ประเทศไทย - Amnesty · บทสรุปเพื่อนำ...

ประเทศไทย: การวเคราะหสถานการณและกลไกการสงเสรมและคมครองนกปกปองสทธมนษยชน A

ประเทศไทย:การวเคราะหสถานการณ

และกลไกการสงเสรมและคมครองนกปกปองสทธมนษยชน

ประเทศไทย: การวเคราะหสถานการณและกลไกการสงเสรมและคมครองนกปกปองสทธมนษยชนแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย

สงพมพของแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล

ประเทศไทย

ตพมพครงแรกป 2558

โดย แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย

90/24 ซอยลาดพราว 1 ถนนลาดพราว

จอมพล จตจกร กรงเทพฯ 10900

https://www.amnesty.or.th

อนญาตใหเผยแพรตอไดแตตองอางอง

หามดดแปลง หามใชเพอการคาหรอแสวงผลกำาไร

ตามสญญาอนญาตครเอทฟคอมมอนส 4.0

(http://creativecommons.org/licenses/)

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล เปนขบวนการ

ระดบโลกทมผสนบสนน สมาชก และนกกจกรรม

กวา 7 ลานคนในกวา 150 ประเทศและดนแดน

ทพยายามรณรงคเพอยตการละเมดสทธมนษยชน

รายแรง

เรามวสยทศนททกคนจะไดรบสทธทกประการตาม

ทกำาหนดไวในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

และมาตรฐานสทธมนษยชนระหวางประเทศอนๆ

เราเปนหนวยงานอสระไมขนกบรฐบาล อดมการณ

ทางการเมอง ไมมผลประโยชนทางเศรษฐกจหรอ

ศาสนา และไดรบการสนบสนนจากคาสมาชกและ

การบรจาคจากสาธารณะ

สารบญ

ประเทศไทย: การวเคราะหสถานการณและกลไกการสงเสรมและคมครองนกปกปองสทธมนษยชน C

หลกการและเหตผล 11. นยาม 52. มาตรการและกลไกตางๆ ของรฐ เพอการคมครอง

นกปกปองสทธมนษยชน 113. สถานการณและสภาพปญหาของนกปกปองสทธมนษยชน

ในประเทศไทย 254. โมเดลยทธศาสตรในการรณรงค 385. บทสรปเพอนำ เสนอแกผกำ หนดนโยบาย 46

ประเทศไทย: การวเคราะหสถานการณและกลไกการสงเสรมและคมครองนกปกปองสทธมนษยชน 1

หลกการและเหตผล1

ในแผนการทำางานป 2558-2560 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย

มยทธศาสตรในการสรางงานรณรงคใหเปนทรจกในประเทศไทย โดยเฉพาะ

อยางยง 1. งานรณรงคเพอยตการทรมาน (Stop Torture ซงจะจบภายในป

2559) 2. งานรณรงคเพอยตโทษประหารชวต 3. งานรณรงคเพอคมครองผลภย

และผแสวงหาทพกพง (เรมป 2559) 4. งานรณรงคเพอคมครองผตกอยในความ

เสยง (Individuals at Risks) และนกปกปองสทธมนษยชน (Human Rights Defenders)

และ 5. การตอบสนองตอสถานการณวกฤตทงภายในและภายนอกประเทศ

(Rapid and Crisis Responses) แผนงานดงกลาวเปนการตอบสนองตอ

ยทธศาสตรการเตบโตของแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลในภมภาคเอเชยตะวน

ออกเฉยงใต ผานการทำาใหงานรณรงคของแอมเนสต อนเตอรเนชนแนลเปน

ทรจก และสรางความเปลยนแปลงดานสทธมนษยชนใหเกดขนในสงคมไทย

และในระดบภมภาคตามททางองคกรไดวางแผนไว

นบตงแตเหตการณหลงรฐประหารเดอนพฤษภาคมป 2557 เปนตนมา นกปกปอง

สทธมนษยชนในประเทศไทย โดยเฉพาะอยางยงนกปกปองสทธมนษยชนท

ทำางานภายในชมชนหางไกลในเรองการปกปองทรพยากรธรรมชาต สทธชมชน

และสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม รวมถงผนำาและสมาชกของชมชน

ตางๆ ทตกอยในความเสยง ตางเผชญกบภยคกคามทเกดขนจากการกระทำา

ของตวแสดงตางๆ อาท ผมอทธพลในทองถน นกการเมองหรอเจาหนาทรฐ

ระดบชาต รวมถงเจาหนาทกองทพภายหลงเหตการณรฐประหาร นกปกปอง

สทธมนษยชนและสมาชกชมชนจำานวนมากตกอยภายใตสภาวะเสยงตอการถก

ทำาราย ขมข คกคาม และลอบสงหาร และเผชญภยคกคามดงกลาวโดยปราศจาก

การเขาถงกลไกคมครองจากภาครฐ ขาดการสนบสนนจากภายนอก เชน จาก

องคกรพฒนาเอกชน และเรองราวของพวกเขาไมไดรบการเผยแพร

1 Amnesty International Thailand, June 2015, Mini-research paper Term of reference

แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย2

นอกจากน นกปกปองสทธมนษยชนทเปนนกเรยน นสต นกศกษา และนกกจกรรม

เยาวชน (Young Activists) ทออกมาเรยกรองเพอสทธทจะมเสรภาพในการแสดง

ความคดเหนและการแสดงออกยงคงถกคกคามจากเจาหนาทรฐและทหารอยาง

ตอเนอง ซงรวมถงนกปกปองสทธมนษยชนกลมอนๆ ทไดรบผลกระทบอยางหนก

อาท กลมสหภาพแรงงานทไดรบผลกระทบเปนอยางมากจากสภาวะการปดกน

ในการเรยกรองสทธทางการเมองหรอเศรษฐกจจากโครงสรางทางกฎหมายและ

รฐบาลทหารชดปจจบน

เมอพจารณาในเชงโครงสรางกฎหมายทปดกนสทธทจะมเสรภาพในการแสดงออก

การรวมตว และการชมนมอยางสงบของนกปกปองสทธมนษยชนในป 2558 น

นอกจากคำาสงของคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ทปดกนการชมนมของ

กลมบคคล 5 คนหรอมากกวาขนไป และสามารถสงปดสอภายใตวจารณญาณ

ของเจาหนาททหารตามอำานาจของคำาสงดงกลาวแลว การทพระราชบญญต

(พ.ร.บ.) การชมนมสาธารณะไดรบการประกาศใชเมอวนท 13 สงหาคม 2558

ยงทำาใหบรรยากาศการใชสทธเสรภาพในการรวมตวและชมนมอยางสงบเปนไป

ภายใตสภาวะความหวาดกลว เนองจาก พ.ร.บ.ดงกลาวกำาหนดโทษสำาหรบผ

ฝาฝน และกำาหนดใหตองขออนญาตจากเจาหนาทตำารวจในพนทการชมนมโดย

พฤตนยกอนการจดชมนม

นอกจากน การใชสทธทจะมเสรภาพในการแสดงออกยงถกปดกนบนโลกออนไลน

ภายใตกฎหมาย อาท มาตรา 112 ของประมวลกฎหมายอาญา และ พ.ร.บ.

วาดวยการกระทำาความผดเกยวกบคอมพวเตอร แนวโนมทอาจปรากฏขนใน

อนาคตคอ การทเจาหนาทรฐใชเครองมอทางกฎหมายหรอนโยบายในรปแบบ

อนๆ เพอปดกนสทธทจะมเสรภาพในการแสดงออก สมาคม และชมนมอยาง

สงบของนกปกปองสทธมนษยชนมากขนทงในโลกออนไลนและออฟไลน แนวทาง

ดงกลาวเรมปรากฏอยางเปนรปธรรมมากขนแลว อาท การใชประมวลกฎหมาย

อาญามาตรา 116 วาดวยการขดขนอำานาจปกครอง (sedition) เพอสงฟอง

นกศกษาและนกกจกรรมเยาวชน 14 คน ทชมนมอยางสงบเนองในโอกาส

ครบรอบการกอรฐประหารเมอวนท 22 พฤษภาคม 2558 ทงนรวมถงกรณของ

คณบารม ชยรตน สมาชกคณะกรรมการบรหารของแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล

ประเทศไทย เพอปดกนพวกเขาจากสทธทจะมเสรภาพในการแสดงออก การ

รวมตว และการชมนมอยางสงบ ซงเปนปรากฏการณการละเมดสทธมนษยชน

ในรปแบบใหมของประเทศไทย


แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย เหนถงความจำาเปนของการทำางาน

รณรงคเพอคมครองนกปกปองสทธมนษยชนทจะมสทธและเสรภาพในการ

แสดงออกทงบนโลกออนไลนและออฟไลน รวมถงการรวมตวและชมนมอยาง

สงบเพอคมครองสทธมนษยชน โดยในตนป 2558 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล

ประเทศไทย ตดสนใจทจะเรมตนการทำางาน รณรงคเพอคมครองนกปกปองสทธ-

มนษยชนจากการถกปดกนสทธทจะมเสรภาพในการแสดงออก และการถกคกคาม

จากการแสดงออกดงกลาว โดยงานรณรงคดงกลาวจะเรมตนอยางเปนทางการ

ในตนป 2559 ซงตองอาศยงานวจยขนาดยอมรองรบ เพอใหเขาใจสภาพปญหา

ของนกปกปองสทธมนษยชน โดยเฉพาะอยางยงนกปกปองสทธมนษยชนททำางาน

ในระดบชมชน และเพอคนควาวธการและโมเดลทเหมาะสม เพอคนหาหนทาง

และวางแผนกลยทธการทำางานรณรงคทมประสทธภาพทสด มประสทธผลทสด

และสรางผลกระทบทางสทธมนษยชนไดอยางสงทสด เพอคมครองนกปกปอง

สทธมนษยชนในสภาวะบรรยากาศทางการเมองในปจจบน และภายใตสภาวะ

ขอจำากดทางทรพยากรทางการเงนและบคลากรขององคกร

อยางไรกด ในประเทศไทยยงไมพบงานวจยพนฐานใดๆ ททำาการวเคราะหเรอง

การทำางาน สภาพแวดลอม รปแบบภยคกคาม และโมเดลการสนบสนนการทำางาน

และคมครองนกปกปองสทธมนษยชนอยางเปนระบบไมวาจะในเชงปรมาณ

หรอเชงคณภาพ

ดวยเหตน แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย จงมความประสงคทจะผลต

เอกสารงานวจยภายในป 2558 โดยประกอบดวยเอกสารดงน

1. รายงานวจยขนาดยอม โดยจะเปนเอกสารสำาหรบเจาหนาทองคกร เพอ

สรางความเขาใจในบรบทการทำางานของนกปกปองสทธมนษยชนใน

ประเทศไทย และเขาใจโมเดลการคมครองนกปกปองสทธมนษยชนของ

ภาครฐเปนหลกในรปแบบตางๆ และเพอวางกลยทธแผนการรณรงค

สำาหรบป 2559-2560

2. ผลตเอกสารสนบสนนการวางแผนกลยทธสำาหรบงานรณรงคในป

2559-2560 เพอการคมครองและสงเสรมนกปกปองสทธมนษยชนใน

ประเทศไทย


วตถประสงค1. เพอผลตงานวจยขนาดยอม ทจะวเคราะหสภาพปญหา อธบาย และ

เปรยบเทยบโมเดลการคมครองนกปกปองสทธมนษยชน เพอนำามาใชใน

การวางแผนงานรณรงค

2. เพอสนบสนนการผลตแผนงานรณรงคสำาหรบแอมเนสต อนเตอร-

เนชนแนล ประเทศไทย สำาหรบป 2559 - 2560 เพอคมครองนกปกปอง

สทธมนษยชน


1. นยาม

1.1 องคการสหประชาชาตในทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต เมอวนท 9 ธนวาคม 2541 รฐสมาชก

ไดเหนชอบรวมกนใหม ‘ปฏญญาสหประชาชาตวาดวยสทธและความรบผดชอบ

ของบคคล กลม และหนวยงานในสงคม เพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน

และเสรภาพขนพนฐานอนเปนทยอมรบในระดบสากล’ (Declaration on the Right

and Responsibility of Individuals, Groups and Organs of Society to Promote

and Protect Universally Recognised Human Rights and Fundamental

Freedoms) หรอ “ปฏญญาวาดวยนกปกปองสทธมนษยชน” (The Declaration

on Human Rights Defenders) ซงไดใหคำาจำากดความถงนกปกปองสทธมนษยชน

ไวในยอหนาท 1 ระบวา

“ทกคนมสทธทงโดยปจเจก และจากการสมาคมกบบคคลอน ในการ

สงเสรม และสนบสนนการคมครอง และการปฏบตตามหลกสทธ

มนษยชน และเสรภาพขนพนฐาน ทงในระดบชาต และนานาชาต”

“Everyone has the right, individually and in association with

others, to promote and to strive for the protection and realiza-

tion of human rights and fundamental freedoms at the national

and international levels.”2

2 United Nations, (1998). Declaration on the Right and Responsibility of Individuals, Groups

and Organs of Society to Promote and Protect Universally Recognized Human Rights and

Fundamental Freedoms. Article 1. New York: United Nations, OHCHR.


สำานกงานขาหลวงใหญเพอสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต (Office of the High

Commissioner for Human Rights - OHCHR) ซงทำาหนาทใหการสนบสนน

ดานเทคนคและใหคำาปรกษาแกรฐสมาชกเพอใหมมาตรการและกลไกทพรอม

สำาหรบการสนบสนนและปกปองสทธมนษยชนของประชาชนในรฐนนๆ ไดอธบาย

เพมเตมใหเหนวาภารกจของนกปกปองสทธมนษยชนอยางสงเขปนนมอะไรบาง

ดงตอไปน3

1. เปนตวแทนแกไขปญหาดานสทธมนษยชนใหกบกลม หรอบคคล รวมทง

สงเสรมและคมครองสทธของพลเมองและสทธทางการเมอง รวมถงสทธ

ทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

2. รวบรวมและเผยแพรขอมลเกยวกบการละเมดสทธมนษยชน

3. ทำาใหแนใจวาผละเมดสทธไดรบโทษตามกระบวนการทางกฎหมาย

4. ใหการสนบสนนผเสยหายทถกละเมดสทธมนษยชน

5. สนบสนนการพฒนานโยบายของรฐบาลดานสทธมนษยชน

6. สนบสนนการปฏบตตามขอตกลงระหวางประเทศดานสทธมนษยชน

7. สนบสนนการอบรม และการศกษาดานสทธมนษยชน

นอกจากน สำานกงานขาหลวงใหญฯ ยงไดกำาหนดประเภทของนกปกปองสทธ-

มนษยชนไวดงน

1. ผทเชยวชาญดานสทธมนษยชน โดยมงานประจำาในหนวยงานททำางาน

ดานสทธโดยตรง ไมวาจะเปนพนกงานรบเงนเดอนหรออาสาสมคร

2. ผทไมมความเชยวชาญดานสทธมนษยชน แตไดรเรมกจกรรมทเกยวของ

กบการปกปองสทธ เชน นกศกษาทรเรมการรณรงคเพอยตการทรมาน

ในเรอนจำา หรอชาวบานทเปนผนำาการประทวงตอตานการปลอยมลพษ

จากโรงงาน ซงเปนการทำาลายธรรมชาตในพนทอยอาศยของพวกเขา

3 United Nations High Commissioner for Human Rights, (n.d.). Who is a defender. Available

at: http://www.ohchr.org/EN/Issues/SRHRDefenders/Pages/Defender.aspx [Accessed Jul.

