1963 2013 NĂM MƯƠI NĂM NHÌN LẠI - sachhiem.net · 1963 – 2013: Năm Mươi Năm Nhìn...

1963 2013: Nm Mi Nm Nhn Li Tp Mt

1

1963 2013

NM MI NM NHN LI

TP I

Tuyn tp ca 99 tc gi

v nhng li Ph phn ca 100 Chng nhn

v ch Ng nh Dim


2


3

Thomas Ahern, Jr. V Bng o Vn Bnh Nguyn

Vn Bng Peter Brush Nguyn Tr Cm Nhm

Caravelle Niguel Cawthorn V Ng Chiu V

Hong Chng L Cung Tiu Dn Cao Th Dung

L Nguyn Diu Trn Quang Diu Trn Quc i

Phan Quang n Chnh o Cao Hu in

Lng Hu nh Trn Kim on Trn Vn n

Phan Lc Giang ng Gp Gi Bobby Ghosh

Nguyn Phan Hong L Mnh Hng Nguin Ngu

KHHB Bi Kha Nguyn Kha Vn Xa H S

Khu Bo Quc Kim Phan K Php Lc Trn

Lm Thi Kim Lan Nguyn Lang Nguyn Hin L

Lchsvitnam.info Trn Hng Lin Khc H Linh

Trnh B Lc Hng Quc Lc L Nguyn Long

Chnh Lun Phm Trng Lut V Ti Lc Nguyn

Ly Avro Manhattan Honh Linh Mu Minh

Khng V Vn Mu Trn Chung Ngc nh Nguyn

Minh Nguyn L Chn Nhn L ng Nhin

Qun Nh Trn Ngc Nhun Hong Nguyn Nhun

L Xun Nhun James Olsen Lloyd Phm

Nguyn Hu Phim O.V.V. Nguyn K Phong

Trn Gia Phng L Qun Phng Qun Nguyn

Mnh Quang V Vn Su Nguyn Tng Tm

Minh Tn Nguyn Thi L Quang Thi Nguyn Hy

Thn Minh Thnh Nguyn Tng Thit Cao Huy

Thun Ng nh Thc Vn Th Trn Vn Thng

Trn Tam Tnh Ng c Trit Nguyn Vn Trung

Nguyn Quc Tun Nguyn Tng Phm Tng

H Hu Tng Trn Th Vnh Tng L Tuyn

Phm Qu Vinh VirtualArchivist VTruong Huyn

V Hn Phong Quc V Nguyn Hnh Hoi Vy

Erich Wulff v

Li ph phn ch Ng nh Dim ca 100 Nhn chng


4


5

DN NHP

Na th k trc y, ti min Nam Vit Nam, mt bin c bi

hng lm chao nghing lch s v tr thnh mt trong nhng du

n quan trng trong dng sinh mnh dn tc vo h bn th k th hai

mi. Bin c l s sp ca ch c ti Ng nh Dim,

ko theo s ph sn ca mt sch lc ci o cp quc gia

ca Cng gio La M ti min Nam Vit Nam.

1963 2013! Nm mi nm tri qua Mt na th k l

khong thi gian di c th sot xt v suy nghim xem t bin

c ta rt ra c nhng bi hc lch s g. Tuy nhin, trong

nc, t lu, khng c mt cng trnh quy m no nghin cu v

trnh by mt cch ton din, nghim tc v cp nht hn v ch

Ng nh Dim. Cn hi ngoi, mt vi tr thc Cng gio c n

lc xt li bn cht v thnh qu ca ch ny, nhng v phi

mo ha lch s bin minh cho chy ti nn nhng tc

phm ca h va khng c gi tr lch s va thiu tiu chun tr thc.

Trong tnh hnh , s hnh thnh Tuyn Tp ny l mt ng

thi tr thc ch yu nhm ng gp vo 4 n lc:

1. Th nht l c kt li thnh mt chng liu lch s t c hai gc chng nhn v vn bn, ng gp thm vo vic kin

ton cc nghin cu tng lai v ch Ng nh Dim.

2. Th nh l lm sng t mt s ng nhn dy ln v nhng bin ng sau trn t nc ta, khin s tht v tnh b

bin dng ng sau nhng lng knh v bi m do mt s ngi

Vit v ngi nc ngoi v tnh hay c to ra.

3. Th ba l nhn din phn bin mt s xuyn tc v mo ha lch s ca tn d ch Ng nh Dim ti hi ngoi

ang tm cch nh tro s tht chy ti qu kh. N lc ny

c th l m mu, di hnh thc ny hay hnh thc khc,

thit lp mt ch Dim khng Dim trong tng lai ti

Vit Nam. iu bt hnh ny, nu xy ra, th s ch v li ch ca mt thiu s gio quyn m i ngc li li ch ca ton

th Dn tc.


6

4. V th t l n lc trao gi mt bi hc cho th h tng lai cnh gic h ng bao gi cho mt ch nh ch Dim

xut hin trn qu hng ta na.

V bn l do k trn, Tuyn Tp ny s khng c bn m

ch in vi mt s lng gii hn gi tng nhng c nhn hoc nh

ch no nghin cu ch ny m thi.

Trong qu trnh hnh thnh Tuyn Tp, vic thu thp ti liu

(m a s c ph bin rng ri trn Internet t nhiu nm qua)

v lin lc vi cc tc gi xin php l mt iu v cng kh khn, hu nh l bt kh thi nn xin cc tc gi thng cm v rng lng tha

th. Nht l khi c mt s t bi vit xut x t trong nc v/hoc c ph bin (trn bo giy) t trc 1975. Cho nn 122 bi vit

ca 99 tc gi, v 100 li nhn nh v ch Ng nh Dim trong

Tuyn Tp ny, d ch l mt s lng rt nh trong hng ni ti liu

c trong ln ngoi nc, nhng c l cng nhn din c

nguyn nhn, m t c bn cht v nh gi c cng ti ca ch

ny ri.

Ni dung cc bi vit c phn b thnh 8 Chng l d

truy cu theo tng ch hn l theo mt cu trc trnh by nht nh

no . V v Tuyn Tp di hn mt ngn su trm trang nn s

c chia thnh 3 Tp, pht hnh trong nm 2013 nh du mc

50 nm nhn li. Cui cng, chng ti xin trn trng cm t nhng tc gi c

bi trong Tuyn Tp 1963-2013 Nm Mi Nm Nhn Li ny.

Nhng tc gi , mt hay cn sng, a s l nhng chng

nhn v cng l, trong nhiu trng hp, nhng nn nhn, cho

nn ting ni ca h th trung thc, cn c ph bin rng ri v bo

lu lu di.

Trn trng,

Nh Xut bn Thien Tri Thuc Publications

P.O. Box 4805

Garden Grove, CA.92842-4805 - USA


7

MC LC Dn Nhp...5

Mc lc..7

TP I

Chng Mt - TI T TNG

H Phi dn tc th th no cng Phn dn tc

1- Ng nh Dim trong Lin minh M - Vatican Nguyn Mnh Quang..13

2- Hng y Francis Spellman v Chin tranh Vit Nam Trn Th Vnh Tng..34

3- Khi nc M chn ng minh L Nguyn Diu..46

4- Gio hi trong cn bo bng (Chng 3 - Thp gi v Li gm) Trn Tam Tnh....57

5- Ngh v hai Dng h Thng gia Hu Nguyn Hnh Hoi Vy.85

6- Bt cm Bo h ca Ng nh Khi V Ng Chiu su tm.....92

7- Th Ng nh Thc gi c Jean Decoux, Ton quyn ng Dng Ng nh Thc.......94

8- Tng Gim mc Ng nh Thc: Nhiu Tham vng Nhiu Cay ng, Vn Th ... 99 9- Jean Baptiste Ng nh Dim - Thi k cha nm quyn Chnh o..104

Chng Hai V U NN NI

on trng ai c qua cu mi hay

10- Kiu dn Cng gio thi Ng nh Dim Trn Lm......133

11- Danh t Cng gio: Ch v Ngha Nguyn Hy Thn. 148

12- Tng Gim mc Ng nh Thc: Thn quyn v Th quyn O.V.V ..156


8

13- Dy S di thi Dim Nguyn Hin L ....161

14- Gia nh S gia T Ch i Trng v Ch Ng nh Dim Virtualarchivis......163

15- S Thin v Thin Cha gio v Phng din Php l V Vn Mu....165

16- ng Cn Lao v cc T chc ngoi vi Trn Vn n ....174

17- ng Cn Lao L Xun Nhun ..178

18- Ch Ng nh Dim v Vn Bun bn Nha phin Phm Trng Lut....204

19- Nhng khng nh cht ngi Phm Tng..... ..210

20- Trm t ca mt tn ti t hnh H Hu Tng.....215

21- Gii ta B mt v Ci cht ca Tng Trnh Minh Th Tp ch Gp Gi s 112, 7-2-2003... ..222

22- Ti sao Ng nh Dim khng cho Tng L Quang Vinh cht ton thy, Trnh B Lc. .....226

23- ng Dim dung dng gin ip Vit Cng nhng li trit h lc lng chng Cng - Cao Th Dung.237

24- Vi V Th Tiu Di Ch Ng nh Dim .Virtualarchivis........243

25- Chuyn Th thao thi Ng nh Dim Huyn V ..247

26- Bo ch thi Ng nh Dim V Bng .257

27- Ng nh Dim v Dollar M Virtualarchivis ....273

28- Nhng nhn vt Vit Nam nhn tin ca CIA Bobby Ghosh...275

29- Ti khng ch trng hp tc vi ng Dim Phan Quang n... .278

30- Tuyn ngn ca 18 nhn vt thuc nhm T do Tin b gi Tng thng Dim, Nhm Caravelle......283

31- Trng hp gia nh Phan Lc Tuyn Phan Lc Giang ng ...290


9

32- V ca S quan v Binh bin 1960 b An ninh Dim

xm phm tnh dc, Trn Ngc Nhun ......... 294 33- Mt in hnh tn c ca nh Ng V Vn Su ....297

34- Nh v Nht Linh Nguyn Hu Phim....300

35- Xung quanh ci cht ca nh vn Nht Linh, 45 nm trc, Khc H Linh......317

36- Tng nim Nht Linh 7.7.1963 7.7.2008 Nguyn Tng Tm....321

37- Bi vn Truy iu Vn ho Nht Linh V Hong Chng..334

38- i hc Hu tranh u chng ch c (Phng vn gio s L Tuyn, Bch Khoa), Nguin Ngu ...337

39- Giai on Khi thy s Sp ca nn Nht Cng ha, Trn Vn Thng .. 366

40- T ng minh vi M n Tha hip vi Cng Honh Linh Mu...375

41- Tng thng Dim v Qun i M Ng c Trit v L ng Nhin...435

42- Ng nh Dim mun dng min Nam Vit Nam cho Cng sn , L Chn Nhn....445

Chng Ba CHNG NHN LCH S

Nghn nm bia ming vn cn tr tr

Ph phn ch Ng nh Dim ca 100 Chng nhn ..458

TP II

Chng Bn - BNH XE LCH S

Thin thi a li Nhn ha

Nguyn Thi - Nguyn Vn Bng - Avro Manhattan - Honh Linh

Mu - Hi Khng hc Vit Nam - L Mnh Hng - Nguin Ngu

- Peter Brush KHHB - Trn Chung Ngc - Nht bo Chnh Lun

22-7-1964 - L Xun Nhun - Nguin Hu Ng / Nguyn Vn Trung

Chng Nm - MA GIA BAN NGY

Nhng ngy bin v tro tr lch s ca tn d ch Dim

Phan K - Vtruong2602 - nh Nguyn - Bo Quc Kim - Minh

Thnh - L Xun Nhun - Trn Lm - Chnh o V Ng Chiu


10

Vn Xa H S Khu - Trn Quc i - L Nguyn Diu - Nguyn

Tng Thit - Nguyn Mnh Quang - Nguyn Tr Cm - Trn Quang

Diu - Trn Gia Phng - Nguyn Phan Hong James Olsen - Lloyd

Phm - L Qun Php Lc - Hng Quc Lc.

TP III

Chng Su KIM CNG BT HOI

Hoa sen trong bin la

Avro Manhattan - V Ng Chiu - V Ti Lc - Nguyn Lang - Erich

Wulff Qun Nh Phm Vn Minh - Chnh o - L Cung - Hong

Nguyn Nhun - Trn Kim on - Erich Wulff - Minh Nguyn -

Hn Phng Quc V - Lng Hu nh - L Quang Thi - Cao Hu

in - Nguyn Ly - Thi Kim Lan - o Vn Bnh - Trn Chung

Ngc - Cao Huy Thun

Chng By - LA T BI

Gi ht la vo xng da b ng

Lichsuvietnam.info - Phm Qu Vinh - Nguyn Quc Tun - Minh

Khng V Vn Mu - L Cung - Trn Hng Lin V Ng Chiu

Chng Tm - GI LI NGHN SAU

Suy nghim v mt s bi hc lch s

L Nguyn Long - Quang Phc V Vn Su - Qun Nh - Nguyn

Kha - Bi Kha - Thomas Ahern, Jr / Nguyn K Phong - Cao Huy

Thun - Su tm ca L Xun Nhun - Nigel Cawthorne - Tiu Dn -

Phng Qun - L Nguyn Diu


11

Chng Mt

TI T TNG

H Phi dn tc

th th no cng Phn dn tc


12


13

NG NH DIM

TRONG LIN MINH M-VATICAN

Nguyn Mnh Quang

Vi ch tm da vo M duy tr quyn lc Vit Nam,

thng 8 nm 1950, Vatican cho ngi a ng Ng nh Dim sang

Hoa K vn ng lin kt vi siu cng ny trong mt th lin

minh mi m cc nh vit s gi l Lin Minh M Vatican hay

Trc Washington Vatican (The Vatican Washington Axis) thay

th cho lin minh c Php v Vatican. Nh vy l Vatican t ng

b ri nc Php v Lin Minh Quc Thc Dn Php- Vatican coi

nh bt u tan v k t y.

