1

การศกษาเพอสรางพลเมอง (Civic Education):

พฒนาการเมองไทยโดยสรางประชาธปไตยท “คน”

Thu, 11/19/2009 - 12:33 | by admin

โดย ปรญญา เทวานฤมตรกล อาจารยคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทน า : ความลมเหลวของประชาธปไตยในประเทศไทย จากตวเลขการรฐประหารทฉกรฐธรรมนญจ านวน 8 ครง การรฐประหารทไมฉกรฐธรรมนญอก 4 ครง และรฐธรรมนญจ านวน 18 ฉบบในระยะเวลา 76 ป กบเหตการณนองเลอดอก 3 เหตการณ โดยมสงทไดมาคอ การเมองทยงไมกาวหนาไปไหน นกการเมองแกงแยงต าแหนงแบงเกาอ ประชาชนแตกแยกขดแยงแบงขาง และเกดความรนแรงจนเกอบจะเกดเหตการณนองเลอดหลายครงในชวงป 2551 จนถงชวงสงกรานตป 2552 ทผานมา โดยยงคงมแนวโนมทอาจจะเกดเหตการณรนแรงอก หรออาจถงขนาดเปนสงครามกลางเมองในอนาคต เปนสงทท าใหเรากลาวไดวา ประชาธปไตย – อยางนอยจนถงในขณะน – ไมประสบความส าเรจ ในประเทศไทย

ท าไมประชาธปไตยทประสบความส าเรจในยโรปและในอเมรกา จงกลบลมเหลวในประเทศไทย เปนเพราะประชาธปไตย ไมเหมาะ กบประเทศไทย หรอปญหาอยท คนไทย ? ถาความลมเหลวของประชาธปไตยมสาเหตมาจาก คนไทย แลว ใคร หรอคนกลมไหนในประเทศไทยเปนตวปญหาทท าใหประชาธปไตยลมเหลว ?

1. ทหาร : การเมองไทยวนเวยนอยในวงจรอบาทว – ปฏวตรฐประหาร – ฉกรฐธรรมนญ เปนเพราะทหาร ถาทหารปลอยใหปญหาการเมองแกไขไปตามวถทางประชาธปไตย ไมยดอ านาจ ไมฉกรฐธรรมนญ ประชาธปไตยของไทยคงจะเตบโตขนมาได ไมเดนเวยนวนกลบมาเรมตนใหมทกครงไป และไมลมเหลวดงเชนทกวนน

2. นกการเมอง : ถานกการเมองทมาจากการเลอกตง ไมใชอ านาจในทางทมชอบ ไมทจรตคอรรปชน ไมซอเสยง และสามารถแกปญหากนเองไดตามวถทางประชาธปไตย

2

ทหารจะมเหตในการยดอ านาจไดอยางไร ดงนน สาเหตความลมเหลวของประชาธปไตยไทยกคอนกการเมอง

3. ประชาชน : นกการเมองจะซอเสยงไดอยางไร ถาประชาชนไมขายเสยงให ทหารจะปฏวตไดอยางไร ถาประชาชนไมเรยกรองหรอไมใหความสนบสนน ดงนน ประชาชนตางหากคอสาเหตทแทจรงของความลมเหลวของประชาธปไตยในประเทศไทย

ใครคอสาเหตของความลมเหลวของประชาธปไตยในประเทศไทย ก. ทหาร ข. นกการเมอง หรอ ค. ประชาชน ? ค าตอบทถกตองคอ ง. ถกทกขอ เราทกคน ไมวาจะเปนทหาร นกการเมอง หรอประชาชน จะมากจะนอยตางกมสวนตอความลมเหลวของประชาธปไตยดวยกนทงสน เพราะจรงๆ แลว เราอาจจะมได ศรทธา ตอระบอบประชาธปไตย หรอ เขาใจ เรองของการปกครองในระบอบนกนอยางแทจรง เราจงไมสามารถใชวถทางประชาธปไตยในการแกปญหา และนคอสาเหตทแทจรงทท าใหระบอบประชาธปไตยไมประสบความส าเรจในประเทศไทย

ในระบอบประชาธปไตย คน เปนสงทส าคญไมนอยไปกวา ระบบ ถงแมเทาทผานมาเรามกจะกลาวกนวา ประชาธปไตยไทยไมประสบความส าเรจ เพราะประชาชนไมม “จตส านกประชาธปไตย” เราจงพยายาม “เผยแพรประชาธปไตย” กนมาตลอดเวลา แตท าไมประชาธปไตยถงยงลมเหลว ทงๆ ทเรามการศกษาภาคบงคบ ๑๒ ป ท าไมเราจงยงไมสามารถ “ปลกฝงประชาธปไตย” ใหมนคงในประเทศไทยได มอะไรบางอยางทเราท าผดพลาดไป หรอไมไดท าหรอไม

แลว “ประชาธปไตย” ทเราพยายามเผยแพร พยายามปลกฝง พยายามสรางจตส านก คออะไร จรงๆ แลวเราเขาใจ “ประชาธปไตย” กนแคไหน เราเขาใจกนอยางแทจรงหรอไมวา “ประชาธปไตย” คออะไร ?

“ประชาธปไตย” คออะไร ประชาธปไตย คอ ระบอบการปกครองทอ านาจสงสดในประเทศเปนของประชาชน (ประชา + อธปไตย) โดยประชาชนเปนผปกครองตนเอง หรอเปนการปกครอง โดยประชาชน ประเทศใดปกครองดวยระบอบประชาธปไตย ประเทศนนประชาชนจะมฐานะเปน เจาของประเทศ เมอเปนเจาของประเทศประชาชนยอมมสทธและมเสรภาพในประเทศ

3

ของตน เชนเดยวกบเจาของบานทมสทธและมเสรภาพในบานของตน ประชาธปไตยจงแตกตางจากระบอบการปกครองระบอบอน เพราะระบอบอนประชาชนจะเปนเพยง ผอาศยและจะมสทธเสรภาพเพยงเทาทผมอ านาจของประเทศจะ อนญาต ใหมเทานน

ในประเทศไทยนน อ านาจสงสดในประเทศ หรอ อ านาจอธปไตย ไดกลายเปนของประชาชน เมอไดมการประกาศใช รฐธรรมนญฉบบแรก ซงมชอวา “พระราชบญญตธรรมนญการปกครองแผนดนสยามชวคราว พทธศกราช ๒๔๗๕ ” ในวนท ๒๗ มถนายน

๒๔๗๕ หรอสามวนหลงจากการเปลยนแปลงการปกครอง โดยมค าปรารภและมาตราแรกดงตอไปน

โดยทคณะราษฎรไดขอรองใหอยใตธรรมนญการปกครองแผนดนสยาม เพอบานเมองจะไดเจรญขน และโดยทไดทรงยอมรบตามค าขอรองของคณะราษฎร จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบญญตขนไวโดยมาตราตอไปน มาตรา 1 อ านาจสงสดในประเทศนนเปนของราษฎรทงหลาย ...