2015].


ทงนสำานกงานขาหลวงใหญฯ ยงไดเพมเตมวา4

• แมวาการเปนนกปกปองสทธมนษยชนจะไมตองมคณสมบตใดๆ เปน

พเศษ เราทกคนสามารถเปนนกปกปองสทธมนษยชนได แตตองคำานง

ถงหลกการทระบไวในปฎญญาวา นกปกปองสทธมนษยชนมหนาท

รบผดชอบเฉกเชนเดยวกบมสทธตางๆ

• นกปกปองสทธมนษยชนตองยอมรบหลกสทธมนษยชนสากล จะเลอก

ปฏบตหรอปกปองสทธใดสทธหนงเปนพเศษและตอตานหรอไมยอมรบ

สทธดานอนไมได

• การถกเถยงทสำาคญคอการถกเถยงวานกปกปองสทธมนษยชนไดทำาการ

ปกปองสทธของผอนหรอไม จะไมมการถกเถยงวาการกระทำานนถก

หรอผด เชน กลมนกปกปองสทธมนษยชนทเรยกรองสทธใหกบกลม

แบงแยกดนแดนไมควรจะถกกลาวหาวากระทำาความผดตอรฐเพยงเพราะ

พวกเขาตอสเพอสทธของกลมการเมองทมความเหนตาง

• วธการเรยกรองสทธตองเปนไปดวยแนวทางสนตวธ

1.2 สหภาพยโรปนยามตาม “แนวปฏบตของสหภาพยโรปตอนกปกปองสทธมนษยชน” (European

Union Guidelines on Human Rights Defenders) ไดอางองจากปฏญญาวาดวย

นกปกปองสทธมนษยชน และไดนยามความหมายของนกปกปองสทธมนษยชน

ไววา

“นกปกปองสทธมนษยชน คอ บคคล กลม และหนวยงานของ

สงคม ทสงเสรม และคมครองสทธมนษยชน และเสรภาพขนพนฐาน

อนเปนทยอมรบในระดบสากล นกปกปองสทธมนษยชนมงสงเสรม

และคมครองสทธพลเรอนและสทธทางการเมอง รวมทงสงเสรมการ

คมครองและการปฎบตตามสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม

นกปกปองสทธมนษยชนยงสงเสรมและคมครองสทธของสมาชก

4 United Nations High Commissioner for Human Rights, (n.d.). Who can be a defender.

Available at: http://www.ohchr.org/EN/Issues/SRHRDefenders/Pages/Defender.aspx

[Accessed Jul. 2015].


กลม อยางเชน ชมชนพนเมอง แตนยามนไมครอบคลมถงกลมหรอ

บคคลทสงเสรมความรนแรง”

“Human rights defenders are those individuals, groups and

organs of society that promote and protect universally recog-

nised human rights and fundamental freedoms. Human rights

defenders seek the promotion and protection of civil and poli-

tical rights as well as the promotion, protection and realisation

of economic, social and cultural rights. Human rights defenders

also promote and protect the rights of members of groups such

as indigenous communities. The definition does not include

those individuals or groups who commit or propagate vio-

lence.”5

โดยแนวปฏบตดงกลาวไดกำาหนดภารกจของนกปกปองสทธมนษยชนไวดงน6

1. รวบรวมขอมลการละเมดสทธมนษยชน

2. ชวยเหลอเพอใหเกดการเยยวยาตอผเสยหายจากการละเมดสทธ ไมวา

จะเปนการใหความสนบสนนดานกฎหมาย จตวทยา การรกษาพยาบาล

หรอดานอนๆ

3. ตอตานวฒนธรรมการปลอยใหคนผดลอยนวล

4. สงเสรมประเดนเกยวกบนกปกปองสทธมนษยชนในเวทระดบชาต ระดบ

ภมภาค และในระดบสากล

1.3 Protection International (PI)7

Protection International คอองคกรททำางานดานการคมครองนกปกปองสทธ-

มนษยชนโดยเฉพาะ โดยจะสนบสนนใหนกปกปองสทธมนษยชนมทกษะและ

ยทธวธในการปกปองสทธของตวเอง ซงทางองคกรจะสนบสนนนกปกปองสทธ-

5 European Union, (2004). ENSURING PROTECTION - EUROPEAN UNION GUIDELINES

ON HUMAN RIGHTS DEFENDERS. Brussels: European Union, Item 3.6 ibid, Item 4.7 Protection International, (n.d.). Human Rights Defenders. Protection International.

Available at: http://protectioninternational.org/human-rights-defenders/ [Accessed Jul.

2015].


มนษยชนทงทเปนบคคลทวไป องคกรเครอขาย และชมชนทโดนลดรอนสทธ

ในการปกปองสทธมนษยชน เชน การถกขมขคกคาม การไมไดรบความเปนธรรม

ในกระบวนการทางกฎหมาย การถกประณามหยามเหยยด หรอการปราบปราม

ใดๆ กตามทถอวาลดรอนสทธในการปกปองสทธมนษยชน PI ใหนยามของ

นกปกปองสทธมนษยชนไววา

“นกปกปองสทธมนษยชน คอ ผททำางานเพอใหเกดความตระหนก

ถงสทธและเสรภาพขนพนฐานซงถกบญญตไวในปฏญญาสากลวา

ดวยสทธมนษยชนโดยสนตวธ”

การกระทำาของนกปกปองสทธมนษยชน จะกอใหเกดความเปลยนแปลงทางสงคม

ในเชงบวก โดยงานของนกปกปองสทธมนษยชนอาจรวมถงการปองกนและ

แกปญหาการลอยนวลพนผดและการทจรตคอรรปชน รวมถงสงเสรมหลก

นตธรรมในรฐ งานพวกเขาคอการตอสเพอผทถกละเมดสทธมนษยชน แตใน

บางครงนกปกปองสทธมนษยชนกเปนผเสยหายทถกละเมดสทธจากการถกขมข

คกคามและถกทำาราย ซงการลอบทำารายสวนใหญมกเกยวของกบผทมอำานาจ

ทางการเมองและทหาร

1.4 Frontline Defenders8

Frontline Defenders คอองคกรทเปนมลนธระดบสากลททำางานเพอคมครอง

นกปกปองสทธมนษยชน โดยองคกรมวตถประสงคในการคมครองนกปกปอง

สทธมนษยชนทตกอยในความเสยง หรอกลมและบคคลททำางานอยางสงบเพอ

สงเสรมสทธทถกกำาหนดในปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน โดยองคกรจะ

ระบมาตรการในการคมครองเพอตอบสนองความตองการของนกปกปองสทธ-

มนษยชนโดยไดใหนยามของนกปกปองสทธมนษยชนไววา

“นกปกปองสทธมนษยชน คอ บคคลททำางานดานสทธทกประเภทโดย

ไมใชความรนแรง เพอสงเสรมปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

โดยนกปกปองสทธมนษยชนจะถกนยามจากการกระทำามากกวา

8 Frontline Defenders, (n.d.). Who are human rights defenders? | Front Line Defenders.

Available at: https://www.frontlinedefenders.org/about-human-rights-defenders [Accessed

Jul. 2015].


ความเชยวชาญ ตำาแหนงในหนาทการงาน หรอองคกรทพวกเขา

สงกด”

1.5 แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย

สำาหรบแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย ตามทบนทกไวในแนวนโยบาย

ของ แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย ในการประชมรวมกบองคกร

พนธมตร นนถอคำานยามขององคการสหประชาชาตไวเปนหลกพนฐาน แตคำานง

ถงขอถกเถยงของนกปกปองสทธมนษยชนและกลมเอนจโอในประเทศไวเปน

ขอพจารณาในแตละกรณ


2. มาตรการและกลไกตางๆ ของรฐ เพอการคมครองนกปกปองสทธ-มนษยชน

2.1 ระดบนานาชาต

Human Rights Councilคณะมนตรสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต เปนหนวยงานหลกขององคการ

สหประชาชาตทดแลรบผดชอบงานดานสทธมนษยชน โดยมกรรมการสภาทเปน

รฐสมาชก 47 ประเทศ แบงสดสวนทนงตามทวป สำาหรบทวปเอเชยแปซฟกม

ทงหมด 13 ทนง แตละประเทศสามารถดำารงตำาแหนงกรรมการไดคราวละสามป

สงสดไมเกนสองวาระ กระบวนการสำาหรบการเปนกรรมการตองผานการเลอกตง

จากทประชมสมชชาใหญแหงสหประชาชาต (General Assembly) เทานน

นอกจากนสภาสทธมนษยชนยงมกระบวนการกลไกพเศษ (Special Procedure)

ในการตดตามสถานการณดานสทธมนษยชนของประเทศตางๆ9

Special Rapporteur on the Situation of Human Rights Defendersกระบวนการกลไกพเศษนคอกลมผเชยวชาญดานสทธมนษชน ซงมหนาทใน

การรายงาน ใหคำาแนะนำาในประเดนสทธมนษยชนตางๆ ตามบทบาทหนาทท

9 United Nations High Commissioner for Human Rights, (n.d.). Special Procedures of

the Human Rights Council. Available at: http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/SP/Pages/

Welcomepage.aspx [Accessed Jul. 2015].


ไดรบมอบหมาย ในป 2543 ภายใตการทำางานของคณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงสหประชาชาต (UN Human Rights Commission) ขณะนน ทางองคคณะได

ตงตำาแหนงผแทนพเศษดานนกปกปองสทธมนษยชนขน เพอสนบสนนการเกดขน

ของปฏญญาวาดวยนกปกปองสทธมนษยชน ในปจจบนผททำาหนาทผแทนพเศษ

คอ Mr. Michel Forst (จากประเทศฝรงเศส)10 โดยไดรบการแตงตงจากประธาน

คณะมนตรสทธมนษยชนใหทำาหนาทเมอเดอนมถนายน 2557 ผแทนพเศษม

หนาทดงตอไปน

• รบขอมลขาวสารและเรองรองเรยนการละเมดสทธตอนกปกปองสทธ-

มนษยชน โดยจะใชขอมลเหลานในการตงคำาถามและแสดงความหวงใย

ไปยงตวแทนของรฐบาล ผแทนพเศษจะออกจดหมายไดสองแบบ คอ

1. Letter of Urgent Matter ซงจะใชสำาหรบกรณทยงไมเกดเหตการณ

ละเมดและอาจสามารถยบยงเหตการณดงกลาวไมใหเกดขนได และ

2. Letter of Allegation จะใชสำาหรบกรณทเกดเหตการณละเมดไป

แลว อนมผลกระทบกบนกปกปองสทธมนษยชน และไมสามารถแกไข

เหตการณนนๆ ได

• สอสารกบรฐสมาชกตางๆ ภายใตระบบกลไกขององคการสหประชาชาต

และสรรหาชองทางการสอสารทงการเขาพบหารอและทำาหนงสออยาง

เปนทางการกบหนวยงานทรบผดชอบโดยตรงของรฐบาล วธการนมก

จะใชสำาหรบประเทศทอยในความหวงใยของผแทนพเศษเพอหารอหรอ

ขอใหดำาเนนการบางอยางในประเดนทเฉพาะเจาะจง

• ดำาเนนการเยอนประเทศนนๆ อยางเปนทางการ (โดยการเชญของรฐบาล)

เพอตรวจสอบสถานการณและกลไกตางๆ ทเกยวของกบการละเมดสทธ

ตอนกปกปองสทธมนษยชน แสดงความหวงใยตอประเดนหลกๆ และ

ออกขอแนะนำาใหดำาเนนการอยางเหมาะสม

10 From 2008 to 2013, Mr. Forst was the UN Independent Expert on the situation of human

rights in Haiti, and between 2012 and 2013 he was the Chair of the Coordination Commit-

tee of the Special Procedures of the Human Rights Council. He is also a former member

of the Board of the International Service for Human Rights (Geneva), held leading posi-

tions in Amnesty International (France) and a founding member of Front Line Defenders

(Dublin). United Nations High Commissioner for Human Rights, (n.d.). Special Rapporteur

on the situation of human rights defenders. Available at: http://www.ohchr.org/EN/Issues/

SRHRDefenders/Pages/SRHRDefendersIndex.aspx [Accessed Jul. 2015].


