& Küresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kültür emperyalizmi ve Küreselleşme -...

download & Küresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kültür emperyalizmi ve Küreselleşme - Toby Miller, Çev Ayşegül Gürsoy - Mehmet Olcay

of 10

Transcript of & Küresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kültür emperyalizmi ve Küreselleşme -...

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    1/10

    , Kresel Hollywood (Global Hollywood):t h n r N o o d tarihi

    kmtr emperyalizmi vek f e s e g ~ e s m e ( * l

    .:o

    1iIl

    :1/i

    iiI't,l

    -i

    "

    \i

    1

    $1*&.* dbeN e ekudurtacak kederedepli - arzu, fantezi, korku, ekicilik ile yklbir terim, tasvir edilmesi gereken e iin ise entelektel birbelirsizlik. "Hollywood", ister solcu, ister s a a ya da isternc yolcu olsun, k r e s e l l e m e n i n etkilerine dair neredeysetm tasvirlerde, suyun yUzeyindeki bir gsterge gibi, ABD'nind n y a n n kapitalist d n r n u iin y r t t f b a a n h h a l seferinin ekonomik y a n g n l a n n d a n ykselen bir nevi kltrelduman olarak ortaya konur. Hollywood'un iktisadi k r e s e l l e menin b a l c a kamb o l d u u b i i . n i n d e k i bu z a y f tasviri t a r t -m a l y z , nk bu y a k l a m , Hollywood'un, k r e s e l l e m esreini hem c a n l a n d r a n hem de onun t a r a f n d a n c a n l a n d r J a ny a p s d o l a y s y l a , a d a siyasal iktisat a 9 s n d a n t a d kritiknemi teslim etmekte yetersiz k a l y o r . Kapitalist y a y l m a n n anki evresinde Hollywood'u tm d i e r endstrilerden a y r a n e y , onun Yeni U l u s l a r a r a s Kltrel b l m ' n e (NewInternational Division of C u l h r a l Labour) komuta etmesidir.

    Biz, bu blmde, ( k i t a b n sonraki bOlmfa-inde .) y a p l a c a kolan Hollywood'un k t r e l emek pazarlannda, u l u s l a r a r a s ortak yapunlarda, fikri muIkiyette, pazarlamada, d a b m vegsterimdeki denetimi k a n a l y l a Yeni U l u s l a r a r a s KltrelI b l m ' n n retim ve dzenlenmesinin tasvirine yolu a yoruz. Yeni U l u s l a r a r a s Kltrel b l m u ' n (ve ona k a r d i r e n i i ) mmkn k l a n toplumsal-mekansal k o u l l a r a evrilendikkatimiz, Hollywood'u sadece k . r e s e l l e ~ m e n i n "evrenselmodernlik m a n t " n n sahne efekti olarak gren egemenHollywood a n l a y n d a n yola k m a k t a d r . Mike Featherstoneve Scott Lash, bu konumun "zengin soyutlama ltleriyle...gndelik y a a m n a n l a m n n ... k o p a n l m a s (ve) iinin b o a l b l m a s " u v a r s a y d n . ne sryorlar. Bu tr geici n y a r g l a r ave anlann "kresel mcadelelere... kabJan f a r k l oyunculannf a r k l iktidar potansiyellerine d u y a r l ' " bir hikaye a n l a t l m a s umuduyla grsel kltr a d a b n a ynelik s a p l a n t l a n n a k a r k y o r u z . A m a a m z kresel Hollywood'un i k t i d a r n a i l i k i nkuramlan g1endinnek ve hem bu iktidara olanak . veren, hemde buna diren gsteren k t r e l siyasalara dair gnmzd n n uyarlarnakm.Erken kapital izm, devletlerin ortaya k n nceledi vekltr g e n e l l L c l e din ya da di l gibi d i e r y a k n l k noktalannca

    rgtlendi. On b e i n c i yUzyU boyunca bilgi ve ticaret a l a n Pasifik'i, A s y a ' y , Akdeniz'i ve Afrika'}'l birbirine b a l a d . Klelik,militarizm ve Avrupa emperyalizminin teknolojisi bu rotalansilip sprd. K t a l a r a r a s i l e t i i m , A v r u p a ' n n bel b a l a d birkanala d n t , ve bunu, r k s a l stnlk, H r i s t i y a n l yaymamisyonu gibi yeni ideolojiler takip etti. A v r u p a ~ m e r k e z l i i l e t i ~ i ma l a n , toplumsal evrimcilerin v a r s a y m l a r n u da d o l a n a soktu;sadece n a r s i s i z n l e r i n i d e i l , i n s a n l tek bir ynde b i r l e t i r e c e kittilak ve k a l k n m a biimleri a r a y l a n n da y a y d . Bu sylem,insan t a r u m n n , b a a n s r u n ve r g t ! g n n tek t i p l i i n e vee l v e r i l i l i g n e ynelik drtleriyle b a b a a gidecek bir e k i l d e ,

    Toby MiIler . *

    36

    Klt , emperyalizmi, o u n l u k l a solcu analizIe z d e l e t i r i l e n bir b a k Q 1 s l d r ... ve bu yzden genellikle ciddi olarakele a l n m a z ... (nk bu b a h a s , gya) dnya y u r t t a l a n n n ,kresel r e k l a m a l n ve Amerikan televizyonunun m e s a j l a m a h r diren gsferebilecekleriniveya bu mesajlan kendilerinegreu y a r l y a b i l e c e k l e r i . n i gz a r d eder; d a l u s Jr.lt,el olarak hayattakalabilmeye dair e n d i e l e r i n de, sadece byk glerle kendi s n r / mdahilindeki e t n i k a z n l k l a r a k a r ulus devletlerin s i y a s a l a r tarafindan k k r t l d n varsayar. Uohn H. Dawning, 1996)

    o u n l u k t a r a f n d a n , Eric H o b s b a w m ' n szleriyle " B i r l e i kDe'\lletler'in ve y a a m t a r z n n kresel zaferi" olarak a n l a l a nbir momentte y a y o r u z . ok b a k a bir perspektiften bakanHenry Kissinger, " K r e s e l l e m e , B i r l e i k Devletler'in egemenrolnn d i e r a d d r " diyecek kadar ileri gidiyor. Kendi d a n . m a n l k i r k e t i olan Kissinger Associates, bu a d a ABD'nin"dnyamn bilgi a k s a v a n k a z a n d n , bir zamanlar 8uyii.kBritanya'mn 'dalgalan ynetmesi' gibi ABD'nin de ' y a y n dalg a l a n n ' y n e t t i i . i n ' " grlmesi g e r e k t i i n i ileri sryor; dahaa z y l a yetinilmemelidir, nk"AmerikaWar, dnya tarihindekibtn lkeler a r a s n d a n kendilerininkinin en adil, en h o g -rl, kendisini srekli olarak yeniden d e e r l e n d i r m e ve a m akonusunda en istekli lke ve gelecek iin en iyi model" oldu u n d a n asla p h e d u y m a m a l d r l a r . Wall Street Journal buiddiaj'l yUk.sek sesle ilan ediyor: ABD 21. y z y l a 20. y z y l d ay a a n a n h e r e y i geride b r a k a n rakipsiz bir egemenlik konumu-yla giriyor... A m e r i k a ' n n serbest pazar ideolOjisi arbk dnyarunideolojisidir ve lkemizin internet ve bio-teknoloji i alanlany a n n n nc teknolojileridif. Unk ABD'nin, kendisine ikinolan tm sefalete (WOO'de, niversite r e n c i l e r i n i n %74' milyoner o l m a y umuyordu ve 44 milyon i n s a n n hibir hbbi gven-ce:;i yoktu) r a m e n , ordunun ve populer klirn anahtar grevi s t l e n d i i , d i e r rejimlerin u l a a m a y a c a derecede uluslara r a s bir etkisi v a r d r . Ve kltrn dnya a p n d a y a y l m a h z a r t m a k t a d r . Radyo k r k y iinde elli milyon eve u l a a b ~ken, televizyonun bunu b a a n n a s on y s r m u r u r ve internet ise bu r a k a m drt y l d a y a k a l a d (ILA, 2000). Mlkiyet ved e ! " e t i m n giderek daha fazla t r d e hale gelmesi ve luz1ag e l i ~ e n lek ekonomisiyle, d n c e l e r i n m u b a d e l e s n e egemenolma kapasitesi g 1 e n m i ~ t i r . Kresel Hollywood da bu misyonun merkezidir.Hollywood'un gcnn k a y n a g sinema tarihinin tesine, ondokuzuncu } ' z y - J n sonundan beri kapitalist rniibadeleninbtnleyici b i l e ~ e n i olagelen kltiirel i l e t i i m kompleksinekadar uzamr . Yirminci y z y l n ikinci y a n s n d a , 'uncuDnya'dan aktivistler, s a n a t J a r , yazarlar ve e l e t i r e l siyasal

    i k t i s a t l n r bu kompleksi kltr emperyalizmi olaraka d l a n d r d l a r . Yinninci y z y l n soniaondan beri, bu giic" k r e s e l l e m e " terimiyle d n m e k moda oldu: fkeden

    Sc'}l 14 y ~ n i i n ~ a . n yeni s j n e r . ~

    eviri: A y e g l Grsoy - Mehmet OIcay

    l--

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    2/10

    sahiplerinin gney yankredeki y < a n sorgulayarak, oradab u l d u k b r u denctirn aJt:.na a l . : r a . l , ve ynlendirerek. kendiJerinio g u n b ~ m a ! U n erken bi: a a m a s n d a g z e r n J e m e l e r i n i 5 a & l a d .Kltre! y : . ) ' 1 l m a daima u l u s l a r a r a s o l m u t u r ,

    Le k r e s e l . l t ! ~ m e teo:i!eri, mekan ve hm hem analitik h t ' t : . mesleki ilgilerinin merkezine koyuyor: Top!urnsa1 teori, m e t a I a ~ t r m ae l e ~ t i i s i . r , bir aksiyon-macera filminin d o r . . . k mcadelesiniseyretme d e : . t ! y i m i r e b e n . e ) ' e n b a d n d r u r u bir sreler e k b m o l k p r a t g m e b a l y o r . Sermaye yUksek bir h z l a hareketediyor, rastgele bir ~ e k i 1 d e blgele;; ve lkeleri a y d . n l a b y o r vednya . : i p n d a m l l a n n ve L"sanlann d e i t o k u edilme biimi, son dt'rece t ' ~ i t s i z . B a ~ k a bir d e y i l e , z a m a n n d a (Amerika. k l a s l n d.1ki - .) ilk i n s : n b r m maruz k a l d g i m p a r a t o r l u u n askerihakimiyeti. i m d i . C h < r l e s Bauda-laire'nin szleriyle "buyiik birb f e s , byk bir muhasebe kurumu" aliln " A m e r i k a n l a -t . . n n a ~ o l a r a k -daha y u m u a k bir biimiyle- y a a n y o r .

