1

พยาบาลกบงานอาชวอนามย

อ. รงสมา พสระ

หวเรอง

1. แนวคดและขอบเขตของงานอาชวอนามยและความปลอดภย

2. สงแวดลอมในการท างานและสงคกคามสขภาพอนามย

3. โรคทมกพบจากการประกอบอาชพ

4. หลกการปองกนและควบคมอนตรายจากสงแวดลอมในการท างาน

5. การตรวจคดกรองโรคจากการประกอบอาชพ

6. บทบาทพยาบาลกบงานอาชวอนามย

7. กฎหมายทเกยวของกบงานอาชวอนามย

วตถประสงคการเรยนร หลงสนสดการเรยนการสอนนกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมาย ความส าคญและขอบเขตของงานอาชวอนามยได

2. อธบายถงสงแวดลอมการท างานทเปนภยตอภาวะสขภาพไดถกตอง

3. บอกถงประเภทและสาเหตของโรคจากการประกอบอาชพไดถกตอง

4. อธบายถงบทบาทของพยาบาลกบงานอาชวอนามยไดอยางถกตอง

5. บอกถงกฎหมายทมความส าคญทเกยวของกบงานอาชวอนามยได

1. แนวคดและขอบเขตของงานอาชวอนามยและความปลอดภย

ความหมายและความส าคญของงานอาชวอนามย

ความหมาย

อาชวอนามย (Occupational health) มาจากค าวา อาชวะ + อนามย

อาชวะ = อาชพ

อนามย หรอ สขภาพ = สภาวะทสมบรณดทงรางกาย จตใจ และสงคม

อาชวอนามย หมายถง สขภาพอนามยในการประกอบอาชพ (กองอาชวอนามย, 2521)

องคการอนามยโลก และองคการแรงงานระหวางประเทศไดรวมกนใหค าจ ากดความของงานอาชวอนามยไวดงน

1. อาชวอนามย เปนงานทเกยงของกบการสงเสรม (Promotion) และรกษาไว (Maintenance)เพอให

บคคลทกอาชพมสขภาพ (Physical) จตใจ (Mental) ทสมบรณทสด รวมทงมความเปนอยในสงคมดดวย

2. อาชวอนามย เปนการปองกน (Prevention) คนงานมใหมสขภาพเสอม หรอผดปกตจากสภาวะการ

ท างาน (Working Condition)

2

3. ใหการปกปองคมครองคนงาน หรอลกจางไมใหเสยงกบอนตราย

4. จดการ (Placing) ใหคนงานไดท างานในสงแวดลอมทเหมาะสมกบความสามารถของรางกายและจตใจเขา

(Physical and psychological ability)

5. ปรบงานใหเหมาะสมกบคน และจดคนใหเหมาะสมกบงาน (Adaptation of work to men and of

each man to his job)

การบรการอาชวอนามย (Occupational Health Service) เปนบรการทจดในสถานประกอบการและใกลกบ

สถานประกอบการ โดยมจดมงหมายทจะสงเสรมและด ารงไวซงสขภาพอนามยทดทงรางกาย จตใจ และสงคม

ของผใชแรงงาน รวมทงการปองกนโรคและอนตรายทเกดจากอปกรณเครองจกรในการปฏบตงาน (กนยา กาญ

จนบรานนท และชยยะ พงษพานช, 2527)

ความส าคญของงานอาชวอนามย

งานอาชวอนามยเปนสงจ าเปนและส าคญยงส าหรบประชากรวยแรงงาน ซงเปนประชากรกลมใหญ

กลมหนง โดยประกอบอาชพอยในภาคเกษตรกรรม ภาคอตสาหกรรมและบรการ นอกนนเปนงานพนชยกรรม

เหมองแร กอสราง ขนสง และอนๆ ซงในปหนงประชาชนเหลานมโอกาสไดรบผลกระทบจากสงคกคามสขภาพ

ตางๆ เชนทางกายภาพ ทางเคม สภาวะการท างานทไมถกสขลกษณะ การจดระบบงานไมเหมาะสม เปนตน

จากการศกษาสถานการณปญหาอาชวอนามย พบวา อตราปวยดวยโรคจากการประกอบอาชพและผประกอบ

อาชพทประสบอนตรายจากการท างานมจ านวนเพมขน โดยความรายแรงของอนตรายนน มทงสญเสยชวต

ทพพลภาพ สญเสยอวยวะบางสวน จากการสญเสยดงกลาว ท าใหชาตตองสญเสยก าลงคน และเศรษฐกจไป

มาก และยงกอใหเกดปญหาทางสงคมอกดวย

ในชวงของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมทผานมา สงผลใหประเทศไทยประสบผลส าเรจในการ

พฒนาเศรษฐกจอยางมาก โดยเฉพาะดานอตสาหกรรมและเกษตรกรรม แตอกดานหนงของการพฒนาดงกลาว

กอใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอม สขภาพอนามย และความปลอดภยทงกลมผประกอบอาชพและ

ประชาชนทวไป ซงปญหานพบไดทงประเทศอตสาหกรรม และประเทศก าลงพฒนา โดยเฉพาะประเทศก าลง

พฒนาจะไดรบผลกระทบมาก ทงนเนองจากการควบคมดานกฎหมาย ดานสงแวดลอมและแรงงานไมจรงจง

(Ladoca : 1992) การมนกอาชวอนามยไมเพยงพอกบการเพมจ านวนคนงาน การจดองคกรของคนงานไมเปน

ระบบ รวมทงความสามารถในการเขาถงบรการดานอาชวอนามยมนอย พบวา มคนงานเพยงรอยละ 5-10 ใน

ประเทศก าลงพฒนา และรอยละ 25-50 ในประเทศอตสาหกรรมทสามารถเขาถงบรการดานอาชวอนามย

(องคการแรงงานนานาชาต (ILO), 1999)

การพฒนาอตสาหกรรมดงกลาว กอใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอม สขภาพ และความปลอดภย

ของผประกอบอาชพ และประชาชนทวไป ดงน

3

1. ดานสภาพแวดลอม เกดจากมลพษและของเสย อนตรายจากอตสาหกรรมประเภทตางๆ คดเปน

รอยละ 73.3 ของของเสยอนตรายทเกดขนทงหมด มลพษทางอากาศ เชน ฝ นละออง กาซ

คารบอนมอนนอกไซด ปญหาดานสขาภบาล เชน สวม ระบบก าจดน าเสย ขยะ เปนตน

(แผนพฒนาสาธารณสข ฉบบท 8)

2. ดานสขภาพและความปลอดภยของผประกอบอาชพ (นรนดร, 2541)

2.1 อนตรายทางสขภาพจากอตสาหกรรมหนก (อตสาหกรรมน ามน ปโตรเคม แกส) เชน การรบ

ไอระเหยของน ามนทมสารกอมะเรงหลายชนด เปนปจจยเสยงตอการเกดมะเรงเมดเลอดขาว

มะเรงตอมน าเหลอง มะเรงตบ

2.2 อนตรายทางสขภาพจากอตสาหกรรมเบา (อตสาหกรรมยาง ปาลมน ามน อาหาร และ

เครองดม อตสาหกรรมอเลคทรอนคและเซมคคอนดกเตอร อตสาหกรรมยบซมการถลงดบก

เครองกฬา และอนๆ) การเกดผลกระทบตอสขภาพของอตสาหกรรมเบาจะแตกตางจาก

อตสาหกรรมหนก กลาวคอ การดแลสขภาพแวดลอมในการท างานใหถกสขลกษณะ การจด

ความสมพนธของทวงทาในการท างานกบเครองจกรและอปกรณท างาน สภาพแวดลอมและ

สงคมจตวทยาของระบบอตสาหกรรม รวมทงความเสยงตออบตภย

2.3 อนตรายทางสขภาพจากอตสาหกรรมการกอสราง ซงพบวาคนงานกอสรางมอตราเสยงตอ

ภยนตรายจากอบตเหตและเสยงสงทส าคญคอ การสดดมฝ นผง สารตะกว พษจากสารเคม

ท าใหเกดโรคปอด และยงเปนสารกอมะเรง มรายงานวาอบตการณของโรคมะเรงเมดเลอด

ขาวในคนงานกอสรางสงกวาปกต

2.4 อนตรายทางสขภาพจากการขนสง จากการขยายตวทางอตสาหกรรมการขนสงวตถดบและ

ผลผลตเพมขน ท าใหปรมาณการจราจรเพมขน อตราเสยงตอการเกดอบตเหตทางจราจรสง

3. ดานสขภาพและความปลอดภยของประชาชนทวไป (แผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 8)

จากมลภาวะมลพษไดกอใหเกดการเปลยนแปลงสภาวะแวดลอมใหไมเหมาะสมกบภาวะ

ความเปนอยของประชาชน และยงกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชนทง

ทางตรงและทางออม

จากผลกระทบของการพฒนาอตสาหกรรมดงกลาวขางตน หากรฐไมมมาตรการดานการ

คมครองสขภาพอนามยและความปลอดภยของผประกอบอาชพอยางมประสทธผล จะสงผลให

เกดอนตรายตอสขภาพของผประกอบอาชพมากขน นบวาเปนการสญเสยทรพยากรมนษยทสงผล

ตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศโดยรวม

งานอาชวอนามยเปนงานสาธารณสขสาขาหนง ซงด าเนนงานหรอใหบรการเพอดแลสขภาพ

อนามยของผประกอบอาชพทกอาชพ ใหผประกอบอาชพมสขภาพอนามยดทงทางรางกาย จตใจ

และสงคม โดยเนนการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค รวมทงพฒนากระบวนการเฝาระวงเพอ

4

การตรวจสอบและวนจฉยโรคหรอปญหาสขภาพไดตงแตเรม กระทรวงสาธารณสขไดตระหนกถง

ความส าคญดงกลาว จงไดมโครงการอาชวอนามยภายใตการดแลของกรมอนามยมาตงแตป

พ.ศ. 2510 จนจดตงเปนกองอาชวอนามยเมอป พ.ศ. 2515 และไดเรงรดการพฒนางานอาชวอ

นามยในสวนภมภาคอยางตอเนอง ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชาตและนโยบายของ

รฐบาล รวมทงขอเรยกรองขององคการอนามยโลกทตองการใหประเทศสมาชกไดรวมมอกนใน

การพฒนาใหเกด Occupational Health For All และตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พ.ศ. 2540 มาตรา 82 บญญตไววา “รฐตองจดและสงเสรมการสาธารณสขใหประชาชน

ไดรบบรการมมาตรฐานและมประสทธภาพอยางทวถง”

ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 ซงมงเนนคนเปนศนยกลางของการ

พฒนา ไดมงเนนใหลกจางมสขภาพดถวนหนา สามารถปองกนโรค ดแลสขภาพไดอยางม

ประสทธภาพ รวมทงก าหนดแนวทางในการพฒนาความปลอดภย และพฒนาสงแวดลอมในการ

ท างาน โดยมเปาหมาย ดงน

1. สถานประกอบการ มสภาพการอนามยสงแวดลอมทถกสขลกษณะและปลอดภยไมนอย

กวารอยละ 50

2. ลดอบตการณการเกดโรคจากการประกอบอาชพส าคญ ดงน

2.1 โรคพษจากสารก าจดศตรพชใหเหลอไมเกนรอยละ 5 ของประชาชนกลมเปาหมาย

2.2 โรคพษตะกว ใหเหลอไมเกนรอยละ 5 ของประชาชนกลมเสยง

2.3 โรคซลโคสส ใหเหลอรอยละ 10 ของประชาชนกลมเสยง

2.4 โรคหเสอมจากการประกอบอาชพ ใหเหลอไมเกนรอยละ 10 ของประชากรกลม

เสยง

3. มเทคโนโลย องคความร และระบบเครอขายงานอนามยสงแวดลอม และอาชวอนามยท

มประสทธภาพในการบรหารจดการ และการแกไขปญหาอนามยสงแวดลอม และอาช

วอนามย

การบรรลเปาหมายดงกลาว จ าตองพฒนาผประกอบอาชพและประชาชนทวไป ใหมความรในการ

ปองกนอบตเหตและโรคจากการท างาน และพฒนาผประกอบการใหมความรความเขาใจและสามารถ

ประยกตในการบรหารจดการ ดงนนงานอาชวอนามยจงมความส าคญยง

วตถประสงคของงานอาชวอนามย

1. เพอสงเสรมสขภาพอนามยของผประกอบอาชพใหมความสมบรณทงทางรางกาย จตใจและสงคม

ทงในและนอกสถานประกอบการ

5

2. เพอควบคมและปองกนโรคจากการประกอบอาชพในสถานประกอบการและสงแวดลอมการ

ท างานทไมเหมาะสม

3. เพอควบคมและปองกนการบาดเจบหรออบตเหตจากการประกอบอาชพ

ขอบเขตของงานอาชวอนามย

งานอาชวอนามยเปนงานทเกยวของกบคนในขณะท างานและสงแวดลอมในการท างาน ซงขณะ

ท างานอาจจะเกยวของสมผสกบสงแวดลอมและสภาพแวดลอมทอาจกอใหเกดอนตรายแกสขภาพอนามย

และมผลท าใหเกดการเจบปวยหรอบาดเจบได ดงนน ขอบเขตของงานอาชวอนามย มดงตอไปน

1. คนหาและระบปญหาอาชวอนามยและความปลอดภยทงในภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรมและ

เหมองแร

2. เฝาระวงและควบคมโรคจากการประกอบอาชพโดยการตรวจหาความผดปกต จากการวเคราะห

ตวอยางทางชวภาพและการตรวจรางกายผปฏบตงานและการตรวจสภาวะแวดลอมในการท างาน

3. ศกษาวจยเพอเปนแนวทางในการด าเนนงานอาชวอนามยในเรอง

3.1 ก าหนดมาตรฐานอาชวอนามย

3.2 การควบคมสภาวะแวดลอมในการท างานและการปองกนอบตเหต

3.3 แนวทางการวนจฉยโรคอนเนองมาจากการประกอบอาชพ และการรกษาพยาบาล

3.4 การหาปรมาณสารพษในตวอยางชวภาพในคนปกต

4. อบรมเผยแพรความรเกยวกบอาชวอนามยและความปลอดภยในการท างานแกคนงาน หวหนา

งาน ผประกอบการ และบคลากรสาธารณสขอนๆ

5. สนบสนนดานวชาการและงานบรหารดานตางๆ ทเกยวกบงานอาชวอนามย เชน ดานสขศาสตร

อตสาหกรรม ดานอาชวเวชศาสตร และดานพษวทยา เปนตน

ทมงานอาชวอนามยและความปลอดภย

การด าเนนงานอาชวอนามยเพอปองกนอบตเหต การเจบปวย และโรคจากการท างานตลอดจนการ

ควบคมความสญเสยตางๆ จ าเปนตองท างานเปนทมในลกษณะระบสาขาวชา ซงตองการผมความรดาน

วทยาศาสตร วศวกรรมศาสตร อาชวอนามย และความปลอดภย สาธารณสขสาสตร แพทยศาสตร พยาบาล

ศาสตร ชววทยา จตวทยา และผมความรสาขาอนๆ ทเกยวของ (เฉลมชย ชยกตภรณ, 2541)