• พบปะกลมหรอบคคลตางๆ ทเกยวของกบภารกจและกจกรรมทจะพฒนา

มาตรการคมครองนกปกปองสทธมนษยชน เชน รฐสภา หรอองคกร

ภมภาคและองคการระหวางประเทศ

• เสนอรายงานประจำาปตอสภาสทธมนษยชนและทประชมสมชชาใหญ

แหงสหประชาชาต โดยเนอหาจะระบขอกงวล ความหวงใย และแนวโนม

สถานการณดานสทธมนษยชนทวไป พรอมขอเสนอแนะการจดการ

ปญหาดงกลาว นอกจากนยงระบขอกงวลดานกฎหมายทเกยวเนองกบ

ความปลอดภยของนกปกปองสทธมนษยชนและงานของพวกเขา11

กระบวนการตางๆ เมอมการรองเรยนกรณการละเมดสทธไปยงผแทนพเศษ

1. คดนนๆ จะถกคดกรองวาอยในอำานาจหนาทของผแทนพเศษหรอไม

โดยทขอมลตางๆ สามารถมาไดจากหลายแหลงขอมล ทงบคคลทวไป

เอนจโอ หรอหนวยงานขององคการสหประชาชาตในพนทนนๆ

2. เมอไดรบการคดกรองแลว หนวยงานขององคการสหประชาชาตจะ

ตรวจสอบความนาเชอถอของขอมลจากแหลงตางๆ เพอใหแนใจวาได

ขอมลทถกตองครบถวน

3. ผแทนพเศษจะตดตอกบรฐบาลโดยสงหนงสอ “Urgent Appeal” หรอ

“Allegation” ขนอยกบกรณวาเปนแบบใด (กรณาดคำาอธบายในความ

แตกตางของหนงสอสองประเภทในหวขอกอนหนาน)

4. หนงสอดงกลาวจะถกสงไปยงผแทนรฐบาลประจำากรงเจนวาเพอให

ประสานมายงรฐบาลกลางของประเทศตางๆ ชอของเหยอและประเภท

ของการละเมดจะถกระบในเนอหาของหนงสอฉบบนน

5. ตามขอตกลงในสภาสทธมนษยชน รฐบาลแตละประเทศมหนาททจะ

ตองตอบสนองตอหนงสอของผแทนพเศษโดยฉบพลน แตมหลายกรณท

รฐบาลไมตอบ หรอ ตอบกลบลาชามาก

6. ผแทนพเศษจะตดตามกรณตางๆ ผานทางผแทนประจำาประเทศ ณ กรง

เจนวา

7. การสงกรณการละเมดใหกบผแทนพเศษจะตองใสขอมลตามแบบฟอรม

ในเวบไซต OHCHR โดยสามารถดคำาอธบายไดจากตารางดานลางน และ

ใหสงไปตามรายละเอยดทอยดงน

11 แปลจาก Quintana, M. and Fernández, E. (2012). Protection of human rights defenders:

best practices and lessons learnt. Brussels: Protection International, p.5. และสามารถหา

ขอมลเพมเตมไดจาก Fact Sheet No 29. Human Rights Defenders: Protecting the right to

defend human rights. (2004). Geneva: OHCHR.


อเมล: [email protected] ในเนอหาของอเมลควรจะระบถง

ผแทนพเศษดานการนกปกปองสทธมนษยชน

โทรสาร: +41 22 917 9006 (กรงเจนวา, ประเทศสวตเซอรแลนด)

โทรศพท: +41 22 917 1234 หมายเลขนเปนหมายเลขสวนกลางของ

สำานกงานองคการสหประชาชาต ประจำากรงเจนวาผตดตอควรแจงแก

เจาหนาทวาตองการตดตอสำานกงานขาหลวงใหญดานสทธมนษยชน

และระบวาเปนการตดตอเรองการรองเรยนดานนกปกปองสทธมนษยชน

รายละเอยดทควรระบในหนงสอรองเรยนควรมเนอหาดงตอไปน

• เลอกขอมลทถกตองแมนยำา ครบถวน และ นำาเสนอไดอยางชดเจน โดย

สามารถดไดจากตวอยางในตารางทดานลาง

• ชอของเหยอจะไดรบการเปดเผยระหวางผแทนพเศษกบรฐบาล แตชอ

ของแหลงขาวหรอผใหขอมลจะไดรบการปกปดไวกบผแทนพเศษเทานน

แนวทางการสงขอมลการกระทำ ความรนแรงตอ นกปกปองสทธมนษยชน12

A. ขอมลทสำาคญ B. ขอมลทจำาเปน C. ตวอยางขอมลทนำาสง

ผแทนพเศษ

1. ชอของผถกละเมด/เหยอ

ช อนามสกลตองถกตอง

แมนยำาสามารถเปนไดทง

บคคล กลม หรอองคกร

ถาผถกละเมดเปนบคคล

กรณาใหขอมลดานเพศ อาย

เชอชาต และอาชพ

ถาผถกละเมดเปนบคคลหรอ

องคกรกรณาใหรายละเอยด

สำาหรบตดตอซงทางสำานก

ขาหลวงใหญจะเกบขอมลน

เปนความลบ

Ms. Aabb Ddee อาชพ

ทนายความ อาศยอยใน (ชอ

เมอง/ประเทศ)

12 United Nations High Commissioner for Human Rights, (n.d.). Submitting complaints.

Available at: http://www.ohchr.org/EN/Issues/SRHRDefenders/Pages/Complaints.aspx

[Accessed Jul. 2015].




2. สถานะของผถกละเมด

ในฐานะนกปกปองสทธฯ

ผถกละเมดทำาหนาทปกปอง

สทธอยางไร

ระบสถานทเมองและประเทศ

ทผถกละเมด (บคคล/องคกร)

ทำางานปกปองสทธ

Aabb Ddee ฟองรองคดความ

เพอสนบสนนสทธในทอย

อาศยใหกบกลมชนพนเมอง

และเธอยงเปนกรรมการใน

คณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาต

3. ความรนแรงประเภทใด

ทเหยอถกกระทำา

เกดอะไรขน ทไหน เมอไหร

และสถานการณปจจบนเปน

อยางไร

ถาความรนแรงทเกดขนนำาไป

สเหตการณอนๆ ใหระบราย-

ละเอยดตามลำาดบเหตการณ

เชน ถามความกงวลวานก-

ปกปองสทธมนษยชนจะ

ถกจบ ใหระบรายละเอยด แต

ถาเขาหรอเธอถกคมขงแลว

ใหระบขอมลทเปนประโยชน

อนๆ เชน สถานททถกคมขง

เหยอไดพบทนายความหรอ

ไม สภาพของการถกคมขง

ขอกลาวหา เปนตน

Aabb Ddee ไดรบคำาขถง

ความปลอดภยจากผทเธอ

ไมรจก เมอวนท (วน/เดอน/

ป) เธอไดรบจดหมายสงไปท

ททำางานของเธอ (ชอเมอง)

จดหมายจาหนาถงเธอ และม

เพยงแควลทวา “ระวงตวใหด

เถอะ” นอกจากนนวนตอมา

Ms. Ddee ถกชายสองคนใน

รถสขาวตดตามเธออยาง

ใกลชดระหวางทเธอขบรถ

ออกจากททำางาน

4. ผประสงคราย

ใหรายละเอยดของผทนาจะ

เปนผกระทำาความรนแรง เชน

ชายสองคน (ในเครองแบบ?)

ยศ หนวย ลกษณะทาง

อตลกษณอนๆ หรอตำาแหนง

ระบพยานวามพยานรเหน

ในเหตการณความรนแรงนน

หรอไม มเหยอคนอนอก

หรอไม

Aabb Ddee ไมสามารถระบ

ลกษณะของชายสองคน หรอ

พาหนะทตามเธอได เพอน

ของเธอซ งน งอยด วยกน

สงเกตเหนรถทขบตามมา

5. เจาหนาทไดดำาเนนการ

อยางไรบาง

มการรายงานเหตการณ

ดงกลาวไปยงเจาหนาทท

เกยวของหรอไม มการดำาเนน

การอยางไรบาง

เหยอหรอหนวยงานดานสทธ

มนษยชนไดดำาเนนการอะไร

ไปแลวบาง

เหตการณดงกลาวถกเปดเผย

ตอสาธารณะหรอไม และถก

สงตอไปยงคนอนหรอไม

Aabb Ddee รายงาน

เหตการณทงสองไปยงตำารวจ

(ชอ/ทอยของตำารวจ) ในวน

เดยวกบทเกดเหต ตำารวจได

เรมดำาเนนการสอบสวน เธอ

ย ง ร าย ง าน เหต ก า รณ ท

หนงสอพมพทองถนดวย

(ระบชอหนงสอพมพ)




6. ความเชอมโยง

ระหวางเหตความรนแรงท

เกดขนกบงานดานสทธท

เหยอทำา

ทำาไมถ งคดว า เหตการณ

ความรนแรงนเปนการตอบโต

การทำางานดานสทธของเหยอ

ถามเหตการณทเกดขนกอน

หนาและเกยวของกนกรณา

ระบรายละเอยด

เมอปทแลว (วนท) มทนาย-

ความอกทาน ซงเปนตวแทน

ของกลมชนพนเมองท Aabb

Ddee ไดทำางานดวย ไดรบ

จดหมายลกษณะเดยวกน

และตอมา (วนท) ถกฆาต-

กรรมโดยบคคลไมทราบชอ

7. ใครเปนผสงขอมลเหลา

น (เปนความลบหรอไม)

ระบชอ เบอรตดตอกลบ และ

อาชพ (ถาม)

ผทสงขอมลนอาจจะเปน

องคกรหรอบคคลกได

จดหมายฉบบนสงโดยคณะ

กรรมการสทธมนษยชนแหง

ชาตซง Ms. Aabb Ddee

ทำางานอย

สถานการณลาสด

กรณาสงขอมลลาสดโดยเรวทสด เปนเรองสำาคญททางผแทน

พเศษควรไดรบขอมลลาสดหากมเหตการณเปลยนแปลงใดๆ

ตอเหยอ ขอมลนอาจจะเปน 1) ขอมลเพมเตมทหาได (เชน

ลกษณะของผประสงคราย) 2) เหตการณใหมๆ ทเกดขน (เชน

เหยอไดรบการปลอยตวจากการคมขง)

สองเดอนตอมา วนน (วนท)

เราไดทราบแลววา ตำารวจปด

การสบสวนเมอวาน ชายสอง

คนถกจบ และคมขง รวมทง

ถกตงขอหาวามความผดฐาน

สงจดหมายไปขมข Aabb

Ddee (เมอวนท) และตดตาม

เธอขณะทเธอขบรถออกจาก

ททำางาน ในวนตอมา ชาย

ทงสองคนมกำาหนดจะขน

ศาลในอกสองสปดาห ขณะ

ทเรายนดกบการจบกมชาย

ทงสองแต Ms. Ddee เชอวา

ผทสงการยงคงลอยนวลอย

เธอขอใหตำารวจดำาเนนการ

สบสวนตอไป


2.2 ระดบภมภาค

ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights (AICHR)รฐสมาชกของอาเซยนไดตกลงใหมการกอตงคณะกรรมการทดแลประเดน

สทธมนษยชนในภมภาคอาเซยนขนเมอเดอน ตลาคม 2552 โดยมหนาทหลก

ในการสงเสรมและปกปองสทธมนษยชนในภมภาคอาเซยน แตบทบาทของ

คณะกรรมการยงไมมความชดเจนและไมมอำานาจในการตรวจสอบคดเกยวกบ

สทธมนษยชน ซงทำาใหการทำางานดานการคมครองยงไมมประสทธภาพ

2.3 ระดบภายในประเทศ มาตรา 12 ของปฏญญาวาดวยนกปกปองสทธมนษยชน ระบวา

1. บคคลทกคนมสทธโดยลำาพงหรอโดยรวมกบผอนทจะมสวนรวมใน

กจกรรมโดยสนตเพอตอตานการละเมดสทธมนษยชนและเสรภาพขน

พนฐาน

2. รฐตองดำาเนนมาตรการทจำาเปนเพอประกนใหมการคมครองจากหนวย

งานทเกยวของแกบคคลทกคน โดยลำาพงหรอโดยรวมกบผอน จากความ

รนแรง การขมข การตอบโตการเลอกปฏบตทเปนการปฏบตโดยพฤตนย

หรอนตนย การกดดนหรอการปฏบตโดยพลการอนใด ทเปนผลจาก

การทบคคลนนไดใชสทธอยางชอบธรรมตามทอางถงในปฏญญาน

3. เกยวกบเรองน บคคลทกคนมสทธโดยลำาพงหรอโดยรวมกบผอนใน

การไดรบการคมครองอยางมประสทธผลตามกฎหมายภายในประเทศ

ในการทจะโตตอบหรอคดคานอยางสนตตอกจกรรมและการกระทำาใด

รวมถงการละเลยทมสวนเกยวของกบรฐ ซงสงผลใหเกดการละเมดสทธ

มนษยชนและเสรภาพขนพนฐาน เชนเดยวกบการใชความรนแรงทเกด

จากกลมบคคลหรอปจเจกบคคลอนทมผลกระทบตอการอปโภคสทธ-

มนษยชนและเสรภาพขนพนฐาน13

13 United Nations High Commissioner for Human Rights, (n.d.). Available at: http://www.

ohchr.org/Documents/Issues/Defenders/Declaration/Thai_Declaration.pdf [Accessed

Jul. 2015].


คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (กสม.) คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต หรอ กสม. เปนองคกรอสระซงมหนาท

ตรวจสอบการทำางานของรฐบาล โดยไมมอำานาจหนาทในการออกมาตรการหรอ

นโยบายใดๆ แตจะเฝาระวงและดแลเรองสทธของประชาชนโดยทวไป ซงไมจำากด

เฉพาะสทธทพงไดรบตามกฎหมายเทานนแตรวมถงสทธมนษยชนดวยเชนกน

โดยหนาทของ กสม. นอกจากตรวจสอบการละเมดสทธแลว ยงมหนาทในการ

ประสานงานและใหความชวยเหลอบคคลทถกละเมดสทธหรอออกมาเรยกรอง

สทธอกดวย ซงในทนรวมถงนกปกปองสทธมนษยชน เชน กรณทอนกรรมการสทธ

พลเมองและสทธทางการเมองลงพนทชมชนโคกยาว จ.ชยภม เพอรบฟงและ

ตรวจสอบขอเทจจรง พรอมรวมแลกเปลยนหาแนวทางสการแกไขปญหาให

เกดความเปนธรรมจากเหตทเจาหนาทของรฐเขาไลรอชมชน14 หรอ กรณท กสม.

ทำาหนงสอถงหวหนา คสช. เสนอยตปฏบตการแผนแมบทปาไมป 57 เพอ

หยดการไลคนออกจากปา หลงจากท กสม.ไดรบเรองรองเรยนจากประชาชนท

ไดรบผลกระทบกรณดงกลาวจำานวน 18 คำารอง จากผอยอาศยและทำากนมาใน

พนทกอนมการประกาศเขตปาอนรกษ15 รวมถงกรณการหายตวไปของบลล

ชาวปกาเกอญอ บานบางกลอย จ.กาญจนบร ทอนกรรมการสทธพลเมองฯ

เรงตรวจสอบผรบผดชอบและหาหลกฐานพยานเพมเตม โดยมการประชม

คณะอนกรรมการสทธมนษยชนเพอตรวจสอบเรองการหายตวไปของบลล16

อำานาจหนาทของคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตมดงน17

• ตรวจสอบและรายงานการกระทำาหรอการละเลยการกระทำาอนเปน

การละเมดสทธมนษยชน หรออนไมเปนไปตามพนธกรณระหวาง

14 Prachatai, (2015). อนกรรมการสทธลงพนทคอนสาร รบประสานหนวยงานกอนเสนตาย

ไลรอ 6 ม.ค. Available at: http://www.prachatai.com/journal/2015/02/58107 [Accessed

Aug. 2015].15 Prachatai, (2014). กรรมการสทธฯ เสนอ คสช.หยดไลคนออกจากปา ชเขาขายละเมด

สทธมนษยชน. Available at: http://www.prachatai.com/journal/2014/09/55767 [Accessed

Aug. 2015].16 Prachatai, (2014). คณะกรรมการสทธฯ เรยกฝายปกครองเพชรบรเขาชแจงกรณ ‘บลล’

หายตว. Available at: http://www.prachatai.com/journal/2014/04/52893 [Accessed Aug.

