129

ศลปกรรมสาร

แรงบนดาลใจจากโจมอง

1 ผชวยศาสตราจารยประจ�า สาขาวชาออกแบบหตถอตสาหกรรม คณะศลปกรรมศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยล�าปาง

บทคดยอ

เครองดนเผาโจมอง มเอกลกษณโดดเดน คอ ลกษณะปนเปนลวดลาย

เปลวเพลงหรอขดงตามขอบปากภาชนะ ขดไขวอยางอสระคลายงานนามธรรม

คณลกษณอนโดดเดนและมเสนหของเครองดนเผาโจมองน จงเปนแรงบนดาลใจ

หรอคณปการตอการสรางสรรคงานศลปะเซรามกหรอเครองดนเผาในยครวมสมย

โดยเฉพาะในญปน จนเกดเปนรปแบบทเรยกวา Jomonesques style อนหมายถง

ลกษณะแบบอยางศลปะเครองดนเผาทมตนเคาทมาแรงดลใจ ประทบใจจาก

แบบลกษณ เทคนคของเครองดนเผาโจมอง เปนปฐมตนคด

แนวงานเครองดนเผาแบบ Jomonesques ในปจจบน มปรากฏลกษณะ

การสรางงานไดเปน 2 แบบ คอ 1) แบบเชงประเพณสบสาน และ 2) แบบรวมสมย

ซงมการสรางใน 2 ลกษณะ คอ

ก) แบบเครองดนเผาเชงภาชนะ (ceramic pottery) จะเปนการสรางสรรค

งานในแบบเครองดนเผาเชงภาชนะทน�าลกษณะรปทรงหรอทศนมลฐานโดดเดน

หรอทนาสนใจบางประการของ โจมองในแตละยคเลอกน�ามาสรางสรรคโดยผนวก

แนวคดรวมสมยของผสราง

ข) แบบศลปกรรม (ceramic sculpture) เปนรปแบบการสรางสรรค

ทผสรางมอสระอยางเตมทในการตความหรอขยายความจากลกษณะแบบลกษณ

ทโดดเดนทงหลายจากโจมองมาสรางงานแบบใหมๆ ในเชงประตมากรรมดนเผา

ซงไมจ�ากดเทคนควธการใดใดทงสน

ค�ำส�ำคญ : เครองดนเผาโจมอง, ลายเชอกทาบ, โจมองเนสก, เครองดนเผาเชงภาชนะ,

ประตมากรรมดนเผา

วระจกร สเอยนทรเมธ 1

130ศลปกรรมสาร Abstract

The Jōmon pottery has a remarkably unique style which its

rim has a pattern of flame or coiled up body of a snake coiling cross

loosely with the same pattern as an abstract art. This exquisite and

fascinating style inspires or contributes artisans to create creative

ceramics or contemporary potteries particularly in Japan. Therefore,

this results in having its own style called Jomonesques style. It means

a characteristic of art pottery that is originally from inspiration and

impression of the Jōmon pottery’s technique taken as a primary idea.

Presently, there are two types of Jomonesques style:

1) Continued traditional style and 2) Contemporary style that has

two types :

a) Ceramic pottery is created from a combination of a prominent

and interesting shape or visual elements of each Jōmon period and

a contemporary idea of artisans

b) Ceramic sculpture is created by artisans who freely interpretor

modify characteristics of notable Jomonesques style in order to create

a new ceramic sculpture using unlimited techniques.

