA ENCUENTRA A SU CABALLERÍA
Ibi nactus recentem equitatum, quem multis ante diebus eo praemiserat, neque diurno neque
nocturno itinere intermisso, per fines Haeduorum in Lingones contendit, ubi duae legiones
hiemabant.
(De Bello Gallico, VII, IX, 4)
Latín II2012-2013
87
AL REGRESAR A SU PAÍS, LOS SUEVOS SON ATACADOS POR QUIENES VIVEN EN LAS PROXIMIDADES DEL RIN Hoc proelio trans Rhenum nuntiato Suebi, qui ad ripas Rheni venerant, domum reverti
coeperunt. Quos ubi, qui proximi Rhenum incolunt, perterritos senserunt, insecuti magnum ex
his numerum occiderunt.
(De Bello Gallico, I, 54,1)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
88
28) VALORES DE DUM -Dum ea Romani parant, iam Saguntum summa vi oppugnabatur. -Dum haec geruntur, reliqui discesserunt. 29) TEXTO LOS MASILIENSES PREPARAN LAS NAVES
Dum haec ad Ilerdam geruntur, Massilienses naves longas expediunt numero XVII, quarum
erant XI tectae. Multa minora navigia huc addunt, ut ipsa multitudine nostra
classis terreatur. Magnum numerum sagittariorum, magnum Albicorum, de quibus supra
demonstratum est, imponunt atque hos praemiis pollicitationibusque incitant. Certas sibi
deposcit naves Domitius atque has colonis complet.
(De Bello Civili, I, 56,2)
Según el modo del verbo de la subordinada, dum puede ser: • Sub temporal + indicativo: “mientras que” • Sub. temporal + subjuntivo: “hasta que”
Latín II2012-2013
89
30) INTERROGATIVAS INDIRECTAS -Nescio utrum sis albus an ater homo. -Interrogas me num te ire in exsilium iubeam (Cic.). -Nemo ignorat quid egeris. -Nemo ignorat ubi fueris. -Quaeritur sintne dei necne sint.
1.-Definición: es una pregunta que se plantea dependiendo de un verbo principal de lengua, entendimiento, memoria, percepción, etc.: ej. “No recuerdo cómo lo hice”. 2.-Tipos (con subjuntivo): � Simples parciales (se desconoce algún elemento de la frase): Quid dicas cognosco. totales (se desconoce todo el contenido): Nescio si veniat.
quis, quae, quid: “quién, qué” �exos de simples parciales: uter, utra, utrum: “cuál de los dos”
• Pronombres/determinantes interrogativos: qualis, quale: “cuál” quantus, -a, -um: “cuánto”
• Adverbios de lugar: ubi (dónde), unde (de dónde), quo (a dónde), qua (por dónde) • Adverbios de modo: quomodo, ut “cómo” • Adverbios de tiempo: quando “cuándo”; quousque “hasta cuándo” • Adverbio de causa: cur, quare, quid “por qué” / quin “por qué no”
Ej.: Nescio quid agas “No sé qué haces”. Nescio ubi sint. “No sé dónde están”.
�exos de simples totales: • si, -ne, an, num: “si”. Nescio veniatne. “No sé si viene”. • an non: “si no” Dice an non veniat. “Di si no viene”.
� Dobles: más de un predicado. �exos:
• Utrum … an / -ne … an / Ø…an: “si… o” Ej.: Nescio utrum veniat an maneat/ Nescio veniatne an maneat. “No sé si viene o se queda”
• Utrum … necne / utrum… an non / -ne… an non / -ne… necne: “si… o no” Ej.: Nescio utrum veniat an non veniat. “No sé si viene o no viene”.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
90
31) VOZ PERIFRÁSTICA -Carthago delenda est. -Nemo arma est capturus, nemo dimicaturus pro superbis dominis. -Non estis cenaturi? -Bellum scripturus sum. -Equitatus per pontem mittendus erat. -Patria bonis civibus diligenda est. -Filii patribus amandi sunt. -Studendum est semper et ubique.
En latín nos encontramos dos voces perifrásticas:
� Voz perifrástica activa: 1.- Morfología: se forma con el participio de futuro + tiempos de sum; ej.: amaturus,
-a, -um sum, amaturus, -a, -um es… 2.- Traducción: “ir a / estar a punto de / tener la intención de + infinitivo”. Ej.: Non estis cenaturi? (Plau.). “¿No vais a cenar? / ¿No tenéis intención de cenar?”.
� Voz perifrástica pasiva: 1.- Morfología: se forma con el gerundivo + tiempos de sum; ej.: amandus, -a, -um
sum; amandus, -a, -um es; amandus, -a, -um est… 2.- Traducción: expresa necesidad, obligación, deber… “tener que / deber / haber de + infinitivo”. 3.-Construcciones: El complemento agente al ser pasiva aparecerá en dativo (a/ab + ablativo si fuese un verbo que rige dativo)
• Personal: con sujeto expreso en nominativo; ej.: Carthago delenda est. “Cartago ha de ser destruida”.
