18_de_libro
description
Transcript of 18_de_libro
FORMULÆ AD TEMPUS PERTINENTES
EXCERPTA :
– ex Thomæ Elsæsser libro Nos in schola latine loquimur, Bruxellis, 1909(http://vk.com/doc-12841766_143634577?dl=28aabb49a7217e1962)
CAPUT 18
Si tempus non habes totum librum legendi, lege unum saltem et alterum caput.
Quid, tu ne tantulo quidem penso tempus habuisti ? Otio profecto non cares
assez de temps libre.
Vix edendo tempus datum est on avait à peine.
Vah, non otium mihi est te auscultandije n’ai pas le temps.
Ejusmodi fabulas per otium legatisdans le temps libre.
Hoc mihi transcribes, quando otium tibi erittu auras le temps.190
De hac re alias, cum plus otii nacti erimus.
De hac re posterius, si superest nobis otium.
Tu satis habuisti temporis ad omnia ediscenda.
Nobis otium non est fabulandi.
Vix his rebus excribendis tempus datum est on a à peine le temps.
Liberum vobis tempus datur ad legendum.
Vacatne tibi mihi operam dare præbere rendre
un service ? Mihi certe vacat.
Audi, si vacat audire.
Tempore egeo le temps me fait défaut.
Impeditus sum negotiis je n’ai pas le temps.
Tu certe spatium habes ad ludendum.
Vix spatium fuit ad surgendumon avait à peine le temps.
Spatium nactus, paucas paginas legi.
A corrigendo brevitate temporis excludituril n’a pas de temps de corriger.
Deest mihi opera je n’ai pas le temps – loisir.
Estne tibi operæ as-tu le temps ? Non est mihi operæ.
Otium non habeo ad venandum.
Veni, si forte vacas.
Nemo nobis, tempus spatium dat respirandiou ad.
Dabo tibi spatium, quo possis absolvere pensum.
Relinquam tibi tempus ad cogitandum recordandum laisser – donner.
Vobis moram dedi tempus accorder.
Unusquisque sibi tempus sumat ad hanc rem prendre du temps.
Spatium sumam ad cogitandum.
Qui pensum absolvere non poterit, spatium sibi postulet demander du temps. 191
Res jam non ultra cunctationem recipitil n’y a plus de temps à perdre.
Non nunc tibi cunctandi copia est.
Non est mora libera nobis.
Tempori parce : tempus tibi vilissimum esse videtur.
Tu tempus perdis.
Jacturam temporis facis perdre.
Operam et oleum perdidi.
Tu tempus teris nugando in nugando.12/11/2014 Gregiculus 1/6
Tempus bene locasti collocasti in legendo.
Tempus præterit transit – fugit – aufugit – labitur.
Dies unus intercessit.
Librum sextum anno præterito priore – superiore
legimus.
Moneo vos, ne tempus horas perdatis bien
employer.
Nolite tempus amittere tempus dimittere.
Ordine servato multum temporis lucrabimini gagner.
Hoc argumentum sujet mora egetdemande du temps.
Erit illud tempus, cum vos pœniteatle temps viendra.
Discite dum est tempus.
Venit tempus libere loquendi le temps est venu.
Quæstio est longi temporisqui exige beaucoup de temps.
Tempus postulat, ut rei finem imponamus.
Heus maturato opus est il est grand temps.
Tempus est maximum, ut huic rei medeamur.
Tempus est jam hinc abiretempus venit, quo abire debemus.
Tempus est abeundi tempus opportunum.
Tempus est loquendi c’est le moment favorable.
Mone me, ubi tempus erit quand il sera temps.
Tempori serviendum ests’accommoder aux circonstances.
Tempore procedente videbimus.
Age cunctator moraris tu prends du temps.
Petrus ad tempus in tempus – in breve tempus a classe est exclusus pour un temps. 192
Eum subinde itentidem – interdum – nonnunquam – quandoque viso inviso – je le visite de temps en
temps, de temps à autre.
Ex quo tempore in hoc gymnasio commoraris depuis combien de temps ?
Brevi abhinc tempore adveni il y a peu de
temps ; nuper il y a quelque temps ; jam pridem vel pridem il y a déjà quelque temps, haud ita pridem depuis peu de temps.
Aliquanto ante (post) ; haud ita multo post frater tuus quoque advenit quelque temps après.
Tibi octo dierum spatium concedo tempus ad deliberandum.
Tibi nullum spatium relinquis ad cogitandum prendre.
I et quære ab aliquo horamdemandez quelle heure il est.
