ERYTHEIAREVISTA DE ESTUDIOS BIZANTINOS Y NEOGRIEGOS

39 - 2018

SEPARATA

IacuteNDICE

A CALAHORRA BARTOLOMEacute El marfil de Treacuteveris una iconografiacutea clave en elcontexto de la propaganda poliacutetico-religiosa del Triunfo de la Ortodoxia

D KRAUSMUumlLLER Affirming and Undermining Saintly Status On the Dif -ferent Uses of the Parable of the Sowing Man in Theosterictusrsquo Life of Nicetasof Medikion and Methodiusrsquo Life of Theophanes of Agros

D KRAUSMUumlLLER A Patchwork Rule The Machairas Typikon and Its Sources A R AacuteVILA La saacutetira de Teodoro Proacutedromo Contra un viejo de barba larga una

poleacutemica sobre la sabiduriacutea en la Bizancio del siglo XII J M FLORISTAacuteN El crisoacutebulo de Androacutenico II Paleoacutelogo en favor de Gregorio

Meliseno (1296) [Doumllger Reg 2189] J M FLORISTAacuteN El estamento nobiliario bizantino y su incorporacioacuten a la

sociedad del Antiguo Reacutegimen los casos de las familias Sebasto y Me-liseno-Comneno

S CARBONELL MARTIacuteNEZ Pronunciacioacuten hispano-erasmiana vs pronuncia -cioacuten griega razones didaacutecticas y emocionales

D M MORFAKIDIS MOTOS El diplomaacutetico Eduardo Badiacutea y Ortiz de Zuacutentildeigay su anaacutelisis sobre la construccioacuten de la identidad nacional neoheleacutenica(1869-1870)

Μ Γ ΣΕΡΓΗΣ Καλινίτσα ένα πανάρχαιο θρακικό δρώμενο Η ερμηνεία τωνασμάτων της και η κοινωνική τους λειτουργία

Μ Γ ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ Ελληνική λαϊκή λειτουργική ζωή και νεωτερικές ανα προσαρ -μογές

P YANNOPOULOS La preacutesence eacutetymologique et seacutemantique du grec classiqueet du grec byzantin dans le neacuteogrec Les cas des βάναυσος λαίμαργοςσαρίκι

I GOacuteMEZ LAGUNA-E LEONTARIDI Clasificacioacuten semaacutentico-estructural de laspreposiciones del griego moderno desde la perspectiva del anaacutelisis com -ponencial

9

5567

85

113

143

181

195

239

265

281

293

Καλινίτσα ένα πανάρχαιο θρακικό δρώμενο Η ερμηνεία των ασμάτων της και η κοινωνική τους λειτουργία

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκηςmsergisotenetgr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία αναφέρεται στην Καλινίτσα ένα θεατρικόδρώμενο που προηγείτο ως laquoεισαγωγική σκηνήraquo (του ευρύτατα γνωστού ανά τοπανελλήνιο εθίμου του Κλήδονα) στον Στενίμαχο της Βόρειας Θράκης και στηνΑδριανούπολη Μελετώνται οι παραλλαγές του δρωμένου και τα συνοδευτικάτου άσματα όπως αυτά επιτελούνταν στις παραπάνω περιοχές μέχρι τοσυμβατικό όριο των αρχών του 20ού αιώνα Αναλύω τις laquoσκηνέςraquo του δρωμένουτα κοινωνικά του συμφραζόμενα και τα σύμβολά του με έμφαση στον βασιλικόΈπεται η ανάλυση της κοινωνικής λειτουργίας των ασμάτων μνημείων τουπανάρχαιου θρακικού πολιτισμού που είχε αναπτυχθεί στην ευρύτερη περιοχή

ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ δημοτικό τραγούδι Καλινίτσα Κλήδονας βασιλικόςμύθος Στενίμαχος Αδριανούπολις κοινωνική λειτουργία του δημοτικούτραγουδιού

ABSTRACT The present study deals with Kalinitsa a theatrical act thatpreceded as its laquofirst introductory actraquo the widely in Greece known customof Klidonas In specific the study investigates exclusively the variations ofthe custom and its complementary songs as they were performed inStenimachos of Northern Thrace and in Adrianoupolis until the standardtime limit of the end of the 19th century and the beginning of the 20th

century The custom is analysed along with its social context and symbolsputting an emphasis on basil which is here exploited as an erotic symbolWhat follows is an analysis of the social function of the primeval songs ofKalinitsa which constitute monuments of the age-old Thracian civilizationthat was developed in the wider area

KEYWORDS folk song Kalinitsa Klidonas basil mythos StenimachosAdrianoupolis social function of folk song

239 Erytheia 39 (2018) 239-263

Recibido 05022018Aceptado 01032018

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εορτή του Κλήδονα1 κατά τον Δ Λουκάτο είναι laquoειδωλολατρικότατηγιομάτη μάγια και μαντέματα φωτιές κι αμίλητα νερά ξεσηκώνει παντού μέσαστο λιοπύρι του Λιοτροπιού τον γυναικόκοσμο και τον στέλνει να μιλήσει με ταστοιχειά Ο φόβος της Μοίρας η προσπάθεια να μαντευθεί το Ριζικό νrsquo αλλάξει ηΤύχη η λαχτάρα του κοριτσιού για το γάμο μαζεύει κάθε τέτοια μέρα []ολόκληρη τη γειτονιά που σκυμμένη πάνω από το αμίλητο νερό κοιτάει για τηΜοίρα της με αφέλεια συγκινητικήraquo2 Πρόκειται λοιπόν για μια κατrsquo εξοχήνδιαβατήρια ημέρα που σχετίζεται με τις (φοβερές και επικίνδυνες για τον αρχαϊκόάνθρωπο) τροπές του ηλίου3 με το πέρασμα από το θερινό στο χειμερινό ηλιοστά -σιο δηλαδή4 και ως τέτοια του κρίσιμου χρόνου μεταβατική laquoεπικίνδυνηraquo κατάτη διάρκειά της ανάβονται καθαρτήριες και διαβατήριες πυρές5 ασκούνται κάθελογής μαγείες και μαντείες εκβιάζονται η καλή τύχη το σωματικό κάλλος ηυγεία με τη συλλογή αρωματικών φυτών Τα περισσότερα έθιμα του εποχικού εορτολογικού laquoκύκλου του χρόνουraquo σχετίζονται με κρίσιμες μεταβατικές φάσειςκαι φορείς του (αποκλειστικές σχεδόν) είναι οι γυναίκες Το επιδιωκόμενο είναινα σωθεί και να διαιωνισθεί η κινδυνεύουσα γονιμότητα γης και ανθρώπων Ηξηρασία πχ με την έλευση του καλοκαιριού είναι μια τέτοια απειλή άρα με τιςανάλογες τελετουργίες (με μαγικό τρόπο) πρέπει να προκληθεί βροχή6 Στηνκατηγορία αυτήν υπάγονται προκειμένου περί της Ευρώπης οι μεσοκαλοκαιρινέςεορτές του νερού οι οποίες συνοδεύονταν με κολύμπι στη θάλασσα και επισκέψειςστις πηγές Το χαρακτηριστικό της ημέρας που αναδεικνύει ιδιαιτέρως αυτή ηεργασία είναι η έντονη παρουσία του ερωτικού στοιχείου

Τα άσματα της Καλινίτσας7 θυμίζουν την απώτερη καταγωγή της το αρχέγονοπαρελθόν της την πρωταρχική της διάσταση Επισημαίνω πάλιν ότι είχα υπο -

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

240

1 Από την πλούσια σχετική βιβλιογραφία θυμίζω απλώς (τιμής ένεκεν) τις πρώτες συμβολές του Ν ΓΠολίτου laquoΚληδόνεςraquo Παρθενών 1 σ 224-227 377-382∙ laquoΗ εορτή του αγίου Ιωάννουraquo ΛαογραφικάΣύμμεικτα 1 (1920) σ 86-88 και του A Thumb laquoZur neugriechichen Volkskunde III Der KlidonasraquoZeitschrift des Vereins fuumlr Volkskunde 2 (1892) σ 392 κε

2 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά Αθήνα 1981 σ 553 J G Frazer Ο χρυσός κλώνος Μελέτη για τη μαγεία και τη θρησκεία τ 4 μετάφρ Μπονίτα Μπικάκη

Αθήνα 1994 σ 191-1924 Λείψανα της λατρείας του Βάαλ Πρβλ Ν Γ Πολίτης laquoΚληδόνεςraquo όπ σ 226 5 Το έθιμο laquoτου υπεράλλεσθαι των αναπτομένων πυρώνraquo είναι αρχαιότατο Βλ Ν Γ Πολίτης όπ σ 226-

2276 M Ananikian Αρμενική μυθολογία μετάφρ Ν Καρπούζης Αθήνα 2017 σ 1347 Ετοιμάζω εργασία σχετική με την ετυμολογία της λέξης

γραμμίσει σε παλαιότερη εργασία μου8 ο πολιτισμός της Θράκης είναι αρχαιό -τατος laquoειδωλολατρικότατοςraquo ιδιαίτερος οφείλουμε να τον αποκαλύψου μεαυτόν φυσικά που πρόλαβαν και αποθησαύρισαν οι τοπικοί λόγιοι και κατέλιπανστα κάθε λογής Αρχεία ή στα τοπικά περιοδικά

2- ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

Στον Στενίμαχο9 (νυν Asenovgrad της Βουλγαρίας) τον Κλήδονα τον ονό -μαζαν laquoΚαλινίτσαraquo επειδή προηγούντο του κυρίως τελετουργικού του ταπεριγραφόμενα εδώ δρώμενα τα κορίτσια της κωμοπόλεως επέλεγαν μια κοπέλαεφηβικής ηλικίας (12-14 ετών) αμφιθαλή10 από laquoσόι τζορμπατζίδικοraquo τηνέντυναν νύμφη στην κατοικία της με τελετουργικό τρόπο την εστόλιζαν μεδιαμαντικά laquoπέπλα βέλο και τέλια και λογιόντας-λογιώ λουλούδιαraquo άσπρακυρίως και με λεμονανθούς11 Όταν εξερχόταν από την οικία της πλέον στη μέσητης στερεωμένον κρατούσε τον laquoτέντζερηraquo με το laquoαμίλητο νερόraquo εντός τουοποίου θα έριχναν οι νεαρές κοπέλες τα laquoριζικάριαraquo τους Το χάλκινο δοχείο ήτανσκεπασμένο με κόκκινο πανί και στεφανωμένο με βασιλικό Οι συμμετέχoυσεςτραγουδούσαν τότε το ΑΣΜΑ 1 (με τις παραλλαγές του) που αναλύω παρα κάτω∙σε κάποιες περιοχές το τραγουδούσαν αγόρια12 Κατά το μεσημέρι μετά τηνπεριφορά της στους δρόμους του laquoμαχαλάraquo έβγαιναν στην εξοχή όπουδιασκέδαζαν σε κάποιο κέντρο (ή σε ένα από τα πολλά παρεκκλήσια της περιο -χής)13 Το βράδυ πλέον οδηγούσαν την Καλινίτσα στην κατοικία της όπου άρχιζεο Κλήδονας και η νεαρή Πυθία εξήγε τα laquoσημάδιαraquo και προμάντευε (η ίδια ήκάποιο άλλο κορίτσι) το laquoριζικόraquo Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή όταν πλέονεπέστρεφαν στην κατοικία της η μητέρα της τοποθετούσε το χάλκινο δοχείο με

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

241

8 Μ Γ Σέργης laquoΈθιμα του Πάσχα από τη Θράκηraquo στο Μ Σέργης-Κ Ζαφείρης-Ελεον Ναξίδου-ΓΜπακιρτζής-A Farrington (επιμ) Όψεις της ιστορίας και του πολιτισμού της Θράκης ηλεκτρονικήέκδοση Κομοτηνή 2015

9 Για το τοπωνύμιο βλ Κ Μυρτίλος-Αποστολίδης laquoΣτενίμαχος ή Στενήμαχοςraquo Αρχείον του ΘρακικούΛαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) 1-16∙ ο ίδιος Ο Στενήμαχος Αθήναι 1962sup2

10 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και ΓλωσσικούΘησαυρού 13 (1946-47) 193-208

11 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo Θρακικά 11 (1939) σ 29312 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 57 13 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις εν τη περιοχή Θεσσαλονίκης

Θεσσαλονίκη 1955 σ 354

το laquoαμίλητο νερόraquo και τα laquoριζικάριαraquo στον κήπο να laquoξενυχτήσουνraquo κάτω από τααστέρια14 και φίλευε ndashσαν πεθεράndash τις παρευρισκόμενες Αυτές αργότερα μαζίμε τα υπόλοιπα αγόρια και κορίτσια άναβαν τις γνωστές πυρές Την επομένηπλέον ημέρα ετελείτο το laquoξεκλείδωμαraquo του Κλήδονα15 Γράφει για την περίπτωσητης Αδριανούπολης (νυν Edirne) ο Κ Κουρτίδης

laquoΚαθrsquo όλην την νύκτα τα σημάδια μένουσιν εν τῳ δοχείῳ επικεκαλυμμέναεν τῃ οικίᾳ της μικρής νύμφης ένθα την πρωΐαν γυναίκες και νεάνιδες τουστρατευομένου τμήματος της συνοικίας συναθροίζονται επιχαρίτως βάλλουσαιμειδίαμα [] Κύκλῳ περί άνθη στρωννύμεναι απαγγέλλουσιν εκάστη διάφοραδίστιχα άτινα εν τῃ δημώδει ldquoκουτσάκιαrdquo καλούνται Ταύτα ερωτικού κυρίωςθέματος ή εν γένει μελλούσης ευτυχίας οιωνοί εγείρουσιν άσβεστον γέλωταθεωρούνται δε ως άλλοι χρησμοί∙ είνε η λαλέουσα πηγή του Φοίβου εκείνου ημυστικώς και ερωτύλως διαγγέλλουσα εις το εύπιστον ους της νεανίδος ότιονείρως ποθεί Μετά την απαγγελίαν εκάστου αυτών η νύμφη εξάγει έν σημάδιονκαι εγχειρίζει αυτό εις ήντινα ανήκειraquo16

Από τις παραπάνω περιγραφές επισημαίνω τα εξής

1 Θεώμαι το δρώμενο ως μια μυητική τελετουργία στα του γάμου και τα τηςσεξουαλικής ερωτικής ζωής Παραλλήλως η τελετουργία επεδίωκε να ενισχύσειτην κινδυνεύουσα (λόγῳ laquoεπικίνδυνωνraquo χρονικών μεταβάσεων των ημερών)γονιμότητα διά του θεατρικού γάμου με τον οποίο αυτή επιτελείτο Ο τελευταίοςπροοιωνίζεται τον πραγματικό τον κανονικό αυτόν που οδηγεί στη νόμιμητεκνοποιία και τον οποίο θα laquoεκβιάσουνraquo οι νεαρές κοπέλες (το ίδιο βράδυ ή τηνεπομένη ημέρα) διά των μαντικών κληδονισμών της Πυθίας-Καλινίτσας

Η μικρή κόρη ενδυόταν νύφη σύμβολο του πόθου (κάθε κοριτσιού) για γάμοΔιερχόταν ανάμεσα στα στενά του laquoμαχαλάraquo της και ως ιερό αντικείμενομετέφερε και διέχεε ελπίδες στα κορίτσια που τη χαιρετούσαν από τις ανοικτέςθύρες των οικιών τους Δεν είναι παράξενη η απουσία από τη γαμήλια πομπή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

242

14 Και κάτω από τριανταφυλλιά προφανώς επειδή το ρόδο είναι συν τοις άλλοις για τον ελληνορωμαϊκόκόσμο σύμβολο της αγάπης της χαράς της ομορφιάς της επιθυμίας έμβλημα της Αφροδίτης τηςανάστασης και της αιώνιας άνοιξης (πρβλ ρωμαϊκά Ροζάλια) αλλά ταυτοχρόνως ανήκει σταακανθωτά φυτά τα οποία όπως αναφέρω εκτενώς αλλού [Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στονμικρασιατικό Πόντο (μέσα 19ου αι-1922) γέννηση γάμος θάνατος Αθήνα 2007 σ 103-104] έχουνφυλακτήριο χαρακτήρα Βλ και Τζ Κούπερ Λεξικό συμβόλων μετάφρ Ανδρ Τσάκαλης Αθήνα 1992σ 438-440

15 Πρβλ Π Παπαχριστοδούλου laquoΣύμμεικτα λαογραφικά Αδριανούποληςraquo Θρακικά 2 (1929) 428-43916 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo Θρακική Επετηρίς 1897 σ 171-172

γαμπρού είναι θαυμάσιος (κρίνω) και ο συμβολισμός της απουσίας το ταίρι θατο βρει και θα το τοποθετήσει δίπλα σε κάθε κορίτσι η Τύχη διά της Καλινίτσαςπάλιν το ίδιο βράδυ ή την επομένη ημέρα όπως μόλις προείπα Ο ρόλος της ωςιέρειας της Τύχης προετοιμάσθηκε τελετουργικά με όσα προαναφέρθηκαν με τονπλέον θεατρικό τρόπο βασικό χαρακτηριστικό του laquoπαραδοσιακούraquo πολιτισμού

2 Η σύνθεση του αγερμού είναι άξια παρατηρήσεων η νύφη έβγαινε από τηνοικία της και δύο μεγαλύτερα κορίτσια την κρατούσαν laquoαλά μπρατσέταraquo άλλατέσσερα που προηγήθηκαν κατά την έξοδο περπατούσαν αντίστροφα προς αυτήν(με το πρόσωπο προς την Καλινίτσα τέσσερα-πέντε βήματα εμπρός της) και τηlaquoμυίγιαζαν με τα φυσηράraquo17 τη δρόσιζαν δηλαδή Ακολουθούσαν τα κορίτσια τουlaquoμαχαλάraquo και γυναίκες Άρα επρόκειτο για έναν σχεδόν αποκλειστικά γυναικείοναγερμό με φορείς του εκπροσώπους της γονιμότητας Προσοχή Δεν αναφέρομαισε γυναικείο καρναβάλι τύπου Μπάμπως

Στον αγερμό (που περιήρχετο τον laquoμαχαλάraquo μιας Καλινίτσας το τονίζω)συμμετείχαν και κάποιοι νέοι ως φύλακες μέχρι δέκα τον αριθμό στοιχισμένοισε δύο σειρές που κρατούσαν κοντάρια προς υπεράσπισή της laquoγια να μην τηνπροσβάλλανraquo18 Θα ήταν αδιανόητη η απουσία τους από αυτόν Ο ρόλος τουανδρικού φύλου είναι εδώ φυλακτήριος προστατευτικός της ευγονίας θα τονχαρακτήριζα πάντως δευτερεύοντα διότι προβάλλεται ισχυρότατος ο πραγματι -κός και συμβολικός ρόλος της γυναίκας στην αναπαραγωγή

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η επόμενη πληροφορία που διέσωσε απόστενιμαχίτισσα πληροφορήτριά του ο Δημ Λουκάτος και η οποία κρίνω πωςαπηχεί κάποιες αρχέγονες πτυχές του δρωμένου

laquoΚαμιά φορά εκεί που γυρνούσαν τους ξένους μαχαλάδες απαντιούντανε μετις άλλες Καλλινίτσες Γινότανε τότες καβγάδες Τrsquo αγόρια με τrsquo αγόρια μαλώνανεκαι χτυπιούντανε με τα ξύλα Χύνανε και το νερό και σκόρπιζαν τα ριζικάρια Γιrsquoαυτό δεν πήγαιναν σrsquo άλλον μαχαλά Δεν το rsquoχανε και σε καλό να δει η μιαΚαλλινίτσα την άλλη (όπως κι οι νύφες) Αν συναντιούντανε τα κορίτσια πουήτανε στο πλάι της τη σκέπαζαν με το μαντήλι ή άνοιγαν μια ομπρέλα μπροστάτης και γυρνούσαν πίσωraquo19

Η δράση των συνοδών-φυλάκων της Καλινίτσας (αλλά και των κοριτσιών)μάς παραπέμπει στα Ρογκατσάρια σε εκείνην την οργανωμένη ομάδα των εφήβων

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

243

17 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo όπ σ 29318 Δ Κ Βογαζλής όπ σ 29419 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58-59

αγερμιστών καλανδιστών του χειμώνα με ιεραρχική δομή μεταμφιεσμένωνενίοτε με ζωόμορφες μάσκες οπλοφορούντων η δράση των οποίων έφθανε μέχρικαι τον θάνατο των αντιπάλων αφού έτσι επιβεβαιωνόταν η επιδιωκόμενηταύτισή τους με τον ιδανικό ανδρικό εαυτόν άρα όφειλαν να απαντούν σεοποιαδήποτε πρόκληση20

Πρόκειται μάλλον για μεταφορά αυτού του μοτίβου για κάποιον συμφυρμόδρωμένων Έχουμε εδώ μια μορφή εισβολής της Καλινίτσας και του αγερμού τηςσε ξένη περιοχή οι νέοι του laquoμαχαλάraquo αμύνονται του laquoζωτικούraquo τους χώρουυπερασπίζονται το laquoΕμείςraquo τους ίσως με την πίστη ότι η ομορφότερη καιεπιμελέστερα στολισμένη Καλινίτσα είναι η δική τους21 Ίσως επίσης ως μιασκηνοθετημένη γαμήλια πομπή πρέπει να εμφανίσει στο τελετουργικό της καιτα εθιμικά προσκόμματα του πραγματικού γάμου τα οποία τελικά υπερνικούνταικαι έτσι προοικονομείται ευτυχής ο έγγαμος βίος22

3 Είναι γνωστά στη Λαογραφία τα θέματα του laquoΚοινωνικού Ρόλουraquo τηςlaquoΚοινωνιολογίας των Ηλικιώνraquo και τα της σχέσης τους με τα λαϊκά δρώμεναειδικά τα γυναικεία23 Τα εντοπίζω και εδώ Η Καλινίτσα είναι 12-14 ετών μετά τηνεμμηνόρροια δηλαδή (τη διάβαση τομή της ζωής της) ανήκει στην ηλικιακήομάδα των εφήβων εκείνων που ευρίσκονται προ των πυλών του γάμου Στηνηλικία αυτήν ο κοινωνικός ρόλος της έφηβης αλλάζει επιδέχεται πλέονπεριορισμούς η κόρη εργάζεται στα εργόχειρα προετοιμάζει τα προικιά της Ηπρώτη δημόσια εμφάνιση των κοριτσιών επραγματοποιείτο στους τελετουργικούςαγερμούς της άνοιξης υπό τα παρατηρητικά και επιτηρούντα βλέμματα τηςκοινότητας (πρβλ τις Λαζαρίνες) Έδιναν τότε μια παράσταση εαυτού Κριτήριααξιολόγησής τους ήταν η αγνεία η σεμνότητα η ομορφιά η πιθανή τεκνοποιη -τική ικανότητα η προίκα οι δεξιότητες (σε χορό τραγούδι χειρωνακτικέςεργασίες) Περιποιούσε μεγάλη τιμή στην οικογένεια να επιλεγεί η κόρη της στονρόλο της Καλινίτσας τον οποίο όπως διαβάζω αλλού24 η νεαρή επιτελούσε επί3ετία αφού πλέον μετά τη χρονική αυτήν πάροδο ήταν συνήθως παντρεμένη

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

244

20 Αναλυτικότερα βλ Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφία Ρόλοι συμπεριφορές αισθήματα Αθήνα 2010σ 26 κε 98 κε

21 Πρβλ τους μέχρι σήμερα (μεταξύ γειτονιών και συνοικιών) συμβολικούς ή πραγματικούς αντα -γωνισμούς στο Μ Γ Σέργης Αστική Λαογραφία Αναπαραστάσεις της Αθήνας (1880-1896) στο συγγραφικόέργο του Μιχαήλ Μητσάκη χώρος κοινωνία πολιτισμοί ταυτότητες Αθήνα 2016 σ 566-567

22 Πρβλ Μ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντοhellip όπ σ 146 15823 Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφίαhellip όπ24 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις όπ σ 354

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

IacuteNDICE

A CALAHORRA BARTOLOMEacute El marfil de Treacuteveris una iconografiacutea clave en elcontexto de la propaganda poliacutetico-religiosa del Triunfo de la Ortodoxia

D KRAUSMUumlLLER Affirming and Undermining Saintly Status On the Dif -ferent Uses of the Parable of the Sowing Man in Theosterictusrsquo Life of Nicetasof Medikion and Methodiusrsquo Life of Theophanes of Agros

D KRAUSMUumlLLER A Patchwork Rule The Machairas Typikon and Its Sources A R AacuteVILA La saacutetira de Teodoro Proacutedromo Contra un viejo de barba larga una

poleacutemica sobre la sabiduriacutea en la Bizancio del siglo XII J M FLORISTAacuteN El crisoacutebulo de Androacutenico II Paleoacutelogo en favor de Gregorio

Meliseno (1296) [Doumllger Reg 2189] J M FLORISTAacuteN El estamento nobiliario bizantino y su incorporacioacuten a la

sociedad del Antiguo Reacutegimen los casos de las familias Sebasto y Me-liseno-Comneno

S CARBONELL MARTIacuteNEZ Pronunciacioacuten hispano-erasmiana vs pronuncia -cioacuten griega razones didaacutecticas y emocionales

D M MORFAKIDIS MOTOS El diplomaacutetico Eduardo Badiacutea y Ortiz de Zuacutentildeigay su anaacutelisis sobre la construccioacuten de la identidad nacional neoheleacutenica(1869-1870)

Μ Γ ΣΕΡΓΗΣ Καλινίτσα ένα πανάρχαιο θρακικό δρώμενο Η ερμηνεία τωνασμάτων της και η κοινωνική τους λειτουργία

Μ Γ ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ Ελληνική λαϊκή λειτουργική ζωή και νεωτερικές ανα προσαρ -μογές

P YANNOPOULOS La preacutesence eacutetymologique et seacutemantique du grec classiqueet du grec byzantin dans le neacuteogrec Les cas des βάναυσος λαίμαργοςσαρίκι

I GOacuteMEZ LAGUNA-E LEONTARIDI Clasificacioacuten semaacutentico-estructural de laspreposiciones del griego moderno desde la perspectiva del anaacutelisis com -ponencial