• Impersonal: sin sujeto (gerundivo neutro + 3ª sg. de sum)
Latín II2012-2013
91
32) ESTILO INDIRECTO El estilo directo es la reproducción literal de las palabras o pensamiento de una persona; sin embargo, el estilo indirecto, en latín, expresa esas palabras o pensamientos mediante transformaciones que afectan tanto a los modos verbales como a los pronombres y adverbios. El estilo directo se caracteriza por presentar un verbo introductorio, una pausa fuerte (dos puntos) y dos unidades melódicas; ejemplo, “Él dijo: “mañana no vendré”. El estilo indirecto se construye con una pausa fuerte (dos puntos), dos unidades melódicas y un verbo introductorio que suele estar omitido y hay que sobreentenderlo; ejemplo, “Ariovistus Caesari: se venisse in Galliam priusquam populum romanum”.
TRANSFORMACIONES DE MODOS VERBALES Estilo directo Estilo indirecto
Enunciativas Infinitivo (sujeto en acusativo) Volitivas (ruego, orden, prohibición, deseo) Subjuntivo Interrogativas Subjuntivo/ Infinitivo (sujeto en acusativo)
TRANSFORMACIONES DE LOS PRONOMBRES Estilo directo Estilo indirecto
1ª persona ego /nos meus /noster
ipse (en nominativo) sui, sibi, se, se (en los demás casos) suus, sua, suum
2ª persona tu/ vos tuus/vester
ille, illa, illud illius, illorum, illarum
3ª persona Ille, is, hic, iste Suus, sua, suum
ille, illa, illud illius, illorum, illarum
TRANSFORMACIONES DE LOS ADVERBIOS
Estilo directo Estilo directo Hodie (hoy) Heri (ayer) Cras (mañana) Nunc (ahora) Hic (aquí) Hoc loco (en este lugar)
Eo die (aquel día) Pridie (la víspera) Postridie (al día siguiente) Tum (entonces) Illic (allí) Illo loco (en aquel lugar)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
92
33) TEXTOS AL DESMENTIRSE LA LLEGADA DE POMPEYO, MUCHOS HISPANOS SE UNEN DECIDIDAMENTE A CÉSAR
Perfecto ponte, magnis quinque civitatibus ad amicitiam adiunctis, expedita re frumentaria
exstinctis rumoribus de auxiliis legionum quae cum Pompeio per Mauretaniam venire
dicebantur, multae longinquiores* civitates ab Afranio desciscunt* et Caesaris amicitiam
sequuntur.
(De Bello Civili, I, 62, 5) *Longinquiores: distantes, lejanas. *Descisco: abandonar el partido de...
Latín II2012-2013
93
A MEDIODÍA, VERCASIVELONO, PARIENTE DE VERCINGÉTORIX, ATACA Y LA CABALLERÍA SE ACERCA A LAS FORTIFICACIONES DE LA LLANURA
Cum iam meridies adpropinquare videretur, ad ea castra quae supra demonstravimus
contendit, eodemque tempore equitatus ad campestres munitiones accedere et reliquae copiae
pro castris sese ostendere coeperunt.
(De Bello Gallico, VII, LXXXIII)
LOS LEGADOS TITURIO Y COTA, TRAS CONDUCIR A LAS LEGIONES AL TERRITORIO DE LOS MENAPIOS, SE RETIRAN JUNTO A CÉSAR
At Q. Titurius et L. Cotta legati, qui in Menapiorum finis legiones duxerant, omnibus eorum
agris vastatis, frumentis succisis, aedificiis incensis, quod Menapii se omnes in densissimas
silvas abdiderant, se ad Caesarem receperunt.
(De Bello Gallico, XXXVIII)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
94
CÉSAR ORDENA SALIR A LA CABALLERÍA Y OCUPA NOVIODUNO
Caesar ex castris equitatum educi iubet, proelium equestre committit; laborantibus* iam suis,
Germanos equites circiter CD submittit, quos ab initio habere secum instituerat. Eorum
impetum Galli sustinere non potuerunt atque, in fugam coniecti, multis amissis, se ad agmen
receperunt. Quibus profligatis, rursus oppidani* perterriti
sese ei dediderunt.
(De Bello Gallico, VII, XIII, 1-2) *Laborantibus: encontrarse en dificultades. *Oppidani: los de la plaza.
Latín II2012-2013
95
34) LAS FORMAS NOMINALES DEL VERBO: SUPINO -Difficile est dictu quanto in odio simus apud exteras nationes propter eorum, quos ad eas cum imperio misimus, iniurias. (Cic.). -Illi sese Rhenum transisse rogatum et accersitum a Gallis dicuntur. -Caesar legionem frumentum quaesitum mittit. -Haec res iucunda visu est. -Legati fere totius Galliae ad Caesari gratulatum convenerunt. -Hostium legati ad senatum auxilium postulatum venerunt. -Id factu facillimum erat. -Hoc incredibile visu est. -Qui principes ad Caesarem salutatum venerant.