Non multum diei processit il n’est pas tard.
Jam pridem hic sedeo neque quisquam advenit.
Jam mensem et amplius, hanc rem agitamus traiter.
Te foris vidi abhinc horam (semihoram)il y a une heure.
Hunc locum vobis explanavi nudius quintus decimus il y a 15 jours.
Semel bisve summum te in schola vidi.
Tu tres quatuorve summum paginas legisti.
Octavo ab hoc die ferias habebimus aujourd’hui en huit.
Quam dudum hic exspectas ? — Abhinc duas horas depuis.
— Quando surgis e lecto ?— Prima luce
primo mane – bene mane – multo mane
de grand matin.
Sed hæc hactenus – jam sonuit pulsatum auditum
est tintinnabulum – jam pulsatur æs campanum cloche.
Octavo die a lunari proximo te visamlundi en huit.
Hesterno die mane heri mane adveni et cras mane denuo proficiscar.
12/11/2014 Gregiculus 2/6
12/11/2014 Gregiculus 3/6
Legatus nudius tertius advenit, et postridie mane postero die mane profectus est le lendemain
matin. 193
Dies Solis, dies Lunæ, dies Mercurii, dies Jovis, dies Veneris, dies Saturni.
Hodie est dies festus feriatus, cras dies profestus negotiosus jour ouvrable.
Sed hactenus, cum hora sit exactal’heure est passée.
Hinc ad horam tibi rem confectam dabodans une heure.
Ad mensem januarium parentes meos hic exspecto au mois.
Ad horam secundam hora secunda adero in cubiculo tuo.
Cras quovis tempore hora ad me venito.
Quotidie horas dinumero compter noli dicere computare, quo verbo potius utimur in rationibus.
Quota hora est ? Nondum est decima, sed paululum interest il s’en faut de peu.
Instat decima ; fere circiter est decima ; decima parumper abest.
Jam sonuit decima ; audita est nona.
Modo sonuit audita est decima il vient de sonner.
Dudum audita est decima ily a quelque temps.
Dudum sonuit decima tantôt.
Quamdiu audita est decima ? Dudum ; haud dudum ; non ita dudum
tantôt – il n’y a pas longtemps.
Est supra decimam dix heures passé.
Præteriit transiit decima – decima præterita est.
Exacta est decima ; exacta est hora, semihora passée.
Quamdiu auditus est quadrans, dodrans, semihora 1/4 – 3/4 – 1/2 ?
Modo sonuit quadrans ; jam sonuit decimæ dodrans.
Guilelmus ad punctum temporis aderitdans un instant.
Hora est, cum hic te exspectodepuis une heure – jam horam te exspecto.
Horæ spatium præterivit, ex quo te operior attendre. 194
Hic horæ dimidium horam dimidiatam te exspectavi.
Item : dimidium diei diem dimidiatum.
Cum adveni, hora erat prima cum dimidiata.
Sesquihoram te exspectavi une heure et demie.
Menses plus tres exacti sunt, cum nemo me visit visiter invisit – visum venit.
Anni tres exacti sunt, cum ille mortuus estil y a déjà 3 ans que.
A morte illius hic tertius annus est.
Annus agitur secundus, ex quo sum in hoc gymnasio c’est la seconde année que.
Jam hic annum quartum ago.
Quot annos es natus quotum annum agis quel âge ?
Minor decem annos natus pas encore dix ans.
Major decem annos natus plus de 10.
Tu octo annos es natus aut plus aut minus.
Illud ante duos dies efficere potuisti, nunc autem tibi non est integrum n’est plus possible.
Intra annos viginti tale nihil visum est.
Tempore sacri tu semper fabulatus estpendant la messe.
In prandio inter prandendum – dum prandebatur – inter
prandium – tempore prandii nihil aliud quam garrivisti.
Dum cœnatur, silentium fit domi nostræ siletur tacetur – silent omnes – tacent omnes – conticetur.
Ad annum videbimusdans un an – l’année prochaine.
In annum in Galliam me conferam pour un an.
Anno vertente Gallice sciam au cours.
4/6 Gregiculus 12/11/2014
Puer qui aditum ad magistrum postulat, sic fere dicet demander une audience au maître.
Hora amplius te, domine, hic exspectavi.
