SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAdr DON COLBERTz MARY COLBERT

Tytu oryginau: The Seven Pillars of Health Tumaczenie: Boena Mieszkowska Redakcja i korekta: Barbara Nowak Skad i opracowanie graficzne: Platin Sp. z o.o.

Copyright 2007 by Don Colbert, MD All rights reserved Published in English by Siloam House, A Strang Communications Company (now Charisma Media) Lake Mary, Florida, USA under the title The Seven Pillars of Health Available in other languages from Charisma Media, 600 Rinehart Road, Lake Mary, FL 32746 USA, e-mail: charismahouse@charismamedia.com

Copyright for the Polish edition 2011 by Oficyna Wydawnicza ,,Vocatio. All rights to the Polish edition reserved. Ksika, ani adna jej cz, nie moe by przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. W sprawie zezwole naley zwraca si do Oficyna Wydawnicza ,,Vocatio 02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1 e-mail: vocatio@vocatio.com.pl Redakcja: fax (22) 648 63 82, tel. (22) 648 54 50, Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78, e-mail: handlowy@vocatio.com.pl Ksigarnia Wysykowa 02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54, tel. (603) 861 952 Cytaty z Pisma witego pochodz z Biblii Tysiclecia, Wyd. Pallottinum, Pozna-Warszawa 1980, chyba e zaznaczono inaczej. Cytaty oznaczone TB pochodz z Pisma witego, Wyd. Towarzystwo Biblijne w Polsce, Warszawa 1997. Imiona i szczegy opisanych w ksice przypadkw zaczerpnitych z praktyki lekarskiej autora zostay zmienione. Wszelkie podobiestwo osb lub zdarze jest przypadkowe. Idee, sugestie i postpowanie przedstawione w tej publikacji nie mog zastpi konsultacji z lekarzem. Wszelkie sprawy dotyczce zdrowia wymagaj nadzoru lekarskiego. Autor oraz Oficyna Wydawnicza ,,Vocatio" nie ponosz odpowiedzialnoci za konsekwencje wykorzystania podanych w tej ksice informacji. ISBN:978-83-7492-186-2

DEDYKACJA

iaem sposobno pracy z wieloma znanymi w wiecie chrzecijaskim przywdcami. Miaem wykady w wielu kocioach na terenie Stanw Zjednoczonych. Kilka lat temu wziem udzia w spotkaniu organizacji zrzeszajcej pastorw z caego wiata. Przemawiajcy wwczas dr Bill Bright przedstawi nam smutne statystyki: kadego roku wicej pastorw odchodzi ze suby i od swego powoania, ni rozpoczyna prac duszpastersk. T grup ludzi charakteryzuje rwnie wysoki poziom depresji. Dotyczy to take ich on oraz dzieci. Sam osobicie leczyem wielu wypalonych wewntrznie pastorw. Ta grupa ludzi staje si gatunkiem zagroonym, a przecie potrzebujemy, aby nasi duszpasterze byli silni psychicznie, fizycznie, emocjonalnie i duchowo. To oni maj nas wprowadzi w wielkie przebudzenie chrzecijaskie, ktrego oczekujemy.. Dlatego dedykuj t ksik wszystkim sugom ewangelii Jezusa Chrystusa: duszpasterzom, nauczycielom, ewangelistom, prorokom i apostoom. Modl si, aby wiedza i mdro zawarta na tych stronicach bya dla naszych duchowych przywdcw inspiracj, motywacj, nauk i pomoc w wypenianiu tego, co uwaam za najwzniolejsze powoania.

M

3

PODZIKOWANIA

ragn zoy wyrazy podzikowania pracownikom wydawnictwa Strang, dziki ktrym ta ksika odniosa sukces. Dzikuj Stephenowi Strang, Tessie DeVore, Bertowi Ghezzi, Lillianie McAnally, Debbie Marrie, Deborze Moss i wielu innym. Chciabym take wyrazi wdziczno Joelowi Kilpatrick i Bobowi Zaloba za ich wkad. Szczeglne podzikowania skadam Beverly Kurts za dugie, pene powicenia godziny pracy i zbieranie materiaw. To bya dla mnie ogromna pomoc. Pragn take wyrazi wdziczno wszystkim pracownikom Divine Health Wellness Center za wsparcie. Dzikuj Cathy Leet za jej wskazwki. Podzikowania kieruj take do moich wspaniaych rodzicw: Kitty i Dona seniora Colbertw, ktrzy w niezwyky sposb wpynli na moje ycie. Dzikuj take mojej cudownej onie Mary, ktra pomagaa mi prezentowa ten materia w kocioach w cigu ostatnich 10 lat. Bya cierpliwa i wspieraa mnie podczas pisania tej ksiki.

P

4

SPIS TRECIWstp Filar 1: Dzie 1: Dzie 2: Dzie 3: Dzie 4: Dzie 5: Dzie 6: Dzie 7: Filar 2: Dzie 8: Dzie 9: Dzie 10: Dzie 11: Dzie 12: Dzie 13: Dzie 14: Filar 3: Dzie 15: Dzie 16: Dzie 17: Dzie 18: Dzie 19: Dzie 20:...........................................................................................

7

Woda Woda i ty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Co si dzieje, gdy nie pijesz wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . rdo modoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Woda z kranu na awie oskaronych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy woda butelkowana jest lepsza? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Woda filtrowana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ile wody naley pi i kiedy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sen i odpoczynek Odbudowa ciaa przez sen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przyczyny bezsennoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ile godzin snu potrzebujesz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Planowanie nocnego odpoczynku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sypialnia skadzik czy przysta dla snu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . rodki wspomagajce sen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naucz si odpoczywa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11 14 19 22 28 33 38

43 48 52 56 60 63 68

ywa ywno ywa ywno kontra martwa ywno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Twoje ciao jest wityni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Co Biblia mwi na temat pokarmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czego unika ciemna strona wiata ywnoci . . . . . . . . . Co je? Lista ywej ywnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miso i nabia zachowaj ostrono w ich spoywaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzie 21: Obiad gotowy!: Jak przygotowywa i podawa posiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wiczenia fizyczne Wprawmy wod w ruch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Korzyci pynce z wicze fizycznych cz I . . . . . . Korzyci pynce z wicze fizycznych cz II . . . . . . wiczenia aerobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wiczenia anaerobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

73 77 83 87 104 114 123

Filar 4: Dzie 22: Dzie 23: Dzie 24: Dzie 25: Dzie 26:

131 133 138 142 147

5

SIEDEM FILARW ZDROWIADzie 27: Alternatywne rodzaje wicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Dzie 28: wiczenia fizyczne gwarancj zdrowego ycia . . . . . . . . . . . 155 Filar 5: Dzie 29: Dzie 30: Dzie 31: Dzie 32: Dzie 33: Dzie 34: Dzie 35: Detoksykacja Twj organizm jest prawdopodobnie zatruty . . . . . . . . . . . . . Skd si bior toksyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieoczekiwane rda toksyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Szkody wyrzdzane przez toksyny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czas, aby pozby si toksycznych mieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oczyszczanie przez skr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inne wane sposoby detoksykacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

161 164 171 178 182 189 192

Filar 6: Naturalne suplementy diety Dzie 36: Niedobory skadnikw odywczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzie 37: Najczciej wystpujce niedobory witaminowo-mineraowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzie 38: Niezbdne przeciwutleniacze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzie 39: Moc rolinnych substancji odywczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzie 40: Zamieszanie wok witamin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzie 41: Przedawkowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dzie 42: Jak wybra waciwy suplement diety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filar 7: Dzie 43: Dzie 44: Dzie 45: Dzie 46: Dzie 47: Dzie 48: Dzie 49: Dzie 50: Radzenie sobie ze stresem Stres a twoje zdrowie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wiczc mylenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reframing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moc miechu i radoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przebaczaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marginesy bezpieczestwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wyrabianie w sobie zwyczajw obniajcych stres . . . . . Dzie jubileuszu najwaniejszy fundament . . . . . . . . . . . .

197 201 215 223 224 238 241

249 254 258 264 268 272 275 280

ZACZNIK A Zalecane spoycie witamin i skadnikw mineralnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 PRZYPISY.........................................................................

284

6

Filar 1: Woda

WSTP

achcam ci do przeczytania tej ksiki. Przedstawiono w niej siedem podstawowych filarw zdrowego stylu ycia. ycz ci, by stay si twoj map drogow wiodc do zdrowia, ktrym bdziesz si cieszy do koca ycia. Ta pozycja rni si od innych ksiek napisanych o zdrowiu z kilku powodw. Po pierwsze, wielu popularnych autorw ksiek zdrowotnych nie jest lekarzami, a ja nim jestem od roku 1984, od 1987 roku za lekarzem rodzinnym. Prowadz praktyk lekarsk w Orlando na Florydzie. Jeli zawitasz do mego gabinetu w ktrykolwiek dzie tygodnia, zobaczysz mnie w niebieskim kitlu lekarskim ze stetoskopem na szyi. Bd przeglda Medycyna karty pacjentw i prowadzi z nimi rozmoprzyszoci w. Pomagam ludziom stawa si zdrowyTomasz Edison powiedzia mi. ycie w zdrowiu nie jest dla mnie teokiedy: Lekarz przyszoci nie ri czy eksperymentem naukowym; to fakt. bdzie przepisywa lekarstw, Jestem lekarzem, dlatego rady zawarte ale wzbudzi w pacjencie w tej ksice nie zostay przeze mnie cizainteresowanie diet, przyczyn gnite z Internetu lub zasyszane od inchorb oraz ich zapobieganiem. nych lekarzy. To nie jest siedem fanaberii czy siedem teorii zdrowia, ale siedem filarw zdrowia. Stoj za nimi badania naukowe oraz moje dowiadczenia w ponad dwudziestoletniej praktyce zawodowej z prawdziwymi problemami prawdziwych ludzi. Owe siedem filarw zdrowia uwolnio od chorb tysice pacjentw. W cigu ostatnich 10 lat siedem filarw zdrowia stao si podstaw mojej praktyki medycznej i suby ludziom. W 9 rozdziale Ksigi Przypowieci w 1 wierszu czytamy: Mdro zbudowaa swj dom na siedmiu filarach. Gdy ponad 10 lat temu przeczytaem ten wiersz, sta si inspiracj do ksiki, ktr teraz trzymasz w rku. Odtd nauczaem na temat siedmiu filarw zdrowia w wielu kocioach i parafiach. Setki ludzi biorcych udzia w tych 2-3-dniowych seminariach opowiadao mi o znaczcych zmianach w ich zdrowiu po zastosowaniu si do moich rad. Ta ksika zawiera informacje, ktrymi dzieliem si na seminariach, oraz inne materiay zaprezentowane w przystpnej, prostej formie.

Z

7

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAZakadanie fundamentu Aby pomc ci osign jak najwyszy poziom zdrowia, podzieliem ksik nie na rozdziay, ale na dni. Pod koniec kadego dnia znajduje si sekcja, ktr nazwaem Kamienie gmachu zdrowia. Znajdziesz tam: Rozwa. Jest to podsumowanie wanych zasad, omawianych danego dnia, nad ktrymi warto si zastanowi i do nich wraca. Zastosuj. To, co przeczytamy, utrwali si lepiej i na duej, jeli znajdzie zastosowanie w codziennym yciu. Kadego dnia bdziesz mg wprowadzi niewielkie zmiany, ktre pomog ci y w zdrowiu. Dziki nim atwiej ci bdzie postpowa zgodnie z omawianymi zasadami. Celem tej ksiki jest rozbudzenie w tobie chci do wiadomego dziaania, ktre zaowocuje zdrowiem w kadej dziedzinie ycia. Pragn pomc ci dokonywa waciwych wyborw. Aby stawi czoa sztormom ycia chorobom, atakom, zranieniom musisz budowa swj fundament na konkretnych zasadach. Znajdziesz je w tej ksice. S one take ponadczasowymi prawdami biblijnymi. S autorzy piszcy ksiki, ktre odbieraj nadziej. Nie mam takiego zamiaru. Nie chc ci w aden sposb nakania do czego czy wywoywa w tobie poczucie winy. Pragn pokaza ci, jak sta si czowiekiem silnym i zdrowym, penym energii i odpornym na choroby, mdrzejszym i modziej wygldajcym. Badania naukowe dowodz, e moemy zmniejszy ryzyko miertelnych chorb, np. choroby serca, o co najmniej 80%, raka o 60%, jeli zaczniemy prowadzi zdrowy tryb ycia1. Przeka ci wiedz na temat funkcjonowania twego ciaa, aby, wedle sw staroytnego proroka, nie zgin z powodu braku poznania. To zadanie nie bdzie wymagao od ciebie duego wysiku. Po prostu zamienisz stare nawyki na nowe. W wielu ksikach o zdrowiu przeczytasz, e naley unika picia kawy. To fakt, e ten zwyczaj jest swego rodzaju plag, ale ja poka ci, jak pi zdrow kofeinow kaw, gdy masz na ni ochot. Poka, jak przesypia ca noc i jak lepiej radzi sobie ze stresem. Dowiesz si, w jaki sposb pozby si umysowego przymienia i o wielu innych sprawach. Bg da nam ycie, bymy si nim cieszyli. Siedem filarw zdrowego ycia to poradnik, ktry nauczy ci czerpa rado z ycia. Ksika zabierze ci w 50-dniow podr; jeden rozdzia to jeden dzie.