1.- Definición: el supino es un sustantivo verbal activo. Puede llevar complementos. 2.- Morfología y traducción: se utiliza únicamente en acusativo y ablativo (4ª declinación): Ac.: VISUM. “Para ver” (depende de verbos de movimiento y tiene valor final)
Abl.: VISU. “De ver” (funciona como complemento de adjetivos que expresen finalidad, asombro, facilidad…); ej.: Mirabile dictu (Vir.) “Admirable de decir”.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
96
GERUNDIO Y GERUNDIVO -Dux militibus signum proelii incipiendi dedit. -Hominis mens discendo alitur et cogitando. -Breve tempus aetatis ad bene beaeteque vivendum satis longum est. -Archias se ad studium scribendi contulit. -Nullus animus iniuriandi est. -Animus in consulendo liber est.
GERU�DIO:
1.-Definición: es un sustantivo verbal, neutro y singular (valor activo). Se combina con el infinitivo para completar la declinación del sustantivo verbal. 2.-Morfología y traducción: Ac. (ad) Ama-nd-um: “para amar” (equivale a una prop. sub. final). G. Ama-nd-i: de amar (amandi causa/gratia= valor final). D. Ama-nd-o: para beber (suele ir con adjetivos que indican aptitud o necesidad). Ab. Ama-nd- o: amando (suele ir acompañado de preposiciones). Ej.: Duas cohortes ad pabulandum misit (Caes.) Ej.: Vivendi ars prudentia est (Cic.). Ej.: Aqua est utilis bibendo (Plin.). Ej.: Ratio et oratio docendo, discendo, disceptando inter se homines conciliat (Cic.)
Latín II2012-2013
97
-Vivis et vivis non ad deponendam sed ad confirmandam audaciam tuam. -Demosthenes Platonis audiendi studiosus fuit. -Caesar ad pacem petendam legatos misit. -Dies is comitiis habendis legitimus erat. -Magna cupiditas erat belli gerendi. -Rei gerendae diem dicunt.
GERU�DIVO: 1.-Definición: es un adjetivo verbal de valor potencial. 2.-Morfología y traducción (siempre lleva un complemento con el que concierta en género, número y caso): Ac. (ad) Amandum, -am, -um: “para amar” (equivale a una prop. sub. final). G. Ama-nd-i, -ae, -i: de amar (amandi causa/gratia= valor final). D. Amando, -ae, -o: para amar (suele ir con adjetivos que indican aptitud o necesidad). Ab. Amando,-a,-o: amando (suele ir acompañado de preposiciones). Ej.: Vivis non ad deponendam, sed ad confirmandan audaciam (Cic.) Ej.: Demosthenes Platonis audendi studiosus fuit (Cic.). Ej.: Dies is comitiis habendis legitimus erat (Cic.). Ej.: Omnis loquendi elegantia augetur legendis oratoribus et poetis (Cic.)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
98
TEXTOS DE CÉSAR LOS USÍPETES Y LOS TENCTEROS, PUEBLOS GERMANOS, CRUZAN EL RIN A CAUSA DE LA GUERRA CON LOS SUEVOS Y LA FALTA DE AGRICULTURA
Cn. Pompeio Marco Crasso consulibus, Usipetes Germani et item Tenctheri magna cum
multitudine hominum flumen Rhenum transierunt, non longe a mari quo Rhenus influit. Causa
transeundi* fuit quod*, ab Suevis* complures annos exagitati,* bello premebantur et agricultura
prohibebantur.
(De Bello Gallico, IV) *Causa transeundi: (gerundio en genitivo) el motivo de cruzarlo…
*Suebos: pueblo de raza germana, como los Usípetes y Téncteros. *Exagitati: hostigados, acosados.
Latín II2012-2013
99
VERCINGÉTORIX DECIDE ATACAR GORGOBINA
Eo cum pervenisset, ad reliquas legiones (nuntios) mittit priusque omnes in unum locum cogit
quam de eius adventu Arvernis nuntiari posset. Hac re cognita, Vercingetorix rursus in
Bituriges exercitum reducit atque, inde profectus Gorgobinam*, Boiorum oppidum, oppugnare
instituit.
(De Bello Gallico, VII, IX, 5-6) *Gorgobinam: Gorgobina, fortaleza de los boyos, pueblo galo del valle del Po.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
100
LOS MANDUBIOS FUERON OBLIGADOS A ABANDONAR LA PLAZA CON SUS HIJOS Y MUJERES A PESAR DE SUS SUPLICAS Hi, cum ad munitiones Romanorum accessissent, flentes, omnibus precibus orabant ut se*, in
servitutem receptos, cibo iuvarent. At Caesar, dispositis in vallo custodibus, recipi prohibebat.
(De Bello Gallico, VII, LXXVIII) *Se: los (no es reflexiva). CÉSAR, TRAS CONDUCIR A LOS EJÉRCITOS A LAS POBLACIONES CERCANAS, SE DIRIGE A LA CIUDAD
His rebus confectis, Caesar, ut reliquum tempus a labore intermitteretur, milites in proxima
municipia deducit; ipse ad urbem proficiscitur. Coacto senatu, iniurias inimicorum
commemorat. Docet se nullum extraordinarium honorem appetisse...