ทมงานดานอาชวอนามยและความปลอดภย ประกอบดวย

6

1. เจาหนาทความปลอดภยในการท างานระดบวชาชพ มหนาทหลกในการปองกนอบตเหตควบคม

อนตรายทเกดจากสภาพการท างานและสงแวดลอม โดยการตรวจสอบและเสนอแนะนายจาง

ปฏบตการด าเนนตามกฎหมายความปลอดภย และตดตามใหแผนการด าเนนความปลอดภยมการ

ด าเนนการลงสการปฏบต และมหนาทสอน อบรมความปลอดภย การสอบสวนอบตเหต และการ

วเคราะหรายงานอบตเหต

2. นกสขศาสตรอตสาหกรรม หรอนกวทยาศาสตรอาชวอนามย และความปลอดภย ท าหนาทดาน

วชาการ เพอการศกษาอนตรายทแฝงอยในสภาพการท างาน และสงแวดลอมในการท างานแระเมน

ความเสยงอนตราย และท าการปองกนควบคมอนตรายจากสภาพการท างานและสภาพแวดลอมการ

ท างานใหปลอดภยและถกสขลกษณะ อยในมาตรฐานความปลอดภยไมกอปญหาดานสขภาพตอ

ผปฏบตงาน

3. แพทยอาชวเวชศาสตร หรอแพทยโรงงาน มหนาทในการปองกน ควบคมโรค วนจฉยโรค

รกษาพยาบาล สงเสรมฟนฟและรกษาได ซงสขภาพอนามยของผปฏบตงาน รวมทงใหค าปรกษาและ

คมครองสทธตางๆ ทางดานสขภาพตงแตเรมรบเขาท างาน จนกระทงออกจากงาน

4. พยาบาลอาชวอนามย ท าหนาทเกยวกบการสงเสรมสขภาพ ดแลสขภาพอนามยของผปฏบตงานและ

ครอบครว ปองกนโรค รวมทงจดใหมการปฐมพยาบาล รกษาพยาบาล ตลอดจนฟนฟสมรรถภาพ

คนงานเพอใหสามารถกลบไปปฏบตหนาทตามปกตไดตอไป

5. นกการยศาสตร (Ergonomist) เปนผศกษาเกยวกบการออกแบบสภาพแวดลอมการท างาน สภาพ

การท างาน เชน เครองจกร เครองมอตางๆ ใหเหมาะสมกบสมรรถภาพทางรางกายและจตใจของ

ผปฏบตงาน

6. วศวกรความปลอดภย และอาชวอนามย มหนาทหลกในการดแลสภาพการท างานและสงแวดลอมใน

การท างานใหอยในสภาพทด ถกสขลกษณะและปลอดภยเสมอ โดยอาศยความรดานวศวกรรมมา

ปรบปรงแกไขปญหา

หนวยงานทเกยวของกบงานอาชวอนามย

งานอาชวอนามย มหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชน

1. หนวยงานภาครฐ

มหนาทดแลเกยวกบความปลอดภยและอาชวอนามยโรงงาน หรอสถานประกอบการตางๆ ม

หลายหนวยงาน ดงน

1.1 กรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม มหนวยงานท

เกยวของโดยตรงกบงานดานความปลอดภยและอาชวอนามย ไดแก

1.1.1 สถาบนความปลอดภยในการท างาน

7

มหนาทรบผดชอบในการศกษา วจยสภาพการท างาน สงแวดลอม และความ

ปลอดภยในการท างานสาขาตางๆ เปนศนยกลางขอมลขาวสารเกยวกบสขศาสตร

อตสาหกรรม และความปลอดภยในการท างาน และด าเนนการสงเสรมเผยแพรความร

ทางดานสภาพและสงแวดลอมการท างาน โดยมพนทรบผดชอบทงในกรงเทพมหานครและ

ตางจงหวด

1.1.2 กองตรวจความปลอดภย

มหนาทดแลตรวจตราสถานประกอบการทมลกจางตงแต 1 คนขนไป ปฏบตให

เปนไปตามกฎหมายความปลอดภยในการท างาน ท าการศกษาเกยวกบมาตรฐานความ

ปลอดภย เพอยกรางเปนกฎหมายเกยวกบมาตรฐานขนตน เรองความปลอดภยในการท างาน

ของลกจางและน าเสนอตอกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม ก าหนดเปนกฎหมายตอไป

และยงมหนาทตรวจ แนะน า ตกเตอนหรอด าเนนคดกบสถานประกอบการทไมไดปฏบตให

ถกตองตามกฎหมาย

1.1.3 สวสดการและคมครองแรงงานจงหวด มหนาทโดยตรงในการตรวจตราดแลสถาน

ประกอบการในจงหวดทรบผดชอบ ใหปฏบตเปนไปตามกฎหมายคมครองแรงงาน และ

กฎหมายความปลอดภยในการท างานดวย และสนบสนนสงเสรมความปลอดภยส าหรบ

สถานประกอบการตางๆ ในระดบจงหวด

1.2 กรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม มหนาทรบผดชอบในการควบคม ตรวจสอบ

สงเสรม พฒนาโรงงานอตสาหกรรมใหเปนไปตามพระราชบญญตโรงงาน พ .ศ. 2535 และ

ควบคมวตถอนตรายตามพระราชบญญตวตถอนตราย พ.ศ. 2535 และกฎหมายอนๆท

เกยวของ

1.3 กรมทรพยากรธรณ กระทรวงอตสาหกรรม มหนาทดแลควบคมเรองสขภาพอนามยของผ

ประกอบอาชพเหมองแร โดยอาศยอ านาจตามกฎกระทรวงใหความคมครองแกคนงานโดยให

ผถอประทานบตร ผ รบใบอนญาตท าเหมองแรชวคราว จดหาปจจยในการปฐมพยาบาล จด

ใหมน าดม น าใช แสงสวาง สวมทถกสขลกษณะ ตลอดจนจดสงบคคลเขารบการอบรม

เกยวกบการปองกนอบตเหตหรอปฐมพยาบาล

1.4 กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข มหนวยงานทเกยวของกบการบรหารงานอาชวอนามย

โดยตรง คอ กองอาชวอนามย ซงมหนาทศกษาวจย ใหค าปรกษา และสนบสนนทางวชาการ

ใหแกหนวยบรการทางสาธารณสขและหนวยงานภาคเอกชนทวไปในเรอง

1. การสงเสรมสขภาพของผประกอบอาชพ

8

2. การควบคมและปองกนโรคจากการประกอบอาชพในสถานประกอบการทมสงแวดลอม

การท างานทไมเหมาะสม

3. การปองกนอบตเหตจากการประกอบอาชพ

2. องคกรสมาคมตางๆ ทางดานอาชวอนามยและความปลอดภย

สวนมากเปนการด าเนนกจกรรมสงเสรมวชาการ เปนแหลงประโยชนดานวชาการ เพอเผยแพร

ความรทางดานความปลอดภยอาชวอนามย อาชวเวชศาสตร พษวทยา สขศาสตรอตสาหกรรมและอนๆ

โดยการจดอบรมเผยแพรความรแกสมาชกหรอหนวยงานอนๆ สมาคมเหลานไดแก

1. สมาคมสงเสรมความปลอดภยและอนามยในการท างาน

2. สมาคมอาชวอนามยและความปลอดภยในการท างาน

3. สมาคมอาชวเวชศาสตรและสงแวดลอม

4. ชมรมเจาหนาทความปลอดภยในการท างานจงหวดตางๆ

5. ชมรมพยาบาลอาชวอนามย

นอกจากนยงมหนวยงานระหวางประเทศทท างานเกยวของกบสขภาพอนามยและสวสดภาพความ

ปลอดภยของผประกอบอาชพ คอ องคกรอนามยโลก (World Health Organization, WHO) และ

องคกรแรงงานระหวางประเทศ (International Labour Organization,ILO) ทงสององคการน

ชวยเหลอสนบสนนในรปของการใหทนซอเครองมอวทยาศาสตร เพอใชในการศกษาวจย และใชในการ

ด าเนนการตรวจวดสภาพแวดลอมในการท างานหรอใชในการจดซอเอกสารต าราวชาการตางๆการใหทน

เพอการศกษาและฝกอบรมเจาหนาททางดานอาชวอนามย เปนตน

2. สงแวดลอมในการท างานและสงคกคามสขภาพอนามย

ความหมายและความส าคญ

สงแวดลอม (Environment) จากพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ .ศ.

2535 ไดใหค าจ ากดความไวดงน “สงแวดลอม หมายถง สงตางๆทมลกษณะทางกายภาพ และชวภาพทอย

รอบตวมนษย ซงเกดขนเองโดยธรรมชาตและสงทมนษยไดท าขน”

สงแวดลอมในการท างาน (Working environment) หมายถง ทกสงทกอยางทอยรอบตวคนในขณะ

ท างาน อาจจะเปนคน สตว สงของ พลงงาน และเหตปจจยทางจตวทยา สงคม โดยแบงออกเปน 4 ประเภท

คอ

1. สงแวดลอมทางกายภาพ (Physical environment) ไดแก ความรอน แสง เสยง ความดนบรรยากาศ

เปนตน

9

2. สงแวดลอมทางเคม (Chemical environment) ไดแก สารเคมทกชนดทใชในการท างาน อาจเปน

สารเคมตวเดยว หรอเปนสารผสมซงผานเขาสรางกายไดตามคณสมบตของสารเคมแตละตว

3. สงแวดลอมทางชวภาพ (Biological environment) ไดแก เชอโรค สตว และแมลงน าโรคตางๆ

4. สงแวดลอมทางจตวทยาสงคม (Psychosocial environment) ไดแก สมพนธภาพระหวางนายจาง

กบลกจาง ตลอดจนคาตอบแทน รวมทงความรสกมนคงปลอดภยในการปฏบตงาน

สงแวดลอมการท างาน อาจท าอนตรายแกสขภาพอนามยของผ ทท างานหรอไมกได สงแวดลอมการท างาน

ชนดใดทมศกยภาพเชงอนตราย เรยกสงแวดลอมชนดนวาเปน สงคกคามสขภาพอนามย (Health

hazard) แบงออกเปน 4 ประเภท ไดแก

1. สงคกคามสขภาพอนามยทางกายภาพ (Physical health hazard)