    Z , " l J T I . n ve u z a m a d a ~ k i i r e s e l l e m e a l t n a s o o b n n a n nk o o r d i n a t l a r n n anahtar olaydan t r e d i i ileri s r l e b i :1494 To:-desil1as A n d a m a s , 1884 Washington ve Berl inK o n f e r a n s a n . Tordesillas . A n d l a m . s , Papa'mn s p a n y a vePortekiz < r a s n d < k . i d n y a n n p a y l a ~ n u n a dair rebbeti u z l a b . r m . s y b i n p . r a t o d u u n d o u u n a i a r e t eder; bu, d u n y a n nbir fetih ve s 6 m . i a l a n a d d e d i l i ~ i n l n il k kez k a y t a J t n a a l n n a s d r . Washington K o n f e r a n s , Greenwich'i zamarun ve harit a c l . n ey,!;c:ni olarak s t a n d a r t l a ~ b r d J ; A I r i k ; ' n n emperyal bl u m , a y n y yapllan Berlin K o n f e r a n s ' n d a y d . Bu g e l i m e ler d n y a y , egemen merkez ss B a t Avrupa ve ABD olmilkzere, birbiriyle b a l a n t l bir hakimiyet ve ticaret a l < m olarakfijlen belirledi.

    K < p i t a l i z m i n e i t s i z ve gayri-adil g e l i i m i T o r d e s i l l a s ' n ,~ ~ s h ~ n g t o n ' l . ' l ve Berlin'in i d d e t yu.kl h a r i t a c l y l a paralelg t i . 15OO'1er-18OO'1er a r a s n n merkantilist birikimi ve emperyal . i . . r n r . i , b a k r , elik ve y a k t retimi iin d o a l k a y n a k J a n kul.b r u m zerine i n a edilen s e r m a y e n i . . - klasik dnemi ve sanayidevrimi t ak ip etti, Kuzeydeki s n a i k a l k n m a ve tanmsald c i ~ i m e , A n t ' r i . k . J k t < . s r a Avrupa g (nufus a r u y l a b i l a k m a k a m a c y l a ) ve Afrika ile A s y a ' n n blnmesi (ham maddeve kle e m e i n i n nakli) e l i k elti. Sinema t e k n o l o j i s ve a n l a t ,AllD'nin devasa bir kltrel makine ordusunu (uak, dakWo,e l e k t ~ lamba ve telefon) ical etmt'si ve sh.i.ne o ! . n n a s y i aa y ~ donemd", ortaya l k t _ Nereden b a k h n t z . a gre d e i e c e k~ c k . i l d e , mekanlk bir hlyamn ya da kabusun hakiki imgesiniy ~ ~ a ! t l a r . Smrge siyasetinde de d n m l e r grld: ,'\BD,F i I ~ p n l e r ile K b a ' y ele geirdi, A v r u p a l gler A f r i k a ' y idaree t t ve Amer..kan yerlilerinin d i - r e n i i k n l d . ( K / t a n n _.) ilk n s a n l . . n n i . n h . . k . . l a n ayaklar a J t n a a l n m a s n a , (perdede Cilnl a _ n ~ n l a ~ S r i 5 n e bereket s a y k n m h i k L y e s i y l e birlikte) ticarikulturel iluacat ve egemen otorite e l i k etti. 1870-1914 a r a s n d a~ a h t a r ~ i ~ k o n o m i . k s r a m a da ortaya k t : Ortalama y l l kkuresel u r e t m ve mbadde (ncesinde hi a r l m e m i birrakam) yzde u'ten daha byk bir Oranda a r t b ~ Baha'ul'lah'\n1 8 ~ ~ ' t ~ "Yeni Dnya Dzeni" tabUini ortaya a t m a s a . r b ~d e g i l ~ r p ) . Bu i ~ a r i ve tican g e l i m e l e r e tepki olarak. A v r u p a l ve ;\nD.li . s ~ s y ~ l i s t l e r , sendi.k.actlar ve a n a r i s t l e r , buyk ulusl a r . r a s orgutJt'ri kurdular.

    k i n d Dnya S a v a ' n a kadar, u l u s l a r a r a s t icaret , ulusd e : l ~ t J e r c e k O . ~ l t r o l edilen ulusal sermaye o d a k l y d , 19-IcS'ten19,3 ,e k . a d a ~ s ~ r e n dnem "takip emperyal gler a g : ve kuresel e , " ' o n o n u n n ? k y a p a c a 1 evre a r a s n d a k i fetret d e v r i ~ n itemsil e d e r k e . ~ , Ikinci Dunya S a v a ' n takip eden dnemdeL i ~ u s l a : - ~ r a s d u z e ~ ~ e ABD'li i r k e t l e r i n y a y 1 m a L . i h t i y a l a r n d e n d r e ~ A ~ n asker! ve diplomatik hakimiyetined.ayamyorau. D g e r ekonomiler bydkce, devletler a r a ~ l " 1 . d a ki ve devlt'uerle ~ i r k e t l e r a r a s n d a k i k a r w k . b a m l l k da " r U .

    1950'den sema, dnya ticareti r.\'fUp.::, Japonp ve ABD l s - : : ' n ~ h ; : . k . . m i y e t i n d e y d i , "her I : : : i r ' ~ " t i n uydu devletlerde:"!o l u a n m ' J z ; : m hintcrlantlamda", 1950 ve 1973 a r . : s n d J . ,toplam ticJ.rct hilemi y . l d . Y J . . . I . ; j ~ ~ k }'t:.zde 10, toplam iiretimyzde 5 o r a n n d a artb, bunun buyk ! ' J s m bu l a r a s . . ' . d i l y d .Modem uretim tek.."1ik.1cn on d o k : . . : : t . . n c u yi:zyTjda Avrupa veKuzeydogu ABD ile s m r l y k e n , a . . J d . n ve bilimin l k e s i z l e mesinde oldugu gibi, btndnya n p n d a h z l a y a y L m a y a b < La d S o u k S a v a , siyasi olar.:tk.. bU- nceki yzyudaki impara o r l u k l . : : : ' 1 I 1 y a p t gibi, denetim i9-0 r . u . c a d e l e veren iki tmleyia ( t o t a l i ~ L g ) ideolojiden o l u a n k u l u p l a r n . bir dnya i n aetti. B a k a f a r k l l k l a n n shin rten bu tm1eyidlik. gelecektebir kutbun z . : f e t i n i n griilecegi d n c e s i n i p e k i t i r d i . Yani,gnurr.zdeki. devletin szde yok o l u ~ u n u k . . : U a y n laissez-faire( o r a k m y a p s n l a r -o.) pala\'ralan, B i r l e i k . Devletler'in anti-Sovyelik "Kapsama" (Containment) s i y a . s e l n i n y e r i r i "Eglence"nin( E n t ~ r t a i n m e n t ) a l d , "C!.o\'in asla s l Z a m a y a c a yerlereMN'nin oktan nfuz e t t i i . " kaNSl .. . ABD, lnn diger ayak.lanna gre, popUler kUltr gibi hizmetlerin ok daha nemli biri h r a c a t s haline geldi 1999'G.a, Bab Avrupa'ya ABa'nin zelsektr hizmet s a t . l a n 85 milyon dolar, Japonya'ya 30 milyondolar idi (Office of the US Trade Representative, 2001).

    D u n y a n n t a r a f l b u ~ m n u n gerek hikayesi a s l n d ab r m a . k t r , ve a s l n d a byle ~ e k i 1 1 e n m e s i de gerekmezdL1945'ten b a ~ l a y a r a k . . varolan ve yeni dogan hkmetler lar ..hn dan iki t a r i J s e l vaatte bulunuldu: (a) Y u r t t a l a r n ekonomik~ e f a h n , ve (b) siyasi egemenliklerini giivence a l t n a almak.[kinci. D u n y . : S a v a ' n n sonunda, ekonomik refah vaadi devlett a b a n l a rz ve ta lep ynet imi c yurt iinde lirelilen m a l l a r L ithal ikameci sanayilerin y a r a t l m a s a r a a 1 g y l a blgeselolaraki l e r g ~ r i i n d . Evrensel egemenlik vaadi, . s r . r g e c i g i ' l e r i n( b a ~ t a Ingiltere, H o l l . n d a , Belika, Fransa ve Portekiz olmakzere) k l e l e t i r d i k l e r i halklara n . i l l i y e t i l i k zerinden kendi kaderini tayin h a k k verilmesi.ne ikna edilmesine'dair u l u s l a r a r < s bir eylemlilik gerektiriyordu. Bunlardan ilki, z g r l e m e n i nszde o n k o u l u olarak, siyaSi hareketlenmenin giJl ideolojisine d n l t ' . ikinci vaat yerine g e t i r i l d i h ] zaman, ortaya k a nsmrge- s o n r a s hkmetler ilk vaadi yerine getirme i i n e gir.i ~ t i l e r . Genel olara.k kamu iktisadi l e e k . l 1 ! e r i ya da yerel u b e ler aan okuluslu i r k e t l e r i n ( m u l t i n a t i o l a J corporations, U )kuyrukulan a r a o l . y l a , o u ithal ikameci s a n a y i 1 e ~ m e (BS,iml-'ort-su.bstilutioll i n d : s l r i a l i s n . t i o n ) yolunu izledi. Am."ak ncDunya devletleri b a g u n W k t a n kaynaklanan a z g e l i m C j l i g e maruz b u a k ! m b ve ekonomik anlamda byyemediler. Biimselsiyasi p o s t - k o l o n y a l i . m , ihracata ynelik s a n a y i 1 e ~ m e y i ( Y S , export-{Jriented i n d u s t r i a l i s n t i o ) ve hizmet tabanL y a y l m a y izleyenb a z Asya devletler!. d i ~ n d a , nadiren ekonomik hale geldi.19SO'lerle 1960'lann nS'sinin s o r u n s a l ilerlemeye ynelikti vesosyalist devletlerin erozyonuyla da h z l a n a n ve g e n i l e y e n bir e . ~ d e , 1970'1erden bugne bu sorumal d a g . J d .1970'lerin krizleriyle birlikte, refah sistemine msaade edebilecek yeterlilikte sermaye o l u u m u n a sahip burjuvazisi oliln

    g e l i m i B a t devletleri dahi, stagf1asyonun, kendi enflasyona k a r istihdamla k a r ~ l k verme kapasitelerinin a l t r uo y d u u n u grdler. S o n u l a r biliyoruz: "Sennaye birikirnininekonomik ynetiminin melciru, ( a r t k ) siyas i ve top lumsalboyutlarla r r u m e m e k t e d i r " (Samir Amin). BUgiin hkmetlerin, suregelen biimsel egemenlik ve denetim a l t n d a k ifinansal pazarlar a r a c l y l a , semenlerine verdikleri szedilen iki vaadi yerine getirmeleri bekleniyor; ama neo-klasikm u h a J a u k r l k ve ticari ncelilder serbest u l u s l a r a r a s sermayepiy

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    3/10l

    nan nnansal ve idari karar lar , d iger taraf larda ok h z l etkiyar ilhyor . Yeni u l u s l a r a r a s dviz piyasalan, sabit kurund u n t . k i ~ n , s n r t a n m a y a n korsanvari fu:ansa! kurumlar ile devletin mdahale e t ~ i sistemleri e l e t i r e r e k b a gsterdi Spekla.syon. retimden daha ok diillendirilirken hissesenetleri ve bor ticareti. araba s a b ~ U U I l ya da ev i n a etmening e t i r d i i k a r m geride b U " a k y o r . Dnyadaki para d o l a r T U , tUmlkelere u l u s l a r a r a s kredi d e e r l e n d i r m e testlerini dayatank o u l l a n yarat!L 'Siyasi dzlemde-bu durum, S ' y i ve ulusalekonomilerin ha.'

