A. I. KAPANDJI The Physiology · Kapandji Couv T2 7e version anglaise logo droite dos 1,7 cm...

A. I. KAPANDJI

Kończyna dolna22

Dr Adalbert I. Kapandji needs no introduction; he is internationally recognized among orthopaedic surgeons and physical/manual therapists. After a long career as an orthopaedic surgeon, he is now devoting himself fully to the revision of the three volumes of his work The Physiology of the Joints, already published in 11 languages.

9 781912 085606

ISBN : 978-1-912085-60-6

The Physiology of the Joints

A. I. KAPANDJIKAPA

ND

JIThe Low

er Limb


The Physiology of the Joints, conceived and written more than forty years ago by Dr. A. I. Kapandji, deals with biomechanics, a subject until then mentioned only incidentally in textbooks of anatomy. Following his lead, every anatomy textbook nowadays has a large component devoted to functional aspects of the locomotor system, which has become an essential scientific subject.

The seventh edition of this volume deals with the lower limb and has been expanded with the inclu-sion of new diagrams and text. In particular it explains:• elasticity of the Achilles’ tendon• barycentre of the pregnant woman• stance phase• swinging of the upper limbs• different types of gait, ordinary and military• jumping

This book is intended for medical and physical therapy students; and for practising physi-cians and surgeons wishing to increase their knowledge of the functional anatomy of the locomotor system.

7th edition

22

7th editionThe Lower Limb

Original French edition published by Éditions Maloine

Kapandji Couv T2 7e version anglaise logo droite dos 1,7 cm EXE.indd 1 20/12/2018 11:34

Redakcja wydania polskiego RAFAŁ GNAT

Wydanie 7

KAPA

ND

JI Kończyna dolna

Anatom

ia funkcjonalna stawów

ISBN 978-83-66548-41-1

Wydanie 7

Anatomia funkcjonalna stawów to znakomite źródło wiedzy na temat budowy i funkcjono-wania narządu ruchu człowieka. Ta ponadczasowa pozycja od 35 lat nieprzerwanie służy specjalistom w różnych dziedzinach medycyny, a także fizjoterapeutom, trenerom oraz stu-dentom. Autorem tego podręcznika jest wybitny specjalista z zakresu ortopedii i chirurgii ręki dr Adalbert Kapandji. Największą wartością tej pozycji są z pewnością doskonałe ilustracje przygotowane przez samego autora, ułatwiające zrozumienie poszczególnych zagadnień z zakresu biomechaniki.

W aktualnym wydaniu książki pojawiły się nowe rozdziały i ryciny. Są one cennym uzupeł-nieniem poprzedniej wersji. Dość wyraźnie zaznacza się pośród nich zainteresowanie autora funkcjonalną stroną chodu oraz pewnymi aspektami ewolucji narządu ruchu człowieka. Są to kierunki dodające ciekawej głębi tekstowi o mechanicznym, w większości, wydźwięku.

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 1. Kończyna górna

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 2. Kończyna dolna

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 3. Kręgosłup, miednica, głowa

Dr Adalbert Kapandji jest członkiem wielu międzynarodowych towarzystw naukowych. Podczas długiej kariery zawodowej specjalizował się w ortopedii, a następnie w chirurgii ręki. Ostatnio poświęcił się wyłącznie pracy nad kolejnym wydaniem 3-tomowego pod-ręcznika Anatomia funkcjonalna. Podręcznik ten został przetłumaczony na 11 języków. Podobnie jak w poprzednich edycjach, dr Kapandji osobiście wykonał ilustracje do książki.

www.edraurban.pl

A.I.�KAPANDJI

ANATOMIA

FUNKCJONALNA

Tom 2Kończyna dolna

Wydanie siódme

Słowo wstępne: Profesor Thierry Judet

843 oryginalne ilustracje autora

Redakcja wydania II polskiego

Rafał Gnat

Kapandji_T2_R00_Kapandji_T_2_R_00 2020-11-08 18:02 Page iii

Originally published in French by Éditions Maloine, Paris, France under the title:Volume 1: Anatomie fonctionelle: Membre supérieur 7th edition © Maloine 2018Volume 2: Anatomie fonctionelle: Membre inférieur 7th edition © Maloine 2018Volume 3: Anatomie fonctionelle: Tȇte et rachis 7th edition © Maloine 2018

Copyright © Éditions Maloine 2018All rights reserved

ISBN: 978-2-224-03495-5

The right of A.I. Kapandji to be identified as the Author of this text has been asserted in accordance with the Copyright,Designs and Patents Acts 1988.

Tłumaczenie niniejszej publikacji zostało podjęte przez wydawnictwo EDRA URBAN & PARTNER na jego własnąodpowiedzialność. Lekarze kliniczni oraz prowadzący badania naukowe, oceniając oraz wykorzystując jakiekolwiekopisane tu informacje, metody, związki chemiczne czy eksperymenty, muszą zawsze opierać się na swoim osobistymdoświadczeniu i wiedzy. W najpełniejszym zakresie dozwolonym przepisami prawa wydawnictwo, autorzy, redaktorzyani inne osoby, które przyczyniły się do powstania niniejszej publikacji, nie ponoszą żadnej odpowiedzialności w odnie -sieniu do jej tłumaczenia ani za jakiekolwiek obrażenia czy zniszczenia dotyczące osób czy mienia związane z wyko rzy -staniem produktów, zaniedbaniem lub innym niedopatrzeniem, ani też wynikające z zastosowania lub działania jakich -kolwiek metod, produktów, instrukcji czy koncepcji zawartych w przedstawionym tu materiale.