หมายถง สงคกคามสขภาพอนามยทเกดจากสาเหตทางฟสกส ไดแก อณหภม แสง เสยง ความดน

บรรยากาศ ความสนสะเทอน รงสตางๆ

อณหภม (Temperature) หมายถง ระดบความรอนหรอเยน ซงอณหภมเปนสงส าคญในการทจะตอง

ค านงถงเปนอนดบแรกในสถานทประกอบการท างานทกแหง ทงนเพราะอณหภมจะมผลตอคณภาพ

ปรมาณงาน รวมถงลกษณะการท างานของคน ซงรางกายคนจะมกลไกในการรกษาอณหภมรางกายให

คงท เมอมการเปลยนแปลงอณหภมของสงแวดลอมในการท างาน รางกายมความจ าเปนตองปรบตว

โดยปรบสภาพใหอยในภาวะสมดล (Homeostasis) ถารางกายไมสามารถปรบไดกจะท าใหเกดอาการ

ผดปกตขนมาได ทงนอณหภมในการท างานไมควรเกน 45 องศาเซลเซยส

อณหภมสง ท าใหรางกายมการเปลยนแปลงโดยมการเตนของหวใจเรวขน หลอดเลอดฝอยขยายตว

ถาอณหภมสงมาก ไดแก อณหภม 100 องศาฟาเรนไฮท (38°C) และรางกายมเหงออกมากประมาณ 2

ลตรตอชวโมง ยงผลใหเกด

- การเปนลม (Heat stroke or sunstroke) เปนผลเนองมาจากการสมผสกบแสงแดดเปน

เวลานานๆ ท าใหอณหภมสงเกนจดทรางกายจะปรบสภาพได รางกายมสภาพรอนจด ผวแหง

ปวดศรษะอยางรนแรง ตามองเหนผดปกต ระดบความรสกตวหมดไป สหนาแดงและมอณหภมสง

มาก การเปนลมเปนอนตรายกวาการเปนตะครว หรอการออนเปลยของรางกาย

- การเปนตะครว (Heat cramp) เปนผลมาจากการไดสมผสอณหภมสงเปนเวลานาน มการ

สญเสยเกลอจากรางกาย ทดแทนโดยการใหดมน า อาการไดแก มอาการเปนตะครวตาม

กลามเนอ ซงอาจจะหายไดภายในระยะเวลา 2-3 ชวโมง

นอกจากนการสมผสกบความรอนทสงจดเปนเวลานาน ยงกอใหเกดผลกระทบทางดานจตใจ การ

นอนหลบ และท าใหสขภาพของคนงานไมดเทาทควร

10

อณหภมต าหรอความเยน ระดบความรสกตออณหภมต าหรอความเยนขนอยกบประสาทรบความ

เยน ซงพบในผวหนง และเมอสมผสกบอณหภมหรอททมความเยนต ากวาปกต ท าใหเกดพยาธสภาพดงน

- เทรนตฟต (Trench foot) เกดจากการไดสมผสกบอณหภมต าหรอความเยนทต ากวาปกตเปน

เวลานานๆ ของอวยวะรางกาย ท าใหเกดภาวะขาดเลอดไปเลยงและเนอเยอขาดออกซเจนตามมา

แตไมมเกลดน าแขงใตเนอเยอ ผนงของหลอดเลอดของอวยวะสวนปลายถกท าลาย มอาการบวม

ปวดหรอเสยวแปลบ อาจจะตามดวยการเปนแผลทผวหนงและเกดเนอตายเกดขน

- ฟรอสไบต (Frostbite) หมายถงการมเนอเยอถกท าใหแขงตวดวยการมเกลดน าแขงเขาไปอยใน

เนอเยอ โดยเปนผลมาจากการถกท าลายในเซลล เกดการขาดเลอดไปเลยงตามมา ท าใหเกดการ

ขาดเลอดเฉพาะท ผวหนงแดงคล า ไหม ปวด เกดขนไดบรเวณนวมอ เทา คาง จมก และห รวมถง

บรเวณทเหนอกระดกซงมไขมนอยนอย

- ชลเบรนส (Chilbrain) การถกท าลาย โดยการท าใหแขงทบรเวณผวหนงเฉพาะท อาจมอาการ

บวม สด าคล า เนองจากเลอดออกในเนอเยอใตผวหนง ซงจะกลายไปเปนแผลและเกดเนอตาย

เฉพาะแหง

แสง (Light) ไดแก แสงธรรมชาต และแสงทเกดจากการประดษฐขน ระดบของแสงสวางจงม

ความส าคญส าหรบงานทท า ขนอยกบลกษณะของงานแตละประเภท แสงสวางทจาเกนไปหรอเกน

1,000 ลกซ กอใหเกดผลกระทบตอการมองเหน ตาลาย ปวดศรษะ และแสงทนอยเกนไป ต ากวา 50

ลกซ สามารถท าลายสายตา ท าใหเกดความเมอยลาสายตา น ามาสอบตเหตและเกดความผดพลาดใน

การท างานได

เสยง (Noise) ไดแก เสยงทเกดจากเครองมอ เครองกล เครองจกรรวมถงอปกรณตางๆในสถาน

ประกอบการ โดยแยกประเภทของเสยงได ดงน

1. เสยงทดงอยางตอเนอง เชน เสยงเลอยวงเดอน เสยงพดลมจากเครองก าเนดไฟฟา

2. เสยงกระทบ เชน เสยงตอกเสาเขม เสยงระเบด

ทงนความดงของเสยงจะแตกตางกนไปมหนวยเปนเดซเบลเอ (dBA0 เสยงทจดเปนอนตราย

ตอสขภาพคอเสยงทมความดงเกน 90 เดซเบลเอ ระดบเสยงตามทกฎหมายก าหนดไวส าหรบการ

ท างานเกน 8 ชวโมงตองไมเกน 80 เดซเบล และในสถานทท างานระดบเสยงสงสดตองไมเกน 140 เดซ

เบล

อนตรายและผลกระทบของเสยง

1. บคคลทไดรบผลกระทบจากเสยง คอ

11

1.1 บคคลผประกอบการ ตองสมผสกบเสยงดง 80-150 เดซเบลเอ ตดตอกน ผลคอ การ

สญเสยสมรรถภาพการไดยนท าใหหพการ หตง และหหนวกได

1.2 บคคลผอาศยอยบรเวณใกลเคยง เกดการรบกวนทางดานจตใจ การพกผอน ท าใหเกด

ความเครยดและหยอนสมรรถภาพในการท างาน

2. เสยงทเกดขนจะเปนอนตรายมากนอยเพยงใดขนอยกบ

2.1 ระดบของเสยงทเกดขนจากแหลงก าเนดเสยง

2.2 ระดบของเสยงในแตละความถ

2.3 ระยะเวลาทสมผสกบเสยงนน

2.4 ประสบการณชวตและสภาพความทนตอเสยงของแตละบคคล

อนตรายของเสยง แบงได 2 ชนด คอ

1. อนตรายตอระบบการไดยน เสยงยงดงมากท าใหอวยวะรบเสยงสนสะเทอนมาก อาจท าใหกลามเนอ

ฉกขาด ท าลายเซลลประสาทและปลายประสาท ท าใหเกดอาการ ดงน

- หตงหรอหออชวคราว เกดจากเสยงทดงแตไมมากและนานพอทจะท าลายปลายประสาทและเซลล

ประสาทหอยางถาวรได

- หตงและหหนวกอยางถาวร เกดจากไดรบเสยงทดงเกนไปถงขนท าลายปลายประสาทและเซลล

ประสาทห ท าใหสญเสยการไดยน

- หหนวกอยางเฉยบพลนจากการไดรบเสยงดงมากเกนไป จนท าลายปลายประสาทและเซลลประสาท

และแกวหฉกขาด เชน เสยงระเบด

2. อนตรายตอสขภาพและจตใจ เสยงทดงเกนขนาดท าใหเกดความหงดหงด ปฏบตงานลาชา ความ

ถกตองของงานลดลง เกดความเปลยนแปลงทางสรรวทยา เชน ความดนโลหตสงขน เกดโรคกระเพาะ

อาหาร กลามเนอเกรง

ผลกระทบอนๆของเสยง

1. รบกวนการนอนหลบ มนษยมปฏกรยาตอเสยงทงกอนหลบ และระหวางนอนหลบแตกตางกนไป ตาม

องคประกอบตางๆ ไดแก อาย ลกษณะของเสยง และเสยงทมาเปนระยะ

2. เสยงรบกวนการตดตอสอสาร เสยงดงจะรบกวนไมใหไดยนเสยงอน เชนเสยงสนทนา โทรศพท

สญญาณเตอนภย

ระดบเสยงทอาจเปนอนตรายตอระบบการไดยนส าหรบบคคลทวไป

WHO (World Health Organization) ไดเสนอแนะระดบเสยงสงสดทบคคลทวไปสามารถรบได Leq

8 ชวโมง = 75 เดซเบล เอ ทกพนท

US EPA (United Stated Environmental Protection Agency) และ World Bank

Environmental Guidelines ไดเสนอระดบเสยงสงสดทบคคลทวไปสามารถรบได ดงน

12

Leq 24 ชวโมง 70 เดซเบล เอ ทกพนท

Leq (Level of equivalent) หมายถง คาเฉลยของระดบความดงเสยงทเกบสะสมในชวงเวลาหนง

ความดนบรรยากาศ (Atmospheric pressure) ความดนบรรยากาศในระดบปกตทผปฏบตงาน

สามารถทนอยได คอทระดบ 760 mmHg ถาความดนของบรรยากาศเปลยนไป จะกอใหเกดผลในการ

คกคามสขภาพอนามย ดงน

ความดนบรรยากาศสง เชน การท างานใตน า ท าใหเกดโรคเคซองค (Cassion disease) เกดจาก

ฟองกาซไนโตรเจนเขาไปในกระแสเลอดและเขาไปอยตามขอ รวมถงใตชนกลามเนอ ท าใหเกดตะครว

อยางรนแรง

ความดนบรรยากาศต า ท าใหเกดการขาดออกซเจน มผลใหระดบความรสกตวเปลยนไป

ความสนสะเทอน (Vibration) มกเกดขนจากการท างานทเกยวของกบการจบถอเครองจกรกลทม

ความเคลอนไหวอยางรวดเรว เชนเครองเจาะ เครองตด เครองปน ท าใหการไหลเวยนของเลอดซงไป

เลยงปลายมอขดของ อาจเรมตนดวยอาการซด ชา ตอไปอาจมการอดตนของเสนเลอด ท าใหปลายนว

ตายได และยงท าใหเกดความเมอยลา ระคายเคองตอเนอเยอประสาท การมองเหน การทรงตว

ประสทธภาพการท างานลดลง

รงส (Radiation) ไดแกกมมนตภาพรงส ซงเปนรงสทแตกตวได เชน รงสเบตา แกมมา รงสเอกซ ใน

กรณไดรบนานๆจะเกดการท าลายของเนอเยอ อาจกลายเปนมะเรงได

2. สงคกคามสขภาพอนามยทางเคม (Chemical health hazard)

สารเคม เปนเคมธาต สารประกอบและสวนผสมของเคมธาต ไมวาจะเกดขนเองตามธรรมชาตหรอ

สงเคราะหขนโดยอยในรปตางๆ ไดแก ฝ น (Dust) ไอระเหย(Vapour) ละออง(Mist) ฟม(Fume) กาซ

(Gasses) ตวท าละลาย(Solvent) และควน(Smoke) ซงพบวามความเกยวของในการท าใหเกดโรค

ตางๆ เชน ผนผวหนง โรคเรอรง และมะเรง เปนตน

เนองจากประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม จงไดมการใชวตถมพษเขามาปราบปรามและท าลาย

ศตรพช ซงสารเคมเหลานกอใหเกดผลคกคามสขภาพอนามยโดยแบงเปนประเภทใหญไดดงน

1. สารพษฆาแมลงทเปนพวกอนนทรย ซงเกดขนเองในธรรมชาต ไดแก สารหน ก ามะถน

น ามนดบ ไซยาไนด ปรอท

สารหน (Arsenic) ท าใหหลอดเลอดตบตน กลนล าบาก ปวดทอง อาเจยน ทองรวง ถาอาการ

ตดตอกน 1 วนครงอาจเสยชวตได

ปรอท (Mercury) ท าใหหนาทและการท างานของเซลลตางๆเปลยนไป กรณไดรบพษเรอรง พบวา

เซลลตบ ไต หวใจ ล าไส สมอง และกลามเนอถกท าลาย

13

ไซยาไนด (Cyanide) ท าใหเซลลขาดออกซเจน จนเซลลทนไมไดและตายในทสด สวนพษเรอรงท า

ใหเกดความผดปกตของระบบอาหาร หวใจเตนแรง ปวดศรษะ ตามว ใจสน มผนผวหนง แผล

อกเสบ

2. สารพษฆาแมลงประเภทอนทรย แบงเปน

2.1 สารพษฆาแมลงทเกดจากธรรมชาต จ าแนกไดดงน

ไพเรซรน (Pyrethrine) สมผสผวหนงท าใหเกดอาการแพ

นโคตน (Nicotine) โดยทางการสมผส หายใจ และทางปาก โดยจะรบกวนการท างานของ

ระบบประสาททกสวน ถาไดรบถง 40 มลลกรม จะหมดสตเปนอมพาตและตายในทสด

ไรยาเนย (Ryania) เปนพษตอระบบประสาทแมลงโดยตรง และอาจเปนพษตอคนไดเชนกน

โรตโนน (Rotinone) เปนพชตระกลถว ท าใหเกดการระคายเคองทางผวหนงได

2.2 สารพษฆาแมลงชนดอนทรยสงเคราะห ในทางเคมแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก

ดดท (Dichloro-diphenyl trichloroethane) ฤทธสะสมทรายแรง คอ ท าใหเกดโรคมะเรง

โดยเปนสารกอมะเรงของตบ มะเรงเมดเลอดขาว และท าใหเกดโรคโลหตจางแบบ aplastic

anemia ดวย

ฟอสเฟต (Phosphate) ไดแก สารฆาแมลงพาราไธออน หรอโฟจคอล เกดพษโดยขดขวาง

การท างานของเอนไซมของเซลลประสาทหรอกลามเนอ มผลใหการท างานของเซลลหยดชะงก

ลง จงมชอเรยกวาสารยบยง ท าใหออนเพลย หายใจออกล าบาก ชก หมดสต และถงแกกรรม

ในทสด

คารบาเมต (Carbamate) ไดแก สารฆาแมลง และฆาหญา เชน ไบกอน ฟราดาน แลนเนท

โดยรบพษจะท าใหเกดอาการกระตก และหดตวของกลามเนอ เกดตะครว เหงอออก ปวด

ศรษะ ตาพรา ทองรวง กรณไดรบปรมาณมาก ท าใหเสยชวตได

ฝน (Dust) หมายถง อนภาคของแขงทแขวนลอยอยในอากาศ โดยทฝ นเหลานสามารถเขาส

รางกายไดโดยทางเดนหายใจ ซงถาฝ นมอนภาคเลกมากๆ ประมาณ 0.25-3 ไมครอน จะ

สามารถเขาไปถงถงลมปอด ท าใหเกดโรค โดยฝ นทมอนตรายตอสขภาพเปนอยางมาก ไดแก

ฝ นหนทราย (Silica)

ฝนหนทราย (Silica) เปนอนภาคของแขงมขนาดประมาณ 0.1-150 ไมครอน เกดจากการ

บด ระเบด กระแทก ปะทะ ฟ งกระจายไดดและแขวนลอยอยในอากาศ จะตกลงสพนโลกดวย

แรงโนมถวงหรอน าหนกของมนเอง

อนตรายของฝนหนทราย สามารถสรปไดดงน

1. การเกดพยาธสภาพของทางเดนหายใจ โดยแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ

14

1.1 พยาธสภาพของทางเดนหายใจสวนตน ไดแก เกดการระคายเคอง มการผลตสาร

เมอกมากขน ท าใหหลอดลมแคบลงและขจดสารเมอกไดลดลง มการอกเสบของ

หลอดลม ถาเปนบอยๆจะกลายเปนโรคหลอดลมอกเสบเรอรง (Chronic

Bronchitis) ภาวะภมแพและการสรางภมคมกนเกน เกดภาวะหอบหด (Asthma)

ฝ นของสารเคมบางชนดท าใหเกดมะเรงปอด (Malignant change)ได โดยเฉพาะ

ในผ ทตดบหร

1.2 เกดพยาธสภาพของถงลมและเนอเยอปอด เมอหายใจเอาฝ นหนเขาไปจะท าใหเกด

โรคทเรยกวา ซลโคสส (Silicosis) เกดกบบคคลทท างานในโรงโมหนหรอยอยหน

อตสาหกรรมเครองดนเผา โรงงานแกว การผลตวสดทนไฟ กลงโลหะ การขด

เครองมอโดยใชหนทราย โดยเกดแกรนนโลมาตอผงซลกาแลวเกดเปนเนอพงผดท า

ใหเนอเยอปอดมการเปลยนแปลง มผลใหการหายใจผดปกต หายใจล าบากจาก

พงผด และการหายใจอดกนจากถงลมโปงพอง ภาพรงสปอดจะเหนเงาทบขนาดเลก

กระจายทวในปอดทงสองขาง มหนปนเกาะทตอมน าเหลอง ขวปอดต าแหนงอวยวะ

อาจผดไป

ฟม (Fume) อยในรปอนภาคของแขงจากการรวมตวของสารจากสถานะเปนไอ โดยไอของ

โลหะจะรวมตวเปนอนภาคของแขงในบรเวณเหนอสวนทโลหะหลอมเหลว ฟมทกอใหเกด

อนตราย เชน ฟมของตะกว มผลตอการสรางเมดเลอดแดงท าใหโลหตจาง นอกจากนตะกว

อนทรยยงกอใหเกดอนตรายตอ ไต สมอง ระบบประสาท ตามว สญเสยสมรรถภาพการไดยน

โดยพษของตะกวอนทรยอนตรายกวาตะกวอนนทรย

ควน (Smoke) ไดแกอนภาคของคารบอน เกดขนจากการเผาไหมทไมสมบรณของวตถทม

คารบอนเปนองคประกอบ เชน น ามน ถานหน ควนทเปนอนตรายไดแกควนของคารบอน

มอนนอกไซด หากไดรบอยางเฉยบพลน คารบอนมอนนอกไซดจะไปจบกบฮโมโกลบน

เรยกวาคารบอกซฮโมโกลบน ซงไมสามารถน าพาออกซเจนไปยงเนอเยอได ท าใหรางกาย

ขาดออกซเจนและตายในทสด

ไอระเหย (Vapour) เปนสภาวะการเปนกาซของสาร ซงโดยปกตจะอยในสภาวะของแขง

หรอของเหลว ภายใตความดนและอณหภมของหองในระดบปกต เชน ไอระเหยของ

แอลกอฮอล ไอระเหยของน ามนเบนซน ทนเนอร และลกเหมนทใชไลแมลง

ละออง (Mist) หมายถง อนภาคเลกๆทเปนของเหลวแขวนลอยอยในอากาศ โดยเกดจาก

การทของเหลวไดรบแรงกดดนจนแตกตวเปนอนภาค เชนการพนสารฆาแมลง

15

กาซ (Gas) หมายถง ของไหลซงไมมรปรางทแนนอน สามารถเปลยนเปนของเหลวหรอ

ของแขงได โดยการเปลยนอณหภมหรอความกดดน

ตวท าละลาย (Solvent) ไดแก สารอนทรยในสภาพของเหลว ซงใชเปนตวท าละลาย

สารเคมชนดอนๆ ไดแก เบนซน น ามนสน แอลกอฮอล เปนตน

สารเคม ในสภาวะตางๆนนสามารถเขาสรางกายผปฏบตงานได 3 ทาง คอ

1. ทางเดนหายใจ เปนทางเขาสรางกายทส าคญทสด เปนจดผานของสารเคมเขาส

รางกายทมประสทธภาพ อาจมอาการแคระคายเคองจนถงผานปอดเขาสกระแสเลอด

2. การดดซมทางผวหนง โดยความหนาของผวหนงและการปดคลมดวยเหงอและไขมน

โดยธรรมชาตสามารถปองกนสารเคมไดระดบหนง แตทงนความสามารถในการละลาย

ไขมนไดของสารเคม จะท าใหดดซมผานผวหนงได หากมบาดแผล จะท าใหสารเคมถก

ดดซมเขาสรางกายไดเรวขน

3. การบรโภคทางปาก การดดซมอาหารและสารอนๆรวมทงสารเคมอนตรายทกนเขาไป

นน ปกตจะเกดขนทล าไสเลก

การเกดพษ หมายถง การทอวยวะในรางกายตงแตหนงระบบขนไปมปฏกรยาตอบสนองตอ

สารเคมท าใหเกดพษแพรกระจายไปทวรางกาย ผลกระทบจากการเกดพษจะเกดผลดงน

1. พษตอตบ ท าใหเกดอาการตบแขง

2. พษตอไต มผลท าใหไตท างานเสอมลง

3. พษตอระบบประสาท มผลตอเสนประสาทสวนปลาย เชนท าใหเกดอาการ ขอมอตก

ระบบประสาทลมเหลว

4. มะเรง การไดรบสารเคมเปนระยะเวลานานๆ อาจเปนสาเหตใหเกดการเจรญเตบโตของ

เซลลจนไมสามารถควบคมได

5. ผลตอทารกในครรภ สารเคมอาจไปขดขวางการเจรญเตบโตของทารกในครรภ

โดยเฉพาะอยางยงในชวงไตรมาสแรกของการตงครรภ

6. ท าใหเกดโรคนวโมโคนโอซส หรอฝ นในปอด โดยโรคนไมสามารถรกษาใหปอดกลบมา

สภาพดดงเดมได

3. สงคกคามสขภาพอนามยทางชวภาพ (Biological health hazard)

หมายถง สงคกคามสขภาพอนามยทเปนสงมชวต ไดแก จลนทรยชนดตางๆ เชน เชอแบคทเรย ไวรส

ปรสต แมลงชนดตางๆ พบมากในผปฏบตงานดานเกษตรกรรม โดยสมผสกบเชอโรคจากพชหรอสตว

16

เชน โรคแอนแทรกซ จากวว สวนโรคทเกดขนแกเจาหนาทหรอผปฏบตงานดานสขภาพ ไดแก วณโรค

โรคเอดส

4. สงคกคามสขภาพอนามยทางจตวทยาสงคม (Psychosocial health hazard)