Cng xin ni r l Lin Minh Quc Thc Dn Xm Lc

Php-Vatican do Vatican ch xng, vn bt ngun t mt Sc Lnh

Romanus Pontifex c ban hnh vo ngy 8/1/1454 trong thi Gio

Hong Nicholas V (1447-1455), khi s vn ng vo u th k th

17, cng do ngi ca Gio Hi La M l Linh-mc Alrexandre de

Rhodes ngh vi nc Php km theo vi bn tng trnh thnh

qu cng tc tnh bo ti Vit Nam v l th yu cu Php Hong

Louis XIV phi qun i chinh phc ng Dng ( c trnh by

y trong Chng 20.) V hon cnh kh khn lc , Php Hong

Louis XIV khng p ng c yu cu ca Gio Hi lc by gi.

Trong thp 1780, li cng ngi ca Gio Hi l Gim-mc Pigneau

de Bhaine ln li t Vit Nam em Hong T Cnh mi c 5 tui

n triu nh Php Hong Louis XVI, thnh cu vin tr qun s cho

Nguyn nh nh bi nh Ty Sn vi ch l Vatican v nc

Php s li dng cng n vin tr :

1.- Khuyn d Nguyn nh, mt khi chin thng, th phi

chiu theo nhng i hi Vatican v Php. Nu Nguyn nh

chiu theo th c Vatican v Php ln ln nm th thng

phong, p dng chnh sch c ng chn ln ng u nh

Vatican tng lm i vi Php trong thi Php Hong Henry

IV (1589-1610), dn dn p o v bin triu nh Vit Nam

tr thnh mt th chnh quyn tay sai cho c Vatican v Php.


14

2.- Nu Nguyn nh khng thnh cng hay khng tha mn

nhng i hi ca Vatican v ca Php, th cc nh truyn gio

ca Gio Hi ti Vit Nam s xi gic gio dn Vit Nam ni

lon, bt tun lnh chnh quyn, nhm to nn lon lc khp

ni, v mi xm o s l mt phin lon, lc by gi Gio

Hi mi cng khai nhy vo tha nc c th cu, kt hp vi

Php em qun n nh chim v thng tr Vit Nam.i Gio

Hi cng tin hnh sch lc ny East Timor my nm

va qua.

Gim-mc Pigneau de Bhaine i din cho phe ng Nguyn

nh, tim danh l i din cho Vit Nam, thng thuyt vi triu

nh vua Louis XVI v t c mt hip c k ti in

Versailles vo ngy 28-11-1787. Theo hip c ny, Php s vin tr

qun s cho Nguyn nh 4 chin hm, 1750 s quan v binh s, v

Nguyn nh phi nhng cho Php v Gio Hi La M mt s quyn

li. Nhng Hip c Versailles va k xong th nc Php ri vo

tnh trng khng hong ti chnh v kinh t do bt cng trong x hi

gy nn, ri lan sang lnh vc chnh tr v chuyn thnh Cch Mng

1789. V th m Php khng th vin tr cho Nguyn nh c.

Php b cuc, nhng Vatican vn khng nn lng v vn cn

bm ly Vit Nam. c Vatican trit ng h, Gim-mc

Pigneau de Bhaine nhn danh Vatican b tin ra mua sm sng n

v thu mn c mt s binh lnh nh thu em n vin tr cho

Nguyn nh nh bi nh Ty Sn.

Gio Hi La M thng dy l phi sng ngho. Sao ng

Gim-mc Pigneau de Bhaine ca Gio Hi tin ca u m giu

th? Nu khng phi do Vatican cung ng mua sm cc chin tu,

sng n cng nh trang tri tin tr lng cho qun lnh, qun c,

qun trang, qun dng v qun nhu trn y, th tin bc u ng

gim-mc ny mua sm chin tu, kh gii, tuyn m qun lnh, nui

qun v tr lng cho lnh? Nhng, li cng ch nhng mt ln

na, "mu s ti nhn, thnh s ti thin". Cng lao v tin ca b ra

vin tr th c, nhng nhng yu sch ca Gio Hi th li khng

c Nguyn nh (khi thnh cng l Gia Long), n b. Gim-mc

Pigneau de Bhaine v Hong T Cnh li sm ln thin ng,

khin cho Gio Hi tht bi nng n vn bi Bhaine-Nguyn nh.

Tuy nhin, nh ni trc y, k hoch xm thc ca Gio

Hi l mt k hoch di hn v trng k mai phc. Thua keo

ny, Gio Hi li by keo khc. Cui cng, vo u thp nin 1850,


15

Gio Hi cng thnh cng trong vic vn ng c chnh quyn

Php cng vi Gio Hi b cng b ca em qun n chinh phc

Vit Nam v Lin Minh Quc Thc Dn Xm Lc Phap-Vatican

thc s thnh hnh v tch cc hot ng k t y.

Tr li vn vn ng thnh lp Lin Minh Chng Cng Hoa

K-Vatican, cho k hoch ny c thnh cng, tt c nhng tn

ca Gio Hi ti Hoa K cng nh ti Php ty theo kh nng u

c huy ng gp cng vo vic vn ng vi chnh quyn Hoa

K lm p lc vi chnh quyn Php v Quc Trng Bo i a

ng Ng nh Dim v Vit Nam lm th tng. T b Ng nh

Nhu ra vo th th vi ng Bo i, B Nam Phng Hong Hu vi

tnh chn gi trong chn phong the, khi dn Kit La M ngi Php

cng vi ng Da-t Mouvement Republique Populaire (MRP) do

ng Da-t George Bidault lm ng trng cho n cc ng Hng Y

Spellman, Thng Ngh S John F. Kennedy, Thng Ngh Mike

Mansfield, Dn Biu Walter Judd, ng Ta Ti Cao Php Vin

William Douglas u c huy ng vn ng vo vic lm p lc

vi cc th lc lin h cho ng Dim v Vit Nam cm quyn.

Vic Vatican cho ngi dn ng Ng nh Dim sang M

giao cho Hng Y Francis Spellman vn ng nhng tn Da-t

c th lc trong chnh quyn Hoa K a ng ta (Ng nh

Dim) v cm quyn lm tay sai cho Gio Hi La M M c rt

nhiu sch s trnh by y . Di y l mt s sch s ni v s

tht lch s ny:

1.- Sch Vetnam: A History vit:

Dim ri Vit Nam vo nm 1950 vi danh ngha i d l nm

Thnh Vatican. Cui cng, ng ta i Hoa K v lu ng hai nm

Chng Vin Maryknoll Lakewood thuc tiu bang New Jersey,

lm nhng cng vic ra chn, lau sn nh v cu nguyn ging nh

mt ngi mi i tu. Quan trng hn, ng ta c gii thiu gp cc

v chnh khch ni nh Hng Y Francis Spellman ca a phn New

York, Thm Phn Ti Cao Php Vin William O. Douglas, Thng

Ngh S Mike Mansfield v Thng Ngh John F. Kennedy. ng

Dim bin minh cho trng hp ca ng vi mt l lun n gin c

th li cun c c nhng ngi bo th v t do. L lun n gin

ny l ng chng li c cng sn v thc dn Php thng tr Vit

Nam. Nh vy, ng tr thnh ngi i din cho ch ngha quc gia.

iu hp dn i vi Hng Y Spellman l ng Dim l mt tn

Kit La M. Nh vy m Hng Y Spellman tch cc ng h ng


16

Dim.ii

2.- Sch Vietnam: A Dragon Embattled vit:

Sau khi c chnh quyn Php cho php i d l Nm Thnh

La M, ng Dim ri Vit Nam vo thng Tm nm 1950. Trm

u tin, ng gh ng Kinh n thm ng Cng . ng ny

lu vong Nht t nm 1906. ng thi, ng Kinh, ng Dim

cng gp mt s ngi Hoa K. H dn d ng khi n th

Washington phi nn ni nhng g vi nhng nhn vt ng c tip

kin. ng Dim lu li Hoa K trong hai thng 9 v 10 nm 1950.

Trong thi gian ny, ng c lm quen vi mt s chnh khch

ngi Hoa K rt quan tm n Vit Nam nhng li khng hiu r

tnh cch phc tp v tnh hnh chnh tr v qun s ng Ding.

Lun c n gin ca ng Dim l nu chm c ch thc dn

v Vit Nam c c mt chnh quyn quc gia thc s th Vit Minh

s b nh bi nhanh chng. Hng Y Spellman, ngi m Gim-mc

Ng nh Thc em ng Dim n gii thiu, c l l ngi Hoa K

u tin ang tm mt tn Kit La M nh ng Dim lnh o

chnh quyn Vit Nam.

Thi k La M ca ng Dim rt ngn. y, ng c

Gio Hang XII tip kin, ri ng i Thy S, B v Php. Ti cc

nc ny, ng ni chuyn vi nhng ngi Vit lu vong. Nhng v

thy rng i vi Php, ng chng c c may no, ng tr li Hoa

K vo u nm 1951 v lu ng trong cc Chng Vin Maryknoll

New Jersey v Chng Vin Ossining New York. Thi gian ny

ko di ti hai nm v thnh thong ng i thuyt trnh ti cc i

Hc min ng v min Trung Ty. Nhiu ln ng i Th Hoa

Thnh n ni chuyn v cc chnh khch ngi Hoa K v

chim c cm tnh ca h i vi quan im ca ng. Trong

nhng chnh khch ng h quan im v kht vng c nhn ca ng,

c Thng Ngh S.Mike Mansfield, Thng Ngh S John F.

Kennedy, Dn Biu Walter Judd v Thm Phn Ti Cao Php Vin

William Douglas. Nhng nhng vic vn ng ca h cho nn c

lp ca Vit Nam khng c chnh quyn ca Tng Thng Truman

v chnh quyn ca Tng Thng Eisenhower quan tm, v rng lc

Hoa K vn cn theo ui chnh sch vin tr v iu kin cho

ngi Php. Chn nn vi nhng bin c ny, ng Dim quay ra dn

n lc vo vic suy tng v cu nguyn, mt phng cch rt thch

hp vi bn cht ca ng ta tm ra phng cch c chp nhn

a v Vit Nam cm quyn hn l tch cc t chc thu ht s ng


17

h cho vic lm ca ng.

Thc ra, gi thuyt v vic ng Dim c a ln lm th

tng c nhiu ngi chp nhn l lc by gi Hng Y Spellman

vi s tip tay ca cc thnh phn trong Phong Tro Cng Ha Bnh

Dn Kit La M v chnh quyn Php lm p lic mnh vi ng Bo

i.iii

3.- Chuyn Vatican cho ngi dn dt ng Dim i Vatican v

Hoa K chy cht cho ln cm quyn Vit Nam c tc gi

Honh Linh Mu ghi li trong sch Vit Nam Mu La Qu

Hng Ti y hn c. Di y l nguyn vn:

Tr li nm 1950, khi ti bt u mt giai on ni tri ln

lc trong nhng nm tn khc ca cuc chin Php Vit t Trung ra

Bc, th thng 8 nm , sau mt thi gian vn ng ngm ca Gim-

mc Ng nh Thc, ng Dim v ngi anh c nh hng ln lao

trn Gio Hi Thin Cha Gio Vit Nam ny, ln ng i La M

d l Nm Thnh che y m mu i M vn ng chnh tr.

L trnh khng i thng n La M m cn gh qua Nht Bn

thm K Ngoi Hu Cng (mt gii php hu nh khng c gi

tr na k t nm 1945) v nht l ng Dim c c hi gp gio s

Wesley Fisher, mt cu s quan tnh bo hi qun thuc Tht

Hm i Hoa K thi Nh Th Chin v nghe ni ang l mt

nhn vin cao cp ca CIA. Bui hp mt vi vin chc quan trng

ny ca c qua tnh bo M a n kt qu l trng i Hc

Michgan s bo tr chuyn i M ca ng Dim.

Sau , ng Dim ln ng i La M d Nm Thnh v yt

kin c Gio Hong, ri t bay i M. Qua trung gian ca Gim-

mc Ng nh Thc, ng c Hng Y Spellman, thuc dng

Franciscain, tip kin.

T M, ng Dim li quay v La M my ngy ri mi i Thy

S, B v Php tho lun vi mt s chnh khch Vit Nam m

phn ng l Thin Cha Gio ang c ng ti cc nc ny. Nm

1951, ng Dim tr li Hoa K hai nm, sng trong tu vin

Maryknoll ti Lakewood (New Jersey) v Ossining (New York). Nh

s gip ca Hng Y Spellman, thnh thong ng li c mi i

thuyt trnh ti cc i hc min ng v Trung-Ty Hoa K. ng

cng din thuyt ti th Hoa Thnh n. v vi l lun rng ch

cn chm dt chnh sch thc dn Php v ch cn Vit Nam c mt

chnh ph do ngi quc gia lnh o l c th nh bi c Cng

Sn m ng chim c cm tnh v li ha s ym tr ca cc


18

chnh tr gia M nh Ngh S Mike Mansfield, John F. Kennedy, Dn

Biu Walter Judd, Chnh n Williams Douglas v nhiu chnh khch

Thin Cha gio khc. Ph bnh cu ni ca ng Dim, gio s

Buttinger cho rng lun c ny phi hp c s n gin rt hp dn

v s hp l kh ci c.

Chnh v s hp dn khng ci c v quyt tm ca

Hng Y Spellman mun c mt chnh ph Vit Nam do ngi

Thin Cha gio lnh o m ng Dim tr thnh mt gii

php kh dng v kh th cho chnh sch ca M ti ng Dng

trong tng lai rt gn.. Nhng ci lun c n gin v hp l ny

chng t tnh cch thiu khoa hc v khng thc t ca n khi ng

Dim, vi mt chnh ph quc gia v 9 nm cai tr, ng Thiu vi

mt chnh ph quc gia v 11 nm cai tr khc, vn khng nh bi

c Cng Sn. Nu khng mun ni rng chnh ph quc gia ca

ng Dim chnh ngha ha s hin din ngy trang ca Cng Sn

ti min Nam, v chnh ph quc gia ca ng Thiu kin ton ha

chin thng t nhin thnh ca Cng Sn ti min Nam. Nh vy,

r rng hai ch quc gia qun tr t nc trong khong thi

gian t 1954 n 1975 qu tht khng xng ng trn c hai mt

ni dung cng nh thc t mang nhn danh t ny.