Wszelkie prawa zastrzeżone, szczególnie prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna z części tej książki nie może być reprodukowana lub przenoszona w jakiejkolwiek formie na wszelkie nośniki elektroniczne, mechanicznelub inne, włączając kserokopiowanie, nagrywanie lub inne systemy składowania i odzyskiwania informacji bez uprzedniejpisemnej zgody Wydawnictwa

© Copyright for the Polish edition by Edra Urban & Partner, Wrocław 2020

Redakcja naukowa I oraz II wydania polskiego, a także tłumaczenie z języka angielskiego: dr hab., prof. nadzw. AWF Katowice Rafał Gnat

Prezes Zarządu: Giorgio AlbonettiRedaktor naczelny: lek. med. Edyta BłażejewskaRedaktor prowadzący: Irena Zaucha-NowotarskaOpracowanie skorowidza: lek. med. Natasza Błaszczyna

ISBN 978-83-66548-41-1

Edra Urban & Partnerul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocławtel.: + 48 71 726 38 [email protected]

www.edraurban.pl

Łamanie i przygotowanie do druku: Anna Noga-Grochola, PolSerwis Sp. z o.o. Druk i oprawa:

Kapandji_T2_R00_Kapandji_T_2_R_00 2020-11-08 18:02 Page iv

v

Sło�wo�wstęp�ne

„Zerk nij do Kapandjiego, a na pew no zro zu miesz”.

Któż z nas, człon ków mo je go wła sne go i na stęp nych po ko leń, kto spę dził dłu gie go dzi ny czy ta jąc pra cę Kapandjiego, niewy po wie dział tych słów, udzie la jąc po ra dy młod sze mu ko le dze? Wie dza z za kre su ana to mii i bio me cha ni ki skon cen tro wa -na w Ana to mii funk cjo nal nej sta no wi bi ją ce ser ce na szej pro fe sji wte dy, gdy gło wi my się nad zro zu mie niem ob ser wo wa -nych symp to mów, przepro wa dzamy kli nicz ne pro ce du ry dia gno stycz ne czy też za bie gi chi rur gicz ne.Po dą ża jąc tro pem wy bit nych ana to mów o nie mo żli wym do po mi nię cia do rob ku Adal bert Ka pan dji od sa me go po cząt ku byłpe wien, w ja ki spo sób wzbo ga cić o no wy wy miar zro zu mie nie, a przede wszyst kim me to dy na ucza nia ana to mii funk cjo -nal nej. Wszyst ko sta je się ja sne i pro ste, a Czy tel nik po za kosz to wa niu lek tu ry do zna je po czu cia oświe ce nia!

Dzię ku je my, Adal bercie: wszyst ko wy da je się ja sne, gdy w tle wy czu wa się Twój ge niusz, mą drość opar tą na en cy klo pe -dycz nej wręcz wie dzy. Ni niej szy tom po ja wia się w to wa rzy stwie dwóch in nych, roz pa tru ją cych ana to mię funk cjo nal ną krę -go słu pa oraz koń czy ny gór nej. Ich du szę sta no wi za chwyt nad per fek cją ru chu, czy to w po sta ci pre cy zyj ne go po cią gnię -cia pió rem, czy też ele ganc ko i efek tyw nie prze pro wa dzo nej ope ra cji chi rur gicz nej.Jest to prze jaw ge niu szu ozdo bio ne go bo ga tą wy obraź nią, któ re moż na z rów nym po wo dze niem wy ko rzy sty wać w chi rur -gii, jak i w po szu ki wa niu od po wie dzi na wszel kie „dla cze go” i „jak” ana to mii funk cjo nal nej; ge niu szu nie po wta rzal ne gopo dej ścia do edu ka cji, któ re go ni gdy nie znie kształ cił ząb cza su.

No we wy da nie jest te go nie za prze czal nym do wo dem. Po sze rzo ne i wzbo ga co ne w stop niu więk szym od po przed nich edy -cji, god ne jest za jąć ho no ro wą po zy cję w bi blio te kach wszyst kich za in te re so wa nych ru chem: stu den tów i do świad czo nychpro fe sjo na li stów, chi rur gów, reu ma to lo gów, spe cja li stów re ha bi li ta cji oraz fi zjo te ra peu tów.

Profesor Thierry Judet

Kapandji_T2_R00_Kapandji_T_2_R_00 2020-11-08 18:02 Page v

Przedmowa�do�wydania�polskiego

vii

Otaczający nas świat, naznaczony przykrą koniecznością przemijania, pozwala jednak w wyjątkowych chwilach nawiązaćkontakt i obcować z ponadczasowością, z dziełami, które mimo upływu dekad są wciąż aktualne i jeszcze długo nie odejdąw zapomnienie. Mam ogromną przyjemność zaprezentować jedno z takich dzieł polskim Czytelnikom. Jest to Anatomia