รชกาลทเจดไดทรงลงพระปรมาภไธยททายรฐธรรมนญฉบบนโดย ไมมผรบสนองพระบรมราชโองการ ดงเชนพระบรมราชโองการในสมยสมบรณาญาสทธราชย ซงแตกตางไปจากรฐธรรมนญอก 17 ฉบบตอมาหลงจากนนทมผรบสนองพระบรมราชโองการเสมอ รฐธรรมนญฉบบแรกนจงเปน รอยตอ ระหวาง ระบอบราชาธปไตย ทอ านาจสงสดเปนของพระมหากษตรย กบ ระบอบประชาธปไตย ทอ านาจสงสดเปนของประชาชน และมฐานะเปน หนงสอมอบอ านาจสงสดในประเทศ ใหกบ “ราษฎรทงหลาย” โดยพระมหากษตรยซงเปนเจาของอ านาจแตเดม ไดทรงลงพระปรมาภไธยมอบอ านาจนนดวยพระองคเอง ระบอบประชาธปไตยท “อ านาจสงสดในประเทศเปนของราษฎรทงหลาย ” โดยมพระมหากษตรยทรงเปนประมขภายใตรฐธรรมนญ จงเรมตนในประเทศไทยนบแตบดนน

เมออ านาจสงสดในประเทศเปนของประชาชน ประชาธปไตยจงกอใหเกด หลกสทธเสรภาพ และตองมการประกนสทธเสรภาพใหกบประชาชนผเปนเจาของประเทศ และโดยทประชาชนรวมกนเปนเจาของประเทศ ตามหลกกฎหมายในเรองการเปน เจาของรวม นน ถาของสงใดมเจาของมากกวาหนงคน ทกคนยอมมสวนเปนเจาของในสงของนนอยางเสมอกน ถาเอาไปขายกตองแบงใหมสวนแบงไปเทาๆ กน ดงนน ในระบอบประชาธปไตย ประชาชนทกคน

4

– ไมวาจะเปนเพศไหน หรอมการศกษาสงต าอยางไร หรอยากดมจนแคไหน หรอนบถอศาสนาใด – ยอมมสวนเปนเจาของประเทศอยางเสมอกน ท านองเดยวกนกบการทคนหลายคนรวมกนเปนเจาของบานหลงหนง เจาของบานทกคนยอมมสทธและมเสรภาพในบานหลงนอยางเสมอกน โดยเหตน ประชาธปไตยนอกจากจะท าใหเกดสทธเสรภาพ ยงท าใหเกด หลกความเสมอภาค ขนมาพรอมกนดวย

ในประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตยประชาชนจงมความเทาเทยมกน ในระบอบนประชาชนจะเปนเจาของชวต มสทธสวนบคคล และมเสรภาพในการเลอกวถชวตของตนเอง โดยทไมจ าเปนตองคดเหมอนกน เชอเหมอนกน หรอเหนเหมอนกน หากสามารถทจะ แตกตาง กนได ประชาธปไตยจงเปนเรองของความ หลากหลาย ภายใตหลกความเสมอภาค ส าหรบในเรองอนเปนเรองของสวนรวม หรอในเรองของการเมองการปกครอง โดยเหตทประชาชนแตกตางกนและมความเหนทแตกตางกนได หากไมสามารถ เหนพองตองกน ได ประชาธปไตยซงเปน การปกครองโดยประชาชน กจะตองตดสนปญหาโดยใช หลกเสยงขางมาก แตการใชหลกเสยงขางมากอยางเดยว จะกลายเปน เผดจการเสยงขางมาก ไปได ประชาธปไตยจงตองมการ คมครองเสยงขางนอย ดวย เพราะประชาธปไตยมใชระบอบการปกครองแบบพวกมากลากไป หรอระบอบพวกมากเปนใหญ เสยงขางมากจงตองรบฟงและเคารพเสยงขางนอยดวย

หลกประชาธปไตยทงสามประการนคอ หนง อ านาจสงสดเปนของประชาชนและเปนการปกครองโดยประชาชน สอง สทธเสรภาพและความเสมอภาค และ สาม การปกครองโดยเสยงขางมากทคมครองเสยงขางนอย คอความหมายและหลกการของ “ประชาธปไตย” ประชาชนชาตใดทตองการปกครองดวยระบอบประชาธปไตย จะตองน าหลกการดงกลาวนมาเขยนเปน กตกา เพอใชในการปกครองตนเองของประชาชน กตกานกคอ รฐธรรมนญ นนเอง

ประชาธปไตยคอการปกครองโดย “กตกา” ทมาจากประชาชน ระบอบประชาธปไตยจงเปนการปกครองโดยกตกา หรอ การปกครองโดยกฎหมาย (The Rule of Law) หรอทเรยกวา “นตรฐ” ซงหมายถงรฐทปกครองโดยกตกา มใชปกครองโดย อ าเภอใจ หรอ ใชก าลง โดยทกคนจะตองอยภายใตกตกาหรอกฎหมายอยางเสมอกน รฐบาลกจะตองอยภายใตกฎหมาย และจะมอ านาจกระท าการใดทกระทบตอสทธเสรภาพประชาชนไดตอเมอม

5

กฎหมายใหอ านาจไวเทานน และเนองจากประชาธปไตยคอการปกครองโดยประชาชน กฎหมายทใชในการปกครองจงตองมาจากประชาชน และนเองคออ านาจหนาทของสภาผแทนราษฎร “สภา” ของ “ผแทนราษฎร” ท “ราษฎร” ไดเลอกเขาไปท าหนาทออกกฎหมายแทนตนเอง

ในระบอบประชาธปไตย อ านาจของรฐบาลหรอ ฝายบรหาร จงมาจากกฎหมายทตราขนมาโดย ฝายนตบญญต ทมาจากประชาชน ถาหากรฐบาลละเมดกฎหมาย หรอใชอ านาจโดยไมชอบดวยกฎหมาย ฝายตลาการ หรอศาลจะเปนผใชอ านาจตความกฎหมายในการตดสน เพอควบคมการใชอ านาจใหเปนไปตามกฎหมายทมาจากประชาชน และนคอ หลกการแบงแยกอ านาจ ของระบอบประชาธปไตย ทตองมการแบงแยกอ านาจออกเปน อ านาจนตบญญต (ตรากฎหมาย) อ านาจบรหาร (ใชกฎหมาย) และ อ านาจตลาการ (ตความกฎหมาย) เพอใหเกดการตรวจสอบและถวงดลอ านาจ (checks & balances) มใหผมอ านาจใชอ านาจไดตามอ าเภอใจ หากตองใชภายใตกฎหมายหรอกตกาทมาจากประชาชน

ประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตยจะตองน าหลกการทงหลายเหลานมาบญญตไวในรฐธรรมนญ ในระบอบประชาธปไตยรฐธรรมนญจงเปน กฎหมายสงสด เปน กฎหมายของกฎหมาย ทก าหนดวา กฎหมายหรอกตกาทใชในการปกครองจะบญญตออกมาโดยกระบวนการอยางไร ทงจะตองมการก าหนดระบบและรปแบบทใชในการปกครอง พรอมกบมการประกนสทธเสรภาพของประชาชน รฐธรรมนญในระบอบประชาธปไตยจงมฐานะเปน สญญาประชาคม ของคนในชาตทตกลงกนวาจะปกครองกนดวยระบอบประชาธปไตย โดยใชกตกาตามทตกลงกนไวในรฐธรรมนญ และนคอความหมายของ รฐธรรมนญ ในระบอบประชาธปไตย