9

5567

85

113

143

181

195

239

265

281

293

Καλινίτσα ένα πανάρχαιο θρακικό δρώμενο Η ερμηνεία των ασμάτων της και η κοινωνική τους λειτουργία

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκηςmsergisotenetgr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία αναφέρεται στην Καλινίτσα ένα θεατρικόδρώμενο που προηγείτο ως laquoεισαγωγική σκηνήraquo (του ευρύτατα γνωστού ανά τοπανελλήνιο εθίμου του Κλήδονα) στον Στενίμαχο της Βόρειας Θράκης και στηνΑδριανούπολη Μελετώνται οι παραλλαγές του δρωμένου και τα συνοδευτικάτου άσματα όπως αυτά επιτελούνταν στις παραπάνω περιοχές μέχρι τοσυμβατικό όριο των αρχών του 20ού αιώνα Αναλύω τις laquoσκηνέςraquo του δρωμένουτα κοινωνικά του συμφραζόμενα και τα σύμβολά του με έμφαση στον βασιλικόΈπεται η ανάλυση της κοινωνικής λειτουργίας των ασμάτων μνημείων τουπανάρχαιου θρακικού πολιτισμού που είχε αναπτυχθεί στην ευρύτερη περιοχή

ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ δημοτικό τραγούδι Καλινίτσα Κλήδονας βασιλικόςμύθος Στενίμαχος Αδριανούπολις κοινωνική λειτουργία του δημοτικούτραγουδιού

ABSTRACT The present study deals with Kalinitsa a theatrical act thatpreceded as its laquofirst introductory actraquo the widely in Greece known customof Klidonas In specific the study investigates exclusively the variations ofthe custom and its complementary songs as they were performed inStenimachos of Northern Thrace and in Adrianoupolis until the standardtime limit of the end of the 19th century and the beginning of the 20th

century The custom is analysed along with its social context and symbolsputting an emphasis on basil which is here exploited as an erotic symbolWhat follows is an analysis of the social function of the primeval songs ofKalinitsa which constitute monuments of the age-old Thracian civilizationthat was developed in the wider area

KEYWORDS folk song Kalinitsa Klidonas basil mythos StenimachosAdrianoupolis social function of folk song

239 Erytheia 39 (2018) 239-263

Recibido 05022018Aceptado 01032018

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εορτή του Κλήδονα1 κατά τον Δ Λουκάτο είναι laquoειδωλολατρικότατηγιομάτη μάγια και μαντέματα φωτιές κι αμίλητα νερά ξεσηκώνει παντού μέσαστο λιοπύρι του Λιοτροπιού τον γυναικόκοσμο και τον στέλνει να μιλήσει με ταστοιχειά Ο φόβος της Μοίρας η προσπάθεια να μαντευθεί το Ριζικό νrsquo αλλάξει ηΤύχη η λαχτάρα του κοριτσιού για το γάμο μαζεύει κάθε τέτοια μέρα []ολόκληρη τη γειτονιά που σκυμμένη πάνω από το αμίλητο νερό κοιτάει για τηΜοίρα της με αφέλεια συγκινητικήraquo2 Πρόκειται λοιπόν για μια κατrsquo εξοχήνδιαβατήρια ημέρα που σχετίζεται με τις (φοβερές και επικίνδυνες για τον αρχαϊκόάνθρωπο) τροπές του ηλίου3 με το πέρασμα από το θερινό στο χειμερινό ηλιοστά -σιο δηλαδή4 και ως τέτοια του κρίσιμου χρόνου μεταβατική laquoεπικίνδυνηraquo κατάτη διάρκειά της ανάβονται καθαρτήριες και διαβατήριες πυρές5 ασκούνται κάθελογής μαγείες και μαντείες εκβιάζονται η καλή τύχη το σωματικό κάλλος ηυγεία με τη συλλογή αρωματικών φυτών Τα περισσότερα έθιμα του εποχικού εορτολογικού laquoκύκλου του χρόνουraquo σχετίζονται με κρίσιμες μεταβατικές φάσειςκαι φορείς του (αποκλειστικές σχεδόν) είναι οι γυναίκες Το επιδιωκόμενο είναινα σωθεί και να διαιωνισθεί η κινδυνεύουσα γονιμότητα γης και ανθρώπων Ηξηρασία πχ με την έλευση του καλοκαιριού είναι μια τέτοια απειλή άρα με τιςανάλογες τελετουργίες (με μαγικό τρόπο) πρέπει να προκληθεί βροχή6 Στηνκατηγορία αυτήν υπάγονται προκειμένου περί της Ευρώπης οι μεσοκαλοκαιρινέςεορτές του νερού οι οποίες συνοδεύονταν με κολύμπι στη θάλασσα και επισκέψειςστις πηγές Το χαρακτηριστικό της ημέρας που αναδεικνύει ιδιαιτέρως αυτή ηεργασία είναι η έντονη παρουσία του ερωτικού στοιχείου

Τα άσματα της Καλινίτσας7 θυμίζουν την απώτερη καταγωγή της το αρχέγονοπαρελθόν της την πρωταρχική της διάσταση Επισημαίνω πάλιν ότι είχα υπο -

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

240

1 Από την πλούσια σχετική βιβλιογραφία θυμίζω απλώς (τιμής ένεκεν) τις πρώτες συμβολές του Ν ΓΠολίτου laquoΚληδόνεςraquo Παρθενών 1 σ 224-227 377-382∙ laquoΗ εορτή του αγίου Ιωάννουraquo ΛαογραφικάΣύμμεικτα 1 (1920) σ 86-88 και του A Thumb laquoZur neugriechichen Volkskunde III Der KlidonasraquoZeitschrift des Vereins fuumlr Volkskunde 2 (1892) σ 392 κε

2 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά Αθήνα 1981 σ 553 J G Frazer Ο χρυσός κλώνος Μελέτη για τη μαγεία και τη θρησκεία τ 4 μετάφρ Μπονίτα Μπικάκη

Αθήνα 1994 σ 191-1924 Λείψανα της λατρείας του Βάαλ Πρβλ Ν Γ Πολίτης laquoΚληδόνεςraquo όπ σ 226 5 Το έθιμο laquoτου υπεράλλεσθαι των αναπτομένων πυρώνraquo είναι αρχαιότατο Βλ Ν Γ Πολίτης όπ σ 226-

2276 M Ananikian Αρμενική μυθολογία μετάφρ Ν Καρπούζης Αθήνα 2017 σ 1347 Ετοιμάζω εργασία σχετική με την ετυμολογία της λέξης

γραμμίσει σε παλαιότερη εργασία μου8 ο πολιτισμός της Θράκης είναι αρχαιό -τατος laquoειδωλολατρικότατοςraquo ιδιαίτερος οφείλουμε να τον αποκαλύψου μεαυτόν φυσικά που πρόλαβαν και αποθησαύρισαν οι τοπικοί λόγιοι και κατέλιπανστα κάθε λογής Αρχεία ή στα τοπικά περιοδικά

2- ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

Στον Στενίμαχο9 (νυν Asenovgrad της Βουλγαρίας) τον Κλήδονα τον ονό -μαζαν laquoΚαλινίτσαraquo επειδή προηγούντο του κυρίως τελετουργικού του ταπεριγραφόμενα εδώ δρώμενα τα κορίτσια της κωμοπόλεως επέλεγαν μια κοπέλαεφηβικής ηλικίας (12-14 ετών) αμφιθαλή10 από laquoσόι τζορμπατζίδικοraquo τηνέντυναν νύμφη στην κατοικία της με τελετουργικό τρόπο την εστόλιζαν μεδιαμαντικά laquoπέπλα βέλο και τέλια και λογιόντας-λογιώ λουλούδιαraquo άσπρακυρίως και με λεμονανθούς11 Όταν εξερχόταν από την οικία της πλέον στη μέσητης στερεωμένον κρατούσε τον laquoτέντζερηraquo με το laquoαμίλητο νερόraquo εντός τουοποίου θα έριχναν οι νεαρές κοπέλες τα laquoριζικάριαraquo τους Το χάλκινο δοχείο ήτανσκεπασμένο με κόκκινο πανί και στεφανωμένο με βασιλικό Οι συμμετέχoυσεςτραγουδούσαν τότε το ΑΣΜΑ 1 (με τις παραλλαγές του) που αναλύω παρα κάτω∙σε κάποιες περιοχές το τραγουδούσαν αγόρια12 Κατά το μεσημέρι μετά τηνπεριφορά της στους δρόμους του laquoμαχαλάraquo έβγαιναν στην εξοχή όπουδιασκέδαζαν σε κάποιο κέντρο (ή σε ένα από τα πολλά παρεκκλήσια της περιο -χής)13 Το βράδυ πλέον οδηγούσαν την Καλινίτσα στην κατοικία της όπου άρχιζεο Κλήδονας και η νεαρή Πυθία εξήγε τα laquoσημάδιαraquo και προμάντευε (η ίδια ήκάποιο άλλο κορίτσι) το laquoριζικόraquo Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή όταν πλέονεπέστρεφαν στην κατοικία της η μητέρα της τοποθετούσε το χάλκινο δοχείο με

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

241

8 Μ Γ Σέργης laquoΈθιμα του Πάσχα από τη Θράκηraquo στο Μ Σέργης-Κ Ζαφείρης-Ελεον Ναξίδου-ΓΜπακιρτζής-A Farrington (επιμ) Όψεις της ιστορίας και του πολιτισμού της Θράκης ηλεκτρονικήέκδοση Κομοτηνή 2015

9 Για το τοπωνύμιο βλ Κ Μυρτίλος-Αποστολίδης laquoΣτενίμαχος ή Στενήμαχοςraquo Αρχείον του ΘρακικούΛαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) 1-16∙ ο ίδιος Ο Στενήμαχος Αθήναι 1962sup2

10 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και ΓλωσσικούΘησαυρού 13 (1946-47) 193-208

11 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo Θρακικά 11 (1939) σ 29312 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 57 13 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις εν τη περιοχή Θεσσαλονίκης

Θεσσαλονίκη 1955 σ 354

το laquoαμίλητο νερόraquo και τα laquoριζικάριαraquo στον κήπο να laquoξενυχτήσουνraquo κάτω από τααστέρια14 και φίλευε ndashσαν πεθεράndash τις παρευρισκόμενες Αυτές αργότερα μαζίμε τα υπόλοιπα αγόρια και κορίτσια άναβαν τις γνωστές πυρές Την επομένηπλέον ημέρα ετελείτο το laquoξεκλείδωμαraquo του Κλήδονα15 Γράφει για την περίπτωσητης Αδριανούπολης (νυν Edirne) ο Κ Κουρτίδης

laquoΚαθrsquo όλην την νύκτα τα σημάδια μένουσιν εν τῳ δοχείῳ επικεκαλυμμέναεν τῃ οικίᾳ της μικρής νύμφης ένθα την πρωΐαν γυναίκες και νεάνιδες τουστρατευομένου τμήματος της συνοικίας συναθροίζονται επιχαρίτως βάλλουσαιμειδίαμα [] Κύκλῳ περί άνθη στρωννύμεναι απαγγέλλουσιν εκάστη διάφοραδίστιχα άτινα εν τῃ δημώδει ldquoκουτσάκιαrdquo καλούνται Ταύτα ερωτικού κυρίωςθέματος ή εν γένει μελλούσης ευτυχίας οιωνοί εγείρουσιν άσβεστον γέλωταθεωρούνται δε ως άλλοι χρησμοί∙ είνε η λαλέουσα πηγή του Φοίβου εκείνου ημυστικώς και ερωτύλως διαγγέλλουσα εις το εύπιστον ους της νεανίδος ότιονείρως ποθεί Μετά την απαγγελίαν εκάστου αυτών η νύμφη εξάγει έν σημάδιονκαι εγχειρίζει αυτό εις ήντινα ανήκειraquo16

Από τις παραπάνω περιγραφές επισημαίνω τα εξής

1 Θεώμαι το δρώμενο ως μια μυητική τελετουργία στα του γάμου και τα τηςσεξουαλικής ερωτικής ζωής Παραλλήλως η τελετουργία επεδίωκε να ενισχύσειτην κινδυνεύουσα (λόγῳ laquoεπικίνδυνωνraquo χρονικών μεταβάσεων των ημερών)γονιμότητα διά του θεατρικού γάμου με τον οποίο αυτή επιτελείτο Ο τελευταίοςπροοιωνίζεται τον πραγματικό τον κανονικό αυτόν που οδηγεί στη νόμιμητεκνοποιία και τον οποίο θα laquoεκβιάσουνraquo οι νεαρές κοπέλες (το ίδιο βράδυ ή τηνεπομένη ημέρα) διά των μαντικών κληδονισμών της Πυθίας-Καλινίτσας

Η μικρή κόρη ενδυόταν νύφη σύμβολο του πόθου (κάθε κοριτσιού) για γάμοΔιερχόταν ανάμεσα στα στενά του laquoμαχαλάraquo της και ως ιερό αντικείμενομετέφερε και διέχεε ελπίδες στα κορίτσια που τη χαιρετούσαν από τις ανοικτέςθύρες των οικιών τους Δεν είναι παράξενη η απουσία από τη γαμήλια πομπή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

242

14 Και κάτω από τριανταφυλλιά προφανώς επειδή το ρόδο είναι συν τοις άλλοις για τον ελληνορωμαϊκόκόσμο σύμβολο της αγάπης της χαράς της ομορφιάς της επιθυμίας έμβλημα της Αφροδίτης τηςανάστασης και της αιώνιας άνοιξης (πρβλ ρωμαϊκά Ροζάλια) αλλά ταυτοχρόνως ανήκει σταακανθωτά φυτά τα οποία όπως αναφέρω εκτενώς αλλού [Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στονμικρασιατικό Πόντο (μέσα 19ου αι-1922) γέννηση γάμος θάνατος Αθήνα 2007 σ 103-104] έχουνφυλακτήριο χαρακτήρα Βλ και Τζ Κούπερ Λεξικό συμβόλων μετάφρ Ανδρ Τσάκαλης Αθήνα 1992σ 438-440

15 Πρβλ Π Παπαχριστοδούλου laquoΣύμμεικτα λαογραφικά Αδριανούποληςraquo Θρακικά 2 (1929) 428-43916 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo Θρακική Επετηρίς 1897 σ 171-172

γαμπρού είναι θαυμάσιος (κρίνω) και ο συμβολισμός της απουσίας το ταίρι θατο βρει και θα το τοποθετήσει δίπλα σε κάθε κορίτσι η Τύχη διά της Καλινίτσαςπάλιν το ίδιο βράδυ ή την επομένη ημέρα όπως μόλις προείπα Ο ρόλος της ωςιέρειας της Τύχης προετοιμάσθηκε τελετουργικά με όσα προαναφέρθηκαν με τονπλέον θεατρικό τρόπο βασικό χαρακτηριστικό του laquoπαραδοσιακούraquo πολιτισμού

2 Η σύνθεση του αγερμού είναι άξια παρατηρήσεων η νύφη έβγαινε από τηνοικία της και δύο μεγαλύτερα κορίτσια την κρατούσαν laquoαλά μπρατσέταraquo άλλατέσσερα που προηγήθηκαν κατά την έξοδο περπατούσαν αντίστροφα προς αυτήν(με το πρόσωπο προς την Καλινίτσα τέσσερα-πέντε βήματα εμπρός της) και τηlaquoμυίγιαζαν με τα φυσηράraquo17 τη δρόσιζαν δηλαδή Ακολουθούσαν τα κορίτσια τουlaquoμαχαλάraquo και γυναίκες Άρα επρόκειτο για έναν σχεδόν αποκλειστικά γυναικείοναγερμό με φορείς του εκπροσώπους της γονιμότητας Προσοχή Δεν αναφέρομαισε γυναικείο καρναβάλι τύπου Μπάμπως

Στον αγερμό (που περιήρχετο τον laquoμαχαλάraquo μιας Καλινίτσας το τονίζω)συμμετείχαν και κάποιοι νέοι ως φύλακες μέχρι δέκα τον αριθμό στοιχισμένοισε δύο σειρές που κρατούσαν κοντάρια προς υπεράσπισή της laquoγια να μην τηνπροσβάλλανraquo18 Θα ήταν αδιανόητη η απουσία τους από αυτόν Ο ρόλος τουανδρικού φύλου είναι εδώ φυλακτήριος προστατευτικός της ευγονίας θα τονχαρακτήριζα πάντως δευτερεύοντα διότι προβάλλεται ισχυρότατος ο πραγματι -κός και συμβολικός ρόλος της γυναίκας στην αναπαραγωγή

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η επόμενη πληροφορία που διέσωσε απόστενιμαχίτισσα πληροφορήτριά του ο Δημ Λουκάτος και η οποία κρίνω πωςαπηχεί κάποιες αρχέγονες πτυχές του δρωμένου

laquoΚαμιά φορά εκεί που γυρνούσαν τους ξένους μαχαλάδες απαντιούντανε μετις άλλες Καλλινίτσες Γινότανε τότες καβγάδες Τrsquo αγόρια με τrsquo αγόρια μαλώνανεκαι χτυπιούντανε με τα ξύλα Χύνανε και το νερό και σκόρπιζαν τα ριζικάρια Γιrsquoαυτό δεν πήγαιναν σrsquo άλλον μαχαλά Δεν το rsquoχανε και σε καλό να δει η μιαΚαλλινίτσα την άλλη (όπως κι οι νύφες) Αν συναντιούντανε τα κορίτσια πουήτανε στο πλάι της τη σκέπαζαν με το μαντήλι ή άνοιγαν μια ομπρέλα μπροστάτης και γυρνούσαν πίσωraquo19

Η δράση των συνοδών-φυλάκων της Καλινίτσας (αλλά και των κοριτσιών)μάς παραπέμπει στα Ρογκατσάρια σε εκείνην την οργανωμένη ομάδα των εφήβων

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

243

17 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo όπ σ 29318 Δ Κ Βογαζλής όπ σ 29419 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58-59

αγερμιστών καλανδιστών του χειμώνα με ιεραρχική δομή μεταμφιεσμένωνενίοτε με ζωόμορφες μάσκες οπλοφορούντων η δράση των οποίων έφθανε μέχρικαι τον θάνατο των αντιπάλων αφού έτσι επιβεβαιωνόταν η επιδιωκόμενηταύτισή τους με τον ιδανικό ανδρικό εαυτόν άρα όφειλαν να απαντούν σεοποιαδήποτε πρόκληση20

Πρόκειται μάλλον για μεταφορά αυτού του μοτίβου για κάποιον συμφυρμόδρωμένων Έχουμε εδώ μια μορφή εισβολής της Καλινίτσας και του αγερμού τηςσε ξένη περιοχή οι νέοι του laquoμαχαλάraquo αμύνονται του laquoζωτικούraquo τους χώρουυπερασπίζονται το laquoΕμείςraquo τους ίσως με την πίστη ότι η ομορφότερη καιεπιμελέστερα στολισμένη Καλινίτσα είναι η δική τους21 Ίσως επίσης ως μιασκηνοθετημένη γαμήλια πομπή πρέπει να εμφανίσει στο τελετουργικό της καιτα εθιμικά προσκόμματα του πραγματικού γάμου τα οποία τελικά υπερνικούνταικαι έτσι προοικονομείται ευτυχής ο έγγαμος βίος22

3 Είναι γνωστά στη Λαογραφία τα θέματα του laquoΚοινωνικού Ρόλουraquo τηςlaquoΚοινωνιολογίας των Ηλικιώνraquo και τα της σχέσης τους με τα λαϊκά δρώμεναειδικά τα γυναικεία23 Τα εντοπίζω και εδώ Η Καλινίτσα είναι 12-14 ετών μετά τηνεμμηνόρροια δηλαδή (τη διάβαση τομή της ζωής της) ανήκει στην ηλικιακήομάδα των εφήβων εκείνων που ευρίσκονται προ των πυλών του γάμου Στηνηλικία αυτήν ο κοινωνικός ρόλος της έφηβης αλλάζει επιδέχεται πλέονπεριορισμούς η κόρη εργάζεται στα εργόχειρα προετοιμάζει τα προικιά της Ηπρώτη δημόσια εμφάνιση των κοριτσιών επραγματοποιείτο στους τελετουργικούςαγερμούς της άνοιξης υπό τα παρατηρητικά και επιτηρούντα βλέμματα τηςκοινότητας (πρβλ τις Λαζαρίνες) Έδιναν τότε μια παράσταση εαυτού Κριτήριααξιολόγησής τους ήταν η αγνεία η σεμνότητα η ομορφιά η πιθανή τεκνοποιη -τική ικανότητα η προίκα οι δεξιότητες (σε χορό τραγούδι χειρωνακτικέςεργασίες) Περιποιούσε μεγάλη τιμή στην οικογένεια να επιλεγεί η κόρη της στονρόλο της Καλινίτσας τον οποίο όπως διαβάζω αλλού24 η νεαρή επιτελούσε επί3ετία αφού πλέον μετά τη χρονική αυτήν πάροδο ήταν συνήθως παντρεμένη

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

244

20 Αναλυτικότερα βλ Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφία Ρόλοι συμπεριφορές αισθήματα Αθήνα 2010σ 26 κε 98 κε

21 Πρβλ τους μέχρι σήμερα (μεταξύ γειτονιών και συνοικιών) συμβολικούς ή πραγματικούς αντα -γωνισμούς στο Μ Γ Σέργης Αστική Λαογραφία Αναπαραστάσεις της Αθήνας (1880-1896) στο συγγραφικόέργο του Μιχαήλ Μητσάκη χώρος κοινωνία πολιτισμοί ταυτότητες Αθήνα 2016 σ 566-567

22 Πρβλ Μ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντοhellip όπ σ 146 15823 Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφίαhellip όπ24 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις όπ σ 354

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Καλινίτσα ένα πανάρχαιο θρακικό δρώμενο Η ερμηνεία των ασμάτων της και η κοινωνική τους λειτουργία

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκηςmsergisotenetgr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία αναφέρεται στην Καλινίτσα ένα θεατρικόδρώμενο που προηγείτο ως laquoεισαγωγική σκηνήraquo (του ευρύτατα γνωστού ανά τοπανελλήνιο εθίμου του Κλήδονα) στον Στενίμαχο της Βόρειας Θράκης και στηνΑδριανούπολη Μελετώνται οι παραλλαγές του δρωμένου και τα συνοδευτικάτου άσματα όπως αυτά επιτελούνταν στις παραπάνω περιοχές μέχρι τοσυμβατικό όριο των αρχών του 20ού αιώνα Αναλύω τις laquoσκηνέςraquo του δρωμένουτα κοινωνικά του συμφραζόμενα και τα σύμβολά του με έμφαση στον βασιλικόΈπεται η ανάλυση της κοινωνικής λειτουργίας των ασμάτων μνημείων τουπανάρχαιου θρακικού πολιτισμού που είχε αναπτυχθεί στην ευρύτερη περιοχή

ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ δημοτικό τραγούδι Καλινίτσα Κλήδονας βασιλικόςμύθος Στενίμαχος Αδριανούπολις κοινωνική λειτουργία του δημοτικούτραγουδιού

ABSTRACT The present study deals with Kalinitsa a theatrical act thatpreceded as its laquofirst introductory actraquo the widely in Greece known customof Klidonas In specific the study investigates exclusively the variations ofthe custom and its complementary songs as they were performed inStenimachos of Northern Thrace and in Adrianoupolis until the standardtime limit of the end of the 19th century and the beginning of the 20th

century The custom is analysed along with its social context and symbolsputting an emphasis on basil which is here exploited as an erotic symbolWhat follows is an analysis of the social function of the primeval songs ofKalinitsa which constitute monuments of the age-old Thracian civilizationthat was developed in the wider area

KEYWORDS folk song Kalinitsa Klidonas basil mythos StenimachosAdrianoupolis social function of folk song

239 Erytheia 39 (2018) 239-263

Recibido 05022018Aceptado 01032018

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εορτή του Κλήδονα1 κατά τον Δ Λουκάτο είναι laquoειδωλολατρικότατηγιομάτη μάγια και μαντέματα φωτιές κι αμίλητα νερά ξεσηκώνει παντού μέσαστο λιοπύρι του Λιοτροπιού τον γυναικόκοσμο και τον στέλνει να μιλήσει με ταστοιχειά Ο φόβος της Μοίρας η προσπάθεια να μαντευθεί το Ριζικό νrsquo αλλάξει ηΤύχη η λαχτάρα του κοριτσιού για το γάμο μαζεύει κάθε τέτοια μέρα []ολόκληρη τη γειτονιά που σκυμμένη πάνω από το αμίλητο νερό κοιτάει για τηΜοίρα της με αφέλεια συγκινητικήraquo2 Πρόκειται λοιπόν για μια κατrsquo εξοχήνδιαβατήρια ημέρα που σχετίζεται με τις (φοβερές και επικίνδυνες για τον αρχαϊκόάνθρωπο) τροπές του ηλίου3 με το πέρασμα από το θερινό στο χειμερινό ηλιοστά -σιο δηλαδή4 και ως τέτοια του κρίσιμου χρόνου μεταβατική laquoεπικίνδυνηraquo κατάτη διάρκειά της ανάβονται καθαρτήριες και διαβατήριες πυρές5 ασκούνται κάθελογής μαγείες και μαντείες εκβιάζονται η καλή τύχη το σωματικό κάλλος ηυγεία με τη συλλογή αρωματικών φυτών Τα περισσότερα έθιμα του εποχικού εορτολογικού laquoκύκλου του χρόνουraquo σχετίζονται με κρίσιμες μεταβατικές φάσειςκαι φορείς του (αποκλειστικές σχεδόν) είναι οι γυναίκες Το επιδιωκόμενο είναινα σωθεί και να διαιωνισθεί η κινδυνεύουσα γονιμότητα γης και ανθρώπων Ηξηρασία πχ με την έλευση του καλοκαιριού είναι μια τέτοια απειλή άρα με τιςανάλογες τελετουργίες (με μαγικό τρόπο) πρέπει να προκληθεί βροχή6 Στηνκατηγορία αυτήν υπάγονται προκειμένου περί της Ευρώπης οι μεσοκαλοκαιρινέςεορτές του νερού οι οποίες συνοδεύονταν με κολύμπι στη θάλασσα και επισκέψειςστις πηγές Το χαρακτηριστικό της ημέρας που αναδεικνύει ιδιαιτέρως αυτή ηεργασία είναι η έντονη παρουσία του ερωτικού στοιχείου