funkcjonalna A. Kapandjiego, która powstała ponad 30 lat temu i od tego czasu nieprzerwanie służy specjalistom w różnychdziałach medycyny, fizjoterapeutom, a także trenerom oraz sportowcom. Przed laty jako student osobiście wykorzystywałemją, przygotowując się do zajęć i egzaminów, a później również pracując z pacjentami. Niestety, wówczas musieliśmy polegaćna obcojęzycznych wersjach książki. Teraz sytuacja ta się zmieni. Otrzymawszy propozycję przekładu dzieła Kapandjiegona język polski byłem bardzo szczęśliwy. Na uczucie to składała się świadomość, iż w końcu łatwiejszy stanie się dla moichkolegów po fachu dostęp do przeogromnego źródła wiedzy, jakim jest przedstawiana książka, poświęcona budowie i funk -cjonowaniu narządu ruchu człowieka, oraz że dane mi będzie zaangażować się w to przedsięwzięcie. To dla mnie praw-dziwy honor. Odnoszę również wrażenie, iż Anatomii funkcjonalnej nie trzeba specjalnie rekomendować, ponieważ bardzoszeroka rzesza profesjonalistów już mniej lub lepiej ją zna, i docenia jej niezaprzeczalne walory. Nowym Czytelnikomwystarczy z kolei lektura kilku stron i przyjrzenie się doskonałym ilustracjom przygotowanym przez samego autora, byprzekonać się do książki. Nie trzeba szukać dla niej miejsca, lecz raczej pomyśleć, iż na rynku wydawniczym wypełnionyzostanie pewien odczuwalny od dawna „brak”. Serdecznie zapraszam.

Powyższe słowa skierowałem do Czytelników w roku 2013, kiedy to na rynku polskim pojawiło się pierwsze wydanie Anatomii

funkcjonalnej. Teraz, w roku 2020, moje zadowolenie zostało pomnożone, gdyż ogromna poczytność tej wspaniałej pracydoprowadziła do jej powtórnego wydania. Ponownie za honor i wyróżnienie traktuję możliwość przyłożenia pióra do finalizacjitego przedsięwzięcia. W aktualnym wydaniu książki pojawiło się kilka nowych rozdziałów oraz kilka nowych rycin. Są onecennym uzupełnieniem poprzedniej wersji. Dość wyraźnie zaznacza się pośród nich zainteresowanie Autora funkcjonalnąstroną chodu oraz pewnymi aspektami ewolucji narządu ruchu człowieka. Są to kierunki dodające ciekawej głębi tekstowi o mechanicznym, w większości, wydźwięku. Jestem przekonany, iż niniejsza, nowa edycja Anatomii funkcjonalnej będziecieszyć się podobnym powodzeniem, jak poprzednia. Z całą pewnością liczba entuzjastów A. Kapandjiego w Polsce będzienieustająco wzrastać.

Rafał Gnat

Bielsko-Biała, 14 października 2020

Kapandji_T2_R00_Kapandji_T_2_R_00 2020-11-08 18:02 Page vii

Spis�treści

Rozdział 1: Staw biodrowy . . . . . . . . . . . . . 2Staw biodrowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Staw biodrowy: proksymalny staw kończyny dolnej . . . 4Ruch zgięcia stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6Ruch wyprostu stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . 8Ruch odwodzenia stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . 10Ruch przywodzenia stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . 12Ruchy rotacji stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Ruch obwodzenia stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . 16Orientacja głowy kości udowej i panewki . . . . . . . . . . . 18

Głowa kości udowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Panewka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Powierzchnie stawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Architektura kości udowej i miednicy . . . . . . . . . . . . . . 22Obrąbek stawowy i więzadło głowy kości udowej . . . . 24Torebka stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Więzadła stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Rola więzadeł w ruchach zgięcia i wyprostu . . . . . . . . . 30Rola więzadeł w ruchach rotacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Rola więzadeł w ruchach odwodzenia i przywodzenia . 34Anatomia funkcjonalna więzadła głowy kości udowej . 36Koaptacja powierzchni stawowych stawu biodrowego . 38Mięśniowa i kostna stabilizacja stawu biodrowego . . . . 40Mięśnie zginające staw biodrowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Mięśnie prostujące staw biodrowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Mięśnie odwodzące staw biodrowy . . . . . . . . . . . . . . . . 46Odwodzenie stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Poprzeczna stabilność miednicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50Mięśnie przywodzące staw biodrowy . . . . . . . . . . . . . . 52Mięśnie przywodzące staw biodrowy (cd.) . . . . . . . . . . 54Rotatory zewnętrzne stawu biodrowego . . . . . . . . . . . . 56Mięśnie odpowiedzialne za ruchy rotacji stawu

biodrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Inwersja akcji mięśniowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Inwersja akcji mięśniowej (cd.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Sukcesywna rekrutacja przywodzicieli . . . . . . . . . . . . . 64

Rozdział 2: Staw kolanowy . . . . . . . . . . . . . 66Osie stawu kolanowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Koślawość i szpotawość stawu kolanowego . . . . . . . . . 70Ruchy zgięcia i wyprostu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Rotacja osiowa stawu kolanowego . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Ogólna architektura kończyny dolnej i orientacja

powierzchni stawowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Ogólna architektura kończyny dolnej i orientacja

powierzchni stawowych (cd.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Skręcenie na poziomie stawu kolanowego . . . . . . . . 78Skręcenie na poziomie kości piszczelowej . . . . . . . . 78Konsekwencje skręceń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Powierzchnie stawowe dla ruchów zgięcia i wyprostu . 80Powierzchnie stawowe kości piszczelowej dla ruchów

rotacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

Profile powierzchni stawowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Determinanty kształtu profilu bloczkowo-kłykciowego 86Ruchy kłykci kości udowej na plateau piszczeli

podczas zgięcia–wyprostu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Ruchy kłykci kości udowej na plateau piszczeli

podczas rotacji osiowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Torebka stawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Ciało tłuszczowe, fałdy maziowe i objętość stawu . . . . 94Łąkotki stawu kolanowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Przemieszczenia łąkotek podczas ruchów zgięcia–