Keywords : Jomon pottery, cord-marked, Jomonesques, ceramic pottery,

ceramic sculpture

โจมองหรอโจมอน (Jomon, Joumon, Jyomon) คอ ชอทหมายถง

ลายเชอกทาบ หรอลวดลายทกดประทบรอยดวยขดเชอก) (cord-marked / the rope

patterns) ทปรากฏอยบนภาชนะดนเผายคกอนประวตศาสตรของญปน เมอราว

10,000 กวาปกอนครสตกาล (14,000 BC.– 400 BC.) กอนทญปนจะเรมม

อารยธรรมและตงรกรากเปนของตวเองเมอราว 300 ปกอนครสตกาลใหหลง

131

ศลปกรรมสาร

อารยธรรมโจมองเกดขนในยคทมนษยมการพฒนาทางสงคมและ

ระบบเกษตรเกดขนแลว (ยคหนใหม) แตกยงมการลาสตว จบปลา เกบของปาอย

ทส�าคญคอการรวมตวกนเปนกลมชนหรอเผา หมบาน มการทอผาเครองนงหมและ

การท�าเครองดนเผา เพอเปนภาชนะเกบอาหารและน�า เปนงานทผหญงหรอแมบาน

เปนผผลตทส�าคญ ดวยสถานภาพและบทบาทในครวเรอนและด�ารงภาวะดจเทพ

แหงความอดมสมบรณและการสบเผาพนธ จะเหนไดจากประตมากรรมสลก

รปผหญงอยมาก เชน วนสแหงวลเลนดอรฟ เปนตน รองรอยวฒนธรรมหรอ

แหลงโจมองมอยแถบภาคเหนอและดานตะวนออกของเกาะญปนแถบชายฝงทะเล

นกโบราณคดแบงยคสมยของลกษณะงานและรปแบบของเครองดนเผา

โจมองออกไดเปน 6 ชวง2 (Mason; 2005: 14) ซงรวมระยะเวลาแลวประมาณ

14,000 ปกอนครสตกาล ไดแก

-ยคเรมกอเกด (Incipient Jomon) 14,000-8,000 ป กอนครสตศตวรรษ

-ยคแรกเรม (Initial Jomon) 8,000-5,000 ป กอนครสตศตวรรษ

-ยคตน (Early Jomon) 5,000-2,500 ป กอนครสตศตวรรษ

-ยคตอนกลาง (Middle Jomon) 2,500-1,500 ป กอนครสตศตวรรษ

-ยคตอนปลาย (Late Jomon) 1,500-1,000 ป กอนครสตศตวรรษ

-ยคตอนทาย (Final Jomon) 1,000-300 ป กอนครสตศตวรรษ

ชางปนยคสมยโจมอง น�าดนแบบไมลางหรอดนในทองถนทหามาได

ขนรปเลย ซงยงมสงเจอปน เชน สารอนทรย เสนใยพช ไมกา ตะกว เมดทรายหรอ

เศษเปลอกหอยแตกปนอย น�ามาขนรปดวยมอโดยน�าเสนดนเหนยวมาขด (hand-

coiling method) บนแผนรองทสามารถวางงานและพอจบใหงานทวางอยหมน

ไปมาได ซงยงไมใชลกษณะแปนหมน (wheel throwing) อยางทเรารจกกน

ในปจจบนทเปนแปนกลมหมนงายใชในการขนรปภาชนะทรงกลม ทรงกระบอก

การตกแตงกจะประทบรอยดวยฟนเชอก สนของเหลยมแทงไม การขดรองลาย

2 ในงานเขยนของ Tsugio Mikami (1972) แบงชวงยคของโจมองเปน 1) Primeval 2) Archaic

3) Early 4) Middle 5) Late 6) Terminal

132ศลปกรรมสาร รอยกดเปลอกหอย ลายวงโคงเลบมอหรอไผผาซก แตทเหนโดดเดนเปนเอกลกษณ

ของเครองดนเผาโจมองคอ ลกษณะปนเปนลวดลายเปลวเพลงหรอขดงตามขอบ

บนปากของภาชนะ ขดไขวอยางอสระคลายงานนามธรรม ใหความรสกหนกแนน

แตอสระ ในชวงหลงมการขดผวใหเปนมนเพมขน (แตขณะเดยวกนดเหมอนวา

จะดอยพลงแหงความอสระลงไป รปทรงลดลงสความเรยบงายอยางธรรมดา)

ความมอสระในรปทรงทไมอยในกรอบ มลกษณะอสมมาตร รปทรงและสดสวน

ทแนวแนเดดขาด การรจกผสานเสนใหสมพนธกบรปทรงแบบอสมมาตร ซงถา

เทยบกบแหลงอารยธรรมอนจะเหนไดถงความอสระในการคดสรางสรรครปทรง

ภาชนะ ทนาสงเกต คอ เครองดนเผาโจมองตกแตงสรางพนผวใหเกดลกษณะพนผว

จรงทสมผสได (tactile texture) ไมไดตกแตงดวยการเขยนลวดลายส ใหรสกเปน

ลวดลายพนผวเชงการเหน (visual texture) อยางเครองดนเผายคยาโยอ (Yayoi)

ในสมยตอมาหรอแบบงานเครองดนเผาบานเชยง งานเครองดนเผาโจมองสวนใหญนน

จะไมมการสรางลวดลายแบบเขยนดวยส ซงนบวาเปนงานทมลกษณะโดดเดน

จ�าเพาะอยางไมมแหลงใดเหมอน การเผาภาชนะจะเผาสมไฟในทโลงแจง เผาไฟต�า

(terracotta) อณหภมไมเกน 900 องศาเซลเซยส (ยงไมเกดเปนลกษณะของการเผา

ในรปแบบของเตาเผา (kiln) ทสามารถควบคมความรอนหรอทางเดนลมรอนได)