Τα άσματα της Καλινίτσας7 θυμίζουν την απώτερη καταγωγή της το αρχέγονοπαρελθόν της την πρωταρχική της διάσταση Επισημαίνω πάλιν ότι είχα υπο -

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

240

1 Από την πλούσια σχετική βιβλιογραφία θυμίζω απλώς (τιμής ένεκεν) τις πρώτες συμβολές του Ν ΓΠολίτου laquoΚληδόνεςraquo Παρθενών 1 σ 224-227 377-382∙ laquoΗ εορτή του αγίου Ιωάννουraquo ΛαογραφικάΣύμμεικτα 1 (1920) σ 86-88 και του A Thumb laquoZur neugriechichen Volkskunde III Der KlidonasraquoZeitschrift des Vereins fuumlr Volkskunde 2 (1892) σ 392 κε

2 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά Αθήνα 1981 σ 553 J G Frazer Ο χρυσός κλώνος Μελέτη για τη μαγεία και τη θρησκεία τ 4 μετάφρ Μπονίτα Μπικάκη

Αθήνα 1994 σ 191-1924 Λείψανα της λατρείας του Βάαλ Πρβλ Ν Γ Πολίτης laquoΚληδόνεςraquo όπ σ 226 5 Το έθιμο laquoτου υπεράλλεσθαι των αναπτομένων πυρώνraquo είναι αρχαιότατο Βλ Ν Γ Πολίτης όπ σ 226-

2276 M Ananikian Αρμενική μυθολογία μετάφρ Ν Καρπούζης Αθήνα 2017 σ 1347 Ετοιμάζω εργασία σχετική με την ετυμολογία της λέξης

γραμμίσει σε παλαιότερη εργασία μου8 ο πολιτισμός της Θράκης είναι αρχαιό -τατος laquoειδωλολατρικότατοςraquo ιδιαίτερος οφείλουμε να τον αποκαλύψου μεαυτόν φυσικά που πρόλαβαν και αποθησαύρισαν οι τοπικοί λόγιοι και κατέλιπανστα κάθε λογής Αρχεία ή στα τοπικά περιοδικά

2- ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

Στον Στενίμαχο9 (νυν Asenovgrad της Βουλγαρίας) τον Κλήδονα τον ονό -μαζαν laquoΚαλινίτσαraquo επειδή προηγούντο του κυρίως τελετουργικού του ταπεριγραφόμενα εδώ δρώμενα τα κορίτσια της κωμοπόλεως επέλεγαν μια κοπέλαεφηβικής ηλικίας (12-14 ετών) αμφιθαλή10 από laquoσόι τζορμπατζίδικοraquo τηνέντυναν νύμφη στην κατοικία της με τελετουργικό τρόπο την εστόλιζαν μεδιαμαντικά laquoπέπλα βέλο και τέλια και λογιόντας-λογιώ λουλούδιαraquo άσπρακυρίως και με λεμονανθούς11 Όταν εξερχόταν από την οικία της πλέον στη μέσητης στερεωμένον κρατούσε τον laquoτέντζερηraquo με το laquoαμίλητο νερόraquo εντός τουοποίου θα έριχναν οι νεαρές κοπέλες τα laquoριζικάριαraquo τους Το χάλκινο δοχείο ήτανσκεπασμένο με κόκκινο πανί και στεφανωμένο με βασιλικό Οι συμμετέχoυσεςτραγουδούσαν τότε το ΑΣΜΑ 1 (με τις παραλλαγές του) που αναλύω παρα κάτω∙σε κάποιες περιοχές το τραγουδούσαν αγόρια12 Κατά το μεσημέρι μετά τηνπεριφορά της στους δρόμους του laquoμαχαλάraquo έβγαιναν στην εξοχή όπουδιασκέδαζαν σε κάποιο κέντρο (ή σε ένα από τα πολλά παρεκκλήσια της περιο -χής)13 Το βράδυ πλέον οδηγούσαν την Καλινίτσα στην κατοικία της όπου άρχιζεο Κλήδονας και η νεαρή Πυθία εξήγε τα laquoσημάδιαraquo και προμάντευε (η ίδια ήκάποιο άλλο κορίτσι) το laquoριζικόraquo Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή όταν πλέονεπέστρεφαν στην κατοικία της η μητέρα της τοποθετούσε το χάλκινο δοχείο με

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

241

8 Μ Γ Σέργης laquoΈθιμα του Πάσχα από τη Θράκηraquo στο Μ Σέργης-Κ Ζαφείρης-Ελεον Ναξίδου-ΓΜπακιρτζής-A Farrington (επιμ) Όψεις της ιστορίας και του πολιτισμού της Θράκης ηλεκτρονικήέκδοση Κομοτηνή 2015

9 Για το τοπωνύμιο βλ Κ Μυρτίλος-Αποστολίδης laquoΣτενίμαχος ή Στενήμαχοςraquo Αρχείον του ΘρακικούΛαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) 1-16∙ ο ίδιος Ο Στενήμαχος Αθήναι 1962sup2

10 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και ΓλωσσικούΘησαυρού 13 (1946-47) 193-208

11 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo Θρακικά 11 (1939) σ 29312 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 57 13 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις εν τη περιοχή Θεσσαλονίκης

Θεσσαλονίκη 1955 σ 354

το laquoαμίλητο νερόraquo και τα laquoριζικάριαraquo στον κήπο να laquoξενυχτήσουνraquo κάτω από τααστέρια14 και φίλευε ndashσαν πεθεράndash τις παρευρισκόμενες Αυτές αργότερα μαζίμε τα υπόλοιπα αγόρια και κορίτσια άναβαν τις γνωστές πυρές Την επομένηπλέον ημέρα ετελείτο το laquoξεκλείδωμαraquo του Κλήδονα15 Γράφει για την περίπτωσητης Αδριανούπολης (νυν Edirne) ο Κ Κουρτίδης

laquoΚαθrsquo όλην την νύκτα τα σημάδια μένουσιν εν τῳ δοχείῳ επικεκαλυμμέναεν τῃ οικίᾳ της μικρής νύμφης ένθα την πρωΐαν γυναίκες και νεάνιδες τουστρατευομένου τμήματος της συνοικίας συναθροίζονται επιχαρίτως βάλλουσαιμειδίαμα [] Κύκλῳ περί άνθη στρωννύμεναι απαγγέλλουσιν εκάστη διάφοραδίστιχα άτινα εν τῃ δημώδει ldquoκουτσάκιαrdquo καλούνται Ταύτα ερωτικού κυρίωςθέματος ή εν γένει μελλούσης ευτυχίας οιωνοί εγείρουσιν άσβεστον γέλωταθεωρούνται δε ως άλλοι χρησμοί∙ είνε η λαλέουσα πηγή του Φοίβου εκείνου ημυστικώς και ερωτύλως διαγγέλλουσα εις το εύπιστον ους της νεανίδος ότιονείρως ποθεί Μετά την απαγγελίαν εκάστου αυτών η νύμφη εξάγει έν σημάδιονκαι εγχειρίζει αυτό εις ήντινα ανήκειraquo16

Από τις παραπάνω περιγραφές επισημαίνω τα εξής

1 Θεώμαι το δρώμενο ως μια μυητική τελετουργία στα του γάμου και τα τηςσεξουαλικής ερωτικής ζωής Παραλλήλως η τελετουργία επεδίωκε να ενισχύσειτην κινδυνεύουσα (λόγῳ laquoεπικίνδυνωνraquo χρονικών μεταβάσεων των ημερών)γονιμότητα διά του θεατρικού γάμου με τον οποίο αυτή επιτελείτο Ο τελευταίοςπροοιωνίζεται τον πραγματικό τον κανονικό αυτόν που οδηγεί στη νόμιμητεκνοποιία και τον οποίο θα laquoεκβιάσουνraquo οι νεαρές κοπέλες (το ίδιο βράδυ ή τηνεπομένη ημέρα) διά των μαντικών κληδονισμών της Πυθίας-Καλινίτσας

Η μικρή κόρη ενδυόταν νύφη σύμβολο του πόθου (κάθε κοριτσιού) για γάμοΔιερχόταν ανάμεσα στα στενά του laquoμαχαλάraquo της και ως ιερό αντικείμενομετέφερε και διέχεε ελπίδες στα κορίτσια που τη χαιρετούσαν από τις ανοικτέςθύρες των οικιών τους Δεν είναι παράξενη η απουσία από τη γαμήλια πομπή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

242

14 Και κάτω από τριανταφυλλιά προφανώς επειδή το ρόδο είναι συν τοις άλλοις για τον ελληνορωμαϊκόκόσμο σύμβολο της αγάπης της χαράς της ομορφιάς της επιθυμίας έμβλημα της Αφροδίτης τηςανάστασης και της αιώνιας άνοιξης (πρβλ ρωμαϊκά Ροζάλια) αλλά ταυτοχρόνως ανήκει σταακανθωτά φυτά τα οποία όπως αναφέρω εκτενώς αλλού [Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στονμικρασιατικό Πόντο (μέσα 19ου αι-1922) γέννηση γάμος θάνατος Αθήνα 2007 σ 103-104] έχουνφυλακτήριο χαρακτήρα Βλ και Τζ Κούπερ Λεξικό συμβόλων μετάφρ Ανδρ Τσάκαλης Αθήνα 1992σ 438-440

15 Πρβλ Π Παπαχριστοδούλου laquoΣύμμεικτα λαογραφικά Αδριανούποληςraquo Θρακικά 2 (1929) 428-43916 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo Θρακική Επετηρίς 1897 σ 171-172

γαμπρού είναι θαυμάσιος (κρίνω) και ο συμβολισμός της απουσίας το ταίρι θατο βρει και θα το τοποθετήσει δίπλα σε κάθε κορίτσι η Τύχη διά της Καλινίτσαςπάλιν το ίδιο βράδυ ή την επομένη ημέρα όπως μόλις προείπα Ο ρόλος της ωςιέρειας της Τύχης προετοιμάσθηκε τελετουργικά με όσα προαναφέρθηκαν με τονπλέον θεατρικό τρόπο βασικό χαρακτηριστικό του laquoπαραδοσιακούraquo πολιτισμού

2 Η σύνθεση του αγερμού είναι άξια παρατηρήσεων η νύφη έβγαινε από τηνοικία της και δύο μεγαλύτερα κορίτσια την κρατούσαν laquoαλά μπρατσέταraquo άλλατέσσερα που προηγήθηκαν κατά την έξοδο περπατούσαν αντίστροφα προς αυτήν(με το πρόσωπο προς την Καλινίτσα τέσσερα-πέντε βήματα εμπρός της) και τηlaquoμυίγιαζαν με τα φυσηράraquo17 τη δρόσιζαν δηλαδή Ακολουθούσαν τα κορίτσια τουlaquoμαχαλάraquo και γυναίκες Άρα επρόκειτο για έναν σχεδόν αποκλειστικά γυναικείοναγερμό με φορείς του εκπροσώπους της γονιμότητας Προσοχή Δεν αναφέρομαισε γυναικείο καρναβάλι τύπου Μπάμπως

Στον αγερμό (που περιήρχετο τον laquoμαχαλάraquo μιας Καλινίτσας το τονίζω)συμμετείχαν και κάποιοι νέοι ως φύλακες μέχρι δέκα τον αριθμό στοιχισμένοισε δύο σειρές που κρατούσαν κοντάρια προς υπεράσπισή της laquoγια να μην τηνπροσβάλλανraquo18 Θα ήταν αδιανόητη η απουσία τους από αυτόν Ο ρόλος τουανδρικού φύλου είναι εδώ φυλακτήριος προστατευτικός της ευγονίας θα τονχαρακτήριζα πάντως δευτερεύοντα διότι προβάλλεται ισχυρότατος ο πραγματι -κός και συμβολικός ρόλος της γυναίκας στην αναπαραγωγή

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η επόμενη πληροφορία που διέσωσε απόστενιμαχίτισσα πληροφορήτριά του ο Δημ Λουκάτος και η οποία κρίνω πωςαπηχεί κάποιες αρχέγονες πτυχές του δρωμένου

laquoΚαμιά φορά εκεί που γυρνούσαν τους ξένους μαχαλάδες απαντιούντανε μετις άλλες Καλλινίτσες Γινότανε τότες καβγάδες Τrsquo αγόρια με τrsquo αγόρια μαλώνανεκαι χτυπιούντανε με τα ξύλα Χύνανε και το νερό και σκόρπιζαν τα ριζικάρια Γιrsquoαυτό δεν πήγαιναν σrsquo άλλον μαχαλά Δεν το rsquoχανε και σε καλό να δει η μιαΚαλλινίτσα την άλλη (όπως κι οι νύφες) Αν συναντιούντανε τα κορίτσια πουήτανε στο πλάι της τη σκέπαζαν με το μαντήλι ή άνοιγαν μια ομπρέλα μπροστάτης και γυρνούσαν πίσωraquo19

Η δράση των συνοδών-φυλάκων της Καλινίτσας (αλλά και των κοριτσιών)μάς παραπέμπει στα Ρογκατσάρια σε εκείνην την οργανωμένη ομάδα των εφήβων

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

243

17 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo όπ σ 29318 Δ Κ Βογαζλής όπ σ 29419 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58-59

αγερμιστών καλανδιστών του χειμώνα με ιεραρχική δομή μεταμφιεσμένωνενίοτε με ζωόμορφες μάσκες οπλοφορούντων η δράση των οποίων έφθανε μέχρικαι τον θάνατο των αντιπάλων αφού έτσι επιβεβαιωνόταν η επιδιωκόμενηταύτισή τους με τον ιδανικό ανδρικό εαυτόν άρα όφειλαν να απαντούν σεοποιαδήποτε πρόκληση20

Πρόκειται μάλλον για μεταφορά αυτού του μοτίβου για κάποιον συμφυρμόδρωμένων Έχουμε εδώ μια μορφή εισβολής της Καλινίτσας και του αγερμού τηςσε ξένη περιοχή οι νέοι του laquoμαχαλάraquo αμύνονται του laquoζωτικούraquo τους χώρουυπερασπίζονται το laquoΕμείςraquo τους ίσως με την πίστη ότι η ομορφότερη καιεπιμελέστερα στολισμένη Καλινίτσα είναι η δική τους21 Ίσως επίσης ως μιασκηνοθετημένη γαμήλια πομπή πρέπει να εμφανίσει στο τελετουργικό της καιτα εθιμικά προσκόμματα του πραγματικού γάμου τα οποία τελικά υπερνικούνταικαι έτσι προοικονομείται ευτυχής ο έγγαμος βίος22

3 Είναι γνωστά στη Λαογραφία τα θέματα του laquoΚοινωνικού Ρόλουraquo τηςlaquoΚοινωνιολογίας των Ηλικιώνraquo και τα της σχέσης τους με τα λαϊκά δρώμεναειδικά τα γυναικεία23 Τα εντοπίζω και εδώ Η Καλινίτσα είναι 12-14 ετών μετά τηνεμμηνόρροια δηλαδή (τη διάβαση τομή της ζωής της) ανήκει στην ηλικιακήομάδα των εφήβων εκείνων που ευρίσκονται προ των πυλών του γάμου Στηνηλικία αυτήν ο κοινωνικός ρόλος της έφηβης αλλάζει επιδέχεται πλέονπεριορισμούς η κόρη εργάζεται στα εργόχειρα προετοιμάζει τα προικιά της Ηπρώτη δημόσια εμφάνιση των κοριτσιών επραγματοποιείτο στους τελετουργικούςαγερμούς της άνοιξης υπό τα παρατηρητικά και επιτηρούντα βλέμματα τηςκοινότητας (πρβλ τις Λαζαρίνες) Έδιναν τότε μια παράσταση εαυτού Κριτήριααξιολόγησής τους ήταν η αγνεία η σεμνότητα η ομορφιά η πιθανή τεκνοποιη -τική ικανότητα η προίκα οι δεξιότητες (σε χορό τραγούδι χειρωνακτικέςεργασίες) Περιποιούσε μεγάλη τιμή στην οικογένεια να επιλεγεί η κόρη της στονρόλο της Καλινίτσας τον οποίο όπως διαβάζω αλλού24 η νεαρή επιτελούσε επί3ετία αφού πλέον μετά τη χρονική αυτήν πάροδο ήταν συνήθως παντρεμένη

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

244

20 Αναλυτικότερα βλ Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφία Ρόλοι συμπεριφορές αισθήματα Αθήνα 2010σ 26 κε 98 κε

21 Πρβλ τους μέχρι σήμερα (μεταξύ γειτονιών και συνοικιών) συμβολικούς ή πραγματικούς αντα -γωνισμούς στο Μ Γ Σέργης Αστική Λαογραφία Αναπαραστάσεις της Αθήνας (1880-1896) στο συγγραφικόέργο του Μιχαήλ Μητσάκη χώρος κοινωνία πολιτισμοί ταυτότητες Αθήνα 2016 σ 566-567

22 Πρβλ Μ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντοhellip όπ σ 146 15823 Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφίαhellip όπ24 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις όπ σ 354

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εορτή του Κλήδονα1 κατά τον Δ Λουκάτο είναι laquoειδωλολατρικότατηγιομάτη μάγια και μαντέματα φωτιές κι αμίλητα νερά ξεσηκώνει παντού μέσαστο λιοπύρι του Λιοτροπιού τον γυναικόκοσμο και τον στέλνει να μιλήσει με ταστοιχειά Ο φόβος της Μοίρας η προσπάθεια να μαντευθεί το Ριζικό νrsquo αλλάξει ηΤύχη η λαχτάρα του κοριτσιού για το γάμο μαζεύει κάθε τέτοια μέρα []ολόκληρη τη γειτονιά που σκυμμένη πάνω από το αμίλητο νερό κοιτάει για τηΜοίρα της με αφέλεια συγκινητικήraquo2 Πρόκειται λοιπόν για μια κατrsquo εξοχήνδιαβατήρια ημέρα που σχετίζεται με τις (φοβερές και επικίνδυνες για τον αρχαϊκόάνθρωπο) τροπές του ηλίου3 με το πέρασμα από το θερινό στο χειμερινό ηλιοστά -σιο δηλαδή4 και ως τέτοια του κρίσιμου χρόνου μεταβατική laquoεπικίνδυνηraquo κατάτη διάρκειά της ανάβονται καθαρτήριες και διαβατήριες πυρές5 ασκούνται κάθελογής μαγείες και μαντείες εκβιάζονται η καλή τύχη το σωματικό κάλλος ηυγεία με τη συλλογή αρωματικών φυτών Τα περισσότερα έθιμα του εποχικού εορτολογικού laquoκύκλου του χρόνουraquo σχετίζονται με κρίσιμες μεταβατικές φάσειςκαι φορείς του (αποκλειστικές σχεδόν) είναι οι γυναίκες Το επιδιωκόμενο είναινα σωθεί και να διαιωνισθεί η κινδυνεύουσα γονιμότητα γης και ανθρώπων Ηξηρασία πχ με την έλευση του καλοκαιριού είναι μια τέτοια απειλή άρα με τιςανάλογες τελετουργίες (με μαγικό τρόπο) πρέπει να προκληθεί βροχή6 Στηνκατηγορία αυτήν υπάγονται προκειμένου περί της Ευρώπης οι μεσοκαλοκαιρινέςεορτές του νερού οι οποίες συνοδεύονταν με κολύμπι στη θάλασσα και επισκέψειςστις πηγές Το χαρακτηριστικό της ημέρας που αναδεικνύει ιδιαιτέρως αυτή ηεργασία είναι η έντονη παρουσία του ερωτικού στοιχείου

Τα άσματα της Καλινίτσας7 θυμίζουν την απώτερη καταγωγή της το αρχέγονοπαρελθόν της την πρωταρχική της διάσταση Επισημαίνω πάλιν ότι είχα υπο -

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

240

1 Από την πλούσια σχετική βιβλιογραφία θυμίζω απλώς (τιμής ένεκεν) τις πρώτες συμβολές του Ν ΓΠολίτου laquoΚληδόνεςraquo Παρθενών 1 σ 224-227 377-382∙ laquoΗ εορτή του αγίου Ιωάννουraquo ΛαογραφικάΣύμμεικτα 1 (1920) σ 86-88 και του A Thumb laquoZur neugriechichen Volkskunde III Der KlidonasraquoZeitschrift des Vereins fuumlr Volkskunde 2 (1892) σ 392 κε

2 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά Αθήνα 1981 σ 553 J G Frazer Ο χρυσός κλώνος Μελέτη για τη μαγεία και τη θρησκεία τ 4 μετάφρ Μπονίτα Μπικάκη

Αθήνα 1994 σ 191-1924 Λείψανα της λατρείας του Βάαλ Πρβλ Ν Γ Πολίτης laquoΚληδόνεςraquo όπ σ 226 5 Το έθιμο laquoτου υπεράλλεσθαι των αναπτομένων πυρώνraquo είναι αρχαιότατο Βλ Ν Γ Πολίτης όπ σ 226-

2276 M Ananikian Αρμενική μυθολογία μετάφρ Ν Καρπούζης Αθήνα 2017 σ 1347 Ετοιμάζω εργασία σχετική με την ετυμολογία της λέξης

γραμμίσει σε παλαιότερη εργασία μου8 ο πολιτισμός της Θράκης είναι αρχαιό -τατος laquoειδωλολατρικότατοςraquo ιδιαίτερος οφείλουμε να τον αποκαλύψου μεαυτόν φυσικά που πρόλαβαν και αποθησαύρισαν οι τοπικοί λόγιοι και κατέλιπανστα κάθε λογής Αρχεία ή στα τοπικά περιοδικά

2- ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

Στον Στενίμαχο9 (νυν Asenovgrad της Βουλγαρίας) τον Κλήδονα τον ονό -μαζαν laquoΚαλινίτσαraquo επειδή προηγούντο του κυρίως τελετουργικού του ταπεριγραφόμενα εδώ δρώμενα τα κορίτσια της κωμοπόλεως επέλεγαν μια κοπέλαεφηβικής ηλικίας (12-14 ετών) αμφιθαλή10 από laquoσόι τζορμπατζίδικοraquo τηνέντυναν νύμφη στην κατοικία της με τελετουργικό τρόπο την εστόλιζαν μεδιαμαντικά laquoπέπλα βέλο και τέλια και λογιόντας-λογιώ λουλούδιαraquo άσπρακυρίως και με λεμονανθούς11 Όταν εξερχόταν από την οικία της πλέον στη μέσητης στερεωμένον κρατούσε τον laquoτέντζερηraquo με το laquoαμίλητο νερόraquo εντός τουοποίου θα έριχναν οι νεαρές κοπέλες τα laquoριζικάριαraquo τους Το χάλκινο δοχείο ήτανσκεπασμένο με κόκκινο πανί και στεφανωμένο με βασιλικό Οι συμμετέχoυσεςτραγουδούσαν τότε το ΑΣΜΑ 1 (με τις παραλλαγές του) που αναλύω παρα κάτω∙σε κάποιες περιοχές το τραγουδούσαν αγόρια12 Κατά το μεσημέρι μετά τηνπεριφορά της στους δρόμους του laquoμαχαλάraquo έβγαιναν στην εξοχή όπουδιασκέδαζαν σε κάποιο κέντρο (ή σε ένα από τα πολλά παρεκκλήσια της περιο -χής)13 Το βράδυ πλέον οδηγούσαν την Καλινίτσα στην κατοικία της όπου άρχιζεο Κλήδονας και η νεαρή Πυθία εξήγε τα laquoσημάδιαraquo και προμάντευε (η ίδια ήκάποιο άλλο κορίτσι) το laquoριζικόraquo Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή όταν πλέονεπέστρεφαν στην κατοικία της η μητέρα της τοποθετούσε το χάλκινο δοχείο με

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

241

8 Μ Γ Σέργης laquoΈθιμα του Πάσχα από τη Θράκηraquo στο Μ Σέργης-Κ Ζαφείρης-Ελεον Ναξίδου-ΓΜπακιρτζής-A Farrington (επιμ) Όψεις της ιστορίας και του πολιτισμού της Θράκης ηλεκτρονικήέκδοση Κομοτηνή 2015

9 Για το τοπωνύμιο βλ Κ Μυρτίλος-Αποστολίδης laquoΣτενίμαχος ή Στενήμαχοςraquo Αρχείον του ΘρακικούΛαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) 1-16∙ ο ίδιος Ο Στενήμαχος Αθήναι 1962sup2

10 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και ΓλωσσικούΘησαυρού 13 (1946-47) 193-208

11 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo Θρακικά 11 (1939) σ 29312 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 57 13 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις εν τη περιοχή Θεσσαλονίκης

Θεσσαλονίκη 1955 σ 354

το laquoαμίλητο νερόraquo και τα laquoριζικάριαraquo στον κήπο να laquoξενυχτήσουνraquo κάτω από τααστέρια14 και φίλευε ndashσαν πεθεράndash τις παρευρισκόμενες Αυτές αργότερα μαζίμε τα υπόλοιπα αγόρια και κορίτσια άναβαν τις γνωστές πυρές Την επομένηπλέον ημέρα ετελείτο το laquoξεκλείδωμαraquo του Κλήδονα15 Γράφει για την περίπτωσητης Αδριανούπολης (νυν Edirne) ο Κ Κουρτίδης

laquoΚαθrsquo όλην την νύκτα τα σημάδια μένουσιν εν τῳ δοχείῳ επικεκαλυμμέναεν τῃ οικίᾳ της μικρής νύμφης ένθα την πρωΐαν γυναίκες και νεάνιδες τουστρατευομένου τμήματος της συνοικίας συναθροίζονται επιχαρίτως βάλλουσαιμειδίαμα [] Κύκλῳ περί άνθη στρωννύμεναι απαγγέλλουσιν εκάστη διάφοραδίστιχα άτινα εν τῃ δημώδει ldquoκουτσάκιαrdquo καλούνται Ταύτα ερωτικού κυρίωςθέματος ή εν γένει μελλούσης ευτυχίας οιωνοί εγείρουσιν άσβεστον γέλωταθεωρούνται δε ως άλλοι χρησμοί∙ είνε η λαλέουσα πηγή του Φοίβου εκείνου ημυστικώς και ερωτύλως διαγγέλλουσα εις το εύπιστον ους της νεανίδος ότιονείρως ποθεί Μετά την απαγγελίαν εκάστου αυτών η νύμφη εξάγει έν σημάδιονκαι εγχειρίζει αυτό εις ήντινα ανήκειraquo16