-wyprostu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Przemieszczenia łąkotek podczas ruchów rotacji

osiowej i uszkodzenia łąkotek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Przemieszczenia rzepki w stosunku do kości udowej . . 102Relacje rzepka–kość udowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104Przemieszczenia rzepki w stosunku do kości

piszczelowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Więzadła poboczne stawu kolanowego . . . . . . . . . . . . . 108Stabilność poprzeczna stawu kolanowego . . . . . . . . . . . 110Stabilność poprzeczna stawu kolanowego (cd.) . . . . . . . 112Przednio-tylna stabilność stawu kolanowego . . . . . . . . . 114Okołostawowy system ochronny stawu kolanowego . . . 116Więzadła krzyżowe stawu kolanowego . . . . . . . . . . . . . 118Relacje pomiędzy torebką stawową a więzadłami

krzyżowymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Kierunek przebiegu więzadeł krzyżowych . . . . . . . . . . . 122Mechaniczna rola więzadeł krzyżowych . . . . . . . . . . . . 124Mechaniczna rola więzadeł krzyżowych (cd.) . . . . . . . . 126Mechaniczna rola więzadeł krzyżowych (cd.) . . . . . . . . 128Stabilność rotacyjna stawu kolanowego w wyproście . . 130Stabilność rotacyjna stawu kolanowego

w wyproście (cd.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Stabilność rotacyjna stawu kolanowego w

wyproście (cd.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Testy dynamiczne dla rotacji wewnętrznej stawu

kolanowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Testy dynamiczne dla więzadła krzyżowego

przedniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138Testy dynamiczne dla rotacji zewnętrznej stawu

kolanowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Mięśnie prostujące staw kolanowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 142Fizjologiczne zadania mięśnia prostego uda . . . . . . . . . 144Mięśnie zginające staw kolanowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 146Mięśnie rotujące staw kolanowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Automatyczna rotacja stawu kolanowego . . . . . . . . . . . 150Automatyczna rotacja stawu kolanowego (cd.) . . . . . . . 152Dynamiczne zrównoważenie stawu kolanowego . . . . . . 154

Rozdział 3: Staw skokowy górny . . . . . . . . 156Kompleks stawowy stopy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Zgięcie i wyprost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160Powierzchnie stawowe stawu skokowego górnego . . . . 162

ix

Kapandji_T2_R00_Kapandji_T_2_R_00 2020-11-08 18:02 Page ix

Powierzchnie stawowe stawu skokowego górnego (cd.) 164Więzadła stawu skokowego górnego . . . . . . . . . . . . . . . 166Stabilność przednio-tylna stawu skokowego górnego

i czynniki ograniczające zgięcie-wyprost . . . . . . . . . 168Stabilność poprzeczna stawu skokowego górnego . . . . . 170Stawy piszczelowo-strzałkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172Anatomia funkcjonalna stawów piszczelowo-

-strzałkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174Dlaczego podudzie posiada dwie kości? . . . . . . . . . . . . 176

Rozdział 4: Stopa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Rotacja osiowa i ruchy boczne stopy . . . . . . . . . . . . . . . 180Powierzchnie stawowe stawu skokowego dolnego . . . . 182Kongruencja powierzchni stawowych stawu

skokowego dolnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184Niezwykła kość skokowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Więzadła stawu skokowego dolnego . . . . . . . . . . . . . . . 188Staw poprzeczny stępu i jego więzadła . . . . . . . . . . . . . 190Ruchy stawu skokowego dolnego . . . . . . . . . . . . . . . . . 192Ruchy stawu skokowego dolnego i stawu

poprzecznego stępu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194Ruchy stawu poprzecznego stępu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Ogólna funkcja stawów tyłostopia . . . . . . . . . . . . . . . . . 198Heterokinetyczny staw uniwersalny tyłostopia . . . . . . . 200Łańcuchy więzadłowe podczas inwersji i ewersji . . . . . 202

Czynniki ograniczające ruch inwersji . . . . . . . . . . . . 202Czynniki ograniczające ruch ewersji . . . . . . . . . . . . . 202

Stawy klinowato-łódkowy, międzyklinowate i stępowo-śródstopny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

Ruchy przednich stawów stępu oraz stawu stępowo--śródstopnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

Wyprost palców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208Przedziały podudzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210Przedziały podudzia (cd.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212Mięśnie międzykostne i glistowate . . . . . . . . . . . . . . . . 214Mięśnie podeszwy stopy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Tunele włókniste podbicia i podeszwy stopy . . . . . . . . . 218Mięśnie zginacze stawu skokowego górnego . . . . . . . . . 220Mięsień trójgłowy łydki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222Mięsień trójgłowy łydki (cd.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224Inne mięśnie prostowniki stawu skokowego górnego . . 226Odwodziciele–pronatory: mięśnie strzałkowe . . . . . . . . 228Przywodziciele–supinatory: mięśnie piszczelowe . . . . . 230

