1

การบรหารยาแกผปวย

การใหยาแกผปวยมหลายวธ เชน ทางปาก ใหโดยการฉด ใหทางหลอดเลอดดา ใหทางผวหนง

การฉดยาโดยทวไปในการรกษาพยาบาล ม 4 วธ

1. การฉดยาเขากลามเนอ (intramuscular injection)

2. การฉดยาเขาใตผวหนง (subcutaneous injection)

3. การฉดยาเขาหลอดเลอดดา (intravenous injection)

4. การฉดยาเขาผวหนง (intradermal injection)

ในทนจะกลาวถงการฉดยาเขากลามเนอ และฉดยาเขาหลอดเลอดดา กอนทจะทาการฉดยา

จะตองเตรยมยาใหพรอม เตรยมผปวย และอปกรณใหพรอม รวมถงระวงอนตรายทอาจจะเกดขนกบ

ผปวยจากการฉดยา

การฉดยา เปนการฉดสารทเปนของเหลวเขาไปในเนอเยอ หลอดเลอด หรอชองในรางกาย การฉดยา

เปนการใหยาทไดผลเรว แตมวธการทยงยาก สนเปลอง เสยงตออนตราย ดงนนการใหยาวธนจง

กระทาเมอจาเปน และเมอไมสามารถใหโดยวธอนได

วตถประสงค

1. เพอการรกษา

2. เพอใหภมคมกนโรค

3. เพอทดสอบการแพยาและสารบางชนด

4. เพอวนจฉยโรค

อนตรายจากการฉดยา

1. การใหยาผด (ผดชนด ผดขนาด ผดตวผปวย ผดวถทาง ผดเวลา)

2. การทาลายเสนประสาท

3. การเปลยนแปลงของเนอเยอ

4. การตดเชอ

5. การแพยา

6. การไมเขากนของยา

7. ความกลวและความเจบปวด

2

นอกจากจะตองระวงอนตรายทอาจเกดกบผปวยแลว ผฉดยาเองตองระวงอนตรายทอาจจะ

เกดกบผฉดดวยคอ

1. ระวงมใหยาฉดถกตองผวหนง 2. ระวงหลอดยาบาดมอ

3. ระวงเขมฉดยาทมแทงผวหนง 4. ถามบาดแผลควรสวมถงมอ ขณะฉดยาเพอปองกนโรคตดตอทางเลอด

การฉดยาเปนกระบวนการทประกอบดวย 2 ขนตอนใหญคอ I. การจดเตรยมยา

II. การฉดยา

การจดเตรยมยา วตถประสงค

1. เพอใหยาอยในสภาพทพรอมและเหมาะสมสาหรบนาไปฉดได 2. เพอใหผปวยไดยาฉดทถกชนดและขนาด

3. เพอใหผปวยไดยาฉดทสะอาดปราศจากเชอ อปกรณ 1. ยาทตองการฉด

2. กระบอกฉดยาขนาดตาง ๆ

3. เขมฉดยาขนาดตาง ๆ (ดงตารางท 1)

4. อบใสสาลชบ antiseptic solution เชน 70% alcohol

5. Transfer forceps

6. ใบเลอยหลอดยา

7. ชามรปไต 1-2 ใบ สาหรบเครองมอทจะทง 1 ใบ และสาหรบใสเครองมอทจะนาไปใชอก

1 ใบ

8. ถาดสาหรบวางกระบอกฉดยาทบรรจยาฉดแลว

9. ถาเปนยาฉดชนดผง ตองเตรยมตวทาละลายเพมอก เชน นากลน, นาเกลอ

(Physiological saline solution)

3

ตารางท 1 แสดงขนาดและความยาวของเขมฉดยาตามวตถประสงคการใช วตถประสงคการใช เบอร ความยาว (นว)

ดดยา ละลายยา 18 – 20 1 – 1 ½

ฉดยาเขาผวหนง 25 – 27 3/8 – ½

ฉดยาเขาใตผวหนง 23 – 25 ½ - 5/8

ฉดยาเขากลามเนอสาหรบผใหญ 20 – 23 1 – 2 ½ ฉดยาเขากลามเนอสาหรบทารกและเดกเลก 25 – 27 ½ – 1 ฉดยาเขาหลอดเลอดดา 18 – 23 1 ½