8

WstpW kalendarzu ydowskim co 50 lat nastawa rok jubileuszowy, rok darowania dugw i odzyskiwania wolnoci przez niewolnikw. Ta ksika przyniesie ci wolno od choroby i zych nawykw. W cigu nastpnych 50 dni czytaj kolejne rozdziay i wprowadzaj zawarte w nich wskazwki w ycie. Nie prbuj przeczyta tej ksiki za jednym razem, gdy ilo informacji mogaby ci przytoczy. Staraj si codziennie przyjmowa pojedyncz dawk wiedzy, zastanawiaj si i rozmylaj nad ni, rb notatki i pro Boga, by da ci waciwe zrozumienie. Moim pragnieniem jest, aby siedem filarw zdrowia stao si fundamentem twojego ycia. Dlatego jeszcze raz zapraszam ci do przeczytania tej ksiki! Niech twoje ycie zmieni si na zawsze. Don Colbert

9

FILAR 1

Woda

Filar 1: Woda

DZIE 1: Woda i ty

ary, moja ona, i ja polecielimy do miasta, w ktrym miaem wygosi wykad na konferencji. Na lotnisku czekaa na nas pewna rodzina. Ku memu zdziwieniu m i dzieci, witajc mnie mieli w oczach zy. Nigdy wczeniej nie spotkaem si z takim przyjciem. Dziki tobie odzyskalimy nasz mam i on powiedzieli. Owa kobieta cierpiaa na migreny. Po wysuchaniu wykadw opartych na ksice Biblia leczy ble gowy (Wydawnictwo M) i zastosowaniu si do wskazwek, by codziennie wypija 2-3 litry filtrowanej wody, ble gowy ustpiy u niej w cigu kilku tygodni2. Od tego czasu mino 6 miesicy, a migreny nie wrciy. Kobieta moga na nowo zadba o swoj rodzin. Ble migrenowe towarzyszyy jej od dziecistwa. Byy tak silne, e niemal uniemoliwiay jej normalne funkcjonowanie, zarwno w domu, jak i w pracy. Z wyksztacenia bya psychologiem. Prbowaa rnych lekw, odwiedzaa gabinety neurologw i innych lekarzy, ale nic nie przynosio jej ulgi. Z czasem bl stawa si coraz intensywniejszy, tak e nawet najmocniejsze Czy wiesz, e? leki przeciwblowe nie skutkoway. Ciao skada si z okoo 70% Okazao si, e przyczyn jej dolegliwowody. ci byo wieloletnie agodne odwodnienie Minie zawieraj okoo 75% organizmu. Lekarstwem okazaa si szklanwody. ka wody. Dlaczego woda? Komrki mzgowe zawieraj okoo 85% wody. Krew zawiera rednio 82% wody. Nawet koci zawieraj rednio 25% wody3.

M

Rozpoczem t ksik od rozdziau powiconego wodzie, gdy stanowi ona najbardziej fundamentalny aspekt zdrowia. Woda jest najwaniejsz substancj odywcz organizmu. Bierze udzia w kadej funkcji ciaa. Moesz przey 5-7 tygodni bez jedzenia, ale bez wody nie wicej ni 5 dni4. Jako mieszkaniec Florydy dowiadczyem kilku okresw suszy. Jeli przez duszy czas nie spadnie wystarczajca ilo deszczu, lokalne wadze zarzdzaj racjonowanie wody do celw konsumpcyjnych. Moemy wtedy podlewa trawniki tylko w niektre dni lub o pewnych godzinach.

11

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAOrganizm robi dokadnie to samo, gdy znajduje si w stanie agodnego odwodnienia: zaczyna racjonowa wod. Niektrzy ludzie czciej podlewaj swoje kwiatki, ni dostarczaj wod wasnemu ciau! Ce siebie zadbaj o organizm i nawadniaj go. Cudowny lek Wiele osb w ogle nie pija wody. Niektrzy nie lubi jej smaku lub nigdy nie syszeli, e jej potrzebuj. Moe w dziecistwie dostawali sok, napoje gazowane, mleko czy cokolwiek innego do picia. Myl, e dlatego ludzie s H2O przyzwyczajeni do picia sodzonych napoOrganizm traci okoo 2 litrw jw kofeinowych. Dzie rozpoczynaj od wody dziennie wskutek oddyfilianki kawy. Kilka godzin pniej funchania, pocenia si i oddawania duj sobie sodki napj gazowany, by domoczu5. starczy ciau energii, a na lunch sodzon mroon herbat. Pnym popoudniem czas na kolejn kaw lub napj owocowy. Nie wiedz, e te wszystkie sodkie napoje kofeinowe wykradaj wod z ich organizmu, czynic wicej zego ni dobrego. W mojej praktyce zawodowej cigle spotykam ludzi, ktrych ciaa s wrcz zagodzone z powodu niedoborw czystej naturalnej wody. Ludzie ci odrzucaj najbardziej podstawowy filar zdrowia, a ich ciaa i umysy pac za to straszliw cen. Czsto cierpi na ble gowy, ble krgosupa, zapalenie staww (artretyzm), maj problemy skrne, problemy z trawieniem i wiele innych dolegliwoci. Chodz do lekarzy, by dosta lekarstwa, ktre nie lecz, a jedynie usuwaj objawy. Ich stan zdrowia mona porwna do czerwonej lampki ostrzegawczej na tablicy rozdzielczej samochodu, nakazujcej sprawdzenie silnika. Jeli zamiast odda samochd do serwisu, zdecydujesz si wyj bezpiecznik, by lampka przestaa wieci, w krtkim czasie zatrzesz silnik i spowodujesz jego zniszczenie. Ten prosty przykad pokazuje, co si dzieje, gdy ludzie bior lekarstwa zamiast waciwego potraktowania czerwonej lampki ostrzegawczej organizmu, wskazujcej na odwodnienie. Wyjcie jest proste codziennie pij czyst filtrowan wod. Wielu ludzi yje w stanie agodnego odwodnienia poczonego z rnorodnymi irytujcymi objawami i w ogle nie zdaje sobie z tego sprawy. Czsto mwi pacjentom, e jeli cierpi na ble gowy, to nie z powodu niedoboru leku na ble gowy Tylenolu. Jeli cierpi na ble staww, to nie z powodu niedoboru leku na ble staww Advilu. Jeli maj zgag, to nie z powodu niedoboru Pepcidu. Jeli s w depresji, to nie z powodu

12

Filar 1: Wodaniedoboru leku Prozac. We wszystkich tych przypadkach organizm domaga si wody6. Nie zlicz tych, ktrzy przychodzili do mnie podczas seminariw, mwic: Miaem problem ze zdrowiem, ale zastosowaem si do twoich wskazwek; zaczem pi wicej wody i problem sam si rozwiza. Dziki piciu wody ludzie trac na wadze, problemy z artretyzmem ustaj, a nadcinienie ttnicze Zgadnij krwi normalizuje si. Tak dziaa to cudowne lekarstwo. Ile procent wody zawiera Nasze ycie zaley od wody. Tak nas organizm przecitnego stworzy Bg. Jeeli kiedykolwiek czytae mczyzny? Pismo wite, pewnie zwrcie uwag, e a. 40-50% woda stanowi temat przewodni w Starym b. 50-60% Testamencie. Ludzie kopali studnie w po c. 62-65% szukiwaniu wody. Kiedy ju j znaleli, Odpowied: c. Organizm przenadawali studniom imiona i byli gotowi citnego dorosego mczyzny odda za nie ycie. To wiadczy o tym, jak zawiera 62-65% wody. Dla pocenna bya woda bez niej by nie przeyli. rwnania organizm przecitnej Dzi jest dla nas tak samo wana. dorosej kobiety zawiera 51-55% Kademu pacjentowi, ktry zgosi si wody. Wynika to std, e mdo mnie, zalecam najpierw picie wody. czyni maj wiksz mas mini, Wikszo z nich doznaje znacznej poprakobiety za wiksz mas tkanki wy, stosujc si do tego prostego polecenia. tuszczowej.7 Picie wystarczajcej iloci dobrej wody poprawi rwnie twj stan zdrowia. Zachcam ci, by sam wyprbowa.

????????

KAMIENIE GMACHU ZDROWIAROZWA: Woda jest najwaniejsz substancj odywcz dla organizmu i cudownym lekarstwem na wiele problemw zdrowotnych. Bierze udzia w kadej funkcji organizmu. Twoje ciao traci okoo 2 litrw wody dziennie wskutek pocenia si, oddawania moczu i przez oddychanie. Jeli czekasz, a poczujesz pragnienie, prawdopodobnie ju znajdujesz si w stanie agodnego odwodnienia. ZASTOSUJ: Zamiast siga po butelk sodkiego napoju gazowanego lub herbaty, pij czyst naturaln wod.

13

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIA

DZIE 2: Co si dzieje, gdy nie pijesz wody

eden z moich pacjentw cierpia z powodu okropnego blu plecw, gdy rano wstawa z ka. Zgosi si wic do lekarza, a ten przepisa mu leki przeciwzapalne. Niestety, nic nie pomagay. Rano bl i sztywno staway si coraz trudniejsze do zniesienia. Mczyzna budzi si wczenie i lea, dopki bl nie ustpi. Kiedy mwi mi, jak si czuje, wyczuwaem w jego gosie nut desperacji. Myla, e zastosuj u niego jak nowatorsk metod leczenia lub zapisz mu seri lekw. Ale ja tego nie zrobiem. Zaleciem mu picie szklanki alkalicznej wody i poprosiem, aby postawi wod na nocnym stoliku i pi za kadym razem, gdy obudzi si w nocy. Pacjent nie by za bardzo przekonany, e mu to pomoe. Zalecenie wydawao si zbyt proste, ale zdecydowa si sprbowa i bl plecw min. Jego ciao byo agodnie odwodnione i zakwaszone, dlatego krado wod z powierzchni stawowej, z krkw midzykrgowych i znajdujcych si midzy nimi galaretowatych jder miadystych (tzw. dyskw), mini i tkanki cznej plecw, by nawodni wane narzdy. Posuyem si tu H2O pewnym uproszczeniem z punktu widzeWoda odgrywa istotn rol w renia patofizjologii, ale moim celem jest gulowaniu temperatury ciaa oraz przystpno. Nie mam zamiaru zasypyw transporcie substancji wa czytelnika stosem terminw medyczodywczych i tlenu do komrek; nych. usuwa produkty uboczne przeW ksice Water for Health, for Healing, miany materii, amortyzuje stawy, for Life (Woda dla zdrowia, uzdrowienia chroni tkanki i narzdy.8 i ycia) znany lekarz F. Batmanghelidj wskazuje na kilka korzyci pyncych z waciwego nawodnienia organizmu:9 Woda jest gwnym smarem w przestrzeni stawowej i pomaga zapobiega zapaleniom staww i blom plecw. Woda podnosi skuteczno ukadu odpornociowego. Woda zapobiega niedronoci arterii w sercu i mzgu, pomagajc w ten sposb zredukowa ryzyko zawau serca i udaru mzgu.

J

14

Filar 1: Woda Woda jest bezporednio zwizana z funkcjonowaniem mzgu jest potrzebna do efektywnego wytwarzania neuroprzekanikw, w tym serotoniny; jest potrzebna do produkowania hormonw wytwarzanych przez mzg, takich jak melatonina; zapobiega zaburzeniom koncentracji (ang. ADD); poprawia koncentracj. Woda pomaga zapobiega pogarszaniu si pamici stanu charakterystycznego dla procesu starzenia si, dlatego zmniejsza ryzyko chorb tak powanych jak stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona i choroba Lou Gehriga. Woda wpywa na nasz wygld, wygadzajc skr, nadajc jej blask; zmniejsza take skutki procesu starzenia. Gdy w organizmie brakuje wody, przestawia si on na tryb racjonowania wody, opisany przeze mnie w rozdziale Dzie 1. Wyobra sobie zraszacz do trawy, ktry pod wpywem zbyt maego cinienia wody nie jest w stanie nawodni caego trawnika. Te miejsca, do ktrych dochodzi woda, bd zielone, a pozostae wypowiej i obumr. Kiedy organizm znajduje si w stanie suszy, inteligentnie gospodaruje zasobami wody, nawadniajc i odywiajc najbardziej istotne dla ycia narzdy10. Nazywam te narzdy wan pitk. S to: Mzg Serce Puca Wtroba Nerki Organizm utrzymuje te narzdy dobrze nawodnione, w przeciwnym razie groziyby ci powane konsekwencje. Ale wskutek tego cierpi pozostae narzdy, te, ktre w rankingu ciaa nie s tak istotne. Zaliczamy do nich skr, przewd pokarmowy i stawy. Tu najszybciej dostrzega si objawy odwodnienia. Problemy zdrowotne wywoane odwodnieniem Organizm nie moe wysa ci e-mailem lub nagra na poczt gosow informacji o odwodnieniu. Daje o tym zna nieprzyjemnymi objawami. Oto gwne oznaki stanu odwodnienia.

