แนวทางการพัฒนารูป ... · PDF fileria set by the Ministry of...

วารสารวจยและพฒนา ปท 2 2553Research and Development Journal. Vol. 2 2010

60

แนวทางการพฒนารปแบบแหลงทองเทยวตามเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว

เชงนเวศ กรณศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคน จ.สมทรสงครามModel Development for Standard Quality of Ecotourism : A Case Study of the Center

of Conservation of the Saltwater Forest, KlongKon, Samut Songkhram Province

สดารตน แสงจ�านงคคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

E-mail : [email protected]

บทคดยอ การศกษาเพอหาแนวทางการพฒนารปแบบแหลงทองเทยวตามเกณฑมาตรฐานแหลงทองเทยวเชงนเวศในศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคน จ.สมทรสงครามนน เปนการศกษาโดยมวตถประสงคเพอประเมนประสทธภาพและศกยภาพของแหลงทองเทยว และจดท�าแนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวเพอใหมความพรอมตอการขอรบการรบรองมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว จากนนน�าแนวทางทไดมาพฒนาแหลงทองเทยวโดยอาศยการมสวนรวมจากทกภาคสวนทเกยวของ เพอใหแหลงทองเทยวมความพรอมและสามารถขอรบการรบรองมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวตามหลกเกณฑทก�าหนดไวโดยกระทรวงการทองเทยวและกฬา ซงกระบวนการศกษาท�าโดยใชวธการวจยเชงคณภาพ อธบายสภาพการณสถานการณทเกดขนจรง ณ วนทท�าการศกษา โดยการส�ารวจแหลงทองเทยวแบบมสวนรวม และสมภาษณผทเกยวของโดยตรงแบบเจาะลก เลาเรอง (Narrative Interview) กบแบบสมภาษณกงโครงสราง และน�าขอมลทไดมาวเคราะหสรปผลเพอเสนอแนะแนวทางการพฒนา ซงผลทไดจากการศกษาพบวา ศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคนมศกยภาพและคณภาพสงในทกดาน โดยมคะแนนรวมในระดบดเยยมโดยเฉพาะในองคประกอบดานศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ ซงจะวาดวยเรองการดงดดใจทางการทองเทยว อนเปนกญแจส�าคญส�าหรบแหลงทองเทยวในการสรางความยงยนใหกบชมชน การวจยไดเสนอแนะแนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวครอบคลมประเดนทเปนจดออนในแหลงทองเทยว และจากนนน�าแนวทางทไดเสนอแนะผทเกยวของไดแก ส�านกงานวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม และ

หวหนาชดวจยเพอรวมกนพฒนาแหลงทองเทยว

ค�าส�าคญ : แหลงทองเทยวเชงนเวศ, เกณฑมาตรฐาน,

คณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ

ABSTRACT This is the study to determine the model

development for standard quality of ecotourism in

the area of the Center of Conservation of Saltwa-

ter Forest Klongkon, Samut Songkhram province.

The main objectives were to evaluate this specific

place for the effectiveness and to establish a stan-

dard quality of ecotourism according to the crite-

ria set by the Ministry of Tourism and Sport. This

research paper utilized the qualitative method to

elucidate the environment, the surrounding, and

the atmosphere. In-depth and narrative interviews

with semi-structural question were employed. The

findings disclosed that the Center of Conservation

of Saltwater Forest demonstrated a high quality

and excellent potential to be an eco-tourist desti-

nation. The researcher has also developed an eco-

tourism guideline for the relevant stakeholders for

the standard of quality development of this center

to be an important ecotourism destination.

Keywords : Ecotourism Destination, Criteria for

Standard Quality of Ecotourism


61

หลกการและเหตผล แนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวเชงนเวศอยางยงยน

กรณศกษาศนยอนรกษปาชายเลน คลองโคน จ.สมทรสงคราม

นน เปนหนงในผลงานทเกดขนจากการวจย “การพฒนารป-

แบบและมาตรฐานการทองเทยวเชงธรรมชาตและเชงวฒน-

ธรรมทองถน” ภายใตการสนบสนนทนวจยจากส�านกงาน

วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ซงเปนการศกษาเพอพฒนา

แหลงทองเทยวใหมความสามารถในการแสดงศกยภาพและ

ความโดดเดนทเปนเอกลกษณของแหลงทองเทยวออกส

สายตานกทองเทยว ดงดดใจใหเดนทางมาทองเทยวและม

ความสามารถในการสรางรายไดในระยะยาว ทงนรวมไปถง

การควบคมใหการเดนทางทองเทยวของนกทองเทยวไมสง

ผลกระทบตอความยงยนของแหลงทองเทยว ตามแนวคด

การจดการการทองเทยวอยางยงยน (sustainable tourism

management)