ประชาธปไตยจะประสบความส าเรจได ประชาชนจะตองเปน “พลเมอง” การปกครองในระบอบ “ประชาธปไตย” ไมเพยงแตจะตองมกตกา หรอรฐธรรมนญทจะก าหนด ระบบ ทใชในการปกครองประเทศภายใตหลกการดงทไดกลาวมาเทานน สงทส าคญไมนอยไปกวากคอ คน หรอประชาชนซงเปนเจาของประเทศ ทมความแตกตางหลากหลายภายใตหลกสทธเสรภาพและหลกความเสมอภาค จะตองมความเปน “พลเมอง” ระบอบประชาธปไตยท

6

เปนการปกครอง โดยประชาชน หรอการปกครองท ประชาชนปกครองตนเอง จงจะประสบความส าเรจได

“พลเมอง”ของระบอบประชาธปไตย ประกอบไปดวยลกษณะหกประการดงตอไปนคอ หนง มอสรภาพและพงตนเองได สอง เหนคนเทาเทยมกน สาม ยอมรบความแตกตาง ส เคารพสทธผอน หา รบผดชอบตอสงคม และ หก เขาใจระบอบประชาธปไตยและมสวนรวม ซงจะไดกลาวเปนล าดบไปดงน

1. มอสรภาพและพงตนเองได – ระบอบประชาธปไตยคอระบอบการปกครองทประชาชนเปนเจาของอ านาจสงสดในประเทศ ประชาชนในประเทศจงมฐานะเปนเจาของประเทศ เมอประชาชนเปนเจาของประเทศ ประชาชนจงเปนเจาของชวต และมสทธเสรภาพในประเทศของตนเอง ท านองเดยวกบเจาของบานมสทธเสรภาพในบานของตน ระบอบประชาธปไตยจงท าใหเกด หลกสทธเสรภาพ และท าใหประชาชนม อสรภาพ คอเปนเจาของชวตตนเอง “พลเมอง” ในระบอบประชาธปไตยจงเปน ไท คอเปน อสระชน ทพงตนเองและสามารถรบผดชอบตนเองได และไมยอมตนอยภายใตอทธพลอ านาจ หรอภายใต “ระบบอปถมภ” ของผใด เดกจะเปน “ผใหญ” และเปน “พลเมอง” หรอสมาชกคนหนงของสงคมไดอยางแทจรง เมอสามารถรบผดชอบตนเองได

2. เหนคนเทาเทยมกน – ประชาธปไตยคอระบอบการปกครองทอ านาจสงสดในประเทศเปนของประชาชน ดงนน ในระบอบประชาธปไตยไมวาประชาชนจะ แตกตาง หรอ สงต า กนอยางไร ไมวาจะร ารวยหรอยากจน ไมวาจะจบดอกเตอรหรอจบ ป. ๔ ไมวาจะมอาชพอะไร ไมวาจะเปนเจานายหรอเปนลกนอง ทกคนลวนแต เทาเทยมกน ในฐานะทเปนเจาของประเทศ “พลเมอง ” จงตอง เคารพหลกความเสมอภาค และจะตอง เหนคนเทาเทยมกน คอเหนคนเปน แนวระนาบ ( horizontal) เหนตนเทาเทยมกบคนอน และเหนคนอนเทาเทยมกบตน ไมวาจะยากดมจน ทกคนลวนม ศกดศรของความเปนเจาของประเทศ อยางเสมอกน ถงแมจะมการพงพาอาศยแตจะเปนไปอยาง เทาเทยม ซงจะแตกตางอยางสนเชงจากสงคมแบบ อ านาจนยม ในระบอบเผดจการ หรอสงคม ระบบอปถมภ ซงโครงสรางสงคมจะเปน แนวดง (vertical) ทประชาชนไมเสมอภาค ไมเทาเทยม ไมใชอสระชน และมองเหนคนเปนแนวดง มคนทอยสงกวา และมคนทอยต ากวา โดยจะ ยอม คนท

7

อยสงกวา แตจะ เหยยด คนทอยต ากวา ซงมใชลกษณะของ “พลเมอง ” ในระบอบประชาธปไตย

3. ยอมรบความแตกตาง – ประชาธปไตยคอระบอบการปกครองทประชาชนเปนเจาของประเทศ เมอประชาชนเปนเจาของประเทศ ประชาชนจงม เสรภาพ ระบอบประชาธปไตยจงใหเสรภาพ และยอมรบความหลากหลายของประชาชน ประชาชนจงแตกตางกนได ไมวาจะเปนเรองการเลอกอาชพ วถชวต ความเชอทางศาสนา หรอความคดเหนทางการเมอง ดงนน เพอมให ความแตกตาง น ามาซง ความแตกแยก ในสงคม “พลเมอง ” ในระบอบประชาธปไตยจงตอง ยอมรบ และ เคารพ ความแตกตางของกนและกน เพอใหสามารถ อยรวมกนได ถงแมจะแตกตางกน และจะตองไมมการใชความรนแรงตอผทเหนแตกตางไปจากตนเอง ถงแมจะไมเหนดวย แตจะตองยอมรบวา คนอนมสทธทจะแตกตางหรอมความคดเหนทแตกตางไปจากเราได และตองยอมรบ โดยไมจ าเปนทจะตอง เขาใจ วาท าไมเขาถงเชอหรอเหนแตกตางไปจากเรา “พลเมอง” จงคยเรองการเมองกนในบานได ถงแมจะเลอกพรรคการเมองคนละพรรค หรอมความคดเหนทางการเมองคนละขางกน

4. เคารพสทธผอน – ในระบอบประชาธปไตย ทกคนเปนเจาของประเทศ ทกคนจงม สทธ แตถาทกคนใชสทธโดยค านงถงแตประโยชนของตนเอง หรอเอาแตความคดของตนเองเปนทตง โดยไมค านงถงสทธผอน หรอไมสนใจวาจะเกดความเดอดรอนแกผใด ยอมจะท าใหเกดการใชสทธทกระทบกระทงกนจนกระทงไมอาจทจะอยรวมกนอยางผาสกตอไปได ประชาธปไตย กจะกลายเปน อนาธปไตย เพราะทกคนเอาแตสทธของตนเองเปนใหญ สดทายประเทศชาตยอมจะไปไมรอด สทธในระบอบประชาธปไตยจงจ าเปนตองม ขอบเขต คอมสทธและใชสทธไดเทาทไมละเมดสทธผอน “พลเมอง ” ในระบอบประชาธปไตยจงตอง เคารพ สทธผอน และจะตองไมใชสทธเสรภาพของตนไป ละเมด สทธของผอน

5. รบผดชอบตอสงคม – ประชาธปไตยมใชระบอบการปกครอง ตามอ าเภอใจ หรอใครอยากจะท าอะไรกท า โดยไมค านงถงสวนรวม ดงนน นอกจากจะตองเคารพสทธเสรภาพของผอน และรบผดชอบตอผอนแลว “พลเมอง” ในระบอบประชาธปไตยยงจะตองใชสทธเสรภาพของตนโดย รบผดชอบ ตอสงคมดวย โดยเหตทสงคมหรอประเทศชาตมได ดขน หรอ แยลง โดยตวเอง หากสงคมจะดขนได กดวย การกระท า ของคนในสงคม และท