(De Bello Civili, I, XXXII)
Latín II2012-2013
101
LOS LEGADOS PIDEN A CÉSAR QUE PROHIBA A LOS JINETES COMBATIR Y LES PERMITA A ELLOS ENVIAR LEGADOS A LOS UBIOS Cum id non impetrassent,* petebant uti* ad eos equites qui* agmen antecessissent
praemitteret, eosque pugna prohiberet, sibique ut potestatem faceret in Ubios legatos mittendi.
(De Bello Gallico, IV, XI) *Impetrassent por impetravissent. * Uti (=ut) y ut dependen de petebant y están coordinados por –que. LLEGADA Y DESEMBARCO A LAS COSTAS DE BRITANIA Cuius loci haec erat natura, atque ita montibus angustis* mare continebatur, uti ex locis
superioribus in litus telum adigi posset. Hunc ad egrediendum nequaquam idoneum locum
arbitratus, dum reliquae naves eo convenirent ad horam nonam in ancoris exspectavit.
(De Bello Gallico, IV, XXIII, 10) *Montibus angustis: acantilados.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
102
CESAR LEVA ANCLAS HACIA BRITANIA His constitutis rebus, nactus idoneam ad navigandum tempestatem tertia fere vigilia solvit
equitesque in ulteriorem portum progredi et naves conscendere et se sequi iussit.
(De Bello Gallico, IV, XXIII) ACÓN, JEFE SENON, AL FRACASAR EN SU CONFABULACIÓN ENVÍA EMBAJADORES
ANTE CÉSAR
Cognito eius adventu, Acco, qui princeps eius consilii* fuerat, iubet in oppida
multitudinem convenire. Conantibus,* priusquam id effici posset, adesse Romanos nuntiatur.
Necessario sententia desistunt legatosque deprecandi causa ad Caesarem mittunt.
(De Bello Gallico, VI, IV)
*Consilii: confabulación. *Conantibus: valor temporal, “mientras están en el intento”.
Latín II2012-2013
103
AL LLEGAR AL PUERTO DE ITIO, CÉSAR SE ENTERA DE LO QUE LE HA OCURRIDO
A UNA PARTE DE SU ESCUADRA
His rebus constitutis, Caesar ad portum Itium cum legionibus pervenit. Ibi cognoscit
sexaginta naves, quae in Meldis* factae erant, tempestate reiectas*, cursum tenere non potuisse
atque eodem (unde erant profectae) revertisse. Reliquas paratas ad navigandum atque
omnibus rebus instructas invenit
(De Bello Gallico, V, V) *In Meldis: en el territorio de los meldos. *Reiectas: participio concertado con sexaginta naves, sujeto de la perífrasis verbal tenere non potuisse y de revertisse. PROMESAS DE LOS BRITANOS A CÉSAR Interim, consilio eius cognito et per mercatores perlato ad britannos, a compluribus insulae
civitatibus ad eum legati veniunt qui polliceantur* obsides dare atque imperio populi Romani
obtemperare*.
(De Bello Gallico, IV) *Qui polliceantur: un relativo con el verbo en subjuntivo equivale a una proposición subordinada adverbial o circunstancial final, causal, concesiva, etc.). *Obtemperare: someterse a (alicui).
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
104
DOMICIO FINGE EN EL CONSEJO QUE LA LLEGADA DE POMPEYO ES INMINENTE
Litteris perlectis, Domitius dissimulans in consilio pronuntiat Pompeium celeriter subsidio
venturum* hortaturque eos ne animo deficiant atque haec quae usui* defendendum
oppidum* sint parent.
(De Bello Civili, I, XIX)
*Usui: genitivo de utilidad. *Defendendum oppidum: gerundivo valor final.
VERCINGÉTORIX ENCARGA A LOS QUE SE MARCHAN QUE REÚNAN HOMBRES PARA LA GUERRA
Discedentibus mandat ut suam quisque eorum civitatem adeat omnesque qui per aetatem
arma ferre possint ad bellum cogant.
(De Bello Gallico, VII, LXXI)
Latín II2012-2013
105
CÉSAR ENVIA A FABIO CON LAS LEGIONES A HISPANIA
Dum haec parat atque administrat, C. Fabium legatum cum legionibus tribus quas Narbone
circumque ea loca* hiemandi causa disposuerat in Hispaniam praemittit celeriterque
Pyrenaeos saltus occupari iubet, qui eo tempore ab L. Afranio legato praesidiis* tenebantur.
Reliquas legiones quae longius hiemabant subsequi iubet.
His rebus constitutis, Fabius, ut erat imperatum, adhibita celeritate*, praesidium ex
saltu deiecit* magnisque itineribus* ad exercitum Afranii contendit.