เปนทนาสงเกตวาการสงเสรมและพฒนาการทอง

เทยวของประเทศทผ านมาเนนการน�าเอาทรพยากรมา

แปรรปมากเกนไป การดแลอนรกษยงไมไดรบการใสใจดแล

จากหนวยงานทเกยวของเทาทควร เปนเหตท�าใหเกดความ

เสอมโทรมและความดอยลงในคณคาเชงการทองเทยวของ

แหลงทองเทยว (การทองเทยวแหงประเทศไทย, 2544) ซง

หากไมมมาตรการทเหมาะสมในการจดการกบเหตปจจย

ตางๆ แลว สถานการณการทองเทยวของประเทศอาจประสบ

กบปญหาวกฤตได จ�านวนนกทองเทยวอาจลดลง รายไดจาก

การทองเทยวลดลง และทสดคอโอกาสทจะแกปญหาเศรษฐกจ

ของประเทศกลดลงดวย

การวจยนไดน�าเอาหลกการวจยแบบมสวนรวม (Par-

ticipatory Action Research) มาเปนเครองมอหลกในการ

ด�าเนนงานในแหลงทองเทยว โดยท�าการพฒนาตามรปแบบ

และหลกเกณฑทไดก�าหนดไวในมาตรฐานคณภาพแหลง

ทองเทยวทไดพฒนาขนโดยกระทรวงการทองเทยวและกฬา

ดวยความรวมมอของทกภาคสวนทเกยวของ

วตถประสงคการวจย 1. ประเมนประสทธภาพและศกยภาพของแหลงทอง-

เทยว

2. จดท�าแนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวเพอใหม

ความพรอมตอการขอรบการรบรองมาตรฐานคณภาพแหลง

ทองเทยว

3. พฒนาแหลงทองเทยวโดยอาศยการมสวนรวมจาก

ทกภาคสวนทเกยวของ เพอใหแหลงทองเทยวมความพรอม

และสามารถขอรบการรบรองมาตรฐานคณภาพแหลงทอง

เทยวตามหลกเกณฑทก�าหนดไวโดยกระทรวงการทองเทยว

และกฬา

แนวคด ทฤษฎและวรรณกรรม 1. การพฒนาแหลงทองเทยวอยางยงยนในชมชน

แนวคดการพฒนาแหลงทองเทยวเปนการน�าเอา

หลกการทเชอถอไดหรอไดรบการพสจนแลวมาใชเพอก�าหนด

แนวทางพฒนา ซงผพฒนาจะตองเรยนรและท�าความเขาใจ

เกยวกบหลกการตางๆ ใหเกดความเขาใจอยางถองแทเพอ

การวางแผนการพฒนาอยางไมผดพลาด โดยการพฒนาแหลง

ทองเทยวทดนนจะตองท�าความเขาใจในปจจยทจ�าเปนส�าหรบ

การเปนแหลงทองเทยว ซงตองประกอบดวยปจจยทส�าคญ 5

ประการ (FIVE A’s OF TOURISM ) (Tourism Western

Australia, 2009) ไดแก 1) Attractions สถานททนกทอง

เทยวใหความสนใจเดนทางมาเยยมชม มความโดดเดน เปน

เอกลกษณ สามารถดงดดหรอจงใจใหเกดการเดนทางทองเทยว

ได 2) Access สงอ�านวยความสะดวกดานการเดนทางจาก

ถนทอยของนกทองเทยวไปยงสถานททองเทยวทนกทองเทยว

ตองการเขาชม ทงนหมายรวมถง ระบบขนสงและสาธารณปโภคดานการขนสงทเออใหการเดนทางเกดความสะดวกสบายมากยงขน 3) Accommodation สถานทพกทใกลเคยงกบแหลงทองเทยวมสงอ�านวยความสะดวกทพรอมตอการใหบรการนกทองเทยว สรางความรสกสบายและปลอดภยแกนกทองเทยว 4) Amenities หมายถง การบรการตางๆ ทจด

