1

วรรณกรรมชาดกเร�อง จ�นทคาด

ดอกร�ก พย�คศร�, ปร�วรรตและเร�ยบเร�ยง1

รห�สเอกสาร นฐ ๔๑-๐๓๐๕ต�นฉบ�บ สม#ดไทยขาวอ�กษร ไทยภาษา ไทยเส�น หม)กขนาดสถานท��พบ ว�ดท*าพ+ด ต. ไร*ข�ง อ. สามพราน จ. นครปฐมจ านวนเล"ม ๑ เล*มสภาพเอกสาร สมบ+รณ/

ความส าค�ญของเร�องจ�นทคาดเป0นวรรณกรรมชาดกท�2ได3ร�บความน�ยมเพราะเป0นเร42องแพร*หลายอย+*ในท#กภาคของประเทศไทยประเทศไทย ด�ง

จะเห7นได3จากว�ทยาน�พนธ/ ระด�บมหาบ�ณฑ�ตเร42อง “การศ)กษาเปร�ยบเท�ยบวรรณกรรมเร42องจ�นทฆาต ฉบ�บภาคกลาง ฉบ�บล3านนา ฉบ�บภาคอ�สาน และฉบ�บภาคใต3” ซ)2งเป0นการน@าเร42อง จ�นทฆาต ท�Aงส�2ภาค ส�2ส@านวนมาเปร�ยบเท�ยบก�น ซ)2งแต*ละภาคต*างม�ล�กษณะเฉพาะในความเป0นท3องถ�2นของต�วเอง

วรรณกรรมชาดกค4อ วรรณกรรมท�2ม�ล�กษณะการประพ�นธ/คล3ายก�บการประพ�นธ/ชาดก ซ)2งจะประกอบไปด3วยสามส*วนหล�กค4อ ปCจจ#บ�นว�ตถ# อด�ตว�ตถ# และสโมธาน โดยเร�2มเร42องท�2ปCจจ#บ�นว�ตถ# ซ)2งเป0นช*วงพ#ทธกาลในสม�ยท�2พระพ#ทธเจ3าย�งพระชนม/ช�พได3ไปพบเหต#การณ/ใดเหต#การณ/หน)2งซ)2งน*าประหลาดใจแก*เหล*าภ�กษ# พระองค/ก7จะทรงอธ�บายถ)งเหต#การณ/น�Aนว*า ในอด�ตชาต�สม�ยท�2พระองค/ย�งม�ได3ตร�สร+3เป0นพระส�มมาส�มพ#ทธเจ3าน�Aนก7ได3เคยม�เหต#การณ/แบบน�Aมาก*อนแล3วซ)2งเป0นช*วงของอด�ตว�ตถ# จากน�Aนพระองค/ก7จะเล*าเหต#การณ/ในอด�ตน�Aนให3เหล*าภ�กษ#ฟCงไปเร42อยๆ จนจบ เม42อจบแล3วก7จะเป0นช*วงสโมธาน ค4อ การกล*าวถ)งต�วละครได3มาเก�ดเป0นใครในสม�ยพ#ทธกาลน�A

ท��มาของเร�องวรรณกรรมชาดกเร42อง จ�นทคาด ได3ปรากฏอย+*ใน “ปCญญาสชาดก” หมายถ)งชาดกห3าส�บเร42อง ซ)2งเช42อก�นว*าแต*งโดยภ�กษ#

ชาวเช�ยงใหม*ไว3เป0นภาษาบาล� ในภาคท�2สอง เร42องท�2 ๑๑ เร42อง “จ�นทคาธชาดก” ต3นฉบ�บเด�มเป0นค�มภ�ร/ใบลานจ@านวน ๕๐ ผ+ก และส�นน�ษฐานว*าจะเข�ยนข)Aนในช*วง พ.ศ. ๒๐๐๐ ถ)ง ๒๒๐๐ ซ)2งเป0นช*วงท�2พระพ#ทธศาสนาเจร�ญร#*งเร4องมากในล3านนา ประกอบก�บงานทางด3านวรรณคด�และวรรณกรรมในล3านนาก7เจร�ญถ)งข�ดส#ดจนส*งอ�ทธ�พลไปย�งอาณาจ�กรอ42นๆ เช*น ล3านช3าง และเม42อพ�จารณาเน4Aอเร42อง ต�วละคร ช42อสถานท�2ต*างๆ ม�ความคล3ายคล)งก�นก�บเร42อง จ�นทคาด ฉบ�บว�ดท*าพ+ด จ)งเป0นไปได3ว*าท�2มาของเร42อง จ�นทคาด ฉบ�บว�ดท*าพ+ด ม�ท�2มามาจาก จ�นทคาธชาดก ในปCญญาสชาดก

ล�กษณะค าประพ�นธ'ล�กษณะค@าประพ�นธ/ของจ�นทคาดฉบ�บน�Aม�ล�กษณะเป0น กลอนสวด ตามแบบของวรรณกรรมฉบ�บภาคกลางโดยท�2วไป ซ)2ง

ล�กษณะของกลอนสวดจะใช3กาพย/ฉบ�ง ๑๖ กาพย/ส#รางคนางค/ ๒๘ และกาพย/ยาน� ๑๑ แต*งสล�บก�นไป หร4อเร�ยกอ�กอย*างว*า วรรณกรรมค@ากาพย/ เร42องจ�นทคาดฉบ�บว�ดท*าพ+ดน�A ใช3กาพย/ฉบ�ง จ@านวน ๑๖๗ บท กาพย/ส#รางคนางค/ จ@านวน ๔๘๒ บท กาพย/ยาน�

1 น�กว�จ�ยประจ@าโครงการอ*านและปร�วรรตวรรณกรรมท3องถ�2นภาคตะว�นตก ระยะท�2 ๑ : วรรณกรรมว�ดท*าพ+ด, ศ+นย/มาน#ษยว�ทยาส�ร�นธร (องค/การมหาชน), ๒๕๕๑.

2

๓๒๗ บท

อ�กษรและภาษาท��ใช�ในการบ�นท*กจ�นทคาดฉบ�บว�ดท*าพ+ด บ�นท)กในสม#ดไทยขาว เน4Aอเร42องไม*ครบถ3วนเพราะพบเพ�ยงเล*มเด�ยว โดยส�นน�ษฐานว*าหาก

สมบ+รณ/น*าจะม�ประมาณ 5 เล*ม และเล*มท�2พบไม*ทราบแน*ช�ดว*าเป0นเล*มท�2เท*าใด แต*หากเท�ยบเน4Aอเร42องก�นแล3ว จ�นทคาดเล*มฉบ�บว�ดท*าพ+ดน�Aเร�2มเร42องตอนท�2 จ�นทคาดพบก�บธ�ดาเศรษฐ�ท�AงสามคนในปSา และได3ผจญภ�ยร*วมก�น จนไปจบท�2จ�นทคาดได3พบก�บรางเทวท�ตส�งขา ชายาของตนท�2พล�ดพรากจากก�นเพราะเร4อแตก ซ)2งอย+*ช*วงประมาณกลางๆ เร42อง

อ�กษรท�2ใช3บ�นท)ก เม42อพ�จารณาจากร+ปแบบต�วอ�กษรแล3วพบว*าม�ความใกล3เค�ยงก�บต�วอ�กษรไทยร�ตนโกส�นทร/ 2ซ)2งเป0นต�วอ�กษรท�2คล�2คลายมาจากอ�กษรไทยสม�ยอย#ธยาตอนปลาย และม�ท�Aงอ�กษรต�วบรรจงและอ�กษรต�วหว�ด โดยพ�จารณาจากเส3นและส�ณฐานของต�วอ�กษรจะแตกต*างก�นไปบ3าง ตามลายม4อของผ+3เข�ยนและตาความส@าค�ญของเอกสาร หากเป0นเอกสารทางราชการ หน�งส4อส�ญญา หณ4อพระราชสาส/นม�กจะเข�ยนด3วยลายม4อท�2สวยงาม ประณ�ต อ*านง*าย

ส*วนลายม4อท�2ใช3เข�ยนจ�นทคาดฉบ�บว�ดท*าพ+ดน�A ม�ล�กษณะค*อนข3างสวยงาม อ*านไม*ยากจนเก�นไป ม�การเว3นวรรคตอนท@าให3สะดวกแก*การอ*าน และการจ�ดโครงสร3างทางฉ�นทล�กษณ/ แต*บางท�2ก7ม�การเว3นวรรคตอนผ�ดไปบ3าง ถ3อยค@าบางวรรคหายไปบ3าง ซ)2งท@าให3โครงสร3างทางฉ�นทล�กษณ/ได3ผ�ดเพ�Aยนไปแต*ก7ไม*ถ)งก�บให3เร42องราวน�Aนขาดตอนจนเส�ยอรรถรสในการอ*าน

จ�นทคาดฉบ�บว�ดท*าพ+ดใช3ภาษาไทยในการบ�นท)ก ซ)2งเป0นภาษาท�2ใช3อย+*ในสม�ยน�Aน ซ)2งจะพบค@าศ�พท/โบราณท�2ปCจจ#บ�นน�Aนเล�กใช3แล3ว แต*อาจพบอย+*บ3างในกว�น�พนธ/ เช*น

เย�ย แปลว*า ท@าห)ง แปลว*า นานเกณฑ/ห�ด แปลว*า ทหารล+กหม+*เลกสมท�2ให3ห�ดตามแบบสม�ยใหม*อางขนาง แปลว*า อาย, ขวยเข�น

เร�องย"อและการด าเน,นเร�องการด@าเน�นเร42องต�Aงแต*ต3นจนจบ สร#ปไปตามล@าด�บด�งน�A3

1. พระพ#ทธเจ3าทรงเทศนาให3ก�บพระภ�กษ#ท�Aงหลายให3ร+3ค#ณบ�ดา มารดา สอนให3ร+3จ�กตอบแทนค*านA@านมของพ*อแม*ท�2เล�Aยงด+เรามา

2. ส#ร�ยคาดและจ�นทคาดเก�ดมาเป0นล+กของคนยากจน อาศ�ยอย+*ในเม4องจ@าปานคร ต*อมาถ+กพ*อแม*ข�บไล*ให3ออกจากบ3านเพราะโกรธท�2ท�Aงสองไม*เหล4อป+ไว3ให3พวกตน

3. ส#ร�ยคาดและจ�นทคาดใช3ช�ว�ตเร*ร*อนอย+*ข3างนอก หาทางกล�บบ3านไม*ได3 หลงทางเข3าไปในปSา พบยาว�เศษเป0นเปล4อกไม3ซ)2งได3มาจากรพะอ�นทร/

4. ใช3ยาว�เศษช*วยเหล4อช�ว�ตส�ตว/และย�กษ/ ต*อมาได3ร�บการตอบแทนค#ณจากย�กษ/ โดยพาท�Aงสองพ�2น3องไปส*งท�2เม4องกาส�ก5. เศรษฐ�คนหน)2งร�บสองพ�2น3องเป0นบ#ตรบ#ญธรรม6. ส#ร�ยคาดใช3ยาว�เศษช*วยเหล4อธ�ดากษ�ตร�ย/เม4องกาส�กท�2ถ+กง+พ�ษก�ดตายจนฟWXนค4นช�ว�ตข)Aนมา และได3อภ�เษกสมรสก�บนาง

ส#ทชาต�ด)งสาธ�ดาของกษ�ตร�ย/เม4องกาส�ก ต*อมาส#ร�ยคาดได3เป0นกาตร�ย/ปกครองบ3านเม4องต*อไป7. ล+กชายพ*อค3าเร4อส@าเภาเส�ยช�ว�ตเพราะถ+กเส4อก�ด จ�นทคาดใช3ยาว�เศษช*วยเหล4อช�ว�ต8. นางเทวธ�ส�งคาธ�ดากษ�ตร�ย/เม4องอ�นทปCทม/เส�ยช�ว�ตเพราะถ+กเข�Aยวเส4อ พ*อค3าเร4อส@าเภาท+ลให3กษ�ตร�ย/ทรงทราบว*าร+3จ�กคน

2 จ#ไรร�ตน/ ล�กษณะศ�ร�, จากลายสอไทยส."อ�กษรไทย, ส าน�กพ,มพ'แห"งจ1ฬาลงกรณ'มหาว,ทยาล�ย, 2551, 231.3 เมท�น� ร�ษฎาร�กษ/, การศ*กษาเปร�ยบเท�ยบวรรณกรรมเร�องจ�นทฆาตฉบ�บภาคกลาง ฉบ�บล�านนา ฉบ�บอ�สาน ฉบ�บภาคใต�, ภาคว�ชาภาษาตะว�นออก, บ�ณฑ�ตว�ทยาล�ย มหาว�ทยาล�ย

ศ�ลปากร, 2541, 41.

3

ท�2สามารถช*วยช�ว�ตคนตายให3ฟWXนได3 ต*อมาพ*อค3าเร4อส@าเภาพาจ�นทคาดมาร�กษานางเทวธ�ส�งคาจนฟWXนช�ว�ตข)Aนมา และได3อภ4เษกสมรสก�นในเวลาต*อมา

9. จ�นทคาดก�บนางเทวธ�ส�งคาจะเด�นทางไปเย�2ยมส#ร�ยฆาตท�2เม4องกาส�ก แต*ระหว*างการเด�นทางเร4อได3แตก ท@าให3ท�Aงสองต3องพล�ดพรากจากก�น

10. นางเทวธ�ส�งคาไปอาศ�ยอย+*ก�บยายปาร�ส#ทธ�ท�2เม4องอน#กรม11. พระยาน�นทก�จบ�ดาของส#ท�ศนจ�กร เจ3าเม4องอน#กรมส*งราชท+ตไปส+*ขอนางพรหมจาร�แห*งเม4องอน#ราชให3มาอภ�เษก

สมรสก�บล+กชายตน12. ส#ท�ศนจ�กรต3องการได3นางเทวธ�ส�งคามาเป0นชายาอ�กหน)2งคนแต*นางพรหมจาร�ไม*ยอม ท@าให3ส#ท�ศนจ�กรโกรธมาก ส�2งให3

ทหารจ�บนางลอยแพ13. จ�นทคาดต�ดตามหานางเทวธ�ส�งคา ระหว*างทางได3ช*วยช�ว�ตพญานาคท�2ตาย พญานาคจ)งมอบแก3วท�พย/ว�เศษให3เป0นการ

ตอบแทนค#ณ ต*อมาจ�นทคาดได3ช*วยเหล4อว�ทยาธร ต*อมาจ�นทคาดได3ช*วยเหล4อช�ว�ตว�ทยาธร และว�ทยาธรได3มอบเก4อกว�เศษก�บพระขรรค/ว�เศษให3จ�นทคาด

14. จ�นทคาดพบก�บธ�ดาท�Aงสามคนของเศรษฐ�ในปSา ได3ผจญภ�ยร*วมก�น ต*อมาจ�นทคาดพานางท�Aงสามกล�บบ3านอย*างปลอดภ�ยและได3นางท�Aงสามเป0นชายา

15. จ�นทคาดออกต�ดตามหานางเทวธ�ส�งคาต*อ ระหว*างทางได3พบก�บนางพรหมจาร�ท�2ถ+กลอยแพมา จ�นทคาดช*วยเหล4อนางโดยพานางไปส*งท�2เม4องปCญจา ซ)2งเป0นเม4องของนางส#ร�ยะโยธา มารดาเล�Aยงของนางพรหมจาร�

16. นางพรหมจาร�ก�บจ�นทคาดเร�ยนว�ชาคาถาเวทย/มนตร/จากนางส#ร�ยะโยธาจนส@าเร7จและท�Aงสองกล�บไปเม4องอน#ราช ต*อมาได3อภ�เษกสมรสก�น

17. พระยากาว�นโกรธพระยาธรรมข�นต�บ�ดาของนางพรหมจาร�ท�2ไม*ยอมยกนางพรหมจาร�ให3ตน และโกรธนางพรหมจาร�ท�2ใช3ค@าพ+ดด+หม�2นตน จ)งประกาศท@าสงคราม นางพรหมจาร�รบชนะพระยากาว�น

18. จ�นทคาดพบก�บนางเทวธ�ส�งคาท�2เม4องอน#กรม19. ส#ท�ศนจ�กรส*งราชท+ตไปส+*ขอนางอ#ตมธาน� ธ�ดาของพระยาพ#ทธโคษาแห*งเม4องค�นธาระ20. นางพรมจาร�ยกท�พมาท@าสงครามเพ42อแก3แค3นส#ท�ศนจ�กร ท@าให3พระยาน�นทก�จบ�ดาของส#ท�ศนจ�กรเส�ยช�ว�ต ส*วนส#ท�ศน

จ�กรถ+กจ�บต�วได3 ต*อมากล�Aนใจตาย เพราะทนก�บความอ)ดอ�ดใจค�บแค3นใจไม*ได3 จ�นทคาดได3ครองเม4องอน#กรมร*วมก�บนางเทวธ�ส�งคาและนางพรหมจาร�

21. จ�นทฆาตได3นางอ#ตมธาน�เป0นชายา ต*อมานางอ#ตมธาน�ต�Aงครรภ/ จ�นทคาดทราบด3วยแก3วว�เศษว*า ล+กชายของตนเป0นผ+3ม�บ#ญญาธ�การส+งส*ง

22. พระยาเตช#คตส�ปราชาแห*งเม4องท#มวด�ส*งราชท+ตมาส+*ขอนางอ#ตมธาน� แต*บ�ดาของนางปฏ�เสธเพราะทราบว*าพระยาเตช#คตส�ปราชาม�มเหส�อย+*แล3ว พระยาเตช#คตส�ปราชาโกรธมากจ)งยกท�พมาท@าสงคราม

23. จ�นทคาดช*วยเหล4อบ�ดาของนางอ#ตมธาน�ท@าศ)ก จ�นทฆาตเป0นฝSายชนะในการท@าสงคราม พระยาเตช#คตส�ปราชาถ+กจ�บไปทรมาน

24. นางอ#ตมธาน�ประส+ตพระโอรส จ�นทคาดต�Aงช42อว*า ท#คตะข�ต�ยะวงศ/25. จ�นทคาดก�บนางเทวธ�ส�งคา มอบสมบ�ต�ให3พระโอรสปกครองต*อไป จากน�Aนจ�นทคาดก�บนางเทวธ�ส�งคาจ)งเด�นทางไปหา

ส#ร�ยคาดท�2เม4องกาส�ก และกล�บไปปกครองเม4องอ�นทปCทม/เวลาต*อมา26. ท#คตะข�ตต�ยะวงศ/ประลองว�ชาก�บมหาผลว�ชา ซ)2งเป0นพ�2ชายของนางส#วรรณพ�มพา เม42อประลองชนะ ท#คตะข�ตต�ยะวงศ/

จ)งได3อภ�เษกสมรสก�บนางส#วรรณพ�มพา และได3ปกครองเม4องอน#กรม ต*อมานางส#วรรณพ�มพาม�พระโอรสท�Aงหมด ๔ องค/27. กล*างถ)งการกล�บชาต�ของบ#คคลต*างๆ ท�2ม�ความเป0นมาในเร42อง ส*วนจ�นทคาดก7ค4อพระพ#ทธเจ3า

4

จ�นทคาด ฉบ�บว�ดท*าพ+ด ซ)2งพบต3นฉบ�บเพ�ยงเล*มเด�ยวน�Aนเน4Aอเร42องจะอย+*ในช*วง 14-18 ซ)2งเป0นช*วงประมาณเก4อบจะกลางเร42อง

ค1ณค"าของเร�องจ�นทคาดฉบ�บว�ดท*าพ+ดได3สะท3อนให3เห7นค#ณค*าท�2อย+*ในเร42องออกมาเป0นประเด7นต*างๆ ด�งน�A1. ค*าน�ยม2. ความเช42อ3. พ�ธ�กรรม

ค"าน,ยมค*าน�ยมท�2พบในเร42องจ�นทคาดฉบ�บว�ดท*าพ+ดน�A ไม*เด*นช�ดมากน�กเน42องจากม�เน4Aอหาน3อย แต*ก7พอจะพบได3บ3างอย*างเช*น

ความเป0นส#ภาพบ#ร#ษของต�วละครเอก ซ)2งถ4อว*าเป0นค*าน�ยมท�2ด�งามของชายไทยในอด�ต ถ)งแม3ว*าจะม�ค*าน�ยมการม�ภรรยาหลายคนก7ตามแต*กระน�Aนก7ต3องได3ร�บความย�นยอมจากบ�ดามารดาของฝSายหญ�งเส�ยก*อนถ)งจะเป0นเร42องท�2ถ+กต3อง อย*างในตอนท�2จ�นทคาดได3พล�ดพรากก�บชายา นางเทวธ�ส�งคาคราวท�2เร4อแตกน�Aน จ�นทคาดได3เด�นทางมาพบธ�ดาของเศรษฐ�ท�AงสามในกลางปSา และได3ร*วมเด�นทางก�น ธ�ดาท�Aงสามของเศรษฐ�น�Aนม�ใจปฏ�พ�ทธ/ต*อจ�นทคาด และพยามยามใช3มารยาเพ42อให3จ�นทคาดสนใจร*วมอภ�รมย/ แต*จ�นทคาดก7ม�ไยด�ในไมตร�น�Aน แม3จะโดนกล*าวหาว*าเป0นกระเทยก7ตาม ด�งต�วอย*าง

๏ เจ�าจ�นทคาด เห นทรามนางนาฏ เข�ามาย�นด�ท�าเป�นมารยา แกล�งผ�นหน�าหน� จะด�ท�วงท� นางจะว�าอย�างไร

สามนางจ$งว�า น�าเวทนา น�าบ�ดใจศร�ผ��หญ�งมาหา ผ�นหน�าหน�ไป หร)อเจ�าน�*ไซร� ม�ใช�ผ��ชาย

๏ นางว�าคว�กค�อน เหม)อนเรามานอน ด�วยหญ�งท�*งหลายช�างเฉยอย��ได� เหม)อนไม�ใช�ชาย หร)อว�าโฉมฉาย เจ�าเป�นกระเทย

เม42อเห7นนางท�Aงสามกล*าวว*าด�งน�Aน จ�นทคาดก7น�2งเฉย ไม*ร+3ส)กโกรธแค3นนางท�Aงสามเลย และย�งได3กล*าวเช�งส�2งสอนนางท�Aงสามว*า ถ)งท�Aงสามนางจะเต7มใจอย*างไรก7ตาม การท@าแบบน�Aล�บหล�งบ�ดามารดาน�Aนเป0นเร42องท�2ไม*ควรท@าเป0นอย*างย�2ง ม�นไม*เป0นมงคลแก*ต�วเรา เอาไว3ถ3าพานางท�Aงสามไปส*งให3ก�บม4อพ*อแม*ของนางแล3วหากจะยกล+กสาวท�Aงสามคนให3ก7จะย�นด� ด�งต�วอย*าง

๏ โพธ�ส�ตว/ราชา ย�Aมแย3มไปมา ห�วเราะฮ4อฮ4อเห7นสามนางไซร3 อย+*ในเน4Aอม4อ พระผ+3บ#ญล4อ จ)งกล*าววาจา

๏ เซ3าซ�Aไปไย ต�วเราน�Aไซร3 ม�ปรารถนาท�2จะเอาท*าน เป0นภรรยา เจ3าอย*าเจรจา ข3าไม*อยากฟCง

๏ สามนางว*าเล*า ต�วของข3า ม�นA@าใจหว�งจะว*าส�2งใด ข3าไม*อยากฟCง จะเอาใจต�Aง ไว3เป0นสาม�

๏ จ�นทคาดว�าไป ช�างเจ�าเป�นไร ข�าไม�ย�นด�แม�นพ�อแม�ให� จะเป�นไรม� ถ$งช�1วถ$งด� ไม�พอเป�นไร

๏ ล�บหล�งพ�อแม� ท�าเล�นเป�นแหย� ข�าไม�พอใจ

5

พ�อแม�ไม�ร�� ด�หาด�ไม� ท�าอย�างน�*นไซร� ไม�เป�นมงคล๏ สามนางจ)งตอบ ท@าตามระบอบ ว*าน�Aชอบกล

พ*อแม*ร+3เห7น จ)งเป0นมงคล เจ3าอย*าร3อน รนเราพาก�นไป๏ ให3ถ)งพ*อแม* ต�วท*านน�Aแล จะมายกให3

จะยอมท�Aงสาม งามงามตามใจ จะท@าอย*างไร ไม*ข�ดเลยนา

ความเช�อความเช42อท�2พบในจ�นทคาดฉบ�บว�ดท*าพ+ดได3แก* 1. ความเช42อเร42องไสยศาสตร/ เวทย/มนตร/คาถา2. ความเช42อเร42องเทวดา ส�2งศ�กด�aส�ทธ�a3. ความเช42อเร42องหมอด+4. ความเช42อเร42องโหราศาสตร/

ความเช42อเร42องไสยศาสตร/ เวทย/มนตร/ คาถา จะพบในตอนท�2พระยากาว�นได3ยกกองท�พมารบเพ42อช�งต�วนางพรหมจาร� ซ)2งได3ม�การใช3คาถามอาคมในการต*อส+3ช�งไหวช�งพร�บก�น โดยท�2ฝSายพระยากาว�นร*ายเวทย/มนตร/คาถาเพ42อโจมต� ทางฝSายนางพรหมจาร�และจ�นทคาด ส*ช*วยก�นก7ร*ายเวทย/มนตร/คาถาแก3กล�บทางฝSายพระยากาว�น ด�งต�วอย*างเช*น

เม42อน�Aนภ+ม�นทร/ ท*านท3าวกาว�น สมเด7จภ+ธรท3าวให3โยธา ล3อมพระนคร รอบแล3วภ+ธร ค*อยส@าราญใจ

จ)งเอาเช4อกมา เสกด3วยมนตรา พระเวทย/เกร�ยงไกรให3เป0นพญา นาคาเต�บใหญ* ส�2งให3เข3าไป ท�2ในบ#ร�

ข)Aนอย+*บนปรางค/ จงม�ดเอานาง พรมจาร�ออกมาให3ได3 เร7วไปบ�ดน�A จงพญานาค� เข3ามาท�นใจ

๏ อย+*บนปราสาท เจ3าจ�นทคาด ย�งไม*ไว3ใจเอาแก3วท�พย/เนตร อมเข3าท�นใจ พ�จารณาไป เห7นนาคนาค�

๏ อย+*บนปราสาท จ)งบอกน#ชนาฏ นางพรมจาร�ว*าท3าวกาว�น ส@าแดงฤทธ� ใช3พญานาค� มาอย+*ในปรางค/

นางพรมจาร� เอาฉลอง พระองค/มาเสกด3วยพระเวทย/ ว�เศษหน�กหนา เป0นพญาปCกษา ส@าแดงฤทธ�

จ�บพญานาคราช ด3วยฤทธ�อ@านาจ ด�งพญาราชส�ห/คาบเอานาคน�Aน ลงมาท�นท� นางพรมจาร� เอาไม3ต�ลง

เดชะพระเวทย/ นาคน�Aนกล�บเพศ เป0นเช4อกค4นคงนางแก3เวทย/ได3 ด3วยใจประสงค/ แก*นางโฉมยง คร�Aงหน)2งแลนา

จากต�วอย*างข3างต3น ท�พของพระยากาว�นเพล�2ยงพลA@าในการส+3รบแบบธรรมดา พระยากาว�นจ)งใช3เวทย/มนตร/คาถาเสกให3เช4อกกลายเป0นพญานาคเข3าไปม�ดเอาต�วนางพรหมจาร�ออกมา แต*ทางจ�นทคาดได3อมล+กแก3วว�เศษท@าให3เห7นน�ม�ตนาคจ@าแลงน�Aน จ)งได3ร*ายเวทย/มนตร/เสกเส4Aอให3กลายเป0นคร#ฑไปจ�บพญานาคได3 นางพรหมจาร�เอาไม3ต�คาถาของพระยากาว�นก7เส42อมลงจ)งท@าให3กล�บเป0นเช4อก

6

เหม4อนเด�มจากน�Aนพระยากกาว�นก7ใช3เวทย/มนตร/คาถาต*างๆ โจมต�ฝSายจ�นทคาด ทางด3านจ�นทคาดก7ใช3เวทย/มนตร/แก3กล�บได3ท#กคร�Aง

จนกระท�2งจ�บต�วพระยากาว�นและกษ�ตร�ย/ท�Aงแสนองค/ได3ความเช42อเร42องเทวดา และส�2งศ�กด�aส�ทธ�a ในเร42องน�Aนพบในตอนท�2นายช3างได3ตามหาช3างพระท�2น�2งท�2หล#ดออกจากแล*งเตล�ดเข3า

ปSาไป จ)งได3ถามก�บจ�นทคาดท�2อย+*ตรงน�Aน จ�นทคาดจ)งอมแก3วว�เศษแล3วเห7นช3างพระท�2น�2งถ+กเทวดา อาร�กษ/ก@าบ�งไว3ในซอกภ+เขา ด�งต�วอย*าง