2015].17 รฐบาลไทย, (2010). รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550. กรงเทพฯ:

สำานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, มาตรา 257.


ประเทศเกยวกบสทธมนษยชนทประเทศไทยเปนภาค และเสนอมาตรการ

การแกไขทเหมาะสม

• เสนอเรองพรอมดวยความเหนตอศาลรฐธรรมนญและศาลปกครอง

ในกรณทมผรองเรยนวา บทบญญตแหงกฎหมายใด หรอกฎ หรอคำาสงใด

ในทางปกครองกระทบตอสทธมนษยชนและมปญหาเกยวกบความชอบ

ดวยรฐธรรมนญหรอกฎหมาย

• ฟองคดตอศาลยตธรรมแทนผเสยหาย

• เสนอแนะนโยบายและขอเสนอในการปรบปรงกฎหมายและกฎตอรฐสภา

หรอคณะรฐมนตรเพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชน

• สงเสรมการศกษา การวจย และการเผยแพรความรดานสทธมนษยชน

• สงเสรมความรวมมอและการประสานงานระหวางหนวยราชการ องคการ

เอกชน และองคการอนในดานสทธมนษยชน

• จดทำารายงานประจำาปเพอประเมนสถานการณดานสทธมนษยชนภายใน

ประเทศและเสนอตอรฐสภา

กลาวโดยสรป คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต คอหนวยงานอสระทไม

สงกดหนวยงานใด มหนาทในการตรวจสอบการละเมดสทธโดยรฐ และเสนอแนะ

นโยบายใหครอบคลมดานสทธมนษยชน รวมถงตดตามสถานการณสทธมนษยชน

ภายในประเทศเพอนำาไปรายงานตอเวทนานาชาต และทำาหนาทประสานงานกบ

นกปกปองสทธมนษยชนกบหนวยงานของรฐในการหาทางแกไขปญหาดาน


ผตรวจการแผนดนผตรวจการแผนดนมหนาทตรวจสอบการทำางานของเจาหนาทและหนวยงาน

ของรฐไมใหละเลย ละเมด หรอปฏบตหนาทโดยมชอบจนเกดความเสยหายตอ

ประชาชน กลาวโดยรวม ผตรวจการแผนดนมอำานาจหนาทดงตอไปน18

• พจารณาและสอบสวนขอเทจจรงตามคำารองเรยนในกรณ

» การไมปฏบตตามกฎหมายหรอปฏบตนอกเหนออำานาจหนาทตาม

กฎหมายของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ

หนวยงานของรฐหรอรฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน

18 สรปความจากบทบญญตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. Ombuds-

man.go.th, (n.d.). บทบาท อำานาจ หนาท. Available at: http://www.ombudsman.go.th/10/3_0.

asp [Accessed Jul. 2015].


» การปฏบตหรอละเลยไมปฏบตหนาทของขาราชการ พนกงานหรอ

ลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอ

ราชการสวนทองถนทกอใหเกดความเสยหายแกผรองเรยนหรอ

ประชาชนโดยไมเปนธรรม ไมวาการนนจะชอบหรอไมชอบดวย

อำานาจหนาทกตาม

• จดทำารายงานพรอมทงเสนอความเหนและขอเสนอแนะตอรฐสภา

ปละหนงครง

• สามารถยนคำารองตอศาลรฐธรรมนญไดในกรณทเหนวากฎหมายใด

ขดตอรฐธรรมนญ และสามารถยนคำารองตอศาลปกครองไดในกรณท

คำาสงของบคคลใดขดตอรฐธรรมนญ

• ดำาเนนการเกยวกบจรยธรรมของผดำารงตำาแหนงทางการเมองและ

เจาหนาทของรฐ

• ตดตาม ประเมนผล และจดทำาขอเสนอแนะในการปฏบตตามรฐธรรมนญ

รวมถงขอพจารณาเพอแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ ในกรณทเหนวาจำาเปน

• รายงานผลการตรวจสอบทเสนอตอคณะรฐมนตร สภาผแทนราษฎร และ

วฒสภาใหประกาศในราชกจจานเบกษาและเปดเผยตอสาธารณะดวย

กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรมกรมคมครองสทธและเสรภาพมหนาทจดวางระบบและสงเสรมใหประชาชนม

ความรเกยวกบสทธและเสรภาพตลอดจนการดำาเนนการใหพยาน ผเสยหาย

และจำาเลย ในคดอาญาไดรบการคมครองชวยเหลอเยยวยาในเบองตน เพอให

ประชาชนไดรบการคมครองและดแลจากรฐอยางทวถงและเทาเทยมกน

เมอเดอนตลาคม 2557 กรมคมครองสทธฯ ไดรเรมสรางกลไกการปกปอง

นกปกปองสทธมนษยชน ดวยการมคำาสงแตงตงคณะทำางานเพอพฒนามาตรการ

ในการคมครองนกปกปองสทธมนษยชนทเสยงตอการถกละเมดหรอทเรยกวา

คณะกรรมการไวทลสต (White List Committee) โดยมวตถประสงคเพอพจารณา

ออกมาตรการ แนวทาง หลกเกณฑ และวธการดำาเนนการคมครองนกปกปองสทธ-

มนษยชนตามมาตรฐานสากล ซงประกอบดวยสวนราชการและภาคประชาสงคม

โดยแอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย เปนหนงในองคกรทไดรบเชญ

ใหเปนหนงในคณะทำางานน


เมอพจารณาจากขอเสนอเบองตนเพอจดตงกลไกนน พบวามการใหความสำาคญ

กบการคดเลอกบคคลวาเปนนกปกปองสทธมนษยชนหรอไม เชน ใหมการ

พจารณาหลกเกณฑ (Criteria) วานกปกปองสทธมนษยชนมความเสยงอนถงแก

ชวตหรอไม และใหมการพจารณาวาผใดผานเกณฑพจารณาความปลอดภย

หรอไม นอกจากนยงมขอเสนอใหมการประสานงานดานขอมลมากขนระหวาง

หนวยงานฝายความมนคง โดยเฉพาะเจาหนาทตำารวจ และพนกงานปกครอง

สงกดกระทรวงมหาดไทย

เปนทนาสงเกตวายงไมมขอเสนอเรองการปรบปรงกฎหมาย และมาตรการความ

โปรงใส ตรวจสอบไดของหนวยงานทจะตงขนใหมน พรอมกบไมมขอเสนอดาน

การใหความรเกยวกบการทำางานของนกปกปองสทธมนษยชนแกเจาหนาทรฐและ

ประชาชาทวไป อนถอวาเปนสวนสำาคญทจะใชเปนมาตรการคมครองนกปกปอง

สทธมนษยชนไดอยางมประสทธภาพและยงยนทสด

2.4 ตวอยางกลไกการปกปองฯ จากประเทศอนๆ

2.4.1 โคลมเบย19

เปนประเทศแรกๆ ในโลก (รวมกบเมกซโก) ทมการรเรมสรางมาตรการคมครอง

นกปกปองสทธมนษยชน และยงถอเปนกลไกทมความครอบคลมมากประเทศ

หนงหากเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ดวยงบประมาณมากกวา 40 ลานดอลลาร

สหรฐ ทดแลนกปกปองสทธมนษยชนกวา 100 ชวต (ขอมลในป 2552)

ในป 2540 กฎหมายฉบบท 418 มาตราท 81 มเจตนาทจะสรางกลไกสงเสรม

การทำางานรวมกนอยางมประสทธภาพของฝายตลาการและหนวยงานอนๆ โดย

ไดกำาหนดใหกระทรวงมหาดไทยมหนาทรบผดชอบในการหามาตรการคมครอง

ผทตกอยในความเสยงจากเหตความขดแยงดานอดมการณทางการเมองหรอ

ความขดแยงภายในประเทศอนๆ ซงกอใหเกด “แผนปกปองคณะทำางานดานสทธ

มนษยชนทวไปสำาหรบกระทรวงมหาดไทยและยตธรรมโคลมเบย” เพอตองการ

สนบสนนการทำางานของรฐบาลทจะ “ปกปองชวต ความซอสตย เสรภาพ และ

ความปลอดภยของประชาชนกลมเปาหมาย” ทงน นกปกปองสทธมนษยชนถอวา

เปนประชาชนกลมเปาหมายเชนกน จนกระทงในป 2549 ไดมการออกพระราช-

19 Quintana, M. and Fernández, E. (2012). Protection of human rights defenders: best

practices and lessons learnt. Brussels: Protection International, p.14.