ยาฉด ยาสาหรบฉดจะบรรจอยในภาชนะบรรจทเปนหลอด (ampule) และขวด (vial) ยาทบรรจใน

หลอดจะเปนยานาซงใชฉดครงเดยว (single dose) ถาใชไมหมดตองทงไป เพราะเมอหลอดยาถก

หกแลวจะไมสามารถรกษาใหอยในสภาพปราศจากเชอได หลอดยาทมวงสรอบคอหลอดยา แสดงวา

หลอดยานนจะหกไดงายไมตองใชเลอย

ยาทบรรจในขวดจะมทงชนดทเปนผงและยานา มทงแบบ single dose และ multidose ยา

ทเปนผงจะมความคงตวตา จกขวดจะเปนยางและมแผนโลหะยดรอบรมขอบจกยางไวกบปากขวด

สวนกลางของจกยางจะบางเพอใหงายตอการแทงเขม ตรงสวนกลางของจกยางจะมแผนโลหะหรอ

ฝาพลาสตกปดไวอกครงหนงกอนดดยาออกจากขวดตองเปดแผนโลหะหรอฝาพลาสตกออก

บนหลอดยาหรอขวดยาจะมชอยา ปรมาณยา วถทางใหยา วนหมดอายของยาอย ยาฉด

บางชนดทเปนผง จะบอกชอ และปรมาณของตวทาละลายยาไวดวย

กระบอกฉดยา (Syringe) มหลายขนาดตงแต 0.5-50 cc. ประกอบดวย 2 สวนคอ กระบอก (barrel) ซงมปลาย (tip)

ทมขนาดสวมไดพอดกบหวเขมฉดยา สวนทสองคอ ลกสบ (plunger) กระบอกฉดยาจะมทงชนดทา

ดวยแกวซงสามารถนาไปทาใหปราศจากเชอ และนากลบมาใชไดอก สวนอกชนดหนงทาดวย

พลาสตกซงใชแลวทง

กระบอกฉดยาททาดวยแกวเมอลางสะอาดแลวและทาใหแหงจะหอดวยผา 2 ชน แยกลกสบ

และกระบอกออกจากกน หอสวนทเปนกระบอกไวนอกสด เพราะเปนสวนทจบตองได ในการเปดหอ

กระบอกฉดยาตองระวงไมใหปนเปอน และใหรกษาดานในผาหอเพอใชปรองกระบอกฉดยาท

จดเตรยมยาเสรจแลว

4

เขมฉดยา เขมฉดยาสวนมากทาจาก stainless steel และเปนชนดใชครงเดยว (disposable) เขมฉด

ยา ประกอบดวย 3 สวน คอ หวเขม (hub) ซงมขนาดพอดกบปลายกระบอกฉดยา, ตวเขม (shaft)

เปนสวนทตอจากหวเขม และสวนสดทายคอปลายเขม (bevel or slanted tip)

สวนบรเวณหวเขมสามารถจบตองไดขณะทาใหหวเขมและปลายหลอดฉดยายดตดกน แต

สวนของตวเขมและปลายเขมจบตองไมไดตองรกษาสภาวะปราศจากเชอไว ดงนนสวนปลายเขม

และตวเขมจะมปลอกพลาสตกครอบไว และเขมทมปลอกพลาสตกครอบไวจะบรรจอยในซองอกครง

หนงเพอรกษาสภาวะปราศจากเชอไว

เขมฉดยาจะมขนาดและความยาวเพอใหเลอกใชไดตามวตถประสงค ดงตารางท 1

ขนเตรยมการ

1. ซกถามประวตการแพยาของผปวย

2. อานและตรวจสอบรายละเอยดบนขวดยาหรอหลอดยาเกยวกบชอยา, วถทางการใหยา,

วนหมดอายของยา (Exp. date)

3. ศกษาเกยวกบขนาด ฤทธขางเคยง วธละลายยาในกรณเปนยาผง

4. คานวณปรมาณยาฉดทผปวยควรไดรบอยางถกตอง 5. ดแลบรเวณสาหรบเตรยมยาใหสะอาด แหง มแสงสวางเพยงพอ

6. ตรวจดความพรอมของเครองมอเครองใช 7. ลางมอใหสะอาด เชดมอ

วธเตรยมยาฉดจากยานาบรรจหลอด (Ampule)

1. ทาความสะอาดรอบคอหลอดยา และใบเลอยดวยสาลชบอลกอฮอล 70%

2. เลอยรอบคอหลอดยาพอเปนรอย โดยคลสาลชบอลกอฮอลรองหลงคอหลอดยา ถามยา

คางอยเหนอคอหลอดยาตองไลยาลงไปอยสวนใตคอหลอดยา ถาหลอดยามแถบสทคอหลอดยาไม

จาเปนตองเลอยคอหลอดยา

3. เชดรอบคอหลอดยาดวยสาลชบอลกอฮอล 4. คลสาลชบอลกอฮอล หรอกอซทผานการฆาเชอโรคแลวหมรอบบรเวณคอหลอดยาเพอ