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    4/10

    i: iortaya k a n l m a y beklerken ( t a l y a ' y a 1945'ten sonrak;i drty . . l d a 2000'den fazla konulu gnderildi) g ! ! : e n : A . ~ I ? denizt a m a c l endstrisi u l a m a l t y a p s n g e l i t i n y o r d u .1940'larda MPE.-\ kendisini " ' k f k D i l e r i B a k a n l " olarakad1andmyordu, .yntemleri ve ideolojisi ABD siyasetiyle o.derece z d e n . AyTll zamanda bu y l l a r , endstrinin kendinidii..zenlemeye ynel& Yapun Y a s a s ' m n cinsel e n d i e l e r e dairtuhaf y a b r . ~ l a . n n a "teki" D J . ' i i l e r i B a k a n l t a r a f n d a n istenenbir e y i n e k l e n d i i dnemcii: Btn dnyaya r.merikan y a a mt a n n satmak. Y a ? . " n a Walter Wanger (1950), '""fikirler iin birMarshall P l a n ... gen;ek bir selllioid Atina" olarak a d l a n d r d " D o n . . 1 d Duck ve diplomasi" a : . n , yani devletin HoUj'\'Iood'a"hidrojen b o m b a s n d a n .,. daha fazla" ihtiyac o l d u u n u yk-sek sesle ilm ediyordu. t-.1i}wcr Gler'deki. devlet film yapunk u r u m l a r n n p a r a l a n m a s n n zorunlu t u t u l m a s ,HoUywood'W\ kar p l . . n l a n ile devrik rejimlerin korumaa sinema yasal dzenle:nelerinden uz.a.kta t u t u l m i l s r u s a l a y a c a k veHollywood envanterinin k a y b e t t i i y l l a n y a k a l a m a s n a yarayac.J.k olan a n t i - f a i s t ve anti-komnist siyasi gndemi t a r n a m l -yo:du. Tam rekabet retorigine r a m e n , ABD h.lCmeti, kendi"zd sektr film endstrisini ideoloji Vf ' pararun k a r l a m uyaratacak ve surdiirecek halde tutmak iin byk k . : y n a k l a raymyorcu.

    Bu arada , kendi evinde ant i tekel yasalan ve televizyonung : = l i i y l e Urlan tehlikeye girince, 195O'1erde dnya p a z a . n n nHollywood iin nemi a r t t . Y a p m , d a g t m ve gsterimsahipliginin dikey biiln.!gu ierde y a s a d olabilirdi, amakresel lekte degi.!. 197D'lerde Ingiltere ve Latin AmerikaHollywood'un en ok kiir getiren a l c l a n y d ! . Her iki blgede de,ekonomik k6t' g i d i ve y ~ n i sinema salonlan ama konusundab a a n s z l k izleyici s a y s l I U a z a l t t . Sonu olarak,. H o l l y . ...oody l Z n ierideki ticari smrnn yeni biimlerine dnd( 1 9 7 0 ' l e r d ~ Afro-ameribn izleyicinin " k e f i " ve siyah ismrnn (blaxploitation) b a l a m a s ile). Bunu s m n a y e n i ny e n i d ~ n y a p l a n d r l m a s ve rizikoyu maden filizi k . r u n n d a ne m l . k l g a kadar f a r k l ticari faaliyetler a r a s n d a yaymakisleyen i r k e t toplulukbn t a r a f n d a n ele geirilmesi takip etti.;dnyadaki seyirctleri yeniden kazanmak iin stratejiler g e l i t i r iliyordu. ABD hkmeti ve endustrisi her tarafa fi.l.rn p a z : r l a +mak iin yeni karteller kurdula:; n g i l i z c e ve F r a I L < ; z c a k o n u a nA.frika iin zel ajanslar t a s a r l . n f f i J l : . Hollywood'un AmericanM o t i o Picture Export Company of .A.frica (Afrika'ya Amerikan~ ; r e k c U i Grnts h r a i r k e t i ) r n e i n , 1960'lardan beri e ~ Ingiliz smrgelerindeki smi'ma s a t l a r n a hakimdi; k t a d ay l d a y a k h k 350 film g s t e r i J m e k t e y k ~ n , belld d : ! bunbnny a n s A m c i k ; n filmiydi.1912 kada." ~ r k e n bir y J d a , Hollywood'lu i h r a c a t l a r , kendifiJmleri seyahat ettike d i e r ABD mallanna olan talebin

    y a r a J d n n f a r k d a y c W . - u . Ticaret B a k a n Herbert Hoover,19->.,D'lerde e n d i i s t i y i "enldektiiel fikirleri ve ulus.u idealleri"ne . k . a r d g , ticari kazanb.n W..,e Amerikan matlan lehinegl etkisiN iin vyordu, Onun, i h r : c a h hedefleyenendstrilere y a p b b > devlet y a r d m d e s t e i n i n , ne kadar hayat ibir neme sahip o l d u ~ k . 1 n t 1 a n d . D e n i z . a n d a bm kartE'liolarak a l t a n stdrolann sz dinlemeyen d . giilerie b a a k ~m . a 5 n . s a ~ a m a k iin Hooverle y ; k n bir a l m a iine girengelecekteki MPAA b a ~ k a n Wi.1L Hays, 1930'da J. Walterl l o m p s o n reklamohk. a j a n s n a " A m e r i k . : n filmlerinin her birfoot'u: d u ~ y a d a ~ herhangi bir yerde 1 dol.1f k y m e t i n c er.merika.. l e m T U m a l n . . sahyor" derrili;ti. 193O'Iann s o n l a r n da,. s i n e r : " ' l ~ v s a b l . J r a r a s n d a k i I o h r a m a n c reklam yapmab a : ; n a d : . . r hikayeler i b . d u U a h idi; megin H o U y . v o o d t . r z A ~ e . r i k . - n f ~ ~ r i k a k o u a ~ n n gsterimi..ni mtea kip ABD d maK.Jnabn n a l . n yem Java p a z . < n n a ve Angelino yayla hay a ~ r u ~ ; l . k J i t eden Brezilya bungalow m e d O S n . l dm y a a n a n h rg b . Wanger, Par.s'li ~ t e n o c u l . n n kendi y a ~ . l m k o u l l a n y l a .'\Bo

    fiL.'11lerindeki bro i i l e r . n i . " 1 k i l e r . a r a s n d a k i ti!rk.! protesto i i ,y ; D i l i a n grevden d u y d u . h o n u t l u g u bile i!.Jde e te , bu~ t k i y e "'120,000 AmerikJ.n Bykelisi"" (ner y-J i l ' . r : ccli!en\ . . . o p y . s a y s n a abila) a d m veriyordu, ABD'nin kitlesel retimve oazarlarna bpasitesi, degerie...-i d n r r ' ' : : y o n i u - bir taraft.::ny o ~ n uretim disiplini gerektirirken d i e r t . : : a ! : a n ~ a . :unlerirn y o u n tketimi yoluyla a k n l t k . v3.Jdi. Bu t'.:r b a l a r ,Oark G a b l e ' n dahil o l d u u iki m e h u r sahned1? z e t l e n m i t i r .1930'1a:rda, bir A..rjanlinli i ; d a m heyeti .A.BD B ~ k c i l i i ' n i "l tHappened One Night" h a k k n d . (Frank Capra, 1934) protestoetti, Unk Gable g m 1 e : i n i ; k a r " . r k e n grl:,ordu ve iindez.tlet yoktu_ G r n i i e b a k l r s a , bu durum o u a n n depola.nndaatlet retimi f a z l a s y a r a t n u t - bir gecede! eyrek y z y l sonra,"I t Startcd in Naples" (Melville Shavelson, 1960) filminde Cable,yer li b ir o c u a n a s l hamburger y e n e c e i r e dair talimatverirken ortaya ?ko, bu da .-\.kdeniz m L i t f a u u u z l a t r m a y a dairbir kamusal t a r t : l m a dogurdu. Bundan y a k l a k oru:;; y sonra,Disney P o c a h o n t . . s ' n (Mike Gabriel ve Erik Goldberg. 1995)gsterime g i r i i ile M c D o n a l d s ' n yeni wMcChief Bu."ger"injk a r d - e ilan e t t i i n d e (109 ulkede on y . . l boyunca k a r J . . . . \ d promosyon y a p u m a s n a dJir s z l e m e l e r i n i n ilk meyvesi) meta y filme b a l a m a grevi b a k a bi: n temsilci bnnndan tamaml a n m t .

    Hollywood imgeleri.n.i.n siyaseti, pek ok kaynaktan e l e t i r e ltepkiyi e ~ t i r . Ekran stereotiplerine dair e n d i e l e : genellikle a g d a liberal d u y a r l l k ! a z d e l e h t i . l s e l e r de, a s l n d amuhafa:zak.arlann uzun soluklu m e s e l e s i y d i l : r . 192O'1erden beri,Hollywood, temsilierin izleyicileri n a s l e t k i l e d i i n i dikkatleg z l e r n l e m ~ t i . Bu nedenle 19:1l 'de Meksika film i t h a l a t n aambargo koydu ve d i e r Latin Amerika lkeleri, Kanada, Fransave s p a n y a t . : . r a . f . . , d a n desteklendi. A y n o n y . . l d a Almanya, n g i l t e r e , Fransa, italya ve s p a n y a t a r a f n d a n , klttirel tahkirek a r resmi i k . y e t l e r d e b u l u n u d u . ( G n i i m . e k.tdar, 1999,Tayland'da m a n a r i n i n k a b . saba m p a r a t o r l u k EkonomikK o n l e r a n s b t . 1 m a 1 a n r u "imparatorluk iinde gsterilen fJmlerin ok by.k bir k s m n n , tipik n g i l i z olmayan y a a m tarzlan ve d a v r ; n ~ biimlerini gstennelcri" v a k a s n n teh1i!.(elerine k a r uyaran bir bUduge k a r d . Bir sonraki y DaUyExpress gazetesi, n g i l i Z g e n g n e ABD e l e n c e l e r i n i n dayahlm . s n n onlan wgeici Amerikan v a t a n d . l a r - halinegetirmesinden e n d i e l e n i y o r d u _ n g i l i z Film S n n a n d r m aKurulu (The British Board ol Film Classification), emperya!topraklarda gsterime giren Hollywood f i l n l e r i n i . n "gerilemedurumunda, beyaz adamlar, yerli evrelerde gsterilmemeltk u r a l n a u y m a s n d a s r . : r ediyordu. Endstr in in 1927" Y a p 1 m a y a c . : . k l a r ve Dikkatli O l u n a c a k l r listesi, y a p m c l a r a"djger bir lkenin dinini, tar ih ini, kurumbnru, nde gelen n S . 1 n l a n r u ve y u r t t . l l a n r u h o ~ a gitmeyecek bir a d a n gstermeme" t . l ! i m a M veriyordu ve kusur i l e m e potansiyeline k a r ,yapunlan gzden geirecek yabanclar i a l n y o r d u . n g i l i z l e r , s a ' n n perdede gsterilmernesinde s r a r ediyordu, bu yzden~ Last Days of Pompei(den (Emest B. Schoedsad., 1935) k a n h m b ; bu arada Samuel Goldwyn N B u g i n gstenneyecesaret e t t i i n . . i z tek k K adam, beyaz A m e r i k . a . l d u " diyey a k n y o r ve Siegf ri ed Krac.mer, endiistrinin, d e n i z a r k . . z a n 1 a n r u y a n l temsil yoluyla tehlikeye atmaktan daimakorku duydugunu ne sryordu. D i e r t a r a f t . : , 1930'IardaJaponlar ege; Hollywood filmlerine geit vermeme h a t a s n ad e r l e r s e , a n l a t l a r d a sulu olarak s l e r e o t i p l e ~ t i . r i l m e k l e tehdite d i l i y o d a r d . Franco'nun s p a n y a s , Hollywoocfun bpitalis:y a n d a y a n n hevesle kucaklarken, onun i i y a n d a , antif a i s t ve mstehcen filmlerini n k . : r ediyordu "The Grapes ofWrathN U o h : Ford, 1940), "To Be or Not to Be" (Emst Lubitsch,194.2), ~ T h e Great DictatorN (Charles Chaplin, 1940), Some Likelt Hot" (Billy Wi.!der, 1959) ve "How Green Was My Vallei'(John Ford, l } H ) Franco'nur! 1975'teki lumne kadar, gsteril-

    iii!