หมายถง สงแวดลอมในการท างานทสามารถกอใหเกดสภาวะเครยด เนองมาจากจตใจหรออารมณท

ไดรบความบบคน ยงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางดานรางกาย ซงสาเหตมดงตอไปน

4.1 สภาพแวดลอมในการท างาน

4.2 ภาระงาน

4.3 บทบาทของแตละบคคลในหนวยงาน

4.4 ความรบผดชอบในงาน

4.5 สมพนธภาพระหวางบคคล

4.6 ความกาวหนาในต าแหนงหนาทการงาน

ผลของความเครยดดงกลาว กอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานรางกายในระยะเวลายาวนานเกน

ควรกคอ การเกดโรคและปญหาดานสขภาพจต (Mental health)

เออรโกโนมกส (Ergonomics)

หมายถง การศกษาถงศาสตรแหงความสมพนธของผปฏบตงานกบสงแวดลอมการท างานหรอการ

ออกแบบงาน รวมทงเครองมอใหเหมาะสมกบการท างานประเภทนนๆ เพอจะชวยลดผลทจะมาคกคามสขภาพ

อนามยในการท างาน รวมถงชวยใหเกดประสทธภาพในการท างานสงสด โดยมวตถประสงคในการปรบงานให

เหมาะสมกบคน (Fit the job to the man) ทงนโดยค านงถงลกษณะทางกายวภาคของบคคล สรรภาพ

รวมถงจตวทยาของบคคล โดยใหคนท างานไดเกดประสทธภาพสงสดและมความสขสบายในการท างาน

องคประกอบของเออรโกโนมกส แบงออกไดเปน 3 กลม ไดแก

1. องคประกอบดานกายวภาคศาสตร (Anatomy) โดยค านงถงขนาด รปราง ทาทางการท างาน

2. องคประกอบดานสรรวทยา (Physiology) ไดแก สรรวทยาการท างาน โดยค านงถงการใชพลงงานในขณะ

ท างาน และสรรวทยาสงแวดลอม โดยค านงถงผลจากการท างานทกระทบตอสขภาพ

3. องคประกอบดานจตวทยา (Psychology) โดยมงเนนถงความช านาญในการท างาน รวมถงปญหาดาน

จตวทยา สงคม

ในกรณทไมสามารถออกแบบเครองมอหรออปกรณตลอดจนสภาวะแวดลอมในการท างานได จะกอใหเกด

ผลดงน

1. เกดอบตเหตตางๆ

2. เกดความผดปกตของกระดกและกลามเนอ

17

3. เกดภาวะเครยด

ประโยชนทไดรบจากการออกแบบงานใหเหมาะสมกบคน ไดแก

1. ชวยลดความผดพลาดทเกดขนในการท างาน

2. ลดอบตเหตจากการท างาน

3. ความเมอยลาจากการท างานลดลง

4. กอใหเกดความพงพอใจในการท างาน

5. กอใหเกดการเพมผลผลตในงาน

6. ลดคาใชจายในการควบคมงานรวมถงการฝกอบรม

3. โรคทมกพบจากการประกอบอาชพ

ประเภทของโรคทมกพบจากการประกอบอาชพ

- โรค Raynaud’s Phenomenon (โรคนวตาย) เกดจากการใชเครองขดเจาะซงสนสะเทอนนานๆ

- โรคลมชกเพราะความรอน มกเกดกบ พวกคนงานทหลอมโลหะ ทใชความรอนสง

- โรคตอ มกพบในกลมคนงานทท าแกว เปนเวลานาน ซงอาจใชเวลา 10-15 ป

- โรคหดจากการแพฝ นตางๆ โดยการหายใจ พวกนเกล โครเมยม เขาไปในปอด

- โรคทเกดจากตวตนเหตทางชวภาพ เชน โรคทเกดจากการตดเชอโรคตางๆ

- โรคปอด Byssinosis หรอโรคปอดฝ นฝาย เกดจากการหายใจเอา ฝ น ปาน ฝาย ลนน เขาไปใน

ปอด ท าใหมอาการแนนหนาอก และหายใจมเสยงผดปกต กลมอาชพทมความเสยงตอโรคฝ น

ฝายไดแก คนงานโรงงานทอผา ทอกระสอบ ชาวไรออย เปนตน

- โรคปอด Pneumoconiosis หรอโรคฝ นทอยในปอด เกดจากการหายใจเอาฝ นหน ทราย ฝ นซ

ลเคต เขาไปในปอด กลมอาชพทมความเสยงคอคนงานทท าในเหมองแร และ บอแร

- โรคผวหนงจากการประกอบอาชพ มกเกดจากเชอแบคทเรย พยาธ เปนตน

4. หลกการปองกนและควบคมอนตรายจากสงแวดลอมในการท างาน

ล าดบขนของผลกระทบจากสงแวดลอมตอสขภาพของคนงาน

1. สขภาพเสอมโทรม

2. โรคเดมทมอยก าเรบ

3. โรคทวๆไปเกดขน (General disease)

4. เกดอบตเหตและบาดเจบจากการท างาน (Occupational injuries or accidents)

5. เกดโรคจากการท างาน (Occupational disease)

18

หลกการควบคมปองกนโรคอนเนองมาจากการประกอบอาชพ

(Prevention and Control of Occupational Disease)

หลกการทวไปทใชเปนแนวทางไดดงน โดยยดหลก 3 ประการคอ

1. การควบคมปองกนทแหลงก าเนด (Source Protection)

1.1 การหาวธการหรอแนวทางทจะควบคมปองกนทแหลงก าเนดของโรค ซงการควบคมวธนจะม

ประสทธภาพมากเนองจากเปนการก าจดหรอลดแหลงของโรคไมใหเกดขนเลย หรอเกดขนนอย

ทสด

1.2 การแบงแยกขบวนการผลตทกอใหเกดอนตรายออก (Segregation) โดยการแยกขบวนการผลต

ทกอใหเกดอนตรายมากออกไปจากบรเวณทมคนท างานอย เพอปองกนไมใหคนสมผสกบ

อนตราย

1.3 การเปลยนแปลงขบวนการผลต (Changing the process)

1.4 การควบคมโดยการระบายอากาศ (Ventilation)

1.4.1 ระบบระบายอากาศเฉพาะท โดยการใชเครองดดอากาศจากบรเวณแหลงก าเนด เพอ

ปองกนคนงานสดดมฝ นละอองเขาไปในปอด และหมนตรวจสอบระบบระบายอากาศ

เปนระยะ

1.4.2 ระบบระบายอากาศทวไป โดยจดใหมชองลม ประต หนาตาง เพยงพออยางนอย 20%

ของพนทหอง

1.5 การควบคมฝ น (Suppression of Dust)

สามารถท าไดโดยใชระบบเปยก (Wetting down methods) หรอใชน าฉดพน ท าใหฝ นละออง

ทฟ งกระจายในอากาศตกลงมา หรออาจใชเครองดดจบฝ นละอองไฟฟา (Electrostatic

Precipitation)

1.6 การปกปดใหมดชด (Clothing) โดยการหาทางปดคลมขบวนการผลตหรอเครองจกรใหมดชด

ไมใหเกดอนตรายสภายนอก

1.7 การดแลบ ารงรกษา (Maintenance)

2. การควบคมปองกนสงแวดลอมหรอทางผาน (Pathway Protection)

2.1 การจดระบบระบายอากาศทวไป (Ventilation)

2.2 การรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอย (Good Housekeeping) โดยการ

จดเกบวตถดบในการผลต เครองมอ สารเคมในโรงงานใหมดชด เปนสดสวน

2.3 การก าจดสงโสโครก (Disposal of waste) ก าจดขยะหรอสารเคมทเปนพษอยางมประสทธภาพ

ใหไดระดบมาตรฐานกอนทจะปลอยออกสภายนอก

19

2.4 การควบคมโดยการตรวจวดระดบสารเคมในสงแวดลอมการท างาน

3. การควบคมปองกนทตวผรบหรอผปฏบตงาน (Personal Protection)

3.1 การจ ากดระยะเวลาการท างานทเสยงตออนตราย (Limitation of exposure time)

3.2 การหมนเวยนสบเปลยนคนงาน (Rotate)

3.3 การตดตงอปกรณหรอสญญาณเตอนภย เปนเครองมอทออกแบบมาใชตดกบบคคล เชน เครอง

ตรวจวดระดบสารเคม

3.4 การสวมใสอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล

3.5 การตรวจสขภาพผปฏบตงาน

3.5.1 การตรวจสขภาพกอนเขาปฏบตงาน

3.5.2 การตรวจสขภาพหลงจากท างานไประยะหนงแลว

3.5.3 การตรวจสขภาพกลมพเศษ เชน ผเยาว ผหญง คนชรา เนองจากมความตานทานต า

3.5.4 การตรวจสขภาพเฉพาะกลมทท างานเสยงตออนตรายมากเปนพเศษ

3.6 การรกษาพยาบาล (Curative) เชน จดใหมหองปฐมพยาบาล สงตอผปวยเมอเกดอบตเหต

3.7 การทาครมปองกน (Barrier cream) ใชครมทาผวปองกนสารเคม

3.8 การสรางเสรมภมตานทานโรค (Immunization) ควรมการฉดวคซนปองกนโรค

3.9 การรกษาสขวทยาสวนบคคล (Personal hygiene)

3.10 การฝกอบรมคนงานเกยวกบสขภาพและความปลอดภย (Training for health and safety)

3.11 การประสานความรวมมอกนระหวางผบรหาร ผควบคมงาน คนงาน พยาบาล เจาหนาทความ

ปลอดภย เพอวางแผนควบคมการปฏบตงานตางๆ ใหมประสทธภาพมากทสด

โดยสรปแลว การควบคมปองกนโรคจากการประกอบอาชพโดยใชหลก 3 ประการ ดงทกลาว

มาน หากมการน าไปประยกตใชใหเหมาะสมในการปฏบตงานประเภทตางๆ จะท าใหองคกรหรอ

โรงงานสามารถท าการควบคมปองกนอนตรายตางๆทจะเกดขนไดอยางมประสทธภาพ

5. การตรวจคดกรองโรคจากการประกอบอาชพ

การตรวจคดกรองโรค (Screening) หมายถง การตรวจคนหาโรค หรอความพการตางๆ ทยงไมไดปรากฏใหเหน

โดยการตรวจทางคลนก การตรวจทางหองปฏบตการหรอการทดสอบอนๆ ท าใหสามารถแยกผปวยหรอผ ทมสง

ผดปกตในรางกายได รปแบบการตรวจคดกรองโรค แบงออกไดเปน 2 รปแบบ คอ

1. การตรวจคดกรองโรคในประชากรเสยง (Selective screening)

2. การตรวจคดกรองโรคในประชากรทวไป (Mass screening)

หลกการจดโปรแกรมการตรวจคดกรองโรค ประกอบดวยสงตอไปนคอ

20

1. โรคทจะตรวจคดกรองหรอคนหาควรเปนปญหาทส าคญของสถานประกอบการและเปนปญหาทาง

สาธารณสข

2. โรคทจะตรวจคดกรองหรอคนหา ควรมวธการรกษามาตรฐานเปนทยอมรบของพนกงานและประชาชนทวไป

3. อปกรณทางการแพทยทชวยในการตรวจวนจฉยและรกษาควรมไวใหพรอม

4. โรคทจะตรวจคดกรองหรอคนหามระยะหางระหวางกอนมอาการและเรมมอาการของโรคมากพอสมควร

5. ควรมวธการตรวจและทดสอบทเหมาะสมส าหรบตรวจคดกรองโรคในพนกงาน

6. วธการทจะน าไปใชทดสอบเพอตรวจคดกรองหรอคนหาผปวยตองเปนทยอมรบของพนกงานและประชาชน

7. วงจรธรรมชาตของโรคทจะท าการตรวจคดกรองหรอคนหาจะตองรและเขาใจ

8. คาใชจายในการตรวจคดกรองหรอคนหาผปวยไมควรสงเกนไป และใหสมดลคาใชจายในการรกษาผปวย

9. การตรวจคดกรองหรอคนหาผปวยควรท าในลกษณะตอเนอง

การตรวจสขภาพของคนงาน ม 2 ประเภท (สมชาย วงศเจรญผล, 2538:58-59)

1. การตรวจสขภาพทบงคบโดยกฎหมาย (Statutory examination) การตรวจสขภาพกอนเขางานและการ

ตรวจสขภาพประจ าป สวนใหญไดก าหนดเปนกฎหมายในหลายประเทศ บางประเทศก าหนดใชเฉพาะกลม

เสยง

2. การตรวจสขภาพตามความสมครใจ (Voluntary examination) ของคนงานอาจเปนค าแนะน าจากแพทย

หรอนายจาง

วตถประสงคในการตรวจคดกรองสขภาพ (แสงจนทร อนนตม, 2539:1)

1. เพอใหแนใจวาคนงานคนนนๆ เหมาะสมทงทางดานกายภาพและจตใจกบปรมาณงานทนายจางก าหนดไว

2. เพอคนหาภาวะหรอโรคทคนงานเปนอยและอาจรนแรงขนเมอสมผสกบสงคกคามทอยในสถานประกอบการ

นนๆ

3. เพอคนหาภาวะผดปกตจากการสมผสสงทคกคามในสงแวดลอมการท างานและผลตอสขภาพการท างาน

ประโยชนของการเฝาระวงสขภาพโดยการตรวจสขภาพกอนเขาท างาน

1. ไดพนกงานทมรางกายและจตใจสมบรณเขาท างาน ไมมโรคตดตอทจะแพรกระจายไปสพนกงานอน

2. ชวยคดเลอกบคคลทเหมาะสมกบงานทตองปฏบต เพอพจารณาความเหมาะสมในการบรรจเขาท างานใน

แผนกตางๆ

3. ไดขอมลพนฐานเกยวกบสขภาพอนามยของพนกงานเพอวางแผนสขภาพในอนาคต

4. ไดขอมลพนฐานทเปนประโยชนในการชวยพจารณาความผดปกตทเกดจากการท างาน

21

5. ไดขอมลพนฐานเกยวกบสขภาพอนามยของพนกงานและพฤตกรรมอนามยตางๆ เปนประโยชนในการ

ก าหนดการตรวจสขภาพเปนระยะตอไป

ประโยชนของการเฝาระวงสขภาพโดยการตรวจสขภาพเปนระยะเมอเขาท างาน (ไพบลย โลสนทร

,2534:405)

1. ชวยในการคนหาสภาวะสขภาพอนามยของพนกงานทเรมเสอมในระยะเรมแรก ท าใหทราบถงการ

เปลยนแปลงภาวะสขภาพอนามยของพนกงานตงแตการตรวจกอนเขาท างาน

2. ชวยใหทราบถงการกระจายของโรคและอนตรายทเกดขนจากการท างาน เมอไดท าการตรวจเปนระยะๆ กจะ

ท าใหทราบแนวโนมของโรคและอนตรายทเกดขนจากการท างาน

3. ชวยประเมนผลประสทธภาพของอปกรณปองกนสวนบคคลตางๆ วาไดผลมากนอยเพยงใด

4. ขอมลการตรวจสขภาพเปนระยะเมอเขาท างาน จะชวยบอกถงผลของการควบคมสงแวดลอมในการท างาน

วาไดผลมากนอยเพยงใด

แนวทางการตรวจคดกรองสขภาพ (แสงจนทร อนนตม, 2539:3)

สวนท 1 การบนทกประวตของผท างาน

สวนท 2 การตรวจสขภาพ

สวนท 3 การตรวจสขภาพตามลกษณะของความเสยงอนอาจเปนอนตราย ไดแก การตรวจโดยใชเครอง

ทางดานอาชวเวชศาสตร ประกอบดวย

- การตรวจสมรรถภาพการไดยน

- การตรวจสมรรถภาพการมองเหน

- การตรวจสมรรถภาพการท างานปอด

การตรวจพเศษทางอาชวเวชศาสตร

เปนการประเมนความเหมาะสมของรางกายของคนงานทท างานนนๆ ชวยสอดสองหาคนงานทไดรบ

อนตรายจากการสมผสสงแวดลอมทไมเหมาะสมเปนระยะเวลานาน ซงเปนสงจ าเปนในการชวยแพทยอาชวอนามย