Theo di hnh trnh vn ng quc t ca ng Dim, ta thy

gm 6 chng ng.(1) i ng Kinh gp mt nhn vin tnh bo

M, (2) n Vatican gp c Gio Hong, (3) i M gp Hng Y

Spellman, (4) tr li Vatican khng bit lm g trong mt thi gian

ngn, (5) ri li tr qua M gp tip Hng Y Spellman, (6) sau l

cc chnh khch Hoa K. Su chng ng tht ra ch gm

trong hai danh t ly lng: Vatican v M.

Thng 5 nm 1953, theo li mi ca mt s chnh khch Vit

Nam lu vong m a s l ngi Thin Cha gio, ng Dim ti gi

Hoa K v Php ri i B v tr ng tai tu vin Bndictine de St.

Andr les Purges. ng mt nm sau, nm 1954, khi s phn Vit

Nam bt u b ct cht bi chin bi ca Php ti in Bin Ph vo

ngy 7 thng 5 v cuc mc c ti Hi Ngh Genve th ng Dim tr

li Paris v sng ti ngi nh ng Tn Tht Cn. Ti y, vi s ym

tr c lc ca ngi em l Ng nh Luyn, ng bt u m cc

cuc thm d v vn ng trong gii chnh khch Vit Nam cng nh

vi cc th lc quc t.

Theo gio-s Buttinger th ti Sign, ng Nhu bit rng anh

mnh khng kh nng i ph vi nhng vn ng chnh tr quc


19

t kh khn v phc tp, bn vi vng phi cng s vin thn tn l

ng Trn Chnh Thnh v L Quang Lut qua Paris tng cng

thm cho ng Dim. ng Trn Chnh Thnh nguyn l tri huyn thi

Php thuc, sau theo Vit Minh lm chnh n Lin Khu T, ri b

khng chin v T vo nm 1952. Cn ng L Quang Lut l mt tr

thc Thin Cha gio Bc Vit, ngi thn tn ca Gim-mc L Hu

T.

Ba mc tiu vn ng quan trng v quyt nh nht ca ng

Dim l (1) t c s ym tr ca chnh quyn M, (2) tranh th

c s tho thun ca chnh quyn Php, v (3) cui cng l thuyt

phc c Quc Trng Bo i b nhim lm th tng. Ba vn

ng linh h cht ch ca hng triu ngi Vit Nam m sc mnh

v ch ca chnh hng triu ngi Vit Nam khng h c vn

dng ti. Tht ra ba bc vn ng ny trng vo nhau nh ba mt

xch m trong bi cnh chnh tr quc t lc by gi, m c mt

xch th nht l hai mt xch cn li s b tho tung. Mt xch th

nht, Hng Y Spellman gip ng Dim m ra t nm 1953 ri

cho nn Bo i v chnh ph Php lc by gi khng ng con

ngi Ng nh Dim, nhng di p lc ca Ngoi Trng M

Foster Dulles v s can thip mnh m ca Hng Y Spellman vo

chnh sch ca Phong Tro Cng Ha Bnh Dn Thin Cha Gip

Php (MRP), cui cng chnh ph Php v Bo i nh phi chp

thun b nhim ng Dim lm th tng.

Trong cun hi k Le Dragon d Annam, trang 328, ng Bo

i c tnh khng ni r nhng p lc ny d nhng vn ng

chnh tr ca cc nc lin h n chnh tnh Vit Nam lc , (xem

thm Bn Ging Lch S 1940-1975, n bn Hoa K, ca Cao Vn

Lun). Mt cch tht tinh t, ni ln p lc ca ngi M, ng

Bo i cho bit rng Sau khi gp ng Foster Dulles cho ng

ta bit d n ca ti, ti gi ng Dim n v ni rng: (Aprs

m tre entretenu avec Foster Dulles, pour lui faire part de mon

projet...). S kin trc lc ly mt quyt nh ni b quan trng

(ch nh mt th tng) m v nguyn th quc gia phi hi vi

Ngoi Trng ca M (khng nh trc , Bo i ch nh 5

th tng khng cn phi qua th tc ny) chng t p lc ca

M qu tht c tc dng ln quyt nh ca Bo i. Hn na, ngay

trang 329 sau , Bo i cn vit thm:

Tht vy t nhiu nm nay, ng ta c nhiu ngi M bit

v thch nh tnh cng rn. Di mt h, ng Dim l ngi hng


20

ph hp mt cch c bit cho hon cnh hin ti, v vy m Hoa

Thnh n khng ngn ngi g m khng ng h ng ta. (En effet,

depuis de nombreuses annes, il tait connnu des Americains qui

apprciaient son intransigeance. leurs yeux, il tait lhomme fort

convenant particulirement la conjoncture, aussi Washington ne lui

mnagerait pas son appui).

Nu ln nhn nh ny, Bo i ngm cho ta bit s can thip

ca ngi M trong qu trnh chn la Ng nh Dim lm th

tng ca ng l mt s can thip c tht. (Nhng ngi khng hiu

r c tnh ca ng Bo i v ng Dim, li khng nm vng nhng

vn ng quc t cng nh ni b Vit Nam lc by gi nhm ln

v khng hiu r c s can thip ny nn hiu sai lun nhng

bin c lch s sau l l d nhin).

S kin ng Dim c Vatican v M ng h l mt yu t

quan trng xoay chuyn lch s Vit Nam trong chin tranh Quc

Cng nn ti cn trch dn ra di y nhng an sch kh tn ca

cc k gi, nh vn ni ting Anh, M thm ti liu cho cc nh

nghin cu s sau ny.

Theo John Cooney th Gio Hong Pius XII (1939-1958)

mun Hng Y Spellman vn ng vi Hoa K tham d vo chnh

tnh Vit Nam v ng h cho Ng nh Dim cm quyn ti nc

ny:

Theo Malachi Martin, mt gio s Dng Tn tng lm vic

ti Vatican trong nhng nm M gia tng s tham d vo Vit Nam,

th lp trng ca Hng Y Spellman hp vi ca Gio Hong (in

accordance with the wishes of the Pope...) Gio Hong mun Hoa K

ng h Dim v Ngi b nh hng ca Gim-mc Thc l anh ca

Dim. ng Martin xc nhn rng: Gio Hong lo ngi Cng Sn

s bnh trng thm lm suy hi n Gio Hi. Gio Hong nh

Hng Y Spellman khuyn khch ngi M can d vo Vit Nam.

(The American Pope, John Cooney, tr. 241, 242).

V vy Spellman bt tay vo vic iu ng k cng mt

chin dch xy dng ch Dim (carefully orchestrated campaign

to prop up the Diem regime). Spellman v Kennedy cng thnh lp

mt t chc Hoa Thnh n vn ng cho Dim. Chiu bi vn

ng l Chng Cng v Thin Cha Gio (the rallying cries were

anti-Communism and Catholicism). Sch dn, trang 242.

Thng 10 nm 1950, hai anh em Thc Dim gp cc vin chc

B Ngoi Giao ti khch sn Mayflower Hoa Thnh n, c s


21

tham d ca Dean Rusk . Dim v Thc c Linh-mc McGuire v

gio s chnh tr gia (political churchmen) c trch chnh sch Chng

Cng thp tng, l Cha Emmanuel Jacque, Gim-mc Howard

Carroll v Edmund Walsh ca i Hc Georgetown. Mc ch ca

cuc gp g l tm hiu tnh hnh Vit Nam v xc nh lp

trng chnh tr ca hai anh em Dim-Thc. Hai anh em tin rng

Dim c an bi cai tr t nc (Both Diem and Thuc

believed that Diem was destined to rule his nation). S kin gio dn

Vit Nam ch chim mi phn trm chng lm cho hai ng bn tm.

(The fact that Vietnams population was only ten percent Catholic

mattered little as far as the brothers were concerned...) nh Dim

ni trong ba n ti rng hai lp trng khng lay chuyn ca ng ta

qu r rng. ng tin rng vo quyn lc ca Ta Thnh v ng

chng Cng kch lit (He believed in the power of the Catholic

Church and he was virulently anti-Communist). Sch dn, trang

241.

Tht vy, ngoi cun The Ameican Pope - The Life and

Times of Francis Cardinal Spellman ca John Cooney do Times

Books pht hnh, trong quyn Vietnam - Why did We go? ca

Avro Manhattan (trang 58, n bn 1984), chui s kin ny cng

c trnh by r rng:

Tm dch: Hng Y Spellman gii thiu ng Dim vi ng

William O. Douglas., Thm Phn Ti Cao Php Vin. ng ny li

gii thiu ng Dim vi ng Mike Mansfield v ng John F. Kennedy,

c hai u l Thng Ngh S the Thin Cha Gio. ng gim c

CIA Allen Dulles cng u cho ng Dim - tip theo quyt nh

ca anh ng ta l (Ngoi Trng) John Foster Dulles.v ca Hng Y

Spellman, ngi i din ca Gio Hong Phr XII. ng Dim

c h tuyn chn, ng s l ngi cm u chnh ph Nam Vit

Nam.

Sau khi ly quyt nh xong, ng (Ngoi Trng M) Dulles

khuyn co chnh quyn Php hy ni vi Bo i b nhim ng

Dim lm th tng. V lc by gi c quyt nh b Vit Nam nn

Php ng . ng Dim tr thnh th tng vo thng 6 nm 1954.

Ngy 19 cng thng , Bo i phong cho ng Dim ton quyn,

khng nhng quyn kim sot dn s m cn c qun s na trn

ton quc. ng Dim v ti Sgn ngy 26 thng 6 v thnh lp

chnh ph vo ngy 7 thng 7 nm 1954.

Nhng b n lch s trn y cho ta thy ngay t trc nm 1950


22

ng Dim v khng th cng tc c vi Php v cu hong Bo i

na nn hng v Hoa K m cuc vn ng nhp nhng ca

Vatican v c quan CIA a ng thnh cng vi chc v th

thng khi Php tht bi ti in Bin Ph. By gi th ta thy r

rng ti sao trn ng xut ngoi vo nm 1950 hai ng Dim v

Thc li gp gio s Wesley Fisher ti Nht Bn, mt nhn vin cao

cp ca Tnh Bo Trung ng M, ti sao trong Bn Ging Lch

S Linh-mc Cao Vn Lun khoe khoang: C th ni rng nu

khng c Cha Houssa, th s phn Vit Nam khng chng khc,

ti sao khi n Saigon thm lnh M, Hng Y Spellman tuyn b:

Cc bn chin u cho vn minh Thin Cha Gio. T nay ng

Dim tr thnh ngi lnh tin n ngn chn Cng Sn cho Vatican

v Hoa K.iv [Ngng trch sch Vit Nam mu La Qu Hng

Ti]

4.- Trong bi vit Bi Hc Chin Tranh Vit Nam Nhn T Hu

Trng Chnh Tr Hoa K ng trong cun S Tht (c San Xun

inh Su 1997), ng Lng Minh Sn cho chng ta mt ci nhn r

rng v y v bn tay ca Gio Hi La M trong vic chy cht

cho ng Ng nh Dim v cm quyn Vit Nam. Di y l my

on vn quan trng ni v nhng vic lm ca Gio Hi Hoa K

trong nhng c gng chy cht vi Hoa K cho ng Dim v Vit

Nam cm quyn.

Nm 1861, ngi Php em qun i v tn gio vo cai tr

Vit Nam nhng nm 1954, ngi Php ch c th trit thoi qun

i m khng c mt k hoch tha ng cu vn tnh th cho gio

dn Vit Nam tng t nim tin ni ngi Php. Trong lc hi

tng v nhng ngy cui cng min Bc, i-t Vanuxem ca

Qun i Vin Chinh (Php) k li nhng li l trch c ca

Gim-mc Phm Ngc Chi, mt ngi bn thn ca Vanuxem, khi

n v ca ng sa son rt khi gio phn Bi Chu, nh sau:

Chng ti c tng rng chng ti xng ng c hng s

c lp (1) m chng ti c bn phn gp cng gip , nhng

n khi nhn ra th qu mun. Nhng ngi m chng ti trng

cy li l nhng k th ang mun chng ti b mt linh hn [VAN,

Tr. 158-159].

Vatican, c Gio Hong Pius XII c l cng d on

c tnh trng cc k nguy him cho gio dn Vit Nam mt khi

qun i Php rt khi min Bc, nn k t cui thp nin 1940, Ngi

khuyn khch c Hng Y Francis Joseph Spellman vn ng


23

chnh ph Hoa K sa son can d vo Vit Nam. iu ny c th l

mt thc mc khng nh i vi nhng ngi chuyn nhn trn

phng din tn gio thun ty. Tuy nhin, di kha cnh chnh tr,

ngoi nhim v lnh o i sng tm linh ca gio dn trn th gii,

c Gio Hong ca Thin Cha Gio La M (The Roman Catholics)

cn c trch nhim i din cho Hi ng Gio Hi (The Council) v

quc gia Vatican phn nh quan nim v pht huy nh hng

chnh tr ca Ta Thnh i vi th gii. Thnh th, mun tm hiu

v quan nim v nh hng chnh tr ca quc gia Vatican trong cuc

chin tranh Quc Cng Vit Nam ni ring, v trong cuc Chin

Tranh Lnh ni chung, lch s cn nhn li quan im chnh tr ca

mt s gio hong, bt u t c Gio Hong XII.

Gio Hong Pius XII tn tht l Eugino Pacell, sanh nm 1876

i Li. Nm 1930, Ngi c c lm Ngoi Trng cho c

Gio Hang XI (1922-1939). Nm 1933, Ngi lp cng ln vi Ta

Thnh v t c tha hip dung ha vi Pht Xt c (The 1933

Concordat). Theo tha hip ny, Ta Thnh coi nh s khng pht

biu kin v tnh hnh chnh tr ca c Quc X, chng hn nh

chuyn c Quc X ang chun b gung my chin tranh cho

Nh Th Chin. Ngc li, c Quc X coi nh s tn trng thc

th v ch quyn ca Ta Thnh. Sau ny, trn ng tin vo thn

tnh th La M, thit on chin xa Panther ca bit i SS Pht

Xt c phi ch thnh hai ng i vng qua Ta Thnh thay v c

th san bng bng qua, nu h mun.

