ลลาการใชภาษาในสารคดสาหรบเดก

โดย นางสาวปรางทพย กมพลาศร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย ภาควชาภาษาไทย

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2545

ISBN 974-653-273-1 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

STYLE OF LANGUAGE USE IN NON - FICTION FOR CHILDREN

By Prangtip Kumpalasiri

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree MASTER OF ARTS Department of Thai

Graduate School 2002

ISBN 974-653-273-1

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ลลาการใชภาษาในสารคดสาหรบเดก” เสนอโดย นางสาวปรางทพย กมพลาศร เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย

………..……………………………………… ( ผชวยศาสตราจารย ดร.จราวรรณ คงคลาย )

คณบดบณฑตวทยาลย วนท……… เดอน……….. พ.ศ. ………..

ผควบคมวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.พทธชาต โปธบาล คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ ……………………………………. ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย จไรรตน ลกษณะศร ) ………… / ………… / …………. ……………………………………. กรรมการ (อาจารย มณฑนา วฒนถนอม ) ………… / ………… / …………. ……………………………………. กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.พทธชาต โปธบาล ) ………… / ………… / …………. ……………………………………. กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย สวฒนา เลยมประวต ) ………… / ………… / ………….

K 41411007 : สาขาวชาภาษาไทย คาสาคญ : ลลาการใชภาษาในสารคดสาหรบเดก

ปรางทพย กมพลาศร : ลลาการใชภาษาในสารคดสาหรบเดก ( STYLE OF LANGUAGE USE IN NON - FICTION FOR CHILDREN )อาจารยผควบคมวทยานพนธ : ผศ.ดร.พทธชาต โปธบาล. 152 หนา. ISBN 974 – 653 – 273 – 1

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษา เนอหา จาแนกประเภทหนงสอ และ

องคประกอบของสารคดสาหรบเดกอาย ๖ - ๑๑ ป และศกษาลลาการใชภาาาในสารคดสาหรบเดก โดยศกษาจากเรองทไดรบรางวลของคณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาต ตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๙ - ๒๕๔๒ จานวน ๓๔ เรอง

ผลการศกษาพบวาสารคดสาหรบเดกแบงตามเนอหาไดเปน ๖ ประเภท ไดแก สารคดประเภทสตว พช บคคล สงของ สถานท และทวไป มกลวธการนาเสนอเนอหา ๒ ลกษณะ คอกลวธการนาเสนอแบบมตวละคร และกลวธการนาเสนอแบบไมมตวละคร

การศกษาองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดก พบวาประกอบดวย ๓ สวน คอ สวนนาเรอง ทมกลวธการเปดเรอง ๘ วธ สวนเนอเรอง และสวนสรปเรอง ทมกลวธปดเรอง ๑๐ วธ

สาหรบการศกษาลลาการใชภาษาในสารคดสาหรบเดกพบวา มการใชคาดงน คามล คาซอน คาซา คากรยาแสดงอาการ คากรยาแสดงสภาพ คากรยาแสดงประสบการณ คาพเศษณ คาเลยนเสยง คาบอกส และคาศพทเฉพาะ การใชประโยคพบวา ประโยคสวนใหญเปนประโยคความรวม ทมทงบอกเลา ประโยคคาถาม และประโยคขอรอง สวนการเชอมโยงความมทงหมด ๑๑ แบบ ความสมพนธระหวางประโยคม ๕ ลกษณะ โวหารการเขยนใชบรรยายโวหารมากทสด และการใชภาพพจนเปนแบบอปมา

ผลการศกษาโดยรวมสรปไดวา ลกษณะการใชภาษาในสารคดสาหรบเดกมการใชภาษาทเหมาะสมและโดดเดน เนองจากผเขยนรจกเลอกใชองคประกอบทางภาษามาเรยบเรยงเนอหาเชงวชาการไดอยางลงตว จงทาใหสารคดสาหรบเดกมความนาสนใจ และนาตดตาม

ภาควชาภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา๒๕๔๕ ลายมอชอนกศกษา………………………………. ลายมอชออาจารยผควบคมวทยานพนธ……………………………….

K41411007 : MAJOR : THAI KEY WORD : STYLE OF LANGUAGE USE IN NON - FICTION FOR CHILDREN

PRANGTIP KAMPALASIRI : STYLE OF LANGUAGE USE IN NON - FICTION FOR CHILDREN. THESIS ADVISOR ASST.PROF. BHUDDHACHART POTHIBAL,Ph.D. 152 pp. ISBN 974 – 653 – 273 – 1

The objective of this thesis is to study and classify the categories and composition of non-fiction for children of ages 6-11. In addition to this, the thesis studies the style of language use in non-fiction for children by examining the 34 non-fiction stories which have received awards from National Committee for Book Development in the period 1986-1999.

The thesis shows that non-fiction for children can be divided into 6 categories : Animal, Plant, Personal, Place, Object and General. It also shows that the non-fiction employs 2 strategies of presentation : performer presentation strategy and non-performer presentation strategy.

The study of composition of the non-fiction for children found that it consists of 3 parts : an introduction part, an information part, and a conclusion. The introduction employs one of 8 tactics of story opening. The conclusion utilises one of 11 possible tactics of story closing.

The study of the language use in non-fiction for children found that 9 different styles of word use are applied. The majority of the sentences used is compound sentence. There are 11 kinds of cohesions, 5 kinds of discourses. Tactical writing is used for narration most and figure of speech used simile.

The thesis concludes that what makes non-fiction for children outstanding, is the writer’s ability to select a language composition that is suitable for the target group, making children read with interest and curiosity.

Department of Thai Graduate School, silpakorn University Academic Year 2002 Student’s signature………………………….. Thesis Advisor’s signature…………………………..

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเลมนสาเรจเรยบรอยไดด เนองจากผเขยนวทยานพนธไดรบความกรณาและไดรบการดแลเอาใจใสเปนอยางดยงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร.พทธชาต โปธบาล อาจารยผควบคมวทยานพนธ ซงเปนผใหคาแนะนาในการศกษาหวขอวทยานพนธเรองน อกทงยงไดกรณาสละเวลาตรวจแกไข และใหคาปรกษาทด อนเปนประโยชนในการทาวทยานพนธครงน

ขอกราบขอบพระคณอาจารยกรรมการผสอบวทยานพนธทกทาน ผชวยศาสตราจารยจไรรตน ลกษณะศร อาจารยมณฑนา วฒนถนอม และผชวยศาสตราจารยสวฒนา เลยมประวต ทไดกรณาสละเวลาใหคาแนะนา ตรวจแกไข และใหรายละเอยดเพมเตมใหวทยานพนธเรองนสาเรจลลวงไปไดดวยด

ขอกราบขอบพระคณอาจารยภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ทกทานทไดถายทอดความร และใหความเมตตาแกผเขยนวทยานพนธมาตลอดระยะเวลาทไดศกษาอยในสถาบนแหงนมาตงแตระดบปรญญาตร

ขอขอบคณ หวหนาแผนกสารวรรณกรรม คณสพศ มวงสวย ทใหความเมตตาและความชวยเหลอ และขอขอบคณกาลงใจจากเพอน พ ทกคน ในสวนหนงสอสงเสรมการอาน ๑ องคการคาของครสภา ทมอบความรก และความหวงใยดวยดเสมอมา ซงเปนสวนหนงทชวยใหผเขยนมกาลงใจและประสบความสาเรจได

ผเขยนวทยานพนธขอกราบขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารยนภวลย กมพลาศร ทเปนแรงผลกดนในการศกษาตอระดบปรญญาโท และขอกราบขอบพระคณ คณพอปฐม คณยาจาลอง และคณปเตม ผซงสนบสนนการศกษาและเปนกาลงใจในการทาวทยานพนธครงนใหสาเรจลลวงไปดวยด

ฉ

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย…………………………………………………………………. ง บทคดยอภาษาองกฤษ……………………………………………………………… จ กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………… ฉ บทท ๑ บทนา…………………………………………………………………………… ๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา…………………………………… ๑ ความมงหมายของการศกษา………………………………………………… ๕ สมมตฐานของการศกษา…………………………………………………….. ๕ ขอบเขตของการศกษา……………………………………………………….. ๕ วธดาเนนการศกษา…………………………………………………………... ๕ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ…………………………………………………… ๘ เอกสารและงานวจยทเกยวของ……………………………………………… ๘ ๒ ความรเกยวกบสารคดและหนงสอสาหรบเดก……………………………… ๑๒ ๑. ความรเกยวกบสารคด…………………………………………………… ๑๒ ๒. ความรเกยวกบหนงสอสาหรบเดก………………………………………. ๑๖ ๓ วเคราะหประเภทและองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดก………. ๒๔ ๑. ประเภทของหนงสอสารคดสาหรบเดก………………………………….. ๒๔ ๒. องคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดก……………………………… ๔๖ สวนนาเรอง…………………………………………………………… ๔๗ สวนเนอเรอง………………………………………………………….. ๕๘ สวนสรปเรอง…………………………………………………………. ๖๖

ซ

สารบญ ( ตอ )

หนา บทท ๔ วเคราะหลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดก……………………… ๗๕ ๑. การใชคา……………………………………………………………………… ๗๕ ๑.๑ คามล……………………………………………………………… ๗๖ ๑.๒ คาซอน…………………………………………………………….. ๗๙

๑.๓ คาซา………………………………………………………………. ๘๖ ๑.๔ คากรยาแสดงอาการ………………………………………………. ๘๘ ๑.๕ คากรยาแสดงสภาพ………………………………………………… ๙๐

๑.๖ คากรยาแสดงประสบการณ………………………………………… ๙๒ ๑.๗ คาพเศษณ…………………………………………………………… ๙๓

๑.๘ คาเลยนเสยง…………………………………………………………. ๙๕ ๑.๙ คาบอกส……………………………………………………………… ๙๘ ๑.๑๐ คาศพทเฉพาะ…………………………………………………….. ๑๐๒

๒. การใชประโยค………………………………………………………………… ๑๐๓ ๒.๑ ชนดของประโยคทแบงตามโครงสราง……………………………… ๑๐๔ ๒.๒ ชนดประโยคทแบงตามความมงหมายในการสอสาร………………. ๑๐๗ ๒.๓ ลกษณะการเชอมโยงความ………………………………………... ๑๑๐ ๒.๔ ความสมพนธระหวางประโยค……………………………………… ๑๑๙ ๓. โวหารการเขยน………………………………………………………………… ๑๒๕ ๓.๑ บรรยายโวหาร……………………………………………………… ๑๒๖ ๓.๒ อธบายโวหาร……………………………………………………….. ๑๒๗ ๓.๓ พรรณนาโวหาร……………………………………………………… ๑๓๒ ๔. การใชภาพพจน………………………………………………………………… ๑๓๔

ซ

สารบญ ( ตอ )

หนา บทท ๕. ลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกประเภทตางๆ…………………. ๑๔๑ ๕ สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ…………………………………………………. ๑๔๓ สรปผลการศกษา……………………………………………………………….….. ๑๔๓ ขอเสนอแนะ………………………………………………………………………… ๑๔๖

บรรณานกรม………………………………………………………………………………. ๑๔๗ ประวตผวจย……………………………………………………………………………….. ๑๕๒

ซ

บทท ๑

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ปจจบนสออเลกทรอนกส เชน คอมพวเตอร โทรทศน วทย เขามามบทบาทตอการรบความร ขาวสาร และขอมลของเราเปนอยางมาก เนองจากเปนสอทรวดเรวและทนสมย สามารถเขาถงผรบไดอยางสะดวก รวดเรว แตสอเหลานกไมอาจลดบทบาท และความสาคญของหนงสอซงเปนสออกประเภทหนงลงไปได เพราะหนงสอเปนสอทไมจากดเวลาและสถานทในการรบร ไมจาเปนตองมอปกรณอเลกทรอนกส ไมจาเปนตองมความรศาสตรอนๆ หรอการใชเครองมอ เพยงแตอานออกกสามารถแสวงหาความรได นอกจากนความกาวหนาทางเทคโนโลยการพมพ สงผลใหมการพมพหนงสอเผยแพรเปนจานวนมาก เพอสนองความตองการของผทรกการอานทงเดกและผใหญ ดงนนสานกพมพตางๆ จงผลตหนงสอหลายประเภทออกมาจาหนายมากมาย เพอตอบสนองความตองการ และสงทนาสงเกตคอ ในปจจบนมหนงสอสาหรบเดกพมพเผยแพรมากกวาสมยกอน ทาใหเดกสามารถเลอกอานหนงสอทเหมาะสมกบวยและความสนใจของตน

หนงสอสาหรบเดกเปนหนงสอทจดทาขนเพอใหเดกใชในการฟง การอาน และการเรยนร ดวยเนอหาสาระทมงใหความร ความคด และสาระอนเปนประโยชนตอเดก หรอใหความเพลดเพลนและจรรโลงจตใจของเดกอยางใดอยางหนง หรอใหทงความรและความเพลดเพลน เดกจงควรอานหนงสอสาหรบเดกทเหมาะสมกบวยของตน ทงในดานเนอหา แนวการเขยน ภาษา และรปลกษณของหนงสอ๑ การทเดกไดอานหนงสอทเหมาะสมกบวยของตน นอกจากจะชวยเสรมสรางประสบการณใหมๆ ชวยเปดโลกทศน ฝกการใชภาษา และสรางนสยรกการอานใหแกเดกแลว ยงอาจชวยใหเดกเตบโตขนอยางมความคด วจารณญาณ เปนผใหญทด

นบตงแตป พ.ศ.๒๕๒๒ ซงเปนปทองคการสหประชาชาตประกาศใหเปนปเดกสากลเปนตนมา จนกระทงปจจบนรฐบาลและเอกชน ไดสนใจและรวมมอกนอยางจรงจงในการสงเสรมและสนบสนนการจดทาหนงสอสาหรบเดก ทงนเพราะตระหนกถงความสาคญวาหนงสอดม

๑ จนตนา ใบกาซย, เทคนคการเขยนหนงสอสาหรบเดก ( กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา

ลาดพราว, ๒๕๔๒ ), ก. ๑

๒

คณภาพจะชวยใหเดกเตบโตเปนพลเมองทดในอนาคต และชวยพฒนาการเรยนรดานภาษาของเดกใหเจรญงอกงามได หนงสอสาหรบเดกทผลตและจาหนายในปจจบนนจงมการพฒนาทงทางดานคณภาพ และปรมาณการผลตอยางตอเนอง สงผลใหหนงสอสาหรบเดกมอยหลายประเภท หากจาแนกประเภทหนงสอสาหรบเดกตามเกณฑในการประกวดหนงสอดเดนในงานสปดาหหนงสอแหงชาต จะเหนวามอย ๕ ประเภท ไดแก หนงสอสาหรบเดกเรมหดอาน หนงสอสาหรบเดกชนประถมศกษา ( อาย ๖ - ๑๑ ป ) แบงเปนบนเทงคด และสารคด หนงสอสาหรบเดกกอนวยรน ( อาย ๑๒ - ๑๔ ป ) แบงเปนบนเทงคด สารคด และคาประพนธ หนงสอการตนและนวนยายภาพสาหรบเดก และหนงสอสวยงาม ทงนหนงสอแตละประเภทยงสามารถจาแนกตามเกณฑอนเปนประเภทยอยอกหลายประเภท๒

ผศกษาพบวามการศกษาวจยหนงสอสาหรบเดกหลายเรอง เชน กรรณการ นาคอย ศกษาเรอง“การวเคราะหหนงสอสาหรบเดกวย ๖-๙ ป ทพมพในประเทศไทยตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๒“ วรรณ ศรสนทร ศกษาเรอง“การวเคราะหหนงสอภาษาไทยสาหรบเดกฉบบชนะการประกวดตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๓“ วรรณา ชยเลศ ศกษาเรอง“การวเคราะหสารคดสาหรบเดกกอนวยรน ทชนะการประกวดหนงสอของคณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาต ระหวางป พ.ศ. ๒๕๒๓ - ๒๕๓๘“ พชรย จาปา ศกษาเรอง“วจนลลาในวรรณกรรมสาหรบเดก” การศกษาสองเรองแรกเปนการศกษาเกยวกบเนอหา ลกษณะรปเลม ภาพประกอบ และการใชภาษา การศกษาเรองทสามเปนการศกษาเกยวกบเนอเรอง กลวธการนาเสนอ และคณคาทเหมาะสมควรไดรบรางวล สวนเรองทสเปนการศกษาเกยวกบกลวธการใชภาษาในหนงสอสาหรบเดกประเภทบนเทงคดอาย ๖–๑๑ ป ฉบบชนะการประกวดงานสปดาหหนงสอแหงชาต ตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๒ - ๒๕๓๕ โดยงานวจยของพชรย จาปา ไดชใหเหนวา การใชภาษาในหนงสอสาหรบเดกควรใชภาษางาย สอความหมายตรงตว คาทกอใหเกดภาพและความรสก คาทมงใหเกดความสนก และควรใชประโยคสน ประโยคเปรยบเทยบ รวมทงมการใชภาพพจนดวย ดงนนงานวจยเรองนนบวาเปนแรงบนดาลใจใหผศกษาสนใจจะศกษาลลาการใชภาษาในหนงสอสาหรบเดกประเภทอนๆ

เมอพจารณาหนงสอสาหรบเดกประเภทอนๆผศกษาเหนวาหนงสอสารคดมบทบาทในการสงเสรมความรสาหรบเดก เปนอาหารสมองทมคณคา และเสรมสรางสตปญญา เพอใหกาวไปสความเปนผใหญทมคณภาพ การทสารคดมลกษณะเปนหนงสอกงวชาการ คอเปนงานเขยน

๒ ดรายละเอยดในบทท ๒ ไดจากหนา ๑๘

๓

เพอมงใหความร ความคด และเนอหาสาระทเปนขอเทจจรงซงสามารถอางหลกฐานหรอระบแหลงทมาได ผเขยนจะตองมกลวธทสามารถายทอดเนอหาสาระ และขอเทจจรงตางๆไดอยางเหมาะสม ทาใหเดกซงเปนวยทมวฒภาวะไมสงเกดความอยากอานหนงสอทมลกษณะกงวชาการ โดยทเปดอานตงแตหนาแรกจนถงหนาสดทายอยางไมเบอหนาย

นกวชาการหลายทานกลาวถงการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกไวดงน ปราณ เชยงทอง๓ กลาวถงการเขยนเรองประเภทสารคดสาหรบเดกสรปไดวา “การ

ใชภาษาเปนสงจาเปนมากทจะตองใหถกตองตรงความหมาย หลกเลยงการใชคาศพทหรอคาทยากเกนไป ใชคาสน งาย กระชบรดกม การสะกดการนตถกตอง”

นอกจากนจนตนา ใบกาซย๔ ยงกลาวถงภาษาทใชในหนงสอสาหรบเดกประเภทสารคดไววา หนงสอสาหรบเดกตองใชคางาย ทไมตองแปลซาอกครงหนงหลกเลยงคาศพทยากๆ หรอคาศพททางวชาการตาง ๆ ใชประโยคสน ๆ หนงสอสาหรบเดกเลกใชคาและ ประโยคซาๆ กนใหมาก… เดกเขาใจเรองราวจากคาทอาน ถาเขาใจคากเขาใจ ประโยค และเขาใจเรอง หนงสอสาหรบเดกจงตองใชคาและประโยคทเดกวยนน ไดเรยนรและทราบความหมายแลว

จากแนวคดดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวา ภาษาทใชในการเขยนหนงสอสารคดสาหรบเดกนนควรใชคางายๆ ประโยคสนๆ การเชอมโยงความไมตองมมากเหมอนหนงสอสาหรบผใหญ แตถงแมวาหนงสอสารคดสาหรบเดกจะมลกษณะการใชภาษาดงกลาว แตจากการศกษาขอมลเบองตน ผศกษาพบวา หนงสอสารคดสาหรบเดกมลลาการใชภาษา ทแสดงถงลลาทางวรรณศลปเพอการสอสารทใหอารมณ ความรสกในลกษณะตางๆ ของผเขยนสอดแทรกอย ทงนเพอใหงานเขยนทมลกษณะกงวชาการนาสนใจยงขน ดงตวอยางการใชภาษาตอไปน

การใชคากรยาแสดงสภาพเพอแสดงสภาพของสงใดสงหนง ทสงผลใหผอานเกดภาพ และเหนสภาพของสงทกลาวถงไดอยางชดเจน ดงตวอยาง

นกยงชอบนอนบนทสง เพราะมนมหางยาวเปนมนระยบ ( นกยง ๒๕๒๙ : ๓)

๓ ปราณ เชยงทอง, วรรณกรรมสาหรบเดก ( กรงเทพฯ : สวรยาสาสน, ๒๕๒๖ ), ๑๓๕ - ๑๓๖.

๔ จนตนา ใบกาซย, เทคนคการเขยนหนงสอสาหรบเดก , ๑๔.

๔

แตนหมอด… ปกบางใสแจวคลมตลอดลาตว ( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๑๐)

การใชประโยค จะพบวาประโยคนนมลกษณะการเชอมโยงความ เชนการเชอมโยงความโดยใชคาเชอมทแสดงความเปนเหตเปนผล ดงตวอยาง

นกยงทกชนดมจานวนลดนอยลงจนเปนสตวทหายาก เพราะถกไลลาไปเปนอาหาร แลวนาขนหางของมนไป ทาเครองประดบทสวยงาม มราคาแพงอกดวย

( นกยง ๒๕๒๙ : ๑๔ )

การใชอธบายโวหาร เพออธบายถงลาดบขนตอน ทาใหผอานเขาใจและเหนภาพ ดงตวอยาง

อกพวกหนงเรยกวา “ตวเบยน” มวธการลาเหยอทพสดาร ออกไปคอ สามารถฆาเหยอไดอยางงายดาย แมวาจะมอง ไมเหนตวเหยอเลยกตาม โดยจะใชหนวดสอดเขาไปตามร หรอโพรงไม จนพบทหลบซอน…ทนททพบมนจะวางไขบน ตวหรอใกลๆ ตวหนอนนน เมอตวออนฟกออกมาจากไขก จะเรมกดกนตวหนอนทละเลกละนอย จนเหยอคอยๆตาย ไปอยางชาๆ

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๗)

การใชภาพพจนความเปรยบแบบอปมา เพอใชในการบอกลกษณะรปรางใหผอานเหนภาพไดชดเจนขน ดงตวอยาง บางตวมลกษณะพเศษอยางคาดไมถง มหนวดเรยวยาว เปรยบเสมอนเรดารทสามารถคนพบแหลงทหลบซอน… ( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๕)

จากตวอยางขางตนแสดงใหเหนวา การใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกถงแมจะเปนการใชภาษาทงาย แตกยงคงมลลาทางวรรณศลปสอดแทรกอย ทงดานการใชคา ประโยค

๕

โวหาร และภาพพจน ดวยเหตนผศกษาจงมความสนใจและตองการศกษาลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดก เพอศกษาวาหนงสอสารคดสาหรบเดกทมเนอหาวชาการนนมลลาการใชภาษาทนาสนใจทสงผลใหเดกสามารถอานไดอยางไมรสกเบอ โดยหนงสอสารคดสาหรบเดกทผศกษานามาศกษาไดแก หนงสอเรองทชนะการประกวดของคณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาต เพราะผศกษาเหนวาหนงสอทชนะการประกวดเปนหนงสอทดทคนทวไปยอมรบ ความมงหมายของการศกษา

๑. ศกษาเนอหา องคประกอบ และจาแนกประเภทหนงสอสารคดสาหรบเดกอาย ๖ - ๑๑ ป

๒. ศกษาลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกอาย ๖ - ๑๑ ป ไดแก คา ประโยค โวหาร และภาพพจน สมมตฐานของการศกษา

ลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกอาย ๖ - ๑๑ ป มบทบาทสาคญในการถายทอดเรองราวและขอมลทเปนขอเทจจรง ขอบเขตของการศกษา

๑. ศกษาลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกอาย ๖–๑๑ ป เฉพาะเรองทไดรบรางวลของคณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาต ตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๙ - ๒๕๔๒ จานวน ๓๔ เรอง

๒. ไมศกษาเรองคณคา และทศนคตของผเขยน วธดาเนนการศกษา

๑. การสารวจเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๒. การคดเลอกหนงสอสารคดสาหรบเดก โดยผศกษามเกณฑในการคดเลอกหนงสอ

คอ ๒.๑ ตองเปนหนงสอสารคดสาหรบเดกอาย ๖ - ๑๑ ป ฉบบชนะการประกวด

ของคณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาตตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๙ - ๒๕๔๒ ทงทไดรบรางวลดเดน และรางวลชมเชย เหตผลทเลอกหนงสอซงไดรบรางวลตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๙ เนองจากเปนปแรกท

๖

มการจาแนกประเภทหนงสอสาหรบเดก อาย ๖ - ๑๑ ป ทสงเขาประกวดเปนบนเทงคด และสารคด

๒.๒ หนงสอสารคดสาหรบเดกทเลอกมาศกษา ตองเปนหนงสอสารคดสาหรบเดกทเขยนเปนรอยแกวเทานน

หนงสอสารคดสาหรบเดกทคดเลอกมาศกษามจานวน ๓๔ เรองดงน

ลาดบ ชอเรอง ผแตง รางวล ป ๑ พชทเปนพษ สรนทร ชวงโชต ดเดน ๒๕๒๙ ๒ กฬาโอลมปกสตว พลบพลง มลศลป ชมเชย ๒๕๒๙ ๓ นกยง กงบญ ธรชาต ชมเชย ๒๕๒๙ ๔ สตวใตทะเล นเชษฐ ตลาทพย ชมเชย ๒๕๒๙ ๕ นกเงอกไทย ภ ตะนาวศร ดเดน ๒๕๓๐ ๖ ธง ปรดา ปญญาจนทร ชมเชย ๒๕๓๐ ๗ เพอนชาวดอย ทศนย ศรมงคล ชมเชย ๒๕๓๐ ๘ สตวเลกๆทมพษ สรนทร ชวงโชต

นนทนา ประจวบเหมาะ ชมเชย ๒๕๓๐

๙ ตวไหมของกะพอ สมนก พานชกจ ดเดน ๒๕๓๑ ๑๐ คาวคาวกตตไทย ภ ตะนาวศร ชมเชย ๒๕๓๑ ๑๑ นกขนทองไทย ภ ตะนาวศร ชมเชย ๒๕๓๑ ๑๒ เลยงภยใกลตว พญ. ลลตา ธระศร ชมเชย ๒๕๓๑ ๑๓ ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม วนย รอดจาย ชมเชย ๒๕๓๒ ๑๔ บางแสน ปรชา สวรรณพนจ ชมเชย ๒๕๓๒ ๑๕ แมวเอยแมวเหมยว วรยะ สรสงห ชมเชย ๒๕๓๒ ๑๖ สวนมะมวงจากดวงดาว สมนก พานชกจ ชมเชย ๒๕๓๒ ๑๗ ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร พลโทดาเนร เลขะกล ดเดน ๒๕๓๔ ๑๘ กระเตนนอยหลงรง พระพล ธนะพานช ชมเชย ๒๕๓๔ ๑๙ กวางสามเขา และกวางหาเขา พสทธ เอกอานวย ชมเชย ๒๕๓๔ ๒๐ สมสกลกไม วรวฒน อนอากร ชมเชย ๒๕๓๔

๗

ลาดบ ชอเรอง ผแตง รางวล ป ๒๑ แมวไทย ศร เกศมณ ชมเชย ๒๕๓๕ ๒๒ นกแตวแรวทองดา วาว เจาพระยา ชมเชย ๒๕๓๕ ๒๓ หงหอย เพชรประดบไพร พลโทดาเนร เลขะกล ชมเชย ๒๕๓๕ ๒๔ ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว พลโทดาเนร เลขะกล ชมเชย ๒๕๓๖ ๒๕ ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก สภกานต อนอากร ชมเชย ๒๕๓๖ ๒๖ แมงมม พรานกลางอากาศ พลโทดาเนร เลขะกล ชมเชย ๒๕๓๖ ๒๗ แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ครรชต มนญผล ชมเชย ๒๕๓๗ ๒๘ ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย

เจาแกวเขยว ผนาสงสาร จรนช เอกอานวย ชมเชย ๒๕๓๗

๒๙ ศรสชนาลย จฬรกษ ดารหกล ดเดน ๒๕๓๘ ๓๐ กาเนดจกรวาล สบมต ชมเชย ๒๕๓๘ ๓๑ เครองตามประทป วฒพงศ ครวงศ ชมเชย ๒๕๓๘ ๓๒ สตวเศรษฐกจพนบานของไทย วลญช เวสารช ชมเชย ๒๕๓๘ ๓๓ สมเดจพระนเรศวรมหาราช ทพยวรรณ แสวงศร ชมเชย ๒๕๔๐ ๓๔ โทรศพททเราใช สรนทร ชวงโชต ชมเชย ๒๕๔๒

หมายเหต ในป พ.ศ. ๒๕๓๓ ๒๕๓๙ ๒๕๔๑ และ ๒๕๔๓ ไมมหนงสอสารคดสาหรบเดกไดรบ

รางวล

๓. การเกบขอมล ๓.๑ ขอมลเนอเรอง ผศกษาอาน และสรปเรองทกเรอง จากนนจดประเภท

ตามเนอหา เชน สตว พช สถานท บคคล สงของ และทวไป ๓.๒ ขอมลภาษา ผศกษาคดลอกขอมลจากทกหนา และทกเรอง โดยพจารณา

จาก ๓.๒.๑ การใชคา ๓.๒.๒ การใชประโยค ๓.๒.๓ การใชโวหาร ๓.๒.๔ การใชภาพพจน

๘

๔. การวเคราะหขอมล ๔.๑ จาแนกประเภทเนอหาของหนงสอสารคดสาหรบเดก ๔.๒ วเคราะหองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดก ไดแก สวนนาเรอง

สวนเนอเรอง และสวนสรปเรอง ๔.๓ วเคราะหลลาการใชภาษา โดยพจารณาจากปรมาณการใชคาตางๆ การใช

ประโยค การเชอมโยงความ การใชโวหาร และการใชภาพพจน โดยพจารณารวมกบองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดก และเนอหาของเรองทแบงประเภทไว

๕. สรปและอภปรายผล ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

๑. ทาใหเหนวาหนงสอสารคดสาหรบเดก ทเปนงานเขยนกงวชาการมไดมงใหความรเพยงอยางเดยว แตใหความบนเทงดวยเพราะลลาการใชภาษาทชวนอาน

๒. เปนแนวทางในการศกษาลลาการใชภาษาในวรรณกรรมประเภทอน เอกสารและงานวจยทเกยวของ

กรรณการ นาคอย ศกษาเรอง“การวเคราะหหนงสอสาหรบเดกวย ๖-๙ ป ทพมพในประเทศไทยตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๒“ เมอ พ.ศ. ๒๕๒๓ ศกษาเฉพาะหนงสอประเภทบนเทงคดสาหรบเดกวย ๖-๙ ป ตงแตเดอนมกราคม พ.ศ. ๒๕๒๐ ถง เดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๒๒ โดยแบงเปนหนงสอสาหรบเดกวย ๖-๗ ป จานวน ๒๔ เรอง หนงสอสาหรบเดกวย ๘-๙ ป จานวน ๕๖ เรอง โดยศกษาดานเนอหา ลกษณะรปเลม และการใชภาษา โดยกาหนดเกณฑขน ไดแก ดานเนอหา เชน หนงสอใหความสนกสนานเพลดเพลน หนงสอใหขอคดหรอคตธรรม ดานลกษณะรปเลม เชน ภาพอธบายเรองได ตวอกษรไมทบภาพ ดานการใชภาษา เชน ใชคาสภาพ ใชภาษาถกตอง จากนนตรวจสอบผลของการศกษาวเคราะหทง ๓ ดาน โดยใหเดกวย ๖-๙ ป อานหนงสอทไดคาเฉลยสงสด และตาสดทง ๓ ดาน แลวถามความคดเหนของเดกทมตอหนงสอทอาน ผลการวจยปรากฏวา คาเฉลยของหนงสอสาหรบเดกวย ๖-๙ ป ตามเกณฑทง ๓ ดาน สวนใหญอยในระดบด สวนผลการตรวจสอบโดยการสมภาษณเดก สอดคลองกบการวเคราะห

๙

ของผวจย คอ หนงสอทไดรบคาเฉลยสงสดจะมจานวนเดกทชอบมากทสด และหนงสอทไดรบคาเฉลยตาลงมา จานวนเดกทชอบจะลดลงเชนเดยวกน๕

สนทร มพรอม ศกษาเรอง“วเคราะหหนงสอสาหรบเดกฉบบชนะการประกวดในงาน

สปดาหหนงสอแหงชาตระหวางป พ.ศ. ๒๕๑๕ - พ.ศ. ๒๕๑๙“ เมอ พ.ศ. ๒๕๒๓ เปนการวเคราะหหนงสอบนเทงคด ๑๓ เลม สารคด ๔ เลม โดยเฉพาะสารคดไดแก เรองพระราชวงบางปะอน วดพระเชตพนวมลมงคลาราม วฒนธรรมโบราณบานเชยง และแมโพสพ โดยวเคราะหดานเนอเรอง การวางโครงเรอง การเสนอเรอง สานวนภาษา องคประกอบทเราใจในการอาน และสารประโยชน ผลการวเคราะหปรากฏวา เนอหาของหนงสอประเภทสารคดสวนใหญใหความรทางวชาการโดยเฉพาะความรเกยวกบวฒนธรรมทแสดงถงความเปนไทย แตขณะเดยวกนกไดรบความเพลดเพลนดวย การเสนอเรองเปนไปตามลาดบขนตอนทเดกควรจะร ไมสบสน สานวนภาษามกเปนการอธบายและบรรยาย ซงไดใจความและชวยใหเขาใจเรองราวไดดขน ภาพประกอบเปนองคประกอบสาคญทเราใจใหผอานสนใจและตดตาม ภาพสวนใหญเปนภาพถายของจรง มสสวยสดใส ชวยทาใหเดกสนใจ๖

วรรณ ศรสนทร ศกษาเรอง“การวเคราะหหนงสอภาษาไทยสาหรบเดกฉบบชนะการ

ประกวดตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๓“ เมอ พ.ศ. ๒๕๒๗ โดยใชขอมลจากหนงสอจานวน ๔๖ เรอง แลวพจารณาดานเนอหา ภาพประกอบ และการใชภาษาตามเกณฑการวเคราะหทกาหนด นอกจากนยงใชแบบสอบถามในการถามความคดเหนของเดกทมตอหนงสอทไดรางวล ผลการศกษาพบวา หนงสอภาษาไทยสาหรบเดกเรมหดอานทง ๑๓ เรอง มเนอหาสวนใหญอยในระดบด ภาพประกอบอยในระดบด และดมากใกลเคยงกน การใชภาษาอยในระดบดมาก และดมากทสด หนงสอภาษาไทยในระดบประถมศกษาจานวนทงหมด ๑๗ เรอง มเนอหา ภาพประกอบ

๕ กรรณการ นาคอย , “การวเคราะหหนงสอสาหรบเดกวย ๖ - ๙ ป ทพมพในประเทศไทยตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๒” ( ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร , ๒๕๒๓ ).

๖ สนทร มพรอม , “วเคราะหหนงสอภาษาไทยสาหรบเดกฉบบชนะการประกวดตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๓“ ( ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร , ๒๕๒๓ ).

๑๐

และการใชภาษาอยในระดบดเปนสวนใหญ สวนหนงสอภาษาไทยในระดบมธยมศกษาตอนตนทง ๑๖ เรอง พบวาเกณฑทง ๓ ดาน อยในระดบด นอกจากนผลการวเคราะหของผวจยสอดคลองกบความคดเหนของเดกทกเรอง๗

พชรย จาปา ศกษาเรอง “วจนลลาในวรรณกรรมสาหรบเดก“ เมอ พ.ศ. ๒๕๓๙ โดยศกษาวจนลลาทางดานกลวธการใชภาษาในวรรณกรรมสาหรบเดกประเภทบนเทงคดทเปนรอยแกว จานวน ๓๖ เลม ทชนะการประกวดในงานสปดาหหนงสอแหงชาตตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๒ - ๒๕๓๕ ผลการศกษาสรปไดวา วจนลลาในวรรณกรรมสาหรบเดกมกลวธการใชภาษาทเหมาะสมกบวยของเดก คอ ใชคางายสอความหมายตรงตว คาทกอใหเกดภาพและความรสก เชน คากรยาแสดงประสบการณเกยวกบความทกขและความไมพอใจ การเลอกใชคาตางๆทมงใหเกดความสนกสนาน คาพเศษณ คาบอกส เชน สเขยวเปนสทสดใสใหความรสกสดชน คาอทาน เชน แสดงความตนเตน คาเลยนเสยง คาทแสดงความสภาพออนนอม และการเลนคา เชน การซาคา การหลากคา นอกจากนยงพบวามกใชประโยคสน และใชประโยคทมคาบอกความตาง

สวนการศกษากลวธการใชภาษาทมงปลกฝงแนวคดดานคณธรรมพบวา มการสอความหมายเชงคณธรรมโดยใชคาทเกยวของกบศาสนาและความเชอ ใชคาทมความหมายเกยวกบสงทดและมคณคา ดานการใชประโยคมกใชประโยคถาม – ตอบ และประโยคเปรยบเทยบ ดานการใชภาพพจนไดแก บคลาธษฐาน อปมา และใชสญลกษณ๘

วรรณา ชยเลศ ศกษาเรอง“การวเคราะหสารคดสาหรบเดกกอนวยรนทชนะการประกวดหนงสอของคณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาตระหวางป พ.ศ. ๒๕๒๓ - ๒๕๓๘“ เมอ พ.ศ. ๒๕๔๑ โดยศกษาดานเนอเรอง กลวธการนาเสนอ และคณคาทเหมาะสมไดรบรางวล ผลการวจยสรปไดวาหนงสอประเภทสารคดสาหรบเดกกอนวยรนมเนอหาทใหความรเกยวกบวฒนธรรม และการประกอบอาชพเปนสวนใหญการเสนอเรองสวนมากเปนไปตามขนตอน ผเขยน

๗ วรรณ ศรสนทร , “การวเคราะหหนงสอภาษาไทยสาหรบเดก ฉบบชนะการประกวดตงแตป

พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๓“ (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาบรรณรกษศาสตร บณฑตวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๒๗ ).

๘ พชรย จาปา , “วจนลลาในวรรณกรรมสาหรบเดก“ (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาภาษาไทย บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๓๙ ).

๑๑

เสนอเรองโดยใชวธการบรรยาย และอธบายเปนหลก ใชภาพประกอบเสรมความเขาใจเนอหา และเราความสนใจผอาน คณคาทเหมาะสมไดรบรางวลไดแก ดานความรทถกตองมหลกฐานอางอง ดานความบนเทง ดานศลปะการประพนธ ดานการคดเนอเรอง และดานศลธรรมจรรโลงใจ๙

จากการศกษาเอกสารทเกยวของกบหนงสอสาหรบเดก สงผลใหผศกษาเหนวา

หนงสอสาหรบเดกนน ถงแมจะตองใชภาษาในการนาเสนอเรองราวทงาย แตกจะตองมวธการดงดดความสนใจใหเดกอานจนจบ โดยเฉพาะหนงสอสาหรบเดกประเภทสารคดทมเนอหาเชงวชาการ ทมงใหความรเปนหลก ยอมจะทาใหเดกเกดความรสกเบอไดหากใชภาษาทเปนทางการมากเกนไป ดงนนผเขยนจงตองใชกลวธการใชภาษาทนาสนใจ และดงดดใจ เพอใหการนาเสนอขอมลตามความเปนจรงกระทบความรสกผอาน ซงจากการศกษาเอกสารทเกยวของทาใหเหนวาผเขยนจะพยายามเลอกใชคา ประโยค โวหาร รวมทงภาพพจน เพอใหเดกอานอยางสนกสนาน ดงนนผศกษาจงเกดแนวคดวาหนงสอสารคดสาหรบเดกทอายยงนอยนนนาจะมลลาการใชภาษาทดงดดใหเดกสามารถอานไดตงแตตนจนจบ

๙ วรรณา ชยเลศ , “การวเคราะหสารคดสาหรบเดกกอนวยรนทชนะการประกวดหนงสอของ

คณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาตระหวางป พ.ศ. ๒๕๒๓ - ๒๕๓๘“ ( ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร , ๒๕๔๑).

๑๒

บทท ๒

ความรเกยวกบสารคดและหนงสอสาหรบเดก

๑. ความรเกยวกบสารคด

๑.๑ ความหมายของสารคด พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ใหคาจากดความคาวา “สารคด“ ไววา

“เรองทเขยนขนจากเคาความจรง ไมใชจนตนาการ“๑๐

สวนนกวชาการไดกลาวถงความหมายของสารคดไวหลายทาน ดงน ม.ล.บญเหลอ เทพยสวรรณ กลาวถงความหมายของสารคดไววา

งานเขยนทไมมตวละครสมมต สารคดถงแมวาจะเปนงานเขยนทผเขยน เจตนาจะใหความรแกผอาน แตกเพงเลงจะใหความพงพอใจ อนเกดมาจากการ ประกอบรป ประกอบแบบเพงเลงเลอกเฟนการใชถอยคาในภาษาทาใหเกดอารมณ ตามสมควร งานเขยนทเพงเลงเชงความร เพงเลงจะสอน โดยไมคานงถงอารมณ ไมถอเปนสารคด ถอเปนหนงสอความร หรอหนงสอวชาการ ทงนอาจมงานเขยนท ผเขยนเจตนาจะใหความร แตโดยบงเอญ งานเขยนนนทาใหเกด “รส” กระทบ อารมณผอานดวย สงสนทรบางอยาง หรอสงทเกดมาจากความงามของรป หรอ แบบทประกอบขน หนงสอความรกลายเปนศลปกรรมขนมา ดวยเหตทผเขยนเปน ศลปนโดยธรรมชาต หนงสอความรบางเลมนน ขาพเจาอาจถอวาเปนวรรณคด ประเภทสารคดกได๑๑ ม.ล.เสรมแสง พนธมสต ใหความหมายของสารคดไดวา สารคด หมายถง งานเขยนหรอวรรณกรรมทผเขยนมเจตนาทจะเสนอสาระ

๑๐ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕, พมพครงท ๖

(กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศน, ๒๕๓๙ ), ๘๓๑.