15

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIABle staww i zapalenie staww Chrzstka pokrywa ca powierzchni stawow, dziki czemu ta powierzchnia jest gadka i stawy mog bez przeszkd, z polizgiem, wykonywa ruchy. Chrzstka jest okoo 5 razy gadsza ni ld i w 80% skada si z wody. Jeli okradamy j z wody, staw zacznie w kocu zgrzyta, skrzypie i trzaska, zupenie jak nienaoliwione drzwi. Zwikszone tarcie prowadzi do zwyrodnienia i z czasem do zapalenia staww. Zwykle u czowieka w wieku okoo pidziesitki zaczynaj dawa si we znaki ble plecw. Nie ma si co dziwi: pyn zawarty w dyskach krgosupa wspomaga dwiganie a 3/4 ciaru caego ciaa. Jeli zabraknie w nich wody, zaczynaj ulega zwyrodnieniu, a nastpnie uwypukleniu (tzw. wypadnicie dysku). Mona porwna to do jazdy samochodem na niedopompowanych oponach. Co si z nimi stanie? Szybciej si zuyj albo pkn. Nadcinienie ttnicze krwi Gdy organizm znajduje si w stanie agodnego odwodnienia, zmniejsza si przepyw krwi do mniej wanych miejsc ciaa; krew dopywa gwnie do tych najwaniejszych. Jaki jest natychmiastowy skutek? Moe wzrosn cinienie ttnicze krwi. Wyobra sobie gumowy w w ogrodzie. Jeeli zatkasz palcem wylot wZgadnij a, cinienie wody w rodku gwatownie Ktry z tych produktw wzronie. zawiera najwicej wody? Pij wystarczajco duo wody, a zwone a. Arbuz naczynia krwionone zaczn si na nowo b. Saata otwiera, obniajc cinienie ttnicze krwi. c. Grejpfrut Oczywicie moesz przyjmowa leki na Odpowied: b. Saata. Cho nadcinienie, ale po co. Przecie bezpieczwszystkie trzy produkty s boganiejszym i taszym rozwizaniem jest pite w wod, jednak saata zawiera cie wystarczajcej iloci wody. Wielu mojej a 95%11. ich pacjentw z powodzeniem wykorzystao ten prosty sposb. Dziki niemu cinienie ttnicze krwi wrcio u nich do normy. S jeszcze inne wane dziaania. Zaliczam do nich zredukowanie stresu, schudnicie i rozsdn diet.

????????

Problemy trawienne Czy masz nadkwasot i wrzody odka? Czy nosisz w kieszeni lub torebce tabletki na zgag? Woda jest doskonaym antidotum na tego rodzaju

16

Filar 1: Wodaproblemy. Jest podstaw kadego pynu, ktrego organizm potrzebuje do trawienia, cznie ze lin, ci, kwasem odkowym, sokami trzustkowymi, a nawet luzem pokrywajcym przewd pokarmowy. Bez odpowiedniej iloci wody cay ukad trawienny wchodzi w stan pogotowia, co moe da takie objawy jak zgaga, niestrawno, zaparcia, hemoroidy, a nawet wrzody odka. Warstwa luzowa w odku skada si w 98% z wody. Stanowi ona ochron przed kwasem odkowym. Zawiera rwnie dwuwglan, ktry neutralizuje kwas odkowy. Jeli pijesz wystarczajc ilo wody, warstwa luzowa jest gruba, co zapobiega bezporedniemu oddziaywaniu kwasu na ciank odka. Cienka warstwa luzowa oznacza przewleke pieczenie przy kadorazowym posiku. Leki na wrzody odka mog spowodowa wicej szkody ni poytku, poniewa likwiduj symptomy, dziki czemu czujesz si lepiej. Jednak z biegiem czasu zmniejszaj produkcj kwasu odkowego, zostawiajc pole do dziaania Helicobacter pylori (w skrcie H. pylori), bakterii wywoujcej wrzody odka. Woda zaopatruje soki trawienne w pyn, a to pozwala organizmowi wyprodukowa wszystkie potrzebne mu kwasy. Kwas jest twoim przyjacielem w walce z H. pylori, gdy zabija j oraz poprawia trawienie. Astma Astmatycy maj zwykle podwyszony poziom histaminy. Histamina jest neuroprzekanikiem, ktry powoduje kurczenie si mini w oskrzelach, ograniczajc przez to przepyw powietrza. eby temu zapobiec, oskrzela potrzebuj odpowiedniego nawodnienia. Badania na zwierztach wykazay, e produkcja histaminy spada wtedy, gdy zwiksza si spoycie wody12. To samo odnosi si do alergii, take zwizanych z podwyszonym poziomem histaminy w organizmie. Astmatycy powinni nieznacznie zwikszy spoycie soli, jeli nie maj nadcinienia lub choroby serca. Dr Batmanghelidj wyjania, dlaczego sl jest tak dla nich wana: W pocztkowym stadium astmy nastpuje wydzielanie luzu w celu ochrony tkanek, ale po pewnym czasie luzu jest tak duo, e utrudnia oddychanie. Sd to naturalny amacz luzu i jest zwykle wydzielany po to, by pomc w usuniciu luzu. Dlatego flegma jest zazwyczaj sona w smaku. Potrzebujemy soli, aby rozbija luz w pucach, rozwadnia go i tym samym uatwi wykrztuszanie13.

17

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAJeli cierpisz na astm lub alergi, woda moe w znacznym stopniu poprawi twj stan zdrowia i to skuteczniej ni najnowsze inhalatory lub piguki firm farmaceutycznych. Poza tym woda jest tasza. Jak zwykem mwi: Zdrowie jest tanie; choroba jest droga. Dzisiaj poruszylimy temat wpywu odwodnienia na organizm czowieka. Jutro podziel si sekretem, jak pozosta modym.

KAMIENIE GMACHU ZDROWIAROZWA: Stan odwodnienia okrada niektre czci organizmu z wody po to, by mzg, serce, puca, wtroba i nerki byy dobrze nawodnione. Wiele objaww chorobowych to pierwszy sygna wskazujcy na zapotrzebowanie ciaa na waciwe iloci wody. Objawy odwodnienia mog przybra posta blw gowy, blw plecw, blw staww, suchej skry, alergii, zgagi, zapar i problemw z pamici. ZASTOSUJ: Jeeli cierpisz z powodu ktrego z problemw zdrowotnych wymienionych powyej, zacznij stopniowo zwiksza spoycie wody, a wtedy objawy mog cakowicie ustpi.

18

Filar 1: Woda

Dzie 3: rdo modoci

miejscowoci St. Augustine na Florydzie znajduje si legendarne rdeko znane pod nazw rda modoci, ktre ma jakoby przywraca modo kademu, kto z niego napije si wody. Wedug jednego z najstarszych przekazw odkry je hiszpaski podrnik Juan Ponce de Len, przemierzajc terytorium Florydy w 1513 roku. Kadego roku przybywa do tego miejsca wielu ludzi, by wypi t rdlan Kochana skra wod w nadziei odzyskania modoci. LeSkra... genda gosi czciowo prawd woda rze jest najwikszym narzdem czywicie odmadza skr, co sprawia, e organizmu i way okoo czowiek wyglda modziej. 3 kg; Kilka lat temu zobaczyem w telewizji ronie szybciej ni jakikolpiosenkark Tin Turner. Cho bya ju wiek inny narzd; kobiet grubo po szedziesitce, jej skra jest wytrzymaa, elastyczna wygldaa bajecznie. W wywiadzie pioseni odporna na wod; karka wyznaa, e ma tak skr, poniewa gromadzi w sobie wod, pije codziennie co najmniej 2 litry wody. tuszcz i witamin D; Gdy nie wypijasz wystarczajcej iloci chroni ciao przed zarazkami, czystej wody, moesz straci adny wygld. gorcem, zimnem Jestem przekonany, e woda stanowi naji wiatem sonecznym; lepszy upikszajcy kosmetyk wiata. odnawia si przecitnie Dziki niej skra jest mikka, oczy byszco 30 dni. cz, a ciao tryska energi. Rozwa nastpujc rzecz: Co si stanie ze liwk, gdy usuniesz z niej wod? Bdzie suszona liwka. A jeli usuniesz ze skry wod, powstan zmarszczki. W stanie odwodnienia skra staje si sucha, uszczca i pomarszczona. Skra zostaa tak zaprojektowana, aby utrzymywa wilgo. Dziki temu jest elastyczna. Jeeli pozbawisz j wody, zacznie traci elastyczno i obwinie. Nawet soje kremu przeciwzmarszczkowego nie pomog zatrzyma tego procesu. Tra na wadze, zyskuj na samopoczuciu Prawidowe nawodnienie przynosi jeszcze inne korzyci powstrzymujce proces starzenia. Woda uatwia zmniejszenie wagi ciaa. W odwodnionym

W

19

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAorganizmie wydziela si hormon aldosteron, powodujcy zatrzymywanie wody w ciele. Gdy zaczniesz pi wicej wody, organizm uwalnia wod przechowywan na wszelki wypadek. Podczas pierwszych kilku dni zwikszonego spoycia wody prawie co chwila biegasz do azienki. Moe to by bardzo zniechcajce, a nawet zakca codzienne obowizki. Zachcam ci jednak do wytrwania, gdy w tym czasie organizm usuwa nadmiar wody i toksyn. W ten sposb przepukujesz cae ciao. Nowe badania wykazuj take, e stan odwodnienia moe przyczyni si do wzrostu tkanki tuszczowej oraz zaburzy metabolizm, co moe mie wpyw na temperatur ciaa. W stanie odwodnienia temperatura ciaa obnia si nieznacznie, a wtedy organizm zaczyna gromadzi tuszcz jako sposb na podniesienie lub utrzymanie waciwej temperatury14. Niektrzy odchudzajcy si ludzie wiedz te, e picie wody zmniejsza apetyt, dajc uczucie sytoci. Popraw pami Czy czue si kiedykolwiek jak osoba w podeszym wieku, majca problemy z pamici? Jeli tak, nie musisz si ju wicej na to godzi. Przez pewien czas powszechnie uwaano, e nic w tej sprawie nie mona zrobi, a gorsza pami jest konsekwencj procesu starzenia. Dzi wiadomo, e u czowieka mog powstawa nowe komrki mzgowe. Badania PET (ang. positron emission tomography) i SPECT (ang. single photon emission computed tomography) pozwalaj zobaczy map aktywnoci mzgu oraz wykona poH2O miar procesu obumierania i powstawania Z wiekiem organizm przestaje nowych komrek mzgowych. To wspasygnalizowa potrzeb picia niae odkrycie cakowicie zmienio pogld wody, dlatego starsi ludzie s na kopoty z pamici. Dzi ju wiemy, e podatni na odwodnienie. Zwykle nawet w zniszczonym mzgu mog popij mniej wody, ni jej potrzebuwsta nowe komrki nerwowe15. Jeeli doj, i jej rezerwy w ich organizmie wiemy si, w ktrych czciach mzgu mos mniejsze16. g powstawa te komrki, bdziemy w stanie poprawi pami. Jednym ze sposobw polepszenia pamici jest picie duej iloci wody. Mzg uwielbia wod. Jego ciar stanowi w przyblieniu 1/5 cakowitego ciaru ciaa czowieka, a komrki mzgowe skadaj si w 85% z wody. Mzg jest jedyn czci organizmu, ktra jest nieustannie aktywna17. Aby pozosta aktywnym, musi mie wod. Bez odpowiedniego nawodnienia procesy zachodzce w tej czci organizmu mog ulec spowolnieniu. Jestem przekonany, e dugotrwae odwodnienie moe doprowadzi

20

Filar 1: Wodanawet do choroby Alzheimera. Uwaam, e dalsze badania potwierdz moj tez. Wicej informacji na temat wykorzystania wody w celu zapobiegania i leczenia wszelkich chorb mona znale w ksice dr F. Batmanghelidja zatytuowanej Your Bodys Cries for Water (Twoje ciao domaga si wody). Woda oywia komrki Odwodnienie komrkowe ma wpyw na funkcjonowanie komrek. Pierwsz oznak pogorszenia stanu zdrowia jest przesunicie pynu z wntrza komrki na zewntrz komrki. Okoo 2/3 pynw w organizmie znajduje si wewntrz komrek. Jeli komrki nie maj wystarczajcej iloci energii do utrzymania sprawnego dziaanie pomp membranowych, ktre odpowiadaj za gospodark wody w komrce i jej odpowiedni ilo, to komrki obumieraj. Jeli rwnowaga wodna zostanie naruszona i na zewntrz komrki znajdzie si wicej wody, nastpi cinicie naczy krwiononych i zmniejszenie dopywu tlenu oraz substancji odywczych do komrek. To one ucierpi na tym najbardziej. Pomylmy tylko, e co tak zwykego jak woda moe przywrci zdrowie komrkom, pomagajc im w utrzymaniu rwnowagi gospodarki wodnej organizmu. Ta zasada staje si szczeglnie wana w miar procesu starzenia si, poniewa z wiekiem komrki trac wod. Organizmy noworodkw skadaj si w 80% z wody, podczas gdy ludzie starsi maj jej zwykle mniej ni 50%18. Teraz, zamiast siga po najnowszy drogi krem do skry lub po tabletki, sprbuj pi duo wody. Dziki temu uzupenisz brak pynw w skrze, przez co stanie si ona dobrze nawodniona, elastyczna, atrakcyjna i zdrowa. Twj apetyt ustabilizuje si, a pami poprawi. Dostarczajc tyle wody ile potrzeba, przeduasz sobie modo i bystro umysu.

KAMIENIE GMACHU ZDROWIAROZWA: Woda to potna substancja odywcza opniajca procesy starzenia organizmu i usprawniajca dziaanie mzgu oraz pamici. Komrki mzgowe skadaj si gwnie z wody w okoo 85% a mzg czowieka jest nieustannie aktywny, nawet podczas snu. Dlatego potrzebuje cigego nawadniania. ZASTOSUJ: Zwiksz spoycie saatek, warzyw i owocw, poniewa zawieraj one wysoki procent wody.