ปองกนหลอดยาทหกปลายแลวบาดนวมอ แลวทาการหกหลอดยา วางหลอดยาทหกปลายแลวใน

บรเวณทไมถกปนเปอน

5. แกหอกระบอกฉดยาโดยระวงมใหเกดการปนเปอน

6. สวมหวเขมสาหรบดดยาเขากบปลายกระบอกฉดยา บดหวเขมใหแนนพอประมาณ

7. ถอดปลอกเขมออก จบหลอดยาดวยมอขางทไมถนด ถอกระบอกฉดยาดวยมอขางท

ถนด สอดเขมเขาหลอดยา ระวงมใหเขมสมผสกบดานนอกและปากหลอดยา

5

8. เอยงหลอดยาใหปลายตดเขมจมในนายา ดดยาตามจานวนทตองการ

9. ตรวจสอบชอยาบนหลอดยาอกครงหนงกอนทงหลอดยา

10. เปลยนเขมใหม เลอกขนาด และความยาวทเหมาะสมสาหรบการฉดยานน ๆ

11. ถาเตรยมยาสาหรบฉดผปวยหลายคนหรอหลายชนดพรอมกน ควรวางกระบอกฉดยาท

เตรยมยาแลวบนถาดทมผาสะอาดปรอง และมการดยาแนบกระบอกฉดยาไวเพอปองกนการนายา

ผดชนดไปฉดใหผปวย

วธเตรยมยาฉดจากยานาบรรจขวด (Vial)

1. เขยาขวดยาเบา ๆ ใหยาเขากน

2. ทาความสะอาดจกขวดยาดวยสาลชบอลกอฮอล 70% โดยวธหมนจากจดทแทงเขมวน

ออกดานนอกจนถงคอขวดยา (ถามแผนโลหะปดอยบนจกยางใหดงออกแลวทาความสะอาดอกครง

หนง) ปลอยใหอลกอฮอลแหง

3. แกหอกระบอกฉดยาโดยระวงมใหเกดการปนเปอน

4. สวมหวเขมสาหรบดดยาเขากบปลายกระบอกฉดยา บดหวเขมใหแนนพอประมาณ

5. ถอดปลอกเขมออก ดดอากาศเขากระบอกฉดยาเทาปรมาณยาทตองการ

6. แทงเขมเขาจกยางใชนวหวแมมอดนลกสบใหอากาศเขาขวดยาจนหมด

7. ควาขวดยาลง โดยใหนวดนลกสบอย ปรบใหปลายตดเขมอยในนายา

8. คอย ๆ ปลอยนวทดนลกสบออก นายาจากขวดจะไหลเขามาในกระบอกฉดยา เมอได

ยาครบตามปรมาณทตองการ ถอนเขมและกระบอกฉดยาออกจากจกขวดยา

9. ตรวจสอบชอยาบนขวดยาอกครงหนง 10. เปลยนเขมใหม เลอกขนาด และความยาวทเหมาะสมสาหรบการฉดยานน ๆ

11. หากเตรยมยาสาหรบฉดผปวยหลายคน หรอหลายชนดพรอมกน ควรวางกระบอกฉดยา

(ทเตรยมยาแลว) บนถาดทมผาสะอาดปรอง และแนบการดยาไวเพอปองกนการนายาผดชนดไปฉด

ใหผปวย

วธเตรยมยาฉดจากยาผงบรรจขวด (วธละลายยา)

1. ตรวจดตวทาละลาย (นากลนหรอนาเกลอ) วามฝนผงหรอไม โดยควาขวดยกสองด หาก

มฝนผง ไมควรนามาใช

2. ทาความสะอาดจกขวดตวทาละลาย และจกขวดยาดวยสาลชบอลกอฮอล 70% จนถง

คอขวด ปลอยใหอลกอฮอลแหง

3. ดดตวทาละลายตามปรมาณทตองการ ดวยวธเดยวกบการเตรยมยาฉดจากยานาบรรจขวด เมอไดตวทาละลายแลวใหฉดตวทาละลายเขาในขวดยาผง โดยแทงเขมเขาจกขวดยาแลวดน

6

ลกสบ ใหตวทาละลายเขาไปในขวดยางจนหมด หลงจากนนปลอยนวทดนลกสบออก อากาศทถก

แทนทดวยตวทาละลายจะเขามาในกระบอกฉดยาจนหมด ความดนในขวดยาจะเทากบความดนใน

บรรยากาศ

4. ถอนเขม และกระบอกฉดยาออกจากขวดยา นาปลอกเขมทถอดออกมาสวมครอบเขม

ไว

5. เขยาขวด ใหตวทาละลาย ละลายผงจนหมดเปนเนอเดยวกน

6. ทาความสะอาดจกขวดยาอกครงดวยสาลชบอลกอฮอล ปลอยใหอลกอฮอลแหง 7. ใชกระบอกฉดยาพรอมเขมชดเดม ดดยาออกจากขวดตามปรมาณทตองการดวยวธ

เดยวกบการเตรยมยาฉดจากยานาบรรจขวด

8. หากยาทละลายแลวใชไมหมด และมอายทจะเกบไวใชได ใหเขยนฉลากตดขวดไว

เกยวกบความเขมขนของยา วน เดอน ปทละลาย ผละลาย และเกบยาไวในททเหมาะสมตามสลาก

ยาทแนบมากบยา

วธฉดยา วตถประสงค

1. เพอใหผปวยไดรบยาทถกตอง (ถกชนด ถกวถทาง ถกขนาด)