กฤษฎกาฉบบท 2816/2549 กำาหนดใหกระทรวงมหาดไทยและกระทรวงยตธรรม

มหนาทวางรากฐานออกมาตรการเพอคมครองสทธมนษยชน โดยทำางานรวมกบ

คณะกรรมการประเมนความเสยงทถกตงและควบคม ดวยพระราชกฤษฎกาฉบบ

ท 2788/2547

นอกจากนกระทรวงกลาโหมยงเปนหนงในหนวยงานทตองมหนาทรกษาความ

ปลอดภยใหกบนกปกปองสทธมนษยชน ซงไดมการออกคำาสงกระทรวงท

9/2547 วาดวยนโยบายของกระทรวงกลาโหมตอการคมครองสทธมนษยชนของ

สหภาพแรงงานและนกปกปองสทธมนษยชน

มาตรการตางๆ ของโคลมเบยมขอดอยหลายดาน เชน สามารถเปดพนทใหม

การหารอพดคยในหนวยงานระดบสงของรฐบาล ใหตวแทนของกลมเปาหมาย

มสวนรวมในการจดทำาและบงคบใชมาตรการ นอกจากนทศนคตและการทำางาน

รวมกบเจาหนาทของหนวยงานทรบผดชอบคอ กระทรวงมหาดไทย ไดรบการ

ประเมนในทางทดจากนกปกปองสทธมนษยชน20

ในทางกลบกน มาตรการนกยงมขอเสย กลาวคอ ความขดแยงระหวางรฐบาล

กบภาคประชาสงคมทเกดขนอยางตอเนองสงผลใหมแนวคดทไมตรงกน มความ

ลาชาในการประเมนความเสยง และการบงคบใชไมมประสทธภาพ ทงนอาจจะ

เกดจากการทเจาหนาทรฐขาดการอบรมเรองสทธมนษยชนในสถานการณและ

บรบทของงานทพวกเขาทำา นอกจากน หนวยงานทประเมนความเสยงเปน

หนวยงานทดแลความสงบเรยบรอยของรฐ ซงมกจะเปนคกรณกบนกปกปอง

สทธมนษยชน เมอเกดการละเมดสทธจากการปราบปรามการทำากจกรรมทาง

การเมองจงสงผลใหนกปกปองสทธมนษยชนไมใหความรวมมอในการใหขอมลท

เปนประโยชนในการประเมนความเสยง21

2.4.2 กวเตมาลากวเตมาลาเปนประเทศแรกทออกแบบเครองมอในการคมครองนกปกปองสทธ-

มนษยชนดวยการนำาหลกการของปฎญญาสากลวาดวยนกปกปองสทธมนษยชน

มาปรบใช โดยในป 2537 ภายใตสนธสญญาสงบศกระหวางรฐบาลและกองกำาลง

ปฎวตแหงชาตกวเตมาลานนไดมการใหความสำาคญกบงานของนกปกปองสทธ-

20 Ibid. p.15.21 Ibid. p.15.


มนษยชนและเหนความจำาเปนทจะตองคมครองพวกเขา ตอมาในป 2547 ดวย

สภาพแวดลอมทกดดนจากสถานการณภายในและภายนอกประเทศ คณะ

กรรมการเพอสทธมนษยชนในกวเตมาลาของประธานาธบดจงไดถกกอตงขน

และพฒนาไปสการจดตงหนวยงานเพอคมครองนกปกปองสทธมนษยชน รวมทง

เจาหนาทฝายความมนคง นกขาว และบคลากรสอแขนงตางๆ โดยหนวยงาน

นไดรบอำานาจใหขอความรวมมอกบเจาหนาทรฐทรบผดชอบดานการดแล

ความปลอดภย เพอทจะนำามาตรการซงไดรบการบญญตไวโดย Inter-America

Commission on Human Rights (IACHR) และองคการสหประชาชาตมาปรบใชได

ทงนความพยายามทจะออกกฎหมายคมครองนกปกปองสทธมนษยชนนน ขอมล

ลาสดในป 2552 ปรากฏวายงไมสามารถผานมตรฐบาลได อยางไรกดในป 2551 ม

มตคณะรฐมนตรท 133-255122 ใหมหนวยงานวเคราะหการจโจมทำารายนกปกปอง

สทธมนษยชน (Institution for the Analysis of Attacks against Human Rights

Defenders in Guatemala) โดยมวตถประสงคเพอจะศกษารปแบบความรนแรงท

กระทำาตอนกปกปองสทธมนษยชน ซงหนวยงานนมจดเดนอยทการรวมมอกน

ระหวางหนวยงานสบสวนสอบสวนตางๆ รวมถงตวแทน (เฉพาะทไดรบเชญ) จาก

องคกรสทธมนษยชนในประเทศและตางประเทศ อยางไรกดกลไกตางๆ ทมยง

ไมสามารถทำาใหกวเตมาลาประสบความสำาเรจในการปกปองนกสทธมนษยชน

เทาใดนก โดยอปสรรคสำาคญคอหนวยงานทรบผดชอบนนไมไดเปนสถาบนทถก

จดตงตามกฎหมาย ทำาใหไมมอำานาจในการประสานงานและมขอจำากดมากใน

การดำาเนนงานตางๆ

2.4.3 บราซลหลงจากมการกดดนจากองคกรสทธมนษยชนระดบชาต แผนงานแหงชาตเพอ

การคมครองนกปกปองสทธมนษยชนจงไดถกประกาศใชอยางเปนทางการ

เมอเดอนตลาคม 2547 ซงดำาเนนงานโดยเลขาธการพเศษเพอสทธมนษยชน

(Special Secretariat for Human Rights)23 และพฒนาไปสนโยบายแหงชาตเพอ

การคมครองนกปกปองสทธมนษยชน ซงมวตถประสงคในการจดทำาหลกการ

และวางแนวทางในการคมครอง รวมถงสนบสนนบคคล กลม และองคกรททำา

การเคลอนไหวเพอสงคมในการสงเสรม คมครอง และปกปองสทธมนษยชน

22 Ibid. p.195.23 Ibid. p.15.


ทงนแผนงานแหงชาตฉบบนไดสงผลใหเกดการกระจายอำานาจในแตละทองถน

โดยมการจดตงหนวยประสานงานในแตละทองถนซงประกอบไปดวยตวแทนจาก

ทงฝายพลเมอง ภาครฐ ทหาร ตำารวจ สำานกงานผตรวจการแผนดน สำานกงาน

อยการ รวมถงภาคประชาสงคม เชน NGOs และสหภาพแรงงาน นอกจากน

ระหวางทจดทำาแผนงานฉบบนไดมการประชมการประสานงานระดบชาตซงจด

เวยนไปในแตละพนทของประเทศ โดยมการเขารวมประชมจากตวแทนของทก

ภาคสวน

งบประมานของแผนงานในป 2547 อยท 500,000 เรอลบราซล และเพมขนเปน

2.5 ลานเรอลบราซลในป 2551 และในระหวางชวงเวลานนมนกปกปองสทธ-

มนษยชน 45 คน ทไดรบการคมครองจากเลขาธการพเศษเพอสทธมนษยชน

ดงกลาว

โดยรวมแลวการสรางกลไกการปกปองในบราซลทผานมายงไมประสบความสำาเรจ

เทาใดนก เนองจากในชวงแรกมความพยายามจะนำาเอาเรองนไปรวมกบกฎหมาย

คมครองเหยอและพยาน เพอจดทำาโครงสรางทางกฎหมายในการคมครอง

นกปกปองสทธมนษยชน แตภายหลงมการถกเถยงกนขนเรองการยกระดบให

แผนงานคมครองแหงชาตเปนหมวดหนงในกฎหมาย แตยงคงไมไดขอสรปแต

อยางใด

จดออนของแผนงานนอยทการขาดความรวมมอกบเครอขายดานอน เชน

ทปรกษาดานกฎหมายหรอทปรกษาดานจตวทยา นอกจากนเรองขอบเขต

การทำางานหรอหนาทในการรบผดชอบระหวางระดบภาครฐ และสวนกลางนน

ยงไมชดเจน

กลาวโดยสรปแผนงานการปกปองของบราซลมจดเดนอยทการกำาหนด

งบประมาณทชดเจนสำาหรบมาตรการคมครอง รวมถงสามารถกระจายอำานาจ

ทำาใหเกดความรวมมอระหวางทองถน แตขอเสยคอยงไมมกฎหมายทเปนรป

เปนรางในการคมครองนกปกปองสทธมนษยชน


3. สถานการณและสภาพปญหาของนกปกปองสทธมนษยชน ในประเทศไทย

3.1 สถานการณปจจบนสำาหรบงานวจยชนนจะวเคราะหสภาพปญหาการถกละเมดสทธของนกปกปอง

สทธมนษยชนในประเทศไทยในชวงสบปทผานมาตงแต ป 2548-2558 ซง

สามารถแบงออกไดเปนสองลกษณะ คอ 1.) สถานการณภายใตรฐบาลพลเรอน

ทมาจากการเลอกตงจากประชาชนทวไปตามกฎหมายรฐธรรมนญ และ

2.) สถานการณภายใตรฐบาลทหาร ซงเกดขนจากการรฐประหารสองครง ใน

เดอนกนยายน 2549-ธนวาคม 2550 และ เดอนพฤษภาคม 2557-ปจจบน แมวา

โดยภาพรวมนกปกปองสทธมนษยชนจะถกคกคามและไมมมาตรการใดๆ ทจะ

คมครองพวกเขาไดไมวาจะเปนรฐบาลประเภทใด แตกยงคงมความแตกตางอย

บางในรายละเอยด ดงตอไปน

3.1.1 สถานการณภายใตรฐบาลพลเรอนในชวงกอนป พ.ศ. 2549 ภายใตรฐธรรมนญป 2540 สทธและเสรภาพของ

ประชาชนไดรบการคมครองมากขนกวาชวงทศวรรษกอนอยางมาก ทวาภายใต

การบรหารประเทศของรฐบาลในชดนน กอใหเกดสถานการณการบรหารประเทศ

ทลแกอำานาจจนกลายเปนรฐบาลปกครองภายใตระบอบอำานาจนยม มการละเมด

สทธและทำารายนกปกปองสทธมนษยชนอยางชดเจน กรณทสำาคญไดแก กรณ

การบงคบใหสญหายของทนายความดานสทธมนษยชน นายสมชาย นละไพจตร

ในเดอนมนาคม 2547 และการสงหาร นายเจรญ วดอกษร เมอเดอนมถนายน 2547

ซงเปนประธานกลมอนรกษทองถนบอนอก จ.ประจวบครขนธ และเปนผนำา


คดคานโครงการโรงไฟฟาถานหน อ.บอนอก จ.ประจวบครขนธ อยางไรกด กลไก

การสอบสวนและเรยกรองความยตธรรมตามกฎหมายยงสามารถดำาเนนการได

เชน ผเสยหายสามารถสงเรองรองเรยนไปยงผตรวจการแผนดน หรอคณะกรรมการ

สทธมนษยชนแหงชาต แมวากระบวนการตรวจสอบจะดำาเนนไปอยางลาชามาก

กตาม

3.1.2 สถานการณภายใตรฐบาลทหารในชวงทประชาชนอยภายใตรฐบาลทหาร กลไกตามรฐธรรมนญไดถกยกเลก และ

การละเมดสทธมกจะเกดโดยกลมผมอำานาจหรอใกลชดกบทหาร ดวยการขาดหาย

ไปของกลไกปกต ผเสยหายไมสามารถดำาเนนการรองเรยนตอหนวยงานใดไดอยาง

มประสทธภาพ นอกจากนพฤตกรรมการคกคามยงมความรนแรงมากกวา

สถานการณภายใตรฐบาลพลเรอน เชน เหตการณของกลมคนรกษบานเกด

อ.วงสะพง จ.เลย ซงผนำาชมชนถกนายทหารยศพนโท แสดงพฤตกรรมขมขพรอม

เผยความตองการทจะขนแรทองแดงของบรษททงคำาจำากดผานถนนสาธารณะ

ของชมชน ซงชาวบานไดคดคาน ตอมาอกหนงเดอน ชวงกลางดกของคนวนท

15 พฤษภาคม 2557 มกองกำาลงเถอนตดอาวธเขามาปดลอมหมบานและจบ

ชาวบานไวเพอเปดทางในการขนแรทองแดงออกไปเปนเหตใหประชาชนกลม

คนรกษบานเกดบาดเจบหลายสบรายถกขโมยและทรพยสนถกทำาลาย แตไมม

หนวยงานใดทมหนาทรบผดชอบเขามาชวยเหลอในขณะเกดเหต ทงๆ ทมการ

โทรแจงเจาหนาทตำารวจแลว เปนตน24

24 Matichon Online, (2015). กลมตานเหมองทองรอนจดหมายเปดผนกรองบกตชวยดวย. Avail-

able at: http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1401330977 [Accessed Aug.

2015].


3.1.3 รปแบบการคกคามรปแบบการคกคามนกปกปองสทธมนษยชนในชวงระยะเวลาสบปทผานมา

สามารถแบงไดดงน

• Enforced Disappearance - การบงคบบคคลใหสญหาย (อมหาย25)

ในประเทศไทยวธการอมหายเปนเครองมอทถกนำามาใชอยเปนประจำานบตงแต

อดต สาเหตทการอมหายและการสงหารเกดขนบอยในประเทศไทย สวนหนงเปน

เพราะวฒนธรรมการเลนพรรคเลนพวกในสงคมไทย เพราะคกรณของนกปกปอง

สทธมนษยชนสวนใหญจะเปนกลมคนทมอทธพลหรออาจเปนเจาพนกงานของ

รฐ ดงนนเมอคนเหลานกระทำาความผด จงสามารถใชเสนสายในการรอดพน

จากการถกลงโทษ จงสงผลใหเกดการกระทำาซำาๆ เพราะผททำาผดไมกลวการ

ถกลงโทษตามกฎหมาย26 จากงานวจยของ มลนธยตธรรมเพอสนตภาพในหวขอ

“การบงคบบคคลใหสญหายในประเทศไทย” ระบวาปจจยดานกฎหมายทกำาหนด

การคมกนเจาหนาทของรฐและระบบยตธรรมทางอาญาทออนแอเพราะการ

แทรกแซงทางการเมอง เปนเหตใหเจาหนาทฝายความมนคงและฝายปกครอง

25 ภาษาทประชาชนทวไปมกใชเรยกเหตการณลกษณะน26 Justice for Peace Foundation, (2012). Enforced disappearances in Thailand. Bangkok:

Justice for Peace Foundation. Available at: www.justiceforpeace.org


คดวาตนเองไมตองรบผดจากการทำาผดกฎหมายหรอมโอกาสถกลงโทษนอยมาก

จงเปนเหตใหเจาหนาทบางรายเลอกใชวธการนอกกฎหมายไดตามอำาเภอใจเพอ

ปฏบตตามนโยบายของรฐบาลหรอแกไขขอพพาทสวนบคคล สงผลใหการบงคบ

บคคลใหสญหายรวมทงการสงหารนอกกระบวนการยตธรรม การควบคมตว

โดยพลการ การทรมาน การขมขและคกคาม กลายเปนวธการนอกกฎหมายท

ชอบธรรมและจำาเปน รวมทงเหมาะสมสำาหรบรฐบาลไทยในการควบคมและ

ปราบปราม27

สาเหตทกอใหเกดความไรประสทธภาพของกระบวนการยตธรรมไทย ตามท

งานวจยของมลนธยตธรรมเพอสนตภาพไดระบนน เปนเพราะการทประเทศไทย

ไมกำาหนดให ‘การบงคบบคคลใหสญหาย’ เปนความผดทางอาญา จงทำาใหเปน

อปสรรคตอการฟองคด รวมทงหนวยงานสบสวนสอบสวนขาดความเปนอสระ

และออนแอสงผลใหทผานมายงไมเคยมการฟองคดทเปนผลตอกรณการบงคบ

บคคลใหสญหายเลย28 ทงนความไรประสทธภาพในกระบวนการยตธรรมไทยนน

เกดจากความลาชาในการแกะรอยผกระทำาผดหรอคนทบงการอยเบองหลง เมอ

การแกะรอยและการสบสวนไมคบหนา เวลาในการหาตวผกระทำาผดจงลวงเลย

ไป และในหลายคดศาลจงยกฟองในทายทสด ดวยเหตผลทวายงไมมหลกฐาน

ทเพยงพอวาบคคลทสญหายไปนนบาดเจบหรอเสยชวตแลวหรอไม หรออาจยง

ถกควบคมตวอยทไหนสกแหงหรอไม29

สำาหรบขอมลเรองคนถกอมหายในประเทศไทย ระหวางป 2544-2554 รปแบบ

ทพบบอยคอถกอมขนรถยนตอยางกรณของทนายสมชาย นละไพจตร สวนวธท

ใชมาก ในพนทจงหวดชายแดนภาคใตกคอการเชญตวไปทสถานตำารวจหรอคาย

ทหารซงทายสดตำารวจหรอทหารกจะอางวาปลอยตวไปแลว30 ทงน น.ส. ประทบจต

นละไพจตร บตรสาวของทนายสมชาย นละไพจตรเคยกลาวถงการอมหายใน

ประเทศไทยในงานพดสนตภาพครงท 1 ในประเดนทางเลอก-สสนตภาพไววา

“การอมหายคอนโยบายทสรางภาพวาคนทเปนคนเลวควรจะหายตว

ไปนเปนความคดทนากลวทสดในสงคมไทยเพราะคนไทยจำานวน

ไมนอยยอมรบความคดน”31

27 Ibid.28 Ibid.29 Ibid.30 Neelapaijit, P. (2013). ประทบจต นละไพจตร: “อมหาย” ในเมองไทย. สำานกขาวอสรา.31 Ibid.


และมกรณจำานวนไมนอยทผอยเบองหลงการสงหาร หรอการลกพาตวไมถก

นำาตวเขาส กระบวนการยตธรรม และสดทายคดกถกลมไปโดยทผเสยหายและ

ครอบครวของผเสยหายไมไดรบความเปนธรรม

• Extrajudicial Killings - การสงหารนอกกฎหมายหรอลอบสงหาร

การลอบสงหารนกปกปองสทธมนษยชนสวนใหญแลวจะเปนการลอบยงโดย

มอปนอาชพจากการถกจางวานฆา และสวนใหญจะมาจากการทนกปกปองสทธ-

มนษยชนมปญหาซงขดกบผลประโยชนของกลมนายทนหรอบรษทเอกชน

เชน เมอวนท 11 กมภาพนธ 2558 นายใช บญทองเลกนกตอสเพอสทธทดน

และสมาชกชมชนคลองไทรพฒนาในจงหวดสราษฎรธานถกยงเสยชวตทบานพก

ของเขา32

• Violation of Freedom of Expression, Association and Peaceful Assembly – การควบคมการแสดงความคดเหนหรอชมนมอยางสงบ

การประกาศใชพระราชบญญตชมนมสาธารณะพ.ศ. 255833 เมอเดอนสงหาคม

นน เปนเครองมอสำาคญทจะควบคมและนำามาใชในการคกคามนกปกปองสทธ-

มนษยชน แมจะยงไมมการนำามาบงคบใชอยางเตมท ทวาทผานมาโดยเฉพาะใน

ชวงหลงการรฐประหาร รฐบาลมกจะใชมาตรการนเปนเครองมอควบคม คกคามผท

ออกมาเรยกรองสทธ เชน ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาตฉบบท 7/2557

เรอง หามมใหมวสมหรอชมนมทางการเมอง ณ ทใดๆ ทมจำานวนตงแต 5 คน

ขนไป34 ซงนกปกปองสทธมนษยชนจำานวนมากถกขมขคกคามดวยคำาสงนอย

32 Press Release, OHCHR Regional Office for South-East Asia, (2015). HUMAN RIGHTS

DEFENDER ADVOCATING FOR LAND RIGHTS KILLED IN SOUTHERN THAILAND. Avail-

able at: http://bangkok.ohchr.org [Accessed Jul. 2015].33 รฐบาลไทย, (2015). พระราชบญญตชมนมสาธารณะ. กรงเทพฯ: สำานกพมพคณะรฐมนตร

และราชกจจานเบกษา.34 ประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท ๗/๒๕๕๗. (2014). กรงเทพฯ: สำานกพมพคณะ

รฐมนตรและราชกจจานเบกษา.