21

SIEDEM FILARW ZDROWIA

DZIE 4: Woda z kranu na awie oskaronych

rawdopodobnie zdarzyo ci si w dziecistwie w gorce letnie dni pi wod z kranu, fontanny lub studni. Musz ci jednak poinformowa, e nie byo to do koca rozsdne. Powinnimy pi due iloci wody, ale musi to by odpowiednia woda, a kranwka do takiej nie naley. Gdybym powiedzia, e kada woda jest taka sama bez wzgldu na to, skd pochodzi, byaby to nieprawda. Niestety, nasz organizm nie potrafi przefiltrowa tego, co pijemy, i odrzuci zanieczyszcze. Jeli w wodzie znajduj si szkodliwe substancje, przenikaj one do organizmu i mog wyrzdzi w nim szkody. Woda w kranie nie jest ju zdrowa. Dlaczego? Przemys Jeszcze kilkadziesit lat temu mona byo znale czyst wod w ziemi. Na gbokoci 15-20 metrw znajdowao si mnstwo czystej wody tzn. wody wolnej od zanieczyszcze, chemikaliw oraz innych substancji, ktre nasze ciao rozpoznaje jako toksyny. Dzi nawet rda znajdujce si na gbokoci 70 metrw nie zawsze s czyste. Zostay zanieczyszczone przez horrendalny wzrost produkcji chemikaliw, wykorzystywanych w przemyle, rolnictwie i produktach konsumenckich. Industrializacja i technologia wprowadziy do wody nowe, zoone i czasem miercionone zanieczyszczenia. Od 1965 roku w USA wyprodukowano p miliona nowych chemikaliw, z ktrych wikszo jest rozpuszczalna w wodzie i toksyczna19. W 1968 roku Stany Zjednoczone wyprodukoway pierwszy milionowy zwizek chemiczny, a w lutym 2006 roku na rynku amerykaskim znajdowao si ponad 8 milionw dostpnych w sprzeday chemikaliw20. Dane na temat nowych produktw chemicznych s uzupeniane kadego dnia. Raport rzdu amerykaskiego donosi o zidentyfikowaniu 2000 zwizkw chemicznych w wodzie pitnej21. Niestety, wikszo stacji badajcych stan wody pitnej przeprowadza testy na obecno zaledwie 30 do 40 zwizkw chemicznych. Miejskie wodocigi nie wykrywaj ani nie usuwaj z wody wikszoci chemikaliw. Zdolno oczyszczania wody z toksyn pozostaa daleko w tyle za nasz zdolnoci do tworzenia nowych zwizkw chemicznych. Kilka ostatnich dekad dowiodo, e rozdzielenie zasobw pitnej wody od rodowiska, w ktrym yjemy, jest w zasadzie niemoliwe. Podziemne

P

22

Filar 1: Wodazasoby wodne zaopatrujce miasta w wod mog zosta zanieczyszczone przedostajcymi si do gleby toksycznymi odpadkami z wysypisk mieci, nawozw, a nawet z podziemnych zbiornikw. Chemikalia, ktre wypuszczamy w powietrze wraz ze spalinami samochodowymi i dymami fabryk, wracaj i osiadaj w glebie. Prdzej czy pniej to, co spalimy, zakopiemy w ziemi, wyemitujemy do atmosfery, znajdzie drog do zasobw wody pitnej. Wedug Organizacji Ochrony rodowiska rokrocznie przedostaje si do rodowiska okoo 2 milionw ton toksycznych chemikaliw, z czego ponad 30 tysicy ton to substancje rakotwrcze22. Dlatego prawie poowa wd gruntowych Ameryki jest zanieczyszczona, co oznacza, e 1/4 populacji Stanw Zjednoczonych jest naraona na picie zanieczyszczonej wody. Rolnictwo Kolejnym wielkim zatruwaczem wody jest rolnictwo. Rozsypywane na polach pestycydy, herbicydy i nawozy mineralne w ogromnych ilociach przenikaj do podziemnych zasobw wody zaopatrujcych ludno miast. Rocznie w Ameryce zuywa si milion ton pestycydw, czyli okoo 4 kilogramw na gow kadego Amerykanina23. Organizacja na rzecz rodowiska podaa, e jedna szklanka wody z kranu z terenu rodkowego zachodu USA zawiera 3 lub 4 pestycydy24. Zgodnie z podanymi informacjami kadej wiosny farmerzy z tzw. Pasa Kukurydzianego stosuj okoo 75 tysicy ton piciu herbicydw (atrazine, cyanazine, simazine, alachlor i metolachlor) na uprawy soi oraz kukurydzy. Deszcz spukuje te chemikalia z pl do zasobw wody pitnej. adna ze stosowanych technologii oczyszczania wody nie usunie ich z niej. W wielu miejscowociach rodkowego zachodu dzieci otrzymuj cakowit dawk rakotwrczego herbicydu atrazine w pierwszych 4 miesicach ycia25. Zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego wystpuj nie tylko na terenach rolnych. Niektre z najgorszych zanieczyszcze spowodowanych przez rodki owadobjcze wykryto w wodzie z miejskich wodocigw26. Niski poziom DDT, cho uycie tego pestycydu zabronione jest od 1972 roku, pojawi si ostatnio w rybach i osadzie rzecznym w gwnych miastach amerykaskich27. Leki i szampony Moesz mi nie uwierzy, czytelniku, ale produkty farmakologiczne te przedostaj si do wody pitnej. Jak? Po spoyciu leku jego resztki s wydalane przez ludzi lub zwierzta do kanalizacji (czasem ludzie rwnie wyrzucaj leki do sedesu). Woda z kanalizacji podlega oczyszczaniu i ponownie wraca do obiegu. W wodzie pitnej wodocigowej wykryto anty-

23

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAbiotyki, hormony i skadniki tabletek przeciwblowych28. Niemieccy naukowcy podaj, e w statystycznej prbce wody pitnej wyodrbniono tuzin lekw29. W ciele ryb hodowanych w wodzie z miejskich wodocigw znaleziono wyprodukowane przez czowieka chemikalia, poczwszy od najbardziej popularnych lekw, takich jak przeciwdepresyjny Zoloft i piguki antykoncepcyjne30. Do wody trafiaj rwnie produkty kosmetyczne, toaletowe i zapachowe. Na przykad toluen, zwizek chemiczny uywany w lakierach do paznokci czy sztucznych paznokciach, oraz rodki zapachowe w perfumach czy wodach koloskich podejrzewa si o to, e s szkodliwe dla ukadu rozrodczego czowieka, gdy mog mie ujemny wpyw na podno lub zmniejsza szans na zdrow ci. Wedug Midzynarodowego Stowarzyszenia Substancji Zapachowych stosowanie rodkw zapachowych w kosmetykach moe zagraa zdrowiu czowieka31. Ilo wprowadzonych do rodowiska produktw farmakologicznych i kosmetycznych jest taka sama jak ilo pestycydw32. Mikroorganizmy Cho suby miejskie staraj si unieszkodliwi wikszo znajdujcych si w wodzie bakterii, na og nie udaje im si zabi wszystkich wirusw i pasoytw takich jak ameba, Giardia i Cryptosporidium. Giardia jest gwn przyczyn biegunki w orodkach opieki dziennej w USA. Jej obecno wykryto take w wielu amerykaskich jeziorach i strumieniach. By moe zasoby wody pitnej s ni zanieczyszczone w stopniu wikszym, ni uwaamy. Epidemia wywoana przez mikroorganizmy Cryptosporidium w wodzie pitnej w Milwaukee w 1993 roku spowodowaa mier ponad 100 osb, a 4 tysice si rozchorowao33. Niektrzy obserwatorzy uwaaj, e epidemie grypy jelitowej mog by wywoane przez mikroorganizmy w wodzie wodocigowej. Chemikalia i mikroby w wodzie to rzecz straszna, ale to, co dodaje si do wody w celu jej oczyszczenia, moe wywoa w organizmie rwnie due szkody. Przyjrzyjmy si, co wikszo sub miejskich dodaje do wody, by j uzdrowi. Chlor w wodzie pitnej Aby zabi mikroorganizmy w wodzie przeznaczonej do spoycia, chloruje si j. Niestety, chlor nie jest cakowicie bezpieczny. Moe wchodzi w reakcje ze zwizkami organicznymi, tworzc chloropochodne metanu substancje rakotwrcze. W 11 pracach badawczych na temat powizania wody chlorowanej z rakiem pcherza moczowego tylko jedna nie potwier-

24

Filar 1: Wodadzia tej tezy. Wedug innego badania 14-16% przypadkw raka pcherza moczowego w Ontario w Kanadzie moe wynika z obecnoci w wodzie pitnej produktw ubocznych procesu chlorowania34. Chlor, niszczyciel Badania zwizku midzy piciem wody witamin a ci przeprowadzone w Pnocnej KaroWoda chlorowana niszczy linie wykazay, e prawie trzykrotnie substancje odywcze, ktrych pozwiksza si prawdopodobiestwo porotrzebuje twj organizm, takie jak nienia wrd kobiet naraonych na konwitaminy A, B, C, E oraz takt z chloropochodnymi metanu w wokwasy tuszczowe. Chroniczne dzie pitnej. Uwaa si take, e woda chlodolegliwoci skrne, np. trdzik, rowana odpowiada za uszkodzenia podu uszczyca czy egzema, mog usti rozszczep krgosupa. W wielu miastach pi lub znacznie si poprawi europejskich nie stosuje si ju chlorowadziki piciu wody niechlorowanej. nia wody. Zamiast tego wod pitn oczyszcza si w procesie oksydacji35. Chlorowana woda w kranie moe wyrzdzi krzywd nawet wtedy, gdy jej nie pijesz. Chloropochodne metanu wyparowuj z wody, gdy bierzesz gorcy prysznic, a nastpnie s wdychane. Dziesiciominutowy gorcy prysznic zwiksza absorpcj zanieczyszcze przez organizm bardziej ni wypicie 2 litrw chlorowanej wody z kranu36. Prysznic w chlorowanej wodzie moe spowodowa, e wosy staj si amliwe, a skra wysuszona. Aby tego unikn, naley zakupi filtr wodny, ktry usunie z wody 95% chloru. Fluorek take nie jest taki zdrowy W wikszoci miast amerykaskich do wody dodaje si fluorek, cho s ju dowody na jego toksyczno. Fluorek w wodzie pitnej sta si tematem gorcych dyskusji. Czy kiedykolwiek zastanawiae si, dlaczego na tubce pasty do zbw napisane jest, aby skontaktowa si z lekarzem, gdyby dziecko pokno odrobin tej pasty, wielkoci ziarnka groszku? To dlatego, e fluorek jest toksyczny37. Dodawany do pasty fluorek sodu powstaje w procesie wytapiania aluminium38. Fluorek sodu to skadnik pasty do zbw, ale znacznie toksyczniejszy od niego jest krzemofluorek sodu, powszechnie stosowany w sieci wodocigw miejskich USA. Uwaa si go za najbardziej korozjotwrcz substancj znan czowiekowi39. Fluorek zapobiega prchnicy zbw, gwnie u dzieci, ale czciowo hamuje dziaanie w organizmie 100 rnych enzymw. Ostatnie badania nie potwierdziy jednak, e takie dziaanie ma fluoryzowana woda40. Mimo to uwaa si, e fluorek sodu moe by odpowiedzialny za rzadk,

25

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAale mierteln odmian raka koci, zwan kostniakominiakiem. Chester Douglass, przewodniczcy Departamentu Epidemiologii i Stomatologii w Harwardzkiej Szkole Stomatologii wyrazi pogld na temat zwizku pomidzy zachorowalnoci na raka i fluorkiem. Wedug niego nie ma takiego zwizku. Innego zdania jest jedna z jego doktorantek, Elise B. Bassin. Na podstawie danych uzyskanych przez Douglassa, wycigna ona zupenie inne wnioski. Wedug niej fluorek zwiksza ryzyko raka koci 5-7-krotnie41. Jak dotd nie rozstrzygnito jeszcze tego sporu. Fluorek moe zakca funkcjonowanie witamin i soli mineralnych; jest rwnie posdzany o powodowanie zapalenia staww i odkadanie si zogw wapnia. Amerykaski Departament Zdrowia poinformowa, e ludzie cierpicy na choroby sercowo-naczyniowe, majcy problemy z nerkami, ludzie starsi i ci, u ktrych wystpuj niedobory wapnia, magnezu i witaminy C, s naraeni na toksyczne dziaanie fluorku. Dr Charles Gordon, byy prezes Amerykaskiego Stowarzyszenia Lekarzy, powiedzia: Fluorek jest rc trucizn, ktra spowoduje powane skutki w duszym okresie42. Czytelniku, nie zamierzam ci straszy. Chciabym jednak uwiadomi ci zagroenie. Nie sugeruj zaniedbywania higieny jamy ustnej czy bojkotu past do zbw. Prosz, nie id teraz do azienki w celu wyrzucenia pasty do zbw. Dopilnuj dokadnego pukania zbw po myciu i nie poykaj pasty. Jeli masz mae dzieci, powi troch czasu, aby nauczy je, jak szczotkowa zby i dokadnie puka usta wod. Ostrze je, by nie poykay pasty. Dzieci lubi to robi, zwaszcza gdy pasta ma sodki smak. Problem z aluminium Do wody gruntowej w duych aglomeracjach i miastach wprowadza si aluminium w celu usunicia materiaw organicznych. Pod wpywem aluminium materiay organiczne koaguluj i tworz bryy. Nie ma jednak moliwoci oczyszczenia wody z caego dodanego do niej aluminium, dlatego jego Czy wiesz, e? ladowe iloci znajduj si w wodzie pitnej. Gorca woda atwiej absorbuje Aluminium moe okaza si jeszcze gorsze zwizki z rur wodocigowych. ni fluorek lub chlor. Podejrzewa si, e Nie czerp wic z kranu gorcej ma zwizek z powstawaniem choroby wody do celw spoywczych. Alzheimera43. Przepucz najpierw rury biec Niektrzy pytaj mnie, czy gotowanie zimn wod, zanim nalejesz wod wody pomaga pozby si z niej chemika44 do garnka . liw. Odpowied brzmi nie. Owszem,

26

Filar 1: Wodaszkodliwe bakterie zostan zabite, ale w ten sposb nie pozbdziemy si chemikaliw. Ich si nie wygotowuje. Twoje ciao potrzebuje wody, ale woda z kranu nie jest jej najlepszym rdem. Jestem gboko przekonany, e z biegiem czasu moe ona obniy jako twojego ycia. Nawet jeli nie moesz pozwoli sobie na zainstalowanie drogiego systemu filtrw, moesz zacz od najprostszej metody filtrowania wody pitnej, np. uywa filtrw firmy Brita. To nie jest droga metoda. Nie obciy zbytnio budetu rodzinnego. W dniu szstym zrobimy przegld rnych wd. Woda z kranu jest dobra do podlewania trawnikw, prania i spukiwania toalet, ale nie do picia. Moesz zapyta: Co w takim razie powinienem pi? W dniu pitym porwnamy wod z kranu i wod butelkowan.