2. เพอปองกนอนตรายทจะเกดขนกบผปวยอนเนองจากการฉดยา อปกรณ 1. ยาทเตรยมไว 2. อบสาลชบอลกอฮอล 70%

3. Transfer forceps

4. ชามรปไต 2 ใบ

5. สายรดหามเลอด (tourniquet) สาหรบเวลาฉดยาเขาหลอดเลอดดา

หมายเหต : เครองใชดงกลาวอาจจดใสถาดปผาสะอาด หรอโตะเลกเลอนได ขนเตรยมการ

1. ตรวจความพรอมของเครองใช 2. ถามชอ – สกลของผปวย รวมถงประวตการแพยา

3. อธบายใหผปวยเขาใจ

4. เลอกบรเวณสาหรบฉดยา ควรหลกเลยงการฉดยาในบรเวณทมการอกเสบ ชาบวม เปน

แผล มกอนแขง หรอเปนอมพาต

5. จดทาและเสอผาผปวย เปดบรเวณทจะฉดยาใหกวางพอ หากเปนบรเวณทไมควร

เปดเผย ควรปดประตหรอกนมาน

6. ลางมอใหสะอาด ใสถงมอ

7

วธการฉดยาเขากลามเนอ (Intramuscular injection) การฉดยาเขากลามเนอ ยาจะถกดดซมเรวเพราะมเลอดมาเลยงมาก แตอาจจะเกดอนตราย

ตอเสนประสาทหรอฉดเขาหลอดเลอดได เนองจากกลามเนอเปนเนอเยอททนตอการระคายเคองไดด

ยาทมความเหนยวขน และระคายเคองตอเนอเยอ หรอมสวนผสมของนามนกสามารถฉดเขา

กลามเนอได

1. หาบรเวณสาหรบฉดยา

บรเวณสาหรบฉดยาเขากลามเนอมดงน

ก. Deltoid muscle (กลามเนอตนแขน)

ข. Gluteal muscle (กลามเนอสะโพก)

- Ventrogluteal muscle (กลามเนอสะโพกสวนหนา)

- Dorsogluteal muscle (กลามเนอสะโพกสวนหลง

ค. Vastus lateralis muscle (กลามเนอหนาขา)

1.1 วธหาบรเวณฉดยาเขากลามเนอตนแขน (Deltoid muscle)

บรเวณทอยตากวาขอบลางของ acromion process 2 นว เปนบรเวณทมกลามเนอมาก

ควรฉดบรเวณสวนกลางของกลามเนอ ซงมขอบเขตเปนรปสามเหลยม

1.2 วธหาบรเวณฉดยาเขากลามเนอสะโพก (Gluteal muscle)

วธท 1 แบงสะโพกออกเปน 3 สวน

ใช landmark 2 แหง คอ Anterior superior iliac spine และ Coccyx ลากเสน

สมมตระหวาง 2 จด แบงเสนสมมตออกเปน 3 สวนเทา ๆ กน ตาแหนงทฉดยาไดคอสวน

แรกนบจาก anterior superior iliac spine โดยฉดตากวาระดบของ iliac crest ประมาณ 2-

3 นวมอ

วธท 2 แบงสะโพกออกเปน 4 สวน โดยมขอบเขตดงน

- ดานบน มขอบเขตตามแนวของ iliac crest

- ดานลาง มขอบเขตตามแนวของกนยอย (gluteal fold)

- ดานใน (medial) มขอบเขตตามแนวแบงครงจากกระดก Coccyx ขนไปตามแนวแบง

ครงของกระดก Sacrum

- ดานนอก (lateral) มขอบเขตตามแนวดานขางของตนขาและสะโพก

1.3 กลามเนอ Vastus lateralis (กลามเนอหนาขา)

แบงตนขาตามความยาว (จาก greater trochanter ไปยง lateral femoral condyle)

ออกเปน 3 สวน สวนกลางเปนสวนทเหมาะสมสาหรบฉดยา

2. ทาความสะอาดผวหนงบรเวณทจะฉดยาดวยสาลชบอลกอฮอล 70% โดยหมนออกจากจดทจะ

แทงเขมใหเปนวงกวางประมาณ 2-3 นว ปลอยใหอลกอฮอลแหง

8

3. ถอดปลายเขมออก จบกระบอกฉดยาตงขน ไลอากาศโดยใหเหลออากาศไว 0.2-0.3 cc.