เปนประจำา เชน กรณจบกมกลมนกศกษาทจดกจกรรมรำาลกเหตการณครบรอบ

หนงป รฐประหารเมอวนท 22 พฤษภาคม 2558 และอกครงในการจดกจกรรม

รำาลก 24 มถนายน วนแหงการเปลยนแปลงการปกครอง และการควบคมนยงรวม

ไปถงนกขาวทงในประเทศและตางประเทศ เชน กจกรรมของสมาคมผสอขาว

ตางประเทศในประเทศไทย หรอ FCCT ถกแทรกแซงมาแลวอยางนอยสครง35

เพอใหยกเลกการจดกจกรรมทมเนอหาเกยวของกบการเมอง หนงสอพมพ

ออนไลนประชาไททเนนเสนอขาวเกยวกบสทธมนษยชน ไดรบการเยยมเยยน

จากเจาหนาททหารอยเปนประจำา36

นอกจากนภายใตพระราชบญญตวาดวยการกระทำาความผดเกยวกบคอมพวเตอร

หรอ พ.ร.บ.คอมพวเตอร ซงเรมใชในเดอนกรกฎาคม 2550 นน ไดกอใหเกด

สถานการณทเจาหนาทรฐใชอำานาจควบคมประชาชนในการแสดงความคดเหนใน

สอออนไลนอยางกวางขวาง โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบการหมนพระบรม-

เดชานภาพ ซงเปนความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 คงปฎเสธ

ไมไดวากฎหมายนเปนเครองมอสำาคญทกลมการเมองตางๆ ใชในการละเมดสทธ

ของอกฝาย และดวยบทลงโทษทางกฎหมายทมความรนแรงมาก ประกอบกบ

ความเชอในสงคม (Social Stigma) ททำาใหความผดดวยกฎหมายนไมมผใดกลา

ออกมาคดคานมากนก

ในแงของสถานการณทเกยวของกบนกปกปองสทธมนษยชน กฎหมายดงกลาวได

สรางความหวาดระแวงและการเซนเซอรตวเองของผทตองการแสดงออกในดาน

สทธมนษยชน เพราะบอยครงขอกลาวหาเปนขอมลทเกดขนในระบบคอมพวเตอร

ซงตองใชขอมลทางเทคนคและเวลาเพอทจะพสจนความบรสทธ ตวอยางเชน ในป

2553 นางสาวจรนช เปรมชยพร ผอำานวยการเวบไซต ประชาไท ถกจบกมและแจง

ขอหากระทำาผดตาม พ.ร.บ.คอมพวเตอรฯ มาตรา 15 และประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 112 เนองจากไมดำาเนนการลบขอความอนเปนการหมนพระบรมเดชา-

นภาพ ทงนคณจรนชเปนผทำางานดานรณรงคเพอสทธเสรภาพของการแสดงความ

คดเหน และเสรภาพสอมาอยางยาวนาน37 นอกจากนยงมคดทผสอขาวสองทาน

35 ilaw, (2015). เปดอกประธาน FCCT: Oasis of Free Speech ทามกลางทะเลทราย. Available

at: http://freedom.ilaw.or.th/blog/fcctaspaceforfreespeech [Accessed Aug. 2015].36 Prachatai, (2015). ชแจง กรณเจาหนาททหารมาสอบถามขอมลจากประชาไท. Available at:

http://www.prachatai.com/journal/2015/07/60120 [Accessed Aug. 2015].37 คดสนสดทศาลอทธรณพพากษายนตามศาลชนตน ใหจำาคก 8 เดอน ปรบ 20,000 บาท โทษ

จำาคกรอลงอาญา. ศาลอทธรณยนจำาคก 8 เดอน รอลงอาญา คดผอ.ประชาไท. Available at:

http://www.prachatai.com/journal/2013/11/49676 [Accessed Aug. 2015].


ของภเกตหวาน สำานกขาวออนไลนในจงหวดภเกต ถกกองทพเรอแจงความ

ฐานหมนประมาทและ พ.ร.บ.คอมพวเตอรฯ หลงเผยแพรรายงานของรอยเตอร

ทระบวาเจาหนาทกองทพเรอเกยวของกบขบวนการคามนษยชาวโรฮงญา38

ในพนทในเขตจงหวดชายแดนภาคใตทอยภายใตสถานการณความรนแรงนน สทธ

ขนพนฐานนเรยกไดวาถกควบคมมาอยางตอเนอง กลมทนายความและนกสทธ-

มนษยชนทจดกจกรรมในพนทจะไดรบการตดตอเพอสอบถามรายละเอยดของ

กจกรรมจดอยเปนประจำา และในแตละครงเจาหนาททหาร/ตำารวจจะเขารวม

สงเกตการณ นกขาวเองตกอยในสภาวะททำางานอยางยากลำาบาก เพราะตอง

สรางความสมดลในการนำาเสนอขาวของทงสองฝาย

แมภายใตสถานการณของรฐบาลพลเรอนทวไป การคกคามเพอไมใหเกดการ

รวมตวกนกปรากฎใหเหนอยเปนประจำา เชน เรยกผนำากลมของชมชน หรอ

สหภาพแรงงานเขาพบ และขมขดวยวาจาไมใหมการรวมตวชมนมหรอจดกจกรรม

ทางการเมอง

• Forced Eviction/Relocation – การบงคบไลทหรอโยกยายถนฐาน

นอกจากนกปกปองสทธมนษยชนทเปนบคคลแลว ยงมชมชนอกหลายแหงท

ไดรบผลกระทบจากนโยบายของรฐบาลในการใชประโยชนบรเวณพนทชมชน ซง

สงผลใหชาวบานในชมชนเหลานนโดนไลท สญเสยทดนทำากนและทอยอาศย เมอ

ชาวบานในชมชนไดรบความเดอดรอนจงเกดการเรยกรองสทธตามมาและอาจ

ทำาใหชาวบานในบรเวณพนทดงกลาวประสบกบภยคกคามจากเจาหนาทของรฐ

หรอกลมนายทนทตองการใชประโยชนในพนทนน ภายหลงรฐประหารเมอเดอน

พฤษภาคม 2557 ทำาใหเจาหนาททหารมอำานาจมากขน จงทำาใหคขดแยงของชมชน

โดยสวนใหญจะเปนเจาหนาททหาร ซงภยคกคามตอชมชนนนแบงไดเปนสอง

ประเภท คอ 1.การไลรอชมชน 2. การละเมดเสรภาพในการแสดงความคดเหน

และสทธชมชน นบตงแตมการรฐประหารมเหตการณทเปนภยคกคามตอชมชน

38 คดยงอยในขนการพจารณาและสบพยานในศาล. สรปสถานการณเสรภาพการแสดงออก

ป 2557 4/5: การฟองคดหมนประมาท และ พ.ร.บ.คอมพวเตอรฯ เพอปดกนการแสดงออก.

Available at: http://freedom.ilaw.or.th/report/ [Accessed Aug. 2015].


เกดขนทงหมด 28 กรณ ไดแกการไลรอชมชน 20 กรณ และการละเมดเสรภาพ

ในการแสดงความคดเหนและสทธชมชนแปดกรณ39

• Organized Crime – อาชญากรรมจดตงวธการหนงทหลายประเทศมกใชคอการทำาใหดเหมอนวาเปนการกออาชญากรรม

ธรรมดา เชน ปลน ลกทรพย หรอ อบตเหต แตในความเปนจรงคนรายนนวางแผน

และตองการสรางความหวาดกลว หรอ สรางสถานการณเพอขโมยขอมลบางอยาง

จากขอมลทเกบรวบรวมยงไมมรายงานเหตการณลกษณะทบงชวาเกยวกบการ

ทำางานดานสทธ ทวาหลายครงผทโดนทำารายอาจจะไมรตวหรอตระหนก จงขอ

ระบพฤตการณการขมขนไวเปนหนงในความเปนไปไดทจะเกดกบนกปกปองสทธ-

มนษยชนในประเทศไทย

• Judicial Harassment – การคกคามโดยใชกระบวนการทางกฎหมาย

ในหลายกรณเราพบวานกปกปองสทธมนษยชนซงมคขดแยงเปนบรษทเอกชนนน

จะถกคกคามดวยการใชการแงกฎหมายฟองรองคดความตางๆ โดยเฉพาะกบ

กลมชมชนทอยหางไกล หรอชนพนเมอง ซงโดยสวนใหญเปนการตอสเรองสทธ

ในทดน เชน กรณนายสรพนธ รจไชวฒน แกนนำากลมคนรกษบานเกด อ.วงสะพง

จ.เลย ซงคดคานการทำาเหมองแรทองคำาของบรษท ทงคำา จำากด นนถกฟองรอง

โดยบรษทดวยขอกลาวหาหมนประมาท จากการโพสตขอความบนสอออนไลน

กลาวหาบรษท ซงกลมองคกรดานสทธเชอวาการฟองรองนเปนหนงในเทคนค

การคกคามและขดขวาง การทำางานปกปองสทธชมชนของนายสรพนธ40 และยงม

กรณทนาย Andy Hall นกกจกรรมดานสทธแรงงานชาวองกฤษถกบรษท Natural

Fruit ฟองรองในหลายคด และลาสดศาลอาญากรงเทพใตตดสนใหเขามความผด

39 Prachatai.com, (2015). รวบรวมสถานการณ: เมอทหารคน ‘ความสข’ ใหชมชน. Available

at: http://www.prachatai.com/journal/2015/03/58318 [Accessed Aug. 2015].40 Frontline Defenders, (2015). Thailand: Judicial harassment of Surapan Rujichaiwat | Front

Line Defenders. Available at: https://www.frontlinedefenders.org/node/29329 [Accessed

Aug. 2015].


ฐานหมนประมาทตาม พ.ร.บ.คอมพวเตอรจากกรณทเขาเขยนรายงานวจยเรอง

ปญหาสภาพแรงงานตางชาตในบรษทแหงน41 เปนตน

นอกจากนนการคกคามดวยวธนยงนยมใชกนมากขนกบกรณการเรยกรองสทธ

ทางการเมอง และพลเมอง และสทธในการแสดงความคดเหนภายใตรฐบาลทหาร

เชน กรณการจบกมนกศกษา 14 คน จากกรณทพวกเขาทำากจกรรมเรยกรอง

ประชาธปไตย โดยรฐบาลชแจงวานกศกษาละเมดคำาสง คสช. จากกรณกอนหนา

ทพวกเขาเคยโดนจบกมมาแลวเมอครงจดกจกรรมรำาลกเหตกาาณครบรอบหนงป

รฐประหาร 2557 ทสำาคญ กฎหมายหมนพระบรมเดชานภาพ มาตรา 112 ตาม

พ.ร.บ.ประมวลกฎหมายอาญานนยงคงเปนเครองมอสำาคญทถกใชในการคกคาม

นกปกปองสทธมนษยชน เชน กรณนายสมยศ พฤกษาเกษมสข นกปกปองสทธ-

มนษยชนดานสหภาพแรงงานและประชาธปไตยทถกตดสนจำาคกสบป ฐาน

ตพมพบทความทมเนอหาไมเหมาะสมและหมนสถาบนพระมหากษตรย42 เปนตน

• Women HRDs – นกปกปองสทธมนษยชนหญง

ในหวขอนจะขอกลาวถงประเดนของนกปกปองสทธมนษยชนหญงแยกออกมา

เนองจากสภาพสงคมทเปลยนไปทำาใหผหญงกาวขนมาเปนผนำากลม/ชมชนและ

ตอสเพอสทธมนษยชน ในหลายพนท รวมทงพนทความขดแยงในจงหวดชายแดน

ภาคใต โดยลกษณะของการถกคกคามนน นอกจากการคกคามรปแบบตางๆ ทได

กลาวมาทง ขฆา การตดตาม ใชอำานาจจบกม และหามมใหชมนมทางการเมอง

แลว ผหญงจะถกคกคามทางเพศทงวาจาและกาย บางรายถกขวาจะขมขนหาก

เธอเหลานนไมหยดการกระทำา ทงนดวยสภาพสงคมไทยทยงมลกษณะของชาย

เปนใหญโดยเฉพาะภายใตระบอบเผดจการทหาร นกปกปองสทธมนษยชนหญง

มกจะถกกลาวหาวาเปน “ผหญงเลว ไมด ไมเหมาะสมทจะมครอบครว” ซงถอ

เปนการลดทอนความเปนมนษยของผหญง นอกจากนในแตละชมชน แตละ

วฒนธรรม เชอชาต อคตของสงคมทยงคงมอย ผหญงจะถกลดทอนศกดศร และ

41 Holmes, O. (2015). British rights activist charged with defamation in Thailand. the

Guardian. Available at: http://www.theguardian.com/world/2015/aug/24/british-rights-

activist-andy-hall-charged-defamation-thailand [Accessed Aug. 2015].42 Manager.co.th, (2014). อทธรณยนจำาคก 10 ป “สมยศ พฤกษาเกษมสข” คดหมนเบองสง.

Available at: http://www.manager.co.th/Crime/ViewNews.aspx?NewsID=9570000107885

[Accessed Aug. 2015].


ถกคกคามในรปแบบตางๆ เพยงเพราะสาเหตทเธอเปนผหญง เชน ในสงคมมสลม

จงหวดชายแดนภาคใต ผหญงทขอหยาจากสามเพราะออกมาตอสกบความรนแรง

ในครอบครวและปกปองศกดศรของตนอาจถกกลาวหาวาเปนคนตกศาสนา43 ซง

ในทางอสลามถอเปนความผดทางศาสนาทรนแรง และทำาใหผทถกกลาวหาตกอย

ในสภาพทสงคมรงเกยจและไมไดรบการปฎบตอยางเทาเทยม

3.2 ปจจยทกอใหเกดการคกคาม

3.2.1 การขาดนโยบาย กฎหมาย และกลไกรฐเพอคมครองนกปกปองสทธมนษยชนแมวาประเทศไทยจะเปนภาคสมาชกตอกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมอง

และการเมอง (International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR)

ซงทำาใหรฐบาลไทยมพนธกรณทจะตองคมครองสทธการมชวตและใหความ

คมครองทเพยงพอกบบคคลทเผชญความเสยงและดำาเนนการสอบสวนการละเมด

สทธเหลาน รวมทงการเปนสมาชกองคการสหประชาชาตซงมพนธะผกพนตาม

ปฏญญาสหประชาชาตวาดวยนกปกปองสทธมนษยชน (Declaration on Human

Rights Defenders) เพอทจะคมครองบคคลทกคนจากความรนแรง การถกคกคาม

การถกตอบโต และการถกละเมดอนๆ ในบทบาททเขาเหลานเปนนกตอสเพอ

สทธมนษยชน ทวาในปจจบนประเทศไทยยงไมมกลไกหรอนโยบายใดๆ ทชดเจน

ลาสดโดยการผลกดนของภาคประชาสงคม กรมคมครองสทธและเสรภาพ

กระทรวงยตธรรม ไดรเรมการจดตงคณะกรรมการเพอศกษาและจดตงกลไกการ

ปกปองนกปกปองสทธมนษยชนตามปฎญญาสากลวาดวยนกปกปองสทธฯ ซง

คณะกรรมการนยงอยในกระบวนการศกษาและพจารณาเพอจดตงมาตรการท

เหมาะสมตอไป

43 ผออกนอกศาสนานบวาเปนการปฏเสธทรายแรงยงกวาผเปนกาฟรดงเดม และการออกนอก

ศาสนานนคอการปฏเสธ ททำาใหหลดออกจากแนวทาง และตองพำานกอยในนรกตลอดกาลหาก

เขาตายไปโดยไมไดกลบตว และเมอผออกนอกศาสนาไดเสยชวตหรอถกประหารกอนทไดกลบตว

เขาคอกาฟร ไมตองอาบนำาศพ ไมตองละหมาดให และจะไมถกฝงในสสานของบรรดามสลม

Islammore.com, (n.d.). การตกศาสนา. Available at: http://www.islammore.com/view/2218

[Accessed Aug. 2015].


สำาหรบคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (กสม.) ทมภาระหนาทโดยตรง

ในการปกปองคมครองนกปกปองสทธมนษชยน ไดเปดเผยวา แนวทางของ กสม.

นนจะตองนำาเอาปญหาของนกปกปองสทธมนษยชน เขามาอยในเนอหาการ

ทำางานของคณะอนกรรมการทกชด ซงหากเกดกรณการคกคามนกปกปองสทธ-

มนษยชน กสม.สามารถใชกลไกการตรวจสอบทมอยแลวปฎบตงานได44

ทงนภายใตแผนสทธมนษยชนแหงชาต ฉบบท 3 (2557-2561)45 รฐบาลม

เปาประสงคในการดแลประเดนดานสทธมนษยชนใหครอบคลมทงหมด 11 ดาน

และ 15 กลมเปาหมาย ซงใน15 กลมเปาหมายนนไมมการระบเฉพาะเจาะจง

อยางชดเจนถงสถานะของนกปกปองสทธมนษยชนในประเทศไทย

นอกจากนยงไมมรฐบาลชดใดทนำาเสนอนโยบายหรอใหความสำาคญกบบคคล/

องคกร ททำางานดานสทธมนษยชน และปกปองสทธเสรภาพของชมชน/บคคล

จงทำาใหแมในระดบนโยบาย การคมครองนกปกปองสทธมนษยชนกทำาไดยาก

3.2.2 ความลาชาของกระบวนการยตธรรมและวฒนธรรมการลอยนวล (Impunity) คดความของนกปกปองสทธมนษยชนสวนใหญซงเสยชวตจากการถกสงหารนอก

กระบวนการยตธรรมและสญหายไปนนไมมความคบหนา มขอสนนษฐานวา

สวนหนงอาจเปนเพราะผทเกยวของกบการสงหารหรออมหายนกปกปองสทธ-

มนษยชนคอผทมอทธพล หรอแมกระทงเปนเจาหนาทของรฐเสยเอง ซงผกระทำา

ผดมความสามารถในการแทรกแซงการดำาเนนคดของผเสยหาย และนนกเปนผล

มาจากการทประเทศไทยไมมมาตรการทเขมแขงพอในการเอาผดเจาหนาทของรฐ

ทกระทำาผดกฎหมาย ตวอยางเชน คดของทนายสมชาย นละไพจตร ซงศาลม

44 สมภาษณ นพ.นรนดร พทกษวชระ เมอวนท 24 กรกฎาคม 255845 Isranews.org, (2015). เปดสาระสำาคญแผนสทธมนษยชนฉบบ 3 สสงคมสนตสขและเทาเทยม.

Available at: http://www.isranews.org/isranews-scoop/item/34345-human-rights_571113.

html [Accessed Aug. 2015]. สามารถ download แผนฉบบเตมไดท http://www.human-

rightscenter.go.th/


คำาสงยกฟองเจาหนาทตำารวจสนายซงเปนผตองสงสยในคด เนองจากไมม

หลกฐานทเพยงพอ และทงหมดสามารถกลบเขารบราชการในสงกดเดมได46

3.2.3 การประกาศใชกฎหมายพเศษและกฎหมายการเขาถงขอมลอนๆ ความเปลยนแปลงทางการเมองของประเทศไทยทเปลยนขวอำานาจจากระบอบ

ประชาธปไตยเปนระบอบเผดจการทหาร ทำาใหมการควบคมพฤตกรรมของ

ประชาชนโดยการบงคบใช มาตรา 4447 และการประกาศใช พ.ร.บ. ชมนม

สาธารณะ พ.ศ. 2558 ลาสดเมอเดอนสงหาคมทผานมา รวมทงกฎอยการศก

ทยงคงมผลและประกาศใชอยในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมาตงแตป 2547

ไดจำากดพนทในการรวมกลมหรอแสดงความคดเหนตางๆ ของนกปกปองสทธ-

มนษยชนในประเทศไทย นอกจากนประชาชนทวไปถกควบคมการเขาถงขอมล

ขาวสารดวยกฎหมายอยางนอยสฉบบ48

3.2.4 การขาดการสนบสนนจากสงคมทวไป และไมมเครอขายนอกจากกลไกของภาครฐทไมมการสนบสนนการทำางานของนกปกปองสทธ-

มนษยชนในประเทศไทยเทาทควร การทำางานยงขาดการสนบสนนจากสงคมทวไป

ทจะชวยใหนกปกปองสทธมนษยชนสามารถทำางานไดอยางเตมท รวมทงไมม

เครอขายเพอนกปกปองสทธมนษยชนทงในประเทศและในภมภาคอาเซยน จง

46 Thairath Online, (2014). ครบ10 ปคดอม’ทนายสมชาย’ ไขปมหายตวปรศนา. Available at:

http://www.thairath.co.th/content/409256 [Accessed Aug. 2015].47 มาตรา 44 มหลกการวาในกรณทหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาตเหนเปนการจำาเปน

ใหหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาตโดยความเหนชอบของคณะรกษาความสงบแหงชาต

มอำานาจสงการระงบยบยงหรอกระทำาการใดๆ ไดไมวาการกระทำานนจะมผลบงคบในทาง

นตบญญตในทางบรหารหรอในทางตลาการและใหถอวาคำาสงหรอการกระทำา รวมทงการปฏบต

ตามคำาสงดงกลาวชอบดวยกฎหมายและรฐธรรมนญน48 เชนพ.ร.บ.วาดวยการกระทำาความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ.2550 พ.ร.ก.การบรหาร

ราชการในสถานการณฉกเฉนพ.ศ.2548 พ.ร.บ.การรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร พ.ศ.

2550 พ.ร.บ.กฎอยการศก พ.ศ.2457 พ.ร.บ.ภาพยนตรและวดทศน พ.ศ.2551 พ.ร.บ.องคกร

จดสรรคลนความถและกำากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศนและกจการ

โทรคมนาคม พ.ศ. 2553, [ประมวลจาก www.ilaw.or.th]


ทำาใหสภาพการทำางานอยทามกลางสภาพแวดลอมทมความเสยงสงจากการ

ถกฆา ลอบทำาราย หรอถกทำาใหสญหาย

3.2.5 สอไมใหความสนใจสอมวลชนหลายกลมไมเขาใจการทำางานของนกปกปองสทธมนษยชน หรอไม

เขาใจประเดนการทำางานดานสทธมนษยชนทำาใหไมสนใจการนำาเสนอขาว รวมทง

สอมวลชนทนำาเสนอขาวดานนกมกจะถกขมขคกคามไปดวย จงไมตองการจะ

เผชญความเสยง


4. ขอเสนอยทธศาสตรในการรณรงค

รายงานสวนนเปนการนำาเสนอขอมลทนกวจยไดทำาการรวบรวมจากการจดการ

พดคย และทำากจกรรมวเคราะหยทธศาสตรกบเจาหนาทแอมเนสต อนเตอร-

เนชนแนล ประเทศไทย ในสวนของตารางยทธศาสตรนน ทางนกวจยไดจดทำา

เพอเปนเพยง ‘โมเดลนำาเสนอ’ เทานน เพอทจะเปนประโยชนตอองคกรในการ

จดทำาแผนยทธศาสตรตอไปเอง โดยทางองคกรอาจรวมกนรางแผนงานกบ

เจาหนาทตอไป

4.1 Stakeholder Analysis – การวเคราะหผมสวนไดสวนเสย

ตวแสดง บทบาท

นกปกปองสทธมนษยชน

(Human Rights Defenders

or HRDs)

ทำาหนาทปกปองสทธของผอน (และตนเอง)

ดวยสนตวธ

ครอบครว (Family) สนบสนนนกปกปองสทธมนษยชน / เปนผ

ไดรบผลกระทบ

เพอน/สมาชกนกกจกรรม

(Friends/Activist members)

สนบสนนนกปกปองสทธมนษยชน

ขาราชการทองถน

(Local bureaucrats)

สนบสนนหรอไมเหนดวยกบนกปกปองสทธ

มนษยชน

ชาวบานกลมอนๆ ทเหนตาง

(Villagers – Opposition

groups)

ไมสนบสนนการทำางานของนกปกปองสทธ

มนษยชน


ตวแสดง บทบาท

ผนำาชมชน / ผนำาศาสนา

(Community/religious

leaders)

อาจจะสนบสนนหรอไมสนบสนน / เปนผนำา

ของชมชนในพนทความขดแยง

สหภาพแรงงาน

(Labor unions)

อาจจะสนบสนนหรอไมสนบสนน

นายทน /เจาของกจการ

(Company owners)

เปนคความขดแยงหรอ สนบสนนฝายตรงขาม

ตำารวจ/ทหาร

(Police/Military)

เปนคความขดแยง หรอ สนบสนนฝายตรงขาม

อยการ/ศาล

(Prosecutor/Court)

อาจจะสนบสนนหรอไมสนบสนน

กระทรวงยตธรรม

(Ministry of Justice)

สนบสนนการทำางานของนกปกปองสทธ

มนษยชนโดยรวม แตไมมอำานาจมากในการ

ตรวจสอบ จบกม

คณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาต (กสม.) (National

Human Rights Commission

or NHRC)

สนบสนนการทำางานของนกปกปองสทธโดย

รวม แตไมมอำานาจมากในการคมครอง

นกกฎหมายสทธฯ

(Human rights lawyers)

สนบสนนการทำางานของนกปกปองสทธโดย

รวม

เอนจโอในประเทศ เชน ศนย

ทนายสทธฯ (Local NGOs)

ผรวมงาน / มเครอขายกบองคกรดานสทธ และ

สามารถเขาถงกลไกปกปองคมครองสทธ ทงใน

ระดบประเทศและระหวางประเทศ

สอมวลชน (Media) ใหความสนใจประเดนการทำางานดานสทธ

มนษยชนพอสมควร แตยงขาดความรความ

เขาใจการทำางานและกลไกการปกปองสทธ

รฐบาล (Government) คขดแยง / มหนาทปกปองคมครองนกสทธ

องคกรระหวางประเทศ เชน

UN, EU, Diplomats Com-

munity, INGOs

ใหความสำาคญกบการทำางานของนกปกปอง

สทธและสนบสนนใหเกดมาตรการและกลไก

ในการคมครองนกปกปองสทธ

Matrix ขางลางนแสดงใหเหนตำาแหนงของตวละครตางๆ ทเกยวของวา บคคล/

กลมเหลานใหความสำาคญกบประเดนเรองการคมครองนกปกปองสทธมนษยชน


มากนอยแคไหน (more/less interest) และมอำานาจเปลยนแปลงสถานการณได

มากนอยแคไหน (more/less impact)

ผลกระทบหรอ Impact หมายถง ความสามารถของตวแสดงในการสรางผล

กระทบความเปลยนแปลง เพอนำาไปสการคมครอง (หรอบอนทำาลายการคมครอง)


ความสนใจ หรอ Interest หมายถง ความสนใจของตวแสดงทมตอการคมครอง


4.2 วตถประสงคในการรณรงค เปาหมายและยทธศาสตร

วตถประสงค (objective) – นกปกปองสทธฯ มความปลอดภยในการทำางานมากขน ลด

ความสญเสยทงทางรางกายและจตใจ

ยทธศาสตร แนวทาง/กจกรรม กลมเปาหมาย ผลผลต (Output) /

ตวชวด (Indicator)

1. รฐบาลตระหนก

ถงความหมาย

และเขาใจการ

ทำางานของนก

ปกปองสทธฯ

• ผลกดนใหคณะกรรมการ

ไ ว ท ล ส ต เ ส น อ แ น ว

นโยบายการปกปอง

สทธฯ ใหกบรฐบาล

• รวมกบ กรมคมครอง

สทธฯ ผลกดนคดความ

ของนกปกปองสทธฯ

ให เขาสกระบวนการ

ยตธรรม เชน คดของบล

ลเปนตน และ นำาเสนอ

คดของทนายสมชายให

เปนกรณศกษาเรองของ

กลไกในการปกปองสทธ

• คณะกรรมการ

ไวทลสต



แหงชาตชดใหม

• สนช.

• กรมค มครอง

สทธ

• ก รมองค ก า ร

ระหวางประเทศ

กระทรวงการ

ตางประเทศ

• เกดคณะกรรมการ

ไวทลสต

• มคดความของนก

ปกปองสทธเขาส

ก ร ะบวนการย ต

กรรมอยางนอย 1

คด

• ม เร องการจดต ง

กลไกปกปอง HRD

ใน UPR Report

• ม รายชอของ HRD

at Risk พรอมนำาไป

ใชทำางาน Advoca-

cy ไดตอไป




• ผลกดนประเดนกลไก

การปกปองใน UPR

Report

• เ น อ ง ใ น โ อ ก า ส ร บ

ตำาแหนง ผบ.ตร. จดทำา

ลสตคดความตางๆ ของ

นกปกปองสทธฯ และทำา

หนงสอยนเรองใหมการ

ดำาเนนคด เชน กรณท

สราษฎร ธาน หรอ คน-

รกษบานเกด จ.เลย

• ผลกดนประเดนทกสม.