๑๑ ม.ล.บญเหลอ เทพยสวรรณ,วเคราะหรสวรรณคดไทย ( กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, ๒๕๑๗ ), ๖ - ๗.

๑๓

ทเปนจรง ตามขอเทจจรง และเหตการณทปรากฏขนจรง เพอใหผอานไดรบความร ความคด ความกระจาง แตในขณะเดยวกนผเขยนกจะตองสรางสรรคผลงานของ ตนอยางมศลปะ มวธการเสนอเรองใหเกด “รส” เสมอนหนงผอานมสวนรวมรใน เรองหรอเหตการณนนๆ จนกอใหเกดความบนเทงใจหรอความประทบใจ๑๒

จากความหมายของสารคดดงกลาวสามารถสรปไดวา สารคดคองานเขยนทมเนอหา

สาระ และมจดมงหมายเพอใหความร ความคด ขอเทจจรงแกผอาน แตในขณะเดยวกนผเขยนกจะตองสรางสรรคผลงานอยางมศลปะ จนทาใหผอานเกดอรรถรสและความเพลดเพลน

๑.๒ จดมงหมายของสารคด การเขยนสารคดเหมอนกบการเขยนรอยแกวชนดอนๆ คอผเขยนตองตงจดมง-

หมายในการเขยน เพอการเขาถงกลมเปาหมายทแตกตางกน ดงนนการเขยนสารคดจงตองเขยนใหมความดงดดใจมากทสด พรอมกบควรพจารณาวาจะใหผอานไดรบอะไรบางหลงจากการอานสารคดเรองนน

จดมงหมายของสารคดมนกวชาการกลาวไวดงน ชลอ รอดลอย๑๓กลาวถงจดมงหมายของสารคดทผเขยนควรพจารณาวา มอย ๔

ประการ คอ

๑. ใหความร ขอเทจจรง และเนอหาสาระแกผอาน ผเขยนจะตองมความรเกยวกบเรองทจะเขยนอยางละเอยดและลกซงพง

คานงอยเสมอวา ในการใหความรแกผอานนน ผใหจะตองมความรอยางกวางขวาง และแมนยา ถาหากผเขยนใหความรทถกตอง และแมนยาแลว ผอานกจะไดรบ ประโยชน และผเขยนกจะไดรบความเชอถอ…

๒. ใหคาแนะนาแกผอานในการนาไปปฏบตไดจรง สารคดบางเรองมการเสนอวธปฏบตเกยวกบเรองใดเรองหนงดวย เมอ

๑๒ ม.ล.เสรมแสง พนธมสต, ”การเขยนสารคด,” ใน เอกสารการสอนชดวชาภาษาไทย ๖

( การเขยนสาหรบคร ) หนวยท ๑๒ ( นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๒๙ ), ๗๔๗.

๑๓ ชลอ รอดลอย, การเขยนสารคด ( กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร , ๒๕๔๔ ), ๑๕ - ๑๖.

๑๔

ผอานมความคดเหนคลอยตามแลว ตองการจะนาวธทอานนนไปปฏบตใหเปน รปธรรมจรงๆ …ผเขยนสารคดจงตองมความรอยางละเอยด และมความชานาญใน การปฏบตเกยวกบเรองทเขยนดวย เพอจะไดคาแนะนาแกผอานโดยถกวธ และถก ขนตอน…

๓. ใหความเพลดเพลนแกผอาน สารคดเปนงานประพนธทมงเนนทเสนอความร เนอหาสาระ และขอ

เทจจรงเปนหลก แตผเขยนจะตองทาใหผอานไดรบความเพลดเพลนดวย วธจะให ความเพลดเพลนแกผอานนนเปนสงสาคญมาก ผเขยนสารคดจะตองมความสามารถ เฉพาะตวดวยประการตาง ๆ เชน การใชสานวนภาษาทชวนใหผอานมความสนก- สนาน หรอใชสานวนภาษาททาใหผอานมความคดเหนคลอยตามตลอดเวลา และ ไดรบความรโดยไมรสกตว…

๔. ใหความจรรโลงใจแกผอาน …เรองทจะสามารถจรรโลงใจของผอานไดนนตองเปนเรองทด เปนเรอง

ทสรางสรรค เมอผอานไดอานแลวกเกดความสบายใจ และพอใจกบสารทได… เสาวนย สกขาบณฑต๑๔

กลาวถงจดมงหมายของสารคดดงน ๑. เพอการใหความร ความรทไดจากการอานสารคดอาจจะเปนความร

เฉพาะสาขาวชา หรอความรทวไป ๒. เพอการใหขอเทจจรง โดยความจรงนนอาจจะไดมาจากประสบการณ

ทผเขยนคนควา รวบรวมมา ประสบดวยตนเองหรอไดรบการบอกเลาโดยมหลกฐาน นาเชอถอ ซงผเขยนนามาเรยบเรยง หรอเลาในรปสารคด

๓. เพอแสดงความคดเหน หรอแนวคด สารคดบางประเภทยงมการแสดง ความคดเหน หรอใหแนวคดทเปนประโยชน เพอสงเสรมใหผอานมความคดท กวางขวางยงขน

๔. เพอใหเกดความเพลดเพลนกลาวคอไมเขยนใหเปนวชาการมากเกนไป คอใหทงสาระความร ขอเทจจรง และความคดเหน ควบคไปกบความเพลดเพลน

๑๔ เสาวนย สกขาบณฑต , การเขยนสาหรบสอการสอสาร, พมพครงท ๒ ( กรงเทพฯ : ศนยการพมพดวงกมล, ๒๕๓๔ ) , ๖๒.

๑๕

ความสนกสนาน

ดงนน จงสรปไดวาจดมงหมายทสาคญของการเขยนสารคด คอ ใหความร ขอเทจจรง และเนอหาสาระแกผอาน นอกจากนยงใหคาแนะนาในการปฏบตทเปนประโยชน ใหความเพลดเพลน และใหความจรรโลงใจแกผอานอกดวย

๑.๓ ประเภทของสารคด ในทางวชาการ นกวชาการหลายทาน อาท ถวลย มาศจรส๑๕ ชลอ รอดลอ๑๖

ทวศกด ญาณประทป๑๗

ไดจาแนกประเภทของสารคด สรปไดดงน ๑. สารคดบคคล เปนเรองราวทเกยวกบชวตทนาสนใจของบคคลทวไปในแงมม

ตางๆ ๒. สารคดโอกาสพเศษ เปนเรองทเขยนตามเทศกาลสาคญตางๆของแตละชาต

ไดแกวนสาคญ เดอนทมความหมายพเศษ วนพเศษ ปพเศษตางๆ เชน วนขนปใหม วนเขาพรรษา วนออกพรรษา วนจกร วนเฉลมพระชนมพรรษา ปรณรงควฒนธรรมไทย ฯลฯ เปนตน

๓. สารคดประวตศาสตร เปนเรองราวทางประวตศาสตรทนามาเขยนขนเพอยาเตอนจตสานกของอนชนรนหลง หรอเพอเนนยาใหเหนความสาคญของเรองราวตางๆใหผคนในชาตไดตระหนกถงความสาคญของเรองราวดงกลาวนน เชน สงครามยทธหตถ การเสยกรงศร-อยธยา การสรางกรงเทพมหานคร เปนตน

๔. สารคดทองเทยว เปนการนาเรองราวทพบเหนจากการทองเทยวมาเขยนถงในแงมมตางๆ ตามแตทรรศนะของแตละคน

๕. สารคดแนะนาวธทา เปนเรองทเกยวกบการแสดงขนตอนการทาสงใดสงหนง เชน การผลตกตาร การทาขนม การตดเยบเสอผา หรออาหารพเศษตางๆ เปนตน

๖. สารคดเดก เปนเรองทเขยนถงเรองราวของเดก อาจจะเปนจตวทยาเดก การเลยงด การใชแรงงานเดก หรอเรองอนๆ ทเกยวของกบเดกโดยตรง

๑๕ ถวลย มาศจรส, สารคดและการเขยนสารคด ( กรงเทพฯ : สานกพมพมตใหม, ๒๕๓๘ ),

๒๔ –๒๗. ๑๖ ชลอ รอดลอย, การเขยนสารคด, ๔๙ - ๕๐.

๑๗ ทวศกด ญาณประทป, การเขยนสารคด( กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามคาแหง, ๒๕๒๕ ), บทนา.

๑๖

๗. สารคดสตร เปนเรองทเขยนถงสตรในแงมมตางๆ ๘. สารคดเกยวกบสตว เปนเรองทเขยนเกยวกบสตวในแงของการใหความรทเปน

สาระ ๙. สารคดความทรงจา เปนเรองราวของความทรงจาในอดตทมความสาคญ

สาหรบสงคมทผเลาไดฟนความทรงจาในอดตทมความสาคญสาหรบสงคมทผเลาไดฟนความหลงใหผเขยนนามาเขยนเผยแพร หรออาจจะเขยนเองจากความทรงจาของตนกได

๑๐. สารคดจดหมายเหต เปนเรองของการบนทกเหตการณสาคญทางประวต-ศาสตร อาจจะเปนทางราชการหรอกงราชการกได

๒. ความรเกยวกบหนงสอสาหรบเดก

๒.๑ ประวตความเปนมาของหนงสอสาหรบเดก หนงสอสาหรบเดกของไทยนนเกดขนมานานแลว แตปรากฏในรปแบบของบท

เหกลอม ปรศนาคาทาย นทาน นยายพนบานและตานานตางๆ ทใชวธการถายทอดดวยการบอกเลาตอกนมา โดยมไดจดบนทกลงเปนลายลกษณอกษร เนองจากการพมพยงไมแพรหลาย ตอมาไดปรากฏหลกฐานวา มหนงสอทแตงขนสาหรบเดกคอ จนดามณ แตงโดยพระโหราธบด ในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช ซงถอวาเปนหนงสอแบบเรยนเลมแรกของไทยทมไวเพอใชสอนอานใหแกกลบตรกลธดา

การผลตหนงสอสาหรบเดกในสมยทการพมพยงไมเจรญ จะเหนวาสวนใหญผลตออกมาเพอใชเปนหนงสอแบบเรยนทงสน แตเปนการคดลอกตอๆ กนมา ไดแก ประถม ก กา ประถมมาลา สบนทกมาร ประถมจนดา เลม ๑ และประถมจนดา เลม ๒ ตอมาเมอมการจดตงโรงพมพในสมยรชกาลท ๓ จงไดนาหนงสอเหลานมาจดพมพ

สมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เรมมการจดการศกษาแบบใหม ไดมแบบเรยนหลวงเกดขน มทงหมด ๖ เลม คอ มลบทบรรพกจ วาหนตนกร อกษรประโยค สงโยคพธาน ไวพจนพจารณ และพศาลการนต จากการเปลยนแปลงทางการศกษาในครงนจงสงผลใหหนงสอสาหรบเดกมพฒนาการอยางรวดเรว ประกอบกบพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตงกรมศกษาธการขน จงไดเกดหนงสอแบบเรยนเรวขน เพอใชสอนในโรงเรยนแทนแบบเรยนหลวง นอกจากนกรมศกษาธการยงไดจดพมพแบบสอนอานขน เพอใชเปนหนงสออานประกอบ ซงตดตอนมาจากวรรณคดทสาคญๆ เชน รามเกยรต สามกก

๑๗

ราชาธราช เปนตน อกทงกรมราชบณฑตยงไดจดพมพหนงสอสาหรบเดก ซงเปนหนงสอแปลขน เชน เรองนายแยคผฆายกษ เรองความลกลบของรปเทานกอนทรย เปนตน

ในยคทหนงสอสาหรบเดกมพฒนาการขนอยางรวดเรวน สงผลใหโรงเรยนตางๆ เขามามบทบาทในการผลตหนงสอสาหรบเดกดวย กลาวคอไดเกดหนงสอพมพสาหรบเดก ทจดทาในโรงเรยนเลมแรก คอ จดหมายเหตแสงอรณ ของโรงเรยนวฒนาวทยาลย จงเปนแนวทางใหกบโรงเรยนอนๆ ทจะผลตหนงสอในโรงเรยน เชน กมารวทยา ของโรงเรยนราชกมาร สวนกหลาบวทยา ของโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย เปนตน

นอกจากเกดหนงสอสาหรบเดกในโรงเรยนแลว ยงมเอกชนใหความสนใจผลตนตยสารสาหรบเดก โดยนตยสารสาหรบเดกเลมแรกทจดทาโดยเอกชน คอ เดกไทย โดยโรงพมพเจรญผล ตอมามหนงสอพมพนกเรยน โดย นายแช เศรษฐบตร หนงสอพมพเดก โดย นายเพยว แตตระกล และดรณเกษม โดย สวสด จฑะรพ

เมอถงสมยเปลยนแปลงการปกครอง ประกอบกบเกดสงครามมหาเอเชยบรพา เปนเหตใหหนงสอสาหรบเดกผลตออกสตลาดนอย แตกยงคงมอยบางโดยมการนานวนยายเรองยาวสาหรบเดกมาลงพมพในนตยสารตางๆ ซงมทงเรองทแตงขนเองและเรองแปล นอกจากนไดมการนานทานไทยประเภทเรองจกร ๆ วงศ ๆ มาเขยนเปนการตนใหคาบรรยายเปนกลอนงายๆ ลงพมพเผยแพรในหนงสอพมพฉบบตางๆ เชน สงขทอง หลวชย

จากขอมลการศกษาดงกลาวขางตน จะเหนไดวาหนงสอสาหรบเดกของไทยไดมการพฒนาคณภาพใหดขนเรอยๆ ผทเกยวของทงทางดานการผลตและจาหนาย ตางเลงเหนถงความสาคญของหนงสอสาหรบเดก จงพรอมใจกนสงเสรมและกระตนใหเดกมนสยรกการอาน เรมจากป พ.ศ. ๒๔๙๕ กรมวชาการไดสงเสรมใหจดทาหนงสอสาหรบเดกโดยจดการประกวดและสงเสรมใหเอกชนแตงหนงสอ เปนผลใหมหนงสออานสาหรบเดกเกดขนเปนจานวนมาก ตอมาในป พ.ศ. ๒๕๑๕ และป พ.ศ. ๒๕๒๒ องคการศกษาวทยา-ศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO) ไดกาหนดใหเปนปหนงสอสากลและปเดกสากลตามลาดบ สงผลใหหนงสอสาหรบเดกไดรบการสงเสรมใหมการจดทาแพรหลาย มการปรบปรงทงดานเนอหาสาระและรปเลม ดงจะเหนไดจากปรมาณการผลตหนงสอสาหรบเดกเพมมากขน อกทงยงมสานกพมพทตงขนใหมซงมงผลตและจาหนายเฉพาะหนงสอสาหรบเดก เชน สานกพมพชมรมเดก สานกพมพแพรวเพอนเดก สานกพมพตนออ เปนตน นอกจากนสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาหลายแหงกไดเปดสอนวชาเกยวกบวรรณกรรมสาหรบเดกกนอยางกวางขวาง พรอมทงไดสนบสนนใหนสต นกศกษาคนควา และวจยเกยวกบหนงสอสาหรบเดกในประเทศไทย ทงในดานรปเลม ภาพประกอบ

๑๘

เนอหา และความสนใจของเดกตอหนงสอประเภทตางๆ ทาใหหนงสอสาหรบเดกไดรบการพฒนาทงทางดานปรมาณและคณภาพ อยในเกณฑทนาพอใจจนถงปจจบน

๒.๒ ประเภทของหนงสอสาหรบเดก หนงสอสาหรบเดกในปจจบน มการแบงประเภทตางๆ ตามเกณฑทชดเจนขน

เกณฑทวไปทใชในการแบงประเภทหนงสอสาหรบเดกมดงน ๒.๒.๑ หนงสอสาหรบเดกทแบงตามเกณฑอาย แบงได ๕ ระดบ ๑. อาย ๐ - ๓ ป ๒. อาย ๓ - ๖ ป ๓. อาย ๖ - ๑๑ ป ๔. อาย ๑๑ - ๑๔ ป ๕. อาย ๑๔ - ๑๘ ป ๒.๒.๒ หนงสอสาหรบเดกทแบงตามเกณฑระดบการศกษา แบงได ๓ ระดบ ๑. ระดบวยเรมหดอาน ๒. ระดบวยประถมศกษา ๓. ระดบวยมธยมศกษา ๒.๒.๓ หนงสอสาหรบเดกทแบงตามวตถประสงคการแตง แบงได ๒ ประเภท ๑. บนเทงคด ๒. สารคด ๒.๒.๔ หนงสอสาหรบเดกทแบงตามรปแบบการประพนธ แบงได ๒ ประเภท ๑. รอยแกว ๒. รอยกรอง

นอกจากเกณฑดงกลาวแลว ยงมเกณฑการแบงประเภทของหนงสอซงใชตดสนในการประกวดหนงสอดเดนของคณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาต มดวยกน ๙ กลม ดงน

๑. หนงสอสารคดทกประเภท ( ทมใชตาราหรอหนงสอเรยน หรอหนงสอทมวตถประสงคโดยเฉพาะจะใหเปนตาราหรอหนงสอเรยน )

๒. หนงสอนวนยาย ๓. หนงสอกวนพนธ ๔. หนงสอรวมเรองสน

๑๙

๕. หนงสอสาหรบเดกเรมหดอาน ( อาย ๓ - ๕ ป ) ๖. หนงสอสาหรบเดกเลก ( อาย ๖ - ๑๑ ป ) ม ๒ ประเภท ๖.๑ หนงสอบนเทงคด ๖.๒ หนงสอสารคด ๗. หนงสอสาหรบเดกกอนวยรน ( อาย ๑๒ - ๑๔ ป ) ม ๓ ประเภท ๗.๑ หนงสอบนเทงคด ๗.๒ หนงสอสารคด ๗.๓ หนงสอคาประพนธ ๘. หนงสอการตน ๙. หนงสอสวยงาม ม ๒ ประเภท ๙.๑ หนงสอสวยงามประเภททวไป ๙.๒ หนงสอสวยงามสาหรบเดก

๒.๓ ลกษณะทดของหนงสอสาหรบเดก ลกษณะทดของหนงสอสาหรบเดก นอกจากจะเนนประโยชนและคณคาทเดกพง

จะไดรบแลว องคประกอบสาคญทางดานเนอเรอง วธการเขยน สานวนภาษา ภาพประกอบ และรปเลม กเปนสวนหนงทใชในการตดสนและประเมนลกษณะทดของหนงสอสาหรบเดกไดเชนกน จากการศกษาของผรหลายทานในวงการหนงสอสาหรบเดกอาท จนตนา ใบกาซย ๑๘ ณรงค ทองปาน๑๙ สามารถสรปลกษณะทดของหนงสอสาหรบเดก ดงน

๑. เนอเรอง ตรงกบความสนใจและเหมาะสมกบวยของเดก มสาระ สนกสนาน ตนเตน นาสนใจ ใหความร ความเพลดเพลน สงเสรมจนตนาการ สอดแทรกคณธรรม เคาโครงเรองไมซบซอน มแนวคดหรอแกนของเรองทเดนชด เดกสามารถเขาใจไดงาย ๒. วธการเขยน อาจจะใชแบบเลาเรอง หรอใหตวละครสนทนากน แตตองเปนบทสนทนาสนๆ อาจมการพรรณนาสลบบาง แตดาเนนเรองกระชบ ไมเยนเยอ

๑๘ จนตนา ใบกาซย, เทคนคการเขยนหนงสอสาหรบเดก , ๑๐–๑๙.

๑๙ ณรงค ทองปาน , การสรางหนงสอสาหรบเดก ( กรงเทพฯ : กรมการฝกหดคร , ๒๕๒๖ ), ๖๑–๖๓.

๒๐

๓. สานวนภาษา เปนภาษางายๆ ตรงไปตรงมา เดกสามารถทาความเขาใจได ระดบภาษาเหมาะสมกบวยและชนเรยนของเดก และเรยบเรยงไดเหมาะสม การสะกดการนตถกตองตามหลกภาษา

๔. ภาพประกอบ นบเปนหวใจสาคญของหนงสอสาหรบเดก เพราะภาพจะชวยเลาอธบายเรองราวตางๆ ภายในเลมใหเดกเขาใจไดงายขน ดงนนภาพประกอบทดจงตองเปนภาพทมความรสก มชวต มความเคลอนไหวสอดคลองกบเนอเรอง และอธบายเรองได สของภาพควรเนนความสดใสสวยงาม เพอชวยเราความสนใจของเดก

๕. รปเลม มรปลกษณะภายนอกทนาจงใจ ขนาดรปเลมกะทดรดเหมาะมอเดก กระดาษมคณภาพด ใชตวหนงสอขนาดใหญเหมาะกบวยของเดก การพมพชดเจน ขอความในแตละบรรทดไมยาวเกนไป การเยบเลมตองแขงแรง และควรเปนปกแขงเพอจะไดทนทานตอการหยบถอของเดก

๒.๔ คณคาของหนงสอสาหรบเดก

จนตนา ใบกาซย๒๐ กลาววาหนงสอสาหรบเดกจดทาขนโดยมงหวงใหเดกอานดวยตนเอง ในขณะทอานเดกกจะไดรบประโยชนและคณคาควบคไปดวย ดงตอไปน

๑. ชวยใหเดกไดรบความบนเทง สนกสนานเพลดเพลน สนองความตองการของวยเดก

๒. ชวยสรางความคดคานง และความคดสรางสรรคของเดก ๓. ชวยพฒนาการเรยนรดานภาษาใหเจรญงอกงาม เดกยงอานมากยงมความ

แตกฉานในดานภาษา โดยเฉพาะในเรองคา ประโยค และขอความเปนอยางมาก ๔. ชวยปลกฝงคณธรรม เจตคต และแบบอยาง อนนาพงปรารถนาใหบงเกดแก

เดก คณธรรมทแทรกแอบแฝงอยในเนอหา เรองราวทสนกสนาน มสวนปลกฝงสรางเสรมนสยทดใหบงเกดแกเดกผอาน

๕. ชวยใหเดกรจกเลอกอานหนงสอ อานหนงสอเปน อานหนงสอเกง และเกดนสยรกการอาน รวมทงดารงนสยรกการอานใหอยตลอดชวต ซงอานวนประโยชนตอเดกมาก ในแงทรจกใชการอานเปนเครองมอแสวงหาความร

๒๐ จนตนา ใบกาซย, เทคนคการเขยนหนงสอสาหรบเดก, ๘ - ๙.

๒๑

๖. ชวยทดแทนความรสกของเดกทขาดหายไป เชน ขาดความรก ความวาเหว มปมดอย หนงสอทมเนอหาเกยวกบเรองเหลาน จะชวยปลอบประโลมจตใจของเดกและเปนเพอนกบเดกได

๗. ชวยใหเดกอานหนงสอทมเนอหาสาระเหมาะสมกบวย เปนการปองกนไมใหเดกหนไปอาน และสนใจเรองของผใหญเรวกวาวย อนจะเปนสงชกนาใหเดกประพฤตตนในสงทไมสมควร

๒.๓ ลกษณะของหนงสอสารคดสาหรบเดก

วนย รอดจาย๒๑ ไดกลาวถงลกษณะของหนงสอสารคดสาหรบเดกวาตองเปนหนงสอทใหเนอหาวชาและความรแกผอาน โดยไมไดเนนรสชาตในการอานหรอความสนกสนานเพลดเพลนโดยเฉพาะ ดงนนหนงสอสารคดสาหรบเดกจงมลกษณะเฉพาะของตนทแตกตางออกไป คอ

๑. เปนงานเขยนทมงแสดงขอมล เนอหาสาระ ความรแกผอานโดยตรง ทาใหรปแบบของการเขยนเปนไปในลกษณะวชาการ มชอบท มการลาดบขนของเนอหาเพอความเขาใจทงายและถกตอง ไมมตวละครเดนเรอง หากมแตการบรรยายถงขนตอนการทางานและววฒนาการของเรองราวอยางละเอยด สารคดไมมจดสะเทอนใจ แตกมแกนของเรองหรอความคดรวบยอดวาจะบอกเลาอะไรใหแกคนอาน ประการสาคญทสดจะตองมแหลงขอมล ทมาของเนอหา สาระและเรองราวทสามารถตรวจสอบ พสจนได ถาเปนงานทคดลอกมาจากหนงสอฉบบอนกตองมบรรณานกรมไวทายเลม

๒. ภาษาทใชในหนงสอสารคดสาหรบเดก เปนภาษาเฉพาะมรปแบบและลลาในตวเอง ไมสามารถเลอกหยบอยางมอสระเหมอนงานบนเทงคดได สวนใหญนยมทากนในลกษณะดงน ภาษาทใชในหนงสอสารคดสาหรบเดก ควรใชภาษาทถกตองตามหลกการใชภาษา และตวสะกดการนต หลกเลยงการใชคาศพททยากเกนกวาระดบความรของผอาน ใชสานวนเรยบงาย สอความหมายตรง เหมาะสมกบเนอเรอง การบรรยายเหตการณ หรอเรองราวตองใหภาพทชดเจน บอกเลาเนอหาและใจความสาคญอยางกระชบไมเยนเยอ

๒๑วนย รอดจาย, การเขยนและจดทาหนงสอสาหรบเดกและเยาวชน ( กรงเทพฯ : ตะเกยง, ๒๕๓๔ ), ๑๗–๑๘.

๒๒

๓. ดานการนาเสนอเนอเรอง การเขยนสารคดสาหรบเดก นยมเขยนเปนความเรยง เนองจากเปนแนวการเขยนทเปนลกษณะการเรยบเรยงขอความขนเปนเรองราว โดยใชภาษาทใชในชวตประจาวนทวไปเพอแสดงความรสก ความตองการและความคดใหผอนทราบ ในการเขยนเรยงความนน มโวหารหรอวธเรยบเรยงทนยมใชไดดงน

๑. การบรรยาย ๒. การพรรณนา ๓. การอธบาย ๔. การอภปราย ๕. การเปรยบเทยบ ๖. การถาม – ตอบ ๗. การวเคราะห ๘. การใหขอมลทเปนขอเทจจรง ๙. เรองเลา ๑๐. จดหมายหรอบนทกเหตการณ ๑๑. สาระบนเทง

๔. ดานการจดรปเลม การจดรปเลมหนงสอโดยทวไป แบงออกเปน ๓ สวน คอ สวนหนา สวนเนอหา และสวนทาย

๑. สวนหนา ประกอบดวย ปกหนา ปกหลง สนปก หนาปกในชอเรอง หนาลขสทธ หนาคานยม หนาคานา และหนาสารบญ

๒. สวนเนอหา ประกอบดวย บทนา และเนอเรอง ๓. สวนทาย ประกอบดวย หนาบรรณานกรม ภาคผนวก และหนา

กจกรรมอนๆ

๕. ดานรปเลม การกาหนดรปเลมและขนาดหนงสอ พจารณาจากขนาด จานวนหนา ปก และภาพประกอบ

๒๓

๒.๔ คณคาของหนงสอสารคดสาหรบเดก คณคาของหนงสอสารคดสาหรบเดก มนกวชาการผทอยในแวดวงหนงสอสาหรบ

เดกหลายทาน ไดกลาวถงไว ซงสรปไดดงน ๑. เดกไดรบความร ประโยชน หรอขอคดทจะนาไปใชในชวตประจาวน ๒. เดกไดรบความสนกสนานเพลดเพลน ๓. สงเสรมใหเดกมความคดทกวางขวางยงขน ๔. เปนแหลงคนควา สบคนเรองตางๆทสาคญของมนษย ๕. ตอบสนองความอยากร ความสนใจของเดก

๒๔

บทท ๓

วเคราะหประเภทและองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดก

ในบทนจะแบงหวขอในการศกษาเปน ๒ หวขอ ไดแก ประเภทของหนงสอสารคด

สาหรบเดก และองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดกซงจะจาแนกเปน ๓ สวน คอ สวนนาเรอง สวนเนอเรอง และ สวนสรปเรอง ดงมรายละเอยดตอไปน ๑. ประเภทของหนงสอสารคดสาหรบเดก

หนงสอสารคดสาหรบเดกทนามาศกษานนสามารถแบงไดทงหมด ๖ ประเภท ดงน ๑.๑ สารคดประเภทสตว สารคดประเภทสตวเปนประเภททพบมากทสดในหนงสอ

สารคดสาหรบเดก เนองจากเปนเรองเกยวกบธรรมชาตและเปนสงมชวตทใกลตวเดกมากทสด จากการศกษาพบวามดวยกน ๒๒ เรอง ไดแก

กฬาโอลมปกสตว นกยง สตวใตทะเล นกเงอกไทย สตวเลกๆทมพษ ตวไหมของกะพอ คางคาวกตตไทย นกขนทองไทย ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม แมวเอยแมวเหมยว ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร กระเตนนอยหลงรง กวางสามเขาและกวางหาเขา แมวไทย นกแตวแรวทองดา หงหอยเพชรประดบไพร ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก แมงมม พรานกลางอากาศ แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร

ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยวผนาสงสาร สตวเศรษฐกจพนบานของไทย

โดยมเนอหาเกยวกบเรองดงตอไปน ๑.๑.๑ รปรางลกษณะ

ผเขยนกลาวถงขนาด ลกษณะรปราง ส ของสตว ดงตวอยางตอไปน

๒๕

“ นนไงละ ปรอดจกเคราแดง หรอพชหลวทเธอเรยกนนละ” นกแพรด กระซบบอก…พนหลงปกเปนสเหลองเทาหมนๆ สวนทองตงแตคอลงมาเปนสขาวมแตมสแดงตรงโคนหาง ตรงหวมจกเปนหงอนสดาตดกบสแดงและสขาวขางคอ ดงามนก

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๑๖ ) กะทางหรอจกกมนา เปนสตวปาคมครองประเภทท ๑ ในวงศซาลาแมน

เดอรชนดเดยวทพบในประเทศไทย ซงจดเปนสตวครงนาครงบก มขนาดลาตวเมอโตเตมทยาวประมาณ ๑๓–๑๕ เซนตเมตร มสลาตวเปนสนาตาลคลา แตมสสมเหลองบนสวนปากและปมบนแผนหลง และหางสสมดานใตทองมสออกสสมจนถงสนาตาลเหลอง

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๑ )

แตนหมาบา เปนชนดตวเบยน ขนาดลาตวเลก ยาวประมาณ ๘ มลลเมตร สดาเปนมน หนวดสน ปกบางคลมลาตว…

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๑๑ )

หอยขมเปนหอยฝาเดยว เปลอกมลกษณะเปนรปกรวย ขดเปนเกลยวเวยนขวาขนไปหายอดแหลม สของเปลอกมสเขยวปนนาตาล หรออาจจะมสเขมจนเกอบดา…

(สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๕ )

๑.๑.๒ อาหาร ผเขยนกลาวถงอาหารทสตวกนเพอยงชพ ดงตวอยางตอไปน อาหารทมนชอบ มทงพชและสตว เชน กลวยสก เมลดพช มะละกอ ผก

ตางๆ ยอดไมออนๆ ขาวเปลอก และกงเลกๆ ( นกยง ๒๕๒๙ : ๔)

๒๖

แมงกะพรน กนสตวทะเลเลกๆจาพวก กง ปลา เปนอาหาร… ( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๑๓) …กะพอชวยพอเกบใบหมอนจากสวน วนละหลายกระบง เพอใหแม

นาไปเลยงตวไหมเลกๆทยงเปนตวหนอนอยเรยกกนวา ตวหมอน ( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๒)

…อาหารของนกแตวแรวทองดาและลกนก ไดแก ไสเดอน ตวออนแมลง

หอยทาก กบ และแมลงอนๆ เปนตน ( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๔ : ๑๓ )

๑.๑.๓ แหลงทอยอาศย ผเขยนกลาวถงลกษณะทอยของสตววามลกษณะอยางไร ใชวสดอะไร

ทาทอย หรอมกอาศยอยทใด หรอพบบรเวณใด ดงตวอยางตอไปน …บานของแมนกเขาใหญมทนอนจรงๆ แตเปนทนอนปดวยหญาแหงๆ

สามสชนเทานน ชางไมรบกนเลยกบตวบานททาดวยกงไมเลกๆวางขดกนไปขดกนมา…

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๘ )

ปลากระโหชอบอาศยอยตามวงนาลกในแมนา โดยเฉพาะทมกองหนใตนา ในแมนาเจาพระยา พบในบรเวณจงหวดสงหบร ชยนาท และอยธยา ในแมนาแมกลองพบทสพรรณบร และราชบร

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๕)

หอยขมอาศยอยในนาจด ตามแหลงนาธรรมชาตทวๆไป เชน สระ ค บอ คลอง หนอง บง นาขาว ทมระดบนาตงแต ๑๐ เซนตเมตร ถง ๒ เมตร พนแหลงนาเปนดนทราย หรอโคลนตม…

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๕ )

๒๗

๑.๑.๔ ลกษณะเฉพาะตว ผเขยนกลาวถงลกษณะเฉพาะของสตววามลลาทาทางอยางไร หรอม

อะไรทเดนกวาสตวชนดอน เชน ความเรว ทาทางการบน เปนตน ดงตวอยางตอไปน นกยงมความสามารถพเศษอยางหนง คอ สามารถคลหางของตนเองให

กางออกเตมทคลายพด เราเรยกวา นกยงราแพน ( นกยง ๒๕๒๙ : ๙)

นกขนทองไทย พนธอสาน เปนพนธทมชอเสยงทสด ททวโลกรจกด

จดเปนนกทพดเกงทสด และเปนนกทเลยนแบบเสยงไดเหมอนมากกวานกทพดไดทกชนด นอกจากชางพดแลวยงชางจาอกดวย สามารถพดไดประโยคยาวๆ สามารถเลยนเสยงหวเราะของคน ทาเสยงสนขเหา ผวปากเปนเพลงกได…

( นกขนทองไทย ๒๕๓๑ : ๓) กระเตนนอยหนไปมองกเหนนกสดาทองขาวตวเลกๆ กาลงกระโดดโลด

เตนอยางราเรงบนกงไผขางทาง ประเดยวหนงกบนโฉบลงไปจบแมลงทพนดน แลวกขนมาเกาะทกงไผอกครง ทาโฉบบนฉวดเฉวยนราวกบนกเตนรา แลวกแพนหางหมนตวปบปบ… ”… เฮอ เอาละ เอาละ ฉนชอแพรด…”

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๑๑ - ๑๒)

แมวมการทรงตวดเยยมเพราะโครงสรางกระดกสนหลง ขอเทา ขา นว-เทา จะเชอมตอกนและโคงงอได แมวเคลอนไหวตวโดยทงนาหนกทงหมดไวทองฝาเทา ทาใหการทรงตวเกดความสมดล ศรษะหมนพลกไปทางดานหลงไดด ขาหลงแขงแกรง ทาใหแมวกระโดดไดเปนเยยมเมอเทยบกบบรรดาสตวสเทาอนๆ…

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑๘ )

๑.๑.๕ ลกษณะนสย ผเขยนกลาวถงลกษณะนสยตามธรรมชาตของสตว ดงตวอยางตอไปน

๒๘

นกยงเปนนกทรกสวยรกงาม ไมชอบความสกปรกและชนแฉะ…นกยงชอบนอนบนทสง… และชอบอยรวมกนเปนฝงเชนเดยวกบฝงไก นกยงไมมนสยดราย เลยงเชองงาย…

( นกยง ๒๕๒๙ : ๒-๓ ) ถงแมวาแมวทงหลายอยางเหมยวนจะฝกหดได แตเรากยงมนสยสวนตว

ทพเศษตางจากสตวเลยงชนดอนๆอยอยางหนง นนกคอ พวกเราเปนสตวเลยงทรกอสระเสรเปนทสด ชอบออกไปเทยวนอกบาน อยไมคอยตดบานกนหรอกคะ

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑๖)

๑.๑.๖ ศตร ผเขยนกลาวถงศตร หรอสตวอนทตองระมดระวง เนองจากกอใหเกด

อนตรายได ดงตวอยางตอไปน ศตรรองลงมากคอ พวกหมขอ หมาไม พญากระรอก ซงมกแอบเขามา

ทรงเมอพอนกไมอย เพอขโมยลกและกดแมนก แตถาพอนกอยกจะเกดการตอสกน

( นกเงอกไทย ๒๕๓๐ : ๙) …ศตรสาคญของตกแตนตาขาว คอ มด มดจะสงแมวมองมาคอยดอมด

รงของตกแตนตาขาวเสมอ… นอกจากนนกมเจาจงจกหรอไมกกงกาคอยรงควานอก…

( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๒๕,๒๗) …ควรระมดระวงคางคก จงจก ตกแก กงกา จะมาทาอนตรายผง

(สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๗)

๑.๑.๗ พนธ ผเขยนกลาวถงพนธตางๆ ของสตว ดงตวอยางตอไปน

๒๙

นกยงมหลายชนด เชน นกยงเขยว พบมากในปาแถบพมา…นกยงธรรมดา … นกยงขาวซงมขนสวยงามไปอกแบบหนง

( นกยง ๒๕๒๙ : ๗-๘)

…คณของเหมยวเลยงแมวไวแยะแตกเปนแมวไทยทงหมดนะคะ เหมยวจะเลาใหฟงทละพนธ ดไหมคะ นคะ แมวพนธวเชยรมาศ…

นเปนเพอนของเหมยวอกพนธหนงคะ…ทเรยกวา ขาวมณ หรอ ขาวปลอด…

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๔,๖)

…พนธกบทนยมเลยงในปจจบนคอ กบนา เปนกบขนาดกลาง…กบจาน เปนกบขนาดใหญ…กบบลฟรอกมถนกาเนดอยในแอฟรกา...

(สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๓๕๓๗ : ๓)

๑.๑.๘ วงจรชวต ผเขยนกลาวถงการหาค ฤดผสมพนธ การผสมพนธ ระยะเวลาในการ

ตงครรภ การออกลก ดงตวอยางตอไปน เมอถงเวลาหาค ตวผจะกรดรองเสยงแหลมยาว เรยกหาตวเมยประมาณ

๒ วน เพอใหตวเมยสนใจ เมอตวเมยเดนเขามาใกล ตวผจะเรมราแพนเตนไปมาชาๆขางๆตวเมย… เมอถงเวลาวางไข แมนกยงจะออกไขไปเรอยๆ โดยเอาทางแหลมลง และเอาทางปานขน จะวางไขเรยงชดกน ไมซอนทบกน…ตวเมยจะฟกไขนานประมาณ ๒๘ วน …

( นกยง ๒๕๒๙ : ๑๐–๑๒)

…จระเขจะโตเตมทเมอมอาย ๑๐–๑๒ ป ฤดผสมพนธจะเรมในเดอนธนวาคมจนถงเดอนมนาคม และจระเขตวเมยจะวางไขในชวงเมษายนและเดอนพฤษภาคม วางไขครงละ ๑๐–๔๐ ฟอง ไขจะฟกออกมาเปนตวในเวลา ๖๗–๖๘ วน

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๒๐)

๓๐

หลงจากผเสอวางไขได ๑๐ วน ไขจะฟกออกมาเปนตวหนอน เรยกกนวา “ หนอนไหม” หนอนไหมกนใบหมอนเปนอาหาร และเจรญเตบโตไดรวดเรว ดวยการลอกคราบเปนระยะๆ

เมอเตบโตเตมท หนอนไหมจะหยดลอกคราบ หยดกนอาหาร แลวพนของเหลวออกมาพนซอนกนเปนชนๆ หมตวไว เรยกกนวา ”รงไหม” หนอนไหมทอยในรงไหม จะเจรญเตบโตเปนดกแด เมอโตเตมทกจะเจาะออกจากรง และเจรญเปนผเสอ …

(สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๘-๙)

๑.๑.๙ วธการหาอาหาร ผเขยนกลาวถงวธการหาอาหาร หรอ การลาเหยอของสตว ดงตวอยาง

ตอไปน แมงกระพรนกนสตวทะเลเลกๆจาพวกกง ปลา เปนอาหาร โดยวธใช

หนวดแตะสตวทวายนาเขามาใกลๆ แลวปลอยพษทาใหสตวออนกาลง แลวจงกนอาหาร

( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๑๓)

การหาอาหารของนกแตวแรวทองดา…พฤตกรรมในการหานน จะกระโดดอยางคลองแคลวไปตามพนดน แลวหยดใชปากจก หรอพลกใบไมเพอหาอาหาร หรอใชปากขดหาไสเดอน เมอไดอาหารแลวกจะกลนกน… ( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๔ : ๑๒ )

นอกจากเนอหาดงกลาวขางตน ซงเปนเรองเกยวกบชวตสตวตามธรรมชาตแลวผศกษายงพบวาหนงสอทกลาวถงสตวทเลยงไวเพอการคา และเลยงไวดเลน มเนอหาเพมจากเนอหาขางตน ดงตอไปน

๑. วธเลยง สารคดประเภทสตวทเลยงไวเพอการคาจะกลาวถงวธการเลยงวามวธ

เลยง การดแล สถานทเลยงอยางไร และปญหาทพบในขณะเลยง ดงตวอยางตอไปน แมพดพลางใชมอชอนตวหมอนทหวจด… แลวนามาวางลงบนใบหมอน

ทแมปเรยงไวแลวอยางเบามอ เกลยเบาๆใหตวหมอนกระจายไปทวกระดง

๓๑

จากนนใชใบหมอนเรยงทบลงไปอกชนหนง ใชผาขาวผนเดมหอรอบกระดง มดใหตง ขอดเปนปมไวดานลาง…ยกขนวางบนชนทมกระดงลกษณะเดยวกนเรยงเปนตบ

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๕)

…แมวจะเรยนรไดดในขณะทยงเปนลกแมวเลกๆอย สงทควรฝกใหแมว กคอ ใหรจกชอตวเอง เวลาเรยกจะไดเดนเขามาหา และเรองสาคญคอฝกหดใหรจกขบถายใหเปนทเปนทาง

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑๔)

สวนปญหาในการเลยงกบคอ การกนกนเองในระยะทเปนลกออด เปนแผลทปาก เพราะกบกระโดดชนขอบบอ ผนงบอ ปลายนวสก เพราะพนบอหยาบและสาก ไขมนหรอลาไสทะลเพราะกระโดดลงกระแทกกบพนบอ ซงปญหาเหลานแกไขได เชน สรางบอใหมรองนารอบบอ ขดพนบอใหเรยบ เปนตน

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๔)

ผเลยงผงโพรง จะตองเตรยมอปกรณการเลยง และกะสถานททจะเลยงใหเหมาะสม ซงอปกรณในการเลยงผงทสาคญคอ หบเลยงผง คอนหรอกรอบรวง แผนรงเทยม…ในหบเลยงผงมแผนรงเทยมประมาณ ๙–๑๑ รวง

จากนนใหจบผงโพรงจากธรรมชาตมาเลยง…ควรเลอกรวงผงทมหลอดรวงตวออนระยะดกแดมากๆ แลวนามาผกตดกบคอนหรอกรอบรวง…แลวปดฝาหบไว ๑ คน รงเชาใหเปดปากรง เพอใหผงออกไปหาอาหาร…

ขณะเลยงตองหมนตรวจตราสภาพภายในรงเสมอ ถาขาดนาหวานใหใชนาเชอม หรอนาหวาน ถาประชากรผงมากใหเสรมแผนรงเทยม…

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๖-๗)

๒. ประโยชนทไดรบ

๓๒

สารคดประเภทสตวทเลยงไวเพอการคาจะกลาวถงประโยชนทไดรบจากสตว คอ ใชเปนอาหาร เครองประดบ เครองใช หรอผลตภณฑทไดจากสตว ดงตวอยางตอไปน

“หนอยายงดกวา คอยกนดกแดกพอแลว” ยายหาม ฝกไหมทถกตม และดงเสนใยออกหมดแลว จะเหลอเพยงตวดกแดแสน

อรอย อดมดวยโปรตน… ( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๘)

คนเรานาครงมาใชประโยชนตงแตสมยโบราณ เชน ชาวจนใชสแดงจาก

ตวคร งยอมผาไหม หนงฟอก ผาขนสตว และใชทาสแตงอาหาร หรอเครองสาอางเสรมสวย ชาวอนเดยใชเปนสมนไพรรกษาโรคโลหตจาง

ในปจจบน เราใชครงทานามนชกเงา (เชลแลก) ทาพนไมและเครองเรอน เพอใหไมเปนเงางาม ใชทาเปนแกนภายในเครองเงน เครองทอง ทใชเปนเครองประดบ หรอเครองใชไมสอยตางๆ เชน ดามมด…

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๑–๑๒)

สรปไดวาเนอหาของสารคดประเภทสตวจะกลาวถง รปรางลกษณะ อาหาร แหลงทอยอาศย ลกษณะเฉพาะตว ลกษณะนสย ศตร พนธ วงจรชวต วธการหาอาหาร นอกจากนหนงสอทกลาวถงสตวทเลยงไวเพอการคายงมเนอหาเกยวกบวธเลยง และประโยชนทไดรบ

๑.๒ สารคดประเภทพช สารคดประเภทพชมทงพชทปลกไวเพอการคา ปลกไวบรโภค และพชทเปนพษ จากการศกษาพบวาม ๓ เรอง ไดแก สมสกลกไม สวนมะมวงจากดวงดาว และพชทเปนพษ โดยมเนอหาเกยวกบเรองตอไปน

๑.๒.๑ รปรางลกษณะ ผเขยนกลาวถง ลกษณะ รปราง ส ขนาดตนของพช ดงตวอยางตอไปน ลาโพงขนอยตามสวน ดอกเปนรปเหมอนกบลาโพง ใบและผลคลายกบ

มะเขอ แตผลเปนหนามขรขระ ในผลมเมลดเลกๆมากมาย… ( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๑๘)

๓๓

ทองดา มะมวงกนสก ผลเมอแกจดจะมผวเขยวออกดา แตเนอในเหลองประดจทอง ผลใหญ เนอหนา เมดแบน

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๒๙) …สมบางมดผลคอนขางกลมแปนเลกนอย ผวสเขยวอมเหลองถงเหลอง

เขม ผวเรยบ สผวสมาเสมอ เปลอกบางลอน ปอกงาย กลบแยกออกจากกนงาย ฉานา เนอผลสสม…

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๒๘)

๑.๒.๒ สภาพดน หรอพนท ผเขยนกลาวถงสภาพดนหรอพนททเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช

ทงพชทขนเองตามธรรมชาต และพชทปลกเอง ดงตวอยางตอไปน ตนเปดนา เปนตนไมใหญ ชอบอยตามทชน เชน ตามขางลาหวย ลาธาร

หรอตามทองรองในสวนผลไม … ( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๑๗ )

“กนแหละทพออยากแนะนาใหลกไปเสนอคณครใหปลกมะมวง… มนยง

เปนพชทปลกงาย ขนไดกบดนทกสภาพ โดยเฉพาะทแหงแลง…” ( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๗)

…องนสามารถขนไดดในสภาพดนทวๆไป ดนทเหมาะสาหรบปลกองนใหไดผลด คอ ดนเหนยวทมอาหารพชอยมาก…

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๓๑)

๑.๒.๓ รสชาต ผเขยนกลาวถงรสชาตของพชวามรสชาตเปนอยางไร โดยเฉพาะพชทผล

สามารถรบประทานได คอ ผลไม ดงตวอยางตอไปน “หนกเหนมแตมะมวงเยอะแยะไปหมดเลยนคะ แตละตนกมลกษณะของ

ผลตางๆกนไป อยางตนทหนชอบทานผลดบมนๆ ของมนนะกมผลเรยวๆยาวๆ อยางตนโนนมผลปอมๆ สกแลวสสวยเชยว รสกหวานฉาดวย…”

๓๔

(สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๗) …มะเฟองมรสเปรยว เปรยวอมหวานจนถงรสหวานสนท

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๑๗)

๑.๒.๔ อนตรายจากพษทไดรบ หรอ สวนทมพษ ผเขยนกลาวถงสวนตางๆของพชแตละชนดวามพษอยทสวนใด และโทษ

ของพษทอยในพช ดงตวอยางตอไปน ตนรกมยางเปนพษ ยางอยทลาตน ตามกงกานและใบ ยางถกผวหนง

ทาใหคน ( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๑๐ )

…พษของอตพดอยทหว ถากนสดๆจะทาใหคนคออยางแรง นานหลายชวโมง แตไมถงตาย

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๒๑)

…เมลดของเงาะมพษ แมวาจะควจนสกแลวกไมควรรบประทาน เพราะจะทาใหมอาการปวดทอง เวยนศรษะ มไข คลนไส อาเจยน

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๖)

๑.๒.๕ สภาพภมอากาศ แหลงทเพาะปลก ผเขยนกลาวถงสภาพภมอากาศทเหมาะสม ซงสงผลใหพชเจรญเตบโต

ไดด และแหลงหรอทองททเหมาะแกการเพาะปลก ดงตวอยางตอไปน …ตาแยงอกงามมากในฤดฝน และจะแหงตายไปในฤดรอน…

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๘ ) ลาไยเปนไมผลยนตนขนาดกลาง สามารถปลกไดตลอดท งป

เจรญเตบโตไดดในเมองรอน แตจะปลกไดดในเขตกงรอนกงหนาว…จงหวดท

๓๕

ปลกมาก คอ เชยงใหม รองลงมาคอ ลาพน เชยงราย ลาปาง… และบางจงหวดในภาคกลาง ภาคตะวนออก และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๒๕ ) ๑.๒.๖ พนธ

ผเขยนกลาวถงพชแตละชนดวามกพนธ พนธใดทนยมปลก หรอ รบประทาน ดงตวอยางตอไปน

“ แตหากจะแบงตามการรบประทานแลวจะไดสองชนด คอ ชนดทานผลดบมหลายพนธ เชน มะมวงแรด มะมวงพมเสนมน เขยวเสวย หนองแซง… สวนอกชนดหนงเปนชนดทานผลสก เชน มะมวงอกรอง มะมวงนาดอกไม มะมวงทองดา หนงกลางวน เปนตน“

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๘)

ฝรงมหลายพนธ แบงตามลกษณะของผล คอ ลกษณะผลกลม ไดแก กลมสาล กลมทลเกลา กลมอมพร ขาวเสวย บางกอกแอปเปล เยนสอง เปนตน ลกษณะผลยาว ไดแก ยาวเศวต ขาวบญสม เปนตน…

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๑๒)

๑.๒.๗ ประโยชนทไดรบ ผเขยนกลาวถงประโยชนทไดรบจากพชวาสวนตางๆของพชมประโยชน

ในทางใดบาง ไดแก ๑. ประโยชนตอรางกาย พชสามารถชวยรกษาหรอปองกนการเกดโรค

หรอเปนประโยชนตอรางกายอยางไรไดบาง พบเพยงตวอยางเดยวคอ เรองสมสกลกไม

ในการแพทยแผนโบราณถอวา ลาไยเปนผลไมบารงรางกายทด มสรรพคณบารงหวใจ บารงเลอด บารงประสาท และชวยยอยไดอยางดทเดยว

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๒๕)

๓๖

เดกๆรหรอไมวานาจากผลสบปะรดมฤทธลดอาการอกเสบและอาการบวม ทาใหแผลหายเรว สวนผลสบปะรดกใชรกษาโรคลกปดลกเปดได เมอรบประทานเปนประจา

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๓๐)

๒. ประโยชนเพอการแปรรป การนาสวนตางๆของพชไปแปรรปเพอใหเกบพชนนไวรบประทานไดนาน หรอเพอไมใหพชนนตองเนาเสยไปโดยเปลาประโยชน ดงตวอยางตอไปน

ผลสกของมะมวงในสวนมมากมายบางทกเกบขายไมทน คณแมดาวของดารากไมเคยทงใหสญเปลา แมจะนามาปอกเปลอกขดเอาแตเนอ ตงไฟใหรอนกวนจนนาแหงไปหมด นาไปแผเปนแผนบางๆ ตากแดดจะไดมะมวงแผนรสหวานอรอย เกบไวไดนานๆอกดวย

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๙ ) มะยมรบประทานสดๆ…หรอนาไปแปรรปไดหลายอยาง เชน มะยมดอง

มะยมกวน มะยมแชอม… (สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๑๙)

๓. ประโยชนตอการนาไปใช สวนตางๆของพชสามารถนาไปประกอบหรอดดแปลงเปนอาหาร หรอไปทาเปนสงของเครองใช ดงตวอยางตอไปน

“…ใบออนและชอดอกของมะมวง บางพนธใชจมนาพรกอรอยมากทเดยว ใหคณคาทางอาหารสง ไมมะมวงตนใหญๆนาไปสรางบานเรอนกยงไดอกดวยนะ…”

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๗) …ใบตอง นามาใชหอของ หอขนม เชน ขนมกลวย ขนมใสไส ขนม

เทยน เปนตน กาบกลวยกนามาทาเชอกกลวย ใชมดของ หรอนามาถกกระเปา สวนดอกของกลวยทเราเรยกวา ปล กนามาประกอบอาหารได เชน นามาแกงกะทหวปล หรอกนกบกวยเตยวผดไทย เปนตน

๓๗

(สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๔)

นอกจากเนอหาดงกลาวขางตนซงเปนเรองเกยวกบพชทปลกไวเพอบรโภค และพชทมตามธรรมชาตแลว ผศกษายงพบวาเรองสวนมะมวงจากดวงดาวมเนอหาเพมจากเนอหาขางตน เนองจากเปนเรองเกยวกบพชทปลกไวเพอการคา โดยมเนอหาดงน

๑. วธการปลก ผเขยนอธบายถงวธการปลก และการเตรยมอปกรณ

การเตรยมเพาะมะมวงในเรอนเพาะชาจงเกดขน โดยใชกะบะทรายผสมขเถา แกลบ อตราสวนหนงตอหนง คลกเคลากบปยอนทรย รดนาใหชม ใชเมลดทแกะเปลอกหมออกแลวปกชาลงไป…

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๑๙ ) ๒. การดแลรกษา

ผเขยนกลาวถงการดแลรกษา ซงเปนสงสาคญในการปลกพช เนองจากจะสงผลใหพชมการเจรญเตบโตไดด …เดอนมนาคมรดนาใหมากๆ หาเศษฟาง เศษหญาคลมผวดน คอยดแลแมลงวนทองมาทาลายผล เดอนพฤษภาคมหลงจากเกบผลหมดแลวตดแตงกง ใสปยรอบโคนตน เดอนอนๆกคอยกาจดวชพชตามความจาเปน… ( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๒๖)

สรปไดวา เนอหาของสารคดประเภทพชจะกลาวถง รปรางลกษณะ สภาพดนและพนท รสชาต อนตรายจากพษทไดรบหรอสวนทมพษ สภาพภมอากาศแหลงทเพาะปลก พนธ และประโยชนทไดรบ นอกจากนหนงสอทกลาวถงพชทปลกไวเพอการคายงมเนอหาเกยวกบ วธการปลก และการดแลรกษา

๑.๓ สารคดประเภทบคคล จากการศกษาพบวาม ๒ เรอง ไดแก เพอนชาวดอย

และสมเดจพระนเรศวรมหาราช ซงเนอหาของทงสองเรองมความแตกตางกน คอ เรองเพอน-ชาวดอยมเนอหาเกยวกบชนกลมหนงทอาศยอยในประเทศไทย สวนเรองสมเดจพระนเรศวรมหาราชมเนอหาเกยวกบชวประวต โดยผศกษาจะแยกศกษาเนอหาของทงสองเรอง

๓๘

๑.๓.๑ สารคดประเภทบคคล เรองเพอนชาวดอย มเนอหาดงน ๑. ความสามารถหรอความเชยวชาญ ผเขยนกลาวถงความสามารถ ความเชยวชาญของชนแตละกลมวาม

ความสามารถและเชยวชาญในเรองใด ดงตวอยางตอไปน ชาวลซอนบเปนชางเหลก ชางเงนทชานาญมาก และชอบลาสตว…

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑๐)

ชาวเยาเปนนกธรกจ ขยนขนแขง ทาไรเกง มฝมอในการทาเครองเงน ทากระดาษฟาง ทาเครองประดบ จอบ ขวาน และปน …

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑๒ )

๒. ลกษณะทอยอาศย ผเขยนกลาวถงลกษณะทอยอาศยวาชนแตละกลมตงถนฐานอยทใด

และมลกษณะการปลกบานเปนอยางไร ดงตวอยางตอไปน ชาวเขาเผากะเหรยงจะตงบานเรอนบนภเขาทไมสงนก บานของชาว

กะเหรยงจะยกสง ใชไมไผทาฝาบานและพนเรอน หลงคามงแฝกหรอตองตง … ( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๒)

ทาเลทตงหมบานของชาวเยา จะเปนทราบตามลาดเขาใกลปา และ

ลาธาร สรางบานแบบครอมพนดน ฝาบานทาดวยไมหรอไมไผ หลงคามงแฝก ใบตองตงหรอไม…

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑๑ ) ๓. การแตงกาย

ผเขยนกลาวถงลกษณะการแตงกายของชนแตละกลมวามการแตงกายอยางไร ดงตวอยางตอไปน

๓๙

หญงแมวขาวจะใสกางเกงจนทรงหลวมสดา สวมเสอผาหนา แขนยาว รอบๆคอเสอจะปกตกแตง ดานหนาจะหอยผาสดาขลบสฟา ผกเอวดวยผาสผนใหญ ทาผมทรงสงมผาโพกปกลวดลายคลมผมอกทหนง

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๔)

เดกชายและชายชาวอกอ จะสวมเสอแขนยาวผาหนา ดานหลงเสอปกลวดลายสวยงาม นงกางเกงขากวย บางครงจะโพกศรษะดวยผาดาหรอผาสอนๆ

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๘ ) ๔. ความเชอ

ผเขยนกลาวถงความเชอของชนกลมแตละกลมทมมาตงแตโบราณ ดงตวอยางตอไปน

…ชาวแมวเชอวาผฟาเปนผสรางสรรคทกสงในโลก ผฟายงเปนผบญญตประเพณตางๆ อกดวย

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๖ )

ทางเขาหมบานและทายหมบานของอกอจะมประตประจาหมบาน ทประตนจะประดบดวยรปสลกตางๆ เพอปองกนภตผและสงชวรายทจะลวงลาเขาไปในหมบาน…

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๗ )

๕. ลกษณะนสย ผเขยนกลาวถงลกษณะนสยของชนกลมแตละกลมวามนสยหรอพนฐาน

ทางความคดเปนอยางไร ดงตวอยางตอไปน ชาวแมวเปนคนขยน อดทน ชานาญการทาไร เชอถอโชคลางและสง

ศกดสทธ รกอสระ… ( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๖)

๔๐

ชาวเยาเปนพวกทมระเบยบแบบแผน ผชายจะไดรบการยกยองเปนพเศษ คนแกจะไดรบความนบถอยกยองเพราะถอวาเปนผมความรในเรองชวตและพธกรรม นอกจากนชาวเยายงเปนพวกรกสนต

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑๒)

๑.๓.๒ สารคดประเภทบคคล เรอง สมเดจพระนเรศวรมหาราช มเนอหาดงน ๑. ความสามารถ ผเขยนกลาวถงพระปรชาสามารถของสมเดจพระนเรศวรมหาราช ดง

ตวอยางตอไปน หลงสงครามยทธหตถ สมเดจพระนเรศวรทรงแผพระราชอานาจเขาไปใน

ดนแดนของประเทศเพอนบาน โดยทรงสามารถตเมองมอญ ลานนา ลานชาง และเขมรมาเปนเมองประเทศราช ทาใหอาณาเขตและอานาจของกรงศรอยธยาแผขยายออกไปอยางกวางขวางอกครง

( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๑๔)

๒. สถานการณหรอเหตการณ ผเขยนกลาวถงเหตการณหรอสถานการณทเกดขน ดงตวอยางตอไปน

ปลาย พ.ศ. ๒๑๒๙ พมายกทพใหญมาลอมกรงศรอยธยาเอาไว พระนเรศวรทรงวางแผนตอตานพมาแบบกองโจร จนทหารพมาเกดความระสาระสาย กองทพพมาลอมกรงศรอยธยาได ๕ เดอนกตองยกทพกลบเพราะเสบยงเรมขาดแคลน และเกรงวาถาลอมตอไปจะลาบากเพราะชวงนนยางเขาฤดฝนแลว ( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๓๐ : ๙)

๑.๔ สารคดประเภทสถานท จากการศกษาพบวาม ๒ เรอง ไดแก บางแสน

ศรสชนาลย เนอหากลาวถงเรองตางๆ ดงตอไปน ๑.๔.๑ สถานทตง

ผเขยนกลาวถงสถานทวาตงอยทใด เชน อาเภอ ตาบล หรอทศ และตงใกลเคยงกบสถานทหรอบรเวณใดบาง ดงตวอยางตอไปน

๔๑

ทจรงนกกบหนอยากเทยวทะเลมากกวามาพบผคนมากมายอยางน คณพอคณแมจงตกลงกนวาจะพานกกบหนไปทศนยวทยาศาสตรทางทะเล ทตงอยในมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ …

( บางแสน ๒๕๓๒ : ๒๐) เมองศรสชนาลยหรอเมองเชยงชนทคงเหลออยในปจจบน ตงอยในเขต

สขาภบาล ตาบลศรสชนาลย อาเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย โดยตงอยทางทศเหนอของจงหวดสโขทยตามทางหลวงหมายเลข ๑๐ ทเชอมตอระหวางจงหวดสโขทยและอตรดตถ ระยะทาง ๕๒ กโลเมตร

( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๓๑)

๑.๔.๒ สถานททองเทยว ผเขยนกลาวถงสถานททองเทยวตางๆทนาสนใจวามอะไรเปนจดเดนของ

สถานททองเทยวนนๆ เชน บรรยากาศด ของฝาก หรอแหลงโบราณสถาน ดงตวอยางตอไปน

เมอลงจากเขา คณพอคณแมพานกกบหนไปแหลมแทน ทนนมโขดหนใหญๆ มากมาย คณพอบอกวาสมยกอนมหนสวยๆมากกวาน แตระยะหลงชาวบานทบหนเอาไปวางเลยงหอยนางรม จนหนรอยหรอไปหมด ( บางแสน ๒๕๓๒ : ๕) วดเจดยเจดแถว เปนกลมโบราณสถานทอยกลางเมอง อยถดจากวดชางลอมไปทางทศตะวนออกเฉยงใต บรเวณวดมคนา และกาแพงศลาแลงสองชนลอมรอบ เจดยประธานของวดนเปนเจดยทรงพมขาวบณฑ มมณฑปและเจดยบรวารแบบตางๆ อก ๓๓ องค เจดยแตละองคนนมลกษณะและรปแบบแตกตางไป เชน เจดยทรงกลมแบบลงกา และเจดยทรงพมขาวบณฑแบบสโขทย เปนตน ( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๓๘)

๑.๔.๓ อทยานประวตศาสตร

๔๒

สถานททเปนอทยานประวตศาสตรมเรองราวบางสวนเพมเตม ไดแก ประวตความเปนมาทกลาวถงเหตการณ หรอบคคลทเกยวของกบสถานทนน หลกฐานทางประวตศาสตรและลกษณะโบราณสถานและโบราณวตถดงตวอยางตอไปน

พระบรมธาตเมองเชลยงนนจะสรางแตครงใด และใครเปนผสรางนน จากหลกฐานทพบไดในขณะนปรากฏขอความอยในศลาจารกวดศรชม ซงถอวาเปนจารกทมอายเกาแกทสดหลกหนงของสโขทย กลาวไวในตอนตนวาในสมยพอขนศรนาวนมถมนน มการสรางพระบรมธาตขน ณ เมองสโขทย ศรสชนาลย และสระหลวง สองแคว… ( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๘)

อาณาเขตของเมองโบราณศรสชนาลยครอบคลมพนทไมตากวา ๒,๐๐๐

ไร ดงนน องคประกอบของเมองทประกอบไปดวยโบราณสถานและสงกอสรางทเปนศาสนสถาน คน า คนดน บอน า สระน า และแหล ง อตสาหกรรมเครองปนดนเผา จงกระจายอยทวไป จากการสารวจพบวาโบราณสถานทอยทงภายในตวเมองและนอกเมองจะมอยไมตากวา ๑๓๘ แหง ซงโบราณสถานสวนใหญจะเปนศาสนสถานทมโครงสรางเปนศลาแลงทตดมาจากบอศลาแลงธรรมชาตบรเวณนอกเมอง แลวฉาบผวนอกและปนตกแตงลวดลายดวยปน… ( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๓๔)

สรปไดวาเนอหาของสารคดประเภทสถานทจะกลาวถง สถานททองเทยว สถานทตง

และอทยานประวตศาสตรซงมเรองราวบางสวนเพมเตม ไดแก ประวตความเปนมาทกลาวถงเหตการณ หรอบคคลทเกยวของกบสถานทนน หลกฐานทางประวตศาสตร และลกษณะโบราณสถานและโบราณวตถ

๑.๕ สารคดประเภทสงของ สารคดประเภทสงของ จะเปนสงของทมประโยชนใช

สอยและใชงานได จากการศกษาพบวาม ๓ เรอง คอ ธง เครองตามประทป และโทรศพททเราใช โดยมเนอหาเกยวกบเรองดงตอไปน

๑.๕.๑ การใชงาน

๔๓

ผเขยนกลาวถงลกษณะการใชงาน วธการใชงาน หลกการทางาน หรอ กลาววาสงนนเหมาะกบงานลกษณะใด ขอแนะนาในการใช ดงตวอยางตอไปน

…ธงตะขาบนใชในพธทางศาสนา ใชในงานบญ งานวดเปนสวนมาก ( ธง ๒๕๓๐ : ๔)

ธงเยาวราชใหญ ใชสาหรบชกขนบนเสาใหญในเรอพระทนง หรอ เรอรบทสมเดจพระยพราชเสดจโดยพระราชอสรยยศเปนเครองหมายวาไดเสดจโดยเรอลานน

( ธง ๒๕๓๐ : ๑๖)

เมอเสยงเดนทางผานแมเหลกไฟฟา กจะเปลยนไปเปนคลนไฟฟา คลนไฟฟานอาจเคลอนทไปไดตามเสนลวดยงทไกล และเมอถงทหมายปลายทางกอาจเปลยนใหกลบมาเปนเสยงโดยใหผานแมเหลกไฟฟาอกครงหนง โดยวธน คนสองคนทอยหางไกลกอาจพดจาโตตอบกนไดผานเสนลวด นคอหลกการของโทรศพททใชกนทกวนน

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๒ : ๑๐-๑๑)

…ตะเกยงลานเปนเครองตามประทป ซงมกงหนหมนดวยกาลงลานซอนอยภายในฐานตะเกยง ทาหนาทระบายลมขนมาเปาไฟไมใหมควน ทาใหแสงสวางนวล…

( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๑๗)

๑.๕.๒ วสดทใชทาสงของ ผ เขยนกลาวถงวส ดท ใชทาส งของวาทามาจากวสดใด หรอ ม

สวนประกอบใดบางทนามาประกอบเปนสงนนๆ ดงตวอยางตอไปน ธงตะขาบคอธงรปสเหลยมผนผา ทาดวยผาหรอวสดอยางอน เชน ไม

แผนเงน หรอแผนสงกะสกได… ( ธง ๒๕๓๐ : ๔ )

๔๔

…”ตะเกยงหลอด” ดวงตะเกยงทาดวยแกวหลอ มสตางๆ หวตะเกยงทาดวยทองเหลอง ไสทอดวยดายดบ…

( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๑๙)

เจาหมนอยกบเจากระตายนอยทดลองโทรศพทกระปองทาเอง เขาใชกระปองสองใบเจาะรรอยไวดวยลวด…นคอ เครองโทรศพทอยางงายๆ

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๒ : ๙ )

๑.๕.๓ ลกษณะรปราง ผเขยนกลาวถง ลกษณะ ขนาด รปทรง ส ของสงของ ดงตวอยางตอไปน ธงปลายเสาคอธงททาดวยผา ใชชกขนสปลายเสา มทงรปสเหลยมผนผา

สเหลยมจตรส และรปสามเหลยม… ( ธง๒๕๓๐ : ๖)

…ธงชาตไทยยคแรกจงเปนธงพนแดง มรปชางสขาวหนหนาเขาหาเสาธง…

(ธง ๒๕๓๐ : ๑๒)

…”ชวาลา” ทาดวยทองเหลองรปทรงคลายหมอ มพวยสาหรบสอดดายไสชวาลาสามพวยตดอยทขางดวง มหลกจานรอง และบงเพลงประกอบพรอม…

( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๑๕)

๑.๕.๔ ขอสนนษฐาน ประวตความเปนมา ผเขยนกลาวถงขอสนนษฐาน หรอประวตความเปนมาของสงนนวาม

ทมา แหลงทมา แหลงทคนพบ หรอเกดขนมาไดอยางไร ดงตวอยางตอไปน …ธงปลายเสาเปนธงทใชมากทสด… เดมนนธงปลายเสาใชในการ

สงครามไมวาจะเปนการรบทางบกหรอทางนา ตอมาจงมการนาธงปลายเสาไปใชในเรอสนคา นามาชกและประดบตามสถานทสาคญๆ และในทสดกใชในทกท

( ธง ๒๕๓๐ : ๖ )

๔๕

…เครองตามประทปชนดททาดวยโลหะสมฤทธ ซงขดคนพบจากแหลง

โบราณคดสมยทวาราวด ทตาบลพงตก อาเภอทามะกา จงหวดกาญจนบร เปนเครองตามประทปรนเกาซงทาตามแบบตะเกยงของชนชาวโรมน ตะเกยงแบบนนกวชาการโบราณคดสนนษฐานวา คงจะไดรบการนาเขาโดยพอคาทางซกโลกตะวนตก

( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๕ )

มนกวทยาศาสตรหลายคนพยายามคดประดษฐเครองโทรศพททใชไดจรง แตไมมผใดทาไดสาเรจ

จนถงป พ.ศ.๒๔๑๙ คอ เมอประมาณรอยยสบปกอนหนาน อเลกซาน-เดอร เกรแฮม เบลล จงสามารถประดษฐเครองโทรศพทเครองแรกขนได เขาไดรบการยกยองไปทวโลก

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๒ : ๑๓)

สรปไดวา เนอหาของสารคดประเภทสงของจะกลาวถง การใชงาน วสด รปรางลกษณะ และขอสนนษฐาน ประวตความเปนมา

๑.๖ สารคดประเภททวไป ในกลมนเปนสารคดทไมสามารถแบงเปนประเภทใดได

จงจดใหอยในกลมทวไป ซงประกอบดวยเรองทเกยวกบสขภาพ และเรองทางวทยาศาสตร ไดแกเรองเลยงภยใกลตว และ เรองกาเนดจกรวาล ดงนนเนอหาจงตางกน ดงน

๑ .๖ .๑ สารคดประเภททวไป เ รองเลยงภยใกลตว มเนอหาเกยวกบการระมดระวงภยในบาน ในโรงเรยน ในรถยนต ตลอดจนภยรอบตว อาจเกดขนไดในชวตประจาวน นอกจากนยงกลาวถงความรเกยวกบความปลอดภย การปฐมพยาบาลเบองตน และขอปฏบตตางๆเมอเกดอบตเหต ดงตวอยางตอไปน “ เวลาจะขามถนน ตองกดปมตรงนกอน แลวตองยนรอกอนจนกวาเหน

ไฟเขยวทฝงตรงขาม แลวเหนวารถจอดแลวจงจะขามถนนได ไมตองรบรอน” “ถาไมมรถวงเลย เราตองกดสญญาณไหมพอ“ ปองถามดวยความ

สงสย

๔๖

“ ตองกดลก เพราะบางทรถอาจจะวงมาเรวหรอบางทเราอาจจะไมทนสงเกตวามรถวงมากเปนได การกดสญญาณไฟจะทาใหเราปลอดภยมากกวา”

( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ : ๖๒ ) เนอหาดงกลาวขางตนเปนเรองของความปลอดภยบนทองถนน

การปฐมพยาบาลสาหรบบาดแผลฟกชาใหใชนาแขงประคบ เพอใหหลอดเลอดหดตวหยดภาวะเลอดออกใตผวหนง ความเยนจะทาใหหายปวด วนตอมาใหประคบนาอน เพอใหเลอดมาเลยงบรเวณนนดขน พาเลอดเสยใหกระจาย การทายาเฮรดอยด กมประโยชนทาใหยบอาการบวมเรวขน

( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ : ๒๒ ) เนอหาดงกลาวขางตนเปนเรองของการปฐมพยาบาลเบองตนวาควร

ปฏบตอยางไรเมอเกดอบตเหต ๑.๖.๒ สารคดประเภททวไป เรองกาเนดจกรวาล มเนอหาเกยวกบจดกาเนด และลกษณะการเกดของจกรวาล อนาคตของจกรวาล ดงตวอยางตอไปน ในจกรวาล หรอเอกภพ ประกอบดวยแกแลกซ นบจานวนไมถวน ความ

กวางของจกรวาลน ประมาณวาอยางนอยเทากบระยะทางทแสงเดนทางวนาทละ ๑๘๖,๐๐๐ ไมล ใชเวลาในการเดนทาง ๑๕,๐๐๐ ลานป และกยงขยายตวออกไปเรอยๆ

จกรวาลทกวางขวางสดประมาณน เตมไปดวยดวงดาวนบลานดวง มจดกาเนด และมความเปนมาอยางไร

นกวทยาศาสตรเชอวา เอกภพนมกาเนดมาราว ๑๕,๐๐๐ ลานปมาแลว จดเรมตนของจกรวาลเลกอยางไมนาเชอ…

( กาเนดจกรวาล ๒๕๓๗ : ๔-๕ )

สรปไดวาเนอหาของสารคดประเภททวไปซงม ๒ เรอง คอ เรองเลยงภยใกลตว มเนอหาเกยวกบการระมดระวงภยในบาน ในโรงเรยน รถยนต และภยรอบตว รวมทงความรเกยวกบความปลอดภย การปฐมพยาบาลเบองตน และขอปฏบตตางๆ เมอเกดอบตเหต เรองกาเนดจกรวาลมเนอหาเกยวกบจดกาเนด และลกษณะการเกดของจกรวาล อนาคตของจกรวาล

๔๗

๒. องคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดก

การเขยนเรองประเภทสารคดสาหรบเดก ไมวาจะเปนเรองทเขยนขนสาหรบเดกเลกหรอเดกโต ยอมมจดมงหมายสาคญเหมอนกนคอ ใหผอานไดรบความรเกยวกบวชาการตางๆ ความรเกยวกบเหตการณ สถานท สงของ หรอบคคล ถาเปนหนงสอทเขยนขนสาหรบเดกเลกอาจจะประกอบดวยรปภาพจานวนมากเพอใหผอานเขาใจดขน สวนหนงสอสาหรบเดกโตอาจจะมเนอหามากขนและมภาพประกอบนอยลง แตอยางไรกตามไมวาหนงสอสารคดสาหรบเดกนนจะเขยนขนสาหรบเดกเลกหรอเดกโต กยงคงมสงหนงทเหมอนกนคอองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดก

จากการศกษา ผศกษาไดจาแนกองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดกไวเปน ๓ สวน คอ สวนนาเรองหรอการเปดเรอง สวนเนอเรองหรอการดาเนนเรอง และสวนสรปเรองหรอการปดเรอง โดยมรายละเอยดดงตอไปน

๒.๑ สวนนาเรอง สวนนาเรอง หรอ การเปดเรอง เปนสวนทสาคญของงานเขยน เพราะเปนสวนทจะ

ดงดดผอานใหเกดความสนใจและตดตามอานเรองตอไปจนจบ สวนนาเรองมกจะเปนสวนทเกรนนาใหผอานทราบวา สารคดเรองนนเปนเรองเกยวกบอะไร มสาระสาคญอยางไร ผเขยนจะเสนอเนอหาหรออภปรายในแงหนงแงใดเกยวกบเรองนนๆ๒๒ เรองนนมความสาคญอยางไร และผอานอาจจะไดรบประโยชนอะไรบางจากการอานเรองนน ซงกลวธทผแตงเลอกนามาใชในสวนนาเรองของหนงสอสารคดสาหรบเดก มอยหลายลกษณะ เชน การเปดเรองอยางตรงไปตรงมา การใชคาจากดความ การเสนอปญหาเพอนาไปสการอภปราย เปนตน

สวนนาเรองหรอการเปดเรองในหนงสอสารคดสาหรบเดกอาจใชกลวธตางๆดงกลาวไดตามความเหมาะสม แตทงนจะตองใหมความกระชบรดกมไมเยนเยอเพราะเดกมกไมชอบการบรรยายทยดยาว ผลการศกษาวเคราะหขอมล พบวากลวธทใชในสวนนาเรองหรอเปดเรองของหนงสอสารคดสาหรบเดกม ๘ วธ คอ การเปดเรองดวยการบรรยายภาพรวม การเปดเรองแบบตรงไปตรงมา การเปดเรองดวยการบรรยายพฤตกรรม การเปดเรองดวยการบรรยายเหตการณการเปดเรองดวยการบรรยายลกษณะรปราง การเปดเรองดวยการบอกความเปนมา การเปด

๒๒ สมพร จารนฐ , คมอการเขยนเรองบนเทงคดและสารคดสาหรบเดก , พมพครงท ๒

( กรงเทพฯ : องคการคาของครสภา , ๒๕๔๑ ), ๗๘.