4. ดงกระบอกฉดยาดวยมอขางถนด สวนมอขางไมถนดทาผวหนงบรเวณฉดยาใหตง โดยใช

นวหวแมมอและนวชกางออกขณะกดลงบนผวหนง

5. แทงเขมดวยความเรวและมนคง แทงเขมทามม 90 องศา

6. ยดหวเขมและกระบอกฉดยาใหมนคง (ไมโยกไปมา และไมเลอนขนลง) ดวยมอขางทไมถนด

และใชมอขางถนดดงลกสบขนเลกนอย เพอทดสอบวาปลายเขมอยในหลอดเลอดหรอไม

7. ถาไมมเลอดเขามาในกระบอกฉดยา ใหใชนวหวแมมอขางถนดดนลกสบเดนยาชา ๆ (ถามเลอด

เขามาในกระบอกฉดใหยกเลกการฉดยานน และเตรยมยาฉดใหม)

8. เมอยาหมดแลวใหใชสาลกดตาแหนงแทงเขม ขณะทถอนเขมออกดวยความรวดเรว

9. คลงบรเวณฉดยาเบา ๆ เพอชวยใหยาดดซมไดเรวขนและลดอาการเจบปวดไดดวย (ยกเวนยาท

มสวนประกอบของโลหะหนก)

10. ปลดเขมออกจากกระบอกฉดยา แยกเขมฉดยาทงในชามรปไต หรอภาชนะสาหรบทงเขม

โดยเฉพาะเพอนาไปทาลายเขมตอไป

11. จดเสอผาผปวยใหเรยบรอย และจดใหอยในทาทสบาย (ถาเปนผปวยนอก ควรใหผปวยพกเพอ

สงเกตอาการประมาณ 15 นาท)

12. ลางมอใหสะอาด

หมายเหต : จานวนยาฉดเขากลามเนอสะโพก หรอหนาขาแตละครงไดไมเกน 5 cc. ถาฉดเขา

กลามเนอตนแขน ฉดครงหนงไมเกน 2 cc. ฉดยาเขาใตผวหนง (Subcutaneous injection) เปนการฉดยาเขาในชน Subcutaneous tissue ยาจะถกดดซมไดชากวาการฉดเขากลามใน

ชนใตผวหนงม pain receptor อาจทาใหผปวยรสกเจบปวดมากกวา

ยาทใชฉดเขาใตผวหนง ควรมลกษณะใส ละลายในนา มความเขมขนตา และมความเปน

กลาง ยาทฉดเขาใตผวหนงสวนมากคอ Insulin และ heparin จานวนยาฉดไมเกนครงละ 2 cc. ใน

แตละบรเวณ

วธฉดยาเขาใตผวหนง 1. หาบรเวณสาหรบฉดยา (ภาพท 11)

1.1 บรเวณตนแขนสวนกลางดานนอก

1.2 บรเวณสวนกลางของหนาขา

1.3 บรเวณหนาทองทอยระหวางแนวใตชายโครงกบแนวของ Anterior superior iliac spine

ยกเวนบรเวณรอบสะดอ 1 นว เพราะม pain receptor มาก

1.4 บรเวณสะบก

9

2. ทาผวหนงใหตงกอนแทงเขม หรอการใชนวมอจบรวบเนอเยอบรเวณทจะฉดเขาหากน (ภาพท

11 และ 13) แตวธหลงนจะไมใชในการฉด heparin

3. การแทงเขมถาใชเขมยาว 5/8 นว ใหแทงเขมทามม 45 องศา ถาใชเขมยาว ½ นว ใหแทงเขมทา

มม 90 องศา

4. การฉด heparin ไมตองทดสอบวาปลายเขมอยในหลอดเลอดหรอไม

5. การฉด heparin และ insulin หามคลงบรเวณทฉดยาแลว

การฉดยาเขาผวหนง (Intradermal injection) เปนการฉดยาเขาในชน dermis (ชนหนงแท) เพอใหเกดผลเฉพาะท ซงสวนมากเปนการฉด

เพอชวยในการวนจฉยโรค ทดสอบยาหรอสารตาง ๆ ยาหรอสารทฉดจะถกดดซมชาทสด

บรเวณทองแขนดานในของปลายแขนเปนบรเวณทเหมาะสมทสด เพราะมผวหนงบาง มขน

นอย สผวจาง ทาใหมองเหนปฏกรยาของการทดสอบไดชดเจน

จานวนยาฉดไมเกน 0.5 cc. แตสวนมากจะฉดไมเกน 0.1 cc.