Rozdział 5: Sklepienie podeszwowe. . . . . . 232Ogólny obraz sklepienia podeszwowego . . . . . . . . . . . . 234Łuk przyśrodkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

Łuk boczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238Przedni łuk poprzeczny stopy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240Rozkład obciążeń i statyczne deformacje sklepienia

podeszwowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242Architektoniczne zrównoważenie stopy . . . . . . . . . . . . . 244Dynamiczne deformacje sklepienia podeszwowego

podczas chodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246Faza pierwsza: Kontakt pięty z podłożem . . . . . . . . . 246Faza druga: Maksymalny kontakt . . . . . . . . . . . . . . . 246Faza trzecia: Pierwszy etap czynnej propulsji . . . . . . 246Faza czwarta: Końcowy etap czynnej propulsji . . . . . 246

Dynamiczne deformacje sklepienia podeszwowego związane z ustawieniem stopy w inwersji . . . . . . . . . 248

Dynamiczne deformacje sklepienia podeszwowego związane z ustawieniem stopy w ewersji . . . . . . . . . . 250

Dostosowanie sklepienia podeszwowego do podłoża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

Różne typy stopy wydrążonej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254Różne typy stóp płaskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256Niezrównoważenie łuku przedniego . . . . . . . . . . . . . . . 258Typy stóp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260

Rozdział 6: Chód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262Droga do dwunożności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264Fenomen dwunożności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Wstępny krok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268Cykl chodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Faza podporu w cyklu chodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272Ślady stóp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274Oscylacje miednicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276Pochylenie miednicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278Rotacja tułowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280Ruchy kończyn górnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282Mięśnie włączone w cykl chodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284Taśmy mięśniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286Różne odmiany chodzenia i skakania . . . . . . . . . . . . . . . 288Chód militarny oraz taniec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290Chodzenie daje wolność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292

Dodatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295Nerwy kończyny dolnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296Unerwienie czuciowe kończyny dolnej . . . . . . . . . . . . . 298

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302Mechaniczne modele stawów – do wycięcia

i złożenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305

x

Spis treści

Kapandji_T2_R00_Kapandji_T_2_R_00 2020-11-08 18:02 Page x

Kapandji_T2_R01_Kapandji_T_2_R_01 2020-11-08 18:22 Page 1

Staw bio dro wy

W trak cie ewo lu cji z po sta wy czwo ro no żnej do dwu no żnej,staw bio dro wy czło wie ka, sta no wiący wcze śniej prok sy mal -ne po łą cze nie koń czy ny tyl nej, stał się sta wem bli ższym koń�-czy�ny� dol�nej. Ana lo gicz nie, prok sy mal ny staw koń czy nyprzed niej (staw ra mien ny) stał się bli ższym sta wem koń�czy�-ny�gór�nej, któ ra utra ci ła w ten spo sób swo ją funk cję pod po -ro wą i lo ko mo cyj ną, sta jąc się koń�czy�ną�wol�ną, wspie ra ją cąchwyt�ną�dłoń.Koń�czy�ny�dol�ne cią gle wy peł nia ją za da nia lo ko mo cyj ne i sąje dy ną pa rą koń czyn od po wie dzial nych za prze�miesz�cza�niei pod�pie�ra�nie�cia�ła, a staw bio dro wy sta no wi pod sta wo wąstruk tu rę, na któ rej spo czy wa cię żar or ga ni zmu, za rów now cza sie spo czyn ku, jak i w trak cie lo ko mo cji. Ta no wa ro lado pro wa dzi ła do znacz nych zmian w je go bu do wie.Pod czas gdy bark sta no wi wie lo sta wo wy kom pleks funk cjo -nal ny, bio dro, ja ko po je dyn czy staw, za pew nia wła ści wą orien -ta cję koń czy ny dol nej, a za tem mu si dys po no wać nie tyl ko sze -ro kim za kre sem ru cho mo ści (jest czę ścio wo wspo ma ga neprzez lę dźwio wy od ci nek krę go słu pa), ale tak że rów nie wy so -kim stop niem sta bil no ści (staw ten naj rza dziej ule ga zwich nię -

ciom). Wła ści wo ści te od zwier cie dla ją dwie naj wa żniej szeje go funk cje: wspie ra ją cą i lo ko mo cyj ną.Po wo dze nie ope ra cji wsz cze pia nia sztucz ne go sta wu bio dro -we go za po cząt ko wa ło no�wą�erę�pro�tez�sta�wów, któ ra zre wo -lu cjo ni zo wa ła dzie dzi nę or to pe dii. Jest to, wy da wa ło by się,naj prost szy do me cha nicz ne go od wzo ro wa nia staw, gdyż je -go po wierzch nie sta wo we są naj bar dziej zbli żo ne do kształ -tu sfe ry, jed nak ist nie je tu taj na dal wie le nie roz wią za nych pro -ble mów, np. naj bar dziej od po wied ni roz miar gło wy pro te zy,współ czyn nik tar cia po mię dzy po wierzch nia mi kon tak to wy -mi, ich wy trzy ma łość oraz po ten cjal na tok sycz ność odłam -ków po wsta łych na sku tek ście ra nia. Bar dziej istot ny jestjed nak pro blem do ty czą cy spo�so�bu�im�plan�ta�cji�pro�te�zy w ko -ści, tzn. tech ni ki ce men to wa lub bez ce men to wa, po nie waż łą -cze nie nie któ rych pro tez mo że ule gać wtór ne mu ze spo le niuz tkan ką, gdy ich po wierzch nie zo sta ją po kry te ży wy mi ko -mór ka mi. Ba da nia w dzie dzi nie en do pro te zo pla sty ki sta wubio dro we go są naj bar dziej za awan so wa ne i z te go wzglę dujest naj wię cej ofe ro wa nych w tym za kre sie roz wią zań tech -nicz nych.