(De Bello Civili, XXXVII) *Circumque ea loca: y sus alrededores. *Praesidiis: con las guarniciones defensivas. *Adhibita celeritate: con la mayor rapidez. *Deiecit: desalojó del puerto. *Magnis itineribus: a marchas forzadas.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
106
LAS TROPAS ROMANAS NO SE ATREVEN A CRUZAR EL RÍO POR MIEDO A VERSE RODEADOS POR LOS BITURIGES
Qui, cum ad flumen Ligerim venissent, quod Bituriges ab Haeduis dividit, paucos dies ibi
morati neque flumen transire ausi, domum revertuntur legatisque nostris renuntiant se
Biturigum perfidiam veritos* revertisse.
(De Bello Gallico, VII, V) *Qui: se refiere a las tropas. *Veritos: participio deponente, concertado con se (sujeto de revertisse).
AL DESMENTIRSE LA LLEGADA DE POMPEYO, MUCHOS HISPANOS SE UNE DECIDIDAMENTE A CÉSAR Perfecto ponte, magnis quinque civitatibus ad amicitiam adiunctis, expedita re frumentaria
exstinctis rumoribus de auxiliis legionum quae cum Pompeio per Mauretaniam venire
dicebantur, multae longinquiores* civitates ab Afranio desciscunt et Caesaris amicitiam
sequuntur.
(De Bello Civili, I, 60) *Longinquiores: distantes, lejanas. *Descisco: abandonar el partido de...
Latín II2012-2013
107
DOMICIO PREPARA LAS NAVES EN MARSELLA PARA EVITAR EL ASEDIO A LA CIUDAD Haec dum inter eos aguntur, Domitius navibus Massiliam pervenit atque ab iis receptus urbi
praeficitur. Summa ei belli administrandi* permittitur. Eius imperio classem quoquo versus
dimittunt; onerarias naves quas ubique possunt (deprehendere) deprehendunt atque in
portum deducunt ad reliquas (naves) armandas atque reficiendas.
Quibus iniuriis permotus Caesar legiones tres Massiliam adducit; turres vineasque ad
oppugnationem urbis agere, naves longas Arelate numero XII facere instituit. Quibus effectis
armatisque diebus triginta adductisque Massiliam, his D. Brutum praeficit, C. Trebonium
legatum ad oppugnationem Massiliae relinquit.
(De Bello Civili, 36) *Summa ei belli administrandi: la dirección suprema de la guerra.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
108
LOS REHENES INFORMAN A CÉSAR DE LA SITUACIÓN DE LOS ENEMIGOS Media circiter nocte, iis qui aquandi causa longius a castris processerant ab equitibus
correptis*, fit ab his certior Caesar* duces adversariorum silentio copias castris educere. Quo
cognito, signum dari iubet et vasa militari more conclamari*. Illi, exaudito clamore, veriti ne
noctu impediti sub onere confligere cogerentur aut ne ab equitatu Caesaris in angustiis
tenerentur, iter suprimunt copiasque in castris continent. Postero die Petreius cum paucis
equitibus occulte ad exploranda loca proficiscitur. Hoc idem fit ex Caesaris castris. Mittitur L.
Decidius Saxa cum paucis, qui loci naturam perspiciat.*
(De Bello Civili, 66)
*Iis...correptis: ablativo absoluto que incluye una proposición de relativo. *Fit...Caesar: César se informa por ellos de que..., certior es un predicativo. *Signum...conclamari: ordena que se transmita la orden y se levante el campamento según la costumbre militar.
Latín II2012-2013
109
CÉSAR HACE REGRESAR LAS NAVES A TODA VELOCIDAD Expositis militibus, naves eadem nocte Brundisium a Caesare remittuntur, ut reliquae
legiones equitatusque transportari possent. Huic officio praepositus erat Fufius Calenus
legatus, qui celeritatem in transportandis legionibus adhiberet.
(De Bello Civili, III, 8, 1)
CÉSAR ORDENA UN ARDID AL VER A SUS SOLDADOS HERIDOS
Caesar cum complures suos vulneratos videret, ex omnibus oppidi partibus cohortes montem
ascendere et simulatione* moenium occupandorum clamorem* undique iubet tollere.
(De Bello Gallico, VIII, 43,1) *Simulatione: simulacro. *Clamor: griterío.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
110
SE ANUNCIA A CÉSAR QUE AROVISTO SE DIRIGÍA A TOMAR VESONTIO
Quibus auditis ab exploratibus ei nuntiatum est Ariovistum* cum suis omnibus copiis ad
occupandum oppidum Vesontionem, quod est oppidum maximum Sequanorum, contendere,
triduique viam a suis finibus processisse.
(De Bello Gallico) *Ariovistum: sujeto de los infinitivos contendere y processisse. DUMNÓRIGE, CAUDILLO EDUO, SE REBELA CONTRA CÉSAR CUANDO IBA A PARTIR A BRETAÑA. CÉSAR TOMA MEDIDAS. Qua re nuntiata Caesar intermissa profectione atque omnibus rebus postpositis magnam
partem equitatus ad eum insequendum mittit retrahique imperat; si vim faciat neque ne pareat,
interfici iubet. (De Bello Gallico)
Latín II2012-2013
111
ENTREVISTA DE CÉSAR Y LOS EMBAJADORES GALOS. CÉSAR NO PROMETE NADA. Legati haec se ad suos relaturos* dixerunt et, re deliberata, post diem tertium ad Caesarem
reversuros*; interea ne propius* se castra moveret petierunt.