เนองจากฉดยาเพยงเลกนอย จะใชกระบอกฉดยา ชนด tuberculin syringe

วธการฉดยาเขาใตผวหนง

1. ไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาจนหมดกอนฉดยา

2. ทาผวหนงใหตง 3. แทงเขมทามม 5-15 องศา กบผวหนง โดยหงายปลายตดเขมขน และแทงเขาไปเพยงให

ปลายตดเขมเลยเขาไปในผวหนงเลกนอย

หมายเหต : การแทงเขมมมกวาง และแทงลก จะทาใหปลายเขมเขาไปในชนใตผวหนง

4. ไมตองทดสอบวาปลายตดเขมอยในหลอดเลอดหรอไม 5. สงเกตบรเวณทฉดจะมตมนนขนมา ถาไมมตมนน แสดงวาฉดลกเขาไปในชนใตผวหนง

6. ไมตองคลงบรเวณทฉดยา

7. ใชปากกาลกลนหมกสนาเงนหรอดา เขยนรอบรอยนนทเกดจากการฉดยาและบอก

ผปวยไมใหลบรอยหมกทเขยนไว จนกวาจะอานผลเรยบรอยแลว

จากการฉดยาทง 3 วธ ยงมวธการใหยาทางหลอดเลอดดา ซงยาจะออกฤทธเรวมาก ในบท

นจะกลาวรวมถงวธการใหสารละลายทางหลอดเลอดดา (intravenous infusion) ดวย

10

การใหสารละลายทางหลอดเลอดดา (Intravenous infusion) เปนการใหสารละลายจานวนมากทางหลอดเลอดดา และใหชา ๆ เปนหยด

วตถประสงค

1. เพอใหสารนาและอเลคโทรลยต 2. เพอเปนการเปดหลอดเลอดสาหรบใหยา

ภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนไดนอกเหนอจากการไดรบยาฉดแลวมดงน

1. การตดเชอ (infection) อาจเกดการตดเชอทตาแหนงแทงเขมหรอตดเชอทวรางกาย

(systemic) การให IV นาน ๆ ในตาแหนงเดยวมโอกาสตดเชอมากขน ควรเปลยนตาแหนงทก 72

ชวโมง

2. Phlebitis (หลอดเลอดดาอกเสบรนแรง) ปจจยททาใหเกด เชน การท Catheter คา

อยในหลอดเลอดดานาน ใหสารหรอยาทระคายเคองตอผนงหลอดเลอดดา เชน KCl หรอยา

ปฏชวนะ รวมถงการใชหลอดเลอดดาทมขนาดเลก

3. Embolism เกดไดทง air embolism และ clot embolism

4. มยาหรอสารละลายเขาไปในชนใตผวหนงรอบ ๆ (infiltration) เกดจากการทเขม

หรอ catheter ทะลผนงหลอดเลอดดา

5. Fluid overload จากการทผปวยไดรบสารละลายทางหลอดเลอดดาเรวเกนไป

อปกรณสาหรบใหสารละลายทางหลอดเลอดดา

1. สารละลายทตองการใช เชน 5% D/W, 5% D/NSS etc.

2. ชดใหสารละลายทางหลอดเลอดดา (IV set)

3. เขมสาหรบใหสารละลายทางหลอดเลอดดา

4. Tourniquet

5. อบใสสาลชบอลกอฮอล 70%

6. Transfer forceps

7. ใบเลอย หลอดยา พลาสเตอร กรรไกร

8. ไมรองแขน และผาพนแผล (ถาใหทหลอดเลอดบรเวณขอพบ)

9. ชามรปไต

10. เสาแขวนขวด

11

วธการเตรยม 1. ตรวจชอสารละลายใหถกตอง 2. ปดปายชอขวดสารละลาย (มรายละเอยดเกยวกบชอ – สกลผปวย เบอรเตยงทนอน

ชนดของสารละลาย ยาทผสม อตราการไหลของสารละลายตอนาท ฯลฯ)

3. ตรวจดความพรอมของเครองมอ และนาไปทเตยงผปวย

4. แจง และอธบายใหผปวยทราบ

5. ดแลความสบายของผปวยกอนเรมใหสารละลายทางหลอดเลอดดา เชน การขบถาย

ความเรยบรอยของเสอผา และทนอน

6. เตรยมสายรดหามเลอดรอบบรเวณทจะแทงเขมเพอพรอมทจะใช 7. ลางมอใหสะอาด

วธใหสารละลายทางหลอดเลอดดา

1. ทาความสะอาดจกขวดสารละลายดวยสาลชบอลกอฮอล 70% ถามแผนโลหะปดจก

ยางไวใหดงออกกอน ปลอยใหอลกอฮอลแหงเอง

2. ตอชดใหสารละลายเขากบขวดสารละลาย

3. แขวนขวดสารละลายบนเสาแขวนขวด ปด clamp

4. บบ drip chamber ใหสารละลายไหลเขามาประมาณ ½ ของ chamber

5. เปด clamp ใหสารละลายไหล ไลอากาศทคางในชดใหสารละลายจนหมด

6. รด tourniquet เหนอบรเวณทจะแทงเขม ใหผปวยกามอขางทจะใหสารละลาย

7. ทาความสะอาดบรเวณทจะแทงเขมดวย สาลชบอลกอฮอล 70%

8. แทงเขมเขาหลอดเลอดดาโดยหงายปลายตดเขมขน

9. เมอเลอดเขามาในเขม ใหสอดเขมลกเขาไปอก ปลดสายรดหามเลอดแลวตอชดให

สารละลายเขากบหวเขม เปด clamp ใหสารละลายไหลเขาหลอดเลอดดา

10. ใชพลาสเตอรยดหวเขม และสายสวนปลายของชดใหสารละลายใหเรยบรอย

11. ปรบอตราการไหลตามตองการ 12. ถาแทงเขมบรเวณขอพบ ใชไมรองแขนใตขอพบ และพนดวยผาพนแผล