ไวเพอบรการนกทองเทยวในระหวางการเดนทางทองเทยว

เพอสรางความสะดวกสบาย ตอบสนองความตองการ และ

สรางประสบการณใหมใหกบนกทองเทยว เชน บรการราน-

อาหาร สปา รานคาของทระลก รานสะดวกซอ หองน�า ผบ


62

บาร หางสรรพสนคา หรอ แมแตบรการโทรคมนาคม เปนตน

และ 5) Awareness มความหมายครอบคลม 3 ประการ

ไดแก (1) คนในชมชนตองมความตระหนกและมทศนคตทเปน

บวกตอการทองเทยวและนกทองเทยว ไมเหนนกทองเทยว

เปนศตร (2) คนทตองเผชญหนากบนกทองเทยวโดยตรงตอง

มทศนคตทดตอนกทองเทยวอยางมาก ทงนหมายรวมถง คน

ทกคน ธรกจทกประเภท หรอแมแตหนวยงานราชการหรอ

กงราชการทตองสมพนธเกยวของกบนกทองเทยวทจะตอง

ตระหนกและใหความส�าคญกบนกทองเทยว และ (3) การ

ตระหนกถงภาพลกษณของแหลงทองเทยว หรอประเทศชาต

ทมในสายตานกทองเทยว

ความสามารถในการรองรบนกทองเทยว (Carrying

Capacity) เปนอกประเดนททวโลกก�าลงใหความสนใจและ

ตนตวมากในขณะน ตามแนวทางการพฒนาอยางยงยน โดย

ความสามารถในการรองรบนกทองเทยว หมายถง รปแบบ

ในการพฒนาการทองเทยวซงตองพฒนาบนพนฐานการ

ใช ประโยชนทางการทองเทยวแตไม ส งผลใหเกดการ

เปลยนแปลงหรอกระทบตอระบบนเวศทางธรรมชาตทม

หรอเรยกวาการพฒนาการทองเทยวภายใตความสามารถใน

การรองรบไดของระบบนเวศ ซงการประเมนความสามารถ

ในการรองรบทางการทองเทยวของแหลงทองเทยวจะประเมน

บนพนฐานปจจยทส�าคญ 2 ประการตามหลกการแบบ PAP

(Priority Actions Programme) ไดแก

1. ความยดหยนของ physical-ecological-

infrastructural,socio-demographic, และ politicaleco-

nomic parameters

2. การวเคราะหและประเมนผลความแตกตางทจะ

เกดขนในการรองรบการทองเทยวของแหลงทองเทยวกอน

การพฒนา

ภาพท 1 : CARRYING CAPACITY ASSESSMENT FOR TOURISM DEVELOPMENT

ทมา : http://www.pap-thecoastcentre.org/pdfs/

จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา การพฒนาแหลง

ทองเทยวทกประเภทซงรวมไปถงแหลงทองเทยวในชมชนท

ดแลและบรหารจดการโดยชมชน ทนอกจากจะตองค�านงถง

แนวทางการบรหารจดการแหลงทองเทยวแบบ 5 As และ

การค�านงถงความสามารถในการรองรบนกทองเทยว (Carrying

Capacity) แลว สเมธ ตนตเวชกล (2549) กลาวไววา การ

ทรปแบบการทองเทยวทมชมชนเขามามบทบาทรบผดชอบ

แหลงทองเทยวและกจกรรมการทองเทยวดวยตนเองนน จด

ส�าคญทจะกอใหเกดความส�าเรจไดหรอไมกยอมตองขนอย

กบตวชมชนเปนส�าคญ เพราะเขาเปนเจาของสนคา เจาของ

สมบต รวมไปถงหนวยงานตางๆ ทเกยวของใหการสนบสนน

กยงจะท�าใหประสบความส�าเรจไดงายขน แตการพดถงการ

เรมตนแลวไมพดถงการด�ารงอยหรอการสนสดของการทอง

เทยวดงกลาวกคงไมได เพราะการด�าเนนการทดตองมการ

ประเมนความเสยงรวมดวยเสมอ เพอใหทกฝายไดเตรยม

ความพรอมในการรองรบกบสถานการณตางๆ ทอาจจะเกดได

และรวมถงการหาทางปองกนปญหาทจะเกดไวเสยตงแต

เนนๆ เมอมนกทองเทยวเขามาสงทจะตามมาดวยกคอการ

เปลยนแปลงของชมชน และหากชมชนจะมการเปลยนแปลง

ไปจรงๆ กคงเปนเรองทหามไมได แตจะท�าอยางไรใหการ


63

เปลยนแปลงนนไมกระทบกบของเดม หรอยงคงใกลเคยงกบ

ของเดมทมอย ดงนนการจดการทองเทยวของชมชนไวประกอบ

ดวยขนตอนทส�าคญไดแก 1) คดเลอกพนทเพอการทองเทยว

2) เตรยมความพรอมดานการประชาสมพนธเผยแพรการ

จดการทองเทยวของชมชน ดานการจดท�าแผนการ/โครงการ

รวมกบผ ทเกยวของทกระดบ ดานการจดท�าเสนทางและ

แผนททองเทยวของชมชน ดานการอบรมการน�าเทยวหรอ

มคคเทศกแกคนในชมชน และดานการก�าหนดมาตรการใน

การทองเทยวของชมชน 3) การจดหานกทองเทยว และ 4)

การใหบรการการทองเทยว

2. มาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงนเวศเปนรปแบบหนงของการทอง

เทยวแบบยงยน เปนแนวทางทส�าคญในการจดการการทอง

เทยวในพนทธรรมชาตเพอรกษาระบบนเวศและสงแวดลอม

โดยมงเนนทการปองกนและลดผลกระทบดานสงแวดลอมท

เกดจากการทองเทยว กอใหเกดกระบวนการเรยนรเกยวกบ

ระบบนเวศและสงแวดลอมของแหลงทองเทยว และประสาน

ประโยชนทางดานเศรษฐกจใหกบทองถน รวมทงการใหชมชน

ไดเขามามสวนรวมในการจดการแหลงทองเทยว โดยส�านกงาน

พฒนาการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา (2548)