Trong sut cuc Nh Th Chin, quan im ca c Gio

Hong Pius XII v ng li tin ti ha bnh l duy tr t th trung

lp cho Ta Thnh i vi mi phe lm chin. Tuy nhin, lch s th

gii Ty Phng ch trch Ngi nng n nht l v Ta Thnh

khng ln n c Quc X khi quc gia ny thng tay tn st 6 triu

ngi Do Thi, v v Ta Thnh khng tn dng kh nng che

ch cho nhng ngi gc Do Thi khi mt v SS c lng bt h

i Li.

Khi mt s gii chc lnh o Ty Phng khuyn Joseph

Stalin, ch tch ng Cng Sn Nga S nn cho ngi Thin Cha

Gio La M ging o t do Nga ly lng c Gio Hong,

Stalin hi, c Gio Hong? c Gio Hong c my s on?

[WIN], [CDQ]. Nm 1949, c Gio Hong Pius XII ku gi gio

dn trn th gii ng ln chng li ch ngha Cng Sn, v ng thi

tuyn b pht tuyt thng (excommunicate) tt c nhng gio dn


24

no theo Cng Sn [CUP, Pope Pius XII].

Nhng, ti sao chnh tr li c tn gio, v tn gio li c chnh

tri? Tng Thng Richard M. Nixon (1969-1974) tng ni: Mc

d ngi Cng Sn l nhng ngi v thn nhng ch ngha Cng

Sn li l mt tn gio vi hn mt phn t tn trn th gii,

[NIX, chg. 5]. Thnh th, ngoi vn an ninh phng th cho Hip

Chng Quc, s bnh trng ca khi tn gio v thn Cng Sn

trong thp nin 1950 cn l mt mi e da trc tip n nh hng

ca Vatican ni ring, v ca khi Thin Cha Gio hu thn ni

chung. Gio-s Malachi Martin, ngi tng phc v trong Ta

Thnh Vatican cng xc nhn. c Gio Hong (Pius XII) lo

ngi Cng Sn s bnh trng v lm suy hi n uy tn ca Gio

Hi,[COO, Tr. 241-242].

Nhng quan im ca quc gia Vatican c nh hng g n

chin tranh Vit Nam? Cc d kin ca u thp nin 1950 cho thy

Ng nh Dim c c Gio Hong Pius XII gi gm cho c

Hng Y Spellman dn qua Hoa K vn ng chnh tr v quan

nim tn gio nhiu hn l quan nim cho php mt quc gia nhc

tiu nh Vit Nam c sng li sau hn 80 nm b h.

Thng 10 nm 1950, c Hng Y Spellman, Linh-mc

McGuire, v ba nhn vt y Vin Chnh Tr (political churchmen)

ca mt s gio phi Thin Cha Gio Hoa K nh Cha Emmanuel

Jacque, Gim-mc Carroll v Go-s Edmund Walsh a Ng nh

Dim v c Cha Ng nh Thc i gp mt s nhn vin ca B

Ngoi Giao Hoa K ti Khch Sn Mayflower Washington. ng

Dean Rusk l mt trong nhng nhn vt ca B Ngoi Giao c mt

trong bui cm ti hm . Sau ny, ng Rusk lm Ngoi Trng t

nm 1961 n 1969. Mc ch ca cuc gp g x giao ny l

chnh ph Hoa K tm hiu v tnh hnh Vit Nam v xc nh lp

trng ca ng Dim v c Cha Thc. S kin 90% ngi dn

Vit Nam khng phi l tn Thin Cha Gio khng lm cho

ng Dim quan tm v ng tuyn b trong ba cm ti hm

rng ng tin tng vo quyn lc ca Vatican v ng chng

Cng mt cch cc lc, [COO. Tr. 242].

Vi hai yu t v tn gio v v chng Cng, ng Dim c

c Hng Y Spellman tip tc gii thiu vi William O. Douglas,

Thm Phn Ti Cao Php Vin, Thng Ngh S Mike Mansfield,

Thng Ngh S John F. Kennedy, Allen Dulles, Gim c Trung

ng Tnh Bo CIA, v anh ca ng Dulles l Ngoi Trng John


25

Foster Dulles [MAN, Tr. 58]. T , ng Dim tr thnh con p s

gn nh m mn trong bi ton chnh tr ca mt phe phi c mun

can d vo Vit Nam:

1.- Chnh sch i ngoi ang i hi Hoa K phi xy dng

mt thnh tr chng Cng Vit Nam.

2.- Ngoi Trng John Foster Dulles ang mun tm mt lnh

t chng Cng theo khun mu o c v x hi Thin Cha

Gio.

3.- c Hng Y Spellman ang cn Hoa K thay th Php

Vit Nam, v cng cn mt gio dn trung kin nh ng Dim

lnh o cng cuc chng Cng nh li ku gi ca c Gio

Hong Pius XII.

iu cn li sau cng cho k hoch chnh tr hn hp ny l lm

th no gii thch cho Hi ng Chnh Ph v Quc Hi Hoa K

v kinh nghim chnh tr v kh nng lnh o ca ng Ng nh

Dim? Tng Thng Eisenhower cng ch c th trn an Hi ng

Chnh Ph bng cu ni, Trong m m, thng cht lm

vua,.[HER]. iu ny cho thy: mt l ng Dim khng c mt

thnh tch chnh tr no ng k, hai l ng Dim khng c kh nng

lnh o, hoc ba l ngi M hon ton khng bit g v ng Dim.

u nm 1954, Ngoi Trng John Foster Dulles khuyn d

Php khuyn nh Bo i b nhim ng Ng nh Dim v Vit

Nam lm th tng. v [Ngng trch ti liu ca Lng Minh Sn]

* * *

Tm k ra bn ti liu trn y c gi thy rng vai tr ca

Gio Hi trong vic chy cht vi Hoa K cho ng Dim ln cm

quyn Vit Nam nhm lm tay sai phc v cho quyn lc v

quyn li ca Vatican.

cho k hoch ny c thnh cng, tt c nhng tn ca

Gio Hi ty theo kh nng u c huy ng gp cng vo vic

vn ng vi chnh quyn Hoa K lm p lc vi chnh quyn Php

v Quc Trng Bo i a ng Ng nh Dim v Vit Nam

lm th tng. T b Ng nh Nhu ra vo th th vi ng Bo i,

B Nam Phng Hong Hu vi tnh chn gi trong chn phong the,

khi dn Kit La M ngi Php cng vi ng Da-t Mouvement

Republique Populaire (MRP) do ng Da-t George Bidault lm ng


26

trng cho n cc ng Hng Y Spellman, Thng Ngh S John F.

Kennedy, Thng Ngh Mike Mansfield, Dn Biu Walter Judd, ng

Ta Ti Cao Php Vin William Douglas u c huy ng vn

ng vo vic lm p lc vi cc th lc lin h cho ng Dim v

Vit Nam cm quyn.

V vic tn Da-t c th lc Php v ng Da-t MRP ca

Da-t Georges Bidault vn ng cho ng Da-t Ng nh Dim c

a ln cm quyn, sch Vit S Kho Lun k li li cu Lut-s

Trn Vn Tuyn vi nguyn vn nh sau:

D lun Vit Nam thng coi ng Ng nh Dim l ngi

ca Hoa K v vic ng ln cm quyn l do Hoa K thc y.

Thc ra, ng Ng nh Dim khng phi l con nga ca

Hoa K m l ngi cng ca Php hay ng hn ca mt ng

Cng Gio Php, Mt Trn Bnh Dn (M.R.P.), m lnh t l

Bidault, b trng ngoi giao, trng phi on Php Hi Ngh

Geneve.

Nm 1953, ng Dim c nhm chnh tr Cng Gio Php -

Vit Paris mi v Php tnh ton cng vic vi Bidault. Khi

Bo i gii tn chnh ph Nguyn Vn Tm (thng chp 1953),

Php (ca ng Da-t MRP - NMQ) mun vn ng cho ng ta v

lm th tng Vit Nam. Tuy nhin, nhng ngi tay chn ca ng

trong nc hnh ng vng v hp tp, khi h mun li dng

Phong Tro i on Kt a ng ln cm quyn (mun dng tt

c gio phi Cao i Ha Ho v nhm Bnh Xuyn lm hu

thun cho ng Dim chng Bo i). Vn ng tht bi, Bo i

khng dng ng Dim m c ng Bu Lc ra lp chnh ph thay ng

Nguyn Vn Tm.

Trc nhng kh khn ni b cng nh trc trch nhim nhn

chia i t nc, Bu Lc xin t chc, gia lc Hi Ngh Genve

ti ch b tc (trung tun thng 6/1954), Bidault li tn cng Bo i,

yu cu ng ch nh Ng nh Dim lm th tng, Bo i ngn

ng. Ngy 12/6 (1954), Bo i nh in triu ti v i-t L Vn

Kim xung Cannes hi cng vic. ng ra tn sn bay Nice n

chng ti. Sau khi nghe bo co v tnh hnh hi ngh, ng hi ti:

Bu Lc t chc. Php (ca ng Da-t MRP NMQ) ngh ng

Ng nh Dim lp chnh ph. Hoa K c ng h ng Ng nh

Dim hay khng?

Ti tr li: Khng thy cc i biu Hoa K ni g v ng Dim

v xin v Genve hi kin cc bn Hoa K ca chng ti trong Hi


27

Ngh Genve.

y l mt cu tr li ca nhn vin cao cp B Ngoi Giao Hoa

K khi ti hi v ng Ng nh Dim: ng Dim v anh ng l

Thc c n thm B Ngoi Gao Hoa K. Sau khi ni chuyn, chng

ti u ng l nn ng gim mc lm chnh tr v nh chnh

tr lm gim mc th ng hn. ( ni ng Dim khng xng ng

bng cha Thc). V ng Bedell Smith, th cho chng ti bit: Hoa

K khng ng h mt c nhn ai c, sn sng ng h chnh ph quc

gia chnh thc chng Cng, d ai cm u cng c.vi

V vic Vatican vn ng b Nam Phng Hong Hu th th

vi Quc Trng Bo i b nhim ng Dim l Th Tng c,

ng i Mc vit trong Nguyt San Ngi Dn s 77 (thng 1/1997)

nh sau:

"Li cng c k gi ngoi quc (Bernard Fall) vit rng chnh

b Nam Phng, do khuyn co ca gio hi, bo m vi ng

Bo i ng giao chnh ph cho ng Dim. ng Dim qu ly

th cng c hai ngi l trung thnh vi nh Nguyn. S phn bi

ca ng Dim khin b Nam Phng gin gio hi, v t t

chng t b khng cn thuc gio hi na. ng k gi lp lun rng,

trong y b, b Nam Phng khng h c triu chng v tim. M b

li mt bt ng, n ni chnh ng Bo i cng khng hay bit g.

Tuy ng Bo i v n con kia, nhng vn l ngi chng cha tt vi

gia nh chnh thc cng nh rt hiu vi m." vii

Tm li, ngay t ma h nm 1950, Gio Hi La M chy

cht lo lt vi cc nhn vt quyn th trong chnh quyn Hoa K cng vi Gio Hi lm p lc vi chnh quyn Php v Quc

Trng Bo i a ng Ng nh Dim ln lm th tng chnh

ph ca ch Bo i. S tht l Hoa K ng vi Vatican trong

vic dng p lc vi chnh quyn Php v vi Quc Trng Bo i

a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn vi ton quyn

dn s v qun s. S kin ny cho ta thy r Lin Minh Thnh M -

Vatican c thnh lp k t y. Ci Lin Minh Thnh ny c

s gia Chnh o tc V Ng Chiu gi l Cuc Thnh Chin

Chng Cng. (Houston, TX: Vn Ho, 2004).

Nhn xt v vai tr ca Vatican trong vic vn ng Hoa K a

ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn, rt nhiu s gia v

chnh khch thi by gi u cng mt nhn xt i khi nh sau:

Nu khng c Hng Y Francis Spellman v nhng tn Kit c

th lc v nh hng ln trn sn khu chnh tr Php nh ng


28

Georges Bidault cng nh cc chnh khch Hoa K vn l nhng con

chin ca Gio Hi nh cc ng Thng Ngh S John F. Kennedy,

Thng ngh S Mike Mansfield, Dn Biu Walter, Thm Ti Cao

Php Vin William Douglas, Ngoi Trng John Foster Dulles, Gim

c C Quan Tnh Bo Trung ng (CIA) l ng Allen W. Dulles

u, th Hoa K c th a mt trong cc ng Phan Quang n,

Phan Huy Qut, Trn Vn Tuyn, Nguyn Tng Tam v Nguyn

Hu Tr ln lm th tng ri. L do d hiu l ng Ng nh Dim

khng nhng c thnh tch phn quc i vi nhn dn Vit

Nam, m li khng c ti nng chnh tr, khng c thnh tch cch

mng v cng khng c mt uy tn no i vi nhn dn Vit

Nam v nhn dn Hoa K. Cng v th m sau khi a ng Dim ln

cm quyn ri, Tng Thng Eisenhower mi b nhiu ngi ct vn

khin cho ng lng tng m nh phi tuyn b rng "Trong m

thng m, thng cht s lm vua.