๏ เม42อน�Aนพระภ+เบศวร/ เอาท�พย/เนตรแก3วจ�นดาอมแล3วม�ได3ช3า พ�จารณาเล7งแลไป

๏ เห7นท�Aงพระท�2น�2ง เทพาร�กษ/ก@าบ�งไว3อย+*ในซอกเขาใหญ* ก@าบ�งไว3ม�ให3เห7น

๏ บอกนายห�ตถาจารย/ ว*าคชสารอ�นต�วกล3าอย+*ท�2ซอกผา เทวดาเจ3าท�Aงผอง

๏ ร�บเอาของ อ�นบวงสรวงเทวาในเขาหลวง ก@าบ�งไว3

ความเช42อเร42องหมอด+ พบตอนต*อจากจ�นทคาดท@านายเร42องช3างพระท�2น�2งให3ก�บนายช3าง จนก�ตต�ศ�พท/เล42องล4อไปท@าให3ม�ผ+3คนท�2ของหายและต3องการจะต�ดตามของเหล*าน�Aนค4นมา จ)งมาขอความช*วยเหล4อจากจ�นทคาดอย*างไม*ขาดสาย และจ�นทคาดก7ได3ช*วยเหล4อท#กคน ท#กคร�Aงไป ด�งต�วอย*าง

ก�ตต�ศ�พท/ก7ฟ#cงซ*านไป ท�2วบ3านนอกนายห�ตถาเล42องล4อก�นไปมา ว*าหมอน�Aแม*นเหล4อใจ

๏ ชาวบ3านส�Aนท�Aงหลาย ท�2ของหายพาก�นไปไปหาพระภ+วน�ย จ�นทคาดราชก#มาร

๏ มาให3เจ3าช*วยขาย ว*าของหายมาช3านานชวนก�นบอกอาการ ว*าท*านช*วพ�จารณา

๏ เม42อน�Aนพระภ+เบศวร/ เอาท�พย/เนตรแก3วจ�นดาอมไว3แล3วม�ช3า จ)งพ�จารณาแลเห7นไป

๏ เห7นว*าของคนน�Aน อย+*ท�2น�Aนไม*อย+*ไกลของท*านคนน�Aนไซร3 หลงเอาไว3ในเร4อนตน

๏ เจ3าบอกซ)2งต@าแหน*ง ให3ท#กแห*งท#กต@าบลว*าท*านส�Aนท#กคน กล�บไปค3นด+เถ�ดหนา

ชาวบ3านท�Aงหลายเล*า จ)งลาเจ3ามาค3นหาได3ของของอาตมา เหม4อนเจ3าบอกท#กประการ

๏ ชวนก�นไปพร3อมหน3า ท@าบ+ชาพระก#มารเง�นทองของตระการ มาให3เจ3าท#กต�วคน

๏ ก�ตต�ศ�พท/น�Aนเล42องล4อ อย+*อ)งอ4Aอท#กต@าบลไปมาไม*ขาดคน มาหาเจ3าท#กเวลา

7

ความเช42อเร42องโหราศาสตร/ พบในตอนท�2พระยากาว�นยกท�พเพ42อไปช�งต�วนางพรหมจาร�ท�2เม4องอน#กรมจ)งได3ตร�สถามโหราจารย/ว*าการศ)กคร�Aงน�Aจะเป0นอย*างไร ซ)2งโหราจารย/ด+ฤกษ/แล3วก7ท@านายว*าศ)กคร�Aงน�Aจะแพ3 แต*ไม*ถ)งก�บตาย ให3เล42อนเวลารบไปเป0นปdหน3า

๏ เกณฑ/ท�พพร3อมแล3ว ขอท+ลพระแก3ว จงทราบพระญานพระยากาว�น ปร�เปรมเกษมส�นต/ สมเด7จภ+บาล ตร�สถามโหรา

๏ ตาโหราจารย/ ด+ในฤกษ/พา ว�นยามเวลาว�นใดค4นใด จะได3ฤกษ/พา จะยกโยธา ยาตราคลาใคล

เม42อน�Aนโหรา ด+ในล�คนา ช�นษาอาการเห7นว*าอ�ตค�ต จ)งท+ลท�ดทาน พระเคราะห/ภ+บาล ร3ายน�กเหล4อใจ

๏ จะเส�ยเดโช โยธาท�Aงหลาย จะถดถอยไปสตร�ข)Aงโกรธ จะท@าโทษภ�ย จะอ�ปราช�ย แต*ไม*มรณา

๏ จะได3ความท#กข/ ไม*ม�ความส#ข จะทนท#กขาปdหน3าจ)2งไป ได3ด�งปรารถนา ปdน�Aยาตรา จะเส�ยท*วงท�

พ,ธ�กรรมพ�ธ�กรรมท�2พบค4อ พ�ธ�กรรมการเซ*นไหว3ผ� ซ)2งพบในตอนท�2จ�นทคาดได3ท@านายว*า ม�ข#มทองแต*ม�ภ+ต�เฝcาอย+*ให3เศรษฐ�ท�Aงห3า ไป

หาเคร42องเซ*นมาท@าพ�ธ�กรรมให*ภ+ต�ผ�เหล*าน�Aนข)Aนมาก�นของเซ*นไหว3 จากน�Aนจ�นทคาดก7เอาดาวพระบรรค/ไชยศร�ไล*ฟCนพวกภ+ต�ผ�เหล*าน�Aนให3หน�แตกกระเจ�งไป แล3วจ)งได3ให3เศรษฐ�ท�Aงห3าไปข#ดเอาทองข)Aนมา

๏ โพธ�ส�ตว/จ)งว*า ถ3ากระน�Aนอย*าช3า ไปหาบ�ดพล�ให3แต*งเคร42องเซ*น น�Aนให3จงด� ไปเซ*นไว3ท�2 ตรงปากข#มทอง

๏ อย+*ท�2ตรงน�Aน ท�Aงห3าชวนก�น ไปเร*งท@าของเซ*นไว3แล3วมา บอกข3าโดยปอง ท�Aงห3าหาของ เอามาเซ*นไหว3

เศรษฐ�ท�Aงห3า ได3ฟCงวาจา ด�เน4Aอด�ใจชวนก�นอ@าลา กษ�ตราคลาไคล ถ)งเร4อนตนไซร3 แต*งเคร42องบ�ดพล�

๏ ส�2งของท�Aงหลาย ตบแต*งมากมาย ส@าหร�บเซ*นผ�ท@าแล3วท�นใจ เอาไปบ�ดพล� มาเซ*นไว3ท�2 ตรงปากข#มทอง

๏ จ)งภ+ต�ท�Aงน�Aน ม�นจ)งชวนก�น ข)Aนมาก�นของเศรษฐ�จ)งมา หาเจ3าโดยปอง ข3าเจ3าเอาของ น�Aนไปวางไว3

๏ จ)งพระทรงเดช เอาแก3วท�พย/เนตร อมไว3ท�นใจจ)งเอาพระขรรค/ กายส�ทธ�ไกร สมเด7จภ+วน�ย เจ3าล�นลามา

๏ มาถ)งข#มทอง เห7นภ+ต�ท�Aงผอง ก�นของบ+ชาเห7นด3วยท�พย/เนตร มณ�จ�นดา จ)งพระราชา เอาพระขรรค/ไชย

๏ เข3าใส*ฟCนฟาด จ)งภ+ต�ปdศาจ ประหลาดหน�ไปจ)งบอกเศรษฐ� ท�Aงห3าน�Aนไซร3 ให3ข#ดลงไป ตรงน�Aเถ�ดนา

8

จากการว�เคราะห/วรรกรรมชาดกเร42องจ�นทคาด ฉบ�บว�ดท*าพ+ดแม3จะเป0นเพ�ยงเล*มเด�ยวแต*ก7แสดงให3เห7นถ)งความร+3 ความสามารถทางด3านวรรณศ�ลปeของกว�ในสม�ยก*อน ท�2สามารถแต*งเร42องราว และเร�ยบเร�ยงด3วยค@ากลอนด3วยภาษาท�2สละสลวยแต*เร�ยบง*าย เม42ออ*านก7เก�ดท@านองอ�นไพเราะ ท@าให3ผ+3อ*านร+3ส)กเพล�ดเพล�นไปก�บท*วงท@านองและเน4Aอเร42องท�2ชวนต�ดตาม ในขณะเด�ยวก�นก7แฝงไว3ด3วยแง*ค�ด คต�ค@าสอน อย*างเช*นเร42องความกต�ญญ+ร+3ค#ณ ความไม*เบ�ยดเบ�ยนผ+3อ42น แม3กระน�Aนก7ย�งน@าเสนอผลร3ายของการท�2ม�โมหะจร�ต ก�เลศต�ณหาเข3าครอบง@า จนท@าให3ต3องได3ร�บความอ�บอาย ส+ญเส�ยศ�กด�aศร� เป0นต3น นอกจากน�Aย�งสะท3อนถ)งความเช42อของคนในอด�ตว*าย�งม�ความเช42อเร42องผ�สางเทวดา อย*างเหน�ยวแน*น รวมไปถ)งความเช42อทางไสยศาสตร/ เวทย/มนตร/คาถา โหราศาสตร/ การท@านายทายท�ก

9

หน3าต3นฉบ�ง ๑๖

๏ จ)2งว*านางท�พย/โสตชายา ต�วเจ3าน�Aนาไปอย+*ด3วยข#นย�กษ�

๏ จ)2งนางท�พย/โสตเทว� ได3ฟCงภ+ม�เทว�ตระหนกตกใจ

๏ กราบลงก�บบาทภ+วน�ย ขอเป0นข3าไทอย*าให3แก*มารย�กษ�

๏ เม42อน�Aนจ�นทคาดภ+ม� ว*าแก*เทว�นวลนางประท#มบ#ปผา

๏ เจ3าไปอย+*ด3วยย�กษา นางน3องชายาเจ3าไปอย+*ด3วยข#นมาร

๏ นางประท#มบ#ปผา ได3ฟCงวาจาตกใจไม*เป0นสมประด�

๏ เข3ากอดพระบาทภ+ม� โปรดเกล3าเกษ�อย*าให3ข3าน�Aมรณา

๏ ขออย+*เป0นทาสทาสา ขอรองพระบาทบาทาหร4อว*าจะเอาเป0นเม�ย

๏ เมตตาอย*าให3ตายเส�ย จะเอาเป0นเม�ยข3าน�Aม�ข�ดเลยนา

๏ พระจ)2งม�วาจา แก*นางชายาช42อว*าส#ค�นธเกษ�

จบความไป(ส1รางคนางค' ๒๘)

…................... …................ …..............….................. ….....................4หว�งจะเสน*าหา ด3วยพระภ+ม�

๏ เจ3าจ�นทคาด เห7นทรามนางนาฏ เข3ามาย�นด�ท@าเป0นมารยา แกล3งผ�น5หน3าหน� จะด+ท*วงท� นางจะว*าอย*างไร

สามนางจ)งว*า น*าเวทนา น*าบ�ดใจศร�ผ+3หญ�งมาหา ผ�นหน3าหน�ไป หร4อเจ3าน�Aไซร3 ม�ใช*ผ+3ชาย

๏ นางว*าคว�กค3อน6 เหม4อนเรามานอน ด3วยหญ�งท�Aงหลายช*างเฉยอย+*ได3 เหม4อนไม*ใช*ชาย หร4อว*าโฉมฉาย เจ3าเป0นกระเทย

๏ เห7นข3อจะจร�ง มาพบผ+3หญ�ง จ)งมาน�2งเฉยแม3นเจ3าน�Aไซร3 ม�ใช*กระเทย ท�2ไหนจะเฉย อย+*ได3ย�งน�A

4 ต3นฉบ�บขาดหายไป ๔ วรรค.5 ผ�น - ห�น6 ค3อนจนหน3าคว2@า.

10

๏ นางจ)งร3องห�ว แล3วย�Aมร*อห�วจะเป0นผ�ว ฤากล�วสตร�นางเข3าให3ช�ด สะก�ดภ+ม� ย�กเย3าเซ3าซ�A ม�ความเสน*หา

๏ ว*าเราท�Aงน�A ได3ส�บห3าปd ก@าล�งเสน*หาอ�นหญ�งก�บชาย ไซร3ไกลพ*อแม*มา ท�2ในกลางปSา อย+*ในเน4Aอม4อ

๏ โพธ�ส�ตว/ราชา ย�Aมแย3มไปมา ห�วเราะฮ4อฮ4อเห7นสามนางไซร3 อย+*ในเน4Aอม4อ พระผ+3บ#ญล4อ จ)งกล*าววาจา

๏ เซ3าซ�Aไปไย ต�วเราน�Aไซร3 ม�ปรารถนาท�2จะเอาท*าน เป0นภรรยา เจ3าอย*าเจรจา ข3าไม*อยากฟCง

๏ สามนางว*าเล*า ต�วของข3า ม�นA@าใจหว�งจะว*าส�2งใด ข3าไม*อยากฟCง จะเอาใจต�Aง ไว3เป0นสาม�

๏ จ�นทคาดว*าไป ช*างเจ3าเป0นไร ข3าไม*ย�นด�แม3นพ*อแม*ให3 จะเป0นไรม� ถ)งช�2วถ)งด� ไม*พอเป0นไร

๏ ล�บหล�งพ*อแม* ท@าเล*นเป0นแหย* ข3าไม*พอใจพ*อแม*ไม*ร+3 ด+หาด�ไม* ท@าอย*างน�Aนไซร3 ไม*เป0นมงคล

๏ สามนางจ)งตอบ ท@าตามระบอบ ว*าน�Aชอบกลพ*อแม*ร+3เห7น จ)งเป0นมงคล เจ3าอย*าร3อน รนเราพาก�นไป

๏ ให3ถ)งพ*อแม* ต�วท*านน�Aแล จะมายกให3จะยอมท�Aงสาม งามงามตามใจ จะท@าอย*างไร ไม*ข�ดเลยนา

๏ กลางค4นว�นน�Aน แต*พ+ดจาก�น ด3วยสามธ�ดาแล3วนอนหล�บไป ท�2ในเง4Aอมผา ชวนก�นน�ทรา จนร#*งราตร�

๏ คร�Aนร#*งส#ร�ยา เจ3าท�Aงส�2คน ฟWXนสมประด�บ3วนปากล3างหน3า ช@าระอ�นทร�ย/ ชวนนางเทว� ออกจากเง4Aอมผา

๏ พานางสามคน มาในไพรสณฑ/ ชมผลพฤกษาส*งผลปนดอก ดอกไปออกมา จ@าปdจ@าปา หอมมาเอาใจ

อ�กท�Aงพยอม ม�กล�2นอ�นหอม ขจรในไพรภ#มราภ#มร�น เอากล�2นดอกไม3 ชมช�ดพ�ศม�ย ด3วยกล�2นเกษร

๏ ร2@าน�กจ�กข3า พานางธ�ดา ท�Aงสามบ�งอรมาพบหนทาง ท�2กลางดงดอน หนทางน�Aนจร ไปย�งบ#ร�

๏ เม4องปาตล�บ#ตร เจ3าอรน#ช ท�Aงสามจรล�พระมาเจ7ดว�น ใกล3ถ)งบ#ร� พานางบทศร� ด@าเน�นเด�นมา

๏ พาก�นมาถ)ง ย�งบ3านอ�นหน)2ง อย+*ใกล3พาราช42อบ3านเศรษฐ� ปาละคามา นายบ3านน�Aนช42อ ห�ตถาจารย/

๏ เจ3าพาก�นมา มาพบศาลา ร�มบ3านปาละคามพานางเข3าไป อาศ�ยบ*ม�นาน ส�2องค/นงคราญ ค*อยส@าราญใจ

๏ นายห�ตถาจารย/ อ�นเป0นนายบ3าน เป0นคนผ+3ใหญ*เล�Aยงช3างพระท�2น�2ง ของเจ3ากร#งไกร ช3างต3นน�Aนไซร3 ปลอกแตกว#*นวาย

๏ หล#ดออกจากแล*ง เท�2ยวไล*ท�2มแทง ฝ+งคนท�Aงหลายออกจากโรงแล3ว คลาดแคล3วผ�นผาย ต�Aงใจม#*งหมาย ว�2งเข3าในไพร

11

ยาน� ๑๑จ)งนายห�ตถาจารย/ ออกจากบ3านต�ดตามไป

บ#กช�ฏล�ดพงไพร ตามช3างไปในพฤกษา๏ ช3างน�Aนว�2งเข3าไพร ถ)งเขาใหญ*ม�ได3ช3า

เข3าไปในซอกผา จ)งเทวดาในค�ร�๏ ร�กษาช3างน�Aนไว3 อ�นตรายก7ไม*ม�

ก@าบ�งนายห�ตถ� ม�ให3พบไอยรา๏ นายช3างต�ดตามไป ในพงไพรห3วยเหวผา

เทพเจ3าก@าบ�งตา ให3นายช3างไม*พบพาน๏ ตามช3างมานานห)ง ได3เด4อนหน)2งเจ7ดว�นวาร

ม�ได3จะพบพาน กล�บมาบ3านม�ท�นช3า๏ กล�บมาแต*พงไพร บ�ดเด�hยวใจถ)งศาลา

จ)งเห7นพระราชา ถามว*าท*านมาแต*ไหน๏ ท*านมาในกลางทาง พบช3างบ3างหร4อไฉน

ช3างอาละวาดไป เราน�Aไซร3ไปตามหาจ�นทคาดบอกเราไป เราไม*พบไอยรา

ว*าท*านจะให3ไปหา หมอทายยามด+เป0นไรนายช3างว*าบ3านน�A ไม*ม�หมอจะด+ให3

ฤาว*าท*านเข3าใจ ช*วยอน#เคราะห/ข3าส�กท�๏ เม42อน�Aนพระภ+เบศวร/ เอาท�พย/เนตรแก3วจ�นดา

อมแล3วม�ได3ช3า พ�จารณาเล7งแลไป๏ เห7นท�Aงพระท�2น�2ง เทพาร�กษ/ก@าบ�งไว3

อย+*ในซอกเขาใหญ* ก@าบ�งไว3ม�ให3เห7น๏ บอกนายห�ตถาจารย/ ว*าคชสารอ�นต�วกล3า

อย+*ท�2ซอกผา เทวดาเจ3าท�Aงผอง๏ ร�บเอาของ อ�นบวงสรวง

เทวาในเขาหลวง ก@าบ�งไว3อย+*ตรงม4อเราช�A ต�วท*านน�Aแต*งของไป

เหล3าข3าวแลเป0ดไก* เคร42องพล�ก�นไปบวงสรวงเทพดาเจ3าท�Aงผอง ร�บเอาของอ�นบวงสรวง

เทวาในเขาหลวง จะปล*อยมาในราตร�๏ จ)งนายห�ตถาจารย/ เข3ามาบ3านท@าบ�ดพล�

เป0ดไก*ท�Aงบายศร� ท�Aงขนมแลส#ราคร�Aนแล3วเอาไป ท�2เขาใหญ*ม�ได3ช3า

บวงสรวงแก*เทวา ท�2ซอกเขาล@าเนาธารเทพเจ3าในเขาหลวง ร�บบวงสรวงม�ท�นนาน

คร�Aนค2@าราตร�กาล เอาคชสารน�Aนเข3ามา

12

๏ เทวาเอามาส*ง จ)งถ)งโรงม�ได3ช3าร#*งเช3านายห�ตถา ต42นออกมาจากท�2นอน

๏ เพ42อนแลมาเห7น พญาก#ญชรเทพเจ3าในส�งขร เอามาส*งย�งสถาน

๏ ผ+กถ4อไว3ย�งเก*า นายห�ตถาค*อยส@าราญแต*งของบรรณาการ ท�Aงข3าวนA@าโภชนา

๏ อ�กท�Aงเง�นแลทอง ท�Aงส�2งของมาบ+ชาเม42อน�Aนนายห�ตถา เอามาให3แก*ภ+ม�

๏ ว*าท*านด+แม*นน�ก เห7นประจ�กษ/ด�งพาท�ส�2งของท�Aงน�A ข3าเอามาท@าบ+ชา

๏ ก�ตต�ศ�พท/ก7ฟ#cงซ*านไป ท�2วบ3านนอกนายห�ตถาเล42องล4อก�นไปมา ว*าหมอน�Aแม*นเหล4อใจ

๏ ชาวบ3านส�Aนท�Aงหลาย ท�2ของหายพาก�นไปไปหาพระภ+วน�ย จ�นทคาดราชก#มาร

๏ มาให3เจ3าช*วยขาย ว*าของหายมาช3านานชวนก�นบอกอาการ ว*าท*านช*วพ�จารณา

๏ เม42อน�Aนพระภ+เบศวร/ เอาท�พย/เนตรแก3วจ�นดาอมไว3แล3วม�ช3า จ)งพ�จารณาแลเห7นไป

๏ เห7นว*าของคนน�Aน อย+*ท�2น�Aนไม*อย+*ไกลของท*านคนน�Aนไซร3 หลงเอาไว3ในเร4อนตน

๏ เจ3าบอกซ)2งต@าแหน*ง ให3ท#กแห*งท#กต@าบลว*าท*านส�Aนท#กคน กล�บไปค3นด+เถ�ดหนา

ชาวบ3านท�Aงหลายเล*า จ)งลาเจ3ามาค3นหาได3ของของอาตมา เหม4อนเจ3าบอกท#กประการ

๏ ชวนก�นไปพร3อมหน3า ท@าบ+ชาพระก#มารเง�นทองของตระการ มาให3เจ3าท#กต�วคน

๏ ก�ตต�ศ�พท/น�Aนเล42องล4อ อย+*อ)งอ4Aอท#กต@าบลไปมาไม*ขาดคน มาหาเจ3าท#กเวลา

ส1รางคนางค' ๒๘แต*ก*อนย�งม� ท�Aงห3าเศรษฐ� ม�2งม�หน�กหนา

ช3างม3าข3าไทย ว�วควายหน�กหนา เง�นทองเส4Aอผ3า คณนาเท*าใด๏ แต*ก*อนม�2งม� คร�Aงน�Aนเศรษฐ� ท�Aงห3าตกร3าย

ผ+3คนล3มตาย ว�วควายบรรล�ย ทร�พย/ส�นส�Aนไป ข3าไทยหน*ายหน�๏ เง�นทองน�บโกฏ� เทวดาให3โทษ ย*อยย�บอ�ปร�ย/

เป0นคนทรพล7 ยากจนบ�ดส� ท�Aงห3าเศรษฐ� มาตกเข7ญใจ

7 ม�ก@าล�งน3อย, อ*อนแอ, ท3อแท3; เลวทราม.

13

๏ ย�งแต*ผ�วก�บเม�ย ค*อยแกะค*อยเข�2ย หาเล�Aยงปากไปได3ย�นก�ตต�ศ�พท/ ล4อท�2วกร#งไกร ว*าเจ3าทรามว�ย จ�นทคาดก#มาร

๏ อย+*ท�2ศาลา ด+แม*นหน�กหนา หมอใดไม*ปานจ)งพาก�นมา ท�Aงห3าม�นาน มาย�งสถาน จ�นทคาดภ+ม�

๏ น�2งลงแทบใกล3 เจรจาปราศร�ย เป0นทางไมตร�ช*วยพ�จารณา ข3าห3าเศรษฐ� แต*ก*อนม�2งม� บ�ดน�Aเข7ญใจ

๏ เจ3าได3ฟCงเหต# เอาแก3วท�พย/เนตร อ�นม�ฤทธ�ไกรอมไว3ม�ช3า พ�จารณาไป เห7นข#มทองใหญ* ร�มบ3านเศรษฐ�

๏ ข#มทองน�Aนนา ม�ภ+ต�ร�กษา อย+*เฝcาท�Aงส�2เห7นแล3วจ)งว*า ท�Aงห3าเศรษฐ� ว*าน8ท�Aงน�A อย*าได3นอนใจ

๏ ข#มทองข#มหน)2ง อย+*ร�มบ3านท*าน ข#มหน)2งเต�บใหญ*ภ+ต�อย+*พ�ท�กษ/ ร�กษาทองไว3 จงท*านเร*งไป หาหมอภ+ต�มา

๏ แก3ภ+ต�เส�ยก*อน จงท@าผ�นผ*อน ข#ดเอาเถ�ดราท�Aงห3าเศรษฐ� จ)งม�วาจา ว*ายากหน�กหนา หมอภ+ต�ไม*ม�

๏ โพธ�ส�ตว/จ)งว*า ถ3ากระน�Aนอย*าช3า ไปหาบ�ดพล�ให3แต*งเคร42องเซ*น น�Aนให3จงด� ไปเซ*นไว3ท�2 ตรงปากข#มทอง

๏ อย+*ท�2ตรงน�Aน ท�Aงห3าชวนก�น ไปเร*งท@าของเซ*นไว3แล3วมา บอกข3าโดยปอง ท�Aงห3าหาของ เอามาเซ*นไหว3

๏ เศรษฐ�ท�Aงห3า ได3ฟCงวาจา ด�เน4Aอด�ใจชวนก�นอ@าลา กษ�ตราคลาไคล ถ)งเร4อนตนไซร3 แต*งเคร42องบ�ดพล�

๏ ส�2งของท�Aงหลาย ตบแต*งมากมาย ส@าหร�บเซ*นผ�ท@าแล3วท�นใจ เอาไปบ�ดพล� มาเซ*นไว3ท�2 ตรงปากข#มทอง

๏ จ)งภ+ต�ท�Aงน�Aน ม�นจ)งชวนก�น ข)Aนมาก�นของเศรษฐ�จ)งมา หาเจ3าโดยปอง ข3าเจ3าเอาของ น�Aนไปวางไว3

๏ จ)งพระทรงเดช เอาแก3วท�พย/เนตร อมไว3ท�นใจจ)งเอาพระขรรค/ กายส�ทธ�ไกร สมเด7จภ+วน�ย เจ3าล�นลามา

๏ มาถ)งข#มทอง เห7นภ+ต�ท�Aงผอง ก�นของบ+ชาเห7นด3วยท�พย/เนตร มณ�จ�นดา จ)งพระราชา เอาพระขรรค/ไชย

๏ เข3าใส*ฟCนฟาด จ)งภ+ต�ปdศาจ ประหลาดหน�ไปจ)งบอกเศรษฐ� ท�Aงห3าน�Aนไซร3 ให3ข#ดลงไป ตรงน�Aเถ�ดนา

๏ ท�Aงห3าเศรษฐ� ได3ฟCงภ+ม� หาจอบเส�ยมมาท�Aงข#ดท�AงฟWXน ฤาลงม�ช3า เศรษฐ�ท�Aงห3า จ)งมาได3ทอง

๏ ขนเอาทองมา ไว3ในเคหา มากมายก*ายกองคร�Aงน�Aนเศรษฐ� ม�2งม�เง�นทอง อ�กท�Aงข3าวของ เหม4อนหนหล�งมา

๏ จ)งเอาข3าวของ ชวนก�นมาสนอง ค#ณเจ3าหน�กหนาทองแสนขนน ขนให3ราชา น�โรธโภชนา ให3พระภ+บาล

8 ต3นฉบ�บเข�ยน “ว*าน” แต*ควรเป0น “ว*าท*าน” (ผ+3ปร�วรรต).