เลงเหนความส�าคญและตองการใหการทองเทยวในแหลง

ทองเทยวดงกลาวเกดความยงยน จงไดจดท�ามาตรฐานคณภาพ

แหลงทองเทยวเชงนเวศขน ซงไดใหค�านยามแหลงทองเทยว

เชงนเวศวา ตองเปนแหลงทองเทยวทมลกษณะทางธรรมชาต

ทเปนเอกลกษณเฉพาะถน โดยอาจมเรองราวทางวฒนธรรม

ทเกยวเนองกบระบบนเวศเขาไปเกยวของ โดยการจดการ

การทองเทยวในแหลงนนจะตองมกระบวนการเรยนรรวม

กนของผทเกยวของ มกจกรรมทสงเสรมใหเกดการเรยนร

รวมกนเกยวกบระบบนเวศนน มการจดการสงแวดลอมและ

การทองเทยวอยางมสวนรวมของทองถน เพอมงเนนใหเกด

จตส�านกตอการรกษาระบบนเวศอยางยงยน

มาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ มหลก-

เกณฑ 4 ประการ คอ ศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยว

เชงนเวศ การจดการดานการใชประโยชนของพนทเพอใหเกด

ความยงยน การจดการดานการใหความรและสรางจตส�านก

และการมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการทองเทยว ทงน

ในแตละองคประกอบจะมดชนชวดความมศกยภาพ ความม

ประสทธภาพ และความมคณภาพ เพอใชในการประเมน

มาตรฐานของแหลงทองเทยวเชงนเวศ

การก�าหนดมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชง

นเวศไดยดตามกรอบและแนวคดพนฐานของการทองเทยว

เชงนเวศทครอบคลมเนอหาทส�าคญไดแก 1) ศกยภาพความ

เปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ หมายถง ความสามารถในการ

พฒนาการทองเทยวเชงนเวศของพนทโดยยดตามหลกการ

ของการทองเทยวแบบยงยน 2) การจดการเพอใหเกดความ

ยงยน หมายถง ความสามารถในการควบคม ดแล การด�าเนน

งานการจดการแหลงทองเทยวตามหลกการของการทอง

เทยวอยางยงยน 3) การสรางจตส�านกและการใหการศกษา

ดานสงแวดลอม 4) การมสวนรวมของชมชนทองถน หมายถง

การเปดโอกาสใหประชาชน/ชมชนไดมสวนรวมในการคด

การพจารณาตดสนใจ การด�าเนนการและรวมรบผดชอบใน

เรองตางๆ ทจะมผลกระทบตอประชาชนหรอชมชนนนๆ รวมทง

การกระจายรายไดหรอผลประโยชนสทองถน

จากแนวคดน�ามาสการก�าหนดหลกการของมาตรฐาน

และการพจารณาก�าหนดดชนชวดมาตรฐานคณภาพแหลง

ทองเทยวเชงนเวศซงประกอบดวย

1. ศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ ไดแก

- แหลงธรรมชาตมจดดงดดดานการทองเทยว

และเรยนร

- มความอดมสมบรณของแหลงธรรมชาต

- แหลงธรรมชาตมความเกยวของกบวฒนธรรม

ทองถน

- ความปลอดภยของแหลงธรรมชาตในการทองเทยว

2. การจดการดานการใชประโยชนของพนทเพอให

เกดความยงยน ไดแก

- การจดการดานการใชประโยชนของตวแหลง

ทองเทยว

- การจดการดานบรการนกทองเทยว

- การจดการดานกจกรรมการทองเทยว

- การจดการดานการตดตามและการประเมนการ

เปลยนแปลงของพนทอนเนองมาจากการทองเทยว

3. การจดการดานการใหความรและสรางจตส�านก ไดแก

- มศนยบรการทใหขอมลแหลงทองเทยวและ

ความสะดวกแกนกทองเทยว


64

- มการใหความรแกนกทองเทยวในดานการ

ประหยดพลงงานและการก�าจดของเสย

อยางถกวธ

- มการใหความรถงคณคาของทรพยากรธรรมชาต

และการอนรกษกบพนกงานน�าเทยว นกทอง-

เทยวและชมชนทอยโดยรอบพนท

- มบคลากรทมความรเรองระบบนเวศ และการ

อนรกษใหบรการดานความรแกนกทองเทยว

ผประกอบการทองเทยวและชมชน

4. การมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการทองเทยว

ไดแก

- ชมชนทองถนไดมสวนรวมในการบรหารจดการ

การทองเทยว

- ชมชนมรายไดจากการทองเทยว

ระเบยบวธวจย การศกษาในครงนมงศกษาสภาพการณจรงทเกดขน

ในแหลงทองเทยวในชวงระยะเวลาทท�าวจย ซงนกวจยไดเลอก

ใชวธการวจยเชงคณภาพทม งอธบายสงทคนพบตามเปา

หมายทก�าหนดไวในวตถประสงค ทตงไว โดยมกระบวนการ

ด�าเนนการดงน

1. วธเกบและรวบรวมขอมล

จากขอบเขตการศกษาทก�าหนดโดยวตถประสงคนน

ท�าใหนกวจยไดออกแบบการวจยโดย ใชวธการตางๆ ดงตอ

ไปน

(1) การสมภาษณเจาะลกเกยวกบการจดการ

แหลงทองเทยวเชงนเวศอยางยงยนในแหลงทองเทยว โดย

ใชวธการเลาเรอง (Narrative Interview) แบบองโครงสราง

(Semi-Structure)