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    5/10l

    meyecek kadar tehlikeli b u l u n m u ~ t u ve Orson Welles'in Ulusl a r a r a s Tugay g e m i i NThe L : d y from 5hangh.:!Tden (1948)kesilerek k a n 1 r r u t .HoUyv.ood'un gc, hem s a c a n hem de soldan tepki eki.

    yordu. A v r u p a l ilericiler, r k l n d a n . tekele k3pitalizminden,s n . f smrsnden ve onlann kamE'radaki sonulannden es!.'fetseler bileABD'nin laik m o d e m l i i n i , e i t l i k i l i i n i ve d e g i i m i .ni takdir ediyordu. S a , populer olana Afro-Amerika'Wann rnestizo.nitelik1erinin ve Yahudilerin k a t . k . l a n n d a n n h a t s z oluyordu.Ikinci Dnya S a v a ' n d a n sonra, m o d e r n l e m e sylemlerineynelik y a y g n tepki, ABD kapitalist m e d y a s n , unruDnya'daki mallann, kitle killtriinun, ekonomik. ve siyasirgtlenmenin o l u u m u n d a en nemli b i l e e n olarak onplana k a r m t . Verilen rneklere ABD ekran rnlerinin vea l t y a p s n n ithali kadar ABD'nin u l u s l a r a r a s i l e t i i m teknolojisindeki tahakkmu de dahildi ( r n e i n Nijerya, b a . l a n g t aABD televizyonuna program, tr ve format s a t . y l a byUyentehizat a r z yoluyla b a l a n m ' i t . E l e t i r m e n J e r , m e t a l a m ayoluyla ekonomik byUme r e t o r i i n i n , b a m l devletlerin,sermayeye ve onun ideolojisine dayanma pahasma, yerel iktida n kullanan yeni d o a n egemen suuflanyla beraber, ekonomikbyUmenin h . z . n n kesilmesinden ve yerel kltrn g e l i mesin.in engellenmesinden sorum.lu o l d u u n U iddia ett iler . AForeign Aftair'de (Biliy Wilder, 1948), ABD'li bir kongre yesiAvrupa'daki s a v a s o n r a s i y i l e t i r m e a b a J a n n y l e a n J a t y o r du: "Onlilra yiyecek verirseniz, bu demokrasidir. E e r yiyeceklerin zerinde m . u k . . l a n r u b u a k r s a n z , bu emperyalizmdir."A d a m n h a k k v a r d ve k s a bir sre sonra, i k . y e t sesleri yk-seldi.Kltr EmperyalizmiAmf'Tika, yalmua film ihra etmekle ilgilenmn. B i l k i s , y a a mt a r z m ihra etmeklt ilgflenir. (Gilfd fawbs, Cannes Film Festivalidirektr, aktaran !"Cu/ture WarsH, 1998)

    ABD, kii.ltr emperyalizmi k a r b ulus i n a etme taraftan birduygunun ~ o d e r n ncesi d e s t e k i s ( o l m u h . . Herman Melville,ABD edebi k u r u m l a n n n ingiliz. olan he r e y e , z.eJlikleShakespeare'e duyulan ve on dokuzunru y z y l n b a l a n n d a nortaJ3nna kadar suren, o sorguJamayan hnnete d u y d u ugl k a r t l ifade ediyordu. Bu Avrupamerkezci yaltaklan : l 1 a a ithal kltrn " C u m h u r i y e t i l i i edebiyata t . i l m a ~ a b a l a r n a ne kadar uygun o l d u u n u sorguluyordu. Buna r a men, bizzat kendi eserleri Shakespe:are'den izler t a u . Ondokuzunru y z y l n o r t a s n d a , Avrupa k t a s m d a ilk ulusal telifh a k k s z . l e m e l e r i g r l U r k e n , ABD, yabana k a y n a k l edebieserleri koruma)' l reddetti 4 bugn kendisinin korsanvanolmakla s u l a y a c a g kavgaa bir d u r u . Kendine ait bir ulusaJedebi miras (bir"Amerikan e d e b i y a t " ) o l u t u r m a y a ~ a n kitap l a r n ne t i t h a l a t s olarak Washington, kendi m a t b a a l a n n n ,y a y m o l a n n n ya da y a z a r l a r n n k.az.an elde etmelerine engelolabilecek olan koru.ma)'l yabana eserlere kad.u g e n i l e t m e k l eilgilenmiyordu. Bu m i n n e t t a r l k , b e e n i ve tahakkme k a r pazann tercihlerinin ve kJtrel denetimin kaba saba k a r t l k l a ro l d u ~ k l t i r ihracma k a r ithalat i l i k i s i n i nitelendirir. Aynca,ABa'nin abucak k a v r a d ve kendisine v e r i l m i o l d u u gibib a ~ k a 1 a n n a da v e r d i i bir ders olan k a l k n m a r u n b a m l l k i l i ~kisini de n i t e l e n d . i . r r .

    Ancak, k i n c i Dnya S a v a : i ' n m sonunda ABD s iyas iekonomik u l u s l a r a r a s tahakkum Konumuna u l a r r u t L Ortaya k a n m o d e m l e ~ m e ihraa, smUrged ve u l u s l . u a r a s deneyirn4de t a r u m l a . r u n . olan hakiki modem y a a m t a r z n , hem metropol evreden a y r a r a k . , hem de fikirleri, modalan ve insanlanekirdege tekrar ithal ederek, gnnezden g e l m . i t i . 1950'Ierdemodernite, d n y a n n tm halk1anrun yzlerini ilerive d o r u

    dndkleri, endusmyel. ekonomik.. toplumsal, kiiltrel ve siyasib l k m m a n n k a r m a ~ t k . bir b i l e i m i . olarak taSvir edil iyordu. Busylemin kururulan ve idarecileri Birinci D n y a n n siyasi bilimdleri ve ekonomistleriydi, o u n u n f.BD niversitele:iyle,a r a t 1 r m a enstitleriyle, kurumlany!a ve i r k e t l e r i y l e ya da ulusl a r a r a s rgtlerle b a l a n t l a n v a r d . Modernitenin nermeleria r a s n d a , ulusala s o y d a l k duygusu ve d n m e a l k a . n l olarak birey/devlet b a m s z l V a r d . Gn lk dua la r,Mark.sizm-leninizmin e k i c i l i i n e k a p l m a y a c a k "modembirey iindi K a l k n m a , " b a a o y a ynelik" toplumun y a r a t 1 m a s n n bir p a r a s olarak., g e l e n e f r n " t e f e r r n a t l n o r m l : : n y l a "modemin N daha evrenseld" ~ u n 1 a n n n yer d e i t i r m e s i n igerektiriyordu. ABD'den medya teknolojilerinin ve i l e t i i mbiimlerinin b a a n U i U a l i , toplumun sekin kesimleri, geri, folklorik d u u n m e biimlerinin b a t a m a s a p l a n d ve modernl e m e iin gerekli olan ulusal rgtlere gven d u y m a d g sylenen g e n i halk kesimlerine mek olmak ve liderlik etmeleri iine i t i l m e k t e y k e n , bu kopya figriin e l e t i r e l b i l e e n l e r i olarakgklere k a r l y o r d u .Kltr emperyalizmi k u r a m , bu i n a n l m a z derecede benmerkez.ci modele k a p s a m l bir biimde meydan okudu.$onuncusunun erevesi i z i l m e m i narse;izminden ayn olarak,onun yol gsterici ilkeleri, va r olan e m e i n u l u s l a r a r a s d a l n uile emperya! ve ticari glerin ilhak e d i l m i devletlerde ve/veyakendi emek gleri zerindeki zaferlerini reddetti. Y a y l m a akuramalar ve d i e r l e r i servet, etki ve stat zerine a t m a l a r a

    k a q yerelolarak daha d u y a r l y e n i - m o d e r n l e m e modelleriyle k a g e l d i i n d e ise, onlar b a m l k a . l . k n m a , a z g e l i m i l i k , e i t s i zmbadele, dnya sistemleri tarihi, merkez-periferi i l i k i l e r i ,k l t i r ve medya emperyalizmi zerine yeterli nitelikte e l e t i r e lkurarnlar o l u t u r a m a d l a r . Kapitalist m o d e r n l e m e n i n buradikal e l e t i r m e n l e r i , teknoloji, siyaset ve ekonomi nakJinine r i i l e m e z o l d u u , nk urul. emek pazarlann. dzenleyecek,.yeni tketiciler yaratacak ve mlayim rejimieri garanti edecekokuluslu ~ i r k e n e r i n ( U ) b i r l e ~ i k i a l a n l a r n n ve hkmetinin ortaya k b g g r n p a y l a y o r l a r d . Kltr emperyalizmi tezinin 196O'Iardaki g e l i i m i , d n y a n n b a t a gelen ekrani h r a c a t l s olarak. ABa'nin kendi egemen d e e r l e r sistemini,ulusal k.iml.igi tehdit e d e c e k e k i . l d e yerel dillerin v geleneklerinh ay at ta ve ay ak ta k a l n a tekabl edecek bir ger ilemeyleberaber, tekilere a k t a r d u . ne sryordu.ABD kltrel h e g e m o n y a s n n son birka o n y l , haber'

    a j a n s l a n n n , r e k l a m a l n , pazar a t a h r m a l a n r u n ve kamuoyunun, ekran ticaretinin, p r o p a g a n d a n n , f e l e k o m n i k . a . s y o r u n veg i z l i l i i n denetimine b a l a n m t r . ABa'nin G n e y d o u A5yas a v a l a n n a 196O'lar boyunca dahil o l m a s , ulusal zgUrlkmcadelelerine k a r askeri mdahaleellierne dair e l e t i r i l e r e yola t . Bu t r e l e t i r i l e r , i l e t i i m i n ve k t r e l U ' l a n n ABD d p o l i t i k a s n a ve a:ikeri stratejisine destek o l m a s ile kendi k a r l a nd o g r u . . h s u n d a y a r d m a iktidar komisyonculan olarak grlen u ' I a . n n daha genel y a y l m a s l t U mmkn k l m a s n a i a r e tederek. askerismai kompleks ve i l e t i i m ' a r a s n d a k i b a l a n gitgide daha fazla hedef gsteriyordu. Bu k o n u d . : k i e n d i e l e r d e nUnc Dnya da muaf d e i l d i 1982'de Mondiacu1t. MexicoGty k t r e l re tim zerine diinya k o n f e r a n s n d a , F r a n s zKltr Bilim Jack lang a a d a k i d e e r l e n d i r m e y i yapb.;

    "Bu kimlf'Tansm J k i k i k.lt.rel d i r m i iin bir a n , . J y d i a d n k o y a l m - bu [ i n m s n ! m t e l e k t i i : l t m p r r y t ! i z m t h r , bu tahakkUmek a r gtrek bir ~ f u b e r l i k , hiikiimdlai a r a c / g y / a h a / k l r iin bir f r -sat o l m a s n umuyoruz.