Από τις παραπάνω περιγραφές επισημαίνω τα εξής

1 Θεώμαι το δρώμενο ως μια μυητική τελετουργία στα του γάμου και τα τηςσεξουαλικής ερωτικής ζωής Παραλλήλως η τελετουργία επεδίωκε να ενισχύσειτην κινδυνεύουσα (λόγῳ laquoεπικίνδυνωνraquo χρονικών μεταβάσεων των ημερών)γονιμότητα διά του θεατρικού γάμου με τον οποίο αυτή επιτελείτο Ο τελευταίοςπροοιωνίζεται τον πραγματικό τον κανονικό αυτόν που οδηγεί στη νόμιμητεκνοποιία και τον οποίο θα laquoεκβιάσουνraquo οι νεαρές κοπέλες (το ίδιο βράδυ ή τηνεπομένη ημέρα) διά των μαντικών κληδονισμών της Πυθίας-Καλινίτσας

Η μικρή κόρη ενδυόταν νύφη σύμβολο του πόθου (κάθε κοριτσιού) για γάμοΔιερχόταν ανάμεσα στα στενά του laquoμαχαλάraquo της και ως ιερό αντικείμενομετέφερε και διέχεε ελπίδες στα κορίτσια που τη χαιρετούσαν από τις ανοικτέςθύρες των οικιών τους Δεν είναι παράξενη η απουσία από τη γαμήλια πομπή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

242

14 Και κάτω από τριανταφυλλιά προφανώς επειδή το ρόδο είναι συν τοις άλλοις για τον ελληνορωμαϊκόκόσμο σύμβολο της αγάπης της χαράς της ομορφιάς της επιθυμίας έμβλημα της Αφροδίτης τηςανάστασης και της αιώνιας άνοιξης (πρβλ ρωμαϊκά Ροζάλια) αλλά ταυτοχρόνως ανήκει σταακανθωτά φυτά τα οποία όπως αναφέρω εκτενώς αλλού [Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στονμικρασιατικό Πόντο (μέσα 19ου αι-1922) γέννηση γάμος θάνατος Αθήνα 2007 σ 103-104] έχουνφυλακτήριο χαρακτήρα Βλ και Τζ Κούπερ Λεξικό συμβόλων μετάφρ Ανδρ Τσάκαλης Αθήνα 1992σ 438-440

15 Πρβλ Π Παπαχριστοδούλου laquoΣύμμεικτα λαογραφικά Αδριανούποληςraquo Θρακικά 2 (1929) 428-43916 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo Θρακική Επετηρίς 1897 σ 171-172

γαμπρού είναι θαυμάσιος (κρίνω) και ο συμβολισμός της απουσίας το ταίρι θατο βρει και θα το τοποθετήσει δίπλα σε κάθε κορίτσι η Τύχη διά της Καλινίτσαςπάλιν το ίδιο βράδυ ή την επομένη ημέρα όπως μόλις προείπα Ο ρόλος της ωςιέρειας της Τύχης προετοιμάσθηκε τελετουργικά με όσα προαναφέρθηκαν με τονπλέον θεατρικό τρόπο βασικό χαρακτηριστικό του laquoπαραδοσιακούraquo πολιτισμού

2 Η σύνθεση του αγερμού είναι άξια παρατηρήσεων η νύφη έβγαινε από τηνοικία της και δύο μεγαλύτερα κορίτσια την κρατούσαν laquoαλά μπρατσέταraquo άλλατέσσερα που προηγήθηκαν κατά την έξοδο περπατούσαν αντίστροφα προς αυτήν(με το πρόσωπο προς την Καλινίτσα τέσσερα-πέντε βήματα εμπρός της) και τηlaquoμυίγιαζαν με τα φυσηράraquo17 τη δρόσιζαν δηλαδή Ακολουθούσαν τα κορίτσια τουlaquoμαχαλάraquo και γυναίκες Άρα επρόκειτο για έναν σχεδόν αποκλειστικά γυναικείοναγερμό με φορείς του εκπροσώπους της γονιμότητας Προσοχή Δεν αναφέρομαισε γυναικείο καρναβάλι τύπου Μπάμπως

Στον αγερμό (που περιήρχετο τον laquoμαχαλάraquo μιας Καλινίτσας το τονίζω)συμμετείχαν και κάποιοι νέοι ως φύλακες μέχρι δέκα τον αριθμό στοιχισμένοισε δύο σειρές που κρατούσαν κοντάρια προς υπεράσπισή της laquoγια να μην τηνπροσβάλλανraquo18 Θα ήταν αδιανόητη η απουσία τους από αυτόν Ο ρόλος τουανδρικού φύλου είναι εδώ φυλακτήριος προστατευτικός της ευγονίας θα τονχαρακτήριζα πάντως δευτερεύοντα διότι προβάλλεται ισχυρότατος ο πραγματι -κός και συμβολικός ρόλος της γυναίκας στην αναπαραγωγή

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η επόμενη πληροφορία που διέσωσε απόστενιμαχίτισσα πληροφορήτριά του ο Δημ Λουκάτος και η οποία κρίνω πωςαπηχεί κάποιες αρχέγονες πτυχές του δρωμένου

laquoΚαμιά φορά εκεί που γυρνούσαν τους ξένους μαχαλάδες απαντιούντανε μετις άλλες Καλλινίτσες Γινότανε τότες καβγάδες Τrsquo αγόρια με τrsquo αγόρια μαλώνανεκαι χτυπιούντανε με τα ξύλα Χύνανε και το νερό και σκόρπιζαν τα ριζικάρια Γιrsquoαυτό δεν πήγαιναν σrsquo άλλον μαχαλά Δεν το rsquoχανε και σε καλό να δει η μιαΚαλλινίτσα την άλλη (όπως κι οι νύφες) Αν συναντιούντανε τα κορίτσια πουήτανε στο πλάι της τη σκέπαζαν με το μαντήλι ή άνοιγαν μια ομπρέλα μπροστάτης και γυρνούσαν πίσωraquo19

Η δράση των συνοδών-φυλάκων της Καλινίτσας (αλλά και των κοριτσιών)μάς παραπέμπει στα Ρογκατσάρια σε εκείνην την οργανωμένη ομάδα των εφήβων

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

243

17 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo όπ σ 29318 Δ Κ Βογαζλής όπ σ 29419 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58-59

αγερμιστών καλανδιστών του χειμώνα με ιεραρχική δομή μεταμφιεσμένωνενίοτε με ζωόμορφες μάσκες οπλοφορούντων η δράση των οποίων έφθανε μέχρικαι τον θάνατο των αντιπάλων αφού έτσι επιβεβαιωνόταν η επιδιωκόμενηταύτισή τους με τον ιδανικό ανδρικό εαυτόν άρα όφειλαν να απαντούν σεοποιαδήποτε πρόκληση20

Πρόκειται μάλλον για μεταφορά αυτού του μοτίβου για κάποιον συμφυρμόδρωμένων Έχουμε εδώ μια μορφή εισβολής της Καλινίτσας και του αγερμού τηςσε ξένη περιοχή οι νέοι του laquoμαχαλάraquo αμύνονται του laquoζωτικούraquo τους χώρουυπερασπίζονται το laquoΕμείςraquo τους ίσως με την πίστη ότι η ομορφότερη καιεπιμελέστερα στολισμένη Καλινίτσα είναι η δική τους21 Ίσως επίσης ως μιασκηνοθετημένη γαμήλια πομπή πρέπει να εμφανίσει στο τελετουργικό της καιτα εθιμικά προσκόμματα του πραγματικού γάμου τα οποία τελικά υπερνικούνταικαι έτσι προοικονομείται ευτυχής ο έγγαμος βίος22

3 Είναι γνωστά στη Λαογραφία τα θέματα του laquoΚοινωνικού Ρόλουraquo τηςlaquoΚοινωνιολογίας των Ηλικιώνraquo και τα της σχέσης τους με τα λαϊκά δρώμεναειδικά τα γυναικεία23 Τα εντοπίζω και εδώ Η Καλινίτσα είναι 12-14 ετών μετά τηνεμμηνόρροια δηλαδή (τη διάβαση τομή της ζωής της) ανήκει στην ηλικιακήομάδα των εφήβων εκείνων που ευρίσκονται προ των πυλών του γάμου Στηνηλικία αυτήν ο κοινωνικός ρόλος της έφηβης αλλάζει επιδέχεται πλέονπεριορισμούς η κόρη εργάζεται στα εργόχειρα προετοιμάζει τα προικιά της Ηπρώτη δημόσια εμφάνιση των κοριτσιών επραγματοποιείτο στους τελετουργικούςαγερμούς της άνοιξης υπό τα παρατηρητικά και επιτηρούντα βλέμματα τηςκοινότητας (πρβλ τις Λαζαρίνες) Έδιναν τότε μια παράσταση εαυτού Κριτήριααξιολόγησής τους ήταν η αγνεία η σεμνότητα η ομορφιά η πιθανή τεκνοποιη -τική ικανότητα η προίκα οι δεξιότητες (σε χορό τραγούδι χειρωνακτικέςεργασίες) Περιποιούσε μεγάλη τιμή στην οικογένεια να επιλεγεί η κόρη της στονρόλο της Καλινίτσας τον οποίο όπως διαβάζω αλλού24 η νεαρή επιτελούσε επί3ετία αφού πλέον μετά τη χρονική αυτήν πάροδο ήταν συνήθως παντρεμένη

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

244

20 Αναλυτικότερα βλ Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφία Ρόλοι συμπεριφορές αισθήματα Αθήνα 2010σ 26 κε 98 κε

21 Πρβλ τους μέχρι σήμερα (μεταξύ γειτονιών και συνοικιών) συμβολικούς ή πραγματικούς αντα -γωνισμούς στο Μ Γ Σέργης Αστική Λαογραφία Αναπαραστάσεις της Αθήνας (1880-1896) στο συγγραφικόέργο του Μιχαήλ Μητσάκη χώρος κοινωνία πολιτισμοί ταυτότητες Αθήνα 2016 σ 566-567

22 Πρβλ Μ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντοhellip όπ σ 146 15823 Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφίαhellip όπ24 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις όπ σ 354

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

γραμμίσει σε παλαιότερη εργασία μου8 ο πολιτισμός της Θράκης είναι αρχαιό -τατος laquoειδωλολατρικότατοςraquo ιδιαίτερος οφείλουμε να τον αποκαλύψου μεαυτόν φυσικά που πρόλαβαν και αποθησαύρισαν οι τοπικοί λόγιοι και κατέλιπανστα κάθε λογής Αρχεία ή στα τοπικά περιοδικά

2- ΤΟ ΔΡΩΜΕΝΟ

Στον Στενίμαχο9 (νυν Asenovgrad της Βουλγαρίας) τον Κλήδονα τον ονό -μαζαν laquoΚαλινίτσαraquo επειδή προηγούντο του κυρίως τελετουργικού του ταπεριγραφόμενα εδώ δρώμενα τα κορίτσια της κωμοπόλεως επέλεγαν μια κοπέλαεφηβικής ηλικίας (12-14 ετών) αμφιθαλή10 από laquoσόι τζορμπατζίδικοraquo τηνέντυναν νύμφη στην κατοικία της με τελετουργικό τρόπο την εστόλιζαν μεδιαμαντικά laquoπέπλα βέλο και τέλια και λογιόντας-λογιώ λουλούδιαraquo άσπρακυρίως και με λεμονανθούς11 Όταν εξερχόταν από την οικία της πλέον στη μέσητης στερεωμένον κρατούσε τον laquoτέντζερηraquo με το laquoαμίλητο νερόraquo εντός τουοποίου θα έριχναν οι νεαρές κοπέλες τα laquoριζικάριαraquo τους Το χάλκινο δοχείο ήτανσκεπασμένο με κόκκινο πανί και στεφανωμένο με βασιλικό Οι συμμετέχoυσεςτραγουδούσαν τότε το ΑΣΜΑ 1 (με τις παραλλαγές του) που αναλύω παρα κάτω∙σε κάποιες περιοχές το τραγουδούσαν αγόρια12 Κατά το μεσημέρι μετά τηνπεριφορά της στους δρόμους του laquoμαχαλάraquo έβγαιναν στην εξοχή όπουδιασκέδαζαν σε κάποιο κέντρο (ή σε ένα από τα πολλά παρεκκλήσια της περιο -χής)13 Το βράδυ πλέον οδηγούσαν την Καλινίτσα στην κατοικία της όπου άρχιζεο Κλήδονας και η νεαρή Πυθία εξήγε τα laquoσημάδιαraquo και προμάντευε (η ίδια ήκάποιο άλλο κορίτσι) το laquoριζικόraquo Σύμφωνα με άλλη παραλλαγή όταν πλέονεπέστρεφαν στην κατοικία της η μητέρα της τοποθετούσε το χάλκινο δοχείο με

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

241

8 Μ Γ Σέργης laquoΈθιμα του Πάσχα από τη Θράκηraquo στο Μ Σέργης-Κ Ζαφείρης-Ελεον Ναξίδου-ΓΜπακιρτζής-A Farrington (επιμ) Όψεις της ιστορίας και του πολιτισμού της Θράκης ηλεκτρονικήέκδοση Κομοτηνή 2015

9 Για το τοπωνύμιο βλ Κ Μυρτίλος-Αποστολίδης laquoΣτενίμαχος ή Στενήμαχοςraquo Αρχείον του ΘρακικούΛαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) 1-16∙ ο ίδιος Ο Στενήμαχος Αθήναι 1962sup2

10 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και ΓλωσσικούΘησαυρού 13 (1946-47) 193-208

11 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo Θρακικά 11 (1939) σ 29312 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 57 13 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις εν τη περιοχή Θεσσαλονίκης

Θεσσαλονίκη 1955 σ 354

το laquoαμίλητο νερόraquo και τα laquoριζικάριαraquo στον κήπο να laquoξενυχτήσουνraquo κάτω από τααστέρια14 και φίλευε ndashσαν πεθεράndash τις παρευρισκόμενες Αυτές αργότερα μαζίμε τα υπόλοιπα αγόρια και κορίτσια άναβαν τις γνωστές πυρές Την επομένηπλέον ημέρα ετελείτο το laquoξεκλείδωμαraquo του Κλήδονα15 Γράφει για την περίπτωσητης Αδριανούπολης (νυν Edirne) ο Κ Κουρτίδης

laquoΚαθrsquo όλην την νύκτα τα σημάδια μένουσιν εν τῳ δοχείῳ επικεκαλυμμέναεν τῃ οικίᾳ της μικρής νύμφης ένθα την πρωΐαν γυναίκες και νεάνιδες τουστρατευομένου τμήματος της συνοικίας συναθροίζονται επιχαρίτως βάλλουσαιμειδίαμα [] Κύκλῳ περί άνθη στρωννύμεναι απαγγέλλουσιν εκάστη διάφοραδίστιχα άτινα εν τῃ δημώδει ldquoκουτσάκιαrdquo καλούνται Ταύτα ερωτικού κυρίωςθέματος ή εν γένει μελλούσης ευτυχίας οιωνοί εγείρουσιν άσβεστον γέλωταθεωρούνται δε ως άλλοι χρησμοί∙ είνε η λαλέουσα πηγή του Φοίβου εκείνου ημυστικώς και ερωτύλως διαγγέλλουσα εις το εύπιστον ους της νεανίδος ότιονείρως ποθεί Μετά την απαγγελίαν εκάστου αυτών η νύμφη εξάγει έν σημάδιονκαι εγχειρίζει αυτό εις ήντινα ανήκειraquo16

Από τις παραπάνω περιγραφές επισημαίνω τα εξής

1 Θεώμαι το δρώμενο ως μια μυητική τελετουργία στα του γάμου και τα τηςσεξουαλικής ερωτικής ζωής Παραλλήλως η τελετουργία επεδίωκε να ενισχύσειτην κινδυνεύουσα (λόγῳ laquoεπικίνδυνωνraquo χρονικών μεταβάσεων των ημερών)γονιμότητα διά του θεατρικού γάμου με τον οποίο αυτή επιτελείτο Ο τελευταίοςπροοιωνίζεται τον πραγματικό τον κανονικό αυτόν που οδηγεί στη νόμιμητεκνοποιία και τον οποίο θα laquoεκβιάσουνraquo οι νεαρές κοπέλες (το ίδιο βράδυ ή τηνεπομένη ημέρα) διά των μαντικών κληδονισμών της Πυθίας-Καλινίτσας

Η μικρή κόρη ενδυόταν νύφη σύμβολο του πόθου (κάθε κοριτσιού) για γάμοΔιερχόταν ανάμεσα στα στενά του laquoμαχαλάraquo της και ως ιερό αντικείμενομετέφερε και διέχεε ελπίδες στα κορίτσια που τη χαιρετούσαν από τις ανοικτέςθύρες των οικιών τους Δεν είναι παράξενη η απουσία από τη γαμήλια πομπή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

242

14 Και κάτω από τριανταφυλλιά προφανώς επειδή το ρόδο είναι συν τοις άλλοις για τον ελληνορωμαϊκόκόσμο σύμβολο της αγάπης της χαράς της ομορφιάς της επιθυμίας έμβλημα της Αφροδίτης τηςανάστασης και της αιώνιας άνοιξης (πρβλ ρωμαϊκά Ροζάλια) αλλά ταυτοχρόνως ανήκει σταακανθωτά φυτά τα οποία όπως αναφέρω εκτενώς αλλού [Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στονμικρασιατικό Πόντο (μέσα 19ου αι-1922) γέννηση γάμος θάνατος Αθήνα 2007 σ 103-104] έχουνφυλακτήριο χαρακτήρα Βλ και Τζ Κούπερ Λεξικό συμβόλων μετάφρ Ανδρ Τσάκαλης Αθήνα 1992σ 438-440

15 Πρβλ Π Παπαχριστοδούλου laquoΣύμμεικτα λαογραφικά Αδριανούποληςraquo Θρακικά 2 (1929) 428-43916 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo Θρακική Επετηρίς 1897 σ 171-172

γαμπρού είναι θαυμάσιος (κρίνω) και ο συμβολισμός της απουσίας το ταίρι θατο βρει και θα το τοποθετήσει δίπλα σε κάθε κορίτσι η Τύχη διά της Καλινίτσαςπάλιν το ίδιο βράδυ ή την επομένη ημέρα όπως μόλις προείπα Ο ρόλος της ωςιέρειας της Τύχης προετοιμάσθηκε τελετουργικά με όσα προαναφέρθηκαν με τονπλέον θεατρικό τρόπο βασικό χαρακτηριστικό του laquoπαραδοσιακούraquo πολιτισμού

2 Η σύνθεση του αγερμού είναι άξια παρατηρήσεων η νύφη έβγαινε από τηνοικία της και δύο μεγαλύτερα κορίτσια την κρατούσαν laquoαλά μπρατσέταraquo άλλατέσσερα που προηγήθηκαν κατά την έξοδο περπατούσαν αντίστροφα προς αυτήν(με το πρόσωπο προς την Καλινίτσα τέσσερα-πέντε βήματα εμπρός της) και τηlaquoμυίγιαζαν με τα φυσηράraquo17 τη δρόσιζαν δηλαδή Ακολουθούσαν τα κορίτσια τουlaquoμαχαλάraquo και γυναίκες Άρα επρόκειτο για έναν σχεδόν αποκλειστικά γυναικείοναγερμό με φορείς του εκπροσώπους της γονιμότητας Προσοχή Δεν αναφέρομαισε γυναικείο καρναβάλι τύπου Μπάμπως

Στον αγερμό (που περιήρχετο τον laquoμαχαλάraquo μιας Καλινίτσας το τονίζω)συμμετείχαν και κάποιοι νέοι ως φύλακες μέχρι δέκα τον αριθμό στοιχισμένοισε δύο σειρές που κρατούσαν κοντάρια προς υπεράσπισή της laquoγια να μην τηνπροσβάλλανraquo18 Θα ήταν αδιανόητη η απουσία τους από αυτόν Ο ρόλος τουανδρικού φύλου είναι εδώ φυλακτήριος προστατευτικός της ευγονίας θα τονχαρακτήριζα πάντως δευτερεύοντα διότι προβάλλεται ισχυρότατος ο πραγματι -κός και συμβολικός ρόλος της γυναίκας στην αναπαραγωγή

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η επόμενη πληροφορία που διέσωσε απόστενιμαχίτισσα πληροφορήτριά του ο Δημ Λουκάτος και η οποία κρίνω πωςαπηχεί κάποιες αρχέγονες πτυχές του δρωμένου

laquoΚαμιά φορά εκεί που γυρνούσαν τους ξένους μαχαλάδες απαντιούντανε μετις άλλες Καλλινίτσες Γινότανε τότες καβγάδες Τrsquo αγόρια με τrsquo αγόρια μαλώνανεκαι χτυπιούντανε με τα ξύλα Χύνανε και το νερό και σκόρπιζαν τα ριζικάρια Γιrsquoαυτό δεν πήγαιναν σrsquo άλλον μαχαλά Δεν το rsquoχανε και σε καλό να δει η μιαΚαλλινίτσα την άλλη (όπως κι οι νύφες) Αν συναντιούντανε τα κορίτσια πουήτανε στο πλάι της τη σκέπαζαν με το μαντήλι ή άνοιγαν μια ομπρέλα μπροστάτης και γυρνούσαν πίσωraquo19

Η δράση των συνοδών-φυλάκων της Καλινίτσας (αλλά και των κοριτσιών)μάς παραπέμπει στα Ρογκατσάρια σε εκείνην την οργανωμένη ομάδα των εφήβων

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

243

17 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo όπ σ 29318 Δ Κ Βογαζλής όπ σ 29419 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58-59

αγερμιστών καλανδιστών του χειμώνα με ιεραρχική δομή μεταμφιεσμένωνενίοτε με ζωόμορφες μάσκες οπλοφορούντων η δράση των οποίων έφθανε μέχρικαι τον θάνατο των αντιπάλων αφού έτσι επιβεβαιωνόταν η επιδιωκόμενηταύτισή τους με τον ιδανικό ανδρικό εαυτόν άρα όφειλαν να απαντούν σεοποιαδήποτε πρόκληση20

Πρόκειται μάλλον για μεταφορά αυτού του μοτίβου για κάποιον συμφυρμόδρωμένων Έχουμε εδώ μια μορφή εισβολής της Καλινίτσας και του αγερμού τηςσε ξένη περιοχή οι νέοι του laquoμαχαλάraquo αμύνονται του laquoζωτικούraquo τους χώρουυπερασπίζονται το laquoΕμείςraquo τους ίσως με την πίστη ότι η ομορφότερη καιεπιμελέστερα στολισμένη Καλινίτσα είναι η δική τους21 Ίσως επίσης ως μιασκηνοθετημένη γαμήλια πομπή πρέπει να εμφανίσει στο τελετουργικό της καιτα εθιμικά προσκόμματα του πραγματικού γάμου τα οποία τελικά υπερνικούνταικαι έτσι προοικονομείται ευτυχής ο έγγαμος βίος22

3 Είναι γνωστά στη Λαογραφία τα θέματα του laquoΚοινωνικού Ρόλουraquo τηςlaquoΚοινωνιολογίας των Ηλικιώνraquo και τα της σχέσης τους με τα λαϊκά δρώμεναειδικά τα γυναικεία23 Τα εντοπίζω και εδώ Η Καλινίτσα είναι 12-14 ετών μετά τηνεμμηνόρροια δηλαδή (τη διάβαση τομή της ζωής της) ανήκει στην ηλικιακήομάδα των εφήβων εκείνων που ευρίσκονται προ των πυλών του γάμου Στηνηλικία αυτήν ο κοινωνικός ρόλος της έφηβης αλλάζει επιδέχεται πλέονπεριορισμούς η κόρη εργάζεται στα εργόχειρα προετοιμάζει τα προικιά της Ηπρώτη δημόσια εμφάνιση των κοριτσιών επραγματοποιείτο στους τελετουργικούςαγερμούς της άνοιξης υπό τα παρατηρητικά και επιτηρούντα βλέμματα τηςκοινότητας (πρβλ τις Λαζαρίνες) Έδιναν τότε μια παράσταση εαυτού Κριτήριααξιολόγησής τους ήταν η αγνεία η σεμνότητα η ομορφιά η πιθανή τεκνοποιη -τική ικανότητα η προίκα οι δεξιότητες (σε χορό τραγούδι χειρωνακτικέςεργασίες) Περιποιούσε μεγάλη τιμή στην οικογένεια να επιλεγεί η κόρη της στονρόλο της Καλινίτσας τον οποίο όπως διαβάζω αλλού24 η νεαρή επιτελούσε επί3ετία αφού πλέον μετά τη χρονική αυτήν πάροδο ήταν συνήθως παντρεμένη

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

244

20 Αναλυτικότερα βλ Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφία Ρόλοι συμπεριφορές αισθήματα Αθήνα 2010σ 26 κε 98 κε

21 Πρβλ τους μέχρι σήμερα (μεταξύ γειτονιών και συνοικιών) συμβολικούς ή πραγματικούς αντα -γωνισμούς στο Μ Γ Σέργης Αστική Λαογραφία Αναπαραστάσεις της Αθήνας (1880-1896) στο συγγραφικόέργο του Μιχαήλ Μητσάκη χώρος κοινωνία πολιτισμοί ταυτότητες Αθήνα 2016 σ 566-567

22 Πρβλ Μ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντοhellip όπ σ 146 15823 Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφίαhellip όπ24 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις όπ σ 354