(2) การประเมนผลและสงเกตการณแบบมสวน-

รวมในแหลงทองเทยว (Participation Observation) ซงเปนการ

เกบรวบรวมขอมลแหลงทองเทยวในประเดนทเกยวของกบ

ดชนชวดทก�าหนดไวในมาตรฐาน

2. ประชากรและกลมตวอยาง

(1) ผ น�าชมชนทเกยวของโดยตรงกบการดแล

และรกษาแหลงทองเทยว

3. เครองมอวจย

(1) แบบสมภาษณผน�าชมชนในแหลงทองเทยว

ทมหวขอค�าถามน�าตามเนอหาทตองการศกษา โดยพจารณา

ความสอดคลองของเรองตามดชนชวดมาตรฐานแหลงทอง

เทยว

(2) แบบประเมนแหลงทองเทยวปรบปรงจาก

มาตรฐานแหลงทองเทยวเชงนเวศทไดพฒนาขนโดยกระทรวง

การทองเทยวและกฬา

4. การวเคราะหและรายงานผลการวจย

ส�าหรบในการวจยนเปนการศกษาเพอหาแนวทางการ

พฒนาแหลงทองเทยวซงตองสามารถน�าไปใชและพฒนาได

จรง การวเคราะหและสรปผลจงเปนวธการทเหมาะสมมาก

ทสด

สรปผลการวจย 1. ศกยภาพและจดเดนของแหลงทองเทยว

สมยกอนพนทปาชายเลนบานคลองโคนถกบกรก

ท�าลายจนหมดเพอน�าพนทมาท�านากงและท�าประโยชนอนๆ

จนกระทงความอดมสมบรณของทรพยากรทางทะเลใกล

ชายฝงไดสญเสยไป อาหารประเภทสตวน�าทางทะเลกสญหายไป

อาชพทางการประมงกไมสามารถเลยงชวตใหอยรอดได จงท�า

ใหประชากรในพนททอยในวยท�างานตองแยกยายไปประกอบ

อาชพทอน ตอมาในป พ.ศ.2534 ชาวบานในพนทโดยการน�า

ของผใหญชงค จงไดมความคดปลกปาชายเลนเพอฟนฟสภาพ

ความอดมสมบรณของพนทปาชายเลนใหกลบมามความ

อดมสมบรณเหมอนแตกอน การทดลองปลกปาชายเลนในชวง

3 ปแรกไมประสบความส�าเรจเจอกบปญหาสารพด ทงการ

คดเลอกพนธไมทจะปลก การอยรอดหลงปลกและความไมรวมมอของบางคนตอมากมหนวยงานรฐเรมเหนความส�าคญโดยเฉพาะเปนพระมหากรณาธคณจากสมเดจพระเทพฯททรงเหนความส�าคญของการปลกปาชายเลน จงไดเสดจมาทรงปลกปาชายเลนทนดวยพระองคเองในป พ.ศ. 2540, 2541, 2542, 2545 และ 2547 จนปจจบนพนทปาชายเลนของ

บานคลองโคนกลบมาอดมสมบรณอกครง และเกดมสตวน�า

ชายฝงมากมาย ท�าใหเกดมอาชพทางการประมงของคนใน

พนททสามารถเลยงชวตไดอยางพอเพยง แรงงานทตองยาย

ไปท�างานทอนกกลบมาท�ามาหากนทบานเกด ครอบครว


65

กลบมาอยพรอมหนากน ชาวบานในพนทมอาชพหลากหลาย

ทจะเลยงตวเอง บางสวนกรวมตวกนเปนกลมอาชพตามความ

ถนด เชน กลมชาวเรอ กลมท�าอาหาร กลมกระเตง (บานพก

กลางทะเลทเฝาฟารม หอย) เปนตน เมอมการท�ากจกรรม

เปนกจลกษณะขนมากเกดมการจดเทยวเชงอนรกษขนมาท

น เมอมการมาเทยวสวนใหญมกตองการเทยวและคางคน

บนกระเตงกลางทะเล ผใหญชงคจงไดด�าเนนการใหมโฮม

สเตยกลางทะเลขนมาในชอวา “ผใหญชงค โฮมสเตย” เพอ

ตอบสนองกลมนกทองเทยวทกรปแบบทตองการมาสมผส

กบกจกรรมดๆ ซงมมากมายของทนและทส�าคญเนนความ

เปนธรรมชาต เทยวแบบมประโยชนไดทงความสนก สาระ

ความร และความรสกทไดรวมกนอนรกษธรรมชาตใหยงยน

ชวลกชวหลานตลอดไป (ศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคน,

2553)

พรนธ รตนะพงศธระ บตรชายผใหญชงคไดใหสมภาษณ

ถงความเปนมาของการกอตงศนยอนรกษปาชายเลนคลอง

โคนไววา การกอตงศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคน ไดเรม

กอตงขน โดยมจดมงหมายทส�าคญคอ 1) เพอเผยแพร และ

ประชาสมพนธโครงการปลกปาชายเลนใหเปนทรจก 2) ท�าให

ชาวบานมรายไดจากการเดนทางทองเทยวและการอนรกษ

ปาชายเลน 3) สรางจตส�านกในการรกธรรมชาต และ 4)

ท�าใหคนทวไปภายนอกสามารถเขาถงการอนรกษและการ

ทองเทยวในพนทดงกลาวนไดโดยงาย พรนธ รตนะพงศธระ

ไดเลาใหฟงถงรปแบบการกอตงศนยอนรกษปาชายเลน

คลองโคนวามาจากการเดนทางไปศกษาการจดการการทอง

เทยวในอ�าเภออมพวาและน�าแนวคดทไดมาพฒนาคลองโคน

บนพนฐานรปแบบการด�าเนนชวตและวถชวตเดมทเปนอย

โดยไดเรมจากการส�ารวจพนทชมชนวเคราะหผลและหา

แนวทางในการพฒนา ตามล�าดบ ท�าใหปจจบนศนยอนรกษ

ปาชายเลนคลองโคนเปนแหลงอนรกษปาชายเลนและระบบ

นเวศชายฝงทไดรบการยอมรบและมนกอนรกษและนกทอง

เทยวเดนทางมาเยยมชมจ�านวนมาก

จากการส�ารวจแหลงทองเทยวและประเมนโดย

เครองมอประเมนมาตรฐานแหลงทองเทยวท�าใหทราบวา

ศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคนเปนททมศกยภาพในการ

เปนแหลงทองเทยวเชงนเวศของประเทศไทยไดเปนอยางด

โดยหากไดรบการพฒนาอยางถกตองเหมาะสมกจะสามารถ

สรางประโยชนอยางยงยนได เนองจากคณคาของแหลงทอง

เทยวมมากเพยงพอในการดงดดใจนกทองเทยวและมชองทาง

ทจะพฒนาใหมความพรอมเพมมากขนไดในอนาคต ซงจาก

การส�ารวจนกวจยไดสรปจดเดนของแหลงทองเทยวทควร

รกษาไวเพอสงเสรมใหพรอมมากยงขนตอไปดงรายละเอยด

ในตารางท 1 ตอไปน

ตารางท 1 แสดงจดเดนของแหลงทองเทยว

จดเดนทตองคงไวตอไป

1.ประโยชนจากการอนรกษของชมชนและการสงเสรมใหมการปลกปาชายเลนมผลท�าใหมผนแผนดนงอกเพมขนทกป