    Bu r e t o r i n soku : n n l a n evrenselolarak h o k . l r l a n mamasma r a m e n , ahlaki c o k u s u g e n i lde ve derin y a n k buldu, r n e i n b u g t : n tm Bab A v r u p a l lkeler t e k r a r l a y pduruyorlar. G n e y d o u Asya Uluslan Orgijt, 199O'larda "Babm e d y a s n n i e r i i n i n y a y l m a s y l a tehdit a l t n d a buluniln

    :I,.\:1\11:il;1..;\1

    1'111'1,'I,:\"1

    ii,

    .,ii,IIi

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    6/10

    m w . : . : d c ~ s Asya d e ' ! r 1 e r i . n i kommak V i 1 e ~ l e t r n e k ~ a m . a c y l : kltrel k r e s e l l ' ! m e f e n a m e r i n e k a r b r l e i k . yum! h ' l 1 s n da b u l u n . n bir bildirge k a r d . Bu u!.keler r k s a 1 ve dinseliz;til::r a r a s n d 2 k i temsilieri ve dilleri denetim alhnda t . t r n a . \ :a r z ~ s u ile U u s l a r a r a s a l s m fin,m5Z1 yiikmJlkJeri ar3SL'1das k : ~ ! a r d .Bu k a r m a k arkaplanda, kl tr emperya l izmi e l E : ~ f u i s ic e n : h L ... d . ortaya k o n . n b a l c a a l m J . 1 a r , ABo'nin dnyam e d y a s . . ...u d e n e t i n i n e , u l u s l a r a r a s b a s n a j a n s l a n n n rolne,televizyon progr.mu a . k ~ n a , kye b r b i r l e i k d e e r l e r e , ABDekran rii nlerinin i h r : c n a ve d a t u n s i s t e m l e r e , u l u s l a r a r a s i l e t i i m teknolojisindeki Amerikan tahakkmne ve a l t y a p y a! : : n k n u t r . D i e r bir buyk ; l m a a l a n ise m e t a l a m azerinden k a ! k . n r n a retongine, z e l l i k J e kaynaklann sanayiI ~ m e y e k a y d n L r n a s u u engellemek iin kat edilen reklamclg,y a p b o z u m a u r : t r r u h r ,1960'larda ve 1970'lercle kltr emperyalizmi sylemi B a

    b o t s . z . l a r Hareketi 'nde ve B i r l e m i Milletler E i t i m , Bilim veKltUr rgiih1'nde (United Nations Eduntional, $dentilic andC u 1 t u r . 1 Organization, UNESCO) taraftar buldu. (ABcYnin k i n ci Dnya S a v a ' n d a n sonra kitle m e d y a s n n ve bilgi a k n i etkiJerini bu r g t e n v u r g u h m a s iin o derece aba s a r f e t t i id ~ I l i i l r s e , bu durum ok ironiktir). 1970'lerde UNESCQ,Kuzey-Gney a . k n < ve iktidara dair kltrel ve i l e t i i m s e lsorunlan a r a o r m a k ::ere MacBride Komisyonunu kuran. F r a n s z Jean Maheu ve S e n ~ g l l i - A m a d o u Mahtar M'Bow lara-fmdan i d . : r e edUiyordu, Ayru zamanda, unc Dnya lkeleri,Yeni U l u s l a r a r a s Ekonomik. Dzen (New I n e r n a t i o n a l[conomic Orde:) ve yen iden gzden g e i r i l m i bir KuzeyGney d i y a l o u a n l a n n y a n s t a n , Yeni U l u s l a r a r a r a s BilgiD z c ~ (New Intemational Information Order) ya da Yeni Dunya Bilgi ve l l e U i m Dzeni (New World Information and Comr : u n i c a t : i o n Order, YDBiO) iin, lobi y a p y o d a r d . 198O'de MatBride komisyonu, elektronik yelpazenin e i t d a l r r u , uluslara r a s m e t i . n l ~ r iin posta cretlerinin d u ~ r u J m ~ s i , s n r a a n uydulara k a r koruma ve tiCMetin d e i l , k a l k n m a ile demokmsinin aralan olarak medyaya vurgu y a p t l m a s n t i y a c n a dairrapor h a z r l a d . MacBride komisyonunun hala yrrlkteo l m a s nedeniyle y l l k yuvarlak masa t o p l a n t l a n sii:mektedir,ancak. B i r l e ! . - \ : . Devletler'in serbest a k p a r a d i g m a s n a dair s r a n ,yoaiD s\IJ.tejilerin.::: ve i d d i a l a n a k a r muzaffer bir y a n to l m u 8 . . r . UNESCO, Y O B D t a r h ~ m a s iin e l e ~ l i r e l alan olrOJktan k m t r . 19S5'te ABD ve B i r l e i k K r a l l k , m e r u olmayanb : . . m d e s i y a s i l e t i g i ve siyonist r k L g s u b m a s y l a , zel sektrb a s n h e g e m o n y a s n a k a r devlet mdahalesini desteklemesinedair, szde k . . r u l 1 a r b u l u n d u u i d d i a L n n a dayanarak UNESCO' C J . n deneklerini ve d : s t e k l e r i ektiler. Getigimi..:'. on)'11,UNESCO b u r o k r : t l a r n n e l e t i r m e n l ~ r i n i yen iden ekmckumuduyla YDBiD'le a r a l a r n a mesafe k o y m a s n - a t a n k oldu.BM de b ir Yeni Duzen'e dair temel yiikumllgu nemsemedi_O nmandan beri Y D B D a n l a n n n hem siyasi hem

    e k ~ ~ o ~ i k k ~ y t l a r d a daha a z e tk il i hale selmesi ~ a r b c degildir. YOBID konurrlU kapitalizm, smi".:.rge s o n r a s k o u l l a n ,i ve u l u s l a r a r a s s n f ~ l i l i k i l e r , devleli.'1. rolu ve yerli k I ' J . r u na r . : b u h J c u gcne dair yetersiz k u r a m s a l l a t n n a s ve k : r m : k

    j r o l t a g t ' (ttim klttirlerin greceli d e n k l i i n i n stnde duran o u l c u l u k ve o v e n i z m e meydan o k u n m a s , ama k t r e lbiimlerle ulusa! k i m l i i n a y r k s der ecede g l denkl emi~ . : . r s n d a silindi) nedeniyle hc r taraftan s a l d . n l a r a a k b .Onem bir u z l a t r m a n o k t a s n d a da, BM 199O'lann sonundag : u l u s l a r a r a s k o n f e r a n s l a r : arka k m a y a b ; ; l a d , r n e i nABD den ve A v r u p a d : n ticari medya yneticileri, g i L - n d e r vey a b r u n c l a r l a o n l a . r n Abh 'dan , r . s y a d . : n ve L : t i n P - . n e r i k a ' .da n daha yoksul m e s l e k d a l . n a r a s n d . k . i o r t a k l k l a n zen.~ e i ... t o p a n ~ Dnya Televizyon FOrumu gibi. UNES-CO nun Ku'''y-Cuney b',!,.; .. '--d i '. .

    - . o' m U n e e s n y e n d e n uyarlarn,)

    /.il

    h a : e k e t i ~ r u k o l y l . : . : u m a y blite ve )Qmu h izme :i l f t erevesinde k l m a y , yani Birinci D l i n y a l y a y n c l a n metayay n e l i ~ olrr,ayan p r o g r : m l a n b a ~ l a m a y a t e v i k !:tmek gibi,amalaya" " S n r T a n m a y a n EkranlarUm (2000) destekisio l m a s n a k r n , bu p ro je bile UNE5CO btesinden d e m ~y a p . l . r n a y a c a i , ' k o u l u y l a o n a y l a r u r u h .Aynca k-J.it'"..lr emperyalizminin, diger blgeleri tecrit ederek

    tek bir pazarda Hollywood'a ) ' o u r l a m a ya da teferruJtk . . r s n d a ayakta kalmakta yetersiz kalan haddinden fazlabtnlklii bir b a k a s kUlldIl:na e i l i m i gsteren Mkledilenkultr analizlerinin kavramsal s n r l a n vard:, ithal edilenp o p e r kultr a i le yerli kltr k a y n a h r m a kapasitesinde( r n e i ; ' ; ' : Nijerya Juju'su ve A f r o ~ B e a t ) , ithal edile" rnu7.ikal trler yoluyla bir m i r a s yeniden k . e f e t m e d e ve yeniden biimlendirmede l u r u t l a n d g gibi, buradaki u y a r l : m a sorunu oknemlidir. r n e i n MLV Asia, B a t l materyalin b a s k : n l )'Ziinden e l e t i r i . l m i t i r . Ynetl!Tl bunu maddi zeminden d e i l ,i l e t i i m m a n b g zerinden savundu: Suudi ve T a y v a n l iz.leyicile r ekrandaki herhangi bir kltiiriin ~ y a b a n o l " nedeniyled l a n a c a k l a r d , ama Ame ri kan r:::nniin " e v r e n s e l l i g i ~ n ea n a o l a c a k l a . : d . A y n z . r n a n d a , Rupert Murdoch STAR TVk u r u l u u n u sabn a 1 d l g n d a yerli p r o g r a m o l : g . n in, Endonezya ve Hindis tan'daki b a a n iin nemli o l d u u konusunda s r a re t n i t i .