Nonne tibi licet me statim admittere me
recevoir tout de suite me confestim audire – illico – protinus – extemplo – sine mora ? Si tibi non licet, libeat saltem, mihi horam dicere, qua possim te convenire parler. 195
MAGISTER(puero)
Venito1 paulo tardius posterius
Dies antemeridianus tempus valde incommodum perincommodum est ; die postmeridiano opportunius venies.Ante meridiem te admittere non possum ; tempore antemeridiano horis antemeridianis adeo occupatus sum, ut, nisi res urget, neminem ad me admittam.Venito post meridiem ; tempore
postmeridiano après-midi ; venito in hora in
semihora – in horæ quadrante – in sesquihora.Venito paulo ante post cœnam – sub
vespertim vers – sub noctem – nocte appetente à la
tombée de la nuit – hodie vesperi – cras mane
demain matin – cras vesperi – perendie mane
après-demain.ÆGROTUS(medico)
Insomniis fatigor avoir des insomnies, domine ; dies noctesque noctes et die
non dormio ; in multam noctem som-num capere non possum bien avant
dans la nuit ; plerumque totam noctem pervigilo je ne dors pas. Præterea vehe-menti capitis dolore laboro, quod incommodum in dies de jour en jour
ingravescere videtur.MEDICUS(re diligenter ponderata respondet :
Proponam morbo remedium prescrire ; potionem tibi imperabo, de qua bis in die vel singulis horis – semihoris – alternis horis – tertia quaque hora toutes les 2, 3
heures une cuillerée, sumes cochlearis mensuram.Præterea quotidie vesperi inter cœ-nam unam de his pilulis catapotiis
devorabis avaler. Tridui abstinentiam observato de trois jours ceterisque die-bus non plus quam bis in die cibum capies et conaberis post cibum meridianum paulisper conquiescere. 196 Alternis diebus frigida aqua lava-beris balneo frigido uteris, quo facto tergum hoc unguento perfricandum curabis faire frotter. Nunquam sanguinem tibi mittendum detrahendum
curasti faire saigner.ÆGROTUS
Nunquam in vita, domine; ne semel quidem in vita.
MEDICUS
Nonne interdum animā defecisti animus te reliquit –animo relictus es tomber en
défaillance ?ÆGROTUS
Ita, domine. semel minimum in mense.
MEDICUS
Quae si ita sunt dans ce cas, sanguinem tibi ex brachio mittam necesse est. Mitte jam aliquem in pharmacopolium pharmacie ad medi-camentarium pharmacopolam pharmacien. Bono animo esto; propediem te revisam prochainement. Salve.
PUER sodali compagnon dicetMorare paulisper attendre, Semproni, jam huc revertar jamjamque revertar – mox
huc revertar – ad momentum temporis adero je
serai de retour tout à l’heure – dans un
moment. Noli laborare ne craignez rien, ad horam adero à l’heure fixée – ad diem
constitutam adero au jour marqué Intra horam domum rediero je serai de retour
dans une heure In semihora ad te veniam.Unde fit, ut praeceptor in crastinum diem pour demain nihil nobis imperavit ediscendum ?
SEMPRONIUS
Quia dies natalis scholae nostrae est anniversaire de la fondation, quo semper a labore cessamus congé. Hunc diem ultimum hic agemus pour la dernière fois
namque ad annum d’ici à un an scho-lam absolverimus.
IN EPISTOLIS
1 Auctor notavit : Veteres grammatici hoc discrimen imperativi praesentis et futuri faciunt, ut ille imperet, quod statim sit faciendum, hicquod posterius v.g. :
‐ tace vs cum signum tibi dedero, taceto ;‐ veni huc vs cum tibi scripsero venito huc ;‐ venito cras mane in cubiculum meum ;
quod discrimen recentiores minus servant.