วนจฉยโรคอนเกดจากการท างาน และประเมนคาอนตรายของความพการจากการท างาน เพอใชค านวณคาของเงน

ทดแทนจากการบาดเจบ หรอโรคจากการประกอบอาชพทก าหนดไว

1. การตรวจสมรรถภาพการไดยน (Hearing test) (กองอาชวอนามย, 2539)

หมายถง การตรวจหาจดทมความเขมของเสยงนอยทสดทหพอจะเรมรสกรบเสยงได (Hearing

threshold)

22

การตรวจสมรรถภาพการไดยนเสยงนน โดยทวไปแลวมความมงหมายส าคญอย 4 ประการ คอ

1. เพอวดความไวของหในการรบเสยง (Hearing Acuity)

2. เพอวดหาความสามารถของหวารบฟงเสยงไดในแถบคลนเสยงกวางแคบมากนอยเพยงใด

3. เพอวดความสามารถในการแยกเสยง ความแตกตางในรายละเอยดของเสยงพรอมทง

ความหมายของเสยงนน

4. เพอวดหาความอดทนของหวาจะทนตอเสยงไดดเลวเพยงใด

เสนประสาทหผดปกตทเกดจากเสยงรบกวน ม 2 แบบ คอ

1. การสญเสยการไดยนแบบชวคราว หมายถง การไดยนเสยงลดลงชวคราว เมอไดพกจาก

การสมผสเสยงระยะเวลาหนง การไดยนเสยงจะกลบดเปนปกตหรอใกลเคยงปกต เรยกวา

Temporary Threshold Shift (TTS)

2. การสญเสยการไดยนแบบถาวร หมายถง การไดยนเสยงไมอาจกลบคนสระดบปกตได

หมด มความผดปกตหรอความพการไวบางสวน แมวาจะไดพกจากการสมผสดงพอควร

แลวเรยกวา Permanent Threshold Shift (PTS)

อาการทพบในกรณเสนประสาทหผดปกตเนองจากเสยงรบกวน

1. ในระยะแรกการสญเสยการไดยนจะเรมทชวงความถของเสยง 3,000-6,000 Hz และพบ

เสมอวาจะเสยทความถของการไดยนท 4,000 Hz กอนความถอนๆ

2. เรมมเสยงดงรบกวนในห ความไวของหในการรบเสยงลดลง แตพอเลกงานไมไดอยในทม

เสยงดงหลายๆชวโมง จะรสกวาการไดยนดขน

3. อาจพบวามอาการปวดหหรอเวยนศรษะรวมดวย

4. เมอท างานในทมเสยงดงเปนระยะเวลานานๆ จะมการสญเสยการไดยนไปทละนอยชาๆ

โดยไมรสกตวจนลกลามไปถงชวงความถของการพดคย (500-2,000 Hz) ท าใหการรบฟง

เสยงค าพดไมเขาใจ ถาผดปกตมากจะไมทราบทศทางของเสยงทไดยน

5. ตรวจภายในชองหไมพบสงผดปกต

6. ตรวจวดการไดยนดวยเครองตรวจวดการไดยน จะไดกราฟลกษณะแสดงเสนประสาทห

ผดปกต ความสามารถในการจ าแนกแยกเสยงพดไมสมพนธกบระดบความผดปกตของห

การตรวจการไดยนในคนงานทท างานในโรงงานอตสาหกรรม

23

เครองมอตรวจการไดยนใชส าหรบทดสอบความไวในการรบฟงเสยงหรอไดยนเสยง โดย

ตองการทราบถงระดบความดงของเสยงทเบาทสด คนงานจะสามารถไดยนเสยงตองอาศยความแมนย าของผ

ทดสอบในการตดสนใจ

อปกรณการตรวจการไดยน

1. สอมเสยง (Tuning Fork) เปนเครองมอทดสอบการไดยนทดทสดอยางหนง นยมความถ

512 หรอ 1,024 เฮรตซ การทดสอบการไดยนดวยสอมเสยงบอกไดวามการไดยนผดปกต

แบบใด เชน เสยทระบบน าเสยงหรอประสาทการไดยน แตไมสามารถบอกไดวาเสยง

ผดปกตกเดซเบล

2. เครองตรวจการไดยน (Audiometer) เปนเครองมอทสรางขนเปนพเศษ โดยก าหนดให

ก าเนดเสยงผสมหลายแบบ เชน เสยงพด เสยงดนตร เสยงรบกวนทใชในการตรวจห

3. หองตรวจการไดยน ตองเปนหองทปราศจากเสยงรบกวน สภาวะสงแวดลอมในขณะท า

การตรวจตองเปนหองเงยบ ตามท American National Standard ก าหนดคามาตรฐาน

ไว

4. ตารางบนทกออรดโอแกรมเปนสงส าคญเพอใชในการบนทกผลการตรวจการไดยน

ผทควรตรวจสมรรถภาพการไดยน

1. คนงานทกคนทท างานเกยวของกบเสยงดง ควรจะไดรบการตรวจสมรรถภาพการไดยนเปน

ระยะๆ อาจจะทก 6 เดอน หรอ 1 ป

2. คนงานใหม ควรจะตองตรวจสมรรถภาพการไดยนกอนรบเขาท างาน ทงนเพอจะไดทราบ

ขอมลพนฐานของคนงานแตละคน

ผทท าหนาทตรวจสมรรถภาพการไดยน

การตรวจสมรรถภาพการไดยนไมไดใชเทคนคทสงนก แตตองอาศยความแมนย าและความ

เขาใจอยางยงของผตรวจ ซงไดรบการอบรมทางหโดยตรง

ผ ทท าหนาทตรวจสมรรถภาพการไดยนมกใชพยาบาล หรอบคลากรทมพนฐานความรทาง

การแพทยสาขาอนกได สงส าคญยงส าหรบผตรวจคอ ความละเอยดลออ และความมนใจในการท างาน

นอกจากนผตรวจยงจ าเปนตองใหค าแนะน าการปองกนรกษาหคนงาน หรอวางแผนปองกน

ความพการ อนจะเกดแกห

24

2. การทดสอบสมรรถภาพปอด (Pulmonary Function Test)

วธการตรวจความผดปกตของปอดทนยมใชทางดานการแพทยวธหนงคอ วธการทดสอบ

สมรรถภาพปอดโดยใชเครองมอสไปโรมเตอร (spirometer) วธนชวยใหมความเขาใจเกยวกบสรรวทยาของการ

หายใจ สามารถบอกถงความรนแรงของพยาธสภาพอนกอใหเกดสมรรถภาพปอดลดลง แตไมสามารถบอกถงสาเหต

เฉพาะลกษณะทางพยาธวทยาของพยาธสภาพนนๆ มความส าคญในงานดานอาชวอนามย การตรวจรางกาย

ประจ าป ถอวาเปนการคดกรองเบองตนทางดานสมรรถภาพปอดวาปกตหรอไม โดยเฉพาะในกลมทตองท างานใน

สภาพแวดลอมทมฝ นมาก

การทดสอบสมรรถภาพปอด หมายถง การคนหาความผดปกตของปอดโดยการวด ปรมาตรของลม

หายใจเขา-ออก เปนเครองทดสอบชนดหนงทสรางขนมา โดยใชการแทนทของ ลมเขาไปในเครอง จะท าใหมการ

เคลอนขยายออกและหบเขาคลายพด ไมตองอาศยการแทนทน า ซงสามารถบอกถงความรนแรงของพยาธสภาพอน

กอใหเกดสมรรถภาพปอดลดลง

ขอบงชโดยทวไปของการทดสอบสมรรถภาพปอด พอสรปไดดงน (อรรถ นานา, 2538:1)

1. เพอวนจฉย วางแผนการรกษาและตดตามผลการรกษาผปวยทมพยาธสภาพในปอดหรอมพยาธ

สภาพของหลอดเลอดในปอด หรอมพยาธสภาพของทรวงอก

2. เพอวนจฉยสาเหตของอาการเหนอยงาย

3. เพอประเมนผปวยกอนผาตด จะชวยคาดคะเนผลแทรกซอนทอาจเกดขนหลงผาตด

4. เพอการศกษาทางระบาดวทยา เชน ทดสอบคนงานทเสยงอนตรายตอการเปนโรคระบบทางเดน

หายใจ

5. เพอประเมนความรนแรงของความพการหรอทพลภาพทเกดขนแลว

6. เพอตรวจสภาพปฏกรยาไวเกนของหลอดลม (Bronchial hyperactivity)

7. เพองานวจย

ลกษณะผดปกตของสมรรถภาพปอด สามารถแบงออกเปนกลมใหญๆ ได 4 กลม คอ

1. ลกษณะบกพรองเชงอดกน (Obstructive Defect) พบในผปวยโรคหด โรคหลอดลมอกเสบ

เรอรง และถงลมปอดโปงพอง

2. ลกษณะบกพรองเชงขยายตว (Restrictive Defect) พบในกลมโรคทมพยาธสภาพในเนอปอด

เอง

3. โรคหลอดเลอดของปอด เชน Pulmonary embolism

4. โรคทเกยวกบการควบคมการระบายอากาศหายใจ เชน กลมอาการ Sleep Apnea

25

ขอแนะน าในการตรวจสมรรถภาพการท างานของปอด (กองอาชวอนามย, 2539:4-5)

- บคคลทควรไดรบการตรวจสมรรถภาพการท างานของปอด (งานอาชวอนามย)

1. ผ ทสบบหรเปนประจ า

2. ผท างานสมผสกบฝ นทมความเขมขนเกนมาตรฐาน

3. ผท างานสมผสควนพษ กาซพษ

4. ผ ทมอาการตอไปน เชน ไขหวดบอยๆ ไอเรอรง เหนอยหอบงาย น าหนกลด

- ปจจยทมผลตอสมรรถภาพปอด

1. เพศ : ชายจะมคาความจปอดมากกวาหญงในอายเทากน

2. อาย : ความยดหยนของปอดจะลดลงตามอาย

3. เชอชาต : คนผวขาวจะมคาความจปอดมากกวาคนแถบเอเชย

4. การสบบหร : จะมปญหาการอดตนทางเดนหายใจเรอรง

5. อรยาบถ : ทานงความจปอดลดลง 2-3% ของทายน

ทานอนความจปอดลดลง 7% ของทายน

6. การออกก าลงกาย : ออกก าลงกายสม าเสมอจะมคาความจปอดมากกวาออกก าลงกายนอย

(หรอไมไดออกก าลงกาย)

- การซกประวต

1. สมภาษณ ซกประวตผมารบการทดสอบ ประวตสวนตว ประวตการเจบปวย ประวตการท างาน

2. ตรวจรางกาย ควรตรวจทกระบบ แตเนนระบบทางเดนหายใจเปนหลก

3. อธบายวธการในการทดสอบสมรรถภาพปอด

4. ท าการทดสอบดวย Spirometer

5. วดอณหภมหองทท าการทดสอบ

ความถกตองของการตรวจสมรรถภาพปอดขนอยกบ

1. งดการสบบหรกอนการทดสอบไมนอยกวา 1 ชวโมง และหลงรบประทานอาหาร ไมนอยกวา 1

ชวโมง

2. ไมเปนโรคตดตอระบบทางเดนหายใจ

3. งดดมสราและพกผอนใหเพยงพอกอนวนตรวจ

4. ผมารบการทดสอบนงพกอยางนอย 15 นาท และขยายเสอผาใหหลวม

ขอควรระวงในการทดสอบ

1. ควรใหผ รบการทดสอบไดปฏบตอยางจรงจง

26

2. การทดสอบไมควรใชเวลานานเกนไปเพราะอาจท าใหหนามดเปนลมได หรอควรใหนงพกจนหาย

เหนอยกอนท าการทดสอบตอ

3. กอนท าการทดสอบควรใหผมารบการทดสอบนงพกใหหายเหนอยกอนประมาณ 10-15 นาท หรอ

อาจนานกวานแลวแตสภาพรางกาย

การแปลผล

การแปลผลนน เราจ าเปนตองรคาปกต เพราะคา Lung Capacity เหลานเปลยนแปลงตาม

อาย เพศ สวนสง เชอชาต แตส าหรบเครอง Vitalograph นสามารถบอกคาปกตของ Lung Capacity

ไดโดยการปอนขอมลอาย เพศ สวนสง เขาไป

ดงนน การแปลผลจะถกตองหรอไมขนกบการเปาทถกตอง รวมทงการ Calibrate เครองทก

ครงกอนการใชเครองในแตละวน

ผลการตรวจสมรรถภาพการท างานของปอดผดปกตอาจเกดจาก

1. สภาพแวดลอมการท างาน

2. ระยะเวลาทเกยวของกบฝ นนาน ฝ นจะเขาสะสมทปอด

3. เกดจากพยาธสภาพของปอด

4. ผ ทมอายมากขนความยดหยนของเนอปอดจะนอยลง

5. สขภาพในขณะทท าการทดสอบสมรรถภาพการท างานของปอด

6. ผ ทสบบหรมากจะท าใหมผลตอการท างานของปอด

ขอแนะน า

1. ควรมการตรวจสขภาพประจ าป

2. ควรเอกซเรยปอดปละครง

3. ผ ทสมผสฝ นควรตรวจสมรรถภาพการท างานของปอดดวยเครอง Vitalor ปละครง

4. ควรใชผาปดปากปดจมก (Mask) หรอเครองกรองอากาศขณะปฏบตงานทมฝ น

5. ในรายทมความผดปกตควรน าผลจากการตรวจสมรรถภาพการท างานของปอด พบแพทยผ

ช านาญทางดานโรคปอดเพอการรกษาทถกตอง

3.การตรวจสมรรถภาพการมองเหน (Vision Test)

คอ ความสามารถในการมองแยกภาพชดเจนมากนอยเพยงใด รวมทงความสามารถในการมองเหนส

ปกตหรอไม

27

3.1 การวดสายตา เพอประเมนสมรรถภาพการมองเหนทงในระยะใกลและระยะไกลของลกจาง เพอ

จดงานอาชพใหเหมาะสมกบลกจาง

ขอควรกระท าตอ (Referral)

1. ใหค าแนะน าแกผถกวดถงผลการตรวจ

2. ในกรณทผลการตรวจผดปกต

- ใหค าแนะน าแกผถกวด

- สงไปรกษาตออยางเหมาะสม

- แจงผลการตรวจไปยงฝายบคคลหรอผนเทศงาน

3.2 การประเมนตาบอดส (Assessment of colour vision)

เพอทดสอบและบนทกความสามรถในการมองเหนสตางๆของลกจาง เพอจดใหเหมาะสมกบ

งานอาชพ

ขอควรกระท าตอ (Referral)

1. อธบายผลการตรวจใหผถกวดฟง

2. ในกรณทผลการวดผดปกต ใหแนะน าการปฏบตแกผถกวด แจงผลไปยง ฝายบคคลและสงไป

รกษาตออยางเหมาะสม

สวนท 4 การตรวจทางหองปฏบตการ

เปนสวนส าคญสวนหนง ชวยสนบสนนการซกประวต และการตรวจรางกาย ส าหรบการคด

กรองโรคและการวนจฉยโรค ชวยวเคราะหตรวจสขภาพทอาจเปนอนตรายได การตรวจทางดานปฏบตการทมกจะ

ตรวจกนเปนประจ าประกอบดวย (ไพบลย โลสนทร , 2534:413-415)

1. การตรวจเลอด

เปนวธการทชวยในการคนหาโรคและวนจฉยโรคไดถกตอง การตรวจเลอดทส าคญประกอบดวย

1.1 การนบเมดเลอดจากการวดความเขมขนของเลอด

1.2 การตรวจเลอดทางเคม

2. การตรวจปสสาวะ (ไพบลย โลหสนทร, 2534:415-416)