เสนอใหยก เล กแผน

แมบททวงคนผนป า

ของคสช. กบหนวยงาน

ตางๆ ทเกยวของ

• เ ค ร อ ข า ย

องคกรสทธฯใน

ประเทศทรวม

จดทำา UPR

• ผบ.ตร.คนใหม

• รฐบาลยกเลกแผน

แมบททวงคนผน

ปา (คำาสงคสช.ท

64/2557)

2. สรางมาตรการ

หรอกลไกเบอง

ตนเพอปกปอง

ค ม ค ร อ ง น ก

ปกปองสทธฯ

• ผล กด น ให เ ก ดคณะ

กรรมการไวทลสตโดย

ตระหนกถงความยงยน

ของกลไกและประชาชน

ทวไปเขาถงไดงาย ใชได

จรง

• รวมกบกสม.ชดปจจบน

เขาไปดแลกรณของนก

ปกปองสทธทมความ

เสยง เชน กลมดาว

ดน หรอ กลมคนรกษ

บานเกด โดยอาจจะทำา

เปนลสต HRD at risk

รวบรวมให กสม. นำาไป

ดำาเนนการ เชน ไปเยยม

นกปกปองสทธ หรอ


ไวทลสต



แหงชาตชดใหม

• กรมค มครอง

สทธ

• OHCHR

• สอมวลชน

• นกปกปองสทธทอย

ในความเสยง (HRD

at Risk) ไดเขาพบ

OHCHR หรอ กสม.

เพออยางนอย 1

ครงเพอสราง visi-

bility

• ก จ ก ร รมรณรงค

ของ AI มการพดถง

ประเดนนกปกปอง

สทธ




เชญกลมผถกละเมดมา

ใหขอมลเพมเตม เพอ

สราง visibility

• ประสาน OHCHR นำา

กลม HRD at risk เขา

พบผแทนและยนเรอง

เพอเปนการสราง visi-

bility เชนกน

• รวมกบสอมวลชน นำา

เสนอประเดนของชมชน

ทเปนกรณการละเมด

สทธ

• ใชการรณรงคแบบ AI

โดยยกกรณของบลล

เชนออกแบบ Postcard

และสงไปท DSI หรอ

นายกฯ

3. ส ง ค ม ท ว ไ ป

เ ข า ใ จ ก า ร


สทธฯและชวย

กนสงเสรมการ


สทธฯ

• รวมกบ OHCHR จดงาน

ทนำาเสนอเรองราวของ

นกปกปองสทธในโอกาส

วนสทธมนษยชนสากล

หรอ วนสากลอนๆ

• ใชสอสงคม online ใน

การนำาเสนอเรองราว

ของนกปกปองสทธ โดย

ประสานกบนกสอสาร

มวลชนมออาชพ (pro-

duction house, online

media company) ท

สนใจประเดนทางสงคม

ใหรวมออกแบบหรอทำา

กจกรรมรวมกน

• OHCHR

• เยาวชน AI

• กล ม เ ย าวชน

อนๆ เชน กลม

เดกคายของโก

มลฯ

• ชมรมในมหา-

วทยาลยตางๆ

• กล ม เ ย าวชน

จงหวดชายแดน

ภาคใต

• ม.ธรรมศาสตร

• มอ.ปตตาน

• จฬาฯ

• มช.

• ส อ ก ร ะ แ ส ห ล ก

นำาเสนอรายการ

เกยวกบนกปกปอง

ส ท ธ ม น ษ ย ช น

อยางนอย 2 ชน

• ผลตสอออนไลน 1

ชน ทเกยวกบ HRD

• ไดเขาไปบรรยาย

เร อ งน กปกป อ ง

ส ทธ ฯ ในมหา-

วทยาลยอยางนอย

2 ครง




• จ ด ก จ ก ร ร ม ร ว ม ก บ

เยาวชน AI ใหมการบอก

เลาเรองราวของชมชน

หรอบคคลทถกละเมด

อ า จ จ ะ เ ช ญ บ ค ค ล

เหลานนมาบรรยายให

นกศกษาฟงถงเรองราว

ของตน

• จ ด ก จ ก ร ร ม ร ว ม ก บ

มหาวทยาลยทสนใจ

ประเดนสทธมนษยชน

เพอสรางความตระหนก

รความเขาใจมากขน

• ม.อบล

• ม.สารคาม

• ม.ขอนแกน

• ม.รงสต

• ม.มหดล

• ม.วลยลกษณ

4. นกปกปองสทธ

ต ระหน ก ร ถ ง

ข อบ เข ตก า ร

ทำ า ง า น แ ล ะ

สามารถสราง

กลไกปกปองตว

เองไดในระดบ

เบองตน

• รวมกบองคกรเครอขาย

จ ดอบรมเร อ งความ

ป ล อ ด ภ ย ใ ห ก บ น ก

ปกปองสทธทเปนกลม

เสยง

• จดกจกรรมคายอบรม

เร องสทธพ นฐานใน

หมบานทมกรณพพาท

เพอเปนการสรางเครอ

ขาย และใหความรกบ

ชมชนไปในคราวเดยว

กน

• รวมกบทนายสทธฯ จด

กจกรรม One Day Trip

คลนคกฎหมายใหกบ

ชมชนเสยง

• PI

• HRDs

• Human Rights

Lawyer

• Community at

risk

• นกปกปองสทธฯ ได

รบการอบรมเรอง

ค ว า ม ป ล อ ด ภ ย

อยางนอย 3 ชมชน

• รวมกบกลมทนาย

สทธฯจดกจกรรม

คลนคกฎหมาย กบ

ชมชนเสยงอยาง

นอย 3 ครง


4.3 ผลทคาดวาจะไดรบ (Outcome)• สงคมไทยรจกและเขาใจการทำางานของนกปกปองสทธมากขน

• สอทวไปนำาเสนอเรองราวเกยวกบนกปกปองสทธฯ

• คณะกรรมการไวทลสตถกตงขนอยางเปนทางการโดยมผแทนของ

นกปกปองสทธเขารวมเปนกรรมการ

• มโครงการตอเนองอยางนอยสองโครงการเกดขนเพอตอยอดกจกรรม

ทไดรณรงคมา

4.4 การประเมนผล• รวบรวมจำานวนกจกรรมตางๆ ทเกดขนภายในหนงป นบตงแตเปดตว

campaign รณรงคน

• ในทกๆ กจกรรมทไดทำาจะตองมกจกรรมประเมนผล เชน ผเขารวมทำา

แบบประเมน หรอ จด Session การประเมนดวยวธการอนๆ

• สมภาษณผเขารวมกจกรรมและบนทกผล

• จดทำา mid-term evaluation ในเดอนทหกนบตงแตเปดตว campaign

รณรงคน เพอประเมนแนวทางการทำากจกรรมและอาจมการปรบรปแบบ

ใหสอดคลองกบสถานการณในชวงหกเดอนหลง

• เมอครบหนงปของการทำารณรงคจดใหมการประชมเพอประเมนผลงาน

ตนเองระหวาง Staff และ ใหมผเชยวชาญภายนอกมาประเมนผลการ

ทำากจกรรม


5. บทสรปเพอนำ เสนอแกผกำ หนดนโยบาย

5.1 ภาพรวมสถานการณการทำางานดานสทธมนษยชนประเทศไทย นบไดวามความโดดเดนและ

หลากหลายประเดน ทวานกปกปองสทธมนษยชนนนกลบถกคกคามอยตลอด

เวลานบตงแตป 2538 ทมการเกบรวบรวมรายชอ จนถงปจจบนมจำานวน

นกปกปองสทธมนษยชนมากกวา 50 คนถกฆาตกรรมอนเปนผลจากการทำางาน

ดานการปกปองสทธมนษยชนทงของตนเองและผอน ทงนยงไมนบรวมจำานวน

นกปกปองสทธมนษยชนทถกคกคามดวยวธการตางๆ จนไมสามารถทำางานตอ

ได นอกจากนนวธการคกคามตอนกปกปองสทธมนษยชนไดเพมความรนแรง

รปแบบและมความซบซอนมากมากขน โดยเฉพาะตงแตเหตการณหลงรฐประหาร

เดอนพฤษภาคมป 2557 เปนตนมา นกปกปองสทธมนษยชนททำางานภายใน

ชมชนหางไกลในเรองการปกปองทรพยากรธรรมชาต สทธชมชน และสทธ

ทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม รวมถงนกศกษาและนกกจกรรมทออกมา

เรยกรองสทธในการแสดงความคดเหนและการแสดงออกตกอยภายใตสภาวะ

เสยงตอการถกทำาราย ขมข คกคาม และลอบสงหาร โดยทไมสามารถเขาถง

หรอไมไดรบการคมครองจากกลไกของภาครฐ ขาดการสนบสนนจากภายนอก

เชน จากองคกรพฒนาเอกชน และเรองราวของพวกเขาไมไดรบการเผยแพร

แมวาหลายเหตการณจะไดรบความสนใจและมการฟองรองกนตามกฎหมาย

ยงไมสามารถนำาผกระทำาผดมาลงโทษได จงแสดงใหเหนวาประเดนการคกคาม

นกปกปองสทธมนษยชนยงไมไดรบความสนใจจากทงรฐบาล สอมวลชน และ

ประชาชนทวไป


แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย เหนถงความจำาเปนของการทำางาน

รณรงคในประเดนน เพอใหนกปกปองสทธมนษยชนไดรบการคมครองดแลอยาง

ถกตองเหมาะสม และเพอใหประชาชนทวไปและสอมวลชนเกดความเขาใจใน

การทำางานของนกปกปองสทธมากขน ตงแตตนป 2558 เปนตนมา แอมเนสต

อนเตอรเนชนแนล ประเทศไทย ตดสนใจเรมตนการทำางานรณรงคเพอยตการ

ปฏบตอยางไมเปนธรรมและคมครองนกปกปองสทธมนษยชน และสนบสนนสทธ

ทจะมเสรภาพในการแสดงออก รวมตว และชมนมอยางสงบของนกปกปองฯท

มขนเพอสงเสรมหรอปกปองสทธมนษยชน ซงงานรณรงคดงกลาวจะเรมตนอยาง

เปนทางการในตนป 2559 น

5.2 ปญหาทพบอยในปจจบนประเทศไทยเปนภาคระหวางประเทศวาดวยพลเมองและสทธการเมอง และ

ยงม ‘ปฏญญาสหประชาชาตวาดวยสทธและความรบผดชอบของบคคล กลม

และหนวยงานในสงคม เพอสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนและเสรภาพ

ขนพนฐาน’ อนเปนทยอมรบในระดบสากล (Declaration on the Right and

Responsibility of Individuals, Groups and Organs of Society to Promote and

Protect Universally Recognised Human Rights and Fundamental Freedoms)

ซงมาตรา 12 วรรค 2 ระบวา “รฐตองดำาเนนมาตรการทจำาเปนเพอประกนให

มการคมครองจากหนวยงานทเกยวของแกบคคลทกคน โดยลำาพงหรอโดยรวมกบ

ผอน จากความรนแรงการขมข การตอบโตการเลอกปฏบตทเปนการปฏบตโดย

พฤตนยหรอนตนย การกดดนหรอการปฏบตโดยพลการอนใด ทเปนผลจากการ

ทบคคลนนไดใชสทธอยางชอบธรรมตามทอางถงในปฏญญาน” ซงกลไกปจจบน

ทมอย ไดแก สำานกงานผตรวจการแผนดน และคณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาตนนยงไมเพยงพอทจะคมครองนกปกปองสทธมนษยชนไดอยางเตมท

โดยเหนไดจากการกรณทมนกปกปองสทธมนษยชน ซงสวนใหญทำางานดานสทธ

ทางเศรษฐกจและสงคม จำานวนมากถง 30 กวากรณในรอบ 10 (2546-2555)

ปทผานมานนไมไดรบการดแลจากรฐและไมสามารถหาผกระทำาผดมาลงโทษได

ตวอยางทชดเจนไดแกกรณของทนายสมชาย นละไพจตร ทดำาเนนการฟองรอง

คดจนถงศาลฎกาในขณะน ผทถกพพากษาในกระบวนการของศาลชนตนซงเปน

เจาหนาทของรฐยงคงปฎบตหนาทตามเดม ซำายงไดรบการเลอนขนมอำานาจ

เพมมากขน ในขณะทครอบครวของนกปกปองสทธมนษยชนยงตองอยภายใต

มาตรการคมครองพยาน เพอความปลอดภยของครอบครว


นอกจากนภายใตสถานการณการเมองทไมเปนปกตและเกดการเปลยนระบอบ

การปกครองไปสระบอบเผดจการทำาใหกลไกรฐทมอยไมสามารถทำางานไดอยาง

เตมท และประชาชนผทออกมาเรยกรองสทธของตนเองไมไดรบความปลอดภย

ซำายงถกคกคามสทธขนพนฐานของความเปนมนษย ทงทางตรง ทางออม ทาง

รางกายและจตใจ ในหลายกรณ จงมความจำาเปนอยางเรงดวนทจะตองออก

มาตรการเพอใหผใชอำานาจรฐตระหนกถงการใหความเคารพในสทธและเสรภาพ

ในการทำางานของนกปกปองสทธมนษยชน แอมเนสต อนเตอรเนชนแนล

ประเทศไทย จงมขอเสนอดงตอไปน

5.3 ขอเสนอแนะ 1. จดตงคณะกรรมการทำางานเพอพฒนามาตรการในการคมครอง

นกปกปองสทธมนษยชน ทเสยงตอการถกละเมด (White List) โดยเรว

และใหประกอบดวยตวแทนจากนกปกปองสทธมนษยชน

2. ใหมมาตรการเรงดวนผานกลไกทมอยของคณะกรรมการสทธมนษยชน

แหงชาตเพอคมครองนกปกปองสทธมนษยชนทอยในความเสยงปจจบน

3. รฐบาลตองยกเลกนโยบายทวงคนผนปาทสงผลกระทบอยางมากตอ

ชมชนในพนท ซงคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตไดยนเรองเสนอ

นายกฯเมอวนท 13 สงหาคม 255849

4. รฐบาลตองออกแนวนโยบายตามมาตรฐานของปฎญญาสากลวาดวย

นกปกปองสทธมนษยชนทสงเสรมการทำางานดานสทธมนษยชน เคารพ

สทธมนษยชนขนพนฐานของประชาชน เพอใหเจาหนาทรฐ โดยเฉพาะ

หนวยงานความมนคงนำาไปปฎบต

5. รฐบาลตองไมปกปองผกระทำาผดในกรณการละเมดสทธมนษยชนทไดม

การดำาเนนคดในศาลแลว และตองแสดงความจรงใจทจะนำาผกระทำาผด

ในกรณการละเมดอนๆ มาลงโทษตามกฎหมาย

49 คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต, (2015). กสม.ชงรฐยต'ยดคนผนปา 'เกดปญหาละเมด

สทธชมชน. Available at: http://www.nhrc.or.th [Accessed Aug. 2015].

ประเทศไทย - Amnesty · บทสรุปเพื่อนำ...

Documents

Transcript of ประเทศไทย - Amnesty · บทสรุปเพื่อนำ...