ในขณะทอาณาบรเวณแหลงอนในยคหนใหมน มการสรางเตาโดยการขดลงไปใตดน

ตามเนนลาดชนรมตลงหรอไหลเขาแลว เชน อารยธรรมหยางเซา (Yangshao)

เมอราว 5000-3000 ปกอนครสตกาลเปนตน

ลกษณะรปทรงและการรจกการสรางสรรคเชนน อาจรสกไดอยางไมนาเชอวา

เปนงานของคนยคหนหรอยคกอนประวตศาสตร แมแตงานจตรกรรมตามผนงถ�า

ในยโรปกมอยหลายแหลงทฝมอการเขยนเสนทเดดขาด ฉบไวและเตมไปดวย

ความแมนย�าและความช�านาญ และจงไมใชเรองนาแปลกใจทศลปนยคใหมจะ

พงใจกบลกษณะดงกลาวจนเปนทมาหรอแรงดลใจในการสรางสรรคงานทงใน

ดานจตรกรรมและงานเครองดนเผา แมวาผลสดทายของงานจะน�ามาซงประโยชน

ตางกนกตาม

133

ศลปกรรมสาร

ภาพท 1 ลวดลายทเกดจากการกดประทบรอยเชอกทาบลกษณะตางๆ

Mas

on; 2

005:

14

มกลมภาชนะอย 4 กลมลกษณะ ในสมยโจมองคอ

1) ภาชนะทรงกรวยกนสอบลกเรยวเลก

2) ภาชนะทรงปากบานกนตน

3) ภาชนะทมปากแคบทรงสง และ

4) ภาชนะทมพวยรนและหจบ

ถาพจารณาใหสมพนธกบแตละยคสมยโจมองจะเหนลกษณะส�าคญและ

รปแบบของเครองดนเผาในแตละยคไดดงน

1. ยคเรมกอเกด เปนชวงเปลยนผานจากยคหนเกาสยคหนใหม ลกษณะ

ของภาชนะจะเปนรปทรงกรวยแบบกนไมเรยวแหลมมากนก ปากผายกวาง ผนง

ภาชนะบาง ตกแตงดวยลวดลายกดประทบรอยจากขอบสนเหลยมของแทงไมหรอ

ลวดลายกดจากขอบเลบมอหรอไผผาซก สเนอดนบางภาชนะออกสเทาด�า ซงแสดง

ใหเหนวาเผาไฟต�ามาก (ประมาณ 650 องศาเซลเซยส)