เปนวธการชวยแพทยสามารถคนหาโรค และวนจฉยโรคไดถกตอง โดยเฉพาะโรคในระบบ

ทางเดนปสสาวะและโรคอนๆ ทเกยวของ เชน โรคไต โรคกระเพาะปสสาวะอกเสบ

2.1 การตรวจลกษณะทวไป

2.2 การตรวจเลอดทางเคมตางๆ

2.3 การตรวจดวยกลองจลทรรศน

28

3. การตรวจอจจาระ

การตรวจอจจาระชวยในการประเมนสขภาพสวนบคคล และชวยในการวนจฉยโรคบางอยางได

จะมประโยชนในการคนหาโรค และรบใหการรกษากอนทจะมอาการแทรกซอนอนๆเกดขน

การตรวจสงผดปกตเกยวกบอจจาระ ประกอบดวย

3.1 ส

3.2 ลกษณะของอจจาระ

3.3 มก

3.4 เลอด

3.5 พยาธหรอปรสต

4. การตรวจทางหองปฏบตการอนๆ

การตรวจทางหองปฏบตการอนๆ ขนอยกบหนาทและลกษณะของงานทจะตองท า เชน

4.1 การฉายเอกซเรยปอด เพอแยกผปวยวณโรค โรคมะเรงของปอด และสงผดปกตอนๆ

4.2 การตรวจคลนหวใจ เพอหาความผดปกตของหวใจ โดยเฉพาะโรคหลอดเลอดหวใจ

สรป

การตรวจคดกรองโรค เปนบรการดานการปองกนและสงเสรมสขภาพอนามยของผประกอบอาชพโดยตรง ไม

วาจะเปนการตรวจสขภาพกอนเขาท างาน ตรวจเปนระยะขณะปฏบตงาน หรอตรวจกอนออกจากงาน กมวตถประสงคเพอ

เปนแนวทางคดเลอกคนใหเหมาะสมกบลกษณะงาน และประเมนภาวะสขภาพของผปฏบตงานตามลกษณะงานตาม

ความเสยง จะไดมการวางแผนแกไขไดทนท

6.บทบาทพยาบาลกบงานอาชวอนามย

ความหมายและความส าคญของพยาบาลอาชวอนามย

ปจจบนประเทศไทยมผ ทอยในวยแรงงานและใชแรงงานอยในภาคอตสาหกรรมจ านวนมาก และในปหนงๆผใช

แรงงานตองประสบอนตรายจากการประกอบอาชพจ านวนมาก และมแนวโนมเพมสงขนเรอยๆ เนองจากผใชแรงงานตอง

ท างานภายใตสงสขภาพ ซงสงเหลานสงผลใหเกดปญหาดานสาธารณสขในดานสขภาพและความปลอดภยแกผใช

แรงงาน กอใหเกดความสญเสยทางดานเศรษฐกจ ชวต และทรพยสน ดงนน การจดใหมบรการอาชวอนามยในสถาน

ประกอบการจงนบวามความส าคญเพราะเปาหมายแรกของการใหบรการอาชวอนามย คอ การคงไวซงสขภาพทงกายและ

ใจของผประกอบการ พยาบาลอาชวอนามยเปนบคลากรทส าคญคนหนงในทมอาชวอนามยเพราะพยาบาลจะเปนผ

ใกลชด รปญหาของผประกอบการมากทสด และมบทบาทสงในการทจะดแลสขภาพของผใชแรงงาน ตลอดจนครอบครว

ของคนงานทอาจจะไดรบผลกระทบจากสงคกคามสขภาพของคนงาน

29

พยาบาลอาชวอนามย คอ พยาบาลทผานการศกษาในระดบพยาบาลขนพนฐานจากวทยาลยพยาบาลหรอ

มหาวทยาลย ทไดรบการอบรมเพมเตมในดานการพยาบาลอาชวอนามยจากสถาบนการศกษาทเกยวของ

การพยาบาลอาชวอนามย คอ การพยาบาลทใหกบประชาชนกลมทอยในวยท างานผประกอบอาชพทกสาขาอาชพ

โดยน าเอากระบวนการพยาบาลมาใชในการดแลสขภาพของคนกลมน มทงการรกษาพยาบาล การปองกนโรค การ

ปองกนอบตเหต และอนตรายจากการประกอบอาชพ การสงเสรมสขภาพของคนงานใหแขงแรงสมบรณอยเสมอ รวมทง

การใหค าปรกษาเมอมปญหาเกดขน (ประวตร ระเบยบ , 2536)

วตถประสงคของการพยาบาลอาชวอนามย

1. สงเสรมและคงไวซงสขภาพทดทงรางกายและจตใจของประชากรวยแรงงาน

2. ใหผประกอบอาชพมความปลอดภยในการท างานและรจกการปองกนอนตราย และโรคทเกดจากการประกอบ

อาชพ

3. ใหผประกอบอาชพไดรบสวสดการทเหมาะสม

4. จดใหแตละคนท างานใหเหมาะสมกบสมรรถภาพทงทางรางกายและจตใจ

5. ใหผประกอบอาชพไดรบการดแลสขภาพทงในและนอกสถานประกอบการ

ความส าคญของการพยาบาลอาชวอนามย

1. เปนการปองกนการสญเสยทรพยากรของชาต

2. ลดคาใชจายในการใหบรการสขภาพ ส าหรบการรกษาพยาบาล การเจบปวยจากอบตเหต

3. ลดความรนแรงของการเจบปวย เมอเกดอบตเหตเกดขนในหนวยงานจะตองมการชวยเหลอเบองตน ท าใหลด

ความรนแรงลงได

4. เปนการสงเสรมสขภาพของผประกอบอาชพ การใหค าแนะน าปรกษาเกยวกบการท างานอยางปลอดภย การ

ปฏบตตามกฎระเบยบตางๆ ของความปลอดภย สงผลใหเกดความมนใจในการท างานและท าใหมสขภาพจตทด

5. เพมผลผลตจากการประกอบอาชพ เมอผประกอบอาชพสขภาพด แขงแรงทงทางรางกายและจตใจ จะท าให

สามารถท างานไดอยางเตมท ผลผลตสงขน

ขอบเขตความรบผดชอบของพยาบาลอาชวอนามย

การพยาบาลอาชวอนามยจะเปนสวนหนงของการใหบรการพยาบาลอนามยชมชน เปนการปฏบตเฉพาะทางใน

การใหบรการดานสขภาพแกประชากรวยท างาน ครอบครว การปฏบตการพยาบาลจะสงเสรม ปองกน รกษา และ

ฟนฟสขภาพ รวมทงดแลใหประชากรวยแรงงานมความปลอดภย ไมเกดการเจบปวยจากสงแวดลอมและสงคกคาม

สขภาพอนามย

บทบาทพยาบาลอาชวอนามย

30

บทบาทพยาบาลอาชวอนามย

พยาบาลอาชวอนามย เปนผ ทจะใหการดแลดานสขภาพแกคนงาน จงตองมบทบาทหนาทหลาย

บทบาทเพอใหการใหบรการนนมประสทธภาพ

บทบาท หมายถง การปฏบตตามสทธและหนาทของสถานภาพทตนด ารงอย ซงในบคคลอาจมหลาย

บทบาท การแสดงออกหรอการกระท าขนอยกบปจจยทเกยวของกบบคคลนนๆ เชน ความคดเหนของผด ารงต าแหนง

ความคาดหวงของบคคลอน ความคาดหวงของสงคม เปนตน

บทบาทหลกของพยาบาลอาชวอนามย มอย 5 บทบาท ดงน

1. นกบรหาร (Administrator) นบวาเปนบทบาททส าคญในการทจะดแลสขภาพของผประกอบอาชพ เพราะ

พยาบาลจะเปนผบรหารจดการสขภาพขนตน และจดการเพอใหการบรการมประสทธภาพ โดยพยาบาลจะม

สวนรวมในการก าหนดนโยบาย ตงเปาหมายในการดแลสขภาพและด าเนนการบรหารจดการจดโปรแกรม

โครงการตางๆ เพอใหผประกอบอาชพไดรบการดแลสขภาพทด ตลอดจนวางแผนควบคมดแลการประเมนผล

โครงการตางๆ ดวย โดยมหนาททจะตองกระท า คอ

วางเปาหมายและวตถประสงคในการใหบรการดานอาชวอนามย

ก าหนดนโยบายเกยวกบการดแลสขภาพรวมกบผบรหารของโรงงาน

รวมก าหนดโครงการควบคมสงแวดลอมทเปนอนตรายตอสขภาพ

บนทกและเกบรกษาขอมลดานสขภาพของพนกงานทกคน

พฒนาการใหบรการดานอาชวอนามยใหมประสทธภาพ และประเมนผลการใหบรการ

จดสรรงบประมาณเพอใหการบรการมประสทธภาพ

วางแผนพฒนาจดหาอปกรณในการใหบรการดานสขภาพแกคนงานอยางเพยงพอ

รวบรวมรายงานเกยวกบสวสดการของผใชแรงงาน เชน คารกษาพยาบาล คาตอบแทนในการสญสยอ

วยวะ ทพพลภาพตางๆ

สรปผลงานจดท ารายงานประจ าป

2. นกวชาการ (Educator) พยาบาลอาชวอนามย จะเปนผด าเนนการเกยวกบการศกษาดานอาชวอนามยและให

ความรดานอาชวอนามย โดยท าหนาท ดงน

ด าเนนการจดอบรมหลกสตรพยาบาลอาชวอนามยใหกบพยาบาลทวไป

จดฝกอบรมความรดานสขภาพแกคนงาน เชน การชวยฟนคนชพเบองตนอนตรายของสงแวดลอมทม

ผลตอสขภาพ

สงเสรมใหมการผสมผสานการพยาบาลอาชวอนามยใหบรรจในหลกสตรการศกษาพยาบาล

ใหความร ฝกอบรมแกนกศกษาพยาบาลทฝกงานดานอาชวอนามย

31

3. นกวจย (Researcher) พยาบาลอาชวอนามยจะท าหนาทวจยหรอสนบสนนการท าวจย เพอพฒนางานให

กาวหนา ออกแบบการวจย และน าผลการวจยมาประยกตใชในการพยาบาลใหดขน และเมอมปญหาเกดขน

เชน การเกดอบตเหต การเจบปวยเกดขนในสถานประกอบการ พยาบาลจะน าเทคนคการวจยมาใชเพอคนหา

ค าตอบ โดยมหนาท

พฒนาและท าวจยทเกยวกบการพยาบาลอาชวอนามย

เผยแพรงานวจย

สงเสรมใหความรวมมอ และสนบสนนแกผท าวจย

ปกปองสทธของพนกงานในกรณเปนผถกวจย

4. ผใหค าปรกษา (Consultant) เปนทปรกษาใหกบพยาบาลอาชวอนามยหรอสมาชกในทมสขภาพ เปนผ

แนะน าใหค าปรกษาดานการดแลสขภาพแกผบรหารโรงงานและผ ทเกยวของตลอดจนบคคลอนทเกยวของใน

เรองการดแลสขภาพ เปนทปรกษาและกระตนใหเกดการพฒนาโปรแกรมการดแลสขภาพใหม ตลอดจนให

ค าปรกษาปญหาดานสขภาพแกพนกงาน โดยพยาบาลจะตองมความรและประสบการณเปนอยางด และม

ทกษะในการใหค าปรกษา

5. นกปฏบตการ (Practitioner) เปนบทบาททส าคญอกบทบาทหนง โดยการน าเอากระบวนการพยาบาลมาใช

ในการบรการดานพยาบาล การรกษาพยาบาลเบองตน การดแลสขภาพของคนงาน โดยจะท าหนาทหลก 4 ดาน

คอ

5.1 การรกษา (Curative) ไดแก การดแลชวยเหลอรกษาพยาบาลเบองตน แกคนงานทไดรบบาดเจบหรอ

เจบปวยเลกนอยขณะปฏบตงาน ตดตามผลการรกษา ใหค าแนะน าแกคนงานเพอไมใหกลบเปนซ า ชวย

แพทยในการตรวจรางกาย สงตอเพอการรกษาทถกตอง

5.2 การฟนฟสภาพ (Rehabilitation) เปนการดแลสขภาพของผประกอบการและจดกจกรรมฟนฟสภาพของ

พนกงานหลงการเจบปวย เพอใหสขภาพแขงแรง ปองกนการพการทจะเกดขน เพอใหกลบมาปฏบตได

อยางมประสทธภาพและแนะน าใหท างานทเหมาะสมกบสภาพรางกาย

5.3 การปองกนโรค (Prevention) ถอวาเปนสงส าคญในการปฏบตการพยาบาล วตถประสงคของการปองกน

เพอ

1. สงเสรมและด ารงไวซงสขภาพกาย ใจ ของพนกงานทอยในการดแล

2. ปองกนอนตรายตางๆ ทเกดจากการท างาน

3. สนบสนนและรวมกบบรษทในการดแลสขภาพ

4. ประสานงานกบฝายบรหาร ทมสขภาพอนในการดแลสงแวดลอมใหมความปลอดภย

5.4 การสงเสรมสขภาพ (Health Promotion) เปนบทบาททท าใหผประกอบอาชพมสขภาพอนามยแขงแรงไม

เจบปวย และสามารถท างานไดอยางมความสข และมประสทธภาพ ไดแก การจดกจกรรมสงเสรมสขภาพ

ใหกบคนงานในสถานประกอบการ เชน การออกก าลงกาย จดบรการอาหารทมคณคา การตรวจรางกาย

32

ขณะท างาน ทงนการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพจะไดผล ขนอยกบปจจยทงภายในและภายนอก เชน

นโยบายโรงงาน แผนการบรหาร

จะเหนไดวาบทบาททง 5 บทบาทของพยาบาลอาชวอนามย เปนสงส าคญในการทจะท าใหบรรล

วตถประสงคของการพยาบาลอาชวอนามยทจะดแลสขภาพของผประกอบอาชพใหมสขภาพทดทงกาย

และใจ พยาบาลอาชวอนามยจงจ าเปนตองมการพฒนาตนเอง และปฏบตตามบทบาทตางๆใหม

ประสทธภาพ ใหมความรและทนตอการเปลยนแปลงของสงทมผลตอการใหบรการ เชน นโยบายของรฐ

นโยบายบรษท เศรษฐกจ สงคม ฯลฯ ปฏบตตามบทบาทตางๆ ใหมประสทธภาพเพอทจะใหบรรล

วตถประสงคของการพยาบาลอาชวอนามย

หนาทความรบผดชอบของพยาบาลทปฏบตงาน

ในสถานประกอบการ ตามรางมาตรฐานการพยาบาล

เชงโครงสรางของสถานประกอบการ พ.ศ. 2536 ซงจดท าโดย

คณะอนกรรมการพฒนาวชาชพสภาการพยาบาล

หนาทความรบผดชอบของหวหนาฝายการพยาบาล

ดานการบรหาร

1. รวมก าหนดนโยบาย ปรชญา และวตถประสงคของการใหบรการสขภาพ

2. รวมจดท าแผนการด าเนนงานตางๆ ของคลนกหรอสถานพยาบาล ทงดานการบรหาร บรการ และ

วชาการ

3. ก าหนดงบประมาณของฝายการพยาบาล

4. สรรหาและคดเลอกเจาหนาททางการพยาบาลเขามาปฏบตงาน

5. ควบคมการใหการบรการพยาบาลใหด าเนนการเปนไปตามแผน

6. มอบหมายงาน นเทศ และประเมนผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาและด าเนนงานของฝาย