Rozdział 1

STAW BIODROWY


3


Staw bio dro wy: prok sy mal ny staw koń czy ny dol nej

Staw bio dro wy to prok�sy�mal�ny�staw�koń�czy�ny�dol�nej,któ ry jest od po wie dzial ny za orien ta cję ca łej koń czy nyw prze strze ni. Po sia da on trzy stop nie swo bo dy ru chu i trzyosie (ryc.�1):• oś�po�przecz�ną XOX’, na le żącą do płasz czy zny czo ło -

wej. Za cho dzą wo kół niej ru chy zgię�cia–wy�pro�stu;• oś� strzał�ko�wą YOY’, zlo ka li zo wa ną w płasz czyź nie

strzał ko wej prze cho dzą cej przez śro dek sta wu (O). Od -by wa ją się wo kół niej ru chy przy�wie�dze�nia–od�wie�dze�-nia;

• oś�pio�no�wą OZ, po kry wającą się z osią dłu gą koń czy -ny dol nej ORw usta wie niu neu tral nym. Wo kół tej osi za -cho dzą ru chy ro�ta�cji�ze�wnętrz�nej�i we�wnętrz�nej koń -czy ny dol nej.

Za ruch koń czy ny dol nej od po wia da po je dyn czy staw prok -sy mal ny – staw bio dro wy, lub ina czej bio dro wo -udo wy. Jestto staw pa new ko wy, czy li ku�li�sty, o do kład nie do pa so wa -

nych po wierzch niach, ró żnią cy się zna czą co od sta wu ra -mien ne go, któ ry jest sta wem luź nym, ce chu ją cym się znacz -ną mo bil no ścią, zy ski wa ną jed nak kosz tem sta bil no ści. Stawbio dro wy ma bar dziej ogra ni czo ny za kres ru cho mo ści, co czę -ścio wo kom pen su je lę dźwio wy od ci nek krę go słu pa. Nie do -sko na łość tę rów no wa ży w peł ni więk szy po ziom sta bil no ści.Ze wzglę du na to, że staw bio dro wy sta no wi pod po rę dla cia -ła, pod�le�ga�on�dzia�ła�niu�znacz�nych�sił�kom�pre�syj�nych, pod -czas gdy staw ra mien ny pod da wa ny jest wpły�wo�wi�sił�roz�-cią�ga�ją�cych.Mi mo że staw bio dro wy, po dob nie jak ra mien ny, jest sta -wem trój o sio wym o trzech stop niach swo bo dy, je go ru chy,szcze gól nie od wo dze nie, nie ma ją za kre su po zwa la ją ce go naod two rze nie pa ra dok su Cod man na ob ser wo wa ne go w przy -pad ku sta wu ra mien ne go. Ten pseu do pa ra doks (zob. Tom 1)nie wy stę pu je w sta wach koń czy ny dol nej.

4

Rozdział 1 – Staw biodrowy


X

X’Y’

Y

Z

R

O

Ryc. 1

5


Ruch zgię cia sta wu bio dro we go

Zgię cie sta wu bio dro we go jest ru chem, któ ry przy bli żaprzed nią część uda do tu ło wia tak, że ca ła koń czy na dol naprze su wa się ku przo do wi w sto sun ku do płasz czy zny czo -ło wej prze cho dzą cej przez ten staw. Za kres ru chu zgię cia jestuza le żnio ny od wie lu czyn ni ków.• Czyn�ny�ruch�zgię�ciama mniej szy za kres niż zgię cie bier -

ne. Po zy cja sta wu ko la no we go rów nież wa run ku je za kreste go ru chu: przy wy�pro�sto�wa�nym�ko�la�nie (ryc. 2) zgię cieosią ga 90°, a przy zgię�tym (ryc.�3) – 120° lub wię cej.

• Za kres bier�ne�go�ru�chu�zgię�cia za wsze prze kra cza 120°i rów nież jest uza le żnio ny od usta wie nia sta wu ko la no we -go. Je śli ko la no jest wy pro sto wa ne (ryc. 4), ruch jest

wy raź nie ogra ni czo ny, kie dy zo sta je zgię te (ryc. 5) –am�pli�tu�da�ru�chu�wy�no�si�145°, a udo nie ma lże do ty kaklat ki pier sio wej. W dal szej czę ści (s. 146) zo sta nie przed -sta wio ne, w ja ki spo sób zgię cie sta wu ko la no we go umoż -li wia uzy ska nie więk sze go za kre su zgię cia bio dra dzię kiroz luź nie niu mię śni kul szo wo -go le nio wych.