2. ยคแรกเรม ภาชนะรปทรงกรวยกนกลมสอบเรยวเลก การตกแตงดานขาง

รอบภาชนะประมาณ 3 ใน 4 สวน ตอนบนของภาชนะ ไมตกแตงลายในสวนลาง

ภาชนะ เพราะสวนลางใชปกลงไปในพนดน ตกแตงดวยการกดประทบรอยเชอกทาบ

เบาๆ กดรอยรปสามเหลยม รอยโคงเลบมอ ขดขดเสนขนานโดดเดน มความเดดขาด

เปนระเบยบ ขอบปากภาชนะราบเรยบเสมอกน

134ศลปกรรมสาร 3. ยคตอนตน รปทรงภาชนะเปนรปทรงทมลกษณะส�าหรบการใชงาน

มากขน มลกษณะทรงกรวยกนตดแบนราบทตงไดดวยตวเอง รมขอบปากภาชนะ

ไมราบเรยบเสมออยางยคแรกเรม มการตดโคงลงเปนคลนและมการเกบขอบปาก

ภาชนะใหสวยงามขนดวยลวดลาย การตกแตงมใชตกแตงดวยลวดลายแบบระนาบ

รอบภาชนะเทานน แตเรมมการตกแตงภาชนะเชงสามมตดวย เรมแตงทรงภาชนะ

อยางเชงประตมากรรม ภาชนะทรงกนตนกมปรากฏในยคตอนตนนดวย การตกแตง

โดดเดนมากขนโดยลายเชอกทาบและการขดรองลาย ภาชนะในยคนนอกจาก

ใชสอยโดยปกตแลว ยงสรางเพอน�าไปใชในพธกรรมเกยวกบความตาย ประกอบ

ในหลมศพ จงมการตกแตงภาชนะสวยงามขน บางลกษณะกมการลงน�ามนชกเงา

4. ยคตอนกลาง รปทรงภาชนะมผนงหนา กนไมเรยวเลกอยางทรงกรวย

ดงแตกอน มลกษณะเกอบเปนทรงกระบอกกนตด ปากผายบานกวาง เพอการตกแตง

ลกษณะการตกแตงในยคนมความวจตรสงสดและมแบบลกษณทโดดเดนจนเปน

เอกลกษณของเครองดนเผาโจมอง ตกแตงลวดลายวจตรอสระ บรเวณสวนขอบปาก

ภาชนะมลกษณะดงเปลวเพลง (kaen-doki) หรอขดลายง บางลายกแกะสลก

หนาสตว การเจาะเซาะรองลาย เมอมองดรปทรงทงใบคลายประตมากรรม

เครองดนเผาในยคนส�าหรบใชในชวตประจ�าวนและพธกรรม ในยคนนยมสรางตกตา

ดนเผาเพศหญง (Dogu) ซงเปนสญลกษณของความอดมสมบรณเพมมากขน

5. ยคตอนปลาย ภาชนะเครองใชจะสรางดวยดนทละเมยดขน ความหยาบ

จากเมดทรายหรอสงเจอปนนอยลง ผนงภาชนะบางลงและมความหลากหลายของ

ลกษณะรปทรงของภาชนะและการใชงานมากขน บางภาชนะมพวยรนส�าหรบใส

ของเหลว สวนการตกแตงกลบเรยบงายมากขน ลวดลายเปลวเพลงหายไป มการขดผว

มนสเขม และขดแตงรองลายขดกนหอยและวางองคประกอบของลายไดสวยงาม

การกดประทบรอยเชอกทาบกลบมาไดรบความนยมในการตกแตงลวดลายภาชนะ

ในยคนอก นอกจากนนยงใหความส�าคญกบการสรางตกตาดนเผา (Dogu) มากขน

กวายคตอนกลาง เพอใชในพธกรรมและความเชอเกยวกบความอดมสมบรณ

135

ศลปกรรมสาร

6. ยคตอนทาย เปนชวงรอยตอจะเปลยนผานไปยคสมยวฒนธรรมยาโยอ

รปทรงภาชนะมสดสวนเปนแบบลกษณอยางทเหนกนเปนสวนมากของภาชนะ

เครองดนเผา เชน หมอ เหยอก ภาชนะมพวยรนและหจบ สอดคลองการใชสอย

ปากภาชนะมการเกบขอบและตกแตงเรยบรอยแตยงสวยงามแบบอยางเรขาคณต

มความแมนย�าในการขดแตงรองลายใหเหมาะสมกบสดสวนและรปทรงภาชนะ

มการขดผวชกเงามน มสเขมขนมาก มการทาสเขมดวยเหลกออกไซด บนลาย

เรขาคณตแลวเชดออกไซดออกใหเกดรองลายสโดดเดน

ภาพท 2 ภาชนะโจมองในยคเรมกอเกด ยงไมมการตกแตงลวดลายรปทรงทวจตรใดใด รปทรงเปนไปอยางเรยบงาย ขนรปดวยมอและใชไมต (paddle) คอยๆตกแตงผวและรปทรง มลายเชอกทาบปรากฏอยไมมากนก เผาไฟต�าแบบสมไฟกลางแจงpi

nter

est.c

om/p

in/49

5607

1339

6750

2788

ภาพท 3 ในยคแรกเรม ภาชนะทรงกรวยกนกลมสอบเรยวเลก ตกแตงลวดลายแบบรป (pattern) ดานขางโดยรอบภาชนะประมาณ 3 ใน 4 สวนตอนบนของภาชนะ ขดขดเสนขนานโดดเดน คมชดเดดขาดเปนระเบยบ ขอบปากภาชนะราบเรยบเสมอเปนระเบยบ

Mig

ami;

1972

: 79

136ศลปกรรมสาร

ภาพท 4 ยคตอนตน รปทรงภาชนะทรงกรวยกนตดแบนราบทตงไดดวยตวเอง รมขอบปากภาชนะไมราบเรยบเสมออยางยคแรกเรม มการตดโคงลงเปนคลนและมการเกบขอบปากภาชนะ ตกแตงโดดเดนมากขนโดยลายเชอกทาบและการขดรองลายM

igam

i; 19

72 :