    Kltrel m e t a n n k . b i l i y e t i . - - u n bi r k s m , nune k o y d u uuzun briyerden ve yen i k o u l l a r a y u m g s t e m e y c u y a r l a : abilmesinden gelir, Liberace'nin bir zamanlar d e d i i gibi:"aykovski alacak olsam, onun melodilerini a l p manevi gerilimlerini es geerlm.. Benim sadece dinleyicilerimin kan o t : y a tahamml edebileceklerini bilmem g e r e k i y o r ~ , Kltiird e d i L - n . i z e parasal mbadeleden ok estetik a y r m c l k iddja s n ne surdb"" iindir ki, a y n zamanda h e n metin ticaretinin anahtan hem s n r l a y c etkenlerinden biridir. Ahlak. etki\enme, gelenek ve d i e r bilgi bi1mleri, m e l a l a h r m a srelerinihem mumkun k l m a k t a hem s n r l a m a k t a d r . Bu yzdendir kiA v u s t r a l y a l General Motors H a l d e n ' n sah ib i o lan Gt'ne ra lMotors, kendi "susisiller, beyzboL, elm'lu p a s t a \ ; r ve C h e v r o l ~ (reklam s l o g . : n : r u Avustralya paz,ln iin "etli oorekler, futboL,kangurubr ve Holden a r a b a l a n " ' n : eviriyor. Bu, kresel i r ketler dneminde u l u s . l n paradigmati.k d o a s n n n belirtisi yada kltre lolanla ekonomik o l a n n k a r l a m a zeminlerindey a p l m a s gerekli olan yerele a t f z o r u n l U l U U olarak o J . i u r a b l l i r .En nihayetinde, s a t l a r daima yereldir. D i e r t a r f t a ,A l m a n y a ' n n devasa post-Frodul--.siyon i r k e t i D : s Werk'in s p a n y a ' d a bir televizyon iin uretim u b e s i a m a s ve onu Un dStreet diye a d l a n d z m a s , bu i k i r c i k l i l i i , ve kkeni ne olursaolsun, ABD'nin kapitalist e l e n c e d e k i sregelen i k t i d a r n a p a k . gsteren bir deWdir.Kltr emperyalizminin YDBID versiyonu, u l u s . : J kUltlire!kendi kaderini tayin etme h a k k n n s . : 1 \ ! u n u c u J u u a d a l t n d akendi p a z : r glerini ilerletme yoUamu arayan ycni d o a n bul"

    juvazilerin . . \ . a r l a n n : rtme riskini de a l r , Byle bir ereve,ulusal kltrel kimlik sorunu yerine k o y m . : . k suretiyle YeniU l u s l a r a r a s KUltUrel i b l m u ' n reddeder. Kltrn soyut vem e ~ r u i y e t ~ s t bi r fenomen o l a r : k h i y e r a r i k ve da ranbnJanrun : m p i y o n l u u n u yapma}an iin cesaretlendirilenbu kltr emperyalizmi kurarnatan, ilerinden b i r o u n u n ,kUltr burokratlan t a r a f n d : n yarab1an ve denetlenen, b o u c ubi r d a r k a . f : W g t n gvencesi o l a r . k b.i..zmet e t t i i n . . i k s a sresonra k e f e t t i l e r . Aynca, e e r k r e s e e m e n i n ekonomik e l k . i ~lerini otomatik olarak kltrel o l ; n b r b z d e l e t i r i r s e k , YeniU l u s b r a r a s KltUrel b l m u ' n gzden kaybederiz. Bundansonra sadece g e r e k d k a r t l : d i l n idrak edebiliriz, nel)-uberali d n y a s k e y a z : n ~ L e x i n g t o n " n ~ P o k t ' n a n i a ' y a k a r G I C ' b o p h o b i a ~ n n zevkleri ve bsvelini sezmesinde oldugu gibi.

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    7/10

    L

    D n c e m . i z . i y a n l bilinlI" s n r \ a r : a k yerine, f i b l e r e zidenlerin yorumlama ve y a r g l a m a e m e k 1 e ~ ' 1 i n dnya. a p ~ d a k ia y n m a S t , Yeni U h . : s l a r a r : . s Kiilt're! I b l m ' n u n b e e n ia y n m l d n n n t r e t i m l e r i n i dzenlemesine r a m e n onlarlak a r l k l olarak etkilenmesi zerinden dikkatimizi ~ k m e l i d i r .Gerekte, Yeni U l u s l a r a r a s Kultre! b l m ' y l e yerel k a r l 1 a -malara dair e n d i e ! e r , o u zaman, kendileri de pekala basana.ya da hayali olabilecek ulusal ya da blgesel kltrler ya da kim-liklerin zerinde a M a b c etkiler b l . n k m a s sorunu kisvesi a l t n d aifade edilmektedir. G e m i t e , kltr emperyalizmi e l e t i r i s i n i nk a r t l a n bu e n d ~ e J e r i sadece g e r e k d o L r a k a l d l a r , bu ture n d i e l e r l I " bizzat esinlendirdikleri kltrel k o r u m a o l n s r u f -saL y a p l a n n o l u m a s n engelleyen birok ABD e l e n c e s i n i n z g i i r l e t i r i c i b a k n inkar eden bir PUritenizmden t r e d i i n iiddia ettiler (Federico Fellini 'nin "Amerika, demokrasi... FredA s t a i I e ~ denklemi m e ~ h u d u r . Ulusal sinemalar b a k a bir l a n : i l ikadar Hollj"\"ood s i n e m a s n a da e l e ~ r i r e l bir mesafe a l m a y reddectip onu taklit etme yoluna g i t t i i zaman (zellikle 198O'Ierdeh z l a r a b a l ve n g i l i z c e k o n u a n u ~ a k l genlik k t r y l eEndonezya'daki Si Boy dngs gibi), ithal edilen poplerkUltr a u u yerli kltiire! emekle k a y n a t n y o r l a r . ithal edilenHollywood metinlerini b a n n a basma, r l a n d a s i n e r n a s n d ao l d u u gibi, pekala kltrel k i m l i e yeni bir biim verebmr ya.da P a k i s t a n l l a n n H i n d i s t a n ' n b e n z e r l i i n e Kuzey Amerika'daki f ~ r k . l l g . n tercih edebilmesi gibi, r a h a t s z l k verecek kadary a k n kltrel ithalata k a r tampon grevi grebilir. Tekrarlamak gerekirse, k i m l i e dair dar g r l d n m e , Yeni Ulusl a r a r a s KUltUrel i b l m ' n n k u r a l a l p n d a n ve kltre! erne&n kamu bir e k i l d e ele geirilmesini s a l a m a yoluyla k t r e lpratiklerin d o m a s ve retilmesi biiminden aynlu.

    Kltrel z g i J n J e f a r k l l k ve d u y a r l l k l a y a k J a ~ m a k ,kltrel retimin h o m o j e n l e m e s i n e ve Yeni U l u s l a r a r a s Kltrel b m ' . y l e iie gemesine ynelik b a k a bir ara olabilir, o u l c u l u u n yeni-muhafazakar dnekleri, genelliklemanbk ile B i r l e i k Devletler 'in gmen tarihinin "yerli okumalara" e l v e r i ~ l i a l m a s nedeniyle evrensel lde ekici olan a d a l n hep birlikte a n l a t n n s a y d a m l n n ( d i e r a d y l aasgari diyalog kompleksi) e s i z bir biimini o l u t u r d u u n a daire z a m a n l iddialarnu birbirine k a n t n r l a r ; hatta derler ki bua n l a t l a r e s i z evrensel temalara i a r e t eder ve bizzat ABD c:tigerlkelerin filmlerini d . ~ J a r , nku 0, tamamen n g i l i z k a f a l d u .Halen moda olan k r e s e H e ~ m e n i n f a r k l l i l heterojenUklparalanma k a ~ s n d a kUltre! homojenlik/entegrasyondiyalektigiiinde erittigi fikrine k . ~ Featherstone, k i l r e s e U e m e n i n kimehizmet ettigini s o r g u l a m a m . z g e r e k t i i n i ne sUTyor. BuradaHoUywood'un Yeni U l u s l a r a r a s Kltrel . b l i l : T l ' n n c o r a f ikoordinatlarmdaki iktidar vurgusuna geri dnyoruz. HerbertSchiller'in ifade e t t i i gibi, " G e l i m i , b i r l e i k bir ekonomidekimedyatik-kltrel b i . l e e n , karar verici s n a i - f i n a n s a l sektrlerinekonomik. hedeflerini (yani, tketici toplumunun y a r a b 1 m a s ve

    y a y l m a s n ) d e s t e k l e r ~ . Bu b a k , MasaoMiyashi'nin " s n a i uretimin ve d a b m m ( u l u s a n l a . : ; n n l r n a s ) ulusal s n r l a r n ntesinde son derece k a n n ; k biI agm o l u u m u , ticaretteki arbd e e r l e r ve eksiler zerine t a r o m a l a n byk. oranda geersizk l 3 . r ~ i d d i a s n d a oldugu gibi, bu tr bir sevimlilik derecesindem b a l a g a l r e t o r i i k . : r l S n a a l m a l d U " . Bu hayali pax mundaya(szel b a r ) dnk verilecek buruk bir y a n t iin, d n y a n nkltr i i . l e r i "Evet, tab ki!" diyerek glmseyebilirler.

    Bir a d a n , a r t k klrur emperyalizmi syleminin ayn e i di v a r d r . i . k i n d e Afrika, O r t a d o u ve l.J.tin Amerika, yereldemokratik k a t l m ve denetim e r i n e t a r b m a y a devam ediyor. k i n c i s i n d e , Bah A v r u p a ' n n byk ekonomik gleri,A m e r i k a n l a h r m a n n h o m o j e n 1 e ~ t i r i c i gcne k a r l k panA v r u p a c h k i h t i y a c zerine iddialar n e sryor. Vencsnde, D o u ve Orta A v r u p a ' n n eski sosyalist devletinin kurumlan, z e l l e l i r i 1 m i medyayb b a m s z sivil toplum-

    ian g e l i t i ...menin yollan;u anyor. Kltiir emperyalizmj analizinin k a l c L g m m daha iyi b a k a bir tarifi daha olamaz. Bugn.kuhr empeqal izmi ve Hollywood'un Yeni U l u s l a r a r a s K!ttlrel ~ O l f r m zerindeki c o r a f i kontrol iin . l a n belkide en byk g, 1995' le Tanfeler ve Ticaret GenelA n d a m a s ' y l a (General Agreement on Tarifts and Trad.:!GATl) kurulan Dnya Ticaret r g t i ' d r (DT, 'INorid T r a d ~Organization).K r e s e l l e m e - CATT, DTve Kresel Ti.caret D i y a l o uE e r Avrupa Komisyonu hkiimetieri g e r e k t ~ T l y u r t t t l ; j / a n n nkltrel tercihlerine onem VfTselerdi. onlara undi ~ i m l e r i n i n e s e r i ig n r ~ ve dinleme o ? g U r I i i n t a n r l a r d ; e gerektm bir ulusunklliirel m i r a s r t a o l t t ' l 1 1 X T ~ f " d i , bu m i r a s y a n s t a n program-a l n d a t m n undirirlcrdi. ]ack Goladn", AmerikIn EmekFederasyonu. Endstriyel rgiit!er Konsryi, Profesyonel a l a n l a rBlmu B a k n 194D'lann sonunda ortaya k n d a n bu yana, yeni ulus

    l a r a r a s finansal ve ticari birka protokolden biri c l a r a k GA IT ,Birinci D n y a ' n n ekonomik refah kurallanmn s z l e m e terlmlerini d s i m J e t i . r d i : A y n m o l k y a s a g , tekil egemen devletleri..hakimiyet a j a n i a n n n d n denetleyecek y a s a 1 a b n 1 m ~ dzenlemeler ve ik i t a r a f l l k . Standardize e d i l . r r i endstriyel yntemleriyle Kuzey Amerikan bymeo "mjdecilik" (nungdism:mjdecilik misyonuyla, n c i l ' i n y a y l m a s iin a l a n l n r a verilOl ad;t a r i h t ..) m a n t n d a n d o m u t u ; g e n i lekli . l T e t i m vepazarlann sonsuz g e n i l e m e s i , k i n c i Dunya S a v a ' n n BabAvrupa e n k a z iin ekonomik. canlanma ve k a l . k . n m a mhendisligi grevi grebi.lecek ve Marksizmleninizme dnk herhangibir yneliniin nn kesebilecekti. CA TT, kapitalizmin yenideny a p l a n d n 1 m a s n s a g l a d . Dar g r l ulusaJ k a r l a n n veserbest ticaret lehine devlet mdahalesinin reddiyle, GenelA n d l a ~ m a , neo-klasik ekonominin paradoksal brokrat'..k sesiydi. Memurb.n, ticaret b l o k l a n n d a t I D a k ve tketicinin egem e n l i i y l e k a r l a t r m a l avantajm b e l i r l e d i i arz ve talebinv a r s a y l a n d o a l r i l n i n d e n s a p m a s r u ~ n g e l l e m e k iin a k aakli kaderlerinin emrindeki PTitenler gibi a l t l a r .ABD, nce s i n e m a l a n n sonra da t e l e v i z y o n l a n n sigortala.maya a l ~ t y s a da b a a n h o l a m a d . 1948'de i . n z a l a n a n Beyrut