• Je śli oby�dwa�sta�wy�bio�dro�we�są�usta�wio�ne�w zgię�ciuz jed no cze snym zgię ciem sta wów ko la no wych (ryc. 6),przed nie po wierzch nie ud do ty ka ją klat ki pier sio wej, po -nie waż ruch ten jest sprzę żo ny z ty ło po chy le niem mied -ni cy, co z ko lei pro wa dzi do spły ce nia lor do zy lędź wio wej(strzał�ka).

6



90°

120°

145°

Ryc. 2 Ryc. 3

Ryc. 4

Ryc. 5 Ryc. 6

7


Ruch wy pro stu sta wu bio dro we go

Wy prost prze su wa koń czy nę dol ną do ty łu wzglę dem płasz -czy zny czo ło wej. Za kres ru chu wy pro stu jest mniej szy odza kre su zgię cia. Ogra ni cza go wię za dło bio dro wo -udo we(zob. s. 28).Czyn�ny�ruch�wy�pro�stu ma mniej szy za kres niż ruch bier -ny. Zwy�pro�sto�wa�nym�sta�wem�ko�la�no�wym (ryc. 7) jest onwięk szy (20°), ze zgię�tym – mniej szy (10°) (ryc. 8). Wy ni -ka to z fak tu, że mię śnie kul szo wo -go le nio we mo gą stra cićczęść swo jej efek tyw no ści ja ko pro stow ni ki, gdyż więk -szość ich si ły zo sta je wy ko rzy sta na do zgię cia sta wu ko la -no we go (zob. s. 146).Bier�ny�wy�prost osią ga 20°, kie�dy�cia�ło�usta�wia�się�w wy�-pa�dzie (ryc. 9), a 30°, gdy to żstron na dłoń moc no po cią gakoń czy nę dol ną ku ty ło wi (ryc. 10).Na le ży za uwa żyć, że za kres ru chu wy pro stu wy raź nie wzra -sta w po łą cze niu z przo do po chy le niem mied ni cy, któ re z ko -lei jest zwią za ne z po głę bie niem lor�do�zy�lę�dźwio�wej. Udział

krę go słu pa moż na oce nić (ryc. 7�i 8) mie rząc kąt po mię dzyli nią pio no wą (cien ka prze ry wa na li nia) a osią uda w usta -wie niu neu tral nym (po śred nia li nia prze ry wa na). Ostat niąz wy mie nio nych po zy cji ła two jest okre ślić, po nie waż kątpo mię dzy osią uda a li nią łą czą cą śro dek sta wu bio dro we -go z kol cem bio dro wym przed nim gór nym jest dla niej sta -ły. Kąt ten wy ka zu je jed na kże mię dzy osob ni czą zmien ność,gdyż za le ży od wła ści wo ści sta tycz nych mied ni cy, tj. stop -nia przodo- lub ty ło po chy le nia.Za kre sy ru chu po da ne tu taj dotyczą nor mal nych, nie wy tre -no wa nych osób. Mo gą one zo stać znacz nie zwięk�szo�ne�po�-przez�ćwi�cze�nia�i tre�ning. Na przy kład ba let ni ce, ze wzglę -du na du żą ela stycz ność wię za dła bio dro wo -udo we go,po tra fią wy ko nać szpa�gat (ryc. 11) nie opie ra jąc się o pod -ło że. War to jed nak za uwa żyć, że nie wy star cza ją cy za kreswy pro stu nad ra bia ją one zwięk szo nym przo do po chy le niemmied ni cy.

8



20° 10°

20°

30°

Ryc. 7 Ryc. 8 Ryc. 9

Ryc. 10 Ryc. 11

9


Ru chy od wo dze nia sta wu bio dro we go

Ruch od wo dze nia od�da�la�koń�czy�nę�dol�ną�od�płasz�czy�zny�sy�-me�trii�cia�ła�w kie�run�ku�bocz�nym.Teo re tycz nie moż li we jest od�wie�dze�nie�jed�nej�koń�czy�nydol�nej, ale w rze czy wi sto ści au to ma tycz nie wią że się onoz od wo dze niem dru gie go sta wu bio dro we go w zbli żo nymza kre sie. Zja wi sko to sta je się wy raź nie za uwa żal ne poprze kro cze niu 30° od wie dze nia (ryc. 12), gdy wzra sta ją cain kli na cja li nii łą czą cej dwa tyl ne kol ce bio dro we ujaw niado łą cza ją ce się do ru chu koń czy ny dol nej bocz ne po chy le -nie mied ni cy. Je śli w tym usta wie niu zo sta ną wy zna czo neosie dłu gie obu koń czyn, to z li nią łą czą cą kol ce bio dro weutwo rzą one kąt 15°, co ozna cza, iż ka żdy staw bio dro wywy ko nał od wo dze nie w ta kim wła śnie za kre sie.Gdy ruch od wo dze nia osią gnie ab�so�lut�ne� mak�si�mum(ryc. 13), kąt po mię dzy osia mi dłu gi mi oby dwu koń czyn dol -nych wzra sta do 90°. Za kres ru chu oby dwu sta wów bio dro -wych jest sy me trycz ny, a więc wy no si dla ka żde go z nichmak sy mal nie 45°. Na le ży za uwa żyć, że mied ni ca jest wów -czas na chy lo na pod ką tem 45° w sto sun ku do po zio mu. Krę -go słup w ca ło ści rów no wa ży to po chy le nie po przez zgię cie