๔๘

เรองดวยการใชคาประพนธ และการเปดเรองดวยการใหคาจากดความ โดยการเปดเรองแบบบรรยายภาพรวมพบมากทสดในหนงสอสารคดสาหรบเดก

๒.๑.๑ การเปดเรองดวยการบรรยายภาพรวม ผเขยนกลาวถงภาพรวมของเรองทตองการนาเสนอ เชน ลกษณะนสย

ความเปนอย แหลงทพบ พนธ ประโยชน เปนตน เพอเปนการใหขอมล หรอใหความรในเบองตนกบผอาน ดงตวอยางตอไปน

พชทเปนพษ มสวนตางๆเหมอนกบพชทวไป แตอาจมพษสะสมอยทใบ ทดอก ทผล ทเมด หรอทลาตนกได พชทเปนพษบางชนดมดอกสวยมาก จนบางคนนามาปลกไวหนาบาน หรอรมทางเดน

พชทเปนพษมหลายชนด ตาแยมพษอยทใบ หมามยมพษอยทฝก… พษในพชอาจเปนพษออน เพยงแตทาใหคนถาถกผวหนงหรออาจเปนพษรายแรง ทาใหววควายทกนเขาไปถงตายกได…

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๒,๔,๖)

การวดความเรวของพวกสตว วามความสามารถวงไดเรวกกโลเมตรตอชวโมงนน ไมอาจวดไดเหมอนกบการวดความเรวในการวงของมนษย ดงนนสถตตางๆในการวงของสตวเหลาน ไดจากการใชรถยนตและเครองบนขนาดเลก เฝาตดตามการวงของสตวแตละชนด สงทนาสงเกต คอ สตวทอาศยอยในทราบโลง หรอทงหญาบรเวณกวางจะวงไดเรวกวาสตวทอาศยอยในปา หรอพนทซงมตนไมขนเบยดเสยด

( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๒๙ : ๒)

สวนทเปนพนนาบนผวโลก ทเราเรยกวา ทะเล มหาสมทร เกดขนมานาน นบเปนพนลานปมาแลว

ทะเล เปนทเกดและทอาศยของพชและสตว จานวนมาก หลายรอย หลายพนชนด

๔๙

สตวทะเลมชวตอยทกหนทกแหงในทะเล นบตงแตผวนา ไปจนถงบรเวณทมนาลกทสด ทแสงแดดสองลงไปไมถง ซงเปนททพชไมสามารถมชวตอยได แตสตวทะเลมชวตอยได

( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๓)

กวารอยปมาแลว ชนพวกหนงไดอพยพจากประเทศจนตอนใต มาตงถนฐานในเขตพมา ลาว เวยดนาม และไทย พวกทอพยพเขาประเทศไทยไดตงถนฐานอยตามเทอกเขาทางเหนอและชายแดนตะวนตกของประเทศ ชนพวกนเราเรยกวาชาวเขา ม ๖ เผาใหญ คอ กะเหรยง อกอ แมว ลซอ เยา และมเซอ อาชพหลกของชาวเขาคอการเพาะปลก พวกนชอบอพยพยายททากนจากภเขาลกหนงไปยงภเขาอกลกหนง แตละเผามความเชอประเพณ ภาษา และเครองแตงกายของตน

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑)

สตวเลกๆทมพษมอยทวไป ในนา และในอากาศ เราจะพบสตวเหลานไดในบรเวณทอยอาศย และทซงเปนแหลงอาหารของมน

แมงปอง ตะขาบ พบอยบนดน ในซอกหน ซอกไม และโพรงไม ตวตอ และแตน พบอยตามตนไม… สตวเลกๆทมพษ มปาก ฟน เขยว เงยง หรอขนแหลมๆ เปนอาวธ สาหรบ

ตอสศตร อาวธเหลานอาจอยตรงสวนใดของลาตวสตวกได แมงปอง มหนามแหลมอยทปลายหาง ตะขาบ มเขยวแหลมอยทหว…

( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ : ๒-๓)

บานของกะพออยทอาเภอบานมวง จงหวดสกลนคร ชาวบานสวนใหญมอาชพทานาและเลยงไหม

กะพอคนเคยดกบการเลยงไหม เพราะบานของกะพอกเลยงไหม กะพอชวยพอเกบใบหมอนจากสวน วนละหลายกระบง เพอใหแมนาไปเลยงตวไหมเลกๆ ทยงเปนตวหนอนอย เรยกกนวา ตวหมอน

๕๐

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๒)

ผเสอ จดไดวาเปนแมลงทสวยทสดในโลกของแมลงดวยกน สวนทสวยทสดของผเสอกคอปก ปกของผเสอมอยดวยกนสองค เมอยามโบยบนไปในอากาศหรอเกาะอยบนดอกไมหลากหลายส เพอดดกนนาหวาน เปนภาพทงามจบตานาดยงนก ในโลกนมผเสอทงกลางวนกลางคนรวมกนมากกวา ๑๔๐,๐๐๐ ชนด…ผเสอในปาสวนมากมกอยรวมกลมกนในปรมาณมากๆ ในชวงตนฤดฝน…

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๒ )

หลงโรงเรยนเลกวนหนง เดกหญงดาราตรงไปหาแม ซงกาลงทามะมวงกวนอยอยางขะมกเขมน บรเวณใกลๆกบแมนน มแผนมะมวงกวนผลงานของแมตากบนราวเรยงรายมากมาย…

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๖)

ดวงปกแขงหรอแมลงปกแขง จดเปนแมลงทมมากทสดในโลก มผคาดกนวา ดวงปกแขงทจาแนกชนดแลวทวโลกมไมตากวา ๓๗๐,๐๐๐ ชนด

ดวงสะคาแรบ เปนชอสามญทนยมเรยกดวงกวางสามเขา กวางหาเขา หรอดวงขชาง เปนตน โดยเรยกตามชอวงศสะคาราบด ซงเปนวงศทใหญทสดของดวง

( กวางสามเขา และกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๓ )

ประเทศไทยของเราเปนประเทศเกษตรกรรมทอดมสมบรณไปดวยพชพนธธญญาหารจนเหลอบรโภค โดยเฉพาะอยางยงผลไมเมองไทย ซงเปนทเลองลอไปทวโลก เพราะมรสชาตทอรอยและมสสนสวยงามชวนรบประทาน อดมไปดวยคณคาทางอาหาร เชน วตามน เกลอแร นาตาล ฯลฯ ทมประโยชนตอรางกาย…

ผลไมไทยนอกจากจะนยมนามารบประทานกนสดๆแลว ยงมการนามาแปรรปไดหลายอยาง เชน นามาดอง กวน…เปนตน อกทงยงมสรรพคณเปนยาสมนไพรรกษาโรคตางๆไดอกดวย…

๕๑

( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๑)

ในโลกนมนกแตวแรวอย ๒๘ ชนด กระจดกระจายอยในทวปแอฟรกา ออสเตรเลย และเอเชย สวนในประเทศไทยนน มนกแตวแรวอย ๑๑ ชนด คอ นกแตวแรวอกเขยว นกแตวแรวลาย …

นกแตวแรวทวๆไปจะมรปรางลาตวอวนสน คอและหางสน ขาเรยวเลกยาว แตแขงแรง ชอบกระโดดหรอวงบนพนดน เปนนกทมสฉดฉาดสะดดตาหลายส เชน นาเงน เขยว… เวลาสงเสยงรองจะรองกระชนถๆ เสยงดงคลายชอ คอ “แตวแรว แตวแรว”…

( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๔ : ๒,๔)

ผเสอหนอนแกวสมตวเตมวย เปนผเสอขนาดกลาง ปกกวางประมาณ ๗๕–๙๐ มลลเมตร พบมากแถบประเทศอนเดยถงจน และเวยดนามเหนอ ทางใตลงไปถงมาเลเซย อนโดนเซย และทางเหนอของออสเตรเลย เปนผเสอทมความสวยงาม ไมมโทษหรอพษภยใดๆ แตเมอเปนตวหนอนหรอระยะตวออน หนอนของผเสอชนดนเปนศตรพชทสาคญชนดหนงของพชตระกลสมและมะนาวในประเทศไทย

(ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยวผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๒)

เราอาศยอยบนโลกทเปนดาวเคราะหดวงหนงในระบบสรยะ และมดวงอาทตยเปนศนยกลาง ซงดวงอาทตยกเปนดาวดวงหนงในจานวนนบแสนนบลานดวง ทรวมกนเปนแกแลกซทางชางเผอก หรอแกแลกซของเรา

ในจกรวาล หรอเอกภพ ประกอบดวยแกแลกซนบจานวนไมถวน ความกวางของจกรวาลน ประมาณวาอยางนอยเทากบระยะทางทแสงเดนทางวนาทละ ๑๘๖,๐๐๐ ไมล ใชเวลาในการเดนทาง ๑๕,๐๐๐ ลานป และกยงขยายตวออกไปเรอยๆ

( กาเนดจกรวาล ๒๕๓๗ : ๓-๔)

๕๒

นอกจากนจากการศกษาผศกษาพบวามหนงสอสารคดสาหรบเดกบางเรองทมเนอหาแบงเปนหวขอ หรอมเนอหาจบเปนตอนๆโดยแตละตอนไมมความเกยวของกนนน ไมมการเปดเรองรวม แตจะมการเปดเรองในแตละตอนๆ ในลกษณะนเชนเดยวกน ดงตวอยางตอไปน

หาน หาน เปนสตวเศรษฐกจพนบานททวความสาคญขนเรอยๆ เปนสตวท

เลยงไดทกภาคของไทย ไมวาจะเปนในทดอน หรอในทลม มความทนทาน เลยงงาย และสนเปลองคาอาหารนอย

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๓) หอยขม หอยขม เปนสตวเศรษฐกจพนบานทนารจกอกชนดหนง พบไดในทกภาค

ของไทย อาจเรยกชอแตกตางกนไปบาง เชนหอยจบ หรอหอยดด เปนตน ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๕)

๒.๑.๒ การเปดเรองแบบตรงไปตรงมา ผเขยนตองการใหเนอเรองกระชบไมเยนเยอ เพอไมใหเดกเกดความเบอ

หนาย ดงตวอยางตอไปน มสตวชนดหนงทมความสวยงามอยางนาตนตะลง และดงดดความสนใจ

เปนอยางมาก มนเปนสตวปาทมความปราดเปรยว และสงา สตวชนดนคอ นกยง ( นกยง ๒๕๒๙ : ๑)

ในบรรดานกเงอกทงหลายนน “กาฮง” จดเปนนกเงอกทมลกษณะสวยงามทสดของเมองไทย และมผนยมเลยงมาก เพราะสามารถฝกใหเชองได เวลาอยในปาจะไดยนเสยงรองของนกกาฮงกองไปทงหบเขาเลย และนกเงอกพนธนจดเปนสตวปาคมครอง นกอนรกษธรรมชาตหวนเกรงวามนอาจสญพนธ ถาไมเรงชวยกนหาทางปองกนนกเงอกพนธนใหอยคปาเมองไทยตอไป

( นกเงอกไทย ๒๕๓๐ : ๒-๓ )

๕๓

นกขนทองเปนนกทพบทวไปในทวปเอเชย การพบนกขนทองแตละแหง

นน จะมขนาดเลกใหญตางกนออกไป คอ มลาตวยาวประมาณ ๑๐–๑๕ นว มขนสดาเปนเงาและสมวงเขม มสขาวคาดทปลายปก เหนยงสเหลองทตนคอและทหว เปนลกษณะทสงเกตไดงายของนกขนทอง ปากและขากเปนสเหลองเชนเดยวกน นกขนทองม ๓ ชนด ในประเทศไทยม ๒ ชนด คอนกขนทองภาคใต และนกขนทองอสาน อกชนดหนงมอยในอนโดนเซย คอนกขนทองชวา ซงมลาตวใหญกวานกขนทองไทย

( นกขนทองไทย ๒๕๓๑ : ๒)

วนอาทตย คณพอคณแมพานกกบหนไปบางแสน เพราะอยไมไกลกรงเทพฯ ไป-กลบไดในวนเดยว ถงบางแสนคณแมบอกคณพอใหพานกกบหนแวะขนไปชมทวทศนบนเขาสามมข…

( บางแสน ๒๕๓๒ : ๓ )

คณสนใจเหมยวหรอคะ เหมยวมชอจรงวา “สสวาด” เพราะเหมยวเปนแมวสสวาด แมวไทยพนธโคราชทขนชอลอชา คนทนยมเลยงแมวมกจะอยากไดแมวอยางเหมยวมาเลยงไวเปน ”เพอน” และบางทยงชวยเชดหนาชตาใหเจาของอกดวยนะคะอยาง ”คณ” ของเหมยวไง มแมวรวมยสบตวไดกระมง รปรางหนาตา สสน แตกตางกนไปหมด ดแลวเพลนด

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑)

สมยทวาราวด พ.ศ. ๑๑๐๐–๑๔๐๐ เครองตามประทปในสมยทวาราวด ชนดททาขนดวยดนเผาเปนเครองตามประทปทมรปแบบตางออกมาจากชนดททาดวยโลหะสมฤทธ เครองตามประทปแบบททาดวยดนเผาน มกพบตามแหลงโบราณคด อนเปนทตงชมชนแตสมยทวาราวด สนนษฐานวาคงจะเปนเครองใชแพรหลายในหมชนชาวบานทวไป

( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๓)

๕๔

๒.๑.๓ การเปดเรองดวยการบรรยายพฤตกรรม ผเขยนกลาวถงพฤตกรรมของสงทตองการกลาวถงวากาลงทาอะไรอย

เพอใหผอานเกดความสนใจใครรและอยากตดตามตอไปจนจบ ดงตวอยางตอไปน “ ปอง เรามาเลนบานกนไหม ปองเปนคนทาบานนะ ปอยจะไปขนเอา

ถวยกบหมอมา นองแปงไปหาอาหาร เดยวเสรจแลว เราจะกนขาวกน“ ปอย เดกหญงวย ๘ ป เจากเจาการสงใหปองกบแปงลกพลกนองทอย

บานบรเวณเดยวกนเลน “บาน” อยใตตนชมพพนธทพยตนใหญกลางสนาม (เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ : ๖)

คนวนหนงขณะทผมกาลงเขยนหนงสอเพลนอยทโตะทางานตรงหนาตาง มแมลงเลกๆตวหนงบนวบเขามาทางหนาตาง วนรอบโคมไฟอยสกรอบครง แลวถลาลงมาเกาะทกองหนงสอขางหนาของผม… แตเจาแสงวาบๆตรงกนของเจาแมลงตวนนะซ ไดดงความสนใจของผมใหหนมาจองดอยางพจารณา

เกอบจะไมตองบอกกไดวา เจาแมลงตวนอยน คอ “ หงหอย” ทเดก ๆ รจกด …

( หงหอย เพชรประดบไพร ๒๕๓๔ : ๔)

วนหนง ขณะทผมพกการเดนทางในปา เหนอบางโลงขอด อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม บนทางเกวยนนนผมสงเกตเหนกอนอะไรกลมๆ ตดทรายรอบกอนกลงขลกขลกอยกลางทาง 2 กอน ไมหางจากกองขววใหมทอยกลางทางเทาใดนก นกแปลกใจจนตองลกไปนงยองๆดใกลๆใหถนดตา จงรวากอนกลมๆนนเปนกอนขววเคลอนทไดดวยแมลงปกแขงสดา ใชเทาหลงถบเขนใหกอนขววนนกลงไปขางหลง

ผมเรยกคนทมาดวยใหมาด แลวถามวาเปนตวอะไร เขาบอกวา “แมงขควาย”…ชอทเปนทางการขนมาอกหนอยกคอ “ แมลงขวว” หรอ “ดวงขวว” นนเอง…

( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๔)

๕๕

ออกจะเปนการเหมาะอยมากทเราเรยกเจาสตวเลกๆชนดนวา “ แมงมม” เพราะเจาสตวตวเลกๆนชอบเกบตว สรางบาน และกางอวนดกเหยออยตามมมในหองครว หองเกบของ หรอแมแตหองนอนกเถอะ หากไมขยนปดกวาด

( แมงมม พรานกลางอากาศ ๒๕๓๕ : ๔)

“แตน” แมลงตวเลกๆทชออาจจะไมคนหกนเทาไรนก แตกมผลงานอนเปนคณประโยชนตอเกษตรกร มาชานานแลว

เชาจรดคา เหลาฝงแตนตางพากนบนวนเวยน อยเหนอทองทงนาและสวนผลไม สายตาทกคพากนจบจอง คนหาอาหารอนโอชะ นนคอหนอนนานาชนด ศตรพชตวสาคญ ทเกาะอยตามสวนตางๆของพช กดกนใบและกงกานของพชเหลานนเปนอาหาร โดยหารไมวา อกไมชาไมนานตนกจะตองตกเปนอาหารของฝงแตนดวยเชนกน

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๓) ๒.๑.๔ การเปดเรองดวยการบรรยายเหตการณ

ผเขยนกลาวถงเหตการณทเกยวของกบเรองทจะกลาวถงหรอบรรยายบรรยากาศ ดงตวอยางตอไปน

วนนอากาศแจมใสจรง กระเตนนอยนกในใจขณะกาลงบนเลนลมเหนอสายนาใหญใกลรงรมนาอยางเพลดเพลน วนนเปนวนทสามแลวทแมนกปลอยใหกระเตนนอยออกหากนตามลาพง “ตอนน เจากปกกลาขาแขงพอทจะตอสชวตไดเองแลว เจาตองไมทาใหแมผดหวงนะ ลกรก” นกถงคาของแมแลว ทาใหกระเตนนอยตองขยบปกบนเรงความเรวอยางลมตว ดวยความภาคภมใจและมนใจในพละกาลงของตวเองเปนยงนก

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๓)

หลงจากทสมเดจพระมหาจกรพรรดเสดจสวรรคตแลว พระมหนทรา-ธราชพระราชโอรสกเสดจขนครองราชสมบต บานเมองในรชกาลนตองเกดศกมากมายทงภายในภายนอก สาเหตเพราะพมาตองการจะยดเอากรงศรอยธยามาเปนเมองประเทศราชของพมาใหได จงพยายามทาใหคนไทยแตกความสามคค

๕๖

(สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๑ )

อนดยนแดงแอดกบอนเดยนแดงอดขมาไปตามทาง อนเดยนแดงแอดเขาใจวามใครคนหนงกาลงเดนทางตรงมา จงสงใหอนเดยนแดงอดลงจากหลงมาแนบหกบพนดนฟงเสยง

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๒ )

๒.๑.๕ การเปดเรองดวยการบรรยายลกษณะรปราง ผเขยนกลาวถงลกษณะรปรางของสงทจะนาเสนอ เพอใหผอานไดเหน

ภาพในเบองตนวา สงทจะพบตอไปมรปทรง ส ขนาด ลกษณะโดยรวมเปนอยางไร ดงตวอยางตอไปน

เมอครงทเรายงไมทราบถงความเปนมาและเปนไปของชวตตกแตนตา-ขาวดพอนน เราไดเคยหลงชมเชยเปนนกหนาวา เจาแมลงชนดนชางนารกนาชง ลาตวยาวเรยวสะโอดสะอง บนหลงมปกสเขยวออนโปรงบางคลมยาวลงไปจนเลยลาตว คอยาวระหงรองรบหวรปสามเหลยมเขาไวอยางเหมาะเจาะ ดวงตาคทโปนโตอยบนหวของมนนนกชางแจวแหวว…สวนอวยวะทเกงกางไมนาดเหนจะไดแกขาหลง ซงคอนขางยาวเกะกะ เฉพาะขาหนา หรอแขนจะมขอแหลมอยทปลายสด และมหนามแหลมคมคลายฟนปลาอยทแขนทอนท ๒-๓…

( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๔-๕)

นอกจากนจากการศกษา ผศกษาพบวามหนงสอสารคดสาหรบเดกบางเรอง ทมเนอหาแบงเปนหวขอ หรอมเนอหาจบเปนตอนๆ โดยแตละตอนไมมความเกยวของกนนน ไมมการเปดเรองรวม แตจะมการเปดเรองในแตละตอนๆในลกษณะนเชนเดยวกน ดงตวอยางตอไปน

ปลาหางไหม

๕๗

ปลาหางไหม เปนปลาทพบอาศยอยในแมนา และลาธารทวไปในลมแมนาเจาพระยา และแมนาโขง เปนปลาทชอบอยรวมกนเปนฝงใหญๆ มรปรางเรยวแบนดานขาง มขนาดลาตวยาวประมาณ ๒๐ เซนตเมตร …

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑)

เตาตน เตาตน เปนเตาทะเลทมขนาดใหญ อาศยอยทวไปในแถบรอนของโลก ม

ความยาวของกระดองถง ๑ เมตร เตาตนสงเกตไดงายตรงทมเกลดบนหวตอนหนาของลกตาเพยงคเดยว และมเกลดดานขางบนกระดองหลงเพยง ๔ ค

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๔)

๒.๑.๖ การเปดเรองดวยการบอกความเปนมา ผเขยนตองการบอกถงประวต ทมา เพอใหผอานทราบถงประวต หรอ

ทมาของสงทกลาวถงวาสงนนมาจากแหลงใด หรอพบทไหน การเปดเรองในลกษณะนพบเพยงตวอยางเดยว ดงน

ในเดอนตลาคมป พ.ศ.๒๕๑๖ คณะสารวจจากศนยรวบรวมวสดอเทศ…ไดเดนทางเขาไปสารวจชวตสตวปาในบรเวณนาตกไทรโยค จงหวดกาญจนบร…คนกลมนม คณกตต ทองลงยาเปนหวหนา…

นอกจากศกษาสตวปาทวๆไปแลว กจบคางคาวได ๘ ชนด…และ๑ใน๘ ชนดทจบไดทถาวงพระ อาเภอไทรโยค เปนคางคาวทมขนาดเลกมาก เลกจนนาอศจรรยใจ เพราะมนาหนกเพยง ๒ กรมเทานน … เปนคางคาวทเลกทสดในโลกและยงจดเปนสตวเลยงลกดวยนมทเลกทสดในโลก ซงไดตงชอวา คางคาวกตต มากระทงบดน เพอเปนอนสรณแกผคนพบเปนคนแรกคอ คณกตต ทองลงยา…

( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ : ๑)

๒.๑.๗ การเปดเรองดวยคาประพนธ

๕๘

ผเขยนใชบทประพนธทมความเกยวของกบเรองทกลาวถง พบเพยงตวอยางเดยว ดงน

เมองนเชองใชดวย ภชพล งานนา เบญจทรดาการ พางถวน มรรคาสวนสถลสฐร ทกท พลพวกชางมาลวน โจษแจ ฯ

บางเมงเปนขหนา ขวางขนนน กอนแฮ มแมยม เปนแย แกงกนน เชาสามเกอบกนนกรร เมองมง เขาแฮ คคอบสามชนนซรง ขวากแขวงฯ

เรงหมนนเหลอหมนนยง วยงเหลก มกาแพงแลงเลอน ตอตาย หวเมองแตกสยงกลาว แกบาว ทงงขวา ทงงซายถวน หมหมายฯ คาโคลงทพรรณนาไวในวรรณกรรมลลตยวนพายทแตงขนแตครงกรงศรอยธยา ไดสะทอนใหเหนภาพของเมองศรสชนาลยหรอเชยงชน…

( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๑)

๒.๑.๘ การเปดเรองดวยการใหคาจากดความ ผเขยนใหคาจากดความสงทกลาวถงเพอชวยใหผอานเขาใจความหมาย

ของสงทกลาวถงไดถกตอง และเพอใหผอานเขาใจเนอหาไดชดเจนและไมสบสนคลมเคลอ พบเพยงตวอยางเดยว ดงน

แผนผาพลวสบดอยบนยอดเสา หรอแผนกระดาษหลากสรปสามเหลยมทปลวระบดบนราวเชอกและแผนผาวาดลายตวตะขาบใหญทไหวคลายมชวตบนเสาหงสกลางลานวดสงเหลานคอ ธง บางครงธงเปนเครองหมายแหงชยชนะ แตบางคราวธงกเปนเครองหมายของการพายแพ ธงยงเปนเครองหมายของความรนเรง เปนเครองหมายแสดงความเศราโศกและในบางครงธงกเปนสงปลกเราจตใจใหฮกเหม

๕๙

( ธง ๒๕๓๐ : ๒)

๒.๒ สวนเนอเรอง สวนเนอเรอง หรอการดาเนนเรองเปนสวนประกอบทสาคญทสด เพราะเปนสวนทให

ขอมลความร เนอเรองอาจจะสนหรอยาวขนอยกบขอบขายของเนอหาสาระตามจดมงหมายของผเขยน ทสาคญคอสวนเนอเรองนเมอผอานอานจบแลวควรจะไดสาระประโยชนครบถวนตามจดมงหมายของผเขยน และการเสนอเนอเรองของผเขยนกควรมลกษณะทชวยผอานใหเขาใจและเขาถงสาระประโยชนไดเปนอยางด๒๓

งานเขยนประเภทสารคดทมจดประสงคเพอเสนอความร ความคด เปนความรทางวชาการ โดยทวไปมกมการเสนอเนอหาแบบวชาการคอบรรยายไปตามลาดบ แตจากการศกษาหนงสอสารคดสาหรบเดกพบวากลวธการนาเสนอเนอหาม ๒ วธ คอ กลวธการนาเสนอแบบไมมตวละคร และกลวธการนาเสนอแบบมตวละคร ดงรายละเอยดตอไปน

๒.๒.๑ กลวธการนาเสนอแบบไมมตวละคร กลวธนผเขยนนยมใชเพอนาเสนอเนอหามากทสด เนองจากเปนวธทมงส

ความรทจะนาเสนอไดโดยตรง จากการศกษาพบวาผเขยนมวธการนาเสนอเนอหา ๓ วธ คอ การนาเสนอแบบเปนเรองๆ การนาเสนอแบบแบงเปนหวขอยอยเพอแจกแจงรายละเอยด และ การนาเสนอแบบบรรยายไปตามลาดบ มรายละเอยดดงน

๑. การนาเสนอแบบเปนเรองๆ โดยไมมการแบงเปนหวขอยอย เปนวธทพบมากทสด เปนเพราะวาทาใหผอานเขาใจงายขน และเหนหวขออยางชดเจน การนาเสนอวธนจะเปนในกรณทเนอหาภายในเลมมเนอหาทไมสมพนธกน แตอยในหวเรองเดยวกน มดวยกน ๑๐ เรอง ไดแก เรอง พชทเปนพษ กฬาโอลมปกสตว สตวใตทะเล ธง เพอนชาวดอย สตวเลกๆทมพษ สมสกลกไม ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก เครองตามประทป และสตวเศรษฐกจพนบานของไทย ดงตวอยางตอไปน

เรอง ธง มเนอหาเกยวกบธงชนดตางๆ เชน ๑. ธงราว ธงราวทาดวยผาหรอกระดาษ ตดเปนรปสามเหลยมหรอสเหลยมผนผา…

๒๓ เรองเดยวกน, ๘๐.

๖๐

๒. ธงตะขาบ ธงตะขาบคอธงรปสเหลยมผนผา ทาดวยผาหรอวสดอยางอน…

( ธง ๒๕๓๐ : ๓–๔) นอกจากนยงกลาวถงธงชนดอนๆอก คอ ธงปลายเสา ธงไชย ธงชาต และธง

ประจาพระองค เรอง เพอนชาวดอย มเนอหาเกยวกบกลมชนชาวเขาในประเทศไทย เชน เยา

ทาเลทตงหมบานของชาวเยา จะเปนทราบตามลาดเขาใกลปา และลาธาร มเซอหรอลาซ ชาวมเซอจะตงบานเรอนบนภเขาสง คาวามเซอแปลวา “พราน”

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑๑,๑๓) เรอง สมสกลกไม มเนอหาเกยวกบผลไมทมในประเทศไทย เชน

ละมด ละมดเปนไมผลยนตนขนาดกลาง สามารถปลกไดทกภาคในเมองไทย

เปนไมผลพนเมองของทวปอเมรกาแถบประเทศเมกซโก… ลางสาด / ลองกอง ลางสาด เปนไมผลยนตนขนาดกลาง ขนไดดในดนทอดมสมบรณ ผล

ของลางสาดคอนขางกลม ออกตดกนเปนชอ… ( สมสกลกไม ๒๕๓๔ : ๒๓–๒๔)

เรอง ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก มเนอหาเกยวกบสตวประเภทตางๆเชน

กะทางหรอจกกมนา กะทางหรอจกกมนา เปนสตวปาคมครองประเภทท ๑ ในวงศซาลามาน

เดอรชนดเดยวทพบในประเทศไทย ซงจดเปนสตวครงนาครงบก มขนาดลาตวเมอโตเตมทยาวประมาณ ๑๓–๑๕ เซนตเมตร …

กบอกหนาม

๖๑

กบอกหนาม จดเปนสตวปาทมอยเฉพาะในประเทศไทย และพบอยในจงหวดจนทบรเทานน เปนกบทมรปรางคลายคลงกบคางคกมาก….

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๑-๑๒)

๒. การนาเสนอแบบแบงเปนหวขอยอยเพอแจกแจงรายละเอยด คอ การแจกแจงรายละเอยดเพอแบงประเภท ชนด หรอเพอใหเหนรายละเอยดในเรองทตองการนาเสนออยางชดเจนยงขน โดยมการแบงรายละเอยดเปนหวขอยอยๆจนจบเรองซงจะพบในเรองทมเนอหาสมพนธกนตลอดทงเลม มดวยกน ๕ เรอง ไดแก เรอง ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม กวางสามเขาและกวางหาเขา แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร และศรสชนาลย ดงตวอยางตอไปน

เรอง กวางสามเขา และกวางหาเขา มเนอหาเกยวกบชวตดวงชนดหนง เชน ระยะไข หนอน ดกแด สาหรบดวงปกแขงทวไป เปนระยะทคอนขาง

ลกลบและยากสาหรบการศกษาตดตาม เนองจากมดวงจานวนมากทเราไมเคยพบแมแตตวหนอน…

ขนาดและลกษณะของเขา กวางสามเขาและกวางหาเขามลกษณะของเขาหลายแบบทแตกตางกน…

ความแตกตางของกวางสามเขา กวางสามเขาเมองจนทนพบทางภาคตะวนออกของไทย แถบจงหวดจนทบร ระยอง ชลบร และตราด…

(กวางสามเขา และกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๗-๙) เรอง แตนเพอนทแสนดของเกษตรกร มเนอหาเกยวกบชวตของแตนประเภทตางๆเชน

ชนดของแตนทสาคญ และสามารถพบเหนไดในปจจบนมดงน แตนลายเสอ

ขนาดลาตวยาวประมาณ ๑.๓ เซนตเมตร ลาตวมสดาเปนพน… แตนลนหมา ขนาดลาตวยาวประมาณ ๑.๕ เซนตเมตร ลาตวมสนาตาลแดงแตมส

เหลอง…

๖๒

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๗-๙) เรอง ศรสชนาลย มเนอหาเกยวกบเมองศรสชนาลย

… สาหรบโบราณสถานทมความสาคญ และเปนจดเดนของเมองศร-สชนาลยจะตงอยเปนกลม…ดงจะกลาวถงประวตและความสาคญของแตละวดโดยสงเขปได ดงน

วดชางลอม ตงอยบรเวณเชงเขาพนมเพลง บรเวณกลางเมองศรสชนาลย… วดเจดยเจดแถว

เปนกลมโบราณสถานทอยกลางเมอง อยถดจากวดชางลอมไปทางทศตะวนออกเฉยงใต…

( ศรสชนาลย ๒๕๓๙ : ๓๔,๓๖,๓๘)

๓. การนาเสนอแบบบรรยายไปตามลาดบ เปนกลวธทนยมใชในการนาเสนอเนอหาในหนงสอสารคดสาหรบเดก เนองจากสามารถใหความรไดอยางตอเนองตงแตตนจนจบ โดยไมมการแบงเปนหวขอ และสามารถแทรกความคดและความรสกของผเขยนไดอยางไมสะดด ม ๑๒ เรอง ไดแก เรอง นกยง นกเงอกไทย คางคาวกตตไทย นกขนทองไทย แมวเอยแมวเหมยว ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร นกแตวแรวทองดา หงหอย เพชรประดบไพร ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว แมงมม พรานกลางอากาศ กาเนดจกรวาล และสมเดจพระนเรศวรมหาราช ดงตวอยางตอไปน

นกยงมรปรางคลายไก แตตวโตกวาไก มนสามารถจกกนเมดกรวด เมดทรายเขาไปได เพราะเมดกรวดเมดทรายเหลานนไปชวยยอยอาหารในกระเพาะของมน

เมอมแสงแดดจา นกยงชอบนอนผงแดด พรอมกบคยดนคยทรายขนไปรดตวเอง แลวมนจะสะบดขนไปมา เปนการทาความสะอาดขนใหมนละเลอมมากขน

( นกยง ๒๕๒๙ : ๕-๖ )

๖๓

นกขนทองชอบอาศยอยตามภเขาเตยๆ หรอตามพนทสงๆทมตนไมใหญๆ ไมผลดใบในปาเขตรอน หลงจากฤดผสมพนธแลว มนจะออกหากนตามไรกาแฟหรอไรพชพนธชนดอน

ปาทนกขนทองชอบอาศยไดทงปาทบและปาโปรง ตลอดจนชายปาทมตนไมสงๆ

( นกขนทองไทย ๒๕๓๑ : ๔-๕)

นกวทยาศาสตรเชอวา เอกภพนมกาเนดมาราว ๑๕,๐๐๐ ลานปมาแลว จดเรมตนของจกรวาลเลกอยางไมนาเชอ อดแนนดวยพลงงาน มความรอนมากจนกระทงทกๆอยางดเหมอนถกหลอหลอมใหกลายเปนสงเดยวกน ไมมกาลเวลาและอวกาศอยางทรจก กอนหนาการกาเนดของจกรวาล

ทนใดนนเอง… ไดเกดสงทนกดาราศาสตรเรยกวา “การระเบดใหญ” พลงงานเขมขนทเกอบไมมมวลอะไรไดเกดระเบดขนมา

( กาเนดจกรวาล ๒๕๓๗ : ๕-๗ )

พระมหาอปราชาวางแผนใหพระยาเกยรต พระยาราม รวมมอกบพระองคกาจดพระนเรศวร บงเอญแมทพทงสองมาพบพระมหาเถรคนฉองซงเปนอาจารยจงเลาเรองทงหมดใหฟง พระมหาเถรคนฉองเปนมอญทเกลยดชงพมามาก จงพยายามเกลยกลอมแมทพทงสองไมใหปฏบตตามคาสงของพระมหาอป-ราชา…

( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๖)

๒.๒.๒ กลวธการนาเสนอแบบมตวละคร กลวธนเปนวธหนงทผเขยนนยมใชเพอเสนอเรองราวความรทตนตองการ

กลาวถง การใหตวละครเปนผนาเสนอเนอหาสามารถชวยใหเดกอานเรองราวความรทเปนวชาการไดอยางไมรสกเบอ อกทงยงกอใหเกดความใกลชดกบเนอเรอง รสกวาเรองทนาเสนอนนไมนาเบอและนาตดตาม หนงสอสารคดสาหรบเดกทนามาศกษา ซงมกลวธการนาเสนอเนอหาแบบน ไดแก สารคดประเภทสตว พช สงของ สถานท และทวไป จากการศกษาพบวาม ๒ วธ ดงรายละเอยดตอไปน

๖๔

๑. ตวละครเปนผเสนอเนอหา คอ ผเขยนไดสมมตใหสตวทเกยวของกบเรองเปนผนาเสนอเนอหา ม ๑ เรอง ไดแก เรองแมวไทย ซงเปนเรองเกยวกบแมวพนธตางๆ ผเขยนกาหนดใหแมวสสวาดเปนตวนาเสนอเนอหา โดยการแนะนาเพอนพนธตางๆ ดงตวอยางตอไปน

กอยางทบอกแหละคะ คณของเหมยวเลยงแมวไวแยะแตกเปนแมวไทยทงหมดนะคะ เหมยวจะเลาใหฟงทละพนธ ดไหมคะ

นคะ แมวพนธวเชยรมาศ เขาชอเลนวา “มงคล” แฟนเขาชอ “แตมทอง” แลวยงมลกๆอกหลายตวนะคะ เขาเปนดาราเดนไมแพเหมยวหรอกคะ ใครๆกนยมเลยงเขา โดยเฉพาะชาวตางประเทศ (ฝรง) รจกเขาวาเปนแมวไทย สขนของพวกเขาสวยมาก เปนสครมออนๆ และมสเขม ๙ แหง

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๔)

๒. ผเขยนเปนผนาเสนอเรองโดยผานตวละคร คอ ผเขยนทาหนาทเปนผนาเสนอเนอหาใหผอานไดรบรดวยการใชสรรพนามบรษท ๓ หรอการใชคาเรยกชอตวละคร โดยมทงผานและไมผานบทสนทนา จากการสงเกตพบวาการนาเสนอผานตวละครในลกษณะนจะเปนการดาเนนเรองราวทเปนครอบครวซงประกอบดวย พอ แม ลก และเครอญาต นนอาจเปนเพราะวากลวธการเสนอเนอหาแบบนผแตงอาจมงใหเหนถงความสมพนธในครอบครวซงเปนพนฐานในชวตของเดกและใกลตวเดกมากทสด อกทงยงสอความไดงายอกดวย ตวละครนนกมทงตวละครสมมตใหพดไดเชนเดยวกบคน ไดแก เรองกระเตนนอยหลงรง ตวละครทเปนคน ไดแก เรอง บางแสน โทรศพททเราใช สวนมะมวงจากดวงดาว ตวไหมของกะพอ และตวละครสมมตพดจาโตตอบกบคน ไดแก เรอง เลยงภยใกลตว ดงตวอยางตอไปน “ ยายจา… ใหหนชวยสาวไหม นะยายนะ “ กะพอเปลยนใจ หางานใหม

ยายนงอยบนมานงหนาเตาไฟ ซงมหมอตมนาเดอดปดๆ ฝกไหมลอยฟองในหมอนาเดอดนน มอขวายายกสาวเสนใยสเหลองลงในตะกราทรองรบอยขางๆอยางคลองแคลว สวนมอซายถอไมงามเลกๆ คอยกด คอยเขย ไมใหฝกไหมตดเสนใยขนไปถงรอกทตดอยเหนอปากหมอ

“หนอยายงดกวา คอยกนดกแดกพอแลว“ ยายหาม

๖๕

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๘)

พเหมยวพาเดกๆ เขาไปในครว ไฟจากเตาแกสกาลงลกโชนอยใตกะทะ พเลกคนครวทบานกาลงทอดปกไกอาหารจานโปรดของนองแปงอยพอด

“โอโฮ หอมนากนจงเลย” นองแปงอทาน “สวสดแกส“ พเหมยวทก “นองๆเขาอยากมาดแกสทางานแนะ“ “แลวมองเหนผมไหมละ“ แกสวา “เหนซ ไฟนไง สนาเงนปนสสมๆ“ ปอยวา

“ไมใชหรอก ตวผมนนโปรงใส ไมมส ถาไมมไฟมาจดใหเหนเปนเปลวละกอ นองๆ ไมมทางเหนตวผมเลย ถาผมออกมาจากถงไดจะลองลอยไปทไหนๆ กไมมใครร “

( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ : ๒๘–๒๙)

ออกจากศนยวทยาศาสตรทางทะเล คณพอคณแมพานกกบหนแวะซอของทตลาดหนองมน คณพอเลอกขาวหลามไดมดใหญ นกกบหนซอกลวยฉาบกนคนละถง สวนคณแมสนใจพวกกบขาวมากกวา อยางปลาเคม กงแหง กะป นาปลา แลวยงไมลมชวนคณพอซอหอหมกไปฝากคณยาอกดวย คณพอวาถาใครไปบางแสนแลวไมแวะตลาดหนองมน เหมอนไมไดไปบางแสน พนกจงบอกนองหนวากคงคลายๆกบคนทไปทะเล แลวไมเหนสตวทะเลอยางทนกกบหนไดเหนนนเอง

( บางแสน ๒๕๓๒ : ๒๙)

“คณแมคะ ทโรงเรยนของหนจะทาโครงการปลกไมผล คณครใหหาพนธไมไปปลกคะ“

“แมเขากาลงยงลกมาทางนดกวา“ เสยงของพอดงมาจากสวนหลงบาน ดาราจงวงไปหาพอและเลาใหพอฟงถงโครงการไมผลของนกเรยนชนประถมปท ๕

“คณครลนดา ยงไมตกลงใจนะคะวาจะปลกตนอะไรด คณครใหพวกนกเรยนชวยกนไปศกษากนดกอนวา ตนอะไรจงจะเหมาะกบดนรวนปนทราย

๖๖

อยางทโรงเรยนของเราน ตองเปนตนไมทปลกงาย บารงรกษางาย โตเรว และมประโยชนมากดวยนะคะ“ ดาราอธบาย

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๖-๗)

“สวสดจะ” กระเตนนอยโผเขาไปทกอยางดใจ “เธอเปนใครกนจะ” กระเตนนอยเพงไดเหนวานกทเขาเขาไปทกดสวยงามไมนอยเลย มหวและลาคอสดา ใตทองขาว หลงและปกเปนสนาตาลเหลอบเขยวเขม แถมทดวงตายงมตงสแดงคาดราวกบหนากาก ชางตดกบแตมยาวสขาวขางหดแทๆ

“สวสดจะ กระเตนนอย ฉนชอตอยตวด บางทใครๆก เ รยกฉนวา กระแตแตแวด ตามเสยงรองของฉน เธอทาจะเพงออกมาหากนกระมง ถงไมรจกฉน“ นกตอยตวดตอบ

( กระเตนนอยหลงรง๒๕๓๓ : ๖)

อนเดยนแดงแอดกบอนเดยนแดงอดขมาไปตามทาง อนเดยนแดงแอดเขาใจวามใครคนหนงกาลงเดนทางตรงมา จงสงใหอนเดยนแดงอดลงจากหลงมาแนบหกบพนดนฟงเสยง

อนเดยนแดงอดรายงานวา “ มคนขมาตามมา” อนเดยนแดงแอดรออยไมนานกเหนคนขมาตรงมา “ อนเดยนแดงอนนนเอง” อนเดยนแดงแอดพดดวยความดใจ

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๒-๕)

๒.๓ สวนสรปเรอง สวนสรปเรอง หรอ การปดเรอง เปนขอความทผเขยนเขยนปดเรองภายหลงจากทได

กลาวเนอเรองครบทกเรองแลว ผเขยนอาจใชกลวธเขยนสรปเรองหรอปดเรองตางๆกน๒๔ เชน การสรปความคดสาคญหรอสาระสาคญของเรอง การใหขอเสนอแนะ การชกชวนใหปฎบตตาม เปนตน จากการศกษาพบวากลวธทใชในสวนสรปเรองหรอการปดเรองม ๑๐ วธ ดงรายละเอยดตอไปน

๒๔ เรองเดยวกน, ๘๐–๘๑.