การใหยาทางหลอดเลอดดา เปนการใหยาทตองการใหออกฤทธเรวหรอตองการรกษาระดบของยาในกระแสเลอดให

สมาเสมอ ยาทใหตองมลกษณะเปนนาใส และไมมสวนผสมของนามน ม 4 วธ

1. การฉดยาเขาหลอดเลอดดาโดยตรง 2. การฉดยาเขาหลอดเลอดดาโดยผานชด heparin lock

3. การฉดยาเขาหลอดเลอดดาผานชดใหสารละลายทางหลอดเลอดดา

4. การใหยาทางหลอดเลอดดาเปนหยด

12

การฉดยาเขาหลอดเลอดดาโดยตรง วธการใหยา

1. แจงใหผปวยทราบ

2. ใหผปวยกามอขางทจะฉดยาใหแนน ใชสายรดหามเลอดเหนอบรเวณทจะแทงเขม 2-3

นว

3. ทาความสะอาดผวหนงบรเวณทจะแทงเขมดวย antiseptic solution

4. ไลอากาศจากกระบอกฉดยาจนหมด

5. ทาผวหนงบรเวณทจะแทงเขมใหตง 6. แทงเขมเขาหลอดเลอดดา โดยหงายปลายตดเขมขน เมอเลอดเขามาในกระบอกฉดยา

ใหลดมมการแทงเลกลง ใหเขมขนานกบผวหนง ดนเขมเขาไปในหลอดเลอดดาประมาณ 2/3 ของ

ความยาวเขม ถายงมเลอดไหลเขามาในกระบอกฉดยา แสดงวาเขมยงอยในหลอดเลอดดา ใหปลด

สาย tourniquet และเดนยาชา ๆ จนหมด สงเกตอาการผปวยขณะใหยา

7. ใชสาลกดบนตาแหนงทแทงเขม ถอนเขมออก กดสาลไวสกครใหเลอดหยด หรอใช พลา

สเตอรปดทบสาลไวใหแนน

วธฉดยาเขาหลอดเลอดดาโดยผานชด heparin lock Heparin lock เปนอปกรณขนาดเลกทใสคาหลอดเลอดดาไวสาหรบใหยาทางหลอดเลอดดา

เปนระยะ ๆ ประกอบดวย 2 สวน คอ สวนทเปนเขมใสคาไวในหลอดเลอดดา อกสวนเปนรป

ทรงกระบอกปลายขางหนงตอกบเขม อกปลายเปนจกยางปดไวเพอใชสาหรบแทงเขมเพอฉดยา

(medication port)

ในชด heparin lock จะใส heparin soulution 10 – 100 unit/cc. หรอ physiological

saline solution (PSS) เพอปองกนการแขงตวของเลอด

วธการฉดยาเขาหลอดเลอดดาโดยผานชด heparin lock มดงน

1. ถาใช heparin ใสในชด heparin lock

- เตรยมกระบอกฉดยาบรรจ heparin 0.5 cc. และกระบอกฉดยาบรรจ PSS 2 cc.

(ไลอากาศออกจนหมด)

- ทาความสะอาด medication port ดวย antiseptic solution ปลอยใหแหง

- ฉด PSS เขา medication port 1 cc. เพอไล heparin เกา

- ฉดยาทนามาเขา medication port

- ฉด PSS เขา medication port 1 cc. เพอไลยา

- ฉด heparin เขา medication port ตาม

2. ถาใช PSS ใสในชด heparin lock โดยไมใช heparin

13

- เตรยมกระบอกฉดยาบรรจ PSS 1 cc. ไลอากาศออกจนหมด

- ทาความสะอาด medication port

- ฉดยาทเตรยมมาเขา medication port

- ฉด PSS เขา medication port ตาม หมายเหต

- ถามการฉดยาหางกนเกน 8 ชวโมง จะตองฉด heparin หรอ PSS ทก 8 ชวโมง

- หมนตรวจสอบคา partial thromboplastin time (PTT) และสงเกตอาการผดปกตทอาจเกดจาก

การไดรบ heparin

วธฉดยาเขาหลอดเลอดดาโดยผานชดใหสารละลายทางหลอดเลอดดา ในกรณทผปวยไดรบสารละลายทางหลอดเลอดดาอยแลว