79

ภาพท 5 ภาชนะโจมองในยคตอนกลางถอวาเปนชวงสงสดของวฒนธรรมโจมอง ทโดดเดนทงในเรองของโครงสราง รปทรงการออกแบบ ลวดลาย ผนงภาชนะหนา เพอรองรบการขดดนรปเปลวเพลงหรอขดลายง ตรงสวนบนขอบปากภาชนะทมความอสระและองคประกอบสอดประสานกนอยางสงยง สวนดานลางมความพถพถนในเรองลายเชอกทาบหรอขดรองลายอยางเรยบงาย ซงในชวงยคตอนปลายจะพถพถนมากขนกวางานในยคน ซงมการปรบรปทรงและผวชนงาน เพอแสดงขดรองลวดลายแบบขดกนหอยมากกวาการขดดนเปนเปลวเพลงอยางประตมากรรมบนขอบปากภาชนะ w

ww.e

arly

wom

enmas

ters

.net

/mas

ters

/jomon

pint

eres

t.com

/pin/

1455

9300

0429

8921

59

137

ศลปกรรมสาร

ภาพท 6 การตกแตงลวดลายขดเรขาคณตสลบกบลายขดกนหอย ทจดวางระยะและจงหวะอยางช�านาญ เรยกวาเปนแบบHorinouchi style อยในยคโจมองตอนปลายสงเกตเหนไดวาเรมไมมการแตงขอบภาชนะดวยลวดลายขดเปลวเพลงอก มความเรยบงายของรปทรงเกดขน ลกษณะลวดลายเหลานคลายกบงานประตมากรรมหรอจตรกรรมในยคสมยใหม ซงทจรงแลวมนนาจะเปนแรงดลใจใหกบศลปนในยคสมยใหมเสยมากกวาหรอมฉะนนอกเหตผลหนงกคอการเหนคณคาของสนทรยภาพในเสนหรอลกษณะทางเรขาคณตซงมนษยกสามารถรสกไดคลายๆ กน M

iller;

1963

: 10

3

www.s

tudy

blue

.com

/not

es/n

ote/

n/1-j

omon

ภาพท 7 ภาชนะในยคตอนทายพฒนาการรปทรง ท เ ร ยบง ายสอดคลองกบลกษณะการใชสอยนนๆ มากขน ความสมมาตรทรงกลมชดเจนมากขน ราวอยางกบขนรปดวยแปนหมน ลวดลายเรขาคณตองคประกอบนามธรรมชดเจนขน ซ ง เป นยคทมความโดดเด นในการตกแตงดวยเทคนคน และพถพถนเหมาะสมกบสดสวนของรปทรงนนๆสภาชนะเขมขน มการชกเงามน จากการถมเหลกออกไซด และรปทรงเรยบงาย เชงการใชสอยน จะพฒนาตอไปในยคสมยยาโยอ