การพยาบาล

7. ปฐมนเทศเจาหนาททางการพยาบาลทเขามาปฏบตงานใหม

8. ก าหนดความตองการเครองมอ อปกรณ และวสดภณฑตางๆ ทใชในหนวยพยาบาลอาชวอนามย

หรอสถานพยาบาล

9. รวมในการควบคมดแลอาคารและสถานท และสขาภบาลสงแวดลอมของสถานประกอบการ

10. จดระบบการท าและเกบรกษาระเบยบและรายงานตางๆ ดานการใหบรการสขภาพของพนกงาน

และลกจาง

11. สรปผลงานและจดท ารายงานประจ าปของฝายการพยาบาล

33

12. รวมในการพจารณาความดความชอบของผปฏบตงานในฝายการพยาบาล

ดานบรการ

1. จดใหมการตรวจสขภาพ การใหภมคมกนโรค การใหสขศกษาและค าปรกษาแนะน าดานสขภาพ

และความปลอดภยแกพนกงานและลกจาง

2. จดระบบบรการรกษาพยาบาลของฝายการพยาบาล

3. ก าหนดมาตรฐานการพยาบาล

4. เปนทปรกษาแกไขปญหาในการปฏบตงานของพยาบาล

5. ประเมนคณภาพและปรบปรงการใหบรการพยาบาล

ดานวชาการ

1. รวมจดการฝกอบรมความรดานสขภาพแกพนกงานและลกจาง

2. รวมมอในการศกษาอบรมงานดานอาชวอนามยแกเจาหนาท หรอนกศกษาทมาศกษาดงาน

3. สนบสนนการท าวจยและน าผลการวจยมาปรบปรงการใหบรการพยาบาล

4. ส ารวจ วจย เพอคนปญหาทางดานสขภาพทอาจเกดจากการปฏบตงานของพนกงานและลกจาง

ดานการประสานงาน

1. ประสานงานกบหนวยงานตางๆ ทงในและนอกสถานประกอบการ ในเรองเกยวกบสขภาพ ความ

ปลอดภย และสวสดการของพนกงานและลกจาง

2. รวมมอจดโปรแกรมการศกษาดงานของหนวยงาน

3. รวมเปนคณะกรรมการตางๆของสถานประกอบการ

หนาทความรบผดชอบของพยาบาลวชาชพ

ดานการบรหาร

1. วางแผนการพยาบาลใหสอดคลองกบนโยบายและแผนงานของหนวยงาน

2. ปฏบตงานตางๆ ในฝายการพยาบาลในฐานะหวหนาทมการพยาบาล

3. นเทศการปฏบตงานของเจาหนาททางการพยาบาลทอยในความรบผดชอบ

ดานการบรการ

1. รวมด าเนนการใหบรการตรวจสขภาพ การใหภมคมกนโรค การใหสขศกษา และค าปรกษาแนะน า

ดานสขภาพแกพนกงานและลกจาง

2. ใหการพยาบาลตามแผนการรกษาของแพทย

34

3. ดแลใหการพยาบาลผเจบปวยและบาดเจบ และปฐมพยาบาลในรายเกดอบตเหตหรอฉกเฉน และ

สงตอในรายทจ าเปน

4. รวมด าเนนการเพอปองกนความพการ และฟนฟสมรรถภาพของพนกงานและลกจางทมความ

พการเนองมาจากการปฏบตงาน

5. จดเตรยม ดแล รกษา เครองมอ อปกรณ และวสดภณฑของหนวยงานใหมจ านวนเพยงพอ และ

พรอมทจะใชไดทนท

6. รวมในการประเมนคณภาพและปรบปรงบรการพยาบาลของหนวยงาน

7. จดท าระเบยบและรายงานตางๆ ดานการใหบรการสขภาพของพนกงานและลกจาง

8. รวบรวมผลการปฏบตงานในฝายการพยาบาลเพอเสนอหวหนาฝายการพยาบาลสรปและจดท า

รายงานประจ าป

ดานวชาการ

1. รวมจดการฝกอบรมความรดานสขภาพแกพนกงานและลกจาง

2. รวมท าการวจย และน าผลการวจยมาปรบปรงการใหบรการพยาบาล

ดานการประสานงาน

ใหความรวมมอในการด าเนนงานตางๆ ทเกยวของกบหนวยงานทงในและนอกสถานประกอบการ

หนาทความรบผดชอบของพยาบาลเทคนค/ผชวยพยาบาล

ดานการบรหาร

1. วางแผนการปฏบตงานในความรบผดชอบ

2. ดแลการปฏบตงานตางๆ ในหนวยงาน แทนหวหนาทมการพยาบาลเมอหวหนาไมอย

ดานการบรการ

1. สอน แนะน าเกยวกบการดแลสขภาพอนามยของพนกงานและลกจาง

2. ใหการรกษาพยาบาลทไมยงยากซบซอน

3. ท าความสะอาด และเกบรกษาเครองมอ อปกรณ และวสดภณฑของหนวยงาน

ดานการประสานงาน

ประสานงาน และรวมมอในการปฏบตงานกบเจาหนาทอนทเกยวของในสถานประกอบการ

การน ากระบวนการพยาบาลมาใชในงานอาชวอนามย

35

ในการใหบรการอาชวอนามยอยางมประสทธภาพนน พยาบาลมบทบาทส าคญในการดแลสขภาพและแกไข

ปญหาสขภาพนน การน ากระบวนการพยาบาลเขามาใช จะท าใหการใหบรการดแลสขภาพของผใชแรงงานประสบ

ผลส าเรจ

กระบวนการพยาบาล เปนกระบวนการแกปญหาของบคคล ซงเรมดวยการประเมนหาลกษณะไมสมดล

(assessing) โดยศกษาและเปรยบเทยบจากองคประกอบตางๆ ในภาวะสมดล ใหการวนจฉยปญหาอนเนองจากความไม

สมดลของรางกาย (nursing diagnosis) ใหการพยาบาลเพอรกษาดลยภาพของระบบ (intervention) โดยก าหนด

เปาหมายหรอจดประสงคและวธการพยาบาลทบรรลเปาหมาย (planning) รวมทงน าแผนการพยาบาลไปปฏบต

(implementation) และประเมนผลการพยาบาลเพอคนหาความส าเรจของการพยาบาลวาบรรลเปาหมายทวางไวและ

ปรบปรงใหดขน (ฟารดา อบราฮม, 2525)

ขนตอนการน ากระบวนการพยาบาลมาใชในงานอาชวอนามย

1. การรวบรวมขอมล (Assessment) การเกบรวบรวมขอมลเปนการส ารวจเพอหาสงทจะยนยนปญหา โดย

การเกบรวบรวมขอมลในทกๆดาน เชน สภาพแวดลอมโรงงาน จ านวนคนงาน สขภาพของคนงาน ฯลฯ เพอ

น าขอมลทไดไปวเคราะหเพอหาปญหาตอไป

ขอมลทใชในการประเมนปญหาอาชวอนามย ประกอบดวย

1.1 ขอมลทวไปของสถานประกอบการ

ชอสถานประกอบการ

นโยบายของสถานประกอบการ

ประเภทของสถานประกอบการ

ขอมลคนงาน เปนจ านวนคนงานแยกตามเพศ อาย ระดบการศกษา

ระยะเวลาการท างาน กชวโมง แบงเปนกกะ

ทตงของสถานประกอบการ

1.2 ขอมลดานสวสดการ

จ านวนหองสวม หองอาบน า อางลางมอ

น าดม มพอเพยงหรอไม และความสะอาด

อาหาร จดใหหรอไม ความสะอาด

การจดทพกส าหรบคนงาน มการจดใหหรอไมในหรอนอกสถานประกอบการ

การจดรถรบ-สง มการจดใหหรอไม

1.3 ขอมลการจดบรการดานสขภาพอนามย และสขภาพของคนงาน

มการจดหองพยาบาลในสถานประกอบการหรอไม

มแพทยและพยาบาลประจ าโรงงานหรอไม

36

มการท าประกนสขภาพหรอไม

มการตดตอกบสถานบรการทางการแพทยเพอใหบรการแกคนงานหรอไม

มการจดตรวจสขภาพใหกบคนงานหรอไม ตรวจรางกายประจ าป ตรวจพเศษตางๆ เปนการตรวจ

สมรรถภาพปอดหรอไม

สถตการเจบปวยของพนกงาน การเกดอบตเหต การเสยชวตของพนกงานขณะปฏบตงาน

1.4 ขอมลดานความปลอดภย

มการจดหาอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล เชน แวนตา รองเทา ฯลฯ ใหกบคนงานหรอไม

และจดหาใหอยางไร บอยแคไหน

มเจาหนาทความปลอดภยประจ าโรงงาน (จป.) และคณะกรรมการความปลอดภยหรอไม

มการฝกอบรมคนงานดานความปลอดภยหรอไม

มกจกรรมสงเสรมเพอความปลอดภยหรอไม เชน จดสปดาหความปลอดภย

ในสถานประกอบการมการตดสญญาณเตอนภยตางๆหรอไม

1.5 ขอมลเกยวกบขบวนการผลต

ขนตอนการผลตตงแตเรมตนจนถงสดทาย

วสดหรอวตถดบ สารเคม ทใชในการผลต

ลกษณะทาทางการท างานของคนงานในแตละชด

1.6 ขอมลดานสงแวดลอม

สงแวดลอมทางกายภาพ (Physical environment) เชน เสยง แสง ความรอน ฝ น ความ

สนสะเทอน ฯลฯ

สงแวดลอมทางชวภาพ (Biological environment) เชน สงมชวต เชน เชอไวรส พยาธ เชอ

แบคทเรย เปนตน

สงแวดลอมทางเคม (Chemical environment) เชน สารเคมตางๆ ทใชในกระบวนการผลต

ผลผลตของเสยทตองก าจดในรปของฝ น ไอระเหย

สงแวดลอมทางจตวทยาสงคม (Psychosocial environment) หรอปจจยทางจตวทยาสงคม

ในการท างาน เศรษฐกจ สงคม การท างานรวมกน

วธการเกบขอมล

1. การสมภาษณ (Interview) เปนการเกบรวบรวมขอมลโดยผเกบรวบรวมขอมลเปนผถามค าถามและผให

ขอมลเปนผตอบค าถาม เชน สมภาษณจากเจาของสถานประกอบการเกยวกบนโยบายของสถาน

ประกอบการ คนงานถงประวตความเจบปวย

37

2. การใชแบบสอบถาม (Questionnaire) เปนการเกบรวบรวมขอมลโดยผใหขอมลเปนผตอบค าถามและลง

บนทกค าตอบดวยตนเองในแบบสอบถาม เชน แบบสอบถามความตองการดานการบรการสขภาพ

สวสดการทตองการ

3. การเดนส ารวจโรงงาน (Walk through survey) รวมกบการสงเกต (Observe) เปนการเกบรวบรวม

ขอมลโดยการเดนส ารวจสถานประกอบการตามแผนตางๆ พรอมทงจดบนทกตลอดจนตรวจสงแวดลอม

ตางๆ เชน การวดระดบเสยง แสง ฝ น ความรอน และสงเกตพฤตกรรมของคนงานขณะปฏบตงาน

4. การตรวจรางกาย (Examination) เปนการเกบรวบรวมขอมลโดยการตรวจสขภาพของพนกงาน เชน การ

ตรวจรางกายทวไป การตรวจสมรรถภาพปอด การตรวจสมรรถภาพการไดยน การตรวจการมองเหน การ

ตรวจหาระดบสารเคมทางการเกษตร

ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล

1. ศกษาวตถประสงคของการเกบรวบรวมขอมล ลกษณะขอมล

2. เตรยมเครองมอ บคคล ในการเกบรวบรวมขอมลและศกษาวธการใหเขาใจ

3. ประสานงานกบเจาของสถานประกอบการเพอชแจงวตถประสงคการเกบขอมลและระยะเวลาใหทราบ

เพอความรวมมอในการใหขอมล

4. ด าเนนการเกบขอมล

2. การวนจฉยปญหา (Diagnosis) เปนการระบปญหาโดยการวเคราะหขอมลทรวบรวมมาไดในขนตอนแรก

มาเปรยบเทยบกบสงใดสงหนงหรอคามาตรฐานทสงคมยอมรบ ดงนนปญหาอาชวอนามย คอ ภาวะท

เบยงเบนไปจากปกต เชน การส ารวจสงแวดลอมโรงงานทอผา พบวามเสยงดงเกนกวาระดบมาตรฐาน 90

dB ปญหาคอ มเสยงดงเกนมาตรฐาน ท าใหมผลตอภาวะสขภาพ

ขอควรค านงในการวนจฉยปญหา

1. มขอมลสนบสนนเพยงพอ

2. เปนปญหาทคนสวนใหญคดวาเปนปญหาและตองแกไข

3. การวางแผน (Planning) เปนการตดสนใจวาจะท าอะไร อยางไร เพอแกไขปญหาทคนพบ การวางแผน

เปนหวใจของการปฏบตการพยาบาลใหประสบผลส าเรจ ทงนเพราะการวางแผนเปนกระบวนการตดสนใจ

เกยวกบการก าหนดความตองการ วธการปฏบตและผลการท างานในอนาคตโดยหลกวชาเหตผลของขอมล

และปญหามาประกอบการพจารณา ท าใหทราบวา ใครท าอะไร ทไหน เมอใด และอยางไร เพอใหการแกไข

ปญหาเปนไปในแนวทางทก าหนด

หลกการวางแผนทด

1. วางแผนแกไขปญหาใหตรงกบสาเหต และเหมาะสม

2. ใหทกคนทเกยวของกบปญหามสวนรวมในการวางแผน ตงแตผบรหารโรงงาน คนงานทกระดบ เพอ

กอใหเกดความรวมมอในการปฏบตตามแผน

38

3. กจกรรมทท าตองสอดคลองกบเวลา วธการนาสนใจ

สงทควรค านงถงในการวางแผนแกไขปญหาอาชวอนามย

1. นโยบายของสถานประกอบการเพอใชเปนรากฐานในการวางแผนใหสอดคลองกบนโยบาย

2. ทรพยากรทจะน ามาใชในการแกไขปญหาจากทงภาครฐและของสถานประกอบการเอง

3. งบประมาณและแหลงทนในการทจะน ามาแกปญหา

4. บคลากรในการทจะรวมแกไขปญหา ตองมความร ความเขาใจในปญหานนๆ

5. ระยะเวลานบวาเปนสงส าคญ การจดกจกรรมตองไมกระทบตอการท างานของคนงานทจะสงผลตอ

การผลต

ขนตอนหลกการวางแผน (Main Steps of Planning)

1. ขนการวเคราะห (Analysis)

1.1 การวเคราะหการมสวนรวม (Participation Analysis) เปนการวเคราะหเกยวกบบคคลทจะรวม

แกไขปญหา ดลกษณะของกลมวาเปนกลมใด มความสนใจ แรงจงใจ ตลอดจนทศนคตวาเปน

อยางใด ดศกยภาพของกลมหรอองคกรวามความพรอมมากนอยแคไหนเพอน าขอมลทงหมดมา

ประกอบการวางแผนตอไป

1.2 การวเคราะหปญหา (Problem Analysis) เพอดวาสาเหตของปญหาเกดจากอะไร เพอจะมา

ก าหนดแนวทางการแกปญหาในการหาสาเหตของปญหาอาจจะแสดงใหเหนความสมพนธของ

ปญหาในลกษณะเหตและผลซงกนและกนในรปของแผนผงปญหา

39

แผนภมท 1 ตวอยาง การวเคราะหปญหาการเกดอบตเหตในโรงงานบอยๆ

ปญหา เกดอบตเหตในโรงงานบอยๆ

เหต

1.3 การวเคราะหทางเลอกในการแกปญหา (Alternative Analysis) เปนวธการใชเพอก าหนด

ทางเลอกในการแกปญหาในรปแบบตางๆ ทอาจจะใชเปนยทธวธหรอแนวทางในการด าเนนการ

โดยพจารณาขอดขอเสยแตละวธ ผลประโยชนทจะไดรบ แลวตดสนใจเลอกทางแกไขทดทสดมา

วางแผนตอไป

1.4 การวางแผนในรายละเอยด (Detailed Plan) ในการเขยนแผนงานโครงการแตละหนวยงานจะม

ความแตกตางกนไป แตสวนใหญจะนยมเขยนแบบบรรยาย (Conventional) ซงจะ

ประกอบดวยหวขอตางๆ ดงน

1. ชอโครงการ…………………………………………….