    A n d l a m a s kltrel ya da popler olarak t a n m l a n a n metinleriin degil, eg;tsel g r s e l i i t s e l ithalatta gi"tmruk ve : u ) s a t bedellerini ortadan k a l d r d , nk AvrupaWar ABD'ye k a r k a r a kbu !r ekran metinlerinin meta d e i l hizmet oldugunda direndi.Ne o lu rs a o lsun, ABO'den i thalab hlZla a r t r d . 1950'Ierde n g i l t e r e , h a n e h a l k b a n a d e n televizyon o r a n gibi konuluda ABD'yle b a a b a giderken bile, h z l a ABD p r o g r a m a l n nb a l c a m ~ t e r i s i n e d n t . Bu durum, ' " a k . " p a z a r l a r zorlam a y zorunlu k l a n , d e r u z a n s a b l a r a d a y a l ABD malzemeleriiin finansmarn d k tutma e i l i m i n i d o ~ d u _ 1961'de bir TVprogramlan paneli y a p r r u . olan CAIT hizmet ticaretini ( e l e n c e .finans, s a l k vf ! diger utim d , imalat d , kendi gdirler!yle dne-m e y ~ n s a n a y l e r ) tarurnakta ge k a l d . Bu, k s m e n se.ktrn"insani" y a n n t i p i k J e ~ t : i . r e n genelde nesnesiz mbadelenin( r n e i n restormar) k a v r a r m a . l l a t r m a y a ve r a . 1 < a m s a l l a b r maya pek e l v e r i l i o l m a m a s n d a n k.1ynaklaruyordu. AncakB a b 1 gler sermayenin i m a l a t t . . " 1 k a t g . r u grnce, bu a l a n brokratik denetlemeye ama yollarnu k e f e d e r e k ne t hizmeti h r a c a t s almaya a l b l a r . Eyll 1986'daki Punta dt!! EsteBildirgesi, G A T T n yedi y srecek Uruguay T o p l a n n s r u b a la tn. American Express, Cibbank, L8M ve HoQywood'un lobidl e r i . n i hizmetindekiABD'nin (daima g r ~ m e l e r d e k i b a oyuncu) b a s k s y l a h i z . : n e t ticareti ilk alank GATI g r m e l e r i n i nmerkezine koydu.

    ,LIiii-"I

    iii,i:i'ii

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    8/10

    On y sonra, hiz:net ticareti. s a n a y i l e m i piyasa e k o n o r n i ~lerinin (SPE) milli geli..-i.u.... yzde 6 O ' n a ve dnya ticaretinindrtte bi ..inden f a . : d : s u a denk geliyordu. 1999'da d i i n y a n ntoplam hizmet t icaret i 1350 milyar ABD dolan h t u y o r d u veABD bu c : k a m n yzde 33.8'inden sorumluydu. ABD, 1988Kmada'yla Serbest Ticaret A n d l a m a s m a kltr endstrisinidahil edemeytr\Ce, diplomatlan ve t ic ar et memurlan AB'ningors' L i i t s e l metmler uzerindeki ithalat kotalanna dair plan*l . r u u bozmaya a l n l a r . AB hukukunun medya e r i i r n j yoluylaifade z g r l f : n l i y.celtmesi, hala s r d m c l e k r a n n birmald e i l hizmet e l d u u i d d i a s y l a birkte. bittigm ABD ekran u..:iinlerine kota koyarken kullandlb"l savunma k a n b d u . AB'nin" S n u Tanunayan (Bab Avrupa dahilinde) T e l e v i z y o n ~ yn ergesinin (1989'da b e n i m s e n m i ve 1997de y r r l e g i r m i t i r )ye devletlerin ithal e t t i i metinleri y l l k y a y n sresinin enfaz.la yUzde 49'una kadar s t r r l a m a s y l a zel b ir k z g . n 1 g a yola t . ,Ancak ABD'nin G A I T n Uruguay T o p l a n t s U \ ! bu tUrsiyasalar iin kuUanmak. istemcsine, kltilrel egemenlik a d n anered.o>yse Kanada, Japonya, Avustralya, t m Avrupa venc D n y a ' n n kayda d e e r k a t l m y l a evrensel boyuttab r k J d l . Bu konum, kltr endsbisini neo-klasisizmin e s i n d e varolan ik i alan olarakevresel korumayla ya da s i l a h l kuv'vetlerlc e i t l e d i : Onlann toplumsal etkisi fiyata indirgenemezdi 1993'te bialerce A v r U p i l l s a n i J t n . n , a y d n h " ve y a p m ( ' . n n i m z a t a d g , kltrn C A I T n s n r t a n m a y a n m e t a J a h r m a s n d a n muaf t u t u l m a s n a dair dileke nde gelen gazetelerdey a y n l a n d ; bu o lay "Co la ve Z o l a ~ t a r ~ m a s olarak. t a n n d I .1993 koalisyonu, C A I T n ekran p i y a s a l . : n n a a k e r i i m i s a l a m a s fikrine, kltrn y a b a n c l a h n 1 a m a z ( m e t a l a t n l a m a z )o l m a s zemi;nden k a ~ ' . k t .ABD'li e l e t i r m e n l e r e gre ise, klt ii re! haklar , ver imsizendstrilerin ve m o d a s g e m i d i r i j a n . l n k o r u n m a s n sa

    m a k t a y d . ABD, " b r a k n z y a p s n l a r H a bir konumdan, tketidtercihlerinin ortaya koydukjan bda r televizyon ve film y a p m a l n d a k a r J a t n n a l avantaja kimin sahip o l d u u n u n dak . r a r alm .. etkeni o l m a s n ne sruyordu - ya Los Angeles yad : Sydney retilecek g r s e l i i t s e l metinlerin m a n t k i mekallJYd * W a s h w o o d ~ , ekrJ.I1 y . : p m c l n d a kamu sek trne yero l m a d n , nkQ populer b e e n i y e elbettc ki daha ok uyanzel y a l n m a yer b r ; : k r n ; d g n i d d i ; : ediyordu. Hem kamu,sbvansiyonunun aktif yz (ulusal s i n e m . l a r ve gsterirmiler)hem kamusaJ yasaklann pasif yz (yerel retimi d e s t e k J ~ y e c e kilhalal e n g ~ l l e : i ) , engelleyici piyasa gleri diye kmseniyordu. Bu s i perdesi, Los Angeles'a k a r Sydney sorusuna y a n tverirken, Yeni U l u s l a r M a s Kltrel b l m ' n n p a r a l d o a s n g z . ~ r d e n s a k l a d . Her z a m : n o l d u u gibi,Washwood'un a . h l a k l g bu soruya yedek kuvvet oldu - ABDb y n a k l kltrel e i t l i l i k zerine serbest ticaretten b a z \ulemler i ve pratikleri d l a m : s s r a i l iin h o grulebilir. Ancak bu a r t : b a I J l k , hibir zaman iin u l u s l a r a r a s sistemin etea r k a d ; : ] a n olmayan devletlere dair sorunlarda n k o u l obrakkabuJ edilmedi.

    AB (kltiir emperyalizmine b r ) ve ABD (piyasalara engelsizg i r i ) a r a s n d a k i mcadele, 1993'le CArrtan e k r a n n d l a n m a s n a t a n k oldu. ABD de dahil olmak zere k r k l a n fazla U1ke,g r s e l - i i t s e l s e ~ t r l e r i , A n d b m a y a olan n i h : i b a g l l . k J a n n d a nmuaf tuttu (OTO, 1998). .-\ncak bu d l ~ l a m a , Hollywood'un malI C l n n u l u s l a r a r J s lekte p a z . a r l a m a s n e n g e l l e y e m e m i t i r .( K i l l 7 . ! m ...) g i r i blmnde belirtildigi gibi, Hollywood'un ge-.Iirlerinin , a r . $ d e n ~ m yerlerden gelir. ABD, Bab Avrupa pa Z a . " " U u . : drtte iin temin eder, bundan on y nce bu r ; : k . . l mp a n : n y a n s y d . Televizyondan d ~ v l e t m u d ~ h a J e s i n . L " k . 1 . l d . n l m a s ve "mreffeh" , A . v r u p ; ' n n t ek bir s a b merkez.inde b i r l e .mesi, HOllYlvnod iin byk birer nimet o m u ~ t u r . ~ S t n r T a n .r n a y a : . Televizyon"w\ ilk ;;ekiz y l n d J , AB ile ABD a . r J . S l f I d : k i netg r - s e ! - i . i t s e l tic.J.fet, ;\vrup.l'run kltr endstrilenn, a l , . . n

    2 m i l y : r dolarcan 5.6 milyar dolara k a r d . Ekran ticaretindekibte a g , 1995'te 4.8 milyar dolara, 1996'da 5.65 ~ y ~ r d o l a . r : : lkb. (Tablo 1). Bu arada, stdyolar diger ~ l e r d ~ k i g ~ e ~ e l i r lerini!l yUzde SS'lik bir orarurun dviz. d e n e n . : l l . l e : y l e ve yuzde42-43 a r a s n d a d e i e n engellerle kesi1mesmden y : . . k n y o r d u !1995 Ocak a y n d ; ) DT. G A l l ' n yerine g e . ~ i ve

    G A T T o k r a t l : n n n hizmetlerini s u n n J y a b a l a d . DTO'nnhukuksal k i i l i n , s e k r e t e r y a s ve iki y l d a bir dzenJenen konferanslan var6;.. Bu yeni m e k . : n i z : n a , U ' l a n n kendi evlenndeki hkmetlerin temsilderlnin diplomatik hizmetleri zerinden ticarete hakim o l m a l a . . - n k o l a y l a t n y o r . e\'Yeye dili endi e l e r ve kamu yaranna dair d i e r meseleler, G A I T n h k n c t d , kar amao gtmeyen rgtJere v e r m i ~ o l d u u g i r i nce-

    Avrup'" Birl;;i ve KULer A m e r i k : . , " , ~ n d , " k i ; r ~ l . i ~ i . s e 1 ; u r e t i n evrimi{1986-199lil

    ( M l y o n d o l a r

    "'

  • 8/3/2019 & Kresel Hollywood (Global Hollywood) Hollywood tarihi kltr emperyalizmi ve Kreselleme - Toby Miller, ev A