8

สงคมแยลงไป กเปนเพราะ การกระท า ของคนในสงคม “พลเมอง” นนกคอผทมส านกของความเปนเจาของประเทศ และเปนเจาของสงคม “พลเมอง” จงไมใชคนทใชสทธเสรภาพตามอ าเภอใจ แลวท าใหสงคม เสอม ลงไป หากเปนผทใชสทธเสรภาพโดยรบผดชอบตอสงคมและสวนรวม โดยมสวนรวมในการแกปญหาและชวยกนท าใหสงคมดขนกวาทผานมา

6. เขาใจระบอบประชาธปไตยและมสวนรวม – ประชาธปไตยคอการปกครอง โดย ประชาชน โดยใช กตกา หรอ กฎหมาย ทมาจากประชาชนหรอผแทนประชาชน ระบอบประชาธปไตยจะประสบความส าเรจได ตอเมอม“พลเมอง” ทเขาใจหลกการพนฐานของการปกครองในระบอบประชาธปไตยตามสมควร ทงในเรอง หลกประชาธปไตย หรอ การปกครองโดยประชาชน และ หลกนตรฐ หรอ การปกครองโดยกฎหมาย เขาใจเรองการเลอกตง และการมสวนรวมทางการเมองของพลเมอง ทงตดตามความเปนไป และมสวนรวมในเรองการบานการเมองทงระดบชาตและระดบทองถน ไมวาจะเปนเรองการไป

9

เลอกตง และการมสวนรวมในเรองอนๆ ตามสมควร ถามความขดแยงกเคารพกตกา และใชวถทางประชาธปไตยในการแกปญหา โดยไมใชก าลงหรอความรนแรง

ประชาธปไตยไมใชกฎธรรมชาต จงตองมการฝกฝนใหคนเปน “พลเ มอง ” กฎธรรมชาตเปนเรองของการใชก าลง สน มสทธทจะเหนแตกตางจากตนเอง สระชน ททกคนตองอยภายใตพลเมอง” ประชาธปไตยไมใชกฎธรรมชาต ความเสมอภาคกนยงไมใชกฎธรรมชาต กฎธรรมชาตคอ ปลาใหญกนปลานอย ผแขงแรงกวายอมเปนผชนะ ผออนแอยอมพายแพ และการใชก าลงตดสนปญหาตางหากทเปนกฎธรรมชาต ประชาธปไตย – ซงเปนเรองของอารยะชน ทตองการจะไปใหพนการตดสนปญหากนดวยก าลง – จงเปนสงทฝนธรรมชาต ดงนน การเหนคนเทาเทยมกน การยอมรบในความแตกตาง การเคารพสทธเสรภาพของผอน และการรบผดชอบตอสงคม อนเปนลกษณะของ “พลเมอง ” ในระบอบประชาธปไตยดงทไดกลาวมา จงไมใชเรองทจะเกดขนมาไดเอง หากจะตองม การฝกฝน และในเรองความเขาใจระบอบประชาธปไตยดงทไดกลาวในตอนตน กมใชเรองทคนจะรไดเอง หากตอง เรยนร กนตงแตในโรงเรยน

การศกษาในระบบการศกษา

ประเทศทงหลายทประสบความส าเรจในการปกครองดวยระบอบประชาธปไตย ซงไดแกประเทศสวนใหญในทวปยโรป และประเทศในทวปอเมรกาเหนอ จงมสงทเรยกวา “การศกษาเพอสรางพลเมอง ” หรอ Civic Education เพอสอนและฝกฝนคนของเขาใหเปน พลเมอง โดยเรมสอนกนตงตงแตในชนอนบาล และชนประถม ตอเนองไปจนจบชนมธยม

ในประเทศเหลาน สงแรกทเดกจะตองเรยนใน โรงเรยนอนบาล เมอมความขดแยงหรอมการทะเลาะกนเกดขน กคอ หามตกน เมอมการทะเลาะกน ครจะจบแยกกนทนท และจะใหเรยนรกตกาพนฐานประการแรกของการอยรวมกนในสงคมตามระบอบประชาธปไตยคอ ขดแยงกนได แตหามใชความรนแรง

เมอขนชน ประถม เดกจะเรยนรเรองของ ความรบผดชอบ ซงเปนสงทก ากบการใชสทธเสรภาพ โดยจะถกฝกฝนให รบผดชอบตนเอง รบผดชอบตอผอน และ รบผดชอบตอสงคม ทกคนมสทธ

10

เสรภาพ แตตองไมใชสทธเสรภาพของตนไปละเมดสทธเสรภาพคนอน และท าสงใดจะตองค านงถงอยเสมอวาตนเองเปนสวนหนงของสงคม สงคมจะดขนหรอแยลงกอยทการกระท าของคนในสงคม เดกในประเทศทม “การศกษาเพอสรางพลเมอง ” จงมสทธเสรภาพมากขนตามวยทโตขน พรอมๆ กบมความรบผดชอบมากขนตามไปดวย นอกจากเรองความรบผดชอบแลว นกเรยนประถมยงจะตองเรยนรเรอง การประนประนอม ( compromise) และ การท างานรวมกบคนอน ( cooperation) ไมใชเรยนรแตการแขงขน ( competition) เทานน เพราะประชาธปไตยคอการอยรวมกนในสงคม จงตองสอนใหเดกเรยนรทจะแกไขความขดแยง เรยนรทจะตกลงกน และเรยนรทจะท างานและอยรวมกนกบผอน

เครองมอ หรอ วธการ ทโรงเรยนในอเมรกาและในยโรปใชในการสรางจตส านกของความเปนพลเมองใหกบเดกนกเรยนคอ การใหนกเรยนไดออกไป สมผสกบปญหาตางๆ ของชมชน ทอยรอบๆ โรงเรยน และใหตงค าถามวาไดพบเหนปญหาอะไรบาง จากนนจะใช กระบวนการกลม ในการท าใหเกดการถกเถยงแลกเปลยนความคดเหนเพอวเคราะหปญหา หาสาเหต และเสนอโครงงาน ของกลมในการลงมอแกปญหา โดยครจะดแล แนะน า และใหค าปรกษาในการท าโครงงานใหเหมาะสมกบระดบอายและชนเรยน วธการนจะท าใหเดกนกเรยนไดเรมมองออกไปจากตนเองไปสคนอน ไดสมผสความเปนจรงทอยรอบๆ ตว เหนตนเองเปนสวนหนงของปญหา และเชอมโยงตนเองเปนสวนหนงของสงคม โดยกระบวนการกลมจะท าใหเกดการเรยนรทจะยอมรบความแตกตาง เคารพสทธ และรจกทจะท างานรวมกบผอน ส าหรบการลงมอปฏบตจะท าใหเกดจตส านกทจะเปนสวนหนงของสงคม และพฒนาไปสการเปน “พลเมอง” ทรวมกนรบผดชอบตอสงคม กระบวนการนในอเมรกาและหลายๆ ประเทศในยโรปเรมตนตงแต ชนประถมตอนปลาย และเปนเครองมอทส าคญทสดในการสรางประชาชนของเขาใหเปน “พลเมอง”

เมอเรมตนเปนพลเมองแลว กจะเรมเรยนเรอง การเมองการปกครองอยางจรงจงในชนมธยม โดย มธยมตน จะเรยนเรอง การปกครองในระบอบประชาธปไตย และ ประวตศาสตรการเมอง มธยมปลาย จะเรยนเรอง รฐธรรมนญ และ การปกครองโดยกฎหมาย นกเรยนมธยมปลายตองเขาใจเรองหลกการของประชาธปไตย การปกครองโดยกฎหมายคออะไร ท าไมตองมการแบงแยกอ านาจเปนนตบญญต บรหาร และตลาการ การตรวจสอบถวงดลกนในระบอบ