(De Bello Gallico, IV, 9) *Relaturos, reversuros (esse). *Propius se: más cerca de ellos. CÉSAR PONE EN FUGA AL ENEMIGO Caesar tamen nactus equites circiter XXX, quos Commius Atrebas, de quo ante dictum est,
secum transportaverat, legiones in acie pro castris constituit.
(De Bello Gallico, IV, XXXV)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
112
CÉSAR PREPARA LAS NAVES Navibus circiter LXXX onerariis coactis contractisque, quod satis esse ad duas
transportandas legiones existimabat, quod praeterea navium longarum habebat quaestori,
legatis, praefectisque distribuit. Huc accedebant XVIII onerariae naves, quae ex eo loco ab
milibus passuum octo vento tenebantur quo minus in eundem portum venire possent: has
equitibus distribuit.
(De Bello Gallico, IV, XXII, VII) CÉSAR MARCHA HACIA LOS BELOVACOS PARA CONOCER SUS PLANES
His copiis coactis ad Bellovacos proficiscitur castrisque in eorum finibus positis
equitum turmas dimittit in omnes partes ad aliquos excipiendos, ex quibus hostium concilia
cognosceret.
(De Bello Gallico, XXIV, XII)
Latín II2012-2013
113
NUEVOS COMBATES CONTRA LOS MORINOS
Quibus ex navibus cum essent expositi milites circiter trecenti atque in castra contenderent,
Morini, quos Caesar in Britanniam proficiscens pacatos reliquerat, spe praedae adducti primo
non ita magno suorum numero circumsteterunt ac, si sese interfici nollent, arma ponere
iusserunt.
(De Bello Gallico, IV, XXXVII)
LOS SUEVOS SE ALTERNAN ANUALMENTE EN LA GUERRA Y LA AGRICULTURA Suevorum gens est longe maxima et bellicosissima Germanorum omnium. Hi centum pagos
habere dicuntur, ex quibus quotannis singula milia armatorum bellandi causa ex finibus educunt.
Reliqui, qui domi manserunt, se atque illos alunt; hi rursus in vicem* anno post in armis sunt*, illi
domi remanent.
(De Bello Gallico, IV) *Rursus in vicem: a su vez *In armis sunt: toman las armas.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
114
PALABRAS DE ARIOVISTO
Ei legationi Ariovistus respondit:* se neque sine exercitu in eas partes Galliae venire audere
quas Caesar possideret, neque exercitum sine magno commeatu atque molimento in unum
locum contrahere posse.
(De Bello Gallico)
* Estilo indirecto, puede sobreentenderse un verbo de lengua, diciendo que...
LEVANTAMIENTO HELVECIO ENCABEZADO POR ORGETÓRIX
Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is M. Messala el M. Pisone
consulibus regni cupiditate inductus coniurationem nobilitatis fecit et civitati persuasit ut de
finibus suis cum omnibus copiis exirent:* perfacile esse, cum virtute omnibus prestarent, totius
Galliae imperio potiri*.
(De Bello Gallico, I, II)
*Potiri: infinitivo presente de potior.
Latín II2012-2013
115
DIVICÓN, DIRIGENTE DE LOS HELVECIOS, TRATA CON CÉSAR LAS CONDICIONES DE LA PAZ Is ita cum Caesare egit: si pacem populus Romanus cum Helvetiis faceret in eam partem
ituros* ubi* eos Caesar constituisset; sin bello persequi perseveraret, reminisceretur veteris
incommodi populi Romani ne ipsos despiceret.
(De Bello Gallico, I, 13) *Ituros (esse): infinitivo de futuro. *Ubi: subordinada relativa cuyo antecedente es eam partem. RESPUESTA DE CÉSAR SOBRE LICENCIAR AL EJÉRCITO Ad ea Caesar respondit: ...proinde, ut esset dictum, provinciis excederent exercitumque dimitterent. (De Bello Civili, I, 85, 12)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
116
LOS GALOS PIDEN AYUDA A CÉSAR
Bello Helvetiorum confecto totius fere Galliae legati principes civitatum, ad Caesarem
gratulatum* convenerunt: Intellegere sese, tametsi pro veteribus Helvetiorum iniuriis populi
Romani ab his poenas bello repetisset, tamen eam rem non minus ex usu terrae Galliae quam
populi Romani accidisse… (De Bello Gallico, I 30, 1)
*Gratulatum: supino. C.C. Finalidad “para felicitarlo”
Latín II2012-2013
117
DIVICIACO, GENERAL DE LOS HEDUOS, INTERVIENE EN UNA ENTREVISTA CON CÉSAR
Locutus est pro his Diviciacus Haeduus: Galliae totius factiones esse duas; harum alterius
principatum tenere Haeduos, alterius Arvernos. Hi cum tantopere de potentatu inter se multos
annos contenderent, factum esse uti ab Arvernis Sequanisque Germani mercede
arcesserentur. (...)