bocz ne w kie run ku unie sio nej koń czy ny. W tym miej scupo now nie trze ba zwró cić uwa gę na udział�krę�go�słu�pa�w ru�-chach�sta�wów�bio�dro�wych.Od wo dze nie jest osta tecz nie za trzy my wa ne w mo men cie ze -tknię cia szyj ki ko ści udo wej z brze giem pa new ki (zob. s. 26).Wcze śniej jed nak za kres ru chu jest ogra ni cza ny przez mię śnieprzy wo dzi cie le i na pię cie wię za deł bio dro wo -udo we go i ło -no wo -udo we go (zob. s. 34).Ćwi�cze�nia�i tre�ning mo gą znacz nie zwięk szyć za kres ru chuod wo dze nia. Na przy kład ba let ni ce mo gą osią gać od 120°do 130° (ryc. 14–15) czyn ne go od wo dze nia na wet bezkon tak tu z pod ło żem. Za kres ru chu bier ne go mo że do cho -dzić u wy tre no wa nych osób na wet do 180°, jak pod czas wy -ko ny wa nia szpa ga tu (ryc. 16). W rze czy wi sto ści nie jest toczy ste od wo dze nie, po nie waż w ce lu roz luź nie nia wię za dełbio dro wo -udo wych mied ni ca usta wia się w przo do po chy -le niu (ryc. 17), a krę go słup lę dźwio wy w nad mier nym wy -pro ście (strzał�ka). Staw bio dro wy przyj mu je za tem po zy -cję zgię cio wo -od wie dze nio wą.

10



A. I. KAPANDJI

Kończyna dolna22

Dr Adalbert I. Kapandji needs no introduction; he is internationally recognized among orthopaedic surgeons and physical/manual therapists. After a long career as an orthopaedic surgeon, he is now devoting himself fully to the revision of the three volumes of his work The Physiology of the Joints, already published in 11 languages.

9 781912 085606

ISBN : 978-1-912085-60-6


A. I. KAPANDJIKAPA

ND

JIThe Low

er Limb


The Physiology of the Joints, conceived and written more than forty years ago by Dr. A. I. Kapandji, deals with biomechanics, a subject until then mentioned only incidentally in textbooks of anatomy. Following his lead, every anatomy textbook nowadays has a large component devoted to functional aspects of the locomotor system, which has become an essential scientific subject.

The seventh edition of this volume deals with the lower limb and has been expanded with the inclu-sion of new diagrams and text. In particular it explains:• elasticity of the Achilles’ tendon• barycentre of the pregnant woman• stance phase• swinging of the upper limbs• different types of gait, ordinary and military• jumping

This book is intended for medical and physical therapy students; and for practising physi-cians and surgeons wishing to increase their knowledge of the functional anatomy of the locomotor system.

7th edition

22

7th editionThe Lower Limb

Original French edition published by Éditions Maloine

Kapandji Couv T2 7e version anglaise logo droite dos 1,7 cm EXE.indd 1 20/12/2018 11:34

Redakcja wydania polskiego RAFAŁ GNAT

Wydanie 7

KAPA

ND

JI Kończyna dolna

Anatom

ia funkcjonalna stawów

ISBN 978-83-66548-41-1

Wydanie 7

Anatomia funkcjonalna stawów to znakomite źródło wiedzy na temat budowy i funkcjono-wania narządu ruchu człowieka. Ta ponadczasowa pozycja od 35 lat nieprzerwanie służy specjalistom w różnych dziedzinach medycyny, a także fizjoterapeutom, trenerom oraz stu-dentom. Autorem tego podręcznika jest wybitny specjalista z zakresu ortopedii i chirurgii ręki dr Adalbert Kapandji. Największą wartością tej pozycji są z pewnością doskonałe ilustracje przygotowane przez samego autora, ułatwiające zrozumienie poszczególnych zagadnień z zakresu biomechaniki.

W aktualnym wydaniu książki pojawiły się nowe rozdziały i ryciny. Są one cennym uzupeł-nieniem poprzedniej wersji. Dość wyraźnie zaznacza się pośród nich zainteresowanie autora funkcjonalną stroną chodu oraz pewnymi aspektami ewolucji narządu ruchu człowieka. Są to kierunki dodające ciekawej głębi tekstowi o mechanicznym, w większości, wydźwięku.

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 1. Kończyna górna

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 2. Kończyna dolna

Anatomia funkcjonalna stawów. Tom 3. Kręgosłup, miednica, głowa

Dr Adalbert Kapandji jest członkiem wielu międzynarodowych towarzystw naukowych. Podczas długiej kariery zawodowej specjalizował się w ortopedii, a następnie w chirurgii ręki. Ostatnio poświęcił się wyłącznie pracy nad kolejnym wydaniem 3-tomowego pod-ręcznika Anatomia funkcjonalna. Podręcznik ten został przetłumaczony na 11 języków. Podobnie jak w poprzednich edycjach, dr Kapandji osobiście wykonał ilustracje do książki.

www.edraurban.pl

A. I. KAPANDJI The Physiology · Kapandji Couv T2 7e version anglaise logo droite dos 1,7 cm...

Documents

Transcript of A. I. KAPANDJI The Physiology · Kapandji Couv T2 7e version anglaise logo droite dos 1,7 cm...