Hoa K c ng u sau khi a "ci thng cht" Ng nh

Dim ny v lm vua Min Nam Vit Nam th n li lm hng ht

c chng trnh vin tr ca Hoa K cho mc ch chng Cng v

lm mt ht i ci ngha cao p ca l tng t do dn ch m

nhn dn Hoa K hng theo ui t khi pht ng cuc chin Cch

Mng (1776-1783) nh ui Quc Thc Dn Anh ginh li

quyn t ch v quyn t do bt kh nhng ca Tri ban cho. Tt

c cng ch v "ci thng cht" Ng nh Dim mang cn bnh cung

tn v tn ngng, ch bit nghe lnh Vatican, theo ui chnh sch

bt khon dung" i vi cc thnh phn thuc tam gio c truyn ca

dn tc, tin hnh "k hoch Da-t ha" min Nam Vit Nam bng

bo lc, cho nn chnh sch vin tr ca Hoa K cho Min Nam mi

ri vo thm cnh au thng nht trong lch s ngoi vin ca Hoa

K. S kin ny c ng Lng Minh Sn ni r nh sau:

"Nm 1971, da theo tp ti liu "H S Ng Gic i", bnh

lun gia Neil Sheehan c c kt mt phn nhn nh v chnh quyn

ca Tng Thng Ng nh Dim nh sau: "Ngay t nhng ngy u,

chnh c nhn ca Tng Thng Dim v quan nim chnh tr ca ng

lm gim thiu hiu nng ca chnh quyn... c trng thnh

trong mt gia nh va cung tn theo Thin Cha Gio, va mang

nng tnh cch phong kin ca giai cp quan li thng tr, ng

Dim l mt ngi c on, c chp, th li, a nghi v cu n v

phng din lun l. Tinh thn ca ng l tinh thn ca mt

"Spanish Insquisitor"...," mt loi hung thn ca Ty Ban Nha thi


29

Trung C , [SHE, Trg 70-72].viii

Phn trnh by trn y cho chng ta thy r rng l ngy t nm

1950, Vatican s dng tt c nhng tn Da-t ca Gio Hi c

th lc Hoa K, Php v c b Nam Phng Hong Hu vn

ng a ng Ng nh Dim v Vit Nam cm quyn lm tay sai

cho Gio Hi. D nhin, khi a ng Dim v Vit Nam cm quyn,

Hoa K cng coi ng Dim nh l mt th lm tay sai cho Hoa

K v coi min Nam nh l thuc a ca Hoa K. y l s tht lch

s v s tht ny khng nhng cc nh vit s chn chnh u khng

nh nh vy, m ngay c bn vn n Da-t nh T Gn (mt bt

hiu ca cu thm phn Nguyn Cn) cng phi nhn nhn s tht

ny bng my on vn di y:

Coi min Nam nh thuc M: Cm tng u tin ca chng

ti khi c Cng in mang s Deptel 243 v cc ti liu tip theo

ca chnh ph Hoa K l Washington coi min Nam nh thuc a

ca M.

Nc Php ngy xa khi n h min Nam v bo h min

Bc v min Trung Vit Nam u c k hip c vi Triu nh Hu.

n nm 1887, Php hp Bc K, Trung K, Nam K, v Cao Mn

li thnh Lin Bang ng Dng (Union Indochinoise) do mt Ton

Quyn ng ng (Gouverneur Gnral de l Indochine) H Ni

cai tr v t di quyn ca B Thuc a (Ministre des Colonies).

Cc quan li l tnh u t trc thuc mt Cng S (Rsident) Php.

u nm 1956, do p lc ca M, Php phi k tha c vi

Vit Nam rt Qun i Php khi min Nam trc ngy 30/6/1956.

Nhng n ngy 26/4/1956, Qun i Php rt ht khi min

Nam. Ngy 26/4/1956, Php tuyn b bi b chc Cao y ng

Dng v ngy 28/4/1955 tuyn b gii tn B T Lnh Php ti

ng Dng. Ngi M m thm vo thay Php.

Tuy chnh ph M khng h k vi cc chnh ph Vit Nam mt

hip c no v quyn bo h nh chnh ph Php k trc

y, nhng B Ngoi Giao Hoa K t ng bin thnh B Thc

a p t mi chnh sch v ng li ln trn min Nam v

i S M ti Sign nghim nhin tr thnh Ton Quyn ng

Dng hay Cao y M ti ng Dng, thng c ngi Vit

gi l Quan Thi Th. Cc lnh s M tnh cng ng vai tr

ca cc Cng S Php. Mt s tnh nguyn lm lnh Kh Xanh

(Gardes Indignes) hay lnh Kh (Tiraillers) cho M. Trm CIA

(CIA Station) ca M ti Sign hot ng ging ht S Mt Thm


30

hay S Lim Phng ng Dng (Service de Suret Gnrale de

LIndochine ca Php ngy xa!

Chng ti xin nhc li: Nm 1963, khi tip i S Frederick

Nolting, ng Dim c ni: Chng ti khng mun thnh mt x

bo h ca Hoa K.ix

Qua my on vn trn y, chng ta thy c hai im: Th

nht, ng Da-t T Gn trch mc ngi Hoa K coi min Nam

nh l thuc a ca Hoa K. Th hai, ng Tng Thng Da-t Ng

nh Dim ni vi i-s Hoa K Frederick Nolting rng: Chng

ti khng mun tr thnh mt x bo h ca Hoa K. S kin ny

chng t rng (1) c hai ng Da-t Ng nh Dim v T Gn u

khng hc s Vit Nam (quc s) v s th gii, v (2) c hai ng

Da-t ny u thiu thng minh.

V khng hc quc s cho nn hai ng Da-t ny khng bit ly

chuyn ng vua L Chiu Thng suy ra thn phn ng Da-t Ng

nh Dim. Vo cui nm 1788, khi Bc Bnh Vng Nguyn Hu

ko qun ra Bc dp tn ma u chnh tr Nguyn Hu Chnh, L

Chiu Thng b trn Thng Long chy sang Tu cu cu nh Thanh

em qun sang Vit Nam ti lp vng quyn cho ng ta. p li cu

cu ca L Chiu Thng, Vua Cn Long sai Tn S Nghi, Tng c

Lng Qung, em 280 ngn qun Tu a L Chiu Thng v

Thng long cho ngi vo ngai vng, nhng hng ngy chnh nh vua

v L Qunh cng my chc tn lnh hu phi thn hnh n ph ca

Tn S Ngh Ty Long Cung chu chc, ch nhn lnh cho

php lm g th mi c lm. S kin ny ng Hoa Bng k li trong

cun Quang Trung Nguyn Hu Anh Hng Dn Tc 1788-1792 vi

nguyn vn nh sau:

Du c ngi Thanh ban cho danh hiu h, vua L vn

khp np e d, khng dm ng hong trn vn th dng nin hiu

Chiu Thng, m vn phi hiu Kin Long nh Thanh (by gi l

nm Kin Long th 53 tc nm Mu Thn 1788).

Hng ngy, Chiu Thng ci nga i trc, L Qunh ci

nga theo sau, vi vi chc lnh hu, cong cc sang Ty Long Cung,

ni S Ngh ng, chu chc cng vic qun quc. C khi Chiu

Thng tin yt, Ngh khng tip, ch sai ngi ng di gc chung,

truyn ra bo vua L rng: Nay khng c vic qun quc g, hy c

v cung m ngh.x

Trong nhng nm 1950-1954, Vatican cho ngi dn ng Da-t

Ng nh Dim sang M, sang Php ri li sang M khn khon


31

nh M a v Vit Nam cm quyn. Nhng phi ch ti khi c hon

cnh thun tin M mi thc hin c. Mi ti ma xun nm 1954,

lc , qun dn Vit Nam sp nh bi Lin Qun Xm Lng Php

Vatican ti tp on c im in Bin Ph, M mi ra tay hnh

ng, gi i-T tnh bo Edward G. Lansdale ti Vit Nam dn

ng, ri ti ngy 26/6/1954 mi a ng Dim v Sign cho ngi

vo ngi v th tng vi ton quyn v qun s v dn s, d nhin

l di quyn ch o ca M.

Trng hp ny ca ng Da-t Ng nh Dim c M a v

ngi vo gh th tng Sign v tng thng trong nhng nm

1954-1963 ging y ht nh trng hp L Chiu Thng c nh

Thanh a v Vit Nam cho ngi vo ngi vua Thng Long vo

cui nm Mu Thn 1988. C mt iu hi khc l vo thp nin

1950, ngi M tng i khn kho v t nh hn Tn S Ngh:

Tn S Ngh i hi L Chiu Thng hng ngy phi thn hnh

n ph Tn S Ngh chu chc vic qun quc. Ngi M khn

ngoan hn, h cho anh em ng Dim v cc tu s Da-t c nm

trn quyn qun l nhn dn min Nam min l ng qu trn khin

cho h mang ting l th phm to nn mt th Spanish Inquisitor

min Nam Vit Nam vo gia th k 20. Cn h, h lo vic bin

min Nam thnh tin n chng Cng ng Nam Chu v bin

o qun nh thu ngi Vit do ngi Php li thnh mt o

qun hng mnh nht trong vng ny nh thu cho h trong vic

i ph vi phong tro Cng Sn ang dng trn t phng Bc.

Th nhng anh em ng Dim v cc ng tu s Da-t khng nh

li quan thy M dn rng ng qu trn. V th h mi hng say

theo ui chnh sch Ki-t ha min Nam bng bo lc, tn st

hn 300 ngn ngi dn khng chu theo o Da-t nhng vng

ho lnh xa Sign, v cng khai bch hi Pht gio ngay c

Hu, ngay Sign v nhiu ni khc trn ton lnh th, V th

chnh ph M mi ra lnh cho ng i S Frederick Nolting n

Dinh Gia Long ra ch th cho ng Tng Thng Da-t Ng nh Dim

phi ngng tc khc chnh sch bch hi Pht Gio v khng c

tin hnh k hoch Ki-t ha nhn dn min Nam bng bo lc na.

Do mi c chuyn ng Dim ni vi ng i S Hoa K

Frederick Nolting rng: Chng ti khng mun thnh mt x bo h

ca Hoa K.

S tht r rng l nh vy, m c ng Da-t T Gn, tc L

Giang, tc cu thm phn Nguyn Cn li khng nhn ra. Phi chng


32

v thiu thng minh hay v khng hc quc s v khng hc lich s

th gii, cho nn ng ta mi khng nhn ra vn ny? D l vo

trng hp no i na, trong thc t, ng T Gn cng vo tnh

trng chm hiu v ci thn phn ca ng Da-t Ng nh Dim, v

chnh ng Da-t Ng nh Dim cng thiu thng minh, cho nn mi

khng nhn ra ci thn phn ca ng trong nhng nm 1954-1963

khng khc g thn phn ca L Chiu Thng vo cui nm Mu

Thn 1788. Hu qu l anh em ng phi n ti trc nhn dn

Sign vo sng ngy 2/11/1963.

Nu nm 1889, ngi Php c th a Thnh Thi ln lm vua

b nhn ti triu nh Hu lm cnh trang tri cho nn thng tr ca

h Vit Nam, th nm 1907 h cng c th ph b ng ta khi thy

rng ng ta tr mi nghe li xi gic ca thng Vit gian Ca-t Ng

nh Kh ng theo Vatican chng li ngi Php trong mu ginh

th thng phong trong b my cai tr ti Vit Nam. Tng t nh

vy, nu nm 1954, ngi M c th a tn phn thn tam i

Vit gian Ng nh Dim ln cm quyn min Nam lm tay

sai cho h trong nhu cu bin min Nam thnh tin n chng

Cng ng Nam , th nm 1963, h cng c th li ng xung

hay kh dit ng khi h thy rng ng t ra khng khng ch

bit phc v cho quyn li ca Vatican m bt cn n uy tn v

quyn li ca h, ng nh li Gio-s L Chnh Trung ghi nhn:

ng tng mnh c th nhy vo vng tay ngi M trong

mt giai on ngt ngho ri thot khi vng tay khi tnh hnh

sng sa hn, ng tng c th chp nhn lm con c trong mt

vn c ri ngay trong vn c , c th t ng i mt nc c ring

ca ng.

Khi ng nhn thy ch l o tng th qu tr: ng cht

v o tng . V ci cht bi thm ca ng cho thy mt s tht ht

sc tm thng: Khng mt con c no c th t ng i mt nc

c cho ring n, du con c mang tn Ng nh Dim, v khng

mt nc nh no c th li dng mt nc ln, nht l nc

mang tn Hoa K. xi

Nguyn Mnh Quang

[Trch t tc phm Lch s v H s Ti c ca Gio hi Cng gio

La M, Phn 5, Mc VIII]


33

Cc ch:

i. Nguyn Xun Th. Bc M u Ca S Thit Lp H Thng

Thuc a Php Vit Nam 1858-1897 (Santa Ana, CA: Tc gi

xut bn, 1998, trang 17, 86-87 v 361.

ii. Stanley Karnow, Vietnam: A History (New York: Viking Press,

1983), p 217.

iii. Joseph Buttinger, Vietnam: A Dragon Embattled, Vol. II (New

York: Frederich A. Praefer, 1967) pp, 846-848.

iv. Mu, Vit Nam Mu La Qu Hng Ti (Wesminster,

California: Vn Ngh, 1993), trang 87-91.

v. L Hu Dn,. S Tht - c San Xun inh Su 1997 (Fremont,

Calornia, 1997), trang 23-24.

vi. Hong C Thy, Vit S Kho Lun - Cun 5 (Paris: Nam ,

2002), tr. 2621-22.

vii. i Mc. Bo i i T V i Cng" Ngi Dn s 77 thng

1/997.

viii. L Hu Dn. Bd., tr 27.

ix. T Gn. Ra Lnh o Chnh Sign Nh, S 568, pht ngy

ngy 2/22/2007, ph bin trn nhm in th SAIGON_9

ngy1/11/2007.

x. Hoa Bng, Quang Trung Nguyn Hu Anh Hng Dn Tc 1788-

1792 (Glendale, CA: i Nam, khng nm xut bn), tr.171.

xi. L Chnh Trung, Nhng Ngy Bun Nn (Sign: i Din,

1971), tr. 137.


34

HNG Y FRANCIS SPELLMAN

V CHIN TRANH VIT NAM

Trn Th Vnh Tng

SOLDIERS NEVER LOSE

Ngi dn M bit ta sao h tham chin Pearl Harbor nm

1941, Triu Tin nm 1950. Nhng hnh nh h khng hiu ti sao

x h ln vo vng ly chin tranh Vit Nam t 1954 n 1975. T

chin trng Vit Nam xa xi, quan ti lin tip tr v. Khi nt nhc

chiu hn cn ang l lng, bn nm m ph hoa v l c y kch

tnh, gia nh t s git mnh S tht u? Ngi anh hng khng

ton thy kia nm xung cho ai? Tng McArthur ni Old soldiers

never die; they just fade away/Ngi lnh gi khng cht; h ch nht

dn i. C l phi thm Soldiers never lose, but are betrayed/ Ngi

lnh khng bao gi thua trn/h ch b phn bi.