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

το laquoαμίλητο νερόraquo και τα laquoριζικάριαraquo στον κήπο να laquoξενυχτήσουνraquo κάτω από τααστέρια14 και φίλευε ndashσαν πεθεράndash τις παρευρισκόμενες Αυτές αργότερα μαζίμε τα υπόλοιπα αγόρια και κορίτσια άναβαν τις γνωστές πυρές Την επομένηπλέον ημέρα ετελείτο το laquoξεκλείδωμαraquo του Κλήδονα15 Γράφει για την περίπτωσητης Αδριανούπολης (νυν Edirne) ο Κ Κουρτίδης

laquoΚαθrsquo όλην την νύκτα τα σημάδια μένουσιν εν τῳ δοχείῳ επικεκαλυμμέναεν τῃ οικίᾳ της μικρής νύμφης ένθα την πρωΐαν γυναίκες και νεάνιδες τουστρατευομένου τμήματος της συνοικίας συναθροίζονται επιχαρίτως βάλλουσαιμειδίαμα [] Κύκλῳ περί άνθη στρωννύμεναι απαγγέλλουσιν εκάστη διάφοραδίστιχα άτινα εν τῃ δημώδει ldquoκουτσάκιαrdquo καλούνται Ταύτα ερωτικού κυρίωςθέματος ή εν γένει μελλούσης ευτυχίας οιωνοί εγείρουσιν άσβεστον γέλωταθεωρούνται δε ως άλλοι χρησμοί∙ είνε η λαλέουσα πηγή του Φοίβου εκείνου ημυστικώς και ερωτύλως διαγγέλλουσα εις το εύπιστον ους της νεανίδος ότιονείρως ποθεί Μετά την απαγγελίαν εκάστου αυτών η νύμφη εξάγει έν σημάδιονκαι εγχειρίζει αυτό εις ήντινα ανήκειraquo16

Από τις παραπάνω περιγραφές επισημαίνω τα εξής

1 Θεώμαι το δρώμενο ως μια μυητική τελετουργία στα του γάμου και τα τηςσεξουαλικής ερωτικής ζωής Παραλλήλως η τελετουργία επεδίωκε να ενισχύσειτην κινδυνεύουσα (λόγῳ laquoεπικίνδυνωνraquo χρονικών μεταβάσεων των ημερών)γονιμότητα διά του θεατρικού γάμου με τον οποίο αυτή επιτελείτο Ο τελευταίοςπροοιωνίζεται τον πραγματικό τον κανονικό αυτόν που οδηγεί στη νόμιμητεκνοποιία και τον οποίο θα laquoεκβιάσουνraquo οι νεαρές κοπέλες (το ίδιο βράδυ ή τηνεπομένη ημέρα) διά των μαντικών κληδονισμών της Πυθίας-Καλινίτσας

Η μικρή κόρη ενδυόταν νύφη σύμβολο του πόθου (κάθε κοριτσιού) για γάμοΔιερχόταν ανάμεσα στα στενά του laquoμαχαλάraquo της και ως ιερό αντικείμενομετέφερε και διέχεε ελπίδες στα κορίτσια που τη χαιρετούσαν από τις ανοικτέςθύρες των οικιών τους Δεν είναι παράξενη η απουσία από τη γαμήλια πομπή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

242

14 Και κάτω από τριανταφυλλιά προφανώς επειδή το ρόδο είναι συν τοις άλλοις για τον ελληνορωμαϊκόκόσμο σύμβολο της αγάπης της χαράς της ομορφιάς της επιθυμίας έμβλημα της Αφροδίτης τηςανάστασης και της αιώνιας άνοιξης (πρβλ ρωμαϊκά Ροζάλια) αλλά ταυτοχρόνως ανήκει σταακανθωτά φυτά τα οποία όπως αναφέρω εκτενώς αλλού [Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στονμικρασιατικό Πόντο (μέσα 19ου αι-1922) γέννηση γάμος θάνατος Αθήνα 2007 σ 103-104] έχουνφυλακτήριο χαρακτήρα Βλ και Τζ Κούπερ Λεξικό συμβόλων μετάφρ Ανδρ Τσάκαλης Αθήνα 1992σ 438-440

15 Πρβλ Π Παπαχριστοδούλου laquoΣύμμεικτα λαογραφικά Αδριανούποληςraquo Θρακικά 2 (1929) 428-43916 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo Θρακική Επετηρίς 1897 σ 171-172

γαμπρού είναι θαυμάσιος (κρίνω) και ο συμβολισμός της απουσίας το ταίρι θατο βρει και θα το τοποθετήσει δίπλα σε κάθε κορίτσι η Τύχη διά της Καλινίτσαςπάλιν το ίδιο βράδυ ή την επομένη ημέρα όπως μόλις προείπα Ο ρόλος της ωςιέρειας της Τύχης προετοιμάσθηκε τελετουργικά με όσα προαναφέρθηκαν με τονπλέον θεατρικό τρόπο βασικό χαρακτηριστικό του laquoπαραδοσιακούraquo πολιτισμού

2 Η σύνθεση του αγερμού είναι άξια παρατηρήσεων η νύφη έβγαινε από τηνοικία της και δύο μεγαλύτερα κορίτσια την κρατούσαν laquoαλά μπρατσέταraquo άλλατέσσερα που προηγήθηκαν κατά την έξοδο περπατούσαν αντίστροφα προς αυτήν(με το πρόσωπο προς την Καλινίτσα τέσσερα-πέντε βήματα εμπρός της) και τηlaquoμυίγιαζαν με τα φυσηράraquo17 τη δρόσιζαν δηλαδή Ακολουθούσαν τα κορίτσια τουlaquoμαχαλάraquo και γυναίκες Άρα επρόκειτο για έναν σχεδόν αποκλειστικά γυναικείοναγερμό με φορείς του εκπροσώπους της γονιμότητας Προσοχή Δεν αναφέρομαισε γυναικείο καρναβάλι τύπου Μπάμπως

Στον αγερμό (που περιήρχετο τον laquoμαχαλάraquo μιας Καλινίτσας το τονίζω)συμμετείχαν και κάποιοι νέοι ως φύλακες μέχρι δέκα τον αριθμό στοιχισμένοισε δύο σειρές που κρατούσαν κοντάρια προς υπεράσπισή της laquoγια να μην τηνπροσβάλλανraquo18 Θα ήταν αδιανόητη η απουσία τους από αυτόν Ο ρόλος τουανδρικού φύλου είναι εδώ φυλακτήριος προστατευτικός της ευγονίας θα τονχαρακτήριζα πάντως δευτερεύοντα διότι προβάλλεται ισχυρότατος ο πραγματι -κός και συμβολικός ρόλος της γυναίκας στην αναπαραγωγή

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η επόμενη πληροφορία που διέσωσε απόστενιμαχίτισσα πληροφορήτριά του ο Δημ Λουκάτος και η οποία κρίνω πωςαπηχεί κάποιες αρχέγονες πτυχές του δρωμένου

laquoΚαμιά φορά εκεί που γυρνούσαν τους ξένους μαχαλάδες απαντιούντανε μετις άλλες Καλλινίτσες Γινότανε τότες καβγάδες Τrsquo αγόρια με τrsquo αγόρια μαλώνανεκαι χτυπιούντανε με τα ξύλα Χύνανε και το νερό και σκόρπιζαν τα ριζικάρια Γιrsquoαυτό δεν πήγαιναν σrsquo άλλον μαχαλά Δεν το rsquoχανε και σε καλό να δει η μιαΚαλλινίτσα την άλλη (όπως κι οι νύφες) Αν συναντιούντανε τα κορίτσια πουήτανε στο πλάι της τη σκέπαζαν με το μαντήλι ή άνοιγαν μια ομπρέλα μπροστάτης και γυρνούσαν πίσωraquo19

Η δράση των συνοδών-φυλάκων της Καλινίτσας (αλλά και των κοριτσιών)μάς παραπέμπει στα Ρογκατσάρια σε εκείνην την οργανωμένη ομάδα των εφήβων

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

243

17 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo όπ σ 29318 Δ Κ Βογαζλής όπ σ 29419 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58-59

αγερμιστών καλανδιστών του χειμώνα με ιεραρχική δομή μεταμφιεσμένωνενίοτε με ζωόμορφες μάσκες οπλοφορούντων η δράση των οποίων έφθανε μέχρικαι τον θάνατο των αντιπάλων αφού έτσι επιβεβαιωνόταν η επιδιωκόμενηταύτισή τους με τον ιδανικό ανδρικό εαυτόν άρα όφειλαν να απαντούν σεοποιαδήποτε πρόκληση20

Πρόκειται μάλλον για μεταφορά αυτού του μοτίβου για κάποιον συμφυρμόδρωμένων Έχουμε εδώ μια μορφή εισβολής της Καλινίτσας και του αγερμού τηςσε ξένη περιοχή οι νέοι του laquoμαχαλάraquo αμύνονται του laquoζωτικούraquo τους χώρουυπερασπίζονται το laquoΕμείςraquo τους ίσως με την πίστη ότι η ομορφότερη καιεπιμελέστερα στολισμένη Καλινίτσα είναι η δική τους21 Ίσως επίσης ως μιασκηνοθετημένη γαμήλια πομπή πρέπει να εμφανίσει στο τελετουργικό της καιτα εθιμικά προσκόμματα του πραγματικού γάμου τα οποία τελικά υπερνικούνταικαι έτσι προοικονομείται ευτυχής ο έγγαμος βίος22

3 Είναι γνωστά στη Λαογραφία τα θέματα του laquoΚοινωνικού Ρόλουraquo τηςlaquoΚοινωνιολογίας των Ηλικιώνraquo και τα της σχέσης τους με τα λαϊκά δρώμεναειδικά τα γυναικεία23 Τα εντοπίζω και εδώ Η Καλινίτσα είναι 12-14 ετών μετά τηνεμμηνόρροια δηλαδή (τη διάβαση τομή της ζωής της) ανήκει στην ηλικιακήομάδα των εφήβων εκείνων που ευρίσκονται προ των πυλών του γάμου Στηνηλικία αυτήν ο κοινωνικός ρόλος της έφηβης αλλάζει επιδέχεται πλέονπεριορισμούς η κόρη εργάζεται στα εργόχειρα προετοιμάζει τα προικιά της Ηπρώτη δημόσια εμφάνιση των κοριτσιών επραγματοποιείτο στους τελετουργικούςαγερμούς της άνοιξης υπό τα παρατηρητικά και επιτηρούντα βλέμματα τηςκοινότητας (πρβλ τις Λαζαρίνες) Έδιναν τότε μια παράσταση εαυτού Κριτήριααξιολόγησής τους ήταν η αγνεία η σεμνότητα η ομορφιά η πιθανή τεκνοποιη -τική ικανότητα η προίκα οι δεξιότητες (σε χορό τραγούδι χειρωνακτικέςεργασίες) Περιποιούσε μεγάλη τιμή στην οικογένεια να επιλεγεί η κόρη της στονρόλο της Καλινίτσας τον οποίο όπως διαβάζω αλλού24 η νεαρή επιτελούσε επί3ετία αφού πλέον μετά τη χρονική αυτήν πάροδο ήταν συνήθως παντρεμένη

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

244

20 Αναλυτικότερα βλ Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφία Ρόλοι συμπεριφορές αισθήματα Αθήνα 2010σ 26 κε 98 κε

21 Πρβλ τους μέχρι σήμερα (μεταξύ γειτονιών και συνοικιών) συμβολικούς ή πραγματικούς αντα -γωνισμούς στο Μ Γ Σέργης Αστική Λαογραφία Αναπαραστάσεις της Αθήνας (1880-1896) στο συγγραφικόέργο του Μιχαήλ Μητσάκη χώρος κοινωνία πολιτισμοί ταυτότητες Αθήνα 2016 σ 566-567

22 Πρβλ Μ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντοhellip όπ σ 146 15823 Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφίαhellip όπ24 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις όπ σ 354

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

γαμπρού είναι θαυμάσιος (κρίνω) και ο συμβολισμός της απουσίας το ταίρι θατο βρει και θα το τοποθετήσει δίπλα σε κάθε κορίτσι η Τύχη διά της Καλινίτσαςπάλιν το ίδιο βράδυ ή την επομένη ημέρα όπως μόλις προείπα Ο ρόλος της ωςιέρειας της Τύχης προετοιμάσθηκε τελετουργικά με όσα προαναφέρθηκαν με τονπλέον θεατρικό τρόπο βασικό χαρακτηριστικό του laquoπαραδοσιακούraquo πολιτισμού

2 Η σύνθεση του αγερμού είναι άξια παρατηρήσεων η νύφη έβγαινε από τηνοικία της και δύο μεγαλύτερα κορίτσια την κρατούσαν laquoαλά μπρατσέταraquo άλλατέσσερα που προηγήθηκαν κατά την έξοδο περπατούσαν αντίστροφα προς αυτήν(με το πρόσωπο προς την Καλινίτσα τέσσερα-πέντε βήματα εμπρός της) και τηlaquoμυίγιαζαν με τα φυσηράraquo17 τη δρόσιζαν δηλαδή Ακολουθούσαν τα κορίτσια τουlaquoμαχαλάraquo και γυναίκες Άρα επρόκειτο για έναν σχεδόν αποκλειστικά γυναικείοναγερμό με φορείς του εκπροσώπους της γονιμότητας Προσοχή Δεν αναφέρομαισε γυναικείο καρναβάλι τύπου Μπάμπως

Στον αγερμό (που περιήρχετο τον laquoμαχαλάraquo μιας Καλινίτσας το τονίζω)συμμετείχαν και κάποιοι νέοι ως φύλακες μέχρι δέκα τον αριθμό στοιχισμένοισε δύο σειρές που κρατούσαν κοντάρια προς υπεράσπισή της laquoγια να μην τηνπροσβάλλανraquo18 Θα ήταν αδιανόητη η απουσία τους από αυτόν Ο ρόλος τουανδρικού φύλου είναι εδώ φυλακτήριος προστατευτικός της ευγονίας θα τονχαρακτήριζα πάντως δευτερεύοντα διότι προβάλλεται ισχυρότατος ο πραγματι -κός και συμβολικός ρόλος της γυναίκας στην αναπαραγωγή

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσα είναι η επόμενη πληροφορία που διέσωσε απόστενιμαχίτισσα πληροφορήτριά του ο Δημ Λουκάτος και η οποία κρίνω πωςαπηχεί κάποιες αρχέγονες πτυχές του δρωμένου

laquoΚαμιά φορά εκεί που γυρνούσαν τους ξένους μαχαλάδες απαντιούντανε μετις άλλες Καλλινίτσες Γινότανε τότες καβγάδες Τrsquo αγόρια με τrsquo αγόρια μαλώνανεκαι χτυπιούντανε με τα ξύλα Χύνανε και το νερό και σκόρπιζαν τα ριζικάρια Γιrsquoαυτό δεν πήγαιναν σrsquo άλλον μαχαλά Δεν το rsquoχανε και σε καλό να δει η μιαΚαλλινίτσα την άλλη (όπως κι οι νύφες) Αν συναντιούντανε τα κορίτσια πουήτανε στο πλάι της τη σκέπαζαν με το μαντήλι ή άνοιγαν μια ομπρέλα μπροστάτης και γυρνούσαν πίσωraquo19

Η δράση των συνοδών-φυλάκων της Καλινίτσας (αλλά και των κοριτσιών)μάς παραπέμπει στα Ρογκατσάρια σε εκείνην την οργανωμένη ομάδα των εφήβων

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

243

17 Δ Κ Βογαζλής laquoΔημοτικά Φιλιππουπολίτικα και Στενιμαχίτικα τραγούδιαraquo όπ σ 29318 Δ Κ Βογαζλής όπ σ 29419 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58-59

αγερμιστών καλανδιστών του χειμώνα με ιεραρχική δομή μεταμφιεσμένωνενίοτε με ζωόμορφες μάσκες οπλοφορούντων η δράση των οποίων έφθανε μέχρικαι τον θάνατο των αντιπάλων αφού έτσι επιβεβαιωνόταν η επιδιωκόμενηταύτισή τους με τον ιδανικό ανδρικό εαυτόν άρα όφειλαν να απαντούν σεοποιαδήποτε πρόκληση20

Πρόκειται μάλλον για μεταφορά αυτού του μοτίβου για κάποιον συμφυρμόδρωμένων Έχουμε εδώ μια μορφή εισβολής της Καλινίτσας και του αγερμού τηςσε ξένη περιοχή οι νέοι του laquoμαχαλάraquo αμύνονται του laquoζωτικούraquo τους χώρουυπερασπίζονται το laquoΕμείςraquo τους ίσως με την πίστη ότι η ομορφότερη καιεπιμελέστερα στολισμένη Καλινίτσα είναι η δική τους21 Ίσως επίσης ως μιασκηνοθετημένη γαμήλια πομπή πρέπει να εμφανίσει στο τελετουργικό της καιτα εθιμικά προσκόμματα του πραγματικού γάμου τα οποία τελικά υπερνικούνταικαι έτσι προοικονομείται ευτυχής ο έγγαμος βίος22

3 Είναι γνωστά στη Λαογραφία τα θέματα του laquoΚοινωνικού Ρόλουraquo τηςlaquoΚοινωνιολογίας των Ηλικιώνraquo και τα της σχέσης τους με τα λαϊκά δρώμεναειδικά τα γυναικεία23 Τα εντοπίζω και εδώ Η Καλινίτσα είναι 12-14 ετών μετά τηνεμμηνόρροια δηλαδή (τη διάβαση τομή της ζωής της) ανήκει στην ηλικιακήομάδα των εφήβων εκείνων που ευρίσκονται προ των πυλών του γάμου Στηνηλικία αυτήν ο κοινωνικός ρόλος της έφηβης αλλάζει επιδέχεται πλέονπεριορισμούς η κόρη εργάζεται στα εργόχειρα προετοιμάζει τα προικιά της Ηπρώτη δημόσια εμφάνιση των κοριτσιών επραγματοποιείτο στους τελετουργικούςαγερμούς της άνοιξης υπό τα παρατηρητικά και επιτηρούντα βλέμματα τηςκοινότητας (πρβλ τις Λαζαρίνες) Έδιναν τότε μια παράσταση εαυτού Κριτήριααξιολόγησής τους ήταν η αγνεία η σεμνότητα η ομορφιά η πιθανή τεκνοποιη -τική ικανότητα η προίκα οι δεξιότητες (σε χορό τραγούδι χειρωνακτικέςεργασίες) Περιποιούσε μεγάλη τιμή στην οικογένεια να επιλεγεί η κόρη της στονρόλο της Καλινίτσας τον οποίο όπως διαβάζω αλλού24 η νεαρή επιτελούσε επί3ετία αφού πλέον μετά τη χρονική αυτήν πάροδο ήταν συνήθως παντρεμένη

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

244

20 Αναλυτικότερα βλ Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφία Ρόλοι συμπεριφορές αισθήματα Αθήνα 2010σ 26 κε 98 κε

21 Πρβλ τους μέχρι σήμερα (μεταξύ γειτονιών και συνοικιών) συμβολικούς ή πραγματικούς αντα -γωνισμούς στο Μ Γ Σέργης Αστική Λαογραφία Αναπαραστάσεις της Αθήνας (1880-1896) στο συγγραφικόέργο του Μιχαήλ Μητσάκη χώρος κοινωνία πολιτισμοί ταυτότητες Αθήνα 2016 σ 566-567

22 Πρβλ Μ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντοhellip όπ σ 146 15823 Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφίαhellip όπ24 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις όπ σ 354

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

αγερμιστών καλανδιστών του χειμώνα με ιεραρχική δομή μεταμφιεσμένωνενίοτε με ζωόμορφες μάσκες οπλοφορούντων η δράση των οποίων έφθανε μέχρικαι τον θάνατο των αντιπάλων αφού έτσι επιβεβαιωνόταν η επιδιωκόμενηταύτισή τους με τον ιδανικό ανδρικό εαυτόν άρα όφειλαν να απαντούν σεοποιαδήποτε πρόκληση20

Πρόκειται μάλλον για μεταφορά αυτού του μοτίβου για κάποιον συμφυρμόδρωμένων Έχουμε εδώ μια μορφή εισβολής της Καλινίτσας και του αγερμού τηςσε ξένη περιοχή οι νέοι του laquoμαχαλάraquo αμύνονται του laquoζωτικούraquo τους χώρουυπερασπίζονται το laquoΕμείςraquo τους ίσως με την πίστη ότι η ομορφότερη καιεπιμελέστερα στολισμένη Καλινίτσα είναι η δική τους21 Ίσως επίσης ως μιασκηνοθετημένη γαμήλια πομπή πρέπει να εμφανίσει στο τελετουργικό της καιτα εθιμικά προσκόμματα του πραγματικού γάμου τα οποία τελικά υπερνικούνταικαι έτσι προοικονομείται ευτυχής ο έγγαμος βίος22

3 Είναι γνωστά στη Λαογραφία τα θέματα του laquoΚοινωνικού Ρόλουraquo τηςlaquoΚοινωνιολογίας των Ηλικιώνraquo και τα της σχέσης τους με τα λαϊκά δρώμεναειδικά τα γυναικεία23 Τα εντοπίζω και εδώ Η Καλινίτσα είναι 12-14 ετών μετά τηνεμμηνόρροια δηλαδή (τη διάβαση τομή της ζωής της) ανήκει στην ηλικιακήομάδα των εφήβων εκείνων που ευρίσκονται προ των πυλών του γάμου Στηνηλικία αυτήν ο κοινωνικός ρόλος της έφηβης αλλάζει επιδέχεται πλέονπεριορισμούς η κόρη εργάζεται στα εργόχειρα προετοιμάζει τα προικιά της Ηπρώτη δημόσια εμφάνιση των κοριτσιών επραγματοποιείτο στους τελετουργικούςαγερμούς της άνοιξης υπό τα παρατηρητικά και επιτηρούντα βλέμματα τηςκοινότητας (πρβλ τις Λαζαρίνες) Έδιναν τότε μια παράσταση εαυτού Κριτήριααξιολόγησής τους ήταν η αγνεία η σεμνότητα η ομορφιά η πιθανή τεκνοποιη -τική ικανότητα η προίκα οι δεξιότητες (σε χορό τραγούδι χειρωνακτικέςεργασίες) Περιποιούσε μεγάλη τιμή στην οικογένεια να επιλεγεί η κόρη της στονρόλο της Καλινίτσας τον οποίο όπως διαβάζω αλλού24 η νεαρή επιτελούσε επί3ετία αφού πλέον μετά τη χρονική αυτήν πάροδο ήταν συνήθως παντρεμένη

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

244

20 Αναλυτικότερα βλ Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφία Ρόλοι συμπεριφορές αισθήματα Αθήνα 2010σ 26 κε 98 κε

21 Πρβλ τους μέχρι σήμερα (μεταξύ γειτονιών και συνοικιών) συμβολικούς ή πραγματικούς αντα -γωνισμούς στο Μ Γ Σέργης Αστική Λαογραφία Αναπαραστάσεις της Αθήνας (1880-1896) στο συγγραφικόέργο του Μιχαήλ Μητσάκη χώρος κοινωνία πολιτισμοί ταυτότητες Αθήνα 2016 σ 566-567

22 Πρβλ Μ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντοhellip όπ σ 146 15823 Β Πούχνερ Κοινωνιολογική Λαογραφίαhellip όπ24 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσεις όπ σ 354

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

4 Εντοπίζω και πάλιν (ως μοτίβα) το αμφιθαλές της βιολογικής καταγωγήςτης Καλινίτσας25 και το ισχυρόν της κοινωνικής της τα γνωστά θέματα τουlaquoαμίλητου νερούraquo26 και του κόκκινου ως χρώματος της ζωής και του θανάτου27

5 Κρίνω πως χρειάζεται να παρατεθούν περισσότερα στοιχεία για τονβασιλικό (το laquoώκιμονraquo των αρχαίων Ελλήνων) ιερό φυτό πολλών θρησκειώνΚατά μία (ευρέως γνωστή) χριστιανική θρησκευτική παράδοση η ονομασία τουαποδόθηκε στην αγία Ελένη γιατί φύτρωσε στο σημείο όπου ανακάλυψε τον ΤίμιοΣταυρό και οδηγήθηκε εκεί από το άρωμά του28 Τον συναντούμε φυτευμένον στανεκροταφεία29 να τον περιποιούνται ιδιαιτέρως οι χωρικοί της Θράκης (laquoγια τιςψυχέςraquo) να απογεμίζουν με αυτόν φέρετρα να χρησιμοποιείται σε επικήδειες καιταφικές γενικώς τελετές30 να προσφέρεται στην εκκλησία κατά την εορτή τηςΣταυροπροσκυνήσεως31 να ραντίζονται με ένα κλωνί του οι πιστοί κατά τοναγιασμό των Θεοφανείων∙ να στολίζει τη σημαία του γάμου ειδικότερα τον σταυρότης μαζί με μαντζουράνες32∙ τον βρίσκουμε μαζί με ένα δακτυλίδι στην άκρη τουκαλαμιού με το οποίο ένα πρωτογέννητο κορίτσι ανακάτωνε τα προζύμια τουγάμου στη Θράκη33∙ ειδικότερα αυτόν της ημέρας του Σταυρού34 εντός του σάκκουμε τον σπόρο του σιταριού που επρόκειτο να σπαρεί για να τον προφυλάττει καιγια να γίνουν τα σπαρτά πράσινα σαν τον βασιλικό35 Οι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιού -σαν μαζί με άλλα φυτά στις ταριχεύσεις οι Γαλάτες σε τελετές εξαγνισμού (πρβλτο χριστιανικό έθιμο του αγιασμού) Από όλα αυτά δεν είναι τυχαίο ότι εχρη -σιμοποιείτο ως αποτροπαϊκό βότανο (laquoόπου φυτρώνει βασιλικός δε πηγαίνει τοκακόraquo ή laquoόπου υπάρχει βασιλικός δε ζει το κακόraquo) ως θεραπευτικό σε δεκάδες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

245

25 Γ Σπυριδάκης laquoΟι αμφιθαλείς εις τον βίον του λαούraquo όπ σ 193-20826 Γ Αικατερινίδης laquoΧρήσις και σημασία του ldquoαμίλητου νερούrdquo εις τον βίον του λαούraquo Επετηρίς

Λαογραφικού Αρχείου 15-16 (1964) σ 46-5027 Μ Γ Σέργης Διαβατήριες τελετουργίες στον μικρασιατικό Πόντο όπ σ 33828 Σ Μενάρδος laquoΗ αγία Ελένη εις την Κύπρονraquo Λαογραφία 2 (1910) 266-29829 Μ Μηλίγκου-Μαρκαντώνη Δένδρα φυτά άνθη στον λαϊκό πολιτισμό των νεωτέρων Ελλήνων Αθήνα