1. ทาความสะอาด medication port หรอสวนทเปนยางของสายชดใหสารละลายทาง

หลอดเลอดดา ดวย antiseptic solution ปลอยใหแหง

2. ไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาจนหมด แทงเขมเขา medication port หรอสวนทเปน

ยาง

3. หกพบสายของชดใหสารละลายเหนอตาแหนงฉดยา แลวเดนยาชา ๆ จนหมด

4. สงเกตอาการผปวยขณะและหลงใหยา

วธใหยาทางหลอดเลอดดาเปนหยด ยาบางชนดจาเปนตองใหเปนหยด หรอใหชา ๆ เพอใหเกดประโยชนมากกวา และเปน

อนตรายนอยกวา

ยาบางชนดตองนามาละลายกบสารละลาย เชน 5% Dextrose in water ใหยาเจอจาง

วธการใหยาเหมอนกบการใหสารละลายทางหลอดเลอดดาทวไป แตอาจใหยาเปนระยะ

สมาเสมอ เชน ทก 4 ชวโมง ซงจาเปนตองเปดเสนเลอดไวโดยไมตองแทงเขมใหมทกครง สามารถให

ในกรณท ผปวยไดรบสารละลายทางหลอดเลอดดาอยแลว โดยนาขวดบรรจยาพรอมชดให

สารละลายนาไปตอกบชดสารละลายทางหลอดเลอดดาทผปวยกาลงไดรบอย โดยใช three way

ถาผปวยม heparin lock คาไวกสามารถใหผาน heparin lock ได นอกจากนชดให

สารละลายยงมชนดทมกระบอกสาหรบบรรจยาทใหเปนระยะ ๆ ได

14

บรรณานกรม 1. จนตนา ศรนาวน. การปฏบตการและหตถการทางอายรศาสตร (Practice and procedures in

medicine). โครงการตาราศรราช คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล.

กรงเทพฯ 2526.

2. มาล สนธเกษตรน. คมอปฏบตการพยาบาล (Nursing manual). โครงการตาราภาควชา

พยาบาลศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล. กรงเทพฯ

2521.

3. Elkin MK., Perry A.G., Potter P.A. : Nursing Interventions and clinical skills. Mosby Co.,

1996.

4. Potter P.A., Perry A.G. : Basic Nursery, Theory and Practice 3rd ed. Mosby Co., 1995.

15

ภาพ 1-2 วธเตรยมยาฉดจากยานาบรรจหลอด (Ampule)

ภาพ 1 หกปลายหลอดยา ภาพ 2 ดดนายาตามปรมาณทตองการ

ภาพ 3-6 วธเตรยมยาฉดจากยานาบรรจขวด(Vial)

16

ภาพ 3 ดดอากาศเขากระบอกฉดยา ภาพ 4 แทงเขมเขาจกขวดยา

เทาปรมาณยาทตองการ

ภาพ 5 ดนอากาศเขาในขวดยา ภาพ 6 ดดนายาตามปรมาณทตองการ

17

ภาพ 7 วธหาบรเวณฉดยาเขากลามเนอตนแขน (Deltoid muscle)

ภาพ 8 วธหาบรเวณฉดยา

เขากลามเนอ gluteus muscle

โดยวธแบงสะโพกออกเปน 3 สวน

18

ภาพ 9 วธหาบรเวณฉดยา

เขากลามเนอ gluteus muscle

โดยวธแบงสะโพกออก 4 สวน

ภาพ 10 กลามเนอสาหรบฉด

Vastus lateralis

19

ภาพ 11 บรเวณสาหรบฉดยาเขาใตผวหนง

ภาพ 12 แสดงวธทาผวหนงใหตง โดยการ

ใชนวมอจบรวบเนอเยอบรเวณทจะฉดเขาหากน

แสดงวธจบกระบอกยา แทงเขมทามม 90 องศา

ภาพ 13 แสดงวธทาผวหนงใหตง โดยการ

ใชนวหวแมมอและนวทเหลอยดและกดผวหนงใหตง

แสดงวธจบกระบอกยา แทงเขมทามม 45 องศา

20

ภาพ 14 ก แสดงวธฉดยาเขาผวหนง (intradermal ) ข แสดงตมนนหลงฉด

ภาพ 15 วธรด tourniquet และ วธแทง ภาพ16 วธฉดยาเขาหลอดเลอดดา

เขมฉดยาเขาหลอดเลอดดา โดยฉดเขาสวนทเปนยาง

ของสายชดใหสารละลาย

ทางหลอดเลอดดา

21

ภาพ 17 Heparin lock set สาหรบใหยาทางหลอดเลอดดา

ภาพ 18 Volume control set สาหรบ ภาพ 19 การใหยาทางหลอดเลอดดา

ใหยาทางหลอดเลอดดา โดยใสยาในขวดสารละลาย

และ ตอกบชดใหสาร

22

ละลายทางหลอดเลอดดา