14

๏ ม�พราหมณ/สองคน ม�ล+กสาวตน ท�Aงเจ7ดนางครานฉกรรจ/ส�นท�ด พ)งก@าด�ดพาล หน#*มหน#*มชาวบ3าน เห7นเจ3าพอใจ

๏ พราหมณ/สองผ�วเม�ย ได3ทองกระส4อ มาไว3ซ4Aอขายจ*ายทองส�Aน ว�นสองไพ ย�งเหล4ออย+*ไซร3 มากมายครามคร�น

๏ ต�Aงแต*ได3ทอง ผ�วเม�ยท�Aงสอง ช42นชมหฤหรรษ/คร�Aนอย+*นานมา เวราตามท�น พราหมณ/ท�Aงสองน�Aน เป0นกระส4อไป

๏ เท�2ยวก�นอาหาร เคร42องเน*าสาธารณ/9 ท#กว�นอ�ตราชาวบ3านร+3แม3 เห7นแน*แก*ตา ว*าพราหมณ/น�Aนา เป0นกระส4อม�2นคง

๏ พาพราหมณ/ท�Aงสอง มาหาพระทอง จ�นทคาดโฉมยงบอกว*าพรามหณ/น�A เป0นกระส4อโดยจง จ)งพระโฉมยง ช*วยพ�จารณา

๏ จ)งอมท�พย/เนตร เล7งแลเห7นเหต# แต*หนหล�งมาว*าพรามณ/ท�Aงสอง ได3ทองหน�กหนา จ)งม�วาจา ถามพรามหณ/ส4บไป

๏ ว*าท*านน�Aฤาได3 ทองกระส4อ มากมายเหล4อใจซ4Aอขายจ*ายก*อน เส�ยส�Aนเท*าใด ย�งเหล4ออย+*ไซร3 บอกไปด3วยด�

๏ พรามหณ/ท�Aงสองเล*า จ)งบอกแก*เจ3า โดยส�จจวาท�จ*ายส�Aนเท*าน�Aน ย�งอย+*เท*าน�A จงได3ปราน� ให3พ3นเวทนา

๏ เจ3าบอกพรามหณ/ท�Aงสอง เร*งไปแต*งของ เคร42องเซ*นอย*านานไปไว3ท�2ปาก ข#มทองน�Aนนา จงท*านกล�บมา บอกเราท�นใจ

๏ พราหมณ/ท�Aงสองรา จ)งเจ3าเข3ามา เคหาโดยปองท@าเคร42องเซ*นไป ไว3ปากข#มทอง ผ�กระส4อท�Aงผอง ก�นของบ+ชา

๏ พราหมณ/ท�Aงสองน�Aน จ)งกล�บมาพล�น บอกเจ3าม�ช3าจ)งหน*อนเรศวร/ เอาแก3วท�พย/เนตร อมไว3ม�ช3า

จ�บพระขรรค/ไชย ล�นลาผ�นผยอง สมเด7จพระทอง แลมาแต*ไกล๏ เห7นผ�กระส4อ ก�นของอย+*ใน จ�บพระขรรค/ช�ย

เข3าไล*บ#กบ�2น หวดซ3ายหวดขวา ด3วยเดชา อ@านาจพระขรรค/๏ เจ3าจ�นทคาด เข3าไล*ฟCนฟาด ผ�กระส4อน�Aน

ถ)งแก*ความตาย กระส4ออาส�ญ พราหมณ/ท�Aงสองน�Aน ค*อยมาสบายหายจากกระส4อ เล42องล4อมากมาย พราหมณ/ผ�วเม�ยหาย

พ3นจากเวทนา ….................. …............... ….....................10

๏ เอาล+กสาวตน ส�Aนท�Aงเจ7ดคน แล3วพาก�นมาก�บทองพ�นหน)2ง ให3พระราชา ว*าต�วของข3า มาสนองค#ณ

๏ เจ3าจ)งว*าเล*า ต�วของข3าเจ3า ม�ได3ปองป+นซ)2งยกธ�ดา เอามาแทนค#ณ เราจะเอาบ#ญ มาช*วยแก3ไข

๏ ต�วเราน�Aนา เราจะขอลา ไปหนทางไกลถ3าว*าอย+*น�A ม�พอเป0นไร จะพาก�นไป ส�งก�ดพระนคร

9 ต2@า. เลว. ช�2วช3า.10 ต3นฉบ�บขาดหายไป ๓ วรรค

15

๏ พราหมณ/จ)งว*าไป หนทางกลางไพร ในดงดอนก�นดานหน�กหนา ว*าจะถ)งพระนคร อย*าได3บทจร ทางบกเลยนา

๏ หนทางก�นดาน ส�2องค/นงคราญ อย*าได3ไคลคลาภ+เขาน�Aนด3วย ย�กษ/มารหน�กหนา ม�ท�AงโจรปSา จะมายาย�

๏ ไปทางคงคา จะหานาวา ให3เจ3าท�Aงส�2ไปทางเร4อไซร3 ในกลางนท� เห7นว*าจะด� กว*าเด�นในไพร

๏ เจ3าจ�นทคาด จ)งตอบพจนาถ ว*าเราขอบใจจะหานาวา ให3ข3าคลาไคล ต�วข3าน�Aไซร3 แล3วนะท*านอา

๏ คร�Aงหน)2งน�Aนเล*า ข3ามาส@าเภา ในกลางคงคาส@าเภาอ�บปาง พล�ดนางชายา ผ+3เป0นจร�ยา ย�งไม*พบก�น

๏ ล+กสาวของพราหมณ/ ท�Aงเจ7ดนางงาม ร+ปร*างอย*างสรรค/เจ3าไม*ร�บไว3 ค4นให3ด3วยพล�น เอาแต*ทองพรร- ณ�ขน�นนา

๏ จ�นทคาดก#มาร ได3ลาภส�กการ ฝ+งคนบ+ชาเจ3าให3ทาน สมณพราหมณา ง*อยเพล�ยเส�ยตา ยาจกท�Aงหลาย

๏ เจ3าให3ทานแล3ว เม42อน�Aนพระแก3ว เจ3าจ)งธ�บายข3าจะขอลา พ�2น3องท�Aงหลาย ฝ+งคนมากมาย มาช*วยอวยพร

ยาน� ๑๑๏ เจ3าส�2งชาวบ3านแล3ว พานางแก3วบทจร

ท�Aงส�2องค/เข3าดงดอน พาก�นมาได3เจ7ดว�น๏ มาถ)งภ+เขาโสด ส+งสามโยชน/กางก�Aน

จ)งบอกสามนางน�Aน เราจะโดดข3ามเข3าไป๏ ย#ดพ�2ให3ม�2นคง แม3นตกลงจะบรรล�ย

สามนางไม*วางใจ ย#ดท3าวไท3ให3ม�2นคง๏ สองนางกอดพระเพลา นางหน)2งเล*ากอดกลางองค/

จ�ทคาดผ+3โฉมยง เจ3าน�Aนย�งไม*ไว3ใจ๏ จ)งเอาพระภ+ษา ผ+กก�ลยาสามนางอรไท

คร�Aนแล3วจ)งสอดใส* ซ)2งฉลองพระบาทา๏ จ)งพานางท�Aงสาม กระโดดข3ามเขาน�Aนมา

พ3นจากยอดภ+ผา สามนางลงในไพร๏ ข3ามเขามาได3แล3ว จ)งพระแก3วเจ3าคลาไคล

พาก�นมาในไพร ใกล3จะค2@าเข3าราตร�๏ จ)งเสวยโภชนา พระส#ร�ยาส�Aนแสงศร�

บรรทมด3วยเทว� ม�ได3ท@าอะไรก�น๏ สามนางไม*ร�งเก�ยจ เจ3านอนเบ�ยดพระทรงธรรม/

เจ3าจ�นทคาดน�Aน เจ3าม�ได3จะน@าพา๏ นอนอย+*ด3วยเปล*าเปล*า คร�Aนร#*งเช3าพาก�นมา

ท�Aงม�เจ3าล�ลา จากน�Aนมาได3สามว�น

16

๏ เด�นด�ดล�ดท#เรศ ในห�มเวทปSาอร�ญเจ3ามาได3เจ7ดว�น มาถ)งบ3านโจรคาม

๏ เป0นบ3านนายโจรปSา เจ3าจ)งพานางท�Aงสามโจรเห7นก7ร3องถาม บ#ร#ษน�Aมาแต*ไหน

๏ เจ3าบอกแก*โจรปSา ว*าเราน�Aมาแต*ไกลเราจะไปพระเว�ยงไชย เม4องส�งก�ดพระบ#ร�

๏ นายโจรจ)งเล*า เม�ยของเจ3าท�Aงสามน�Aร+ปทรงงามม�ศร� ขอให3เราเถ�ดเป0นไร

๏ จ)งเจ3าจ�นทคาด ม�พจนารถลวงอรท�ยบอกโจรไปท�นใจ ว*าท�Aงสามนางนาร�

๏ ม�ใช*เม�ยของเรา เป0นล+กสาวของเศรษฐ�อ�นอย+*ในบ#ร� เม4องส�งก�ดพระนคร

๏ สามนางฟCงจ�นทคาด ใจจะขาดอย+*รอนรอนเข3ากอดพระภ+ธร นางอ3อนวอนอย+*ไปมา

๏ ข4นว*าม�ใช*เม�ย จะท�Aงเส�ยให3โจรปSาฤาหน)2งว*าต�วข3า ไม*ย�นยอมเจ3าเม42อไร

๏ จ)งชวนพ*อส�งวาส เจ3าจ�นทคาดท@าเฉยเส�ยแล3วว*าม�ใช*เม�ย เจ3าไม*เย�ย11แต*ส�กท�

๏ สามนางมาว�งวอน เจ3าท#กข/ร3อนแสนทว�กอดพระบาทภ+ม� นางเทว�เศร3าโศกา

๏ จ�นทคาดร+3เน4Aอความ เห7นนางงามกอดบาทาจ)งให3นางชายา ย#ดราชาให3ม�2นคง

๏ จ)งเอาพระภ+ษา ผ+กก�ลยาท�Aงสามองค/จ�นทคาดเจ3าจ)งทรง ใส*ฉลองพระบาทา

๏ จ)งพานางท�Aงสามโดด ข3ามฝCjงพระคงคาพ3นจากโจรน�Aนมา ถ)งฟากฝCjงนA@านท�

๏ พวกโจรส�Aนท�Aงน�Aน เห7นทรงธรรม/ส�2นเกษ�จ)งว*าบ#ร#ษน�A ม�อาน#ภาพลA@าแดนไตร

๏ แม*นA@ากว3างกว*าโยชน/ พาสามนางโดดข3ามไปได3สรรเสร�ญฤทธ�ไตร แล3วก7ชวนก�นกล�บมา

๏ เจ3าข3ามนA@ามาแล3ว พานางแก3วเจ3าล�นลาคร�Aนใกล3พระส#ร�ยา จะล�บเหล�2ยมย#คนธร

๏ เห7นซอกไม3รมชอบกล ท�Aงส�2คนชวนก�นนอนท�Aงสามนางบ�งอร เจ3านอนด3วยภ+ม�

๏ เจ3านอนผ�นหล�งให3 ไม*เย�ยไรในราตร�คร�Aนเช3าเจ3าจรล� สามนาร�ก7ตามมา

11 ท@า.

17

๏ เจ7ดว�นบ*ท�นห)ง12 จ)งล#ถ)งแดนย�กษาย�กษ/แก*ท�Aงสองรา อย+*ในปSาพนาล�

ฉบ�ง ๑๖๏ ย�งม�ย�กษ/แก*สองศร� ภร�ยาสาม�

อย+*ท�2ในปSาพนาล�ย๏ ตาย�กษ/ผ+3ผ�วน�Aนไซร3 ว�นน�Aนเท�ยวไป

หาเน4AอในปSาห�มวา๏ ยายย�กษ/อย+*เฝcาเคหา ย�กษ/แก*แลมา

เห7นแล3วก7ค�ดในใจ๏ ท�Aงส�2น�Aมาแต*ไหน ว�นน�Aจะได3

มน#ษย/ก�นเป0นภ�กษา๏ น�รม�ตเหย3าเร4อนเคหา เส42อสาดดาษดา

ลาดป+บนหอมากมาย๏ ยายย�กษ/น�รม�ตกายา เป0นมน#ษย/โสภา

น�2งอย+*บนหอเร4อนตน๏ น�รม�ตคนใช3เจ7ดคน สาวสาวท�Aงตน

ใช3สอยอย+*บนเคหาตนหน)2งต�กนA@าข)Aนมา ลางคนน�Aนนา

ตบแต*งก�บข3าวด3วยพล�น๏ คนหน)2งน�2งข�ดจอกข�น นางคนหน)2งน�Aน

ห#งข3าวอย+*ในคร�วไฟ๏ คนหน)2งผ*าฟWนส*งให3 คนหน)2งเล*าไซร3

จ�บพล+แลป+ท�2นอน๏ นางหน)2งร+ปงามบวร เต3านมงอนงอน

ให3แต*งของส@าร�บก�น๏ จ�นทคาดล�นลาดโดยถว�ล สมเด7จภ+ม�นทร/

พานางมาใกล3ย�กษ�๏ เอาแก3วท�พย/เนตรฤทธ� ใส*โอษฐ/ภ+ม�

อมไว3แล3วพ�จารณาเห7นแล3วว*ามารย�กษา ชวนนางชายา

ท�Aงสามหย#ดพ�กแต*ไกล๏ ยายย�กษ/ร@าพ)งในใจ จะลวงเอาไว3

กว*าผ�วจะกล�บค4นมาค�ดแล3วจ)งลงมาหา แล3วม�วาจา

ถามว*าเจ3ามาแต*ไหน

12 นาน.

18

๏ จะไปในสถานท�2ใด เจ3าบอกท�นใจจะไปส�งก�ดพระนคร

๏ ย�กษาห3ามพระภ+ธร ว�นน�Aหย#ดนอนหายเหน42อยพร#*งน�Aจ)งไป

๏ สามนางได3ฟCงปราศร�ย ไม*ร+3กลในว*าย�กษ/น�รม�ตกายา

ค�ดว*าเป0นมน#สสา ท�Aงสามก�ลยานA@าใจจะใคร*อย+*นอน

๏ นางห3ามสมเด7จภ+ธร ว�นน�Aหย#ดก*อนพร#*งน�Aจ)งจรเถ�ดนา

๏ ว�นน�Aล3าเล4Aอยเน4อยมา ปวดห�วม�วตาว�นน�Aเราอย*าเพ*อไป

๏ จ�นทคาดบอกนาฏท�นใจ เราอย+*ไม*ได3จะไปว�นน�Aแลนา

๏ ม�นน�Aค4อว*าย�กษา เราจะไคลคลาไปเส�ยให3พ3นอส#ร�

สามนางว*าแก*ภ+ม� ม�ใช*ย�กษ�มน#ษย/เห7นอย+*แก*ตา

ไม*ท�นส�Aนค@าเจรจา ตาเฒ*าย�กษาแบกมน#ษย/มาท�นใจ

๏ ท�Aงตรงลงหน3าทรามว�ย สามนางอรท�ยตกใจประหว�2น13ขว�ญหน�

๏ จ)งนางว*าแก*ภ+ม� อย*าอย+*ท�2น�2ไปเส�ยให3พ3นเถ�ดนา

๏ โพธ�ส�ตว/จ)งม�วาจา เจ3าอย+*เถ�ดนาแต*ต�วของข3าจะไป

สามนางได3ฟCงท3าวไท3 ตระหนกตกใจร3องไห3อ3อนวอนภ+ม�

๏ จ�นทคาดได3ฟCงเทว� พานางจรล�มาย�งท�2ฝCjงสระสรง

๏ จ)งลงช@าระพระองค/ ให3นางโฉมยงสามองค/อย+*ฝCjงสระศร�

ตาย�กษ/ตามมาโดยด� คร�Aนใกล3เทว�สามนางเห7นก7ตกใจ

๏ จ)งบอกแก*พระภ+วน�ย ย�กษาม�นเข3ามาใกล3ขอเช�ญท3าวไท3ข)Aนมา

13 พร�2นใจ.

19

๏ ได3ฟCงท�Aงสามธ�ดา สมเด7จราชาเจ3าข)Aนมาจากสระสรง

๏ จ)งให3นางท�Aงสามองค/ ย#ดให3ม�2นคงพระองค/จ)งเอาภ+ษา

๏ ผ+กนางเหม4อนอย*างหล�งมา จ)งพระราชาพานางท�Aงสามเหาะไป

ตาย�กษ/จ)งโกรธค4อไฟ น�รม�ตตนโตเต�บใหญ*พ�ล)กมห)มา

๏ ว�2งไล*ต�ดตามราชา แขนท�Aงซ3ายขวายาวได3เจ7ดช�2วล@าตาล

ไล*คว3าจ�บเจ3าบ*นาน จ)งพระภ+บาลเจ3าหวดด3วยพระขรรค/ไชย

๏ แขนย�กษ/ขาดออกท�นใจ พานางเหาะไปย�งอากาศเวหา

ตาย�กษ/ย�งไม*อาส�ญ น�รม�ตกายน�Aนเต�บใหญ*พ�ล)กมห)มา

๏ โดดข)Aนขวางหน3าราชา โดดโผนโจนมาไล*คว3าจ�บองค/พระทรงฤทธ�

๏ เจ3าฟCนด3วยพระขรรค/กายส�ทธ�a ประหารช�ว�ตตาย�กษ/ก7ถ)งความตาย

๏ ยายย�กษ/ข)Aงโกรธฟ+มฟาย คร�Aนเห7นผ�วตายก7ไล*แล*นต�ดตามมา

๏ โดดข)Aนบนเวหา ตามไล*เจ3ามาจ�บคว3าจ�บด3วยพล�น

เจ3าจ)งฟCนด3วยพระขรรค/ ต�ดเศ�ยรย�กษ/น�Aนก7ถ)งแก*ความมรณา

ส1รางคนางค' ๒๘๏ ฆ*าย�กษ/ตายแล3ว สมเด7จพระแก3ว ลงจากเวหา

พานางสามองค/ เข3าดงพฤกษา แต*จากน�Aนมา ได3เจ7ดราตร�๏ ออกจากดงส�ก มาถ)งบ3านย�กษ/ อย+*ในพงพ�

ม�ย�กษ/คนหน)2ง หน#*มน3อยม�ศร� แลเห7นภ+ม� ก�บนางสามคน๏ เห7นแล3วม�นาน จ)งกล�บมาบ3าน บอกพรรคพวกตน

ไปพบมน#ษย/ หน#*มหน#*มส�2คน เด�นในไพรสณฑ/ ด�ดด3นมาใน๏ เหล*าพวกก#มภ�ณฑ/ คร�Aนมาพร3อมก�น เร*งร�บออกไป

เห7นเจ3าจ�นทคาด ก�บนางนาฏทรามว�ย พาก�นเหาะไป ย�กษ/ไล*ตามมา๏ มาถ)งต3นไม3 ต3นหน)2ง เต�บใหญ* ส+งเท�ยมเวหา

พระหย#ดอาศ�ย ต3นไม3น�Aนนา ฝ+งมารย�กษา ต�ดตามเจ3าไป

20

๏ ล3อมไว3ด3วยพล�น ย�กษ/จ@าพวกน�Aน ม�นเหาะไม*ได3จ)งพวกข#นมาร เอาขวานเข3าไป จะโค*นต3นไม3 น�Aนให3ล3มลง

๏ เจ3าจ�นทคาด จ)งพานางนาฏ เจ3าท�Aงส�2องค/เห7นมารน�Aนไซร3 ล3อมไว3ม�2นคง พานางโฉมยง จากต�Aนน�Aนไป

๏ อย+*ต3นหน)2งเล*า ส+งย�2งกว*าเก*า แลส#ดล+กตาฝ+งย�กษ/ตามไป ล3อมไว3สองครา จ)งพระราชา พานางเหาะไป

๏ ฝ+งย�กษ/น�Aนนา ม�นเห7นฤทธา สรรเสร�ญท3าวไท3มน#ษย/คนน�A ย*อมม�ฤทธ�ไกร ถ3าเราตามไป จะม3วยมรณา

๏ ว*าแล3วเท*าน�Aน ฝ+งย�กษ/ชวนก�น กล�บมาเคหาเจ3าจ�นทคาด จ)งเหาะลงมา ย�งพ4Aนพส#ธา พานางเด�นไป

๏ เด�นมาสามว�น มาเห7นส@าค�ญ แห*งหน)2งน�Aนไซร3ม�อ*างนA@าท�พย/ อย+*ท�2กลางไพร ท�2ปากอ*างน�Aน ท*านจาร)กไว3 พระภ+วน�ยเห7นอ�กษรศร�

๏ เจ3าอ*านอ�กษร ร+3แท3แน*นอน ในใจภ+ม�ว*ากษ�ตรา มหาเศรษฐ� เสนาบด� ท�Aงพรามณาจารย/

๏ ถ3าจะปรารถนา ให3ร+ปอาตมา โฉมสะครานให3ลงอาบนA@า ในอ*างส@าราญ ร+ปงามใครจะปาน ด�งเทพเม4องบน

๏ เจ3าค�ดในใจ ต�วก+น�Aไซร3 เป0นล+กทรพลจ)งลงอาบไซร3 น�Aนไม*ชอบกล ด3วยช42อทรพล ไม*ด�เลยนา

๏ ค�ดแล3วเท*าน�Aน จ)งพระทรงธรรม/ บอกนางก�ลยาให3ลงอาบนA@า ในอ*างน�Aนนา ท�Aงสามธ�ดา อาบนA@าบ*นาน

๏ นางท�Aงสามคน ได3ฟCงจ#มพล ลงสรงสนานในอ*างนA@าท�พย/ ท�Aงสามธ�ดาเยาวมาลย/ ร+ปทรงสงสถาน ด�2งนางในสวรรค/

งามย�2งกว*าเก*า ได3ส�กร3อยเท*า ใครเลยจะท�นด�งเทพก�นสร นางอ�กษรสวรรค/ อย+*ในช*องช�Aน แกล3งกล�2นลงมา

๏ จ�นทคาดก#มาร เห7นนางนงคราญ ร@าพ)งไปมาจะอย+*ท�2น�A ม�ได3เลยนา กล�วนางจะมา ให3สรงนท�

๏ เม42อน�Aนภ+เบศวร/ จ)งชวนอ�ครเรศ สามนางจรล�จากอ*างนA@ามา ได3สามราตร� มาถ)งค�ร� ส+งส#ดล+กตา

๏ เขาส+งห3าโยชน/ จะพานางโดด ข3ามยอดภ+ผาจะถ)งลมกรด พ�ดแรงหน�กหนา พานางเล�ยบมา ตามเช�งค�ร�

๏ มาได3เจ7ดว�น พ3นภ+เขาน�Aน เจ3ามาย�นด�แรมรอนนอนไพร มาในพงพ� จากเขาค�ร� สามโยชน/มา

๏ มาได3เจ7ดว�น ถ)งเขาห�ศก�น ส+งส#ดเมฆาโดยส+งน�Aนโสด เจ7ดโยชน/โดยตรา ร@าพ)งไปมา จะข3ามกลใด

ห�วเขาท3ายเขา ย�กษาน�Aนเล*า ต�Aงบ3านเต�บใหญ*ม�หนทางนA@า ในถA@าน�Aนไซร3 ท�2กลางเขาใหญ* เด�นในนท�

๏ ไปทางในนA@า ได3สามราตร� จ)งไปผ#ดข)Aนท�2…................ ปSาพงพ� ฟากเขาค�ร� ข3างหน)2งโดยหมาย

21

เม42อน�Aนโพธ�ส�ตว/ เจ3าจ)งไปต�ด เอาไม3โดยหมายมาท@าเป0นห�บ ใส*นางโฉมฉาย พระผ+3ฤาสาย ท@าให3ม�2นคง

๏ ท@าแล3วม�ช3า ให3นางธ�ดา เข3าห�บโดยจงแล3วจ)งเอาช�น ยาให3ม�2นคง คร�Aนแล3วพระองค/ ลากห�บลงนA@า

๏ ลากลงส+*ถA@า เด�นมาในนA@า ตามค+หาอ@านาจพระขรรค/ กายส�ทธ�aฤทธา แหวกนA@าด@ามา ในถA@าค�ร�

อ�กท�Aงอ@านาจ ฉลองพระบาท เก4อกแก3วมณ�ด@าด�นบ�นบน เวหาโดยหนว�ถ� อ�นตรายไม*ม� ท�2จะบ�ฑา

๏ เด�นในถA@าน�Aน มาได3เจ7ดว�น มาถ)งค+ห+14

ปากถA@าน�Aนด+ ทะล#ข)Aนมา ผ#ดข)AนบนปSา ฟากเขาค�ร�ถ)งปากถA@าแล3ว เม42อน�Aนพระแก3ว ข)Aนจากนท�

ลากห�บข)Aนมา ผ*าออกโดยด� สามนางนาร� ย�นด�หน�กหนา๏ จ)งพระโฉมงาม พานางท�Aงสาม มาในห�มวา

ชมนกชมไม3 ในไพรพฤกษา ชมส�ตว/นานา ในปSามากมาย

ยาน� ๑๑๏ ชมส�ตว/จต#บาท บ3างแผดผาดเล*นสบาย

นกเน4Aอท�Aงเส4อร3าย กระต*ายเต3นเล*นในไพร๏ โคเถ42อนเกล42อนกล*นกลาด อาศ�ยนA@าซอกซอนไหล

กระท�งว�2งโทงไป ท�Aงละม�2งและกวางทองเล�ยงผาแลเส4อส�ง ว�2งลองเช�งผ�นผยอง

เส4อดาวคอยด3อมมอง เขม*นปองมฤคาชมหม+*คณานก เผ*นผาดผกจ@าน�นจา

เรไรท�Aงไก*ปSา มย#ราพญาหงส/นกแก3วจ�บกระท�ง นกกาล�งจ�บกาหลง

กระเร�ยนร3องก3องดง ท�Aงโพระดกนกกาไนเจ3าชมร#กขชาต�งาม เด�ยรดาษอย+*ไสว

เร�ยบเร�ยงเค�ยงก�นไป เป0นทองแถวแนวดงดาน๏ ชมนกเจ3าชมไม3 มาในไพรสามว�นวาน

ได3สามราตร�กาล เข3าในแดนพระบ#ร�๏ ย�งม�นายพรานปSา เท�2ยวหาเน4Aอในพงพ�

เพ42อนมาแต*บ#ร� เม4องส�งก�ดพระนครเพ42อนเท�2ยวหาเน4Aอมา นายพรานปSาคเนจร

เท�2ยวมาในดงดอน รอนแรมมาหลายราตร�๏ ส�2องค/ผ+3นงคราญ แลเห7นพรานก7ย�นด�

จ)งถามว*าท*านน�A มาแต*บ3านเม4องอ�นใด

14 ควรเป0น “ค+หา” ตามฉ�นทล�กษณ/ (ผ+3ปร�วรรต).

22

เม42อน�AนนายพรานปSา จ)งบอกมาด3วยฉ�บไวข3ามาแต*เว�ยงไชย เม4องส�งก�ดพระนคร

๏ เจ3าส4บถามไปเล*า จงบอกเราให3แน*นอนส�งก�ดพระนคร ย�งใกล3ไกลหร4อท*านอา

พรานปSาจ)งบอกไป หนทางไซร3ท*านอาถ3าแม3นจะล�นลา อ�กห3าว�นถ)งพระนคร

จ)งลานายพรานไป พาอรท�ยสามบ�งอรห3าว�นถ)งนคร เม4องส�งก�ดพระบ#ร�

๏ ท�Aงสามพระธ�ดา ถ)งพาราเจ3าจรล�มาย�งบ3านเศรษฐ� ผ+3บ�ดาแลมารดา

หย#ดอย+*นอกบ3านไซร3 เจ3าอาศ�ยร*มพฤกษาท�Aงสามนางธ�ดา เจ3าจ)งว*าแก*ภ+ม�

ขอเช�ญพระภ+บาล เข3าไปในบ3านด3วยน3องน�Aไปหาพระเศรษฐ� พระบ�ดาและมารดา

โพธ�ส�ตว/จ)งลองใจ จะให3ไปเร4อนใครก*อนท�พย/โสดนางบ�งอร ว*าไปเร4อนน3องก*อนรา

๏ นางประท#มบ#ปผาชาต� จ)งนางนาฏกล*าววาจาไปเร4อนน3องก*อนรา ก*อนเร4อนนางท�Aงสามคน

๏ นางส#ค�นธเกษ� ว*าภ+ม�บ�ดเด�hยวตนขอเช�ญพระจ#มพล ไปเร4อนน3องก*อนเถ�ดรา

๏ เม42อน�Aนพระทรงฤทธ�a ร@าพ)งค�ดอย+*ไปมาแล3วจ)งม�วาจา ต�วข3าไม*เข3าไป

จะไปเร4อนคนน�Aน นางคนน�Aนจะน3อยใจไปเร4อนคนน�Aไซร3 ไซร3นางคนน�Aนจะโกรธา

ท�Aงสามนางไปก*อน หาบ�ดรและมารดาเจ3าไปก*อนเถ�ดนา ต�วของข3าย�งไม*ไป

๏ บ�ดน�Aนสามพ�งงา จ)งอ@าลาพระภ+วน�ยท�Aงสามอรท�ย จ)งเข3าไปในเร4อนตน

๏ ว�นหน)2งเศรษฐ�น�Aน อย+*พร3อมท�Aงสามคนพ+ดก�นถ)งล+กตน อ�นลอยไปในคงคา

เศรษฐ�สามคนน�Aน มาโศกศ�ลย/ถ)งธ�ดาช3านานเจ7ดเด4อนตรา หมอทายว*าไม*วายปราณ

สามนางจ)งเข3าไป ประนมไหว3แล3วกราบกรานบ�ดานางเยาวมาลย/ แปลกธ�ดาท�Aงสามคน

๏ นางอาบนA@าท�พย/มา ร+ปธ�ดาเล�ศล3นด�งนางในช�Aนบน งามกว*าเก*าก7แปลกไป

เศรษฐ�แปลกล+กตน ท�Aงสามคนค�ดสงส�ยคล3ายคล3ายจะจ@าได3 ค�ดสงส�ยอย+*ไปมา

23

๏ เศรษฐ�จ)งถามไป มาแต*ไหนท�Aงสามราร+ปร*างงามโสภา นางฉายามาแต*ไหน

๏ ท�Aงสามนางก�ลยา แจ3งก�จจาด3วยฉ�บไวข3าน�Aใช*อ42นไกล ต�วข3าไซร3ค4อธ�ดา

๏ ตกคงคาพล�ดลอยไป ช3านานได3เจ7ดเด4อนพระภ+วนาถได3เห7นหน3า จ)งบ�ดาแปลกล+กไป

ส1รางคนางค' ๒๘ท�Aงสามเศรษฐ� ได3ฟCงคด� ท�Aงสามอรท�ย

ร+3ว*าธ�ดา เจ3ามาแปลกไป ด�เน4Aอด�ใจ จ)งว�2งลงมา๏ เศรษฐ�ท�Aงสาม สวมกอดโฉมงาม ท�Aงสามธ�ดา

จ+บกระหม*อมจอมเกล3า ว*าเผ3าพ�งงา แม*น�Aค�ดว*า เจ3ามาบรรล�ยแม*ไม*ม�ส#ข เช3าค2@าพร2@าท#กข/ นA@าตาลามไหล

ค�ดถ)งเพ42อนยาก เจ3ามาจากไป ค�ดว*าบรรล�ย เส�ยในคงคา๏ หาหมอทายยาม ด+ล+กท�Aงสาม ไม*มรณา

หมอว*าเจ7ดเด4อน บ#ญเร4อนจะมา บ�ดามารดา ย�งไม*ไว3ใจท@าบ#ญให3ทาน กรวดนA@าพ�ษฐาน ส*งส*วนบ#ญไป

ให3แก*นางงาม ท�Aงสามอรท�ย ให3เจ3าทรามว�ย อย*าให3มรณา๏ แม*จะขอถาม ล+กร�กท�Aงสาม ไปตามคงคา