2006 σ 37430 Σπ Συγκολλίτης laquoΟ νεκρός εις την Ανασελίτσαraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 39331 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 13 (1950) σ 11232 Δ Λουκόπουλος laquoΣύμμεικτα λαογραφικά εξ Αιτωλίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 3633 Ελπ Σταμούλη-Σαραντή laquoΠρολήψεις και δεισιδαιμονίες της Θράκηςraquo Λαογραφία 14 (1952) σ 191∙

Στ Κυριακίδης laquoΤα κατά τον γάμον έθιμα εν Γκιουμουλτζίνηraquo Λαογραφία 2 (1910-11) σ 4834 Βλ Γ Σαλβάνος laquoΛαογραφικά σύλλεκτα εξ Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 10 (1929-32) σ 145-

146 Πρβλ τον βασιλικό των αγίων Θεοδώρων τελούσαν ονειρομαντεία με laquoαμίλητο νερόraquo στονδρόμο άκουγαν ονόματα ή φύτευαν έναν βασιλικό λέγοντας laquoΣε σπέρνω σε ποτίζω κι όποιος είναι γιαναν τον επάρω να ᾿ρθει να το θερίσουμε μαζίraquo

35 Μ Σλίνης laquoΑγροτικά έθιμα Δρυμού Μακεδονίαςraquo Λαογραφία 12 (1938-48) σ 92

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

ασθένειες ως αποτρεπτικό των ανεπιθύμητων εντόμων Τέλος θα τον συναντή -σουμε ως ερωτικό σύμβολο που μας ενδιαφέρει εδώ πρωτίστως

Οι Ρωμαίοι τον θεωρούσαν ήδη ερωτικό φίλτρο λόγῳ του σχήματος τωνφύλλων του του σχήματος των ανθέων του του αρώματός του laquoσημείονraquo ερωτικούενδιαφέροντος και αγάπης Είναι γνωστόν στη Λαογραφία ζήτημα ότι όλα ταεξέχοντα αντικείμενα ακόμη και νεκρά σώματα αποπνέουν ευωδία (πρβλ τονΜυροβλήτη άγιο Δημήτριο) Ο νεαρός ερωτευμένος Έλληνας του laquoπαραδοσια κούπολιτισμούraquo κατά το έθος κάποιων laquoεπίσημωνraquo ημερών έκλεβε από την αυλή τηςαγαπημένης του τον φυτευμένον (σε γλάστρα συνήθως) βασιλικό της36 ΣτονΚινίδαρο της Νάξου πχ εκτός των άλλων γονιμολατρικών εθίμων της Πρωτο -μαγιάς συναντούμε την εθιμική κλοπή των γλαστρών37 οι νέοι με μυστικότηταέμπαιναν στις αυλές των κοριτσιών που αγαπούσαν laquoέκλεβανraquo τις γλάστρες τουςκαι τις άφηναν σε κεντρικά σημεία του χωριού μέχρι το απόγευμα Οι δικαιούχεςέψαχναν να τις βρουν ή τους επιστρέφονταν από τους ίδιους τους νεαρούς οπότε τοlaquoζεύγοςraquo εύρισκε ευκαιρία για μια ακόμη συνάντηση Θεωρώ πως πίσω από τησυμβολικού χαρακτήρα κλοπή υποκρύπτεται η αρπαγή των ίδιων των γυναικώναυτή η πανάρχαιη πρακτική επρόκειτο για ένα έμφυλο παγκόσμιο και διαχρονικόπολιτισμικό φαινόμενο που αποσκοπούσε πρωτίστως στη διαχείριση δημογραφικώνπροβλημάτων δευτερευόντως σε επίπεδο μεταφορικό συμβολικό λειτουργούσε ωςτελετουργική αναγέννηση αναβλάστηση αναπα ραγωγή38 Μπορεί ως εκ τούτωννα συσχετισθεί με τη μελλοντική απώλεια της παρθενίας της κόρης με τη σεξουαλικήσυνεύρεση Η προσφορά ενός κλώνου από τη νέα κοπέλα στον αγαπημένο τηςσήμαινε (συμβολικά) την προσφορά προς αυτόν του ίδιου του κορμιού της

Η λαϊκή μας ποίηση (παραδοσιακή και laquoέντεχνηraquo) βρίθει τραγουδιών με θέματον ερωτικό χαρακτήρα του βασιλικού

Βασιλικός μυρίζει εδώ κάποια τον έχει στο χορότον έχει η κόρη του παπά πλεγμένο μέσα στα μαλλιάΒασιλικός και ματζουράνα μrsquo ένα πουλί σού στέλνω γράμμα

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

246

36 Μαλβ Σαλβάνου laquoΤραγούδια μοιρολόγια και λαζαρικά Αργυράδων Κερκύραςraquo Λαογραφία 9 (1926)σ 165

37 Κ Κλουβάτος Κυνίδαρος ο laquoΑπίκραντοςraquo Κοινές και ιδιότυπες πολιτισμικές και γλωσσικές αποτυπώσειςΑθήνα 2011 σ 103-104

38 Ελ Ψυχογιού laquoΤα ldquoακριτικάrdquo ως γαμήλια τραγούδια μύησης η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτηraquoστον τόμο Ευρωπαϊκή Ακριτική Παράδοση από τον Μεγαλέξανδρο στον Διγενή Ακρίτα Αθήνα 2000 σ 165

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Bασιλικός θα γίνω στο παραθύρι σουκι ανύπαντρος θα μείνω για το χατήρι σουΈλα έλα με τrsquo εμένανα περνάς χαριτωμένα39

Ένα από τα άσματα του αγερμού της Καλινίτσας κατά την περιοδεία του στονlaquoμαχαλάraquo ήταν το αμέσως επόμενο άκρως ερωτικό Η σημειολογία και η λειτουρ -γία του είναι εμφανής ένας νεαρός το Νυδριωτάκι συνάντησε το αντικείμενοτου πόθου του την πολίτισσα Αθηνιά (ιδανικής ομορφιάς ως ξανθομαλλούσα40)τη στιγμή που πότιζε τον βασιλικό της Το όνομά της δεν είναι τυχαίο αφούΑθηνιά δεν είναι η Αθηναία όπως εκ παρετυμολογίας ίσως εικάσει κάποιος αλλάότι εκφράζεται με τα συνώνυμά της Ανθή Ανθούλα Άνθω και Ανθώ ΕυανθίαΑνθίτζα Αθίτσα Ανθούσα Αθιτσιώ Αθούλα Αθούλλω Ανθουλ λιώ41 Σχετίζεταιλοιπόν με το άνθος την ανθοφορία τη νεότητα την ομορφιά των γυναικώνΆρα κατrsquo αναλογίαν (αναλογική μαγεία διά του τραγουδιού) με τον εξαναγκασμότης Τύχης που επιβάλλει το έθιμο θα έλθει το ποθούμενο για κάθε νέα και νέονπου συμμετέχει σrsquo αυτό

ndash Γιε μου πού την ηύρες αυτήν τη νιατην ξανθομαλλούσα την Αθηνιάndash Απrsquo την Πόλη ερχόμουν κι απrsquo τα νησιάαπrsquo το μαχαλά της επέρασαστο παραθυράκι της στέκονταντα βασιλικά της επότιζεκαι τη μαντζουράνα της δρόσιζεΈκοψε κλωνάρι και μrsquo έδωσεμrsquo είπε κι ένα λόγο και μrsquo άρεσεndash Καλέ Νυδριωτάκι σα μrsquo αγαπάςπώς περνοδιαβαίνεις και δε μιλάςΣτείλε προξενήτρες στη μάνα μουκαι προξενητάδες στο μπάρμπα μου 42

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

247

39 Μ Τρανός laquoΤραγούδια αρκαδικάraquo Λαογραφία 11 (1934-37) σ 644-645 40 Α Δουλαβέρας Η γυναικεία και η ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 passim41 Τ Γριτσόπουλος laquoΒαπτιστικά ονόματα εκ Πελοποννήσου των χρόνων της Τουρκοκρατίαςraquo Λαογραφία

16 (1956) σ 367∙ Στ Ψάλτης Θρακικά ή μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως ΣαράνταΕκκλησιών εν Αθήναις 1905 σ 151

42 Δ Λουκάτος Τα καλοκαιρινά όπ σ 58 Η Σ Μανασείδου laquoΔημώδη άσματα Αίνουraquo Αρχείον τουΘρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 3 (1936-37) σ 42 συμπληρώνει την τελευταία του

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Αυτόν τον βασιλικό θα laquoποτίσειraquo (συμβολικά) η μικρή κόρη της Αδριανού -πολης κατά την τέλεση του δρωμένου

Kαληνύτσα μου προυτουστέφανημάνα μrsquo μrsquo εστειλε για κρύο νιρόνα πουτίσουμε τουν βασιλικότουν πλατόφυλλου43

3 ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ

ΑΣΜΑ 1

Καλλινίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο Γιαννίτσαρος που στα μάρμαρα πατούσε και κορνιάχτιζεμες τα σύννεφα κρυβιούνταν κιrsquo αστροδόξαζεndash Τι σου λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σε μολογούν 5τι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα και τα σύννεφαndash Ένα καράβι κιντυνεύει δεν είνrsquo να χαθήΚαλλινίτσα τον ελέγει και παρακαλείndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Πάνε συ με τα κορίτσια και τις έμορφες 10και για μένα το τοξάρι και ο πόλεμοςndash Μάθε μrsquo Γιάννο μrsquo το τοξάρι και τον πόλεμοndash Μrsquo αν σε μάθω το τοξάρι δρακονπόλεμο44τρυφερούτσrsquoκη θα πηγαίνης και θα σκοτωθήςndash Μάθε μrsquo Γιάννο το τοξάρι και τον πόλεμο 15κι ας πααίνω τρυφερούτσκη κι ας σκοτωθώ[]

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

248

στροφή ndash Έστειλα κυρά μου σαρανταδυό και προξενητάδες εξήντα δυο τους προξενητάδες μαλώσανε και τους προξενήτες εδιώξανε

43 Κ Κουρτίδης laquoΟ Κλείδονας εν Αδριανουπόλειraquo όπ σ 172 44 laquoΔράκων πόλεμοraquo όπως μού υπαγορεύει να δεχθώ και η παραλλαγή του Λουκάτου (Δ Λουκάτος

όπ σ 57)

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδα στεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)45

Το παραπάνω άσμα με τις παραλλαγές του αποτελεί ένα ενδιαφέρονlaquoπαράδειγμα μελέτηςraquo των δυσκολιών που θέτει στον μελετητή του δημοτικούτραγουδιού η επιχειρούμενη από αυτόν αποκατάσταση της αρχικής του μορφήςόταν αντιληφθεί ότι ο αριθμός των παραλλαγών που έχει στη διάθεσή τουπαρουσιάζει πληθώρα εμφανών φθορών αλλοιώσεων ή ακόμη και συνειδητώνπαραχαράξεων46 Υπενθυμίζω ότι οι παραλλαγές του άσματος προέρχονται απόπαθητικούς φορείς της παράδοσης γιrsquo αυτό παρουσιάζουν φθορές παρανοη -μένους στίχους και αλλοιώσεις Βεβαίως τη Σύγχρονη Λαογραφία ουδόλωςενδιαφέρει αυτή η (φιλολογικού μόνον ενδιαφέροντος) αποκατάσταση ή ηαναζήτηση του αρχετύπου παρά μόνον στον βαθμό που οι τυχόν αλλοιώσεις μιαςαρχικής μορφής αλλάζουν το πλαίσιο των κοινωνικών συμφραζομένων τωνκοινωνικών διαδικασιών εντός του οποίου το άσμα παρήχθη και συντέθηκεεπειδή οι αναξιόπιστες αυτές καταγραφές ενδέχεται να τον οδηγήσουν σελανθασμένες ερμηνείες του σχετικού πολιτισμικού συστήματος Αν συμβούν ταπαραπάνω καθίσταται πλέον αδιευκρίνιστη η λειτουργία των ασμάτων μέσα στονκοινωνικό χώρο αλλά και η ευρύτερη κατανόησή τους ως τμημάτων ενόςσυνολικού laquoζώντοςraquo πολιτισμού

Το ευτύχημα στην περίπτωσή της είναι ότι έχουμε παραλλαγές από μία ίδιαπολιτισμική περιοχή τη Βόρεια Θράκη σε μικρή κλίμακα άρα ευκολότερα ίσωςθα μπορούσαμε να προσεγγίσουμε πάντοτε με κίνδυνο λάθους την πιθανήlaquoανακτήσιμη μορφήraquo όπως τη χαρακτηρίζει ο Σηφάκης47 να αναπαραστήσουμεμια laquoκοινή συλλογική μνήμηraquo περί το θέμα θα έλεγα εγώ αν τελικά υπάρχει αυτήη κοινή συλλογική μνήμη

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

249

45 Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκης Γ΄ Ο Κλείδωνας και η πομπή της Καλλινίτσαςraquo Αρχείοντου Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 21 (1956) 191-195

46 Για τα σημαντικά αυτά (και άλλα) προβλήματα εκδόσεως κατατάξεως κλπ των δημοτικώντραγουδιών βλ εντελώς ενδεικτικά Μ Τερζοπούλου-Ε Ψυχογιού laquoldquoΆσματαrdquo και τραγούδια Προ -βλήματα έκδοσης των δημοτικών τραγουδιώνraquo Εθνολογία 1 (1992) 143-165∙ Γ Σηφάκης Για μια ποιητικήτου ελληνικού δημοτικού τραγουδιού Ηράκλειο 1988∙ Κ Τσαγγαλάς Το δημοτικό τραγούδι και οι κοινωνικέςτου διαστάσεις Α΄ Ιωάννινα 1988∙ G Saunier Ελληνικά δημοτικά τραγούδια Συναγωγή μελετών (1968-2000) Αθήνα 2001∙ Β Πούχνερ laquoΜελέτες για το ελληνικό δημοτικό τραγούδιraquo στο βιβλίο του Τοδημοτικό τραγούδι Αθήνα 2013 σ 230-516

47 Γ Σηφάκης Ζητήματα ποιητικής φιλολογίας και λαογραφίας Αθήνα 2016 σ 202

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Το Γιαννίτσαρος του στίχου 2 κρίνω κατrsquo αρχάς πως είναι παραφθορά τουΓιαννίκαρος είναι δηλαδή μεγεθυντικό του ονόματος Γιάννης Το τελευταίοέχει δώσει στη δημοτική γλώσσα (και ποίηση) πληθώρα υποκοριστικών ήμεγεθυντικών που μας ενδιαφέρουν Γιαννίκος Γιαννίτσης Γιαννάκης ΓιαννίκαςΓιάνναρος Γιαννίκαρος Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το ανιστόρητο Γενίτσαροςπου προανέφερα Το χαρακτηρίζω έτσι διότι διαθέτουμε την πληροφορία τουκαθηγητή βυζαντινής μουσικής στο Κρατικό Ωδείο της Θεσσαλονίκης Βακαλόπου -λου (ο οποίος έχει προβεί στην παρασήμανση του εν λόγῳ άσματος) ότι η μουσικήτου laquoδεν έχει τίποτε το κοινό με την υφή της βυζαντινής μουσικής ότι πρόκειταιπερί προβυζαντινής ασφαλώς μουσικής η οποία φαίνεται να έχει επιζήσει κατάτην βυζαντινήν εποχήν κιrsquo έπειταraquo48 Τα τάγματα των Γενιτσάρων αποδεδειγ -μένα ιδρύθηκαν περί τις αρχές του 14ου αι

Ο laquoΓιαννίκαροςraquo είναι πρωτίστως λοιπόν σε μια πρώτη ανάγνωση τουάσματος ένα υψηλό και δυνατό παλικάρι που συνδυάζει τη σωματική ρώμη με τημαντεία και τη γνώση της αστρολογίας Όταν πατά στα μάρμαρα αυτά διαλύονταικαι βγάζουν κουρνιαχτό (στ 3) όταν ανεβαίνει στα άστρα τα laquoμελετάraquo και ταlaquoδιαβάζειraquo κι αυτά του ομολογούν τα μελλούμενα πχ ένα πλοίο που κινδυνεύειστη θάλασσα δεν θα χαθεί (στ 4-7) Η μεταφορά ποιητικών μοτίβων από άσμα σεάσμα είναι κι εδώ πασιφανής κυρίως όμως ερμηνεύει την παρουσία του όρουΓιανίτσαρος Γενίτσαρος που παραπλάνησε τους λογίους Οι παρακάτω στίχοιανήκουν σε παραλλαγή θρακικού άσματος

Αντά ήμαν παλικάρι δώδικα χρουνώγιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμουKι ουδέ τουξάρι μάθαινα κι ουδέ του μπόλιμουμόνrsquo μάθινα τrsquoν αγάπη την παντέρημηΣτα σίδιρα πατούσα κι έβγαζα νιρόστα μάρμαρα πατούσα κι κουρνιάχτιζα49

Στις εδώ παρακάτω παραλλαγές του άσματος της Καλινίτσας (ΑΣΜΑΤΑ 1α 1β1γ που έχουν δημοσιεύσει οι Μάξιμος Μαραβελάκης και Απόστολος Βακαλόπουλοςκαι τα οποία προέρχονται από αφηγήσεις προσφύγων στην Ελλάδα Στανιμα χιτών)ο Γιαννίκαρος αναφέρεται 1 άλλοτε ως Γιάννης Γιάννιος Γιαννάκης 2 ως

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

250

48 Στο Δ Κ Βογαζλής laquoΛαογραφικά Βορειοθράκηςhellipraquo όπ σ 214-21549 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης Αθήνα 2017 σ 90

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Μάρο-Γιάννης 3 ως πλανός Γιάννος Έρως Γιάννης 4 ως Πλανόγιαννος Είναιδηλαδή ο πλάνος Γιάννης ο γητευτής ο πλανευτής όπως με κάνει ναυποστηρίξω με βεβαιότητα και το άσμα Ο Γιάννος ο Πλανόγιαννος που παραθέτει οΓ Κ Σπυριδάκης στον τόμο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια της Ακαδημίας Αθηνών50Θεωρώ καθοριστικής σημασίας για τη δική μου ερμηνεία του άσματος τις 3 και 4παραπάνω laquoεκδοχέςraquo του Γιάννη

Η 12ετής Καλινίτσα του ΑΣΜΑΤΟΣ 1 δεν συνάδει με τον επιβεβλημένο γυναικείοτύπο παρακαλεί τον Γιάνναρο να τη μυήσει στα μυστικά του δοξαριού και τουπολέμου εκείνος προσπαθεί να την αποτρέψει από τέτοιου είδους ενασχολήσειςΤης υπενθυμίζει το νεαρόν της ηλικίας της (στ 10) και αφήνει υπονοούμενα για τοτραγικό μέλλον της κόρης (στ 14) Αυτή ήταν η laquoανάγνωσηraquo του κειμένου από τουςlaquoπαλαιούςraquo θράκες λογίους την οποία επαναλαμβάνουν και κάποιοι νεώτεροι

Η δική μου θεώρηση είναι εντελώς διαφορετική Παραθέτω εν πρώτοιςελάχιστα θεωρητικά στοιχεία που την ενισχύουν Κατά τον Leacutevi-Strauss51 κάθεμύθος έχει μια σύνθετη λογική με την οποία ο άνθρωπος επιχειρεί να ερμηνεύσειτα μεγάλα ζητήματα προβλήματα της ζωής την αναζήτηση της δικής τουολοκλήρωσης τη συμφιλίωσή του με την ύπαρξη τη σχέση του με το σύμπαν Ότισυναντούμε στον μύθο (οι εκφάνσεις της ζωής τα αντικείμενα τα ζώα τα φυτά)διαθέτουν την πραγματική τους σημασία και λειτουργία στην καθημερινότητατων ανθρώπων αποκτούν όμως και συμβολική σημασία επιτελούν τη δική τουςλειτουργία μέσα στον μυθικό κόσμο και στην πολιτισμική παράδοση τηςκοινωνίας Επομένως τα θέματα και οι εικόνες του δεν πρέπει να εξετάζονται μετην κυριολεκτική τους σημασία αλλά ως μεταφορές Στη μυθική σκέψη επίσηςοι laquoκοινωνικοί κανόνες ταιριάζουν περισσότερο με την ενστικτώδη τάξη τηςφύσηςraquo52 Στα αρχέγονα άσματα της Καλινίτσας πραγματώνεται η παραπάνωδιατύπωση του Campbell Επιπλέον κάθε τοπικό σύστημα έχει μια ιστορίακοινωνικής εμπειρίας βασισμένη στο μακρόχρονο παρελθόν της στις ιστορικέςσυγκυρίες της Η Θράκη έχει φυσικά τη δική της εμπειρία

Κατά τη δική μου θεώρηση λοιπόν κατά πρώτον το άσμα ήταν μια μορφήμύησης των κοριτσιών στη γενετήσια πράξη στη σεξουαλική και την ερωτικήζωή φυσικά και αναγκαία επακόλουθα του νομίμου γάμου που προσδοκάται ναεπισυμβεί στις ανύπανδρες κοπέλες στο άμεσο μέλλον Η Καλινίτσα επιθυμεί

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

251

50 Ακαδημία Αθηνών (εκδ) Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (εκλογή) τ Α΄ εν Αθήναις 1962 σ 403-40551 Cl Leacutevi-Strauss H άγρια σκέψη μετάφρ Εύα Καλπουρτζή Αθήνα 1977 σ 97-13152 J Campbell Μύθοι και παραδόσεις Μια βαθύτερη προσέγγιση μετάφρ Χριστίνα Μιχαλίτση Αθήνα 1990

σ 31

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

διακαώς (ικετεύει τρις τον Γιάννη) να μάθει τα μυστικά του σαρκικού έρωτα laquoτοτοξάρι και τον πόλεμοraquo laquoτον δράκων πόλεμοraquo επιθυμεί να παντρευτεί δηλαδήεκείνος της υπενθυμίζει τη νεαρή ηλικία της∙ ποθεί να εισαχθεί εν γένει στονκόσμο των ενηλίκων τον οποίο εκπροσωπεί ο Γιαννίκαρος και τον οποίοθαυμάζει Τελικά ο άνδρας αδυνατεί να αποτρέψει την νεάνιδα από αυτήν τηνεπιθυμία της κάμπτεται από τα παρακάλια της Εμπειρότερος σοφότερος ίσωςτης προτείνει να παρατείνει επrsquo ολίγον ακόμη την ανέμελη παιδική της ζωή νααπολαύσει τις χάρες της ανέφελης ακόμη παιδικότητας επί περισσότερον χρόνοΣυνεπικουρεί αυτήν τη θεώρησή μου το ΑΣΜΑ 2 που αναλύω στα επόμενα Οθάνατος της Καλινίτσας (τον οποίο εμμέσως υποδεικνύουν οι στίχοι 14 και 16)έχει εδώ καθαρά μεταφορική συμβολική σημασία η νεάνιδα πεθαίνει συμβολικάεπειδή αφήνει πίσω της την παιδική της ηλικία και εισέρχεται πλέον ως γυναίκαως διακορευμένη κόρη σε άλλη κοινωνική κατηγορία

Κατά δεύτερον το άσμα της Καλινίτσας ως laquoλεκτική τελετουργίαraquo συνέ -βαλλε στην επιτυχή ολοκλήρωση του δρωμένου Διεκπεραίωνε την τελετουργίαεκείνην η οποία προοικονομούσε την (κυρίως μαγική μαντική) διάσταση τηςγιορτής του Κλήδονα την αποκάλυψη της Τύχης των νέων όσον αφορά στονγάμο τους στην επιλογή του μελλοντικού τους συντρόφου Ο λαϊκός ποιητήςαποδεικνύει ότι ο μάντης Γιαννίκαρος προλέγει ορθά το μέλλον το αποδεικνύειεν τοις πράγμασιν με τη βεβαία πρόβλεψή του ότι το αναφερόμενο στο άσμαπλοίο δεν πρόκειται να πνιγεί Άρα όλα τα μαντεύματα (οι κληδόνες) τηςεπομένης ημέρας καθοριστικές για το μέλλον τους θα αποδειχθούν αλήθειεςθα αποβούν βεβαιότητες κυρίως επαναλαμβάνω όσα σχετίζονται με τηναποκατάσταση (τον γάμο) των κοριτσιών

Κρίνω πως ο Μάρο-Γιάννης ο Πλανόγιαννος ο Έρω(ς) Γιάννης ο Γιαν -νίκαρος (όλα παραφθαρμένα στο διάβα του χρόνου) των ΑΣΜΑΤΩΝ 1α 1β 1γ είναιη προσωποποίηση του Έρωτα που γεννά σε κάθε γυναίκα το ανδρικό ερωτικόαντικείμενο του πόθου της αυτό που θα αποκαλυφθεί κατά την επόμενη ημέραμε τα laquoριζικάριαraquo που θα εξαχθούν από το δοχείο με μαγικό τρόπο

Προβλήματα εγείρει το Μαυρογιάνναινα της επωδού του άσματος που αναλύωδηλαδή το

Α να κάνουμε στεφάνι μrsquo αγριολούλουδαστεφανώνουντας το Γιάννο με τη Μαυρογιάν(νινα)

α Θεωρώ παντελώς αντιποιητικό άρα νεώτερη εκδοχή κάποιου άλλου τύπουτου ίδιου ρήματος το στεφανώνουντας Σε όλες τις παραλλαγές εντοπίζουμε

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

252

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

αντrsquo αυτού τον τύπο της προστακτικής (ή της προτρεπτικής υποτακτικής) ναστεφανώσουμε

β Κατά συνέπειαν μήπως και το Μαυρογιάνναινα είναι νεωτερική προσαρ -μογή την οποία ουδεμία άλλη παραλλαγή εμπεριέχει

γ Κρίνω ότι η παραπάνω απαισιόδοξη επωνυμία (που καλύπτει το β΄ημιστίχιο) δεν αναφέρεται στην Καλινίτσα δεν είναι Μαυρογιάνναινα η Καλινίτσαόπως υπέθεσαν οι θρακιώτες λόγιοι αλλά ότι είναι το όνομα (το ανδρωνυμικόεπώνυμο το παρωνύμιο) μιας από τις κοπέλες του χωριού στην αυλή ή στη θύρατης οποίας ο αγερμός τραγουδούσε το άσμα παραλλάσσοντας (κατά περίπτωση)την επωδό για προφανείς (ομοιοπαθητικούς) σκοπούς η περίπτωση της Καλι -νίτσας (= ο γάμος της) να γίνει και δική του Ενισχύει αυτήν την ερμηνεία μου ηεπωδός τής παλαιότερης χρονικά παραλλαγής του άσματος του ΔημητρίουΛουκάτου (του 1938)53