Cu qun nhn Vit M ging nhau mt im: n o nhn thua

trn m qun rng:

Ch cp lnh o mi thua trn!

Ch cp lnh o mi phn bi!

Nhng cp lnh o chin tranh Vit Nam l ai?

Lc ngi dn M khm ph ra rng khi chp nhn chin tranh

th phi chp nhn hy sinh nhng Hng Y Spellman ch mun ng

hy sinh cho ngi, h bt u biu tnh trc nh th St. Patrick v t

dinh ca ngi New York. Ln u tin tn mt hng y c t tn

cho cuc chin, Spellmans War. Nhng bi vit cay ng v ngi

kh nhiu. C mt iu ngi dn M cay ng v cuc chin Vit

Nam: ang t mt dn tc anh hng kiu v dn dit bo, h tr

thnh hiu chin hiu st, trong khi , Vatican c ting l rao

ging ho bnh. kin ca mt cu chin binh Hn 58,000 lnh M

khng bit rng h cht Vit Nam cho Gio Hi Ki-t. Khng i

lnh, th i t 5 nm. Bit vy, ti khng ng lnh nm 1968. Ti s

i biu tnh chng chin tranh v ngi t trong danh d thch

nhng lo khot ca chnh ph v tnh hnh Vit Nam.

iu au ca qun nhn M-Vit, t tng cho n qun, trong


35

cuc chin Vit Nam: o ng th b t, mun nh cng khng uc,

mun thua cng khng xong, mun thng li cng kh! Cht ung

i, sng b ph nh! Khi siu quyn lc mun ko di chin tranh

tiu th v kh, th xc ngi ch l con s, Vit Nam l nm m,

chn ai khng cn bit.

Trong 28 nm lm hng y, hng y Spellman trc tip can d

vo cuc chin Vit Nam sut 13 nm - t 1954 n 1967. Tuy c ti

hn ba triu ng Vit-M cht Cho Ngi, Do Ngi v V Ngi,

mc d tn tui ca ngi hnh nh cn rt xa l vi ngi mnh, ngoi

tr mt s du hc sinh c, M nhng nm 1960, bt TV ln l

thy ngi.

Nhng hng y Spellman l ai?

Truyn thng Hoa K ghi chp

y cuc i v s nghip hng y

Spellman (1889-1967). Quan im ca

nhng tc gi c lp ny kh khch

quan, khi ch mun tm ra s tht, tm

ra mc tiu ti thng cu s vic. H

khng tm cch bo cha/tng bc/p

nhn vt, m ch phn tch mc tiu

cho cho ra l. Tc gi Avro Manhatttan

cn cn thn vit cp n gio hi Ki-T cun sch ca ti

khng nhm n nhng tn thun thnh, khng bit cht xu g v

nhng m mu toan tnh ni trn, ch ni n gii lnh o cao cp

Vatican v nhng tu s Dng Tn.

Bi vit ny ch nht nhng chi tit c lin quan xa gn ti

chin tranh Vit Nam, cn nhng s vic khc nh ngi l ngi

ng tnh (homosexual), chim gii qun qun trong vic pht trin

gio hi qua vic xy dng trng hc Cng gio trn ton th gii,

thnh cng vt bc trong kinh doanh Knights of Malta, thit lp

Ratlines gip m Nazis c Quc X chy trn, thnh tch quy ph

cc x Trung Mkhng lin quan g n vn mnh ng Vit c.

C th ni ng hon l cu ngi thng bng nh mt cy

thc k.

1. V TN GIA:

Nm 1911, chng sinh Spellman/dng Jesuits (tc dng Tn),

22 ti tu hc Rome c hn hnh kt bn rt thn vi Hng Y

Eugenio Pacelli. Hng y gi yu cu l Frank hay Franny. Trong 7


36

nm, hng y Pacelli i khp th gii u mang Frank theo, t leo ni

Alps n bi bin Hy Lp. Thng 7-1932, Frank c phong lm

gim mc gio phn Boston, th tiu bang Massachssetts. Chnh

hng y Pacelli, lc l b trng ngoi giao, tn phong cho Frank

trong mt bui l trng th c hnh n th Thnh Phr/St. Peters

Basilica Vatican, Frank mc a l mu vng chi m hng y Pacelli

mc nm xa. Ln u tin mt gim mc Hoa K c hn hnh

ny, gio dn Boston n nang mt mi.

Thng 3-1939, hng y Pacelli c bu lm gao hang Pius

XII. ng tm tun l sau, gio hong Pius XII phong cho Spellman

lm Tng gim mc New York, gio phn giu c nht Hoa K. 20

nm sau, hng y Spellman bin New York thnh gio phn giu nht

th gi. Cng nm 1939, Spellman uc phong chc tng tuyn y

qun i: ci v ti danh d t gim mc Spellman trn nh mng

li siu quyn lc gm siu qu tc/ti phit/chnh tr/tnh bo/qun

s lin quc gia c tn Sovereign Military Order of Malta, vit tt

SMOM, hi vin phi c gio hong sc phong. Ni ci tn khng

thi ni ln mc ch ca SMOM.

Nm 1946, gio hong Pius XII phong Spellman chc hng y.

Khng cn mc cnh, ngi tr thnh thin thn gia Vatican v b

ngai giao M. M, ngi ta linh nh chc tng ngi l American

Pope/Gio Hong Hoa K. Vatican, ng ta gi ngi l Cardinal

Moneybags/Hng Y Ti Tin. Ngi thnh ng Patrick ngi ng

uc g chch i l Come-on-wealth Avenue/a l Ca Ci Nho

V (thay v Commonwealth), tr thnh thi thng. Ngi lm l

ci cho Edward Kennedy .

2. QUYN LC:

ng gp ti chnh ca hng y Spellman cho Vatican, tnh bn

vi Gio hong Pius XII, v tr cht vt trn nh SMOM, quyn lc

Spellman hu nh v tn khng ai dm ng. Bn ca ngi nm

trong danh sch 100 ngi quan trng nht th k 20. Ngi gii thiu

vi gio hong Pius XII hng lot cc nh c ph, bin h thnh qu

tc Hip s Malta, khng ai dm ng ti. Ht tin ch ny b ch kia

kho lo nh mt b ch hi, di bn tay Spellman mi vic tri m.

Thay v np tin nin lim cu Knights of Malta- Hip s Malta vo

tng hnh dinh SMOM Rome, Spellman chuyn tin vo ti

khon ring cu hng y Nicola Canali (1939-1961) b trng b

ngoi giao Vatican. Vi cu hi yu t vang ln, ngi khng bn tm


37

tr li. Bo no xa gn hi tiu cc v ngi, ngi cho lnh cc ca

hng sang trng khu Sak Fifth Avenue rt ht qung co lin mt khi.

Thng x Sak Fifth/New York ch l mt ti sn khim nhng ca

ngi, cng nh tng gim mc Ng nh Thc l ch thng x

Tax/Saigon vy.

Hng y Spellman gip Vatican 1 triu la ti tr Cng ng

Vatican II nhng ngi khng hi sc no bu bn vi nhng k ngho

kh. Thng 3/1949, hai trm phu o huyt ngha trang Calgary -

rng 500 mu m ngi l ch nhn - i tng lng 20% t 59.40 ln

71.40 $USD (mt tun). Ngi khng chp nhn, ngy mm mi bt

cc chng sinh nh th St. Patrick thay th, o huyt chn 1020 quan

ti xp lp. Ngi cho ci m cng kh y l bn cng sn.

My ng v ngho kh ca m phu o huyt mu mo phn trn

Chng ti ch mun tng lng, khng bit cng sn l g.

3. V CHNH TR:

Hng y Spellman u khin

th gi bng in thoi. Ngi cho

hay trc s khng ai vit c

tiu s ngi, v s khng bao gi

c du vt chng t. Ngi l c

vn ca nm i tng thng M t

1933 n 1967, t Roosevelt,

Truman, Eisenhower, Kennedy

n Johnson. Ngi l bn thn vi

tng William Donovan - xp

sng OSS, tin thn CIA.

Donovan ch nh Allen Dulles

ni ngi CIA, nn hai anh em nh

Dulles, b trng ngoi giao v

gim c CIA, cng di tay ngi.

Mt trong nhng ngi bn danh gi l i gia Joseph

Kennedy, thn ph ca thng ngh s tr tui John Kennedy/tiu

bang nh, Mass. Nm 1935, ta sn ng Kennedy ln ti $180 triu

la, khong 3 t by gi. Sau th chin II, mt trong nhng chin

lc ca Vatican trong vic ngn chn cng sn bng cch ng h cc

ng vin phe Dn Ch Ki-T gio. ang khi Vatican mun c mt

tng thng Ki-t ta Bch c, ng lc Joseph Kennedy mun

John Kennedy lm tng thng. Gio hong Pius XII g bc s ring


38

Riccardo Galeazzi n gp Spellman v Joseph Kennedy thng

lng. C tin mua chc tng thng d nh mua bp rang.

Nhng yu t trn chn mi cng lc, Spellman da vo

Vatican dng ln hai tng thng Ki-t dn ch u tin: John F.

Kennedy Washington D.C cng nh Ng nh Dim trc

Saigon.

Ti liu ngoi quc khng c nhng chi tit nh trong bi vit

C phi Hoa Thnh n a ng Dim V Lm Tng Thng

Nht Cng Ho VN cu Linh mc An-Tn Trn Vn Kim. LM l

ngi duy nht gn ng Ng nh Dim trong hn hai nm ng

Dim M, Theo Linh mc, c ba ngi c hng y Spellman bo

tr, nhn lm con nui: hai linh mc Trn Vn Kim-Nguyn c

Qu v ng Ng nh Dim.

(Ghi ch: ng Ng nh Dim c ti ba v cha nui oai

quyn mt ci: thng th Nguyn Hu Bi, Hng y Spellman v

trm CIA Allen Dulles)

Nm 1951, ang New York, Linh mc Trn Vn Kim, c

in tn t u chu ra n tng gim mc Ng nh Thc v em l

Ng nh Dim ta phi trng Idlewild (phi trng Kennedy by

gi). Sau Hng y Spellman gi ng Dim tr ta nh dng cc

linh mc Maryknoll, New Jersey. Tuy uc Hng y Spellman giu c

bo tr, ng Dim khng c Hng y cho ng xu no. Sut hai

nm, ch mt mnh Linh mc Kim thm ving, bao bin vic di

chuyn, k c thu khch sn cho ng tip khch v bit ng rt thanh

bch. Cho n thng 6/1953, ngy ng t gi Hoa K qua Php gp

hong Bo i trc khi v VN nhn chc th tng, Linh mc

Trn Vn Kim v nm ng bn cn chy mua vi cho ng chic c

vt mu xanh.

Tuy vy, theo linh mc Trn Vn Kim, mi n gia nm

1953, chnh gii M chng bit g v ng Ng. LM TVKim vit:

- C ln chnh khch M phn nn vi ti: linh mc cao t

cch lnh o ca ng Ng nh Dim, v c c Cha Ng nh

Thc cng lm nh th, nhng chng ti cn thm chng nhn, v

c Cha Thc l anh cao em th c chi l l.

- Mi ti gn mt thng sau khi trn in Bin ph n ln

ngy 13 thng 3 nm 1954 (tht th ngy 26 thng 6) v c l cng v

nghe li c Hng y Francis Spellman ku gi, ngy mng 7 thng

t nm 1954 tng thng Eisenhower mi ln ting cnh gic, khi ng

xng ln ch thuyt Domino: Nu Vit Nam sp trc sc tn


39

cng Cng sn quc t vi Lin X v Trung hoa ym tr H ni, th

my nc ng Nam s kh m ng vng c.

HNG Y SPELLMAN DNG NN

NHT CNG HA VIT NAM

Mt chn in Capitol, mt chn Vatican, hng y Spellman

nh hng c tng thng M, sai khin c trm CIA, hoch nh

chnh sch cho b ngoi giao, nn ngi yn ch s c bu lm gio

hong Vatican khi bn thn ngi l gio hong Pius XII qua i.

Khng ng, ngy 28-10-1958, ngi c bu l Hng Y Angelo

Roncalli, tc Gio hong John XXIII. Hng y Spellman gin lm,

nhic sau lng ng: ng ta u xng lm Gio Hang, ng ng i

bn chui/Hes no Pope. He should be selling bananas.

Hng y Spellman c v nh lp la cu ni cu Cesar Veni,

Vidi, Vici. Nhng nm 1950, chnh khch M ni v chu cn

lng cng d bn , Spellman i qua c ri. Nm 1948, ngi

u cho linh mc Fulton Green qua Australia c din vn ti nh th

St. Marys Sydney. Spellman gh Singapore v Bangkok, bay

ngang Angkor Wat. Trn ng tr v M, trc khi bay qua Canton

v Hongkong, ngi tin chn gh Saigon. Tng gim mc Saigon

ngi Php Jean Cassaigne c mi tng gim mc Vnh-Long Ng

nh Thc trong bui tip n ngy 25-5-1948: t bui tin chn

nh mnh ny, s phn cu dng h Ng-nh an bi.

Gii hc thut M - tn gio, chnh tr, truyn thng, gio dc -

ng dt khat 100% v vai tr ca Hng Y Spellman trong vic

dng ln tng thng Ng nh Dim. Xin ch gii hn vo bn tc gi

m sch ca h c th thch vi th gian. Trong s bn ng

ny, hai l linh mc Ki-t gio:

- Theo Wilson D Miscamlble, gio s mn s/a hc Notre

Dame/Indiana, trong bi vit Francis Cardinal Spellman and

Spellmans War, l do ngi M nhng tay vo chin tranh VN bt

ngun t Chin Tranh Lnh ko di t chu u. Di nh hng v

cng to ln ca Spellman, chnh gii M u tin tng rng s bnh

trng ca khi Cng Sn Lin S v ng minh ca h, Bc VN, l

mi e da trc tip nc M.