Cum ab his saepius quaereret neque ullam omnino vocem exprimere posset, idem
Diviciacus Haeduus respondit: Hoc esse miseriorem et graviorem fortunam Sequanorum
quam reliquorum.
(De Bello Gallico, I, 31-32)
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
118
PALABRAS DE ARIOVISTO AL PUEBLO ROMANO Ad haec Ariovistus respondit: si ipse populo romano non praescriberet quemadmodum suo
iure uteretur, non oportere se a populo romano in suo iure impediri. Haeduos sibi, quoniam
belli fortunam temptavissent et superati essent, stipendiarios esse factos. Haeduis se obsides
non redditurum esse, neque his neque eorum sociis iniuria bellum inlaturum esse, si
stipendium quotannis penderent.
(De Bello Gallico)
Latín II2012-2013
119
ANEXO I C. IULIUS CAESAR
El vocabulario de César es básicamente militar. Los términos y expresiones más frecuentes son:
� Acies: tropa formada en orden de batalla. � Aciem instruere: disponer el ejército en orden de batalla. � Agger: terraplén en torno al campamento. � Agmen: ejército en marcha. � Primum agmen: vanguardia. � Novissimum agmen: retaguardia. � Auxilia: tropas auxiliares. � Bellum: guerra � Castra: campamento (castra movere: trasladar el campamento, levantarlo). � Concilium: asamblea. � Consilium: consejo de guerra. � Copia: víveres, haberes. � Copiae: tropas. � Eques: jinete. � Equitatus: la caballería. � Falange: formación cerrada de combate compuesta por 59 lanceros en fila por 16 de
fondo. � Fossa: foso para proteger el campamento. � Frumentum: trigo. � Re frumentaria: avituallamiento de trigo. � Ius dicere: pronunciar una sentencia. � Hiberna: campamento de invierno. � Impedimenta: bagaje del legionario: armamento y una mula que llevaba para cada 6
legionarios la tienda de cuero y estacas para montar el campamento. También llevaba las provisiones, etc.
� Impetus: ataque. � Impetum facere: atacar. En el ataque el legionerio echaba a correr, luego lanzaba el
pilum (jabalina), después el hastam (lanza) y desenvainaba la espada (gladium) para el cuerpo a cuerpo. Armas defensivas eran: galea (casco), lorica (coraza), scutum (escudo), parma (escudo redondo de caballería).
� Legatus: embajador. � Legio: legión. Se componía de 10 cohortes de 3 manípulos cada una, es decir, 6
centurias. � Manus: tropa. � Obses, -idis: rehén. Se intercambiaban como garantía de paz � Passus: paso, para indicar distancia. � Pedes: soldado de infantería. � Praesidium: tropas de protección � Proelium: combate, batalla. � Signum: emblema de la legión; dar la señal. � Vallum: empalizada.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
120
� Vigilia: el día se dividía en horas, pero la noche se dividía en 4 vigiliae o turnos de guardia.
Construcciones y expresiones:
� Prima luce: al amanecer. � Summis copiis: con todos los efectivos. � Contione habita: reunida la asamblea. � Pro tempore et pro se: según el tiempo y las circunstancias. � Magnis itineribus: a marchas forzadas. Los legionarios solían hacer hasta 30km. al día,
los de César, muchos más.
Latín II2012-2013
121
ANEXO II COMPOSICIÓN Y SUFIJACIÓN VERBAL LATINA PREPOSICIÓN CAMBIOS FONÉTICOS SIGNIFICACIÓN AB a+m- separación, origen, privación.
Au+f - Abs+t-, c-, q-
AD asimilación+consonante- dirección, proximidad. ANTE anti+c-,s- prioridad, delante. CIRCUM alrededor de. CONTRA contra, enfrente de. CUM co+vocal-, gn-, h- Cog+n- Asimilación+l-,r- compañía, acción acabada.
Com+b-, p-, m- Con+otras consonantes-
DE separación, movimiento de Arriba abajo. EX ex+vocal-, h-, c-, p-, s-, t- origen, movimiento hacia Ef+f- arriba, término.
E+otras consonantes-. EXTRA fuera de. IN im+b-, p-, m- lugar donde, lugar adonde, Asimilación+l-, r- contra. Ig+n- Indu/ind+vocal ( a veces) INTER asimilación+l- entre. OB asimilación+c-, f-, g-, p- delante de, enfrente de. PER lugar por donde, término de una acción, idea superlativa. POST después de. PRAE delante de, antes de, idea superlativa.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
122
PRAETER fuera de, al largo de. PRO prod+vocal- de, a favor de, en lugar de. SUB asimilación+c-, f-, g-, m-, p-, r- debajo de.
Sus+c-, t-, p- SUBTER debajo de. SUPER sobre, encima de, además de. TRANS tra+d- (sobre todo) a través de, al otro lado de, más allá de. PARTÍCULAS CAMBIOS FONÉTICOS SIGNIFICACIÓN DIS asimilación+f- separación, negación ( a veces).