Πάμε να μάσουμε λουλούδια κι αγριοστέφανα να στεφανώσουμε το Γιάννο και τη Μαριγώ54

4emsp ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ 1

1α

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσε 5ndash Ορμήνεψέ με Ρήνη Ρήνη μrsquo κι αδελφή μrsquo ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός (= γνωστικός)ndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoσαι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηndash Στα μάρμαρα πατούσες Γιάννη μrsquo και κορνιάχτιζες 10Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

253

53 Υπενθυμίζω ότι αυτή που παρέθεσα παραπάνω δημοσιεύθηκε το 195654 Δ Λουκάτος όπ σ 57

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη55

1β

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώδώδεκα χρονώ την πήρε ο γενίτσαροςνα την μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερόστα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες 5Έρrsquo ο Γιάννος κι ο Γιαννάκης κι ο πλανός ΓιάννοςΤι σε λέει τrsquo άστρο μου Γιάννη τι σε μολογάειndash Ένα καράβι κινδυνεύει δεν είναι να χαθήΓιατί rsquoναι πονηρούτσrsquoκη παραπόνηρηΝα πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα 10Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανανα στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη56

1γ

Καληνίτσα στολισμένη δώδεκα χρονώπου σε πήρε ο γενίτσαροςνα σε μάθη το δοξάρι και τον πόλεμοΈρrsquo ο Γιάννης και Γιαννάκης κι ο ΠλανόγιαννοςΤι σε λένε Γιάννη μrsquo τrsquo άστρα τι σrsquo ομολογούνΓιάννος πάει στην αδελφή του και προκάλεσεΓια να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδαγια να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο57

Στις παραπάνω τρεις παραλλαγές η Καλινίτσα φέρεται να είναι παντρεμένημε τον Γιαννίκαρο Πιθανώς η φράση την πήρε να δηλώνει απαγωγή ίσως εκείνηνα έγινε οικειοθελώς σύζυγός του παρασυρμένη από το κάλλος τη δύναμή του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

254

55 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 35556 Όπ σ 35557 Όπ σ 355-356

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

ή και τις μαντικές του ικανότητες ιδιότητες που υποβάλλονται στο άσμα μετους χαρακτηρισμούς του ανδρός ως πλάνου Πλανόγιαννου Έρω(τα) ΓιάννουΆρα εν σχέσει προς τις προηγούμενες παραλλαγές η Καλινίτσα δεν παρα -καλεί τον άνδρα να τη μυήσει στην ερωτική ζωή αλλά αυτή η μύησηπαρουσιάζεται ως η αναπόφευκτη και η αναγκαία συνθήκη κάθε γαμικούδεσμού Κατά συνέπειαν αυτή δεν φονεύεται σε laquoδράκων πόλεμοraquo ούτεκαταντά Μαυρογιάνναινα

Στις ίδιες παραλλαγές κρίνω πως προβάλλεται (πλην του ερωτικού) και ομάντης-Γιαννίκαρος Επιβεβαιώνονται δηλαδή και εδώ όσα προανέφερα για τηλειτουργία των μαντευμάτων κληδονισμών στα άσματα της Καλινίτσας

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταφυγή του Γιάννου στην αδελφή του Ειρήνηγια να τον laquoορμηνέψειraquo ασχέτως αν εκείνη αναγνωρίζει τη δική του ανάλογη(και σε υπέρτατο βαθμό) ικανότητα Θεωρώ πως πρόκειται για συμφυρμό μεκάποιο άσμα του Γιάγιαννου (του θρακικού Κλήδονα) που άδεται την επομένηημέρα Η Καλινίτσα και ο Γιάγιαννος ως δρώμενα είναι συναφή συνάπτονταιχρονικά αποσκοπούν στα ίδια αποτελέσματα ως εκ τούτων τα τραγούδια τουςσυμφύρονται ευκόλως Ιδού ένα τραγούδι του Γιάγιαννου όπου περιέχονταιδιάλογοι με την αδερφή του την τσάτσα του κλπ

Γιάννης την Μάϊδω θέλει και την αγαπάειΚι η Μάϊδω δεν τον θέλει δεν τον αγαπάειΣτην αδερφή του πάει και στην κάλλιω του ndash Φόρεσrsquo πρόσωπο πάρε και τη ροκίτσα σrsquo και ψιλόγνεθεκαι ψιλόγνεθε φώναξε τα κορίτσια[]Κιrsquo αρχίνησε κι η Μάϊδω ndash Ορμήνεψέ με ΚάλλιωΚάλλιω κιrsquo αδερφή μrsquo ndash Να σrsquo ορμηνέψω Γιάννημα θα κριμαστώ και θα κολαστώ ndash Τι να σrsquo ορμηνέψω Γιάννη μrsquo εσύ rsquoσαι πονηρός[]

Είναι επίσης προφανές ότι και στις τρεις παραπάνω παραλλαγές τουΑΣΜΑΤΟΣ 1 ο αγερμός προτρέπει συναγερμιστές και λαό να στεφανωθεί ο Γιάννηςαποκλειστικά αυτός συνοδευμένος ποιητικά με τα χαρακτηριστικά διακριτικάτου επίθετα που τον αναγάγουν σε ερωτικό αντικείμενο και πλανευτή τωνκοριτσιών

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

255

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Να πα να μάσουμε λουλούδια κι αγριολούλουδα να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Μάρο-Γιάννη58

Να πλέξουμε στεφάνι Γιάννη κι αγριοστέφανα59

να στεφανώσουμε το Γιάννη και τον Έρω Γιάννη

για να πλέξουμε στεφάνι και να στεφανώσουμετο Γιάννο τον Πλανόγιαννο

Μήπως οι έμφυλου χαρακτήρα αυτές παραλλαγές σχετίζονται με τις περιπ -τώσεις όπου το εν λόγῳ άσμα άδεται μόνον από αγόρια τα οποία επιλέγουν ναεξάρουν με την επιλογή τους αυτήν την έμφυλη ταυτότητά τους και τον εξέχονταεν σχέσει προς αυτόν της γυναίκας ρόλο τους στη γαμική συνάφεια

Προβλήματα ερμηνείας δημιουργεί επίσης το αναφερόμενο στον Γιαννίκαρορήμα κορνιάχτιζε Ο Βογαζλής θεωρεί ότι τα μάρμαρα που πατούσε ο υψιτενής καισωματώδης ήρωας του άσματος laquoέβγαζαν κορνιαχτόraquo κονιορτό δηλαδή σκόνηΌμως οι Μαραβελάκης και Βακαλόπουλος το ερμηνεύουν laquoέρριχνε βροχήν Ησημασία προέρχεται από την εικόνα της βροχής όπως φαίνεται από μακράνraquo60Ενισχύει την άποψή τους ο στίχος 4 του ΑΣΜΑΤΟΣ 1β

ndash Στα μάρμαρα μrsquo πατούσες Γιάννη μrsquo κι έβγαζες νερό στα σύννεφα κρυβιούσταν Γιάννιο μrsquo και κουρνάχτιζες

Βρίσκω την παρατήρηση των δύο ιστορικών πολύ ενδιαφέρουσα διότι εικάζωπως ο Γιάννης φέρεται εδώ ως εποπτεύων τη βροχή ως μετεωρολογικόςπροστάτης ως ένας άλλος δηλαδή προφήτης Ηλίας που τιμάται ιδιαιτέρως τημεταβατική αυτήν ημέρα του καλοκαιριού Βρίσκουν λοιπόν εδώ εφαρμογή όσαπροανα φέρθηκαν στην αρχή αυτής της εργασίας περί μεσοκαλοκαιρινών εορτώντου νερού με επισκέψεις σε πηγές αλληλοραντισμούς (πρβλ το αρμενικόΒαρταβάρ61) με μαγικές γενικώς ενέργειες που αποσκοπούσαν στην αύξηση του

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

256

58 Εδώ η παραφθορά είναι ολοφάνερη όπως εικάζω 59 Στεφανώνουν το εκάστοτε επιλεγόμενο ερωτικό ζεύγος με αγριολούλουδα (αγριοστέφανα στην

επόμενη παραλλαγή) προφανώς να εννοούνται εδώ ο απήγανος ο βασιλικός ο αμάραντος60 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος Αι προσφυγικαί εγκαταστάσειςhellip όπ σ 355 υποσ 261 Β Χαρισίδου-Λ Μελκονιάν-Ντ Καραγκασίδου laquoΤο έθιμο του Βαρταβάρ στην Αρμενία Παλιές και νέες

μορφές και νοηματοδοτήσειςraquo στον τόμο Μ Σέργης-Ε Χαρατσίδης-Γ Θεοδωρίδου (επιμ) Από το

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

νερού εν όψει του επερχομένου θερινού καύσωνος ή πιθανώς και laquoκυνικώνκαυμάτωνraquo

5emsp ΆΛΛΑ ΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΡΩΜΕΝΟΥ

Αγόρια και κορίτσια κατά την πορεία του αγερμού προς την εξοχή τραγου -δούσαν ένα ακόμη άσμα

ΑΣΜΑ 2

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγάτα χελιδονάκια ζευγαρωτάΈνα περιστέρι μόνο μοναχόκάθονταν στην πόρτα και έλεγεndash Μένα η μάνα μrsquo μrsquo έχει μοναχήμοναχούτσικη κι ακριβούτσικη∙μένα η μάνα μrsquo μrsquo αρραβώνιασεμrsquo αρραβώνιασε και με πάντρεψε62

Τα όσα εκτέθησαν παραπάνω και το ύφος του άσματος όπως το προσδιορίζουνκυρίως τα επίθετα μοναχό και μοναχή μας οδηγούν στις παρακάτω δύο σκέψεις-ερμηνείες του

1 Πρώτη ερμηνεία ενισχύει συμπληρώνει και επεκτείνει όσα μόλις εξέθεσαγια την προσπάθεια του Γιάννου να αποτρέψει τη μικρή Καλινίτσα από τηνπρώιμη εισδοχή της στα laquoγαμήλια βάσαναraquo Αποτελεί δηλαδή αυτό το ασμάτιομια θαυμαστή παραφωνία στο όλον κλίμα περί το laquoεπιθυμητόν του γάμουraquo τωννεανίδων και περί την laquoεκβιαστικήraquo πρόκλησή του Είναι ένας υπόκωφοςγαμήλιος θρήνος Ο λαϊκός ορθολογισμός κρίνω πως είναι και εδώ παρών το λαϊκόαισθητήριο έχει αποδείξει επανειλημμένως ότι δεν καλλιεργεί πίστεις (= εμμονέςσε αρχές) η λαϊκή του σοφία δεν είναι αλύγιστη και αμετάλλακτη Αντιθέτωςεκφράζει την καθημερινή ζωή και τις ιδέες της στην πολλαπλότητά της τους Τοάσμα διατυπώνει τον αντι-μύθο του λαϊκού ανθρώπου στην παγιωμένη και ευρεία

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

257

Αραράτ στον Όλυμπο Θέματα αρμενικής Λαογραφίας Θεσσαλονίκη 2015 σ 199-206 όπου και παλαιότερηβιβλιογραφία

62 Δ Λουκάτος όπ σ 57-58

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

αποδοχή του γάμου ως τελικού και αποκλειστικού προορισμού του ως ασφαλούςκαταφυγίου laquoτόπουraquo ευτυχίας χαράς συντροφικότητας Η νεαρή γυναίκαπροτιμά την ελεύθερη ζωή των συνομηλίκων της κοριτσιών τον ξέγνοιαστοκόσμο του την ελευθερία του να παίξουν σαν πουλιά Απέναντι σε όλα αυτάβρίσκεται αντιστικτικά η απέραντη μοναξιά που βιώνει ως παντρεμένη γυναίκα(και μάλιστα με προξενιό) με τις δεκάδες ευθύνες και υποχρεώσεις της63 Άρα τοάσμα κρίνω πως λειτουργούσε ως αντίβαρο του ευφρόσυνου ερωτικούlaquoπαιδικούraquo κλίματος που επικρατούσε Συνέβαλε στον μετριασμό του συνέτιζεδίδασκε εγκρατή διαχείριση της χαράς

2 Μια δεύτερη ερμηνεία του διαβλέπω τον κλασικό δυϊσμό ανάμεσα στοσμίξιμο δύο νέων ανθρώπων από έρωτα και από προξενιό συνοικέσιο τηναντίθεση δηλαδή laquoφυσικόraquo laquoκοινωνικόraquo Το περίλυπο κορίτσι είναι μοναχο -κόρη η μητέρα της επεδίωξε την κοινωνικώς laquoκαλή τύχηraquo της τον laquoεπιτυχήraquoγάμο της Λόγῳ ίσως της κοινωνικής της κατάστασης ως μοναχοκόρης εννοώδεν μπόρεσε να ζευγαρώσει ελεύθερα (φύσει) να επιλέξει η ίδια τον σύντροφότης Ζηλεύει τις υπόλοιπες νέες του αγερμού κάθεται ολομόναχη (περιστέριγνωστός ο συμβολισμός του) αποκομμένη πίσω από ένα οριακό σύμβολο (τηθύρα της κατοικίας της) εκτός του κλίματος των δρωμένων Η ερμηνεία μουαυτή αποτελεί έναν ύμνο πρωτίστως στον λαό που φαίνεται να αποδέχεται(έστω και στα άσματά του64) τη φυσική σύζευξη το κάλεσμα του ενστίκτου τοναληθινό έρωτα Τον υποβάλλει και εμμέσως τον επιβάλλει ως πρόταση ζωής μετο εν λόγῳ άσμα Η παραδοσιακή κοινωνία δηλαδή στηλιτεύει τις συμβάσειςπου ίσχυαν για ένα ζωτικό ζήτημα των νέων Επιπροσθέτως βλέπω και πάλινότι τα έθιμα άκρως τελετουργικά παρέχουν συλλογική έκφραση στασυναισθήματα Επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η τελετουργική έκφραση οποιουδή -ποτε συναισθήματος βοηθά στο να εν-τυπωθεί και να διατηρηθεί επί μακρόν στοννου του ατόμου

Θεωρώ επίσης αξιοπρόσεκτα τα παρακάτω ΑΣΜΑΤΑ 3 και 3α (παραλλαγή του)Τα τραγουδούσαν τα συνοδεύοντα την Καλινίτσα κορίτσια κατά τη διασκέδασήτης στην εξοχή πριν επιστρέψουν στην κατοικία της αλλά και εκεί όπουεπέστρεφαν κατά την εσπέρα πλέον Τα θεωρώ άξια μνείας και αναλύσεως διότι

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

258

63 Πρβλ την πιο γνωστή ίσως (αλλά αποκριάτικη) παραλλαγή του laquoΜπάτε κορίτσια στο χορό γιατrsquo αύριοπαντρεύεστε σπιτονοικοκυρεύεσθεhellipraquo στο Γ Μπάλλας-Ν Λάσκαρη-Μπάλλα Λαογραφικά Κεφαλονιάς τΒ΄ Δημοτικά τραγούδια Αργοστόλι 2010 σ 228-229

64 Θυμίζω ότι το δημοτικό τραγούδι αναπαριστά την κοινωνική πραγματικότητα στην ιδανική τηςέκφραση

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

εν πρώτοις προετοίμαζαν για όσα επρόκειτο να επακολουθήσουν στον κυρίωςΚλήδονα Η πρώτη παραλλαγή καταγράφηκε στο Χωροπάνι της Βέροιας ηδεύτερη στη Νέα Αγχίαλο της Μαγνησίας περιοχές όπου είχαν καταφύγειπρόσφυγες από τον Στενίμαχο

ΑΣΜΑ 3

ndash Άιντε καντίνα Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά [= τραχανά] να κλέψουμεόσο να γένουν τα γιαπράκιακαι τrsquo αγγουράκια μαςndash Και πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπου είνrsquo οι Φράγκοι οι πολλοίΓεια και γεια και ισχιασμός65

και δέσε παλαμούσα βρώμισε66

3α

ndash Άιντι καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεώσπου να γένουν τα γιαπράκια να προέψουμεΆιντε καντίνα μrsquo Καληνίτσα να χορέψουμεκαι καρμά να κλέψουμεndash Πού να τον απλώσουμε 5ndash Στης Καληνίτσας την αυλήπόχει Φράγκοι παλαβοίΓεια και γεια και ισχιασμόςκαι δέσε παλαμούσα βρώμιασε67

Παρατηρώ κατrsquo αρχάς ότι η Καλινίτσα εδώ προσφωνείται καντίνα δηλαδήγυναίκα Εικάζω πως προοικονομείται έτσι η διά της όλης τελετουργίας μεταβολήτου κοινωνικού status των κοριτσιών (και της ίδιας) σε γυναίκες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

259

65 Εκφοβισμός66 Μ Μαραβελάκης-Α Βακαλόπουλος όπ σ 35667 Όπ σ 356-357

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Οι κοπέλες την προτρέπουν να κλέψουν τραχανά68 και να τον laquoαπλώσουνraquoστην αυλή της (ειρήσθω εν παρόδῳ ότι στα γαμήλια άσματα η νύφη ουδέποτετραγουδά η ίδια ούτε καν στις περιπτώσεις που φέρεται πως απαντά69) Είναιευρέως γνωστόν ότι η κατασκευή του (τραχανά) συνιστά μια δραστηριότητααποκλειστικά γυναικεία Εδώ κρίνω πως έχει μεταφορική έννοια και δηλώνει τηνερωτική μύηση των κοριτσιών που προετοιμάζονται να παντρευτούν Ενδεχομέ νωςστους προχριστιανικούς αιώνες εκείνες τις ημέρες κατά την αλλαγή του θερινούηλιοστασίου δηλαδή να γινόταν ομαδική μύηση των κοριτσιών στα του γάμου καιτης ερωτικής ζωής ή ακόμη και στην ιερά πορνεία70 Σήμερα η φράση laquoτον απλώνειτον τραχανάraquo ενέχει σεξουαλικό υπονοούμενο κυριολεκτείται επί των ομοφυλοφί -λων αλλά λέγεται γενικότερα για κάθε γυναίκα (και άνδρα) που δείχνει διάθεση γιαερωτικές περιπέτειες Επίσης ο καρμάς τραχανάς θα κλαπεί όχι μόνον γιατί ηεμπειρία της ερωτικής μύησης είναι λαθραία (η επίσημη θα έρθει με τον γάμο καιαπόψε ο σύντροφος θα αποκαλυφθεί) αλλά και επειδή κάθε τι που αποκτάταικρυφίως και παρανόμως έχει (κατά τη Λαογραφία) πρόσθετη αξία και δύναμηεπειδή κατεβλήθη περισσότερος αγώνας για την απόκτησή του71 Η αυλή της Καλι -νίτσας είναι ο χώρος της ερωτικής μύησης Εκεί θα laquoαπλωθεί ο τραχανάςraquo εκεί θασυμβεί η ερωτική μύηση από αυτήν θα κλέψουν εμπειρία οι μικρές κοπέλες

Στο εν λόγῳ άσμα φορείς της μύησης φέρονται κάποιοι ξένοι Φράγκοισυγκεκριμένα Στη μία παραλλαγή αριθμούνται πολλοί παλαβοί χαρακτηρίζονταιστην άλλη Με προβληματίζει η εθνικότητά του έστω και στη γενικότητά τηςπου παραπέμπει στη Δύση Είναι τυχαία η επιλογή Πρόκειται για ακραίαπαραφθορά άλλου εθνικού ονόματος ή μιας άλλης απροσδιόριστης λέξης Πρέπειοπωσδήποτε να είναι ξένοι όχι δικοί μας Σχετίζεται όμως χωρίς αμφιβολία μετους προανα φερθέντες στίχους

[]γιανίτσαρου μι πήραν πέρα στη Φραγκιάνα μάθου το τουξάρι και του μπόλιμου

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

260

68 Μάλλον πρόκειται για το τουρκικό tarhana (= έδεσμα κατασκευασμένο από αλεύρι και ξινόγαλα) τοοποίο κατάγεται από το περσικό tarxwana λέξη με την ίδια ακριβώς σημασία

69 Β Νιτσιάκος laquoΗ εθιμική και κοινωνική λειτουργία των δημοτικών τραγουδιών του γάμουraquo Δωδώνη19 1 (1990) 189-200

70 Βλ ενδεικτικά στον Ηρόδοτο Ιστορίαι 1 σ 199 και Α Λεντάκης Ιερά πορνεία Αθήνα 199071 Γ Μέγας laquoΜαγικαί και δεισιδαίμονες συνήθειαι προς αποτροπήν επιδημικών νόσωνhellipraquo Λαογραφία

25 (1967) σ 532

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

και με τους (επίσης θρακικούς)

Άγουρους rsquoπου τη Φραγκιά κόρrsquo rsquoπου τrsquoν Ανατολήήρθαν κι ανταμώθηκαν στουν απλύν τουμ πόταμουστουν απλύν τουμ πόταμου κόρη τουν παρακαλεί72

Τα γιαπράκια και τα αγγουράκια του άσματος κρίνω πως παραπέμπουν στοανδρικό γεννητικό μόριο άρα στα νεαρά αγόρια που δεν έγιναν ακόμη έμπειροιΓιαννίκαροι Τα γιαπράκια δεν συμβολίζουν δηλαδή μόνον τα σπάργανα τουΧριστού όπως ίσως νομίζουμε Εδώ συμβολίζουν την άλλη πλευρά της laquoδιπλήςφύσηςraquo τους ως ιερά αντικείμενα (η γνωστή αμφισημία του ιερού) Μέχρι τααγόρια να ωριμάσουν σεξουαλικά οι κοπέλες οφείλουν να είναι έτοιμες (=μυημένες)

Προβληματισμό δημιουργούν οι όμοιοι στίχοι 8 και 9 των ΑΣΜΑΤΩΝ 3 3αάρα συμπεραίνω ότι ήταν παγιωμένοι ως επαναλαμβανόμενα σταθερά μοτίβαΤο γεια και γεια και ισχιασμός είναι κατά πάσαν πιθανότητα ευχή-επωδή γιατην αίσια έκβαση όλων των παραπάνω σκέψεων των νεανίδων Το ισχιασμός(εκφο βισμός) ίσως δηλώνει αποτροπή του τύπου laquoμακριά από rsquoδω το κακόraquoΜε αυτό συνδέεται πιθανώς το και δέσε παλαμούσα βρώμισε παλαμούσα είναιάραγε ο απήγανος ή ένα άλλο φυτό με τις ίδιες προς αυτόν ιδιότητες (απο -τρεπτικές του κακού λόγῳ της δυσοσμίας που εκβάλλει) με τον οποίονγνωρίζω ότι εστεφάνωναν (σε άλλα μέρη της Θράκης) το χάλκινο δοχείο με ταlaquoριζικάριαraquo

Όλα τα παραπάνω κρίνω πως σχετίζονται ως ελάχιστα κατάλοιπά τουςεννοώ με τη λατρεία στην προϊστορική Θράκη του Διονύσου του Σαβάζιου τηςΒένδιδος Βενδίδος η οποία περιελάμβανε και τελετές οργιαστικού χαρακτήραχωρίς να αποκλείεται ακόμη και η θυσία νεανίδων προς τιμήν της Οι Βάπτεςιερείς οπαδοί της θεάς Κοτυττούς ενδεδυμένοι με γυναικεία ρούχα ορχούντανυπό τους ήχους οργιαστικής μουσικής73 αφού οργιαστική και ιδιαίτερα θορυ βώδηςήταν η λατρεία της Ο χαρακτηρισμός των τελετών (των Κοτυττίων) ως ανηθίκωνακολάστων δικαιολογείται αν λάβει κάποιος υπrsquo όψιν του ότι (επί ώρες) άνδρες

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

261

72 Α Σακαλίδου-Χουρδάκη Κάλαντα και τραγούδια στους Μεταξάδες Θράκης όπ σ 90 Μήπως όμως ηΦραγκιά δεν είναι η Δύση Τι άλλο μπορεί να συμπεράνει κάποιος διαβάζοντας το παρακάτω θρακικότρίστιχο laquoΠου rsquoκει απάνrsquo rsquoπου τη Φραγκιά κατιβαίνrsquo ένας πασιάς Τα φιρμάνια τrsquo έγραφαν τα χαρτιά τrsquoμιλούν κι λένrsquo Να χουρίζουντι οι νιες να παντρεύουντι οι γριέςraquo Βλ Α Σακαλίδου-Χουρδάκη όπ σ 227

73 Βάπτης φαίνεται πως ήταν ο γνωστός Αλκιβιάδης γεγονός που εξήγειρε την αγανάκτηση τουαθηναϊκού λαού Πρβλ Στράβων Χ σ 470

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

ντυμένοι γυναικεία ενδύματα (φαινόμενο παρενδυσίας74) χόρευαν υπό τους ήχουςέντονης μουσικής

6emsp ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι laquoβυζαντινοίraquo εκκλησιαστικοί κύκλοι καταπολέμησαν με σφοδρότητα κάθεείδος ὀρνεοσκοπίας και τους κληδονισμούς Οι προτροπές των θρησκευτικώνταγών laquoμήτε ὀρνεοσκοπίας μήτε κληδόσι πρόσεχεraquo laquoκληδονισμῶν μὴ ἔχουraquo οιδιατυπωμένες στους νομοκάνονες απειλές και άλλα συναφή δεν εισακούσθηκαναπό τον laquoελληνίζονταraquo λαό75 Δεν είναι λοιπόν τυχαίον ότι στη θέση τωνπαγανιστικών δρωμένων των ημερών εκείνων των προχριστιανικών τροπών τουήλιου η Εκκλησία τοποθέτησε τη γέννηση μιας άκρως πνευματικής και αντι-υλιστικής προσωπικότητας του Ιωάννου του Προδρόμου επειδή επιπλέον όπωςλέγεται ο άγιος γεννήθηκε έξι μήνες πριν από τον Ήλιον της Δικαιοσύνης τηνγέννηση του οποίου ετοποθέτησε την 25η Δεκεμβρίου περίοδο που ετελούντο οιειδωλολατρικές τελετουργίες του Μίθρα Ο άγιος λέγεται πως μέχρι την ηλικίατων τριάκοντα ετών ζούσε ασκητική ζωή στην έρημο της Ιουδαίας laquoἐν νηστείᾳκαὶ προσευχῇraquo ενδεδυμένος ένδυμα από τρίχες καμήλας με δερμάτινη ζώνηδιατρεφόμενος με ακρίδες και άγριο μέλι Μορφή ασκητική άκρως πολεμική κατάτων υλικών απολαύσεων της ζωής των κάθε λογής ανομιών της σωματικήςηδονής ιδίως αυτήν που εκπροσωπούσε (πχ) η μοιχαλίδα Ηρωδιάς και ηαινιγματική κόρη της Σαλώμη