- The American Pope: The Life and Times of Francis Cardinal

Spellman, tc gi John Cooney (cy bt cu Wall Street Journal)

vit: Nu khng c Spellman ng h Ng nhDim hi 1950,

chc chn khng c chnh ph min Nam Vit Nam. Cooney dnh


40

18 trang ring v Spellman v Vit Nam. T Church & State ph

bnh dn chng k cng, tt c ngi M nn c v hc hi

- An American Requiem/Kinh Cu Hn Nc M, t truyn,

tc gi James Carroll c b l trung t tnh bo Pentagon: chuyn

vin tm to nm bom Vit Nam, m li l bn thn cu hng

y Spellman. ng vit Chin tranh VN bt u t Spellman, sch-

bn-chy nht 1960-70, ot National Book Award for Non-Fiction

(1996), gii thng cao qu nht cu vn hc M. Carroll dnh

nguyn chng 8, Holy War/Cuc Chin Thn Thnh cho chin

tranh Vit Nam.

- Theo linh mc Martin Malachi: Spellman dn thn vo Vit

Nam l theo mun ca Gio Hong Pius XII: mun ngi M

a ng Ng nh Dim ln v nh hng ca tng gim mc Ng

nh Thc.

[Ghi ch: Linh mc Malachi, gio s Gio hong Hc Vin

Vatican (Pontifical Biblical Institute) t 1958 n 1964, cng th

im chn tranh Vit Nam. ng l ph t, th k ring, thng dch

vin cho hng y Augustin Bea/dng Jesuit v cho Gio hong John

XXIII. ng cng dinh v gio hong John XXIII, c giao ph

nhiu vic nhy cm. L linh mc dng Jesuits/dng Tn trong 25

nm, nm 1965 ng xin chm dt n ku go, nghi l ra khi dng

Jesuits. ng qua New York, sng lang thang lm bi bn, ti x taxi,

ra chn. Hai nm sau ng bt u kim n bng vit sch. Cun ni

ting nht: The Jesuits: The Society of Jesus and the Betrayal of the

Roman Catholic Church/ Dng Jesuit v S Phn Bi Ca Gio Hi

La M].

(C ba cun The American Pope, An American Requiem, The

Jesuits u c trn amazon.com.)


41

C th tm tt: c cc nhn vt ti cao cu lp php, t

php, tnh bo, ta phit v tn gio Hoa K nng , con

ng hon l cu ng quan Chu Ng nh Dim ging nh

truyn c tch C B L Lem, ngai tr on cui.

1. 1951: ti New York, Hng Y Spellman gii thiu ng quan-t

lu vong-Ng nh Dim vi chnh gii M, gm thng ngh s

Michael Mansfield, thm phn ti cao php vin William O. Douglas,

trm CIA Allen Dulles, cha con Joseph Kennedy, tt c l tn cng

gio.

2. 1954: CIA gi Edward Landsdale qua Saigon ha php trng

cu dn trut ph Ba a-ng h th tng NDim. Landsdale

ngh t l c c l 70%, ng Dim khng ng , i phi t

c 92.2%, con s cao hn c s c tri ghi danh.

3. 1955: B Ngoa Giao gi on c vn dn s qua Saigon

(gio s Wesley Fishel/i hc Michigan cm u) son cu trc cho

an ninh, kinh t, gio dc, hnh chnh, son c hin php cho Vit

Nam Cng Ha. C quan USAID/S Thng tin Hoa K pht khng

t Th Gii T Do, l sn xut nhng khu hiu nh tin n chng

cng, l tng t do, ng quc gia. USAID cng bao dn trn

gi lun t The Times bng ting Anh ca ng Ng nh Nhu.

4. 1955: chnh ph Eisenhower ti tr 20 triu la cho qu

[Roman] Catholic Relief Services , C Quan Vin Tr Cng Gio.

Hng y Spellman cng ch thn ving Saigon v tng $100,000 cho

qu ny, gip ti nh c ngi di c (c ti liu ghi $10,000). T

mi nm, Hoa K vin tr khong 500 triu la mt nm cho Vit

Nam Cng Ha.

5. Ngoi c vn M chnh thc t dinh c Lp, Spellman cn

g ip vin kim sot hai anh em ng Dim-Nhu.

6. T u nm 1963, Spellman bt u tch ri khi Ng nh

Dim khi chnh ph Dim t chi khng cho thm qun nhn Hoa K

vo Vit Nam.

7. Ngy 7-9-1963 tng gim mc Ng nh Thc ri Vit Nam

qua Roma, bc lu vong u tin, khng c gio hong Paul VI

tip. Ngy 11-9-1963 Ng nh Thc bay qua New York cu cu,

hng y Spellman lnh mt i Miami Beach/Florida d l gn huy

chong.

8. Ngy 1-11-1963: Spellman bt n xanh cho m mu dt

im con nui Ng nh Dim. T , Spellman khng h nhc n

tn Thc-Dim thm mt ln no na.


42

9. Spellman tip tc u khin gung my chin tranh Vit Nam

khng-Dim cho n khi v hng nhan thnh Chu nm 1967.

Hng Y hay i tng?

ng l Hng y Spellman phi theo nghip binh ao. Nm 1943,

ch trong bn thng, ngi vt 15,000 miles, n 16 quc gia va l

i din ca Vatican, va l tng tuyn u qun i, va l c s cu

tng thng Roosevelt. Ngi kho lo lun Vatican ng ngoi, v

ng trn chn tranh. Ngi uc West Point trao tng huy chng.

Ng c bng li my bay c Italy ln Massachussets.

Fidel Castro m t hng y Spellman l Gim mc ca Ng Gic

i, ca CIA v FBI. Tng thng M cn s b m st, Spellman th

khng. Trong cun Vietnam Why Did We Go?/V Sao Chng Ta

i Vit Nam tc gi Avro Manhattan chng minh siu quyn

lc git tng thng John Kennedy chnh l Hng y Spellman. Bn

dch ting Vit, c trn internet, dch gi Trn Thanh Lu.

Hu thun ln ca hng y Spellman cho chnh quyn Lyndon

Johnson khng phi chu M La Tinh, m Vit Nam. D tui

no ngi cng thich lm anh l lnh a tnh. Nga thng xuyn gp

g cc ng tng ta Bch c, c mt ti nhng phin hp mt ca

tnh bo. Ngi hp vi Ng Gic i, bn ci chin thut/chin lc

vi hng tng lnh. Phin hp cui ngi tham d, thng 3/1965, ti

Carlisle mt trng hun luyn qun s Pensylvania. Ngi cho tin

cc gio hi a phng, ngun cung cp tin tc v tn. Khi cn ngi

h tr cho CIA v FBI khin hai c quan ny khp np di chn


43

ngi. H khng sao c c mng l rng ln, min ph v trung

thnh nh gio dn. Trong khi hng y Spellman ch phn mt cu, cc

gio hi a phng xa xi ngho nn mng mng ti ti, vt c t

tin ng hu thnh .

Linh mc William F. Powers vit Hnh nh Hng Y Spellman

n Vit Nam ban php lnh cho nhng khu i bc, trong khi

gio hong John 23 ang nn n phi ct chng i. Ngi sang thm

lnh M Vit Nam trong binh phc kaki vng. C ln, va tr v t

mt trn VN, o anh mi thuc sng ngi lp tc bay n

Washington dng cm tra vi tng thng Johnson, c c mc s

Billy Graham (uc coi nh Gio hong Tin Lnh M). Tng thng

hi c hai ngi bc k tip phi lm g. Trong khi mc s Graham

cn ang lng tng gi yn lng, HY Spellman khng ngn nga, ni

lin mt cu lnh cng Th bom chng! Ch vic th bom chng!

V Johnson lm theo li c vn cu ngi. [Thus, when Johnson

asked both Spellman and Billy Graham at a luncheon what he should

do next in Vietnam, Graham was uncomfortably silent. Bomb them!

Spellman unhesitatingly ordered. Just bomb them! And Johnson

did]. Chng l ai? L ngi Vit. Cha c c bi no ca tc gi

Vit v cu ni kinh hi ny. Ch mi thy tc gi Nguyn Tin Hng

gin d v cu Sao chng n khng cht pht i cho ri cu ng

Henry Kissinger.

Billy Graham (1918-) u phi tay m. ng c coi nh

gia hong Tin Lnh, c vn cc tng thng M t i Eisenhower

n G. Bush. ng rt oai, qu trch tng thng Richard Nixon nh

con ci trong nh. C l thy Spellman ngon lnh qu, Graham bt

chc y chang khin ng cng rt ni ting trong qun s Hoa k vi

l th 13 trang: Nm 1969 Graham n Bangkok gp g vi nh

truyn gio t VN qua. Cc a din Cha sau khi lm du thnh

gi, ngh nu hi ngh ho bnh Paris tht bi, Nixon nn di bom

cc iu Bc Vit. Khng r cc nh truyn gio ny kim ip

vin hay ip vin kim nh truyn gio, h l ngi Vit hay ngi

ngoa quc, thuc dng no, t u qua Bangkok gp Graham rt

tic bn tin khng ni r. Tr v M, Billy hng hi gi 13 trang vit

tay ngy 15-4-1969 cho tng thng Nixon di bom cc Bc

Vit Nam, ch trong mt m th kinh t tiu u lin h. Bc

th ny uc bch ha thng 4/1989.

T n Cha, Alleluia!! Di bom iu git c triu dn l

ti c chin tranh! Ngi M phi hnh qun ng mt nc ln. H


44

khng qun n l Arthur Seyss-Inquart, lut s ng c, s quan

Pht xt cu Hitler. Ngy 16-10-1946, to n quc t x treo c ng

ny v 10 ngi khc v ph hy Ho Lan trong th chin II.

Trc khi cht, Seyss-Inquart cn ni kiu sn khu: Hy vng cuc

hnh hnh ny l thm kch cui cng cu th chin II m bi hc s

l ho bnh v hiu bit gia con ngi. T ti xin tr la o,

uc xng ti v chi cc php b tch. K cng hay, git ngi

xong xng ti l linh mc tha ti ngay, Cha c tha khng tnh sau.

C hi thc mc khng bit ng c ti sinh lm Ki-t hu cha.

Wilson D. Miscamble kt lun v s nghip cu hng y

Spellman nh sau:

Lng i quc m qung ngn cn ng t hi mt iu rt

quan trng mc ch ca chin tranh l g? ng cng khng thm

bit n phng tin v hu qu.

ng khng h bit rng nhng bo co ca chnh ph v Vit

Nam l la gt.

ng khng bao gi bit n nhn mng v tin bc tr cho

cuc chin tnh n 1967.

ng cng khng bao gi phn i cch nc M tin hnh

cuc chin. Ngc li ng l ngi c v vic nm bom Bc Vit

Nam.

Cui cng, ng khng bao gi t hi tic v vai tr cu ng.

S thit hi nhn mng do vic di bom cng khng h dy ln trong

ng bt c mt tnh cm no. l iu ng trch nht, v ng l

mt ng ch chn.

Theo nh tranh u L Th Cng Nhn:

S kin 30-4-75 th ti khng phi l chng nhn ca s kin

v ti sinh ra vo nm 1979 nhng vi nhng g m ti trc tip

tri qua, v ti chu ng trn t nc Vit Nam, ti thy y l 1 s

kin ht sc c bit v c nhn ti ngh rng y l s an bi nghit

ng ca c Cha Tri dnh cho dn tc Vit Nam.

C dng vn ni au thng ln cho Cha, ngi cng s im

lng nh ngn nm nay, nh khi dn Do Thi cu Cha b tn dit.

cho Cha, Vit Cng mng v Cha an bi nh th, khi tranh

u na. Hng y Spellman mng, Cng sn quc t mng, t bn

mng! C lm i ri h cho Cha. Nhng mt khi bom n v tn

tht sinh mng cn ong o m c th nguyn nhn/th phm cn

phi c xem xt k lng. D khng lm k cht sng li, ngi

m sng mt, nhng t ra hc c v s bi hc. Nu khng, chc


45

chn qu kh s lp li thm ln na.

C khi ang lng l xy ra cng nn!

Trn Th Vnh Tng

[Ngun: Tp ch SiGn Nh, s 1265, ngy 22 thng 10 nm

2010, n bn Orange County, trang A1]


46

TRNG HP NG NH DIM

CCH M CHN NG MINH

TI CHU

L Nguyn Diu

Cuc chin Vit Nam t 1954 n 1975 chia cc tc gi M

vit sch chnh tr ra lm hai phe: Chng i v ng h, m h mnh

danh l phi chnh thng (orthodox) v phi xt li (revisionist).

Mt cch tng qut, phi Chnh thng gm nhng tc gi nh N.

Chomsky, D. Halberstam, F. Fitzgerald, W. Fishel vi quan im

nc M sai lm khi can thip vo Vit Nam l mt ng minh

bt lc. Phi Xt li gm nhng tc gi nh E. Hammer, N.

Podhoretz, M. Moyar th ch trng ngc li. iu ng ch l

nhng tc gi thuc Chnh thng li gm rt nhiu ngi trong qu

kh tng ng h ng Ng nh Dim nh J. Buttinger, M.

Mansfield, D. Anderson v ngay c Hng Y Spellman nhng sau

th hon ton tht vng, thm ch cn chng i li ng Dim v ch

ca ng ta.

Cho mt c gi ngi Vit, nhng tc gi thuc phi Xt li

thng phm nhng li lm cn bn v vn ho Vit Nam lm cho

khng cn mun c tip. Ly th d ca hai trng hp tiu biu:

Th nht l Francis X. Winters, gio s i hc Georgetown,

tc gi cun The Year of the Hare: America in Vietnam, University

of Georgia Press xut bn nm 1988. (c hai ng cu B trng

ch Dim l Lm L Trinh v Tn Tht Thin, d nhin, ht li ca

ngi). Sch ny c nhng sai lm nh: H Ch Minh sinh bn b

sng Hng Hu, Thch Tr Quang l mt lut s thnh cng,

ng mn H Ch Minh bt u nm 1962. ng Winters phi th

nhn nhng li lm s ng ny khi b mt c gi nu ra trn tp san

hu khuynh National Review nm 1989. iu ng bun l ngay c

ci ta sch (The Year of the Hare - ch nm Qy Mo, 1963)

cho thy tc gi khng phn bit c vn ho Vit v Tu.