2. ผ รบผดชอบโครงการ…………………(อาจเปนบคคลหรอหนวยราชการ)

3. หลกการและเหตผล………………..(ประกอบดวยความส าคญและขอมลสนบสนนความ

จ าเปนทตองการมโครงการน)

4. วตถประสงค……………….(สงทโครงการตองการจะใหเกดขน)

5. เปาหมาย…………………(สงทโครงการตองการจะใหเกดขนในปรมาณทแนนอน ชดเจน และ

ระยะเวลาทก าหนด ทงนจะตองสอดคลองกบวตถประสงค)

6. ระยะเวลาด าเนนการ……………….(ระยะเรมตนโครงการกบระยะสนสดโครงการ)

7. วธด าเนนการ……………………(ระบระยะเวลาด าเนนการ สถานท และกจกรรม)

คนงานท างานโดยไม

ระมดระวงอนตราย

เครองจกรอยใน

สภาพไมด สถานประกอบการไมม

ระบบความปลอดภย

คนงานไมใชอปกรณ

ปองกนอนตรายสวน

บคคล

คนงานขาดความรใน

เรองการปองกน

อนตรายขณะท างาน

ไมมสญญาณ

เตอนอนตราย

สภาพแวดลอม

เปนอนตราย

40

8. ทรพยากร.........................(งบประมาณ วสด อปกรณ และก าลงคนแยกเปนหมวด)

9. ประเมนผล……………………(ระบแนวทางวธด าเนนการเพอใหทราบถงความส าเรจของ

โครงการ)

10. ผลทคาดวาจะไดรบ ……………(สงทจะเกดขนเมอสนสดโครงการ)

……………………..ผเสนอโครงการ

……………………..ผเหนชอบโครงการ

……………………..ผอนมตโครงการ

วนท ………เดอน………….พ.ศ…………

4. การปฏบตตามแผน (Implement) หมายถง การน าแผนงานหรอโครงการทไดก าหนดกจกรรม มา

ท าการปฏบตเพอแกปญหาทเกดขน เชน การด าเนนการใหความรค าปรกษา กจกรรมสงเสรมสขภาพ

ขนตอนการด าเนนการตามแผน

เพอใหแผนงานหรอโครงการบรรลตามวตถประสงค เปาหมายทก าหนดไว ควรมขนตอนในการ

ด าเนนงาน ดงน

1. ระยะเตรยมการ ตองมการเตรยมพรอมของทมงาน ผ ทเกยวของทกคนทมสวนรวมซงวธการไดแก

การประชมปรกษา ท าความเขาใจในแผนงานและโครงการ เพอลดปญหาทจะเกดขนและการจด

เวลา ก าหนดตวบคคล แบงหนาทความรบผดชอบ ตรวจสอบทรพยากร งบประมาณ

ประชาสมพนธแจงใหทกฝายทราบทบอรดประชาสมพนธของสถานประกอบการ

2. ขนด าเนนงาน มการตดตามนเทศงานเปนระยะๆ ตลอดจนแกไขปญหาอปสรรคทเกดขนระหวาง

ด าเนนการ

3. ขนสรปงาน บนทกสรปงานทไดท าไป ตลอดจนผลงานทเกดขนเพอจะน าไปสการประเมนผล

ตอไป

5.การประเมนผล (Evaluation) เปนเครองมอหรอกลไกทจะวดความส าเรจหรอความลมเหลวของการ

ด าเนนงาน เพอมาสการปรบปรงแกไขแผนงานโครงการ ส าหรบการประเมนผลการปฏบตงานอาชวอนา

มย ดวางานนนประสบผลส าเรจหรอไม สามารถดไดจากภาวะสขภาพของผใชแรงงาน อตราการขาดงาน

อตราการเกดอบตเหต ความพงพอใจของผปฏบตงาน ผลผลตของโรงงานเพมขนหรอประมาณวาบรรล

วตถประสงคเปาหมายทตงไวหรอไม ถาไมบรรลวตถประสงคพยาบาลอาชวอนามยจะตองตรวจสอบดวา

ขนตอนไหนมขอบกพรอง การก าหนดปญหาถกตองหรอไม เพอน าไปปรบปรงแกไขปญหาตอไป

41

แผนภมท 2 การน ากระบวนการพยาบาลมาใชในงานอาชวอนามย

การสงเสรมสขภาพในสถานประกอบการ

การสงเสรมสขภาพ (Health Promotion) หมายถง กระบวนการเพมความสามารถของคนเราในการ

ควบคมดแล และพฒนาสขภาพของตนเองใหดขน (Ottawa charter for Health Promotion, WHO Geneva,

1986)

กลยทธการสงเสรมสขภาพ

1. สรางนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ (Construct a healthy public policy) นโยบายการสงเสรมสขภาพ

เปนสวนทส าคญในการทจะท าใหงานสงเสรมสขภาพประสบความส าเรจ ซงนโยบายการสงเสรมสขภาพ

จะตองน าไปสภาวะสขภาพ รายได และความเสมอภาคทางสงคมตลอดจนสงแวดลอมทด

2. สรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพ (Create supportive environment) มนษยทกคนอยภายใต

สงแวดลอมไมวาจะอยทบาน ทท างาน ซงสงแวดลอมเหลานนอาจจะมผลตอภาวะสขภาพของมนษยได

การเกบรวบรวมขอมล

Assessment

- ขอมลทวไป

- ขอมลดานสวสดการ

- ขอมลการจดบรการดานสขภาพและสขภาพของคนงาน

- ขอมลดานความปลอดภย

- ขอมลเกยวกบกระบวนการผลต

- ขอมลดานสงแวดลอม

การวนจฉย

ปญหา Diagnosis

การวางแผน Planning

-เปาหมาย

-กลวธการแกปญหา

-ทรพยากร/งบประมาณ

-วธการประเมนผล

ปฏบต

ตามแผน Implement

-การด าเนนกจกรรมตามแผน เชน การใหสขศกษา ไหค าปรกษา

ประเมนผล Evaluate

-การมสขภาพด

-ลดอตราการขาดงาน

-ผลผลตสง

-สงแวดลอมในการท างานด

42

ดงนนการสรางสงแวดลอมใหด จะท าใหประชาชนมสขภาพทด เชน การสรางบรรยากาศทปราศจาก

มลภาวะในทตางๆ ในบาน ทท างาน สถานทราชการ สวนสาธารณะทกแหง

3. การเสรมสรางชมชนใหเขมแขง (Strength community action) ไดแก การกระจายอ านาจ การตดสนใจ

ใหกบชมชน ใหมามสวนรวมในการก าหนดตวเอง ซงเมอชมชนเขมแขงแลวจะน าไปสการพฒนาตนเองของ

คนในชมชน

4. การพฒนาทกษะสวนบคคล (Develop personal skills) การสงเสรมสขภาพโดยการสนบสนนเรองการ

พฒนาบคคลทจะท าใหบคคลสามารถดแลสขภาพของตนเองได จ าเปนตองใหบคคลไดรบความร ขอมล

ขาวสารทเพยงพอ ใหบคคลเกดการใฝร เพอน าความรมาใชในการดแลตนเอง

5. การปรบเปลยนบรการสขภาพ (Reorient health services) ภาระหนาทของระบบบรการสาธารณสขใน

การสงเสรมสขภาพ เปนความรบผดชอบรวมกนระหวางบคคล ชมชน บคลากรสาธารณสข สถานบรการ

สาธารณสขของรฐและเอกชน ซงจะตองท างานรวมกนเพอน าไปสสขภาพประชาชน การบรการสาธารณะ

ควรจะเปลยนบทบาท อาท งานดานการสงเสรมสขภาพใหมากขน

จากกลยทธ 5 วธ การสงเสรมสขภาพไมไดจ ากดเฉพาะบคคล แตรวมไปถงครอบครวและชมชนท

อาศยอย สถานประกอบการกเปนชมชนหรอทมคนอาศยอย ดงนนการทจะท าใหคนทอาศยอยในสถาน

ประกอบการมสขภาพด การสงเสรมสขภาพเปนวธการหนงทด เพราะเปนการลดคาใชจายในการดแล

สขภาพ ลดการใชยาแพง และเพมผลผลตใหด การสงเสรมสขภาพเปนกจกรรมทท าใหเกดวฒนธรรมใน

การดแลสขภาพ และพฤตกรรมทด การประกอบอาชพเปนสวนส าคญของชวต ไมใชเพยงในเรองของ

รายไดเทานน แตยงเปนทมาของเครอขายทางสงคม ความภมใจในตนเอง มคนจ านวนมากทตองอาศย

และท างานอยในสภาพแวดลอมทคกคามสขภาพ สมผสกบสารพษ ดงนนการสงเสรมสขภาพจงมความ

จ าเปนอยางมากส าหรบผประกอบอาชพ

ประโยชนของการสงเสรมสขภาพ

1. สามารถพฒนาและเปลยนแปลงวถชวต และสภาวะทางสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมทมผล

ตอสขภาพ

2. ท าใหเกดความเสมอภาคทางสขภาพ

กลยทธในการสงเสรมสขภาพในทท างาน

1. การปรบเปลยนนโยบายและกฎหมาย/ขอบงคบ

2. การใหความส าคญในการปรบปรงสงแวดลอมและพฤตกรรม

3. การศกษาขอมลขาวสาร

4. การตรวจคดกรองสขภาพ

ตวอยางโปรแกรมการสงเสรมสขภาพ เชน การใหสขศกษา การออกก าลงกาย การจดการความเครยด

43

การสงเสรมสขภาพในสถานประกอบการทจะประสบผลส าเรจ ควรประกอบดวย

1. การสนบสนนอยางจรงจงของผบรหาร

2. คนงานมสวนรวมทกขนตอนในการท าโปรแกรมสงเสรมสขภาพ

3. มการใหแรงสนบสนนจากผบรหาร หรอหวหนาคนงาน เพอใหเกดพฤตกรรมทยงยน

4. มการจดสงทเออตอสขภาพและการปรบเปลยนพฤตกรรม เชน จดหาอปกรณทใชปองกนอนตราย

จากการประกอบอาชพไวใหเพยงพอ

5. โครงการด าเนนการในเวลาท างานปกต

6. ใหโอกาสสงเสรมและเสรมแรงส าหรบคนงานทเขารวมกจกรรม

7. การเขารวมโครงการดวยความสมครใจ

8. สถานทจดกจกรรม มความสะดวกเหมาะสม

ในการด าเนนการสงเสรมสขภาพในสถานประกอบการ พยาบาลจงมบทบาทเปนอยางมากในการ

สงเสรมสขภาพ พยาบาลควรจะแสดงบทบาทการเปนผน าในการสงเสรมสขภาพ เพอการทจะผลกดน

เปลยนแปลงพฤตกรรมในตวบคคล ครอบครว ใหปราศจากการเจบปวย และมสขภาพทด

สรป การพยาบาลอาชวอนามย เปนการพยาบาลทใหกบประชากรกลมทอยในวยท างานทกสาขา

อาชพ โดยการน าหลกการพยาบาลมาใชในการดแลสขภาพ ปองกนอบตเหตและอนตรายทเกดขนจาก

การประกอบอาชพ ตลอดจนการสงเสรมสขภาพของคนงานใหแขงแรงอยเสมอ ดงนน พยาบาลอาชวอ

นามยจะตองแสดงบทบาทใหเหมาะสม และมความเชยวชาญในการแกปญหาสามารถน ากระบวนการ

พยาบาลมาใชในการใหบรการไดอยางมประสทธภาพ เพอสขภาพทดและความปลอดภยของผ

ประกอบอาชพทกคน

7. กฎหมายทเกยวของกบงานอาชวอนามย

7.1 พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541

7.2 พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 และพระราชบญญตประกนสงคม (ฉบบท 2)

7.3 พระราชบญญตกองทนเงนทดแทน พ.ศ. 2537

7.4 พระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535

7.5 พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535

พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 เปนกฎหมายทก าหนดมาตรฐานขนต าในการทนายจาง

จะจางงานและใชแรงงานลกจาง มการก าหนดชวโมงการท างาน เวลาพก วนหยด วนลา การคมครอง การใช

44

แรงงานหญงและเดก คาตอบแทนในการท างาน การจดสวสดการ การคมครองความปลอดภย อาชวอนามยและ

สภาพแวดลอมในการท างาน

พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ .ศ. 2541 มผลบงคบใชเมอ 19 สงหาคม 2541 ม 16 หมวดและ

166 มาตรา เปนกฎหมายทออกมาใชแทนประกาศของคณะปฏวต ลงวนท 16 มนาคม พ.ศ. 2515 และ

พระราชบญญต แกไขเพมเตมตามประกาศของคณะปฏวต ลงวนท 16 มนาคม พ.ศ.2515 (ฉบบท 1)

พ.ศ.2533

กฎหมายไดก าหนดเวลาการท างานปกตในทกประเภทงานไมเกน 8 ชวโมงตอวน และไมเกน 48

ชวโมงตอสปดาห เวนแตงานทอาจเปนอนตรายตองไมเกน 7 ชวโมงตอวน และไมเกน 42 ชวโมงตอสปดาห

และหามมใหเดกท างานเกยวกบการหลอมโลหะ งานปมโลหะ งานสารเคมทเปนอนตราย งานเกยวกบ

ความรอน ความเยน การสนสะเทอน เสยงและแสงทมระดบแตกตางไปจากปกตทมผลเสยตอสขภาพ

โรงงานขนาดใหญทมคนงานตงแต 1,000 คนขนไปตองจดใหมพยาบาลประจ า 2 คน มแพทย ประจ า

1 คน และมอปกรณในการปฐมพยาบาล

โรงงานขนาดกลางทมคนงานตงแต 200 คนขนไป ตองจดใหมพยาบาลประจ า 1 คน มแพทยประจ า

เปนบางเวลาและมอปกรณในการปฐมพยาบาล

โรงงานขนาดเลกต ากวา 100 คนตองจดใหมอปกรณในการปฐมพยาบาล

สาระส าคญของพระราชบญญตโรงงาน พ .ศ.2535 ก าหนดวาโรงงานทกจ าพวกตองปฏบตตาม

หลกเกณฑทก าหนดในเรองทตง สภาพแวดลอม การก าหนดมาตรฐาน การปองกนอนตราย การควบคมมลพษ

ตางๆ รวมถงการปฏบตตามขอก าหนดมาตรฐานของโรงงานอตสาหกรรม กรณเกดอบตเหตในโรงงานหรอถงแก

ความตาย ผประกอบกจการตองแจงเปนหนงสอใหพนกงานทราบภายใน 3 วน กรณโรงงานหยดด าเนนกจการ

เกนกวา 7 วน ผประกอบกจการตองแจงเปนหนงสอใหพนกงานทราบภายใน 3 วน

พระราชบญญตการสาธารณสข พ .ศ.2535 เปนกฎหมายทก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการดแลสภาพ

สขลกษณะ การรกษาความสะอาดและการปองกนอนตรายตอสขภาพ การปองกนการระบาด ของโรคตดตอเพอ

รกษาสภาวะความเปนอยทเหมาะสมกบการด ารงชพของประชาชน

45

บรรณานกรม

1. ดร.ละเอยด แจมจนทร, ดร.สร ขนธรกษวงศ. (2549). สาระทบทวนการพยาบาลอนามยชมชนและการ

รกษาพยาบาลขนตน. กรงเทพมหานคร: บรษท จดทอง จ ากด

2. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ.(2543). เอกสารการสอนชดวชาการ

สาธารณสข2.กรงเทพมหานคร:โรงพมพสโขทยธรรมาธราช.

3. สนทรย ค าเพง. พยาบาลกบงานอาชวอนามย. พมพครงท 1. กทม. : บรษท ท.ซ. เอเชย (2000) จ ากด,

2545.