๖๗

๒.๓.๑ การปดเรองดวยสภาพการณปจจบน ผเขยนปดเรองดวยการชใหเหนสภาพการณปจจบนของสงทกลาวถง

เชน จานวนทลดลง การสญพนธ ดงตวอยางตอไปน ปจจบน นกยงทกชนดมจานวนลดนอยลงจนเปนสตวทหายาก เพราะถก

ลาไปเปนอาหาร แลวนาขนหางของมนไปทาเครองประดบทสวยงาม มราคาแพงอกดวย

( นกยง ๒๕๒๙ : ๑๔)

ชาวเขาเผาตางๆน ปจจบนไดรบความชวยเหลอและพฒนาในดานการประกอบอาชพ ใหมทอยอาศยเปนหลกแหลง ไดรบการสงเสรมใหความรดานการเพาะปลกพชไรตางๆแทนการปลกฝน ไมตดไมทาลายปา ชาวเขาสวนใหญพดไทยไดและไดรบสญชาตคนไทยดวย

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑๕)

ชอเสยงในความสามารถของการเลยนแบบเสยงของนกขนทองทเหมอนมากกวานกทกชนดตงแตอดตจนกระทงปจจบนนเปนทเลองลอไปทว ความนยมในการเลยงนกขนทองไวดเลน ไดแผออกไปทวโลก ทาใหราคานกขนทองมราคาสง แพงกวาไกฟาเสยอก จงทาใหนกขนทองถกลาเพอนามาขายเปนจานวนมาก ทงทนกขนทองเปนสตวปาคมครองประเภทท ๑ จากสถตในปหนงๆ มการลกลอบสงออกนกขนทองนบเปนแสนๆตว นกขนทองในปาของประเทศจงแทบจะไมมใหด เราจงควรชวยกนอนรกษนกขนทองไวกอนทมนจะหมดสนไปจากประเทศไทย

( นกขนทองไทย ๒๕๓๑ : ๙)

แมจะมการพบนกแตวแรวทองดา ตามธรรมชาตนบสบคบรเวณภาคใตของประเทศไทย เปนทยนดของชาวไทย และชาวโลก ทนกชนดนไมสญพนธ แตสถานการณทกวนน กยงนาเปนหวงทอาจจะสญพนธ ศตรทสาคญทสดของนก

๖๘

แตวแรวทองดา คอ มนษย ทชอบตดไมทาลายปา เปนการทาลายถนอาศยของนกโดยตรง เมอมการตดไมมากๆ กเทากบทาลายตนนาลาธาร ทาใหลาธารทไหลรนตลอดปตองแหงไป เปนผลใหแหลงอาหารของนกไมม และในไมชานกแตวแรวทองดากจะตองตาย และสญพนธไปจากโลกนจรงๆ

( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๔ : ๑๖)

หนวยงานตางๆ ไดเลงเหนคณประโยชนของแตนไมนอย จงไดพยายามคนควา เพอขยายพนธเพมจานวนประชากรแตนใหมากยงขน เพอใหแตนกลบมามบทบาทสาคญในการลดปรมาณศตรพชตามวถทางธรรมชาต และยบยงการใชสารพษ ถนอมรกษาทกชวตบนโลกใบน

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๒๔) นอกจากน จากการศกษา ผศกษาพบวามหนงสอสารคดสาหรบเดกบางเรองทม

เนอหาแบงเปนหวขอ หรอมเนอหาจบเปนตอนๆ โดยแตละตอนไมมความเกยวของกนนน ไมมการปดเรองรวม แตจะมการปดเรองในแตละตอนๆ ในลกษณะนเชนเดยวกน ดงตวอยางตอไปน

ปลาตะลมพกนยมจบมาบรโภคกนมากเพราะมรสชาตอรอย และมการจบปลาในชวงทวางไขตอเนองกนเปนประจาทกป ประกอบกบสภาพเสอมโทรมของแหลงนาทอาศยในธรรมชาต ซงเปนสาเหตสาคญททาใหจานวนปลาตะลมพกลดจานวนลงไปอยางรวดเรว

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๙)

ในปจจบน เตาตนไดลดจานวนลงไปอยางรวดเรว ซงมสาเหตทสาคญคอ การใชประโยชนจากไขเตาและตวเตาเปนการคา โดยตวเตาตนจะใหเนอ นามน และหนง อกทงชาวประมงยงดกจบในขณะขนมาวางไข โดยใชเบดราวเรยงกนไวถๆ จงทาใหโอกาสการดารงชวตอยของเตาตนนอยลงไปทกท

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๔)

๒.๓.๒ การปดเรองดวยการใชคาถาม ผเขยนปดเรองดวยการใชคาถามเพอกระตนใหผอานไดคด หาวธแกไข

หรอใหผอานอยากปฏบตตาม ดงตวอยางตอไปน

๖๙

ฟามดแลว ใครนะจะรไดวาคาคนน กระเตนนอยมเรองเลาใหแมฟงมากมายแคไหน…

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๔๖ )

เหมยวจงวานอนสอนงาย และรกคณของเหมยวมากทสด แลวคณๆทอานเรองของเหมยวละคะ จะไมลองเลยงแมวไทยอยางเหมยวไวเปน ”เพอน” ดบางหรอ

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๔๐)

ความจรงทเกยวกบธรรมชาตของผเสอชนดน เมอเปนทรจกกนด จงนาคดวาควรจะจากดขอบเขตใหผเสอหนอนแกวสม มปรมาณอยมากนอยเพยงใด ทจะไมสรางความเสยหายแกพชมากนก คอทาลายพชบาง แตไมสรางความเสยหายถงระดบเศรษฐกจ ขณะเดยวกนกยงมผเสอตวเตมวยบนใหเหนเสมอ ลองชวยกนคดสกนดวา ควรจะทาอยางไรดกบเจาแกวลาย เจาแกวเขยวผนาสงสารน

(ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๒๓)

สงทนาพศวงในจกรวาลกวาสงอนใดกคอ จะเกดสงมชวตทมปญญาเหมอน หรอเหนอกวามนษยในอวกาศอนเวงวางนหรอไม

( กาเนดจกรวาล ๒๕๓๗ : ๑๘)

๒.๓.๓ การปดเรองดวยการชถงประโยชน ผเขยนปดเรองดวยการชใหเหนถงประโยชนทไดรบจากสงนน เชน ความ

สะดวกสบาย ผลผลต เปนตน ดงตวอยางตอไปน สมยน คนมธระจะพดจากน ไมตองเดนทางไปพบกนเหมอนแตกอน

เพยงแตยกหโทรศพทขนพดกตดตอกนไดทนท คนอยตางเมองกนกพดตดตอกนไดโดยใชโทรศพท คนทอยตางประเทศ

กพดตดตอกนไดโดยใชโทรศพท และคนทอยตางทวปกพดตดตอกนไดโดยใชโทรศพท สะดวกดจรงๆ

๗๐

โทรศพทจงเปนเครองมอทใหประโยชนมากสาหรบทกคน ( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๑๕–๑๖)

นอกจากนจากการศกษาผศกษาพบวามหนงสอสารคดสาหรบเดกบางเรองทมเนอหาแบงเปนหวขอ หรอมเนอหาจบเปนตอนๆ โดยแตละตอนไมมความเกยวของกนนน ไมมการปดเรองรวม แตจะมการปดเรองในแตละตอนๆ ในลกษณะนเชนเดยวกน ดงตวอยางตอไปน

ประโยชนจากกบมมากมาย นอกจากใชรบประทานเปนอาหารแลว กบยงชวยเพมรายไดใหแกครอบครว ทาลายแมลง หนงใชทากระเปา กระดกใชทาปย เปนตน

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๔)

ครงจดเปนสตวเศรษฐกจพนบานของไทยมานาน ทารายไดใหแกผเลยงปละไมนอย แลวยงนามาใชประโยชนไดทงทางตรง และทางออมนานปการ

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๒)

๒.๓.๔ การปดเรองดวยการเฉลยคาตอบ ผเขยนปดเรองดวยการเฉลยใหผอานทราบวาสงทกลาวมาตงแตตนคอ

อะไร พบเพยงตวอยางเดยว ดงน ผเสอแสนสวย ออกมาเกาะอยกบคราบดกแดของมนไดสกคร กบนปรอ

ทเดยว พอกะพอเปดกลอง มนกบนออกไปลบๆ สดงดอกไมหลากสในสวน ปกสเหลองสลบดาของมนขยบพลวอยทามกลางดงดอกไม

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๑๕)

๒.๓.๕ การปดเรองดวยการยกยอง ผเขยนปดเรองดวยการยกยองคณความด พบเพยงตวอยางเดยว ดงน สมเดจพระนเรศวรทรงเปนยอดนกรบทประสตมาเพอกชาตไทยโดยแท

ประชาชนชาวไทยระลกถงพระมหากรณาธคณอนลนเกลาฯ จงไดพรอมใจกนถวายพระนามของพระองควา “สมเดจพระนเรศวรมหาราช”

( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๑๕)

๗๑

๒.๓.๖ การปดเรองดวยการสรปใจความสาคญ ผเขยนจะสรปสาระสาคญของเรองเพอเนนใหผอานตระหนก และเขาใจ

เรองราวทนาเสนอไดชดเจนมากขน หรอเพอยนยนความคดทกลาวมาทงหมดอกครง ดงตวอยางตอไปน

ในป พ.ศ. ๒๕๒๓ กรมปาไม ประกาศใหบรเวณปารอบๆ นาตกไทรโยคซงมพนทประมาณ ๕๐๐ ตารางกโลเมตร เปนอทยานแหงชาตไทรโยคในบดนนเอง ประชาชนผเรมไดรจกชอเสยงของคางคาวทเลกทสดในโลกของเมองไทย รวมทงชาวตางประเทศและนกคนควาอกมากมาย กไดเดนทางเขาไปคนหา คางคาวกตต กนมากมาย อยางปราศจากการควบคมดแลอยางถกตอง ตามหลกการคมครองและการอนรกษธรรมชาตซงนบวาเปนการบกรกทอยอาศยของคางคาวตวเลกทสดในโลกของเมองไทย จนกระทงบดนชมชนของ “คางคาวทเลกทสดในโลกของเมองไทย” กแตกกระเจงไปหมดสนจากบรเวณปาไทรโยคและยงไมพบโฉมหนาของคางคาวกตต อกเลยจนบดน นอกจากนกอนรกษสตวปาบางทานทพบถาทอยอาศยของคางคาวกตตแตตองปดเปนความลบเพอปองกนการถกรบ-กวนจากมนษย

( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ : ๑๒)

ไมชากทราบทศทาง จงลองยนขน ยกตวขนเตมท ขยบปกกระพอด ออ เรยบรอยแลวกบนตรงไปยงกองขววอยางไมผดพลาด เมอพบกองอาหารอนโอชะแลว กลงมอกนจนอมเสรจจากกนกปนกอนกลมเพอกลงไปเกบทโพรงซงจะตองสรางขนในโอกาสหนา ดไมดในระหวางทปวนเปยนอยทกองขวว บงเอญพบหนมหรอสาวทถกใจขน เกดเกยวพาราสจนกลายเปนครกกนไปในขณะนนกม แลวเรองราวในชวตของดวงขววกจะวนเวยนดงทเลาใหเดกๆฟงตงแตตนจนจบอยางนนเรอยไป

( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๓๑)

บดน อทยานประวตศาสตรศรสชนาลยไดมพธเปดอยางเปนทางการแลว เมอวนท ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๓๓… และอทยานประวตศาสตรศรสชนาลยไดเปด

๗๒

บรการเพอให เปนแหลงศกษาหาความร การทองเทยว และเปนมรดกประวตศาสตรแหงความภาคภมใจของชาวไทยทกคน

นอกเหนอจากน ในการประชมคณะกรรมการบรหารของคณะกรรมการมรดกโลกขององคการยเนสโก ณ เมองคารเทจ ประเทศตนเซย เมอวนท ๑๓ ธนวาคม ๒๕๓๔ ไดประกาศยกยองใหแหลงมรดกทางวฒนธรรมของไทย จานวน ๒ แหลง เปน”มรดกโลก” ไดแกนครประวตศาสตรพระนครศรอยธยา สโขทย และเมองบรวาร คอ กาแพงเพชรและศร สชนาลย ซ งกมความหมายวาท งพระนครศรอยธยา สโขทย กาแพงเพชร และศรสชนาลย มเพยงแตจะเปนมรดกทางประวตศาสตรของคนไทย แตยงเปนมรดกโลกทางวฒนธรรมทสมควรไดรบการทานบารงรกษาใหเปนสมบตวฒนธรรมของมวลมนษยชาตอกดวย

( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๕๘)

๒.๓.๗ การปดเรองดวยการชกชวนใหทา ผเขยนปดเรองดวยการชกชวนใหผอานทาตาม เปนการปดเรองทสงผล

ใหผอานสนใจใครร และลองปฏบตตาม เพอพสจนวาสงทผเขยนชวนใหทานนเปนไปไดจรง ดงตวอยางตอไปน

…ปากบผเสอมความสมพนธคอนขางแนนแฟนและลกซง ผเสอจะหมดไปอยางรวดเรวเมอปาถกทาลาย มาชวยกนรกษาปาและเผาพนธ ผ เสอสวยๆงามๆกนเถอะ แมแตดอกไมดอกเดยวทมนาหวานสาหรบเปนอาหารของผเสอ เรากไมควรเดดหรอทาลาย ผเสอไมมอนตรายตอมนษยมแตมนษยเทานน ทเปนอนตรายตอผเสอผทประดบความงามของโลกนตามธรรมชาต

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๑๖)

ในสมยทผเขยนยงเปนเดกๆ เคยไดรบคาแนะนาวา ถาบงเอญไปหลงทางอยในทแปลกถนแลว ใหจบตกแตนตาขาวมาวางบนมอสกตวหนงแลวถามวา “ นแนะพอโหรจา ชวยชบอกหนทางใหทนะจะ ฉนไปไมถกแลว” แลวตกแตนเจาเลหจะบดขเกยจนดหนง แลวยกมอชทางไปอยางเสยไมได คราวนกตงตนเดนไปตามทศนนเถด มกไมผด หากเดกๆ จะลองบางตองไมลมระวงขา และปากของเจาตกแตนตาขาวนไวใหมาก มนอาจสรางความเจบปวดใหไมรลมไดเลยทเดยว

๗๓

( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๓๑)

๒.๓.๘ การปดเรองดวยการบรรยายบรรยากาศ ผเขยนปดเรองดวยการแสดงใหเหนบรรยากาศของความสข พบเพยง

ตวอยางเดยว ดงน นกเรยนทกคนยมอยางเปนสข มองยอดมะมวงพลวไสวตามสายลม

ดอกดาวเรองและบานชนหลากสแซมสลบแสนสวยสวางไสว มองเหมอนสวนมะมวงจากดวงดาวจรงๆ

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๓๐)

๒.๓.๙ การปดเรองดวยขอควรระวง ผเขยนกลาวถงขอควรระวง พบเพยงตวอยางเดยวดงน

เพอใหปลอดภยจากสตวเลกๆทมพษ เราควรปฏบตตวดงน - ไมใชมอ หรอนวแหย หรอลวงไปในซอกหน โพรงไม หรอ โพรงใต

กอนหน เพราะอาจมสตวมพษแอบซอนตวอย - การเกบรงผงเพอเอานาผง หรอขผง อาจทาใหถกผงทงรงรมตอยได

จาเปนตองรวธเกบอยางถกตอง และใชความระมดระวงใหมาก ( สตวเลกๆ ทมพษ ๒๕๓๐ : ๑๖)

นอกจากลกษณะการปดเรองดงกลาวขางตนแลว ผศกษาพบวาสารคดสาหรบเดก

สวนใหญไมมการปดเรอง ผเขยนจบเรองทนทโดยไมมขอสรปใดๆทงสน อาจเปนเพราะวาหนงสอสารคดสาหรบเดกมเนอหาไมมากนก หรอเปนตอนสนๆ จงไมจาเปนตองปดเรองดวยการทงทายเพอทบทวนความเขาใจอกครง จากการศกษาพบวาม ๑๓ เรอง ไดแก เรองพชทเปนพษ กฬาโอลมปกสตว สตวใตทะเล นกเงอกไทย ธง เลยงภยใกลตว บางแสน แมวเอย-แมวเหมยว กวางสามเขาและกวางหาเขา สมสกลกไม หงหอยเพชรประดบไพร แมงมม-พรานกลางอากาศ และเครองตามประทป ดงตวอยางตอไปน

เหดเมาขนอยตามพนดน หรอขอนไมผ มรปรางเหมอนเหดทกนได แตมสสนแปลกไป เหดเมามพษมาก ทาใหคนกนถงตายได ดงนนเมอจะเกบเหด จะตองระวงใหมาก ตองเกบแตเหดทรจกแนนอนวาไมเปนพษเทานน

๗๔

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๒๐) สงทนาสลดใจทสดในชวตของนกเงอกกคอ ในระหวางทนกเงอกตวเมย

อยในโพรงกบลกๆ ถาหากตวผซงออกไปหาอาหารถกมนษยยงตาย ทงตวเมยและลกๆ ซงอยในโพรง กจะพลอยอดตายไปดวย เพราะมนยงไมแขงแรงพอทจะออกไปหากนเองได

( นกเงอกไทย ๒๕๓๐ : ๑๒)

สมยรตนโกสนทร ตะเกยงจากตางประเทศทนาเขามาเปนตะเกยงตงโตะ ฐานโลหะ กระปกนามนแกวสแดงสวมใสในฐานโลหะโปะจบ

( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๒๓) พเหมยวรองเรยกเดกๆ เสยงหลงวา “เดยว เดยวซ อยาเพงไป” แตไมมใครสนใจฟงอกแลว เดกทกคนอยบนรถ พเหมยวจะลกขนตามกไมได จงไดแตบนวา “เราลาบากอกตามเคย”

( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ : ๘๗)

๗๕

บทท ๔

วเคราะหลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดก

ภาษาเปนเครองมอสาคญในการสอสารระหวางผสงสารและผรบสาร ใหเกดความเขาใจตรงกน ดงนนภาษาจงเปนสวนสาคญททาใหการสอสารดาเนนไปได โดยเฉพาะงานเขยนนน ผเขยนจะตองรจกเลอกภาษาใหเหมาะกบงานเขยน เพอใหผอานรบรเรองราวไดอยางเขาใจ และชดเจนแจมแจงจงจะทาใหการสอสารบรรลผลสาเรจตามเปาหมาย

ดงนนการใชภาษาในหนงสอสาหรบเดกจงเปนองคประกอบสาคญ ทงนเพราะภาษาทใชในการเขยนเรองประเภทสารคดใหเดกอาน ไมเพยงแตจะเปนเครองมอทผแตงใชสอสารมายง ผอานเทานน หากภาษายงมบทบาทตอพฒนาการทางดานความคด จตใจ และสตปญญาของเดกอกดวย ดงนนการเลอกใชภาษาของหนงสอสาหรบเดกจงควรคานงถงความเหมาะสมกบวยของผอานทยงมประสบการณการอานไมมากนก ภาษาทเรยบงาย ชดเจน และสละสลวย จะชวยใหเดกเขาใจเรองราวไดงายขน โดยไมตองคดหาคาแปลใหยงยากซบซอน เพราะเมอเดกสะดดทภาษา อารมณของเดกกจะขาดชวงลง แลวอาจเลกลมการอานเสยกลางคน เนองจากเดกจะใชใจนาหนาตนเองอยเสมอ สมองหรอความคดจะตามมาภายหลง ดงนน การใชภาษาทสามารถกระทบใจเดก กระทบอารมณเดกไดยอมประสบความสาเรจ

ในบทนผศกษาจะศกษาเรองลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดก ในเรองของ การใชคา ประโยค โวหาร และภาพพจน ดงหวขอตอไปน ๑. การใชคา

คาเปนหนวยทเลกทสดในภาษาทมความหมายสมบรณและใชสอสารได คาจงเปนเครองมอสาคญทนกเขยนใชเพอถายทอดความร หรอประสบการณออกมาเปนเรองราวใหผอานทราบ ดงนนนกเขยนรคามากเทาใดกจะสามารถสอสารงานออกมาไดมากเทานน

การใชคาในหนงสอสารคดสาหรบเดกกเชนเดยวกน ถงแมวางานเขยนจะเปนงานทางวชาการ ทมงเสนอความร ความคด และขอเทจจรงเปนสาคญ แตผเขยนสามารถเลอกใชคาทกอใหเกดอารมณความรสก หรอสรางความเพลดเพลนใหแกเดกได จากการศกษาพบวา การใชคาในหนงสอสารคดสาหรบเดก ถาผเขยนสามารถเลอกใชคาไดเหมาะสม สอดคลองกบเนอหาทตองการนาเสนอกจะทาใหสามารถสอความออกมาไดอยางชดเจน โดยทเดกไมตองตความ แต

๗๖

เนองจากเปนหนงสอสารคดดงนนจงหลกเลยงไมไดทจะตองมศพทวชาการ ซงผเขยนกสามารถนาคาเหลานนมาจดวางไดอยางเหมาะเจาะ การศกษาเรองการใชคามหวขอดงตอไปน

๑.๑ คามล เรองของคามล มผกลาวไวดงน

พระยาอปกตศลปสาร กลาวถงคามลไววา คามล คาทเราตงขนเฉพาะคาเดยวๆ จะเปนคาทมาจากภาษาไหนกด

หรอคาทตงขนใหมในภาษาไทยเฉพาะคาหนงๆ กด เรยกวา คามล คาเหลานบางท กมความหมายพองกน เชน “ขน” หมายความวานาหวเราะกได เครองตกนากได ไกหรอนกบางอยางทาเสยงอยางหนงกได เปนตน ดงนนบวาเปนคามลเหมอนกน เพราะเปนคาเดยวโดดๆ๒๕

เรองเดช ปนเขอนขตย กลาวถงคามลไววา

คามล ( Simple words ) ไดแก คาทเปนคาหลก หรอ คาทมความหมาย เดยว หรอหนวยคาเดยว คามลอาจมพยางคเดยว ( Monosyllabic monomor- phemic form ) สองพยางคหรอหลายพยางค ( Poloysyllabic monomorphemic form ) กได แตตองมความหมายเดยวหรอหนวยคาเดยว ไมสามารถแบงแยกเปน สองหนวยคาหรอหลายหนวยคาได และไดใหขอสงเกตไวดงน

คามลพยางคเดยวไดแกคามลทมพยางคเดยวและมความหมายเดยว เชน กน นอน เขยน เปนตน

คามลสองพยางค ไดแก คาทมสองพยางคแทหรอสองพยางคเทยมแตม ความหมายเดยว เชน สะพาย สบ กะท กระทะ เปนตน

คามลหลายพยางค ไดแก คาหลายพยางคแตมความหมายเดยว เชน นาฬกา อนามย โสเภณ เปนตน

คามลทเปนคาซา ไดแก คาซาพยางคทมความหมายเดยวโดยไมสามารถ แยกออกพดเปนสวนๆ ได เชน ปดๆ ยองๆ มะงมมะงาหรา กลกจอ เปนตน

คามลทเปนคาสมผส ไดแก คาหลายพยางคทมลกษณคลองจองกน

๒๕ พระยาอปกตศลปสาร , หลกภาษาไทย ( กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช , ๒๕๔๑) , ๖๐.

๗๗

แตไมสามารถแยกกลาวเปนสวนๆ ได เชน อลยฉยแฉก อรงตงนง เปนตน๒๖

ในวทยานพนธเรองนไดกาหนดวาคามล หมายถง คาทมความหมายเดยวหรอหนวยคาเดยวทไมสามารถแบงแยกเปนสองหนวยคาหรอหลายหนวยคาได จากการศกษาพบวาหนงสอสารคดสาหรบเดกมการใชคามลทเปนคางาย คางายคอ คาทสอความหมายตรงตวและมกเปนคาทใชพดกนอยทวไปในชวตประจาวน การใชคางายในหนงสอสารคดสาหรบเดกเพอใหเดกเกดความเขาใจ และใหเดกไดเกดความสนกสนานเพลดเพลนและไมคดวาเปนหนงสอทมงใหความรเปนสาคญ ซงการใชคางายจะทาใหเดกสามารถอานเรองตอไปไดจนจบ

จากการศกษาพบวาคามลทเปนคางายในหนงสอสารคดสาหรบเดก ม ๓ ลกษณะ คอ คาทใชในการดาเนนเรองทวไป คาทใชเพอหลกเลยงคายาก และคาทใชในการเปรยบเทยบ ซงการใชคาในลกษณะนตรงกบเรองของการใชคาในหนงสอสาหรบเดก วาตองเปนคาทเรยบงาย ชดเจน ไมตองหาคาแปลใหยงยากซบซอน เพอใหเดกเขาใจเนอเรองไดงายขน ดงตวอยางตอไปน

๑. คาทใชในการดาเนนเรองทวไป ดงตวอยาง แลวกะพอกไดตวไหมชนดใหมมาเลยงไวในกลองกระดาษ เปนตวไหมท

กนใบมะนาวเปนอาหาร ( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๑๑)

ดาราจงเอาเรองมะมวงไปเสนอคณครเมอถงชวโมงวชาเกษตรในวนตอมา

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๙)

“…ตอนนกไดเวลากกเจาตวเลกแลว…” “…พอกระจาบแฟนฉนหรอกทเกง…”

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๘,๒๒)

ละมดนยมปลกเปนสวน ปลกกนมากทจงหวดราชบร…

๒๖ เรองเดช ปนเขอนขตย , ภาษาศาสตรภาษาไทย ( กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงกรณ-

ราชวทยาลย , ๒๕๔๑ ) , ๑๕๖.

๗๘

( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๒๓)

…แมวเหมอนหมาตรงทสามารถฝกได และตองฝกดวยความรก ความอดทน…

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑๔) ๒. คาทใชเพอหลกเลยงคายาก ดงตวอยาง

“ แมครบ ดลกฝรงสองคนนนซ แขนไหมเลย“ ปองชใหแมดเดกฝรง ๒ คน ทวงเลนอยแถวนน

( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ : ๗๗) ผแตงใชคาวา “ฝรง” แทนคาวา “ คนตางประเทศ “ “ใชจะ แลวตอนนฉนกกาลงหลงทางดวย เธอจะชวยบอกทางกลบบาน

ใหฉนทไดไหม“ ( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๖)

ผแตงใชคาวา “บาน“ แทนคาวา รง ทอยอาศย แมวจะเรยนรไดดในขณะทยงเปนลกแมว… และเรองสาคญคอฝกหดให

รจกขบถานใหเปนทเปนทาง เพราะกลนฉและอของพวกเหมยวนนเหมนทสดเลยเชยวนะ

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑๗) ผแตงใชคาวา “ฉ” และ “อ” แทนคาวา “ปสสาวะ” และ “อจจาระ” หากผทยนมอ ( เทา ) เขามาชวยเปนแมดวงหรอพอดวงแปลกหนาละกอ

แมดวงผเปนเจาของกอนกลมจะไมสบายใจเลย ( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๒๐) ผแตงใชคาวา“ แมดวง“ และ “พอดวง” แทนคาวา “ ตวเมย” และ “ตวผ”

๗๙

ตวผมกลเมดในการจบสาวโลดโผนกวาชนดอน คอเมอเหนแมงมมสาวเดนมาแตไกล จะแอบซอนขางทางทสาวจะผาน

( แมงมม พรานกลางอากาศ ๒๕๓๕ : ๒๘) ผแตงใชคาวา “ แมงมมสาว “ แทนคาวา แมงมมตวเมย

๓. คาทใชในการเปรยบเทยบ

นกยงมความสามารถพเศษอยางหนง คอสามารถคลหางของตนเองใหกางออกเตมทคลายพด

( นกยง ๒๕๒๙ : ๑๕)

ลาโพงขนอยตามสวน ดอกเปนรปเหมอนกบลาโพง ใบและผลคลายกบมะเขอ

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๑๘)

มะปรางมผลคลายไข คอ คอนขางยาวร ผวสวยเรยบ ( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๑๕)

ดวงขววมหนวดปลายแบนเหมอนไมตกอลฟตดขางปากอยขางละเสน ( ดวงแมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๑๒)

หานจน ซงเปนหานพนธทแพรหลายทสดในโลก มรปรางสงาคลายหงส ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๓)

๑.๒ คาซอน คาซอน เปนลกษณะสาคญของการสรางคาขนใชในภาษาอกวธหนงทชวยใหมคา

เพมขนเปนจานวนมาก มผสนใจศกษาไดกลาวไวดงน บรรจบ พนธเมธา ไดกลาวถงเรองคาซอนไววา คาซอน คอ คาทมคาเดยว ๒ คา อนมความหมายหรอเสยงคลายกนหรอ

ทานองเดยวกนซอนเขาคกนแลวจะมความหมายใหมเกดขน มความหมายและทใช

๘๐

ตางออกไป คาซอนแบงเปน ๒ประเภท คอ คาซอนเพอความหมาย และคาซอนเพอ เสยง คาซอนเพอความหมายมลกษณะพอสรปไดคอ ความหมายปรากฏทคาใดคา เดยว สวนอกคาหนงไมมความหมาย เชน ใจคอ คอเหนยง คาซอนชนดทคาหนง ไมมความหมายแตชวยเนนความหมายของอกคาหนง เชน เงยบเชยบ ดอดง คาซอน ทเปนคาตรงกนขาม เชน เทจจรง ผดชอบ คาซอนทมความหมายปรากฏทคาทงสอง เชนพนอง ลกหลาน คาซอนทมความหมายตางจากคาเดยว เชน จดจาน จดเจน

คาซอนทมความหมายกวางออก เชน เจบไข ทบต คาซอนทมความหมาย เชงอปมา เชน คาจน อยกน และคาซอนซงมคากาหนดเปน ๔ คา หรอ ๖ คา เชน ยากดมจน อดตาหลบขบตานอน เปนตน๒๗

พระยาอนมานราชธน ไดกลาวถงเรองคาซอนวา คาซอน คอ เอาคาเตม ๒ คาซงตางเสยง แตมความหมายเหมอนกน

หรอคลายคลงกนมาควบใหซอนกน แลวมความหมายเทาเดมหรอความหมายเพยน จากเดมไปบาง สวนใหญเพอไขความอกคาหนงใหชดขน คาซอนบางคเปนคาไทยเดม เชน ใหญโต เลกนอย รกใคร บานเรอน… เปนตน หรอ เปนคาจากภาษาตาง- ประเทศ เชน คาเขมร บาลสนสกฤต เปนตน เรานาคาไทยมาซอนเพอขยายความ- หมายใหเขาใจ เชน ตนเดม เดดขาด หนองบง …เปนตน …คาซอนทเปน ๒ ค กม เชน พดจาวาขาน เกบหอมรอมรบ เกยวดอง หนองยง… เปนตน๒๘

เรองเดช ปนเขอนขตย ไดกลาวถงคาซอนวาเปนคาประสมประเภทหนง คาซอน เปนคาประสมประเภทหนง แตนยมเรยกวาคาซอน เพราะเอาคา

ทมความหมายเหมอนกน ใกลเคยงกน หรอมความหมายเดยวกนแตใชในทองถนตาง กน บางครงตางภาษากนกม เอามาประสานกนเปนคาซอน ดงตวอยางตอไปน

๑. คาซอนทมความหมายเหมอนกน เชน คาวา บอกกลาว เรวไว ฟอนรา

๒๗ บรรจบ พนธเมธา , ลกษณะภาษาไทย( กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง ,

๒๕๒๕ ),๘๑–๑๐๓.

๒๘ พระยาอนมานราชธน , นรกตศาสตรภาค ๒ ( พระนคร : โรงพมพศนยการทหารราบ , ๒๕๑๓ ), ๒๑๘–๒๒๐.

๘๑

ขบรอง เปนตน ๒. คาซอนทมความหมายคลายกนเชนคาวา เปลยนแปลง รบเรง ถกตอง

เจบปวด รปราง โครงราง กลบคน เปนตน ๓. คาซอนทมความหมายเดยวกน แตใชตางทองถนกนหรอตางภาษากน

เชน ดแล ( ด ใชในภาษาไทยกลาง สวน แล ใชในทองถนใต) ตดสน ( ตด ใชในภาษา- ไทย สวน สน หมายถง ตดใหเรยบ ใชในทองถนเหนอ ) ….ฯลฯ

๔. คาซอนทเปนคาไทยกบภาษาอน เชน จตใจ พนฐาน เขตแดน ถนนหนทาง รปราง ชวราย ฯลฯ๒๙

คาซอน จงเปนคาทเกดจากการนาหนวยคาอสระตงแต ๒ หนวยขนไปมาประกอบเขาดวยกน ทงนหนวยคาทนามาประกอบเขาดวยกนนน จะมความหมายเหมอนกน หรอเปนไปในทานองเดยวกน หรออาจเปนหนวยคาทมความหมายตางกน ในลกษณะตรงกนขามกนกได

จากการศกษาผศกษาพบวาหนงสอสารคดสาหรบเดกมการใชคาซอนทโดดเดน ทงนอาจเปนเพราะคาซอนสวนใหญสามารถสอความหมายไดหนกแนน และกอใหเกดอารมณความรสกคลอยตามได อกทงทาใหเดกมองเหนภาพไดชดเจนด จากการวเคราะหพบวา ลกษณะของคาซอนทพบในหนงสอสารคดสาหรบเดกสามารถแบงเปนลกษณะตางๆไดดงน

๑.๒.๑ คาซอนมเสยงสมผส คอ คาทประกอบขนจากคาทมเสยงสมผสกน ทงชนดสมผสพยญชนะและสมผสสระ ทสามารถชวยเพมความไพเราะรนหใหแกผอาน อกทงยงชวยกระตนความสนใจของเดกใหใจจดจอกบเรองทอานไดด รวมทงชวยสรางอารมณ ความรสก และสรางภาพในใจเดกไดเปนอยางด จากการศกษาพบวาคาซอนในลกษณะนมทงเสยงพยญชนะตนเปนเสยงเดยวกน คาทมเสยงสมผสกลางคา และคาท ๑ กบ คาท ๓เปนคาเดยวกนหรอเรยกวาคซอนคา ดงตวอยางตอไปน

๑. พยญชนะตนเปนเสยงเดยวกน อาศยรวมกนเปนฝงอยใกลแหลงนา บางทอยปะปนกบฝงสตวอนๆ

( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๒๙ : ๘)

๒๙ เรองเดช ปนเขอนขตย , ภาษาศาสตรภาษาไทย : ระบบคาภาษาไทย ( กรงเทพฯ :

โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , ๒๕๔๑ ), ๑๖๘.

๘๒

ปาดงดบขนาดใหญ มบรเวณพนทอนกวางขวาง ( นกเงอกไทย ๒๕๓๐ : ๖)

ทนใดกไดยนเสยงหงดงออกมา พรอมกบฝงแมลงเลกๆพากนพรงพร

ออกมาอยางโกรธเกรยว ( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๑๑)

หนามเหลานอาจขดขวนผวหนงของเราใหเปนแผลไดงาย ( พชทเปนพษ๒๕๒๙ : ๕ )

เชาจรดคา เหลาฝงแตนตางพากนบนวนเวยนอยเหนอทองทงนาและสวนผลไม

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ :๓)

แตนมอยมากมายหลายชนดทงทอาศยอยรวมกนเปนฝงและทอาศยอยอยางโดดเดยว

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๕)

การเตรยมเพาะมะมวง…คลกเคลากบปยอนทรย รดนาใหชม ( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๑๙) แตบางคราวธงกเปนเครองหมายของการพายแพ ( ธง ๒๕๓๐ : ๒)

แตระยะหลงชาวบานทบหนเอาไปวางเลยงหอยนางรม จนหนรอยหรอไปหมด

( บางแสน ๒๕๓๒ : ๔)

๘๓

ทประตนจะประดบดวยรปสลกตางๆเพอปองกนภตผและสงชวรายทจะลวงลาเขาไปในหมบาน

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ :๗)

กลาวจบ ตอยตวดกวงดกๆ ไปไมกกาว พลางใชปากและเทาคยเขยพนทรายไมกครง ( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๖)

๒. คาทมเสยงสมผสกลางคา ประเทศไทยของเราเปนประเทศเกษตรกรรมทอดมสมบรณไปดวยพช

พนธธญญาหาร ( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๑)

และเมอถงทหมายปลายทางกอาจเปลยนใหกลบมาเปนเสยงโดยใหผานแมเหลกไฟฟาอกครงหนง

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๑๐–๑๑)

นกยงเปนนกทรกสวยรกงาม ไมชอบความสกปรกชนแฉะ เปนสตวทมสสนแตงแตมบนขนอยางวจตรพสดารทเดยว

( นกยง ๒๕๒๙ : ๒ ) เจากปกกลาขาแขงพอทจะตอสชวตไดเองแลว ( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๓ ) นกขนทองเปนนกทมความแคลวคลองวองไว

( นกขนทองไทย ๒๕๓๑ : ๕)

บงเอญพบหนมหรอสาวทถกใจขน เกดเกยวพาราสจนกลายเปนครก… ( ดวงแมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๓๑)

๘๔

๓. คาท ๑ กบ คาท ๓ เปนคาเดยวกน แมคางคาวจะพาลกออกไปดวยทกหนทกแหง

( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ : ๘)

หากเจาของเผลอมวหยดชมนกชมไมเสยขางทางแลว ตวทเขาชวยจะรบผลกกอนกลมนนไปทางรงของตวเองทนท

( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๒๑)

แมวาลกตกแตนตาขาวจะฟกออกมาคราวหนงๆตงพนตว แตรอดตายพนปากเหยยวปากกาไปจนถงจบคผสมพนธกนไดสก ๒-๓ ค ( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๒๕)

ปจจบนนธงราวนยมใชในงานรนเรง…เพราะเมอประดบธงราวแลวจะทาใหเกดสสนงดงาม ตนตาตนใจแกผชมยงขน

( ธง ๒๕๓๐ : ๒ )

คณจงดแลเหมยวเปนอยางด มาแตออนแตออกดวยการใหอาหารเหมยวพอประมาณ ( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๒๒)

เมอกลาวถงผง เราคงนกถงเหลกใน และพษปวดแสบปวดรอน ( สตวเศรษฐกจพนบานไทย ๒๕๓๗ : ๖)

พอนกและแมนกจะชวยกนกกไข ขามวนขามคนประมาณ ๑๐–๑๔ วน ( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๔ : ๑๕ )

๑.๒.๒ คาซอนไมมเสยงสมผส คาซอนในลกษณะน คอ คาทมความหมายคลายกน หรอเปนไปใน

ทานองเดยวกน ซงจะชวยเนนความหมายใหดหนกแนนขน ดงตวอยางตอไปน

๘๕

ทงนเพราะขาทงสของมนมทงพละกาลงและแขงแรงมาก ( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๒๙ :๕) นกยงธรรมดา เปนสตวพนเมองของอนเดยและศรลงกา มลวดลายบนตว

สวยงามมาก ( นกยง ๒๕๒๙ : ๘)

ถาถกแมงปองตอย เราจะรสกเจบปวดมาก (สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ : ๔)

นกเงอกเปนนกทแปลกทสดในโลก คอตวเมยปดขงตวเองอยแตในโพรง ( นกเงอกไทย ๒๕๓๐ : ๘ )

แมปองเปนหมอจงจดการบาดแผลทงหมดไดเอง ( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ :๑๑)

คางคาวกตตตองยายแหลงทอยอาศย และสญหายไปจากถนเดมเรอยๆ ( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ :๑๐)

วนทกะพอรอคอยใกลมาถงแลว

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ :๑๒)

เราจงควรชวยกนอนรกษนกขนทองไวกอนทมนจะหมดสนไปจากประเทศไทย

( นกขนทองไทย ๒๕๓๑ : ๙)

ทานวาเนอทสบกวาไรหลงโรงเรยนทงรกรางวางเปลามานาน ( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ :๑๐)

๘๖

หากไมระวงจะถกปลายเทาคนสบเกยวและปกเขาไปในเนอลกๆ ( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๗)

ทสวนหวมเขาหนาอก ๑ เขา กระดกขนลงไดเพอหนบจบศตรหรอไวตอสปองกนตวเองได ( กวางสามเขา และกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๑๕)

ตวผมกลเมดในการจบสาวโลดโผน…จะแอบซอนขางทางทสาวจะผาน… ( แมงมม พรานกลางอากาศ ๒๕๓๕ : ๒๘)

เมอลกออดเจรญเตบโตเปนลกกบ ( สตวเศรษฐกจพนบานไทย ๒๕๓๗:๓)

พระมหาเถรคนฉองเปนมอญทเกลยดชงพมามาก ( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๖)

จากการศกษาคาซอนดงกลาวขางตน สรปไดวาผแตงมกเลอกใชคาซอนเมอตองการสอถงอารมณความรสก หรอเพอเนนยาความใหหนกแนนขน หรอเพอใหเหนภาพมากยงขน ดงนนจงทาใหเหนวาหนงสอสารคดสาหรบเดกถงแมวาจะมเนอหาทมงใหความรเปนสาคญ กสามารถใชคาทมงเนนอารมณความรสกไดเชนกน ซงสงผลใหงานเขยนนนมความนาสนใจและตดตาม

๑.๓ คาซา คาซาเปนวธการสรางคาวธหนงในภาษาไทย โดยมผกลาวถงไวดงน พระยาอปกตศลปสาร กลาวถงคาซาไววา คาประสมทเอาคามลมรป หรอเนอความซากนมารวมเปนคาเดยว คาเหลา

นบางทกมเนอความคลายกบคามลเดม บางทกเพยนออกไปบางเลกนอย เชน ดาๆ-

๘๗

แดงๆ เรวๆ ชาๆ ดงน๓๐

บรรจบ พนธเมธา ไดกลาวถงเรองคาซาไววา คาซา คอ คาคาเดยวกนนามากลาว ๒ ครง มความหมายเนนหนกหรอ

บางทตางกนไปกบคาเดยวเพยงคาเดยว… และเพอใหรวาคาทกลาว ๒ ครงนนเปน คาซาไมใชคาเดยวๆ เรยงกนจงตองคดเครองหมายกากบไว ในภาษาไทยใชไมยมก แทนคาทายทซากบคาตน๓๑

คาซา ในวทยานพนธเรองน คอ คาทเกดจากการออกเสยงหนวยคาเดยวกน ๒ ครง

เมอกลาวซาแลวความหมายของคาอาจเนนหนกหรอเบาลง ตางไปจากความหมายของคาเดมคาเดยว โดยใชเครองหมายไมยมกแทนคาทายทซากบคาตน

จากการศกษา ผศกษาพบวาผเขยนมกใชคาซาในลกษณะนเปนจานวนมาก เพอใชเนนความใหหนกแนนขน หรอเพอใชเนนในดานจานวนทมสามารถประมาณคาได และเพอใหเหนภาพไดชดขน ดงตวอยางตอไปน

ปลาใตทะเลลกๆ บางชนดสามารถเปลยนสของตวเอง ใหเขากบสง-แวดลอมไดหลายๆส

ปะการงชอบอาศยอยกนเปนกลมใหญๆ จานวนมาก โดยแตละตวจะสรางโขดหนปนเปนทอยอาศยตอๆกน

( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๕,๑๘ ) เมอถงเวลาวางไข แมนกยงจะออกไขไปเรอยๆ ( นกยง ๒๕๒๙ : ๑๑ )

๓๐ พระยาอปกตศลปสาร , หลกภาษาไทย, ๖๑.

๓๑ บรรจบ พนธเมธา , ลกษณะภาษาไทย, ๑๐๒.

๘๘

กลาวกนวา “นกเงอก” คอสญลกษณแหงปาดงดบ เพราะปาทมขนาดใหญมากๆ เทานนทจะมนกเงอกอาศยอย

( นกเงอกไทย ๒๕๓๐ : ๕) …เกลยเบาๆ ใหตวหมอนกระจายไปทวกระดง มนกบนออกไปลบๆ สดงดอกไมหลากสในสวน ( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๕,๑๕)

สขนของพวกเขาสวยมาก เปนสครมออนๆ คณเคยเลาใหเพอนๆฟงวา แมววเชยรมาศเปนแมวไทยโบราณ ( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๔,๕ ) ปลาตะพดชอบอาศยอยในลาธารทมนาไหลเออยๆ

ปลาหมากผางชอบอาศยอยรวมกนเปนฝงใหญ ในตอนกลางของลานาตรงบรเวณทมความกวางมากๆ

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๓,๑๐) พนทปลกสมนบเปนแสนๆ ไรของทงรงสต นครนายก… ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยวผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๒๐)

ฝรง นาสนคาแปลกๆใหมๆ เขามาขายทมหานครถขน ( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๑๗)

๑.๔ คากรยาแสดงอาการ

คากรยาแสดงอาการ คอคากรยาทแสดงอาการทเคลอนทหรออาการทอยกบท๓๒

๓๒ นววรรณ พนธเมธา, ไวยากรณไทย , พมพครงท ๒ ( กรงเทพฯ : โรงพมพรงเรอง-สาสน,๒๕๒๗)๙.