11

ประชาธปไตยคออะไร ประชาชนอยตรงไหน รวมทงเขาใจระบบการเมองและการเลอกตงของประเทศของตนเองตามสมควร

เมอจบโรงเรยนมธยมปลาย อาย ๑๘ ป มสทธเลอกตง ประชาชนสวนใหญของประเทศเหลานจงไดรบการฝกฝนใหเปน “พลเมอง” แลว “พลเมอง” ทเหนคนเทาเทยม ยอมรบความแตกตาง เคารพสทธผอน รบผดชอบตอสงคม และพรอมทจะมสวนรวมในระบอบประชาธปไตยอยางเตมตว เมอไปเลอกตงกจะไปใชสทธอยางทเปน “พลเมอง” คอไมถกครอบง าดวยอ านาจหรออทธพลใด ถาไปรบราชการกจะรวา เจาหนาทรฐ กเปน “พลเมอง” ทเสมอกนกบประชาชนคนอนๆ และเปนผท าหนาทใหบรการสาธารณะแกประชาชน มใชเจานายประชาชน ถาไปเปน ทหาร หรอ ต ารวจ กจะเขาใจวาตนเองเปน “พลเมองในเครองแบบ ” (citizen in uniform) ทหารกจะไมปฏวต ไมฉกรฐธรรมนญ ต ารวจกจะไมซอมผตองหา ถาไปเปน นกการเมอง กเขาใจวาประชาธปไตยและการปกครองโดยกฎหมายคออะไร บทบาทของผแทนปวงชนคออะไร และจะมศกดศร มอสรภาพ มความเสมอภาค จงไมยอมขายตว หรอยอมใหพรรคการเมองหรอนกการเมองทมต าแหนงใหญกวามาครอบง า

การศกษานอกระบบการศกษา

นอกจากจะมการศกษาเพอสรางพลเมองในโรงเรยนแลว ในประเทศเหลาน ยงมการศกษาเพอสรางพลเมองทเปนการศกษา นอกโรงเรยน หรอการศกษานอกระบบการศกษา เพอใหม การศกษาเพอสรางพลเมองส าหรบผใหญ (Adult Civic Education) ดวย โดยสงเสรมใหองคกรเอกชน ชมชน องคกรปกครองทองถน รวมทงพรรคการเมอง มบทบาทอยางเตมทในเรองน ทงยงมการให การศกษาทางการเมอง ( Political Education) แกประชาชน โดยมหลกสตรวชาเรองการเมองการปกครอง รฐธรรมนญ สทธเสรภาพ เปนตน เพอให “พลเมอง” ทสนใจสามารถเลอกเรยนไดอกดวย

การศกษาเพอสรางพลเมองส าหรบผใหญน จะมความส าคญมากโดยเฉพาะในชวง เรมตน ของการจดการศกษาเพอสรางพลเมอง เพราะถามเฉพาะแตการศกษาเพอสรางพลเมองใหกบเดกรนใหมในโรงเรยน ผใหญหรอนกศกษามหาวทยาลยทผานโรงเรยนมาแลว กจะไมมโอกาสไดศกษาเพอ เปลยน ตนเองใหเปนพลเมองไดเลย ทกประเทศทเรมมการศกษาเพอสราง

12

พลเมองจงมการด าเนนการไปพรอมกน ทงกบเดกในโรงเรยน ซงเปนการมงไปทการสรางคนรนใหมใหเตบโตขนมาเปนพลเมอง และกบผใหญทผานโรงเรยนมาแลวดวย

นคอหลกการและ ตวอยาง ของ การศกษาเพอสรางพลเมอง ทท าใหระบอบประชาธปไตยประสบความส าเรจในยโรปและอเมรกา ถงแมวาบางท ระบบ จะมปญหา และบอยครงท คน กมปญหา แต คนสวนใหญ ทเปนพลเมองกจะชวยแกไขปญหากนไปไดตามวถทางประชาธปไตย และตามบทบาทหนาทของแตละคน

ถาประชาชนเปน “พลเมอง” จะเกด “สงคมพลเมอง” (Civil Society) และประชาธปไตยจะเปนการปกครองโดยประชาชนอยางแทจรง ถาประชาชนเปน “พลเมอง” ประชาธปไตยถงแมจะเปนระบอบประชาธปไตยแบบผแทน (Representative Democracy) คอประชาชนมไดใชอ านาจอธปไตยโดยตรง แตใชโดยผานการเลอกผแทน แตกยงคงเปนการปกครอง โดยประชาชน มใชการปกครองโดยผแทน หรอปกครองโดยนกการเมองหรอพรรคการเมอง เพราะประชาชนทเปน “พลเมอง” จะเปนอสระไมอยภายใตการครอบง าหรอการกะเกณฑของนกการเมองหรอผมอ านาจคนใด ประชาธปไตยของประเทศทมพลเมอง จงยงเปนประชาธปไตยทเปนการปกครองโดยประชาชน มใชปกครองโดยนกการเมอง

ตวอยางเชน

ประเทศองกฤษ ในตอนทสงครามโลกครงทสองเพงสนสดลง ตอนนน วนสตน เชอรชล เปนนายกรฐมนตรทคนองกฤษนยมชมชอบมาก เพราะท าใหองกฤษชนะเยอรมน แตทงๆ ทเชอรชลมอ านาจมากและคนนยมมาก แตคนองกฤษกไมเลอกเชอรชลใหกลบมาเปนนายกรฐมนตร เพราะรวาเชอรชลไมเหมาะกบการบรหารประเทศในยคหลงสงคราม หรอใน สหรฐอเมรกา ถาประธานาธบดมาจากพรรครพบลกน และพรรครพบลกนมเสยงขางมากในสภาคองเกรส (สภาผแทนราษฎร) แตปรากฏวาประธานาธบดบรหารประเทศไมด ถงเวลาเลอกตง ส.ส. ซงสหรฐอเมรกาเลอกทกๆ สองป ประชาชนจะเลอก ส.ส. พรรคเดโมแครต ใหเขาไป ถวงดล กบพรรครพบลกน ในทางกลบกน สมมตวาประธานาธบดจากพรรครพบลกนบรหารประเทศด แตพรรครพบลกนมเสยงขางนอยในสภาคองเกรส ประชาชนกจะเลอก ส.ส. ของพรรครพบลกน

13

เขาสภาคองเกรสไปใหมากขน เพอสนบสนนการท างานของประธานาธบด นคอตวอยางของการปกครอง โดย ประชาชน ทประชาชนใชพรรคการเมองและนกการเมอง มใชถกนกการเมองหรอพรรคการเมองใช นคอ การเมองของพลเมอง ทจะมไดกแตในระบอบประชาธปไตย ทม “พลเมอง” เทานน

เมอประชาชนในสงคมใดเปน “พลเมอง ” สงคมนนกจะเปน Civil Society หรอสงคมทประกอบดวย “พลเมอง” ทเอาใจใสในความเปนไปและมสวนรวมในการแกปญหาของชมชน ปญหาของสงคม และปญหาของบานเมอง Civil Society น เรามกจะแปลกนวา “ประชาสงคม” แททจรงแลว Civil Society กคอ “สงคมพลเมอง” หรอสงคมทประกอบดวย “พลเมอง” นนเอง