Di+d-, g-, i-, l-, m-, n-, RE red+vocal- repetición, separación de un lugar. SE separación. SEMI medio, mitad. ADVERBIOS SIGNIFICACIÓN INTRO dentro de. RETRO hacia atrás. BIS dos veces. BENE bien. MALE mal. SATIS bastante.
Latín II2012-2013
123
PREFIJOS MÁS FRECUENTES EN CASTELLANO AB-: alejamiento, separación, origen: aborigen. AD-: unión, proximidad, cercanía: adjunto. ANTE-: anterioridad, prioridad: antecedente, antecámara. ANTI-: en lugar de, contra: antidemocrático. CIRCUM-: alrededor: circunloquio. CONTRA-: oposición: contraseña. CUM-/CON-: unión y compañía: contemporáneo. DE-: separación, dirección de arriba abajo: derivar, descender. DES-: fuera de: desorganizar. DI-/DIS-: separación oposición: discontinuo, dimitir. E-/EX_ : de desde, fuera de: éxodo, evento. IN-: lugar en donde, negación: imposible, implantar. INTER-: entre, en medio: interurbano. OB-: por causa de, delante, contra: obstáculo, oponer. PER-: por, a través de, íntegramente: persuadir, pervivir. POST-: detrás, después de: posponer, posdata. PRE-: antes, delante: prehistoria, predeterminado. PRO-: delante, por, en favor de: pronombre. RE-: repetición, movimiento hacia atrás:: revivir, releer. SE-: separación: secesión. SUB-: bajo: subdirector, suposición. SUPER-: sobre, encima: superlativo. TRANS-: al otro lado de, a través de: transferencia. SUFIJOS MÁS FRECUENTES EN CASTELLANO -al: lugar, conjunto, relación: cañaveral, dineral, verbal. -ano: origen, profesión, pertenencia: cortesano, cirujano. -ario: pertenencia, profesión, lugar: ordinario, bibliotecario, sanitario. -arquía: poder, mando: monarquía, oligarquía. -atura: empleo, nombres abstractos: judicatura, candidatura. -bilidad: posibilidad: irritabilidad. -ble: capacidad, posibilidad: adorable, posible. -bundo: condición: vagabundo. -ción: acción, efecto, estado: desesperación, combinación. -cola: el que habita: cavernícola. -culo: valor diminutivo: minúsculo, cálculo, molécula. -dad: cualidad: generosidad, bondad. -dera: utensilio: tapadera, lanzadera. -dero: agente, instrumento, lugar: panadero, vertedero. -dor: agente, empleo: celador, tenedor. -erio: acción, estado, lugar: vituperio, cautiverio, monasterio. -ero: oficio, lugar, pertenencia: librero, matadero, ganadero. -fero: llevar: mortífero. -ficio: hacer: beneficio, maleficio. -ico: sufijo de adjetivos: cónico, práctico. -itis: inflamación: rinitis. -mento: acción, efecto: cargamento, impedimento.
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
124
-metría/-metro: medición, instrumento: anemometría, cronómetro. -nte: el que hace: amante, ambulante. -oide: forma: androide. -opsia/-opsis: visión: autopsia, sinopsis. -osis: enfermedad: psicosis, cirrosis. -teca: caja, depósito: hemeroteca, biblioteca. -tor: agente: actor, lector. -torio: adjetivos verbales que indican la acción del verbo y lugar: difamatorio, locutorio, -ormitorio. -triz: agente: actriz, emperatriz. -voro: devorar: carnívoro.
Latín II2012-2013
125
DERIVACIÓN Y COMPOSICIÓN DE VERBOS LATINOS AGO (COMPOSICIÓN: IGO):
Indago: indagar, indagación.
Cogo: coacción, coágulo, coaccionar. Exigo: exigir, exactitud, exigencia. Prodigo: prodigalidad, pródigo. Subigo: sobar. Transigo: transacción, intransigente.
ASCENDO (SCANDO): CADO: CAPIO (COMPOSICIÓN: CIPIO): CERNO:
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
126
COGNOSCO (GNOSCO): COLO: CONSTITUO (STITUO/ STO): DICO:
DO: DUCO: EO:
Latín II2012-2013
127
FACIO (COMPOSICIÓN: FICIO):
FERO: FUGIO: FUNDO: GRADIOR (COMPOSICIÓN: GREDIOR):
LEGO (COMPOSICIÓN: LIGO):
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
128
MANEO: MITTO: MOVEO: NASCOR: PARO
Latín II2012-2013
129
PONO: PUGNO QUAERO (QUIRO): SCANDO (COMPOSICIÓN: SCENDO): SEDEO:
SEQUOR:
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
130
SERO: SERVO: SISTO: SPECTO: STITUO: SUM:
Latín II2012-2013
131
TENDO: TRIBUO: VENIO: VERTO: VIDEO: VINCO:
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
132
VOCO: VOLO:
Latín II2012-2013
133
ANEXO III. IMÁGENES
�avis oneraria
�aves de guerra romanas
�avis longa
Máquinas de guerra romanas
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
134
Latín II2012-2013
135
ANEXO IV MAPAS
Cristina Félix GarcíaAmparo Gasent Moscardó
136
Latín II2012-2013