2.จากความอดมสมบรณของปาชายเลนท�าใหสตวหนาดนทเคยสญพนธไปกลบมาใหมและมสตวหนาดนเพมชนดขนทกป

3.การเดนทางทองเทยวของนกทองเทยวไมมผลในการท�าลายแหลงทองเทยวโดยแหลงธรรมชาตยงคงสภาพเดมและม

รองรอยการรบกวนโดยมนษยเพยงเลกนอย

4.แหลงธรรมชาตมความสมพนธกบวถชวตชมชนอยางแทจรง คนในชมชนยงตองพงพาแหลงดงกลาวในการด�าเนนชวต

5.เปนแหลงทองเทยวทมความปลอดภยสงมาก

6.มการจดการดานการใชประโยชนพนทในแหลงทองเทยวอยางเปนระบบโดยชมชนมสวนรวม มการกระจายรายไดทวถง

คนในชมชนมากกวารอยละ 50 ของคนในชมชนทงหมด

7.มการจดการดานบรการนกทองเทยวครบวงจร เปนระบบและถกสขลกษณะดมาก

8.มการจดการดานกจกรรมการทองเทยวทดเปนระบบ

9.มแผนการด�าเนนงานเพอจดท�าการตดตามและประเมนผลการเปลยนแปลงของพนทอนเนองมาจากการทองเทยว


66

10.มการจดใหมศนยบรการทใหขอมลแหลงทองเทยวและอ�านวยความสะดวกแกนกทองเทยวพรอมมสอและเจาหนาทซง

เปนบคลากรของชมชนไวคอยใหบรการ

11.มการรณรงคใหนกทองเทยวรวมกนประหยดพลงงานทกประเภทและชวยกนรกษาสงแวดลอมผานทางสอตางๆ

12.มการจดอบรมคนในชมชนเพอใหรถงคณคาของทรพยากรทม

13.มการจดเสนทางการศกษาธรรมชาตและปายสอความหมายตลอดเสนทาง

14.มการจดกจกรรมการศกษาธรรมชาตส�าหรบผทมความสนใจเฉพาะดาน

15.มการเผยแพรขอมลของแหลงทองเทยวผานทางสอตางๆ

16.การมสวนรวมของคนในชมชนตอกจกรรมการทองเทยวเปนไปดวยความเรยบรอย คนสวนใหญเขามามสวนรวมในทก

ดาน ไมวาจะเปนดานการวางแผนจดการทองเทยวเชงนเวศในชมชน ดานการดแลรกษาทรพยากร ดานการรกษา

วฒนธรรมทองถน ดานกจกรรมการทองเทยว และการจดตงองคกรเพอการอนรกษของชมชน

17.คนในชมชนมรายไดจากการทองเทยวไมวาจะเปน รายไดจากการขายอาหารและสนคาพนเมอง รายไดจากการน�าเทยว

และใหบรการในกจกรรมการทองเทยว รายไดจากการจางงานเพอใชในการทองเทยว หรอรายไดจากทพกทจดให

บรการนกทองเทยวแบบโฮมสเตย

2. ผลการประเมนคณภาพแหลงทองเทยว

การพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวทไดมาตรฐานคณภาพ

แหลงทองเทยวเชงนเวศและเกดความยงยนไดนน นกวจยได

ท�าการประเมนคณภาพแหลงทองเทยวเพอคนหาปจจยทม

ผลตอความยงยนของแหลงทองเทยวและควรจะไดรบการ

พฒนา โดยใชแบบประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว

ตารางท 2 ผลการประเมนศกยภาพแหลงทองเทยว (คะแนนรวมทกองคประกอบ)

50 ของคนในชมชนทงหมด 7.มการจดการดานบรการนกทองเทยวครบวงจร เปนระบบและถกสขลกษณะดมาก 8.มการจดการดานกจกรรมการทองเทยวทดเปนระบบ 9.มแผนการด าเนนงานเพอจดท าการตดตามและประเมนผลการเปลยนแปลงของพนทอนเนองมาจากการทองเทยว 10.มการจดใหมศนยบรการทใหขอมลแหลงทองเทยวและอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยวพรอมมสอและเจาหนาทซงเปนบคลากรของชมชนไว คอยใหบรการ 11.มการรณรงคใหนกทองเทยวรวมกนประหยดพลงงานทกประเภทและชวยกนรกษาสงแวดลอมผานทางสอตางๆ 12.มการจดอบรมคนในชมชนเพอใหรถงคณคาของทรพยากรทม 13.มการจดเสนทางการศกษาธรรมชาตและปายสอความหมายตลอดเสนทาง 14.มการจดกจกรรมการศกษาธรรมชาตส าหรบผทมความสนใจเฉพาะดาน 15.มการเผยแพรขอมลของแหลงทองเทยวผานทางสอตางๆ 16.การมสวนรวมของคนในชมชนตอกจกรรมการทองเทยวเปนไปดวยความเรยบรอย คนสวนใหญเขามามสวนรวมในทกดานไมวาจะเปน ดานการ วางแผนจดการทองเทยวเชงนเวศในชมชน ดานการดแลรกษาทรพยากร ดานการรกษาวฒนธรรมทองถน ดานกจกรรมการทองเทยว และการจดตงองคกรเพอการอนรกษของชมชน 17.คนในชมชนมรายไดจากการทองเทยวไมวาจะเปน รายไดจากการขายอาหารและสนคาพนเมอง รายไดจากการน าเทยวและใหบรการในกจกรรม การทองเทยว รายไดจากการจางงานเพอใชในการทองเทยว หรอรายไดจากทพกทจดใหบรการนกทองเทยวแบบโฮมสเตย