Th hai l Mark Moyar, gio s i hc Thy qun Lc chin


47

M, tc gi cun Triumph Forsaken: The Vietnam War 1954-1965,

Cambridge University Press xut bn nm 2006. (Cng li c ng

Lm L Trinh khen ngi ht li). Cun sch ny cng ch trng n

thi k cai tr ca Tng thng Ng nh Dim nhng phn tch ca

tc gi th qu sc nng cn. Khi ni v ng Ng nh Nhu, tc gi

khen l mt v lnh o ti gii, lm cho ng tr thnh mt trong

nhng nh t chc chnh tr hu hiu nht ca Nam Vit-Nam.(trang

35) Ngi Vit Nam, k c trm mt v Trn Kim Tuyn (trong sch

Nhng Huyn Thoi v S tht v Ch ND ca Vnh Phc)

cng phi ch ng Cn Lao, t chc Thanh Nin Cng Ho (TNCH)

m ng Nhu lm Th lnh. Ni v hu hiu th ai cng bit trong

ngy o chnh 1/11/63, c ci t chc TNCH y ch c mt ng Cao

Xun V lm vic, cn Phong tro Cch mng Quc gia v nht l

ng Cn Lao trc ht ra la th nay hon ton ln i u mt. Ba

lc lng chnh tr do ng Ng nh Nhu t chc , khi ch

lm nguy v lnh t bn tu, th tan nh bt x phng ! Cn cuc o

chnh gi Bravo II (gi cho ng Nhu thay th ng Dim lm tng

thng) do chnh ng Nhu t chc bng cch da vo tng Tn Tht

nh th tng ny b i t Mu tranh th ri. Ngoi ra,

cun sch dy 512 trang ca Moyar phn tch ch Dim m ch

nhc tn ng Ng nh Thc 2 ln trong 2 dng, trong khi nh vn

hoi Ng ca nm 2010 l Nguyn Vn Lc cng phi cng nhn

rng hai ngi c trch nhim nng nht lm cho nh Ng sp l

ng Gim mc Thc v b Ng nh Nhu.

Vi nhng tc gi nh vy trong

phi Xt li, tc phm ca gio s Seth

Jacobs xut hin nh mt hi ng

chng chc chiu sng vo vng sng

m ca mt cuc tranh chp n nay

vn cn nhiu tranh ci.

Tc phm Americas Miracle

Man in VietNam Ngo Dinh Diem,

Religion, Race, and U.S. Intervention

in Southeast Asia ca tc gi Seth

Jacobs, gio s S hc ti Boston

College, nguyn l mt lun n tin s

vit nm 1997. Sau , ng thu thp

thm ti liu mi gii mt v cp nht


48

ho ri xut bn cun sch ny nm 2004 v ti bn nm 2006 (Duke

University Press). Ch ca lun n ny l l do v sao ngi M

can thip vo Vit Nam v v sau tr thnh mt li lm tn khc

cho ng minh Vit Nam v cho chnh c nc M m mt na th

k sau vn cn nhiu di chng. l mt ci nhn can m v tc gi

cp n hai ch khng nn bn ci: Tn gio v Chng

tc. Mt cch tng qut, lun n ca Seth Jacobs gm hai phn chnh.

Bn chng u chng minh chnh sch ngoi giao ca M sau

Nh Th chin b nh hng bi ba yu t: Tn gio, Chng tc v

Ch thuyt Cng sn. Hai chng cui phn tch tin trnh quyt nh

ca chnh quyn M da trn ba yu t chn ng Ng nh

Dim v Si Gn lnh o mt tin n chng Cng cho th gii t

do ca M.

Phn u ca sch phn tch 3 yu t ch o ca chnh sch i

ngoi M sau th chin th Hai c th tm lc nh sau:

V Tn Gio, lun l nc M c du dt bi nhng

khun mt ng n nh Mc s Billy Graham (Tin Lnh), Hng y

Francis Spellman (Cng gio). Mc s Graham l bn ca 11 i

Tng thng M, t Eisenhower n Obama, v s hu mt quc

truyn o (evangelical empire) khng l. c bit Hng y Spellman,

theo ng ng li chng Cng sn trit ca Vatican, nm chc

Tng Tuyn y ca qun i M. Khi qua Vit Nam nm 1955, d

ch l mt chc sc tn gio, ng dc Tng thng Dim tip n nh

mt quc khch vi i tic ti Dinh c Lp. Nm 1952, Kinh thnh

bn c 26.5 triu cun trn ton nc M. Hai siu i gia trong

ngnh truyn thng l DeWitt Wallace v Henry Luce, u l con cc

nh truyn gio Tin lnh, v siu i gia th ba l Randolf Hearst Jr.

s dng ti a cc c quan truyn thng truyn o Cha d t

bo ca h l Life, Time, hay Popular Science, Mademoiselle,

Fortune. Tc gi Jacobs cng dnh nguyn mt chng (s Bn)

ni v bc s qun y Tom Dooley l mt ngi Cng gio cung

tn, k th chng tc gin tip y nc M dnh vo vi Vit Nam

qua cuc di c nm 1954 trong hnh nh mt i thm ha Cng sn

ang p ln u nhng ngi Vit Nam (m ng thng gi l dn

ng (the Asians) yu ui, kh di, dt nt).


49

Mc s Billy Graham Hng Y Francis Spellman

V Chng Tc, gia th k 20, ngi dn M c mt khi

nim rt m h v nhng quc gia ngoi nc M. Nht l cc nc

Phi chu v chu. S m h ny a n tnh trng tng qut ha

chng tc, coi tt c dn Phi chu l da en (Black) v dn chu l

da vng m ngi M gi l Asian. Siu i gia Henry Luce

khi u tnh trng ny bng cch ym tr nh vn James Michener

xut bn mt lot sch v chu dy ngi M nhng s tht

v mt ging dn chu n gin, ngu dt, v chnh tr cha th

c kh nng tip nhn v s dng nhng khi nim ca Ty

phng nh dn ch, t do, nhn quyn. Bn cnh , Hollywood

cng sn xut nhng phim nh The King and I, Sayonara, The Geisha

Boy, a ra hnh nh nhng ngi ng, chm chp, bn khai

cn c khai ho. Ngay c cun The Quiet American ni ting

ca Graham Green, c phe tin b khen tng nhng khi ni v

ngi tnh Vit Nam ca k gi Fowler, tc gi cng cho thy mt c

gi Vit Nam da vng ngu ng v an phn.

V ch thuyt Cng sn (ang c xy dng Nga S v

Trung Quc) ngi M c gio dc t trong trng hc ra n

cuc sng thc tin rng y l him ha ln nht ca nc M v

kinh t (T bn chng V sn), v chnh tr (T do, Dn ch chng

c ti, c ng), v vn ho (T do t tng chng Kim duyt t

tng), v tn gio (Hu thn chng V thn), v qun s (Bom A

chng Bom A).


50

Phn th hai ca cun sch t trng tm trn tin trnh chn

la ng minh ca M da theo ba tiu chun trnh by hon tt

chin thut ngn chn Cng sn Nga Tu (containment) ca nh

ngoi giao George F. Kennan. L ng minh vi M ngha l trc

ht phi chng Cng, th hai l phi khng c vn chng tc, th

ba l theo mt tn gio m ngi M cm thy thoi mi.

Theo nhng tiu chun ny, cc nc Ty u da trng theo o

Thin cha v chng Cng c coi nh ng minh hng s mt. V

M lp ra NATO (T chc Minh c Bc i Ty Dng) nm

1949 lm tri n cho M chng Nga S ngay bn cnh cc

nc Ty u. Cng phi ni thm trng hp nc sau Nh

Th Chin, tuy c mt ng Cng sn rt mnh (nm 1970 vn c 1/3

dn bu phiu cho ng ny), nhng vn c M nhn cho lm

hi vin ca NATO l v s c mt ca Vatican ti La-M c kh

nng ho gii nh hng ca ch thuyt v thn ny.

Xong phn NATO chng Nga S n phn chng Tu, nc

M sa son mt vng ai ngn chn gm 9 nc t Nht qua Hn

quc xung i Loan, Phi Lut Tn, Vit Nam Cng Ho, Indonesia,

Thi Lan, Min in v n . Trong 9 nc ny, n l cu

thuc a ca Anh quc nn nc M khng dnh vo. Thi Lan v

Min in c o Pht l quc gio v Indonesia c i a s dn

theo Hi gio lm cho thnh phn thn Do Thi trong chnh quyn

M khng mun lin h cht ch.

Ch cn li i Loan, Phi Lut Tn, Nam Hn, Vit Nam Cng

Ho v Nht bn. Theo tc gi Seth Jacobs, y l nhng nc c

lnh t chnh tr theo o Thin Cha, tr Nht, c chnh

quyn M chn lm ng minh da theo ba tiu chun k trn,

trong nhng nm u tin ca cuc Chin tranh Lnh.

1. I LOAN: T khi thay th Tn Dt

Tin lm Tng thng Trung Quc v Ch tch

Quc Dn ng nm 1928, Thng ch Tng

Gii Thch phi cm u cuc chin chng

qun xm lng Nht v cuc ni chin chng

Cng sn ca Mao Trch ng. Mt nm sau,

tui 42, khi mun ci Tng M Linh, vn

l con gi mt nh truyn gio, Tng Gii

Thch ly d v ri i t mt Pht t

thnh tn o Tin lnh (tng t nh ng


51

tng Nguyn Vn Thiu b o Pht theo o v). V (cng nh

ng Ng nh Dim) h Tng c bo Time nm 1931 ng hnh

ba nhiu ln v ca ngi l nhn vt v i nht ca Vin ng. ng

c bo ch Tin Lnh v Cng gio tranh nhau phng vn (ht nh

ng Dim, h ca ngi Tng Gii Thch l mt ngi ngoan o v

thnh thin) n ni nhiu nh phn tch ngh l Tng Thng

ch ang s dng ti a chuyn i o ca mnh ly lng d lun

M. Nhng d c s ng h trit v qun s, kinh t, chnh tr

v nht l ca gii truyn thng M, ch c ti, tham nhng qu

ca Tng Gii Thch cng i bi trc Hng qun ca Mao

Trch ng.

Nm 1949, Thng ch h Tng xch tn qun chy qua t nn

o i Loan, m mt ngy v gii phng Bc Kinh khng bao gi

tr thnh hin thc. D vy, Tng Thng ch vn c Thin Cha

gio M tip tc bnh vc. Dn biu Walter Judd, mt cu gio s

tng truyn gio bn Trung Quc, khng ngng ngng bnh h

Tng: Chng ta khng i hi k th phi ci t, nhng vi ng

minh th chng ta bt phi c dn ch, phi tn trng nhn quyn

ngay tc khc. Dn M ch 175 nm mi c c mt nn dn

ch nhng Nam Hn, i Loan, Nam Vit Nam th phi c dn ch

ngay tc khc i vi dn ng, y qa l mt s kh hiu.

Tng Gii Thch, khng phi l mt k ngoi o, d man m l

mt con chin ca Cha. Nhn xt cung tn ny cng khng khc g

cu c a mt ng Linh mc Vit Nam khc: ng Thiu l mt ngi

ti knh phc, mt ngi c tinh thn quc gia cao v cng quyt

chng Cng. ng Thiu l mt ngi Cng gio o c, ch nht

no cng di nh th xem l, v trc khi i ng hai ng b cng nhau

c kinh. (Bn Ging Lch S, Cao Vn Lun, trang 363)

2. PHI LUT TN: Ramon Magsaysay l mt s quan theo

o Cng gio trong qun i Phi Lut Tn. ng

c c tng thng nm 1953 vi lp trng

chng Cng sn trit v ng minh cht ch

vi M. Tng thng Magsaysay cht qu sm

trong mt tai nn my bay nm 1957 nn kh c

th i n mt kt lun r rng v mi lin h

gia ng v M ngoi hai thnh qa rt c

ngi M ca tng: Tiu dit lc lng Phi Cng

Hukbalahap v gip M thnh lp T chc Minh


52

c ng Nam (SEATO) vo nm 1954 bao vy Trung Cng.

Magsaysay l mt trong nhng trng hp him hoi m lin h ng

minh ca M c th c coi nh l thnh cng.

Kt qa ny n t s kin ng Magsaysay t c cao

im trong c ba yu t chn la ng minh ca M. Chnh tr v

truyn thng M ng h ng ti a v hai yu t Cng gio v chng

Cng. Bn cnh , yu t chng tc cng khng l mt tr ngi v

sau ba th k ri lin tc b h bi ba quc Thin Cha gio

l Ty Ban Nha, Anh v M, nc Phi Lut Tn thnh mt quc

gia khng cn cn cc vn ha c th ca chnh mnh na:

Quc gia ny mt tn:: Philippines ly t tn ca dng h Philip

ca cc vua Cng gio Ty Ban Nha. V mt ngn ng v tuy ting

ni chnh thc l Tagalog, nhng c nc, nht l giai cp t trung

lu tr ln ch dng ting Anh (ngay c trong nhng h s chnh

thc), h qa ca mt chng trnh gio dc su m v rng ri ca

cc trng Ging Cng gio trong thi k h ging nh ngi

Php c gng p dng Vit Nam. Tuy Phi Lut Tn lm trn bn

phn tin n chng Cng cho M, nhng x hi Phi vn ni ting

vi nn im v ti c x hi d hn 80% dn Phi theo o Cng

gio, ngi dn Phi vn ngho i di nhng ch c ti, tham

nhng nh Ferdinand Marcos.

3. NAM HN: Tng thng L Tha Vn (Syngman Rhee) c

kh nhiu im ging ng Ng nh Dim. ng xut thn t mt gia

nh quyn qy. Trc khi nm chnh quyn ng tri qua mt thi

gian M. ng c chnh quyn M ng h v i theo o

Cha (Tin Lnh) v rt chng Cng. Bo Readers Digest tuyn

dng ng l mt nh lnh o Gia t v i. ng cng c tng

M James Van Fleet, T lnh Qun on 8 ca M Nam Hn khen

ngi: L Tng thng b

1963 2013 NĂM MƯƠI NĂM NHÌN LẠI - sachhiem.net · 1963 – 2013: Năm Mươi Năm Nhìn...

Documents

Transcript of 1963 2013 NĂM MƯƠI NĂM NHÌN LẠI - sachhiem.net · 1963 – 2013: Năm Mươi Năm Nhìn...