138ศลปกรรมสาร แรงบนดาลใจจากโจมองสงานเครองดนเผารวมสมย

ดวยคณลกษณอนโดดเดนและมเสนหของเครองดนเผาโจมอง จงเปน

แรงบนดาลใจหรอคณปการตอการสรางสรรคงานศลปะเซรามกหรอเครองดนเผา

ในยครวมสมยโดยเฉพาะในญปน จนเกดเปนรปแบบทเรยกวา Jomonesques

style อนหมายถง ลกษณะแบบอยางศลปะเครองดนเผา (ซงอาจกนความไปถงงาน

จากวสดอนไดอกดวย) ทมตนเคาทมาแรงดลใจหรอความประทบใจจากแบบลกษณ

เทคนคของเครองดนเผาโจมอง เปนปฐมตนคด มใชวาการมลวดลายเชอกทาบแลว

จะเปนลกษณะของเครองดนเผาโจมองเทานน แตยงมองคประกอบอยางอน

เขาดวยกนอกหลายสวน ลกษณะแบบลกษณส�าคญทเปนองคประกอบของ

เครองดนเผาแบบโจมอง คอ

1. รปทรง (form) ภาชนะสวนมากเปนรปทรงสงคลายทรงกรวย กนสอบ

เรยวเลกปากบาน จนยคหลงคลคลายเปนทรงคอดโคงปากแคบลงหรอรปทรงตน

ปากกวาง

2. เนอดนจะเปนเนอดนเผาไฟต�า (terracotta) ไมมการเคลอบ เผาแบบสมไฟ

โลงแจง (open firing) ทงสมไฟบนพนดน หรอขดเปนหลมแลวสมไฟบนภาชนะ

การเผายงไมเปนลกษณะการสรางเตาเผาทสามารถควบคมลมรอนและอณหภมได

3. การขนรปดวยมอโดยวธขด มอปกรณชวย เชน ไมตหรอหนด เพอให

ไดสวนโคงหรอพนผวระนาบโคงตามทตองการ ยงไมมการขนรปทรงภาชนะดวย

อปกรณทเปนแปนหมนแท

4. การตกแตงสรางลวดลายแบบรป (pattern) นอกจากการกดประทบรอย

ลายเชอกทาบและกดประทบรอยดวยสงอนแลว ทเปนเอกลกษณโดดเดนมาก คอ

การปนลายเปลวเพลงหรอลายขดงวจตรบนสวนขอบบนภาชนะ ในยคโจมอง

ตอนกลาง และทส�าคญเปนการสรางลกษณะพนผวทสมผสไดบนตวภาชนะ

ทงการขดขดรองลาย เจาะสลกหรอปนนน งานภาชนะดนเผาโจมองจะไมมการสราง

ลวดลายหรอพนผวดวยการเขยนส ยกเวนงานชวงยคตอนทายเชอมตอมาใน

งานสมยยาโยอ ในยคตอนทายมการสรางลวดลายองคประกอบเรขาคณตเรยบงาย

เสนเดดขาดแมนย�า ขดแตงผวชกเงามน

139

ศลปกรรมสาร

5. ส�าหรบประตมากรรม Dogu ซงเปนสญลกษณทางความเชอ

ความอดมสมบรณ จะปนเปนรปผหญงโดยน�าเทคนคและกรรมวธตกแตงจาก

ภาชนะมาปรบใช

แนวงานเครองดนเผาแบบ Jomonesques ในปจจบน

คณลกษณอนแนวงานเครองดนเผาแบบ Jomonesques ในปจจบนม

ปรากฏลกษณะการสรางงานไดเปน 2 แบบ คอ 1) แบบเชงประเพณสบสาน และ

2) แบบรวมสมย

❶ แบบเชงประเพณสบสานนน จะเปนการสรางงานเครองดนเผาทยงคง

แบบลกษณทโดดเดนของโจมองไวทกประการ ไมวาจะเปนเนอดนทมคณสมบตเปน

เนอดนไฟต�า ขนรปดวยมอโดยวธขด ใชเครองมอเขาชวยในการสรางรปทรง เชน

ไมต โดยน�ารปทรงและเทคคนคตกแตงทโดดเดนในแตละยคมาขนรป โดยเฉพาะ

ลวดลายแบบรปทเกดจากการกดประทบรอยเชอกทาบ การปนลวดลายเปลวเพลง

หรอการขดรองลายเรขาคณตบนรปทรงภาชนะ และเผาชนงานดวยเทคนคดงเดม

คอเผาชนงานแบบสมไฟกลางแจง เพอใหเกดผลพเศษหรอลกษณะการเผาทคง

คณลกษณตามแบบอยางของเครองดนเผาโจมองทเคยเปนมา

❷ แบบรวมสมยทมการสรางใน 2 ลกษณะ คอ

ก) แบบเครองดนเผาเชงภาชนะ (ceramic pottery) จะเปนการสรางสรรค

งานในแบบเครองดนเผาเชงภาชนะทน�าลกษณะรปทรงหรอทศนมลฐานโดดเดน

หรอทนาสนใจบางประการของ โจมองในแตละยคเลอกน�ามาสรางสรรคโดยผนวก

แนวคดรวมสมยของผสรางเขาไปรวมดวย เทคนคทใชอาจผสมผสานแบบดงเดม

หรอน�าแนวใหมรวมดวยกได เชน การขนรปมกจะขนรปโดยแปนหมน น�าการเคลอบ