KAMIENIE GMACHU ZDROWIAROZWA: Najlepiej nie pi wody prosto z kranu, poniewa moe ona zawiera toksyny, metale cikie, pestycydy, pozostaoci rodkw higieny osobistej, bakterie oraz inne mikroby. Jednym ze zwizkw chemicznych dostajcych si do wody jest fluorek: dodawany do pasty do zbw fluorek sodu oraz duo bardziej toksyczny krzemo-fluorek sodu dodawany do wody pitnej. ZASTOSUJ: Aby sprawdzi stan wody w twojej miejscowoci, wejd na stron internetow Gwnego Inspektoratu Sanitarnego http://mjsw.gis.gov.pl, gdzie znajdziesz raporty i komunikaty dotyczce zanieczyszczenia wody w twojej okolicy (strona jest jeszcze w rozbudowie).

27

SIEDEM FILARW ZDROWIA

DZIE 5: Czy woda butelkowana jest lepsza?

ielu ludzi pije wod butelkowan zamiast wody z kranu. Woda w butelce staa si obecnie drugim najbardziej popularnym napojem w USA, zaraz po sodkich napojach gazowanych45. Wedug bada marketingowych ludzie pij dwa razy wicej wody butelkowanej ni 10 lat temu, a wzrost tej gazi przemysu jest bezprecedensowy46. Ale czy woda w butelkach jest zdrowsza? Czy atrakcyjna butelka z obrazkiem nienej gry i krystalicznych strumieni naprawd oznacza, e woda w niej jest czysta? Woda butelkowana nie podlega takim samym regulacjom jak woda w kranie i moe by rwnie toksyczna. Wod butelkowan traktuje si jak ywno, dlatego w USA jej produkcj reguluj przepisy Urzdu ds. ywnoci i Lekw (ang. FDA). Woda w kranie podlega kontroli Urzdu ds. Ochrony rodowiska (ang. EPA)47. Woda w butelkach musi spenia tylko jedno wymaganie ma by tak samo bezpieczna jak woda w kranie. Ale EPA nakazuje badanie wody w wodocigach miejskich kadego dnia, natomiast FDA wymaga badania wody butelkowanej tylko raz w roku48. Wodocigi miejskie maj obowizek bada wod w laboratoriach rzdowych, a firmy produkujce wod butelkowan nie musz. EPA nie zezwala na obecno bakterii w wodzie pitnej, bo bakterie wskazywaoby na to, e w wodzie znajduj si produkty fekalne, ale FDA nie wyda takich przepisw, a to moe oznacza przyzwolenie na obecno bakterii fekalnych w wodzie butelkowanej. Due aglomeracje, ktre wykorzystuj wod powierzchniow, maj obowizek badania wody pod ktem obecnoci Cryptosporidium i Giardia, a firmy produkujce wod w butelkach nie maj49. W 1999 roku w USA przebadano 100 najbardziej popularnych marek wody butelkowanej. Jedna trzecia z nich zawieraa arszenik, chloropochodne metanu, bakterie i inne zanieczyszczenia. Jedna pita zawieraa wyprodukowane przez czowieka zwizki chemiczne. W jednej stwierdzono dwukrotnie wikszy poziom ftalanu ni wynosi norma dla wody pitnej, w dwch wysoki poziom fluorku, w kolejnych dwch bakterie paeczki jelitowej50. Jeli uwaasz, e woda w butelkach jest wolna od oowiu, to jeste w bdzie. FDA zezwala na zawarto oowiu w wodzie butelkowanej

W

28

Filar 1: Wodaw proporcjach 5 czci na miliard lub jedn trzeci dopuszczalnej iloci dla wody wodocigowej51. Skd pochodzi woda butelkowana Dwie najwiksze w USA marki wody butelkowanej, Dasini i Aquafina, zawieraj wod z miejskich wodocigw. Jednym ze rde Aquafina jest rzeka Detroit52. Wedug rzdowych i przemysowych danych szacunkowych 1/4 wody butelkowanej jest tak naprawd wod z miejskich wodocigw53. Wida wyranie, e sowa woda rdlana nie maj adnego znaczenia. S jedynie hasem marketingowym. Owym rdem mg by rwnie dobrze kran. Dopki producenci bd podlega przepisom FDA dla wody destyCzy wiesz, e? lowanej lub oczyszczanej, nie musz nawet W 2005 roku cakowita liczba ujawnia rda pochodzenia wody54. marek wody butelkowanej na Oczywicie jest wiele rodzajw dobrej wiecie wynosia prawie 3 tysice, wody butelkowanej. Jedn z najczystszych w tym w samych Woszech byo wd dostpnych w sklepach ze zdrow ich ponad 60055. ywnoci jest woda Penta. Przechodzi ona rygorystyczny proces oczyszczania, trwajcy okoo 11 godzin. Polecam j szczeglnie pacjentom cierpicym na fibromialgi, stan przewlekego zmczenia, ble gowy, zapalenie staww i wikszo chorb o charakterze przewlekym. Zwykle radz pi 1 litr wody Penta dziennie oraz 1 lub 2 litry czystej wody rdlanej. Problem z plastikiem Kolejnym powanym problemem zwizanym z wod butelkowan jest plastikowe opakowanie, w ktrym najczciej jest sprzedawana. Badania dowodz, e niektre rodzaje plastiku nie s bezpieczne dla czowieka. Najgorszy rodzaj plastiku uywany do produkcji butelek do wody i opakowa do ywnoci to polichlorek winylu (PCV), znany zwizek rakotwrczy. Uwalniaj si z niego zanieczyszczenia od momentu wyprodukowania i dugo jeszcze po jego wykorzystaniu56. Badania wyranie wykazuj, e z PCV uwalnia si chlorek winylu oraz inne zanieczyszczenia, powodujce u czowieka zaburzenia hormonalne, problemy z podnoci, zniszczenie komrek, narzdw i tkanek57. Kolejnym powszechnym skadnikiem plastiku, wykorzystywanym w plastikowych butelkach zwrotnych jest bisfenol A. Moe on wywoywa zmiany w podzie z powodu zwikszenia liczby lub, przeciwnie, utraty chromosomw, co w konsekwencji prowadzi do poronienia lub zespou

29

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIADowna u noworodkw. Stwierdzono rwnie zwizek bisfenolu z otyoci. Popularne twarde, jaskrawo malowane butelki zwrotne z wod Nalgene i 20-litrowe pojemniki na wod rwnie zawieraj ten zwizek58. Badania pokazuj, e chemikalia przenikaj do wody w temperaturze pokojowej59. Wikszo butelek na wod jest wykonana z plastiku zwanego PET lub PETE (co oznacza polietylen tereftalanu). Ten rodzaj plastiku uznaje si za bezpieczniejszy od PCV, ale z danych wynika, e wypukuj si z niego ftalany do wody, gdy butelka uywana jest zbyt czsto bd gdy woda stoi w butelce zbyt dugo60. Ftalany zakcaj produkcj kwasw tuszczowych i hormonw pciowych w organizmie. Jednake butelki wyprodukowane z tego plastiku wydaj si bezpieczne, jeli woda zostanie wypita w cigu kilku miesicy od wyprodukowania (wane, by producent umieci na butelce dat wanoci), a butelka nie bdzie wykorzystana ponownie. W przeciwnym razie plastik typu PET lub PETE moe by przyczyn takich samych problemw, co pozostae plastiki61. Zgodnie z raportem FDA z 2002 roku, rzd nie wymaga od producentw wody butelkowanej umieszczania daty wanoci. Raport ostrzega jednak, e dugotrwae przetrzymywanie wody w butelce moe pogorszy smak i zapach wody62. Osobicie wol pi wod ze szklanej butelki lub z butelki wyprodukowanej z bioplastiku, tzn. wyprodukowanego z naturalnego materiau takiego jak skrobia, celuloza lub kauczuk. W 2005 roku firma Biota, produkujca wod butelkowan, wprowadzia na rynek pierwsz podlegajc rozkadowi butelk wykonan z bioplastiku. Przypuszczam, e wiele innych firm pjdzie jej ladem, gdy wzrost cen ropy naftowej podnosi cen produkcji butelek plastikowych. Nawet firma Wal-Mart planuje przej w swojej sieci sklepw na opakowania z bioplastiku63. Konsument moe z atwoci odrni zy plastik, poniewa producenci s zobowizani do umieszczania na opakowaniach informacji, z jakiego plastiku je wyprodukowano. Poniej przedstawiam list rnych rodzajw plastiku: 1. PET lub PETE: butelki ze sodkimi napojami gazowanymi, butelki z wikszoci wd, olejw jadalnych, sokw, opakowania sosw do saatek, masa orzechowego i innej ywnoci. 2. HDPE: pojemniki z mlekiem, 4-litrowe opakowania na wod, butelki z niektrymi rodzajami ywnoci. 3. PCV: folia do ywnoci, folia firmy Reynolds, folia elastyczna, torebki do mroonek (uywane do mroenia misa), niektre plastikowe butelki.

30

Filar 1: Woda4. LDPE: torebki do przechowywania ywnoci (firmy Glad lub Ziploc). 5. PP: pojemniki na zupy, wikszo pojemnikw firmy Rubbermaid, nieprzezroczyste butelki plastikowe dla niemowlt, opakowania do ketchupu oraz inne nieprzezroczyste plastikowe butelki. 6. PS: Styrofoam, niektre jednorazowe kubki plastikowe i miseczki, wikszo plastikowych sztucw. 7. Inne ywice, zwykle poliwglanowe, zawierajce bisfenol A: wikszo plastikowych butelek dla niemowlt, 20-litrowe pojemniki na wod, przezroczyste plastikowe kubki, sztuce wykonane z przezroczystego plastiku, wewntrzna strona puszek do ywnoci. 8. PLA bioplastik64. Dyskusja na temat, ktry plastik jest bezpieczny, nie zostaa jeszcze zakoczona. Obecne badania potwierdzaj bezpieczestwo korzystania z plastiku typu PET, PETE lub bioplastiku. Prawidowe uycie i przechowywanie wody butelkowanej Wielokrotne uycie butelki plastikowej moe wydawa si dobre z punktu widzenia rodowiska, ale szkodzi twemu zdrowiu. Badania wskazuj na niebezpieczny poziom wzrostu bakterii w butelce podczas ponownego uywania. Woda w takiej butelce moe stanowi zagroenie i gdyby poddano j badaniom przydatnoci do spoycia, nie speniaby kryteriw wody pitnej65. Czy wiesz, e? Dlatego posuchaj mojej rady: kad butelPlastik nie powinien by uywany k uywaj tylko raz. w mikrofalwkach (dotyczy to Butelk wody naley przechowywa rwnie butelek dla niemowlt). prawidowo. Trzymaj j z dala od pynw do mycia i sprztania, farb, benzyny lub innych domowych i przemysowych chemikaliw. Nie przechowuj jej w garau, szopie czy bezporednio na socu. Najlepszym miejscem jest lodwka, zapobiegasz wwczas rozwojowi bakterii, lub ciemne, chodne miejsce w domu. Jeeli decydujesz si pi wod butelkowan, sprawd, czy producent naley do Europejskiej Federacji Producentw Wd Butelkowanych (EFBW) reprezentowanej w Polsce przez Krajow Izb Gospodarcz

31

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAPrzemys rozlewniczy, ktra gwarantuje, e poziom zanieczyszcze mieci si w wyznaczonej normie. Z jej strony internetowej www.kigpr.pl moesz dowiedzie si, ktre firmy s czonkami tej organizacji. Moesz take sprawdzi zawarto mineraw w wybranej przez ciebie wodzie. Wody rdlane i mineralne s bardzo wanym skadnikiem poywienia. Idealna woda powinna by bogata w magnez (przynajmniej 90 mg magnezu na litr), a uboga w sd (mniej ni 10 mg sodu na litr). Na rynku znajduje si okoo 3000 rnych marek wody butelkowanej. Nie jest moliwe wymienienie ich wszystkich. Pomocne informacje o wodach znajdziesz na stronie internetowej www.AquaMaestro.com, a na stronie www.mineralwaters.org w zakadce: Poland rwnie o polskich wodach (tylko w jz. angielskim lub niemieckim). Moesz poczu si przygnieciony tym, co przeczytae. Nie martw si. Jest nadzieja, na kocu tunelu wida wiato.