๘๙

การใชคากรยาแสดงอาการนน ผเขยนมงใหเดกนกเหนภาพอาการเคลอนไหวของสงทกลาวถงทปรากฏในงานเขยนไดอยางแจมชด คากรยาแสดงอาการมปรมาณการใชมากทสด เนองจากเนอหาสวนใหญของหนงสอสารคดสาหรบเดกเกยวกบสงมชวต ดงตวอยางตอไปน

ธงปลายเสาคอธงททาดวยผา ใชชกขนสปลายเสา ( ธง ๒๕๓๐ : ๖)

พนกวาเลนนาทบานคณยาทอางศลายงดกวาตงเยอะ ( บางแสน ๒๕๓๒ : ๘) มนกบนออกไปลบๆ สดงดอกไมหลากสในสวน

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๕,๑๕)

ทสวนหวมเขาหนาอก ๑ เขา กระดกขนลงไดเพอหนบจบศตรหรอไวตอสปองกนตวเองได ( กวางสามเขา และกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๑๕)

มนจะคลานมดลอดตามใบกลวยเพอคนหาเหยอแลววางไข ( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๑๖)

บางครงอาจพบผเสอลงดดกนนาเกลอแรตามดนแฉะ ตามพนทรายรมลาธาร หรอตามลานบาน ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๕) ชางทรงของสมเดจพระนเรศวรและสมเดจพระเอกาทศรถกาลงตกมน เมอเหนขาศกวงหนจงไลตามอยางเมามน ( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๑๒)

๙๐

๑.๕ คากรยาแสดงสภาพ คากรยาแสดงสภาพ คอคากรยาทมความหมายแสดงสภาพของบคคลใด

บคคลหนงหรอสงใดสงหนง อาจเปนสภาพจตใจหรอสภาพรางกาย ๓๓ผเขยนเลอกคากรยาแสดงสภาพมาใชในหนงสอสารคดสาหรบเดก เพอตองการใหผอานเกดภาพและความรสกสนกสนานเพลดเพลน ไมกอใหเกดความเบอหนาย เนองจากหนงสอสารคดสาหรบเดกมเนอหาทเปนวชาการดงนนการใชคากรยาแสดงสภาพในการนาเสนอเนอหาจงชวยใหงานเขยนมความนาสนใจและนาตดตามมากยงขน โดยคากรยาแสดงสภาพทผเขยนนามาใชนนจะเกยวของกบสภาพความงามของธรรมชาต ลกษณะรปราง และลกษณะนสยของสตว รวมทงลกษณะของสงของดวย ดงตวอยางตอไปน

ปจจบนนธงราวนยมใชในงานรนเรง…เพราะเมอประดบธงราวแลวจะทาใหเกดสสนงดงาม ( ธง ๒๕๓๐ : ๓)

พอชชวนใหดาราดสวนอนกวางใหญและรมรนไปดวยไมผล …ปหนาบรเวณนนกจะเขยวชอมรมรนทาเปนสวนพกผอนได… นกเรยนทกคนยมอยางเปนสข มองยอดมะมวงพรวไสวตามสายลม ดอก

ดาวเรองและบานชนหลากสแซมสลบแสนสวยสวางไสว ( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๗,๑๐,๓๐ )

นกกบหนสามารถมองเหนสวนหนงของอาวไทย เปนทองทะเลกวางสดตา ( บางแสน ๒๕๓๒ : ๓,๔ )

เมอยามโบยบนไปในอากาศหรอเกาะอยบนดอกไมหลายหลากส เพอดด

กนนาหวาน เปนภาพทงามจบตานาดยงนก ผเสอกลางวนนนจะมสสนสวยงามสดใส

๓๓ เรองเดยวกน , ๘.

๙๑

ผเสอชนดนมชอสามญภาษาไทยวา ผเสอถงทอง แตลกษณะการบน

อยางเชองชาคลายกบนก บางคนกเรยกวา ผเสอนกปกทอง ( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๒,๔ )

บนหลงมปกสเขยวออนโปรงบางคลมยาวลงไปจนเลยลาตว ดวงตาคทโปนโตอยบนหวของมนนนกชางแจวแหววแวววาวนารกเสยเหลอเกน

สตวตะกละตวนกนจเสยดวยส ( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๔,๑๕)

พอทองเขาเปนแมวสงาคอนขางจะดนดๆ เหมยวจะราเรงในวนทอากาศแจมใสแสงแดดอน ( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑๐,๒๐ )

หนอนคอนขางอดอาด ไมตนตกใจงายแมจะจบเลนดวยมอกไมแสดงอาการตนกลว

( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยวผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๑๑)

นอกจากคากรยาแสดงสภาพดงกลาวขางตน ทผเขยนชใหเหนสภาพของสงใดสงหนงแลวนน จากการศกษายงพบวา ผเขยนมกเลอกใชคากรยาแสดงสภาพเพอนามาขยายคานาม เพอใชสอสารในดานของลกษณะ รปทรง ขนาด ของสงทตองกลาวถง เพอใหผอานเกดภาพไดชดเจนมากยงขน ดงตวอยางตอไปน

ตวตอมหว อก และทองเปนสเหลองสลบดา ปกบางใสสองปก ( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ : ๖)

นกแตวแรวทวๆไปจะมรปรางลาตวอวนสน คอและหางสน ขาเรยวเลกยาว

( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๕ : ๔)

๙๒

หนอนแกวสมวยสดทาย จะกนอาหารเพอสะสมพลงงานจนตวอวนใหญ ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยวผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๑๑)

๑.๖ กรยาแสดงประสบการณ คากรยาแสดงประสบการณ คอ คาทมความหมายแสดงประสบการณไดแก

กรยาทแสดงการร การรสก ประสาทสมผส๓๔ นกยงชอบนอนบนทสง เพราะมนมหางยาวเปนมนระยบ

( นกยง ๒๕๒๙ : ๓ )

ชาวกะเหรยงเปนพวกรกความสามคค จะอยรวมกนอยางสนต โอบออมอาร

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๓ ) กะพอเดนลงจากบานอยางขนเคองใจ มองปาใหญทนงทอผาบนกทใตถนบานอยางเฉยเมย แลวกเลยผานไป

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๖ )

พนกรสกหวเสย และหงดหงดทไมพบสตวทะเลทอยากดสกตว ( บางแสน ๒๕๓๒ : ๑๘) ขณะนนเอง กเหลอบไปเหนนกตวหนงแขงขายาว กาลงเดนเลนอยทชายหาดอยางสบายใจ ( กระเตนนอยหลงรง๒๕๓๓ : ๔ ) ฝรงคนเดยวกนน ไดเคยเหนแมลงภตวหนงกาลงบรรทกนาหวานกลบรงอยางราเรง โดยไมทนสงเกตเหนตกแตนตาขาว… ( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๑๖)

๓๔ เรองเดยวกน , ๘.

๙๓

ปลาตะพดชอบอาศยอยในลาธารทมนาไหลเออยๆ ( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๓ )

พระมหาเถรคนฉองเปนมอญทเกลยดชงพมามาก จงพยายามเกลยกลอมแมทพทงสองไมใหปฏบตตามคาสงของพระมหาอปราชา ( พระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๖)

จากการศกษาพบวาการใชคากรยาแสดงประสบการณนนมใชบางในหนงสอสารคด

สาหรบเดก โดยเฉพาะเรองทมตวละคร และเรองทเกยวกบบคคลนนจะพบไดมากกวาสารคดประเภทอน เนองจากเนอหาทมตวละครหรอทเกยวกบบคคลยอมตองมอารมณความรสกแทรกอย ดงนนผเขยนจงเลอกใชคากรยาแสดงประสบกาณเพอใหผอานมอารมณรวม และคลอยตาม

๑.๗ คาพเศษณ คาพเศษณ๓๕คอคาทชวยขยายความหมายของคากรยาใหชดเจนยงขน๓๖ ผเขยน

เลอกนามาใชขยายคากรยาชนดตางๆ ไดแก คากรยาแสดงอาการ คากรยาแสดงประสบการณ เพอตองการขยายรายละเอยดตางๆใหชดเจนขน ทงยงชวยกระตนความสนใจของเดกใหเกดขนอยางรวดเรว โดยผเขยนมกเลอกใชคาทมเสยงทแปลก หรอมความหมายทขยายคากรยานนได ดงตวอยางตอไปน

แมพดพลางใชมอชอนตวหมอนทหวจด ซงชคอสลอนอยในกระดงใบทกะพอดงผาขาวออก ผเสอแสนสวย ออกมาเกาะอยกบคราบดกแดของมนไดสกคร กบนปรอทเดยว

ปกสเหลองสลบดาของมนขยบพลวอยทามกลางดงดอกไม ( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๕,๑๕)

๓๕ คาพเศษณ โดยทวไปใชวา “คาวเศษณ” ๓๖ เรองเดยวกน, ๔๑.

๙๔

จนกระทงบดนชมชนของ “คางคาวทเลกทสดในโลกของเมองไทย” กแตกกระเจงไปหมดสนจากบรเวณปาไทรโยค…

( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ : ๑๒ ) นกเรยนทกคนยมอยางเปนสข มองยอดมะมวงพรวไสวตามสายลม

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๓๐)

แตหากพอมแมลงอะไรผานแวบมา อาการทซมเซองคอยโคลงหวไปมา…

…แตตกแตนตาขาวกคงยนจงกาอยราวกบวา ไมมอะไรเกดขน เมอออกจากไขทแรกลกเลกๆ มรปรางหวแหลมทายแหลม ดนขยกขยกโผลออกมาตามชองของรงทเผยอไว

( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ :๙,๑๒,๒๓)

…แตพบวากวางชนดนไมคอยทารายหรอตอสกนเอง คงเดนพลานไปมา..

( กวางสามเขา กวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๑๗)

…ซงโดยธรรมดารอยนจะเกดขนเสมอเมอหอยทากหดตว หลบซอนลงกลอน และหลบตาปอยในเปลอก หอยทากกจะถอโอกาสเดนทางไตกระดบกระดบไปอยางเชองชานาเหนอยใจ

( หงหอย เพชรประดบไพร ๒๕๓๔ : ๑๔,๑๗)

…อดมองไปรอบๆ อกครงไมไดดวยความหวาดระแวงและแลวกตองใจหายวาบ

กลาวจบ ตอยตวดกวงดกๆ ไปไมกกาว ทาโฉบบนฉวดเฉวยนราวกบนกเตนรา แลวกแพนหางหมนตวปบปบ

กระเตนนอยบนตรงเขาไปทนท แตแลวกตองหยดกก

๙๕

…กพอดไดเหนนกนอยตวเหลองๆ มลายขาวสลบดา บนหวมหงอกเปนแฉกๆ บนหวอตรงไปทโพรง

ตรงโคนพมไมนนเอง เงาดาๆสลบลายสนาเงนแกมแดง ไหวตวพรบออกมา

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๔ : ๔,๖,๑๔,๒๖,๓๓) ปลาตะพดชอบอาศยอยในลาธารทมนาไหลเออยๆ ( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๓) นอกจากนยงมแสงแดดสองราไรในวนทมอากาศด ( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๕ : ๑๔ )

ผมสงเกตเหนกอนอะไรกลมๆตดทรายรอบกอนกลงขลกขลกอยกลางทาง ๒ กอน

เจาหวขโมยทคอยโอกาสตอนนนอย จะลกพรวดพราดเขาผลกเขนกอนขววนนหนไปทนท

( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๔,๒๒)

มนจะรบวงโยงเยงจากขายใยออกไปยนขยมตวพะเยบๆอยขางฝาหอง ทแรกรสกเจบแปลบ ตอมา ๒-๓ นาท รสกเมอยและปวดทตอมรกแร

( แมงมม พรานกลางอากาศ๒๕๓๕ : ๙,๑๙ )

แตนเบยนไขมวนลนจ…พบเหนกระโดดกระยองกระแยงเพอคนหาไขมวนลนจ

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๑๔)

๑.๘ คาเลยนเสยง คาเลยนเสยง คอ คาทใชเลยนเสยงสงทอยรอบตว ซงอาจเปนเสยงทเกดขนเอง

ตามธรรมชาต หรอเปนสงทเกดจากการกระทาของคนและสตว เชน เสยงนกรอง เสยงแกวแตก

๙๖

เปนตน การใชคาเลยนเสยงในหนงสอสารคดสาหรบเดก จะชวยใหเดกเกดภาพและความรสกเพลดเพลนมากยงขน จากการศกษาพบวาการใชคาเลยนเสยงทพบนนม ๓ ลกษณะคอ คาเลยนเสยงสตว คาเลยนเสยงธรรมชาต และคาเลยนเสยงทเกดจากการกระทาของคน หรอเกดขนเองจากวตถสงของ ดงรายละเอยดตอไปน

๑.๘.๑ คาเลยนเสยงสตว คาเลยนเสยงสตวมกปรากฏในบรบททกลาวถงเสยงของสตว เพอใหผอานไดทราบถงลกษณะเสยงวาเปนเชนไร ดงตวอยางตอไปน

ดกแดสามารถทาเสยงไดดวยการบบรดตวเองและขยบตวไปมาดงออด ออด เพอไลศตรเมอถกรบกวน

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๑๔)

“ กก กก กร กก… กก กก กร กก…“ กระเตนนอยไดยนเสยงรองดงมาจากตนไมนน แมนกเขาใหญนนเอง

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๘)

เวลาสงเสยงรองจะรองกระชนถๆ เสยงดงคลายชอ คอ “แตวแรว แตวแรว “

( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๕ : ๔ )

๑.๘.๒ คาเลยนเสยงธรรมชาต คาเลยนเสยงธรรมชาตคอเสยงทเกดขนเองตามธรรมชาตอาจเปนเสยงลม เสยงฟา หรอเสยงทเกดจากลกษณะอาการตางๆของสตวซงประกอบอยในธรรมชาต การใชคาเลยนเสยงธรรมชาตจะชวยสรางความเพลดเพลนใหแกเดกไดอยางด ดงตวอยางตอไปน

ฟาแลบแปลบปลาบสลบกบเสยงฟารองครนครนเปนพกๆ ทนใดนนเสยงฟากดงขนสนนกวาทกครง เสยงมนเปรยงจนแกวหแทบจะ

แตก เมอนกไปแลวมนนกบเจาตบกพากนทาจมกฟดฟดดมกอนหน

( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ : ๔๒,๔๗,๗๐)

๙๗

คณแมคอยๆเอามอชอนมนขนมาจากทราย แลวบอกใหนกกบหนดกามของมนทกาลงดดเสยงดงเปาะๆ ( บางแสน ๒๕๓๒ : ๘)

ทนใด กไดยนเสยงหงดงออกมา พรอมกบฝงแมลงเลกๆ…. ( กระเตนนอยหลงรง๒๕๓๓ : ๑๑ )

แตกาลงจะเอยปากขอบคณนกกะปดอกครง กไดยนเสยงคกๆดง

สะเทอนเลอนลนอยใกลๆ ( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๓๔ )

๑.๘.๓ คาเลยนเสยงทเกดจากการกระทาของคน หรอเกดขนเองจากวตถสงของ

การใชคาเลยนเสยงลกษณะนเพอมงใหเกดความสมจรง และเพอใหเดกเกดความรสกรวม ดงตวอยางตอไปน

ไฟจากกานไมขดกเลยตดกองกระดาษ ไฟลกพบพบขนมา ทกคนไดยนเสยงรถเบรคดงเอยดทหนารานไอศกรม รถคนนนคงกลววาพเหมยวจะวงลาออกไปในถนนจงบบแตรใสดง ปน

ปน ( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑: ๒๖,๖๒)

“ ฮ ฮ พเหมยวบาดเจบสาหสเลย นอนลงซพเหมยวอยาลก…”

( เลยงภยใกลตว ๒๕๓๑ : ๘๗)

พลบ… กระดงใบหนงตกลงมา เมอกะพอพยายามจะปนขนไปยก ยายนงอยบนมานงหนาเตาไฟ ซงมหมอตมนาเดอดปดๆ

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๗,๘)

๙๘

เดกหญงจนทรแดงชวยสนบสนน แลวกมเสยงจอกแจกแสดงความคดเหนของนกเรยนทงชน…

( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๑๐–๑๑)

เขาไดยนเสยงพดของเจาหมดง โหวง…โหวง มาตามสายอยางชดเจน ( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๙)

๑.๙ คาบอกส ส หมายถง ลกษณะความเขมของแสงทปรากฏแกตาซงมอทธพลตอการชวยสราง

ความรสกใหแตกตางกน การใชคาบอกสในหนงสอสารคดสาหรบเดกจะชวยใหเดกเหนภาพและลกษณะของสไดชดเจนขน จากการศกษาพบวาคาบอกสทใชนน มทงสทเปนสเดยวโดดๆ ไมมสอนปน มทงสทมสอนปนโดยใชคากรยาเปนตวคนระหวางสสองส และการใชคาขยายบอกสเพอใหเหนถงความเขม ออน หรอลกษณะ สซงจะชวยใหเหนถงภาพทตองการสอไดชดเจนขน ดงรายละเอยดตอไปน

๑.๙.๑ คาบอกสทเปนสเดยว ซงเปนสทเดกพบเหนไดทวไป และคนเคย ดงตวอยางตอไปน

ผลของตนเปดนาเปนลกกลมร มเปลอกสเขยว ( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๑๗ )

โดยเฉพาะขนหางของมน จะมแววขนซอนกนถง 3 วง คอ วงในเปนสกรมทา…

( นกยง ๒๕๒๙ : ๒ )

แตนมรปรางคลายตวตอ แตตวเลกกวา หวและลาตวตอนทายเปนสเหลอง

( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ : ๗) หญงและเดกชาวลซอจะสวมเสอผาบางสฟาหรอสเขยว

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๙)

๙๙

๑.๙.๒ คาบอกสทเปนสองส ผเขยนจะใชคากรยา เปนตวชวยบอกวาสทสองทใชนนคอสใด คาทปรากฏไดแก ปน สลบ อม แตม ออก แกม และเหลอบ หรอไมมคากรยาชวยโดยเรยงคาบอกสตดกนไป ดงตวอยางตอไปน

จงโจแดง…มขนเปนสนาตาลแดง ( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๒๙ : ๖)

เนอทรายชนดหนง…ขนสเหลองแกมเทา ( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๒๙ : ๒)

เมอลกนกยงออกจากไขแลว ขนของมนจะออนนม ปกปย เปนสเทาแกมดา ( นกยง ๒๕๒๙ : ๑๓)

ดอกมสมวงปนนาตาล กลนเหมนมาก

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๒๑)

ตวตอมหว อก และทองเปนสเหลองสลบดา ( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ : ๖)

คราวนมปกเตมท ตวมสแดงปนขาว ( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๒๙) หางและขนคลมหลงดานบนเปนสฟาอมเขยว บรเวณสวนลางของลาตวมสขาวอมเหลอง

( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๕ : ๙)

สลาตวเปนสเทาออกแดงทางดานหลงแลวคอยๆไลสกลายเปนสเทาแกมฟาทางดานขาง

๑๐๐

กระดองหลงมลกษณะคอนขางเรยบและแบน มสนาตาลออกเขยวจนถงสขาวออกเหลอง ( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๖,๑๘)

ลกนกกมขนสดาเทาปรากฏใหเหนเตมตว ( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๕ : ๑๕)

แตนลนหมา ขนาดลาตว…ลาตวมสนาตาลแตมสเหลองสลบกนเปน

ปลองๆ ( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๙)

ยางครงทกลนออกมาจากตอม จะมลกษณะเหนยวสเหลองทอง ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๖ : ๑๑) แตนหมอด…ลาตวสเขยวเหลอบนาเงน แตนฉองขาว…ลาตวสนาตาลเหลอง ( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๑๐,๑๒)

กบนา เปนกบขนาดกลาง ลาตวมสนาตาลปนดา ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๓)

๑.๙.๓ คาบอกสทมคาขยาย ผเขยนใชเพอใหเหนถงความเขม ออนของสได

ชดเจนขน คาขยายทใชขยายคาบอกสทปรากฏ คอ คาขยายทบอกถงลกษณะสออน ไดแก ออน นวล ใส เรอ จาง สดใส สด และคาขยายทบอกถงลกษณะสเขม ไดแก จด คลา หมน สนท เขม ขลบ ไหมดงตวอยางตอไปน

รกมดอกสวยเปนสขาว หรอสมวงออน ( พชทเปนพษ๒๕๒๙ : ๑๐ )

๑๐๑

กระโปรงทาดวยผาบาตก สนาเงนเขมหรอดา ( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๕)

…ตวหนอนทคลายตวหมอนของแม ผดแตวาตวนอวนสนกวา และเปนส

เขยวจดกวาเทานน ( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๑๐)

ผเสอเบรดวง ปกคบนจะมสดา มแถบสขาวจางบรเวณใกลเสนปก ปกคลางจะมสเหลองทองสดใส…

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๔)

กวางซางสยาม…เปนกวางหาเขาสนาตาลไหม ปกเปนมน ( กวางสามเขา และกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๑๗)

กระเตนนอยจงเหนวานกพวกนสวยงามไมนอยเลย พนหลงปกเปนสเหลองเทาหมนๆ ( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๑๘)

ผลของลนจคอนขางกลม มหนามเลกๆอยทวผล เมอแกจดมสแดงเรอ แดงสด หรอแดงคลา จนเปนสนาตาลแดง

ลกษณะผลขององนจะกลม มสเขยวใส สแดงอมมวง ตามชนดของแตละพนธ ( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๒๖,๓๗)

ลาตวเปนสทองสดใส มแถบสดาพาด 7 แถบ ( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๘)

หวและทายทอยจะมสนาเงนสด ปากสดา บรเวณหนาและหนาผากสดาสนท คอสขาวครม อกสวนบนเปนแถบสเหลองสด

๑๐๒

ไขจะมสขาวนวลแตมดวยจดสนาตาลเลกๆ ( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๕ : ๘,๑๕)

นาแปลกทเจาตวแมลงปกแขงสดาขลบ มเทาคหนาแบน ตวคอยๆเหลองขนๆ จนเปนสนาตาลออนคลายสนาผง ( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๖,๒๙)

ไขเมอถกวางใหมๆจะมสเหลองนวล ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๘)

นกกระทา ตวไมใหญนก ขนาดเทากาปนผใหญ สขนลวดลายนาตาลเขม ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๕)

…ทาดวยดนปนเคลอบผวภายนอกเปนสขาวหมน ( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๙)

๑.๑๐ คาศพทเฉพาะ คาศพทเฉพาะ คอคาทใชเรยกสงหนงสงใดโดยเฉพาะ และจะตองมการแปล หรอ

อธบายความของคานนๆหนงสอสารคดนนยอมหลกเลยงคาศพทเฉพาะไมได เนองจากเนอหามงไปทางใหสาระความรเปนสาคญ ดงนนผเขยนจงตองใชคาศพทเฉพาะดวย ดงตวอยางตอไปน

ธงตะขาบคอธงรปสเหลยมผนผา ทาดวยผาหรอวสดอยางอน เชน ไม แผนเงนหรอแผนสงกะสกได เขาจะวาดรปตะขาบลงบนแผนวสดทใชทาธงแลวนาไปแขวนไวบนปลายเสา

( ธง ๒๕๓๐ : ๔)

ระยางคคลายขน หนามนมๆรอบตว มสนาตาล ยกเวนระยางคทปลองท ๔ คอนขางจางเหมอนแถบสทแยงทพาดบรเวณนน

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๑๑)

๑๐๓

กลมของจนทรแดง ไดไปคนควาเรองการปลกโดยวธตอนกง ( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๑๖)

ในชวง ๓ แสนปตอมา เอกภพไดขยายตวเพมขน และมความเยนลดลง

ไปอก อะตอมของไฮโดรเจน ( Hydrogen ) ฮเลยม ( Helium ) และ ลเธยม ( Lithium ) เกดขนทวไป

( กาเนดจกรวาล ๒๕๓๗ : ๑๑)

เมอเสยงเดนทางผานแมเหลกไฟฟา กจะเปลยนเปนคลนไฟฟา ( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๑๐)

ขณะทประทบอยเมองหาง สมเดจพระนเรศวรประชวรเปนหวระลอก ( ฝ หรอโรคผวหนงมเมดเปนหนอง ) ทพระพกตร

( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๑๕) ๒. การใชประโยค

ประโยคโดยทวไปมกประกอบดวยคาหลก ๒ คา คอคานามกบคากรยา ขนาดของประโยคอาจสนหรอยาวตางกนไดตามความตองการของผทสงสาร ประโยคมผใหความหมายไวดงน ธนรชฏ ศรสวสด ไดอธบายความหมายของ ประโยค ไววา

ประโยค หมายถง ขอความทมใจความสมบรณ ประกอบดวยภาคประธาน และภาคแสดง ประโยคจงมคณคาในการสอความหมายชวยใหทกคนเขาใจตรงกน ไดอยางด หากผเรยบเรยงมความสามารถในการเรยบเรยงประโยคใหเปนประโยคทด๓๗

วลยา ชางขวญยน ไดอธบายความหมายของ ประโยค ไววา

ประโยค คอ กลมคาทนามาเรยบเรยงกนขนใหไดใจความสมบรณ คาแต

๓๗ ธนรชฏ ศรสวสด , “การใชประโยค”, ใน ภาษาไทย ๖ ( การเขยนสาหรบคร) หนวยท ๑-๘ (นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช,๒๕๒๙ ) ๑๔๐.

๑๐๔

ละคาในภาษาสามารถสอความหมายไดดงกลาวมาแลว แตคาจะแสดงความ คดเหนอารมณไดอยางแจมแจง กตอเมอประกอบกนเปนประโยค ประโยคจงทาหนาท เปนหนวยพนฐานของความคด กลาวคอในการแสดงความคดทสมบรณแตละครง อยางนอยตองใชประโยคหนงประโยค๓๘

นววรรณ พนธเมธา ไดสรปความหมายของประโยคไววา

ประกอบดวยถอยคาซงแสดงความคดทเกยวของสมพนธกนบางครงเรากร ความสมพนธของความคดไดจากสถานการณ บางครงเรากรจากถอยคาในประโยค นนๆ เอง ประโยคทสมบรณจะมสวนประกอบซงเรยกวาหนวยประโยคอย ๒ ชนด คอ หนวยนามและหนวยกรยา และบางประโยคจะมหนวยประโยคอกชนดหนงเพมขน เรยกวา หนวยเสรม ประโยคหลายๆ ประโยค เมอเรยงตดตอกนไปจะมหนวยเชอม ประโยคเหลานนเขาดวยกน หนวยประโยคจงมทงหมด ๔ ชนด คอ หนวยนาม หนวยกรยา หนวยเสรม และหนวยเชอม๓๙

การศกษาเรองการใชประโยคจะแบงหวขอในการศกษาดงตอไปน

๒.๑ ชนดของประโยคทแบงตามโครงสราง ประโยคในภาษาไทยแบงได ๔ ชนด คอประโยคความเดยว ประโยคความรวม

ประโยคความซอน และประโยคความรวมซบซอน จากการศกษาพบวาประโยคในหนงสอสารคดสาหรบเดกทพบนนม ๓ ชนด ประโยคความเดยว ประโยคความรวม และประโยคความซอน โดยประโยคทปรากฏการใชมากทสดคอประโยคความรวม ดงรายละเอยดตอไปน

๒.๑.๑ ประโยคความรวม

๓๘ วลยา ชางขวญยน , “ความรเกยวกบประโยค,” ใน ภาษากบการสอสาร (นครปฐม : โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร , ๒๕๔๐) , ๒๖.

๓๙ นววรรณ พนธเมธา , ไวยากรณไทย, ๑๐๘.

๑๐๕

จากการศกษาพบวาประโยคความรวมเปนประโยคทพบมากทสดในหนงสอสารคดสาหรบเดก นนเปนเพราะวาเนอหานนเปนเรองทเกยวกบการใหความร ความคด ดงนนประโยคจงตองมความตอเนอง แตถงแมวาจะเปนประโยคความรวม โครงสรางทรวมกนเปนประโยคความรวมกยงใชประโยคความเดยวอย คอเปนประโยคทงายไมซบซอน โดยประโยคความรวมทพบมทงทมคาเชอมและไมมคาเชอม ดงตวอยางตอไปน

ชาวแมวเปนคนขยน ๐๔๐อดทน ๐ชานาญการทาไร ๐เชอถอโชคลางและสงศกดสทธ ๐รกอสระ

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๖) ประธานของประโยค คอ ชาวแมว คากรยาคอ “เปน ชานาญ เชอถอ

รก” โดยในประโยคตอๆมาละประธานไว คอ “ชาวแมว” หนอนไหมกนใบหมอนเปนอาหาร และ ๐เจรญเตบโตไดรวดเรว ดวยการ

ลอกคราบเปนระยะๆ ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๘) ประธานของประโยคแรกคอ “ หนอนไหม “ กรยา คอ “ กน “ มคาเชอม

“ และ “ ประธานประโยคสอง คอ “หนอนไหม“ แตละไว คากรยา คอ “ เจรญเตบโต”

๒.๑.๒ ประโยคความซอน

ประโยคความซอน เปนประโยคอกชนดหนงทพบวามการใชเชนเดยวกน โดยผเขยนจะเลอกใชเมอตองการขยายความใหละเอยดมากขน หรอการใหขอมลทเฉพาะเรอง โดยจะมทงทขยายนาม และกรยา ดงตวอยางตอไปน

หนงสอ กสเนสบค ทมชอเสยงของโลกกไดบนทกไวในป ค.ศ. ๑๙๗๗ ( พ.ศ. ๒๕๒๐ ) วา คางคาวกตต เปนสตวเลยงลกดวยนมทเลกทสดในโลก

( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ : ๗)

๔๐สญลกษณ ๐ หมายถง การละคา

๑๐๖

ผเสอหนอนแกวสมทอยตามสวนสมมกดารงชวตอยไดดวยการดดกนนาหวานตามดอกไม ทขนอยตามคนค คนนา

( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๕) เมองศรสชนาลยหรอเมองเชยงชนทคงเหลออยในปจจบน ตงอยในเขต

สขาภบาล ตาบลศรสชนาลย อาเภอศรสชนาลย จงหวดสโขทย ( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๓๑) เครองตามประทปแบบททาดวยดนเผาน มกพบตามแหลงโบราณคด อน

เปนทตงชมชนแตสมยทวาราวด ( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๓) ปลาพะยนทวายนาเรว ๑๓ กโลเมตรตอชวโมง อยในตระกลดกอง ( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๓๙ : ๔)

๒.๑.๓ ประโยคความเดยว ประโยคความเดยวทพบในหนงสอสารคดสาหรบเดก มกใชในการ

สอสารทวๆไปทไมตองการรายละเอยดในการบรรยาย หรออธบาย ดงตวอยางตอไปน

ปกตแลว พชประเภทกระเชาถงทอง จะมมากตามจงหวดเชยงใหม ลาปาง ตาก เลย ขอนแกน ชยภม ลพบร นครปฐม ราชบร ชลบร และประจวบครขนธ

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๑๐) กวางสามเขาเมองจนทนพบทางภาคตะวนออกของไทย แถบจงหวด

จนทบร ระยอง ชลบร และตราด ( กวางสามเขาและกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๙)

๑๐๗

แตนชนดนมอายในชวงตวเตมวยประมาณ ๓-๔ วนเทานน ( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๑๕) นกกระทาตวเมยแตละตวจะใหไข ๒๓๐ ฟอง ถง ๓๐๐ ฟองตอป ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๕)

จากการศกษาพบวาชนดประโยคในหนงสอสารคดสาหรบเดกทใชมากทสดคอประโยคความรวม เปนเพราะวาเนอหามความตอเนอง จงตองใชประโยคชนดนในการใหขอมลแตกพบวาประโยคทนามารวมเปนประโยคความรวมนนมกเปนประโยคทงาย และสน ดงนนถงแมวาประโยคทใชจะมการเชอมโยงความตอๆกน กมไดเปนอปสรรคในการอานของเดกเพราะเปนประโยคทไมซบซอนมากนก

๒.๒ ชนดของประโยคทแบงตามความมงหมายในการสอสาร ประโยคทแบงตามความมงหมายในการสอสารของผเเขยนทพบในหนงสอสารคด

สาหรบเดกแบงไดเปนประโยคบอกเลา ประโยคคาถาม และประโยคขอรอง ๒.๒.๑ ประโยคบอกเลา

ประโยคบอกเลาทพบในหนงสอสารคดสาหรบเดกนน เปนประโยคทผเขยนใชมากทสดในการเขยนหนงสอสารคดสาหรบเดกทมทงเลาเรองไปตามขนตอน การชใหเหนถงประโยชนของสงทกลาวถง หรอชใหเหนความสาคญของสงนนๆ ซงจะทาใหผอานไดเหนหรอตระหนกถงความสาคญ หรอคลอยตามดวย ดงตวอยางตอไปน

สงทนาสลดใจทสดในชวตของนกเงอกกคอ ในระหวางทนกเงอกตวเมยอยในโพรงกบลกๆ ถาหากตวผซงออกไปหาอาหารถกมนษยยงตาย ทงตวเมยและลกๆซงอยในโพรง กจะพลอยอดตายไปดวย เพราะมนยงไมแขงแรงพอทจะออกไปหากนเองได

( นกเงอกไทย ๒๕๓๐ : ๑๒) ธงชาตสวนใหญจะใชเปนธงปลายเสา เรมใชตงแตกรงศรอยธยาเปนตน

มา ธงชาตเปนเครองหมายแสดงความเปนชาต นอกจากนยงใชในกองทพ คอกองทพจะใชธงสตางๆเปนเครองหมายประจาทพ หรอไมกเปนสตามวนนนๆ

๑๐๘

( ธง ๒๕๓๐ : ๘) ผเขยนใชประโยคบอกเลาเพอบอกถงการใชธง นบไดวา แมลงผงเปนสตวเศรษฐกจพนบาน ทมประโยชนตอมนษย

นานปการ แลวทารายไดใหแกผเลยงปละหลายพนบาททเดยว ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๘) ผเขยนชใหเหนถงประโยชนของผง ผเขยนชใหเหนถงสาเหตหนงททาใหนกเงอกสญพนธ โดยใชประโยค

บอกเลา ซงทาใหผอานมความรสกสงสารกบสงทเกดขน โดยใชคาวา “สลดใจ” “อดตาย” ทาใหเหนวานกทอยในโพรงไมสามารถชวยเหลอตวเองได

สมยน คนมธระจะพดจากน ไมตองเดนทางไปพบกนเหมอนแตกอน เพยงแตยกหโทรศพทขนพดกตดตอกนไดทนท

คนอยตางเมองกนกพดตดตอกนไดโดยใชโทรศพท และคนทอยตางทวปกพดตดตอกนไดโดยใชโทรศพท สะดวกดจรงๆ

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๑๕) ผเขยนบอกถงประโยชนของการมโทรศพท ทาใหเหนวามนมประโยชน

จรงๆ ๒.๒.๒ ประโยคคาถาม

ประโยคคาถามทพบในหนงสอสารคดสาหรบเดกมกจะพบในชวงทายเรอง เพอใหผอานไดขบคด หรอไดทบทวนเนอหาอกครงวาสงทอานไปผอานไดอะไรจากการอาน หรอเปนการชกชวนใหปฏบตตาม ดงตวอยางตอไปน คราวนเดกๆคงรจกชมพพนธตางๆกนแลว และคดวาชอบรบประทานชมพพนธไหนมากทสด ( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๗) ผเขยนใชประโยคคาถามเพอใหผอานไดคดตามวาจากสงทไดอานนนจะสามารถเลอกไดหรอไม

๑๐๙

คณๆทอานเรองของเหมยวละคะ จะไมลองเลยงแมวไทยอยางเหมยวไวเปน “เพอน” ดบางหรอ ( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๒๔) ผเขยนใชประโยคคาถามเพอชกชวนใหเลยงแมว สงทนาพศวงในจกรวาลกวาสงอนใดกคอ จะเกดสงมชวตทมปญญาเหมอน หรอเหนอกวามนษยในอวกาศอนเวงวางนหรอไม ( กาเนดจกรวาล ๒๕๓๗ : ๑๘) ผเขยนใชประโยคคาถามเพอใหผอานไดขบคดตอ

๒.๒.๓ ประโยคขอรอง ประโยคขอรองเปนประโยคทใชเพอตองการขอรอง หรอออนวอนให

ปฏบตตาม หรอมความเหนคลอยตาม ซงประโยคขอรองนผแตงใชกตอเมออยากใหผอานมความเหนคลอยตาม และนาไปสการปฏบตตาม ซงจะพบในชวงทาย ดงตวอยางตอไปน

ชอเสยงในความสามารถของการเลยนแบบเสยงของนกขนทองทเหมอนมากกวานกทกชนด ตงแตอดตจนกระทงปจจบนนเปนทเลองลอไปทว ความนยมในการเลยงนกขนทองไวดเลน ไดแผออกไปทวโลก ทาใหราคานกขนทองมราคาสง แพงกวาไกฟาเสยอก จงทาใหนกขนทองถกลาเพอนามาขายเปนจานวนมาก ทงทนกขนทองเปนสตวปาคมครองประเภทท ๑ จากสถตในปหนงๆมการลกลอบสงออกนกขนทองนบเปนแสนๆตว นกขนทองในปาของประเทศจงแทบจะไมมใหด เราจงควรชวยอนรกษนกขนทองไวกอนทมนจะหมดสนไปจากประเทศไทย

( นกขนทองไทย ๒๕๓๑ : ๙) ผเขยนชใหเหนถงลกษณะเดนของนกขนทองทเปนสาเหตใหใกลสญพนธ

ดงนนผแตงจงใชประโยคขอรองเพอใหทกคนชวยอนรกษเพอรกษานกขนทองไว ปากบผเสอมความสมพนธคอนขางจะแนนแฟนและลกซง ผเสอจะหมด

ไปอยางรวดเรวเมอปาถกทาลาย มาชวยกนรกษาปาและเผาพนธ ผ เสอ

๑๑๐

สวยๆงามๆกนเถอะ แมแตดอกไมดอกเดยวทมนาหวานสาหรบเปนอาหารของผเสอ เรา กไมควรเดดหรอทาลาย ผเสอไมมอนตรายตอมนษย มแตมนษยเทานนทเปนอนตรายตอผเสอผทประดบความงามของโลกนตามธรรมชาต

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๑๖) ผเขยนชใหเหนถงความสมพนธของปากบผเสอ ซงใชคาวา “ แนนแฟน “

“ลกซง” จงเปนการชใหเหนวาทงสองสงนแยกจากกนไมได ทาใหผอานตระหนกถงความสาคญ กอนทจะนาไปสการชใหเหนโทษของปาถกทาลาย จากนนจงใชประโยคขอรองตามมา ซงผแตงใชประโยคนไดเหมาะสม

เราควรหนมาเอาใจใสกบปญหาการใชสารเคมกาจดศตรพชนใหมาก

ยงขน และหากมความจาเปนตองใชสารเคม กควรเลอกเฉพาะเจาะจงตอชนดของศตรพชเทานน ไมควรใชสารเคมทมคณสมบตเปนยาฆาแมลงเพราะสารเคมเหลานนจะฆาแมลงทกชนด ทกตว และมสารพษตกคางเปนอนตรายอยางใหญหลวง ตอสงมชวตบนพนโลกอกดวย

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๒๓) ผเขยนเลอกใชประโยคขอรองเพอใหผอานไดตระหนกถงพษภยของ

สารเคมกาจดศตรพชวาเปนปญหาตอสงแวดลอม ดงนนถาจะใชสารเคมกควรเลอกชนดทเหมาะกบแมลงชนดนนๆ

จากการศกษาสรปไดวา ผแตงมกเลอกใชประโยคบอกเลาในหนงสอสารคดสาหรบ

เดก นนเปนเพราะวาเนอหาทมงสาระ และขอเทจจรงจงตองเปนการเลาทเปนไปตามความเปนจรง สวนประโยคคาถามและประโยคขอรองนนผแตงจะใชกตอเมอตองการใหขบคดตอ หรออยากใหปฏบตตาม

๒.๓ ลกษณะการเชอมโยงความ

๑๑๑

การเชอมโยงความในหนงสอสารคดสาหรบเดก ผแตงสามารถเรยงลาดบความในบรบท หรอเนอหาทตองการนาเสนอไดเปนอยางด ทาใหเนอหามความสอดคลอง เดกอานไดไมรสกเบอ ลกษณะการเชอมโยงความมลกษณะดงตอไปน

๒.๓.๑ การเชอมโยงความโดยการแสดงเหตและผล การเรยงลาดบความในลกษณะนมงใหเดกเขาใจ หรอรทมาทไปไดดขน คาเชอมทพบ เชน จง เนองมาจาก เพราะ ดงนน เปนตน ดงตวอยางตอไปน

หนปะการงบางแหง มขนาดใหญมาก จนทาใหเกดอนตรายในการเดนเรอ

( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๙) ระยะไข หนอน ดกแด สาหรบดวยปกแขงทวไป เปนระยะทคอนขาง