นA@าพ�ดพาไป ถ)งไหนนะล+กอา ท�Aงสามชายา ไม*มาวายชนม/๏ สามนางจ)งว*า นA@าเช�2ยวพ�ดพา เพ�ยงจะวายชนม/

สามว�นย�งค2@า ถ)งถA@านA@าวน ท�2น�Aนสายชล พ�ดวนเข3าไปใกล3ฝCjงสม#ทรไทย ล+กท�Aงสามไซร3 ย#ดก�2งไม3ไว3

ข)AนฝCjงได3แล3ว ล+กแก3วคลาไคล พาก�นเท�2ยวไป ได3ถ)งเจ7ดว�น๏ เก7บแต*พฤกษา ก�นทางโภชนา เป0นน�จน�ร�นดร/

แต*ก�นล+กไม3 มาได3เจ7ดว�น มาพบทรงธรรม/ จ�นทคาดก#มาร๏ อย+*ท�2เง4Aอมผา คนเด�ยวเอกา ในปSาไพศาล

ไปอย+*ด3วยก�น ก�บพระก#มาร ได3สามว�นวาน แล3วพาก�นมา๏ มาในกลางเถ42อน ได3ถ)งสามเด4อน จ)งถ)งนครา

นางเล*าให3ฟCง เหม4อนหนหล�งมา เศรษฐ�บ�ดา จ)งถามส4บไป๏ ด+ราเยาวมาลย/ จ�นทคาดภ+บาล บ�ดน�Aอย+*ไหน

ร+ปโฉมโนมพรรณ น�Aนส�กปานใคร อาย#เจ3าไซร3 ได3เท*าใดนา๏ นางท�Aงสามคน บอกว*าพระชนม/ ได3ส�บหกพระว�สสา

ร+ปทรงสถาน งามปานเทวา เจ3าไม*เข3ามา น�2งอย+*ร*มไทรเศรษฐ�ท�Aงสาม ได3ฟCงนางงาม ม�ความสงส�ย

จ�นทคาดน�Aนนา อย+*ท�2กลางไพร ก�บเจ3าน�Aไซร3 ย�งกะไรฤานา๏ ท�Aงสามนางนาฏ เป0นเม�ยจ�นทคาด แล3วฤาล+กยา

ท�Aงสามนวลนาง อย*าพรางบ�ดา จงแจ3งก�จจา ให3ร+3คด�

24

๏ ท�Aงสามธ�ดา จ)งตอบวาจา บอกแก*เศรษฐ�ย�งม�ท�นได3 เป0นภรรยา ม�บ�ดามารดา อย*างแหนงแคลงใจ

ท�Aงสามเศรษฐ� ได3ฟCงบ#ตร� ม�ความสงส�ยเจ3าว*าน�Aนา ย�งหาเช42อไม* สาวก�บหน#*มไซร3 ไกลพ*อแม*มา

ล�บหล�งพ*อแม* จ@าท@าร�งแก ลวนลามเจรจานA@าผ)Aงใกล3มด อดได3ฤานา เจ3าอย*าเจรจา เห7นผ�ดพ�ส�ย

๏ สามนางจ)งว*า บ�ดามารดา อย*าได3ก�นใจจ�นทคาดคนน�A ม�อ�ชฌาศ�ย ล+กอ*อนม�ได3 เป0นคนลามลวน

เข3านอนให3ช�ด ข3าแกล3งสะก�ด ท@าสน�ทช�ดชวนเขาผ�นหล�งให3 ม�ได3ห#นหวน ท�2จะย�ยวน ในการโลก�ย/

๏ จะว*าล+กน�Aแกล3งถาม เจ3าจ)งบอกความ ตามส�จวาท�พ*อแม*ไม*ร+3 จะว*าล+กไม*ด� บ�ดาชนน� ท*านจ)งให3เอา

ล�บหล�งพ*อแม* การท�Aงน�Aแล เจ3าไม*ด+เบาม�ใช*คนช�2ว ท�2จะม�วเมา สะก�ดสะเกา เจ3าไม*น@าพา

๏ เศรษฐ�สามคน ได3ฟCงล+กตน เล*าเน4Aอความมาร+3ว*าโพธ�ส�ตว/ เจ3าม�อ�ฌชา ว*าแก*ธ�ดา เร*วเร7วออกไป

เช�ญให3เข3ามา บอกว*าบ�ดา เช�ญเจ3าคลาไคลเข3าไปในบ3าน ให3ส@าราญใจ เจ3าเร*งออกไป เช�ญให3เข3ามา

๏ ท�Aงสามบ#ตร� จ)งลาเศรษฐ� บ�ดามารดานางท�Aงสามคน ตามหนทางมา คร�Aนถ)งราชา จ)งบอกคด�

๏ บ�ดามารดา ให3ข3าออกมา เช�ญพระภ+ม�เข3าไปในบ3าน ของท*านเศรษฐ� เช�ญพระภ+ม� ไปย�งเคหา

๏ เข3าจ�นทคาด จ)งม�พจนารถ แก*สามธ�ดาเจ3าจงส@าแดง ให3แจ3งก�จจา จะให3ต�วข3า ไปเร4อนผ+3ใด

๏ ท�Aงสามธ�ดา ต*างคนต*างมา จะให3ภ+วน�ยไปเร4อนตนก*อน อ3อนวอนท3าวไท3 ต*างคนต*างให3ไป เร4อนของตน

๏ เจ3าจ)งว*าไป จะไปเร4อนใคร ย�งไม*ชอบกลช3าช3านานนาน ค�ดอ*านผ*อนปรน ไม*ให3สามคน เจ3าน3อยพระท�ย

ย�งไปไม*ได3 เจ3ากล�บเข3าไป อย*าได3เด�ยดฉ�นท/เอาเน4Aอความไป บอกแจ3งด3วยพล�น ต�วของข3าน�Aน ย�งไม*เข3าไป

ท�Aงสามธ�ดา จ)งลาราชา กล�บมาด3วยไวมาถ)งเคหา ธ�ดาเข3าไป บอกว*าเจ3าไซร3 ย�งไม*เข3ามา

๏ ว*ามาเห7น จะเอาท�2 บ�ดามารดาจะให3ออกไป ร�บเจ3าเข3ามา เช�ญบ�ดา ออกไปด3วยพล�น

๏ ท�Aงสามเศรษฐ� ได3ฟCงคด� จรล�ด3วยก�นมาหาเจ3าน�Aน ท�2ใต3ร*มไทร …................ …......................15

15 ต3นฉบ�บขาดหายไป ๒ วรรค

25

คร�Aนมาเห7นเจ3า เศรษฐ�น�Aนเล*า พ�ศวงหลงใหลด3วยร+ปจ�นทคาด พ�ศวาสอาล�ย เศรษฐ�ม�ใจ ร�กใคร*ก#มาร

๏ น�2งลงแทบใกล3 ล+บหล�งล+บไหล* นA@าใจช42นบานปราศร�ยไถ*ถาม เน4Aอความอ*อนหวาน จ�นทคาดก#มาร อย+*บ3านเม4องใด

๏ เม42อน�Aนจ�นทคาด จ)งมาอภ�วาท เศรษฐ�ท�นใจบอกว*าต�วข3า มาแต*เม4องไกล อย+*พระเว�ยงไชย อ�นทปCตถ/บ#ร�

๏ ข3าเพกรา จะไปพารา กาส�ทธ�บ#ร�ไปเย�2ยมเชษฐา อย+*ในธาน� มาด3วยมเหส� เทวท�ตส�งขา

๏ มาในกลางชล เก�ดจ#ลาจล ม4ดมนเวหาเป0นพาย#ใหญ* ในกลางคงคา ฟcาผ*าลงมา นาวาอ�บปาง

คนท�Aงเภตรา เป0นเหย42อเต*าปลา ในนท�ธารละลอกสสาร เข3าในท*ามกลาง ข3าพล�ดก�บนาง ให3ส@าราญใจ

๏ โพธ�ส�ตว/จ)งว*า เล*าจะให3ข3า เจ3าไปเร4อนผ+3ใดท*านจงบอกเรา ให3ข3าเข3าใจ จะไปเร4อนใคร ก*อนเล*าท*านอา

๏ เศรษฐ�คนก*อน อ�นบ�ดร ท�พยโสตฉายาว�นน�Aนเศรษฐ� จ)งม�วาจา เจ3าไปเร4อนข3า ก*อนเถ�ดทรามว�ย

๏ ท�พยโสตฉายา ล+กสาวของข3า เจ3ามาต�Aงใจให3ข3าน�Aเล*า ร�บเจ3าเข3าไป ภายนอกภายใน เจ3าน�Aด�จร�ง

เศรษฐ�บ�ดา นางปท#มบ#ปผา อวดว*าท#กส�2งล+กสาวข3าน�A ท*วงท�ด�จร�ง เจ3ามาวอนว�ง ให3ร�บเจ3าไป

๏ ส+*เร4อนข3าก*อน อย*าให3ล+กอ*อน มาเส�ยนA@าใจท�2หล�บท�2นอน ล+กอ*อนแต*งไว3 ค2@าว�นน�Aไซร3 เห7นจะชอบกล

๏ เศรษฐ�ท�2สาม อวดนางโฉมงาม ล+กสาวของตนนางส#ค�นธเกษ� เป0นท�2ส#ดคน เหน7บแหนบแยบยล ร+3ในท*วงท�

๏ นางแต*งโภชนา เคร42องม�ชม�งสา แต*ล3วนด�ด�ไปเร4อนข3าก*อน บ*ห*อนจะเส�ยท� ในค2@าว�นน�A จะม�แยบคาย

๏ เจ3าฟCงความ เศรษฐ�ท�Aงสาม จ)งค*อยภ�ปรายจะไปเร4อนใคร เหม4อนใจข3าหมายกล�วว*า ท*านท�Aงหลาย จะน3อยใจก�น

๏ แม3นท*านเมตตา ไปท@าเคหา ท�Aงสามด3วยพล�นเร4อนใครแล3วก*อน ไปเร4อนคนน�Aน ไม*น3อยใจก�น เลยนาท*านอา

๏ เศรษฐ�ท�Aงสาม ว*าพระโฉมงาม เจ3าม�ปCญญาเจ3าว*าเห7นชอบ ขอบใจหน�กหนา ไม*ให3ใครมา น3อยใจแก*ก�น

๏ จ)งท@าท�2อย+* ให3พระโฉมตร+ เข3าอย+*อาศ�ยคร�Aนแล3วม�ช3า ส�2งให3ข3าไทย ท@าท�2อาศ�ย พ�ท�กษ/ร�กษา

ยาน� ๑๑เม42อน�Aนสามเศรษฐ� ลาภ+ม�เจ3ากล�บมา

ถ)งบ3านม�ท�นช3า ท@าปราสาทด3วยเร7วไว

26

เร*งท@าประกวดก�น เศรษฐ�น�Aนแข*งก�นไปบ�ดานางทรามว�ย ท�พยโสตนางเทว�

ท�Aงหลายค4นม�ได3หย#ดหย*อน ท@าแล3วก*อนสองเศรษฐ�จ)งร�บพระภ+ม� เจ3าเข3ามาเร7วท�นใจ

เช�ญเจ3าข)Aนปราสาท จ�นทคาดอย+*อาศ�ยท�พยโสตนางทรามว�ย เจ3ามาอย+*ด3วยสาม�

๏ พระพลบสนธยา เป0นเพลาเข3าราตร�เสด7จพระภ+ม� ชวนเทว�เจ3าเข3านอน

ท�Aงสองพ�ศวาส ร*วมส�งวาสสโมสรเสด7จพระภ+ธร หยอกดวงสมรแล3วชมเชย

๏ แต*ก*อนนางเทว� เจ3าว*าพ�2เป0นกระเทยบ�ดน�Aเจ3าพ�2เอย จะว*ากระเทยหร4ออย*างไร

เจ3าได3ฟCงพระภ+ม� นางเทว�เจ3าอายใจค3อนให3ภ+วน�ย ว*าอะไรน*าบ�ดส�

เจ3าค*อยอย+*ด3วยนางน�Aน ได3เจ7ดว�นเจ7ดราตร�จะว*าด3วยเศรษฐ� อ�นเป0นท�2ค@ารบสอง

ถ�ดมาได3เจ7ดว�น ปราสาทน�Aนแล3วโดยปองว�นหน)2งจ)งนางน3อง เจ3าปท#มบ#ปผา

๏ เจ3าแต*งท�2ไสยาสน/ เจ3าจ�นทคาดจ)งล�นลามาส+*ย�งปรางค/ปรา นางปท#มบ#ปผาในราตร�

ข)Aนน�2งบนแท*นทอง จ)งนางน3องว�นช#ล�สมเด7จพระภ+ม� จ)งพาท�ก�นไปมา

๏ สองเจ3าเข3าท�2สม สมรเสน*หาสองเสพกามา ในเพลาราตร�กาล

ภ�รมย/สมสวาท ด3วยนางนาฏผ+3นงคราญอย+*ได3ประมาณ ถ3วนค@ารบเจ7ดราตร�

๏ เศรษฐ�สามน�Aน อ�กเจ7ดว�นแล3วปรางศร�จ)งให3นางเทว� เจ3าข)Aนอย+*ประสาทจ�นทร/

๏ นางส#ค�นธเกษ� นางเทว�แต*งท�2พล�นลาดป+ท�2นอนน�Aน ท�Aงย�2พ+*เขนยทอง

เพดานท�Aงม*านบ�ง ลายกระจ�งงามเร4องรองแต*งไว3ถ3าพระทอง เจ3าจะมาในเจ7ดว�น

๏ เจ7ดว�นจ�นทคาด เจ3าล�นลาดมาด3วยพล�นมาย�งปราสาทจ�นทร/ นางส#ค�นธเกษ�

ข)Aนส+*ปราสาททอง จ)งนางน3องว�นช#ล�ขอเช�ญพระภ+ม� ข)Aนน�2งบนเต�ยงทอง

๏ เจ3าจ)งชวนพาท� ในราตร�นอนด3วยนางเชยชมประโลมพลาง อย+*ด3วยนางได3เจ7ดว�น

27

๏ แล3วเจ3าจ)งกล�บมา ท�พยโสตเป0นต3นน�Aนอย+*ด3วยนางเจ7ดว�น พระทรงธรรม/จ)งกล�บมา

๏ อย+*ด3วยนางทรามชม เจ3าปท#มบ#ปผาเจ7ดว�นแล3วจ)งมา หาส#ค�นธเกษ�

๏ ส*วนเจ3าจ�นทคาด อย+*ด3วยนางทรามเทว�ร*วมรสประเวณ� เจ7ดราตร�เสมอก�น

๏ อ�นว*านางท�Aงสาม ไม*ม�ควาจะเด�ยดฉ�นท/เสมอคนละเจ7ดว�น ม�ได3ม�ใจห)งหวง

อย+*ได3สามเด4อนตรา พระราชาค�ดร@าพ)งตร�ตร)กระล)กคะน)ง นางเทวท�ตส�งขา

๏ แต*พ�2จากน3องแก3ว สามเด4อนแล3วไม*เห7นหน3าปSานน�Aจะโศกา ไห3โหยหาเอกากาย

๏ ปSานน�Aจะท#กตรอม จะผ*ายผอมจะตรอมใจจะนอนถอนใจใหญ* ไห3หาพ�2ท#กเพลา

ท3าวน3องไม*ม�ส#ข จะเป0นท#กข/อย+*เอกาน3องร�กจ�กคอยหา ก�นนA@าตาท#กราตร�

ค�ดแล3วพระภ+วน�ย จ)งปราศร�ยด3วยเทว�ว*าเจ3าท�Aงสามน�A ต�วของพ�2จะลาไป

เท�2ยวหานางเพ42อนยาก แต*เจ3าจากพ�2ไปไกลตายเป0นหาเห7นไม* พ�2จะไปเท�ยวตามหา

๏ ถ3าไปพบนางน�Aน จะพาก�นกล�บค4นมาท#กข/พ�2เท*าภ+ผา มาท�บทรวงแทบปางตาย

๏ สามนางคร�Aนได3ฟCง ด�งห�วใจจะท@าลายความร�กย�งไม*คลาย จะน�ราศคลาดคลา

แต*เจ3ามาอย+*เร4อน ได3สามเด4อนเจ7ดว�นมาท�Aงสามนางธ�ดา ร@าพ)งค�ดแต*ในใจ

ค�ดว*าจะทานท�ด กล�วจะข�ดอ�ชฌาศ�ยด3วยเจ3าท�Aงสามไซร3 พล�ดก�นไปเป0นช3านาน

๏ เม42อน�Aนจ)งนางนาฏ จ)งหยาดพระภ+บาลให3พบนางคราญ พระจงพานางกล�บมา

นวลนางท�Aงสามคน อส#ชลค4อธาราแข7งใจเจรจา สามธ�ดามาหมองศร�

๏ เม42อน�Aนจ�นทคาด จ)งพระบาทจรล�ไปหาสามเศรษฐ� ว*าล+กน�Aจะขอลา

ไปตามนางเทว� (เทว)ท�ตส�งขาจากก�นว�นน�Aนมา จนว�นน�Aม�พบเห7น

จากเจ3ามาหลายเด4อน นางอ#*นเร4อนเพ42อนยากเย7นคร�Aงน�Aก7จ@าเป0น จ@าไปตามนางเทว�

28

๏ เศรษฐ�ท�Aงสามคน ฟCงจ#มพลเจ3าพาท�เม42อน�Aนสามเศรษฐ� อน#ญาตว*าตามใจ

เม�ยเจ3าท�Aงสามคน จะจรด3นหนทางไกลเจ3าจะพาก�นไป ฤาฉ�นใดนะล+กอา

เจ3าว*าท�Aงสามไซร3 จะพาไปยากน�กหนาขอฝากแก*บ�ดา แต*ต�วข3าจะลาไป

คร�Aนลาเศรษฐ�แล3ว จ)งพระแก3วจะคลาไคลมาย�งปราสาทไชย จ)งแต*งองค/ภ+ษา

แล3วเสวยส#ธาโภชน/ อ�นเอมโอชรสโอชาเสร7จแล3วม�ได3ช3า พระห�ตถ/ขวาจ�บพระขรรค/

เอาแก3วท�พย/เนตร อ�นว�เศษอมด3วยพล�นสอดใส*เก4อกน�Aน พระทรงธรรม/เจ3าเหาะมา

๏ ก@าสรดนางท�Aงสาม แลด+ตามพระราชาจนไกลส#ดล+กตา แล3วกล�บมาปราสาทไชย

เห7นแต*ท�2นอนเปล*า โศกเศร3าเปล�2ยวเปล*าใจสามนางร2@าร3องไห3 ม�ได3วายซ)2งนA@าตา

๏ เม42อน�Aนพระจ#มพล เหาะมาบนพระเวหาว�นหน)2งถ)งคงคา ช42ออจ�รวด�

เหาะลงมาโดยหว�ง อย+*ร�มฝCjงนA@านท�สมเด7จพระภ+ม� เจ3าน�2งอย+*ร�มคงคา

ส1รางคนางค' ๒๘จะกล*าวถ)งเทว� นางพรมจาร� เจ3าต3องอาญา

ผ�วร�กเจ3าโกรธ ลงโทษโทษา ใส*แพลอยมา ในกลางนท�๏ นางร3องไห3ร2@า ตามกระแสนA@า อจ�รวด�

ลอยมาตามสาย อ�นตรายไม*ม� มาตามนท� ได3เด4อนหน)2งตรา๏ ลอยมาคลายคลาย คามกระแสสาย ในกลางธารา

สร3อยเศร3าเปล*าเปล�2ยว องค/เด�ยวเอกา แพน�Aนลอยมา ตรงหน3าภ+ม�๏ จ�นทคาดราชา ทอดพระเนตรมา เห7นนางเทว�

ข�2แพลอยมา ในกลางวาร� โฉมงามม�ศร� เทพก�นรม�จ�ตพ�ศวาท จ)งม�พจนารถ ถามนางบ�งอร

อ�นลอยแพมา ในกลางสาคร พ#*มพวงดวงสมร เจ3าจะไปแห*งใดนางพรมจาร� เห7นพระภ+ม� เจ3ามาด�ใจ

ร3องเร�ยกจอมจ�กร กว�กเร�ยกม4อไกล พ�2เจ3าข3าไว ร�บน3องด3วยราน3องน�Aเป0นโทษ สาม�ท*านโกรธ ให3ลงอาญา

เอาน3องน�Aแล ใส*แพลอยมา ช*วยน3องด3วยรา ให3อดช�ว�๏ ได3ฟCงนางนาฏ ใส*ฉลองพระบาท เก4อกแก3วมณ�

เด�นมาล3าล�ง บนหล�งนท� คงคาวาร� ไม*ท*วมบาทา

29

๏ มาถ)งแพแล3ว สมเด7จพระแก3ว ลากแพลอยมาคร�Aนเข3าถ)งฝCjง น�2งร*มพฤกษา จ)งม�วาจา ถามนางเทว�

๏ เจ3าน�Aช42อไร บ3านเม4องอย+*ไหน นะนางมารศร�จ)งลอยแพมา ในกลางวาร� ปmต#เรศชนน� น3องน�Aช42อไร

นางว*าน3องน�A ช42อพรมจาร� บ#ตร�ท3าวไท3ท3าวธรรมข�นต� ภ+ม�ฤทธ�ไกร สมเด7จท3าวไท3 เป0นพระบ�ดา

๏ มาลาเทว� พระชนน� บ�งเก�ดเกษาท3าวท�Aงสองน�Aน ครองข�นธเสมา เป0นเจ3าพารา อน#ราชบ#ร�

พระยานนทก�จ สมเด7จบพ�ตร ให3ราชสารศร�มาขอน3องไซร3 ไปจากบ#ร� ให3เป0นมเหส� แห*งพระล+กยา

๏ พระยาส#ท�ศนจ�กร อ�นเป0นล+กร�ก แห*งพระราชามาอย+*ด3วยก�น ได3เจ7ดว�นมา ไปเล�ยบพารา เห7นนางเทว�

นามกรฉายา เทวท�ตส�งขา โฉมงามม�ศร�นางเป0นธ�ดายายปาร�ส#ทธ� จะร�บนางมาเป0นมเหส� จะเสกเทว� ครองพระพารา

๏ น3องไม*ปลงใจ จ)งข�ดพระท�ย ทรงพระโกรธาเอาน3องน�Aแล ใส*แพลอยมา นางแจ3งก�จจา แต*หล�งท#กประการ

๏ น3องจะขอถาม พระองค/ทรงนาม ช42อไรภ+บาลเหต#ใดจ)งมา ในปSาไพศาล จงเล*าเหต#การณ/ ให3ร+3คด�

๏ จ)งบอกนางนาฏ พ�2ช42อจ�นทคาด นะนางเทว�เล*าความแต*หล�ง ให3ฟCงถ3วนถ�2 จ)งพระภ+ม� แกล3งกล*าววาจา

ด+ราทรามว�ย จะไปแห*งใด ตามใจปรารถนาเจ3าจะไปหา บ�ดามารดา ฤาว*าก�ลยา จะไปแห*งใด

๏ ต�วพ�2น�Aเล*า จะขอลาเจ3า จรเข3าไพรพล�ดพรากนางคราญ ช3านานเหล4อใจ ไปตามอรท�ย เทวท�ตส�งขา

แต*จากอ#*นเร4อน ได3ถ)งสามเด4อน ม�ได3เห7นหน3าบ�ดน�Aร3อยช�2ง ถ)งฝCjงคงคา ตามใจชายา จะไปแห*งใด

๏ นางพรมจาร� ได3ฟCงภ+ม� เทว�ว*าไปมาพบพระพ�2 เป0นท�2อาศ�ย กล*าวนA@าตาไหล พ�ไรเจรจา

น3องมาคนเด�ยว สร3อยเศร3าเปล*าเปล�2ยว ก�นแต*นA@าตามาพบพ�2ชาย ค*อยวายโศกา ควรฤาจะมา ต�ดน3องเส�ยได3

๏ จะใช3ต*างข3า ฤาว*าพ�2ยา จะเอาน3องเป0นเม�ยพ�2เจ3าข3าไว3 อย*าได3ท�Aงเส�ย ยอมต�วเป0นเม�ย ช*วยพาน3องไป

โพธ�ส�ตว/ว*าเล*า อ�นต�วข3าเจ3า เปล*าอย+*เม42อไรผ�วของเจ3าน�Aน ร+3ว*าฉ�นใด พ*อแม*เจ3าไซร3 ย�งไม*ลงค@า

๏ ผ�วเจ3าย�งอย+* จะมาจ+ล+ พ�2ไม*ส+3ท@าผ�วนางฤาขาด เป0นเวรากรรม การเมถ#นธรรม น�Aนใช3พอด�

น3องค�ดข)Aนมา แม3นม3วยมรณา ไปส+*เม4องผ�ด�กว*าอย+*น�Aน ร3อยเท*าพ�นทว� ว*าแล3วโศก� ร2@าไรไปมา

30

๏ เม42อน�Aนพระบาท จ)งปลอบนางนารถ เจ3าอย*าโศกาพ�2ไม*ท�Aงเจ3า ล@าเพาพ�งงา ฟCงค@าพ�2ว*า เจ3าอย*าร2@าไร

๏ นางพรมจาร� ได3ฟCงภ+ม� เจ3าค*อยด�ใจพอเป0นเวลา พระส#ร�โยท�ย ล�บเหล�2ยมเมร#ใกล3 ค2@าลงรอนรอน

๏ ในเม42อราตร� เจ3าท�Aงสองศร� จ)งพาก�นนอนอย+*ใต3ร*มไม3 ร�มฝCjงสาคร นางสามบ�งอร นอนด3วยราชา

๏ เท�2ยงค4นราตร� นางพรมจาร� จะใคร*เสน*หาจ)งนางโฉมตร+ ต3องด+กายา ว*าพระราชา กล�บแล3วฤาไฉน

๏ ร+3ว*าราชา ย�งไม*น�ทรา นางจ)งปราศร�ยว*าพระภ+ม� น3องน�Aต�Aงใจ หว�งว*าจะได3 อาศ�ยภ+ม�

เอาเป0นท�2พ)2ง จะมานอนข)Aง ไม*มาไยด�ธรรมเน�ยมบ#ร#ษ ก�บกษ�ตร� เราสองคนน�A มาอย+*ในไพร

๏ ไกลห+ไกลตา บ�ดามารดา ใครจะว*าอะไรช*างมาน�2งเฉย อกเอnยหลากใจ ฤาหน)2งเล*าไซร3 เจ3าไม*ปรารถนา

นางงามกามกวน เล�ยบเค�ยงชวน ย�ยวนกามาจะใคร*พ�ศวาส จ�นทคาดราชา จ)งท@ามารยาท ด3วยกษ�ตร�

๏ นางจ)งว*าไป ฤาหน)2งภ+วน�ย เจ3าไม*ปราน�นอนผ�นหล�งให3 เจ3าไม*ย�นด� จ)งนางเทว� กอดเอาราชา

อ�งแอบแนบช�ด แล3วนางสะก�ด ให3เสพกามาช*างมานอนน�2ง ไม*ต�งกายา นางแกล3งเจรจา เป0นท�2ปราศร�ย

๏ บ#ร#ษกะสตร� เป0นประเวณ� ในโลกาว�ส�ยหน#*มก�บสาวน�A ย*อมม�นA@าใจ พ+ดจาปราศร�ย เป0นทางไมตร�

น�2ช*างกระไร นอนน�2งเส�ยได3 เจ3าไม*ปราน�นอนช�ดนอนเค�ยง จนถ)งเพ�ยงน�A เหต#ไรหม*อมพ�2 จ)2งไม*เมตตา

พระค�ดในใจ คร�Aงน�Aเล*าไซร3 สามนางธ�ดาล+กสาวเศรษฐ� อย*างน�Aแลนา คร�Aงน�Aก7มา เหม4อนก�นอย*างน�Aน

น�2งอย+*ฉะน�A นางจะหมองศร� ร3อนโรคโศกศ�ลย/จ)งม�วาจา ว*ามาด3วยพล�น ไม*เป0นอย*างน�Aน อย*าได3ก�นใจ

๏ ต�วเจ3าน�Aนา บ�ดามารดา ม�ได3ยกให3ล�บหล�งชนน� จะด�ท�2ไหน ผ�วของเจ3าไซร3 จะผ+กไพร�

นางฟCงภ+วน�ย ค�ดข)Aนมาได3 ว*าชายคนน�Aใช*คนอ�นธพาล ส�นดานเด�ยรถ�ย/ ชะรอยเจ3าน�A หน*อพระศาสดา

ค�ดแล3วเทว� ยอกรช#ล� ข)Aนเหน4อเกษากราบลงก�บบาท จ�นทคาดราชา น3องขอโทษา แก*พระทรงธรรม/

ว*าแล3วม�ช3า นางจ)งน�ทรา หล�บไปด3วยพล�นเพลาด)กด42น เท�2ยงค4นว�นน�Aน พระองค/ทรงธรรม/ ต42นจากน�ทรา