KAMIENIE GMACHU ZDROWIAROZWA: Niektre wody butelkowane zawieraj wicej toksyn ni woda w kranie i nie podlegaj takim surowym przepisom o przydatnoci do spoycia jak woda wodocigowa. Jeeli pijesz wod butelkowan, sprawd, czy producent jest czonkiem EFBW. Pamitaj o prawidowym przechowywaniu wody butelkowanej. Nie trzymaj jej w pobliu chemikaliw i, jeli to moliwe, przechowuj w lodwce. Sprawdzaj dat przydatnoci do spoycia. ZASTOSUJ: Kupuj wie wod butelkowan, najlepiej zasadow i w szklanej butelce. Najczystsz wod na rynku amerykaskim, cho sprzedaje si j w plastikowej butelce, jest woda Penta.

32

DZIE 6: Woda filtrowana

ajlepszym rodzajem wody pitnej jest woda filtrowana. Zakup filtra do wody moe okaza si najwaniejszym krokiem na drodze do odzyskania zdrowia. Niektrzy uywaj zwykych filtrw wglowych, inni caego systemu filtrw, a jeszcze inni systemu odwrconej osmozy i destylacji. Te nazwy mog brzmie tajemniczo i kojarzy si z duym wydatkiem, ale prawda jest taka, e dobry filtr wodny kosztuje mniej ni miesiczne wydatki na sodkie napoje gazowane. Nie wszystkie filtry wykonuj t sam prac, tyle samo kosztuj czy w taki sam sposb oczyszczaj wod. Rozpatrzmy argumenty za i przeciw, a potem podziel si moim zdaniem na temat najzdrowszego rodzaju wody. Filtr wglowy Tego rodzaju filtry nie s drogie, mona na nich polega i s w powszechnym uyciu. W sprzeday znajduje si kilka rodzajw takich filtrw, poczwszy od dzbanka kosztujcego okoo 50-100 z, po drosze modele montowane pod zlewozmywakiem, do najdroszych, filtrujcych wod w caym domu. S dwa rodzaje filtru wglowego. W jednym warstw filtrujc stanowi wgiel granulowany, w drugim lita brya wgla. Ten drugi filtr wicej kosztuje, ale jest trwalszy i usuwa z wody zarwno zanieczyszczenia, jak i mikroorganizmy. Jego jedyna wada polega na wolniejszym tempie przepywu wody ni w przypadku granulatu. Filtr z wglem granulowanym usuwa z wody wikszo chloru i 90% oowiu, jednak nie odfiltrowuje wielu innych substancji toksycznych. Ze wzgldu na nisk cen oraz dostpno ten filtr to dla wielu najlepszy wybr, zwaszcza gdy alternatyw jest nieuywanie adnego filtra. Niestety, wszystkie filtry wglowe nie s w peni wydajne w usuwaniu metali cikich i nie eliminuj fluorkw, wirusw, lekw i rodkw do pielgnacji ciaa66. Naley je regularnie wymienia zgodnie z instrukcj producenta, w przeciwnym razie mog przynie wicej szkody ni poytku. W filtrach dugo uywanych zbieraj si mieci z wody, dlatego takie filtry mog si sta wylgarni bakterii67.

N

33

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAJeeli zdecydujesz si korzysta z filtra wglowego, usuniesz niektre, ale nie wszystkie zanieczyszczenia z wody wodocigowej. Jest to niedrogi sposb filtrowania wody, ale w moim przekonaniu nie do koca skuteczny. Destylator wody Destylator, czyli filtr destylujcy wod, jest wyjtkowo skuteczny, usuwa bowiem z wody wszystko, niestety w tym rwnie potrzebne organizmowi sole mineralne. Wykorzystuje si w nim prd elektryczny, ktry podgrzewa wod z kranu do stanu wrzenia, wskutek czego woda zamienia si w par wodn. Para skrapla si, a otrzymana w ten sposb woda jest ju czysta, natomiast zanieczyszczenia pozostaj w filtrze68. Niekorzystn cech wody destylowanej jest brak w niej potrzebnych soli mineralnych. Wyniki bada dowodz, e cakowicie czysta woda, pozbawiona jakichkolwiek soli mineralnych moe by gorsza dla organizmu od tej nieoczyszczonej. Woda destylowana ma waciwoci absorbujce, co oznacza rwnie absorbowanie dwutlenku wgla z otoczenia, ktry zakwasza organizm. Destylator to poowicznie dobre rozwizanie. Wprawdzie przedestylowana w nim woda bdzie pozbawiona wszelkich szkodliwych substancji, takich jak metale cikie, pestycydy, herbicydy, zwizki organiczne, bakterie i niektre wirusy, ale pijc wod nie zawierajc soli mineralnych rwnie moesz zaszkodzi zdrowiu. Odwrcona osmoza Po wzgldem ceny i skutecznoci ten typ filtra wydaje si optymalnym rozwizaniem. Woda w nim jest filtrowana przez cieniutk bon. Proces filtrowania trwa dugo, a cena urzdzenia waha si od 400 do nawet dwch tysicy zotych. Ten typ filtra, podobnie jak destylator, usuwa z wody dokadnie wszystko: chlor, fluorek, bakterie, pasoyty, chemikalia i metale cikie, w tym ow i rt69. System odwrconej osmozy jest czsto stosowany przez producentw wody butelkowanej. Po oczyszczeniu wody dodaje si do niej sole mineralne. Woda produkowana za pomoc odwrconej osmozy, podobnie jak woda destylowana, ma waciwoci zakwaszajce. To woda kwana, a w 95% pozbawiona soli mineralnych, dlatego wyciga sole mineralne ze wszystkiego, co napotka na swej drodze. Taka kwana woda zakwasza tkanki70. Mimo to oba rodzaje wody, zarwno destylowana, jak i powstajca w procesie osmozy, to najczystsza dostpna forma wody. Jeli uywasz w domu ktry z tych filtrw, uzupeniaj swoj diet odpowiedni iloci soli mineralnych. Dodawaj na przykad do szklanki wody kilka kropel

34

Filar 1: Wodapreparatu zasadowego, ktry mona naby w sklepie ze zdrow ywnoci. Pozostaje pytanie, jaka woda jest najlepsza? Oto moja rekomendacja. Filtr alkalizujcy wod Twj organizm najlepiej si czuje w rodowisku zasadowym (alkalicznym), poniewa w takim rodowisku duo skuteczniej rozprawia si z toksynami anieli w kwanym. Tkanki w rodowisku zasadowym usuwaj zanieczyszczenia zdecydowanie efektywniej. Organizm pacjentw chorych na raka, ktrzy zgaszaj si do mojej kliniki, jest prawie zawsze bardzo zakwaszony i zatruty toksynami. Moje pierwsze zadanie polega na odkwaszeniu ich tkanek, dlatego zalecam im diet opart na zasadowej wodzie i zasadowym poywieniu. Poziom zasadowoci i kwasowoci wyznacza si na podstawie stenia jonw wodorowych, w skrcie pH, w skali od 1 do 14; pH rwne 7,O przyjto za neutralne. Kady wynik poniej pH 7,0 wskazuje na zakwaszenie Czy wiesz, e? organizmu, wynik za powyej pH 7,0 na Woda ze niegw Alp lub gr zasadowo. Krew ma zawsze zasadowy Kaukazu jest jedn z najlepszych odczyn pH o wartoci 7,4. Pomiaru pH wd do picia. Prawdopodobnie tkanek dokonujemy mierzc pH moczu. dlatego, e taka woda z topniejTkanki wikszoci obywateli krajw wysocych niegw spywa z wysokich korozwinitych s zakwaszone, a wtedy ich gr, wzbogacajc si przy tym organizmy nie s w stanie skutecznie rozw energi i tlen71. Nie radz jedprawia si z toksynami. nak pi wody z rozpuszczonego Towarzyszy temu wiele problemw niegu w innych czciach wiata, zdrowotnych takich jak: fibromialgia, zazwaszcza w wysokouprzemysopalenie staww, stwardnienie ttnic, wikwionych miastach o duym zanieszo nowotworw, cukrzyca, choroby auczyszczeniu rodowiska. toimmunologiczne, osteoporoza i praktycznie wszystkie choroby cywilizacyjne72. Zgasza si do mnie mnstwo pacjentw cierpicych na bolesne zapalenie koci i staww i przyjmujcych wiele rnorakich lekw na to schorzenie. Wielu z nich uwolnio si od blu w cigu kilku miesicy po kuracji polegajcej na piciu alkalicznej wody i spoywaniu zasadowego pokarmu, a pH moczu ustabilizowao si u nich na poziomie 7,0-7,4. W rezultacie mogli odstawi leki przeciwzapalne. Picie wody alkalicznej przywraca zasadowe rodowisko tkankom. Niektre wody rdlane maj odczyn zasadowy, ale dziki specjalnemu filtrowi, z aktywnym wglem drzewnym wykorzystujcym proces elektrolizy,

35

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAsam moesz alkalizowa wod w kranie lub wod rdlan. Taki filtr mona zainstalowa w kuchni. Produkuje on dwa rodzaje wody: alkaliczn do picia i kwasow do prania, podlewania trawy czy kpieli. Sam uywam alkalicznego filtra zarwno w domu, jak i w klinice. Dziki wykorzystaniu procesu elektromagnetycznego nastpuje oddzielenie wody alkalicznej od kwasowej, dlatego woda wlewana do tego filtra musi by bogata w sole mineralne. Nie mona uywa w nim wody destylowanej lub powstaej w procesie osmozy. Niektre filtry alkaliczne mog produkowa wod heksagonaln, co oznacza, e na poziomie molekularnym jest ona gstsza, bogatsza i bardziej energetyczna. Wszystkie te cechy wpywaj korzystnie na zdrowie. Taka woda atwiej przepywa przez organizm, wspomaga absorpcj i pomaga usuwa szkodliwe produkty przemiany materii. Takiego zdania jest dr Mu Shik Jhon z Korei. Przeprowadzi on wiele szczegowych bada nad wod heksagonaln73. Oto niektre z jej korzystnych waciwoci: Daje wicej energii Szybko nawadnia Wzmacnia funkcje odpornociowe Poprawia przyswajanie substancji odywczych Przedua ycie Przypiesza utrat wagi ciaa Poprawia metabolizm Polecam picie alkalicznej wody heksagonalnej nawet maym pacjentom. W 2005 roku zgosili si do mnie rodzice z 10-letni dziewczynk cierpic na modziecze reumatoidalne zapalenie staww. Dziecko wayo jedynie 23 kilogramy. Jej donie byy spuchnite jak rkawice bokserskie, a kolana przypominay dwie wielkie piki. Zaleciem jej picie dziennie 1-2 litrw alkalicznej wody heksagonalnej. Po 10 dniach przestaa odczuwa bl, a opuchlizna znacznie si zmniejszya. Dopiero po 14 dniach wczylimy do diety produkty odywcze. Kiedy po raz pierwszy pojawia si w moim gabinecie, bya przykuta do wzka inwalidzkiego, ale po 10-dniowej kuracji wod alkaliczn moga samodzielnie chodzi. Jej uszczliwieni rodzice nie mogli wierzy wasnym oczom. Zaleciem podniesienie pH tkanek. Po miesicznej kuracji donie dziewczynki nabray prawie normalnego rozmiaru. Alkaliczna woda heksagonalna jest szczeglnie skuteczna w leczeniu chorb przewlekych.

36

Filar 1: WodaNiektre rodzaje wody butelkowanej s alkaliczne. Sam osobicie uywam rnych filtrw i rnych wd rdlanych, poniewa kady rodzaj wody ma swoje korzystne waciwoci. Pijam take alkaliczn wod rdlan, zawierajc sole mineralne w ich naturalnej postaci. Zawsze zaczynam dzie od wody rdlanej. Kiedy zaparzam sobie filiank kawy, uywam wody alkalicznej, gdy kawa ma odczyn kwany. Korzystam take z systemu odwrconej osmozy. Na zewntrz budynku zainstalowaem filtr filtrujcy wod podczon do domu. Zachcam ci do przyjrzenia si rnym filtrom w celu podjcia najlepszej decyzji. W moim przekonaniu nie ma nic waniejszego dla zdrowia ni woda. Test na kwasowo Jeeli chcesz sprawdzi stan zakwaszenia organizmu, kup w aptece papierowe paseczki do pomiaru pH. Zanurz papierek w porannej porcji moczu. Kolor paska wskae poziom pH, ktry odczytasz ze skali. U wikszoci ludzi pH oscyluje w granicach 5,0, co wskazuje na wysokie zakwaszenie organizmu. Prawidowy wynik powinien wynosi 7,07,5. Chocia 5,0 jest tylko o 2 punkty mniejszy od 7,0, te 2 punkty wiadcz o 100-krotnie wikszym zakwaszeniu. Dojcie do poziomu pH 7,0 moe zaj troch czasu, ale warto si postara. Pij alkaliczn wod i odywiaj si alkalicznym pokarmem (warzywami i owocami) oraz przyjmuj suplementy diety, o ktrych pisz w dalszej czci ksiki. Bd cierpliwy. Osigniesz cel, stosujc w praktyce wszystkie 7 filarw zdrowia. Wic ile wody naley pi? Kiedy naley j pi? O tym dowiemy si w dniu sidmym.