Η Εκκλησία σχημάτισε μια δική της υπερδομή η υποδομή όμως για τονλαογράφο μελετητή είναι ευκόλως αναγνωρίσιμη Στον πανσεξουαλισμό τωνπροχριστιανικών ετών στις εορτές της σεξουαλικότητας και της γονιμότητας σταφαινόμενα αιμομιξιών και παρενδυσιών (τα θρακικά τραγούδια του θρακικούΚλήδονα εμπεριέχουν τέτοιες καταστάσεις76) η Εκκλησία ετοποθέτησε τογενέθλιον του αγίου ο οποίος ευλογεί πλέον τη νόμιμη διά του γάμου ένωσηΑλλά και πάλιν ο λαός τον προσάρμοσε στα δικά του μέτρα τον απο-ιεροποίησεκάπως τον είδε ως συνάνθρωπό του που νοιάζεται για τις τύχες των κοριτσιώνκαι προλέγει τα μελλούμενα Δεν είναι τυχαίον ότι τον ονόμασε (πλην των

Μανόλης Γ ΣΕΡΓΗΣ

262

74 Θ Παραδέλλης laquoΤελετουργικές και θεσμοποιημένες μορφές παρενδυσίαςraquo Αρχαιολογία και Τέχνες 85α(2002) σ 31-36∙ Μαίρη Μικέ Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία (19ος-20ός αιώνας) Αθήνα 2001

75 Πρβλ Φ Κουκούλες Βυζαντινών βίος και πολιτισμός τ Α ΙΙ Αθήναι 1948 σ 167-17276 Ετοιμάζω σχετική εργασία

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

ενδεικτικών προσωνυμιών του Ριγανά Λιοτρόπη Φανιστή Λαμπαδιάρη) και Κλή -δονα Ριζικάρη αρμόδιο να παρατηρεί κληδονισμούς και να απονέμει laquoριζικάraquo στηθέση της παγανιστικής Καλινίτσας Όσον αφορά στον ερωτικό βασιλικό τοσύμβολο του γυναικείου σώματος αυτός και διά της παραδόσεως που τον συνδέειμε τον Σταυρό μετετράπη σε μέσον ψυχικής σωτηρίας

Καλινίτσα η κοινωνική λειτουργία των ασμάτων της

263

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

Discusiones y resentildeasC G CONTICELLO La Theacuteologie byzantine et sa tradition I1 (VIe-VIIe s) (por M LOacutePEZ

SALVAacute) 325ndash Maria Rosaria ACQUA FREDDA Un documento inesplorato il pinax dellaBiblioteca di Fozio (por Aacute IBAacuteNtildeEZ CHACOacuteN) 329ndash Theodori Metochitae Carmina edIoannis D POLEMIS Theodore Metochites Poems introduc tion transla tion and notesby Ioannis D POLEMIS (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 331ndash Itineraria Orientis Mi -guel CORTEacuteS ARRESE Constantinopla Viajes fantaacutesticos a la capital del mundo Voces deEl Cairo (por P BAacuteDENAS DE LA PENtildeA) 337ndash B HUGHES Estambul La ciudad de lostres nombres (por M CORTEacuteS ARRESE) 345ndash Urbs Beata Ierusalem Los viajes a TierraSanta en los siglos XVI y XVII (por M CORTEacuteS ARRESE) 348ndash Gelasius of CaesareaEcclesiastical History The Extant Fragments with an Appendix containing the Frag -ments from Dogmatic Writings (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 351ndash The letters ofTheodoros Hyrtakenos Greek text translation and commentary by A KARPOZILOS

and G FATOUROS (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 355ndash G VESPIGNANI La memorianegata LrsquoEuropa e Bisanzio (por Joseacute M FLORISTAacuteN) 357ndash Aacutelvaro GARCIacuteA MARIacuteNHistorias del vampiro griego (por J AacuteNGEL Y ESPINOacuteS) 360ndash Eusebi AYENSA PRATΣτις εσχατιές της θάλασσας Ισπανοελ ληνικές λαογραφικές συγκριτικές μελέτες (por M GVARVUNIS) 368ndash F J ORTOLAacute SALAS-E AYENSA PRAT-E LATORRE BROTO-AGARCIacuteA MARIacuteN-A DEL CAMPO ECHEVARRIacuteA (eds) Pedro Baacutedenas de la Pentildea Ἔτσισοφὸς ποὺ ἔγινες (Sabio como te has vuelto) Seleccioacuten de artiacuteculos (por Joseacute SIMOacuteN PAL -MER) 372ndash Κωνσταντίνος ΚΥΡΙΑΚΟΣ Επιθυμίες και Πολιτική Η Queer Ιστορία τουΕλληνικού Κινηματογράφου (1924-2016) (por A VALVERDE GARCIacuteA) 374ndash CostasMAVRUDIacuteS La inmortalidad de los perros proacutel de V Fernaacutendez Gonzaacutelez trad de AacutePeacuterez Gonzaacutelez (por J R DEL CANTO NIETO) 376ndash Ana CAPSIR Mil viajes a IacutetacaUna visioacuten personal sobre Grecia (por J R DEL CANTO NIETO) 379ndash Pedro BAacuteDENAS

DE LA PENtildeA Cavafis Seleccioacuten de prosas (por Fco Javier ORTOLAacute SALAS) 382ndashDimitris TZIOVAS (ed) Greece in Crisis The Cultural Politics of Austerity (por HGONZAacuteLEZ-VAQUERIZO) 385ndash

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages None Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Error CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true DetectCurves 00000 ColorConversionStrategy CMYK DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedOpenType false ParseICCProfilesInComments true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveDICMYKValues true PreserveEPSInfo true PreserveFlatness true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments true PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false CropColorImages true ColorImageMinResolution 300 ColorImageMinResolutionPolicy OK DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageMinDownsampleDepth 1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false CropGrayImages true GrayImageMinResolution 300 GrayImageMinResolutionPolicy OK DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageMinDownsampleDepth 2 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false CropMonoImages true MonoImageMinResolution 1200 MonoImageMinResolutionPolicy OK DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false CheckCompliance [ None ] PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputConditionIdentifier () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName () PDFXTrapped False CreateJDFFile false Description ltlt ARA ltFEFF06270633062A062E062F0645002006470630064700200627064406250639062F0627062F0627062A002006440625064606340627062100200648062B062706260642002000410064006F00620065002000500044004600200645062A064806270641064206290020064406440637062806270639062900200641064A00200627064406450637062706280639002006300627062A0020062F0631062C0627062A002006270644062C0648062F0629002006270644063906270644064A0629061B0020064A06450643064600200641062A062D00200648062B0627062606420020005000440046002006270644064506460634062306290020062806270633062A062E062F062706450020004100630072006F0062006100740020064800410064006F006200650020005200650061006400650072002006250635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002E0635062F0627063100200035002E0030002006480627064406250635062F062706310627062A0020062706440623062D062F062B002Egt BGR ltFEFF04180437043f043e043b043704320430043904420435002004420435043704380020043d0430044104420440043e0439043a0438002c00200437043000200434043000200441044a0437043404300432043004420435002000410064006f00620065002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d04420438002c0020043c0430043a04410438043c0430043b043d043e0020043f044004380433043e04340435043d04380020043704300020043204380441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d0020043f04350447043004420020043704300020043f044004350434043f0435044704300442043d04300020043f043e04340433043e0442043e0432043a0430002e002000200421044a04370434043004340435043d043804420435002000500044004600200434043e043a0443043c0435043d044204380020043c043e0433043004420020043404300020044104350020043e0442043204300440044f0442002004410020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200441043b0435043404320430044904380020043204350440044104380438002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe5b9a521b5efa7684002000410064006f006200650020005000440046002065876863900275284e8e9ad88d2891cf76845370524d53705237300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c676562535f00521b5efa768400200050004400460020658768633002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d7f6e5efa7acb7684002000410064006f006200650020005000440046002065874ef69069752865bc9ad854c18cea76845370524d5370523786557406300260a853ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee553ca66f49ad87248672c4f86958b555f5df25efa7acb76840020005000440046002065874ef63002gt CZE ltFEFF005400610074006f0020006e006100730074006100760065006e00ed00200070006f0075017e0069006a007400650020006b0020007600790074007600e101590065006e00ed00200064006f006b0075006d0065006e0074016f002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b00740065007200e90020007300650020006e0065006a006c00e90070006500200068006f006400ed002000700072006f0020006b00760061006c00690074006e00ed0020007400690073006b00200061002000700072006500700072006500730073002e002000200056007900740076006f01590065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f007400650076015900ed007400200076002000700072006f006700720061006d0065006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076011b006a016100ed00630068002egt DAN ltFEFF004200720075006700200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072006e0065002000740069006c0020006100740020006f007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400650072002c0020006400650072002000620065006400730074002000650067006e006500720020007300690067002000740069006c002000700072006500700072006500730073002d007500640073006b007200690076006e0069006e00670020006100660020006800f8006a0020006b00760061006c0069007400650074002e0020004400650020006f007000720065007400740065006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c006500720020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e002000410064006f006200650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e002c00200076006f006e002000640065006e0065006e002000530069006500200068006f006300680077006500720074006900670065002000500072006500700072006500730073002d0044007200750063006b0065002000650072007a0065007500670065006e0020006d00f60063006800740065006e002e002000450072007300740065006c006c007400650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f00620061007400200075006e0064002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0064006500720020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt ESP ltFEFF005500740069006c0069006300650020006500730074006100200063006f006e0066006900670075007200610063006900f3006e0020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000640065002000410064006f0062006500200061006400650063007500610064006f00730020007000610072006100200069006d0070007200650073006900f3006e0020007000720065002d0065006400690074006f007200690061006c00200064006500200061006c00740061002000630061006c0069006400610064002e002000530065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006500610064006f007300200063006f006e0020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt ETI ltFEFF004b00610073007500740061006700650020006e0065006900640020007300e4007400740065006900640020006b00760061006c006900740065006500740073006500200074007200fc006b006900650065006c007300650020007000720069006e00740069006d0069007300650020006a0061006f006b007300200073006f00620069006c0069006b0065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069006400650020006c006f006f006d006900730065006b0073002e00200020004c006f006f0064007500640020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065002000730061006100740065002000610076006100640061002000700072006f006700720061006d006d006900640065006700610020004100630072006f0062006100740020006e0069006e0067002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006a00610020007500750065006d006100740065002000760065007200730069006f006f006e00690064006500670061002e000d000agt FRA ltFEFF005500740069006c006900730065007a00200063006500730020006f007000740069006f006e00730020006100660069006e00200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000410064006f00620065002000500044004600200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200070007200e9007000720065007300730065002e0020004c0065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200063007200e900e90073002000700065007500760065006e0074002000ea0074007200650020006f007500760065007200740073002000640061006e00730020004100630072006f006200610074002c002000610069006e00730069002000710075002700410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650074002000760065007200730069006f006e007300200075006c007400e90072006900650075007200650073002egt GRE ltFEFF03a703c103b703c303b903bc03bf03c003bf03b903ae03c303c403b5002003b103c503c403ad03c2002003c403b903c2002003c103c503b803bc03af03c303b503b903c2002003b303b903b1002003bd03b1002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503c403b5002003ad03b303b303c103b103c603b1002000410064006f006200650020005000440046002003c003bf03c5002003b503af03bd03b103b9002003ba03b103c42019002003b503be03bf03c703ae03bd002003ba03b103c403ac03bb03bb03b703bb03b1002003b303b903b1002003c003c103bf002d03b503ba03c403c503c003c903c403b903ba03ad03c2002003b503c103b303b103c303af03b503c2002003c503c803b703bb03ae03c2002003c003bf03b903cc03c403b703c403b103c2002e0020002003a403b10020005000440046002003ad03b303b303c103b103c603b1002003c003bf03c5002003ad03c703b503c403b5002003b403b703bc03b903bf03c503c103b303ae03c303b503b9002003bc03c003bf03c103bf03cd03bd002003bd03b1002003b103bd03bf03b903c703c403bf03cd03bd002003bc03b5002003c403bf0020004100630072006f006200610074002c002003c403bf002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002003ba03b103b9002003bc03b503c403b103b303b503bd03ad03c303c403b503c103b503c2002003b503ba03b403cc03c303b503b903c2002egt HEB ltFEFF05D405E905EA05DE05E905D5002005D105D405D205D305E805D505EA002005D005DC05D4002005DB05D305D9002005DC05D905E605D505E8002005DE05E105DE05DB05D9002000410064006F006200650020005000440046002005D405DE05D505EA05D005DE05D905DD002005DC05D405D305E405E105EA002005E705D305DD002D05D305E405D505E1002005D005D905DB05D505EA05D905EA002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002E05D005DE05D905DD002005DC002D005000440046002F0058002D0033002C002005E205D905D905E005D5002005D105DE05D305E805D905DA002005DC05DE05E905EA05DE05E9002005E905DC0020004100630072006F006200610074002E002005DE05E105DE05DB05D90020005000440046002005E905E005D505E605E805D5002005E005D905EA05E005D905DD002005DC05E405EA05D905D705D4002005D105D005DE05E605E205D505EA0020004100630072006F006200610074002005D5002D00410064006F00620065002000520065006100640065007200200035002E0030002005D505D205E805E105D005D505EA002005DE05EA05E705D305DE05D505EA002005D905D505EA05E8002Egt HRV (Za stvaranje Adobe PDF dokumenata najpogodnijih za visokokvalitetni ispis prije tiskanja koristite ove postavke Stvoreni PDF dokumenti mogu se otvoriti Acrobat i Adobe Reader 50 i kasnijim verzijama) HUN ltFEFF004b0069007600e1006c00f30020006d0069006e0151007300e9006701710020006e0079006f006d00640061006900200065006c0151006b00e90073007a00ed007401510020006e0079006f006d00740061007400e100730068006f007a0020006c006500670069006e006b00e1006200620020006d0065006700660065006c0065006c0151002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b0061007400200065007a0065006b006b0065006c0020006100200062006500e1006c006c00ed007400e10073006f006b006b0061006c0020006b00e90073007a00ed0074006800650074002e0020002000410020006c00e90074007200650068006f007a006f00740074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e00740075006d006f006b00200061007a0020004100630072006f006200610074002000e9007300200061007a002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020007600610067007900200061007a002000610074007400f3006c0020006b00e9007301510062006200690020007600650072007a006900f3006b006b0061006c0020006e00790069007400680061007400f3006b0020006d00650067002egt ITA ltFEFF005500740069006c0069007a007a006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000410064006f00620065002000500044004600200070006900f900200061006400610074007400690020006100200075006e00610020007000720065007300740061006d0070006100200064006900200061006c007400610020007100750061006c0069007400e0002e0020004900200064006f00630075006d0065006e007400690020005000440046002000630072006500610074006900200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt JPN ltFEFF9ad854c18cea306a30d730ea30d730ec30b951fa529b7528002000410064006f0062006500200050004400460020658766f8306e4f5c6210306b4f7f75283057307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103055308c305f0020005000440046002030d530a130a430eb306f3001004100630072006f0062006100740020304a30883073002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d3067958b304f30533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a306b306f30d530a930f330c8306e57cb30818fbc307f304c5fc59808306730593002gt KOR ltFEFFc7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020ace0d488c9c80020c2dcd5d80020c778c1c4c5d00020ac00c7a50020c801d569d55c002000410064006f0062006500200050004400460020bb38c11cb97c0020c791c131d569b2c8b2e4002e0020c774b807ac8c0020c791c131b41c00200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt LTH ltFEFF004e006100750064006f006b0069007400650020016100690075006f007300200070006100720061006d006500740072007500730020006e006f0072011700640061006d00690020006b0075007200740069002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b00750072006900650020006c0061006200690061007500730069006100690020007000720069007400610069006b007900740069002000610075006b01610074006f00730020006b006f006b007900620117007300200070006100720065006e006700740069006e00690061006d00200073007000610075007300640069006e0069006d00750069002e0020002000530075006b0075007200740069002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400610069002000670061006c006900200062016b007400690020006100740069006400610072006f006d00690020004100630072006f006200610074002000690072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610072002000760117006c00650073006e0117006d00690073002000760065007200730069006a006f006d00690073002egt LVI ltFEFF0049007a006d0061006e0074006f006a00690065007400200161006f00730020006900650073007400610074012b006a0075006d00750073002c0020006c0061006900200076006500690064006f00740075002000410064006f00620065002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006100730020006900720020012b00700061016100690020007000690065006d01130072006f00740069002000610075006700730074006100730020006b00760061006c0069007401010074006500730020007000690072006d007300690065007300700069006501610061006e006100730020006400720075006b00610069002e00200049007a0076006500690064006f006a006900650074002000500044004600200064006f006b0075006d0065006e007400750073002c0020006b006f002000760061007200200061007400760113007200740020006100720020004100630072006f00620061007400200075006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002c0020006b0101002000610072012b00200074006f0020006a00610075006e0101006b0101006d002000760065007200730069006a0101006d002egt NLD (Gebruik deze instellingen om Adobe PDF-documenten te maken die zijn geoptimaliseerd voor prepress-afdrukken van hoge kwaliteit De gemaakte PDF-documenten kunnen worden geopend met Acrobat en Adobe Reader 50 en hoger) NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f0070007000720065007400740065002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065007200200073006f006d00200065007200200062006500730074002000650067006e0065007400200066006f00720020006600f80072007400720079006b006b0073007500740073006b00720069006600740020006100760020006800f800790020006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e00650073002000690020004100630072006f00620061007400200065006c006c00650072002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006500720065002egt POL ltFEFF0055007300740061007700690065006e0069006100200064006f002000740077006f0072007a0065006e0069006100200064006f006b0075006d0065006e007400f300770020005000440046002000700072007a0065007a006e00610063007a006f006e00790063006800200064006f002000770079006400720075006b00f30077002000770020007700790073006f006b00690065006a0020006a0061006b006f015b00630069002e002000200044006f006b0075006d0065006e0074007900200050004400460020006d006f017c006e00610020006f007400770069006500720061010700200077002000700072006f006700720061006d006900650020004100630072006f00620061007400200069002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000690020006e006f00770073007a0079006d002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300730061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f50065007300200064006500200066006f0072006d00610020006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000410064006f0062006500200050004400460020006d00610069007300200061006400650071007500610064006f00730020007000610072006100200070007200e9002d0069006d0070007200650073007300f50065007300200064006500200061006c007400610020007100750061006c00690064006100640065002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000630072006900610064006f007300200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002000650020006f002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007600650072007300f50065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt RUM ltFEFF005500740069006c0069007a00610163006900200061006300650073007400650020007300650074010300720069002000700065006e007400720075002000610020006300720065006100200064006f00630075006d0065006e00740065002000410064006f006200650020005000440046002000610064006500630076006100740065002000700065006e0074007200750020007400690070010300720069007200650061002000700072006500700072006500730073002000640065002000630061006c006900740061007400650020007300750070006500720069006f006100720103002e002000200044006f00630075006d0065006e00740065006c00650020005000440046002000630072006500610074006500200070006f00740020006600690020006400650073006300680069007300650020006300750020004100630072006f006200610074002c002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020015f00690020007600650072007300690075006e0069006c006500200075006c0074006500720069006f006100720065002egt RUS ltFEFF04180441043f043e043b044c04370443043904420435002004340430043d043d044b04350020043d0430044104420440043e0439043a043800200434043b044f00200441043e043704340430043d0438044f00200434043e043a0443043c0435043d0442043e0432002000410064006f006200650020005000440046002c0020043c0430043a04410438043c0430043b044c043d043e0020043f043e04340445043e0434044f04490438044500200434043b044f00200432044b0441043e043a043e043a0430044704350441044204320435043d043d043e0433043e00200434043e043f0435044704300442043d043e0433043e00200432044b0432043e04340430002e002000200421043e043704340430043d043d044b04350020005000440046002d0434043e043a0443043c0435043d0442044b0020043c043e0436043d043e0020043e0442043a0440044b043204300442044c002004410020043f043e043c043e0449044c044e0020004100630072006f00620061007400200438002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020043800200431043e043b043504350020043f043e04370434043d043804450020043204350440044104380439002egt SKY ltFEFF0054006900650074006f0020006e006100730074006100760065006e0069006100200070006f0075017e0069007400650020006e00610020007600790074007600e100720061006e0069006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b0074006f007200e90020007300610020006e0061006a006c0065007001610069006500200068006f0064006900610020006e00610020006b00760061006c00690074006e00fa00200074006c0061010d00200061002000700072006500700072006500730073002e00200056007900740076006f00720065006e00e900200064006f006b0075006d0065006e007400790020005000440046002000620075006400650020006d006f017e006e00e90020006f00740076006f00720069016500200076002000700072006f006700720061006d006f006300680020004100630072006f00620061007400200061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002000610020006e006f0076016100ed00630068002egt SLV ltFEFF005400650020006e006100730074006100760069007400760065002000750070006f0072006100620069007400650020007a00610020007500730074007600610072006a0061006e006a006500200064006f006b0075006d0065006e0074006f0076002000410064006f006200650020005000440046002c0020006b006900200073006f0020006e0061006a007000720069006d00650072006e0065006a016100690020007a00610020006b0061006b006f0076006f00730074006e006f0020007400690073006b0061006e006a00650020007300200070007200690070007200610076006f0020006e00610020007400690073006b002e00200020005500730074007600610072006a0065006e006500200064006f006b0075006d0065006e0074006500200050004400460020006a00650020006d006f0067006f010d00650020006f0064007000720065007400690020007a0020004100630072006f00620061007400200069006e002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200069006e0020006e006f00760065006a01610069006d002egt SUO ltFEFF004b00e40079007400e40020006e00e40069007400e4002000610073006500740075006b007300690061002c0020006b0075006e0020006c0075006f00740020006c00e400680069006e006e00e4002000760061006100740069007600610061006e0020007000610069006e006100740075006b00730065006e002000760061006c006d0069007300740065006c00750074007900f6006800f6006e00200073006f00700069007600690061002000410064006f0062006500200050004400460020002d0064006f006b0075006d0065006e007400740065006a0061002e0020004c0075006f0064007500740020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740069007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f0062006100740069006c006c00610020006a0061002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030003a006c006c00610020006a006100200075007500640065006d006d0069006c006c0061002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006f006d002000640075002000760069006c006c00200073006b006100700061002000410064006f006200650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e007400200073006f006d002000e400720020006c00e4006d0070006c0069006700610020006600f60072002000700072006500700072006500730073002d007500740073006b00720069006600740020006d006500640020006800f600670020006b00760061006c0069007400650074002e002000200053006b006100700061006400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006b0061006e002000f600700070006e00610073002000690020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00630068002000730065006e006100720065002egt TUR ltFEFF005900fc006b00730065006b0020006b0061006c006900740065006c0069002000f6006e002000790061007a006401310072006d00610020006200610073006b013100730131006e006100200065006e0020006900790069002000750079006100620069006c006500630065006b002000410064006f006200650020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020006f006c0075015f007400750072006d0061006b0020006900e70069006e00200062007500200061007900610072006c0061007201310020006b0075006c006c0061006e0131006e002e00200020004f006c0075015f0074007500720075006c0061006e0020005000440046002000620065006c00670065006c0065007200690020004100630072006f006200610074002000760065002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e003000200076006500200073006f006e0072006100730131006e00640061006b00690020007300fc007200fc006d006c00650072006c00650020006100e70131006c006100620069006c00690072002egt UKR ltFEFF04120438043a043e0440043804410442043e043204430439044204350020044604560020043f043004400430043c043504420440043800200434043b044f0020044104420432043e04400435043d043d044f00200434043e043a0443043c0435043d044204560432002000410064006f006200650020005000440046002c0020044f043a04560020043d04300439043a04400430044904350020043f045604340445043e0434044f0442044c00200434043b044f0020043204380441043e043a043e044f043a04560441043d043e0433043e0020043f0435044004350434043404400443043a043e0432043e0433043e0020043404400443043a0443002e00200020042104420432043e04400435043d045600200434043e043a0443043c0435043d0442043800200050004400460020043c043e0436043d04300020043204560434043a0440043804420438002004430020004100630072006f006200610074002004420430002000410064006f00620065002000520065006100640065007200200035002e0030002004300431043e0020043f04560437043d04560448043e04570020043204350440044104560457002egt ENU (Use these settings to create Adobe PDF documents best suited for high-quality prepress printing Created PDF documents can be opened with Acrobat and Adobe Reader 50 and later) gtgt Namespace [ (Adobe) (Common) (10) ] OtherNamespaces [ ltlt AsReaderSpreads false CropImagesToFrames true ErrorControl WarnAndContinue FlattenerIgnoreSpreadOverrides false IncludeGuidesGrids false IncludeNonPrinting false IncludeSlug false Namespace [ (Adobe) (InDesign) (40) ] OmitPlacedBitmaps false OmitPlacedEPS false OmitPlacedPDF false SimulateOverprint Legacy gtgt ltlt AddBleedMarks false AddColorBars false AddCropMarks false AddPageInfo false AddRegMarks false ConvertColors ConvertToCMYK DestinationProfileName () DestinationProfileSelector DocumentCMYK Downsample16BitImages true FlattenerPreset ltlt PresetSelector MediumResolution gtgt FormElements false GenerateStructure false IncludeBookmarks false IncludeHyperlinks false IncludeInteractive false IncludeLayers false IncludeProfiles false MultimediaHandling UseObjectSettings Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (20) ] PDFXOutputIntentProfileSelector DocumentCMYK PreserveEditing true UntaggedCMYKHandling LeaveUntagged UntaggedRGBHandling UseDocumentProfile UseDocumentBleed false gtgt ]gtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [612000 792000]gtgt setpagedevice