เขามาใชในชนงาน เผาชนงานในเตาสมยใหม อาจใชบรรยากาศการเผาแบบสนดาป

สมบรณหรอสนดาปไมสมบรณกได แตยงสอสนทรยภาพในแบบเครองดนเผา

เชงภาชนะทส�าแดงออกไดเหนวามแรงดลใจสบเคามาจากเครองดนเผาโจมอง

140ศลปกรรมสาร ข) แบบศลปกรรม (ceramic sculpture) เปนรปแบบการสรางสรรคท

ผสรางมอสระอยางเตมทในการตความหรอขยายความจากลกษณะแบบลกษณ

ทโดดเดนทงหลายจากโจมองมาสรางงานแบบใหมๆ ในเชงประตมากรรมดนเผา

ซงไมจ�ากดเทคนควธใดใดทงสน ไมมแบบลกษณปรากฏในแบบเชงภาชนะเลย

แตเปนชนงานทางศลปะโดยตรง โดยศลปนน�าแรงดลใจหรอเทคนคบางประการ

ของโจมอง เชน ลกษณะการขดรองลายขดกนหอยทสรางองคประกอบใหมใน

งานประตมากรรมนนสง

แนวงานเครองดนเผาแบบ Jomonesques หรอแบบโจมองรวมสมย ทสรางสรรคอยในปจจบน มทงแบบทเคารพตอรปแบบเชงประเพณสบสานทผสรางพยายามธ�ารงถายทอดแบบลกษณเดนๆ ใหปรากฏในยคปจบนเพอใหแสดงใหเหนถงเทคนควธ กระบวนการและสนทรยภาพในแบบดงเดม มใหสญเสยหายอนเปนมรดกทางวฒนธรรมส�าคญยง สวนในแนวรวมสมยทผสรางมอสระในการน�าแบบลกษณหรอเทคนควธผนวกกบความคดสวนตนสรางงานแนวใหมๆ เกดขนอยางนาสนใจ ไมวาจะเปนแนวเชงภาชนะ หรอแนวศลปกรรมดนเผา

แบบรวมสมย

แบบศลปกรรม(ceramic sculpture)สรางสรรคอสระเปนประตมากรรมตางๆประยกตเทคนคและแบบลกษณทโดดเดนของโจมองมาสรางสรรค

แบบเครองปนดนเผำเชงภำชนะ(ceramic pottery)น�าเทคนคและลวดลายแบบรปของโจมอง มาสรางสรรคในงานลกษณะเชงภาชนะผสมผสานเทคนคการเผาหรอการเคลอบรวมดวย

แบบเชงประเพณสบสำน

ยงคงแบบลกษณเครองดนเผำโจมองดงเดม- เนอดนเผาไฟต�า (terracotta)- ลกษณะรปทรงเดนๆ ในแตละยค- ขนรปดวยมอวธขด (coiling-method)- เทคนคการตกแตงส�าคญ ลายเชอกทาบ เปลวเพลง- การเผาแบบสมไฟโลงแจง (open firing)

◉ แนวงานเครองดนเผาแบบ Jomonesques ในปจจบน ◉

141

ศลปกรรมสาร

ศลปนเครองดนเผาญปนหลายคนไดสรางสรรคงานแนว Jomonesques

style อยหลากแบบ ไมวาในงานแบบเครองดนเผาเชงภาชนะ หรอประตมากรรม

เครองดนเผา เชน งานของ Nishimoto Eisen ทเขาสรางแจกนดนเผาโดยตกแตง

ลวดลายพนผวจากเทคนคลายเชอกทาบแบบโจมอง แตจดวางดวยลลาใหม และม

แบบลกษณเปนของนชโมโตะเอง

งานดนเผาเชงภาชนะของ

Tatsuzo Shimaoka ซงเปนศษย

ของ Shoji Hamada หลงจากท

ฝกฝนฝมออยกบฮามาดะได 3 ป

เขาจงมาสรางสรรคงานในโรงปฏบต

งานของตนเอง สรางสรรคภาชนะ

ดนเผาโดยไดแรงบนดาลใจโดยตรง

จากการตกแตงลวดลายพนผวจาก

เทคนคลายเชอกทาบแบบโจมอง

สมยโบราณ และประยกตเทคนค

รวมสมยเขาดวยกน เชน น�าดนขน

หรอการลงยาสบนเคลอบ เปนตน

ภาพท 9 งานเครองดนเผาเชงภาชนะ รวมสมยของ Tatsuzo Shimaoka ทตกแตงพนผวงานดวยลายเชอกทาบจากเทคนคโจมองโบราณ ถมน�าดนขนขาวลงไปในรองลายเชอกทาบเพอคดลายใหโดดเดนขน

www.c

lays

tudi

o.or

g/sh

imao

ka-m

ovie

ภาพท 8 งานแจกนทรง Amphoraของ Nishimoto Eisen ทตกแตงลายทน�ามาจากลายเชอกทาบของโจมอง เสนหของงานชนนอยทจงหวะของการจดวางลวดลายกบเส นรอบภาชนะกอให เกดองคประกอบแบบสมมาตรและเปนจงหวะ ไลน�าหนกของสดวยการเผารดกชน โดยไมมการเคลอบภาชนะนเลย