31

ยาน� ๑๑คร�Aนต42นจากบรรทม ปรารมภ/อย+*หน�กหนา

เอาแก3วท�พย/เนตรมา ใส*โอษฐ/ไว3ด3วยฉ�บไว๏ แล3วพ�จารณา เห7นพาราอ�นกว3างใหญ*

นามกรเม4องน�Aนไซร3 กร#งปCญจาบ#ร�๏ นางส#ร�โยทา ครองเสนาแลมนตร�

ปกปcองครองธาน� เจ3าเป0นใหญ*ในราชการ๏ เป0นเม�ยแห*งพฤกธา ค4อปาโมกขอาจารย/

นางน�Aนย*อมช@านาญ ศ�ลปศาสตร/การสงคราม๏ ช@านาญท�Aงอาว#ธ จะต*อย#ทธไม*เกรงขาม

นางร+3ด+ฤกษ/ยาม ท�Aงความร+3อ�นอย+*คง๏ ล*องหนท�Aงอ�ดใจ ก@าบ�งได3ไม*เห7นองค/

ก#มารต3องประสงค/ มาเร�ยนร+3ท#กบ#ร�๏ เห7นแจ3งแล3วท#กอ�น ผ�นพระพ�กตร/ด+เทว�

เห7นนางพรมจาร� หล�บสน�ทไม*ฟWXนกาย๏ พระจ)งค*อยประคอง อ#3มนางน3องแล3วผ�นผาย

พานางผ+3โฉมฉาย เจ3าเหาะมาในราตร�มาถ)งเม4องปCญจา เหาะลงมาย�งธรณ�

วางองค/นางเทว� ให3บรรทมท�2ร*มไทร๏ เพลาร#*งสว*าง จ)งนวลนางผ+3ทรามว�ย

เจ3าต42นข)Aนท�นใจ เล7งแลด+ท�Aงซ3ายขวา๏ ค4นน�Aอย+*กลางไพร นอนแทบใกล3ฝCjงคงคา

ว�นน�Aหลากหน�กหนา มาอย+*ใกล3พระบ#ร�๏ ชะรอยว*าบ#ร#ษ เป0นนาคคร#ฑหร4อย�กษ�

ว�ทยาวาส#กร� ฤาจะว*าเป0นเทวาเทพเจ3าอ�นศ�กด�aส�ทธ�a ส@าแดงฤทธ�aพาเหาะมา

สงส�ยเป0นหน�กหนา เจ3าไม*ว*าส�2งอ�นใด๏ ย�งม�ชายผ+3หน)2ง จ)งออกมาจากเว�ยงไชย

ร#*งเช3าว�นน�Aนไซร3 เด�นออกไปจากพารา๏ เด�นเข3าใกล3ท�Aงสององค/ นางโฉมยงม�วาจา

เร�ยกชายผ+3น�Aนมา นางฉายาจ)งถามไปถามว*าพระนคร นามกรน�Aนช42อไร

ชายน�Aนจ)งบอกไป ช42อตร)งไตรเม4องปCญจา๏ นางร+3แจ3งประจ�กษ/ จ)งนงล�กษณ/เจ3าถามหา

นางส#ร�โยทา เป0นมารดาเล�Aยงเทว�๏ ถามว*านางชายา ส#ร�โยทาอย+*เม4องน�A

นางน�Aนม�ฤทธ� ศ�ลปศาสตร/อ�นเช�2ยวชาญ

32

นางน�Aนเป0นภร�ยา แห*งปาโมกขอาจารย/ผ�วตายเป0นช3านาน เป0นแม*หม3ายมาหลายปd

๏ เจ3าเม4องอน#ราช ค4อพระบาทธรรมข�นต�มาขอนางเทว� แก*แม*เจ3าเม4องปCญจา

ไปเร�ยนศ�ลปศาสตร/ ราชก#มารในพาราพระเจ3ากร#งปCญจา จ)งให3นางมาสององค/

๏ ก�บนางธรรมว�ชา ท�Aงสองราน�Aนเป0นต3นจ)งส*งนางน�รมล ไปให3ท3าวธรรมข�นต�

๏ ไปบอกศ�ลปศาสตร/ ใน(อ)น#ราชนานหลายปdเห7นข3าพระภ+ม� พระเจ3ากร#ง ณ ปCญจา

๏ ยกท�พไปต�ดตาม ท@าสงครามนางส#ร�โยธา…...................... 16 ฆ*าท3าวน�Aนให3บรรล�ย

ท3าวธรรมข�นต� ให3เทว�เจ3าคลาไคลกล�บมาเม4องน�Aไซร3 นางเป0นใหญ*ในพารา

๏ ชายน�AนฟCงนางถาม บอกเน4Aอความม�ได3ช3าว*านางส#ร�โยทา เจ3าเป0นพ�นปdล*วง

นางน�Aนเป0นกษ�ตร�ย/ อ�นสมบ�ต�ส�Aนท�Aงปวงเว�ยงว�งพระคล�งหลวง ให3ล+กนางธรรมว�ชา

บ�ดน�Aนางไม*อย+* ไปส+*สวนอ#ทยาไปบอกซ)2งว�ชา แก*ก#มารส�Aนท�Aงหลาย

๏ อ�นมาเต*เม4องไกล อย+*ในสวนน�Aนมากมายเร�ยนร+3ศ�ลปeท�Aงหลาย นางไปบอกอย+*ท#กว�น

๏ นางพรมจาร� ร+3คด�เป0นส@าค�ญจ)งลาพระทรงธรรม/ จะไปหาพระชนน�

พระองค/อน#ญาต จ)งนางนาฏจรล�ลามาย�งสวนศร� นางเทว�จ)งเข3าไป

๏ นางส#ร�โยไท จ)งแลมาเห7นทรามว�ยคร�Aนเห7นก7จ@าได3 ว*านางพรมจาร�

ให3ร�บนางมาแล3ว จ)งนางแก3วว�นช#ล�ยอกรเหน4อเกษ� มารดาเล�Aยงนางทรามว�ย

๏ นางส#ร�โยทา ม�วาจาตร�สถามไปเหต#การณ/เป0นไฉน เจ3าจ)งมาแต*ผ+3เด�ยว เจ3าจ)งเล*าให3แม*ฟCง

๏ นางพรมจาร� เอาคด�แต*หนหล�งมาเล*าให3ฟCง ถ3วนท#กส�2งท#กประการ

๏ ได3ฟCงค@านางเล*า ให3ร3อนเร*าด�งเพล�งกาฬจ)งว*าแก*นางคราน ไปร�บเจ3าจ�นทคาดมา

16 ต3นฉบ�บขาดหายไป ๑ วรรค

33

๏ นางพรมจาร� ลาชนน�แล3วล�นลามาร�บพระราชา ไปเฝcาองค/พระชนน�

ท�Aงสองจ)งเข3าไป บ�งคมไหว3ด#ษฎ�เม42อน�Aนนางชนน� พาสองศร�เข3าว�งใน

๏ ให3เจ3าท�Aงสององค/ มาสระสรงนA@าดอกไม3คร�Aนแล3วด3วยฉ�บไว ให3เสวยโภชนา

จ)งส�2งนางสาวศร� ตบแต*งท�2ให3โอฬาร/จะให3เจ3าชายา ท�2หน3าม#ขบ�ญชรไชย

๏ เม42อน�Aนนางสาวศร� ตบแต*งท�2โดยฉ�บไวพรมเจ�ยมป+เตร�ยมไว3 พานพระศร�กระโถนทอง

เพดานท�Aงม*านวง งามบรรจงอย+*เร4องรองย�2พ+*ป+แท*นทอง เขนยทองรองเกษ�

๏ เสร7จแล3วม�ท�นช3า พอเวลาเข3าราตร�เสด7จภ+ม� เด7จเข3าท�2ม�ท�นช3า

๏ นางพรมจาร� มาเข3าท�2ด3วยมารดานางส#ร�โยทา ว*าแก*นางพรมจาร�

เอาทองแสนหน)2งมา ให3แก*พระชนน�ศ�ลปศาสตร/ส�Aนท�Aงน�A แม*จะบอกให3ล+กยา

๏ นางพรมจาร� นางเทว�ม�วาจาเข7ญใจมาแต*ปSา จะได3ทองมาแต*ไหน

๏ นางส#ร�โยธา ม�วาจาจ)งว*าไปด+รานางทรามว�ย เจ3าไปบอกแก*สาม�

ผ�วเจ3าน�Aนประเสร�ฐ อ�นลA@าเล�ศในโลก�ย/แต*ทองแสนหน)2งน�A เห7นม�พอจะเป0นไร

๏ นางพรมจาร� ลาชนน�มาฉ�บไวมาหาภ+วน�ย นางจ)งแจ3งซ)2งก�จจา

แก*พระพ�ศดา ว*าบ�ดน�Aมารดาไท3จะให3เร�ยนว�ชา บ�งกายาไม*เห7นกาย

๏ …...................... ….............................17

อาว#ธส�Aนท�Aงหลาย ไม*กลA@ากลายมาต3องพานหาทองแสนหน)2งมา เร�ยนมนตราให3ช@านาญ

จ)งค*อยค4นสถาน ให3เช�2ยวชาญฤทธ�ไกร๏ เม42อน�Aนจ�นทคาด ฟCงน#ชนาถก7ด�ใจ

จ)งพระภ+วน�ย ค�ดในใจอย+*ไปมาจ)งแก3วท�พย/เนตร อ�นว�เศษเร4องฤทธา

อมแล3วพ�จารณา เห7นข#มทองอ�นหน)2งม�17 ต3นฉบ�บขาดหายไป ๒ วรรค

34

๏ จ)งให3คนท�Aงผอง ฤาข#มทองข)Aนด3วยด�มาให3พระชนน� แสนหน)2งม�โดยมาตรา

๏ นางพรมจาร� ก�บภ+ม�ท�Aงสองราเจ3าเร�ยนซ)2งว�ชา ศ�ลปศาสตร/สองประการ

ในการเคร42องอาว#ธ จะต*อย#ทธได3ช@านาญแล3วเร�ยนว�ชาการ อ�นอาจองคงกระพ�น

๏ จะต*อส+3ด3วยสงคราม ไม*เกรงขามแข7งขย�นอาว#ธจะแทงฟCน น�Aนม�ได3จะต3องกาย

ล*องหนมนต/ก@าบ�ง ท�Aงจ�งง�งส�Aนท�Aงหลายนางเร�ยนได3มากมาย ส@าเร7จแล3วนางท+ลลา

๏ ว*าล+กน�Aเล*าไซร3 ขอลาไท3พระมารดาจะไปส+*พารา อน#ราชพระนคร

เม42อน�Aนจ)งนางนาฏ อน#ญาตแล3วอวยพรท�Aงสองสามบ�งอร อย*าได3ม�อ�นตราย

๏ ร�บพรพระมารดา ใส*เกษาแล3วผ�นผายจ)งอ#3มนางโฉมฉาย เหาะมาบนเวหา

ส1รางคนางค' ๒๘๏ เร42องน�Aยกไว3 จะกล*าวบทไป ถ)งพระราชา

พระยากาว�น เป0นปmjนโลกา ครองพระพารา เม4องเวสาล�พระสนมกรมใน สามนพลไกร เกล42อนกล*นพระบ#ร�

มนตร�เสนา พฤกฒาพราหมณ/ช� รถร�ตน/ห�ตถ� ม�2งม3าอาชา๏ สมเด7จพระบาท ม�ศ�ลปศาสตร/ ในเคร42องศาสตรา

ประกอบเวทย/มนต/ ล*องหนน�ทรา ก@าบ�งกายา ไม*เห7นพระองค/๏ เด�นนA@าด@าด�น ได3จบครบส�Aน อ�กท�Aงอย+*คง

แคล3วคลาดศาสตรา ไม*มาต3ององค/ ท@าการณรงค/ ม�ช�ยท#กท�๏ แต*ท@าสงคราม ก@าราบปราบปราม ท#กกร#งธาน�

แต*เป0นเม4องข)Aน สามหม42นบ#ร� ร�Aพลมนตร� พ3นท�2ประมาณ๏ กษ�ตร�ย/ท�Aงแสน ในแว*นแคว3น เม4องข)Aนภ+บาล

อย+*ในโอวาท พระราชสมภาร แกล3วกล3าท3าหาญ เช�2ยวชาญช@านาญ ย*อมเร4องฤทธ�๏ อ�นพวกพลข�ณฑ/ เอาแต*ฉกรรจ/ เข3าในบาญช�

ได3ถ)งส�บแปด อ�กโขเภณ� แต*ล3วนคนด� ช@านาญการณรงค/๏ กาว�นภ+ม� พระอ�ครมเหส� มาส�Aนช�วง

จ)งปลงศพนาง เสร7จแล3วโดยจง สมเด7จพระองค/ ส�2งแก*เสนาด+ราเสน� ย�งม�บ#ร� พระยาองค/ใด

ฤาว*านางแก3ว ควรครองเว�ยงช�ย ม�อย+*ท�2ไหน จะให3ร�บมามนตร�ผ+3ใหญ* คนหน)2งเล*าไซร3 จ)งท+ลราชา

ย�งม�นางแก3ว คนหน)2งโสภา อย+*ในพารา อน#ราชบ#ร�

35

๏ เป0นพระธ�ดา สมเด7จราชา ท3าวธรรมข�นต�นางงามทรามชม ช42อพรมจาร� ได3ส�บหกปd ด�งนางในสวรรค/

ท3าวกาว�นราช ได3ฟCงอ@ามาตย/ ตร�สส�2งด3วยพล�นแจ3งบรรณาการ ให3จบครบคร�น ไปไหว3ทรงธรรม/ ท3าวธรรมข�นต�

๏ แต*งให3ถ)งขนาด โคอ#ส#ภราช ก�นถ�ดห�ตถ�เง�นร3อยทองร3อย ท�Aงแก3วมณ� ทาสาทาส� ส�2งละร3อยเสมอก�น

๏ แต*งอ�กษรสาร ไปขอเยาวมาลย/ แก*พระทรงธรรม/เจ3ากร#งอน#ราช อน#ญาตจอมขว�ญ จ)งร�บนางน�Aน ลงส@าเภามา

เสนาร�บส�2ง แต*งสารโดยหว�ง ด�งท3าวปรารถนาแล3วบรรท#กของ เง�นทองนานา ขนลงเภตรา เสร7จแล3วด3วยพล�น

๏ มาได3เด4อนหน)2ง จ)งบรรล#ถ)ง อน#ราชพาราราชท+ตส�2นาย จงข)Aนไปหา แจ3งก�จจา เสนาบด�

อ�นเป0นผ+3ใหญ* เข3าเฝcาท3าวไท3 ธรรมข�นต�จ)งแจ3งก�จจา ว*าม�สารศร� เสนาบด� แจ3งเหต#ท#กประการ

๏ น@าเอาเข3ามา แต*จงพระราชา สมเด7จภ+บาลราชท+ตท�Aงหลาย บรรณาการ แก*เจ3าจ�กรพาฬ ท3าวธรรมข�นต�

๏ พระผ+3ทรงนาม ม�โองการถาม ราชท+ตท�Aงส�2มาแต*เม4องไหน บอกไปด3วยด� ท*านมาท�Aงน�A ด3วยก�จอ�นใด

๏ ราชท+ตกราบท+ล แก*พระนเรนทร/ส+ร ให3ทราบพระท�ยอ�นว*าต�วข3า ท�Aงส�2น�Aไซร3 มาแต*เม4องไกล เม4องเวสาล�

จ)งถวายราชสาร แก*พระภ+บาล อ�นผ*านกร#งศร�เสด7จท*านท3าว ร�บเอาด3วยด� ขยายคลายคล� ทรงอ*านสารตรา

๏ ในราชสารศร� ว*าพระภ+ม� กาว�นราชาด3วยองค/นงล�กษณ/ นางอ�ครชายา เจ3าม3วยมรณา ส+*สวรรค/ครรล�ย

ไม*ม�บ#ร�ร�กษ/ จะเป0นเอกอ�คร มเหส�ร*วมใจท�2จะปกปcอง ครองก@าน�นใน ครองพระเว�ยงไชย แต*องค/เอกา

๏ แต*ของบรรณาการ มาขอเยาวมาลย/ พระราชธ�ดานางพรมจาร� ม�ศร�โสภา เป0นอ�ครชายา ครองพระเว�ยงไชย

ท3าวธรรมข�นต� แจ3งในสารศร� ร@าพ)งในใจจ)งม�ชงคา ท3าวตร�สปราศร�ย ว*านางทรามว�ย ผ+3เป0นธ�ดา

๏ พระยานนทก�จ สมเด7จบพ�ตร ให3ราชสารมาขอนางทราม ไว3ไปเป0นบร�จา พระยาอ#ปราชา ล+กยาภ+ม�

เจ3าส*งนางไป อย+*ในเว�ยงไชย อน#กรมบ#ร�ท*านจงกล�บไป ท+ลไท3ธ�บด� ว*านางเทว� เจ3าม�ค+*ครอง

๏ หาไม*เป0นไรม� ม�จะให3เทว� ด�งนA@าใจปองบ�ดน�Aจนอย+* เจ3าม�ค+*ครอง จงท*านท�Aงผอง กล�บไปพารา

๏ ไปท+ลแจ3งก�จ สมเด7จบพ�ตร กาว�นราชาว*านางม�ค+* จงร+3ก�จจา ด#จค@าเราว*า ด�งน�Aท#กอ�น

36

๏ ราชท+ตถ4อสาร ร�บพระโองการ ถวายบ�งคมค�ลลาท3าวออกมา ล�นลาผายผ�น มาพ@าน�กน�Aน ท�2โรงแขกเม4อง

๏ ว�นน�Aนจ�นทคาด อ#3มน#ชส#ดสวาท นางผ+3บรรณเร4องเหาะมาบ*ห)ง บรรล#ถ)งเม4อง พานางบรรณเร4อง เจ3าเหาะลงมา

๏ จากพ4Aนอากาศ ลงส+*ปราสาท ท�2เคยอาศ�ยเจ3าท�Aงสองรา พาก�นเสด7จไป เข3าในปรางปราแห*งพระมารดา เจ3าอย+*อาศ�ย

ท�Aงสองทรามชม จ)งถว�ลบ�งคม พระมารดาไท3บ�ดามารดา เจ3ามาสงส�ย ด3วยสองหน*อไท3 เจ3าพาก�นมา

๏ จ)งนางสาวใช3 เห7นนางทรามว�ย กล�บมาพาราก�บเจ3าจ�นทคาด ประหลาดแก*ตา จ)งเอาก�จจา ไปแจ3งคด�

๏ แก*พระปmต#ราช สมเด7จพระบาท ท3าวธรรมข�นต�บ�ดน�Aทรามชม นางพรมจาร� พระอรเทว� เจ3ากล�บค4นมา

๏ หลากน�กท�2ส#ด มาก�บบ#ร#ษ ชายหน)2งโสภาบ�ดน�Aเข3าไป เฝcาไท3มารดา ขอพระราชา จงทราบพระท�ย

ท3าวธรรมข�นต� ได3ฟCงคด� ร@าพ)งในใจว*าพระธ�ดา กล�บมาเว�ยงไชย พระองค/สงส�ย ว*านางม�ช+3

๏ จ)งให3สาวใช3 ไปบอกหน*อไท3 เข3ามาท�Aงค+*จะได3ไถ*ถาม นางงามโฉมตร+ ท3าวจะใคร*ร+3 เน4Aอความท�Aงน�Aน

๏ ท3าวธรรมข�นต� จ)งให3แต*งท�2 ท�Aงสองด3วยพล�นให3เจ3าท�Aงสอง น�2งคละอ�น ให3นางก@าน�น ไปร�บเทว�

สาวใช3ร�บส�2ง ว�2งมาล3าล�ง ถ)งว�งชนน�จ)งถวายบ�งคม นางพรมจาร� ว*าพระภ+ม� เสด7จบ�ดา

๏ ให3เช�ญสองเจ3า ข)Aนส+*ท�2เฝcา ปmjนเกล3าโลกานางพรมจาร� ได3ฟCงทาส� ว*าร�บส�2งหา

ภ+ม�นทร/ปmjนเกล3า เข3าเฝcาบ�ดา สองเจ3าเสด7จมา ย�งปราสาทไชย๏ นางพรมจาร� เจ3าน�2งบนท�2 สาวศร�แต*งไว3

ฝSายพระโพธ�ส�ตว/ ร+3อ�ชฌาศ�ย เจ3าไซร3ม�ได3 น�2งบนอาสนะ๏ ท3าวธรรมข�นต� เห7นพระภ+ม� โฉมงามพอตา

จ)งถามโฉมงาม ทรามว�ยเป0นไฉนล+กยา จงแจ3งก�จจา บอกให3พ*อฟCง๏ นางพรมจาร� เจ3าเล*าคด� มาแต*หนหล�ง

บ�ดาส*งให3 ล+กไปจากว�ง อ#ปราชน�Aน ต�Aงเป0นมเหส�๏ ครอบครองพลก@าน�น อย+*ได3เจ7ดว�น ไปเล�ยบบ#ร�

ไปเห7นล+กสาว ยายปร�ส#ทธ� เน4Aอความท�Aงน�A เหม4อนหนหล�งมา๏ นางท+ลปmต#ราช เม42อเล*าจ�นทคาด ท�2ฝCjงคงคา

เน4Aอความเหม4อนก�น คร�Aนจะพรรณนา แต*หนหล�งมาด3วยเราเห7นว*า ช3าถ3วนถ�2ไป๏ ท3าวธรรมข�นต� ได3ฟCงบ#ตร� ม�ความสงส�ย

เจ3ามาสองคน แต*หนทางไกล ต�วเจ3าเล*าไซร3 เป0นกษ�ตร�

37

๏ ตกเน4Aอม4อชาย ล+กร�กอย*าอาย จงบอกคด�ได3สม�ครส�งวาส ก�บจ�นทคาด เป0นพระสาม� แล3วฤาไฉน

๏ นางพรมจาร� จ)งท+ลภ+ม� ให3ทราบพระท�ยเจ3าจ�นทคาด ม�อ�ชฌาศ�ย นอนทางกลางไพร ด3วยก�นสองรา

เห7นว*าไม*ควร ท�2จะลามลวน สมเสพกามานอนผ�นหล�งให3 ม�ได3น@าพา ล+กแกล3งเจรจา ชวนเช�ญพ�ศม�ย

๏ เขาไม*หยาบหยาม จะท@าลวนลาม ตามอ@าเภอใจบ�ดามารดา ไม*มายกให3 เจ3าไม*นอกใจ ปmต#เรศชนน�

ได3ต3องกายา แต*เม42อเหาะมา ในกลางว�ถ�นอนอย+*กลางปSา มาหลายราตร� เจ3าจ�นทคาดน�A ม�ได3ต3องกาย

๏ ท3าวธรรมข�นต� คร�Aนแจ3งคด� แห*งนางโฉมฉายจ)งถามน3อยนาฏ จ�นทคาดฤาสาย ว*าเจ3าโฉมฉาย อย+*บ3านเม4องใด

๏ มาอย+*ในปSา จ)งพบฉายา ท�2กลางพงไพรจงบอกแก*เรา ให3มาเข3าใจ เจ3ามาแต*ไหน บอกให3ร+3รา

๏ เม42อน�Aนโพธ�ส�ตว/ จ)งส@าแดงอรรถ แก*พระราชาจบอวสาน ด�งพรรณนามา เจ3าแจ3งก�จจา มาแล3วแต*หนหล�ง

๏ บรมกษ�ตร�ย/ คร�Aนได3ฟCงอรรถ ตร�สมาโดยหว�งอาสนะน�Aนไซร3 ไยเจ3าไม*น�2ง เราแกล3งแต*งต�Aง เจ3าน�2งเถ�ดนา

๏ จ)งเจ3าจ�นทคาด กราบท+ลพระบาท โดยความส�จจาด3วยว*านางนาฏ เจ3าเป0นข�ตต�ยา น�2งเหน4ออาสนะ น�Aนจ)งจะควร

๏ ข3าเจ3าน�Aไซร3 ท#คคตะเข7ญใจ จ)งไม*ลามลวนคร�Aนจะข)Aนน�2ง เห7นไม*บ�งควร ม�ได3ลามลวน น�2งท�2กษ�ตรา

๏ สมเด7จพระบาท ว*าเจ3าจ�นทคาด ร+3อ�ธยาจ)งอ#3มเจ3าข)Aน บนอาสนะ ม�ความเสน*หา ร�กใคร*ก#มาร

๏ เร42องน�Aยกไว3 จะกล*าวบทไป ราชท+ตถ4อสารส�2นายย�งอย+* คร�Aนร+3อาการ ว*างนางนงคราน เจ3ากล�บค4นมา

คร�Aนเวลาเช3า ราชท+ตข)Aนเฝcา แล3วท+ลก�จจานางพรมจาร� บ�ดน�Aกล�บมา ทรงพระกร#ณา จะโปรดประการใด

สมเด7จภ+บาล ม�พระโองการ ตร�สมาท�นใจบ�ดน�Aธ�ดา กล�บมาเว�ยงช�ย ม�ใช*อรท�ย กล�บมาแต*องค/

๏ นางมาด3วยค+* เราจนใจอย+* ท�2ท3าวประสงค/ท*านเอาเน4Aอความ ไปท+ลพระองค/ บอกท3าวตามตรง อย*าได3สงส�ย

๏ ราชท+ตถ4อสาร ร�บพระโองการ ท+ลลาคลาใคลลงส+*นาวา เภตราลงไป ออกจากเว�ยงไชย มาในนท�

ยาน� ๑๑๏ ราชท+ตออกส@าเภาไป จ)งท3าวไท3ธรรมข�นต�

ตร�สส�2งแก*เสน� ให3ตบแต*งเคร42องท�Aงปวง

38

อ#ปภ�เศกเจ3าท�Aงสอง ให3ครอบครองซ)2งเม4องหลวงอ�ยการส�Aนท�Aงปวง ให3ส@าเร7จใจเจ7ดว�น

๏ อ@ามาตย/ร�บส�2งท3าว จ)งก3มเกล3าอภ�ว�นหมายเวรเร*งเกณฑ/ก�น ให3ท@าการสย#มพร

๏ คร�Aนว*าได3ฤกษ/เอก อ#ป(ภ�)เสกสองบ�งอรพระญาต�อย+*สลอน จ)งอวยพรสว�สด�

๏ ให3เจ3าครองสมบ�ต� เป0นกษ�ตร�ย/เร4องฤทธ�ครอบครองพระบ#ร� อย*าได3ม�ซ)2งโรคา

พระเดชจงร#*งเร4อง ให3ล4อเล42องท�2วท�ศาท�Aงร3อยเอ7ดพระยา มาก3มเกล3าถวายกร

๏ แม3นว*าหม+*ข3าศ)ก ท@าพ�ล)กมารานรอนพ*ายแพ3แก*

สม#ดไทยจบเพ�ยงเท*าน�A

39

หน3าปลาย(ยาน� ๑๑)

๏ นางเร*งกร�Aวโกรธา แก*ว�ฬาร/น�Aนต�วส�2นให3เอาแมวต�วน�Aน ลอยแพไว3ในสระศร�

๏ แต*เช3าจนค2@าแล3ว นางน3องแก3วค�ดปราน�ค�ดถ)งว�ฬาร� นางเทว�เอาค4นมา

๏ เล�Aยงด+ไปด�งเก*า กรรมน�Aนเล*าต�ดตามมาเพราะท@าแก*ว�ฬาร/ มาชาต�น�Aต3องลอยแพ

นางพรมจาร� กรรมเจ3าด�งน�Aแลอาจารย/ผ+3ร+3แท3 ท*านกล*าวแก3ตามบาล�

๏ ราชท+ตถ4อสารตรา แต*ออกมาจากบ#ร�เด4อนหน)2งถ)งกร#งศร� เวสาล�พระเว�ยงไชย

๏ คร�Aนถ)งจ)งเข3าเฝcา พระผ*านเกล3าแล3วท+ลใจคด�อ�นม�ใน ข3อเน4Aอความแต*หนหล�ง

๏ ท3าวกาว�นพระบพ�ตร คร�Aนแจ3งก�จพระท�ยหว�งอก#ศลมาก@าบ�ง ให3ม4ดมนอนธการ

๏ บ�งเก�ดโลโภมาก ด3วยไฟราคมาเผาผลาญจ)งม�พระโองการ ให3ราชท+ตกล�บค4นไป

๏ ท+ลแก*พระภ+ม� ธรรมข�นต�ผ+3เป0นใหญ*แท3นให3นางทรามว�ย มาเป0นทางพระไมตร�

๏ ถ3าแม3นให3นางแก3ว ส*งมาแล3วก7ตามท�ถ3าไม*ให3นางเทว� จะท@าศ)กพ�ล)กไป

ท*านจงเอาข*าวสาร ไปแจ3งการอย*านอนใจเร*งออกส@าเภาไป ไปให3ได3เน4Aอความมา

๏ ราชท+ตผ+3ถ4อสาร ลาภ+บาลออกเภตรา18

เด4อนหน)2งถ)งพารา อน#ราชพระบ#ร�๏ ราชท+ตจ)งข)Aนเฝcา ท+ลพระเจ3าธรรมข�นต�

ตามม+ลคด� แก*ท*านท3าวท#กประการ

ส1รางคนางค' ๒๘๏ เม42อน�Aนภ+ม� ท3าวธรรมข�นต� คร�Aนแจ3งข*าวสาร

จ)งม�ชงคา19 ตร�สมาม�นาน ท*านผ+3ถ4อสาร เราจะว*าให3ฟCง๏ กาว�นภ+บาล ท3าวให3ข*าวสาร มาถ)งสองคร�Aง

เราน�Aข�ดสน เป0นพ3นก@าล�ง ด3วยว*าร3อยช�2ง ล+กผ�วนางม�๏ ท*านจงไปถาม ให3ร+3แจ3งความ ว*าร3ายก�บด�

ได3ย�นแก*ห+ ให3ร+3ท*วงท� นางพรมจาร� จะว*าฉ�นใด

18 เร4อ, เร4อส@าเภา19 ราชโองการ

40

ท3าวให3พน�กงาน น@าผ+3ถ4อสาร ไปเฝcาอรท�ยจ)งพาราชท+ต น�Aนมาท�นใด เฝcานางทรามว�ย เจ3าพรมจาร�

๏ เม42อน�Aนเยาวมาลย/ เห7นผ+3ถ4อสาร ท+ลแก*นางคราน ให3ทราบพระท�ยพระยากาว�น เป0นปmjนภพไกร ครองพระเว�ยงไชย เม4องเวสาล�

๏ ท3าวม�พระท�ย ร@าจวนปSวนใน จงร�กภ�กด�ด3วยว*าบ#ร�ร�ก นางอ�ครมเหส� ของพระภ+ม� น�Aนมาม3วยมรณ/

บรมกษ�ตร�ย/ ครองราชสมบ�ต� แต*องค/ภ+ธรไม*ม�อ�คเรศ ภ+เบศวร/อาวรณ/ จ)งจ@าเร�ญพร อ�นเป0นมงคล

มาถ)งท3าวน3อง จงเช�ญไปครอง พ�ภพมณฑลเป0นมเหส� อ#ปภ�เสกน�รมล เป0นใหญ*กว*าคน ส�Aนท�Aงปรางค/ศร�

๏ พระสนมก@าน�น แปดหม42นส�2พ�น มอบให3ด3วยด�อย+*ในโอวาท พระราชเทว� เป0นยอดนาร� ท�2ส#ดแก*นาง

๏ เม42อน�Aนวรน#ช ตอบราชบ#ร#ษ มาในท*ามกลางท3าวอวยพรมา เห7นผ�ดท*าทาง กษ�ตร�ย/แต*ปาง ก*อนน�Aนไม*ม�

เหม4อนท3าวกาว�น นA@าใจเด4อกด�Aน กระส�นโลก�ย/บอกให3ร+3ต�ว ว*าผ�วเราม� ย�งมาเซ3าซ�A บ�ดส�หน�กหนา

บอกแล3วไม*ฟCง ค�ดด�นท#ร�ง โอห�งเจรจาไม*อย+*ในธรรม หน3าด@าเหม4อนกา ม�วเมาต�ณหา พระยาจ�งไร

๏ ใจบาปหยาบหยาม เห7นเม�ยท*านงาม ค�ดหว�งต�Aงใจจะเอาผ�วเก*า เราไปเส�ยไหน จะร�บเราไป ให3ครองบ#ร�

๏ พระยาใจบาป ลามลวงจ3วงจาบ ท@าผ�ดประเพณ�จะตกลงไป ในอเวจ� ราชท+ตท�Aงส�2 ท*านกล�บไปพล�น

เอาถ3อยค@าเรา ไปท+ลแก*ท3าว ให3ส�Aนท#กอ�นเหม4อนค@าเราว*า พระยาอาธรรม/ เห7นแต*ท3าวน�Aน กระส�นโลก�ย/

ท*านเร*งกล�งไป ท+ลแก*ท3าวไท3 เราไม*ใยด�อ�นการสมบ�ต� เม4องเวสาล� ว*าต�วเราน�A ไม*รารถนา

๏ ราชท+ตท�Aงส�2 ร�บพระเสาวน�ย/ แล3วกราบท+ลลาออกมาจากว�ง ลงย�งเภตรา ออกส@าเภามา จากพระเว�ยงช�ย

๏ ราชท+ตไปแล3ว จ)2งนางน3องแก3ว เจ3าไม*ใว3ใจร+3ว*าบ#ร� จะม�เหต#ภ�ย จะเก�ดเหต#ใหญ* เท�2ยงแท3แลนา

๏ ให3เร*งข�บต3อน บ3านปSาเม4องดอน กวาดต3อนเข3ามาห�วเม4องน3อยใหญ* อย*าได3อย+*ช3า ข�บไล*เข3ามา อย+*ในพระนคร

๏ เสนาร�บส�2ง แต*งตราล3าล�ง ออกไปกวาดต3อนบ3านนอกเข3ามา เร*งหาหาบคอน บ3านปSาเม4องดอน ข�บต3อนเข3ามา

๏ เกณฑ/นางกษ�ตร�ย/ แสนหน)2งให3ห�ด เร�ยนในว�ชาศ�ลปศาสตร/ ช@านาญศาสตรา เวทย/มนต/คาถา แคล3วคลาดอย+*คง

๏ นางข�ตต�ยราช เร�ยนศ�ลปศาสตร/ ท�Aงแสนพระองค/ช@านาญอาว#ธ ต*อย#ทธรรงค/ ท�Aงอย+*ท�Aงคง ช@านาญสงคราม

41

๏ แสนองค/นงน#ช ในเคร42องส�บประย#ทธ ม�ได3เกรงขามร+3ถ�2ร+3ถ3วน กระบวนสงคราม ชนกลางสนาม ไม*เกรงขามใคร

๏ นางพรมจาร� ส�2งแก*มนตร� ให3กระเวนไปเท�2ยวสอดแนมด+ ศ�ตร+หม+*ภ�ย กองกระเวนไป ส#ดแดนพารา

๏ ในเม4องให3แต*ง ประด�บประแดง ขอบข�ณฑเสมาหอรบเช�งเท�น เน�นเท�นปWนผา ท�2ไหนคร2@าครา เร*งท@าให3ด�

๏ ปWนใหญ*ใส*ปcอม เตร�ยมไว3ให3พร3อม รอบพระบ#ร�ให3บอกไพร*พล พหลมนตร� อย*าให3จรล� ไปหนทางไกล

๏ ว*าพระบ#ร� เม4องของเราน�A เห7นจะม�ภ�ยอย*าให3ม+ลนาย จ�ดจ*ายชาวไพร* ไปหนทางไกล ถ)งสามราตร�

๏ ราชท+ตน�Aนเล*า แต*ออกส@าเภา มาในนท�มาได3เด4อนหน)2ง ถ)งเวสาล� พาก�นท�Aงส�2 เข3าเฝcาทรงธรรม/

ส�2นาย+ลสาร แก*พระภ+บาล กลางธารก@าน�นตามค@าฉายา ส�2งมาท#กอ�น หยาบช3าสากรรจ/20 ตามถ3อยค@านาง

๏ นางว*าท3าวไร ส�2นายท+ลไป ตามถ3อยค@านางถ3อยค@าหยาบคาย มากมายหลายอย*าง ท+ลแจ3งในกลาง เสนามนตร�

๏ กาว�นราชา คร�Aนแจ3งก�จจา โกรธาแสนทว�ด+ด+ล�Aนลม อ�พรมจาร� จะส�Aนช�ว� ย�งไม*ร+3ต�ว

๏ เม42อปากกล3า กล*าวถ3อยค@ามา อวดว*าม�ผ�วท@าอห�งการ/ ไม*มาเกรงกล�ว ก+จะต�ดห�ว เส�ยบไว3ประจาร

๏ ท3าวท@าส�งหนาท กระท4บพระบาท ตบพระห�ตถ/ฉาดฉานโกรธด3วยค@านาง ร2@าประจาร ด�งเพล�งเผาผลาญ ท�2วท�Aงพระกาย

๏ จะยกท�พข�นธ/ จ�บเอาต�วม�น อ�คนปากร3ายต�กนA@าล3างต�น กษ�ตร�ย/ท�Aงหลาย ให3ม�นได3อาย แก*ชาวเม4องหลวง

๏ จ)งม�ชงคา ตร�สแก*เสนา ส�Aนท#กกระทรวงเม4องว�งคล�งนา ว�งหน3าว�งหลวง เกณฑ/ท�พท�Aงปวง มาให3พร3อมก�น

๏ ส�งเวนเกณฑ/ไป ห�วเม4องน3อยใหญ* ท�2ในเขตข�ณฑ/สามหม42นพารา ให3มาพร3อมก�น ทหารต�วกล�2น สรรเอาแต*ด�

๏ เอาแต*ฉกรรจ/ เร�2ยวแรงแข7งข�น เข3าในบาญช�ให3ได3ส�บแปด อ�กโขเภณ� เร*งให3ส�สด� ท@าบาญช�มา

๏ ส�สด�จ*ายเลก เม4องโทเม4องเอก เม4องตร�จ�ตวาเม4องข)Aนเม4องออก เม4องนอกเม4องนา พ�การชรา ส+งอาย#อย*าเอา

๏ เอาแต*ฉกรรจ/ อาจองคงกระพ�น ฟCงแทงไม*เข3าแลเห7นศ�ตร+ ว�2งกร+เข3าเอา เส4อปSาแมวเซา เล4อกเอาแต*ด�

๏ สามหอกเจ7ดหอก ท�2เข3าท�2ออก หลอนหลอกไพร�ย*อมเร4องฤทธ�แรง ก@าแหงฤทธ� กองจ*ายเราน�A เด�นข*าวราชการ

20 เล4อนมาจากค@าว*า ฉกรรจ/

42

๏ เร*งกะเกณฑ/เอา ไอ3พวกหน)2งเล*า ม�นเป0นคนพาลข�Aฉ3อส*อเส�ยด ข�Aเก�ยจข�Aคร3าน ประสมประสาน เข3าอย+*ว�ดวา

๏ ย�งพวกหน)2งเล*า ก�นเหล3าเมาเมา แล3วอวดว�ชาว*าก+ส�น อาพ�ด21ส#รา หอกดาบคมกล3า ไม*ม�ก�นเรา

๏ เห7นได3ท*วงท� ถ3าเขาแล*นหน� ไล*กระโจมเอาคร+ให3ประส�ทธ�a แทงผ�ดไม*เข3า ไอ3พวกหน)2งเล*า อวดความร+3ตน

ปWนน3อยปWนใหญ* ย�งมาเท*าไหร* ให3เป0นห*าฝนเข3าแอบต3นไม3 ม�ได3ถ+กตน ก+ได3ประจญ มาแล3วหลายท�

๏ ย�งพวกหน)2งเล*า ม�นเป0นคนเก*า ก@าบ�งม�นด�ล�กเอาล�บหล�ง ไม*เห7นส�กท� ไอ3คนเหล*าน�A เร*งเกณฑ/ม�นมา

๏ เกณฑ/เอากษ�ตร�ย/ แสนหน)2งส�นท�ด เร*งร�ดโยธาเคร42องศ�ตราส�ประย#ทธ อาว#ธนานา ถ4อเคร42องศาสตรา ให3ครบม4อก�น

๏ ธน+ก@าซาบ22 ถ4อหอกถ4อดาบ โล*เขน23สารพ�นถ4อท�Aงตร�24 กระบ�2เกาท�ณฑ/ โตมร25กวดข�น เกณฑ/ตามกระบวน

ปWนน3อยปWนใหญ* หลาวแหลนแพนไชย ด+ให3สมควรแขกกระบ�2ยาว พวกลาวถ4อทวน พวกจ�นก�บญวน ถ4อง3าวยาวร�

๏ พลช3างพลม3า รถร�ตน/ห�ตถา เสนามนตร�เกณฑ/ถ3วนส�บแปด อ�กโขเภณ�26 พร3อมแล3วมนตร� จ)งกราบท+ลสาร

๏ เกณฑ/ท�พพร3อมแล3ว ขอท+ลพระแก3ว จงทราบพระญานพระยากาว�น ปร�เปรมเกษมส�นต/ สมเด7จภ+บาล ตร�สถามโหรา

๏ ตาโหราจารย/ ด+ในฤกษ/พา ว�นยามเวลาว�นใดค4นใด จะได3ฤกษ/พา จะยกโยธา ยาตราคลาใคล

เม42อน�Aนโหรา ด+ในล�คนา ช�นษาอาการเห7นว*าอ�ตค�ต จ)งท+ลท�ดทาน พระเคราะห/ภ+บาล ร3ายน�กเหล4อใจ

๏ จะเส�ยเดโช โยธาท�Aงหลาย จะถดถอยไปสตร�ข)Aงโกรธ จะท@าโทษภ�ย จะอ�ปราช�ย แต*ไม*มรณา

๏ จะได3ความท#กข/ ไม*ม�ความส#ข จะทนท#กขาปdหน3าจ)2งไป ได3ด�งปรารถนา ปdน�Aยาตรา จะเส�ยท*วงท�

ท3าวทรงพระสรวล ว*าไยไม*ควร สงครามเท*าน�Aโยธาส�บแปด อ�กโขเภณ� อน#ราชบ#ร� จะเป0นจ#ณไป

๏ สามหม42นบ#ร� ยากย�2งกว*าน�A ย�งปราบลงได3ท3าวธรรมข�นต� ฤทธ�เป0นไฉน ศ)กคร�Aงน�Aไซร3 ด�งไปจ�บปลา

21 เสกเหล3าก�นเพ42อให3คงกระพ�น เร�ยกว*า อาพ�ดเหล3า.22 ธน+อาบด3วยยาพ�ษ.23 เขน - เคร42องปmดปcองศ�สตราว#ธ ร+ปกลมคล3ายกระทะ ท@าด3วยโลหะ ด3านหล�งม�ห*วงส@าหร�บสอดแขนและม4อจ�บ ม�กใช3ค+*ก�บดาบหร4อหอก.24 ค@าต�ดมาจาก ตร�ศ+ล.25 อาว#ธส@าหร�บซ�ด, หอกซ�ด, สามง*ามท�2ม�ปลอกร+ปเป0นใบโพสวมอย+*.26 จ@านวนน�บอย*างส+ง ค4อ ๑ ม�ศ+นย/ตาม ๔๒ ต�ว; กองท�พอ�นเด�ยโบราณท�2ม�กระบวนรบพร3อมม+ลตามก@าหนด. ในท�2น�Aน*าจะหมายถ)ง กองท�พท�2ม�กระบวนรบพร3อมม+ล ๑๘ กองท�พ.

43

๏ จะให3ทหาร เข3าบ#กร#กราน ปล3นเอาพาราถ3าจะรบก�น ไม*ท�นพร�บตา ตร�สแล3วจ)2งมา เข3าท�2สระสรง

๏ ทรงส#ค�นธรส หอมฟ#cงปรากฏ ตรลบ27อบองค/ทรงภ+ษาษ�ต ว�จ�ตรบรรจง ส�งวาลย/ท3าวทรง ทองแนมแกมมณ�

มงก#ฏก#ณฑล เล�ศล3นอาภรณ/ สร3อยสนร#จ�สอ�Aงประด�บ ด3วยท�บท�มศร� แต*ล3วนมณ� สร3อยศร�โมรา

๏ ท�บทรวงชายแคลง ร�ศม�ส�แสง จะแข*งส#ร�ยาสอดใส*เนาวร�ตน/ น�Aวพระห�ตถ/ท�Aงซ3ายขวา เสร7จแล3วม�ช3า ส�2งเสนาใน

๏ เร*งให3ท�พหน3า ยกพลโยธา ยาตราคลาใคลออกจากบ#ร� …............. …................ …...............28

ปdกขวาปdกซ3าย ยกกระบ�ตร29เก�ยกกาย30 ม#*งหมายไพร�แมวเซา31เส4อปSา32 แกล3วกล3าฤทธ� กองแสนคนด� ยกไปตามก�น

ฉบ�ง ๑๖๏ เม42อน�Aนกาว�นทรงธรรม/ เสด7จข)Aนเกย33พล�น

จ)2งทรงพญาคชสารเกณฑ/ห�ด34เกณฑ/แห*แดดาน น@าเสด7จภ+บาล

ออกจากพระทวารพารา๏ พวกพลพหลโยธา โห*ร3องสามลา

แล3วมาย�งปWนสามต)งได3ฤกษ/ล�2นฆ3องบ*ห)ง เส�ยงด�งห)2งๆ

แตรส�งข/ประด�งอย+*ว�งเวง๏ คชสารหาญกล3าบ*แกล3ง เงยงากล3าเอง

จะย2@าจะย�สงคราม๏ แกล3วกล3าไม*มาเข7ดขาม ช@านาญสงคราม

จะห�กโหมกระโจมแทงซ)มซาบอาบม�นเร�2ยวแรง ออกไล*ท�2มแทง

พ�ฆาตประหารไพร�๏ ท�Aงแสนกษ�ตรบด� ทรงคชห�ตถ�

ท�Aงแสนพระองค/เสมอก�น

27 ฟ#cง.28 ต3นฉบ�บขาดหหายไป ๓ วรรค (ผ+3ปร�วรรต)29 (โบ) ต@าแหน*งข3าราชการส�งก�ดกระทรวงว�ง ม�หน3าท�2ออกไปประจ@าอย+*ตามห�วเม4องเพ42อสอดส*องอรรถคด�; ต@าแหน*งเจ3าพน�กงานเก�2ยวก�บอรรถคด� ตรงก�บ พน�กงานอ�ยการ หร4อ อ�ยการ

ในปCจจ#บ�น, ยกบ�ตร หร4อ พน�กงานร�กษาพระอ�ยการ ก7เร�ยก; เจ3าหน3าท�2ในการจ�ดหาเคร42องใช3ของทหาร; เข�ยนเป0น ย#กกระบ�ตร ก7ม�.30 กองเสบ�ยง (เป0นส*วนหน)2งในกองท�พ), ห�วหน3าแห*งกองเสบ�ยงน�Aน.31 แมวมอง - กองทหารท�2ม�หน3าท�2คอยเหต#, แมวเซา ก7เร�ยก.32 ผ+3ช*วยพลรบซ)2งม�หน3าท�2สอดแนมเพ42อสน�บสน#นกองทหาร.33 เกย ขนาดเล7กเคล42อนย3ายไปได3 ส@าหร�บเจ3านายใช3เป0นท�2เสด7จข)Aนหร4อลงพาหนะ.34 ทหารล+กหม+*เลกสมท�2ให3ห�ดตามแบบทหารสม�ยใหม*.

44

๏ ซ3ายขวาหน3าหล�งทรงธรรม/ พร3อมด3วยพลข�ณฑ/สะท3านสะเท4อนธรณ�

๏ เร*งร�ดจต#งค/โยธ� มาโดยว�ถ�เด4อนหน)2งก7ถ)งปลายแดน

หย#ดท�พย�Aงพลแสน ต�Aงอย+*ปลายแดนตร�สส�2งเสน�ร�Aพล

ให3เกณฑ/ต�วนายส�2คน ให3ค#มร�Aพลไปรบท�Aงส�2นาย

๏ ไปต�ห�วเม4องท�Aงหลาย อ@ามาตย/ส�2นายก7ไปท�Aงส�2ท�ศา

…................35เท�2ยวตาม บ3านนอกขอก36นาม�ได3จะมาพบคน

เท�2ยวไปท�2วท#กต@าบล ไม*เห7นผ+3คนเห7นแต*เร4อนเหย3าเปล*าดาย

ไม*ร+3เหต#ผลต3นปลาย อ@ามาตย/ส�2นายก7ชวนก�นกล�บมา

๏ กราบท+ลสมเด7จราชา ส�2นายน�Aนาไปเท�2ยวท�2วท#กต@าบล

ม�ได3พบผ+3คน ข3าพเจ3าเท�2ยวค3นส�Aนท�Aงบ3านปSาขาดอน

๏ ท3าวธรรมข�นต�ภ+ธร ท3าวให3กวาดต3อนครอบคร�วเข3าในพารา

พระยากาว�นราชา ได3ฟCงเสนาให3ยกโยธาคลาใคล

๏ กองกระเวนแห*งนางทรามว�ย คอยด+เหต#ภ�ยก7แจ3งว*าพวกไพร�

๏ ยกมาแต*ปSาพงพ� มากมายพ3นท�2เอนกน�บคณนา

จ)งเอาเน4Aอความเข3ามา กราบท+ลราชาแล3วท+ลนางพรมจาร�

ไปตระเวนเห7นในท*วงท� บ�ดน�Aไพร�ข3าศ)กพ�ล)กมาใน

ร�Aพลเกล42อนกล*นในไพร ประมาณน�บได3ส�บแปดอ�กโขเภณ�

35 ต3นฉบ�บขาดหายไปประมาณ ๔ ค@า (ผ+3ปร�วรรต)36 ขอก – ร�ม, ขอบ

45

เม42อน�Aนนางพรมจาร� จ)งม�เสาวน�ย/ให3คนข)Aนเช�งเท�น37

๏ กรวดทรายอย*าละเม�น ลากปWนข)Aนเน�นใส*ไว3ท#กช*องเสมา

ต�Aงกะทะค�2วทรายน�กหนา ให3รอบพาราท�2บนเช�งเท�นก@าแพง

๏ น�2งยามตามเพล�งท#กแห*ง จนรอบก@าแพงให3พร3อมท�Aงเคร42องศาสตรา

๏ ปmดทวารข3ามยามเวลา นายประต+น�Aนนาให3เร*งร�กษาพระทวาร

๏ พระยากาว�นภ+บาล เร*งให3ทหารท�พหน3าให3ยกเข3าไป

ท�บหล�งร�บรนพลไกร ต�ดตามก�นไปบ�ดใจก7ถ)งพารา

ส�2งให3ทหารซ3ายขวา เข3าปล3นพาราเวลาว�นน�Aอย*านาน

เสนาร�บพระโองการ บรรดาทหารร�บรนเข3าปล3นพระนคร

๏ ช3างม3าโยธาสลอน อาสาภ+ธรปล3นนครท�นใจ

๏ ย4นเขย*งปdนก@าแพงข)Aนไป บ3างย�งปWนไปบ3างไปต�ตรงพระนครทวาร

๏ โยธาแห*งนางเยาวมาลย/ ร�กษาหน3าด*านท�2บนเช�งเท�นพารา

ขวาซ3ายโปรยปรายลงมา ถ+กต3องโยธาม�อาจท�2จะเข3าไป

บ3างท�Aงย�งปWนน3อยใหญ* ปdนก@าแพงข)Aนไปม�ได3ถอยหล�งออกมา

๏ คนบนเช�งเท�นแน*นหนา นA@าร3อนก3อนศ�ลาบ3างท�Aงบ3างสาดว#*นวาย

ถ+กต3องโยธาท�Aงหลาย อกคว2@าถล@าหงายถลอกถลากท�Aงตน

ไม*อาจจะต3านทานทน กล�บมาบ�ดดลจ)2งท+ลแก*ท3าวภ+ม�

โยธาท3าวธรรมข�นต� ม�นม�ฤทธ�แกล3วกล3าสามารถเหล4อใจ

37 ท�2ด�นท�2พ+นส+งข)Aนเป0นเช�งของปcอมปราการ, พ4Aนท�2ว*างภายในปcอมส@าหร�บให3ทหารข)Aนไปอย+*ตรวจการณ/หร4อต*อส+3ข3าศ)ก.

46

รบพ#*งม�ได3หวาดไหว สามลพลไพร*เข3าไปม�ได3กล�บมา

๏ เม42อน�Aนกาว�นราชา กร�Aวโกรธโกรธาจ)งส�2งแก*เสนาใน

เกณฑ/ท�พให3ล3อมเว�ยงไชย ต�Aงค*ายรายไปได3เจ7ดช�Aนม�2งคง

๏ เสนาร�บส�2งพระองค/ ตรวจตราจต#รงค/กองท�พให3ล3อมเว�ยงไชย

ไม*ให3ชาวเม4องคลาไคล ต�Aงค*ายรายไปเจ7ดช�Aนแล3วต�Aงพล�บพลา

คบเพล�งสว*างเวหา แสงเคร42องศาสตราหอกดาบปลาบแปลบอ�มพร38

ส1รางคนางค' ๒๘เม42อน�Aนภ+ม�นทร/ ท*านท3าวกาว�น สมเด7จภ+ธร

ท3าวให3โยธา ล3อมพระนคร รอบแล3วภ+ธร ค*อยส@าราญใจจ)งเอาเช4อกมา เสกด3วยมนตรา พระเวทย/เกร�ยงไกร

ให3เป0นพญา นาคาเต�บใหญ* ส�2งให3เข3าไป ท�2ในบ#ร�ข)Aนอย+*บนปรางค/ จงม�ดเอานาง พรมจาร�

ออกมาให3ได3 เร7วไปบ�ดน�A จงพญานาค� เข3ามาท�นใจ๏ อย+*บนปราสาท เจ3าจ�นทคาด ย�งไม*ไว3ใจ

เอาแก3วท�พย/เนตร อมเข3าท�นใจ พ�จารณาไป เห7นนาคนาค�๏ อย+*บนปราสาท จ)งบอกน#ชนาฏ นางพรมจาร�

ว*าท3าวกาว�น ส@าแดงฤทธ� ใช3พญานาค� มาอย+*ในปรางค/นางพรมจาร� เอาฉลอง พระองค/มา

เสกด3วยพระเวทย/ ว�เศษหน�กหนา เป0นพญาปCกษา ส@าแดงฤทธ�จ�บพญานาคราช ด3วยฤทธ�อ@านาจ ด�งพญาราชส�ห/

คาบเอานาคน�Aน ลงมาท�นท� นางพรมจาร� เอาไม3ต�ลงเดชะพระเวทย/ นาคน�Aนกล�บเพศ เป0นเช4อกค4นคง

นางแก3เวทย/ได3 ด3วยใจประสงค/ แก*นางโฉมยง คร�Aงหน)2งแลนา๏ กาว�นธ�ราช คอยถ3านาคราช ได3สามว�นมา

หาเห7นกล�บไม* หลากใจน�กหนา คนด�จะมา แก3เส�ยซ)2งมนต/๏ จ)งอ*านคาถา บทหน)2งน�Aนมา ให3เป0นห*าฝน

ให3เป0นถ*านเพล�ง ตกลงบ�ดดล ถ+กต3องฝ+งคน ร3อนรนน�กหนา๏ นางอ*านพระมนต/ ให3เป0นห*าฝน พ�ดตกลงมา

ถ+กต3องถ*านไฟ ด�บไปม�ช3า คนท�Aงพารา ค*อยมาส@าราญใจ

38 ฟcา, ท3องฟcา, อากาศ.

47

๏ กาว�นธ�ราช สมเด7จพระบาท มาอ�ปราช�ยได3ถ)งสองคร�Aง คล#3มคล�2งพระท�ย ท3าวค�ดแก3ไข ในพระปCญญา

๏ จ)งให3พลไพร* ไปเก7บใบไม3 มาให3น�กหนาจ)งอ*านพระเวทย/ ว�เศษมนตรา เปSาลงสามครา ให3เป0นเหล4อบย#ง

๏ อ�กท�Aงร�Aน39ร*าน40 เข3ามาประหาร ฝ+งคนท�2วกร#งมากมายไม*น3อย ร3อยฝ+งพ�นฝ+ง ก�ดคนท�2วกร#ง ให3ทนเวทนา

๏ ฝ+งคนท�Aงหลาย ร3อนรนขวนขวาย จะวายช�วาส#มฟWนส#มไฟ ว#*นวายหน�กหนา คนท�Aงพารา ไม*เป0นสมประด�

๏ พาล+กพาหลาน …............41เข3าม*าน เป0นกาฬส�งคล�42

เด7กเด7กตกใจ ร3องไห3ว�2งหน� ชวนก�นอ)งม�2 เข3าม#งว#*นวาย๏ จ)งนางฉายา อ*านพระมนตรา เป0นส�ตว/ท�Aงหลาย

แมลงปอจ�Aงจก คางคกมากมาย ประการส�ตว/ร3าย เหล4อบย#งท�Aงปวง๏ สาปส�Aนส+ญหาย ฝ+งคนท�Aงหลาย ส�Aนท�Aงเม4องหลวง

ค*อยมาเป0นส#ข ส�Aนท�Aงกระทรวง ท�2วเม4องท�Aงปวง ค*อย(มา)ส@าราญกาว�นท3าวไท3 แต*อ�ปราช�ย แพ3แก*นางคราน

ได3ถ)งสามคร�Aง คล#3มคล�2งโทรมซาน ท3าวจ)งอ*าน พระเวทย/คาถาเป0นเมฆอ�นใหญ* ม4ดคล#มกล#มไป ครอบง@าพารา

อาว#ธท�Aงหลาย โรยรายลงมา ถ+กชาวพารา เจ7บปวดมากมาย๏ ลางคนล@าบาก ล3มตายมากมาย ร3อนรนขวนขวาย

ระส�บระสน ม4ดมนใจหาย ร3องไห3ว#*นวาย ท�2วท�Aงกร#งศร�๏ จ)งองค/อ�คเรศ เจ3าเร*งเห7นเหต# ร+3ว*าไพร�

แกล3งเป0นฤทธา มาท�Aงน�A จ)งนางเทว� อ*านพระมนตรา๏ เป0นพาย#ใหญ* พ�ดเมฆหายไป ท�Aงส�2ท�ศา

เป0นลมมาเล*า หอบเอาศาสตรา อาว#ธนานา น�Aนสาบส+ญไปคร�Aนสว*างร#*งเร4อง ชาวบ3านชาวเม4อง ค*อยมาด�ใจ

พระยากาว�น เด4อดด�Aนพระท�ย แต*อ�ปราไชย ค@ารบส�2คร�Aง๏ พระยากาว�น ในใจเด4อดด�Aน แทบส�Aนช�ว�43

แต*อ�ปราช�ย มาได3หลายคร�Aง ม�โองการส�2ง กษ�ตร�ย/แสนองค/๏ เราจะด@าด�น เข3าไปท�Aงส�Aน ในเม4องโดยจง

ผ#ดข)Aนกลางเม4อง ท�Aงแสนพระองค/ จ�บนางโฉมยง อ�พรมจาร�๏ ให3ส�Aนท�Aงน�Aน ท�Aงพระทรงธรรม/ ท3าวธรรมข�นต�

ออกมาให3ได3 จากในกร#งศร� ประหารช�ว� ให3ถ)งความตาย

39 ช42อแมลงพวกต�วบ)2งท�2ม�ขนาดเล7กกว*าแมลงหว�2 ส*วนใหญ*อย+*ในสก#ล Culicoides และ Leptoconops วงศ/ Ceratopogonidae เช*น ชน�ด C. orientalis, L. spinosifrons.40 ช42อหนอนผ�เส4Aอหลายชน�ดและหลายวงศ/ เช*น วงศ/ Arctiidae, Lymantriidae, Lasiocampidae ม�ขนปกคล#มเต7มล@าต�ว เม42อถ+กเข3าจะปล*อยน@Aาพ�ษท@าให3เก�ดอาการแสบร3อนและค�น

เม42อเจร�ญว�ยจะเปล�2ยนเป0นด�กแด3และฟCกออกมาเป0นผ�เส4Aอกลางค4น, บ#3ง ก7เร�ยก. 41 ต3นฉบ�บหายไป ๒ ค@า (ผ+3ปร�วรรต).42 ลมกาฬส�งคล� ค4อ โรคลมชน�ดหน)2งเก�ดข)Aนภายในกาย ม�อาการหน3าม4ด ผ�วหน3าเป0นส�เข�ยวคลA@า.43 ควรเป0น “ช�ว�ง” ตามฉ�นทล�กษณ/ (ผ+3ปร�วรรต).