    9/10

    DTO'de h e s a p l a a b i l d L Bu durum, Yunan hUkQmetini t e l ~ v j z _yon patent haklan y a s < s l I U k a r m a s ve daha s o n r a s n d a y a s a y igneyen televizyon i s t a s y o n l a n n k a p ~ t m a s iin harek:! tegeirdi (:!).Geri Hizmet Ticareti. Genel A , n d l a m a s ' r u n (GATS, GeneralAgreement on Trade in Services, OTO'nn Uruguay Toplanh

    s n d a n .kan hizmet ticareti protokl) piyasaya kab.y g i r i o l m a s i le ulusal ve y a b a n c hizmet s a l a y c l a n a r a s n d a ayruno . l . . ' < y a p . 1 m a m a s L ' " u beyan etmesine r a m e n , bu prensiplerdenbelirli h i z m e t l ~ r i n d t a t u t u l m a s iin b o l u k b u a k y o r . Burn.:!.nevra a l a n n d a n AB'nin filmler iin kota u y g u l a m a s gibidurumlarda yararlanwyor. Ancak 2000 Ocak a y n d a n beri OTO.mallann ve hizmetlerin "dnya a p n d a z e l l e t i r m e y i ve devletmdahalesinin k a l k m a s n kollayacak" liberaliz.asyonunu veg e n i bir i faaliyeti kisvesine brnerek demokratik denetimind i z g i n l e n n e s i n i hedefleyen 2002 y l sonuna kadar srecek birg r m e l e r t o p l a n t s olan GAT5 200J'i ynetiyor. nemli birmesele de sanal m a l l a r d r . G r s e l - i i t s e l hizmetler elektronikticaret, b i l i i m ve e l e n c e gibi kavramlar t a r a f n d a n zmsendike, mallar ve hizmetler a r a s n d a k i ayrun b u l a r u k l a y o r .AB, ABD"nin, yeni i l e t i i m hizmetlerine serbest pazar e r i i m i n d e s r a r etmek yoluyla, B i r l i i n " S n r T a n m a y a n Televizyon" y-nergesinin a h m oymak iin interneti Truva a t gibi kullanaraksinemaya ve televizyona zorla ortak o l m a s n d a n k o r k m a k t a d r .ABD, DTO'de o y u n c a y l a oynayan bi r ocuk gibidir, btnd i e r lkelerden daha ok i k a y e t formunu d o l d u r d u u iing u r u r l a n r ve o u zaman herkese b a s k n k m t r . E e r ulusl a r a r a s ticaret kurumlan yoluyla kltrel siyasalan yok etmeyib a a r a m a y a c a k olursa diye, ,\B'yi meyYide uygulanacaklariin o l U h u d u u Special 301 Oncelikle Izlenecekler Listesi"ney a z r r u b . r . Burada da bir ocuk zihniyeti v a r d r , bu sefer de ennefret e t t i i a r k a d a l a n y l a gerek ya da hayal rnii- k t l n " listesini t u t m a k t a d r .

    A r t k , saf/tam rekabete dair yksek kuramsal b a g l a n m l n aragmen, siyasi b a s k l a r G A l T n serbest ticaret btnlklerininarkeolojik, sanatsal ve tarihsel rneklerinin g s t e r . : : l i i yolu okaz dikkate a l d a n l a l y o r . Gnmzde kltr y a l n z c a birsiyasi b a s k meselesi d e i l d i r - m e t a l a b n n a iin bir kategoridaha. 2000 Ekiminde Washington, DT'nn Hizmet TicaretiKonseyine, szde d a J : : : muazzam e ~ i t l i l i k t e sanatsal retimimmkn k l a c a k . " a k ve v a r s a y l a b i l i r bir ortam gvencesi v e tetek sektrn sregelen bymesi"nde rgte y a r d m c o l m a s n u m d u u bir ereve sunan " G r s e l - I i t s e l ve ilgiliHizmetler" b a l k l resmi bir belge gnderdi Bunun, B i r l e i kDevletler'in laissez-faire siyasetinin anahtan o l d u u a k t r .Ancak, a r t k a y n kuvvetle k a r l a y a n bir m e r u l u k da t a n r u y o r .du, yani bu evredekiler "kltrel degerler ve kimligin korunm a s " n a zen gstenneliydi, n p k ulustann kendi finansal sistemlerindeki yerel ihtiyati kurallann denetimini y a p m a s gibi.Bu, d i e r lkelerin medya y a p m a t a n t a r a f n d a n ulusal sinemalar ve gsterirncileT iin devlet destegi ilinak a d n a kltrele l l i n sinik k u l l a n m gibi, bwjuvm a d n a ulusal k a r l a r iinyeni bir y a r d m i s t e i olarak grlmeye devam ediyor.Kamu grevW;rinin DT yaranna i k o u l m a s n a ek olarak,

    u l u s l a r a r a s egemen s n f kendi partilerini tutuyor. l toplant s u u 1999 EylUl a y n d a yapan Elektronik Ticaret zerine Kresel D i y a l o u , DT'yle paralel mecburiyetler zerinden i l i -yor. Cees Holmelink, bu b u l u m a y " M e d y a n n ve IT endstrisinin en st SOO yneticisi ( a r a l : n n d a Time Wamer, Berte!smann, Nok.ia, AO l ve Japon r-nT'nm ynetim kurulu b a k a n lan v a r d ) , k . - t r e l u liderligi, vergilendirme, ver. k o r u m a s ,fikri mult.ayet haklm, tarifeler, b i l i i m g v e n l i i ve sahiciliginilurutlama gibi siyasi gndemleri t a r ~ b . . . .. Temel o l a r . k kreseli d n y a s liderlen h k . l m e t l e r e S i b e r U z a y ' n k o r u y u c u l u uiin neler yapmalan gerektigini sylediler" ~ e k l i n d e anlanyor,B u r a d c h a z . . r bulunan 100 hkmet temsilcisinden tek birine

    bile gzlemcilil,;. d n d a s f a t verlL-nedi. U l i d e r l i i , stratejilerive siynsi ncelikleri ~ e k i l l e n d i r m E . ' k iin "sadece zel sektrdengelen temsilcilerden o l u a n 29 yelik ynlendirme kSImisyonukurdu", EndstrinL'l k l a v u z l u u n d a k i temel 5iyasalar a r a s n d aise intemel-w'ergilerinin k a l d n i m i i s , Me-ticaret a n l a m a z l k l a n n da nc taraf z o r u n l u l u u y l a birlikte i f r e zme y a z l m larmdaki ithalat k s t l a m a l a n n n k a l d n l m a s ve Kre se l DiyaJogunun kresel ticaret iin engelolarak k a r k h ABzel hukukunun y u . m u a h l r n a s var.197O'lerin o r t a s n d a n beri evrilmekte olan kresel ekonomik

    sistemde, Kuzeydeki suufsal s r t m e l e r , b a k a yerlerdeki kapitalist olmayan sistemlerin yerini alan u l u s a n sermayeyi destekledi Devlet mdahalesi ve d i e r mekanizmalar, dnyaticaretini l i b e r a l l e t i r r n e k , sosyalizmi kapsamak, k . : p i t a l i s t y a y l maya uygun d e n yasalan desteklemek ve dnya p i y a s a l a n n g r u p l a n d n n a k iin i ~ koyuldu (Telif h a k 1 a n n n u y u m l u l a t n l ~m a s iin, b a k n z drdnc blm). AB ve diger ticaret grupl a m a l a n dahil olmak zere dnya pazarlan, 198O'Ierde ve sonr a s n d a serbest ticaret rejimIerinin desteklenmesi iin ok nemli o l m u t u (geri o dnemde serbest ticaret, s a v a s o n r a s n d a k iej'Tek y z y l l k dnemin tesine g e e m e m i t i ) . i r k e t Lkti-daruun biiyUrnesi o kadar gldr ki, i r k e t l e r ticaret k a ~ s n daki ulusal s u r l a n n k a l d n l m a s n talep edebilirler; yabana sermayenin ve dviz p i y a s a l a r n n y a y l m a s , p i y a s a n n lehine ola.cak e k i l d e ekonomik k a r a r l a r n ulus devlet b a l a r n ~ n d aa l n d a n l a m n a gelir. 1994'te, d n y a n n en byk yzekonomisi ulus devletlere d e i l , u ' l a r a "aitti", Bl.\ ikincisineaH olan drt yz ekonomi, sabit sermayenin te ikisine vetoplam ticaretin yzde 70'ine sahiptir. Ancak y a l n z c a U s a ~ l a n n n ve mlklerinin te ikisinden daha f a z l a s n a evs a h i p l i i yapan ABD, Bab Avrupa ve Japonya U faaliyetlerinde anahtar blgedir, B a k a yerlerdeki d o r u d a n yabanay a t n m s n r l d r . Belki de, he r yirmi U ' l a n biri gerektenkreselolarak a l r . U ' l a r etrafta marjinal fayda arayarakd o l a ~ r l a r ve bilinebilen ile denetlenebilenden u z . a k l a r l a r - bylece yabana y a t n m l p a t l a m a s 1994'ten sonraki y l d a ABD'yeakan U p a r a s n d a yzde W l k a r n grrken, d i e r biimdeki yab..-un Lngiltere,Hollanda, Kanada, Fransa ve Avustralya'dabirinci suada y d .

    P i y a s a y l k e s i z l e t i r i d bir hareket olarak. grmek s n r s z bird n y a y gndeme getirmez, ama devletin d n u u m a m a m n agelir, Y a p s a l uyadama ve l i b e r a l l e m e yoluyla, devletler ulusalda n ok k r ~ s e l ekonomik i l i k i l e r i ynetecek siyasalm benimsediler. Bu siyasa, ulus devlet dahilindeki toplumsal kararl l k ve evresel gvenlik p a h a s n a kresel para ve meta dnglerini k o l a y l a t r d . Temel dzlemde, Yeni U l u s l a r a r a s Kltrel b l m ' n u desteklemeyen herhangi bir k t r e l siyasaya k . r kru n i y e t l i l i e ve kiimsemeye n ayak olacak ulusal ve kresel k t r e l s i y a s a n n yn zerine t a . r t . m a amaya o r l a c W a r .

    Bugnn b a s k n neo-liberal "Washington Konsensusii", sonyanm y z y l n anahtar siyasi-ekonomik s o r u l a r n n h a k k n d a ngeldi (OTO ve Kresel Ticaret D i y a l o u ' y l a birlikte, a r t kMKonferans!ar"a daha az ihtiya duyuluyor), 197D'lerin sonunda n beri hakim olan Konsensus serbest ticareti, k a r l a t r m a l a v a n t a j , finans piyasaJanndaki denetimin k a l k m a s r u ve d k ,enflasyonu destekliyor. Byk b u n a l m gnlerine gre',dnya a p n d a k i bymenin daha y a v a ve e i t s i z l i i n daha fazlao l m a s n d a n tab ki sorumludur. g v e n l i i ve gerek iicretlerd u e r k e n a l m a saatleri a r t y o r . 2000 y l y l a birlikte,A m e r i k a l l a r y l d a y a k l a k ortalama 2000 saat a l y o r l a r d ; s v e ve Amerika zorunlu a l m a saatlerinin a r t n l d g s a y l g e l i m i iilkelerdir (ortalama y l l k a l m a saa ti Fransa'da1809'dan 165