12/11/2014 Gregiculus 5/6
In dies2 te exspecto, mi Antoni in dies
singulos – quotidie de jour en jour.197
In dies singulos breviores litteras ad me mittis, dulcissima mater.Bis tantum nuper tibi scripsi deux fois
autant.Epistola superior mea proxima – novissima
dernière altero tanto longior quam tua fuit deux fois plus longue duplo longior ; bis, ter, quater, quinquies tanto longior.Nova, quam tibi, Camille, mitto Ciceronis editio bis tanto3 pluris est quam prior deux fois plus chère.In errore versaris, mi Petre, si credis, viam, qua in Italiam eatur per Helvetiam, altero bis tanto longiorem esse quam aliam.Non miror, Urbane, quod a Phormione, qui altero tanto major est natu, in certamine es victus.Opus meum, in quo per multos annos elaboravi, tandem confeci des années, observande præceptor.Volumen alterum annuo tempore spatio dans l’espace d’un an absolvero.Alius liber manu scriptus manuscrit, multorum mensium labor, mea temeri-tate manque de prudence temporis momen-to flammis consumptus est.Sed de hoc, amicissime Paule, satis. Unde fit, ut intra annum anno vertente au
cours mihi nisi semel non scripseris ? Fac me imiteris : vesperi foris ambulare soleo et nocte noctu – nocturno tempore quæ necessariæ sunt, scribo epistolas.Hodie jam in multam noctem scripsi, quamquam horæ momento dans le court
intervalle d’une heure expedio senas six.A me quæris, jucundissime Patrici, quid hic per ferias agamus. 198
Petronius, sodalis noster apud me est. Heri per horas hamo tructos truites
cepimus au hameçon ; nudius tertius venati sumus ; hodie ad nundinas nos conferemus aller à la foire ; cras in montes excurremus faire une excursion dans ; perendie in pinacothecam ibimus ; propediem, ut spero, ruinas amphitheatri Romani, quod urbi vicinum est, invisemus adibimus visiter.Præterea quotidie fere alternis vicibus vicissim tour à tour equo armisque discimus monter à cheval et faire de l’escrime
equitare et arma tractare – rudibus certare – dimicare.Petronius armis jam optime utens mirabilem in modum scit vitare et inferre ictus coups.Cum otium nobis est, latrunculis quoque vel chartis lusoriis aux échecs ou aux cartes, pila vel scrupis à la paume ou aux dames, alea vel metulis aux dés ou aux
quilles ludimus.Petronius, qui idem aussi est lusor peritissimus, nudius octavus il y a 8 jours
ter deinceps trois fois de suite metulas omnes uno simul ictu dejecit les quilles.Quandoque un jour ex ludo divitias fecerit devenir riche, qui vix ludat, quin ab adversario auferat nummos.Hodie, optime Pamphile, dies est brumalis le jour le plus court ; noli igitur longas litteras a me exspectare.Perbelle me habeo et modo vidi Philonem, sodalem nostrum je viens de
voir. Salve.Quod a me quæris de avunculo meo, triduo, aut summum quatriduo morietur il n’a plus à vivre que 3 ou 4 jours.Heu hélas ! mi Tite, unus nobis feriarum dies superest nous n’avons plus qu’un jour.Intra paucos dies in diebus paucis, brevi tempore, brevi, perbrevi te videbo.Miror, lepidissime Patrocle, quod litteræ tuæ, quæ199 datæ sunt pridie natalem Domini la veille de Noël pridie Pascha – pridie
festum pentecostes jam huc pervenerunt.Nudius decimus quintus il y a 15 jours
Camillus nos reliquit, qui pridie quam profectus est la veille de son départ, me rogavit, ut quam primum istum librum ad te mitterem.Paulus discessum in posterum diem distulit au lendemain, sed postridie febri correptus est lendemain.Mirum est, quod postridie postero die quam huc advenerat, eandem febrim habebat le lendemam de son arrivée ici.Hic annus jam vertit va finir et instat novus est près, quamobrem, vir maxime colende, has litteras tibi mittere festino vous envoyer mes bons souhaits.Estne verum, charissime frater, primo incipientis anni die le Jour de l’an ab Antverpia te navem esse conscensurum4 s’embarquer ? Hoc molestissime fero ; sed
2 Auctor notavit : Recentiores dicunt de die in diem, quod apud veteres non invenitur; sed die mex die vel diem de die, quod tamen rarius est.3 Auctor notavit : Tantum autant, bis tantum deux fois autant ;tanto ablativus quantitatistanto longior, bis, ter, quater tanto longior, 2, 3, 4 fois plus long.
6/6 Gregiculus 12/11/2014
annum plenum solidum habuisti ad rem considerandam.Noli mirari, carissima sororcula, illam rationem calcul ; nam hodieque encore
aujourd’hui hodie quoque – hodie etiam – adhuc
sunt populi, qui annum non ab eodem mense ac nos inchoent, sed initium principium in alium mensem transferant.
Heu ! famosus sicarius quidam heri intempesta nocte au milieu de la nuit e carcere evasit.Tanto magis de hoc anno fertili fecundo
gaudemus, quanto sterilior annus exactus fuit bonne – mauvaise.
- – — oO FINIS Oo — – -
4 Auctor notavit : Conscendere vel navem conscendere ab aliquo loco v. g. Ostia vel ab Ostia ; Antverpia vel ab Antverpia.Unde, ac non ubi navem conscendit ? — A Massilia vel Massilia.