ลกลบและยากสาหรบการศกษาตดตาม เนองจากมดวงจานวนมากทเราไมเคยพบแมแตตวหนอน

( กวางสามเขา และกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๗)

ปลาหมากผางจดเปนปลาเฉพาะถนทหาไดยากมาก เพราะมเขตแพรพนธกระจายจากดอยในบรเวณแมนาโขงทกนระหวางประเทศไทยกบประเทศลาว

สาเหตทจระเขชนดนใกลจะสญพนธไปจากประเทศไทย เนองมาจากการลาอยางหนกและระยะฟกไขทใชเวลานานผดปรกตจงงายตอการถกสตวผลาชนดอนๆเขาทาลายได

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๐,๒๒) ตวเมยมอวยวะวางไขทยาวมาก จงสามารถวางไขบรเวณทแตนชนดอน

ไมสามารถเขาไปวางไขได เราควรหนมาเอาใจใสกบปญหาการใชสารเคมกาจดศตรพชนใหมาก

ยงขน และหากมความจาเปนตองใชสารเคม กควรเลอกเฉพาะเจาะจงตอชนดของศตรพชเทานน ไมควรใชสารเคมทมคณสมบตเปนยาฆาแมลง เพราะสารเคม

๑๑๒

เหลานนจะฆาแมลงทกชนด ทกตว และมสารพษตกคางเปนอนตรายอยางใหญหลวง ตอสงมชวตบนพนโลกอกดวย

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๒๓) หนอนแกวสมจดเปนศตรพชทสาคญทางเศรษฐกจชนดหนงของประเทศ

ไทย ผปลกสม มะกรด มะนาว จงมกหาทางกาจดอยตลอดเวลา ดงนนเจาหนอนแกวลายและเจาหนอนแกวเขยวจงเปนหนอนทนาสงสาร ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๒๓)

๒.๓.๒ การเชอมโยงความโดยการแสดงความขดแยง คาเชอมทพบ เชน แต

อยางไรกตาม ดงตวอยางตอไปน ขนาดของผเสอถงทองเกอบเรยกไดวาใหญทสดของผเสอในประเทศไทย

ถาไมมผเสอนางพญาทคอนขางหายากมากมาชงความใหญของปกเปนทหนงไปกอน อยางไรกตามผเสอทมขนาดใหญทสดในโลกกยงคงเปนผเสอทอยในกลมผเสอเบรดวงนนนเอง

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๕)

แตถงกระนนตวเมยเหลานกมไดอาภพไปเสยทกอยาง เพราะนอกจากรางกายจะใหญโตแขงแรงกวาตวผเพอเหมาะแกภาระทตองออกไขตามธรรมชาตแลว…

( หงหอย เพชรประดบไพร ๒๕๓๔ : ๗)

พนทดงกลาวนบเปนแหลงของพชอาหารแหลงใหญมากของหนอนแกวสม แมวาเกษตรกรจะมการพนสารฆาแมลงกนอยเปนประจากตาม แตกยงมชวงเวลาปลอดสารฆาแมลงทนานพอทหนอนแกวจะเจรญเตบโตเปนผเสอหนไปไดกอน ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๒๐)

๑๑๓

ในอดต ประเทศไทยมปลาผกพราชกชมมากในบรเวณแมนาในภาคกลางของประเทศไทย แตในปจจบนจานวนของปลาผกพราลดจานวนลง เนองจากนกตกปลานยมนามาประกอบอาหารกนเปนจานวนมาก

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๖ : ๒)

๒.๓.๓ การเชอมโยงความโดยการแสดงเงอนไข คาเชอมทพบ เชน ถา หาก ถงแมวา ดงตวอยางตอไปน

ปกตแมคางคาวกตตมกไมพาลกออนบนไปหากนดวย โดยทงใหลกเกาะอยทผนงถา นอกจากจะมอนตราย แมคางคาวจงจะพาเกาะตวบนหน

( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ : ๙)

ถงแมวาแมวทงหลายอยางเหมยวนจะฝกหดได แตเรากยงมนสยสวนตวทพเศษตางจากสตวเลยงชนดอนๆอยอยางหนง นนกคอ พวกเราเปนสตวเลยงทรกอสระเสรเปนทสด

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑๖)

ถาเรามโอกาสไปเทยวตามปาเขา อทยานแหงชาต เชน เขาใหญ ภกระดง ลานสาง…เราจะพบกบความมหศจรรยของผเสอหลายชนด…

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๖ : ๒๓)

เราควรหนมาเอาใจใสกบปญหาการใชสารเคมกาจดศตรพชนใหมากยงขน และหากมความจาเปนตองใชสารเคม กควรเลอกเฉพาะเจาะจงตอชนดของศตรพชเทานน

( แตน เพอนทแสนดของ ๒๕๓๖ : ๒๓)

หนอนคอนขางอดอาด ไมตนตกใจงาย แมจะจบเลนดวยมอกไมแสดงอาการตนกลว ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๑๑)

๑๑๔

๒.๓.๔ การเชอมโยงความโดยการบอกจดมงหมาย คาเชอมทพบ เชน เพอ สาหรบ ดงตวอยางตอไปน

หนอนวยท ๑ หนอนเรมแทะเปลอกไขเปนชองดานบนสาหรบลอดออกมาสกพกใหญ จากนนจะหนหลงกลบไปกนเปลอกไขของตวเอง

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๑๒) เตาเดอยหรอเตาควะถกลาอยางหนกเพอเอาเนอมาเปนอาหารทนยมกน

วามรสชาตทอรอย อกทงยงนากระดองทสวยงามไปขายตามรานเครองยาจนเพอนาไปเปนสวนผสมในการปรงยาอกดวย

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๙)

แตนเบยนไขมวนลนจ ขนาดลาตวประมาณ ๕ มลลเมตร สดา ปกบางใส พบเหนกระโดดกระยอยกระแยง เพอคนหาไขมวนลนจ ศตรพชตวสาคญ มนจะ วางไขเพอทาลายกลมไขศตรพชเหลานน

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๑๔)

อวยวะปลายทองของตวเมยจะมลกษณะเปนรกลมสาหรบวางไข แตของตวผปลายทองจะเปนแผน ๒ แผนประกบกน ซงแผนประกบนจะกางออกเพอหนบจบปลายทองตวเมยเวลาผสมพนธ

( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๓)

๒.๓.๕ การเชอมโยงความโดยการขยายความ คาเชอมทพบไดแกคาวา “ คอ “ ดงตวอยางตอไปน

นกยงมความสามารถพเศษอยางหนง คอ สามารถคลหางของตนเองใหกางออกเตมทคลายพด เราเรยกวา นกยงราแพน

( นกยง ๒๕๒๙ : ๙) ผเสอ จดไดวาเปนแมลงทสวยทสดในโลกของแมลงดวยกน สวนทสวย

ทสดของผเสอกคอปก ปกของผเสอมอยดวยกนสองค ( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๓)

๑๑๕

ในปจจบน เตาตนไดลดจานวนลงไปอยางรวดเรว ซงมสาเหตทสาคญ

คอ การใชประโยชนจากไขเตาและตวเตาเปนการคา ( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๔) อกพวกหนงเรยกวา “ตวเบยน” มวธการลาเหยอทพสดารออกไป คอ

สามารถฆาเหยอไดอยางงายดายแมวาจะมองไมเหนตวเหยอเลยกตาม โดยจะใชหนวดสอดเขาไปตามร หรอโพรงไม จนพบทหลบซอนของเหยอ…

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๗) รงไหมทสมบรณคอ มรงโต เสนใยมาก สาวงาย เสนเลกเรยบ ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๐)

๒.๓.๖ การเชอมโยงความโดยการแสดงความตาง คาเชอมไดแกคาวา “ สวน” ดงตวอยางตอไปน

มอขวายายกสาวเสนใยสเหลองลงในตะกราทรองรบอยขางๆอยางคลองแคลว สวนมอซายถอไมงามเลกๆ…

( ตวไหมของกะพอ ๒๕๓๑ : ๘) ผเสอถงทองธรรมดาตวผน มนสยชอบบนอยตามสวนดอกไม ตามตน

หางนกยง บรเวณชายปา ใกลลาธาร สวนตวเมยมกบนอยบนทสงๆ ( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๖)

แตนชนดตวหาจะสามารถลาเหยอไดในระยะทเปนตวเตมวยเทานน สวนแตนชนดตวเบยนจะทาลายเหยอไดมากในระยะทเปนตวหนอน

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๑๙)

ในปจจบนนน รงไหมตางประเทศจะขายไดราคาดกวารงไหมพนเมอง สวนไหมพนเมองนยมสาวเปนเสนดาย แลวจงสงขาย

๑๑๖

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๐)

๒.๓.๗ การเชอมโยงความโดยการใหเลอก คาเชอมทพบไดแกคาวา “หรอ “ ดงตวอยางตอไปน

เกษตรกรจะไดรบผลผลตเพมขน โดยไมตอยพงสารเคม หรอประสบปญหาสารพษตกคางในพชผล

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๒๐)

ผเสอจะมดออกมาเกาะทคราบดกแดหรอเกาะทกงไมทอยใกลๆ เพอใหปกกางออก ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๑๔–๑๕)

ในขณะเลยงไหม ตองรกษาความสะอาด ไมสบบหร เผาขยะ หรอใชยา

ฆาแมลงในบรเวณเลยง หรอบรเวณทใกลเคยงกบทเลยง ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๐)

๒.๓.๘ การเชอมโยงความโดยการแสดงตวอยาง คาทพบคอ “ เชน “ ดงตวอยางตอไปน

อาหารทมนชอบ มทงพชและสตว เชน กลวยสก เมลดพช มะละกอ ผกตางๆ ยอดไมออนๆ ขาวเปลอก และกงเลกๆ ( นกยง ๒๕๒๙ : ๔)

กะทางหรอจกกมนาทพบในประเทศไทยจะอาศยอยตามภเขาสงในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน เชน ดอยอนทนน ดอยเชยงดาว ดอยสเทพ ดอยปย และดอยอางขาง ในจงหวดเชยงใหม

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๑)

หนอนผเสออนๆทใชใบพชตระกลสมเปนอาหารมหลายชนด เชน ผเสอหางตงธรรมดา และผเสอหางตงนางละเวง เปนตน

๑๑๗

( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๖) คนเรานาครงมาใชประโยชนตงแตสมยโบราณ เชน ชาวจนใชสแดงจากตวครงยอมผาไหม หนงฟอก ผาขนสตว และใชทาสแตงอาหาร หรอเครองสาอางเสรมสวย ชาวอนเดยใชเปนสมนไพรรกษาโรคโลหตจาง

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๑) ๒.๓.๙ การเชอมโยงความโดยการแสดงการคลอยตาม คาเชอมทใช เชน และ

รวมทง นอกจากน อกทง เปนตน ดงตวอยางตอไปน สวนตวเมยไมมเขา อกทงผวตวทงทอกและทปกยงขรขระ ไมเปนมน

เรยบสะทอนแสงเหมอนตวผ ( กวางสามเขา และกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๙)

นอกจากการทรงตวทดของเหมยวแลว ห ตา จมก ของเหมยวยงม

ประสาทรบรไวเปนพเศษนะคะ ( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๑๘) สาเหตทเตาปลใกลจะสญพนธ เนองมาจากนยมนาเตาปลมาเลยงเปน

เตาเลยง จงไดมการจบเพอสงขายเปนจานวนมาก นอกจากน การทาลายปาดบ เขาและสภาพของลาธารไปอยางรวดเรวนน ทาใหโอกาสการดารงชวตอยของเตา ปลลดนอยลงไปทกวน

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๓) ผเสอตวเมยมอายประมาณ ๗–๑๐ วน ระหวางเปนผเสอจะกนนาหวาน

นาเกลอแรตางๆรวมทงปสสาวะเปนอาหาร ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๑๖)

พฤตกรรมการลาเหยอของแตนนน เสมอนหนงคอยตรวจตรา และใหความคมครองแกตนไมนานาพนธ รวมทงควบคมการแพรระบาดของศตรพช

๑๑๘

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๒๐) นอกจากนยงมปญหากบหายระหวางเลยง เพราะกบกระโดดหน กน

กนเอง นกหรอศตรอนมารบกวน แมลงมพษ พยาธในกบ ตลอดจนนาทเลยงไมสะอาดมธาตเหลกมากเกนไป เปนตน

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๔)

๒.๓.๑๐ การเชอมโยงความโดยการบอกเวลา คาเชอมทพบ เชน จนกระทง เมอ แลว ตอจากนน เปนตน ดงตวอยางตอไปน

เมอมแสงแดดจา นกยงชอบนอนผงแดด พรอมกบคยดนคยทรายขนไปรดตวเอง ( นกยง ๒๕๒๙ : ๖)

วธกนอาหารของฟองนา มนจะจบตวแพลงตอนกน ขณะทนาทะเลไหลเขาไปตามรพรนๆ รอบๆตว แลวปลอยนาทเหลอออกทางรดานบนของลาตว

( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๑๑)

ปจจบนทอยอาศยไดโดนบกรกทาลายไปจงทาใหคางคาวกตตตองยายแหลงทอยอาศย และสญหายไปจากถนเดมเรอยๆ จนกระทงบดน เหลอถนทอยอกไมกแหง

( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ : ๑๐)

ระยะไขใชเวลาประมาณ ๗ วน จากนนตวหนอนวยแรกกจะเจาะเปลอกไขถอกาเนดมาในตอนเชาตร

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๑๑)

ตอจากนนกถายฟองเหนยวๆ นนออกมาคนและแผคลมแพไขไวตรงกลางจนมดหมด

( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๒๐)

๑๑๙

หนอนจะชอวยวะนออกมาอยางรวดเรว ในขณะเดยวกนกมกลนเหมน

ฉนเหมอนกลนใบมะนาวถกปลอยออกมาเพอไลศตร ( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๕ : ๔)

สวนการเลยงในกระชง ใหใชกระชงผามงไนลอนอยาใหกนกระชงตดดน

แลวใสทางมะพราวสด ขนาดยาวประมาณ ๑ เมตร ลงในกระชง ๒-๓ ทาง ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๕)

๒.๔ ความสมพนธระหวางประโยค ความคดทเราแสดงออกมาเปนถอยคามกจะไมใชประโยคๆเดยว แตเปนประโยค

หลายประโยคกลาวตดตอกนไป ประโยคทสมพนธกนจะกลาวถงสงทเกยวของกนหรอเหตการณทสมพนธกนจงมกมคาทเกยวของกนหรอซากน และอาจมคาเชอมชวยแสดงความสมพนธของประโยคในกรณทมคาซากน ผพดบางคนอาจจะคงคาทซาไว บางคนกละไป บางคนกใชคาอนแทน ประโยคทสมพนธกนจงมลกษณะตอไปนอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง ไดแก การมคาทสมพนธกน การซาคา การละคา การแทนคา และการใชคาเชอม

จากการศกษาหนงสอสารคดสาหรบเดกพบวา มลกษณะวธการทแสดงความสมพนธระหวางประโยคอย ๕ ลกษณะคอ ๒.๔.๑ การละคา

การละคาบางคาในประโยคอาจจะละไปได โดยผฟงหรอผอานจะรความหมายไดจากปรบท คาทละไปอาจจะเปนคาในหนวยนามหรอหนวยกรยากได การแสดงความสมพนธระหวางประโยคโดยการละคาทพบในหนงสอสารคดสาหรบเดก มอย ๒ ลกษณะคอ ดงตวอยางตอไปน

๑. การละคานามในตาแหนงประธาน ผชายลซอแตงตวดวยเสอผาหนงสดา เอวลอย ๐สวมกางเกงขากวยเปา

ยาน กางเกงทาดวยผาสเขยวหรอสฟา ๐สวมสนบแขงสดา ๐คาดเอวดวยผาแดงประดบพหอยสสดสวยทชายผา ๐สวมหมวกสขาวทรงสง๐สะพายยามสสวย

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑๐)

๑๒๐

นกแตวแรวทวๆไป จะมรปรางลาตวอวนสน คอและหางสน ขาเรยวเลกยาว แตแขงแรง ๐ชอบกระโดดหรอวงบนพนดน ๐เปนนกทมสฉดฉาดสะดดตาหลายส เชน นาเงน เขยว แดง นาตาล เหลอง อยในตวเดยวกน ๐จดไดวาเปนนกทงามนารกชนดหนง

( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๔ : ๔)

ผเสอหนอนแกวสมตวเตมวย เปนผเสอขนาดกลาง ปกกวางประมาณ ๗๕ - ๙๐ มลลเมตร ๐พบมากแถบประเทศอนเดยถงจน และเวยดนาม ทางใตลงไปถงมาเลเซย อนโดนเซยและทางเหนอของออสเตรเลย ๐เปนผเสอทมความสวยงาม ๐ไมมโทษหรอพษภยใดๆ

( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๒)

ครงเปนสตวเศรษฐกจพนบานทสาคญอกชนดหนง ๐จดเปนแมลงทมขนาดเลกมาก ๐มสแดง ๐อาศยอยบนตนไม ๐ทารงเปนยางแขงหมกงไมไว เพอปองกนตนเองจากศตร

(สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๐) ชมพเปนไมผลยนตนขนาดกลาง ๐เจรญเตบโตไดดในสภาพดนเกอบทก

ชนด ๐นยมปลกกนทวๆไปในทกภาพของประเทศ ( สมสกลกไม ๒๕๓๗ : ๗) ๒. การละคานามในตาแหนงกรรม

ปลงทะเล ไมมผนยมนามารบประทานสดๆ เขาจะนา ๐มาผาทอง ควกเครองในออกทง นา๐ไปตากแหง ( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๒๐) เมอดวงปกแขงเปนตวเตมวยแลว จะไมมการลอกคราบอก ดงนนแมวาจะนา๐มาเลยงไวอกหลายสบวน ขนาดของดวงกไมเพมขนอก ( กวางสามเขาและกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๖)

๑๒๑

กระตายแรกซ กระตายชนดน…ปจจบนนมนษยนา ๐มาเลยงเพอตองการใชขนมน

( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๓๖ : ๖) ๒.๔.๒ การแทนคา การแทนคา คอ ผพดอาจใชคาอนแทนทาทซากได คาทใชแทน ไดแก

คาบอกบรษ คาบงช และคาบอกความตาง๔๑ จากการศกษาพบวาม ๒ ลกษณะคอ

๑. การแทนดวยคาบอกบรษ คณพอยกกอนหนขนาดเของกอนหนงขนมาจากแองนา กงตวเลกๆดด

ตวออกมาเบาๆ คณแมคอยๆเอามอชอนมนขนมาจากทราย แลวบอกใหนกกบหนดกามของมนทกาลงดดเสยงดงเปาะๆ

( บางแสน ๒๕๓๒ : ๘) นกเรยนทงหมดจงเงยบเสยงลง ตางทาสหนาเศราดวยความผดหวง ( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๑๑) ตวตออยรวมกนหลายรอยตวในรงใหญ มนชวยกนทารงโดยบนไปกดไม

แหงเอามาเคยวผสมกบนาลาย ละเลงเปนแผน กนเปนหอง ( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๓ : ๖)

ชาวอนเดยนแดงรวธตรวจฟงเสยงฝเทาทสะเทอนมาตามพนดนไดนาน

มาแลว เขารวาเสยงเดนทางไปในของแขงและของเหลว ( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๖-๗)

๔๑ นววรรณ พนธเมธา , ไวยากรณไทย , ๒๑๗

๑๒๒

๒. การแทนดวยคาบงช มทงการแทนคา และแทนประโยคทกลาวมาแลวขางตน

สตวเลกๆทมพษมอยทวไป ในนา และในอากาศ เราจะพบสตวเหลานไดในบรเวณทอยอาศย และทซงเปนแหลงอาหารของมน

( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ : ๒)

อาชพหลกของชาวเขาคอการเพาะปลก พวกนชอบอพยพททากนจากภเขาลกหนงไปยงภเขาอกลกหนง

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๑) ธงพนแดงมรปจกรสขาวอยตรงกลางธง แตจะใชธงนกบเรอหลวงเทานน

เพราะรปจกรเปนเครองหมายของพระเจาแผนดน ( ธง ๒๕๓๐ : ๑๐)

เมอลงจากเขา คณพอคณแมพานกกบหนไปแหลมแทน ทนนมโขดหนใหญๆมากมาย

( บางแสน ๒๕๓๒ : ๔) วดสวนแกวอทยานนอย อยหางจากวดเจดยเจดแถวไปทางทศ

ตะวนออกเฉยงเหนอ วดนมคนาและกาแพงศลาแลงลอมรอบเชนกน ( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๔๔) เมอเสยงเดนทางผานแมเหลกไฟฟา กจะเปลยนไปเปนคลนไฟฟา

คลนไฟฟานอาจเคลอนทไปไดตามเสนลวดยงทไกล และเมอถงทหมายปลายทางกอาจเปลยนใหกลบมาเปนเสยงโดยใหผานแมเหลกไฟฟาอกครงหนง โดยวธน คน สองคนทอยหางไกลกอาจพดจาโตตอบกนไดผานเสนลวด นคอหลกการของโทรศพททใชกนทกวนน

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๑๐–๑๑)

๑๒๓

ขณะทอยเมองพมานน พระนเรศวรไดเรยนรนสยใจคอของขนนาง

เจานายพมา และศกษาการรบแบบพมาจนชานาญ เมอกลบมากรงศรอยธยา พระองคจงทรงนาการรบแบบใหมมาฝกใหกบเหลาทหาร

( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๓)

๒.๔.๓ การซา ผเขยนเลอกการซาคา หรอการซาขอความ เพอเปนการยาความรสก

หรอทาใหเนอหามความนาสนใจขน ดงตวอยางตอไปน พชทเปนพษมหลายชนด ตาแยมพษอยทใบ หมามยมพษอยทฝก ยโถ

และราเพยมพษอยทใบและยอด ตนเปดนามพษอยทผล และอตพดมพษอยทหวซงอยใตดน

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๒)

บางครงธงเปนเครองหมายแหงชยชนะ แตบางคราวธงกเปนเครองหมายของการพายแพ ธงยงเปนเครองหมายของความรนเรง เปนเครองหมายแสดงความเศราโศก ( ธง ๒๕๓๐ : ๒)

คณๆเคยไปบานทชอบเลยงแมวไทย กมกจะพบพวกแมสาล เปนสวนมาก แมสาลเปนแมวทเรยกวา ขาวมณ หรอขาวปลอด เพราะมขนสขาวสะอาดตลอดตว ทนพวกแมสาลมอยหลายตวเชนกน

จมกของเหมยวยงวเศษใหญ ไดกลนและแยกกลนไดตงแตเกด เหมยวจงเดนมาดดนมแมไดทงๆทยงไมลมตา และสงทเหมยวชอบทา คอเอาหวไปถไปมากบสงของตางๆในบาน นนคอการปลอยกลนของเหมยวไวกบสงของนนๆ

( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๖-๗,๑๙) หนอนของผเสอหนอนแกวสมมอวยวะคลายหนวดสแดง ปกตอวยวะน

จะถกเกบซอนไวใตอกปลองแรก เมอหนอนตกใจหรอถกทาราย หนอนจะช

๑๒๔

อวยวะนออกมาอยางรวดเรว ในขณะเดยวกนกมกลนเหมนฉนเหมอนกลนใบมะนาวถกปลอยออกมาเพอไลศตร หนอนจะชอวยวะคลายหนวดนออกมาชวครเดยวเทานน

บางครงอาจพบผเสอลงดดกนนาเกลอแรตามดนแฉะ ตามพนทรายรมลาธาร หรอตามลานบาน

( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๔-๕) คนทอยตางเมองกนกพดตดตอกนไดโดยใชโทรศพท คนทอย

ตางประเทศกพดตดตอกนไดโดยใชโทรศพท และคนทอยตางทวปกพดตดตอกนไดโดยใชโทรศพท สะดวกดจรงๆ

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๑๕) ๒.๔.๔ การมคาทสมพนธกน

การใชคาทอยในกลมเดยวกน และทาใหเนอเรองสมพนธ หรอเชอมโยง หรอเปนเรองเดยวกน ดงตวอยางตอไปน

ทนใดนนเอง ไดเกดสงทนกดาราศาสตรเรยกวา “การระเบดใหญ” พลงงานเขมขนทเกอบไมมมวลอะไรไดเกดระเบดขนมา

ภายในระยะเวลาไมถง ๑ วนาท ไดเกดปรากฏการณทนามหศจรรยขนมากมายไดแก การเกดแรงโนมถวงขน การเกดแรงทยดนวเคลยสของอะตอม จกรวาลไดขยายตวอยางรวดเรวในชวงน มากยงกวาการขยายตวอก ๑๕,๐๐๐ ลานปตอมา มการเกดของอนภาคควาก ซงตอมาไดรวมตวกนเปนโปรตรอนและนวตรอน เกดแรงแมเหลกไฟฟาและแรงสลายตวของอะตอม (weak force )

( กาเนดจกรวาล ๒๕๓๗ : ๗) จากต วอย างข างตนค าท ขด เสนใตแสดงให เหนว า ม ลกษณะ

ความสมพนธของประโยคทมคาทสมพนธกนเกยวกบ “ ปรากฏการณทเกยวของกบการระเบดใหญ “

“ ตะเกยงหลอด “ ดวงตะเกยงทาดวยแกวหลอ มสตางๆ หวตะเกยงทา

ดวยทองเหลอง ไสทอดวยดายดบ ใชนามนกาดเปนเชอเพลง ดานหลงมขาคบ

๑๒๕

ดวงตะเกยงสาหรบแขวนกบขางฝา โดยมแผนบงเพลงกนรอนตดอยทดานหลงหลอดแกว

( เครองตามประทป ๒๕๓๘ : ๑๙) จากต วอย างข างตนค าท ขด เสนใตแสดงให เหนว า ม ลกษณะ

ความสมพนธของประโยคทมคาทสมพนธกนเกยวกบ “ สวนประกอบของตะเกยงหลอด “

๒.๔.๕ การใชคาเชอม

การใชคาเชอมเปนสวนชวยใหประโยคหรอความมความสมพนธตอเนองกน ดงตวอยางตอไปน

หนอนวยท ๑ หนอนเรมแทะเปลอกไขเปนชองดานบนสาหรบลอดออกมาสกพกใหญ จากนนจะหนหลงกลบไปกนเปลอกไขของตวเอง

( ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม ๒๕๓๒ : ๑๒) สบปะรดนยมรบประทานสดๆ หรอนาไปแปรรปไดหลายอยาง เชน

สบปะรดกวน สบปะรดกระปอง ทานาสบปะรด นาสมสายช เปนตน ( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๓๐)

แตถงกระนนตวเมยเหลานกมไดอาภพไปเสยทกอยาง เพราะนอกจาก

รางกายจะใหญโตแขงแรงกวาตวผเพอเหมาะแกภาระทตองออกไข… ( หงหอย เพชรประดบไพร ๒๕๓๔ : ๗)

๓. โวหารการเขยน โวหาร คอ ถอยคาทใชในการสอสารดวยการเรยบเรยงอยางมวธการ มชนเชงและม

ศลปะ เพอใหเขาในเรองราว เกดจนตภาพและความรสกตรงตามทผสงสารตองการ๔๒

๔๒ ชมสาย สวรรณชมภ . “ความรเกยวกบโวหารและภาพพจน,” ใน ภาษากบการสอสาร

( นครปฐม : โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร , ๒๕๔๐), ๓๙.

๑๒๖

ในการเขยนอาจใชโวหารตางๆกน โดยจะตองเลอกใชใหตรงกบความหมายของขอความทเขยน ซงจะตองขนอยกบผอานวาจะรบรและเขาใจโวหารนนไดมากนอยเพยงใด การใชโวหารจงถอวาเปนการใชภาษาอยางมศลปะ จากการศกษาพบวาโวหารการเขยนทพบในหนงสอสารคดสาหรบเดกม ๓ ลกษณะ ดงตอไปน

๓.๑ บรรยายโวหาร บรรยายโวหาร คอ โวหารเลาเรองซงเปนการกลาวถงเหตการณทตอเนองกน โดย

ชใหเหนถงสถานททเกดเหตการณ สาเหตทกอใหเกดเหตการณ สภาพแวดลอม บคคลทเกยวของ ตลอดจนผลทเกดจากเหตการณนน เนอหาทบรรยายอาจเปนเรองทสมมตหรอเรองจรงกได๔๓

หนงสอสารคดสาหรบเดกจะมการนาเสนอเรองทมบรรยายโวหารมากทสด นนเปนเพราะวาหนงสอสารคดสาหรบเดกมเนอหาทมงใหความร และขอเทจจรงเปนสาคญ ทไมตองมการสอดแทรกอารมณ ความรสกของผแตงลงไปในงานเขยน ดงนนโวหารทเหมาะสมทสดคอบรรยายโวหาร โดยผแตงมกใชบรรยายโวหารเมอตองการบรรยายสถานท เรองราวเกยวกบบคคล ชวตความเปนอยของคนหรอสตว เหลานเปนตน ดงตวอยางตอไปน

บานชาวแมวจะหนหนาไปทางทลาดลงเขา พนบานเปนดน แตจะทาเปนชนลอยไวในบาน ชนลอยนใชเกบเมลดพชและเครองมอเครองใชตางๆ ในบานจะมเตาไฟสาหรบประกอบอาหารและใชผงในฤดหนาว ฝาบานและหลงคาทาดวยแผนไมถากพอเรยบ แมวจะยายหมบานเมอททากนขาดความอดมสมบรณ

( เพอนชาวดอย ๒๕๓๐ : ๔)

ลนจเปนไมผลยนตนทมอายยนนาน เปนไมผลในแถบอบอน ขนไดดในททมความชมชนสง ลนจจะเจรญเตบโตไดดในดนทรายจนถงดนเหนยว ลนจมแหลงกาเนดอยในประเทศจน เปนตนไมพนเมองทขนอยตามปาเขา

( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๒๖) แหลงทอยอาศยตามธรรมชาตของนกแตวแรวทองดา จะพบทจงหวด

กระบ ตรง และสราษฎรธาน จะอาศยอยในปาทราบตา ซงมระดบความสง ๗๐ - ๑๕๐ เมตร เหนอระดบนาทะเล พนทปาตานนๆจะตองมลาธารเลกๆไหลผาน

๔๓ เรองเดยวกน, ๓๙.

๑๒๗

ตลอดทงป บรเวณใกลๆสายธารนน มกจะมไมจาพวกตนหวาย เตยหนาม ระกา พอ ชง ไผ หรอตนไมหนามชนดอนๆขนปะปนกน

( นกแตวแรวทองดา ๒๕๓๔ : ๑๐)

มนกวทยาศาสตรหลายคนพยายามคดประดษฐเครองโทรศพททใชไดจรง แตไมมผใดทาไดสาเรจ

จนถงป พ.ศ. ๒๔๑๙ คอ เมอประมาณรอยยสบปกอนหนาน อเลกซาน-เดอร เกรแฮม เบลล จงสามารถประดษฐเครองโทรศพทเครองแรกขนได เขาไดรบการยกยองไปทวโลก

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๑๓)

พระเจาบเรงนองกษตรยพมากรธาทพใหญมาตกรงศรอยธยา แตไมสาเรจ พมาจงสงพระยาจกรซงถกของตวเอาไปไวในเมองพมามาเปนไสศก สมเดจพระมหนทราธราชหลงเชอและไววางพระทยพระยาจกร กรงศรอยธยาจงตองเสยแกพมาในพ.ศ. ๒๑๑๒

หลงแพสงคราม กษตรยพมาทรงอภเษกพระมหาธรรมราชาเปนกษตรยปกครองกรงศรอยธยาโดยใหเปนประเทศราชขนตรงตอพมา การเสยกรงครงน พมาไดรบทรพยและกวาดตอนผคนไปเปนจานวนมาก

( สมเดจพระนเรศวรมหาราช ๒๕๔๑ : ๒)

๓.๒ อธบายโวหาร อธบายโวหาร คอ โวหารททาใหความคดเรองใดเรองหนงกระจางชดเจนขน มกใชใน

งานเขยนทางวชาการและตารบตาราตางๆ โดยมจดประสงคจะนาประเดนทสงสยมาอธบายใหเขาในแจมแจง อธบายโวหารนมกใชในการอธบายกระบวนการ การวเคราะห หรอจาแนกเนอหาออกเปนประเภท หรอเปนพวก และการอธบายความหมายของคา๔๔ จากการศกษาพบวาอธบายโวหารทปรากฏในหนงสอสารคดสาหรบเดกม ๔ ลกษณะ คอ

๔๔ เรองเดยวกน ,๔๐.

๑๒๘

๓.๒.๑ อธบายดวยการเปรยบเทยบ การเขยนอธบายใหความรวาสงของ บคคล สตว หรอเหตการณตางๆ

เหมอนหรอตางกนอยางไร ซงทาใหผอานรจกหรอเขาใจมากยงขน อธบายโวหารในลกษณะพบมาก เนองจากเปนสงททาใหผอานทเปนเดกเหนภาพไดมากยงขน โดยสงทนามาเปรยบเทยบนนมกเปนสงทเดกเคยเหนหรอคนเคย ดงตวอยางตอไปน

ลกษณะรปรางของเมนทะเล มลกษณะคลายเขมหรอขนเมนสดาปกอยรอบๆหมอนปกเขม ทมขนาดสนยาวไมเทากน

( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๑๖)

ลาโพงขนอยตามสวน ดอกเปนรปเหมอนกบลาโพง ใบและผลคลายกบมะเขอ แตผลเปนหนามขรขระ

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ : ๑๘)

ยงกนเลอดของคนและสตว มนใชปากแหลมเหมอนเขมแทงทะลผวหนง เพอดดเลอด แลวปลอยเชอโรค

( สตวเลกๆทมพษ๒๕๓๐ : ๑๐ ) นาลดลงมากจนเหนรอยคราบสกปรกเกาะอยอยางชดเจน คณพอชให

นกกบหนดเพรยงหน ทมรปรางคลายภเขาไฟ ( บางแสน ๒๕๓๒ : ๗) เตามะเฟอง เปนเตาทะเลทมขนาดใหญทสด และจดเปนสตวปาคมครอง

ประเภทท ๑ มขนาดความยาวของลาตวถง ๑.๘ เมตร ไมมแผนกระดองหลงและกระดองใตทองเชนเตาทะเลทวไป แตกระดองหลงมลกษณะคลายแทงยางแขงๆ ทมสนนนขนตามยาวจานวน ๗ สน รปรางคลายผลมะเฟอง

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๕)

๑๒๙

๓.๒.๒ การอธบายดวยการขยายความ การเขยนทมรายละเอยดมาเสรมความคดหลกหรอประเดนทสาคญของ

เรองใหชดเจนแจมแจงขน อาจเปนการใหขอมลเพมเตม ใหเหตผล หรอตวอยางประกอบเพอทาใหเกดความรความเขาใจแกผอานอยางกระจางแจงในเรองนน๔๕

จากการศกษาพบวาการอธบายดวยการขยายความเปนอกลกษณะหนงทผเขยนเลอกใชในงานเขยนหนงสอสารคดสาหรบเดก เปนเพราะวาการขยายความนนเปนวธการใหขอมลเพมเตมไดด ซงจะชวยใหผอานเขาในเรองราวหรอขอมลตางๆไดดขน ซงการอธบายดวยการขยายความทปรากฏในหนงสอสารคดสาหรบเดกนนมทงการแสดงเหตและผล การยกตวอยาง หรอการวเคราะห ซงลกษณะดงกลาวสามารถปรากฏรวมกนได ดงตวอยางตอไปน ชอเสยงในความสามารถของการเลยนแบบเสยงของนกขนทองทเหมอนมากกวานกทกชนด ตงแตอดตจนกระทงปจจบนนเปนทเลองลอไปทว ความนยมในการเลยงนกขนทองไวดเลน ไดแผออกไปทวโลก ทาใหราคานกขนทองมราคาสง แพงกวาไกฟาเสยอก จงทาใหนกขนทองถกลาเพอนามาขายเปนจานวนมาก ทงทนกขนทองเปนสตวคมครองประเภทท ๑ จากสถตในปหนงๆมการลกลอบสงออกนกขนทองนบแสนๆตว นกขนทองในปาของประเทศจงแทบไมมใหด เราจงควรชวยกนอนรกษนกขนทองไวกอนทมนจะหมดสนไปจากประเทศไทย ( นกขนทองไทย ๒๕๓๑ : ๙) ระหวางถาทอยอาศยและปาผลดใบ ในแตละวนคางคาวกตต จะออกหากน ๒ ครง คอ เวลาเชากอนพระอาทตยขน ๔๐ นาท และตอนคาหลงพระอาทตยตกแลว ๑๐ นาท

( คางคาวกตตไทย ๒๕๓๑ : ๕)

๔๕ ฐะปะนย นาครทรรพ และประภาศร สหอาไพ , ภาษาไทยสาหรบคร ( กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาวย , ๒๕๒๐ ) , ๑๐๕.

๑๓๐

นอกจากผลกลวยจะมประโยชนใชรบประทานไดแลว สวนตางๆของตนกลวยกมประโยชนมากมาย เชน ใบกลวย ทเราเรยกวา ใบตอง นามาใชหอของ หอขนม เชน ขนมกลวย ขนมใสไส ขนมเทยน เปนตน กาบกลวยกนามาทาเชอกกลวย ใชมดของ หรอนามาถกกระเปา สวนดอกของกลวยทเราเรยกวา ปล กนามาประกอบอาหารได เชน นามาแกงกะทหวปล หรอกนกบกวยเตยวผดไทย เปนตน ( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๔)

ไขผง ไดมาจากรวงผง นามาใชประโยชนไดมาก เชน ปนหน หรอโครงสรางจาลองตางๆ อดเรอกนรว ทาฉนวนในเครองมอไฟฟา และเครองมอของทนตแพทย นอกจากนยงใชทาเปนสวนผสมในเครองสาอางไดอกดวย ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๗)

๓.๒.๓ การอธบายดวยการแสดงกระบวนการ

การเขยนอธบายใหผอานเขาใจกระบวนการหรอวธการในการทางานของคน สตว หรอสงของทมการทางานของตวมนเอง วามขนตอนหรอกระบวนการอยางไร การอธบายวธนมกจะมขนตอนและเวลาเขามาเกยวของ ดงตวอยางตอไปน

การเตรยมเพาะมะมวงในเรอนเพาะชาจงเกดขน โดยใชกะบะทรายผสมขเถา แกลบ อตราสวนหนงตอหนง คลกเคลากบปยอนทรย รดนาใหชม ใชเมลด ทแกะเปลอกหมออกแลวปกชาลงไป โดยใชสวนทองของเมลดตงลงทามม ๔๕ องศา ใหสวนหวของเมลดโผลขนมาเหนอทรายเลกนอย ( สวนมะมวงจากดวงดาว ๒๕๓๒ : ๑๙)

อกพวกหนงเรยกวา “ตวเบยน” มวธการลาเหยอทพสดารออกไป คอ

สามารถฆาเหยอไดอยางงายดาย แมวาจะมองไมเหนตวเหยอเลยกตาม โดยจะใชหนวดสอดเขาไปตามร หรอโพรงไม จนพบทหลบซอนของเหยอ ไมวาจะหลบซอนอยตรงสวนใดของพชกตามท ทนททพบ มนจะวางไขบนตวหรอใกลๆตว

๑๓๑

หนอนนน เมอตวออนฟกออกมาจากไข กจะเรมกดกนตวหนอนทละเลกละนอย จนเหยอคอยๆตายไปอยางชาๆ

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๗) สวนการเลยงในกระชง ใหใชกระชงผามงไนลอน อยาใหกนกระชงตดดน

แลวใสทางมะพราวสด ขนาดยาวประมาณ ๑ เมตร ลงในกระชง ๒–๓ทาง ใสหอยขมประมาณ ๒ กโลกรม ลงในกระชงขนาด ๔ เมตร กวาง ๑.๘๐ เมตร ประมาณ ๒-๓ วน ลกหอยขมจะมาเกาะตามทางมะพราว ใชเวลาในการเลยงประมาณ ๒ เดอน กเลอกเกบหอยขมตวใหญขนมาจาหนาย

( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๕)

เมอเสยงเดนทางผานแมเหลกไฟฟา กจะเปลยนไปเปนคลนไฟฟา คลนไฟฟานอาจเคลอนทไปไดตามเสนลวดยงทไกล และเมอถงทหมายปลายทางกอาจเปลยนใหกลบมาเปนเสยงโดยใหผานแมเหลกไฟฟาอกครงหนง โดยวธน คนสองคนทอยหางไกลกอาจพดจาโตตอบกนไดผานเสนลวด นคอหลกการของโทรศพททใชกนทกวนน

( โทรศพททเราใช ๒๕๔๑ : ๑๑)

๓.๒.๔ การอธบายดวยการแบงประเภท การจดแยกบคคล สถานท หรอสตว เหลานเปนตน เขาเปนกลมหรอ

ประเภทตางๆกน ซงจะชวยใหผอานเขาใจสงตางๆทมความซบซอนไดงายขน ดงตวอยางตอไปน

ลาไยแบงออกเปน ๒ ประเภท คอ ๑. ลาไยพนธพนเมอง มผลเลก เมลดโต เนอในบาง ใหผลดก ๒. ลาไยพนธกะโหลก เปนละไยทนยมบรโภคกนมาก มหลายพนธ เชน

พนธอดอ แหว สชมพ และเบยวเขยว… ( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๒๕)

๑๓๒

สตวเลกๆทมพษ มปาก ฟน เขยว เงยง หรอขนแหลมๆ เปนอาวธ สาหรบตอสศตร อาวธเหลานอาจอยตรงสวนใดของลาตวสตวกได

แมงปอง มหนามแหลมอยทปลายหาง ตะขาบ มเขยวแหลมอยทหว ผงและตวตอ มเหลกแหลมอยทกน ( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๓ : ๓) เราแบงชนดของแตนตามลกษณะการลาเหยอไดเปน ๒ ประเภท คอ

พวกแรก เรยกวา “ ตวหา “ ลาเหยอโดยการใชเหลกในตอย… อกพวกหนงเรยกวา “ ตวเบยน “ มวธการลาเหยอทพสดารออกไป…

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๖)

ตามกาแพงเมองชนในจะมประตเมองอย ๗ แหง และปอม ๓ ปอม อยรายรอบในแตละดาน ดงน

ดานทศตะวนตกเฉยงเหนอมประตเตาหมอ ( ประตมอ ) และประตไชยพฤกษ

ดานทศตะวนออกเฉยงเหนอมประตพระราชวงเปนประตทางลงแมนายม ดานทศตะวนออกเฉยงใตมประตดอนแหลม ประตรามณรงค และปอม

อกสองปอม คอ ปอมหาเหลยมทกอสรางยนจากแนวกาแพงเมองออกมา และปอมบรเวณปากประตรามณรงค

ดานทศตะวนตกเฉยงใตมประตสะพานจนทร ประตชนะสงคราม และมปอมประตเมองอยดานในหนงปอม

( ศรสชนาลย ๒๕๓๗ : ๓๒)

๓.๓ พรรณนาโวหาร พรรณนาโวหาร คอ โวหารทใชกลาวถงเรองราว สถานท บคคล สงของ หรออารมณ

และอาจแทรกความรสกของผเขยนลงไปดวย เพอใหผอานเกดจนตภาพ หรอเกดอารมณคลอย

๑๓๓

ตาม๔๖ จากการศกษาพบวาหนงสอสารคดสาหรบเดกเลอกใชพรรณนาโวหารเมอผเขยนตองการใหผอานไดรบรถงภาพ รส เสยง และความรสก โดยเฉพาะงานเขยนทมกลวธการนาเสนอแบบมตวละครทเลาเรองผานคน หรอสตวทสมมตใหมชวต ผเขยนจะแทรกโวหารประเภทนเปนชวงๆ เพอใหผอานไดรบรความรสก และสมผส ทาใหการอานมอรรถรสมากยงขน ดงตวอยางตอไปน

นกยงเปนนกทรกสวยรกงาม ไมชอบความสกปรกและชนแฉะ เปนสตวทมสสนแตงแตมบนขนอยางวจตรพสดารทเดยว โดยเฉพาะขนหางของมน จะมแววขนซอนกนถง ๓ วง คอ วงในเปนสกรมทา วงกลางเปนสฟาปนเขยว และวงนอกเปนสนาตาลออนปนเหลอง อยบนพนขนทเปนมนสเขม

( นกยง ๒๕๒๙ : ๒)

กระเตนนอยคอยๆถอยหางออกมาอยางซมเศรา นไมมบานของใครเลยหรอทพอจะเปนทพกอาศยได ทกบานกมแบบของตวเองซงไมเหมาะสกนดสาหรบเรา กระเตนนอยถอนสะอน แลวโผบนขนสงบนทองฟาดวยความนอยใจ นกในใจวา จะไมรบกวนใครอกตอไป

( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ : ๔๑)

ผลของลนจคอนขางกลม มหนามเลกๆ อยทวผล เมอแกจดมสแดงเรอ แดงสด หรอแดงคลา จนเปนสนาตาลแดง เนอในมสขาวเหลอบคลายมก เมลดในสนาตาลออนหรอนาตาลดา ไมตดเนอ มรสหวานหอมชวนรบประทานมาก

( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๒๖)

จากการศกษาเรองการใชโวหารในหนงสอสารคดสาหรบเดกจะพบวา โวหารทผเขยนเลอกใชมากทสดคอบรรยายโวหาร นนเปนเพราะวาหนงสอสารคดนนมเนอหาทตองชแจงขอเทจจรง ทเปนความรเปนหลก ดงนนบรรยายโวหารจงเปนลกษณะทเหมาะทสด และอธบายโวหารเปนโวหารทใชรองลงมา เนองจากบางครงการใหขอมล หรอเนอหาบางครงตองการความละเอยดหรอคาอธบายเพอใหเขาใจไดกระจางแจง จงตองแทรกอธบายโวหารดวยเพอใหผอาน

๔๖ ชมสาย สวรรณชมภ ,ภาษากบการสอสาร ,๔๓.