KAMIENIE GMACHU ZDROWIAROZWA: Woda filtrowana jest jedn z najlepszych dla organizmu. Wybierajc filtr, pamitaj, e filtry wglowe, cho s najtasze, maj nisk skuteczno. Woda destylowana i woda powstaa w procesie odwrconej osmozy to najczystsze rodzaje wody, ale jednoczenie najbardziej kwane. W moim przekonaniu filtry alkaliczne s najlepszym rozwizaniem, poniewa organizm rozkwita w rodowisku zasadowym. Pozwala ono wszystkim ukadom organizmu funkcjonowa na optymalnym poziomie. ZASTOSUJ: Zainstaluj system filtrw w domu. Jeeli twj budet rodzinny jest ograniczony, zacznij od dzbanka z wkadem lub filtra zamontowanego na kranie.

37

SIEDEM FILARW ZDROWIA

DZIE 7: Ile wody naley pi i kiedy?

dy pewnego razu odwiedzia mnie moja 3-letnia siostrzenica, zauwayem, jak bardzo lubia sodkie napoje gazowane. Poszedem wic do sklepu i kupiem kilka maych butelek czystej wody rdlanej. Daem jej i ku memu zdziwieniu wypia wszystko do ostatniej kropelki. Po krtkiej chwili powiedziaa: Mamo, chc wicej wody!. Moja siostra bya zdumiona. Spytaa: Jak udao ci si j nakoni do picia wody? Ona nigdy nie lubia pi wody w domu. Wiedziaem, e siostra dawaa jej do picia wod z kranu. Odpowied jest prosta. Organizm tskni za czyst wod. Jedno z najczciej zadawanych mi pyta brzmi: Ile wody powinienem pi?. eby okreli w przyblieniu, ile litrw wody potrzebuje twj organizm, Ile wody powinienem naley wag ciaa w kilogramach podzieli pi kadego dnia? przez 10, a nastpnie pomnoy przez 0,3 l. Policz wedug prostego wzoru: Zwykle wynik oscyluje wok 2-3 litrw waga ciaa w kg : 10 x 0,3 l = liczdziennie. Jeeli waysz 60 kg, potrzebujesz ba litrw wody dziennie dziennie 1,8 litra wody. Jeli twoja waga wynosi 100 kg, powiniene wypija 3 litry wody dziennie. Wikszo ludzi nie zdaje sobie z tego sprawy. Cz wody otrzymujemy ze zjadanych owocw i warzyw. W ten sposb mona dostarczy organizmowi nawet litr wody dziennie. Banany w 70% skadaj si z wody, jabka w 80%, pomidory i arbuzy w ponad 90%, saata w 95%. Pamitaj, e spoywanie nadmiernych iloci skrobi, w takich produktach jak pieczywo i ciasta, zwiksza zapotrzebowanie na wod. Produkty skrobiowe nie zawieraj duo wody. Czy kofeina jest szkodliwa? Picie duych iloci kawy, sodkich napojw z kofein i herbaty nie zastpi najwaniejszego pynu, jakim jest woda. Jednak ostatnie badania naukowe dowodz, e kofeina nie jest taka za. Zapobiega chorobie Parkinsona i marskoci wtroby oraz wspomaga msk podno. Ponadto prawdopodobnie chroni mzg przed chorob Alzheimera75. Badania na Uniwersytecie Harwardzkim potwierdziy, e ryzyko zachorowania na cukrzyc typu 2 jest nisze u ludzi regularnie pijcych kaw76. Uwaa si nawet, e kawa ma zwizek z obnieniem wskanika samobjstw oraz zachorowania na raka okrnicy, nadcinienie ttnicze u kobiet i choroby serca77. W kawie

G

38

Filar 1: WodaKa wa po le ca na przez dra Col ber taAby przygotowa filiank zdrowej kawy, uyj filtra z brzowego (niewybielanego) papieru, kaw ekologiczn i alkaliczn wod. Posd nie cukrem, ale stewi. Jeeli lubisz kaw z mlekiem, dodaj chudego ekologicznego mleka lub mleczka ryowego. Nigdy nie pij kawy w jednorazowych kubkach z pianki styrenowej, poniewa czsteczki styrenu, podejrzewanego o dziaanie rakotwrcze, przechodz do ywnoci i napojw, zwaszcza, gdy s one podawane na gorco74.

O LE

wystpuje ponad tysic przeciwutleniaczy, co oznacza, e skuteczniej zwalcza wolne rodniki ni zielona herbata. W diecie spoeczestwa amerykaskiego kawa stanowi najwaniejsze rdo przeciwutleniaczy78. Osoby pijce kaw bezkofeinow take s mniej naraone na ryzyko zachorowania na cukrzyc, cho tylko o poow mniej w porwnaniu z osobami pijcymi kaw zawierajc kofein79. Najwaniejszy jest umiar. Jedna czy dwie filianki kawy dziennie nie zaszkodz, a badania wykazuj, e mog nawet pomc. Ale trzy lub cztery filianki to ju za duo. Jeli przez cay dzie popijasz mroon herbat, znajdujesz si w stanie agodnego odwodnienia, poniewa kofeina jest diuretykiem, czyli usuwa wod z organizmu. Osoby cierpice na arytmi serca, torbiele w tkance wknistej piersi i ble migrenowe gowy powinny w ogle zrezygnowa z napojw kofeinowych80. Czy kaw lubisz, czy nie lubisz, powiniene pi ekologiczn zielon herbat. Polecam j kademu, take mionikom kawy. W Japonii pija si zielon herbat od ponad tysica lat. Jest ona przeciwutleniaczem dwiecie razy silniejszym od witaminy E i piset razy silniejszym od witaminy C. Dziki niej zmniejszamy ryzyko zachorowania na raka. Pij 2-3 filianki ekologicznej zielonej herbaty dziennie. Jeeli nie odpowiada ci jej smak, pij herbat czarn. Kady rodzaj herbaty dobrze wpywa na zdrowie psychiczne. Grupa fiskich naukowcw badaa wpyw picia herbaty na depresj. Wyniki wykazay, e u ludzi pijcych 5 lub wicej filianek herbaty dziennie nie stwierdzono adnych stanw depresyjnych, natomiast u ludzi w ogle niepijcych herbaty stwierdzono najwyszy wskanik depresji81. Wpyw klimatu Jeeli przebywasz w ciepym lub suchym klimacie, bdziesz potrzebowa wicej wody. Ostatnio zgosi si do mnie pacjent pracujcy przy pielgnacji trawnikw na Florydzie. Tak bardzo si poci, e mona byo wycisn 1-2 filianki potu z jego koszuli. Codziennie wypija 4-5 litrw wody,

C39

A

P

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAby zaspokoi potrzeby organizmu. Wikszo z nas traci dziennie z potem okoo p litra wody. Oddychanie take pozbawia organizm okoo p litra wody, a wraz z moczem i stolcem z organizmu znika kolejne p litra, a nawet i litr wody82. Jak atwo policzy, nasz organizm codziennie traci 1-2 litry tego cennego pynu. Nie uwzgldniem tu wyczerpujcych wicze fizycznych, ktre zwikszaj wydalanie wody wskutek pocenia si. Kiedy naley pi wod Wikszo ludzi pije wod dopiero wtedy, gdy poczuj pragnienie lub sucho w ustach. Ale znaczy to, e s ju w stanie agodnego odwodnienia. Sucho w ustach jest jedn z ostatnich oznak odwodnienia. Inni pij tylko podczas jedzenia a to kolejny bd. Gdy pijesz zbyt duo pynw w trakcie posiku, wypukujesz kwas solny, soki trawienne i enzymy w odku i jelitach, przez co opniasz proces trawienia. Pyny, a zwaszcza Kiedy jest dobra pora mroone napoje, gasz proces trawienia tak na picie wody? jak woda gasi ogie. Moesz wypi troch Oto podstawowe zasady: wody do posiku. Sam pijam zwykle nie Pij wod 15-30 minut przed wielk ilo wody o temperaturze pokojoposikiem lub 2 godziny po wej z plasterkiem cytryny lub kilkoma kroposiku. plami soku cytrynowego bd niesodzon Wypijaj 0,5-1 szklanki wody herbat. Ale nie przekraczaj granicy. Posio temperaturze pokojowej ki nie s odpowiednie na uzupenianie pydo posiku. nw. Ogranicz si do poowy szklanki lub Nie pij wody po 19.00, aby najwyej jednej szklanki do posiku. nie zakca twojego snu Oto zdrowy plan spoycia wody: czstym odwiedzaniem Rozpocznij dzie od 1-2 szklanek wody azienki w nocy. na p godziny przed niadaniem. Jeeli masz zwyczaj do niadania pi sok, kaw lub herbat, nie rezygnuj z nich. Celem tego filaru zdrowia nie jest odbieranie ci przyjemnoci ycia. Nie musisz si czu jak niewolnik skazany na picie wody, ale ogranicz kaw do najwyej dwch filianek dziennie. Ekologiczna zielona i czarna herbata zawieraj odpowiednio 30 mg i 50 mg kofeiny na szklank. Jest to niewiele. Moesz wic pi kilka szklanek herbaty dziennie, byle nie wieczorem, by unikn ewentualnych problemw z zaniciem. Dwie godziny po niadaniu wypij kolejn 1 szklank lub 2 szklanki wody. Przed obiadem powtrz procedur ze niadania. Jeeli chcesz take straci na wadze, pij wicej wody przed posikiem. W ten sposb poczujesz w odku peno i zmniejszy si aknienie. Dwie godziny po obiedzie wypij kolejne 1-2 szklanki wody. I ponownie p godziny przed wieczornym posikiem wypij jeszcze jedn szklank.

40

Filar 1: WodaJeeli kolacja jest twoim najwikszym posikiem, sprbuj wypi 2-3 szklanki. Przypuszczam, e nie zjesz zbyt duo przy tak penym odku. Postp podobnie (wypij 2-3 szklanki wody), jeli obiad jest twoim najwikszym posikiem. Dwie godziny po kolacji wypij szklank wody i kolejn szklank przed pooeniem si spa, chyba e cierpisz z powodu przepukliny rozworu przeykowego, refluksu lub powikszonego gruczou prostaty. Jeli tak, nie pij ju nic po kolacji. Czy mona wypi za duo wody? Tak. W psychiatrii znana jest choroba zwana nadmiernym pragnieniem na tle psychogennym, polegajca na piciu nadmiernych iloci wody. Nastpuje wtedy wypukiwanie potasu, a poziom elektrolitw spada do niebezpiecznie niskiego poziomu. Woda jest pierwszym i najwaniejszym filarem, na ktrym budujemy zdrowie. Kolejnym wanym filarem jest dobry sen i odpoczynek, o czym opowiem jutro, czyli w dniu smym. Zakocz t cz bogosawiestwem. I ty moesz tak bogosawi wod, ktr pijesz. Pan Jezus, kiedy przebywa na Ziemi, bogosawi pokarm i dzikowa za niego Bogu Ojcu. My take powinnimy dzikowa Bogu za wszystko i bogosawi to, co jemy.Dzikuj Ci za czyst uzdrawiajc wod. W Ewangelii w. Marka 16,18 jest napisane, e jelibym wypi co zatrutego, nie bdzie mi szkodzi. Przez wiar dzikuj Ci za oczyszczenie tej wody z wszelkich toksycznych chemikaliw, bakterii, wirusw, pasoytw i innych szkodliwych rzeczy. Dzikuj za to, e chronisz mnie ponadnaturalnie od wszelkiej szkody. Bogosawi wod, ktr pij, zgodnie z Ksig Wyjcia 23,25, gdzie jest napisane, e Bg pobogosawi moj wod i oddali ode mnie wszelk chorob. Pij t wod z dzikczynieniem. Bg mnie kocha i pragnie mego zdrowia, dlatego przyjmuj t wod z wdzicznoci i ciesz si, kiedy przepywa ona przez kad komrk mego ciaa. Gdy pij t wod, komrki, tkanki i narzdy oczyszczaj si, wzmacniaj i odnawiaj jak u ora. Widz siebie uzdrowionym. W imi Jezusa, amen.

KAMIENIE GMACHU ZDROWIAROZWA: Nie czekaj, a poczujesz pragnienie, gdy moesz ju znajdowa si w stanie odwodnienia. Pij przynajmniej 2 litry wody dziennie. Najlepiej pi p godziny przed posikiem lub 2 godziny po posiku. Staraj si nie wypija zbyt duo wody po 19.00, aby unikn w nocy czstego chodzenia do azienki. ZASTOSUJ: Na podstawie wagi ciaa oblicz, ile wody potrzebuje twj organizm.