2. ผลการประเมนคณภาพแหลงทองเทยว การพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวทไดมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศและเกดความยงยนไดนน นกวจยไดท าการประเมนคณภาพแหลงทองเทยวเพอคนหาปจจยทมผลตอความยงยนของแหลงทองเทยวและควรจะไดรบการพฒนา โดยใชแบบประเมนมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศทพฒนาขนโดยส านกงานพฒนาแหลงทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา ประเมนแหลงทองเทยวแบบทวภาคโดยมตวแทนจากส านกงานพฒนาแหลงทองเทยวประเมนรวมกบนกวจย ซงจากการประเมนนนไดผลการประเมนดงตอไปน ตารางท 2 ผลการประเมนศกยภาพแหลงทองเทยว (คะแนนรวมทกองคประกอบ)

องคประกอบท คะแนนเตม คะแนนทได ระดบการประเมน 1.ศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ 40 32

ดเยยม 2.การจดการดานการใชประโยชนของพนทใหเกดความยงยน 20 17.5 3.การจดการดานการใหความรและสรางจตส านก 20 14 4.การมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการทองเทยว 20 18

รวม 100 81.5

จากตาราง 2 ตามทนกวจยไดประเมนแหลงทองเทยวและท าการสรปผลไวนน จะเหนไดวาแหลงทองเทยวศนยอนรกษปาชาย

เลนคลองโคน จ.สมทรสงคราม มศกยภาพและคณภาพสงในทกดาน โดยเฉพาะในองคประกอบท 1 ศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ ซงจะวาดวยเรองการดงดดใจทางการทองเทยวไดคะแนนการประเมนถงรอยละ 80 (32 / 40) เนองจากแหลงทองเทยวทวไปสวนใหญจะมคะแนนดานนคอนขางนอย นนหมายความวา แหลงทองเทยวแหงนมจดเดนทางการทองเทยวในระดบดเยยม โดยหากพฒนาเพมเตมดานอนเสรมเขาไปอกกจะยงท าใหแหลงทองเทยวประสบความส าเรจเพมมากขนได ทงนหากจะพจารณารายละเอยดในแตละองคประกอบกสามารถพจารณาไดจากตาราง 3 – 6 ตามล าดบดงตอไปน

เชงนเวศทพฒนาขนโดยส�านกงานพฒนาแหลงทองเทยว

กระทรวงการทองเทยวและกฬา ประเมนแหลงทองเทยวแบบ

ทวภาคโดยมตวแทนจากส�านกงานพฒนาแหลงทองเทยว

ประเมนรวมกบนกวจย ซงจากการประเมนนนไดผลการประเมน

ดงตอไปน


67

ตารางท 3 องคประกอบท 1 ศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ

ตารางท 4 องคประกอบท 2 การจดการดานการใชประโยชนของพนทใหเกดความยงยน

ตารางท 5 องคประกอบท 3 การจดการดานการใหความรและสรางจตส�านก

ตารางท 6 องคประกอบท 4 การมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการทองเทยว


68

ตารางท 7 แนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวของศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคน จงหวดสมทรสงคราม

อภปรายผลและขอเสนอแนะ 1. แนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวเพอเขาส

มาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว

จากการส�ารวจและประเมนแหลงทองเทยวขางตน

นน นกวจยไดสรปผลการประเมนและแนวทางการพฒนา

แหลงทองเทยวเพอใหสามารถเขาส การขอรบการรบรอง

มาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ ซงศนยอนรกษ

ปาชายเลนคลองโคนจะตองพฒนาตนเองในดานตางๆดงตอ

ไปน

1. แนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวเพอเขาสมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยว จากการส ารวจและประเมนแหลงทองเทยวขางตนนน นกวจยไดสรปผลการประเมนและแนวทางการพฒนาแหลง

ทองเทยวเพอใหสามารถเขาสการขอรบการรบรองมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ ซงศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคนจะตองพฒนาตนเองในดานตางๆดงตอไปน

ตารางท 7 แนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวของศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคน จงหวดสมทรสงคราม

ล าดบท แนวทางการพฒนาตามเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ 1 ศกยภาพในการเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศ

1) สตว พช หรอธรณสณฐานทพบยงไมมความโดดเดน สามารถหาดไดทวไป ไดแก นก ป ปลา สตวหนาดนในปาโกงกาง เปนตน ควรมคนหาความเปนเอกลกษณและน ามาพฒนาใหเปนจดเดน 2) ขาดการจดการองคความรใหคนในชมชนอยางเปนระบบในดานระบบนเวศ และการจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศอยางยงยน และอนๆ ทเกยวของ