www.nihonbijutsu-club.com/nishimoto

142ศลปกรรมสาร

ในการสรางงานเครองดนเผาในแนวประตมากรรม ซงปรากฏแบบลกษณ

ไดหลากหลายรปแบบไมวาจะเปนแบบประตมากรรมภาพนน ประตมากรรม

รปลอยตว ทงลกษณะงานเอกเทศลอยตวหรอศลปะแบบแนวคดจดตงกตาม

ซงกอใหเกดงานสรางสรรคทนาสนใจไดอยางมาก ในการทศลปนหยบน�าแบบลกษณ

ตางๆ ของโจมองมาคดคนองคประกอบสรางงานศลปกรรมผานเทคนคสอดนเผา

ทครงหนงแบบลกษณเหลานเคยปรากฏอยบนภาชนะอดตกาล

ภาพท 10 งานชนน Shimaoka ประยกตการสรางลวดลายเชอกทาบจากโจมองผสมเขากบการถมน�าดนขนลงในรองลายแลวตกแตงดวยการลงยาสบนเคลอบตรงลายประดบกลางภาชนะอกครงหนง

ภาพท 11 งานประตมากรรมดนเผานนต�า โดยIfurai ใชเทคนคสรางมตและพนผวจากวงขดเปลวเพลงบนขอบปากภาชนะและการขดวงลายก นหอยแบบเครองดนเผาโจมองเผาดวยอณหภมและบรรยากาศเผาแบบทภาชนะโจมองเผา

ภาพท 12 งานประตมากรรมเซรามกนนต�า ทน�าลกษณะการวนลายขดกนหอยเครองดนเผาโจมอง มาสรางองคประกอบและลกษณะพนผวบนระนาบส�าคญในชนงาน

143

ศลปกรรมสาร

การไดรบแรงกระตนเราจากเสนหของงานในยคบรรพกาลน ไมใชเรอง

แปลกใหม มศลปนในยคสมยใหมเปนจ�านวนมากทนยมหนไปหาศลปะดงเดม

(primitive art) เปนวตถดบตนคดในการสรางสรรคงาน ดงเชน ปกสโซ (Picasso)

สนใจภาพเขยนสตามผนงถ�าในยคดกด�าบรรพ แลวน�ามาขยายผลสรางสรรคใน

แนวทางเฉพาะของปกสโซเอง ซงเปนผรเรมศลปะบาศกนยม (Cubism) ดวย

แตสงส�าคญกคอ การไดรบอทธพลหรอแรงบนดาลใจจากศลปกรรมโบราณเหลาน

มไดหมายความวาลอกเอามาทงหมดโดยไมใชวจารณญาณในการสรางสรรคเลย

ถาเปนเชนนนกเปนเพยงแคงานลอกแบบทขาดจตวญญาณและสนทรยภาพ

แตศลปนผแยบคายเหลานจะรจกเลอกและปรบใชเทคนคและคณลกษณอนโดดเดน

ของศลปกรรมโบราณเหลานใหออกมาเปนผลงานสรางสรรคชนเลศ ดงงานทไดรบ

แรงบนดาลใจจากโจมองเหลาน

ในประเทศไทยมแหลงโบรำณสถำนและศลปวตถมำกมำยทงยคกอน

ประวตศำสตรและสมยประวตศำสตร ซงอดมไปดวยเนอหำ เทคนค และแบบลกษณ

ควำมงำม ซงเปนวถทำงหนงทจะน�ำมำเปนตนคดพฒนำสรำงสรรคงำนเครองดนเผำ

ไดอกดวย และทนำยนดจงหวดล�ำปำงมแหลงโบรำณคดภำพเขยนสยคกอน

ประวตศำสตรประตผำ อนโดดเดนไมแพแหลงใดในโลกและมใชวำจะมไดใน

ทกทของโลก สงนนำจะเปนแรงบนดำลใจตอผสรำงสรรคงำนเครองดนเผำ

ของเรำไดเปนอยำงดทเดยว

144ศลปกรรมสาร

บรรณานกรม

Mason, Penelope E. History of Japanese Art. China : Pearson

Prentice Hall. 2005.

Mikami, Tsugio. The Art of Japanese Ceramics. Tokyo : Heibansha.

1968.

Miller, Roy Andrew. Japanese Ceramics. Tokyo : Toto shuppan.

1963.

www.metmuseum.org/toah/hd/jomo/hd_jomo.htm

(Accessed on 19th March 2015)

www.earlywomenmasters.net/masters/jomon

(Accessed on 19th March 2015)

www.pinterest.com

(Accessed on 19th March 2015)

www.claystudio.org/shimaoka-movie

(Accessed on 19th March 2015)

www.nihonbijutsu-club.com/nishimoto

(Accessed on 19th March 2015)