41

FILAR 2

Sen i odpoczynek

Filar 2: Sen i odpoczynek

DZIE 8: Odbudowa ciaa przez sen

adego wieczora, kiedy park tematyczny Walta Disneya zamyka swoje podwoje, a tum zwiedzajcych powraca do domu, rozpoczynaj si najwaniejsze godziny w Disneylandzie. Zapalaj si ogromne wiata i liczne zespoy pracownikw zaczynaj naprawia i sprzta kad zjedalni, kad ciek i kady punkt gastronomiczny. Kiedy nastpnego dnia bramy zostaj otwarte, park wyglda jak nowy. mieci z poprzedniego dnia znikny, a potne zjedalnie s znw w doskonaym stanie. Podobnie dzieje si z twoim ciaem w czasie snu. Podczas tych bezcennych godzin organizm zawiesza funkcje i zaczyna si sam naprawi. Ukad odpornociowy aduje swoje baterie. Gwne narzdy usuwaj uszkodzenia. Stare komrki zostaj zastpione nowymi. Umys relaksuje si i porzdkuje myli, dziki czemu stan umysowy pozostaje w rwnowadze. Dlatego drugim filarem zdrowia jest cudowny, odywczy, odbudowujcy organizm sen oraz odpoczynek. Na granicy zaamania Co by si stao, gdyby Disneyland by otwarty dzie i noc albo otwiera swoje podwoje ju o 3.00 nad ranem? Staby si miejscem niebezpiecznym, brudnym i mao atrakcyjnym dla zwiedzajcych. Zaczby traci na wartoci, zdajc Czy wiesz, e? ku katastrofie finansowej, a co gorsza mgDobrze przespana noc pozwala by stanowi zagroenie dla przebywajcych utrwali nowe umiejtnoci, kttam ludzi. Nieprawidowo konserwowany re nabye w cigu dnia. Badania sprzt mgby spowodowa wypadek, a nawykazay, e podczas snu powstawet mier ktrego z odwiedzajcych. je pami proceduralna1. Brak snu powoduje dokadnie takie same katastrofalne skutki u czowieka. Dobrze przespana noc jest bezpatna. le przespana noc wiele kosztuje, gdy nakada podatek na zdrowie. Dua cz spoeczestwa amerykaskiego yje w stanie nierozpoznanego odwodnienia, ale szacuje si take, e 50-70 milionw Amerykanw yje na krawdzi zaamania umysowo-fizycznego z powodu braku snu2. W USA rokrocznie przepisuje si okoo 42 milionw tabletek nasennych zarwno dla dorosych, jak i dzieci3. Okoo 60 milionw Amerykanw

K

43

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAcierpi ma bezsenno lub na inne rodzaje problemw ze snem. Wicej ni poowa dorosych w USA skary si na bezsenno przynajmniej 2 razy kadego tygodnia. Wskutek tego ponad poowa populacji Stanw Zjednoczonych w cigu dnia ogarnita jest ospaoci4. Zaobserwowaem to samo w mojej praktyce lekarskiej. Najczstsz skarg pacjentw wchodzcych do mojego gabinetu jest zmczenie. Opadaj ciko na krzeso, spogldaj na mnie przygnieceni ciarem zmczenia. Czasem obawiam si, eby nie zasnli w samochodzie w drodze do domu. yjemy w wiecie, w ktrym zanika granica midzy noc a dniem. Dziki nowoczesnej technologii moemy pracowa i bawi si przez ca dob. Ale nasze ciao i umys nie zostay stworzone do takiego ich eksploatowania. Bezpieczestwo Bg da nam obietnic gbokiego, odbudotransportowe a brak wujcego snu. W drugiej czci wiersza 2 snu w Psalmie 127 czytamy: tyle daje On Gdy tankowiec Exxon Valdez i we nie tym, ktrych miuje. Zmczonym ugrzz na mielinie w 1989 roku, obiecuje: Przyjdcie do Mnie wszyscy, ktpowodujc szkody w rodowisku rzy utrudzeni i obcieni jestecie, a Ja was na prawie dwa miliardy dolarw, pokrzepi (Ew. w. Mateusza 11,28). przy sterze sta trzeci oficer poSen i odpoczynek s bardzo wane dla kadowy, ktry w cigu ostatniej zdrowia. 5 1. Sen reguluje wydzielanie wanych hormonw. Podczas snu jest wydzielany hormon wzrostu. Dziki niemu dzieci rosn, poza tym hormon ten odgrywa du rol w regulowaniu masy miniowej i kontroli gospodarki tuszczowej u dorosych. Problemy ze snem zaburzaj funkcjonowanie tego hormonu. By moe bezsenno jest czciowo odpowiedzialna za nadwag i otyo 66% spoeczestwa amerykaskiego. Leptyna to kolejny hormon wydzielany podczas snu, majcy bezporedni wpyw na apetyt i kontrol masy ciaa. To on daje ciau sygna, kiedy powinno czu si najedzone. Gdy jest za mao tego hormonu, czowiek nie panuje nad swoim apetytem.

doby spa zaledwie 6 godzin . W katastrofie samolotu Koreaskich Linii Lotniczych w 1997 roku zgino 228 ludzi. Pokadowy zapis z ostatnich chwil to sowa pilota: naprawdpicy. ledztwo wykazao, e do tej tragedii doszo gwnie z powodu zmczenia pilota6.

2. Sen spowalnia proces starzenia. Pogld, e aby by piknym, trzeba si wysypia, jest prawdziwy. Sen spowalnia

44

Filar 2: Sen i odpoczynekproces starzenia, a niektrzy mwi wrcz, e to najwikszy sekretny rodek zapobiegajcy powstawaniu zmarszczek. Dugo snu jest jednym z najwaniejszych czynnikw wyznaczajcych dugo ycia. 3. Sen pobudza ukad odpornociowy. U osb, ktre sypiaj po 9 godzin na dob, a nie tylko 7 godzin, wystpuje wiksza aktywno limfocytw NK (ang. natural killer). To one niszcz wirusy, bakterie i komrki nowotworowe. 4. Sen poprawia funkcjonowanie mzgu. Prowadzone badania wykazuj, e nawet krtkotrway brak snu moe wpyn na obnienie aktywnoci mzgu zwizanej z czujnoci i sfer poznawcz7. 5. Sen obnia poziom kortyzolu. Nadmierny stres podnosi poziom kortyzolu, a to zaburza rwnowag poziomu neuroprzekanikw w mzgu. Czowiek staje si bardziej draliwy, bardziej podatny na depresj, lki i bezsenno. Wysoki poziom kortyzolu wie si z licznymi chorobami, a przecie rozwizanie tego problemu jest w zasigu rki. Wystarczy dobry, sodki sen. Dobry sen jest skutecznym lekarstwem na problemy ze zdrowiem, a jednak tak niewiele osb siga po ten lek. Szkoda, bo brak snu degraduje, a nawet rujnuje zdrowie8. Konsekwencje braku snu Badania medyczne wyranie pokazuj obraz tego, co dzieje si, gdy czowiek zbyt mao pi. 1. Zwiksza si ryzyko zachorowania na cukrzyc typu 2. Wyniki bada opublikowanych przez czasopismo medyczne Lancet dowodz, e nawet u modych, zdrowych ludzi niedobr 3-4 godzin snu co noc przez tydzie wpywa ujemnie na zdolno organizmu do przyswajania wglowodanw, co z kolei prowadzi do stanu przedcukrzycowego9. 2. Stajesz si niezdarny i mniej pojtny. Brak snu spowalnia czas reakcji, osabia koncentracj i pami, zaburza proces podejmowania decyzji i koordynacj. Osoby, ktre spay 5 godzin na dob, miay znacznie sabsze wyniki w testach

45

SIEDEM FILARW ZDROWEGO YCIAsprawnoci i czujnoci ni osoby, u ktrych poziom alkoholu we krwi wynosi 0,08 (stan wskazujcy na spoycie alkoholu wg prawa amerykaskiego)10. 3. Naraasz zakad pracy na straty. Komisja do spraw Bezsennoci przy Narodowym Instytucie Zdrowia w Bethesda w stanie Maryland ocenia, e problemy ze snem generuj straty rzdu Mit na temat snu. 150 miliardw dolarw rocznie, wyPrawda czy nieprawda? woane wyszym poziomem stresu Mona oszuka swj organizm, oraz zmniejszon produktywnoci pic mniej, ni on potrzebuje. w pracy11. W cigu ostatnich 3 mie Prawda sicy 1/3 pracownikw w ogle nie Nieprawda przysza do pracy lub popeniaa bOdpowied: Nieprawda. dy przy wykonywaniu obowizkw Eksperci uwaaj, e wikszo z powodu niewyspania12. Zachowadorosych potrzebuje kadej nocy nie tych osb przypominao stan 8-9 godzin snu, by optymalnie nietrzewoci, cho nie pili alkohofunkcjonowa, by zdrowym lu, a jedynie mieli problemy ze i bezpiecznym. Jeeli nie pimy snem. 4. Stanowisz zagroenie dla ycia innych i wasnego. Wedug Narodowego Biura Bezpieczestwa Ruchu Drogowego USA niedobr snu jest odpowiedzialny za co najmniej 100 000 kolizji drogowych i 1500 wypadkw miertelnych na drogach. Co drugi Amerykanin przyznaje, e prowadzi samochd mimo zmczenia i sennoci. Liczba wypadkw spowodowanych zaniciem przy kierownicy podczas jazdy noc, ale take w cigu dnia, gwatownie wzrasta13.

wystarczajco dugo, zacigamy dug, ktry moe okaza si trudny do spacenia. Brak snu wie si z problemami zdrowotnymi takimi jak: otyo, nadcinienie ttnicze krwi, zy nastrj i zachowanie, zmniejszona produktywno i bezpieczestwo w domu, pracy i na drodze15.

5. Osabiasz u siebie popd pciowy. Niedobr snu podnosi poziom kortyzolu, a to z kolei blokuje normaln reakcj jder na testosteron i obnia produkcj hormonw poprzedzajcych wydzielanie si testosteronu. To jedna z przyczyn, dla ktrych modzi rekruci w wojsku maj zazwyczaj sabszy popd pciowy14.

46

Filar 2: Odbudowa ciaa przez sen6. Zapraszasz chorob. Wiele fizycznych dolegliwoci wie si z bezsennoci. Zaliczamy do nich przewleke zmczenie, fibromialgi, zesp przewlekego blu, choroby autoimmunologiczne, nadcinienie ttnicze krwi, otyo, depresj i inne rodzaje problemw psychicznych. Doroli, u ktrych stwierdzono nadcinienie ttnicze krwi, zapalenie staww, zgag i depresj, przyznaj, e rzadko dobrze pi w nocy. To wskazuje na powizanie choroby z zaburzeniem snu. Tacy ludzie s dwa razy czciej naraeni na senno w cigu dnia ni pozostali16. 7. Sprawiasz zagroenie dla swojego maestwa. Badania wykazay wikszy wspczynnik rozwodw wrd ludzi, ktrzy si nie wysypiaj17. Odpowiednia ilo dobrego snu przynosi korzy nie tylko tobie, ale take ludziom z twojego otoczenia. W kolejnym dniu, dziewitym, poznamy przyczyny bezsennoci, a potem omwimy kroki, ktre naley podj, by dobrze spa.

KAMIENIE GMACHU ZDROWIAROZWA: Dobry nocny sen odnawia, odbudowuje i odmadza organizm. Sen jest wany dla ukadu odpornociowego, od niego w duej mierze zaley zdrowie. Sen spowalnia proces starzenia. Jego brak zwiksza ryzyko zachorowania na cukrzyc typu 2 i inne choroby. ZASTOSUJ: Postaraj si spa dzisiejszej nocy przynajmniej 7, a moe nawet 9 godzin.

47

SIEDEM FILARW ZDROWIA

DZIE 9: Przyczyny bezsennoci

ewnego dnia zraniem si w rami podczas wiczenia z ciarkami. W cigu dnia bl bardzo mi dokucza, cho staraem si go ignorowa. W nocy bl zacz jeszcze bardziej doskwiera, poniewa budziem si za kadym razem, gdy przewracaem si na chore rami. To trwao kilka miesicy, dlatego do czasu wyleczenia rki cierpiaem z powodu zaburzonego snu. Czuem si jak chodzcy zombie! Myl, e wielu czytelnikw zna to uczucie. Kady chciaby dobrze si wysypia. Jednak wielu z nas ma kopoty ze snem wywoane midzy innymi trudn sytuacj yciow, problemami zdrowotnymi lub zymi nawykami ywieniowymi. W tym rozdziale porozmawiamy na temat poprawy jakoci snu. Ale najpierw dowiedzmy si, co nas okrada ze snu. Co ograbia ci z dobrego snu? Stres i lki. Gwn przyczyn bezsennoci jest stres. Ludzie, lec w ku, prbuj rozwiza yciowe problemy, rozgrzebuj przeszo i martwi si o teraniejszo. Bl fizyczny. Zapalenie staww, przewleke Czy wiesz, e? ble plecw, napiciowe ble gowy, zwyrodTrzy gwne czynniki okradanienie dysku, zapalenie kaletki, zapalenie jce kobiety ze snu to: cigna i kady inny bl fizyczny ograbia Stres zwizany z prac czowieka ze snu. lub rodzin Kofeina. Wielkim zodziejem snu jest wy Choroby, np. alergia lub pita przed snem kofeina znajdujca si w kaprzezibienie wie, sodkich napojach gazowanych, w czeko Niewygodny materac lub ladzie i niektrych lekach przeciwblowych, poduszka18. takich jak Excedrin. Ten rodek pobudzajcy powoduje wzrost poziomu hormonw stresu adrenaliny i kortyzolu. Moe pozosta w organizmie nawet do 20 godzin. Ponad 80% Amerykanw regularnie pija kaw. Przecitny Amerykanin spoywa 3 filianki kawy dziennie. Niektrzy pac za to bezsenn noc. Ponisza tabela przedstawia przykady produktw zawierajcych kofein19.

P

48

Filar 2: Sen i odpoczynekPRODUKTY ZAWIERAJCE KOFEIN Rodzaj i ilo substancji250 ml kawy parzonej 250 ml kawy granulowanej dua kawa Starbuck (500 ml) 360 ml coca-coli 360 ml Mountain Dew 250 ml czarnej herbaty 240 ml zielonej herbaty 2 tabletki Excedrin

Zawarto kofeiny135 mg 95 mg 550 mg 34,5 mg 55,5 mg 50 mg 30 mg 130 mg

Papierosy i alkohol. Zarwno papierosy, jak i alkohol mog negatywnie wpywa na sen. Niektrzy uwaaj, e alkohol pomaga w zasypianiu. Niestety, nie zdaj sobie sprawy, e alkohol moe zakca pewne fazy snu, co sprawia, e sen staje si lekki, a