เมอเกด “สงคมพลเมอง” ขนมาแลว สงคมกจะเขมแขงในการถวงดลกบอ านาจ ทงอ านาจทางการเมองและอ านาจทางเศรษฐกจ การเมองภาคประชาชนจะเขมแขง การปกครองทองถนจะเขมแขง ชมชนจะเขมแขง ผบรโภคจะเขมแขง ประชาชนจะมบทบาทในการแกปญหาตางๆ ไมวาจะเปนปญหาสงคม ปญหาเศรษฐกจ ปญหาสงแวดลอม ปญหาศลธรรม ปญหาจราจร หรอปญหาอนๆ ทงหลาย กจะคลคลายแกไขไปไดแทบทงหมด เพราะสงคมจะไมรอคอยหรอเรยกรองใหรฐบาล หรอให ส.ส. มาแกไขใหแตอยางเดยวอกตอไป แตจะชวยกนแกไขทงสงคม ใครอยชมชนใด ใครอยภาคสวนไหน กจะชวยกนแกไขในสวนของตนเอง

ความลมเหลวของประชาธปไตยหากไรพลเมอง

ในทางกลบกน ประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตยทมไดท าใหประชาชนเปนพลเมอง หรอไมม “การศกษาเพอสรางพลเมอง” ประชาธปไตยกจะลมเหลว และเตมไปดวยอปสรรคปญหาโดยมรปแบบหรอลกษณะของปญหาอยางนอยสามประการดงตอไปน

ประการทหนง

เกดชนชนปกครองใหมทมาจากการเลอกตง โดยประชาชนมใชผปกครองทแทจรง หากเปนแตเพยง ความชอบธรรม ใหกบผทมาจากการเลอกตง และประชาชนหาไดมอสรภาพ หรอ

14

จตส านกของความเปนพลเมองไม หากเปนแตผอยภายใตระบบอปถมภของชนชนปกครองใหมทมาจากการเลอกตงเทานน

ประการทสอง

เกดการแตกแยกกนในสงคม เพราะประชาชนไมยอมรบความแตกตาง และไมเคารพสทธเสรภาพของกนและกน ความเหนทตางกนจงน าไปสความแตกแยก ขดแยง และแบงเปนฝกฝาย พรรคการเมอง และ การเลอกตง จะกลายเปนสงทท าใหสงคม หรอชมชน หรอครอบครวแตกแยกกน ประชาธปไตยจะกลายเปนเรองของ พวก และ การแบงขาง ไมฟงซงกนและกน และถาขดแยงกนมาก แลวมไดตดสนกนดวยความจรง กตกา และกระบวนการยตธรรม ในทสดกจะน าไปสความรนแรงและเหตการณนองเลอด หรอถงขนาดเกดสงครามกลางเมองขนมาได

ประการทสาม

หรอถาไมเกดเหตการณรนแรงนองเลอด ประชาธปไตยทไรพลเมอง กจะเปนประชาธปไตยทใชสทธเสรภาพกนตาม อ าเภอใจ ทกคนอางแตสทธเสรภาพของตนเอง แตไมมใครพดถงความรบผดชอบตอสงคม ใครอยากท าอะไรกท าไป ไมเหนวาตนเองเปนสวนหนงทจะท าใหสงคมดขนหรอเลวลง ในทสด สทธเสรภาพ กจะน าไปสความ เสอมทราม ของสงคม

ประเทศไทยในขณะน ดเหมอนจะมปญหาหมดทงสามประการทกลาวมา เพราะประเทศไทยปกครองดวยระบอบประชาธปไตย แตไมม “การศกษาเพอสรางพลเมอง” แตอยางใด ประชาธปไตยของประเทศไทยจงลมเหลว เชนเดยวกบทลมเหลวในประเทศสวนใหญในทวปแอฟรกา ในอเมรกาใต และในเอเชยทไมมการศกษาเพอสรางพลเมอง

ทจรงแลวหลงเปลยนแปลงการปกครองในป ๒๔๗๕ นายปรด พนมยงค ผน าคณะราษฎร (อานวา คณะ – ราด – สะ – ดอน) ฝายพลเรอน ไดพยายามจะด าเนนการเรองการศกษาเพอสรางพลเมอง โดยการกอตง “มหาวทยาลยวชาธรรมศาสตรและการเมอง ” ขนมาในป ๒๔๗๗ เพอทจะ “ประศาสนความรในวชาธรรมศาสตรและการเมองใหแกพลเมองใหมากทสดเทาทจะ

15

เปนไปได ” (ค ากลาวในวนเปดมหาวทยาลยของนายปรด) แตในครงนนกยงมไดมการด าเนนการในระดบโรงเรยน และเมอเกดรฐประหารในป ๒๔๙๐ บานเมองเขาสยคเผดจการ การศกษาเพอสรางพลเมองของประเทศไทยจงตองยตลงไป

ส าหรบ “วชาหนาทพลเมอง ” ท เคยม ในโรงเรยนในประเทศไทยนน ไมเหมอนกบ “การศกษาเพอสรางพลเมอง” ทไดกลาวมา เพราะ “การศกษาเพอสรางพลเมอง ” จะท าใหเกดพลเมองทม ความรบผดชอบ ดวย จตส านก โดยเรมตนจาก (1)ความรบผดชอบตอผอน และตอชมชนของตนเอง จากนนจงน าไปส (2)ความรบผดชอบตอสงคม และ (3)ตอประเทศชาต ในขณะท “วชาหนาทพลเมอง” จะปลกฝงใหประชาชน ตองท า เพราะเปน หนาท ซงไมเหมอนกน ทงยงมงไปในเรองหนาทตอ “ชาต” โดยไมไดเรมจากเรองใกลตวคอเรองของชมชนของตนเอง แตอยางไรกตามการม “วชาหนาทพลเมอง ” อยางนอยยงท าใหคนไทยทผานการศกษาในโรงเรยนในอดตถกปลกฝงใหมความผดชอบตอสวนรวมและประเทศชาตในระดบหนง การท “วชาหนาทพลเมอง” ถกยกเลกไป จงท าใหเกดปญหามากขน เพราะทกคนจะพดถงแตสทธเสรภาพของตนเอง แตไมพดถงความรบผดชอบอกตอไป

ทกวนนโรงเรยนสวนใหญในประเทศไทยสอนแต การแขงขน แขงขนกนเพอเขามหาวทยาลย จนเดกตองไป “เรยนพเศษ” กนตงแตชนอนบาล ครจ านวนไมนอยกมไดสอนนกเรยนในหองเรยนอยางเตมท เพราะจะเกบไวไปสอนตอนเรยนพเศษ ความจรงแลวการแขงขนมใชเรองเลวราย หากเปนเครองมอทส าคญในการกระตนใหเดกพฒนาศกยภาพของตนเอง แตการสอนใหแขงขนกนแตเพยงอยางเดยวโดยไมสอนเรองความรบผดชอบ และการอยรวมกบผอน จะน ามาซง ความเหนแกตว เมอจบจากโรงเรยนมาเขามหาวทยาลยกจะพบกบระบบการศกษาแบบ แยกสวน เรยนทละวชา เรยนครบกจบได ไมไดเชอมโยงกบความเปนไปนอกหองเรยน แลวกมกจะสอนแต “ความร” ในต ารา ไมคอยไดสอน “ความจรง” และความเปนไปของสงคม ระบบการศกษาของประเทศไทยตงแตโรงเรยนจนมหาวทยาลยจงไมสามารถสราง “พลเมอง” ทมความรบผดชอบตอสงคมไดอยางทควรจะเปน