48

จ)งอ*านพระมนต/ แทรกปฐพ�ดล ลงไปโดยหมายจ)งน@ากษ�ตร�ย/ ท�Aงแสนผ�นผาย พระท�ยท3าวหมาย ผ#ดข)Aนกลางเม4อง

๏ จ�นทคาดภ+เบศว/ อมแก3วท�พย/เนตร อ�นม�ฤทธ�เห7นพระยากาว�น ด@าด�นเข3าเม4อง จ)งบอกบ#ญเร4อง นางพรมจาร�

๏ จ)งนางโฉมศร� ได3ฟCงภ+ม� อ*านเวทย/ด3วยไวเป0นตารางเหล7ก ท�2วพระเว�ยงไชย ม�ให3พวกภ�ย มาท@าย2@าย�

๏ ตารางเหล7กไซร3 ไปท�2วเว�ยงไชย อย+*ในกร#งศร�ส�2งตารางเหล7กไว3 ปcองก�นไพร� จะแยกธรณ� อย*าให3ข)Aนมา

๏ ถ3าแม3นศ�ตร+ฟCน ด3วยพระขรรค/ อย*าขาดคลาดคลาส�2งตารางเหล7กแล3ว นางแก3วกล�บมา เข3าย�งปรางค/ปรา แห*งนางเทว�

๏ กาว�นราชา ท�Aงกษ�ตรา แสนหน)2งโดยม�ด@าด�นเข3ามา ในพระบ#ร� จ)งพระภ+ม� ผ#ดโผล*ข)Aนมา

ปะตารางเหล7ก เต�บใหญ*ไม*เล7ก แต*ล3วนเหล7กคลาจ)งเอาพระขรรค/ ฟาดฟCนม�ช3า ตารางน�Aนา ไม*มาหวาดไหว

๏ ฟาดฟCนหลายท� กาว�นภ+ม� อ*อนเน4Aออ*อนใจพระขรรค/ย�บย*อย ให3น3อยพระท�ย ผ#ดข)Aนไม*ได3 พาก�นกล�บมา

๏ ท@าการท�ไร แต*อ�ปราช�ย ท#กคร�Aงท#กคราให3แตกซ*านไป ท�2ในพารา ถ)งพระราชา อ�นครองบ#ร�

๏ ในสารน�Aนว*า ให3พระผ*านฟcา ท3าวธรรมข�นต�ให3ท3าวตบแต*ง จ�ดแจงโยธ� เราท�Aงสองน�A ชนช3างกลางสนาม

๏ ท�Aงพวกพลข�ณฑ/ ใครด�ได3ก�น อย*าได3เข7ดขามให3คนออกช42อ ล4อชาพระนาม เราสองสงคราม ให3สน#กด3วยก�น

๏ แต*งสารม�ช3า ส*งให3เสนา ถ4อสารไปพล�นเสนาน�Aนเล*า เข3าเฝcาทรงธรรม/ พาก�นจรจรร เข3าส+*ว�งใน

๏ คร�Aนถ)งราชฐาน จ)งบอกอาการ เสนาผ+3ใหญ*เสนาเข3าเฝcา จ)งพาเข3าไป เฝcาพระภ+วน�ย ท3าวธรรมข�นต�

กราบท+ลถวายสาร จ)งพระภ+บาล ร�บเอาด3วยด�ปmjนเกล3าจ�กรพาฬ ทรงอ*านสารศร� ท3าวธรรมข�นต� แจ3งในพระท�ย

๏ แจ3งในสารแล3ว สมเด7จพระแก3ว ให3เสนาในเอาสารไปท+ล แก*นางทรามว�ย เสนาผ+3ใหญ* ร�บเอาสารมา

มาย�งปราสาท เข3าเฝcานางนารถ แล3วถวายสารตราจ)งนางนงเยาว/ ร�บเอาสารมา ทรงอ*านสารตรา แจ3งในพระท�ย

๏ คร�Aนอ*านสารแล3ว จ)งนางน3องแก3ว ส�2งเสนาในให3เกณฑ/โยธา อย*าช3าเร7วไว จะยกออกไป ชนช3างกลางสนาม

๏ นางกษ�ตร�ย/แสนองค/ แกล3วกล3าณรงค/ ออกช42อล4อนามทรงช3างต�วละองค/ ออกต*อสงคราม ชนช3างกลางสนาม ไม*ขามไพร�

๏ พลม3าพลรถ แกล3วกล3าปรากฏ ณรงค/ฤทธ�หยาบช3าสามานต/ ประหารไพร� พลเด�นธรณ� เอาท�2ช@านาญ

49

๏ เอาแต*ฉกรรจ/ อาจองคงกระพ�น สามารถอาจหาญแลเห7นศ�ตร+ หม+*พวกภ�ยพาล ออกร*อต*อต3าน ส+3ก�นกลางแปลง

๏ พลถ4อธน+ คร�Aนเห7นศ�ตร+ ร#กรานผลาญแผลงพลถ4อหอกคร@า ก@าย@าเร�2ยวแรง ออกไล*ท�2มแทง เอาพวกไพร�

๏ โตมรกวดข�น โล*เขนคร�บคร�น ให3ท�นท*วงท�ให3ได3ส�บแปด อ�กโขเภณ� อ�กสามราตร� จะยกออกไป

๏ เสนาร�บส�2ง แต*งช3างพระท�2น�2ง แสนหน)2งโดยไวผ+กเคร42องประด�บ ส@าหร�บช�งช�ย เอามาเตร�ยมไว3 แทบใกล3เกยบ�น

ฉบ�ง ๑๖คร�Aนพร3อมเสกแล3วด3วยพล�น จ)งนางจอมขว�ญ

ก�บแสนนวลนางกษ�ตราเข3าท�2สระสรงทรงทา ประด�บกายา

เคร42องอล�งการ/ผ3าอาภรณ/เกราะนวมสวมองค/บ�งอร ประด�บอาภรณ/

ท�Aงแสนองค/นางกษ�ตราทรงปCญจอาว#ธท�Aงห3า44 ส@าหร�บกษ�ตรา

จะออกชนช3างกลางแปลง๏ ซ3ายขวาหน3าหล�งว�งแวง ถ4อทวนคอยแทง

ต*อแย*งท�2ในกลางสนาม๏ นางพรมจาร�โฉมงาม ทรงเคร42องเร4องอร*าม

แล3วทรงอาว#ธท�Aงปวง๏ พร3อมก�นท�2พระลานหลวง โยธาท�Aงปวง

ส�บแปดอ�กโขเภณ�เม42อน�Aนจ)งนางเทว� ทรงคชสารศร�

ท�Aงนางกษ�ตร�ย/แสนองค/นางข�ต�ยราชโฉมยง ทรงช3างต�วละองค/

ยกจต#รงค/ออกมา๏ นางกษ�ตร�ย/ร�บบร�ร�กษ/โยธา ออกจากพารา

มาย�Aงหน3าค*ายภ+บาล๏ พระยากาว�นแจ3งสาร ว*าพระภ+บาล

ออกมาจากบ#ร�๏ ค�ดว*าท3าวธรรมข�นต� ผ+กคชสารศร�

พระท�2น�2งต�วด�ย�2งยงก�บด3วยกษ�ตร�ย/แสนองค/ ประด�บเคร42องทรง

ส@าหร�บจะส+3สงคราม

44

50

๏ กษ�ตร�ย/แสงองค/ทรงนาม ม�ได3เข7ดขามทรงช3างพระท�2น�2งองค/ละต�ว

๏ ซ)มซาบอาบม�นเมาม�ว ไม*ขามคร3ามกล�วเข3าไล*พ�ฆาตไพร�

พระยากาว�นภ+ม� ทรงคชสารศร�ข�บมนตร�ออกมา

๏ หย#ดท�บย�บย�Aงร�งรา ทอดพระเนตรแลมาก7เห7นนางพรมจาร�

โกรธน�กค4อด�งอ�คค� ด+ด+กษ�ตร�องอาจมาท@าสงคราม

ออกมาชนช3างกลางสนาม ท*านน�Aม�นาม-กรปรากฏช42อไร

๏ เม42อน�Aนนางทรามว�ย บอกแก*ท3าวไท3เราไซร3ช42อว*าพรมจาร�

๏ นางถามว*าพระภ+ม� ยกมาท�Aงน�Aจะปรารถนาส�2งอ�นใด

กาว�นจ)งตอบค@าไป เรายกพลไกรมาร�บพระน3องโฉมศร�

๏ เช�ญน3องไปครองบ#ร� พระก@าน�ลข�นท�มอบให3ส�Aนท�Aงเว�ยงไชย

๏ นางจ)งตอบค@าท3าวไท3 ต�วเราเล*าไซร3ม�ได3จะมาย�นด�

สมบ�ต�เม4องเวสาล� ด#จด�งธ#ล�ย�กเย42อ45อ�นผ*านบาทา

๏ เราไม*ม�วเมาต�ณหา เหม4อนหน)2งพระยากาว�นอ�นเป0นคนหลง

เราม�ผ�วแล3วโดยจง ควรฤาพระองค/จะลามจะลวนกามา

๏ เห7นผ�ดด3วยก�จพระยา จะตกจต#ราอบายภ+ม�ท�Aงส�2

ด3วยตนเป0นคนกาล� เห7นแต*เท*าน�Aจ)งเกณฑ/มนตร�ยกมา

๏ กาว�นได3ย�นวาจา ข)Aงโกรธโกรธาส�2งให3พระยาแสนองค/

๏ ไสช3างเข3ากลางณรงค/ นางกษ�ตร�ย/แสนองค/ข�บช3างเข3าชนส+3ก�น

45 หยากไย*

51

๏ นางพรมจาร�สาวสวรรค/ ก�บพระทรงธรรม/พระยากาว�นราชา

ไสช3างวางว�งเข3ามา จ)งนางฉายาข�บช3างเข3าชนส+3ก�น

พลม3าต*อม3าฆ*าฟCน ร#กรานบ#กบ�2นรบก�นตามพวกอาชา

พลรถต*อรถแกล3วกล3า ต*างคนต*างมาข�บรถร#กร�นฟCนก�น

พลโลโตมรกวดข�น พลง3าวเกาท�ณฑ/ร�บก�นเป0นพวกไป

พลทวนต*อทวนศรไส ท�2มแทงก�นตายเล4อดไหลค4อท*อธารา

พลหอกต*อหอกออกมา ขม�กเขม3นเข*นฆ*าเข3าร#กบ#กไล*ท�2มแทง

พลดาบต*อดาบปลายแสง รบก�นกลางแปลงต*อแย*งรบร�บฆ*าฟCน

พลปWนต*อปWนย4นย�น ช*างย�งช*างฟCนคร4นคร�นสน�2นปฐพ�

แสนกษ�ตร�ร�บร�ดห�ตถ� ร#กรานราว�เข3าต*อประจญชนก�น

แต*เช3าเท*าถ)งสาย�ณห/ แต*ชนช3างก�นส#ร�ย�นก7จวนเวลา

ม�ได3เพล�2ยงพลาดพล�Aงท*า ท�Aงแสนกษ�ตราไม*มาพ*ายแพ3แก*ก�น

จ)งพระยากาว�นทรงธรรม/ เห7นพระส#ร�ย�นตะว�นจวนเวลา

จ)งว*าแก*นางชายา สงครามก�นมาจนพระอาท�ตย/อ�สดง

ม�ได3อ�บปางกลางณรงค/ ส�Aนแสงส#ร�ยงม�ได3เพล�2ยงพลA@าแก*ก�น

เสนาโยธาพลข�ณฑ/ จะแปลกปนก�นไม*ร+3ว*าใครต*อใคร

ควรเราจะลาท�พไป …........................46

ก7เป0นเพลาราตร�๏ เม42อน�Aนนางพรมจาร� ….........................47

เทว�ให3ลาท�พพล�น

46 ต3นฉบ�บขาดหายไป ๑ วรรค.47 ต3นฉบ�บขาดหายไป ๑ วรรค.

52

จ)งส�2งกองท�พท�Aงน�Aน ให3กล�บพลข�ณฑ/ก�บนางท�Aงแสนกษ�ตรา

กล�บเข3าในเม4องพารา กาว�นราชาก7กล�บย�งพล�บพลาไชย

ท3าวค�ดละห3อยน3อยใจ นอนทอดใจใหญ*ฮ)ดฮ�ดข�ดแค3นแสนทว�

๏ ด+ด+อ�พรมจาร� ม�นม�ฤทธ�ย�2งกว*าท�Aงแสนกษ�ตรา

ชนช3างท*ามกลางโยธา ย�งค2@าแก*ตาม�นไว3บ*ได3ถอยหน�

พวกม�นแต*ล3วนกษ�ตร� ออกต*อฤทธ�ในท*ามกลางพย#โยธา

แต*ก+น�Aท@าศ)กมา สามหม42นพาราก7ได3สะดวกท#กเม4อง

คร�Aงน�Aได3ความแค3นเค4อง จะข)Aนไปเม4องก7อายพลโยธา

ค�ดน3อยพระท�ยหน�กหนา ร@าพ)งไปมาคร�Aงน�Aจะไฉน

พระเวทย/อ�นหน)2งเล�ศไกร ก@าบ�งอ�ดใจม�ให3ใครเห7นกายา

ก@าบ�งท�Aงแสนกษ�ตรา เข3าในพาราจ�บเอาอ�พรมจาร�

อ�กท�Aงแสนกษ�ตร� ก@าบ�งม�ดอ�นทร�ย/ม�ดให3ส�Aนท�Aงน�Aน

ส1รางคนางค' ๒๘เม42อน�Aนภ+ม�นทร/ ท3าวกาว�น ร@าจวนหวนห�น

เพลาราตร� เข3าท�2ด3วยพล�น ร@าจวนปSวนปCjน ม�ได3บรรทม๏ เด4อดร3อนร@าคาญ ค4อด�งเพล�งกาฬ เผาผลาญอารมณ/

จะน�2งจะนอน ให3ร3อนระงม ท3าวไม*บรรทม จนร#*งส#ร�ยา๏ คร�Aนว*าร#*งเช3า สมเด7จพระเจ3า ออกหน3าพล�บพลา

แสนกษ�ตร�ย/น�Aนเล*า เข3าเฝcาราชา ท3าวม�ชงคา ตร�สมาท�นใจ๏ เราจะบทจร เข3าปล3นพระนคร ว�นน�Aให3ได3

เราจะก@าล�ง ท�Aงแสนเข3าไป คนท�Aงเว�ยงไชย ไม*เห7นกายาอ*านมนต/ว�เศษ บ�งพระเนตร เหล42อมเข3ามา

คนท�Aงเว�ยงไชย ไม*เห7นกายา ก@าบ�งกษ�ตรา ท�Aงแสนพระองค/๏ เม42อน�Aนพระบาท ทรงธรรม/จ�นทคาด ร@าพ)งโดยจง

พระไม*ใว3ใจ ในการณรงค/ จ)งพระผ+3ทรง เอาแก3วมณ�

53

๏ ค4อดวงท�พย/เนตร อ�นด�ว�เศษ อมเข3าท�นท�จ)งพ�จารณา เห7นว*าไพร� ก@าบ�งกาย� แสนหน)2งเข3ามา

๏ เห7นแล3วม�นาน จ)งบอกนางคราญ ผ+3เป0นบร�จา48

ข3าศ)กท�Aงหลาย บ�งกายเข3ามา นวลนางชายา เห7นแล3วฤาย�ง๏ นางพรมจาร� กราบท+ลสาม� โดยพระท�ยหว�ง

จงพระผ*านเกล3า บอกเล*าให3ฟCง เข3าท�2ก@าบ�ง น3องย�งไม*เห7นเม42อน�Aนจ�นทคาด บอกแก*นางนาฏ ด3วยความจ@าเป0น

จ)งเอาเขฬะ49 ของพระนเรนทร/ ทาตาจ)งเห7น ก@าบ�งเข3ามา๏ จ)งนางโฉมฉาย ร�บเอานA@าลาย ทาเนตรซ3ายขวา

เห7นข3าส)กน�Aน พาก�นเข3ามา เห7นแล3วชายา กราบท+ลพระองค/พระจงโปรดเกล3า แต*ข3าพเจ3า เห7นแล3วโดยจง

โปรดนางกษ�ตร�ย/ ท�Aงแสนพระองค/ ให3นางโฉมยง จงเห7นด3วยก�นได3เป0นเพ42อนค�ด ….....................50 ท@าการท�Aงน�Aน

ให3นางเห7นด3วย จะได3ช*วยก�น ขอพระทรงธรรม/ จงกร#ณาพระโพธ�ส�ตว/เจ3า พระองค/เอา เขฬะน�Aนมา

ทาพระเนตรนาง ท�Aงสองซ3ายขวา แสนนางก�ลยา ทาแล3วพร3อมก�น๏ จ)งนางกษ�ตร�ย/ ได3เห7นถน�ด ได3ซ)2งส@าค�ญ

จ)งอ�ครเรศ อ*านเวทย/ด3วยพล�น ก@าบ�งนางน�Aน ท�Aงแสนก�ลยา๏ นางกษ�ตร�ย/ท�Aงส�Aน เห7นพระยากาว�น ท�Aงแสนกษ�ตรา

นางพรมจาร� เสาวน�ย/มา ให3จ�บกษ�ตรา ม�ดเข3ามาถวาย๏ กาว�นราชา ส@าค�ญส�ญญา ว*าก@าบ�งกาย

พระท�ยค�ดหมายว*าใครไม*เห7น กษ�ตร�ย/ท�Aงหลาย ค*อยก@าบ�งกาย เข3าในพารา๏ ท3าวประมาทไป ส@าค�ญว*าใคร ไม*เห7นกายา

จ)งพากษ�ตร�ย/ แสนหน)2งเข3ามา ร�Aพลโยธา ไม*เห7นท3าวไท3๏ แสนนางกษ�ตร�ย/ คร�Aนเห7นถน�ด กร+ก�นออกไป

นางจ)งจ�บม�ด แสนกษ�ตร�ย/เข3าไว3 แล3วม�ดท3าวไท3 พระยากาว�นช*างผ+กช*างม�ด ท�Aงแสนกษ�ตร�ย/ นางม�ดไว3ส�Aน

จ�บม�ดไพล*หล�ง เต7มท�Aงแผ*นด�น ม�ดท3าวกาว�น เหม4อนด�งผ+กป+พระยากาว�น ส#ดท�2จะด�Aน หายใจพ+พ+

นางกษ�ตร�ย/ม�ดไว3 ได3ความอดส+ คร�Aงน�Aต�วก+ ม�พ3นความตายสงครามท�Aงน�A แพ3กษ�ตร� ค�ดแล3วใจหาย

ท3าวเร*งดาลเด4อด ใครเช4อดคอตาย พระได3ความอาย แก*นางกษ�ตราแสนนางกษ�ตร�ย/ จ�บได3นางม�ด ผ+กจ+งเข3ามา

ด#จนายโคบาล จ+งไปไถนา ตามก�นเข3ามา ในพระบ#ร�

48 หญ�งร�บใช3.49 นA@าลาย.50 ต3นฉบ�บชาดหายไป ๑ วรรค.

54

ตามถนนตลาด ฝ+งคนเกล42อนกลาด ตามด+อ)งม�2เห7นท3าวกาว�น ท@าตาย�บหย� แต*นางกษ�ตร� จ+งท3าวเข3ามา

๏ ลางคนเยาะเย3ย ท3าวกาว�นเอnย คร�Aงน�Aแลนาเหม4อนล�งตกนA@า ท*านจ@าเข3ามา ท�Aงแสนกษ�ตรา ด+หน3าบ�ดส�

๏ นางกษ�ตร�ย/ท�Aงหลาย ม�ดเข3ามาถวาย นางพรมจาร�พระยากาว�น เพ�ยงส�Aนช�ว� เสโท51ภ+ม� โทรมซาบอาบกาย

กษ�ตร�ย/แสนองค/ เห7นนางโฉมยง ประพร�2นขว�ญหายองค/ส�2นร�วร�ว ด3วยกล�วความตาย พลางมาถวาย บ�งคมเทว�

๏ ลางองค/ท+ลเล*า แม*อย+*ห�วเจ3า เจ3าได3โปรดปราน�เกล3ากระหม*อมน�A ขอทานช�ว� ได3ผ�ดคร�Aงน�A ขอร�บพระอาญา

จ)งนางโฉมฉาย เห7นกษ�ตร�ย/ท�Aงหลาย วอนขอโทษานางให3แก*ท*าน แสนกษ�ตรา ถ4อนA@าส�จจา แล3วปล*อยไปเม4อง

๏ กษ�ตร�ย/ท�Aงน�Aน ออกจากโทษท�ณฑ/ บ*ได3แค3นเค4องท�Aงแสนกษ�ตรา ลานางบ#ญเร4อง แล3วกล�บมาเม4อง ท�2อย+*แห*งตน

๏ นางพรมจาร� จ)งถามภ+ม� กาว�นจ#มพลท3าวยกกองท�พ มาจราจล ท3าวจะมาปล3น เอาพระเว�ยงช�ย

๏ เราจะขอถาม ท*านจงแจ3งความ แต*ตามจ)งไปจะเอาเง�นทอง มากน3อยเท*าใด เราจะยกให3 ด�งท3าวปรารถนา

๏ ท3าวกาว�นราชา จ)งท+ลนางนารถ โดยความส�จจาท3าวไม*อ@าพราง แก*นางเลยนา ม�ได3ปรารถนา เอาส�2งอ�นใด

๏ เจ7บด3วยวาจา กล*าวค@าหยาบช3า แล3วด*าส�2งไปร+3ความน�Aนไซร3 ค�2งแค3นพระท�ย จ)งยกพลไพร* มาล3อมบ#ร�

จะจ�บเอาต�ว แม*อย+*ห�ว องค/นางเทว�จะพาเอาไป เม4องไพสาล� ใช3นางเทว� ต*างทาสทาสา

๏ จะให3นางนารถ ต�กนA@าล3างบาท ท�Aงแสนพระยาเจ7บด3วยน3องท3าว มากล*าววาจา ถ3อยค@าร2@าว*า หยาบช3าท#กอ�น

พระราชเทว� จ)งม�เสาวน�ย/ ตร�สลงมาพล�นด+ด+พระยา หยาบช3าสากรรจ/52 จะส�Aนอาส�ญ คร�Aงน�Aค�ดไฉน

๏ ถ3าแม3นบพ�ตร ย�งร�กช�ว�ต กล�วจะบรรล�ยเราน�Aจะโปรด ให3พ3นโทษภ�ย ไม*ให3ท3าวไท3 ถ)งแก*มรณา

๏ ท3าวประมาท ทนงองอาจ สามารถเจรจาจะเอาเราไป ให3ต�กคงคา ล3างพระบาทา กษ�ตร�ย/แสนองค/

๏ ด3วยเวรากรรม ท�2ว*าจะท@า แก*เราโดยจงบ�ดน�Aกรรมน�Aน มาท�นพระองค/ ม�ให3ท3าวปลง ช�พม3วยมรณา

๏ เราไม*เอาโทษ พระยาคนโหด ให3พ3นโทษาจงไปต�กนA@า มาล3างบาทา นางกษ�ตรา ท�Aงแสนพระองค/

51 เหง42อ.52 เล4อนมากจาก ฉกรรจ/.

55

๏ ท3าวกาว�นราช ได3ฟCงนางนารถ พระท�ยอางขนาง53

มานะท3าวไท3 จะตายวายวาง ก+ไม*ไปล3าง ต�นนางแสนองค/แล3วถอยหล�งค�ด เส�ยดายช�ว�ต จะมาปลดปลง

จะไม*ไปล3าง ต�นนางแสนองค/ ช�พจะปลดปลง มอดม3วยมรณา๏ ถ3าแม3นตายไป กว*าจะเก�ดมาได3 ยากน�กยากหนา

เส�ยดายช�ว�ต ค�ดถ)งอาตมา เส�ยดายยศถา ศฤงคารบร�วาร๏ จะท+ลขอ(อา)น#ภาพ ได3ท@าการหยาบ ตามจะโปรดปราน

ท@าผ�ดท@านอง จ)งต3องประจาน ส#ดแต*เยาวมาลย/ จะทรงพระเมตตา๏ นางพรมจาร� เห7นพระร�บสา น#ภาพโทษา

จ)งส�2งมนตร� เสน�ซ3ายขวา ค#มเอาพระยา กาว�นน�Aนไปอ@ามาตย/ท�Aงส�2 ค#มเอาภ+ม� กาว�นท3าวไท3

ลงไปต�กนA@า ข)Aนมาท�นใจ ล3างต�นอรท�ย นางกษ�ตร�ย/แสนองค/พระยากาว�น ต�กนA@าล3างต�น นางอรโฉมยง

นางแกล3งประจาร ทรมานพระองค/ สามเด4อนโดยจง แล3วเอาต�วมา๏ เฝcาออเทว� นางพรมจาร� จ)งม�วาจา

ด+ราบพ�ตร ท@าผ�ดกษ�ตรา จ)งต3องทรมา54 เพราะวาจากรรม๏ เราจะพรรณา จงพระราชา ฟCงแล3วเร*งจ@า

อย*าได3ท@าผ�ด ทศพ�ธราชธรรม จะเป0นบาปกรรม ต�ดตามอาตมา๏ เม42อชาต�น�Aเล*า มาท@าแก*เรา จองเวรเวรา

จ)งบาปก@าน�ล ให3เห7นท�นตา ให3ทนเวทนา ล@าบากพระกาย๏ แต*ว�นน�Aไป จงท*านอย*าได3 จองเวรท�Aงหลาย

บ3านใดเม4องใด อย*าได3ท@าร3าย พลเม4องท�Aงหลาย อย*าได3เด�ยจฉ�นท/๏ ท*านจงกล�บไป ย�งพระเว�ยงไชย ครองไอสวรรค/

อ�นต�วของเรา ไม*เอาโทษท�ณฑ/ จะปล*อยท*านน�Aน ให3พ3นโทษาด3วยนางพยาบาท พระยาอ#ปราช ผ�วเก*าชายา

นางจะยกท�พ ไปล3อมพารา จ�บเอาพระยา ส#ท�ศนจ�กร�ผ�วเก*าน�Aนแล เอานางลอยแพ มาตามนท�

นางค�ดแค3นน�ก ค4อด�งอ�คค� จ)งม�เสาวน�ย/ ตร�สส�2งลงมา๏ ให3พระยากาว�น ข#นนางท�Aงส�Aน ถ4อนA@าส�จจา

แล3วส�2งมนตร� เสน�ซ3ายขวา ให3เกณฑ/โยธา ทหารชาญณรงค/ห�วเม4องน3อยใหญ* หมายเวนเกณฑ/ไป อย*าให3หลอหลง

เคยส+3เคยต*อ ท�2อย+*ท�2คง สามารถอาจอง ย2@าย�สงคราม๏ สองร3อยพระนคร เคยมาแต*ก*อน ช@านาญชาญสนาม

แมวเซาเส4อปSา แกล3วกล3าสงคราม ออกช42อล4อนาม สงครามเช�2ยวชาญเม42อน�Aนมนตร� ร�บพระเสาวน�ย/ ไปเกณฑ/ทหาร

สองร3อยพารา เข3ามาม�นาน ตามนางเยาวมาลย/ ส�2งไปท#กอ�น

53 อาย, ขวยเข�น.54 ทรมาน.