2 การจดการดานการใชประโยชนของพนทใหเกดความยงยน 1) กจกรรมการทองเทยวขาดความหลากหลาย และไมเปนเอกลกษณ 2) ยงไมมการน าผลการประเมนความเปลยนแปลงของแหลงทองเทยวในดานการพฒนาขนหรอเสอมโทรมลงอนเนองมาจากการทองเทยว ไปใชในการวางแผนปรบปรงพฒนาแหลงทองเทยวอยางจรงจง

3 การจดการดานการใหความรและสรางจตส านก 1) คนในชมชนสวนใหญยงไมสามารถใชภาษาองกฤษไดดพอส าหรบการรองรบนกทองเทยวชาวตางชาต 2) ขาดบคลากรทมความรในดานระบบนเวศและการอนรกษ

4 การมสวนรวมของชมชนในกจกรรมการทองเทยว 1) ชมชนยงไมมรายไดจากการแสดงศลปะพนบาน

2. แนวทางปฏบตการการพฒนาศนยอนรกษปาชายเลนคลองโคน จากแนวทางทไดจากการประเมนมาตรฐานแหลงทองเทยวทไดกลาวขางตนท าใหสรปประเดนการพฒนาทตอง

ด าเนนการดงตอไปน 1. พฒนาแหลงทองเทยวใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐานคณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ ดงตอไปน

1.1 พฒนาบคลากรในแหลงทองเทยวใหมองคความรดานการทองเทยว ดานการพฒนาแหลงทองเทยว และดานการบรหารจดการการทองเทยว ดงน

1.1.1 พฒนากจกรรมการทองเทยวของแหลงทองเทยวใหมความหลากหลายบนพนฐานทรพยากรชมชน ทงทรพยากรปาชายเลน ทรพยากรคน ภมปญญา และศลปะ วฒนธรรมชมชน

1.1.2 พฒนาองคความรดานการบรหารจดการแหลงทองเทยวใหแกคนในชมชนอยางเปนระบบ 1.1.3 พฒนาองคความรดานระบบนเวศและการจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศตามเกณฑมาตรฐานใหแก

บคลากรในชมชน 1.1.4 พฒนาองคความรดานการใชภาษาองกฤษส าหรบการรองรบนกทองเทยวชาวตางชาต

1.2 จดท าศนยสงเสรมการเรยนรปาชายเลนคลองโคน เอกสารอางอง

บญเลศ จตตงวฒนา. 2542. การวางแผนพฒนาการทองเทยวแบบยงยน. เชยงใหม. ส านกพมพคณะ มนษยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม

2. แนวทางปฏบตการการพฒนาศนยอนรกษปา-

ชายเลนคลองโคน

จากแนวทางทไดจากการประเมนมาตรฐานแหลง

ทองเทยวทไดกลาวขางตนท�าใหสรปประเดนการพฒนาท

ตองด�าเนนการดงตอไปน

1. พฒนาแหลงทองเทยวใหเปนไปตามเกณฑมาตรฐาน

คณภาพแหลงทองเทยวเชงนเวศ ดงตอไปน

1.1 พฒนาบคลากรในแหลงทองเทยวใหมองคความ

รดานการทองเทยว ดานการพฒนาแหลงทองเทยว และดาน

การบรหารจดการการทองเทยว ดงน

1.1.1 พฒนากจกรรมการทองเทยวของแหลง

ทองเทยวใหมความหลากหลายบนพนฐานทรพยากรชมชน

ทงทรพยากรปาชายเลน ทรพยากรคน ภมปญญา และศลปะ

วฒนธรรมชมชน

1.1.2 พฒนาองคความรดานการบรหารจดการ

แหลงทองเทยวใหแกคนในชมชนอยางเปนระบบ

1.1.3 พฒนาองคความรดานระบบนเวศและ

การจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศตามเกณฑมาตรฐานให

แกบคลากรในชมชน

1.1.4 พฒนาองคความรดานการใชภาษาองกฤษ

ส�าหรบการรองรบนกทองเทยวชาวตางชาต

1.2 จดท�าศนยสงเสรมการเรยนรปาชายเลนคลอง

โคน


69

เอกสารอางอง[1] บญเลศ จตตงวฒนา. 2542. การวางแผนพฒนาการ

ทองเทยวแบบยงยน. เชยงใหม. ส�านกพมพคณะ

มนษยศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม

[2] พระราชบญญตการทองเทยวแหงประเทศไทย พ.ศ.

2522 สบคนเมอ 10 พฤศจกายน 2551 จาก

http://www.nayokcity.go.th/law004.htm

[3] ศกดไทย สรกจบวร. (2545). จตวทยาสงคม:ทฤษฎ

และปฏบตการ. กรงเทพฯ :สรยสาสน.

[4] สทธโชค วรานสนตกล. (2546). จตวทยาสงคม :

ทฤษฎและการประยกต. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน

[5] สเมธ ตนตเวชกล. (2549). รปแบบการทองเทยวแบบ

ยงยนของจงหวดเพชรบร. วารสารราชภฏเพชรบร,

มปท.

[6] Butler, Judith. (1990). Gender Trouble: Gender

Trouble: Feminism and the Subversion of

Identity. London : Routledge.

[7] Edward Inskeep. (1987). Environmental Planning

for Tourism. Journal of Travel Research, 26: 43.

แนวทางการพัฒนารูป ... · PDF fileria set by the Ministry of...

Documents

Transcript of แนวทางการพัฒนารูป ... · PDF fileria set by the Ministry of...