เมอไมม “พลเมอง” ประชาธปไตยของประเทศไทยจงลมเหลวมาโดยตลอด ประชาชนสวนใหญมไดเปน “พลเมอง” ทมอสรภาพ หากอยภายใต “ระบบอปถมภ” ของนกการเมองทมาจากการ

16

เลอกตง ความสมพนธระหวางประชาชนกบนกการเมองเปน แนวดง มใช แนวระนาบ ส.ส. จะใหการอปถมภและประโยชนแกประชาชน ประชาชนกเลอก ส.ส. คนนนเปน ส.ส. เพอใหความอปถมภแกตนเองตอไป “พรรคการเมอง ” จงมกจะมใชเครองมอของประชาชนในการสรางเจตนารมณทางการเมองดงทควรจะเปน หากเปนทรวมกนของ “ผอปถมภ ” ทมาจากการเลอกตง การจดตงรฐบาลเปนเรองของการจดสรรผลประโยชน และตามมาดวยเรองการถอนทนและคอรรปชน สดทายกจบดวยการรฐประหารและฉกรฐธรรมนญ ถงแมจะมความพยายามแกปญหาดวยการไป “เผยแพรประชาธปไตย ” หรอ “สรางจตส านกประชาธปไตย ” ใหกบประชาชนในตางจงหวด แตกลมเหลวมาโดยตลอด เพราะผทไปเผยแพรกไมรวาอะไรคอประชาธปไตย และไมเขาใจวา “จตส านกประชาธปไตย” คออะไร

จตส านกประชาธปไตยกคอความเปน “พลเมอง” นนเอง และความเปน “พลเมอง” นเองคอรากฐานของประชาธปไตย ซงเปนสงทประเทศไทยไมเคยท า

การเปลยนประชาชนใหเปนพลเมอง : บทเรยนจากประเทศเยอรมน หลงสงครามโลกครงทสองสนสดลงในป พ.ศ. ๒๔๘๘ ดวยความพายแพของประเทศเยอรมน ประเทศสมพนธมตร ๔ ประเทศทชนะสงคราม คอสหรฐอเมรกา องกฤษ ฝรงเศส และรสเซย ไดแยกประเทศเยอรมนออกเปน ๔ สวน และแบงกนครอบครอง จนกระทง ๔ ปใหหลง ประเทศฝายโลกเสรประชาธปไตย ๓ ประเทศคอ สหรฐอเมรกา องกฤษ และฝรงเศส จงไดอนญาตใหประชาชนชาวเยอรมนในเขตยดครองของตนมสทธในการปกครองตนเองอกครง ประเทศเยอรมน ๓ ใน ๔ สวนจากทเคยมจงฟนขนมาใหม โดยถกเรยกวา “เยอรมนตะวนตก ” หรอ West Germany ในเวลาตอมา

ในขณะทก าลงจะรางรฐธรรมนญฉบบใหมกนนน ผน าและนกวชาการทรอดชวตจากสงครามโลกครงทสองไดตงค าถามวา เกดอะไรขนกบประชาธปไตยของเยอรมน เพราะ อดอลฟ ฮตเลอร นนมาจากการ เลอกตง ท าไมประชาธปไตยของประเทศเยอรมนจงกอใหเกดเผดจการเบดเสรจอยางฮตเลอรขนมาได ? ฮตเลอรซงกอสงครามโลกครงทสองทคราชวตคนยโรปไปกวา ๕๐ ลานคน และฆาคนยวมากกวา ๖ ลานคนดวยวธการอนโหดรายทารณ ทงยงฆาคนเยอรมนทตอตานหรอสงสยวาเปนฝายตรงขามไปมากกวาสองแสนคน และในทสดท าให

17

ประเทศเยอรมนตองพนาศยอยยบจนแทบสนชาตเกดขนมาจากระบอบประชาธปไตยไดอยางไร ?

พวกเขาไดขอสรปวาความหายนะของระบอบประชาธปไตยของเยอรมนนน มทมาจาก ๒ สาเหตคอ ประการทหนง ระบอบประชาธปไตยของเยอรมนในตอนนนมปญหาเรอง การแบงแยกอ านาจ และ การตรวจสอบถวงดล ระหวางฝายนตบญญตกบฝายบรหาร โดยเหตทประเทศเยอรมนใช ระบบรฐสภา ซงมจดออนคอ การทนายกรฐมนตรไมไดมาจากการเลอกตงโดยตรง แตมาจากเสยงขางมากของสภา ท าใหนายกรฐมนตรซงเปนฝายบรหารสามารถครอบง าสภาซงเปนฝายนตบญญตได โดยมเครองมอส าคญทใชในการครอบง าสภาคอ พรรคการเมอง ทนายกรฐมนตรเปนหวหนาพรรค จากจดออนตรงน ฮตเลอรซงเปนหวหนาพรรคนาซทชนะการเลอกตงไดเสยงขางมากในสภาไรชทาก (Reichstag - สภาผแทนราษฎรของประเทศเยอรมนในขณะนน) จงสามารถครอบง าสภาไรชทาก และใหสภาไรชทากทเปนฝายนตบญญตออกฎหมายใหอ านาจแกตนเอง จนสามารถสถาปนาระบอบเผดจการเบดเสรจขนมาในทสด ประการทสอง ประเทศเยอรมนเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบไกเซอร ( Kaiser แปลวาจกรพรรด) มาเปนระบอบประชาธปไตยโดยทไมไดสราง “พลเมอง ” ฮตเลอรทมาจากการเลอกตงจงกลายเปนผปกครองทมา แทนท ไกเซอร โดยสงคมเยอรมนยงเปนสงคม แนวดง แบบ อ านาจนยม เหมอนในสมยไกเซอร คนเยอรมนในตอนนนจงยอมรบในอ านาจของฮตเลอร และเชอฟงฮตเลอร จนกระทงยอมใหฮตเลอรน าพาตนเองและประเทศชาตไปสหายนะในทสด

ผน าและนกวชาการของเยอรมนตะวนตกจงไดใชบทเรยนในสมยฮตเลอรรางรฐธรรมนญฉบบใหมขนมา โดยตดสนใจทจะใช ระบบรฐสภา ตอไป แตไดแกไขจดออนของระบบรฐสภาทเคยมในสมยฮตเลอร โดยการท าใหฝายนตบญญตเปนอสระจากรฐบาล เพอใหสภาผแทนราษฎรสามารถตรวจสอบถวงดลรฐบาลได ไมถกรฐบาลใชพรรคการเมองมาครอบง าอกตอไป ซงประเทศเยอรมนตะวนตกท าไดส าเรจ รฐธรรมนญนประกาศใชในป พ.ศ. ๒๔๙๒ และท าใหประเทศเยอรมนไมเกดเผดจการทมาจากการเลอกตงอกเลย พรอมกบมระบบรฐสภาทมทง เสถยรภาพ และ ประสทธภาพ มาจนกระทงทก วนน รฐธรรมนญฉบบนมชอวา