56

๏ นางพรมจาร� จ)งม�เสาวน�ย/ ส�2งพระทรงธรรม/ให3พระยากาว�น กล�บไปไอสวรรค/ แล3วเกณฑ/พลข�ณฑ/ ยกกองท�พมา

๏ เราจะยกไป ล3อมพระเว�ยงไชย อน#กรมพาราเม4องข)Aนเม4องออก เม4องนอกเม4องนา เร*งเกณฑ/เข3ามา ให3ท�นท*วงท�

กาว�นราชา จ)งกราบท+ลลา นางพรมจาร�มาเด4อนหน)2ง ถ)งพระบ#ร� เม4องเวสาล� เข3าส+*ว�งใน

๏ จ)งส�2งเสนา ให3เกณฑ/โยธา อย*าช3าเร7วไวบ�ดน�Aร�บส�2ง ของนางอรท�ย จะยกท�พไป ล3อมพระนคร

๏ ล3อมพระบ#ร� จ�บพระภ+ม� นนทก�จภ+ธรส#ท�ศนจ�กร แค3นน�กแต*ก*อน เร*งเร7วร�บร3อน อย*าได3นอนใจ

ต@ารวจร�บส�2ง ว�2งมาล3าล�ง ส�2งเวรหมายไปน�กการถ4อหมาย แยกย3ายก�นไป เม4องน3อยเม4องใหญ* ท#กท�2วห�วเม4อง

๏ ไปเกณฑ/โยธา พลช3างพลม3า มากมายเน4องนอง55

เกณฑ/แล3วเสร7จสรรพ กองท�พท#กเม4อง ยกก�นเน4องเน4อง มาท#กบ#ร�๏ กองท�พพร3อมแล3ว สมเด7จพระแก3ว กาว�นภ+ม�

จ)งยกโยธา ออกจากบ#ร� ข�บพลมนตร� เร*งร�บก�นมา๏ เด4อนหน)2งอย*าคลาด ถ)งเม4องอน#ราช บ�ดเด�ยวบ*ช3า

ย�บย�Aงกองท�พ อย+*นอกพารา จ)งให3เสนา เข3าเฝcาท+ลสารเสนาผ+3ใหญ* เอาข*าวสารไป กราบท+ลนางคราญ

นางพรมจาร� เทว�แจ3งสาร ว*าพระภ+บาล ยกกองท�พมา๏ ท�พเม4องเวสาล� แปดอ�กโขเภณ� ให3เป0นท�พหน3า

ท�พเม4องอน#ราช องอาจฤทธา แต*ล3วนต�วกล3า ส�บสองอ�กโขเภณ�๏ กองท�พสองเม4อง ก*ายกองนองเน4อง เต7มท3องธรณ�

ได3ถ)งย�2ส�บ อ�กโขเภณ� นางพรมจาร� ย�นด�น�กหนา

ยาน� ๑๑เม42อน�Aนจ�นทคาด เห7นนางนารถอ�ครชายา

จะยกพลโยธา ไปอน#กรมพระนคร๏ เจ3าค�ดแต*ในใจ ต�วก+ไซร3จะไปก*อน

ว*าแล3วพระภ+ธร จ)งไปเฝcาพระภ+ม�๏ เจ3าจ)งกราบท+ล แก*พระยาธรรมข�นต�

ว*าต�วของล+กน�A จะขอลาพระบ�ดา๏ ไปหานาง เทวท�ตส�งขา

จะไปย�งพารา อน#กรมพระนคร๏ จะพบนางท�2เม4องน�Aน จะอย+*ถ3า56นางน�Aนก*อน

กว*าท�พพระภ+ธร นางบ�งอรจะยกไป

55 ควรเป0น “นองเน4อง” ตามฉ�นทล�กษณ/ (ผ+3ปร�วรรต).56 รอ, คอย.

57

ท3าวธรรมข�นต� ฟCงภ+ม�ตร�สปราศร�ยไปก*อนก7ตามใจ ตามพระท�ยเจตนา

๏ เม42อน�Aนจ�นทคาด ได3โอกาสพระบ�ดาจ)งถวายบ�งคมลา กล�บลงมาปราสาทช�ย

ใส*ฉลองพระบาท ภ+วนาทเอาห�ตถ/ขวาจ�บเอาพระขรรค/มา กายส�ทธ�aเร4องฤทธ�

๏ เอาแก3วท�พย/เนตร อ�นว�เศษลA@าโลก�อมเข3าไว3ท�นท� พระภ+ม�เจ3าเหาะไป

๏ บอกแก*นางเทว� พรมจาร�ผ+3ทรามว�ยนางน�Aนก7เข3าใจ ด3วยพระเวทย/อ�นฤทธา

๏ เหาะมาในอากาศ ด3วยอ@านาจหน*อศาสดาว�นเด�ยวถ)งพารา อน#กรมพระบ#ร�

๏ เหาะตรงลงเคหา เร4อนยายปาร�ส#ทธ�สมเด7จพระภ+ม� เข3าไปหายายท�นใจ

๏ เจ3าจ)งม�วาจา ต�วของข3าขออาศ�ยข3ามาแต*เม4องไกล ยายจงได3มาเมตตา

๏ ยายปาร�ส#ทธ� ฟCงภ+ม�กล*าววาจายายแก*น�Aนเมตตา ให3ราชาอย+*อาศ�ย

๏ ว*าแล3วพาเจ3ามา ย�งเคหาบ�ดเด�ยวใจสมเด7จพระภ+วน�ย จ)งจ�ดแจงแต*งเคหา

๏ ตบแต*งให3ม�2นคง แล3วพระองค/สรงคงคายายแก*แต*งโภชนา พระราชาก�นอาหาร

๏ คร�Aนแล3วพระภ+วน�ย อย+*อาศ�ยค*อยส@าราญสมเด7จพระภ+บาล ปรนน�บ�ต�ยายชรา

๏ หาเล�Aยงยายแก*น�Aน เหม4อนก�บเล�Aยงพระมารดาท#กว�นน�ร�นดร/มา หาเล�Aยงก�นตามเข7ญใจ

๏ ค�ดถ)งนางเทว� ในราตร�ว�นน�Aนไซร3เอาแก3วฤทธ�ไกร อมไว3แล3วพ�จารณา

๏ จ)งร+3ว*าหลวงช� นางเทวท�ตส�งขาพร#*งน�Aจะเข3ามา เร4อนยายปาร�ส#ทธ�

๏ คร�Aนว*าร#*งข)Aนเช3า จ)งพระเจ3าจรล�เคร42องประด�บพระภ+ม� ไว3ท�2เร4อนยายชรา

๏ แล3วเสด7จออกไป เท�2ยวไพรม�ได3ช3าเก7บผ�กห�กฟWนมา หาเล�Aยงยายเหม4อนท#กว�น

๏ ว�นน�Aนจ)งหลวงช� เทวท�ตส�งขาน�Aนเจ3าจ)งเข3ามาพล�น หายายปาร�ส#ทธ�

มาถ)งก7เข3าไป ท�2ในเร4อนน�Aนด3วยด�เห7นของพระภ+ม� อ�นวางไว3ในเคหา

58

๏ หลวงช�เจ3าเห7นผ�ด ร@าพ)งค�ดอย+*ไปมาจ)งเห7นพระภ+ษา นางชายาเร*งสงส�ย

๏ ชะรอยว*าผ�วแก3ว เจ3ามาแล3วฤาไฉนร3อยช�2งข)AนฝCjงได3 อดสาต�ดตามเม�ยมา

๏ นางกล�Aนความโศกไว3 ถามยายไปม�ได3ช3าของใครยายน�Aจnา ม�ผ+3ใดมาอาศ�ย

ยายปาร�ส#ทธ� บอกหลวงช�ไปอ�นใดมานพผ+3หน)2งไซร3 มาอาศ�ยได3สามว�น

หลวงช�ได3เน4Aอความ นางจ)งถามมาด3วยพล�นยายก�บมานพน�Aน ร+3จ�กก�นฤาฉ�นใด

๏ ยายไซร3ได3ไถ*ถาม ช42อแลนามเป0นไฉนบ3านเม4องอย+*แห*งไร มาอาศ�ยในเคหา

ยายปาร�ส#ทธ� บอกหลวงช�ม�ได3ช3าเม42อแรกล+กอ*อนมา ยายน�Aมาล4มไป

๏ ยายน�Aม�ได3ถาม โคตรแลนามเลยทรามว�ยมาอย+*ก7อย+*ไป ไม*ร+3จ�กโคตรแลนาม

๏ หลวงช�จ)งว*าเล*า ว*าแม*เฒ*ามาเบาความเป0นไรแม*ไม*ถาม ถ3าเก�ดความไม*พ3นต�ว

๏ ต�วแก*เส�ยเปล*าเปล*า ด+ความเบาหน3าใคร*ห�วไม*ร+3ว*าด�ช�2ว จะพาต�วมรณา

๏ ย*าเฒ*าจ)งว*าไป ต�วเจ3าไซร3ไปเท�2ยวปSาเย7นหน*อยจ)งจะมา ต�วของข3าจะถามด+

๏ นางส�2งก@าช�บไว3 จงถามไถ*ให3ได3ความว*าแล3วนางโฉมงาม ไปอารามม�ได3ช3า

๏ สาย�นต/จ�นทคาด จ)งพระบาทเจ3ากล�บมายายแก*แต*งโภชนา ให3เจ3าฟcาก�นส@าราญ

๏ คร�Aนแล3วจ)งยายเฒ*า ถามพระเจ3าม�ท�นนานเจ3ามาแต*สถาน บ3านแลเม4องอย+*หนใด

๏ ยายน�Aม�ได3ถาม นามกรเจ3าช42อไรมาอย+*ด3วยก�นไซร3 ยายล4มไปม�ได3ถาม

๏ เม42อน�Aนโพธ�ส�ตว/ จ)งร+3อรรถว*านางงามเจ3าแกล3งให3ยายถาม ด3วยนางงามย�งสงส�ย

๏ เจ3าบอกยายชรา มาเภตราแต*เม4องไกลอ�นทปCตถ/พระเว�ยงไชย จะไปเย�2ยมพระเชษฐา

๏ ย�งเม4องกาษ�ตพารา จากพระบาทมานานช3าจ)งใช3ส@าเภามา ในท*ามกลางทางวาร�

๏ เภตรามาอ�บปาง แตกออกกลางชลธ�จ)งต�วของข3าน�A มาพล�ดพรากจากภร�ยา

59

คร�Aนข)Aนได3ถ)งฝCjง จ)งเซซ�งเท�ยวมาเน4Aอความแต*หล�งมา เล*าให3ฟCงท#กประการ

๏ ยายปาร�ส#ทธ� ฟCงภ+ม�ก7แจ3งสารว*าแล3วม�ท�นนาน เข3าในเร4อนแล3วนอนไป

๏ คร�Aนเช3าพระภ+ม� จรล�เข3าในไพรเม42อน�Aนนางทรามว�ย ก7เข3าย�งเคหา

๏ คร�Aงถ)งนางโฉมงาม เจ3าจ)งถามยายชราส�2งไว3วานน�Aนา ยายได3ถามฤาหาไม*

๏ ยายบอกว*าได3ถาม โคตรแลนามม�นแจ3งใจนามกรเจ3าน�Aนไซร3 ช42อจ�นทคาดราชก#มาร

มาแต*เม4องอ�นทปCตถ/ พล�ดเม�ยร�กยอดสงสารในกลางชลธาร ด3วยส@าเภาแตกท@าลาย

๏ นางแจ3งเหต#น�Aนแล3ว ว*าผ�วแก3วตามมาหาจะบอกยายชรา กล�วเน4Aอความจะว#*นไป

๏ นางจ)งกล*าวอ#บาย ไม*ให3ยายน�Aนสงส�ยฉ�นไม*สบายใจ ว*าจะลาพรหมจรรย/

จะส)กออกจากช� ในว�นน�Aเป0นแม*นม�2นไม*สบายมาหลายว�น อดสากล�Aนความร@าคาญ

๏ ยายปาร�ส#ทธ� ฟCงเทว�เจ3ากล*าวสารจ)งว*าแก*นางคราญ เจ3าจะส)กก7ตามใจ

๏ เอาผ3าคชวาร57 ให3นางนารถผ+3ทรามว�ยยายน�Aนไม*เข3าใจ ว*าหน*อไท3ผ�วเม�ยก�น

๏ หลวงช�จ)งออกมา เจ3าไปลาอาจารย/น�Aนแล3วอยากส)กออกด3วยพล�น ลาอาจารย/แล3วออกมา

๏ คร�Aนมาถ)งเร4อนแล3ว จ)งนางแก3วเข3าไปหากราบไหว3ยายชรา เป0นเพลาอ�สดง

๏ นางแต*งโภชนา หาไว3ถ3าพระโฉมยงอ�นประด�ษฐ/บรรจง เอาไว3ถ3าพระราชา

๏ คร�Aนแล3วเก7บง@าไว3 นางเข3าไปม�ได3ช3าซ*อยอย+*ในเคหา เร4อนยายปาร�ส#ทธ�

๏ เพลาเย7นลงแล3ว จ)งพระแก3วจรล�เก7บฟWนผ�กใดก7ตามม� จ)งกล�บมาเร4อนท�นใจ

๏ คร�Aนมาถ)งเคหา พระราชาจ)งข)Aนไปเข3าไปในคร�วไฟ จ)งเสวยโภชนา

๏ เจ3าเห7นส#ธาโภชน/ อ�นเอมโอชรสโอชาร+3ว*านางชายา แต*งไว3ถ3าเป0นม�2นคง

57 ย�งหาความหมายไม*พบ(ผ+3ปร�วรรต)

60

๏ เม42อน�Aนจ)งพระทอง เสวยเคร42องอ�นบรรจงอ�นนางผ+3โฉมยง เจ3าตบแต*งไว3ครบคร�น

๏ เสวยแล3วม�ท�นช3า จ)งเข3าส+*ท�2อย+*น�Aนม4ดด@าลงด3วยพล�น พระทรงธรรม/เจ3าบรรทม

๏ นางเทวท�ตส�งขา ในอ#ราเจ3าเกร�ยมตรมม�ได3จะบรรทม นางปรารมภ/ด3วยภ+ม�

๏ ร@าส*ายให3ร@าส�บ นอนไม*หล�บในราตร�คอยด+ซ)2งท*วงท� ยายหล�บแล3วจะออกมา

เห7นยายปาร�ส#ทธ� กรนพ�Aพ�Aนอนหล�บตาเม42อน�Aนนางชายา ย*องออกมาจากห3องใน

๏ เม42อน�Aนยายชรา ผวาต42นข)Aนท�นใจย)ดเอาข3อม4อไว3 จะไปไหนในราตร�

นางจ)งว*าข3าเจ3า จะไปเบาเส�ยส�กท�ยายห3ามว*าเทว� เจ3าอย*าได3ออกไป

๏ จ)งว*านางชายา ในเคหาน�Aเป0นไรจ@าเพาะจะออกไป พอใจเย�2ยวท�2นอกชาน

๏ นางว*าบ�ดส�ใจ พ+ดอะไรน*าร@าคาญว*าแล3วม�ท�นนาน นางนงคราญเข3าท�2นอน

๏ ค@าน)งถ)งผ�วร�ก อกจะห�กส�กร3อยท*อนม�ได3จะหล�บนอน คอยด+ยายในราตร�

๏ ยายหล�บแล3วบ�ดดล ได3ย�นกรนเป0นหลายท�ยายเฒ*าหล�บค4อผ� นางเทว�ย*องออกมา

๏ นางมาถ)งผ�วแก3ว กราบลงแล3วเจ3าโศกาท+ลห�วของเม�ยอา พระผ*านฟcาไปอย+*ไหน

๏ นางกอดเอาพระบาท จ�นทคาดร2@าพ�ไรกอดก�นแล3วร3องไห3 เพ�ยงบรรล�ยท�Aงสองรา

พ,ราบ(ส1รางคนางค' ๒๘)ท�Aงสองก@าสรด ระทวยทด พ�ลาปโศกา

นางกล�Aนโศกไว3 ถามไถ*ราชา ข)Aนจากคงคา เสด7จไปแห*งใดแต*เม�ยเท�2ยวหา ตามฝCjงคงคา นA@าตาลามไหล

เห7นแต*นA@าเปล*า โศกเศร3าอาล�ย เท�2ยวหาท3าวไท3 มาในพงพ�๏ เม�ยน�Aเท�2ยวหา จนถ)งพารา อน#กรมบ#ร�

จ)งมาพบไร* ยายปาร�ส#ทธ� จ)งต�วเม�ยน�A มาอย+*อาศ�ย๏ พระยาอ#ปราช มาเท�2ยวประ......58 เห7นข3าทรามว�ย

จ)งให3เสนา มาว*าท�นใจ จะร�บเอาไป เป0นพระมเหส�

58 ต3นฉบ�บขาดหายไป ๑ ค@า

61

๏ ข3าเจ3าน�Aไซร3 จ)งหน�ออกไป บวชอย+*เป0นช�ได3ถ)งสามเด4อน มาเร4อนว�นน�A ร+3ข*าวภ+ม� จ)งส)กออกมา

๏ เม42อพระภ+วน�ย เสด7จข)AนฝCjงได3 พระเสด7จไคลคลาไปอย+*แห*งไร จ)งได3ตามมา ขอพระราชา เล*าให3เม�ยฟCง โดยความส�จจ�ง เหม4อนแต*หล�งมา

๏ ยายปาร�ส#ทธ� ค*อยฟWXนสมประด� ผวาต42นม�ช3าคล@าหามารศร� เทวท�ตส�งขา ไม*พบชายา ล#กข)Aนท�นใจ

๏ จ)งตามออกมา เห7นเจ3าสองรา จ)งร3องว*าไปมากอดก�นอย+* ด+หน3าหลากใจ ไม*ร+3ว*าภ�ย จะมาถ)งตน

๏ ร+3ถ)งอ#ปราช ศ�รษะจะขาด ส�Aนท�Aงสองคนจะพาก�นตาย ช�พจะวายชนม/ ท�2ไหนจะพ3น จากพระอาญา

๏ ยายปาร�ส#ทธ� ต�ดพ3อเทว� ด3วยความโกรธางกงกง�2นง�2น ต�วส�2นค4อต�ปลา กล*าวค@าหยาบช3า ด*าว*าท#กอ�น

เจ3าจ�นทคาดน�Aน ม�ใช*อ42นไกล ค4อผ�วของข3าพล�ดพรากก�นมา นานแล3วเหล4อใจ พ)2งมาพบก�บ ว�นน�Aเล*าไซร3 ร3องไห3ร2@าไร นานได3พบก�น

๏ เม42อน�Aนยายเฒ*า ได3ฟCงค@าเจ3า ว*ามาด3วยพล�นยายไม*ร+3เลยนา นางแจ*มจ�นทร/ เจ3าไม*บอกก�น ให3ยายร+3เลยนา

๏ ยายแก*จ)งว*า ข3าขอสมา59 เส�ยเถ�ดทรามว�ยนวลนางจ)งว*า แม*อย*าร3อนใจ ข3าไม*ข)Aงโกรธ ถ4อโทษหาไม* ยายเฒ*าด�ใจ กล�บมาท�2นอน

๏ ท�Aงสองทรามชม ชวนก�นบรรทม ภ�รมย/สมรค*อยอย+*สบาย หายความท#กข/ร3อน ท�Aงสองบ�งอร ค*อยส@าราญใจ

๏ ต�Aงแต*น�Aนมา เจ3าท�Aงสองรา ค*อยอย+*อาศ�ยเล�Aยงยายชรา ประสาเข7ญใจ ว*ายายน�Aนไว3 เหม4อนหน)2งมารดา

๏ ค*อยหาเล�Aยงก�น แต*นางจอมขว�ญ เจ3าส)กออกมาอย+*ในสามว�น ข*าวน�Aนล4อชา ร+3ถ)งพระยา ส#ท�ศนจ�กร�

๏ พระยาอ#ปราช ร+3ว*านางนาฏ ส)กออกจากช�จงให3ไปหา ยายปาร�ส#ทธ� เร*งเร7วบ�ดน�A ไปเอาต�วมา

อ@ามาตย/ร�บส�2ง ว�2งมาล3าล�ง จ)งออกมาหายายปาร�ส#ทธ� จ)งม�วาจา ร�บส�2งให3หา ยายแก*เข3าไป

ยายแก*ชรา ได3ฟCงเสนา ตกเน4Aอตกใจจ�บผ3าห3อยบ*า เข3ามาด3วยไว เสนาพาไป เฝcาพระภ+บาล

๏ พระยาอ#ปราช โองการประกาศ ถามยายบ*นานล+กสาวของยาย ส)กหลายว�นวาน ไม*เอานางคราน เข3ามาให3เรา

ยายเฒ*าท+ลว*า พระราชอาญา ไม*มาพ3นเกล3าล+กผ�วนางม� ม�ใช*ต�วเปล*า ม�ใช*ล+กเต3า เกล3ากระหม*อมเดฉ�น

๏ นางน�Aนพล�ดค+* มาอาศ�ยอย+* หน3าพระภ+บาลพ)2งมาพบก�น ได3สามว�นวาน ส#ดแต*ภ+บาล จะโปรดปราน�

59 ขมา

62

๏ พระยาอ#ปราช ท3าวกร�Aวส�งหนาท ตร�สเปร�Aยงเส�ยงศร�ว*าก+ขอบใจ ยายปาร�ส#ทธ� ส)กล+กจากช� มาให3ม�ผ�ว

ยายท@าท�Aงน�A ส�นไหมจะม� เห7นม�พ3นต�วด3วยว*ายายเฒ*า ให3เจ3าม�ผ�ว ม�ได3เกรงกล�ว พระราชอาญา

๏ เอาโค(อ#)ส#ภราช ม3าส�นธพชาต� คชสารหฤาส�2งละร3อยร3อย ให3เร*งหามา ม�ได3จ�กฆ*า ให3ถ)งความตาย

๏ ทองชมพ+น#ช อ�นงามบร�ส#ทธ�a พ�นหน)2งมาถวายท�Aงแก3วมณ� ร�ศม�พรรณราย ร3อยหน)2งโดยหมาย จ)งจะรอดตน

ถ3าแม3นม�ได3 จะม3วยบรรล�ย ส�Aนท�Aงสามคนไปเถ�ดยายเอย บอกล+กเขยตน ให3เร*งขวายขวน ของท�Aงปวงมา

๏ ยายปาร�ส#ทธ� ลาพระภ+ม� ออกมาม�ช3าต�อกชกห�ว โอ3ต�วก+อ3า จะม3วยมรณา ในคราคร�Aงน�A

ทองชมพ+น#ช อ�นงามบร�ส#ทธ�a ท�2ไหนจะม�ช3างม3าว�วควาย ท�Aงแก3วมณ� ยายปาร�ส#ทธ� ร2@าไรไปมา

๏ ว*ากรรมเอnยกรรม ก+น�Aได3ท@า เป0นฉ�นใดนาก@าสรดโศกา ไม*วายนA@าตา มาถ)งเคหา โศการ2@าไร

๏ จ)งพระโพธ�ส�ตว/ เห7นยายโทมน�ส ว*าแม*เป0นไรยายแก*บอกความ งามท�Aงห3าไร* ต3องปร�บต3องไหม เพราะใครเล*านา

๏ พระยาส#ท�ศน/ ข#*นข3องหมองข�ด ด3วยนางชายาว*าม�ผ�วใหม* ภ+วน�ยโกรธา ท3าวปร�บไหมมา มากมายเหล4อใจ

โคอ#ส#ภราช ม3าส�นธพชาต� ห�ตถ�เล�ศไกรก�บทองพ�นหน)2ง จะได3มาแต*ไหน แก3วมณ�ใส ส�งสร3อยท#กอ�น

พระโพธ�ส�ตว/ พระจ)งบอกอรรถ แก*ยายด3วยพล�นตกน�กงานข3า แม*อย*าโศกศ�ลย/ ก�บของเท*าน�Aน ท#กข/ร3อนอะไร

๏ ว*าแล3วภ+เบศวร/ เอาแก3วท�พย/เนตร อมเข3าด3วยไว3จ)งพระราชา พ�จารณา ไปเห7นถA@าอ�นใหญ* ในปSาห�มพานต/

อ�นว*าถA@าน�Aน ห�ตถ�ฉ�ทท�นต/ พระยาคชสารแม*นA@าอ�ศวราช ชาต�อาชาชาญ ในปSาห�มพานต/ เห7นส�Aนท#กอ�น

๏ เห7นท�Aงคงคา แม*นA@าโกรธา ท�2โคอย+*น�Aนเห7นแก3วมณ� ม�อย+*ครามคร�น ท�2บรรพตน�Aน ล3วนแก3วมณ�

๏ เห7นทองน�Aนนา อย+*ใต3ต3นหว3า แต*ล3วนทองด�ล3วนชมพ+น#ช บร�ส#ทธ�aใสศร� เห7นแล3วพ�นปd ย�นด�หน�กหนา

ยาน� ๑๑เม42อน�Aนโพธ�ส�ตว/ เห7นถน�ดแล3วแก*ตา

จ)งเอาพระขรรค/มา พระราชาน)กในใจ๏ เป0นโรงอาชาชาญ โรงคชสารอ�นเต�บใหญ*

โรงโคน�Aนเล*าไซร3 ท�Aงสามโรงแล3วพร3อมก�น

63

๏ จ)งใส*ฉลองพระบาท เจ3าจ�นทคาดเหาะผายผ�นบ*ายหน3ามาด3วยพล�น จ@าเพาะปSาพระห�มพานต/

๏ เหาะลงถA@าฉ�ทท�นต/ น@าช3างน�Aนมาม�นานไว3โรงแล3วภ+บาล เหาะไปน@าอาชามา

๏ เอามาใส*โรงไว3 แล3วเหาะไปม�ได3ช3าน@าเอาโคน�Aนมา ใส*โรงไว3จ)งผ�นผาย

๏ แล3วเจ3าเหาะกล�บไป ย�งปSาใหญ*โดยใจหมายน@าเอาแก3วท�Aงหลาย เอามาไว3ในเคหา

เหาะไปโดยใจปอง น@าเอาทองได3ม�ช3าเอามาไว3ในเคหา ครบส�Aนแล3วบ�ดเด�hยวดล

๏ อาน#ภาพพระโพธ�ส�ตว/ จะได3ตร�สโปรดฝ+งคนด3วยหน*อทศพล เจ3าได3สร3างพระบารม�

๏ น@าเอามาไว3พร3อมแล3ว จ)งพระแก3วบอกด3วยด�ให3ยายปาร�ส#ทธ� เข3าไปท+ลพระราชา

๏ ว*าของท�Aงน�Aไซร3 ได3พร3อมก�นแล3วนะยายอาบ�ดน�Aนยายชรา เห7นแก*ตาแล3วด�ใจ

จ�บผ3าข)Aนห3อยบ*า แล3วเข3ามาท+ลท3าวไท3ส�2งของต3องปร�บไหม ท�Aงห�ตถ�แลอาชา

๏ ท�Aงโคอ#ส#ภราชน�Aน ท�Aงส#วรรณพลม�2งม3าอ�กท�Aงแก3วจ�นดา ร3อยหน)2งข3าขอถวาย

๏ พระยาอ#ปราช จ)งพระบาทกล*าวภ�ปรายขอบใจล+กเขยยาย เพ42อนอดสาไปหามา

๏ ว*าแล3วม�ท�นนาน ส�2งน�กงานท�Aงซ3ายขวาไปด3วยยายชรา ร�บเอาท#กส�2งอ�น

๏ เม42อน�Aนพน�กงาน ลาภ+บาลมาด3วยพล�นคร�Aนได3เป0นส@าค�ญ กรมช3างวางเข3าไป

๏ นายช3างเปmดทวาร เห7นคชสารอย+*ไสวเห7นผ�ดพ�น�จไป ด�งช3างในเม4องสวรรค/

๏ เห7นแล3วม�ท�นนาน จ)งคชสารเหาะไปพล�นนายช3างเห7นส@าค�ญ เหาะไปส�Aนก7หลากใจ

นายมาเปmดโรงม3า เห7นอาชาเต7มโรงในแต*ล3วนอาชาไนย ด�2งม�2งม3าเม4องสวรรค/

๏ นายม3าก7ด�ใจ ตรงเข3าไปจ�บม3าน�Aนม3าเหาะไปด3วยพล�น ส�Aนท�Aงน�Aนไม*หลอหลง

นายส�นธพชาต� เห7นประหลาดด+พ�ศวงม3าเหาะไปโดยจง นายม3าทรงก7ตกใจ

๏ เม42อน�Aนนายโคบาล เปmดทวารน�Aนเข3าไปแลเห7นโคน�Aนไซร3 แต*ละต�วงามย�2งยง

64

๏ พอเห7นบ�ดเด�hยวใจ มาเหาะไปส�Aนท�Aงโรงนายโคมาโงยงง เร*งส�งส�ยเป0นหน�กหนา

นายคล�งท�Aงสองน�Aน ร�บทองพล�นแล3วผ�นผายพาก�นท�Aงห3านาย กล�บมาเฝcาพระราชา

๏ กราบท+ลพระภ+เบศวร/ ว*าอาเพศเป0นหน�กหนาสามนายน�2เล*านา เปmดประต+โรงท�นใจ

๏ เปmดโรงคชสาร ช3างเหาะทยานไปด3วยไวเปmดโรงอาชาไนย ม3าเหาะไปในเวหา

๏ เปmดโรงอ#ส#ภราช เหาะเผ*นผาดคลาดคลาเหาะไปในเวหา ข3าพเจ3าเห7นหลากใจ

ได3แต*ส�2งท�Aงสอง แก3วแลทองอ�นส#กใสมาถวายแก*ท3าวไท3 ขอจงทราบพระบาทา

จ)งพระยาอ#ปราช ฟCงอ@ามาตย/ท+ลก�จจาสมเด7จพระราชา พ�จารณาด+มณ�

๏ ท�Aงทองชมพ+

สม#ดไทยจบเพ�ยงเท*าน�A