๑๓๔

เขาใจไดมากยงขน สวนพรรณนาโวหารนนจะใชกตอเมอผเขยนตองการใหผอานไดรบรถงรป รส กลน เสยง หรอสมผส อารมณ ๔. การใชภาพพจน

ภาพพจน หรอบางทานอาจใชวา ความเปรยบ ตรงกบคาในภาษาองกฤษวา Figure of Speech หมายถง คาหรอกลมคาทเกดจากกลวธการใชคาเพอใหเกดภาพทแจมชด และลกซงขนในใจของผอาน การใชภาพพจนในงานวรรณกรรม นอกจากจะชวยใหขอความมความกระจางชดและกระชบคมคายขนแลว ยงชวยเพมคณคาใหแกงานเขยนในเชงวรรณศลปไดอกทางหนง การใชภาพพจนในวรรณกรรมทวๆไปอาจเลอกนามาใชไดหลายแบบตางๆกน ตามความเหมาะสม หนงสอสารคดสาหรบเดกทมงใหความร ความคดเปนสาคญนน กเลอกใชภาพพจนดวยเชนเดยวกน เนองจากเปนวธหนงทชวยดงความสนใจของเดกใหอานหนงสอนนตงแตตนจนจบ และชวยใหเดกเหนภาพมากขน ซงสงผลใหเกดความเขาใจเนอเรองทเปนวชาการมากขน จากการศกษาพบวาการใชภาพพจนทพบในหนงสอสารคดสาหรบเดกเปนลกษณะอปมาทงสน

อปมา ( Simile ) คอการเปรยบเทยบสงหนงกบอกสงหนงทโดยธรรมชาตแลวมสภาพทแตกตางกน แตมลกษณะเดนรวมกนและใชคาทมความหมายวา เหมอน หรอ คลาย เปนคาแสดงการเปรยบเทยบ เพอเนนใหเหนจรงวา เหมอนอยางไรในลกษณะใด๔๗ จากการศกษาพบวา การใชความเปรยบแบบอปมาม ๗ ลกษณะ ดงรายละเอยดตอไปน

๔.๑ เปรยบกบสตว ผเขยนใชการเปรยบชนดน เพราะเปนสงทเดกรจก คนเคย สงผลใหเดกเหนภาพ

ชดเจนขน สตวตางๆทนามาเปรยบเทยบมกเปนสตวทมรปรางลกษณะ หรออยในสายพนธเดยวกน หรออวยวะสวนใดสวนหนงของสตว หรอผลตผลจากสตว ดงตวอยางตอไปน

ปะการงชอบอาศยอยกนเปนกลมใหญๆ จานวนมาก โดยแตละตวจะสรางโขดหนปนเปนทอยอาศยตอๆกน เปนรปรางลกษณะตางๆ กนตามธรรมชาตดสวยงามมาก เชน มรปรางคลายกงไมทมกงกานสาขา มรปรางกลมเหมอนกอนหน มรปรางคลายดอกเหดขนาดตางๆ มรปรางคลายเขาสตว

( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๘)

๔๗ เรองเดยวกน ,๔๔.

๑๓๕

นกยงมรปรางคลายไก แตตวโตกวาไก ( นกยง ๒๕๒๙ : ๕)

ปลากะโทงรม ปลาชนดหนงทมลกษณะคลายปลาทลง แตมปากยาวแหลมและกลม

แมวปา แมวชนดนแตกตางจากแมวบาน ลกษณะทวไปคลายเสอ ( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๒๙ : ๓,๖)

บงเปนแมลงขนาดเลก ตวสดา ปกบางใสสองปก ลกษณะคลายแมลง

หว ( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ : ๑๑)

มะปรางมผลคลายไข คอ คอนขางยาวร ผวสวยเรยบ ( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๑๕)

เตากระ เปนเตาขนาดกลาง… เกลดกระดองทเรยงซอนกนปากงมลงดคลายจะงอยปากเหยยว และขอบกระดองดานทายมเกลด ขอบกระดองลกษณะคลายฟนเลอย

เตาเดอยหรอเตาควะ…บรเวณโคนขาหลงแตละขางจะพบมเดอยแหลมคลายเดอยไกอยขางละอน

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๗,๑๙)

ลกษณะโดยทวไปของแตนคลายกบตวตอ แตแตนขนาดเลกกวา แตนลนหมา ขนาดลาตวยาวประมาณ ๑.๕ เซนตเมตร… สรางรงขนาด

เลกกวาฝามอ มลกษณะรงเรยวยาวคลายลนหมา ( แตนเพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๕,๙)

หานจน ซงเปนหานพนธทแพรหลายทสดในโลก มรปรางสงาคลายหงส ( สตวเศรษฐกจพนบานของไทย ๒๕๓๗ : ๑๓)

๑๓๖

๔.๒ เปรยบเทยบกบวตถ สงของ วตถสงของทนามาเปรยบน เปนสงทอยใกลตวเดก ซงสามารถพบเหนไดทวไป หรอ

เปนทรจกดของเดก หรอเดกเคยใชอยเปนประจา ดงตวอยางตอไปน ปะการง เปนสตวทะเลชนดหนง มรปรางลกษณะลาตวคลายถง รปรางแมงกะพรนสวนใหญลาตวสวนมากมลกษณะกลม คลายรมเลกๆ

ขณะกาลงกาง ( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ : ๘,๑๓)

นกยงธรรมดา เปนสตวพนเมองของอนเดยและศรลงกา มลวดลายบนตวสวยงาม มหงอนคลายมงกฎ

นกยงมความสามารถพเศษอยางหนง คอสามารถคลหางของตนเองใหกางออกเตมทคลายพด

( นกยง ๒๕๒๙ : ๘,๙)

ปลาพะยน ปลาเลยงลกดวยนม…ครบมลกษณะคลายใบพาย สตวทอาศยอยตามบรเวณภเขาทเปนหนผา และสวนใหญจะมเทาเปน

กบ ายรองเทาเตนบลเลยคล การกระโดดไกลของสตวเหลาน จะเกยวพนกบการยดหยนตวได

เหมอนกบสปรง ( กฬาโอลมปกสตว ๒๕๒๙ :๔,๕,๘)

ราเพย มชออกชอหนงวา กระบอก เพราะมดอกรปรางเหมอนกบกระบอกตกนา

หญาคาขนอยตามทรกราง…ผวของใบคายราวกบกระดาษทราย ลาโพงขนอยตามสวน ดอกเปนรป อนกบลาโพงเหม

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ :๑๓,๑๕,๑๘)

หางของแมงปองยาวกวาลาตว เวลาเดน จะมวนปลายหางชขน ทปลายหางมหนามแหลมเหมอนเขม

๑๓๗

รงแตนมรปรางคลายโองดนกลมๆ เกาะตดอยกบกงไม ( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ :๔,๗ )

รงของนกกะปดอยตรงโคนพมไมนนเอง เปนรปกลมๆคลายลกฟตบอล บานของนกพรกทาดวยจอกแหนมาเรยงๆกน คลายจานแบนๆ ผกยดไว

หลวมๆกบกอหญานา ดคลายกบแพเลกๆ ทลอยอยกบท ( กระเตนนอยหลงรง ๒๕๓๓ :๓๔,๓๘)

ดานหลงของขาทอนกลางและปลายมหนามแหลมคมยาวขนมา ายคลฟนเลอย ไวคอยดกสตวอนเปนอาหาร ปลายขาทอนลางมขอบปลายแหลมคลายมดสองคม

เจาตกแตนหวโตแผปกออกตงตรงอยบนหลงเตมท ดคลายใบเรอ ( ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร ๒๕๓๓ : ๗,๑๒)

ถาไดพบหอยทากในขณะทกาลงคบคลานอยในลกษณะแผหวยดกนและชตาทเปนกานยาวออกไปอยางไมตกลองเชนนน

นอกจากจะมแสงแรงกวาตวผแลวในทองยงมจดแสงอก ๒ จด คลายไฟทายรถยนตสมยใหม

( หงหอย เพชรประดบไพร ๒๕๓๔ :๑๗,๒๑)

เตาสาหรายตาแดงหรอเตาสงกะส เปนเตาทมขนาดเลก…เกลดแตละแผนมรปรางเปนสเหลยมผนผาคลายแผนสงกะส

เตากระอาน… ปลายปากแหลมยนออกมลกษณะคลายหลอดกาแฟ ( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ : ๑๖,๑๘)

ดวงขววมหนวดปลายแบนเหมอนไมตกอลฟตดขางปากอยขางละเสน ไมชาลกดวงทมขาเลกๆนจะอวนโตเกอบเทาหวแมมอ หนงจะเปนสใส

ราวกบหมดวยพลาสตกบางๆ ( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ :๑๒,๒๙)

๑๓๘

… ตองการจะใหเปนเสนขนาดไหน กบงคบใหไหลออกมาทางปมขนาด

นน พอพนจากปมซงทาหนาทคลายกอกนา ถกอากาศเขาจะแขงตว ขงเปนตาขายขวางชองทางคลายๆเนตแบดมนตนอยางหนง

( แมงมม พรานกลางอากาศ ๒๕๓๕ :๑๓,๑๔)

ลกษณะโดยทวไปของแตนคลายกบตวตอ แตแตนขนาดเลกกวา…บางตวมลกษณะพเศษอยางคาดไมถง มหนวดเรยวยาวเปรยบเสมอนเรดารทสามารถคนพบแหลงทหลบซอนตวของหนอนศตรพชไดอยางงายดาย

( แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร ๒๕๓๖ : ๕)

สวนปลายทองกมอวยวะคลายตะขอ เกาะเกยวกบกลมเสนใยทหนอนสรางเตรยมไวทกงไม

( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๑๓)

เครองตามประทปชนดทเรยกวา ชวาลา ทาดวยทองเหลองรปทรงคลายหมอ

( เครองตามประทป ๒๕๓๘ :๑๕)

๔.๓ เปรยบเทยบกบพชผก ผลไม และสงทมอยตามธรรมชาต ผเขยนเลอกใชความเปรยบลกษณะน เนองจากเปนสงทอยรอบๆตวเดก ดงตวอยาง

ตอไปน ปะการงชอบอาศยอยกนเปนกลมใหญๆ จานวนมาก โดยแตละตวจะ

สรางโขดหนปนเปนทอยอาศยตอๆกน เปนรปรางลกษณะตางๆ กนตามธรรมชาตดสวยงามมาก เชน มรปรางคลายกงไมทมกงกานสาขา มรปรางกลมเหมอนกอนหน มรปรางคลายดอกเหดขนาดตางๆ

( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ :๘)

๑๓๙

ลาโพงขนอยตามสวน ดอกเปนรปเหมอนกบลาโพง ใบและผลคลายกบมะเขอ

( พชทเปนพษ ๒๕๒๙ :๑๘ )

แตทเราเรยกวาปลาดาว เพราะเปนสตวทะเล ทมรปรางเหมอนดาว ( สตวใตทะเล ๒๕๒๙ :๑๖)

เตามะเฟอง เปนเตาทะเลทมขนาดใหญทสด…รปรางคลายผลมะเฟอง

( ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก ๒๕๓๕ :๑๕)

รปทรงของวตถทอตสาหปนขนใหม จงมรปรางคลายลกนาเตาคอขวด ( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ :๒๖)

๔.๔ เปรยบเทยบกบกลนของพช การเปรยบเทยบลกษณะนทาใหเดกไดรบรถงกลนมากขน ดงตวอยางตอไปน

วตถสขาวนมกลนเหมนเขยวเหมอนใบไมและมแสงเรองออนๆ ( หงหอย เพชรประดบไพร ๒๕๓๔ : ๒๓)

เมอหนอนตกใจหรอถกทาราย หนอนจะชอวยวะนออกมาอยางรวดเรว ในขณะเดยวกนกมกลนเหมนฉนเหมอนกลนใบมะนาวถกปลอยออกมาเพอไลศตร

( ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร ๒๕๓๖ : ๔)

๔.๕ เปรยบเทยบกบรปทรง การใชความเปรยบในลกษณะน ทาใหเดกเหนลกษณะรปรางของสงทกลาวถงชดเจน

ขน ดงตวอยางตอไปน แมสาลมขนาดรปรางหนาตาคลายๆเหมยวนแหละคะ คอมรปรางไมเลก

ไมใหญ ขนาดปานกลาง ศรษะคลายรปหวใจ หนาผากใหญ ( แมวไทย ๒๕๓๔ : ๗)

๑๔๐

สวนกลางของเขาคนแยกจากกน… สวนเขาทอกอกคหนงคลายแผนสามเหลยมชไปขางหนา

( กวางสามเขา และกวางหาเขา ๒๕๓๓ : ๒๑) ลกษณะชมพทวๆ ไปมลกษณะคลายสามเหลยมทมฐานกวาง

( สมสกลกไม ๒๕๓๓ : ๗)

๔.๖ เปรยบเทยบกบลกษณะอาการของคน การใชภาพพจนในลกษณะนทาใหเดกเขาใจมากขน เนองจากลกษณะอาการตางๆท

นามาเปรยบเทยบสอดคลองกบอากปกรยาของคนทวไป ดงตวอยางตอไปน ถาเราจบหรอไปถกตวมนเขา กจะถกขนแหลมเหลานแทงผวหนง แลวหก

ฝงอยในเนอ ทาใหรสกเจบปวดเหมอนมเศษแกวตามอ ( สตวเลกๆทมพษ ๒๕๓๐ : ๘)

จากนนลกเปยกๆ จะผละออกจากไขหากนเอง และหลงจากไดลอกคราบ

คลายๆเราถอดเสอซบในออกทงไปหลายหนแลว แมงมมเสอจะใชวธกระโดดโลดเตนไปรอบๆ ตวสาวรก คลายกบเตน

แทป พอถงระยะพอสมควร จะยกเทาทมลายพราวของตนขนกรดไปมาใหสาว

ชมทละขาง เหมอนคณๆทสวมแหวนเพชรเมดโตๆ แลวคอยกรดนวใหประกายเพชรวบวาบเขาตาคนเลนอยางนนแหละ

( แมงมม พรานกลางอากาศ ๒๕๓๕ : ๑๑,๒๑–๒๗)

เมอออกมาใหมๆ ตวยงไมแขงแรงพอ ตากยงฝาฟางเพราะอยในทมดมานาน…จนกระทงทองรองอทธรณขออาหาร จงไดเรมกระดกหนวดไปมา เพอหาทศทางของกองขวว คลายการหมนเครองรบคลนเรดารรอบๆตว

( ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว ๒๕๓๕ : ๓๐)

๑๔๑

๔.๗ เปรยบเทยบกบอวยวะในรางกาย อวยวะในรางกายเปนสงทเดกคนเคยทสด เนองจากเปนสงทอยกบเดกมาตงแตเกด

สามารถเหนไดทนท ดงตวอยางตอไปน ปลายเทาแบงเปน ๒ งาม งามหนงเปนขอเลกๆ ายนวคล สาหรบเกยว

เสนใยไมใหหลด ( แมงมม พรานกลางอากาศ ๒๕๓๕ : ๑๖)

จากการศกษาเรองวเคราะหการใชภาษาในสารคดสาหรบเดก ทาใหเหนวาผเขยนเลอกเฟนการใชภาษาเพอใหเหมาะสมกบเนอหา และเพอใหการสอสารนนสมฤทธผล และมความนาตดตาม สรปไดวาถงแมสารคดสาหรบเดกจะเปนงานเขยนเกยวกบเรองทใหความร ความคดเปนสาคญ แตมลลาการใชภาษาทมศลปะ จงทาใหเนอหาทเปนเชงวชาการมความนาสนใจ และสามารถดงดดใหเดกอานตอไดจนจบ

๕. ลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกประเภทตางๆ

จากการศกษาลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดก จะเหนวามลลาการใชภาษาทชดเจน เหมาะสมกบวยของเดก ผเขยนสามารถเลอกใชภาษาไดด และสามารถดงดดความสนใจของเดกได แตจากการสงเกต ผศกษาพบวาหนงสอสารคดสาหรบเดกในแตละประเภทมลลาการใชภาษาทโดดเดนแตกตางกน ดงรายละเอยดตอไปน

๕.๑ สารคดประเภทสตว สารคดประเภทสตวมลลาการใชภาษาทโดดเดน คอ สารคดประเภทสตวมกเลอกใชคากรยาแสดงอาการ คาพเศษณ คาเลยนเสยงธรรมชาต และคาบอกส การใชประโยคเพอการสอสารมกใชประโยคบอกเลา และประโยคขอรอง การใชโวหารผเขยนเลอกใชบรรยายโวหารแบบขยายความ และแทรกดวยอธบายโวหาร การใชภาพพจนจะพบวาสารคดประเภทสตวมการเปรยบเทยบทโดดเดนมากกวาสารคดประเภทอนมากเนองจากผเขยนตองการใหผอานเหนลกษณะรปรางของสตวไดชดเจนขน

๕.๒ สารคดประเภทพช สารคดประเภทพชมลลาการใชภาษาทโดดเดน คอ การ

ใชคาผเขยนเลอกใชคากรยาแสดงสภาพ และคาบอกส เนองจากสารคดประเภทพชนตองมเรองของสสนเขามาเกยวของในการอธบายของรปรางลกษณะ การใชประโยคผเขยนมกใชประโยคบอกเลารวมกบประโยคคาถาม และขอรอง สวนลกษณะการเชอมโยงความนน เลอกใชการ

๑๔๒

เชอมโยงความแบบการบอกเวลา เนองจากเปนเรองเกยวกบพชทตองกลาวถงระยะเวลาการปลก การเตบโต จงตองมลาดบเวลาเขามาเกยวของ นอกจากนยงมการใชการเชอมโยงความแบบเหตและผล และแสดงเงอนไข เพอเปนการเชญชวน หรอเพอใหเหนคลอยตาม โวหารมกเปนบรรยายโวหาร แทรกดวยพรรณนาโวหาร และอธบายโวหารแบบขยายความและแยกประเภท เหตทผเขยนเลอกใชพรรณนาโวหารรวมดวยเนองมาจากบางครงเนอหาในบางชวงกลาวถงรสชาต สสน หรอความรสก ภาพพจนกนยมใชเชนเดยวกนเพอใหเหนลกษณะชดเจนขน

๕.๓ สารคดประเภทสถานท สารคดประเภทสถานทมลลาการใชภาษาทโดดเดนคอ การใชประโยคทผเขยนมกใชประโยคบอกเลา เนองจากสารคดประเภทนเปนการกลาวถงสถานทตางๆ โดยโวหารทเลอกใชคอบรรยายโวหารเพราะเนอหามกดาเนนเรองไปตามลาดบขน ลาดบเวลา และแทรกดวยอธบายโวหารแบบขยายความ เพอใหขอมล รายละเอยดเพมเตม

๕.๔ สารคดประเภทบคคล สารคดประเภทบคคลมลลาการใชภาษาทโดดเดน คอ

การใชคามกเปนคากรยาแสดงประสบการณ และคากรยาแสดงอาการ เนองมาจากเปนเรองทเกยวกบบคคลยอมตองเกยวของกบการแสดงออก และความรสก การใชประโยคเปนประโยคบอกเลา เพราะเปนการพดถงเหตการณทเกยวของ หรอเปนการเลาถงชวตความเปนอย สวนลกษณะการเชอมโยงความเปนแบบการบอกเวลา และการแสดงเหตผล เนองจากเปนเรองของเหตการณทเกยวของกบบคคลดงนนเพอใหผอานไดรลาดบเหตการณจงตองเลอกใชการเชอมโยงความในลกษณะน โวหารเลอกใชบรรยายโวหารแทรกดวยอธบายโวหารแบบขยายความ

นอกจากลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกประเภทตางๆแลว ผศกษาพบวาองคประกอบของหนงสอสารคดสาหรบเดกทประกอบดวย สวนนาเรอง สวนเนอเรอง และสวนสรปเรองนน จะมลลาการใชภาษาทโดดเดนแตกตางกน

สวนนาเรอง มกจะใชคามลงายๆ ทเรยบเรยงดวยประโยคบอกเลาเปนหลก และใชบรรยายโวหารและพรรณนาโวหาร

สวนเนอเรอง มกใชคาซอนเปนสวนมากโดยเฉพาะคาซอนทไมมเสยงสมผส โดยมกมการแทรกประโยคคาถามเปนระยะ ใชบรรยายโวหารและอธบายโวหารเปนหลก และมกใชอปมาในการสรางจนตภาพ

สวนสรปเรอง มกใชคากรยาแสดงอาการเปนหลก และมกใชประโยคขอรองในการปดเรอง

๑๔๓

บทท ๕

สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

ผศกษาไดศกษาลลาการใชภาษาในสารคดสาหรบเดก ฉบบชนะการประกวดของ

คณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาต ตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๙ - ๒๕๔๒ จานวน ๓๔ เลม ผลการศกษาสรปไดดงน ๑. ประเภทของหนงสอสารคดสาหรบเดก แบงได ๖ ประเภท ดงน

๑.๑ สารคดประเภทสตว เนอหาประกอบดวย รปรางลกษณะ อาหาร แหลงทอยอาศย ลกษณะเฉพาะตว ลกษณะนสย ศตร พนธ วงจรชวต วธการหาอาหาร วธเลยงประโยชนทไดรบ

๑.๒ สารคดประเภทพช เนอหาประกอบดวย รปรางลกษณะ สภาพดนหรอพนท รสชาต อนตรายจากพษทไดรบ หรอสวนทมพษ สภาพภมอากาศ แหลงทเพาะปลก พนธ ประโยชนทไดรบ

๑.๓ สารคดประเภทบคคล เนอหาประกอบดวย ความสามารถหรอความเชยวชาญ ลกษณะทอยอาศย ความเชอ

๑.๔ สารคดประเภทสถานท เนอหาประกอบดวย สถานททองเทยว สถานทตง และอทยานประวตศาสตร

๑.๕ สารคดประเภทสงของ เนอหาประกอบดวย การใชงาน วสด ๑.๖ สารคดปรทวไป ประกอบดวยเรอง กาเนดจกรวาล และเรองเลยงภยใกลตว

๒. องคประกอบของสารคดสาหรบเดก ประกอบดวย ๓ สวน คอ

๒.๑ สวนนาเรอง หรอการเปดเรอง มกลวธการเปดเรอง ๘ วธ คอ ๑. การเปดเรองดวยการบรรยายภาพรวม ๒. การเปดเรองอยางตรงไปตรงมา ๓.การเปดเรองดวยการบรรยายพฤตกรรม ๔. การเปดเรองดวยการบรรยายเหตการณ ๕. การเปดเรองดวยการบรรยายลกษณะรปราง

๑๔๔

๖. การเปดเรองดวยการบอกความเปนมา ๗. การเปดเรองดวยการใชคาประพนธ ๘. การเปดเรองดวยการใหคาจากดความ

๒.๒ สวนเนอเรอง สวนเนอเรองนนพบวามกลวธการนาเสนอ ๒ ลกษณะ คอ กลวธการนาเสนอแบบ

ไมมตวละคร และกลวธการนาเสนอแบบมตวละคร กลวธการนาเสนอแบบไมมตวละคร ม ๓ แบบ คอ การนาเสนอแบบเปนหวขอ

การนาเสนอแบบแบงหวขอเพอแจกแจงรายละเอยด และการนาเสนอแบบไมมหวขอ กลวธการนาเสนอแบบมตวละครนน ม ๒ แบบ คอ ตวละครเปนผเสนอเนอหา

และผเขยนเปนผเสนอเรองโดยผานตวละคร

๒.๓ สวนสรปเรอง หรอการปดเรอง มกลวธการปดเรอง ๑๐ วธ คอ ๑. การปดเรองดวยสภาพการณปจจบน ๒. การปดเรองดวยการใชคาถาม ๓. การปดเรองดวยการชถงประโยชน ๔. การปดเรองดวยการเฉลยคาตอบ ๕. การปดเรองดวยการยกยอง ๖. การปดเรองดวยการสรปใจความสาคญ ๗. การปดเรองดวยการชกชวนใหทา ๘. การปดเรองดวยการบรรยายบรรยากาศ ๙. การปดเรองดวยขอควรระวง ๑๐. การปดเรองแบบไมมการทงทาย

๓. ลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดก

๓.๑ การใชคา พบวามทงการใชคามลทเปนคางาย คาซอนทมทงคาซอนทมเสยงสมผสคลองจอง และไมมเสยงสมผส คาซา คากรยาแสดงอาการ คากรยาแสดงสภาพ คากรยาแสดงประสบการณ คาพเศษณ คาเลยนเสยง คาบอกส และคาศพทเฉพาะ

๑๔๕

๓.๒ การใชประโยค ชนดของประโยคทแบงตามโครงสราง พบ ๓ ชนด ไดแก ประโยคความรวม ประโยคความซอน และประโยคความเดยว

ชนดของประโยคทแบงตามความมงหมายในการสอสาร พบวา มทงประโยคบอกเลา ประโยคคาถาม และประโยคขอรอง

สวนลกษณะการเชอมโยงความมทงหมด ๑๐ ลกษณะ ไดแก การเชอมโยงความโดยการบอกเวลา คลอยตาม แสดงตวอยาง ใหเลอก บอกความตาง ขยายความ บอกจดมงหมาย แสดงเงอนไข ขดแยง เหตและผล

ความสมพนธระหวางประโยคม ๕ ลกษณะ ไดแก การละคา การแทนคา การซา การใชคาเชอม และการมคาทสมพนธกน ๔. โวหารการเขยน

การใชโวหารการเขยนในสารคดสาหรบเดกม ๓ ลกษณะคอ ๔.๑ บรรยายโวหาร ๔.๒ อธบายโวหาร ๔.๓ พรรณนาโวหาร

๕. การใชภาพพจน

การใชภาพพจนในหนงสอสารคดสาหรบเดกพบวามกใชภาพพจนอปมาเปนเพราะวาเปนการเปรยบเทยบทชดเจน โดยผแตงเลอกนาสงทใกลตวเดก หรอสงท เดกคนเคยมาเปรยบเทยบทาใหเดกเหนภาพและเขาใจไดมากยงขน ๖. ลลาการใชภาษาในหนงสอสารคดสาหรบเดกประเภทตางๆ

จากการศกษาสรปไดวา ลลาการใชภาษาในสารคดสาหรบเดกแตละประเภท และแตละองคประกอบของหนงสอ ไดแก สวนนาเรอง สวนเนอเรอง และสวนสรปเรอง ผเขยนสามารถเลอกใชภาษาไดเหมาะสม จงสงผลใหสารคดมลลาการใชภาษาทโดดเดนแตกตางกนไป ซงทาใหงานเขยนเชงวชาการมความนาสนใจและนาตดตาม

๑๔๖

ขอเสนอแนะ ๑. ศกษาเรองการเชอมโยงความในหนงสอสาหรบเดก เพราะผศกษาพบวาหนงสอ

สาหรบเดกมการเชอมโยงความมาก ๒. ศกษากลวธการใชภาษาในหนงสอแปลสาหรบเดก โดยการเปรยบเทยบกบ

ตนฉบบภาษาองกฤษ

๑๔๗

บรรณานกรม

กรรณการ นาคอย. “การวเคราะหหนงสอสาหรบเดกวย ๖ - ๙ ป ทพมพในประเทศไทยตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๒.” ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร , ๒๕๒๑.

กงบญ ธรชาต. นกยง. กรงเทพฯ : บรรณกจ , ๒๕๒๙. ครรชต มนญผล. แตน เพอนทแสนดของเกษตรกร. กรงเทพฯ : ปลาตะเพยน , ๒๕๓๖.

จนตนา ใบกาซย. เทคนคการเขยนหนงสอสาหรบเดก. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว,

๒๕๔๒ . จรนช เอกอานวย. ผเสอหนอนแกวสม เจาแกวลาย เจาแกวเขยว ผนาสงสาร. กรงเทพฯ :

โรงพมพ เจ.ฟลม โปรเซล จากด , ๒๕๓๗. จฬรกษ ดารหกล. ศรสชนาลย มรดกโลกทางวฒนธรรม. กรงเทพฯ : องคการคาของ

ครสภา , ๒๕๓๗. ชลอ รอดลอย. การเขยนสารคด. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร , ๒๕๔๔. ชมสาย สวรรณชมภ. “ความรเกยวกบโวหารและภาพพจน.” ใน ภาษากบการสอสาร,

๓๙ - ๔๔. จไรรตน ลกษณะศร, บรรณาธการ. นครปฐม : โรงพมพมหาวทยาลย ศลปากร , ๒๕๔๐.

ณรงค ทองปาน . การสรางหนงสอสาหรบเดก. กรงเทพฯ : กรมการฝกหดคร , ๒๕๒๖. ดาเนร เลขะกล,พลโท. ดวง แมลงทคนเคยกราบไหว. กรงเทพฯ : สานกพมพปลาตะเพยน ,

๒๕๓๕.

๑๔๘

ดาเนร เลขะกล,พลโท. ตกแตนตาขาว นกชกจอมเกเร. กรงเทพฯ : ดานสทธาการพมพ , ๒๕๓๓.

---------------. แมงมม พรานกลางอากาศ. กรงเทพฯ : ดานสทธาการพมพ , ๒๕๓๕. --------------. หงหอย เพชรประดบไพร . กรงเทพฯ : ดานสทธาการพมพ , ๒๕๓๔. ถวลย มาศจรส. สารคดและการเขยนสารคด . กรงเทพฯ : สานกพมพมตใหม , ๒๕๓๘. ทวศกด ญาณประทป. การเขยนสารคด. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามคาแหง , ๒๕๒๕. ทศนย ศรมคล. เพอนชาวดอย. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน , ๒๕๓๐. ทพยวรรณ แสวงศร. สมเดจพระนเรศวรมหาราช. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : ไทยวฒนา

พานช , ๒๕๔๑.

ธนรชฏ ศรสวสด. “การใชประโยค.” ใน ภาษาไทย ๖ ( การเขยนสาหรบคร) หนวยท๑, ๑๔๐.นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช , ๒๕๒๙.

นววรรณ พนธเมธา. ไวยากรณไทย. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : โรงพมพรงเรองสาสน , ๒๕๒๗. นเชษฐ ตลาทตย. สตวใตทะเล. กรงเทพฯ : ตนออ , ๒๕๒๙.

บรรจบ พนธเมธา. ลกษณะภาษาไทย. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง , ๒๕๒๕. บญเหลอ เทพยสวรรณ,หมอมหลวง. วเคราะหรสวรรณคดไทย . กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช,

๒๕๑๗.

ปราณ เชยงทอง. วรรณกรรมสาหรบเดก. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน , ๒๕๒๖.

๑๔๙

ปรชา สวรรณพนจ. บางแสน. กรงเทพฯ : อกษรสมพนธ , ๒๕๓๒. ปรดา ปญญาจนทร. ธง. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน , ๒๕๓๐. พลบพลง มลศลป. กฬาโอลมปกสตว. กรงเทพฯ : ตนออ , ๒๕๒๙. พชรย จาปา. “วจนลลาในวรรณกรรมสาหรบเดก.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชา

ภาษาไทย บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๓๙. พสทธ เอกอานวย. กวางสามเขา และกวางหาเขา. กรงเทพฯ : แสงศลปการพมพ , ๒๕๓๓. พระพล ธนะพานช. กระเตนนอยหลงรง. กรงเทพฯ : ปลาตะเพยน , ๒๕๓๓. ภ ตะนาวศร. คางคาวกตตไทย. กรงเทพฯ : ตนออ , ๒๕๓๑. --------------. นกขนทองไทย. กรงเทพฯ : ตนออ , ๒๕๓๑. --------------. นกเงอกไทย. กรงเทพฯ : ตนออ , ๒๕๓๐. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕. พมพครงท ๖ .

กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน , ๒๕๓๙.

เรองเดช ปนเขอนขตย. ภาษาศาสตรภาษาไทย . กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงกรณ- ราชวทยาลย , ๒๕๔๑.

ลลตา ธระสร. เลยงภยใกลตว. กรงเทพฯ : รวมทรรศน , ๒๕๓๑. วรรณา ชยเลศ. “การวเคราะหสารคดสาหรบเดกกอนวยรนทชนะการประกวดหนงสอของ

คณะกรรมการพฒนาหนงสอแหงชาตระหวางป พ.ศ. ๒๕๒๓ - ๒๕๓๘.” ปรญญา

๑๕๐

นพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร , ๒๕๔๑.

วรรณ ศรสนทร. “การวเคราะหหนงสอภาษาไทยสาหรบเดก ฉบบชนะการประกวดตงแตป พ.ศ.

๒๕๒๐ - ๒๕๒๓.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต ภาควชาบรรณรกษศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย , ๒๕๒๗.

วรวฒณ อนอากร. สมสกลกไม. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช , ๒๕๓๓. วลญช เวสารช. สตวเศรษฐกจพนบานของไทย. กรงเทพฯ : อกษรสมพนธ , ๒๕๓๗. วลยา ชางขวญยน. “ความรเกยวกบประโยค.” ใน ภาษากบการสอสาร ,๒๖ นครปฐม

โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร , ๒๕๔๐. วาว เจาพระยา. นกแตวแรวทองดา สตวโลกทเกอบจะสญพนธ. กรงเทพฯ : แสงศลป

การพมพ , ๒๕๓๒.

วนย รอดจาย. การเขยนและจดทาหนงสอสาหรบเดกและเยาวชน. กรงเทพฯ : สานกพมพตะเกยง, ๒๕๓๔ .

--------------. ถงทอง เทพธดาแหงปาสยาม. กรงเทพฯ : แสงศลปการพมพ , ๒๕๓๒.

วรยะ สรสงห. แมวเอยแมวเหมยว. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน , ๒๕๓๒. วฒพงค ครวงศ. เครองตามประทป. กรงเทพฯ : ตนออ , ๒๕๓๘. ศร เกศมณ. แมวไทย. กรงเทพฯ : ดานสทธาการพมพ , ๒๕๓๔. สมนก พานชกจ. ตวไหมของกะพอ. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน , ๒๕๓๑.

๑๕๑

สมนก พานชกจ. สวนมะมวงจากดวงดาว. กรงเทพฯ : รงแสงการพมพ , ๒๕๓๒. สมพร จารนฐ. คมอการเขยนเรองบนเทงคดและสารคดสาหรบเดก. พมพครงท ๒.

กรงเทพฯ : องคการคาของครสภา , ๒๕๔๑.

สบมต. กาเนดจกรวาล. กรงเทพฯ :หางหงสวนจากด ก.พลพมพ , ๒๕๓๗. สรนทร ชวงโชต. สตวเลกๆทมพษ. กรงเทพฯ : วฒนาพานช , ๒๕๓๐. --------------. พชทเปนพษ. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน , ๒๕๒๙. --------------. โทรศพททเราใช. กรงเทพฯ :องคการคาของครสภา , ๒๕๔๑. สนทร มพรอม. “วเคราะหหนงสอภาษาไทยสาหรบเดกฉบบชนะการประกวดตงแตป พ.ศ. ๒๕๒๐

- ๒๕๒๓.” ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๒๑.

สรกานต อนอากร. ปลาและสตวครงนาครงบกหายาก. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช , ๒๕๓๕. เสรมแสง พนธมสต,หมอมหลวง. “ การเขยนสารคด.” ใน เอกสารการสอนชดวชาภาษาไทย๖

( การเขยนสาหรบคร ) หนวยท ๑๒, ๔๗๔. นนทบร : มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช , ๒๕๒๙.

เสาวนย สกขาบณฑต. การเขยนสาหรบสอการสอสาร. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : ศนยการ

พมพดวงกมล , ๒๕๓๔. อนมานราชธน,พระยา. นรกตศาสตรภาค ๒. พระนคร : โรงพมพศนยการทหารราบ , ๒๕๑๓. อปกตศลปสาร, พระยา. หลกภาษาไทย. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช , ๒๕๔๑.

๑๕๒

ประวตผวจย

ชอ – สกล นางสาวปรางทพย กมพลาศร ทอย ๑๔/๓๗๙ หม๔ ซอยรามอนทรา ๑๓ ถนนรามอนทรา

แขวงอนสาวรย เขตบางเขน กรงเทพฯ ๑๐๒๒๐ ททางาน องคการคาของครสภา ๒๒๔๙ ถนนลาดพราว

แขวง/เขตวงทองหลาง กรงเทพฯ ๑๐๓๑๐ โทรศพท ๐ ๒๕๓๘ ๓๐๓๓ ตอ ๑๑๒ , ๑๕๒ ประวตการศกษา พ.ศ. ๒๕๔๐ สาเรจการศกษาปรญญาอกษรศาสตรบณฑต

วชาเอกภาษาไทย วชาโทภาษาองกฤษ คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร พระราชวงสนามจนทร นครปฐม

พ.ศ. ๒๕๔๑ ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ประวตการทางาน

พ.ศ. ๒๕๔๒ - ปจจบน นกวชาการศกษา แผนกสารวรรณกรรม สวนหนงสอสงเสรมการอาน ฝายสอสงพมพ องคการคาของครสภา