Grundgesetzซงแปลวา กฎหมายพนฐาน เพราะเดมผรางรฐธรรมนญของเยอรมนตะวนตกตงใจจะใชเปนการชวคราวจนกวาประเทศเยอรมนจะรวมกนไดอกครงเทานน แตเมอถงเวลาท

18

ประเทศเยอรมนกลบมารวมกนอกครงจรงๆ ในป พ.ศ. ๒๕๓๓ โดยประเทศเยอรมนตะวนออกหรอ East Germany ซงเปนเขตยดครองของรสเซย ไดเขามารวมกบประเทศเยอรมนตะวนตก ประเทศเยอรมนตดสนใจใชกฎหมายพนฐานฉบบนเปนรฐธรรมนญตอเนองมาจนทกวนน

พรอมๆ กบการจดท ารฐธรรมนญทมการตรวจสอบถวงดลระหวางอ านาจ ประเทศเยอรมนตะวนตกไดด าเนนการใหม “การศกษาเพอสรางพลเมอง ”เพอเปลยนเปนประชาชนเยอรมนใหเปน “พลเมอง” โดยปฏรประบบการศกษาใหเปน “การศกษาเพอสรางพลเมอง” เพอสรางคนรนใหมใหเปนพลเมองโดยเรมตนตงแตชนอนบาล พรอมกบจดใหมการศกษาเพอความเปนพลเมองใหกบผใหญ ทงยงไดมการปฏรปสอมวลชนทงโทรทศน วทย และหนงสอพมพ ใหสามารถเสนอขาวสารไดโดยเปนอสระจากรฐบาล และสงเสรมใหพรรคการเมองรวมถงองคกรภาคประชาชนตางๆ ท าหนาทใหความรแกประชาชนในเรองการเมองดวย ประเทศเยอรมนท าไดส าเรจโดยใชเวลาเพยงประมาณ ๑๕ ปเทานน – คอตงแตเดกเรมเรยนอนบาลจนจบมธยมปลาย – และท าใหประเทศเยอรมนมประชาธปไตยทมนคงมาจนทกวนน

นคอบทเรยนจากประเทศเยอรมน ทเคย ลมเหลว ในการปกครองดวยระบอบประชาธปไตย ถงขนาดเกดเผดจการทเลวรายทสดในประวตศาสตรของมนษยชาตสมยใหมอยางฮตเลอรขนมา จนตองประสบกบความหายนะถงขนาดเกอบสนประเทศไปแลว แตกลบสามารถแกไขและพฒนาประชาธปไตยของเขาใหมนคงขนมาได ประเทศไทยใชระบบรฐสภาเหมอนกบประเทศเยอรมน และมปญหาเรองการเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยโดยไมไดสรางพลเมองเชนเดยวกบประเทศเยอรมน อกทงยงมลกษณะสงคมเปนแบบอ านาจนยมดงเชนสงคมเยอรมนในสมยฮตเลอร ประสบการณของประเทศเยอรมนทแกปญหาไดส าเรจจงนาจะเปนตวอยางและบทเรยนใหกบประเทศไทยในขณะนไดเปนอยางด

พลเมอง : ทางรอดประชาธปไตยไทย พลเมองคอรากฐานของประชาธปไตย จตส านกประชาธปไตยกคอจตส านกของความเปนพลเมอง รฐธรรมนญทมการแบงแยกอ านาจ และการตรวจสอบถวงดล ( checks & balances) ทด เปนเรองของ ระบบ ทจ าเปนจะตองมการแกไข (ซงผเขยนจะไดเขยนตางหากออกไปเปนอกเรองหนง) แตเรองของ คน เปนสงทตองด าเนนการไปพรอมๆ กนอยางเรงดวน เพอให

19

ประชาธปไตยของประเทศไทยมรากฐานทมนคง ไมเดนหนาไปสการเผชญหนา ความรนแรง และจบลงดวยรฐประหารและการนองเลอดกนอก การศกษาเพอสรางพลเมอง หรอ Civic Education เพอเปลยนประชาชนใหเปนพลเมอง จงเปนทางรอดของประชาธปไตยของประเทศไทย ซงเราสามารถเรยนรเทคนควธการไดจากประเทศตางๆ ในอเมรกาและยโรปทประสบความส าเรจในเรองนมาแลว

ประเทศไทยผานเหตการณตอสเรยกรองประชาธปไตยมาหลายเหตการณ ทงยงมการเมองภาคพลเมองทมความเขมแขงพอสมควร ประเทศไทยจงมไดเรมจากศนยในการเปลยนประชาชนใหเปนพลเมอง ถาหากสามารถเชอมประสานกลมองคกรภาคประชาชนรวมถงภาครฐ ทพยายาม “เผยแพรประชาธปไตย” หรอท างานภาคประชาชน ใหมารวมกนภายใต ยทธศาสตรเดยวกน คอการเปลยนประชาชนใหเปนพลเมอง ดวยวธการอนหลากหลาย ทมเปาหมายเดยวกนคอสรางพลเมอง โอกาสของประเทศไทยทจะมประชาธปไตยทเขมแขงมนคง ไมลมเหลว หรอไรความหวง จะเปนสงทเปนไปไดในอนาคต

การศกษาเพอสรางพลเมอง หรอการเปลยนประชาชนใหเปนพลเมอง เปนเรองทจะตองใชเวลา โดยปกตคอคนหนงรน ประเทศเยอรมนใชเวลาประมาณ ๑๕ ป ส าหรบประเทศไทย ดวยตนทนการเรยกรองประชาธปไตย การตนตวของประชาชน และเทคโนโลยการสอสารสมยใหมทเรามในตอนน ถาเราเรมตน ณ บดน เราอาจจะใชเวลาเพยงแคสบป หรออาจจะสนกวานนกได

หากมการด าเนนการศกษาเพอสรางพลเมองอยางจรงจงนบแตบดนเปนตนไป ในเวลาไมชา ประเทศไทยจะมพลเมองมากพอจนถงจดทจะเปลยนแปลงได ประชาธปไตยของประเทศไทยจะเปลยนเปนประชาธปไตยทเปนการปกครองโดยประชาชนอยางแทจรง สงคมไทยจะกลายเปนสงคมพลเมอง (Civil Society) เมอถงจดนน สงคมจะเขมแขง ปญหาการเมอง ปญหาสงคม ปญหาศลธรรม ปญหาเยาวชน ปญหาสงแวดลอม แมกระทงปญหาเศรษฐกจ กจะแกไขไดทงสน

ไมมระบอบการปกครองอนใดนอกจากระบอบประชาธปไตยทประชาชนเปนเจาของประเทศ ไมมระบอบอนใดนอกจากระบอบประชาธปไตยทประชาชนจะมสทธเสรภาพและมความเสมอภาคกน ทผานมาประชาธปไตยของประเทศไทยลมเหลวเพราะไมเคยสรางสรางประชาธปไตย

20

ทคน การสราง “พลเมอง” หรอเปลยนประชาชนใหเปน “พลเมอง” จงเปนหนทางในการพฒนาประชาธปไตยทรากฐาน ทเราตองเรมด าเนนการนบแตบดนเปนตนไป เพอใหประเทศไทยมประชาธปไตยทมนคง และเปนประชาธปไตยทเปนการปกครองโดยประชาชน ของประชาชน และเพอประชาชนอยางแทจรง.